Wicidestun cywikisource https://cy.wikisource.org/wiki/Hafan MediaWiki 1.45.0-wmf.3 first-letter Media Arbennig Sgwrs Defnyddiwr Sgwrs Defnyddiwr Wicidestun Sgwrs Wicidestun Delwedd Sgwrs Delwedd MediaWici Sgwrs MediaWici Nodyn Sgwrs Nodyn Cymorth Sgwrs Cymorth Categori Sgwrs Categori Tudalen Sgwrs Tudalen Indecs Sgwrs Indecs TimedText TimedText talk Modiwl Sgwrs modiwl 0 1360 138321 138026 2025-06-03T01:20:20Z AlwynapHuw 1710 138321 wikitext text/x-wiki {{mawr|''Croeso i '''Wicidestun''', y llyfrgell rydd!''}} {| cellspacing="5px" | width="60%" align= style="border: 1px solid #6688AA; background-color:#FFE4C4; padding:1em;" class="plainlinks"; valign="top"| <div style="float:right;margin-left:0.5em;margin-right:0.5em;margin-top:0.5em"> [[Delwedd:Carl Spitzweg 021.jpg|150px]] </div> Mae '''Wicidestun''' yn storfa o destunau gwreiddiol sy'n [[w:en:Public domain|eiddo cyhoeddus]] neu o dan dermau [[w:cy:Cynnwys rhydd|trwydded agored]] [[:w:cy:Wicipedia:Hawlfraint|CC-BY-SA]]. Mae'r prosiect hwn yn rhan o deulu ehangach [[:en:Sefydliad Wikimedia|Wicimedia]] gan gynnwys [[:en:Creative Commons|Comin Wicimedia]], [[:d:cy:Wiciadur|Wiciadur]] a [[:w:cy:Wicipedia|Wicipedia]]. Erbyn hyn mae gennym ni '''[[Special:Statistics|{{NIFEROERTHYGLAU}}]]''' o weithiau. Gweler [[w:Wicipedia:Cymorth|tudalen help]] a chwaraewch yn y pwll tywod i ddysgu sut allwch '''chi''' olygu ac uwchlwytho testun. <br/> '''Rhai o'n llenorion:''' {{Div col}} : [[:Categori:William Jones (Ehedydd Iâl)|Ehedydd Iâl]] : [[:Categori:Iolo Goch|Iolo Goch]] : [[:Categori:Dafydd Nanmor|Dafydd Nanmor]] : [[:Categori:Lewis Glyn Cothi|Lewis Glyn Cothi]] : [[:Categori:Ann Griffiths|Ann Griffiths]] : [[:Categori:Owen Morgan Edwards| O. M. Edwards]] : [[:Categori:I. D. Hooson| I. D. Hooson]] : [[:Categori:Elizabeth Mary Jones (Moelona)|Moelona]] : [[:Categori:William Williams, Pantycelyn|William Williams, Pantycelyn]] : [[:Categori:Richard Griffith (Carneddog)|Richard Griffith (Carneddog)]] {{Div col end}} '''Rhai o'n Categorïau:''' <br/> *[[:Categori:Llyfrau|Llyfrau]] *[[:Categori:Barddoniaeth|Barddoniaeth]] *[[:Categori:Rhyddiaith|Rhyddiaith]] *[[:Categori:Testunau crefyddol|Testunau crefyddol]] *[[:Categori:Adolygiadau|Adolygiadau]] *[[:Categori:Llyfrau Ab Owen|Cyfres y Fil a Llyfrau Ab Owen]] *[[:Categori:Testunau cyfansawdd|Testunau cyfansawdd]] (Y modd gorau i lawrlwytho testynau ar gyfer e-ddarllenwyr) '''<big>[[Testunau sydd angen eu gwirio]]</big>''' | rowspan="2" width="30%" style="border: 1px solid #6688AA; background-color:#FFFFFF; padding:1em;" valign="top"| {|width="*" | '''Rhai o'n gweithiau diweddaraf:''' *[[Bugail y Bryn|Bugail y Bryn gan Moelona]] *[[Bil y Gymraeg ac Addysg|Bil y Gymraeg ac Addysg (Cymru) 2025 gan Senedd Cymru]] *[[Y Fainc Sglodion|Y Fainc Sglodion gan John William Jones]] *[[Beirdd y Berwyn 1700-1750|Beirdd y Berwyn 1700-1750 gol O. M. Edwards]] *[[Y Geilwad Bach|Y Geilwad Bach gan Lewis Davies, y Cymer]] *[[Murmuron Awen|Murmuron Awen gan Robert Roberts (Gwaenfab)]] *[[Clawdd Terfyn|Clawdd Terfyn gan Robert Dewi Williams]] *[[Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol II|Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol II gan Owen Wynne Jones (Glasynys)]] *[[Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol I|Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol I gan Owen Wynne Jones (Glasynys)]] *[[Cofiant, neu Hanes bywyd a marwolaeth y Parch. Thomas Jones, Dinbych|Cofiant y Parch. Thomas Jones, Dinbych gan Thomas Jones, Dinbych]] *[[Chydig ar Gof a Chadw|Chydig ar Gof a Chadw gan William Thomas Edwards (Gwilym Deudraeth)]] *[[Hugh Owen Bronyclydwr Apostol y Gogledd|Hugh Owen Bronyclydwr Apostol y Gogledd gan Zachary Mather]] *[[Siôn Gymro (llyfr)|Siôn Gymro (llyfr) gan Ben Davies, Pant-teg]] *[[Cofiant Watcyn Wyn|Cofiant Watcyn Wyn gan Penar Griffiths]] *[[Yr Awen Barod|Yr Awen Barod gan William Thomas Edwards (Gwilym Deudraeth)]] *[[Goronwy ar Grwydr 1, Italia Dlos|Goronwy ar Grwydr 1, Italia Dlos gan Goronwy Jones, Prestatyn]] {{c|🙝&nbsp;🙟}} <gallery> Ll Du C Bawd.png|'''[[Llyfr Du Caerfyrddin]]''' Delwedd:Llyfr Aneirin.png|'''[[Llyfr Aneirin]]''' </gallery> {{c|🙝&nbsp;🙟}} ... a nifer o gerddi: *[[Yr Wylan]] gan Dafydd ap Gwilym *[[Y Drindod]] gan Dafydd ap Gwilym *[[Beibl]] *[[Y Nefoedd Uwch fy Mhen]] gan Ehedydd Iâl *[[Stafell Gynddylan]] *[[Syr Hywel y Fwyall]] *[[Cystal am ofal im yw]] *[[Y Llafurwr]] *[[Hen Benillion]] *[[Ar ôl i fy Nghariad Farw]] *[[Wrth y drws, un a'i grwth drwg]] *[[Marwnad Siôn y Glyn]] gan Lewis Glyn Cothi *[[Ymddiddan Rhwng Dau Fardd]] *[[Ymddiddan Rhwyng Cymro a Saesnes]] *[[Gorhoffedd (Hywel ab Owain Gwynedd)]] *[[Englynion y Beddau]] {{c|🙝&nbsp;🙟}} '''Cymuned'''<br /> [[Wicitestun:Y Sgriptoriwm|Y Sgriptoriwm]] <br /> |-- |} |- | style="border: 1px solid #6688AA; background-color:#EEE9E9; padding:1em;" valign="top"| '''Ychwanegwch:''' [[Delwedd:Flag of Wales (1959–present).svg|200px|right]] Mae ar y safle hwn nifer o destunau o weithiau agored, di-hawlfraint neu weithiau lle mae eu hawlfraint wedi hen orffen. Os ydych am ychwanegu cerddi neu ryddiaeth gwnewch hynny - os ydych yn gwbwl sicr mai chi yw perchennog eu hawlfraint neu fod yr awdur wedi marw ers dros 70 o flynyddoedd. Am ragor am yr hyn y cewch ei gynnwys yma, darllenwch [[Wicidestun:Beth i'w roi ar Wicidestun?]] Os mai dod yma i bori ydych—mwynhewch y wledd! |} 2zdbwpp5ho3hp1oqtflq69xmvzwp3zx 2 3113 138125 138113 2025-06-02T13:43:38Z AlwynapHuw 1710 /* Llinellau */ 138125 wikitext text/x-wiki Angen gwirio [[:Categori:Deleteme]] yn rheolaidd! ==Categoriau uwchlwytho comin== {{Div col|3}} *Uploads by User:AlwynapHuw *Literature of Wales *Novels in Welsh *Books from Wales *Poetry books from Wales *Poetry of Wales *Plays from Wales *Welsh poets *History books from Wales *History of Wales by historic county‎ *Book covers from Wales‎ *Folklore of Wales *Mythology of Wales *Welsh National Assembly Acts *Welsh Parliament Acts *Biographical compilations *Christianity in Wales *Theologians from Wales *Undeb yr Annibynwyr Cymraeg *History of towns in Wales *Music of Wales *Welsh musicians *Politics of Wales *Wikipedia screenshots {{Div end}} ==Cerdd== <nowiki><poem></nowiki></br> </br> <nowiki></poem></nowiki> <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> ===Cadw canoli dros nifer o dudalennau=== [https://en.wikisource.org/wiki/Help:Page_breaks#Tables_across_page_breaks| am dablau dros nifer o dud] ====Tud 1af==== Ar y dalen<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalennau canol==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalen olaf==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ===Canoli=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br><nowiki><poem></nowiki><br><nowiki></poem></nowiki><br><nowiki>}}</nowiki><br><nowiki><br></nowiki> {{center block| <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <br> <br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki><br> <nowiki><br></nowiki> <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Dyfynodau mewn cerdd=== <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki> I gadw dyfynodau allan o ganoli cerdd Mae {{center block| <poem> <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki>Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn creu {{center block| <poem> {{fqm|"}}Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn hytrach na {{center block| <poem> "Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} ==Tablau== ===Llinell gyntaf tabl canol heb ymylau=== <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki> efo hyd tabl <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:260px"</nowiki> hyd colofn <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki><br> <nowiki>|-</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>|-</nowiki> ===Tabl dros nifer o dudalenau llyfr=== Enghraifft o dabl drost nifer o dudalenau [[Tudalen:Hanes Gwareiddiad.djvu/135]] Rhoi elfenau agor tabl yn y bocs pennyn (heb yr |- olaf). Rhoi:<br> <nowiki>{{nopt}}</nowiki><br> |- ar y dalen o flaen y tabl a <nowiki>{{nop}}</nowiki> ar y dalen ar ôl y tabl Rhoi elfenau cau tabl yn y bocs troedyn ==Fformatio== <nowiki>Ctrl+|=<nowiki>Rhowch destun heb ei fformatio yma</nowiki></nowiki> <nowiki>Ctrl+i=''Testun italig''</nowiki> <nowiki>Ctrl+b='''Testun trwm'''</nowiki> <nowiki>Ctrl+<=_{Testun isysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+>=^{Testun uwchysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+k=Mewnosod dolen</nowiki> <nowiki>{{uc|abcdefg}}</nowiki> {{uc|abcdefg}} <nowiki>{{lc|ABCDEFG}}</nowiki> {{lc|ABCDEFG}} <nowiki>{{Canoli| }} neu {{c| }}</nowiki> <nowiki>{{right|}}</nowiki> <nowiki>{{Underline|}}</nowiki> <nowiki>{{Div col}}</nowiki></br><nowiki>{{Div col end}}</nowiki> ===Maint=== Testun<br> <nowiki>{{bach|}}</nowiki> {{bach|Testun}}<br> <nowiki>{{Mawr|}}</nowiki> {{Mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{M-mawr|}}</nowiki>{{M-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mm-mawr|}}</nowiki>{{Mm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmmm-mawr|Testun}}<br> ===Bwlch=== <nowiki>{{bwlch}}</nowiki> yn creu bwlch{{bwlch}}2em rhwng geiriau<br> <nowiki>{{bwlch|5em}}</nowiki> yn creu{{bwlch|5em}}bwlch mwy rhwng geiriau (gellir newid y rhif "em" yn ôl y gofyn. em = hyd y briflythyren M yn y ffont sy'n cael ei ddefnyddio <nowiki>{{bwlch|5em}}=</nowiki>''tua'' hyd MMMMM) <nowiki>{{c|{{bwlch|5em}}</nowiki> ==Llinellau== <nowiki>{{lein|15em}}</nowiki>{{lein|15em}} <nowiki>{{bar|6}}</nowiki> {{bar|6}}llinell heb ei ganoli <nowiki><s></nowiki><s>llinell</s><nowiki></s></nowiki> <nowiki>{{Sfrac|3|2}}</nowiki> yn rhoi {{Sfrac|3|2}} <nowiki>{{rule|height=4px}}</nowiki> {{rule|height=4px}} <nowiki>{{rule}}</nowiki> {{rule}} <nowiki>{{rule|height=4px}}{{rule}}</nowiki> {{rule|height=4px}}{{rule}} Llinell nodau: <nowiki>{{***|5}}</nowiki> (dewis rhif y * sydd angen){{***|5}} <nowiki>{{***|5|4em}}</nowiki> yn newid hyd y bwlch rhwng y nodau {{***|5|4em}} <nowiki>{{***|5|char=@}} {{***|5|3em|char=x}} {{***|5|4m|char=♥}}</nowiki> ac ati, yn ffeirio * am nod arall{{***|5|char=@}}{{***|5|char=x}}{{***|5|3em|char=♥}} nodau mwy: <nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}}</nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}} ==Priflythrenau == [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/priflythrennau]] <nowiki>{{Initial|[[File:Dringo'r Andes M.jpg|50px]]}}</nowiki> <nowiki>{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|50px]]}}</nowiki> {{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|55px]]}}LAIN o wlad ydyw yr hyn a elwir 'Rhwng y Ddwy Afon,' ar gwr De-Orllewinol Sir Feirionydd, oddentu deuddeng milldir o led, a deunaw neu ugain milldir o hyd, rhwng dwy afon, sef yr Afon Mawddach ac Afon Dyfi. Ymestyna o ran ei hyd o Lwyngwril i gwr uchaf Aberllyfeni, a'i lled o Arthog i Bennal. Amgylchynir y rhandir o du y Gorllewin gan ran o'r môr a elwir Cardigan Bay; o du y Dwyrain, gan Gadair Idris, a Llyn Tal-y-llyn; o du y Gogledd, gan yr Afon Mawddach, neu Afon yr Abermaw; o du y De, gan Afon Dyfi. Ac o'r tu arall i Afon Dyfi ===Dropinitial=== <nowiki>{{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim</nowiki> {{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim ==Lliw== <nowiki>{{color|red|Testun}}</nowiki> {{color|red|Testun Coch}}<br> <nowiki>{{color|green|Testun}}</nowiki> {{color|green|Testun Gwyrdd}} {{color|darkred|darkred}} {{color|maroon|maroon}} {{color|orange|orange}} {{color|yellow|yellow}} {{color|lime|lime}} {{color|olive|olive}} {{color|teal|teal}} {{color|aqua|aqua}} {{color|blue|blue}} {{color|navy|navy}} {{color|indigo|indigo}} {{color|violet|violet}} {{color|fuchsia|fuchsia}} {{color|purple|purple}} {{color|RebeccaPurple|RebeccaPurple}} {{color|greyed|greyed}} {{color|silver|silver}} Mae black a white hefyd ar gael ond braidd yn afraid <nowiki>{{serif|Serif text here}}</nowiki><br>{{serif|FFONT Serif}} ==Linc i destun iaith arall== <nowiki>[[:en:The_Song_of_Hiawatha|Hiawatha'']]</nowiki> ==Bracedi Cyrliog== Defnyddio "Golygu cod" i weld y cod {| | Item 1 | rowspan=2|{{brace2|2|r}}targed |- | Item 2 |} {| | Item 1 | rowspan=3|{{brace2|4|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |} {| | Item 1 | rowspan=4|{{brace2|6|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |- | Item 4 |- |} Canoli. Defnyddio: <nowiki>{{|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;</nowiki> ar y rhes uchaf {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |} Cael y bracedi mewn rhes fertigol {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |- | Moron | rowspan=4|{{brace2|5|r}}Llysiau |- | Tatws |- | Maip |- |Bresych Brwsel |} ==Cyfeiriadau== <nowiki>=={{Cyfeiriadau}}==</nowiki></br><nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki>==Ffynhonnell==</nowiki></br> <nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Paragraff mewn <nowiki><ref></ref></nowiki>=== <nowiki>{{Paragraph break}}</nowiki>{{Paragraph break}} neu <nowiki>{{prbr}}</nowiki> ==Dyfynnu== <nowiki>{{dyfyniad| }}</nowiki> {{dyfyniad|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} neu <nowiki>{{quote| }}</nowiki> i hepgor y "" cyrliog glas {{quote|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} ==Diwedd/Dechrau Adran== <nowiki>## Diwedd A ##</nowiki> <nowiki>## Dechrau B ##</nowiki> tosection="Diwedd A" fromsection="Dechrau B" fromsection="aaa" tosection="bbb" <nowiki>==Nodiadau==</nowiki> <br> <nowiki><references/></nowiki> ==Gorffen paragraff ar waelod tudalen== (ar linell newydd)¶ <br> ¶ <br> <nowiki>{{nop}}</nowiki> ===Gorffen pennill cerdd=== <nowiki></br></nowiki> ==Llyfrau i'w gwneud== * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/ Llyfrau ar y gweill]] * [[Rhestr o dudalennau Indecs]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Pwll Tywod]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Cychwyn llyfr]] * [[Llyfrau wedi eu cyhoeddi sydd angen gwirio]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Indecs ar ei hanner]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau wedi eu Cyhoeddi mewn melyn]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Camau Cymorth]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau 2025]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Blociau Ab Owen]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Lyfrau Hathi wedi 1900]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau/Ab Owen]] * [[Cod cerddi ac englynion]] ==Cynwys darlun o dudalen llyfr== [https://croptool.toolforge.org/? Crop Tool] <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|bawd|tudalen=1]]</nowiki> <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|canol|600px|tudalen=1]]</nowiki> ==Bocs sylw ar yr ochor== <nowiki>{{Sidebox|Drych feddyliau byw.}}</nowiki> <nowiki>{{Sidebox|Gwladgarwch.|right}}</nowiki> Yr oedd wedi cael y fantais oreu i weled beth godai Gymru hefyd, treuliodd ei febyd yn nyffryn y Dyfrdwy ac ar lethrau'r Berwyn, a deffrodd ei feddwl tra'n astudio cyfraith yn Llundain, a thra'n dwyn arfau y milwr oedd wedi {{Sidebox|Drych feddyliau byw.}} crwydro mwyaf, mae'n debig, o holl filwyr yr oes. Ond cafodd gyfleustra hefyd. Prun bynnag a oedd hynny wrth ei fodd ai peidio, rhoddwyd angenrhaid arno i arwain cenedl, a chenedl fwy unol nag a welwyd ar fynyddoedd Cymru erioed o'r blaen. Tybiodd ef ei fod yn codi tarian ac yn dadweinio cledd Llywelyn, ac yr oedd yn credu'n gryf fod gwaed hen dywysogion Cymru yn ei wythienau. Yr oedd ysfa am wybodaeth yn y byd hefyd. Yr oedd y dwyrain yn dechre tywallt ei thrysorau i'r gorllewin; yr oedd {{Sidebox|Gwladgarwch.|right}} Cyngor Vienne, yn 1311, wedi argymell dysgu Hebraeg, Caldaeg, ac Arabaeg. Yr oedd dysg yr Eidal yn anterth ei gogoniant, yr oedd y ganrif y ganwyd Owen Glyn Dŵr ynddi wedi gweled blodeuad Dante, Petrarca, a Boccaccio. Yn Ffrainc, yr oedd athroniaeth a meddyginiaeth yn eu llawn flodau, a'r ddrama'n dechre. Yn yr Almaen, yr oedd cyfnod y prifysgolion yn dilyn cyfnod y serch ganeuon; sylfaenwyd prifysgol Heidelburg. Yn Lloegr, yr oedd Chaucer a Langlande yn cyd—fyw âg Owen Glyn Dŵr; a hwyrach i'r yswain Cymreig weled Wyclif, seren fore'r Diwygiad. Yn ystod y ganrif hon,—y bedwaredd ar ddeg, sylfaenwyd deunaw o brifysgolion newydd. ==Rhifau Rhufeinig== <nowiki> <pagelist</nowiki><br> 1to9=-<br> 10to20=roman 10=1<br> 21=1 /> ==Trwyddedau== <poem> <nowiki>{{Pd-old}}</nowiki> Awdur wedi marw dros 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> Awdur wedi marw rhwng 70 a 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-US-expired}}</nowiki> Gweithiau a gyhoeddwyd cyn {{#expr:{{CURRENTYEAR}}-95}}, hyd yn oed pe boed yr awdur wedi marw ar ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> <nowiki>{{OGL3}}</nowiki> Llywodraeth y DU neu Gymru </poem> ==Ystadegau== [[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikisource/Table]] 7g11nu7jjvx9n9upy1b2hog8znn5z91 138126 138125 2025-06-02T13:48:05Z AlwynapHuw 1710 /* Linc i destun iaith arall */ 138126 wikitext text/x-wiki Angen gwirio [[:Categori:Deleteme]] yn rheolaidd! ==Categoriau uwchlwytho comin== {{Div col|3}} *Uploads by User:AlwynapHuw *Literature of Wales *Novels in Welsh *Books from Wales *Poetry books from Wales *Poetry of Wales *Plays from Wales *Welsh poets *History books from Wales *History of Wales by historic county‎ *Book covers from Wales‎ *Folklore of Wales *Mythology of Wales *Welsh National Assembly Acts *Welsh Parliament Acts *Biographical compilations *Christianity in Wales *Theologians from Wales *Undeb yr Annibynwyr Cymraeg *History of towns in Wales *Music of Wales *Welsh musicians *Politics of Wales *Wikipedia screenshots {{Div end}} ==Cerdd== <nowiki><poem></nowiki></br> </br> <nowiki></poem></nowiki> <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> ===Cadw canoli dros nifer o dudalennau=== [https://en.wikisource.org/wiki/Help:Page_breaks#Tables_across_page_breaks| am dablau dros nifer o dud] ====Tud 1af==== Ar y dalen<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalennau canol==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalen olaf==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ===Canoli=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br><nowiki><poem></nowiki><br><nowiki></poem></nowiki><br><nowiki>}}</nowiki><br><nowiki><br></nowiki> {{center block| <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <br> <br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki><br> <nowiki><br></nowiki> <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Dyfynodau mewn cerdd=== <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki> I gadw dyfynodau allan o ganoli cerdd Mae {{center block| <poem> <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki>Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn creu {{center block| <poem> {{fqm|"}}Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn hytrach na {{center block| <poem> "Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} ==Tablau== ===Llinell gyntaf tabl canol heb ymylau=== <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki> efo hyd tabl <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:260px"</nowiki> hyd colofn <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki><br> <nowiki>|-</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>|-</nowiki> ===Tabl dros nifer o dudalenau llyfr=== Enghraifft o dabl drost nifer o dudalenau [[Tudalen:Hanes Gwareiddiad.djvu/135]] Rhoi elfenau agor tabl yn y bocs pennyn (heb yr |- olaf). Rhoi:<br> <nowiki>{{nopt}}</nowiki><br> |- ar y dalen o flaen y tabl a <nowiki>{{nop}}</nowiki> ar y dalen ar ôl y tabl Rhoi elfenau cau tabl yn y bocs troedyn ==Fformatio== <nowiki>Ctrl+|=<nowiki>Rhowch destun heb ei fformatio yma</nowiki></nowiki> <nowiki>Ctrl+i=''Testun italig''</nowiki> <nowiki>Ctrl+b='''Testun trwm'''</nowiki> <nowiki>Ctrl+<=_{Testun isysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+>=^{Testun uwchysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+k=Mewnosod dolen</nowiki> <nowiki>{{uc|abcdefg}}</nowiki> {{uc|abcdefg}} <nowiki>{{lc|ABCDEFG}}</nowiki> {{lc|ABCDEFG}} <nowiki>{{Canoli| }} neu {{c| }}</nowiki> <nowiki>{{right|}}</nowiki> <nowiki>{{Underline|}}</nowiki> <nowiki>{{Div col}}</nowiki></br><nowiki>{{Div col end}}</nowiki> ===Maint=== Testun<br> <nowiki>{{bach|}}</nowiki> {{bach|Testun}}<br> <nowiki>{{Mawr|}}</nowiki> {{Mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{M-mawr|}}</nowiki>{{M-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mm-mawr|}}</nowiki>{{Mm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmmm-mawr|Testun}}<br> ===Bwlch=== <nowiki>{{bwlch}}</nowiki> yn creu bwlch{{bwlch}}2em rhwng geiriau<br> <nowiki>{{bwlch|5em}}</nowiki> yn creu{{bwlch|5em}}bwlch mwy rhwng geiriau (gellir newid y rhif "em" yn ôl y gofyn. em = hyd y briflythyren M yn y ffont sy'n cael ei ddefnyddio <nowiki>{{bwlch|5em}}=</nowiki>''tua'' hyd MMMMM) <nowiki>{{c|{{bwlch|5em}}</nowiki> ==Llinellau== <nowiki>{{lein|15em}}</nowiki>{{lein|15em}} <nowiki>{{bar|6}}</nowiki> {{bar|6}}llinell heb ei ganoli <nowiki><s></nowiki><s>llinell</s><nowiki></s></nowiki> <nowiki>{{Sfrac|3|2}}</nowiki> yn rhoi {{Sfrac|3|2}} <nowiki>{{rule|height=4px}}</nowiki> {{rule|height=4px}} <nowiki>{{rule}}</nowiki> {{rule}} <nowiki>{{rule|height=4px}}{{rule}}</nowiki> {{rule|height=4px}}{{rule}} Llinell nodau: <nowiki>{{***|5}}</nowiki> (dewis rhif y * sydd angen){{***|5}} <nowiki>{{***|5|4em}}</nowiki> yn newid hyd y bwlch rhwng y nodau {{***|5|4em}} <nowiki>{{***|5|char=@}} {{***|5|3em|char=x}} {{***|5|4m|char=♥}}</nowiki> ac ati, yn ffeirio * am nod arall{{***|5|char=@}}{{***|5|char=x}}{{***|5|3em|char=♥}} nodau mwy: <nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}}</nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}} ==Priflythrenau == [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/priflythrennau]] <nowiki>{{Initial|[[File:Dringo'r Andes M.jpg|50px]]}}</nowiki> <nowiki>{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|50px]]}}</nowiki> {{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|55px]]}}LAIN o wlad ydyw yr hyn a elwir 'Rhwng y Ddwy Afon,' ar gwr De-Orllewinol Sir Feirionydd, oddentu deuddeng milldir o led, a deunaw neu ugain milldir o hyd, rhwng dwy afon, sef yr Afon Mawddach ac Afon Dyfi. Ymestyna o ran ei hyd o Lwyngwril i gwr uchaf Aberllyfeni, a'i lled o Arthog i Bennal. Amgylchynir y rhandir o du y Gorllewin gan ran o'r môr a elwir Cardigan Bay; o du y Dwyrain, gan Gadair Idris, a Llyn Tal-y-llyn; o du y Gogledd, gan yr Afon Mawddach, neu Afon yr Abermaw; o du y De, gan Afon Dyfi. Ac o'r tu arall i Afon Dyfi ===Dropinitial=== <nowiki>{{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim</nowiki> {{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim ==Lliw== <nowiki>{{color|red|Testun}}</nowiki> {{color|red|Testun Coch}}<br> <nowiki>{{color|green|Testun}}</nowiki> {{color|green|Testun Gwyrdd}} {{color|darkred|darkred}} {{color|maroon|maroon}} {{color|orange|orange}} {{color|yellow|yellow}} {{color|lime|lime}} {{color|olive|olive}} {{color|teal|teal}} {{color|aqua|aqua}} {{color|blue|blue}} {{color|navy|navy}} {{color|indigo|indigo}} {{color|violet|violet}} {{color|fuchsia|fuchsia}} {{color|purple|purple}} {{color|RebeccaPurple|RebeccaPurple}} {{color|greyed|greyed}} {{color|silver|silver}} Mae black a white hefyd ar gael ond braidd yn afraid <nowiki>{{serif|Serif text here}}</nowiki><br>{{serif|FFONT Serif}} ==Linc i destun iaith arall== <nowiki>[[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']]</nowiki> [[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']] ==Bracedi Cyrliog== Defnyddio "Golygu cod" i weld y cod {| | Item 1 | rowspan=2|{{brace2|2|r}}targed |- | Item 2 |} {| | Item 1 | rowspan=3|{{brace2|4|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |} {| | Item 1 | rowspan=4|{{brace2|6|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |- | Item 4 |- |} Canoli. Defnyddio: <nowiki>{{|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;</nowiki> ar y rhes uchaf {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |} Cael y bracedi mewn rhes fertigol {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |- | Moron | rowspan=4|{{brace2|5|r}}Llysiau |- | Tatws |- | Maip |- |Bresych Brwsel |} ==Cyfeiriadau== <nowiki>=={{Cyfeiriadau}}==</nowiki></br><nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki>==Ffynhonnell==</nowiki></br> <nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Paragraff mewn <nowiki><ref></ref></nowiki>=== <nowiki>{{Paragraph break}}</nowiki>{{Paragraph break}} neu <nowiki>{{prbr}}</nowiki> ==Dyfynnu== <nowiki>{{dyfyniad| }}</nowiki> {{dyfyniad|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} neu <nowiki>{{quote| }}</nowiki> i hepgor y "" cyrliog glas {{quote|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} ==Diwedd/Dechrau Adran== <nowiki>## Diwedd A ##</nowiki> <nowiki>## Dechrau B ##</nowiki> tosection="Diwedd A" fromsection="Dechrau B" fromsection="aaa" tosection="bbb" <nowiki>==Nodiadau==</nowiki> <br> <nowiki><references/></nowiki> ==Gorffen paragraff ar waelod tudalen== (ar linell newydd)¶ <br> ¶ <br> <nowiki>{{nop}}</nowiki> ===Gorffen pennill cerdd=== <nowiki></br></nowiki> ==Llyfrau i'w gwneud== * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/ Llyfrau ar y gweill]] * [[Rhestr o dudalennau Indecs]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Pwll Tywod]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Cychwyn llyfr]] * [[Llyfrau wedi eu cyhoeddi sydd angen gwirio]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Indecs ar ei hanner]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau wedi eu Cyhoeddi mewn melyn]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Camau Cymorth]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau 2025]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Blociau Ab Owen]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Lyfrau Hathi wedi 1900]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau/Ab Owen]] * [[Cod cerddi ac englynion]] ==Cynwys darlun o dudalen llyfr== [https://croptool.toolforge.org/? Crop Tool] <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|bawd|tudalen=1]]</nowiki> <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|canol|600px|tudalen=1]]</nowiki> ==Bocs sylw ar yr ochor== <nowiki>{{Sidebox|Drych feddyliau byw.}}</nowiki> <nowiki>{{Sidebox|Gwladgarwch.|right}}</nowiki> Yr oedd wedi cael y fantais oreu i weled beth godai Gymru hefyd, treuliodd ei febyd yn nyffryn y Dyfrdwy ac ar lethrau'r Berwyn, a deffrodd ei feddwl tra'n astudio cyfraith yn Llundain, a thra'n dwyn arfau y milwr oedd wedi {{Sidebox|Drych feddyliau byw.}} crwydro mwyaf, mae'n debig, o holl filwyr yr oes. Ond cafodd gyfleustra hefyd. Prun bynnag a oedd hynny wrth ei fodd ai peidio, rhoddwyd angenrhaid arno i arwain cenedl, a chenedl fwy unol nag a welwyd ar fynyddoedd Cymru erioed o'r blaen. Tybiodd ef ei fod yn codi tarian ac yn dadweinio cledd Llywelyn, ac yr oedd yn credu'n gryf fod gwaed hen dywysogion Cymru yn ei wythienau. Yr oedd ysfa am wybodaeth yn y byd hefyd. Yr oedd y dwyrain yn dechre tywallt ei thrysorau i'r gorllewin; yr oedd {{Sidebox|Gwladgarwch.|right}} Cyngor Vienne, yn 1311, wedi argymell dysgu Hebraeg, Caldaeg, ac Arabaeg. Yr oedd dysg yr Eidal yn anterth ei gogoniant, yr oedd y ganrif y ganwyd Owen Glyn Dŵr ynddi wedi gweled blodeuad Dante, Petrarca, a Boccaccio. Yn Ffrainc, yr oedd athroniaeth a meddyginiaeth yn eu llawn flodau, a'r ddrama'n dechre. Yn yr Almaen, yr oedd cyfnod y prifysgolion yn dilyn cyfnod y serch ganeuon; sylfaenwyd prifysgol Heidelburg. Yn Lloegr, yr oedd Chaucer a Langlande yn cyd—fyw âg Owen Glyn Dŵr; a hwyrach i'r yswain Cymreig weled Wyclif, seren fore'r Diwygiad. Yn ystod y ganrif hon,—y bedwaredd ar ddeg, sylfaenwyd deunaw o brifysgolion newydd. ==Rhifau Rhufeinig== <nowiki> <pagelist</nowiki><br> 1to9=-<br> 10to20=roman 10=1<br> 21=1 /> ==Trwyddedau== <poem> <nowiki>{{Pd-old}}</nowiki> Awdur wedi marw dros 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> Awdur wedi marw rhwng 70 a 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-US-expired}}</nowiki> Gweithiau a gyhoeddwyd cyn {{#expr:{{CURRENTYEAR}}-95}}, hyd yn oed pe boed yr awdur wedi marw ar ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> <nowiki>{{OGL3}}</nowiki> Llywodraeth y DU neu Gymru </poem> ==Ystadegau== [[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikisource/Table]] re25hds8ei27zcmg3rr253zis3ytmvs 138127 138126 2025-06-02T13:49:32Z AlwynapHuw 1710 /* Linc i destun iaith arall */ 138127 wikitext text/x-wiki Angen gwirio [[:Categori:Deleteme]] yn rheolaidd! ==Categoriau uwchlwytho comin== {{Div col|3}} *Uploads by User:AlwynapHuw *Literature of Wales *Novels in Welsh *Books from Wales *Poetry books from Wales *Poetry of Wales *Plays from Wales *Welsh poets *History books from Wales *History of Wales by historic county‎ *Book covers from Wales‎ *Folklore of Wales *Mythology of Wales *Welsh National Assembly Acts *Welsh Parliament Acts *Biographical compilations *Christianity in Wales *Theologians from Wales *Undeb yr Annibynwyr Cymraeg *History of towns in Wales *Music of Wales *Welsh musicians *Politics of Wales *Wikipedia screenshots {{Div end}} ==Cerdd== <nowiki><poem></nowiki></br> </br> <nowiki></poem></nowiki> <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> ===Cadw canoli dros nifer o dudalennau=== [https://en.wikisource.org/wiki/Help:Page_breaks#Tables_across_page_breaks| am dablau dros nifer o dud] ====Tud 1af==== Ar y dalen<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalennau canol==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalen olaf==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ===Canoli=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br><nowiki><poem></nowiki><br><nowiki></poem></nowiki><br><nowiki>}}</nowiki><br><nowiki><br></nowiki> {{center block| <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <br> <br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki><br> <nowiki><br></nowiki> <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Dyfynodau mewn cerdd=== <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki> I gadw dyfynodau allan o ganoli cerdd Mae {{center block| <poem> <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki>Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn creu {{center block| <poem> {{fqm|"}}Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn hytrach na {{center block| <poem> "Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} ==Tablau== ===Llinell gyntaf tabl canol heb ymylau=== <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki> efo hyd tabl <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:260px"</nowiki> hyd colofn <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki><br> <nowiki>|-</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>|-</nowiki> ===Tabl dros nifer o dudalenau llyfr=== Enghraifft o dabl drost nifer o dudalenau [[Tudalen:Hanes Gwareiddiad.djvu/135]] Rhoi elfenau agor tabl yn y bocs pennyn (heb yr |- olaf). Rhoi:<br> <nowiki>{{nopt}}</nowiki><br> |- ar y dalen o flaen y tabl a <nowiki>{{nop}}</nowiki> ar y dalen ar ôl y tabl Rhoi elfenau cau tabl yn y bocs troedyn ==Fformatio== <nowiki>Ctrl+|=<nowiki>Rhowch destun heb ei fformatio yma</nowiki></nowiki> <nowiki>Ctrl+i=''Testun italig''</nowiki> <nowiki>Ctrl+b='''Testun trwm'''</nowiki> <nowiki>Ctrl+<=_{Testun isysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+>=^{Testun uwchysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+k=Mewnosod dolen</nowiki> <nowiki>{{uc|abcdefg}}</nowiki> {{uc|abcdefg}} <nowiki>{{lc|ABCDEFG}}</nowiki> {{lc|ABCDEFG}} <nowiki>{{Canoli| }} neu {{c| }}</nowiki> <nowiki>{{right|}}</nowiki> <nowiki>{{Underline|}}</nowiki> <nowiki>{{Div col}}</nowiki></br><nowiki>{{Div col end}}</nowiki> ===Maint=== Testun<br> <nowiki>{{bach|}}</nowiki> {{bach|Testun}}<br> <nowiki>{{Mawr|}}</nowiki> {{Mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{M-mawr|}}</nowiki>{{M-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mm-mawr|}}</nowiki>{{Mm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmmm-mawr|Testun}}<br> ===Bwlch=== <nowiki>{{bwlch}}</nowiki> yn creu bwlch{{bwlch}}2em rhwng geiriau<br> <nowiki>{{bwlch|5em}}</nowiki> yn creu{{bwlch|5em}}bwlch mwy rhwng geiriau (gellir newid y rhif "em" yn ôl y gofyn. em = hyd y briflythyren M yn y ffont sy'n cael ei ddefnyddio <nowiki>{{bwlch|5em}}=</nowiki>''tua'' hyd MMMMM) <nowiki>{{c|{{bwlch|5em}}</nowiki> ==Llinellau== <nowiki>{{lein|15em}}</nowiki>{{lein|15em}} <nowiki>{{bar|6}}</nowiki> {{bar|6}}llinell heb ei ganoli <nowiki><s></nowiki><s>llinell</s><nowiki></s></nowiki> <nowiki>{{Sfrac|3|2}}</nowiki> yn rhoi {{Sfrac|3|2}} <nowiki>{{rule|height=4px}}</nowiki> {{rule|height=4px}} <nowiki>{{rule}}</nowiki> {{rule}} <nowiki>{{rule|height=4px}}{{rule}}</nowiki> {{rule|height=4px}}{{rule}} Llinell nodau: <nowiki>{{***|5}}</nowiki> (dewis rhif y * sydd angen){{***|5}} <nowiki>{{***|5|4em}}</nowiki> yn newid hyd y bwlch rhwng y nodau {{***|5|4em}} <nowiki>{{***|5|char=@}} {{***|5|3em|char=x}} {{***|5|4m|char=♥}}</nowiki> ac ati, yn ffeirio * am nod arall{{***|5|char=@}}{{***|5|char=x}}{{***|5|3em|char=♥}} nodau mwy: <nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}}</nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}} ==Priflythrenau == [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/priflythrennau]] <nowiki>{{Initial|[[File:Dringo'r Andes M.jpg|50px]]}}</nowiki> <nowiki>{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|50px]]}}</nowiki> {{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|55px]]}}LAIN o wlad ydyw yr hyn a elwir 'Rhwng y Ddwy Afon,' ar gwr De-Orllewinol Sir Feirionydd, oddentu deuddeng milldir o led, a deunaw neu ugain milldir o hyd, rhwng dwy afon, sef yr Afon Mawddach ac Afon Dyfi. Ymestyna o ran ei hyd o Lwyngwril i gwr uchaf Aberllyfeni, a'i lled o Arthog i Bennal. Amgylchynir y rhandir o du y Gorllewin gan ran o'r môr a elwir Cardigan Bay; o du y Dwyrain, gan Gadair Idris, a Llyn Tal-y-llyn; o du y Gogledd, gan yr Afon Mawddach, neu Afon yr Abermaw; o du y De, gan Afon Dyfi. Ac o'r tu arall i Afon Dyfi ===Dropinitial=== <nowiki>{{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim</nowiki> {{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim ==Lliw== <nowiki>{{color|red|Testun}}</nowiki> {{color|red|Testun Coch}}<br> <nowiki>{{color|green|Testun}}</nowiki> {{color|green|Testun Gwyrdd}} {{color|darkred|darkred}} {{color|maroon|maroon}} {{color|orange|orange}} {{color|yellow|yellow}} {{color|lime|lime}} {{color|olive|olive}} {{color|teal|teal}} {{color|aqua|aqua}} {{color|blue|blue}} {{color|navy|navy}} {{color|indigo|indigo}} {{color|violet|violet}} {{color|fuchsia|fuchsia}} {{color|purple|purple}} {{color|RebeccaPurple|RebeccaPurple}} {{color|greyed|greyed}} {{color|silver|silver}} Mae black a white hefyd ar gael ond braidd yn afraid <nowiki>{{serif|Serif text here}}</nowiki><br>{{serif|FFONT Serif}} ==Linc i destun iaith arall== <nowiki>[[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']]</nowiki> [[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']] ==Bracedi Cyrliog== Defnyddio "Golygu cod" i weld y cod {| | Item 1 | rowspan=2|{{brace2|2|r}}targed |- | Item 2 |} {| | Item 1 | rowspan=3|{{brace2|4|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |} {| | Item 1 | rowspan=4|{{brace2|6|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |- | Item 4 |- |} Canoli. Defnyddio: <nowiki>{{|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;</nowiki> ar y rhes uchaf {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |} Cael y bracedi mewn rhes fertigol {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |- | Moron | rowspan=4|{{brace2|5|r}}Llysiau |- | Tatws |- | Maip |- |Bresych Brwsel |} ==Cyfeiriadau== <nowiki>=={{Cyfeiriadau}}==</nowiki></br><nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki>==Ffynhonnell==</nowiki></br> <nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Paragraff mewn <nowiki><ref></ref></nowiki>=== <nowiki>{{Paragraph break}}</nowiki>{{Paragraph break}} neu <nowiki>{{prbr}}</nowiki> ==Dyfynnu== <nowiki>{{dyfyniad| }}</nowiki> {{dyfyniad|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} neu <nowiki>{{quote| }}</nowiki> i hepgor y "" cyrliog glas {{quote|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} ==Diwedd/Dechrau Adran== <nowiki>## Diwedd A ##</nowiki> <nowiki>## Dechrau B ##</nowiki> tosection="Diwedd A" fromsection="Dechrau B" fromsection="aaa" tosection="bbb" <nowiki>==Nodiadau==</nowiki> <br> <nowiki><references/></nowiki> ==Gorffen paragraff ar waelod tudalen== (ar linell newydd)¶ <br> ¶ <br> <nowiki>{{nop}}</nowiki> ===Gorffen pennill cerdd=== <nowiki></br></nowiki> ==Llyfrau i'w gwneud== * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/ Llyfrau ar y gweill]] * [[Rhestr o dudalennau Indecs]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Pwll Tywod]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Cychwyn llyfr]] * [[Llyfrau wedi eu cyhoeddi sydd angen gwirio]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Indecs ar ei hanner]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau wedi eu Cyhoeddi mewn melyn]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Camau Cymorth]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau 2025]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Blociau Ab Owen]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Lyfrau Hathi wedi 1900]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau/Ab Owen]] * [[Cod cerddi ac englynion]] ==Cynwys darlun o dudalen llyfr== [https://croptool.toolforge.org/? Crop Tool] <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|bawd|tudalen=1]]</nowiki> <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|canol|600px|tudalen=1]]</nowiki> ==Bocs sylw ar yr ochor== <nowiki>{{Sidebox|Drych feddyliau byw.}}</nowiki> <nowiki>{{Sidebox|Gwladgarwch.|right}}</nowiki> Yr oedd wedi cael y fantais oreu i weled beth godai Gymru hefyd, treuliodd ei febyd yn nyffryn y Dyfrdwy ac ar lethrau'r Berwyn, a deffrodd ei feddwl tra'n astudio cyfraith yn Llundain, a thra'n dwyn arfau y milwr oedd wedi {{Sidebox|Drych feddyliau byw.}} crwydro mwyaf, mae'n debig, o holl filwyr yr oes. Ond cafodd gyfleustra hefyd. Prun bynnag a oedd hynny wrth ei fodd ai peidio, rhoddwyd angenrhaid arno i arwain cenedl, a chenedl fwy unol nag a welwyd ar fynyddoedd Cymru erioed o'r blaen. Tybiodd ef ei fod yn codi tarian ac yn dadweinio cledd Llywelyn, ac yr oedd yn credu'n gryf fod gwaed hen dywysogion Cymru yn ei wythienau. Yr oedd ysfa am wybodaeth yn y byd hefyd. Yr oedd y dwyrain yn dechre tywallt ei thrysorau i'r gorllewin; yr oedd {{Sidebox|Gwladgarwch.|right}} Cyngor Vienne, yn 1311, wedi argymell dysgu Hebraeg, Caldaeg, ac Arabaeg. Yr oedd dysg yr Eidal yn anterth ei gogoniant, yr oedd y ganrif y ganwyd Owen Glyn Dŵr ynddi wedi gweled blodeuad Dante, Petrarca, a Boccaccio. Yn Ffrainc, yr oedd athroniaeth a meddyginiaeth yn eu llawn flodau, a'r ddrama'n dechre. Yn yr Almaen, yr oedd cyfnod y prifysgolion yn dilyn cyfnod y serch ganeuon; sylfaenwyd prifysgol Heidelburg. Yn Lloegr, yr oedd Chaucer a Langlande yn cyd—fyw âg Owen Glyn Dŵr; a hwyrach i'r yswain Cymreig weled Wyclif, seren fore'r Diwygiad. Yn ystod y ganrif hon,—y bedwaredd ar ddeg, sylfaenwyd deunaw o brifysgolion newydd. ==Rhifau Rhufeinig== <nowiki> <pagelist</nowiki><br> 1to9=-<br> 10to20=roman 10=1<br> 21=1 /> ==Trwyddedau== <poem> <nowiki>{{Pd-old}}</nowiki> Awdur wedi marw dros 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> Awdur wedi marw rhwng 70 a 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-US-expired}}</nowiki> Gweithiau a gyhoeddwyd cyn {{#expr:{{CURRENTYEAR}}-95}}, hyd yn oed pe boed yr awdur wedi marw ar ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> <nowiki>{{OGL3}}</nowiki> Llywodraeth y DU neu Gymru </poem> ==Ystadegau== [[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikisource/Table]] st5wak0waz1fyllxf2kilcuzkhqu8za 138130 138127 2025-06-02T14:16:19Z AlwynapHuw 1710 /* Canoli */ 138130 wikitext text/x-wiki Angen gwirio [[:Categori:Deleteme]] yn rheolaidd! ==Categoriau uwchlwytho comin== {{Div col|3}} *Uploads by User:AlwynapHuw *Literature of Wales *Novels in Welsh *Books from Wales *Poetry books from Wales *Poetry of Wales *Plays from Wales *Welsh poets *History books from Wales *History of Wales by historic county‎ *Book covers from Wales‎ *Folklore of Wales *Mythology of Wales *Welsh National Assembly Acts *Welsh Parliament Acts *Biographical compilations *Christianity in Wales *Theologians from Wales *Undeb yr Annibynwyr Cymraeg *History of towns in Wales *Music of Wales *Welsh musicians *Politics of Wales *Wikipedia screenshots {{Div end}} ==Cerdd== <nowiki><poem></nowiki></br> </br> <nowiki></poem></nowiki> <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> ===Cadw canoli dros nifer o dudalennau=== [https://en.wikisource.org/wiki/Help:Page_breaks#Tables_across_page_breaks| am dablau dros nifer o dud] ====Tud 1af==== Ar y dalen<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalennau canol==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalen olaf==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ===Canoli=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br><nowiki><poem></nowiki><br><nowiki></poem></nowiki><br><nowiki>}}</nowiki><br><nowiki><br></nowiki> {{center block| <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <br> <br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki><br> <nowiki><br></nowiki> ==Italig== <nowiki>{{center block|</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <nowiki>{{Italic|Dim ond lleuad borffor</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch}}Ar fin y mynydd llwm;</nowiki><br> <nowiki>A sŵn hen afon Prysor</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch}}Yn canu yn y Cwm.}}</nowiki> <nowiki></poem></nowiki> <nowiki>}}</nowiki> (nb. defnyddio ''':''' i greu bwlch, dim yn gweithio) {{center block| <poem>{{Italic| Dim ond lleuad borffor {{bwlch}}Ar fin y mynydd llwm; A sŵn hen afon Prysor {{bwlch}}Yn canu yn y Cwm.}} </poem> }} <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Dyfynodau mewn cerdd=== <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki> I gadw dyfynodau allan o ganoli cerdd Mae {{center block| <poem> <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki>Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn creu {{center block| <poem> {{fqm|"}}Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn hytrach na {{center block| <poem> "Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} ==Tablau== ===Llinell gyntaf tabl canol heb ymylau=== <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki> efo hyd tabl <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:260px"</nowiki> hyd colofn <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki><br> <nowiki>|-</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>|-</nowiki> ===Tabl dros nifer o dudalenau llyfr=== Enghraifft o dabl drost nifer o dudalenau [[Tudalen:Hanes Gwareiddiad.djvu/135]] Rhoi elfenau agor tabl yn y bocs pennyn (heb yr |- olaf). Rhoi:<br> <nowiki>{{nopt}}</nowiki><br> |- ar y dalen o flaen y tabl a <nowiki>{{nop}}</nowiki> ar y dalen ar ôl y tabl Rhoi elfenau cau tabl yn y bocs troedyn ==Fformatio== <nowiki>Ctrl+|=<nowiki>Rhowch destun heb ei fformatio yma</nowiki></nowiki> <nowiki>Ctrl+i=''Testun italig''</nowiki> <nowiki>Ctrl+b='''Testun trwm'''</nowiki> <nowiki>Ctrl+<=_{Testun isysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+>=^{Testun uwchysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+k=Mewnosod dolen</nowiki> <nowiki>{{uc|abcdefg}}</nowiki> {{uc|abcdefg}} <nowiki>{{lc|ABCDEFG}}</nowiki> {{lc|ABCDEFG}} <nowiki>{{Canoli| }} neu {{c| }}</nowiki> <nowiki>{{right|}}</nowiki> <nowiki>{{Underline|}}</nowiki> <nowiki>{{Div col}}</nowiki></br><nowiki>{{Div col end}}</nowiki> ===Maint=== Testun<br> <nowiki>{{bach|}}</nowiki> {{bach|Testun}}<br> <nowiki>{{Mawr|}}</nowiki> {{Mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{M-mawr|}}</nowiki>{{M-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mm-mawr|}}</nowiki>{{Mm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmmm-mawr|Testun}}<br> ===Bwlch=== <nowiki>{{bwlch}}</nowiki> yn creu bwlch{{bwlch}}2em rhwng geiriau<br> <nowiki>{{bwlch|5em}}</nowiki> yn creu{{bwlch|5em}}bwlch mwy rhwng geiriau (gellir newid y rhif "em" yn ôl y gofyn. em = hyd y briflythyren M yn y ffont sy'n cael ei ddefnyddio <nowiki>{{bwlch|5em}}=</nowiki>''tua'' hyd MMMMM) <nowiki>{{c|{{bwlch|5em}}</nowiki> ==Llinellau== <nowiki>{{lein|15em}}</nowiki>{{lein|15em}} <nowiki>{{bar|6}}</nowiki> {{bar|6}}llinell heb ei ganoli <nowiki><s></nowiki><s>llinell</s><nowiki></s></nowiki> <nowiki>{{Sfrac|3|2}}</nowiki> yn rhoi {{Sfrac|3|2}} <nowiki>{{rule|height=4px}}</nowiki> {{rule|height=4px}} <nowiki>{{rule}}</nowiki> {{rule}} <nowiki>{{rule|height=4px}}{{rule}}</nowiki> {{rule|height=4px}}{{rule}} Llinell nodau: <nowiki>{{***|5}}</nowiki> (dewis rhif y * sydd angen){{***|5}} <nowiki>{{***|5|4em}}</nowiki> yn newid hyd y bwlch rhwng y nodau {{***|5|4em}} <nowiki>{{***|5|char=@}} {{***|5|3em|char=x}} {{***|5|4m|char=♥}}</nowiki> ac ati, yn ffeirio * am nod arall{{***|5|char=@}}{{***|5|char=x}}{{***|5|3em|char=♥}} nodau mwy: <nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}}</nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}} ==Priflythrenau == [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/priflythrennau]] <nowiki>{{Initial|[[File:Dringo'r Andes M.jpg|50px]]}}</nowiki> <nowiki>{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|50px]]}}</nowiki> {{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|55px]]}}LAIN o wlad ydyw yr hyn a elwir 'Rhwng y Ddwy Afon,' ar gwr De-Orllewinol Sir Feirionydd, oddentu deuddeng milldir o led, a deunaw neu ugain milldir o hyd, rhwng dwy afon, sef yr Afon Mawddach ac Afon Dyfi. Ymestyna o ran ei hyd o Lwyngwril i gwr uchaf Aberllyfeni, a'i lled o Arthog i Bennal. Amgylchynir y rhandir o du y Gorllewin gan ran o'r môr a elwir Cardigan Bay; o du y Dwyrain, gan Gadair Idris, a Llyn Tal-y-llyn; o du y Gogledd, gan yr Afon Mawddach, neu Afon yr Abermaw; o du y De, gan Afon Dyfi. Ac o'r tu arall i Afon Dyfi ===Dropinitial=== <nowiki>{{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim</nowiki> {{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim ==Lliw== <nowiki>{{color|red|Testun}}</nowiki> {{color|red|Testun Coch}}<br> <nowiki>{{color|green|Testun}}</nowiki> {{color|green|Testun Gwyrdd}} {{color|darkred|darkred}} {{color|maroon|maroon}} {{color|orange|orange}} {{color|yellow|yellow}} {{color|lime|lime}} {{color|olive|olive}} {{color|teal|teal}} {{color|aqua|aqua}} {{color|blue|blue}} {{color|navy|navy}} {{color|indigo|indigo}} {{color|violet|violet}} {{color|fuchsia|fuchsia}} {{color|purple|purple}} {{color|RebeccaPurple|RebeccaPurple}} {{color|greyed|greyed}} {{color|silver|silver}} Mae black a white hefyd ar gael ond braidd yn afraid <nowiki>{{serif|Serif text here}}</nowiki><br>{{serif|FFONT Serif}} ==Linc i destun iaith arall== <nowiki>[[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']]</nowiki> [[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']] ==Bracedi Cyrliog== Defnyddio "Golygu cod" i weld y cod {| | Item 1 | rowspan=2|{{brace2|2|r}}targed |- | Item 2 |} {| | Item 1 | rowspan=3|{{brace2|4|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |} {| | Item 1 | rowspan=4|{{brace2|6|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |- | Item 4 |- |} Canoli. Defnyddio: <nowiki>{{|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;</nowiki> ar y rhes uchaf {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |} Cael y bracedi mewn rhes fertigol {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |- | Moron | rowspan=4|{{brace2|5|r}}Llysiau |- | Tatws |- | Maip |- |Bresych Brwsel |} ==Cyfeiriadau== <nowiki>=={{Cyfeiriadau}}==</nowiki></br><nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki>==Ffynhonnell==</nowiki></br> <nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Paragraff mewn <nowiki><ref></ref></nowiki>=== <nowiki>{{Paragraph break}}</nowiki>{{Paragraph break}} neu <nowiki>{{prbr}}</nowiki> ==Dyfynnu== <nowiki>{{dyfyniad| }}</nowiki> {{dyfyniad|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} neu <nowiki>{{quote| }}</nowiki> i hepgor y "" cyrliog glas {{quote|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} ==Diwedd/Dechrau Adran== <nowiki>## Diwedd A ##</nowiki> <nowiki>## Dechrau B ##</nowiki> tosection="Diwedd A" fromsection="Dechrau B" fromsection="aaa" tosection="bbb" <nowiki>==Nodiadau==</nowiki> <br> <nowiki><references/></nowiki> ==Gorffen paragraff ar waelod tudalen== (ar linell newydd)¶ <br> ¶ <br> <nowiki>{{nop}}</nowiki> ===Gorffen pennill cerdd=== <nowiki></br></nowiki> ==Llyfrau i'w gwneud== * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/ Llyfrau ar y gweill]] * [[Rhestr o dudalennau Indecs]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Pwll Tywod]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Cychwyn llyfr]] * [[Llyfrau wedi eu cyhoeddi sydd angen gwirio]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Indecs ar ei hanner]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau wedi eu Cyhoeddi mewn melyn]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Camau Cymorth]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau 2025]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Blociau Ab Owen]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Lyfrau Hathi wedi 1900]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau/Ab Owen]] * [[Cod cerddi ac englynion]] ==Cynwys darlun o dudalen llyfr== [https://croptool.toolforge.org/? Crop Tool] <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|bawd|tudalen=1]]</nowiki> <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|canol|600px|tudalen=1]]</nowiki> ==Bocs sylw ar yr ochor== <nowiki>{{Sidebox|Drych feddyliau byw.}}</nowiki> <nowiki>{{Sidebox|Gwladgarwch.|right}}</nowiki> Yr oedd wedi cael y fantais oreu i weled beth godai Gymru hefyd, treuliodd ei febyd yn nyffryn y Dyfrdwy ac ar lethrau'r Berwyn, a deffrodd ei feddwl tra'n astudio cyfraith yn Llundain, a thra'n dwyn arfau y milwr oedd wedi {{Sidebox|Drych feddyliau byw.}} crwydro mwyaf, mae'n debig, o holl filwyr yr oes. Ond cafodd gyfleustra hefyd. Prun bynnag a oedd hynny wrth ei fodd ai peidio, rhoddwyd angenrhaid arno i arwain cenedl, a chenedl fwy unol nag a welwyd ar fynyddoedd Cymru erioed o'r blaen. Tybiodd ef ei fod yn codi tarian ac yn dadweinio cledd Llywelyn, ac yr oedd yn credu'n gryf fod gwaed hen dywysogion Cymru yn ei wythienau. Yr oedd ysfa am wybodaeth yn y byd hefyd. Yr oedd y dwyrain yn dechre tywallt ei thrysorau i'r gorllewin; yr oedd {{Sidebox|Gwladgarwch.|right}} Cyngor Vienne, yn 1311, wedi argymell dysgu Hebraeg, Caldaeg, ac Arabaeg. Yr oedd dysg yr Eidal yn anterth ei gogoniant, yr oedd y ganrif y ganwyd Owen Glyn Dŵr ynddi wedi gweled blodeuad Dante, Petrarca, a Boccaccio. Yn Ffrainc, yr oedd athroniaeth a meddyginiaeth yn eu llawn flodau, a'r ddrama'n dechre. Yn yr Almaen, yr oedd cyfnod y prifysgolion yn dilyn cyfnod y serch ganeuon; sylfaenwyd prifysgol Heidelburg. Yn Lloegr, yr oedd Chaucer a Langlande yn cyd—fyw âg Owen Glyn Dŵr; a hwyrach i'r yswain Cymreig weled Wyclif, seren fore'r Diwygiad. Yn ystod y ganrif hon,—y bedwaredd ar ddeg, sylfaenwyd deunaw o brifysgolion newydd. ==Rhifau Rhufeinig== <nowiki> <pagelist</nowiki><br> 1to9=-<br> 10to20=roman 10=1<br> 21=1 /> ==Trwyddedau== <poem> <nowiki>{{Pd-old}}</nowiki> Awdur wedi marw dros 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> Awdur wedi marw rhwng 70 a 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-US-expired}}</nowiki> Gweithiau a gyhoeddwyd cyn {{#expr:{{CURRENTYEAR}}-95}}, hyd yn oed pe boed yr awdur wedi marw ar ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> <nowiki>{{OGL3}}</nowiki> Llywodraeth y DU neu Gymru </poem> ==Ystadegau== [[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikisource/Table]] gyihh8lobo0m0eajhfh38eacporruui 138131 138130 2025-06-02T14:16:38Z AlwynapHuw 1710 /* Italig */ 138131 wikitext text/x-wiki Angen gwirio [[:Categori:Deleteme]] yn rheolaidd! ==Categoriau uwchlwytho comin== {{Div col|3}} *Uploads by User:AlwynapHuw *Literature of Wales *Novels in Welsh *Books from Wales *Poetry books from Wales *Poetry of Wales *Plays from Wales *Welsh poets *History books from Wales *History of Wales by historic county‎ *Book covers from Wales‎ *Folklore of Wales *Mythology of Wales *Welsh National Assembly Acts *Welsh Parliament Acts *Biographical compilations *Christianity in Wales *Theologians from Wales *Undeb yr Annibynwyr Cymraeg *History of towns in Wales *Music of Wales *Welsh musicians *Politics of Wales *Wikipedia screenshots {{Div end}} ==Cerdd== <nowiki><poem></nowiki></br> </br> <nowiki></poem></nowiki> <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> ===Cadw canoli dros nifer o dudalennau=== [https://en.wikisource.org/wiki/Help:Page_breaks#Tables_across_page_breaks| am dablau dros nifer o dud] ====Tud 1af==== Ar y dalen<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalennau canol==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalen olaf==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ===Canoli=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br><nowiki><poem></nowiki><br><nowiki></poem></nowiki><br><nowiki>}}</nowiki><br><nowiki><br></nowiki> {{center block| <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <br> <br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki><br> <nowiki><br></nowiki> ==Cerdd Italig== <nowiki>{{center block|</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <nowiki>{{Italic|Dim ond lleuad borffor</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch}}Ar fin y mynydd llwm;</nowiki><br> <nowiki>A sŵn hen afon Prysor</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch}}Yn canu yn y Cwm.}}</nowiki> <nowiki></poem></nowiki> <nowiki>}}</nowiki> (nb. defnyddio ''':''' i greu bwlch, dim yn gweithio) {{center block| <poem>{{Italic| Dim ond lleuad borffor {{bwlch}}Ar fin y mynydd llwm; A sŵn hen afon Prysor {{bwlch}}Yn canu yn y Cwm.}} </poem> }} <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Dyfynodau mewn cerdd=== <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki> I gadw dyfynodau allan o ganoli cerdd Mae {{center block| <poem> <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki>Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn creu {{center block| <poem> {{fqm|"}}Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn hytrach na {{center block| <poem> "Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} ==Tablau== ===Llinell gyntaf tabl canol heb ymylau=== <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki> efo hyd tabl <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:260px"</nowiki> hyd colofn <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki><br> <nowiki>|-</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>|-</nowiki> ===Tabl dros nifer o dudalenau llyfr=== Enghraifft o dabl drost nifer o dudalenau [[Tudalen:Hanes Gwareiddiad.djvu/135]] Rhoi elfenau agor tabl yn y bocs pennyn (heb yr |- olaf). Rhoi:<br> <nowiki>{{nopt}}</nowiki><br> |- ar y dalen o flaen y tabl a <nowiki>{{nop}}</nowiki> ar y dalen ar ôl y tabl Rhoi elfenau cau tabl yn y bocs troedyn ==Fformatio== <nowiki>Ctrl+|=<nowiki>Rhowch destun heb ei fformatio yma</nowiki></nowiki> <nowiki>Ctrl+i=''Testun italig''</nowiki> <nowiki>Ctrl+b='''Testun trwm'''</nowiki> <nowiki>Ctrl+<=_{Testun isysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+>=^{Testun uwchysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+k=Mewnosod dolen</nowiki> <nowiki>{{uc|abcdefg}}</nowiki> {{uc|abcdefg}} <nowiki>{{lc|ABCDEFG}}</nowiki> {{lc|ABCDEFG}} <nowiki>{{Canoli| }} neu {{c| }}</nowiki> <nowiki>{{right|}}</nowiki> <nowiki>{{Underline|}}</nowiki> <nowiki>{{Div col}}</nowiki></br><nowiki>{{Div col end}}</nowiki> ===Maint=== Testun<br> <nowiki>{{bach|}}</nowiki> {{bach|Testun}}<br> <nowiki>{{Mawr|}}</nowiki> {{Mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{M-mawr|}}</nowiki>{{M-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mm-mawr|}}</nowiki>{{Mm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmmm-mawr|Testun}}<br> ===Bwlch=== <nowiki>{{bwlch}}</nowiki> yn creu bwlch{{bwlch}}2em rhwng geiriau<br> <nowiki>{{bwlch|5em}}</nowiki> yn creu{{bwlch|5em}}bwlch mwy rhwng geiriau (gellir newid y rhif "em" yn ôl y gofyn. em = hyd y briflythyren M yn y ffont sy'n cael ei ddefnyddio <nowiki>{{bwlch|5em}}=</nowiki>''tua'' hyd MMMMM) <nowiki>{{c|{{bwlch|5em}}</nowiki> ==Llinellau== <nowiki>{{lein|15em}}</nowiki>{{lein|15em}} <nowiki>{{bar|6}}</nowiki> {{bar|6}}llinell heb ei ganoli <nowiki><s></nowiki><s>llinell</s><nowiki></s></nowiki> <nowiki>{{Sfrac|3|2}}</nowiki> yn rhoi {{Sfrac|3|2}} <nowiki>{{rule|height=4px}}</nowiki> {{rule|height=4px}} <nowiki>{{rule}}</nowiki> {{rule}} <nowiki>{{rule|height=4px}}{{rule}}</nowiki> {{rule|height=4px}}{{rule}} Llinell nodau: <nowiki>{{***|5}}</nowiki> (dewis rhif y * sydd angen){{***|5}} <nowiki>{{***|5|4em}}</nowiki> yn newid hyd y bwlch rhwng y nodau {{***|5|4em}} <nowiki>{{***|5|char=@}} {{***|5|3em|char=x}} {{***|5|4m|char=♥}}</nowiki> ac ati, yn ffeirio * am nod arall{{***|5|char=@}}{{***|5|char=x}}{{***|5|3em|char=♥}} nodau mwy: <nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}}</nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}} ==Priflythrenau == [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/priflythrennau]] <nowiki>{{Initial|[[File:Dringo'r Andes M.jpg|50px]]}}</nowiki> <nowiki>{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|50px]]}}</nowiki> {{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|55px]]}}LAIN o wlad ydyw yr hyn a elwir 'Rhwng y Ddwy Afon,' ar gwr De-Orllewinol Sir Feirionydd, oddentu deuddeng milldir o led, a deunaw neu ugain milldir o hyd, rhwng dwy afon, sef yr Afon Mawddach ac Afon Dyfi. Ymestyna o ran ei hyd o Lwyngwril i gwr uchaf Aberllyfeni, a'i lled o Arthog i Bennal. Amgylchynir y rhandir o du y Gorllewin gan ran o'r môr a elwir Cardigan Bay; o du y Dwyrain, gan Gadair Idris, a Llyn Tal-y-llyn; o du y Gogledd, gan yr Afon Mawddach, neu Afon yr Abermaw; o du y De, gan Afon Dyfi. Ac o'r tu arall i Afon Dyfi ===Dropinitial=== <nowiki>{{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim</nowiki> {{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim ==Lliw== <nowiki>{{color|red|Testun}}</nowiki> {{color|red|Testun Coch}}<br> <nowiki>{{color|green|Testun}}</nowiki> {{color|green|Testun Gwyrdd}} {{color|darkred|darkred}} {{color|maroon|maroon}} {{color|orange|orange}} {{color|yellow|yellow}} {{color|lime|lime}} {{color|olive|olive}} {{color|teal|teal}} {{color|aqua|aqua}} {{color|blue|blue}} {{color|navy|navy}} {{color|indigo|indigo}} {{color|violet|violet}} {{color|fuchsia|fuchsia}} {{color|purple|purple}} {{color|RebeccaPurple|RebeccaPurple}} {{color|greyed|greyed}} {{color|silver|silver}} Mae black a white hefyd ar gael ond braidd yn afraid <nowiki>{{serif|Serif text here}}</nowiki><br>{{serif|FFONT Serif}} ==Linc i destun iaith arall== <nowiki>[[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']]</nowiki> [[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']] ==Bracedi Cyrliog== Defnyddio "Golygu cod" i weld y cod {| | Item 1 | rowspan=2|{{brace2|2|r}}targed |- | Item 2 |} {| | Item 1 | rowspan=3|{{brace2|4|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |} {| | Item 1 | rowspan=4|{{brace2|6|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |- | Item 4 |- |} Canoli. Defnyddio: <nowiki>{{|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;</nowiki> ar y rhes uchaf {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |} Cael y bracedi mewn rhes fertigol {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |- | Moron | rowspan=4|{{brace2|5|r}}Llysiau |- | Tatws |- | Maip |- |Bresych Brwsel |} ==Cyfeiriadau== <nowiki>=={{Cyfeiriadau}}==</nowiki></br><nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki>==Ffynhonnell==</nowiki></br> <nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Paragraff mewn <nowiki><ref></ref></nowiki>=== <nowiki>{{Paragraph break}}</nowiki>{{Paragraph break}} neu <nowiki>{{prbr}}</nowiki> ==Dyfynnu== <nowiki>{{dyfyniad| }}</nowiki> {{dyfyniad|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} neu <nowiki>{{quote| }}</nowiki> i hepgor y "" cyrliog glas {{quote|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} ==Diwedd/Dechrau Adran== <nowiki>## Diwedd A ##</nowiki> <nowiki>## Dechrau B ##</nowiki> tosection="Diwedd A" fromsection="Dechrau B" fromsection="aaa" tosection="bbb" <nowiki>==Nodiadau==</nowiki> <br> <nowiki><references/></nowiki> ==Gorffen paragraff ar waelod tudalen== (ar linell newydd)¶ <br> ¶ <br> <nowiki>{{nop}}</nowiki> ===Gorffen pennill cerdd=== <nowiki></br></nowiki> ==Llyfrau i'w gwneud== * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/ Llyfrau ar y gweill]] * [[Rhestr o dudalennau Indecs]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Pwll Tywod]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Cychwyn llyfr]] * [[Llyfrau wedi eu cyhoeddi sydd angen gwirio]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Indecs ar ei hanner]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau wedi eu Cyhoeddi mewn melyn]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Camau Cymorth]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau 2025]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Blociau Ab Owen]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Lyfrau Hathi wedi 1900]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau/Ab Owen]] * [[Cod cerddi ac englynion]] ==Cynwys darlun o dudalen llyfr== [https://croptool.toolforge.org/? Crop Tool] <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|bawd|tudalen=1]]</nowiki> <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|canol|600px|tudalen=1]]</nowiki> ==Bocs sylw ar yr ochor== <nowiki>{{Sidebox|Drych feddyliau byw.}}</nowiki> <nowiki>{{Sidebox|Gwladgarwch.|right}}</nowiki> Yr oedd wedi cael y fantais oreu i weled beth godai Gymru hefyd, treuliodd ei febyd yn nyffryn y Dyfrdwy ac ar lethrau'r Berwyn, a deffrodd ei feddwl tra'n astudio cyfraith yn Llundain, a thra'n dwyn arfau y milwr oedd wedi {{Sidebox|Drych feddyliau byw.}} crwydro mwyaf, mae'n debig, o holl filwyr yr oes. Ond cafodd gyfleustra hefyd. Prun bynnag a oedd hynny wrth ei fodd ai peidio, rhoddwyd angenrhaid arno i arwain cenedl, a chenedl fwy unol nag a welwyd ar fynyddoedd Cymru erioed o'r blaen. Tybiodd ef ei fod yn codi tarian ac yn dadweinio cledd Llywelyn, ac yr oedd yn credu'n gryf fod gwaed hen dywysogion Cymru yn ei wythienau. Yr oedd ysfa am wybodaeth yn y byd hefyd. Yr oedd y dwyrain yn dechre tywallt ei thrysorau i'r gorllewin; yr oedd {{Sidebox|Gwladgarwch.|right}} Cyngor Vienne, yn 1311, wedi argymell dysgu Hebraeg, Caldaeg, ac Arabaeg. Yr oedd dysg yr Eidal yn anterth ei gogoniant, yr oedd y ganrif y ganwyd Owen Glyn Dŵr ynddi wedi gweled blodeuad Dante, Petrarca, a Boccaccio. Yn Ffrainc, yr oedd athroniaeth a meddyginiaeth yn eu llawn flodau, a'r ddrama'n dechre. Yn yr Almaen, yr oedd cyfnod y prifysgolion yn dilyn cyfnod y serch ganeuon; sylfaenwyd prifysgol Heidelburg. Yn Lloegr, yr oedd Chaucer a Langlande yn cyd—fyw âg Owen Glyn Dŵr; a hwyrach i'r yswain Cymreig weled Wyclif, seren fore'r Diwygiad. Yn ystod y ganrif hon,—y bedwaredd ar ddeg, sylfaenwyd deunaw o brifysgolion newydd. ==Rhifau Rhufeinig== <nowiki> <pagelist</nowiki><br> 1to9=-<br> 10to20=roman 10=1<br> 21=1 /> ==Trwyddedau== <poem> <nowiki>{{Pd-old}}</nowiki> Awdur wedi marw dros 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> Awdur wedi marw rhwng 70 a 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-US-expired}}</nowiki> Gweithiau a gyhoeddwyd cyn {{#expr:{{CURRENTYEAR}}-95}}, hyd yn oed pe boed yr awdur wedi marw ar ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> <nowiki>{{OGL3}}</nowiki> Llywodraeth y DU neu Gymru </poem> ==Ystadegau== [[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikisource/Table]] 6zyeua0br44ou4qj4z660fuvv7ulyvu 138132 138131 2025-06-02T14:17:00Z AlwynapHuw 1710 /* Cerdd Italig */ 138132 wikitext text/x-wiki Angen gwirio [[:Categori:Deleteme]] yn rheolaidd! ==Categoriau uwchlwytho comin== {{Div col|3}} *Uploads by User:AlwynapHuw *Literature of Wales *Novels in Welsh *Books from Wales *Poetry books from Wales *Poetry of Wales *Plays from Wales *Welsh poets *History books from Wales *History of Wales by historic county‎ *Book covers from Wales‎ *Folklore of Wales *Mythology of Wales *Welsh National Assembly Acts *Welsh Parliament Acts *Biographical compilations *Christianity in Wales *Theologians from Wales *Undeb yr Annibynwyr Cymraeg *History of towns in Wales *Music of Wales *Welsh musicians *Politics of Wales *Wikipedia screenshots {{Div end}} ==Cerdd== <nowiki><poem></nowiki></br> </br> <nowiki></poem></nowiki> <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> ===Cadw canoli dros nifer o dudalennau=== [https://en.wikisource.org/wiki/Help:Page_breaks#Tables_across_page_breaks| am dablau dros nifer o dud] ====Tud 1af==== Ar y dalen<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalennau canol==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalen olaf==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ===Canoli=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br><nowiki><poem></nowiki><br><nowiki></poem></nowiki><br><nowiki>}}</nowiki><br><nowiki><br></nowiki> {{center block| <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <br> <br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki><br> <nowiki><br></nowiki> ===Cerdd Italig=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <nowiki>{{Italic|Dim ond lleuad borffor</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch}}Ar fin y mynydd llwm;</nowiki><br> <nowiki>A sŵn hen afon Prysor</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch}}Yn canu yn y Cwm.}}</nowiki> <nowiki></poem></nowiki> <nowiki>}}</nowiki> (nb. defnyddio ''':''' i greu bwlch, dim yn gweithio) {{center block| <poem>{{Italic| Dim ond lleuad borffor {{bwlch}}Ar fin y mynydd llwm; A sŵn hen afon Prysor {{bwlch}}Yn canu yn y Cwm.}} </poem> }} <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Dyfynodau mewn cerdd=== <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki> I gadw dyfynodau allan o ganoli cerdd Mae {{center block| <poem> <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki>Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn creu {{center block| <poem> {{fqm|"}}Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn hytrach na {{center block| <poem> "Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} ==Tablau== ===Llinell gyntaf tabl canol heb ymylau=== <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki> efo hyd tabl <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:260px"</nowiki> hyd colofn <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki><br> <nowiki>|-</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>|-</nowiki> ===Tabl dros nifer o dudalenau llyfr=== Enghraifft o dabl drost nifer o dudalenau [[Tudalen:Hanes Gwareiddiad.djvu/135]] Rhoi elfenau agor tabl yn y bocs pennyn (heb yr |- olaf). Rhoi:<br> <nowiki>{{nopt}}</nowiki><br> |- ar y dalen o flaen y tabl a <nowiki>{{nop}}</nowiki> ar y dalen ar ôl y tabl Rhoi elfenau cau tabl yn y bocs troedyn ==Fformatio== <nowiki>Ctrl+|=<nowiki>Rhowch destun heb ei fformatio yma</nowiki></nowiki> <nowiki>Ctrl+i=''Testun italig''</nowiki> <nowiki>Ctrl+b='''Testun trwm'''</nowiki> <nowiki>Ctrl+<=_{Testun isysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+>=^{Testun uwchysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+k=Mewnosod dolen</nowiki> <nowiki>{{uc|abcdefg}}</nowiki> {{uc|abcdefg}} <nowiki>{{lc|ABCDEFG}}</nowiki> {{lc|ABCDEFG}} <nowiki>{{Canoli| }} neu {{c| }}</nowiki> <nowiki>{{right|}}</nowiki> <nowiki>{{Underline|}}</nowiki> <nowiki>{{Div col}}</nowiki></br><nowiki>{{Div col end}}</nowiki> ===Maint=== Testun<br> <nowiki>{{bach|}}</nowiki> {{bach|Testun}}<br> <nowiki>{{Mawr|}}</nowiki> {{Mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{M-mawr|}}</nowiki>{{M-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mm-mawr|}}</nowiki>{{Mm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmmm-mawr|Testun}}<br> ===Bwlch=== <nowiki>{{bwlch}}</nowiki> yn creu bwlch{{bwlch}}2em rhwng geiriau<br> <nowiki>{{bwlch|5em}}</nowiki> yn creu{{bwlch|5em}}bwlch mwy rhwng geiriau (gellir newid y rhif "em" yn ôl y gofyn. em = hyd y briflythyren M yn y ffont sy'n cael ei ddefnyddio <nowiki>{{bwlch|5em}}=</nowiki>''tua'' hyd MMMMM) <nowiki>{{c|{{bwlch|5em}}</nowiki> ==Llinellau== <nowiki>{{lein|15em}}</nowiki>{{lein|15em}} <nowiki>{{bar|6}}</nowiki> {{bar|6}}llinell heb ei ganoli <nowiki><s></nowiki><s>llinell</s><nowiki></s></nowiki> <nowiki>{{Sfrac|3|2}}</nowiki> yn rhoi {{Sfrac|3|2}} <nowiki>{{rule|height=4px}}</nowiki> {{rule|height=4px}} <nowiki>{{rule}}</nowiki> {{rule}} <nowiki>{{rule|height=4px}}{{rule}}</nowiki> {{rule|height=4px}}{{rule}} Llinell nodau: <nowiki>{{***|5}}</nowiki> (dewis rhif y * sydd angen){{***|5}} <nowiki>{{***|5|4em}}</nowiki> yn newid hyd y bwlch rhwng y nodau {{***|5|4em}} <nowiki>{{***|5|char=@}} {{***|5|3em|char=x}} {{***|5|4m|char=♥}}</nowiki> ac ati, yn ffeirio * am nod arall{{***|5|char=@}}{{***|5|char=x}}{{***|5|3em|char=♥}} nodau mwy: <nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}}</nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}} ==Priflythrenau == [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/priflythrennau]] <nowiki>{{Initial|[[File:Dringo'r Andes M.jpg|50px]]}}</nowiki> <nowiki>{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|50px]]}}</nowiki> {{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|55px]]}}LAIN o wlad ydyw yr hyn a elwir 'Rhwng y Ddwy Afon,' ar gwr De-Orllewinol Sir Feirionydd, oddentu deuddeng milldir o led, a deunaw neu ugain milldir o hyd, rhwng dwy afon, sef yr Afon Mawddach ac Afon Dyfi. Ymestyna o ran ei hyd o Lwyngwril i gwr uchaf Aberllyfeni, a'i lled o Arthog i Bennal. Amgylchynir y rhandir o du y Gorllewin gan ran o'r môr a elwir Cardigan Bay; o du y Dwyrain, gan Gadair Idris, a Llyn Tal-y-llyn; o du y Gogledd, gan yr Afon Mawddach, neu Afon yr Abermaw; o du y De, gan Afon Dyfi. Ac o'r tu arall i Afon Dyfi ===Dropinitial=== <nowiki>{{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim</nowiki> {{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim ==Lliw== <nowiki>{{color|red|Testun}}</nowiki> {{color|red|Testun Coch}}<br> <nowiki>{{color|green|Testun}}</nowiki> {{color|green|Testun Gwyrdd}} {{color|darkred|darkred}} {{color|maroon|maroon}} {{color|orange|orange}} {{color|yellow|yellow}} {{color|lime|lime}} {{color|olive|olive}} {{color|teal|teal}} {{color|aqua|aqua}} {{color|blue|blue}} {{color|navy|navy}} {{color|indigo|indigo}} {{color|violet|violet}} {{color|fuchsia|fuchsia}} {{color|purple|purple}} {{color|RebeccaPurple|RebeccaPurple}} {{color|greyed|greyed}} {{color|silver|silver}} Mae black a white hefyd ar gael ond braidd yn afraid <nowiki>{{serif|Serif text here}}</nowiki><br>{{serif|FFONT Serif}} ==Linc i destun iaith arall== <nowiki>[[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']]</nowiki> [[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']] ==Bracedi Cyrliog== Defnyddio "Golygu cod" i weld y cod {| | Item 1 | rowspan=2|{{brace2|2|r}}targed |- | Item 2 |} {| | Item 1 | rowspan=3|{{brace2|4|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |} {| | Item 1 | rowspan=4|{{brace2|6|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |- | Item 4 |- |} Canoli. Defnyddio: <nowiki>{{|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;</nowiki> ar y rhes uchaf {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |} Cael y bracedi mewn rhes fertigol {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |- | Moron | rowspan=4|{{brace2|5|r}}Llysiau |- | Tatws |- | Maip |- |Bresych Brwsel |} ==Cyfeiriadau== <nowiki>=={{Cyfeiriadau}}==</nowiki></br><nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki>==Ffynhonnell==</nowiki></br> <nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Paragraff mewn <nowiki><ref></ref></nowiki>=== <nowiki>{{Paragraph break}}</nowiki>{{Paragraph break}} neu <nowiki>{{prbr}}</nowiki> ==Dyfynnu== <nowiki>{{dyfyniad| }}</nowiki> {{dyfyniad|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} neu <nowiki>{{quote| }}</nowiki> i hepgor y "" cyrliog glas {{quote|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} ==Diwedd/Dechrau Adran== <nowiki>## Diwedd A ##</nowiki> <nowiki>## Dechrau B ##</nowiki> tosection="Diwedd A" fromsection="Dechrau B" fromsection="aaa" tosection="bbb" <nowiki>==Nodiadau==</nowiki> <br> <nowiki><references/></nowiki> ==Gorffen paragraff ar waelod tudalen== (ar linell newydd)¶ <br> ¶ <br> <nowiki>{{nop}}</nowiki> ===Gorffen pennill cerdd=== <nowiki></br></nowiki> ==Llyfrau i'w gwneud== * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/ Llyfrau ar y gweill]] * [[Rhestr o dudalennau Indecs]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Pwll Tywod]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Cychwyn llyfr]] * [[Llyfrau wedi eu cyhoeddi sydd angen gwirio]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Indecs ar ei hanner]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau wedi eu Cyhoeddi mewn melyn]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Camau Cymorth]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau 2025]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Blociau Ab Owen]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Lyfrau Hathi wedi 1900]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau/Ab Owen]] * [[Cod cerddi ac englynion]] ==Cynwys darlun o dudalen llyfr== [https://croptool.toolforge.org/? Crop Tool] <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|bawd|tudalen=1]]</nowiki> <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|canol|600px|tudalen=1]]</nowiki> ==Bocs sylw ar yr ochor== <nowiki>{{Sidebox|Drych feddyliau byw.}}</nowiki> <nowiki>{{Sidebox|Gwladgarwch.|right}}</nowiki> Yr oedd wedi cael y fantais oreu i weled beth godai Gymru hefyd, treuliodd ei febyd yn nyffryn y Dyfrdwy ac ar lethrau'r Berwyn, a deffrodd ei feddwl tra'n astudio cyfraith yn Llundain, a thra'n dwyn arfau y milwr oedd wedi {{Sidebox|Drych feddyliau byw.}} crwydro mwyaf, mae'n debig, o holl filwyr yr oes. Ond cafodd gyfleustra hefyd. Prun bynnag a oedd hynny wrth ei fodd ai peidio, rhoddwyd angenrhaid arno i arwain cenedl, a chenedl fwy unol nag a welwyd ar fynyddoedd Cymru erioed o'r blaen. Tybiodd ef ei fod yn codi tarian ac yn dadweinio cledd Llywelyn, ac yr oedd yn credu'n gryf fod gwaed hen dywysogion Cymru yn ei wythienau. Yr oedd ysfa am wybodaeth yn y byd hefyd. Yr oedd y dwyrain yn dechre tywallt ei thrysorau i'r gorllewin; yr oedd {{Sidebox|Gwladgarwch.|right}} Cyngor Vienne, yn 1311, wedi argymell dysgu Hebraeg, Caldaeg, ac Arabaeg. Yr oedd dysg yr Eidal yn anterth ei gogoniant, yr oedd y ganrif y ganwyd Owen Glyn Dŵr ynddi wedi gweled blodeuad Dante, Petrarca, a Boccaccio. Yn Ffrainc, yr oedd athroniaeth a meddyginiaeth yn eu llawn flodau, a'r ddrama'n dechre. Yn yr Almaen, yr oedd cyfnod y prifysgolion yn dilyn cyfnod y serch ganeuon; sylfaenwyd prifysgol Heidelburg. Yn Lloegr, yr oedd Chaucer a Langlande yn cyd—fyw âg Owen Glyn Dŵr; a hwyrach i'r yswain Cymreig weled Wyclif, seren fore'r Diwygiad. Yn ystod y ganrif hon,—y bedwaredd ar ddeg, sylfaenwyd deunaw o brifysgolion newydd. ==Rhifau Rhufeinig== <nowiki> <pagelist</nowiki><br> 1to9=-<br> 10to20=roman 10=1<br> 21=1 /> ==Trwyddedau== <poem> <nowiki>{{Pd-old}}</nowiki> Awdur wedi marw dros 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> Awdur wedi marw rhwng 70 a 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-US-expired}}</nowiki> Gweithiau a gyhoeddwyd cyn {{#expr:{{CURRENTYEAR}}-95}}, hyd yn oed pe boed yr awdur wedi marw ar ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> <nowiki>{{OGL3}}</nowiki> Llywodraeth y DU neu Gymru </poem> ==Ystadegau== [[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikisource/Table]] 0pnvo9qqz566yqx4qdsmj60ggb3htl5 138133 138132 2025-06-02T14:21:44Z AlwynapHuw 1710 /* Cerdd Italig */ 138133 wikitext text/x-wiki Angen gwirio [[:Categori:Deleteme]] yn rheolaidd! ==Categoriau uwchlwytho comin== {{Div col|3}} *Uploads by User:AlwynapHuw *Literature of Wales *Novels in Welsh *Books from Wales *Poetry books from Wales *Poetry of Wales *Plays from Wales *Welsh poets *History books from Wales *History of Wales by historic county‎ *Book covers from Wales‎ *Folklore of Wales *Mythology of Wales *Welsh National Assembly Acts *Welsh Parliament Acts *Biographical compilations *Christianity in Wales *Theologians from Wales *Undeb yr Annibynwyr Cymraeg *History of towns in Wales *Music of Wales *Welsh musicians *Politics of Wales *Wikipedia screenshots {{Div end}} ==Cerdd== <nowiki><poem></nowiki></br> </br> <nowiki></poem></nowiki> <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> ===Cadw canoli dros nifer o dudalennau=== [https://en.wikisource.org/wiki/Help:Page_breaks#Tables_across_page_breaks| am dablau dros nifer o dud] ====Tud 1af==== Ar y dalen<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalennau canol==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalen olaf==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ===Canoli=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br><nowiki><poem></nowiki><br><nowiki></poem></nowiki><br><nowiki>}}</nowiki><br><nowiki><br></nowiki> {{center block| <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <br> <br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki><br> <nowiki><br></nowiki> ===Cerdd Italig=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <nowiki>{{Italic|Dim ond lleuad borffor</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch|1em}}Ar fin y mynydd llwm;</nowiki><br> <nowiki>A sŵn hen afon Prysor</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch|1em}}Yn canu yn y Cwm.}}</nowiki><br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>}}</nowiki> (nb. defnyddio ''':''' i greu bwlch, dim yn gweithio) {{center block| <poem>{{Italic| Dim ond lleuad borffor {{bwlch|1em}}Ar fin y mynydd llwm; A sŵn hen afon Prysor {{bwlch|1em}}Yn canu yn y Cwm.}} </poem> }} <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Dyfynodau mewn cerdd=== <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki> I gadw dyfynodau allan o ganoli cerdd Mae {{center block| <poem> <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki>Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn creu {{center block| <poem> {{fqm|"}}Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn hytrach na {{center block| <poem> "Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} ==Tablau== ===Llinell gyntaf tabl canol heb ymylau=== <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki> efo hyd tabl <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:260px"</nowiki> hyd colofn <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki><br> <nowiki>|-</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>|-</nowiki> ===Tabl dros nifer o dudalenau llyfr=== Enghraifft o dabl drost nifer o dudalenau [[Tudalen:Hanes Gwareiddiad.djvu/135]] Rhoi elfenau agor tabl yn y bocs pennyn (heb yr |- olaf). Rhoi:<br> <nowiki>{{nopt}}</nowiki><br> |- ar y dalen o flaen y tabl a <nowiki>{{nop}}</nowiki> ar y dalen ar ôl y tabl Rhoi elfenau cau tabl yn y bocs troedyn ==Fformatio== <nowiki>Ctrl+|=<nowiki>Rhowch destun heb ei fformatio yma</nowiki></nowiki> <nowiki>Ctrl+i=''Testun italig''</nowiki> <nowiki>Ctrl+b='''Testun trwm'''</nowiki> <nowiki>Ctrl+<=_{Testun isysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+>=^{Testun uwchysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+k=Mewnosod dolen</nowiki> <nowiki>{{uc|abcdefg}}</nowiki> {{uc|abcdefg}} <nowiki>{{lc|ABCDEFG}}</nowiki> {{lc|ABCDEFG}} <nowiki>{{Canoli| }} neu {{c| }}</nowiki> <nowiki>{{right|}}</nowiki> <nowiki>{{Underline|}}</nowiki> <nowiki>{{Div col}}</nowiki></br><nowiki>{{Div col end}}</nowiki> ===Maint=== Testun<br> <nowiki>{{bach|}}</nowiki> {{bach|Testun}}<br> <nowiki>{{Mawr|}}</nowiki> {{Mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{M-mawr|}}</nowiki>{{M-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mm-mawr|}}</nowiki>{{Mm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmmm-mawr|Testun}}<br> ===Bwlch=== <nowiki>{{bwlch}}</nowiki> yn creu bwlch{{bwlch}}2em rhwng geiriau<br> <nowiki>{{bwlch|5em}}</nowiki> yn creu{{bwlch|5em}}bwlch mwy rhwng geiriau (gellir newid y rhif "em" yn ôl y gofyn. em = hyd y briflythyren M yn y ffont sy'n cael ei ddefnyddio <nowiki>{{bwlch|5em}}=</nowiki>''tua'' hyd MMMMM) <nowiki>{{c|{{bwlch|5em}}</nowiki> ==Llinellau== <nowiki>{{lein|15em}}</nowiki>{{lein|15em}} <nowiki>{{bar|6}}</nowiki> {{bar|6}}llinell heb ei ganoli <nowiki><s></nowiki><s>llinell</s><nowiki></s></nowiki> <nowiki>{{Sfrac|3|2}}</nowiki> yn rhoi {{Sfrac|3|2}} <nowiki>{{rule|height=4px}}</nowiki> {{rule|height=4px}} <nowiki>{{rule}}</nowiki> {{rule}} <nowiki>{{rule|height=4px}}{{rule}}</nowiki> {{rule|height=4px}}{{rule}} Llinell nodau: <nowiki>{{***|5}}</nowiki> (dewis rhif y * sydd angen){{***|5}} <nowiki>{{***|5|4em}}</nowiki> yn newid hyd y bwlch rhwng y nodau {{***|5|4em}} <nowiki>{{***|5|char=@}} {{***|5|3em|char=x}} {{***|5|4m|char=♥}}</nowiki> ac ati, yn ffeirio * am nod arall{{***|5|char=@}}{{***|5|char=x}}{{***|5|3em|char=♥}} nodau mwy: <nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}}</nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}} ==Priflythrenau == [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/priflythrennau]] <nowiki>{{Initial|[[File:Dringo'r Andes M.jpg|50px]]}}</nowiki> <nowiki>{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|50px]]}}</nowiki> {{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|55px]]}}LAIN o wlad ydyw yr hyn a elwir 'Rhwng y Ddwy Afon,' ar gwr De-Orllewinol Sir Feirionydd, oddentu deuddeng milldir o led, a deunaw neu ugain milldir o hyd, rhwng dwy afon, sef yr Afon Mawddach ac Afon Dyfi. Ymestyna o ran ei hyd o Lwyngwril i gwr uchaf Aberllyfeni, a'i lled o Arthog i Bennal. Amgylchynir y rhandir o du y Gorllewin gan ran o'r môr a elwir Cardigan Bay; o du y Dwyrain, gan Gadair Idris, a Llyn Tal-y-llyn; o du y Gogledd, gan yr Afon Mawddach, neu Afon yr Abermaw; o du y De, gan Afon Dyfi. Ac o'r tu arall i Afon Dyfi ===Dropinitial=== <nowiki>{{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim</nowiki> {{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim ==Lliw== <nowiki>{{color|red|Testun}}</nowiki> {{color|red|Testun Coch}}<br> <nowiki>{{color|green|Testun}}</nowiki> {{color|green|Testun Gwyrdd}} {{color|darkred|darkred}} {{color|maroon|maroon}} {{color|orange|orange}} {{color|yellow|yellow}} {{color|lime|lime}} {{color|olive|olive}} {{color|teal|teal}} {{color|aqua|aqua}} {{color|blue|blue}} {{color|navy|navy}} {{color|indigo|indigo}} {{color|violet|violet}} {{color|fuchsia|fuchsia}} {{color|purple|purple}} {{color|RebeccaPurple|RebeccaPurple}} {{color|greyed|greyed}} {{color|silver|silver}} Mae black a white hefyd ar gael ond braidd yn afraid <nowiki>{{serif|Serif text here}}</nowiki><br>{{serif|FFONT Serif}} ==Linc i destun iaith arall== <nowiki>[[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']]</nowiki> [[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']] ==Bracedi Cyrliog== Defnyddio "Golygu cod" i weld y cod {| | Item 1 | rowspan=2|{{brace2|2|r}}targed |- | Item 2 |} {| | Item 1 | rowspan=3|{{brace2|4|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |} {| | Item 1 | rowspan=4|{{brace2|6|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |- | Item 4 |- |} Canoli. Defnyddio: <nowiki>{{|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;</nowiki> ar y rhes uchaf {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |} Cael y bracedi mewn rhes fertigol {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |- | Moron | rowspan=4|{{brace2|5|r}}Llysiau |- | Tatws |- | Maip |- |Bresych Brwsel |} ==Cyfeiriadau== <nowiki>=={{Cyfeiriadau}}==</nowiki></br><nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki>==Ffynhonnell==</nowiki></br> <nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Paragraff mewn <nowiki><ref></ref></nowiki>=== <nowiki>{{Paragraph break}}</nowiki>{{Paragraph break}} neu <nowiki>{{prbr}}</nowiki> ==Dyfynnu== <nowiki>{{dyfyniad| }}</nowiki> {{dyfyniad|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} neu <nowiki>{{quote| }}</nowiki> i hepgor y "" cyrliog glas {{quote|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} ==Diwedd/Dechrau Adran== <nowiki>## Diwedd A ##</nowiki> <nowiki>## Dechrau B ##</nowiki> tosection="Diwedd A" fromsection="Dechrau B" fromsection="aaa" tosection="bbb" <nowiki>==Nodiadau==</nowiki> <br> <nowiki><references/></nowiki> ==Gorffen paragraff ar waelod tudalen== (ar linell newydd)¶ <br> ¶ <br> <nowiki>{{nop}}</nowiki> ===Gorffen pennill cerdd=== <nowiki></br></nowiki> ==Llyfrau i'w gwneud== * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/ Llyfrau ar y gweill]] * [[Rhestr o dudalennau Indecs]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Pwll Tywod]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Cychwyn llyfr]] * [[Llyfrau wedi eu cyhoeddi sydd angen gwirio]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Indecs ar ei hanner]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau wedi eu Cyhoeddi mewn melyn]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Camau Cymorth]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau 2025]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Blociau Ab Owen]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Lyfrau Hathi wedi 1900]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau/Ab Owen]] * [[Cod cerddi ac englynion]] ==Cynwys darlun o dudalen llyfr== [https://croptool.toolforge.org/? Crop Tool] <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|bawd|tudalen=1]]</nowiki> <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|canol|600px|tudalen=1]]</nowiki> ==Bocs sylw ar yr ochor== <nowiki>{{Sidebox|Drych feddyliau byw.}}</nowiki> <nowiki>{{Sidebox|Gwladgarwch.|right}}</nowiki> Yr oedd wedi cael y fantais oreu i weled beth godai Gymru hefyd, treuliodd ei febyd yn nyffryn y Dyfrdwy ac ar lethrau'r Berwyn, a deffrodd ei feddwl tra'n astudio cyfraith yn Llundain, a thra'n dwyn arfau y milwr oedd wedi {{Sidebox|Drych feddyliau byw.}} crwydro mwyaf, mae'n debig, o holl filwyr yr oes. Ond cafodd gyfleustra hefyd. Prun bynnag a oedd hynny wrth ei fodd ai peidio, rhoddwyd angenrhaid arno i arwain cenedl, a chenedl fwy unol nag a welwyd ar fynyddoedd Cymru erioed o'r blaen. Tybiodd ef ei fod yn codi tarian ac yn dadweinio cledd Llywelyn, ac yr oedd yn credu'n gryf fod gwaed hen dywysogion Cymru yn ei wythienau. Yr oedd ysfa am wybodaeth yn y byd hefyd. Yr oedd y dwyrain yn dechre tywallt ei thrysorau i'r gorllewin; yr oedd {{Sidebox|Gwladgarwch.|right}} Cyngor Vienne, yn 1311, wedi argymell dysgu Hebraeg, Caldaeg, ac Arabaeg. Yr oedd dysg yr Eidal yn anterth ei gogoniant, yr oedd y ganrif y ganwyd Owen Glyn Dŵr ynddi wedi gweled blodeuad Dante, Petrarca, a Boccaccio. Yn Ffrainc, yr oedd athroniaeth a meddyginiaeth yn eu llawn flodau, a'r ddrama'n dechre. Yn yr Almaen, yr oedd cyfnod y prifysgolion yn dilyn cyfnod y serch ganeuon; sylfaenwyd prifysgol Heidelburg. Yn Lloegr, yr oedd Chaucer a Langlande yn cyd—fyw âg Owen Glyn Dŵr; a hwyrach i'r yswain Cymreig weled Wyclif, seren fore'r Diwygiad. Yn ystod y ganrif hon,—y bedwaredd ar ddeg, sylfaenwyd deunaw o brifysgolion newydd. ==Rhifau Rhufeinig== <nowiki> <pagelist</nowiki><br> 1to9=-<br> 10to20=roman 10=1<br> 21=1 /> ==Trwyddedau== <poem> <nowiki>{{Pd-old}}</nowiki> Awdur wedi marw dros 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> Awdur wedi marw rhwng 70 a 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-US-expired}}</nowiki> Gweithiau a gyhoeddwyd cyn {{#expr:{{CURRENTYEAR}}-95}}, hyd yn oed pe boed yr awdur wedi marw ar ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> <nowiki>{{OGL3}}</nowiki> Llywodraeth y DU neu Gymru </poem> ==Ystadegau== [[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikisource/Table]] qqhdr71bj2hpvalxtic9bwmmjtfo6gq 138134 138133 2025-06-02T14:26:49Z AlwynapHuw 1710 138134 wikitext text/x-wiki Angen gwirio [[:Categori:Deleteme]] yn rheolaidd! ==Categoriau uwchlwytho comin== {{Div col|3}} *Uploads by User:AlwynapHuw *Literature of Wales *Novels in Welsh *Books from Wales *Poetry books from Wales *Poetry of Wales *Plays from Wales *Welsh poets *History books from Wales *History of Wales by historic county‎ *Book covers from Wales‎ *Folklore of Wales *Mythology of Wales *Welsh National Assembly Acts *Welsh Parliament Acts *Biographical compilations *Christianity in Wales *Theologians from Wales *Undeb yr Annibynwyr Cymraeg *History of towns in Wales *Music of Wales *Welsh musicians *Politics of Wales *Wikipedia screenshots {{Div end}} ==Cerdd== <nowiki><poem></nowiki></br> </br> <nowiki></poem></nowiki> <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> ===Cadw canoli dros nifer o dudalennau=== [https://en.wikisource.org/wiki/Help:Page_breaks#Tables_across_page_breaks| am dablau dros nifer o dud] ====Tud 1af==== Ar y dalen<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalennau canol==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalen olaf==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ===Canoli=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br><nowiki><poem></nowiki><br><nowiki></poem></nowiki><br><nowiki>}}</nowiki><br><nowiki><br></nowiki> {{center block| <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <br> <br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki><br> <nowiki><br></nowiki> ===Cerdd Italig=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <nowiki>{{Italic|Dim ond lleuad borffor</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch|1em}}Ar fin y mynydd llwm;</nowiki><br> <nowiki>A sŵn hen afon Prysor</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch|1em}}Yn canu yn y Cwm.}}</nowiki><br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>}}</nowiki> (nb. defnyddio ''':''' i greu bwlch, dim yn gweithio) {{center block| <poem>{{Italic| Dim ond lleuad borffor {{bwlch|1em}}Ar fin y mynydd llwm; A sŵn hen afon Prysor {{bwlch|1em}}Yn canu yn y Cwm.}} </poem> }} ===Dyfynodau mewn cerdd=== <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki> I gadw dyfynodau allan o ganoli cerdd Mae {{center block| <poem> <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki>Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn creu {{center block| <poem> {{fqm|"}}Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn hytrach na {{center block| <poem> "Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} ==Tablau== ===Llinell gyntaf tabl canol heb ymylau=== <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki> efo hyd tabl <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:260px"</nowiki> hyd colofn <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki><br> <nowiki>|-</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>|-</nowiki> ===Tabl dros nifer o dudalenau llyfr=== Enghraifft o dabl drost nifer o dudalenau [[Tudalen:Hanes Gwareiddiad.djvu/135]] Rhoi elfenau agor tabl yn y bocs pennyn (heb yr |- olaf). Rhoi:<br> <nowiki>{{nopt}}</nowiki><br> |- ar y dalen o flaen y tabl a <nowiki>{{nop}}</nowiki> ar y dalen ar ôl y tabl Rhoi elfenau cau tabl yn y bocs troedyn ==Fformatio== <nowiki>Ctrl+|=<nowiki>Rhowch destun heb ei fformatio yma</nowiki></nowiki> <nowiki>Ctrl+i=''Testun italig''</nowiki> <nowiki>Ctrl+b='''Testun trwm'''</nowiki> <nowiki>Ctrl+<=_{Testun isysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+>=^{Testun uwchysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+k=Mewnosod dolen</nowiki> <nowiki>{{uc|abcdefg}}</nowiki> {{uc|abcdefg}} <nowiki>{{lc|ABCDEFG}}</nowiki> {{lc|ABCDEFG}} <nowiki>{{Canoli| }} neu {{c| }}</nowiki> <nowiki>{{right|}}</nowiki> <nowiki>{{Underline|}}</nowiki> <nowiki>{{Div col}}</nowiki></br><nowiki>{{Div col end}}</nowiki> ===Maint=== Testun<br> <nowiki>{{bach|}}</nowiki> {{bach|Testun}}<br> <nowiki>{{Mawr|}}</nowiki> {{Mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{M-mawr|}}</nowiki>{{M-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mm-mawr|}}</nowiki>{{Mm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmmm-mawr|Testun}}<br> ===Bwlch=== <nowiki>{{bwlch}}</nowiki> yn creu bwlch{{bwlch}}2em rhwng geiriau<br> <nowiki>{{bwlch|5em}}</nowiki> yn creu{{bwlch|5em}}bwlch mwy rhwng geiriau (gellir newid y rhif "em" yn ôl y gofyn. em = hyd y briflythyren M yn y ffont sy'n cael ei ddefnyddio <nowiki>{{bwlch|5em}}=</nowiki>''tua'' hyd MMMMM) <nowiki>{{c|{{bwlch|5em}}</nowiki> ==Llinellau== <nowiki>{{lein|15em}}</nowiki>{{lein|15em}} <nowiki>{{bar|6}}</nowiki> {{bar|6}}llinell heb ei ganoli <nowiki><s></nowiki><s>llinell</s><nowiki></s></nowiki> <nowiki>{{Sfrac|3|2}}</nowiki> yn rhoi {{Sfrac|3|2}} <nowiki>{{rule|height=4px}}</nowiki> {{rule|height=4px}} <nowiki>{{rule}}</nowiki> {{rule}} <nowiki>{{rule|height=4px}}{{rule}}</nowiki> {{rule|height=4px}}{{rule}} Llinell nodau: <nowiki>{{***|5}}</nowiki> (dewis rhif y * sydd angen){{***|5}} <nowiki>{{***|5|4em}}</nowiki> yn newid hyd y bwlch rhwng y nodau {{***|5|4em}} <nowiki>{{***|5|char=@}} {{***|5|3em|char=x}} {{***|5|4m|char=♥}}</nowiki> ac ati, yn ffeirio * am nod arall{{***|5|char=@}}{{***|5|char=x}}{{***|5|3em|char=♥}} nodau mwy: <nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}}</nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}} ==Priflythrenau == [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/priflythrennau]] <nowiki>{{Initial|[[File:Dringo'r Andes M.jpg|50px]]}}</nowiki> <nowiki>{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|50px]]}}</nowiki> {{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|55px]]}}LAIN o wlad ydyw yr hyn a elwir 'Rhwng y Ddwy Afon,' ar gwr De-Orllewinol Sir Feirionydd, oddentu deuddeng milldir o led, a deunaw neu ugain milldir o hyd, rhwng dwy afon, sef yr Afon Mawddach ac Afon Dyfi. Ymestyna o ran ei hyd o Lwyngwril i gwr uchaf Aberllyfeni, a'i lled o Arthog i Bennal. Amgylchynir y rhandir o du y Gorllewin gan ran o'r môr a elwir Cardigan Bay; o du y Dwyrain, gan Gadair Idris, a Llyn Tal-y-llyn; o du y Gogledd, gan yr Afon Mawddach, neu Afon yr Abermaw; o du y De, gan Afon Dyfi. Ac o'r tu arall i Afon Dyfi ===Dropinitial=== <nowiki>{{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim</nowiki> {{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim ==Lliw== <nowiki>{{color|red|Testun}}</nowiki> {{color|red|Testun Coch}}<br> <nowiki>{{color|green|Testun}}</nowiki> {{color|green|Testun Gwyrdd}} {{color|darkred|darkred}} {{color|maroon|maroon}} {{color|orange|orange}} {{color|yellow|yellow}} {{color|lime|lime}} {{color|olive|olive}} {{color|teal|teal}} {{color|aqua|aqua}} {{color|blue|blue}} {{color|navy|navy}} {{color|indigo|indigo}} {{color|violet|violet}} {{color|fuchsia|fuchsia}} {{color|purple|purple}} {{color|RebeccaPurple|RebeccaPurple}} {{color|greyed|greyed}} {{color|silver|silver}} Mae black a white hefyd ar gael ond braidd yn afraid <nowiki>{{serif|Serif text here}}</nowiki><br>{{serif|FFONT Serif}} ==Linc i destun iaith arall== <nowiki>[[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']]</nowiki> [[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']] ==Bracedi Cyrliog== Defnyddio "Golygu cod" i weld y cod {| | Item 1 | rowspan=2|{{brace2|2|r}}targed |- | Item 2 |} {| | Item 1 | rowspan=3|{{brace2|4|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |} {| | Item 1 | rowspan=4|{{brace2|6|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |- | Item 4 |- |} Canoli. Defnyddio: <nowiki>{{|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;</nowiki> ar y rhes uchaf {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |} Cael y bracedi mewn rhes fertigol {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |- | Moron | rowspan=4|{{brace2|5|r}}Llysiau |- | Tatws |- | Maip |- |Bresych Brwsel |} ==Cyfeiriadau== <nowiki>=={{Cyfeiriadau}}==</nowiki></br><nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki>==Ffynhonnell==</nowiki></br> <nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Paragraff mewn <nowiki><ref></ref></nowiki>=== <nowiki>{{Paragraph break}}</nowiki>{{Paragraph break}} neu <nowiki>{{prbr}}</nowiki> ==Dyfynnu== <nowiki>{{dyfyniad| }}</nowiki> {{dyfyniad|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} neu <nowiki>{{quote| }}</nowiki> i hepgor y "" cyrliog glas {{quote|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} ==Diwedd/Dechrau Adran== <nowiki>## Diwedd A ##</nowiki> <nowiki>## Dechrau B ##</nowiki> tosection="Diwedd A" fromsection="Dechrau B" fromsection="aaa" tosection="bbb" <nowiki>==Nodiadau==</nowiki> <br> <nowiki><references/></nowiki> ==Gorffen paragraff ar waelod tudalen== (ar linell newydd)¶ <br> ¶ <br> <nowiki>{{nop}}</nowiki> ===Gorffen pennill cerdd=== <nowiki></br></nowiki> ==Llyfrau i'w gwneud== * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/ Llyfrau ar y gweill]] * [[Rhestr o dudalennau Indecs]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Pwll Tywod]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Cychwyn llyfr]] * [[Llyfrau wedi eu cyhoeddi sydd angen gwirio]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Indecs ar ei hanner]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau wedi eu Cyhoeddi mewn melyn]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Camau Cymorth]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau 2025]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Blociau Ab Owen]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Lyfrau Hathi wedi 1900]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau/Ab Owen]] * [[Cod cerddi ac englynion]] ==Cynwys darlun o dudalen llyfr== [https://croptool.toolforge.org/? Crop Tool] <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|bawd|tudalen=1]]</nowiki> <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|canol|600px|tudalen=1]]</nowiki> ==Bocs sylw ar yr ochor== <nowiki>{{Sidebox|Drych feddyliau byw.}}</nowiki> <nowiki>{{Sidebox|Gwladgarwch.|right}}</nowiki> Yr oedd wedi cael y fantais oreu i weled beth godai Gymru hefyd, treuliodd ei febyd yn nyffryn y Dyfrdwy ac ar lethrau'r Berwyn, a deffrodd ei feddwl tra'n astudio cyfraith yn Llundain, a thra'n dwyn arfau y milwr oedd wedi {{Sidebox|Drych feddyliau byw.}} crwydro mwyaf, mae'n debig, o holl filwyr yr oes. Ond cafodd gyfleustra hefyd. Prun bynnag a oedd hynny wrth ei fodd ai peidio, rhoddwyd angenrhaid arno i arwain cenedl, a chenedl fwy unol nag a welwyd ar fynyddoedd Cymru erioed o'r blaen. Tybiodd ef ei fod yn codi tarian ac yn dadweinio cledd Llywelyn, ac yr oedd yn credu'n gryf fod gwaed hen dywysogion Cymru yn ei wythienau. Yr oedd ysfa am wybodaeth yn y byd hefyd. Yr oedd y dwyrain yn dechre tywallt ei thrysorau i'r gorllewin; yr oedd {{Sidebox|Gwladgarwch.|right}} Cyngor Vienne, yn 1311, wedi argymell dysgu Hebraeg, Caldaeg, ac Arabaeg. Yr oedd dysg yr Eidal yn anterth ei gogoniant, yr oedd y ganrif y ganwyd Owen Glyn Dŵr ynddi wedi gweled blodeuad Dante, Petrarca, a Boccaccio. Yn Ffrainc, yr oedd athroniaeth a meddyginiaeth yn eu llawn flodau, a'r ddrama'n dechre. Yn yr Almaen, yr oedd cyfnod y prifysgolion yn dilyn cyfnod y serch ganeuon; sylfaenwyd prifysgol Heidelburg. Yn Lloegr, yr oedd Chaucer a Langlande yn cyd—fyw âg Owen Glyn Dŵr; a hwyrach i'r yswain Cymreig weled Wyclif, seren fore'r Diwygiad. Yn ystod y ganrif hon,—y bedwaredd ar ddeg, sylfaenwyd deunaw o brifysgolion newydd. ==Rhifau Rhufeinig== <nowiki> <pagelist</nowiki><br> 1to9=-<br> 10to20=roman 10=1<br> 21=1 /> ==Trwyddedau== <poem> <nowiki>{{Pd-old}}</nowiki> Awdur wedi marw dros 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> Awdur wedi marw rhwng 70 a 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-US-expired}}</nowiki> Gweithiau a gyhoeddwyd cyn {{#expr:{{CURRENTYEAR}}-95}}, hyd yn oed pe boed yr awdur wedi marw ar ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> <nowiki>{{OGL3}}</nowiki> Llywodraeth y DU neu Gymru </poem> ==Ystadegau== [[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikisource/Table]] 0v1zj2zruo9ger2i1d1dywbetj7rg51 138135 138134 2025-06-02T14:33:18Z AlwynapHuw 1710 /* Fformatio */ 138135 wikitext text/x-wiki Angen gwirio [[:Categori:Deleteme]] yn rheolaidd! ==Categoriau uwchlwytho comin== {{Div col|3}} *Uploads by User:AlwynapHuw *Literature of Wales *Novels in Welsh *Books from Wales *Poetry books from Wales *Poetry of Wales *Plays from Wales *Welsh poets *History books from Wales *History of Wales by historic county‎ *Book covers from Wales‎ *Folklore of Wales *Mythology of Wales *Welsh National Assembly Acts *Welsh Parliament Acts *Biographical compilations *Christianity in Wales *Theologians from Wales *Undeb yr Annibynwyr Cymraeg *History of towns in Wales *Music of Wales *Welsh musicians *Politics of Wales *Wikipedia screenshots {{Div end}} ==Cerdd== <nowiki><poem></nowiki></br> </br> <nowiki></poem></nowiki> <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> ===Cadw canoli dros nifer o dudalennau=== [https://en.wikisource.org/wiki/Help:Page_breaks#Tables_across_page_breaks| am dablau dros nifer o dud] ====Tud 1af==== Ar y dalen<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalennau canol==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalen olaf==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ===Canoli=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br><nowiki><poem></nowiki><br><nowiki></poem></nowiki><br><nowiki>}}</nowiki><br><nowiki><br></nowiki> {{center block| <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <br> <br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki><br> <nowiki><br></nowiki> ===Cerdd Italig=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <nowiki>{{Italic|Dim ond lleuad borffor</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch|1em}}Ar fin y mynydd llwm;</nowiki><br> <nowiki>A sŵn hen afon Prysor</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch|1em}}Yn canu yn y Cwm.}}</nowiki><br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>}}</nowiki> (nb. defnyddio ''':''' i greu bwlch, dim yn gweithio) {{center block| <poem>{{Italic| Dim ond lleuad borffor {{bwlch|1em}}Ar fin y mynydd llwm; A sŵn hen afon Prysor {{bwlch|1em}}Yn canu yn y Cwm.}} </poem> }} ===Dyfynodau mewn cerdd=== <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki> I gadw dyfynodau allan o ganoli cerdd Mae {{center block| <poem> <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki>Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn creu {{center block| <poem> {{fqm|"}}Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn hytrach na {{center block| <poem> "Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} ==Tablau== ===Llinell gyntaf tabl canol heb ymylau=== <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki> efo hyd tabl <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:260px"</nowiki> hyd colofn <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki><br> <nowiki>|-</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>|-</nowiki> ===Tabl dros nifer o dudalenau llyfr=== Enghraifft o dabl drost nifer o dudalenau [[Tudalen:Hanes Gwareiddiad.djvu/135]] Rhoi elfenau agor tabl yn y bocs pennyn (heb yr |- olaf). Rhoi:<br> <nowiki>{{nopt}}</nowiki><br> |- ar y dalen o flaen y tabl a <nowiki>{{nop}}</nowiki> ar y dalen ar ôl y tabl Rhoi elfenau cau tabl yn y bocs troedyn ==Fformatio== <nowiki>Ctrl+|=<nowiki>Rhowch destun heb ei fformatio yma</nowiki></nowiki> <nowiki>Ctrl+i=''Testun italig''</nowiki> <nowiki>Ctrl+b='''Testun trwm'''</nowiki> <nowiki>Ctrl+<=_{Testun isysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+>=^{Testun uwchysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+k=Mewnosod dolen</nowiki> <nowiki>{{uc|abcdefg}}</nowiki> {{uc|abcdefg}} <nowiki>{{lc|ABCDEFG}}</nowiki> {{lc|ABCDEFG}} <nowiki>{{Canoli| }} neu {{c| }}</nowiki> <nowiki>{{right|}} neu {{r|}}</nowiki> <nowiki>{{Underline|Gair}}</nowiki> {{Underline|Gair}} <nowiki>{{Div col}}</nowiki></br><nowiki>{{Div col end}}</nowiki> ===Maint=== Testun<br> <nowiki>{{bach|}}</nowiki> {{bach|Testun}}<br> <nowiki>{{Mawr|}}</nowiki> {{Mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{M-mawr|}}</nowiki>{{M-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mm-mawr|}}</nowiki>{{Mm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmmm-mawr|Testun}}<br> ===Bwlch=== <nowiki>{{bwlch}}</nowiki> yn creu bwlch{{bwlch}}2em rhwng geiriau<br> <nowiki>{{bwlch|5em}}</nowiki> yn creu{{bwlch|5em}}bwlch mwy rhwng geiriau (gellir newid y rhif "em" yn ôl y gofyn. em = hyd y briflythyren M yn y ffont sy'n cael ei ddefnyddio <nowiki>{{bwlch|5em}}=</nowiki>''tua'' hyd MMMMM) <nowiki>{{c|{{bwlch|5em}}</nowiki> ==Llinellau== <nowiki>{{lein|15em}}</nowiki>{{lein|15em}} <nowiki>{{bar|6}}</nowiki> {{bar|6}}llinell heb ei ganoli <nowiki><s></nowiki><s>llinell</s><nowiki></s></nowiki> <nowiki>{{Sfrac|3|2}}</nowiki> yn rhoi {{Sfrac|3|2}} <nowiki>{{rule|height=4px}}</nowiki> {{rule|height=4px}} <nowiki>{{rule}}</nowiki> {{rule}} <nowiki>{{rule|height=4px}}{{rule}}</nowiki> {{rule|height=4px}}{{rule}} Llinell nodau: <nowiki>{{***|5}}</nowiki> (dewis rhif y * sydd angen){{***|5}} <nowiki>{{***|5|4em}}</nowiki> yn newid hyd y bwlch rhwng y nodau {{***|5|4em}} <nowiki>{{***|5|char=@}} {{***|5|3em|char=x}} {{***|5|4m|char=♥}}</nowiki> ac ati, yn ffeirio * am nod arall{{***|5|char=@}}{{***|5|char=x}}{{***|5|3em|char=♥}} nodau mwy: <nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}}</nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}} ==Priflythrenau == [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/priflythrennau]] <nowiki>{{Initial|[[File:Dringo'r Andes M.jpg|50px]]}}</nowiki> <nowiki>{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|50px]]}}</nowiki> {{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|55px]]}}LAIN o wlad ydyw yr hyn a elwir 'Rhwng y Ddwy Afon,' ar gwr De-Orllewinol Sir Feirionydd, oddentu deuddeng milldir o led, a deunaw neu ugain milldir o hyd, rhwng dwy afon, sef yr Afon Mawddach ac Afon Dyfi. Ymestyna o ran ei hyd o Lwyngwril i gwr uchaf Aberllyfeni, a'i lled o Arthog i Bennal. Amgylchynir y rhandir o du y Gorllewin gan ran o'r môr a elwir Cardigan Bay; o du y Dwyrain, gan Gadair Idris, a Llyn Tal-y-llyn; o du y Gogledd, gan yr Afon Mawddach, neu Afon yr Abermaw; o du y De, gan Afon Dyfi. Ac o'r tu arall i Afon Dyfi ===Dropinitial=== <nowiki>{{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim</nowiki> {{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim ==Lliw== <nowiki>{{color|red|Testun}}</nowiki> {{color|red|Testun Coch}}<br> <nowiki>{{color|green|Testun}}</nowiki> {{color|green|Testun Gwyrdd}} {{color|darkred|darkred}} {{color|maroon|maroon}} {{color|orange|orange}} {{color|yellow|yellow}} {{color|lime|lime}} {{color|olive|olive}} {{color|teal|teal}} {{color|aqua|aqua}} {{color|blue|blue}} {{color|navy|navy}} {{color|indigo|indigo}} {{color|violet|violet}} {{color|fuchsia|fuchsia}} {{color|purple|purple}} {{color|RebeccaPurple|RebeccaPurple}} {{color|greyed|greyed}} {{color|silver|silver}} Mae black a white hefyd ar gael ond braidd yn afraid <nowiki>{{serif|Serif text here}}</nowiki><br>{{serif|FFONT Serif}} ==Linc i destun iaith arall== <nowiki>[[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']]</nowiki> [[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']] ==Bracedi Cyrliog== Defnyddio "Golygu cod" i weld y cod {| | Item 1 | rowspan=2|{{brace2|2|r}}targed |- | Item 2 |} {| | Item 1 | rowspan=3|{{brace2|4|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |} {| | Item 1 | rowspan=4|{{brace2|6|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |- | Item 4 |- |} Canoli. Defnyddio: <nowiki>{{|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;</nowiki> ar y rhes uchaf {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |} Cael y bracedi mewn rhes fertigol {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |- | Moron | rowspan=4|{{brace2|5|r}}Llysiau |- | Tatws |- | Maip |- |Bresych Brwsel |} ==Cyfeiriadau== <nowiki>=={{Cyfeiriadau}}==</nowiki></br><nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki>==Ffynhonnell==</nowiki></br> <nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Paragraff mewn <nowiki><ref></ref></nowiki>=== <nowiki>{{Paragraph break}}</nowiki>{{Paragraph break}} neu <nowiki>{{prbr}}</nowiki> ==Dyfynnu== <nowiki>{{dyfyniad| }}</nowiki> {{dyfyniad|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} neu <nowiki>{{quote| }}</nowiki> i hepgor y "" cyrliog glas {{quote|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} ==Diwedd/Dechrau Adran== <nowiki>## Diwedd A ##</nowiki> <nowiki>## Dechrau B ##</nowiki> tosection="Diwedd A" fromsection="Dechrau B" fromsection="aaa" tosection="bbb" <nowiki>==Nodiadau==</nowiki> <br> <nowiki><references/></nowiki> ==Gorffen paragraff ar waelod tudalen== (ar linell newydd)¶ <br> ¶ <br> <nowiki>{{nop}}</nowiki> ===Gorffen pennill cerdd=== <nowiki></br></nowiki> ==Llyfrau i'w gwneud== * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/ Llyfrau ar y gweill]] * [[Rhestr o dudalennau Indecs]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Pwll Tywod]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Cychwyn llyfr]] * [[Llyfrau wedi eu cyhoeddi sydd angen gwirio]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Indecs ar ei hanner]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau wedi eu Cyhoeddi mewn melyn]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Camau Cymorth]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau 2025]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Blociau Ab Owen]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Lyfrau Hathi wedi 1900]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau/Ab Owen]] * [[Cod cerddi ac englynion]] ==Cynwys darlun o dudalen llyfr== [https://croptool.toolforge.org/? Crop Tool] <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|bawd|tudalen=1]]</nowiki> <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|canol|600px|tudalen=1]]</nowiki> ==Bocs sylw ar yr ochor== <nowiki>{{Sidebox|Drych feddyliau byw.}}</nowiki> <nowiki>{{Sidebox|Gwladgarwch.|right}}</nowiki> Yr oedd wedi cael y fantais oreu i weled beth godai Gymru hefyd, treuliodd ei febyd yn nyffryn y Dyfrdwy ac ar lethrau'r Berwyn, a deffrodd ei feddwl tra'n astudio cyfraith yn Llundain, a thra'n dwyn arfau y milwr oedd wedi {{Sidebox|Drych feddyliau byw.}} crwydro mwyaf, mae'n debig, o holl filwyr yr oes. Ond cafodd gyfleustra hefyd. Prun bynnag a oedd hynny wrth ei fodd ai peidio, rhoddwyd angenrhaid arno i arwain cenedl, a chenedl fwy unol nag a welwyd ar fynyddoedd Cymru erioed o'r blaen. Tybiodd ef ei fod yn codi tarian ac yn dadweinio cledd Llywelyn, ac yr oedd yn credu'n gryf fod gwaed hen dywysogion Cymru yn ei wythienau. Yr oedd ysfa am wybodaeth yn y byd hefyd. Yr oedd y dwyrain yn dechre tywallt ei thrysorau i'r gorllewin; yr oedd {{Sidebox|Gwladgarwch.|right}} Cyngor Vienne, yn 1311, wedi argymell dysgu Hebraeg, Caldaeg, ac Arabaeg. Yr oedd dysg yr Eidal yn anterth ei gogoniant, yr oedd y ganrif y ganwyd Owen Glyn Dŵr ynddi wedi gweled blodeuad Dante, Petrarca, a Boccaccio. Yn Ffrainc, yr oedd athroniaeth a meddyginiaeth yn eu llawn flodau, a'r ddrama'n dechre. Yn yr Almaen, yr oedd cyfnod y prifysgolion yn dilyn cyfnod y serch ganeuon; sylfaenwyd prifysgol Heidelburg. Yn Lloegr, yr oedd Chaucer a Langlande yn cyd—fyw âg Owen Glyn Dŵr; a hwyrach i'r yswain Cymreig weled Wyclif, seren fore'r Diwygiad. Yn ystod y ganrif hon,—y bedwaredd ar ddeg, sylfaenwyd deunaw o brifysgolion newydd. ==Rhifau Rhufeinig== <nowiki> <pagelist</nowiki><br> 1to9=-<br> 10to20=roman 10=1<br> 21=1 /> ==Trwyddedau== <poem> <nowiki>{{Pd-old}}</nowiki> Awdur wedi marw dros 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> Awdur wedi marw rhwng 70 a 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-US-expired}}</nowiki> Gweithiau a gyhoeddwyd cyn {{#expr:{{CURRENTYEAR}}-95}}, hyd yn oed pe boed yr awdur wedi marw ar ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> <nowiki>{{OGL3}}</nowiki> Llywodraeth y DU neu Gymru </poem> ==Ystadegau== [[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikisource/Table]] 6wmnm1i6ukup331eugysj8s0i8gwn19 138228 138135 2025-06-02T20:14:53Z AlwynapHuw 1710 /* Cerdd Italig */ 138228 wikitext text/x-wiki Angen gwirio [[:Categori:Deleteme]] yn rheolaidd! ==Categoriau uwchlwytho comin== {{Div col|3}} *Uploads by User:AlwynapHuw *Literature of Wales *Novels in Welsh *Books from Wales *Poetry books from Wales *Poetry of Wales *Plays from Wales *Welsh poets *History books from Wales *History of Wales by historic county‎ *Book covers from Wales‎ *Folklore of Wales *Mythology of Wales *Welsh National Assembly Acts *Welsh Parliament Acts *Biographical compilations *Christianity in Wales *Theologians from Wales *Undeb yr Annibynwyr Cymraeg *History of towns in Wales *Music of Wales *Welsh musicians *Politics of Wales *Wikipedia screenshots {{Div end}} ==Cerdd== <nowiki><poem></nowiki></br> </br> <nowiki></poem></nowiki> <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> ===Cadw canoli dros nifer o dudalennau=== [https://en.wikisource.org/wiki/Help:Page_breaks#Tables_across_page_breaks| am dablau dros nifer o dud] ====Tud 1af==== Ar y dalen<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalennau canol==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalen olaf==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ===Canoli=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br><nowiki><poem></nowiki><br><nowiki></poem></nowiki><br><nowiki>}}</nowiki><br><nowiki><br></nowiki> {{center block| <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <br> <br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki><br> <nowiki><br></nowiki> ===Cerdd Italig=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <nowiki>{{Italic|Da gwyddost wrando gweddi—dy weision;</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch}}''Dewisaist eu noddi;</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch|1em}}''A minnau wyf, o mynni,</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch|1em}}Duw Iesu deg, dy was Di.}}</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch|5em}}—GORONWY OWEN.</nowiki><br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>}}</nowiki> (nb. defnyddio ''':''' i greu bwlch, dim yn gweithio) {{center block| <poem> {{Italic|Da gwyddost wrando gweddi—dy weision; {{bwlch}}''Dewisaist eu noddi; {{bwlch|1em}}''A minnau wyf, o mynni, {{bwlch|1em}}Duw Iesu deg, dy was Di.}} {{bwlch|5em}}—GORONWY OWEN. </poem> }} ===Dyfynodau mewn cerdd=== <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki> I gadw dyfynodau allan o ganoli cerdd Mae {{center block| <poem> <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki>Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn creu {{center block| <poem> {{fqm|"}}Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn hytrach na {{center block| <poem> "Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} ==Tablau== ===Llinell gyntaf tabl canol heb ymylau=== <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki> efo hyd tabl <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:260px"</nowiki> hyd colofn <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki><br> <nowiki>|-</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>|-</nowiki> ===Tabl dros nifer o dudalenau llyfr=== Enghraifft o dabl drost nifer o dudalenau [[Tudalen:Hanes Gwareiddiad.djvu/135]] Rhoi elfenau agor tabl yn y bocs pennyn (heb yr |- olaf). Rhoi:<br> <nowiki>{{nopt}}</nowiki><br> |- ar y dalen o flaen y tabl a <nowiki>{{nop}}</nowiki> ar y dalen ar ôl y tabl Rhoi elfenau cau tabl yn y bocs troedyn ==Fformatio== <nowiki>Ctrl+|=<nowiki>Rhowch destun heb ei fformatio yma</nowiki></nowiki> <nowiki>Ctrl+i=''Testun italig''</nowiki> <nowiki>Ctrl+b='''Testun trwm'''</nowiki> <nowiki>Ctrl+<=_{Testun isysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+>=^{Testun uwchysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+k=Mewnosod dolen</nowiki> <nowiki>{{uc|abcdefg}}</nowiki> {{uc|abcdefg}} <nowiki>{{lc|ABCDEFG}}</nowiki> {{lc|ABCDEFG}} <nowiki>{{Canoli| }} neu {{c| }}</nowiki> <nowiki>{{right|}} neu {{r|}}</nowiki> <nowiki>{{Underline|Gair}}</nowiki> {{Underline|Gair}} <nowiki>{{Div col}}</nowiki></br><nowiki>{{Div col end}}</nowiki> ===Maint=== Testun<br> <nowiki>{{bach|}}</nowiki> {{bach|Testun}}<br> <nowiki>{{Mawr|}}</nowiki> {{Mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{M-mawr|}}</nowiki>{{M-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mm-mawr|}}</nowiki>{{Mm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmmm-mawr|Testun}}<br> ===Bwlch=== <nowiki>{{bwlch}}</nowiki> yn creu bwlch{{bwlch}}2em rhwng geiriau<br> <nowiki>{{bwlch|5em}}</nowiki> yn creu{{bwlch|5em}}bwlch mwy rhwng geiriau (gellir newid y rhif "em" yn ôl y gofyn. em = hyd y briflythyren M yn y ffont sy'n cael ei ddefnyddio <nowiki>{{bwlch|5em}}=</nowiki>''tua'' hyd MMMMM) <nowiki>{{c|{{bwlch|5em}}</nowiki> ==Llinellau== <nowiki>{{lein|15em}}</nowiki>{{lein|15em}} <nowiki>{{bar|6}}</nowiki> {{bar|6}}llinell heb ei ganoli <nowiki><s></nowiki><s>llinell</s><nowiki></s></nowiki> <nowiki>{{Sfrac|3|2}}</nowiki> yn rhoi {{Sfrac|3|2}} <nowiki>{{rule|height=4px}}</nowiki> {{rule|height=4px}} <nowiki>{{rule}}</nowiki> {{rule}} <nowiki>{{rule|height=4px}}{{rule}}</nowiki> {{rule|height=4px}}{{rule}} Llinell nodau: <nowiki>{{***|5}}</nowiki> (dewis rhif y * sydd angen){{***|5}} <nowiki>{{***|5|4em}}</nowiki> yn newid hyd y bwlch rhwng y nodau {{***|5|4em}} <nowiki>{{***|5|char=@}} {{***|5|3em|char=x}} {{***|5|4m|char=♥}}</nowiki> ac ati, yn ffeirio * am nod arall{{***|5|char=@}}{{***|5|char=x}}{{***|5|3em|char=♥}} nodau mwy: <nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}}</nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}} ==Priflythrenau == [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/priflythrennau]] <nowiki>{{Initial|[[File:Dringo'r Andes M.jpg|50px]]}}</nowiki> <nowiki>{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|50px]]}}</nowiki> {{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|55px]]}}LAIN o wlad ydyw yr hyn a elwir 'Rhwng y Ddwy Afon,' ar gwr De-Orllewinol Sir Feirionydd, oddentu deuddeng milldir o led, a deunaw neu ugain milldir o hyd, rhwng dwy afon, sef yr Afon Mawddach ac Afon Dyfi. Ymestyna o ran ei hyd o Lwyngwril i gwr uchaf Aberllyfeni, a'i lled o Arthog i Bennal. Amgylchynir y rhandir o du y Gorllewin gan ran o'r môr a elwir Cardigan Bay; o du y Dwyrain, gan Gadair Idris, a Llyn Tal-y-llyn; o du y Gogledd, gan yr Afon Mawddach, neu Afon yr Abermaw; o du y De, gan Afon Dyfi. Ac o'r tu arall i Afon Dyfi ===Dropinitial=== <nowiki>{{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim</nowiki> {{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim ==Lliw== <nowiki>{{color|red|Testun}}</nowiki> {{color|red|Testun Coch}}<br> <nowiki>{{color|green|Testun}}</nowiki> {{color|green|Testun Gwyrdd}} {{color|darkred|darkred}} {{color|maroon|maroon}} {{color|orange|orange}} {{color|yellow|yellow}} {{color|lime|lime}} {{color|olive|olive}} {{color|teal|teal}} {{color|aqua|aqua}} {{color|blue|blue}} {{color|navy|navy}} {{color|indigo|indigo}} {{color|violet|violet}} {{color|fuchsia|fuchsia}} {{color|purple|purple}} {{color|RebeccaPurple|RebeccaPurple}} {{color|greyed|greyed}} {{color|silver|silver}} Mae black a white hefyd ar gael ond braidd yn afraid <nowiki>{{serif|Serif text here}}</nowiki><br>{{serif|FFONT Serif}} ==Linc i destun iaith arall== <nowiki>[[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']]</nowiki> [[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']] ==Bracedi Cyrliog== Defnyddio "Golygu cod" i weld y cod {| | Item 1 | rowspan=2|{{brace2|2|r}}targed |- | Item 2 |} {| | Item 1 | rowspan=3|{{brace2|4|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |} {| | Item 1 | rowspan=4|{{brace2|6|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |- | Item 4 |- |} Canoli. Defnyddio: <nowiki>{{|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;</nowiki> ar y rhes uchaf {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |} Cael y bracedi mewn rhes fertigol {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |- | Moron | rowspan=4|{{brace2|5|r}}Llysiau |- | Tatws |- | Maip |- |Bresych Brwsel |} ==Cyfeiriadau== <nowiki>=={{Cyfeiriadau}}==</nowiki></br><nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki>==Ffynhonnell==</nowiki></br> <nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Paragraff mewn <nowiki><ref></ref></nowiki>=== <nowiki>{{Paragraph break}}</nowiki>{{Paragraph break}} neu <nowiki>{{prbr}}</nowiki> ==Dyfynnu== <nowiki>{{dyfyniad| }}</nowiki> {{dyfyniad|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} neu <nowiki>{{quote| }}</nowiki> i hepgor y "" cyrliog glas {{quote|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} ==Diwedd/Dechrau Adran== <nowiki>## Diwedd A ##</nowiki> <nowiki>## Dechrau B ##</nowiki> tosection="Diwedd A" fromsection="Dechrau B" fromsection="aaa" tosection="bbb" <nowiki>==Nodiadau==</nowiki> <br> <nowiki><references/></nowiki> ==Gorffen paragraff ar waelod tudalen== (ar linell newydd)¶ <br> ¶ <br> <nowiki>{{nop}}</nowiki> ===Gorffen pennill cerdd=== <nowiki></br></nowiki> ==Llyfrau i'w gwneud== * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/ Llyfrau ar y gweill]] * [[Rhestr o dudalennau Indecs]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Pwll Tywod]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Cychwyn llyfr]] * [[Llyfrau wedi eu cyhoeddi sydd angen gwirio]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Indecs ar ei hanner]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau wedi eu Cyhoeddi mewn melyn]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Camau Cymorth]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau 2025]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Blociau Ab Owen]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Lyfrau Hathi wedi 1900]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau/Ab Owen]] * [[Cod cerddi ac englynion]] ==Cynwys darlun o dudalen llyfr== [https://croptool.toolforge.org/? Crop Tool] <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|bawd|tudalen=1]]</nowiki> <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|canol|600px|tudalen=1]]</nowiki> ==Bocs sylw ar yr ochor== <nowiki>{{Sidebox|Drych feddyliau byw.}}</nowiki> <nowiki>{{Sidebox|Gwladgarwch.|right}}</nowiki> Yr oedd wedi cael y fantais oreu i weled beth godai Gymru hefyd, treuliodd ei febyd yn nyffryn y Dyfrdwy ac ar lethrau'r Berwyn, a deffrodd ei feddwl tra'n astudio cyfraith yn Llundain, a thra'n dwyn arfau y milwr oedd wedi {{Sidebox|Drych feddyliau byw.}} crwydro mwyaf, mae'n debig, o holl filwyr yr oes. Ond cafodd gyfleustra hefyd. Prun bynnag a oedd hynny wrth ei fodd ai peidio, rhoddwyd angenrhaid arno i arwain cenedl, a chenedl fwy unol nag a welwyd ar fynyddoedd Cymru erioed o'r blaen. Tybiodd ef ei fod yn codi tarian ac yn dadweinio cledd Llywelyn, ac yr oedd yn credu'n gryf fod gwaed hen dywysogion Cymru yn ei wythienau. Yr oedd ysfa am wybodaeth yn y byd hefyd. Yr oedd y dwyrain yn dechre tywallt ei thrysorau i'r gorllewin; yr oedd {{Sidebox|Gwladgarwch.|right}} Cyngor Vienne, yn 1311, wedi argymell dysgu Hebraeg, Caldaeg, ac Arabaeg. Yr oedd dysg yr Eidal yn anterth ei gogoniant, yr oedd y ganrif y ganwyd Owen Glyn Dŵr ynddi wedi gweled blodeuad Dante, Petrarca, a Boccaccio. Yn Ffrainc, yr oedd athroniaeth a meddyginiaeth yn eu llawn flodau, a'r ddrama'n dechre. Yn yr Almaen, yr oedd cyfnod y prifysgolion yn dilyn cyfnod y serch ganeuon; sylfaenwyd prifysgol Heidelburg. Yn Lloegr, yr oedd Chaucer a Langlande yn cyd—fyw âg Owen Glyn Dŵr; a hwyrach i'r yswain Cymreig weled Wyclif, seren fore'r Diwygiad. Yn ystod y ganrif hon,—y bedwaredd ar ddeg, sylfaenwyd deunaw o brifysgolion newydd. ==Rhifau Rhufeinig== <nowiki> <pagelist</nowiki><br> 1to9=-<br> 10to20=roman 10=1<br> 21=1 /> ==Trwyddedau== <poem> <nowiki>{{Pd-old}}</nowiki> Awdur wedi marw dros 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> Awdur wedi marw rhwng 70 a 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-US-expired}}</nowiki> Gweithiau a gyhoeddwyd cyn {{#expr:{{CURRENTYEAR}}-95}}, hyd yn oed pe boed yr awdur wedi marw ar ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> <nowiki>{{OGL3}}</nowiki> Llywodraeth y DU neu Gymru </poem> ==Ystadegau== [[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikisource/Table]] 2wn572tqe1ceeasufirasmy45e2wurd 138229 138228 2025-06-02T20:16:25Z AlwynapHuw 1710 /* Cerdd Italig */ 138229 wikitext text/x-wiki Angen gwirio [[:Categori:Deleteme]] yn rheolaidd! ==Categoriau uwchlwytho comin== {{Div col|3}} *Uploads by User:AlwynapHuw *Literature of Wales *Novels in Welsh *Books from Wales *Poetry books from Wales *Poetry of Wales *Plays from Wales *Welsh poets *History books from Wales *History of Wales by historic county‎ *Book covers from Wales‎ *Folklore of Wales *Mythology of Wales *Welsh National Assembly Acts *Welsh Parliament Acts *Biographical compilations *Christianity in Wales *Theologians from Wales *Undeb yr Annibynwyr Cymraeg *History of towns in Wales *Music of Wales *Welsh musicians *Politics of Wales *Wikipedia screenshots {{Div end}} ==Cerdd== <nowiki><poem></nowiki></br> </br> <nowiki></poem></nowiki> <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> ===Cadw canoli dros nifer o dudalennau=== [https://en.wikisource.org/wiki/Help:Page_breaks#Tables_across_page_breaks| am dablau dros nifer o dud] ====Tud 1af==== Ar y dalen<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalennau canol==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalen olaf==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ===Canoli=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br><nowiki><poem></nowiki><br><nowiki></poem></nowiki><br><nowiki>}}</nowiki><br><nowiki><br></nowiki> {{center block| <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <br> <br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki><br> <nowiki><br></nowiki> ===Cerdd Italig=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <nowiki>{{Italic|Da gwyddost wrando gweddi—dy weision;</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch}}Dewisaist eu noddi;</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch|1em}}A minnau wyf, o mynni,</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch|1em}}Duw Iesu deg, dy was Di.}}</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch|5em}}—GORONWY OWEN.</nowiki><br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>}}</nowiki> (nb. defnyddio ''':''' i greu bwlch, dim yn gweithio) {{center block| <poem> {{Italic|Da gwyddost wrando gweddi—dy weision; {{bwlch}}Dewisaist eu noddi; {{bwlch|1em}}A minnau wyf, o mynni, {{bwlch|1em}}Duw Iesu deg, dy was Di.}} {{bwlch|5em}}—GORONWY OWEN. </poem> }} ===Dyfynodau mewn cerdd=== <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki> I gadw dyfynodau allan o ganoli cerdd Mae {{center block| <poem> <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki>Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn creu {{center block| <poem> {{fqm|"}}Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn hytrach na {{center block| <poem> "Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} ==Tablau== ===Llinell gyntaf tabl canol heb ymylau=== <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki> efo hyd tabl <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:260px"</nowiki> hyd colofn <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki><br> <nowiki>|-</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>|-</nowiki> ===Tabl dros nifer o dudalenau llyfr=== Enghraifft o dabl drost nifer o dudalenau [[Tudalen:Hanes Gwareiddiad.djvu/135]] Rhoi elfenau agor tabl yn y bocs pennyn (heb yr |- olaf). Rhoi:<br> <nowiki>{{nopt}}</nowiki><br> |- ar y dalen o flaen y tabl a <nowiki>{{nop}}</nowiki> ar y dalen ar ôl y tabl Rhoi elfenau cau tabl yn y bocs troedyn ==Fformatio== <nowiki>Ctrl+|=<nowiki>Rhowch destun heb ei fformatio yma</nowiki></nowiki> <nowiki>Ctrl+i=''Testun italig''</nowiki> <nowiki>Ctrl+b='''Testun trwm'''</nowiki> <nowiki>Ctrl+<=_{Testun isysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+>=^{Testun uwchysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+k=Mewnosod dolen</nowiki> <nowiki>{{uc|abcdefg}}</nowiki> {{uc|abcdefg}} <nowiki>{{lc|ABCDEFG}}</nowiki> {{lc|ABCDEFG}} <nowiki>{{Canoli| }} neu {{c| }}</nowiki> <nowiki>{{right|}} neu {{r|}}</nowiki> <nowiki>{{Underline|Gair}}</nowiki> {{Underline|Gair}} <nowiki>{{Div col}}</nowiki></br><nowiki>{{Div col end}}</nowiki> ===Maint=== Testun<br> <nowiki>{{bach|}}</nowiki> {{bach|Testun}}<br> <nowiki>{{Mawr|}}</nowiki> {{Mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{M-mawr|}}</nowiki>{{M-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mm-mawr|}}</nowiki>{{Mm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmmm-mawr|Testun}}<br> ===Bwlch=== <nowiki>{{bwlch}}</nowiki> yn creu bwlch{{bwlch}}2em rhwng geiriau<br> <nowiki>{{bwlch|5em}}</nowiki> yn creu{{bwlch|5em}}bwlch mwy rhwng geiriau (gellir newid y rhif "em" yn ôl y gofyn. em = hyd y briflythyren M yn y ffont sy'n cael ei ddefnyddio <nowiki>{{bwlch|5em}}=</nowiki>''tua'' hyd MMMMM) <nowiki>{{c|{{bwlch|5em}}</nowiki> ==Llinellau== <nowiki>{{lein|15em}}</nowiki>{{lein|15em}} <nowiki>{{bar|6}}</nowiki> {{bar|6}}llinell heb ei ganoli <nowiki><s></nowiki><s>llinell</s><nowiki></s></nowiki> <nowiki>{{Sfrac|3|2}}</nowiki> yn rhoi {{Sfrac|3|2}} <nowiki>{{rule|height=4px}}</nowiki> {{rule|height=4px}} <nowiki>{{rule}}</nowiki> {{rule}} <nowiki>{{rule|height=4px}}{{rule}}</nowiki> {{rule|height=4px}}{{rule}} Llinell nodau: <nowiki>{{***|5}}</nowiki> (dewis rhif y * sydd angen){{***|5}} <nowiki>{{***|5|4em}}</nowiki> yn newid hyd y bwlch rhwng y nodau {{***|5|4em}} <nowiki>{{***|5|char=@}} {{***|5|3em|char=x}} {{***|5|4m|char=♥}}</nowiki> ac ati, yn ffeirio * am nod arall{{***|5|char=@}}{{***|5|char=x}}{{***|5|3em|char=♥}} nodau mwy: <nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}}</nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}} ==Priflythrenau == [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/priflythrennau]] <nowiki>{{Initial|[[File:Dringo'r Andes M.jpg|50px]]}}</nowiki> <nowiki>{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|50px]]}}</nowiki> {{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|55px]]}}LAIN o wlad ydyw yr hyn a elwir 'Rhwng y Ddwy Afon,' ar gwr De-Orllewinol Sir Feirionydd, oddentu deuddeng milldir o led, a deunaw neu ugain milldir o hyd, rhwng dwy afon, sef yr Afon Mawddach ac Afon Dyfi. Ymestyna o ran ei hyd o Lwyngwril i gwr uchaf Aberllyfeni, a'i lled o Arthog i Bennal. Amgylchynir y rhandir o du y Gorllewin gan ran o'r môr a elwir Cardigan Bay; o du y Dwyrain, gan Gadair Idris, a Llyn Tal-y-llyn; o du y Gogledd, gan yr Afon Mawddach, neu Afon yr Abermaw; o du y De, gan Afon Dyfi. Ac o'r tu arall i Afon Dyfi ===Dropinitial=== <nowiki>{{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim</nowiki> {{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim ==Lliw== <nowiki>{{color|red|Testun}}</nowiki> {{color|red|Testun Coch}}<br> <nowiki>{{color|green|Testun}}</nowiki> {{color|green|Testun Gwyrdd}} {{color|darkred|darkred}} {{color|maroon|maroon}} {{color|orange|orange}} {{color|yellow|yellow}} {{color|lime|lime}} {{color|olive|olive}} {{color|teal|teal}} {{color|aqua|aqua}} {{color|blue|blue}} {{color|navy|navy}} {{color|indigo|indigo}} {{color|violet|violet}} {{color|fuchsia|fuchsia}} {{color|purple|purple}} {{color|RebeccaPurple|RebeccaPurple}} {{color|greyed|greyed}} {{color|silver|silver}} Mae black a white hefyd ar gael ond braidd yn afraid <nowiki>{{serif|Serif text here}}</nowiki><br>{{serif|FFONT Serif}} ==Linc i destun iaith arall== <nowiki>[[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']]</nowiki> [[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']] ==Bracedi Cyrliog== Defnyddio "Golygu cod" i weld y cod {| | Item 1 | rowspan=2|{{brace2|2|r}}targed |- | Item 2 |} {| | Item 1 | rowspan=3|{{brace2|4|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |} {| | Item 1 | rowspan=4|{{brace2|6|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |- | Item 4 |- |} Canoli. Defnyddio: <nowiki>{{|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;</nowiki> ar y rhes uchaf {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |} Cael y bracedi mewn rhes fertigol {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |- | Moron | rowspan=4|{{brace2|5|r}}Llysiau |- | Tatws |- | Maip |- |Bresych Brwsel |} ==Cyfeiriadau== <nowiki>=={{Cyfeiriadau}}==</nowiki></br><nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki>==Ffynhonnell==</nowiki></br> <nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Paragraff mewn <nowiki><ref></ref></nowiki>=== <nowiki>{{Paragraph break}}</nowiki>{{Paragraph break}} neu <nowiki>{{prbr}}</nowiki> ==Dyfynnu== <nowiki>{{dyfyniad| }}</nowiki> {{dyfyniad|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} neu <nowiki>{{quote| }}</nowiki> i hepgor y "" cyrliog glas {{quote|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} ==Diwedd/Dechrau Adran== <nowiki>## Diwedd A ##</nowiki> <nowiki>## Dechrau B ##</nowiki> tosection="Diwedd A" fromsection="Dechrau B" fromsection="aaa" tosection="bbb" <nowiki>==Nodiadau==</nowiki> <br> <nowiki><references/></nowiki> ==Gorffen paragraff ar waelod tudalen== (ar linell newydd)¶ <br> ¶ <br> <nowiki>{{nop}}</nowiki> ===Gorffen pennill cerdd=== <nowiki></br></nowiki> ==Llyfrau i'w gwneud== * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/ Llyfrau ar y gweill]] * [[Rhestr o dudalennau Indecs]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Pwll Tywod]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Cychwyn llyfr]] * [[Llyfrau wedi eu cyhoeddi sydd angen gwirio]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Indecs ar ei hanner]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau wedi eu Cyhoeddi mewn melyn]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Camau Cymorth]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau 2025]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Blociau Ab Owen]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Lyfrau Hathi wedi 1900]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau/Ab Owen]] * [[Cod cerddi ac englynion]] ==Cynwys darlun o dudalen llyfr== [https://croptool.toolforge.org/? Crop Tool] <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|bawd|tudalen=1]]</nowiki> <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|canol|600px|tudalen=1]]</nowiki> ==Bocs sylw ar yr ochor== <nowiki>{{Sidebox|Drych feddyliau byw.}}</nowiki> <nowiki>{{Sidebox|Gwladgarwch.|right}}</nowiki> Yr oedd wedi cael y fantais oreu i weled beth godai Gymru hefyd, treuliodd ei febyd yn nyffryn y Dyfrdwy ac ar lethrau'r Berwyn, a deffrodd ei feddwl tra'n astudio cyfraith yn Llundain, a thra'n dwyn arfau y milwr oedd wedi {{Sidebox|Drych feddyliau byw.}} crwydro mwyaf, mae'n debig, o holl filwyr yr oes. Ond cafodd gyfleustra hefyd. Prun bynnag a oedd hynny wrth ei fodd ai peidio, rhoddwyd angenrhaid arno i arwain cenedl, a chenedl fwy unol nag a welwyd ar fynyddoedd Cymru erioed o'r blaen. Tybiodd ef ei fod yn codi tarian ac yn dadweinio cledd Llywelyn, ac yr oedd yn credu'n gryf fod gwaed hen dywysogion Cymru yn ei wythienau. Yr oedd ysfa am wybodaeth yn y byd hefyd. Yr oedd y dwyrain yn dechre tywallt ei thrysorau i'r gorllewin; yr oedd {{Sidebox|Gwladgarwch.|right}} Cyngor Vienne, yn 1311, wedi argymell dysgu Hebraeg, Caldaeg, ac Arabaeg. Yr oedd dysg yr Eidal yn anterth ei gogoniant, yr oedd y ganrif y ganwyd Owen Glyn Dŵr ynddi wedi gweled blodeuad Dante, Petrarca, a Boccaccio. Yn Ffrainc, yr oedd athroniaeth a meddyginiaeth yn eu llawn flodau, a'r ddrama'n dechre. Yn yr Almaen, yr oedd cyfnod y prifysgolion yn dilyn cyfnod y serch ganeuon; sylfaenwyd prifysgol Heidelburg. Yn Lloegr, yr oedd Chaucer a Langlande yn cyd—fyw âg Owen Glyn Dŵr; a hwyrach i'r yswain Cymreig weled Wyclif, seren fore'r Diwygiad. Yn ystod y ganrif hon,—y bedwaredd ar ddeg, sylfaenwyd deunaw o brifysgolion newydd. ==Rhifau Rhufeinig== <nowiki> <pagelist</nowiki><br> 1to9=-<br> 10to20=roman 10=1<br> 21=1 /> ==Trwyddedau== <poem> <nowiki>{{Pd-old}}</nowiki> Awdur wedi marw dros 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> Awdur wedi marw rhwng 70 a 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-US-expired}}</nowiki> Gweithiau a gyhoeddwyd cyn {{#expr:{{CURRENTYEAR}}-95}}, hyd yn oed pe boed yr awdur wedi marw ar ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> <nowiki>{{OGL3}}</nowiki> Llywodraeth y DU neu Gymru </poem> ==Ystadegau== [[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikisource/Table]] tmtlouc1cmdjxpybapc7jtet6dwjvta 138231 138229 2025-06-02T20:18:34Z AlwynapHuw 1710 /* Cerdd Italig */ 138231 wikitext text/x-wiki Angen gwirio [[:Categori:Deleteme]] yn rheolaidd! ==Categoriau uwchlwytho comin== {{Div col|3}} *Uploads by User:AlwynapHuw *Literature of Wales *Novels in Welsh *Books from Wales *Poetry books from Wales *Poetry of Wales *Plays from Wales *Welsh poets *History books from Wales *History of Wales by historic county‎ *Book covers from Wales‎ *Folklore of Wales *Mythology of Wales *Welsh National Assembly Acts *Welsh Parliament Acts *Biographical compilations *Christianity in Wales *Theologians from Wales *Undeb yr Annibynwyr Cymraeg *History of towns in Wales *Music of Wales *Welsh musicians *Politics of Wales *Wikipedia screenshots {{Div end}} ==Cerdd== <nowiki><poem></nowiki></br> </br> <nowiki></poem></nowiki> <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> ===Cadw canoli dros nifer o dudalennau=== [https://en.wikisource.org/wiki/Help:Page_breaks#Tables_across_page_breaks| am dablau dros nifer o dud] ====Tud 1af==== Ar y dalen<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalennau canol==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalen olaf==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ===Canoli=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br><nowiki><poem></nowiki><br><nowiki></poem></nowiki><br><nowiki>}}</nowiki><br><nowiki><br></nowiki> {{center block| <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <br> <br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki><br> <nowiki><br></nowiki> ===Cerdd Italig=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <nowiki>{{Italic|Da gwyddost wrando gweddi—dy weision;</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch}}Dewisaist eu noddi;</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch|1em}}A minnau wyf, o mynni,</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch|1em}}Duw Iesu deg, dy was Di.}}</nowiki><br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>}}</nowiki> (nb. defnyddio ''':''' i greu bwlch, dim yn gweithio) {{center block| <poem> {{Italic|Da gwyddost wrando gweddi—dy weision; {{bwlch}}Dewisaist eu noddi; {{bwlch|1em}}A minnau wyf, o mynni, {{bwlch|1em}}Duw Iesu deg, dy was Di.}} </poem> }} ===Dyfynodau mewn cerdd=== <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki> I gadw dyfynodau allan o ganoli cerdd Mae {{center block| <poem> <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki>Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn creu {{center block| <poem> {{fqm|"}}Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn hytrach na {{center block| <poem> "Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} ==Tablau== ===Llinell gyntaf tabl canol heb ymylau=== <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki> efo hyd tabl <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:260px"</nowiki> hyd colofn <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki><br> <nowiki>|-</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>|-</nowiki> ===Tabl dros nifer o dudalenau llyfr=== Enghraifft o dabl drost nifer o dudalenau [[Tudalen:Hanes Gwareiddiad.djvu/135]] Rhoi elfenau agor tabl yn y bocs pennyn (heb yr |- olaf). Rhoi:<br> <nowiki>{{nopt}}</nowiki><br> |- ar y dalen o flaen y tabl a <nowiki>{{nop}}</nowiki> ar y dalen ar ôl y tabl Rhoi elfenau cau tabl yn y bocs troedyn ==Fformatio== <nowiki>Ctrl+|=<nowiki>Rhowch destun heb ei fformatio yma</nowiki></nowiki> <nowiki>Ctrl+i=''Testun italig''</nowiki> <nowiki>Ctrl+b='''Testun trwm'''</nowiki> <nowiki>Ctrl+<=_{Testun isysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+>=^{Testun uwchysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+k=Mewnosod dolen</nowiki> <nowiki>{{uc|abcdefg}}</nowiki> {{uc|abcdefg}} <nowiki>{{lc|ABCDEFG}}</nowiki> {{lc|ABCDEFG}} <nowiki>{{Canoli| }} neu {{c| }}</nowiki> <nowiki>{{right|}} neu {{r|}}</nowiki> <nowiki>{{Underline|Gair}}</nowiki> {{Underline|Gair}} <nowiki>{{Div col}}</nowiki></br><nowiki>{{Div col end}}</nowiki> ===Maint=== Testun<br> <nowiki>{{bach|}}</nowiki> {{bach|Testun}}<br> <nowiki>{{Mawr|}}</nowiki> {{Mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{M-mawr|}}</nowiki>{{M-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mm-mawr|}}</nowiki>{{Mm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmmm-mawr|Testun}}<br> ===Bwlch=== <nowiki>{{bwlch}}</nowiki> yn creu bwlch{{bwlch}}2em rhwng geiriau<br> <nowiki>{{bwlch|5em}}</nowiki> yn creu{{bwlch|5em}}bwlch mwy rhwng geiriau (gellir newid y rhif "em" yn ôl y gofyn. em = hyd y briflythyren M yn y ffont sy'n cael ei ddefnyddio <nowiki>{{bwlch|5em}}=</nowiki>''tua'' hyd MMMMM) <nowiki>{{c|{{bwlch|5em}}</nowiki> ==Llinellau== <nowiki>{{lein|15em}}</nowiki>{{lein|15em}} <nowiki>{{bar|6}}</nowiki> {{bar|6}}llinell heb ei ganoli <nowiki><s></nowiki><s>llinell</s><nowiki></s></nowiki> <nowiki>{{Sfrac|3|2}}</nowiki> yn rhoi {{Sfrac|3|2}} <nowiki>{{rule|height=4px}}</nowiki> {{rule|height=4px}} <nowiki>{{rule}}</nowiki> {{rule}} <nowiki>{{rule|height=4px}}{{rule}}</nowiki> {{rule|height=4px}}{{rule}} Llinell nodau: <nowiki>{{***|5}}</nowiki> (dewis rhif y * sydd angen){{***|5}} <nowiki>{{***|5|4em}}</nowiki> yn newid hyd y bwlch rhwng y nodau {{***|5|4em}} <nowiki>{{***|5|char=@}} {{***|5|3em|char=x}} {{***|5|4m|char=♥}}</nowiki> ac ati, yn ffeirio * am nod arall{{***|5|char=@}}{{***|5|char=x}}{{***|5|3em|char=♥}} nodau mwy: <nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}}</nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}} ==Priflythrenau == [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/priflythrennau]] <nowiki>{{Initial|[[File:Dringo'r Andes M.jpg|50px]]}}</nowiki> <nowiki>{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|50px]]}}</nowiki> {{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|55px]]}}LAIN o wlad ydyw yr hyn a elwir 'Rhwng y Ddwy Afon,' ar gwr De-Orllewinol Sir Feirionydd, oddentu deuddeng milldir o led, a deunaw neu ugain milldir o hyd, rhwng dwy afon, sef yr Afon Mawddach ac Afon Dyfi. Ymestyna o ran ei hyd o Lwyngwril i gwr uchaf Aberllyfeni, a'i lled o Arthog i Bennal. Amgylchynir y rhandir o du y Gorllewin gan ran o'r môr a elwir Cardigan Bay; o du y Dwyrain, gan Gadair Idris, a Llyn Tal-y-llyn; o du y Gogledd, gan yr Afon Mawddach, neu Afon yr Abermaw; o du y De, gan Afon Dyfi. Ac o'r tu arall i Afon Dyfi ===Dropinitial=== <nowiki>{{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim</nowiki> {{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim ==Lliw== <nowiki>{{color|red|Testun}}</nowiki> {{color|red|Testun Coch}}<br> <nowiki>{{color|green|Testun}}</nowiki> {{color|green|Testun Gwyrdd}} {{color|darkred|darkred}} {{color|maroon|maroon}} {{color|orange|orange}} {{color|yellow|yellow}} {{color|lime|lime}} {{color|olive|olive}} {{color|teal|teal}} {{color|aqua|aqua}} {{color|blue|blue}} {{color|navy|navy}} {{color|indigo|indigo}} {{color|violet|violet}} {{color|fuchsia|fuchsia}} {{color|purple|purple}} {{color|RebeccaPurple|RebeccaPurple}} {{color|greyed|greyed}} {{color|silver|silver}} Mae black a white hefyd ar gael ond braidd yn afraid <nowiki>{{serif|Serif text here}}</nowiki><br>{{serif|FFONT Serif}} ==Linc i destun iaith arall== <nowiki>[[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']]</nowiki> [[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']] ==Bracedi Cyrliog== Defnyddio "Golygu cod" i weld y cod {| | Item 1 | rowspan=2|{{brace2|2|r}}targed |- | Item 2 |} {| | Item 1 | rowspan=3|{{brace2|4|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |} {| | Item 1 | rowspan=4|{{brace2|6|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |- | Item 4 |- |} Canoli. Defnyddio: <nowiki>{{|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;</nowiki> ar y rhes uchaf {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |} Cael y bracedi mewn rhes fertigol {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |- | Moron | rowspan=4|{{brace2|5|r}}Llysiau |- | Tatws |- | Maip |- |Bresych Brwsel |} ==Cyfeiriadau== <nowiki>=={{Cyfeiriadau}}==</nowiki></br><nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki>==Ffynhonnell==</nowiki></br> <nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Paragraff mewn <nowiki><ref></ref></nowiki>=== <nowiki>{{Paragraph break}}</nowiki>{{Paragraph break}} neu <nowiki>{{prbr}}</nowiki> ==Dyfynnu== <nowiki>{{dyfyniad| }}</nowiki> {{dyfyniad|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} neu <nowiki>{{quote| }}</nowiki> i hepgor y "" cyrliog glas {{quote|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} ==Diwedd/Dechrau Adran== <nowiki>## Diwedd A ##</nowiki> <nowiki>## Dechrau B ##</nowiki> tosection="Diwedd A" fromsection="Dechrau B" fromsection="aaa" tosection="bbb" <nowiki>==Nodiadau==</nowiki> <br> <nowiki><references/></nowiki> ==Gorffen paragraff ar waelod tudalen== (ar linell newydd)¶ <br> ¶ <br> <nowiki>{{nop}}</nowiki> ===Gorffen pennill cerdd=== <nowiki></br></nowiki> ==Llyfrau i'w gwneud== * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/ Llyfrau ar y gweill]] * [[Rhestr o dudalennau Indecs]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Pwll Tywod]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Cychwyn llyfr]] * [[Llyfrau wedi eu cyhoeddi sydd angen gwirio]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Indecs ar ei hanner]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau wedi eu Cyhoeddi mewn melyn]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Camau Cymorth]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau 2025]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Blociau Ab Owen]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Lyfrau Hathi wedi 1900]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau/Ab Owen]] * [[Cod cerddi ac englynion]] ==Cynwys darlun o dudalen llyfr== [https://croptool.toolforge.org/? Crop Tool] <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|bawd|tudalen=1]]</nowiki> <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|canol|600px|tudalen=1]]</nowiki> ==Bocs sylw ar yr ochor== <nowiki>{{Sidebox|Drych feddyliau byw.}}</nowiki> <nowiki>{{Sidebox|Gwladgarwch.|right}}</nowiki> Yr oedd wedi cael y fantais oreu i weled beth godai Gymru hefyd, treuliodd ei febyd yn nyffryn y Dyfrdwy ac ar lethrau'r Berwyn, a deffrodd ei feddwl tra'n astudio cyfraith yn Llundain, a thra'n dwyn arfau y milwr oedd wedi {{Sidebox|Drych feddyliau byw.}} crwydro mwyaf, mae'n debig, o holl filwyr yr oes. Ond cafodd gyfleustra hefyd. Prun bynnag a oedd hynny wrth ei fodd ai peidio, rhoddwyd angenrhaid arno i arwain cenedl, a chenedl fwy unol nag a welwyd ar fynyddoedd Cymru erioed o'r blaen. Tybiodd ef ei fod yn codi tarian ac yn dadweinio cledd Llywelyn, ac yr oedd yn credu'n gryf fod gwaed hen dywysogion Cymru yn ei wythienau. Yr oedd ysfa am wybodaeth yn y byd hefyd. Yr oedd y dwyrain yn dechre tywallt ei thrysorau i'r gorllewin; yr oedd {{Sidebox|Gwladgarwch.|right}} Cyngor Vienne, yn 1311, wedi argymell dysgu Hebraeg, Caldaeg, ac Arabaeg. Yr oedd dysg yr Eidal yn anterth ei gogoniant, yr oedd y ganrif y ganwyd Owen Glyn Dŵr ynddi wedi gweled blodeuad Dante, Petrarca, a Boccaccio. Yn Ffrainc, yr oedd athroniaeth a meddyginiaeth yn eu llawn flodau, a'r ddrama'n dechre. Yn yr Almaen, yr oedd cyfnod y prifysgolion yn dilyn cyfnod y serch ganeuon; sylfaenwyd prifysgol Heidelburg. Yn Lloegr, yr oedd Chaucer a Langlande yn cyd—fyw âg Owen Glyn Dŵr; a hwyrach i'r yswain Cymreig weled Wyclif, seren fore'r Diwygiad. Yn ystod y ganrif hon,—y bedwaredd ar ddeg, sylfaenwyd deunaw o brifysgolion newydd. ==Rhifau Rhufeinig== <nowiki> <pagelist</nowiki><br> 1to9=-<br> 10to20=roman 10=1<br> 21=1 /> ==Trwyddedau== <poem> <nowiki>{{Pd-old}}</nowiki> Awdur wedi marw dros 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> Awdur wedi marw rhwng 70 a 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-US-expired}}</nowiki> Gweithiau a gyhoeddwyd cyn {{#expr:{{CURRENTYEAR}}-95}}, hyd yn oed pe boed yr awdur wedi marw ar ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> <nowiki>{{OGL3}}</nowiki> Llywodraeth y DU neu Gymru </poem> ==Ystadegau== [[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikisource/Table]] 314jgzjdp96sdij8n3jvmrfyxpq6xo0 0 3254 138129 5949 2025-06-02T14:05:01Z AlwynapHuw 1710 138129 wikitext text/x-wiki {{center block| <poem> Y bardd trwm dan bridd dramor, — y ddwylaw ::Na ddidolir rhagor: :Y llygaid dwys dan ddwys ddôr, :Y llygaid na all agor! Wedi ei fyw y mae dy fywyd, — dy rawd ::Wedi ei rhedeg hefyd: :Daeth awr i fynd i'th weryd, :A daeth i ben deithio byd. Tyner yw'r lleuad heno — tros fawnog ::Trawsfynydd yn dringo: :Tithau'n drist a than dy rô :Ger y ffos ddu'n gorffwyso. Trawsfynydd! Tros ei feini — trafeiliaist ::Ar foelydd Eryri: :Troedio wnest ei rhedyn hi, :Hunaist ymhell ohoni. </poem> }} <br> 8myyhyg6diqto7gc4v5ue3dktifou0o 2 10285 138323 138028 2025-06-03T01:22:40Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi eu Cyhoeddi */ 138323 wikitext text/x-wiki ==Wedi eu Cyhoeddi== {{Div col}} #[[Bugail y Bryn|Bugail y Bryn gan Moelona]] #[[Bil y Gymraeg ac Addysg|Bil y Gymraeg ac Addysg (Cymru) 2025 gan Senedd Cymru]] #[[Y Fainc Sglodion|Y Fainc Sglodion gan John William Jones]] #[[Beirdd y Berwyn 1700-1750|Beirdd y Berwyn 1700-1750 gol O. M. Edwards]] #[[Y Geilwad Bach|Y Geilwad Bach gan Lewis Davies, y Cymer]] #[[Murmuron Awen|Murmuron Awen gan Robert Roberts (Gwaenfab)]] #[[Clawdd Terfyn|Clawdd Terfyn gan Robert Dewi Williams]] #[[Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol II|Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol II gan Owen Wynne Jones (Glasynys)]] #[[Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol I|Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol I gan Owen Wynne Jones (Glasynys)]] #[[Cofiant, neu Hanes bywyd a marwolaeth y Parch. Thomas Jones, Dinbych|Cofiant y Parch. Thomas Jones, Dinbych gan Thomas Jones, Dinbych]] #[[Chydig ar Gof a Chadw|Chydig ar Gof a Chadw gan William Thomas Edwards (Gwilym Deudraeth)]] #[[Hugh Owen Bronyclydwr Apostol y Gogledd|Hugh Owen Bronyclydwr Apostol y Gogledd gan Zachary Mather]] #[[Siôn Gymro (llyfr)|Siôn Gymro (llyfr) gan Ben Davies, Pant-teg]] #[[Cofiant Watcyn Wyn|Cofiant Watcyn Wyn gan Penar Griffiths]] #[[Yr Awen Barod|Yr Awen Barod gan William Thomas Edwards (Gwilym Deudraeth)]] #[[Goronwy ar Grwydr 1, Italia Dlos|Goronwy ar Grwydr 1, Italia Dlos gan Goronwy Jones, Prestatyn]] #[[Hunangofiant Tomi|Hunangofiant Tomi gan Edward Tegla Davies]] #[[Caniadau (T. Gwynn Jones)|Caniadau gan T. Gwynn Jones]] #[[Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf 1|Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf 1 (Mynwy, Meirion, Maldwyn) gan gan Thomas Rees a John Thomas]] #[[Hanes Gwareiddiad|Hanes Gwareiddiad gan Gwilym Arthur Edwards]] #[[Dail y Dderwen|Dail y Dderwen gan William J Richards]] #[[Hanes Bywyd (Dic Aberdaron a Twm o'r Nant)|Hanes Bywyd (Dic Aberdaron a Twm o'r Nant) gol Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Am dro i Fadagascar|Am dro i Fadagascar gan Daniel Owen Jones]] #[[Cerddoriaeth yng Nghymru (Cyfres Pobun)|Cerddoriaeth yng Nghymru (Cyfres Pobun) gan Idris Lewis]] #[[Caniadau Gwili|Caniadau Gwili gan John Jenkins (Gwili)]] #[[Yng Ngwres y Dydd|Yng Ngwres y Dydd gan Joseph Jones (J. J. Drefnewydd)]] #[[Gwlad y Gan a Chaniadau Eraill|Gwlad y Gan a Chaniadau Eraill gan T. Gwynn Jones]] #[[Ymadawiad Arthur a Chaniadau Eraill|Ymadawiad Arthur a Chaniadau Eraill gan T. Gwynn Jones]] #[[Hanes y Lleuad|Hanes y Lleuad ffug awdur Syr John Herschel]] #[[Llinell neu Ddwy|Llinell neu Ddwy gan John Jones (Ioan Brothen)]] #[[Yn Llefaru Eto|Yn Llefaru Eto gan Anhysbys]] #[[Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf III|Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf III gan Emrys ap Iwan]] #[[Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf II|Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf II gan Emrys ap Iwan]] #[[Methodistiaeth Cymru Cyfrol I|Methodistiaeth Cymru Cyfrol I gan John Hughes, Lerpwl]] #[[Y Trefedigaethau|Y Trefedigaethau gan Ifor Leslie Evans]] #[[Telyn Bywyd|Telyn Bywyd gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Cathlau Bore a Nawn|Cathlau Bore a Nawn gan Owen Griffith Owen (Alafon)]] #[[Derwyn neu Pob Pant a Gyfodir (Nofel)|Derwyn neu Pob Pant a Gyfodir (Nofel) gan Robert David Morris]] #[[Ifor Owen (nofel)|Ifor Owen (nofel) gan Henry Emlyn Thomas (Emlyn)]] #[[Ysgrifau (John Breese Davies)|Ysgrifau gan John Breese Davies]] #[[Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf I|Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf I gan Emrys ap Iwan]] #[[Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig|Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig gan Thomas Jones-Humphreys]] #[[Rheinallt ab Gruffydd (Rhamant)|Rheinallt ab Gruffydd (Rhamant) gan Isaac Foulkes]] #[[Y Ddau Frawd|Y Ddau Frawd gan Nel Wyn (sef Llew Tegid)]] #[[Anturiaethau Robinson Crusoe|Anturiaethau Robinson Crusoe cyf gan William Rowlands, Porthmadog]] #[[Cofiant D Emlyn Evans|Cofiant D Emlyn Evans gan Evan Keri Evans]] #[[Telynegion (Silyn a Gruffydd)|Telynegion gan R Silyn Roberts a W. J. Gruffudd]] #[[Gwaith Hugh Jones, Maesglasau|Gwaith Hugh Jones, Maesglasau gol O. M. Edwards]] #[[Y Cwm Unig a Chaniadau Eraill|Y Cwm Unig a Chaniadau Eraill gan Dewi Emrys]] #[[Beddau'r Proffwydi (drama)|Beddau'r Proffwydi (drama) gan W. J. Gruffydd ]] #[[Storio a Chadw dogfennau Ewyllys Crynodeb Gweithredol o Ymateb y Llywodraeth]] #[[Storio a chadw dogfennau ewyllys gwreiddiol. Ymgynghoriad|Storio a chadw dogfennau ewyllys gwreiddiol. Ymgynghoriad gan Lywodraeth y DU]] #[[Nansi'r Dditectif|Nansi'r Dditectif gan Owain Llew Rowlands]] #[[Cyfrol Goffa Richard Bennett|Cyfrol Goffa Richard Bennett gol. D Teifgar Davies]] #[[Brut y Tywysogion (Ab Owen)|Brut y Tywysogion (Ab Owen) gol O. M. Edwards]] #[[Cymru Newydd, Hanes Y Wladva Gymreig|Cymru Newydd, Hanes Y Wladva Gymreig gan Lewis Jones, Plas Hedd]] #[[Gwaith Huw Morus|Gwaith Huw Morus gan Huw Morus (Eos Ceiriog)]] #[[Wat Emwnt|Wat Emwnt gan Lewis Davies, y Cymer]] #[[John Ceiriog Hughes: ei Fywyd, ei Athrylith, a'i Waith|John Ceiriog Hughes: ei Fywyd, ei Athrylith, a'i Waith gan Llyfrbyf]] #[[Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil)|Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil) gan Evan Evans (Ieuan Glan Geirionydd)]] #[[Adgof am Ieuan Glan Geirionnydd|Adgof am Ieuan Glan Geirionnydd gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Caniadau Barlwydon Llyfr 1|Caniadau Barlwydon Llyfr 1 gan Robert John Davies (Barlwydon)]] #[[Barlwydon (Cymru 1896)]] #[[Huw Huws neu y Llafurwr Cymreig|Huw Huws neu y Llafurwr Cymreig gan Lewis William Lewis (Llew Llwyfo)]] #[[Llewelyn Parri (nofel)|Llewelyn Parri (nofel) gan Lewis William Lewis (Llew Llwyfo)]] #[[Caniadau Owen Lewis (Glan Cymerig)|Caniadau gan Owen Lewis (Glan Cymerig)]] #[[Hanes Llangeitho a'i hamgylchoedd|Hanes Llangeitho a'i hamgylchoedd gan David Morgan, Llangeitho]] #[[Hanes dechreuad a chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Ngwrecsam|Hanes dechreuad a chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Ngwrecsam gan Edward Francis]] #[[Gwaith Dewi Wyn|Gwaith Dewi Wyn gol O. M. Edwards]] #[[Cofiant John Williams (I ab Ioan) Aberduar|Cofiant John Williams (I ab Ioan) Aberduar gan John Davies, Llandysul]] #[[Athrylith Ceiriog|Athrylith Ceiriog gan Howell Elvet Lewis (Elfed)]] #[[Telyn Seion sef Pedwar ar Bymtheg o Garolau Nadolig|Telyn Seion sef Pedwar ar Bymtheg o Garolau Nadolig gol. Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Gwaith Iolo Goch|Gwaith Iolo Goch gol Thomas Matthews]] #[[Cofiant am y Parch. Richard Humphreys, Dyffryn|Cofiant am y Parch. Richard Humphreys, Dyffryn gan Griffith Williams, Talsarnau]] #[[Gwaith Sion Cent|Gwaith Sion Cent gol Thomas Matthews]] #[[Dyddanwch yr Aelwyd|Dyddanwch yr Aelwyd gan Hughes a'i Fab, Wrecsam]] #[[Gwaith Ieuan Brydydd Hir|Gwaith Ieuan Brydydd Hir gol O. M. Edwards]] #[[Gwaith yr Hen Ficer|Gwaith yr Hen Ficer gol O. M. Edwards]] #[[Am Dro i Erstalwm|Am Dro i Erstalwm gan Index]] #[[Bro fy Mebyd a Chaniadau Eraill|Bro fy Mebyd a Chaniadau Eraill gan Humphrey Jones (Bryfdir)]] #[[Ceiriog a Mynyddog|Ceiriog a Mynyddog gan John Morgan Edwards]] #[[Crynodeb o Hanes Dechreuad a Chynydd yr Eglwysi Annibynol yn Mon|Crynodeb o Hanes Dechreuad a Chynydd yr Eglwysi Annibynol yn Mon gan William Williams (Cromwell)]] #[[Awdl Dinyster Jerusalem|Awdl Dinyster Jerusalem gan Eben Fardd]] #[[Nedw|Nedw gan Edward Tegla Davies]] #[[Dros y Gamfa|Dros y Gamfa gan Fanny Edwards]] #[[Diwrnod yn Nolgellau|Diwrnod yn Nolgellau gan Robert Thomas Williams (Trebor Môn)]] #[[Awdl ar yr Adgyfodiad (Ieuan Ionawr)|Awdl ar yr Adgyfodiad gan Evan Jones (Ieuan Ionawr)]] #[[Cofiant y Diweddar Barch W Williams o'r Wern|Cofiant y Diweddar Barch W Williams o'r Wern gan William Rees (Gwilym Hiraethog)]] #[[Tri Wyr o Sodom a'r Aipht|Tri Wyr o Sodom a'r Aipht gan William Williams, Pantycelyn]] #[[F'Ewythr Tomos: cân ddyri|F'Ewythr Tomos: cân ddyri gan Eben Fardd]] #[[Hynafiaethau Nant Nantlle|Hynafiaethau Nant Nantlle gan William Robert Ambrose]] #[[Bywyd y Parch. Ebenezer Richard|Bywyd y Parch. Ebenezer Richard gan Henry ac Edward W Richard]] #[[Traethawd ar Enwogion Swydd Feirion|Traethawd ar Enwogion Swydd Feirion gan Edward Davies (Iolo Meirion)]] #[[Hanes Porthmadog ei Chrefydd a'i Henwogion|Hanes Porthmadog ei Chrefydd a'i Henwogion gan Edward Davies, Penmorfa]] #[[Wil Ellis, Porthmadog-Cymru Cyf 29 1905]] #[[Hanes Niwbwrch|Hanes Niwbwrch gan Owen Williamson]] #[[Teulu Bach Nantoer|Teulu Bach Nantoer gan Moelona]] #[[Barddoniaeth Goronwy Owen (gol Llyfrbryf)|Barddoniaeth Goronwy Owen gol Isaac Foulkes (Llyfrbryf)]] #[[Y Tadau Methodistaidd Cyfrol I|Y Tadau Methodistaidd Cyfrol I gan John Morgan Jones]] #[[Hwian-gerddi Cymraeg F' Ewyrth Huw|Hwian-gerddi Cymraeg F' Ewyrth Huw gan O. M. Edwards]] #[[Hanes Tredegar ynghyd a Braslun o Hanes Pontgwaithyrhaiarn|Hanes Tredegar ynghyd a Braslun o Hanes Pontgwaithyrhaiarn gan David Morris (Eiddil Gwent)]] #[[Hanes Sir Fôn|Hanes Sir Fôn gan Thomas Pritchard, ('Rhen Graswr Eleth)]] #[[Holl Waith Barddonol Goronwy Owen|Holl Waith Barddonol Goronwy Owen gol Isaac Foulkes]] #[[Adgofion am John Elias|Adgofion am John Elias gan Richard Parry (Gwalchmai)]] #[[Tro Trwy'r Wig|Tro Trwy'r Wig gan Richard Morgan (1854-1939)]] #[[Gyda'r Hen Feirdd, Carneddog|Gyda'r Hen Feirdd, Carneddog gan Richard Griffith (Carneddog)]] #[[Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785)|Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785) gan Owen Gaianydd Williams]] #[[Dafydd Jones o Drefriw, Cymru 1903]] #[[John Evans, Eglwysbach (Cymru 1897)|John Evans, Eglwysbach (Cymru 1897) gan Walter Daniel]] #[[Awdlau Coffadwriaethol am Y Parch Goronwy Owain|Awdlau Coffadwriaethol am Y Parch Goronwy Owain gan y Gwyneddigion]] #[[Cerdd coffa Goleufryn|Cerdd coffa Goleufryn gan J. T. Job]] #[[Adgofion am Goleufryn|Adgofion am Goleufryn gan Evan Williams, Llanfrothen]] #[[Goronwy Owen a'r Morrisiaid|Goronwy Owen a'r Morrisiaid gan Owen Gaianydd Williams]] #[[Yr Efengyl yn ôl Sant Marc|Yr Efengyl yn ôl Sant Marc gan y Fibl Gymdeithas Americanaidd (1894)]] #[[Llythyrau Goronwy Owen|Llythyrau Goronwy Owen gol John Morris-Jones]] #[[Diliau Meirion Cyf I|Diliau Meirion Cyf I gan gan Morris Davies (Meurig Ebrill)]] #[[Cyfarwyddiadau at brynu cadw a magu moch|Cyfarwyddiadau at brynu cadw a magu moch gol Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Gwaith Joshua Thomas|Gwaith Joshua Thomas gol O M Edwards]] #[[Glan Cledwen (Cymru 15 Rhagfyr 1897)]] #[[Dringo'r Andes|Dringo'r Andes gan Eluned Morgan]] #[[Naw Mis yn Nghymru|Naw Mis yn Nghymru gan Owen Griffith (Giraldus)]] #[[Ysgrifau Puleston|Ysgrifau Puleston gan John Puleston Jones]] #[[Cofiant Cadwaladr Jones, Dolgellau|Cofiant Cadwaladr Jones, Dolgellau gan Robert Thomas (Ap Vychan)]] #[[Rhigymau'r Ffordd Fawr|Rhigymau'r Ffordd Fawr gan Dewi Emrys]] #[[Coffadwriaeth, neu Hanes Byr o fywyd a Marwolaeth y Parchedig John Williams|Coffadwriaeth y Parch John Williams, Pantycelyn gan Maurice Davies, Llanfair-ym-Muallt]] #[[Fy Mhererindod Ysbrydol|Fy Mhererindod Ysbrydol gan Evan Keri Evans]] #[[Yr Efengyl yn ôl Sant Matthew|Yr Efengyl yn ôl Sant Matthew gan y Fibl Gymdeithas Americanaidd (1894)]] #[[Beirdd y Bala|Beirdd y Bala gol O. M. Edwards]] #[[Gwaith Robert Owen (Bardd y Môr)|Gwaith Robert Owen (Bardd y Môr) gol O. M. Edwards]] #[[Can newydd yn rhoddi hanes dienyddiad Richard Lewis|Can newydd yn rhoddi hanes dienyddiad Richard Lewis gan Dic Dywyll]] #[[Gwyllllis yn Nayd|Gwyllllis yn Nayd gan Dr William Price]] #[[Gwroniaid y Ffydd|Gwroniaid y Ffydd gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Tanchwa yn Cilfynydd|Tanchwa yn Cilfynydd baled gan awdur Anhysbys]] #[[Damwain echrydus Glofa Carnant, Cwmaman, Sir Gaerfyrddin]] #[[Blodau Drain Duon|Blodau Drain Duon gan Thomas Jacob Thomas (Sarnicol)]] #[[Telyn Dyfi|Telyn Dyfi gan Daniel Silvan Evans]] #[[Cyfrinach y Dwyrain|Cyfrinach y Dwyrain gan David Cunllo Davies]] #[[Oriau yn y Wlad|Oriau yn y Wlad gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Branwen Ferch Llŷr (Tegla)|Branwen Ferch Llŷr (Tegla) gan Edward Tegla Davies]] #[[Prif Feirdd Eifionydd|Prif Feirdd Eifionydd gan Edward David Rowlands]] #[[Deddf Plant (Diddymu Amddiffyniad Cosb Resymol)(Cymru) 2020]] #[[Rhys Llwyd y Lleuad|Rhys Llwyd y Lleuad gan E Tegla Davies]] #[[Oriau Gydag Enwogion|Oriau Gydag Enwogion gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Byr Gofiant am Naw a Deugain o Weinidogion Ymadawedig Sir Aberteifi|Byr Gofiant am Naw a Deugain o Weinidogion Ymadawedig Sir Aberteifi gan John Evans, Abermeurig]] #[[Hanes Alexander Fawr|Hanes Alexander Fawr gan Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf I|Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf I gan Emrys ap Iwan]] #[[Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf II|Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf II gan Emrys ap Iwan]] #[[Y Lleian Lwyd|Y Lleian Lwyd gan Moelona]] #[[Cenadon Hedd|Cenadon Hedd gan William Jones, Cwmaman]] #[[Dagrau Hiraeth|Dagrau Hiraeth gan William Jones, Pontsaeson]] #[[Saith o Farwnadau|Saith o Farwnadau gan William Williams, Pantycelyn]] #[[Storïau o Hanes Cymru cyf I|Storïau o Hanes Cymru cyf I gan Moelona]] #[[Traethawd bywgraffyddol a beirniadol ar fywyd ac athrylith Lewis Morris|Traethawd bywgraffyddol a beirniadol ar fywyd ac athrylith Lewis Morris gan Griffith Jones (Glan Menai)]] #[[Hanes Bywyd Pio Nono|Hanes Bywyd Pio Nono gan Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Caniadau Watcyn Wyn|Caniadau Watcyn Wyn gan Watkin Hezekiah Williams (Watcyn Wyn)]] #[[Cofiant y Parch Thomas Edwards, Cwmystwyth|Cofiant y Parch Thomas Edwards, Cwmystwyth gan John Evans, Abermeurig]] #[[Gwrid y Machlud|Gwrid y Machlud gan Richard Jones (Ap Alun Mabon)]] #[[Yr Hwiangerddi (O M Edwards)|Yr Hwiangerddi gan O M Edwards]] #[[Noson o Farrug|Noson o Farrug gan Robert Griffith Berry]] #[[Meini Gwagedd|Meini Gwagedd gan James Kitchener Davies]] #[[Y Tri Brenin o Gwlen]] #[[Hanes Methodistiaeth Arfon-Caernarvon|Hanes Methodistiaeth Arfon-Caernarvon gan William Hobley]] #[[Cofiant Dr. Joseph Parry Mus. Doc. (1841-1903)|Cofiant Dr. Joseph Parry Mus. Doc. (1841-1903) gan Evan Keri Evans]] #[[Rhobat Wyn|Rhobat Wyn gan Awena Rhun]] #[[Cofiant y Parch Isaac Morgan Harry|Cofiant y Parch Isaac Morgan Harry gan Thomas Lewis Jones, Machen]] #[[Tanchwa y Mardy - Mercher, Rhagfyr 23, 1885; 80 wedi eu lladd]] #[[Cerddi Hanes|Cerddi Hanes gan Thomas Gwynn Jones]] #[[Ieuan Gwyllt, Ei Fywyd, Ei Lafur|Ieuan Gwyllt, Ei Fywyd, Ei Lafur gan John Eiddion Jones]] #[[Patrymau Gwlad|Patrymau Gwlad gan Thomas Jacob Thomas (Sarnicol)]] #[[David Williams y Piwritan|David Williams y Piwritan gan Richard Thomas, Bontnewydd]] #[[Cofiant y diweddar Barch Evan Rowlands, Ebenezer, Pontypwl|Cofiant y diweddar Barch Evan Rowlands, Ebenezer, Pontypwl gan Ellis Hughes, Penmaen]] #[[Cofiant Darluniadol Y Parch William Williams o'r Wern|Cofiant Darluniadol Y Parch William Williams o'r Wern gan David Samuel Jones]] #[[Bywgraffiad y diweddar barchedig T. Price|Bywgraffiad y diweddar barchedig T. Price gan Benjamin Evans (Telynfab)]] #[[Llyfr Haf|Llyfr Haf gan Owen Morgan Edwards]] #[[Drych y Prif Oesoedd (Detholiad 1896)|Drych y Prif Oesoedd (Detholiad 1896) gol O. M. Edwards]] #[[Hanes Methodistiaeth Arfon-Waenfawr|Hanes Methodistiaeth Arfon-Waenfawr gan William Hobley]] #[[Beryl|Beryl gan Elizabeth Mary Jones (Moelona)]] #[[Hanes Methodistiaeth Arfon-Clynnog|Hanes Methodistiaeth Arfon-Clynnog gan William Hobley]] #[[Breuddwydion Myfanwy|Breuddwydion Myfanwy gan Elizabeth Mary Jones (Moelona)]] #[[Lloffion o'r Mynwentydd|Lloffion o'r Mynwentydd gan Thomas Rowland Roberts (Asaph)]] #[[Cofiant y diweddar Barch Robert Everett|Cofiant y diweddar Barch Robert Everett gan David Davies (Dewi Emlyn)]] #[[Y Wen Fro|Y Wen Fro gan Ellen Evans]] #[[Cerrig y Rhyd|Cerrig y Rhyd gan Winnie Parry]] #[[Gwaith Edward Richard|Gwaith Edward Richard gan Edward Richard, Ystrad Meurig]] #[[Bywyd Ieuan Gwynedd Ganddo Ef Ei Hun]] #[[Humphrey Jones a Diwygiad 1859|Humphrey Jones a Diwygiad 1859 gan Evan Isaac]] #[[Adgofion Andronicus|Adgofion Andronicus gan John Williams Jones (Andronicus)]] #[[Teithiau a Helyntion Meurig Ebrill|Teithiau a Helyntion Meurig Ebrill gan Morris Davies (Meurig Ebrill)]] #[[Cofiant Richard Jones Llwyngwril|Cofiant Richard Jones Llwyngwril gan Evan Evans, Llangollen]] #[[Profiadau Pellach|Profiadau Pellach gan G M Ll Davies]] #[[Datganiad Cyffredinol o Hawliau Dynol]] #[[Hanes y Bibl Cymraeg|Hanes y Bibl Cymraeg gan Thomas Levi]] #[[Pererindod Heddwch|Pererindod Heddwch, G M Ll Davies]] #[[Tan yr Enfys|Tan yr Enfys gan D J Lewis Jenkins]] #[[Yr Ogof|Yr Ogof gan T Rowland Hughes]] #[[Syr Owen M Edwards Detholiad o'i Ysgrifau]] #[[Profedigaethau Enoc Huws (1939)]] #[[Dyddgwaith|Dyddgwaith gan Thomas Gwynn Jones]] #[[Salm i Famon a Marwnad Grey|Salm i Famon a Marwnad Grey gan John Morris-Jones]] #[[Madam Wen|Madam Wen gan William David Owen]] #[[Dan Gwmwl|Dan Gwmwl gan Awena Rhun]] #[[Atgofion am Dalysarn]] #[[Cerddi'r Bwthyn|Cerddi'r Bwthyn gan Dewi Emrys]] #[[Capelulo]] #[[Y Pennaf Peth]] #[[Goronwy Owen - Detholiad o'i Farddoniaeth]] #[[Yr Hen Lwybrau|Yr Hen Lwybrau gan John Davies (Isfryn)]] #[[Gwaith Gwilym Marles]] #[[Gwaith ap Vychan]] #[[Gwaith Gwilym Hiraethog]] #[[Cadeiriau Enwog]] #[[Y Cychwyn]] #[[Cofiant Hwfa Môn]] #[[Hynafiaethau Edeyrnion]] #[[Aildrefniad Cymdeithas]] #[[Ar y Groesffordd]] #[[Astudiaethau T Gwynn Jones]] #[[Bil Cymru Atebolrwydd a Grymuso Ariannol 2014]] #[[Brethyn Cartref]] #[[Brithgofion]] #[[Bywyd a Chan Tomos Efans (Cyndelyn)]] #[[Bywyd a Gwaith Henry Richard AS]] #[[Bywyd a Llafur John Wesley]] #[[Bywyd a gweithiau Azariah Shadrach]] #[[Cân neu Ddwy]] #[[Caniadau'r Allt]] #[[Caniadau Buddug]] #[[Caniadau ac ati]] #[[Cartrefi Cymru, O. M. Edwards]] #[[Catherine Prichard (Buddug), Cymru, Cyfrol 39, 1910]] #[[Catiau Cwta]] #[[Cerddi'r Eryri]] #[[Cerddi a Baledi]] #[[Ceris y Pwll]] #[[Chwedlau'r Aelwyd]] #[[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg]] #[[Coelion Cymru]] #[[Cofiant Dafydd Rolant, Pennal]] #[[Cofiant Daniel Owen: ynghyd a Sylwadau ar ei Ysgrifeniadau]] #[[Cwm Eithin]] #[[Cyflafan Ofnadwy Dolgellau]] #[[Cymeriadau (T. Gwynn Jones)]] #[[Cymru Fu]] #[[D Rhagfyr Jones (o Dywysydd y Plant 1901)]] #[[Daff Owen]] #[[Dau faled gan John Jones (Jac Glan-y-gors)]] #[[Dechreuad a Chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Abergele, Pensarn etc|Dechreuad a Chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Abergele, Pensarn etc gan Francis Jones, Abergele]] #[[Deddf Cynulliad Cenedlaethol Cymru (Ieithoedd Swyddogol) 2012]] #[[Diarhebion Cymru]] #[[Drama Rhys Lewis]] #[[Drych yr Amseroedd]] #[[Er Mwyn Cymru]] #[[Griffith Ellis Bootle, Cymru Cyf 23, 1902]] #[[Gwaith Dewi Wnion]] #[[Gwaith Alun]] #[[Gwaith Ann Griffiths]] #[[Gwaith Ceiriog]] #[[Gwaith Dafydd ap Gwilym]] #[[Gwaith John Davies]] #[[Gwaith John Hughes]] #[[Gwaith John Thomas]] #[[Gwaith Mynyddog Cyfrol 1]] #[[Gwaith Mynyddog Cyfrol 2]] #[[Gwaith S.R.]] #[[Gwaith Thomas Griffiths]] #[[Gweledigaethau Y Bardd Cwsg (Silvan Evans 1865)]] #[[Gwialen Fedw Fy Mam]] #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf I]] #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf II]] #[[Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I]] #[[Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf II]] #[[Hanes Pedr Fawr, Ymerawdwr Rwssia]] #[[Hanes bywyd Thomas Edwards bardd gynt o'r Nant]] #[[Hanes Bywyd Thomas Williams, Capelulo]] #[[Hanes Bywyd ac Anturiaethau Dr Livingstone]] #[[Hanes llenyddiaeth ac enwogion Llanllechid a Llandegai]] #[[Hanes y Wladfa Gymreig yn Patagonia]] #[[Hen Gymeriadau Dolgellau]] #[[Hynafiaethau Edeyrnion]] #[[I'r Aifft ac yn Ol]] #[[Llenyddiaeth Fy Ngwlad]] #[[Lewsyn yr Heliwr (nofel)]] #[[Llio Plas y Nos]] #[[Llyfr Del]] #[[Llyfr Nest]] #[[Llyfr Owen]] #[[Mabinogion J M Edwards Cyf 1]] #[[Mabinogion J M Edwards Cyf 2]] #[[Mary Jones y Gymraes fechan heb yr un Beibl]] #[[Mesur Addysg (Cymru) 2011]] #[[Mesur Diogelwch ar Gludiant i Ddysgwyr (Cymru) 2011]] #[[Mesur Gwneud Iawn am Gamweddau'r GIG (Cymru) 2008]] #[[Mesur Teithio gan Ddysgwyr (Cymru) 2008]] #[[O Law i Law]] #[[Oll synnwyr pen Kembero ygyd]] #[[Penillion Telyn Llyfrau'r Ford Gron]] #[[Plant Dic Sion Dafydd]] #[[Rhai o Gymry Lerpwl]] #[[Rhamant Bywyd Lloyd George]] #[[Rhan o waith mewn Cernyweg Canol (Add. Ch. 19491)]] #[[Rhodd Mam i'w Phlentyn]] #[[Rhyfeddodau'r Cread]] #[[Adolygiad o lyfr Sadie "Twilight Hours"]] #[[Seren Tan Gwmwl]] #[[Storïau Mawr y Byd]] #[[Straeon y Pentan]] #[[Sŵn y Gwynt Sy'n Chwythu]] #[[Tanchwa ddychrynllyd yn Nyffryn Rhondda, ger Pontypridd]] #[[Telynegion Maes a Môr]] #[[Tom Ellis Gwladgarwr a Gwleidydd]] #[[Traethawd ar Gaio a'i Hynafiaethau]] #[[Traethawd ar Hanes Plwyf Merthyr]] #[[Tro Trwy'r Gogledd]] #[[Tro i'r De]] #[[Tro yn Llydaw]] #[[Trwy India'r Gorllewin]] #[[Twm o'r Nant Cyf II (ab Owen)]] #[[William Jones (Nofel)]] #[[Y Cywyddwyr Llyfrau'r Ford Gron]] #[[Y Gelfyddyd Gwta]] #[[Y Siswrn]] #[[Yn y Wlad]] #[[Yny lhyvyr hwnn]] #[[Yr Hwiangerddi (O M Edwards)]] #[[Yr Hynod William Ellis, Maentwrog]] #[[Ysgolfeistriaid Mr Charles o'r Bala]] #[[Ysgrifau (Dewi Emrys)]] #[[Yr Eneth Ga'dd ei Gwrthod]] #[[Myfyrdod mewn mynwent|Myfyrdod mewn mynwent gan John Parry, Llaneilian]] #[[Dyrif etholiadol Ceredigion 1892]] #[[Canmlwyddiant Marwolaeth y Parch. John Wesley, M.A., Mawrth 3ydd, 1891]] #[[Er cof am Joseph Meredith, Adelaide Villa, Llandudno|Er cof am Joseph Meredith, Adelaide Villa, Llandudno D. S. Thomas (Glan Pair)]] #[[Deuddeg penill coffadwriaethol i'r diweddar Barch. John Hughes, Carneddau|Deuddeg penill coffadwriaethol i'r diweddar Barch. John Hughes, Carneddau gan Ellis Isfryn Williams]] #[[Hanes Brwydr Waterloo|Hanes Brwydr Waterloo gan Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Galar gan, er coffadwriaeth am y ddamwain yn ngwaith glo Landshipping Chwefror 14eg, 1844]] #[[Galargan ar ol y Mochyn Du]] #[[Baledi-Cwynfan y Morwr a Deio Bach]] #[[Marwnad er coffadwriaeth am y diweddar Barch John Elias]] #[[William Morgan, Pant, Dowlais (Trysorfa y Plant)]] #[[Hen Fibl Fawr fy Mam]] #[[Tanchwa ofnadwy yn Abersychan]] #[[Y Ffeiriau Hynotaf yn Ddeuddeg Sir Cymru]] #[[Henry Kirke White (Trysorfa y Plant Ebrill 1891)]] #[[Mynwy yng Nghymru (Cymru Cyf X Rhif 57)]] #[[Rhanau o'r Corff (Fanny Edwards)]] #[[Thomas Matthews, Cymru, Chwefror 1917]] #[[Huw Morus—Dadorchuddiad Ei Golofn Goffadwriaethol, Pont Y Meibion, Awst 26 1909]] #[[Owain Aran (erthyglau Cymru 1909)]] # [[Lewys Aran (Cymru Tachwedd 1918)]] #[[Owen R Lewis (Glan Cymerig) Perl y Plant 1910]] #[[John Puleston Jones (Trysorfa y Plant 1906)]] #[[Dafydd Jones o Gaio (Cymru 1898)|Dafydd Jones o Gaio (Cymru 1898) gan David Cunllo Davies]] #[[Fel y gwelais Arglwyddes Llanofer]] #[[Ioan Madog (Cymru 1896)]] #[[Llofruddiaeth Thomas Watkins gan Benjamin Jones, Aberdâr 1866]] # [[Ròseen-Dhu|Ròseen-Dhu gan William Sharp (Fiona Macleod) wedi'i gyfieithu gan Owen Griffith Owen (Alafon)]] #[[Son-days (Henry Vaughan)|Son-days gan Henry Vaughan wedi'i gyfieithu gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Can Coffadwriaethol Tanymarian|Can Coffadwriaethol Tanymarian gan John Henry Hughes (Ieuan o Leyn)]] #[[Morwynion Glan Meirionydd|Morwynion Glan Meirionydd gan Lewis Morris (Llewelyn Ddu o Fôn)]] #[[A Poison Tree gan William Blake|A Poison Tree gan William Blake wedi'i gyfieithu gan John Jenkins (Gwili)]] #[[Dewi Idris (Cymru 1899)|Dewi Idris (Cymru 1899) gan Carneddog]] {{Div col end}} ==Wedi eu cyhoeddi heb sgan== #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf II]] #[[Pascon Agan Arluth]] #[[Cyfieithiadau o gerddi i'r Gymraeg]] #[[Y Tri Brenin o Gwlen]] ==Wedi eu prawfddarllen heb eu cyhoeddi== {{Div col}} # [[Enwogion Ceredigion]] # [[Indecs:Gwilym a Benni Bach.djvu]] # [[Indecs:Hanes Mynachdai.pdf]] # [[Indecs:Ceinion Llenyddiaeth Cymreig Cyf I.djvu]] {{Div col end}} ==Rhannau wedi eu cyhoeddi== #[[Enwogion Sir Aberteifi]] 13/187 #[[Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion Cymru 1867-Cyf I]] 31/683 ==Angen eu prawfddarllen== {{Div col}} #[[Indecs:Album Aberhonddu.djvu]] #[[Indecs:Beirdd a Bardd-rin Cymru Fu.djvu]] #[[Indecs:Elfennau Beirniadaeth Lenorol.djvu]] #[[Indecs:John Jones (Ioan Eifion) Cymru 1896.djvu]] #[[Indecs:Dafydd ab Gwilym o Fuallt.djvu]] #[[Indecs:GemauDoethineb.djvu]] #[[Indecs:John Wesley, ei fywyd a'i llafur.djvu]] (angen ei ail lwytho) #[[Indecs:Caniadydd 1841.djvu]] #[[Indecs:Archaeologia Lleynensis.djvu]] #[[Indecs:Y Gestiana.djvu]] #[[Indecs:Blagur Awen Ben Bowen.djvu]] #[[Indecs:Bugail y Bryn.djvu]] #[[Indecs:Bywgraffiad y Parch Thos Richard Abergwaen.djvu]] #[[Indecs:Camrau mewn grammadeg Cymreig (IA camraumewngramma00apiw).pdf]] #[[Indecs:Caneuon Mynyddog.djvu]] #[[Indecs:Caniadau Cymru.djvu]] #[[Indecs:Caniadau Hiraethog.djvu]] #[[Indecs:Caniadau John Morris-Jones.djvu]] #[[Indecs:Casgliad o ganeuon Cymru.pdf]] #[[Indecs:Ceinion Emrys.djvu]] #[[Indecs:Ceinion Llenyddiaeth Cymreig Cyf I.djvu]] #[[Indecs:Clasuron Rhyddiaith Cymru.djvu]] #[[Indecs:Yr Ysgol Farddol.djvu]] #[[Indecs:Ysten Sioned.pdf]] #[[Indecs:Ystoriau Siluria.djvu]] #[[Indecs:Ystorya de Carolo Magno o Lyfr Coch Hergest.djvu]] #[[Indecs:Ystyron Enwau ym Mhlwyfi Towyn, Llangelynin, Llanegryn etc.pdf]] #[[Indecs:Cofiant a Gweithiau Ieuan Gwynedd.djvu]] #[[Indecs:Cofiant a gweithiau Risiart Ddu o Wynedd.djvu]] #[[Indecs:Cofiant a Phregethau Robert Roberts, Clynnog.djvu]] #[[Indecs:Cofiant Ann Griffiths gynt o Dolwar Fechan.pdf]] #[[Indecs:Cofiant David Davies, Bermo.pdf]] #[[Indecs:Cofiant James Davies Radnor O.djvu]] #[[Indecs:Cofiant Thomas Gee.djvu]] #[[Indecs:Cofiant y Parch David Adams (Hawen).djvu]] #[[Indecs:Cofiant y Parchedig John Jones Talsarn.djvu]] #[[Indecs:Cofiant y Parchedig William Evans, Tonyrefail.djvu]] #[[Indecs:Cwm Glo.djvu]] #[[Indecs:Cyfystyron y gymraeg - sef y casgliad buddugol yn Eisteddfod Genhedlaethol Gwrecsam, 1888 (IA cyfystyronygymra00jone).pdf]] #[[Indecs:Cymru Owen Jones Cyf I.pdf]] #[[Indecs:Cymru Owen Jones Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Dafydd Dafis sef Hunangofiant Ymgeisydd Seneddol.djvu]] #[[Indecs:Diliau Meirion Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Diwygwyr Cymru.djvu]] #[[Indecs:Dr W Owen Pughe.pdf]] #[[Indecs:Drych y Prif Oesoedd 1884.djvu]] #[[Indecs:Drych y Prif Oesoedd 1902.djvu]] #[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]] #[[Indecs:Emrys (Cyfres y Fil).pdf]] #[[Indecs:Emynau a'u Hawduriaid.djvu]] #[[Indecs:Enwogion y Ffydd Cyf I.pdf]] #[[Indecs:Enwogion y Ffydd Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Er mwyn Iesu - pregethau, &c t (IA ermwyniesupreget00jone).pdf]] #[[Indecs:Erthyglau, Pregethau a Chaniadau.djvu]] #[[Indecs:Ffrwythau Dethol.djvu]] #[[Indecs:Ffynnonloyw.djvu]] #[[Indecs:Geiriadur bywgraffyddol o enwogion cymru 1867-Cyf I.djvu]] #[[Indecs:Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion cymru Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Geiriadur Cymraeg a Saesneg Byr, Cyfres y Fil.pdf]] #[[Indecs:Geiriadur ysgrythyrol- yn cynnwys hanesiaeth, duwinyddiaeth, athroniaeth ... (IA geiriadurysgryt03chargoog).pdf]] #[[Indecs:Geirlyfr bywgraffiadol o enwogion Cymru 1870.pdf]] #[[Indecs:Geraint ac Enid a Chaniadau Eraill.djvu]] #[[Indecs:Gwaith barddonol Islwyn - 1832-1878 (IA gwaithbarddonoli00islw).pdf]] #[[Indecs:Gwaith Caledfryn.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Glan y Gors.djvu]] #[[Indecs:Gwaith Lewis Glyn Cothi.djvu]] #[[Indecs:Gwaith William Ambrose (Emrys).djvu]] #[[Indecs:Gweithiau Barddonol a Rhyddieithol Ieuan Gwynedd.djvu]] #[[Indecs:Gweithiau William Pant-y-Celyn, cyfrol 1 (IA pantycelyn gweithiau1).pdf]] #[[Indecs:Gweithiau William Pant-y-Celyn, cyfrol 2 (IA pantycelyn gweithiau2).pdf]] #[[Indecs:Gwersi Mewn Llysieueg.djvu]] #[[Indecs:Gwreichion y Diwygiadau.djvu]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 01.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 02.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 03.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 04.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 05.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 06.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 07.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 08.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 09.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 10.pdf]] #[[Indecs:Hanes Annibyniaeth ym Mhlwyf Ffestiniog.pdf]] #[[Indecs:Hanes Cymru America.djvu]] #[[Indecs:Hanes eglwysi annibynol Cymru Cyf 2.pdf]] #[[Indecs:Hanes eglwysi annibynol Cymru Cyf 3.pdf]] #[[Indecs:Hanes eglwysi annibynol Cymru Cyf 4.pdf]] #[[Indecs:Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf V.djvu]] #[[Indecs:Hanes Llenyddiaeth Gymreig o 1320 hyd 1650.pdf]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Bangor.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Bethesda.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Dinorwig.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Dyffryn Clwyd-Dosbarth Rhuthin.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf III.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Liverpool Cyf I.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Liverpool Cyf II.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Sir Fflint.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Sir Gaerfyrddin.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth yn Nosbarth Trefffynon 1750-1910.djvu]] #[[Indecs:Hanes Morganwg (Dafydd Morganwg).djvu]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Ffestiniog.djvu]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Llandyssul.djvu]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Llanegryn.pdf]] #[[Indecs:Helyntion Bywyd Hen Deiliwr.djvu]] #[[Indecs:Howel Harris yn Llundain.djvu]] #[[Indecs:Hunangofiant Rhys Lewis, Gweinidog Bethel.pdf]] #[[Indecs:Hynafiaethau Llandegai a Llanllechid.pdf]] #[[Indecs:Iolo Morganwg (Cadrawd).pdf]] #[[Indecs:Llenyddiaeth y Cymry - llawlyfr i efrydwyr.djvu]] #[[Indecs:Llinell neu Ddwy.djvu]] #[[Indecs:Llwyn Hudol.pdf]] #[[Indecs:Llyfr emynau (IA llyfrem00jone).pdf]] #[[Indecs:Llyfr Emynau MC a MW 1930.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Gloywi Cymraeg.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Pawb ar Bob-peth.pdf]] #[[Indecs:Llyfr y Tri Aderyn.pdf]] #[[Indecs:Llynnoedd Llonydd.djvu]] #[[Indecs:Manion.djvu]] #[[Indecs:Megys Trwy Dan.djvu]] #[[Indecs:Mesur y Gymraeg (Cymru) 2011.pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth Cymru Cyfrol II.djvu]] #[[Indecs:Methodistiaeth Cymru Cyfrol III.djvu]] #[[Indecs:Methodistiaeth Dwyrain Meirionydd.pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth Môn.pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth yn Nosbarth Colwyn Bay.djvu]] #[[Indecs:O'r Bala i Geneva.djvu]] #[[Indecs:Odl a Chynghanedd.djvu]] #[[Indecs:Orgraff yr Iaith Gymraeg (adroddiad 1928).djvu]] #[[Indecs:Oriau'r Hwyr.pdf]] #[[Indecs:Penillion ystyriol rhagorol yn dangos nad oes ag na fy ag na fydd dim waeth na phechod, pob meddwl, gair a gweithred croes i ewyllys Duw a elwir yn bechod (IA wg35-1-172).pdf]] #[[Indecs:Pigion Englynion Fy Ngwlad Casgliad 1.djvu]] #[[Indecs:Pigion Englynion Fy Ngwlad Casgliad 2.djvu]] #[[Indecs:Plant y Goedwig.djvu]] #[[Indecs:Plant y Goedwig.pdf]] #[[Indecs:Prif Emynwyr Cymru.pdf]] #[[Indecs:Prydnawngwaith y Cymry.djvu]] #[[Indecs:Red Book of Hergest - Jesus College MS 111.djvu]] #[[Indecs:Robert Owen Apostol Llafur Cyf 1.djvu]] #[[Indecs:Robert Owen, Apostol Llafur, Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Saith o Farwnadau.pdf]] #[[Indecs:Tair o gerddi newyddion - Yn gyntaf, Cerdd yn erbyn tyngu a chablu enw Duw, ar Crimson velvet, neu Gwynfan Brydain (IA wg35-1-179g).pdf]] #[[Indecs:Taith y pererin darluniadol.pdf]] #[[Indecs:Tecel gan Gabriel Parry, cyhoeddwyd yn 1854.pdf]] #[[Indecs:Tecel gan Gabriel Parry.pdf]] #[[Indecs:Teithiau yng Nghymru Pennant.pdf]] #[[Indecs:Testament Newydd (1894).djvu]] #[[Indecs:Testament Newydd ein Harglwydd a'n Hiachawdwr Iesu Grist.djvu]] #[[Indecs:Traethodau ac Areithiau R J Derfel.pdf]] #[[Indecs:Trystan ac Esyllt.djvu]] #[[Indecs:Twm o'r Nant Cyf I.pdf]] #[[Indecs:Wil Brydydd y Coed.pdf]] #[[Indecs:Y Beibl (Argraffiad Caergrawnt 1891).djvu]] #[[Indecs:Y Bibl Cyssegr-Lan (BFBS 1861).pdf]] #[[Indecs:Y Bywgraffydd Wesleyaidd.djvu]] #[[Indecs:Y Digrifwr Cymraeg.djvu]] #[[Indecs:Y Mabinogion Cymreig-sef, Chwedlau rhamantus yr hen Gymry.pdf]] #[[Indecs:Y Monwyson.djvu]] #[[Indecs:Y Pigion.djvu]] #[[Indecs:Y tadau methodistaidd Cyf II.djvu]] #[[Indecs:Y trydydd cynyg Mynyddog.djvu]] #[[Indecs:Yr ail Gynnyg, Mynyddog.djvu]] #[[Indecs:Yr athrawes o ddifrif.pdf]] #[[Indecs:Yr Efengyl yn ol Ioan XI-XXI (Esboniad 1931).djvu]] #[[Indecs:Yr Iaith Gymraeg 1785 1885 1985.djvu]] #[[Indecs:A pocket dictionary, Welsh-English.djvu]] #[[Indecs:Aleluia - neu, lyfr o hymnau (IA aleluianh00will).pdf]] #[[Indecs:Argraphiad newydd o eiriadur beiblaidd (IA argraphiadnewydd00browuoft).pdf]] {{Div col end}} ==Angen testun cyfansawdd== {{Div col}} #[[Gwaith Ann Griffiths]] #[[Gwaith Dewi Wnion]] #[[Gwaith John Davies]] #[[Gwaith John Hughes]] #[[Gwaith S.R.]] #[[Gwaith Thomas Griffiths]] #[[Hanes bywyd Thomas Edwards bardd gynt o'r Nant]] #[[Hanes Bywyd Thomas Williams, Capelulo]] #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf II]] #[[Hanes llenyddiaeth ac enwogion Llanllechid a Llandegai]] #[[Hen Gymeriadau Dolgellau]] #[[Oll synnwyr pen Kembero ygyd]] #[[Penillion Telyn Llyfrau'r Ford Gron]] #[[Rhodd Mam i'w Phlentyn]] {{Div col end}} <br> ==Wedi sganio efo peiriant Wiki UK== ■ Wedi cyhoeddi ▲ Rhannau wedi eu cyhoeddi ●Problemau cyhoeddi {{Div col}} #[[Indecs:Blagur y Gwanwyn a Chaneuon Ereill.djvu]] #[[Indecs:Goronwy ar Grwydr 1, Italia Dlos.djvu]]■ #[[Indecs:Hunangofiant Tomi.djvu]]■ #[[Indecs:Beirdd a Bardd-rin Cymru Fu.djvu]] #[[Indecs:Hanes Gwareiddiad.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Bywyd Dic Aberdaron Twm o'r Nant.djvu]]■ #[[Indecs:Am dro i Fadagascar.djvu]]■ #[[Indecs:Elfennau Beirniadaeth Lenorol.djvu]] #[[Indecs:Caniadau Gwili.djvu]]■ #[[Indecs:Caniadau (T. Gwynn Jones).djvu]]■ #[[Indecs:Yng Ngwres y Dydd.djvu]]■ #[[Indecs:Y Fainc Sglodion.djvu]]■ #[[Indecs:Cathlau Bore a Nawn.djvu]]■ #[[Indecs:Derwyn neu Pob Pant a Gyfodir (Nofel).djvu]]■ #[[Indecs:Ceinion Llenyddiaeth Cymreig Llyfr 2.djvu]] #[[Indecs:Anturiaethau Robinson Crusoe.djvu]]■ #[[Indecs:Nansi'r Dditectif.djvu]]■ #[[Indecs:Nedw (llyfr).djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Porthmadog ei Chrefydd a'i henwogion.djvu]]■ #[[Indecs:Teulu Bach Nantoer.djvu]]■ #[[Indecs:Orgraff yr Iaith Gymraeg (adroddiad 1928).djvu]] #[[Indecs:Ceiriog a Mynyddog.djvu]]■ #[[Indecs:Bro fy Mebyd a Chaniadau Eraill.djvu]]■ #[[Indecs:Branwen Ferch Llyr (Tegla).djvu]]■ #[[Indecs:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu]]■ #[[Indecs:Oriau Gydag Enwogion.djvu]]■ #[[Indecs:Prif Feirdd Eifionydd.djvu]]■ #[[Indecs:Y Lleian Lwyd.pdf]]■ #[[Indecs:Storïau o Hanes Cymru cyf I.djvu]]■ #[[Indecs:Meini Gwagedd.djvu]]■ #[[Indecs:Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf I.pdf]]■ #[[Indecs:Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf II.djvu]]■ #[[Indecs:Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf I.djvu]]■ #[[Indecs:Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf II.djvu]]■ #[[Indecs:Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf III.djvu]]■ #[[Indecs:Blodau Drain Duon.djvu]]■ #[[Indecs:Bugail y Bryn.djvu]] #[[Indecs:Gwilym a Benni Bach.djvu]] #[[Indecs:Y Wen Fro.djvu]]■ #[[Indecs:Ffynnonloyw.djvu]]● #[[Indecs:Breuddwydion Myfanwy.djvu]]■ #[[Indecs:Beryl.djvu]]■ #[[Indecs:Fy Mhererindod Ysbrydol.djvu]]■ #[[Indecs:Patrymau Gwlad.djvu]]■ #[[Indecs:Pererindod Heddwch.djvu]]■ #[[Indecs:Profiadau Pellach 01.djvu]]■ #[[Indecs:Tan yr Enfys.djvu]]■ #[[Indecs:Ysgrifau Puleston.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant y Parch David Adams (Hawen).djvu]] #[[Indecs:Ceinion Llenyddiaeth Cymreig Cyf I.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant Watcyn Wyn.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant D Emlyn Evans.djvu]]■ #[[Indecs:Humphrey Jones a Diwygiad 1859.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant Dr. Joseph Parry Mus. Doc. (1841-1903).djvu]]■ #[[Indecs:Gwreichion y Diwygiadau.djvu]] #[[Indecs:Erthyglau, Pregethau a Chaniadau.djvu]] #[[Indecs:Ysgrifau (John Breese Davies).djvu]]■ #[[Indecs:Gwrid y Machlyd.djvu]]■ #[[Indecs:Cyfrol Goffa Richard Bennett.djvu]]■ #[[Ysgrifau (Dewi Emrys)]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf]]■ #[[Indecs:Robert Owen, Apostol Llafur, Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig.pdf]]■ #[[Indecs:Yn y Wlad.pdf]]■ #[[Indecs:Hanes Plwyf Llanegryn.pdf]] #[[Indecs:Hanes Mynachdai.pdf]] #[[Indecs:Cerddi Hanes.pdf]]■ #[[Indecs:Beirdd y Bala.pdf]]■ #[[Indecs:Noson o Farug.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Joshua Thomas.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Del (OME).pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Dewi Wyn.djvu]]■ #[[Indecs:Brethyn Cartref.pdf]]■ #[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth Dwyrain Meirionydd.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Gwilym Marles.pdf]]■ #[[Indecs:Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil).pdf]]■ #[[Indecs:O Law i Law.pdf]]■ #[[Indecs:Cwm Eithin.djvu]]■ #[[Indecs:Gwaith Huw Morus.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Iolo Goch.djvu]]■ #[[Indecs:Ceris y Pwll.pdf]]■ #[[Indecs:Yr Ogof.pdf]]■ #[[Indecs:Penillion Telyn.pdf]]■ #[[Indecs:Llyfr Owen.pdf]]■ #[[Indecs:Seren Tan Gwmwl.djvu]]■ #[[Indecs:Llyfr Haf.pdf]]■ #[[Indecs:Tro Trwy'r Wig.pdf]]■ #[[Indecs:Tro i'r De.pdf]]■ #[[Indecs:Yr Hwiangerddi (O M Edwards).pdf]]■ #[[Indecs:Y Gelfyddyd Gwta.pdf]]■ #[[Indecs:Rhyfeddodau'r Cread.pdf]]■ #[[Indecs:Ar y Groesffordd.pdf]]■ #[[Indecs:Tom Ellis Gwladgarwr a Gwleidydd.pdf]]■ #[[Indecs:Wat Emwnt.pdf]]‎■ #[[Indecs:Ystoriau Siluria..pdf]]‎ #[[Indecs:Daffr Owen.pdf]]■ #[[Indecs:Y Geilwad Bach.pdf]]■ #[[Indecs:Lewsyn yr Heliwr 01.pdf]]‎■ #[[Indecs:Cofiant David Davies, Bermo.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Sion Cent.pdf]]■ #[[Indecs:Rhobat Wyn.pdf]]■ #[[Indecs:Prif Emynwyr Cymru.pdf]] #[[Indecs:Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785).pdf]]■ #[[Indecs:Iolo Morganwg (Cadrawd).pdf]] #[[Indecs:Diwrnod yn Nolgellau.pdf]]■ #[[Indecs:Hanes Annibyniaeth ym Mhlwyf Ffestiniog.pdf]]●(angen ei ail sganio) #[[Indecs:Dechreuad a Chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Abergele, Pensarn etc.pdf]]■ #[[Indecs:Emrys (Cyfres y Fil).pdf]] #[[Indecs:Cerrig y Rhyd.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith yr Hen Ficer.pdf]]■ #[[Indecs:Capelulo (Elfyn).pdf]]■ #[[Indecs:Dr W Owen Pughe.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Owen Gruffydd o Lanystumdwy.djvu]] #Gwaith Owen Gruffydd, Llanystumdwy.pdf #[[Indecs:Gwaith Hugh Jones, Maesglasau.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Goronwy Owen Cyf II.djvu]]■ #[[Indecs:Gwaith Edward Richard.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Ieuan Brydydd Hir.pdf]]■ #[[Indecs:Y Cychwyn.djvu]]■ #[[Indecs:Llyfr Emynau MC a MW 1930.pdf]]● #[[Indecs:Tro Trwy'r Gogledd.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Robert Owen (Bardd y Môr).pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Glan y Gors.djvu]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Ffestiniog.djvu]] #[[Indecs:Beirdd y Berwyn 1700-1750.djvu]]■ #[[Indecs:Robert Owen Apostol Llafur Cyf 1.djvu]] #[[Indecs:Gwaith Edward Morus.djvu]] #[[Indecs:Brut y Tywysogion Cyfres y Fil.djvu]]■ #[[Indecs:Ap-Vychan-CyK.djvu]]■ #[[Indecs:Cyfrinach y Dwyrain.djvu]]■ #[[Indecs:Ysgolfeistriaid Mr Charles o'r Bala.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Caernarvon.djvu]]■ #[[Indecs:Gwaith Goronwy Owen Cyf I.djvu]]■ #[[Indecs:Drych y Prif Oesoedd Ab Owen.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaid Arfon-Waenfawr.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Clynnog.djvu]]■ #[[Indecs:Trwy India'r Gorllewin.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf III.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf II.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Bethesda.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Dinorwig.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Bangor.djvu]] #[[Indecs:Methodistiaeth yn Nosbarth Colwyn Bay.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Liverpool Cyf I.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Liverpool Cyf II.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Sir Gaerfyrddin.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Dyffryn Clwyd-Dosbarth Rhuthin.djvu]] #[[Indecs:Brithgofion.djvu]]■ #[[Indecs:Profedigaethau Enoc Huws (Addasiad 1939).djvu]]■ #[[Indecs:Yr Hynod William Ellis Maentwrog.djvu]]■ #[[Indecs:Ifor Owen.djvu]]■ #[[Indecs:Syr Owen M Edwards Detholiad o'i Ysgrifau.djvu]]■ #[[Indecs:Storïau Mawr y Byd.djvu]]■ #[[Indecs:Geraint ac Enid a Chaniadau Eraill.djvu]] #[[Indecs:Sŵn y Gwynt Sy'n Chwythu.pdf]]■ #[[Indecs:Cwm Glo.djvu]] #[[Indecs:Llwyn Hudol.pdf]] #[[Indecs:Cofiant Cadwaladr Jones, Dolgellau.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Sir Fflint.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth yn Nosbarth Trefffynon 1750-1910.djvu]] #[[Indecs:Chwalfa.djvu]]■ #[[Indecs:Barddoniaeth Goronwy Owen (gol Llyfrbryf).djvu]]■ #[[Indecs:I'r Aifft ac yn Ol.djvu]]■ #[[Indecs:Cerddoriaeth yng Nghymru (Cyfres Pobun).djvu]]■ #[[Indecs:Howel Harris yn Llundain.djvu]] #[[Indecs:Ymadawiad Arthur a Chaniadau Eraill.djvu]]■ #[[Indecs:Gwlad y Gan a Chaniadau Eraill.djvu]]■ #[[Indecs:Manion.djvu]] #[[Indecs:Astudiaethau T Gwynn Jones.djvu]]■ #[[Indecs:Dyddgwaith.djvu]]■ #[[Indecs:Cymeriadau T. Gwynn Jones.djvu]]■ #[[Indecs:Y Trefedigaethau.djvu]]■ #[[Indecs:Caniadau Cymru.djvu]] #[[Indecs:Odl a Chynghanedd.djvu]] #[[Indecs:Cerddi'r Bwthyn.djvu]]■ #[[Indecs:Emynau a'u Hawduriaid.djvu]] #[[Indecs:Bugail Geirf Lorraine.djvu]]■ #[[Indecs:David Williams y Piwritan.djvu]]■ #[[Indecs:Telynegion (Silyn).djvu]]■ #[[Indecs:Ffrwythau Dethol.djvu]] #[[Indecs:Trystan ac Esyllt.djvu]] #[[Indecs:Gwersi Mewn Llysieueg.djvu]] #[[Indecs:Y Cwm Unig a Chaniadau Eraill.djvu]]■ #[[Indecs:Siôn Gymro.djvu]]■ #[[Indecs:Rhamant Bywyd Lloyd George.djvu]]■ #[[Llio Plas y Nos|Llio Plas y Nos gan R Silyn Roberts]]■ #[[Indecs:Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol II.djvu]]■ #[[Indecs:Caniadau'r Allt.djvu]]■ #[[Indecs:Dafydd Dafis sef Hunangofiant Ymgeisydd Seneddol.djvu]] #[[Indecs:Diwygwyr Cymru.djvu]] #[[Indecs:Gwaith William Ambrose (Emrys).djvu]] #[[Indecs:Blagur Awen Ben Bowen.djvu]] #[[Indecs:Ceinion Emrys.djvu]] #[[Indecs:Cadeiriau Enwog.djvu]]■ #[[Indecs:Catia Cwta.djvu|Catiau Cwta]]■ #[[Indecs:Yr Awen Barod.djvu]]■ #[[Indecs:Yr Efengyl yn ol Ioan XI-XXI (Esboniad 1931).djvu]] #[[Indecs:Bywyd Ieuan Gwynedd Ganddo Ef Ei Hun.djvu]]■ #[[Indecs:Chydig ar Gof a Chadw.djvu]]■ #[[Indecs:Roosevelt.djvu]] #[[Indecs:Llinell neu Ddwy.djvu]]■ #[[Indecs:Telyn Bywyd.djvu]]■ #[[Indecs:Oriau yn y Wlad.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant Hwfa Môn.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes eglwysi annibynol Cymru Cyf 1.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf V.djvu]] #[[Indecs:Yr Hen Lwybrau.djvu]]■ #[[Indecs:Y Pennaf Peth.djvu]]■ #[[Indecs:Atgofion am Dalysarn.djvu]]■ #[[Indecs:Dan Gwmwl (Awena Rhun).djvu]]■ #[[Indecs:Salm i Famon a Marwnad Grey.djvu]]■ {{Div col end}} ===Saesneg=== #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_The_Great_European_War_Vol_1.pdf The History of The Great European War Vol 1] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_II.pdf The History of The Great European War Vol II] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_III.pdf The History of The Great European War Vol III] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_IV.djvu/Index:The History of the Great European War Vol IV.djvu] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:Kalendars_of_Gwynedd.pdf Kalendars of Gwynedd] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:Speeches_and_addresses_by_the_late_Thomas_E_Ellis_M_P.pdf Speeches and addresses by the late Thomas E. Ellis M.P. ] fawd56d3w702ijne7cnv3x61evpkunj 138324 138323 2025-06-03T01:23:16Z AlwynapHuw 1710 /* Angen eu prawfddarllen */ 138324 wikitext text/x-wiki ==Wedi eu Cyhoeddi== {{Div col}} #[[Bugail y Bryn|Bugail y Bryn gan Moelona]] #[[Bil y Gymraeg ac Addysg|Bil y Gymraeg ac Addysg (Cymru) 2025 gan Senedd Cymru]] #[[Y Fainc Sglodion|Y Fainc Sglodion gan John William Jones]] #[[Beirdd y Berwyn 1700-1750|Beirdd y Berwyn 1700-1750 gol O. M. Edwards]] #[[Y Geilwad Bach|Y Geilwad Bach gan Lewis Davies, y Cymer]] #[[Murmuron Awen|Murmuron Awen gan Robert Roberts (Gwaenfab)]] #[[Clawdd Terfyn|Clawdd Terfyn gan Robert Dewi Williams]] #[[Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol II|Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol II gan Owen Wynne Jones (Glasynys)]] #[[Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol I|Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol I gan Owen Wynne Jones (Glasynys)]] #[[Cofiant, neu Hanes bywyd a marwolaeth y Parch. Thomas Jones, Dinbych|Cofiant y Parch. Thomas Jones, Dinbych gan Thomas Jones, Dinbych]] #[[Chydig ar Gof a Chadw|Chydig ar Gof a Chadw gan William Thomas Edwards (Gwilym Deudraeth)]] #[[Hugh Owen Bronyclydwr Apostol y Gogledd|Hugh Owen Bronyclydwr Apostol y Gogledd gan Zachary Mather]] #[[Siôn Gymro (llyfr)|Siôn Gymro (llyfr) gan Ben Davies, Pant-teg]] #[[Cofiant Watcyn Wyn|Cofiant Watcyn Wyn gan Penar Griffiths]] #[[Yr Awen Barod|Yr Awen Barod gan William Thomas Edwards (Gwilym Deudraeth)]] #[[Goronwy ar Grwydr 1, Italia Dlos|Goronwy ar Grwydr 1, Italia Dlos gan Goronwy Jones, Prestatyn]] #[[Hunangofiant Tomi|Hunangofiant Tomi gan Edward Tegla Davies]] #[[Caniadau (T. Gwynn Jones)|Caniadau gan T. Gwynn Jones]] #[[Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf 1|Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf 1 (Mynwy, Meirion, Maldwyn) gan gan Thomas Rees a John Thomas]] #[[Hanes Gwareiddiad|Hanes Gwareiddiad gan Gwilym Arthur Edwards]] #[[Dail y Dderwen|Dail y Dderwen gan William J Richards]] #[[Hanes Bywyd (Dic Aberdaron a Twm o'r Nant)|Hanes Bywyd (Dic Aberdaron a Twm o'r Nant) gol Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Am dro i Fadagascar|Am dro i Fadagascar gan Daniel Owen Jones]] #[[Cerddoriaeth yng Nghymru (Cyfres Pobun)|Cerddoriaeth yng Nghymru (Cyfres Pobun) gan Idris Lewis]] #[[Caniadau Gwili|Caniadau Gwili gan John Jenkins (Gwili)]] #[[Yng Ngwres y Dydd|Yng Ngwres y Dydd gan Joseph Jones (J. J. Drefnewydd)]] #[[Gwlad y Gan a Chaniadau Eraill|Gwlad y Gan a Chaniadau Eraill gan T. Gwynn Jones]] #[[Ymadawiad Arthur a Chaniadau Eraill|Ymadawiad Arthur a Chaniadau Eraill gan T. Gwynn Jones]] #[[Hanes y Lleuad|Hanes y Lleuad ffug awdur Syr John Herschel]] #[[Llinell neu Ddwy|Llinell neu Ddwy gan John Jones (Ioan Brothen)]] #[[Yn Llefaru Eto|Yn Llefaru Eto gan Anhysbys]] #[[Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf III|Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf III gan Emrys ap Iwan]] #[[Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf II|Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf II gan Emrys ap Iwan]] #[[Methodistiaeth Cymru Cyfrol I|Methodistiaeth Cymru Cyfrol I gan John Hughes, Lerpwl]] #[[Y Trefedigaethau|Y Trefedigaethau gan Ifor Leslie Evans]] #[[Telyn Bywyd|Telyn Bywyd gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Cathlau Bore a Nawn|Cathlau Bore a Nawn gan Owen Griffith Owen (Alafon)]] #[[Derwyn neu Pob Pant a Gyfodir (Nofel)|Derwyn neu Pob Pant a Gyfodir (Nofel) gan Robert David Morris]] #[[Ifor Owen (nofel)|Ifor Owen (nofel) gan Henry Emlyn Thomas (Emlyn)]] #[[Ysgrifau (John Breese Davies)|Ysgrifau gan John Breese Davies]] #[[Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf I|Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf I gan Emrys ap Iwan]] #[[Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig|Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig gan Thomas Jones-Humphreys]] #[[Rheinallt ab Gruffydd (Rhamant)|Rheinallt ab Gruffydd (Rhamant) gan Isaac Foulkes]] #[[Y Ddau Frawd|Y Ddau Frawd gan Nel Wyn (sef Llew Tegid)]] #[[Anturiaethau Robinson Crusoe|Anturiaethau Robinson Crusoe cyf gan William Rowlands, Porthmadog]] #[[Cofiant D Emlyn Evans|Cofiant D Emlyn Evans gan Evan Keri Evans]] #[[Telynegion (Silyn a Gruffydd)|Telynegion gan R Silyn Roberts a W. J. Gruffudd]] #[[Gwaith Hugh Jones, Maesglasau|Gwaith Hugh Jones, Maesglasau gol O. M. Edwards]] #[[Y Cwm Unig a Chaniadau Eraill|Y Cwm Unig a Chaniadau Eraill gan Dewi Emrys]] #[[Beddau'r Proffwydi (drama)|Beddau'r Proffwydi (drama) gan W. J. Gruffydd ]] #[[Storio a Chadw dogfennau Ewyllys Crynodeb Gweithredol o Ymateb y Llywodraeth]] #[[Storio a chadw dogfennau ewyllys gwreiddiol. Ymgynghoriad|Storio a chadw dogfennau ewyllys gwreiddiol. Ymgynghoriad gan Lywodraeth y DU]] #[[Nansi'r Dditectif|Nansi'r Dditectif gan Owain Llew Rowlands]] #[[Cyfrol Goffa Richard Bennett|Cyfrol Goffa Richard Bennett gol. D Teifgar Davies]] #[[Brut y Tywysogion (Ab Owen)|Brut y Tywysogion (Ab Owen) gol O. M. Edwards]] #[[Cymru Newydd, Hanes Y Wladva Gymreig|Cymru Newydd, Hanes Y Wladva Gymreig gan Lewis Jones, Plas Hedd]] #[[Gwaith Huw Morus|Gwaith Huw Morus gan Huw Morus (Eos Ceiriog)]] #[[Wat Emwnt|Wat Emwnt gan Lewis Davies, y Cymer]] #[[John Ceiriog Hughes: ei Fywyd, ei Athrylith, a'i Waith|John Ceiriog Hughes: ei Fywyd, ei Athrylith, a'i Waith gan Llyfrbyf]] #[[Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil)|Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil) gan Evan Evans (Ieuan Glan Geirionydd)]] #[[Adgof am Ieuan Glan Geirionnydd|Adgof am Ieuan Glan Geirionnydd gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Caniadau Barlwydon Llyfr 1|Caniadau Barlwydon Llyfr 1 gan Robert John Davies (Barlwydon)]] #[[Barlwydon (Cymru 1896)]] #[[Huw Huws neu y Llafurwr Cymreig|Huw Huws neu y Llafurwr Cymreig gan Lewis William Lewis (Llew Llwyfo)]] #[[Llewelyn Parri (nofel)|Llewelyn Parri (nofel) gan Lewis William Lewis (Llew Llwyfo)]] #[[Caniadau Owen Lewis (Glan Cymerig)|Caniadau gan Owen Lewis (Glan Cymerig)]] #[[Hanes Llangeitho a'i hamgylchoedd|Hanes Llangeitho a'i hamgylchoedd gan David Morgan, Llangeitho]] #[[Hanes dechreuad a chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Ngwrecsam|Hanes dechreuad a chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Ngwrecsam gan Edward Francis]] #[[Gwaith Dewi Wyn|Gwaith Dewi Wyn gol O. M. Edwards]] #[[Cofiant John Williams (I ab Ioan) Aberduar|Cofiant John Williams (I ab Ioan) Aberduar gan John Davies, Llandysul]] #[[Athrylith Ceiriog|Athrylith Ceiriog gan Howell Elvet Lewis (Elfed)]] #[[Telyn Seion sef Pedwar ar Bymtheg o Garolau Nadolig|Telyn Seion sef Pedwar ar Bymtheg o Garolau Nadolig gol. Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Gwaith Iolo Goch|Gwaith Iolo Goch gol Thomas Matthews]] #[[Cofiant am y Parch. Richard Humphreys, Dyffryn|Cofiant am y Parch. Richard Humphreys, Dyffryn gan Griffith Williams, Talsarnau]] #[[Gwaith Sion Cent|Gwaith Sion Cent gol Thomas Matthews]] #[[Dyddanwch yr Aelwyd|Dyddanwch yr Aelwyd gan Hughes a'i Fab, Wrecsam]] #[[Gwaith Ieuan Brydydd Hir|Gwaith Ieuan Brydydd Hir gol O. M. Edwards]] #[[Gwaith yr Hen Ficer|Gwaith yr Hen Ficer gol O. M. Edwards]] #[[Am Dro i Erstalwm|Am Dro i Erstalwm gan Index]] #[[Bro fy Mebyd a Chaniadau Eraill|Bro fy Mebyd a Chaniadau Eraill gan Humphrey Jones (Bryfdir)]] #[[Ceiriog a Mynyddog|Ceiriog a Mynyddog gan John Morgan Edwards]] #[[Crynodeb o Hanes Dechreuad a Chynydd yr Eglwysi Annibynol yn Mon|Crynodeb o Hanes Dechreuad a Chynydd yr Eglwysi Annibynol yn Mon gan William Williams (Cromwell)]] #[[Awdl Dinyster Jerusalem|Awdl Dinyster Jerusalem gan Eben Fardd]] #[[Nedw|Nedw gan Edward Tegla Davies]] #[[Dros y Gamfa|Dros y Gamfa gan Fanny Edwards]] #[[Diwrnod yn Nolgellau|Diwrnod yn Nolgellau gan Robert Thomas Williams (Trebor Môn)]] #[[Awdl ar yr Adgyfodiad (Ieuan Ionawr)|Awdl ar yr Adgyfodiad gan Evan Jones (Ieuan Ionawr)]] #[[Cofiant y Diweddar Barch W Williams o'r Wern|Cofiant y Diweddar Barch W Williams o'r Wern gan William Rees (Gwilym Hiraethog)]] #[[Tri Wyr o Sodom a'r Aipht|Tri Wyr o Sodom a'r Aipht gan William Williams, Pantycelyn]] #[[F'Ewythr Tomos: cân ddyri|F'Ewythr Tomos: cân ddyri gan Eben Fardd]] #[[Hynafiaethau Nant Nantlle|Hynafiaethau Nant Nantlle gan William Robert Ambrose]] #[[Bywyd y Parch. Ebenezer Richard|Bywyd y Parch. Ebenezer Richard gan Henry ac Edward W Richard]] #[[Traethawd ar Enwogion Swydd Feirion|Traethawd ar Enwogion Swydd Feirion gan Edward Davies (Iolo Meirion)]] #[[Hanes Porthmadog ei Chrefydd a'i Henwogion|Hanes Porthmadog ei Chrefydd a'i Henwogion gan Edward Davies, Penmorfa]] #[[Wil Ellis, Porthmadog-Cymru Cyf 29 1905]] #[[Hanes Niwbwrch|Hanes Niwbwrch gan Owen Williamson]] #[[Teulu Bach Nantoer|Teulu Bach Nantoer gan Moelona]] #[[Barddoniaeth Goronwy Owen (gol Llyfrbryf)|Barddoniaeth Goronwy Owen gol Isaac Foulkes (Llyfrbryf)]] #[[Y Tadau Methodistaidd Cyfrol I|Y Tadau Methodistaidd Cyfrol I gan John Morgan Jones]] #[[Hwian-gerddi Cymraeg F' Ewyrth Huw|Hwian-gerddi Cymraeg F' Ewyrth Huw gan O. M. Edwards]] #[[Hanes Tredegar ynghyd a Braslun o Hanes Pontgwaithyrhaiarn|Hanes Tredegar ynghyd a Braslun o Hanes Pontgwaithyrhaiarn gan David Morris (Eiddil Gwent)]] #[[Hanes Sir Fôn|Hanes Sir Fôn gan Thomas Pritchard, ('Rhen Graswr Eleth)]] #[[Holl Waith Barddonol Goronwy Owen|Holl Waith Barddonol Goronwy Owen gol Isaac Foulkes]] #[[Adgofion am John Elias|Adgofion am John Elias gan Richard Parry (Gwalchmai)]] #[[Tro Trwy'r Wig|Tro Trwy'r Wig gan Richard Morgan (1854-1939)]] #[[Gyda'r Hen Feirdd, Carneddog|Gyda'r Hen Feirdd, Carneddog gan Richard Griffith (Carneddog)]] #[[Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785)|Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785) gan Owen Gaianydd Williams]] #[[Dafydd Jones o Drefriw, Cymru 1903]] #[[John Evans, Eglwysbach (Cymru 1897)|John Evans, Eglwysbach (Cymru 1897) gan Walter Daniel]] #[[Awdlau Coffadwriaethol am Y Parch Goronwy Owain|Awdlau Coffadwriaethol am Y Parch Goronwy Owain gan y Gwyneddigion]] #[[Cerdd coffa Goleufryn|Cerdd coffa Goleufryn gan J. T. Job]] #[[Adgofion am Goleufryn|Adgofion am Goleufryn gan Evan Williams, Llanfrothen]] #[[Goronwy Owen a'r Morrisiaid|Goronwy Owen a'r Morrisiaid gan Owen Gaianydd Williams]] #[[Yr Efengyl yn ôl Sant Marc|Yr Efengyl yn ôl Sant Marc gan y Fibl Gymdeithas Americanaidd (1894)]] #[[Llythyrau Goronwy Owen|Llythyrau Goronwy Owen gol John Morris-Jones]] #[[Diliau Meirion Cyf I|Diliau Meirion Cyf I gan gan Morris Davies (Meurig Ebrill)]] #[[Cyfarwyddiadau at brynu cadw a magu moch|Cyfarwyddiadau at brynu cadw a magu moch gol Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Gwaith Joshua Thomas|Gwaith Joshua Thomas gol O M Edwards]] #[[Glan Cledwen (Cymru 15 Rhagfyr 1897)]] #[[Dringo'r Andes|Dringo'r Andes gan Eluned Morgan]] #[[Naw Mis yn Nghymru|Naw Mis yn Nghymru gan Owen Griffith (Giraldus)]] #[[Ysgrifau Puleston|Ysgrifau Puleston gan John Puleston Jones]] #[[Cofiant Cadwaladr Jones, Dolgellau|Cofiant Cadwaladr Jones, Dolgellau gan Robert Thomas (Ap Vychan)]] #[[Rhigymau'r Ffordd Fawr|Rhigymau'r Ffordd Fawr gan Dewi Emrys]] #[[Coffadwriaeth, neu Hanes Byr o fywyd a Marwolaeth y Parchedig John Williams|Coffadwriaeth y Parch John Williams, Pantycelyn gan Maurice Davies, Llanfair-ym-Muallt]] #[[Fy Mhererindod Ysbrydol|Fy Mhererindod Ysbrydol gan Evan Keri Evans]] #[[Yr Efengyl yn ôl Sant Matthew|Yr Efengyl yn ôl Sant Matthew gan y Fibl Gymdeithas Americanaidd (1894)]] #[[Beirdd y Bala|Beirdd y Bala gol O. M. Edwards]] #[[Gwaith Robert Owen (Bardd y Môr)|Gwaith Robert Owen (Bardd y Môr) gol O. M. Edwards]] #[[Can newydd yn rhoddi hanes dienyddiad Richard Lewis|Can newydd yn rhoddi hanes dienyddiad Richard Lewis gan Dic Dywyll]] #[[Gwyllllis yn Nayd|Gwyllllis yn Nayd gan Dr William Price]] #[[Gwroniaid y Ffydd|Gwroniaid y Ffydd gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Tanchwa yn Cilfynydd|Tanchwa yn Cilfynydd baled gan awdur Anhysbys]] #[[Damwain echrydus Glofa Carnant, Cwmaman, Sir Gaerfyrddin]] #[[Blodau Drain Duon|Blodau Drain Duon gan Thomas Jacob Thomas (Sarnicol)]] #[[Telyn Dyfi|Telyn Dyfi gan Daniel Silvan Evans]] #[[Cyfrinach y Dwyrain|Cyfrinach y Dwyrain gan David Cunllo Davies]] #[[Oriau yn y Wlad|Oriau yn y Wlad gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Branwen Ferch Llŷr (Tegla)|Branwen Ferch Llŷr (Tegla) gan Edward Tegla Davies]] #[[Prif Feirdd Eifionydd|Prif Feirdd Eifionydd gan Edward David Rowlands]] #[[Deddf Plant (Diddymu Amddiffyniad Cosb Resymol)(Cymru) 2020]] #[[Rhys Llwyd y Lleuad|Rhys Llwyd y Lleuad gan E Tegla Davies]] #[[Oriau Gydag Enwogion|Oriau Gydag Enwogion gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Byr Gofiant am Naw a Deugain o Weinidogion Ymadawedig Sir Aberteifi|Byr Gofiant am Naw a Deugain o Weinidogion Ymadawedig Sir Aberteifi gan John Evans, Abermeurig]] #[[Hanes Alexander Fawr|Hanes Alexander Fawr gan Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf I|Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf I gan Emrys ap Iwan]] #[[Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf II|Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf II gan Emrys ap Iwan]] #[[Y Lleian Lwyd|Y Lleian Lwyd gan Moelona]] #[[Cenadon Hedd|Cenadon Hedd gan William Jones, Cwmaman]] #[[Dagrau Hiraeth|Dagrau Hiraeth gan William Jones, Pontsaeson]] #[[Saith o Farwnadau|Saith o Farwnadau gan William Williams, Pantycelyn]] #[[Storïau o Hanes Cymru cyf I|Storïau o Hanes Cymru cyf I gan Moelona]] #[[Traethawd bywgraffyddol a beirniadol ar fywyd ac athrylith Lewis Morris|Traethawd bywgraffyddol a beirniadol ar fywyd ac athrylith Lewis Morris gan Griffith Jones (Glan Menai)]] #[[Hanes Bywyd Pio Nono|Hanes Bywyd Pio Nono gan Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Caniadau Watcyn Wyn|Caniadau Watcyn Wyn gan Watkin Hezekiah Williams (Watcyn Wyn)]] #[[Cofiant y Parch Thomas Edwards, Cwmystwyth|Cofiant y Parch Thomas Edwards, Cwmystwyth gan John Evans, Abermeurig]] #[[Gwrid y Machlud|Gwrid y Machlud gan Richard Jones (Ap Alun Mabon)]] #[[Yr Hwiangerddi (O M Edwards)|Yr Hwiangerddi gan O M Edwards]] #[[Noson o Farrug|Noson o Farrug gan Robert Griffith Berry]] #[[Meini Gwagedd|Meini Gwagedd gan James Kitchener Davies]] #[[Y Tri Brenin o Gwlen]] #[[Hanes Methodistiaeth Arfon-Caernarvon|Hanes Methodistiaeth Arfon-Caernarvon gan William Hobley]] #[[Cofiant Dr. Joseph Parry Mus. Doc. (1841-1903)|Cofiant Dr. Joseph Parry Mus. Doc. (1841-1903) gan Evan Keri Evans]] #[[Rhobat Wyn|Rhobat Wyn gan Awena Rhun]] #[[Cofiant y Parch Isaac Morgan Harry|Cofiant y Parch Isaac Morgan Harry gan Thomas Lewis Jones, Machen]] #[[Tanchwa y Mardy - Mercher, Rhagfyr 23, 1885; 80 wedi eu lladd]] #[[Cerddi Hanes|Cerddi Hanes gan Thomas Gwynn Jones]] #[[Ieuan Gwyllt, Ei Fywyd, Ei Lafur|Ieuan Gwyllt, Ei Fywyd, Ei Lafur gan John Eiddion Jones]] #[[Patrymau Gwlad|Patrymau Gwlad gan Thomas Jacob Thomas (Sarnicol)]] #[[David Williams y Piwritan|David Williams y Piwritan gan Richard Thomas, Bontnewydd]] #[[Cofiant y diweddar Barch Evan Rowlands, Ebenezer, Pontypwl|Cofiant y diweddar Barch Evan Rowlands, Ebenezer, Pontypwl gan Ellis Hughes, Penmaen]] #[[Cofiant Darluniadol Y Parch William Williams o'r Wern|Cofiant Darluniadol Y Parch William Williams o'r Wern gan David Samuel Jones]] #[[Bywgraffiad y diweddar barchedig T. Price|Bywgraffiad y diweddar barchedig T. Price gan Benjamin Evans (Telynfab)]] #[[Llyfr Haf|Llyfr Haf gan Owen Morgan Edwards]] #[[Drych y Prif Oesoedd (Detholiad 1896)|Drych y Prif Oesoedd (Detholiad 1896) gol O. M. Edwards]] #[[Hanes Methodistiaeth Arfon-Waenfawr|Hanes Methodistiaeth Arfon-Waenfawr gan William Hobley]] #[[Beryl|Beryl gan Elizabeth Mary Jones (Moelona)]] #[[Hanes Methodistiaeth Arfon-Clynnog|Hanes Methodistiaeth Arfon-Clynnog gan William Hobley]] #[[Breuddwydion Myfanwy|Breuddwydion Myfanwy gan Elizabeth Mary Jones (Moelona)]] #[[Lloffion o'r Mynwentydd|Lloffion o'r Mynwentydd gan Thomas Rowland Roberts (Asaph)]] #[[Cofiant y diweddar Barch Robert Everett|Cofiant y diweddar Barch Robert Everett gan David Davies (Dewi Emlyn)]] #[[Y Wen Fro|Y Wen Fro gan Ellen Evans]] #[[Cerrig y Rhyd|Cerrig y Rhyd gan Winnie Parry]] #[[Gwaith Edward Richard|Gwaith Edward Richard gan Edward Richard, Ystrad Meurig]] #[[Bywyd Ieuan Gwynedd Ganddo Ef Ei Hun]] #[[Humphrey Jones a Diwygiad 1859|Humphrey Jones a Diwygiad 1859 gan Evan Isaac]] #[[Adgofion Andronicus|Adgofion Andronicus gan John Williams Jones (Andronicus)]] #[[Teithiau a Helyntion Meurig Ebrill|Teithiau a Helyntion Meurig Ebrill gan Morris Davies (Meurig Ebrill)]] #[[Cofiant Richard Jones Llwyngwril|Cofiant Richard Jones Llwyngwril gan Evan Evans, Llangollen]] #[[Profiadau Pellach|Profiadau Pellach gan G M Ll Davies]] #[[Datganiad Cyffredinol o Hawliau Dynol]] #[[Hanes y Bibl Cymraeg|Hanes y Bibl Cymraeg gan Thomas Levi]] #[[Pererindod Heddwch|Pererindod Heddwch, G M Ll Davies]] #[[Tan yr Enfys|Tan yr Enfys gan D J Lewis Jenkins]] #[[Yr Ogof|Yr Ogof gan T Rowland Hughes]] #[[Syr Owen M Edwards Detholiad o'i Ysgrifau]] #[[Profedigaethau Enoc Huws (1939)]] #[[Dyddgwaith|Dyddgwaith gan Thomas Gwynn Jones]] #[[Salm i Famon a Marwnad Grey|Salm i Famon a Marwnad Grey gan John Morris-Jones]] #[[Madam Wen|Madam Wen gan William David Owen]] #[[Dan Gwmwl|Dan Gwmwl gan Awena Rhun]] #[[Atgofion am Dalysarn]] #[[Cerddi'r Bwthyn|Cerddi'r Bwthyn gan Dewi Emrys]] #[[Capelulo]] #[[Y Pennaf Peth]] #[[Goronwy Owen - Detholiad o'i Farddoniaeth]] #[[Yr Hen Lwybrau|Yr Hen Lwybrau gan John Davies (Isfryn)]] #[[Gwaith Gwilym Marles]] #[[Gwaith ap Vychan]] #[[Gwaith Gwilym Hiraethog]] #[[Cadeiriau Enwog]] #[[Y Cychwyn]] #[[Cofiant Hwfa Môn]] #[[Hynafiaethau Edeyrnion]] #[[Aildrefniad Cymdeithas]] #[[Ar y Groesffordd]] #[[Astudiaethau T Gwynn Jones]] #[[Bil Cymru Atebolrwydd a Grymuso Ariannol 2014]] #[[Brethyn Cartref]] #[[Brithgofion]] #[[Bywyd a Chan Tomos Efans (Cyndelyn)]] #[[Bywyd a Gwaith Henry Richard AS]] #[[Bywyd a Llafur John Wesley]] #[[Bywyd a gweithiau Azariah Shadrach]] #[[Cân neu Ddwy]] #[[Caniadau'r Allt]] #[[Caniadau Buddug]] #[[Caniadau ac ati]] #[[Cartrefi Cymru, O. M. Edwards]] #[[Catherine Prichard (Buddug), Cymru, Cyfrol 39, 1910]] #[[Catiau Cwta]] #[[Cerddi'r Eryri]] #[[Cerddi a Baledi]] #[[Ceris y Pwll]] #[[Chwedlau'r Aelwyd]] #[[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg]] #[[Coelion Cymru]] #[[Cofiant Dafydd Rolant, Pennal]] #[[Cofiant Daniel Owen: ynghyd a Sylwadau ar ei Ysgrifeniadau]] #[[Cwm Eithin]] #[[Cyflafan Ofnadwy Dolgellau]] #[[Cymeriadau (T. Gwynn Jones)]] #[[Cymru Fu]] #[[D Rhagfyr Jones (o Dywysydd y Plant 1901)]] #[[Daff Owen]] #[[Dau faled gan John Jones (Jac Glan-y-gors)]] #[[Dechreuad a Chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Abergele, Pensarn etc|Dechreuad a Chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Abergele, Pensarn etc gan Francis Jones, Abergele]] #[[Deddf Cynulliad Cenedlaethol Cymru (Ieithoedd Swyddogol) 2012]] #[[Diarhebion Cymru]] #[[Drama Rhys Lewis]] #[[Drych yr Amseroedd]] #[[Er Mwyn Cymru]] #[[Griffith Ellis Bootle, Cymru Cyf 23, 1902]] #[[Gwaith Dewi Wnion]] #[[Gwaith Alun]] #[[Gwaith Ann Griffiths]] #[[Gwaith Ceiriog]] #[[Gwaith Dafydd ap Gwilym]] #[[Gwaith John Davies]] #[[Gwaith John Hughes]] #[[Gwaith John Thomas]] #[[Gwaith Mynyddog Cyfrol 1]] #[[Gwaith Mynyddog Cyfrol 2]] #[[Gwaith S.R.]] #[[Gwaith Thomas Griffiths]] #[[Gweledigaethau Y Bardd Cwsg (Silvan Evans 1865)]] #[[Gwialen Fedw Fy Mam]] #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf I]] #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf II]] #[[Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I]] #[[Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf II]] #[[Hanes Pedr Fawr, Ymerawdwr Rwssia]] #[[Hanes bywyd Thomas Edwards bardd gynt o'r Nant]] #[[Hanes Bywyd Thomas Williams, Capelulo]] #[[Hanes Bywyd ac Anturiaethau Dr Livingstone]] #[[Hanes llenyddiaeth ac enwogion Llanllechid a Llandegai]] #[[Hanes y Wladfa Gymreig yn Patagonia]] #[[Hen Gymeriadau Dolgellau]] #[[Hynafiaethau Edeyrnion]] #[[I'r Aifft ac yn Ol]] #[[Llenyddiaeth Fy Ngwlad]] #[[Lewsyn yr Heliwr (nofel)]] #[[Llio Plas y Nos]] #[[Llyfr Del]] #[[Llyfr Nest]] #[[Llyfr Owen]] #[[Mabinogion J M Edwards Cyf 1]] #[[Mabinogion J M Edwards Cyf 2]] #[[Mary Jones y Gymraes fechan heb yr un Beibl]] #[[Mesur Addysg (Cymru) 2011]] #[[Mesur Diogelwch ar Gludiant i Ddysgwyr (Cymru) 2011]] #[[Mesur Gwneud Iawn am Gamweddau'r GIG (Cymru) 2008]] #[[Mesur Teithio gan Ddysgwyr (Cymru) 2008]] #[[O Law i Law]] #[[Oll synnwyr pen Kembero ygyd]] #[[Penillion Telyn Llyfrau'r Ford Gron]] #[[Plant Dic Sion Dafydd]] #[[Rhai o Gymry Lerpwl]] #[[Rhamant Bywyd Lloyd George]] #[[Rhan o waith mewn Cernyweg Canol (Add. Ch. 19491)]] #[[Rhodd Mam i'w Phlentyn]] #[[Rhyfeddodau'r Cread]] #[[Adolygiad o lyfr Sadie "Twilight Hours"]] #[[Seren Tan Gwmwl]] #[[Storïau Mawr y Byd]] #[[Straeon y Pentan]] #[[Sŵn y Gwynt Sy'n Chwythu]] #[[Tanchwa ddychrynllyd yn Nyffryn Rhondda, ger Pontypridd]] #[[Telynegion Maes a Môr]] #[[Tom Ellis Gwladgarwr a Gwleidydd]] #[[Traethawd ar Gaio a'i Hynafiaethau]] #[[Traethawd ar Hanes Plwyf Merthyr]] #[[Tro Trwy'r Gogledd]] #[[Tro i'r De]] #[[Tro yn Llydaw]] #[[Trwy India'r Gorllewin]] #[[Twm o'r Nant Cyf II (ab Owen)]] #[[William Jones (Nofel)]] #[[Y Cywyddwyr Llyfrau'r Ford Gron]] #[[Y Gelfyddyd Gwta]] #[[Y Siswrn]] #[[Yn y Wlad]] #[[Yny lhyvyr hwnn]] #[[Yr Hwiangerddi (O M Edwards)]] #[[Yr Hynod William Ellis, Maentwrog]] #[[Ysgolfeistriaid Mr Charles o'r Bala]] #[[Ysgrifau (Dewi Emrys)]] #[[Yr Eneth Ga'dd ei Gwrthod]] #[[Myfyrdod mewn mynwent|Myfyrdod mewn mynwent gan John Parry, Llaneilian]] #[[Dyrif etholiadol Ceredigion 1892]] #[[Canmlwyddiant Marwolaeth y Parch. John Wesley, M.A., Mawrth 3ydd, 1891]] #[[Er cof am Joseph Meredith, Adelaide Villa, Llandudno|Er cof am Joseph Meredith, Adelaide Villa, Llandudno D. S. Thomas (Glan Pair)]] #[[Deuddeg penill coffadwriaethol i'r diweddar Barch. John Hughes, Carneddau|Deuddeg penill coffadwriaethol i'r diweddar Barch. John Hughes, Carneddau gan Ellis Isfryn Williams]] #[[Hanes Brwydr Waterloo|Hanes Brwydr Waterloo gan Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Galar gan, er coffadwriaeth am y ddamwain yn ngwaith glo Landshipping Chwefror 14eg, 1844]] #[[Galargan ar ol y Mochyn Du]] #[[Baledi-Cwynfan y Morwr a Deio Bach]] #[[Marwnad er coffadwriaeth am y diweddar Barch John Elias]] #[[William Morgan, Pant, Dowlais (Trysorfa y Plant)]] #[[Hen Fibl Fawr fy Mam]] #[[Tanchwa ofnadwy yn Abersychan]] #[[Y Ffeiriau Hynotaf yn Ddeuddeg Sir Cymru]] #[[Henry Kirke White (Trysorfa y Plant Ebrill 1891)]] #[[Mynwy yng Nghymru (Cymru Cyf X Rhif 57)]] #[[Rhanau o'r Corff (Fanny Edwards)]] #[[Thomas Matthews, Cymru, Chwefror 1917]] #[[Huw Morus—Dadorchuddiad Ei Golofn Goffadwriaethol, Pont Y Meibion, Awst 26 1909]] #[[Owain Aran (erthyglau Cymru 1909)]] # [[Lewys Aran (Cymru Tachwedd 1918)]] #[[Owen R Lewis (Glan Cymerig) Perl y Plant 1910]] #[[John Puleston Jones (Trysorfa y Plant 1906)]] #[[Dafydd Jones o Gaio (Cymru 1898)|Dafydd Jones o Gaio (Cymru 1898) gan David Cunllo Davies]] #[[Fel y gwelais Arglwyddes Llanofer]] #[[Ioan Madog (Cymru 1896)]] #[[Llofruddiaeth Thomas Watkins gan Benjamin Jones, Aberdâr 1866]] # [[Ròseen-Dhu|Ròseen-Dhu gan William Sharp (Fiona Macleod) wedi'i gyfieithu gan Owen Griffith Owen (Alafon)]] #[[Son-days (Henry Vaughan)|Son-days gan Henry Vaughan wedi'i gyfieithu gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Can Coffadwriaethol Tanymarian|Can Coffadwriaethol Tanymarian gan John Henry Hughes (Ieuan o Leyn)]] #[[Morwynion Glan Meirionydd|Morwynion Glan Meirionydd gan Lewis Morris (Llewelyn Ddu o Fôn)]] #[[A Poison Tree gan William Blake|A Poison Tree gan William Blake wedi'i gyfieithu gan John Jenkins (Gwili)]] #[[Dewi Idris (Cymru 1899)|Dewi Idris (Cymru 1899) gan Carneddog]] {{Div col end}} ==Wedi eu cyhoeddi heb sgan== #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf II]] #[[Pascon Agan Arluth]] #[[Cyfieithiadau o gerddi i'r Gymraeg]] #[[Y Tri Brenin o Gwlen]] ==Wedi eu prawfddarllen heb eu cyhoeddi== {{Div col}} # [[Enwogion Ceredigion]] # [[Indecs:Gwilym a Benni Bach.djvu]] # [[Indecs:Hanes Mynachdai.pdf]] # [[Indecs:Ceinion Llenyddiaeth Cymreig Cyf I.djvu]] {{Div col end}} ==Rhannau wedi eu cyhoeddi== #[[Enwogion Sir Aberteifi]] 13/187 #[[Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion Cymru 1867-Cyf I]] 31/683 ==Angen eu prawfddarllen== {{Div col}} #[[Indecs:Album Aberhonddu.djvu]] #[[Indecs:Beirdd a Bardd-rin Cymru Fu.djvu]] #[[Indecs:Elfennau Beirniadaeth Lenorol.djvu]] #[[Indecs:John Jones (Ioan Eifion) Cymru 1896.djvu]] #[[Indecs:Dafydd ab Gwilym o Fuallt.djvu]] #[[Indecs:GemauDoethineb.djvu]] #[[Indecs:John Wesley, ei fywyd a'i llafur.djvu]] (angen ei ail lwytho) #[[Indecs:Caniadydd 1841.djvu]] #[[Indecs:Archaeologia Lleynensis.djvu]] #[[Indecs:Y Gestiana.djvu]] #[[Indecs:Blagur Awen Ben Bowen.djvu]] #[[Indecs:Bywgraffiad y Parch Thos Richard Abergwaen.djvu]] #[[Indecs:Camrau mewn grammadeg Cymreig (IA camraumewngramma00apiw).pdf]] #[[Indecs:Caneuon Mynyddog.djvu]] #[[Indecs:Caniadau Cymru.djvu]] #[[Indecs:Caniadau Hiraethog.djvu]] #[[Indecs:Caniadau John Morris-Jones.djvu]] #[[Indecs:Casgliad o ganeuon Cymru.pdf]] #[[Indecs:Ceinion Emrys.djvu]] #[[Indecs:Ceinion Llenyddiaeth Cymreig Cyf I.djvu]] #[[Indecs:Clasuron Rhyddiaith Cymru.djvu]] #[[Indecs:Yr Ysgol Farddol.djvu]] #[[Indecs:Ysten Sioned.pdf]] #[[Indecs:Ystoriau Siluria.djvu]] #[[Indecs:Ystorya de Carolo Magno o Lyfr Coch Hergest.djvu]] #[[Indecs:Ystyron Enwau ym Mhlwyfi Towyn, Llangelynin, Llanegryn etc.pdf]] #[[Indecs:Cofiant a Gweithiau Ieuan Gwynedd.djvu]] #[[Indecs:Cofiant a gweithiau Risiart Ddu o Wynedd.djvu]] #[[Indecs:Cofiant a Phregethau Robert Roberts, Clynnog.djvu]] #[[Indecs:Cofiant Ann Griffiths gynt o Dolwar Fechan.pdf]] #[[Indecs:Cofiant David Davies, Bermo.pdf]] #[[Indecs:Cofiant James Davies Radnor O.djvu]] #[[Indecs:Cofiant Thomas Gee.djvu]] #[[Indecs:Cofiant y Parch David Adams (Hawen).djvu]] #[[Indecs:Cofiant y Parchedig John Jones Talsarn.djvu]] #[[Indecs:Cofiant y Parchedig William Evans, Tonyrefail.djvu]] #[[Indecs:Cwm Glo.djvu]] #[[Indecs:Cyfystyron y gymraeg - sef y casgliad buddugol yn Eisteddfod Genhedlaethol Gwrecsam, 1888 (IA cyfystyronygymra00jone).pdf]] #[[Indecs:Cymru Owen Jones Cyf I.pdf]] #[[Indecs:Cymru Owen Jones Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Dafydd Dafis sef Hunangofiant Ymgeisydd Seneddol.djvu]] #[[Indecs:Diliau Meirion Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Diwygwyr Cymru.djvu]] #[[Indecs:Dr W Owen Pughe.pdf]] #[[Indecs:Drych y Prif Oesoedd 1884.djvu]] #[[Indecs:Drych y Prif Oesoedd 1902.djvu]] #[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]] #[[Indecs:Emrys (Cyfres y Fil).pdf]] #[[Indecs:Emynau a'u Hawduriaid.djvu]] #[[Indecs:Enwogion y Ffydd Cyf I.pdf]] #[[Indecs:Enwogion y Ffydd Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Er mwyn Iesu - pregethau, &c t (IA ermwyniesupreget00jone).pdf]] #[[Indecs:Erthyglau, Pregethau a Chaniadau.djvu]] #[[Indecs:Ffrwythau Dethol.djvu]] #[[Indecs:Ffynnonloyw.djvu]] #[[Indecs:Geiriadur bywgraffyddol o enwogion cymru 1867-Cyf I.djvu]] #[[Indecs:Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion cymru Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Geiriadur Cymraeg a Saesneg Byr, Cyfres y Fil.pdf]] #[[Indecs:Geiriadur ysgrythyrol- yn cynnwys hanesiaeth, duwinyddiaeth, athroniaeth ... (IA geiriadurysgryt03chargoog).pdf]] #[[Indecs:Geirlyfr bywgraffiadol o enwogion Cymru 1870.pdf]] #[[Indecs:Geraint ac Enid a Chaniadau Eraill.djvu]] #[[Indecs:Gwaith barddonol Islwyn - 1832-1878 (IA gwaithbarddonoli00islw).pdf]] #[[Indecs:Gwaith Caledfryn.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Glan y Gors.djvu]] #[[Indecs:Gwaith Lewis Glyn Cothi.djvu]] #[[Indecs:Gwaith William Ambrose (Emrys).djvu]] #[[Indecs:Gweithiau Barddonol a Rhyddieithol Ieuan Gwynedd.djvu]] #[[Indecs:Gweithiau William Pant-y-Celyn, cyfrol 1 (IA pantycelyn gweithiau1).pdf]] #[[Indecs:Gweithiau William Pant-y-Celyn, cyfrol 2 (IA pantycelyn gweithiau2).pdf]] #[[Indecs:Gwersi Mewn Llysieueg.djvu]] #[[Indecs:Gwreichion y Diwygiadau.djvu]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 01.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 02.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 03.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 04.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 05.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 06.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 07.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 08.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 09.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 10.pdf]] #[[Indecs:Hanes Annibyniaeth ym Mhlwyf Ffestiniog.pdf]] #[[Indecs:Hanes Cymru America.djvu]] #[[Indecs:Hanes eglwysi annibynol Cymru Cyf 2.pdf]] #[[Indecs:Hanes eglwysi annibynol Cymru Cyf 3.pdf]] #[[Indecs:Hanes eglwysi annibynol Cymru Cyf 4.pdf]] #[[Indecs:Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf V.djvu]] #[[Indecs:Hanes Llenyddiaeth Gymreig o 1320 hyd 1650.pdf]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Bangor.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Bethesda.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Dinorwig.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Dyffryn Clwyd-Dosbarth Rhuthin.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf III.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Liverpool Cyf I.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Liverpool Cyf II.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Sir Fflint.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Sir Gaerfyrddin.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth yn Nosbarth Trefffynon 1750-1910.djvu]] #[[Indecs:Hanes Morganwg (Dafydd Morganwg).djvu]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Ffestiniog.djvu]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Llandyssul.djvu]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Llanegryn.pdf]] #[[Indecs:Helyntion Bywyd Hen Deiliwr.djvu]] #[[Indecs:Howel Harris yn Llundain.djvu]] #[[Indecs:Hunangofiant Rhys Lewis, Gweinidog Bethel.pdf]] #[[Indecs:Hynafiaethau Llandegai a Llanllechid.pdf]] #[[Indecs:Iolo Morganwg (Cadrawd).pdf]] #[[Indecs:Llenyddiaeth y Cymry - llawlyfr i efrydwyr.djvu]] #[[Indecs:Llinell neu Ddwy.djvu]] #[[Indecs:Llwyn Hudol.pdf]] #[[Indecs:Llyfr emynau (IA llyfrem00jone).pdf]] #[[Indecs:Llyfr Emynau MC a MW 1930.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Gloywi Cymraeg.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Pawb ar Bob-peth.pdf]] #[[Indecs:Llyfr y Tri Aderyn.pdf]] #[[Indecs:Llynnoedd Llonydd.djvu]] #[[Indecs:Manion.djvu]] #[[Indecs:Megys Trwy Dan.djvu]] #[[Indecs:Mesur y Gymraeg (Cymru) 2011.pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth Cymru Cyfrol II.djvu]] #[[Indecs:Methodistiaeth Cymru Cyfrol III.djvu]] #[[Indecs:Methodistiaeth Dwyrain Meirionydd.pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth Môn.pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth yn Nosbarth Colwyn Bay.djvu]] #[[Indecs:O'r Bala i Geneva.djvu]] #[[Indecs:Odl a Chynghanedd.djvu]] #[[Indecs:Orgraff yr Iaith Gymraeg (adroddiad 1928).djvu]] #[[Indecs:Oriau'r Hwyr.pdf]] #[[Indecs:Penillion ystyriol rhagorol yn dangos nad oes ag na fy ag na fydd dim waeth na phechod, pob meddwl, gair a gweithred croes i ewyllys Duw a elwir yn bechod (IA wg35-1-172).pdf]] #[[Indecs:Pigion Englynion Fy Ngwlad Casgliad 1.djvu]] #[[Indecs:Pigion Englynion Fy Ngwlad Casgliad 2.djvu]] #[[Indecs:Plant y Goedwig.djvu]] #[[Indecs:Plant y Goedwig.pdf]] #[[Indecs:Prif Emynwyr Cymru.pdf]] #[[Indecs:Prydnawngwaith y Cymry.djvu]] #[[Indecs:Red Book of Hergest - Jesus College MS 111.djvu]] #[[Indecs:Robert Owen Apostol Llafur Cyf 1.djvu]] #[[Indecs:Robert Owen, Apostol Llafur, Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Saith o Farwnadau.pdf]] #[[Indecs:Tair o gerddi newyddion - Yn gyntaf, Cerdd yn erbyn tyngu a chablu enw Duw, ar Crimson velvet, neu Gwynfan Brydain (IA wg35-1-179g).pdf]] #[[Indecs:Taith y pererin darluniadol.pdf]] #[[Indecs:Tecel gan Gabriel Parry, cyhoeddwyd yn 1854.pdf]] #[[Indecs:Tecel gan Gabriel Parry.pdf]] #[[Indecs:Teithiau yng Nghymru Pennant.pdf]] #[[Indecs:Testament Newydd (1894).djvu]] #[[Indecs:Testament Newydd ein Harglwydd a'n Hiachawdwr Iesu Grist.djvu]] #[[Indecs:Traethodau ac Areithiau R J Derfel.pdf]] #[[Indecs:Trystan ac Esyllt.djvu]] #[[Indecs:Twm o'r Nant Cyf I.pdf]] #[[Indecs:Wil Brydydd y Coed.pdf]] #[[Indecs:Y Beibl (Argraffiad Caergrawnt 1891).djvu]] #[[Indecs:Y Bibl Cyssegr-Lan (BFBS 1861).pdf]] #[[Indecs:Y Bywgraffydd Wesleyaidd.djvu]] #[[Indecs:Y Digrifwr Cymraeg.djvu]] #[[Indecs:Y Mabinogion Cymreig-sef, Chwedlau rhamantus yr hen Gymry.pdf]] #[[Indecs:Y Monwyson.djvu]] #[[Indecs:Y Pigion.djvu]] #[[Indecs:Y tadau methodistaidd Cyf II.djvu]] #[[Indecs:Y trydydd cynyg Mynyddog.djvu]] #[[Indecs:Yr ail Gynnyg, Mynyddog.djvu]] #[[Indecs:Yr athrawes o ddifrif.pdf]] #[[Indecs:Yr Efengyl yn ol Ioan XI-XXI (Esboniad 1931).djvu]] #[[Indecs:Yr Iaith Gymraeg 1785 1885 1985.djvu]] #[[Indecs:A pocket dictionary, Welsh-English.djvu]] #[[Indecs:Aleluia - neu, lyfr o hymnau (IA aleluianh00will).pdf]] #[[Indecs:Argraphiad newydd o eiriadur beiblaidd (IA argraphiadnewydd00browuoft).pdf]] {{Div col end}} ==Angen testun cyfansawdd== {{Div col}} #[[Gwaith Ann Griffiths]] #[[Gwaith Dewi Wnion]] #[[Gwaith John Davies]] #[[Gwaith John Hughes]] #[[Gwaith S.R.]] #[[Gwaith Thomas Griffiths]] #[[Hanes bywyd Thomas Edwards bardd gynt o'r Nant]] #[[Hanes Bywyd Thomas Williams, Capelulo]] #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf II]] #[[Hanes llenyddiaeth ac enwogion Llanllechid a Llandegai]] #[[Hen Gymeriadau Dolgellau]] #[[Oll synnwyr pen Kembero ygyd]] #[[Penillion Telyn Llyfrau'r Ford Gron]] #[[Rhodd Mam i'w Phlentyn]] {{Div col end}} <br> ==Wedi sganio efo peiriant Wiki UK== ■ Wedi cyhoeddi ▲ Rhannau wedi eu cyhoeddi ●Problemau cyhoeddi {{Div col}} #[[Indecs:Blagur y Gwanwyn a Chaneuon Ereill.djvu]] #[[Indecs:Goronwy ar Grwydr 1, Italia Dlos.djvu]]■ #[[Indecs:Hunangofiant Tomi.djvu]]■ #[[Indecs:Beirdd a Bardd-rin Cymru Fu.djvu]] #[[Indecs:Hanes Gwareiddiad.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Bywyd Dic Aberdaron Twm o'r Nant.djvu]]■ #[[Indecs:Am dro i Fadagascar.djvu]]■ #[[Indecs:Elfennau Beirniadaeth Lenorol.djvu]] #[[Indecs:Caniadau Gwili.djvu]]■ #[[Indecs:Caniadau (T. Gwynn Jones).djvu]]■ #[[Indecs:Yng Ngwres y Dydd.djvu]]■ #[[Indecs:Y Fainc Sglodion.djvu]]■ #[[Indecs:Cathlau Bore a Nawn.djvu]]■ #[[Indecs:Derwyn neu Pob Pant a Gyfodir (Nofel).djvu]]■ #[[Indecs:Ceinion Llenyddiaeth Cymreig Llyfr 2.djvu]] #[[Indecs:Anturiaethau Robinson Crusoe.djvu]]■ #[[Indecs:Nansi'r Dditectif.djvu]]■ #[[Indecs:Nedw (llyfr).djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Porthmadog ei Chrefydd a'i henwogion.djvu]]■ #[[Indecs:Teulu Bach Nantoer.djvu]]■ #[[Indecs:Orgraff yr Iaith Gymraeg (adroddiad 1928).djvu]] #[[Indecs:Ceiriog a Mynyddog.djvu]]■ #[[Indecs:Bro fy Mebyd a Chaniadau Eraill.djvu]]■ #[[Indecs:Branwen Ferch Llyr (Tegla).djvu]]■ #[[Indecs:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu]]■ #[[Indecs:Oriau Gydag Enwogion.djvu]]■ #[[Indecs:Prif Feirdd Eifionydd.djvu]]■ #[[Indecs:Y Lleian Lwyd.pdf]]■ #[[Indecs:Storïau o Hanes Cymru cyf I.djvu]]■ #[[Indecs:Meini Gwagedd.djvu]]■ #[[Indecs:Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf I.pdf]]■ #[[Indecs:Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf II.djvu]]■ #[[Indecs:Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf I.djvu]]■ #[[Indecs:Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf II.djvu]]■ #[[Indecs:Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf III.djvu]]■ #[[Indecs:Blodau Drain Duon.djvu]]■ #[[Indecs:Bugail y Bryn.djvu]] #[[Indecs:Gwilym a Benni Bach.djvu]] #[[Indecs:Y Wen Fro.djvu]]■ #[[Indecs:Ffynnonloyw.djvu]]● #[[Indecs:Breuddwydion Myfanwy.djvu]]■ #[[Indecs:Beryl.djvu]]■ #[[Indecs:Fy Mhererindod Ysbrydol.djvu]]■ #[[Indecs:Patrymau Gwlad.djvu]]■ #[[Indecs:Pererindod Heddwch.djvu]]■ #[[Indecs:Profiadau Pellach 01.djvu]]■ #[[Indecs:Tan yr Enfys.djvu]]■ #[[Indecs:Ysgrifau Puleston.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant y Parch David Adams (Hawen).djvu]] #[[Indecs:Ceinion Llenyddiaeth Cymreig Cyf I.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant Watcyn Wyn.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant D Emlyn Evans.djvu]]■ #[[Indecs:Humphrey Jones a Diwygiad 1859.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant Dr. Joseph Parry Mus. Doc. (1841-1903).djvu]]■ #[[Indecs:Gwreichion y Diwygiadau.djvu]] #[[Indecs:Erthyglau, Pregethau a Chaniadau.djvu]] #[[Indecs:Ysgrifau (John Breese Davies).djvu]]■ #[[Indecs:Gwrid y Machlyd.djvu]]■ #[[Indecs:Cyfrol Goffa Richard Bennett.djvu]]■ #[[Ysgrifau (Dewi Emrys)]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf]]■ #[[Indecs:Robert Owen, Apostol Llafur, Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig.pdf]]■ #[[Indecs:Yn y Wlad.pdf]]■ #[[Indecs:Hanes Plwyf Llanegryn.pdf]] #[[Indecs:Hanes Mynachdai.pdf]] #[[Indecs:Cerddi Hanes.pdf]]■ #[[Indecs:Beirdd y Bala.pdf]]■ #[[Indecs:Noson o Farug.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Joshua Thomas.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Del (OME).pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Dewi Wyn.djvu]]■ #[[Indecs:Brethyn Cartref.pdf]]■ #[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth Dwyrain Meirionydd.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Gwilym Marles.pdf]]■ #[[Indecs:Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil).pdf]]■ #[[Indecs:O Law i Law.pdf]]■ #[[Indecs:Cwm Eithin.djvu]]■ #[[Indecs:Gwaith Huw Morus.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Iolo Goch.djvu]]■ #[[Indecs:Ceris y Pwll.pdf]]■ #[[Indecs:Yr Ogof.pdf]]■ #[[Indecs:Penillion Telyn.pdf]]■ #[[Indecs:Llyfr Owen.pdf]]■ #[[Indecs:Seren Tan Gwmwl.djvu]]■ #[[Indecs:Llyfr Haf.pdf]]■ #[[Indecs:Tro Trwy'r Wig.pdf]]■ #[[Indecs:Tro i'r De.pdf]]■ #[[Indecs:Yr Hwiangerddi (O M Edwards).pdf]]■ #[[Indecs:Y Gelfyddyd Gwta.pdf]]■ #[[Indecs:Rhyfeddodau'r Cread.pdf]]■ #[[Indecs:Ar y Groesffordd.pdf]]■ #[[Indecs:Tom Ellis Gwladgarwr a Gwleidydd.pdf]]■ #[[Indecs:Wat Emwnt.pdf]]‎■ #[[Indecs:Ystoriau Siluria..pdf]]‎ #[[Indecs:Daffr Owen.pdf]]■ #[[Indecs:Y Geilwad Bach.pdf]]■ #[[Indecs:Lewsyn yr Heliwr 01.pdf]]‎■ #[[Indecs:Cofiant David Davies, Bermo.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Sion Cent.pdf]]■ #[[Indecs:Rhobat Wyn.pdf]]■ #[[Indecs:Prif Emynwyr Cymru.pdf]] #[[Indecs:Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785).pdf]]■ #[[Indecs:Iolo Morganwg (Cadrawd).pdf]] #[[Indecs:Diwrnod yn Nolgellau.pdf]]■ #[[Indecs:Hanes Annibyniaeth ym Mhlwyf Ffestiniog.pdf]]●(angen ei ail sganio) #[[Indecs:Dechreuad a Chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Abergele, Pensarn etc.pdf]]■ #[[Indecs:Emrys (Cyfres y Fil).pdf]] #[[Indecs:Cerrig y Rhyd.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith yr Hen Ficer.pdf]]■ #[[Indecs:Capelulo (Elfyn).pdf]]■ #[[Indecs:Dr W Owen Pughe.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Owen Gruffydd o Lanystumdwy.djvu]] #Gwaith Owen Gruffydd, Llanystumdwy.pdf #[[Indecs:Gwaith Hugh Jones, Maesglasau.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Goronwy Owen Cyf II.djvu]]■ #[[Indecs:Gwaith Edward Richard.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Ieuan Brydydd Hir.pdf]]■ #[[Indecs:Y Cychwyn.djvu]]■ #[[Indecs:Llyfr Emynau MC a MW 1930.pdf]]● #[[Indecs:Tro Trwy'r Gogledd.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Robert Owen (Bardd y Môr).pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Glan y Gors.djvu]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Ffestiniog.djvu]] #[[Indecs:Beirdd y Berwyn 1700-1750.djvu]]■ #[[Indecs:Robert Owen Apostol Llafur Cyf 1.djvu]] #[[Indecs:Gwaith Edward Morus.djvu]] #[[Indecs:Brut y Tywysogion Cyfres y Fil.djvu]]■ #[[Indecs:Ap-Vychan-CyK.djvu]]■ #[[Indecs:Cyfrinach y Dwyrain.djvu]]■ #[[Indecs:Ysgolfeistriaid Mr Charles o'r Bala.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Caernarvon.djvu]]■ #[[Indecs:Gwaith Goronwy Owen Cyf I.djvu]]■ #[[Indecs:Drych y Prif Oesoedd Ab Owen.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaid Arfon-Waenfawr.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Clynnog.djvu]]■ #[[Indecs:Trwy India'r Gorllewin.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf III.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf II.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Bethesda.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Dinorwig.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Bangor.djvu]] #[[Indecs:Methodistiaeth yn Nosbarth Colwyn Bay.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Liverpool Cyf I.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Liverpool Cyf II.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Sir Gaerfyrddin.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Dyffryn Clwyd-Dosbarth Rhuthin.djvu]] #[[Indecs:Brithgofion.djvu]]■ #[[Indecs:Profedigaethau Enoc Huws (Addasiad 1939).djvu]]■ #[[Indecs:Yr Hynod William Ellis Maentwrog.djvu]]■ #[[Indecs:Ifor Owen.djvu]]■ #[[Indecs:Syr Owen M Edwards Detholiad o'i Ysgrifau.djvu]]■ #[[Indecs:Storïau Mawr y Byd.djvu]]■ #[[Indecs:Geraint ac Enid a Chaniadau Eraill.djvu]] #[[Indecs:Sŵn y Gwynt Sy'n Chwythu.pdf]]■ #[[Indecs:Cwm Glo.djvu]] #[[Indecs:Llwyn Hudol.pdf]] #[[Indecs:Cofiant Cadwaladr Jones, Dolgellau.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Sir Fflint.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth yn Nosbarth Trefffynon 1750-1910.djvu]] #[[Indecs:Chwalfa.djvu]]■ #[[Indecs:Barddoniaeth Goronwy Owen (gol Llyfrbryf).djvu]]■ #[[Indecs:I'r Aifft ac yn Ol.djvu]]■ #[[Indecs:Cerddoriaeth yng Nghymru (Cyfres Pobun).djvu]]■ #[[Indecs:Howel Harris yn Llundain.djvu]] #[[Indecs:Ymadawiad Arthur a Chaniadau Eraill.djvu]]■ #[[Indecs:Gwlad y Gan a Chaniadau Eraill.djvu]]■ #[[Indecs:Manion.djvu]] #[[Indecs:Astudiaethau T Gwynn Jones.djvu]]■ #[[Indecs:Dyddgwaith.djvu]]■ #[[Indecs:Cymeriadau T. Gwynn Jones.djvu]]■ #[[Indecs:Y Trefedigaethau.djvu]]■ #[[Indecs:Caniadau Cymru.djvu]] #[[Indecs:Odl a Chynghanedd.djvu]] #[[Indecs:Cerddi'r Bwthyn.djvu]]■ #[[Indecs:Emynau a'u Hawduriaid.djvu]] #[[Indecs:Bugail Geirf Lorraine.djvu]]■ #[[Indecs:David Williams y Piwritan.djvu]]■ #[[Indecs:Telynegion (Silyn).djvu]]■ #[[Indecs:Ffrwythau Dethol.djvu]] #[[Indecs:Trystan ac Esyllt.djvu]] #[[Indecs:Gwersi Mewn Llysieueg.djvu]] #[[Indecs:Y Cwm Unig a Chaniadau Eraill.djvu]]■ #[[Indecs:Siôn Gymro.djvu]]■ #[[Indecs:Rhamant Bywyd Lloyd George.djvu]]■ #[[Llio Plas y Nos|Llio Plas y Nos gan R Silyn Roberts]]■ #[[Indecs:Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol II.djvu]]■ #[[Indecs:Caniadau'r Allt.djvu]]■ #[[Indecs:Dafydd Dafis sef Hunangofiant Ymgeisydd Seneddol.djvu]] #[[Indecs:Diwygwyr Cymru.djvu]] #[[Indecs:Gwaith William Ambrose (Emrys).djvu]] #[[Indecs:Blagur Awen Ben Bowen.djvu]] #[[Indecs:Ceinion Emrys.djvu]] #[[Indecs:Cadeiriau Enwog.djvu]]■ #[[Indecs:Catia Cwta.djvu|Catiau Cwta]]■ #[[Indecs:Yr Awen Barod.djvu]]■ #[[Indecs:Yr Efengyl yn ol Ioan XI-XXI (Esboniad 1931).djvu]] #[[Indecs:Bywyd Ieuan Gwynedd Ganddo Ef Ei Hun.djvu]]■ #[[Indecs:Chydig ar Gof a Chadw.djvu]]■ #[[Indecs:Roosevelt.djvu]] #[[Indecs:Llinell neu Ddwy.djvu]]■ #[[Indecs:Telyn Bywyd.djvu]]■ #[[Indecs:Oriau yn y Wlad.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant Hwfa Môn.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes eglwysi annibynol Cymru Cyf 1.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf V.djvu]] #[[Indecs:Yr Hen Lwybrau.djvu]]■ #[[Indecs:Y Pennaf Peth.djvu]]■ #[[Indecs:Atgofion am Dalysarn.djvu]]■ #[[Indecs:Dan Gwmwl (Awena Rhun).djvu]]■ #[[Indecs:Salm i Famon a Marwnad Grey.djvu]]■ {{Div col end}} ===Saesneg=== #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_The_Great_European_War_Vol_1.pdf The History of The Great European War Vol 1] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_II.pdf The History of The Great European War Vol II] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_III.pdf The History of The Great European War Vol III] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_IV.djvu/Index:The History of the Great European War Vol IV.djvu] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:Kalendars_of_Gwynedd.pdf Kalendars of Gwynedd] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:Speeches_and_addresses_by_the_late_Thomas_E_Ellis_M_P.pdf Speeches and addresses by the late Thomas E. Ellis M.P. ] 46b7eud22ezg6stqjhdfborwb9gjv6f 138325 138324 2025-06-03T01:23:50Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi sganio efo peiriant Wiki UK */ 138325 wikitext text/x-wiki ==Wedi eu Cyhoeddi== {{Div col}} #[[Bugail y Bryn|Bugail y Bryn gan Moelona]] #[[Bil y Gymraeg ac Addysg|Bil y Gymraeg ac Addysg (Cymru) 2025 gan Senedd Cymru]] #[[Y Fainc Sglodion|Y Fainc Sglodion gan John William Jones]] #[[Beirdd y Berwyn 1700-1750|Beirdd y Berwyn 1700-1750 gol O. M. Edwards]] #[[Y Geilwad Bach|Y Geilwad Bach gan Lewis Davies, y Cymer]] #[[Murmuron Awen|Murmuron Awen gan Robert Roberts (Gwaenfab)]] #[[Clawdd Terfyn|Clawdd Terfyn gan Robert Dewi Williams]] #[[Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol II|Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol II gan Owen Wynne Jones (Glasynys)]] #[[Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol I|Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol I gan Owen Wynne Jones (Glasynys)]] #[[Cofiant, neu Hanes bywyd a marwolaeth y Parch. Thomas Jones, Dinbych|Cofiant y Parch. Thomas Jones, Dinbych gan Thomas Jones, Dinbych]] #[[Chydig ar Gof a Chadw|Chydig ar Gof a Chadw gan William Thomas Edwards (Gwilym Deudraeth)]] #[[Hugh Owen Bronyclydwr Apostol y Gogledd|Hugh Owen Bronyclydwr Apostol y Gogledd gan Zachary Mather]] #[[Siôn Gymro (llyfr)|Siôn Gymro (llyfr) gan Ben Davies, Pant-teg]] #[[Cofiant Watcyn Wyn|Cofiant Watcyn Wyn gan Penar Griffiths]] #[[Yr Awen Barod|Yr Awen Barod gan William Thomas Edwards (Gwilym Deudraeth)]] #[[Goronwy ar Grwydr 1, Italia Dlos|Goronwy ar Grwydr 1, Italia Dlos gan Goronwy Jones, Prestatyn]] #[[Hunangofiant Tomi|Hunangofiant Tomi gan Edward Tegla Davies]] #[[Caniadau (T. Gwynn Jones)|Caniadau gan T. Gwynn Jones]] #[[Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf 1|Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf 1 (Mynwy, Meirion, Maldwyn) gan gan Thomas Rees a John Thomas]] #[[Hanes Gwareiddiad|Hanes Gwareiddiad gan Gwilym Arthur Edwards]] #[[Dail y Dderwen|Dail y Dderwen gan William J Richards]] #[[Hanes Bywyd (Dic Aberdaron a Twm o'r Nant)|Hanes Bywyd (Dic Aberdaron a Twm o'r Nant) gol Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Am dro i Fadagascar|Am dro i Fadagascar gan Daniel Owen Jones]] #[[Cerddoriaeth yng Nghymru (Cyfres Pobun)|Cerddoriaeth yng Nghymru (Cyfres Pobun) gan Idris Lewis]] #[[Caniadau Gwili|Caniadau Gwili gan John Jenkins (Gwili)]] #[[Yng Ngwres y Dydd|Yng Ngwres y Dydd gan Joseph Jones (J. J. Drefnewydd)]] #[[Gwlad y Gan a Chaniadau Eraill|Gwlad y Gan a Chaniadau Eraill gan T. Gwynn Jones]] #[[Ymadawiad Arthur a Chaniadau Eraill|Ymadawiad Arthur a Chaniadau Eraill gan T. Gwynn Jones]] #[[Hanes y Lleuad|Hanes y Lleuad ffug awdur Syr John Herschel]] #[[Llinell neu Ddwy|Llinell neu Ddwy gan John Jones (Ioan Brothen)]] #[[Yn Llefaru Eto|Yn Llefaru Eto gan Anhysbys]] #[[Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf III|Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf III gan Emrys ap Iwan]] #[[Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf II|Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf II gan Emrys ap Iwan]] #[[Methodistiaeth Cymru Cyfrol I|Methodistiaeth Cymru Cyfrol I gan John Hughes, Lerpwl]] #[[Y Trefedigaethau|Y Trefedigaethau gan Ifor Leslie Evans]] #[[Telyn Bywyd|Telyn Bywyd gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Cathlau Bore a Nawn|Cathlau Bore a Nawn gan Owen Griffith Owen (Alafon)]] #[[Derwyn neu Pob Pant a Gyfodir (Nofel)|Derwyn neu Pob Pant a Gyfodir (Nofel) gan Robert David Morris]] #[[Ifor Owen (nofel)|Ifor Owen (nofel) gan Henry Emlyn Thomas (Emlyn)]] #[[Ysgrifau (John Breese Davies)|Ysgrifau gan John Breese Davies]] #[[Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf I|Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf I gan Emrys ap Iwan]] #[[Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig|Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig gan Thomas Jones-Humphreys]] #[[Rheinallt ab Gruffydd (Rhamant)|Rheinallt ab Gruffydd (Rhamant) gan Isaac Foulkes]] #[[Y Ddau Frawd|Y Ddau Frawd gan Nel Wyn (sef Llew Tegid)]] #[[Anturiaethau Robinson Crusoe|Anturiaethau Robinson Crusoe cyf gan William Rowlands, Porthmadog]] #[[Cofiant D Emlyn Evans|Cofiant D Emlyn Evans gan Evan Keri Evans]] #[[Telynegion (Silyn a Gruffydd)|Telynegion gan R Silyn Roberts a W. J. Gruffudd]] #[[Gwaith Hugh Jones, Maesglasau|Gwaith Hugh Jones, Maesglasau gol O. M. Edwards]] #[[Y Cwm Unig a Chaniadau Eraill|Y Cwm Unig a Chaniadau Eraill gan Dewi Emrys]] #[[Beddau'r Proffwydi (drama)|Beddau'r Proffwydi (drama) gan W. J. Gruffydd ]] #[[Storio a Chadw dogfennau Ewyllys Crynodeb Gweithredol o Ymateb y Llywodraeth]] #[[Storio a chadw dogfennau ewyllys gwreiddiol. Ymgynghoriad|Storio a chadw dogfennau ewyllys gwreiddiol. Ymgynghoriad gan Lywodraeth y DU]] #[[Nansi'r Dditectif|Nansi'r Dditectif gan Owain Llew Rowlands]] #[[Cyfrol Goffa Richard Bennett|Cyfrol Goffa Richard Bennett gol. D Teifgar Davies]] #[[Brut y Tywysogion (Ab Owen)|Brut y Tywysogion (Ab Owen) gol O. M. Edwards]] #[[Cymru Newydd, Hanes Y Wladva Gymreig|Cymru Newydd, Hanes Y Wladva Gymreig gan Lewis Jones, Plas Hedd]] #[[Gwaith Huw Morus|Gwaith Huw Morus gan Huw Morus (Eos Ceiriog)]] #[[Wat Emwnt|Wat Emwnt gan Lewis Davies, y Cymer]] #[[John Ceiriog Hughes: ei Fywyd, ei Athrylith, a'i Waith|John Ceiriog Hughes: ei Fywyd, ei Athrylith, a'i Waith gan Llyfrbyf]] #[[Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil)|Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil) gan Evan Evans (Ieuan Glan Geirionydd)]] #[[Adgof am Ieuan Glan Geirionnydd|Adgof am Ieuan Glan Geirionnydd gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Caniadau Barlwydon Llyfr 1|Caniadau Barlwydon Llyfr 1 gan Robert John Davies (Barlwydon)]] #[[Barlwydon (Cymru 1896)]] #[[Huw Huws neu y Llafurwr Cymreig|Huw Huws neu y Llafurwr Cymreig gan Lewis William Lewis (Llew Llwyfo)]] #[[Llewelyn Parri (nofel)|Llewelyn Parri (nofel) gan Lewis William Lewis (Llew Llwyfo)]] #[[Caniadau Owen Lewis (Glan Cymerig)|Caniadau gan Owen Lewis (Glan Cymerig)]] #[[Hanes Llangeitho a'i hamgylchoedd|Hanes Llangeitho a'i hamgylchoedd gan David Morgan, Llangeitho]] #[[Hanes dechreuad a chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Ngwrecsam|Hanes dechreuad a chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Ngwrecsam gan Edward Francis]] #[[Gwaith Dewi Wyn|Gwaith Dewi Wyn gol O. M. Edwards]] #[[Cofiant John Williams (I ab Ioan) Aberduar|Cofiant John Williams (I ab Ioan) Aberduar gan John Davies, Llandysul]] #[[Athrylith Ceiriog|Athrylith Ceiriog gan Howell Elvet Lewis (Elfed)]] #[[Telyn Seion sef Pedwar ar Bymtheg o Garolau Nadolig|Telyn Seion sef Pedwar ar Bymtheg o Garolau Nadolig gol. Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Gwaith Iolo Goch|Gwaith Iolo Goch gol Thomas Matthews]] #[[Cofiant am y Parch. Richard Humphreys, Dyffryn|Cofiant am y Parch. Richard Humphreys, Dyffryn gan Griffith Williams, Talsarnau]] #[[Gwaith Sion Cent|Gwaith Sion Cent gol Thomas Matthews]] #[[Dyddanwch yr Aelwyd|Dyddanwch yr Aelwyd gan Hughes a'i Fab, Wrecsam]] #[[Gwaith Ieuan Brydydd Hir|Gwaith Ieuan Brydydd Hir gol O. M. Edwards]] #[[Gwaith yr Hen Ficer|Gwaith yr Hen Ficer gol O. M. Edwards]] #[[Am Dro i Erstalwm|Am Dro i Erstalwm gan Index]] #[[Bro fy Mebyd a Chaniadau Eraill|Bro fy Mebyd a Chaniadau Eraill gan Humphrey Jones (Bryfdir)]] #[[Ceiriog a Mynyddog|Ceiriog a Mynyddog gan John Morgan Edwards]] #[[Crynodeb o Hanes Dechreuad a Chynydd yr Eglwysi Annibynol yn Mon|Crynodeb o Hanes Dechreuad a Chynydd yr Eglwysi Annibynol yn Mon gan William Williams (Cromwell)]] #[[Awdl Dinyster Jerusalem|Awdl Dinyster Jerusalem gan Eben Fardd]] #[[Nedw|Nedw gan Edward Tegla Davies]] #[[Dros y Gamfa|Dros y Gamfa gan Fanny Edwards]] #[[Diwrnod yn Nolgellau|Diwrnod yn Nolgellau gan Robert Thomas Williams (Trebor Môn)]] #[[Awdl ar yr Adgyfodiad (Ieuan Ionawr)|Awdl ar yr Adgyfodiad gan Evan Jones (Ieuan Ionawr)]] #[[Cofiant y Diweddar Barch W Williams o'r Wern|Cofiant y Diweddar Barch W Williams o'r Wern gan William Rees (Gwilym Hiraethog)]] #[[Tri Wyr o Sodom a'r Aipht|Tri Wyr o Sodom a'r Aipht gan William Williams, Pantycelyn]] #[[F'Ewythr Tomos: cân ddyri|F'Ewythr Tomos: cân ddyri gan Eben Fardd]] #[[Hynafiaethau Nant Nantlle|Hynafiaethau Nant Nantlle gan William Robert Ambrose]] #[[Bywyd y Parch. Ebenezer Richard|Bywyd y Parch. Ebenezer Richard gan Henry ac Edward W Richard]] #[[Traethawd ar Enwogion Swydd Feirion|Traethawd ar Enwogion Swydd Feirion gan Edward Davies (Iolo Meirion)]] #[[Hanes Porthmadog ei Chrefydd a'i Henwogion|Hanes Porthmadog ei Chrefydd a'i Henwogion gan Edward Davies, Penmorfa]] #[[Wil Ellis, Porthmadog-Cymru Cyf 29 1905]] #[[Hanes Niwbwrch|Hanes Niwbwrch gan Owen Williamson]] #[[Teulu Bach Nantoer|Teulu Bach Nantoer gan Moelona]] #[[Barddoniaeth Goronwy Owen (gol Llyfrbryf)|Barddoniaeth Goronwy Owen gol Isaac Foulkes (Llyfrbryf)]] #[[Y Tadau Methodistaidd Cyfrol I|Y Tadau Methodistaidd Cyfrol I gan John Morgan Jones]] #[[Hwian-gerddi Cymraeg F' Ewyrth Huw|Hwian-gerddi Cymraeg F' Ewyrth Huw gan O. M. Edwards]] #[[Hanes Tredegar ynghyd a Braslun o Hanes Pontgwaithyrhaiarn|Hanes Tredegar ynghyd a Braslun o Hanes Pontgwaithyrhaiarn gan David Morris (Eiddil Gwent)]] #[[Hanes Sir Fôn|Hanes Sir Fôn gan Thomas Pritchard, ('Rhen Graswr Eleth)]] #[[Holl Waith Barddonol Goronwy Owen|Holl Waith Barddonol Goronwy Owen gol Isaac Foulkes]] #[[Adgofion am John Elias|Adgofion am John Elias gan Richard Parry (Gwalchmai)]] #[[Tro Trwy'r Wig|Tro Trwy'r Wig gan Richard Morgan (1854-1939)]] #[[Gyda'r Hen Feirdd, Carneddog|Gyda'r Hen Feirdd, Carneddog gan Richard Griffith (Carneddog)]] #[[Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785)|Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785) gan Owen Gaianydd Williams]] #[[Dafydd Jones o Drefriw, Cymru 1903]] #[[John Evans, Eglwysbach (Cymru 1897)|John Evans, Eglwysbach (Cymru 1897) gan Walter Daniel]] #[[Awdlau Coffadwriaethol am Y Parch Goronwy Owain|Awdlau Coffadwriaethol am Y Parch Goronwy Owain gan y Gwyneddigion]] #[[Cerdd coffa Goleufryn|Cerdd coffa Goleufryn gan J. T. Job]] #[[Adgofion am Goleufryn|Adgofion am Goleufryn gan Evan Williams, Llanfrothen]] #[[Goronwy Owen a'r Morrisiaid|Goronwy Owen a'r Morrisiaid gan Owen Gaianydd Williams]] #[[Yr Efengyl yn ôl Sant Marc|Yr Efengyl yn ôl Sant Marc gan y Fibl Gymdeithas Americanaidd (1894)]] #[[Llythyrau Goronwy Owen|Llythyrau Goronwy Owen gol John Morris-Jones]] #[[Diliau Meirion Cyf I|Diliau Meirion Cyf I gan gan Morris Davies (Meurig Ebrill)]] #[[Cyfarwyddiadau at brynu cadw a magu moch|Cyfarwyddiadau at brynu cadw a magu moch gol Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Gwaith Joshua Thomas|Gwaith Joshua Thomas gol O M Edwards]] #[[Glan Cledwen (Cymru 15 Rhagfyr 1897)]] #[[Dringo'r Andes|Dringo'r Andes gan Eluned Morgan]] #[[Naw Mis yn Nghymru|Naw Mis yn Nghymru gan Owen Griffith (Giraldus)]] #[[Ysgrifau Puleston|Ysgrifau Puleston gan John Puleston Jones]] #[[Cofiant Cadwaladr Jones, Dolgellau|Cofiant Cadwaladr Jones, Dolgellau gan Robert Thomas (Ap Vychan)]] #[[Rhigymau'r Ffordd Fawr|Rhigymau'r Ffordd Fawr gan Dewi Emrys]] #[[Coffadwriaeth, neu Hanes Byr o fywyd a Marwolaeth y Parchedig John Williams|Coffadwriaeth y Parch John Williams, Pantycelyn gan Maurice Davies, Llanfair-ym-Muallt]] #[[Fy Mhererindod Ysbrydol|Fy Mhererindod Ysbrydol gan Evan Keri Evans]] #[[Yr Efengyl yn ôl Sant Matthew|Yr Efengyl yn ôl Sant Matthew gan y Fibl Gymdeithas Americanaidd (1894)]] #[[Beirdd y Bala|Beirdd y Bala gol O. M. Edwards]] #[[Gwaith Robert Owen (Bardd y Môr)|Gwaith Robert Owen (Bardd y Môr) gol O. M. Edwards]] #[[Can newydd yn rhoddi hanes dienyddiad Richard Lewis|Can newydd yn rhoddi hanes dienyddiad Richard Lewis gan Dic Dywyll]] #[[Gwyllllis yn Nayd|Gwyllllis yn Nayd gan Dr William Price]] #[[Gwroniaid y Ffydd|Gwroniaid y Ffydd gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Tanchwa yn Cilfynydd|Tanchwa yn Cilfynydd baled gan awdur Anhysbys]] #[[Damwain echrydus Glofa Carnant, Cwmaman, Sir Gaerfyrddin]] #[[Blodau Drain Duon|Blodau Drain Duon gan Thomas Jacob Thomas (Sarnicol)]] #[[Telyn Dyfi|Telyn Dyfi gan Daniel Silvan Evans]] #[[Cyfrinach y Dwyrain|Cyfrinach y Dwyrain gan David Cunllo Davies]] #[[Oriau yn y Wlad|Oriau yn y Wlad gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Branwen Ferch Llŷr (Tegla)|Branwen Ferch Llŷr (Tegla) gan Edward Tegla Davies]] #[[Prif Feirdd Eifionydd|Prif Feirdd Eifionydd gan Edward David Rowlands]] #[[Deddf Plant (Diddymu Amddiffyniad Cosb Resymol)(Cymru) 2020]] #[[Rhys Llwyd y Lleuad|Rhys Llwyd y Lleuad gan E Tegla Davies]] #[[Oriau Gydag Enwogion|Oriau Gydag Enwogion gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Byr Gofiant am Naw a Deugain o Weinidogion Ymadawedig Sir Aberteifi|Byr Gofiant am Naw a Deugain o Weinidogion Ymadawedig Sir Aberteifi gan John Evans, Abermeurig]] #[[Hanes Alexander Fawr|Hanes Alexander Fawr gan Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf I|Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf I gan Emrys ap Iwan]] #[[Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf II|Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf II gan Emrys ap Iwan]] #[[Y Lleian Lwyd|Y Lleian Lwyd gan Moelona]] #[[Cenadon Hedd|Cenadon Hedd gan William Jones, Cwmaman]] #[[Dagrau Hiraeth|Dagrau Hiraeth gan William Jones, Pontsaeson]] #[[Saith o Farwnadau|Saith o Farwnadau gan William Williams, Pantycelyn]] #[[Storïau o Hanes Cymru cyf I|Storïau o Hanes Cymru cyf I gan Moelona]] #[[Traethawd bywgraffyddol a beirniadol ar fywyd ac athrylith Lewis Morris|Traethawd bywgraffyddol a beirniadol ar fywyd ac athrylith Lewis Morris gan Griffith Jones (Glan Menai)]] #[[Hanes Bywyd Pio Nono|Hanes Bywyd Pio Nono gan Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Caniadau Watcyn Wyn|Caniadau Watcyn Wyn gan Watkin Hezekiah Williams (Watcyn Wyn)]] #[[Cofiant y Parch Thomas Edwards, Cwmystwyth|Cofiant y Parch Thomas Edwards, Cwmystwyth gan John Evans, Abermeurig]] #[[Gwrid y Machlud|Gwrid y Machlud gan Richard Jones (Ap Alun Mabon)]] #[[Yr Hwiangerddi (O M Edwards)|Yr Hwiangerddi gan O M Edwards]] #[[Noson o Farrug|Noson o Farrug gan Robert Griffith Berry]] #[[Meini Gwagedd|Meini Gwagedd gan James Kitchener Davies]] #[[Y Tri Brenin o Gwlen]] #[[Hanes Methodistiaeth Arfon-Caernarvon|Hanes Methodistiaeth Arfon-Caernarvon gan William Hobley]] #[[Cofiant Dr. Joseph Parry Mus. Doc. (1841-1903)|Cofiant Dr. Joseph Parry Mus. Doc. (1841-1903) gan Evan Keri Evans]] #[[Rhobat Wyn|Rhobat Wyn gan Awena Rhun]] #[[Cofiant y Parch Isaac Morgan Harry|Cofiant y Parch Isaac Morgan Harry gan Thomas Lewis Jones, Machen]] #[[Tanchwa y Mardy - Mercher, Rhagfyr 23, 1885; 80 wedi eu lladd]] #[[Cerddi Hanes|Cerddi Hanes gan Thomas Gwynn Jones]] #[[Ieuan Gwyllt, Ei Fywyd, Ei Lafur|Ieuan Gwyllt, Ei Fywyd, Ei Lafur gan John Eiddion Jones]] #[[Patrymau Gwlad|Patrymau Gwlad gan Thomas Jacob Thomas (Sarnicol)]] #[[David Williams y Piwritan|David Williams y Piwritan gan Richard Thomas, Bontnewydd]] #[[Cofiant y diweddar Barch Evan Rowlands, Ebenezer, Pontypwl|Cofiant y diweddar Barch Evan Rowlands, Ebenezer, Pontypwl gan Ellis Hughes, Penmaen]] #[[Cofiant Darluniadol Y Parch William Williams o'r Wern|Cofiant Darluniadol Y Parch William Williams o'r Wern gan David Samuel Jones]] #[[Bywgraffiad y diweddar barchedig T. Price|Bywgraffiad y diweddar barchedig T. Price gan Benjamin Evans (Telynfab)]] #[[Llyfr Haf|Llyfr Haf gan Owen Morgan Edwards]] #[[Drych y Prif Oesoedd (Detholiad 1896)|Drych y Prif Oesoedd (Detholiad 1896) gol O. M. Edwards]] #[[Hanes Methodistiaeth Arfon-Waenfawr|Hanes Methodistiaeth Arfon-Waenfawr gan William Hobley]] #[[Beryl|Beryl gan Elizabeth Mary Jones (Moelona)]] #[[Hanes Methodistiaeth Arfon-Clynnog|Hanes Methodistiaeth Arfon-Clynnog gan William Hobley]] #[[Breuddwydion Myfanwy|Breuddwydion Myfanwy gan Elizabeth Mary Jones (Moelona)]] #[[Lloffion o'r Mynwentydd|Lloffion o'r Mynwentydd gan Thomas Rowland Roberts (Asaph)]] #[[Cofiant y diweddar Barch Robert Everett|Cofiant y diweddar Barch Robert Everett gan David Davies (Dewi Emlyn)]] #[[Y Wen Fro|Y Wen Fro gan Ellen Evans]] #[[Cerrig y Rhyd|Cerrig y Rhyd gan Winnie Parry]] #[[Gwaith Edward Richard|Gwaith Edward Richard gan Edward Richard, Ystrad Meurig]] #[[Bywyd Ieuan Gwynedd Ganddo Ef Ei Hun]] #[[Humphrey Jones a Diwygiad 1859|Humphrey Jones a Diwygiad 1859 gan Evan Isaac]] #[[Adgofion Andronicus|Adgofion Andronicus gan John Williams Jones (Andronicus)]] #[[Teithiau a Helyntion Meurig Ebrill|Teithiau a Helyntion Meurig Ebrill gan Morris Davies (Meurig Ebrill)]] #[[Cofiant Richard Jones Llwyngwril|Cofiant Richard Jones Llwyngwril gan Evan Evans, Llangollen]] #[[Profiadau Pellach|Profiadau Pellach gan G M Ll Davies]] #[[Datganiad Cyffredinol o Hawliau Dynol]] #[[Hanes y Bibl Cymraeg|Hanes y Bibl Cymraeg gan Thomas Levi]] #[[Pererindod Heddwch|Pererindod Heddwch, G M Ll Davies]] #[[Tan yr Enfys|Tan yr Enfys gan D J Lewis Jenkins]] #[[Yr Ogof|Yr Ogof gan T Rowland Hughes]] #[[Syr Owen M Edwards Detholiad o'i Ysgrifau]] #[[Profedigaethau Enoc Huws (1939)]] #[[Dyddgwaith|Dyddgwaith gan Thomas Gwynn Jones]] #[[Salm i Famon a Marwnad Grey|Salm i Famon a Marwnad Grey gan John Morris-Jones]] #[[Madam Wen|Madam Wen gan William David Owen]] #[[Dan Gwmwl|Dan Gwmwl gan Awena Rhun]] #[[Atgofion am Dalysarn]] #[[Cerddi'r Bwthyn|Cerddi'r Bwthyn gan Dewi Emrys]] #[[Capelulo]] #[[Y Pennaf Peth]] #[[Goronwy Owen - Detholiad o'i Farddoniaeth]] #[[Yr Hen Lwybrau|Yr Hen Lwybrau gan John Davies (Isfryn)]] #[[Gwaith Gwilym Marles]] #[[Gwaith ap Vychan]] #[[Gwaith Gwilym Hiraethog]] #[[Cadeiriau Enwog]] #[[Y Cychwyn]] #[[Cofiant Hwfa Môn]] #[[Hynafiaethau Edeyrnion]] #[[Aildrefniad Cymdeithas]] #[[Ar y Groesffordd]] #[[Astudiaethau T Gwynn Jones]] #[[Bil Cymru Atebolrwydd a Grymuso Ariannol 2014]] #[[Brethyn Cartref]] #[[Brithgofion]] #[[Bywyd a Chan Tomos Efans (Cyndelyn)]] #[[Bywyd a Gwaith Henry Richard AS]] #[[Bywyd a Llafur John Wesley]] #[[Bywyd a gweithiau Azariah Shadrach]] #[[Cân neu Ddwy]] #[[Caniadau'r Allt]] #[[Caniadau Buddug]] #[[Caniadau ac ati]] #[[Cartrefi Cymru, O. M. Edwards]] #[[Catherine Prichard (Buddug), Cymru, Cyfrol 39, 1910]] #[[Catiau Cwta]] #[[Cerddi'r Eryri]] #[[Cerddi a Baledi]] #[[Ceris y Pwll]] #[[Chwedlau'r Aelwyd]] #[[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg]] #[[Coelion Cymru]] #[[Cofiant Dafydd Rolant, Pennal]] #[[Cofiant Daniel Owen: ynghyd a Sylwadau ar ei Ysgrifeniadau]] #[[Cwm Eithin]] #[[Cyflafan Ofnadwy Dolgellau]] #[[Cymeriadau (T. Gwynn Jones)]] #[[Cymru Fu]] #[[D Rhagfyr Jones (o Dywysydd y Plant 1901)]] #[[Daff Owen]] #[[Dau faled gan John Jones (Jac Glan-y-gors)]] #[[Dechreuad a Chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Abergele, Pensarn etc|Dechreuad a Chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Abergele, Pensarn etc gan Francis Jones, Abergele]] #[[Deddf Cynulliad Cenedlaethol Cymru (Ieithoedd Swyddogol) 2012]] #[[Diarhebion Cymru]] #[[Drama Rhys Lewis]] #[[Drych yr Amseroedd]] #[[Er Mwyn Cymru]] #[[Griffith Ellis Bootle, Cymru Cyf 23, 1902]] #[[Gwaith Dewi Wnion]] #[[Gwaith Alun]] #[[Gwaith Ann Griffiths]] #[[Gwaith Ceiriog]] #[[Gwaith Dafydd ap Gwilym]] #[[Gwaith John Davies]] #[[Gwaith John Hughes]] #[[Gwaith John Thomas]] #[[Gwaith Mynyddog Cyfrol 1]] #[[Gwaith Mynyddog Cyfrol 2]] #[[Gwaith S.R.]] #[[Gwaith Thomas Griffiths]] #[[Gweledigaethau Y Bardd Cwsg (Silvan Evans 1865)]] #[[Gwialen Fedw Fy Mam]] #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf I]] #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf II]] #[[Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I]] #[[Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf II]] #[[Hanes Pedr Fawr, Ymerawdwr Rwssia]] #[[Hanes bywyd Thomas Edwards bardd gynt o'r Nant]] #[[Hanes Bywyd Thomas Williams, Capelulo]] #[[Hanes Bywyd ac Anturiaethau Dr Livingstone]] #[[Hanes llenyddiaeth ac enwogion Llanllechid a Llandegai]] #[[Hanes y Wladfa Gymreig yn Patagonia]] #[[Hen Gymeriadau Dolgellau]] #[[Hynafiaethau Edeyrnion]] #[[I'r Aifft ac yn Ol]] #[[Llenyddiaeth Fy Ngwlad]] #[[Lewsyn yr Heliwr (nofel)]] #[[Llio Plas y Nos]] #[[Llyfr Del]] #[[Llyfr Nest]] #[[Llyfr Owen]] #[[Mabinogion J M Edwards Cyf 1]] #[[Mabinogion J M Edwards Cyf 2]] #[[Mary Jones y Gymraes fechan heb yr un Beibl]] #[[Mesur Addysg (Cymru) 2011]] #[[Mesur Diogelwch ar Gludiant i Ddysgwyr (Cymru) 2011]] #[[Mesur Gwneud Iawn am Gamweddau'r GIG (Cymru) 2008]] #[[Mesur Teithio gan Ddysgwyr (Cymru) 2008]] #[[O Law i Law]] #[[Oll synnwyr pen Kembero ygyd]] #[[Penillion Telyn Llyfrau'r Ford Gron]] #[[Plant Dic Sion Dafydd]] #[[Rhai o Gymry Lerpwl]] #[[Rhamant Bywyd Lloyd George]] #[[Rhan o waith mewn Cernyweg Canol (Add. Ch. 19491)]] #[[Rhodd Mam i'w Phlentyn]] #[[Rhyfeddodau'r Cread]] #[[Adolygiad o lyfr Sadie "Twilight Hours"]] #[[Seren Tan Gwmwl]] #[[Storïau Mawr y Byd]] #[[Straeon y Pentan]] #[[Sŵn y Gwynt Sy'n Chwythu]] #[[Tanchwa ddychrynllyd yn Nyffryn Rhondda, ger Pontypridd]] #[[Telynegion Maes a Môr]] #[[Tom Ellis Gwladgarwr a Gwleidydd]] #[[Traethawd ar Gaio a'i Hynafiaethau]] #[[Traethawd ar Hanes Plwyf Merthyr]] #[[Tro Trwy'r Gogledd]] #[[Tro i'r De]] #[[Tro yn Llydaw]] #[[Trwy India'r Gorllewin]] #[[Twm o'r Nant Cyf II (ab Owen)]] #[[William Jones (Nofel)]] #[[Y Cywyddwyr Llyfrau'r Ford Gron]] #[[Y Gelfyddyd Gwta]] #[[Y Siswrn]] #[[Yn y Wlad]] #[[Yny lhyvyr hwnn]] #[[Yr Hwiangerddi (O M Edwards)]] #[[Yr Hynod William Ellis, Maentwrog]] #[[Ysgolfeistriaid Mr Charles o'r Bala]] #[[Ysgrifau (Dewi Emrys)]] #[[Yr Eneth Ga'dd ei Gwrthod]] #[[Myfyrdod mewn mynwent|Myfyrdod mewn mynwent gan John Parry, Llaneilian]] #[[Dyrif etholiadol Ceredigion 1892]] #[[Canmlwyddiant Marwolaeth y Parch. John Wesley, M.A., Mawrth 3ydd, 1891]] #[[Er cof am Joseph Meredith, Adelaide Villa, Llandudno|Er cof am Joseph Meredith, Adelaide Villa, Llandudno D. S. Thomas (Glan Pair)]] #[[Deuddeg penill coffadwriaethol i'r diweddar Barch. John Hughes, Carneddau|Deuddeg penill coffadwriaethol i'r diweddar Barch. John Hughes, Carneddau gan Ellis Isfryn Williams]] #[[Hanes Brwydr Waterloo|Hanes Brwydr Waterloo gan Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Galar gan, er coffadwriaeth am y ddamwain yn ngwaith glo Landshipping Chwefror 14eg, 1844]] #[[Galargan ar ol y Mochyn Du]] #[[Baledi-Cwynfan y Morwr a Deio Bach]] #[[Marwnad er coffadwriaeth am y diweddar Barch John Elias]] #[[William Morgan, Pant, Dowlais (Trysorfa y Plant)]] #[[Hen Fibl Fawr fy Mam]] #[[Tanchwa ofnadwy yn Abersychan]] #[[Y Ffeiriau Hynotaf yn Ddeuddeg Sir Cymru]] #[[Henry Kirke White (Trysorfa y Plant Ebrill 1891)]] #[[Mynwy yng Nghymru (Cymru Cyf X Rhif 57)]] #[[Rhanau o'r Corff (Fanny Edwards)]] #[[Thomas Matthews, Cymru, Chwefror 1917]] #[[Huw Morus—Dadorchuddiad Ei Golofn Goffadwriaethol, Pont Y Meibion, Awst 26 1909]] #[[Owain Aran (erthyglau Cymru 1909)]] # [[Lewys Aran (Cymru Tachwedd 1918)]] #[[Owen R Lewis (Glan Cymerig) Perl y Plant 1910]] #[[John Puleston Jones (Trysorfa y Plant 1906)]] #[[Dafydd Jones o Gaio (Cymru 1898)|Dafydd Jones o Gaio (Cymru 1898) gan David Cunllo Davies]] #[[Fel y gwelais Arglwyddes Llanofer]] #[[Ioan Madog (Cymru 1896)]] #[[Llofruddiaeth Thomas Watkins gan Benjamin Jones, Aberdâr 1866]] # [[Ròseen-Dhu|Ròseen-Dhu gan William Sharp (Fiona Macleod) wedi'i gyfieithu gan Owen Griffith Owen (Alafon)]] #[[Son-days (Henry Vaughan)|Son-days gan Henry Vaughan wedi'i gyfieithu gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Can Coffadwriaethol Tanymarian|Can Coffadwriaethol Tanymarian gan John Henry Hughes (Ieuan o Leyn)]] #[[Morwynion Glan Meirionydd|Morwynion Glan Meirionydd gan Lewis Morris (Llewelyn Ddu o Fôn)]] #[[A Poison Tree gan William Blake|A Poison Tree gan William Blake wedi'i gyfieithu gan John Jenkins (Gwili)]] #[[Dewi Idris (Cymru 1899)|Dewi Idris (Cymru 1899) gan Carneddog]] {{Div col end}} ==Wedi eu cyhoeddi heb sgan== #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf II]] #[[Pascon Agan Arluth]] #[[Cyfieithiadau o gerddi i'r Gymraeg]] #[[Y Tri Brenin o Gwlen]] ==Wedi eu prawfddarllen heb eu cyhoeddi== {{Div col}} # [[Enwogion Ceredigion]] # [[Indecs:Gwilym a Benni Bach.djvu]] # [[Indecs:Hanes Mynachdai.pdf]] # [[Indecs:Ceinion Llenyddiaeth Cymreig Cyf I.djvu]] {{Div col end}} ==Rhannau wedi eu cyhoeddi== #[[Enwogion Sir Aberteifi]] 13/187 #[[Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion Cymru 1867-Cyf I]] 31/683 ==Angen eu prawfddarllen== {{Div col}} #[[Indecs:Album Aberhonddu.djvu]] #[[Indecs:Beirdd a Bardd-rin Cymru Fu.djvu]] #[[Indecs:Elfennau Beirniadaeth Lenorol.djvu]] #[[Indecs:John Jones (Ioan Eifion) Cymru 1896.djvu]] #[[Indecs:Dafydd ab Gwilym o Fuallt.djvu]] #[[Indecs:GemauDoethineb.djvu]] #[[Indecs:John Wesley, ei fywyd a'i llafur.djvu]] (angen ei ail lwytho) #[[Indecs:Caniadydd 1841.djvu]] #[[Indecs:Archaeologia Lleynensis.djvu]] #[[Indecs:Y Gestiana.djvu]] #[[Indecs:Blagur Awen Ben Bowen.djvu]] #[[Indecs:Bywgraffiad y Parch Thos Richard Abergwaen.djvu]] #[[Indecs:Camrau mewn grammadeg Cymreig (IA camraumewngramma00apiw).pdf]] #[[Indecs:Caneuon Mynyddog.djvu]] #[[Indecs:Caniadau Cymru.djvu]] #[[Indecs:Caniadau Hiraethog.djvu]] #[[Indecs:Caniadau John Morris-Jones.djvu]] #[[Indecs:Casgliad o ganeuon Cymru.pdf]] #[[Indecs:Ceinion Emrys.djvu]] #[[Indecs:Ceinion Llenyddiaeth Cymreig Cyf I.djvu]] #[[Indecs:Clasuron Rhyddiaith Cymru.djvu]] #[[Indecs:Yr Ysgol Farddol.djvu]] #[[Indecs:Ysten Sioned.pdf]] #[[Indecs:Ystoriau Siluria.djvu]] #[[Indecs:Ystorya de Carolo Magno o Lyfr Coch Hergest.djvu]] #[[Indecs:Ystyron Enwau ym Mhlwyfi Towyn, Llangelynin, Llanegryn etc.pdf]] #[[Indecs:Cofiant a Gweithiau Ieuan Gwynedd.djvu]] #[[Indecs:Cofiant a gweithiau Risiart Ddu o Wynedd.djvu]] #[[Indecs:Cofiant a Phregethau Robert Roberts, Clynnog.djvu]] #[[Indecs:Cofiant Ann Griffiths gynt o Dolwar Fechan.pdf]] #[[Indecs:Cofiant David Davies, Bermo.pdf]] #[[Indecs:Cofiant James Davies Radnor O.djvu]] #[[Indecs:Cofiant Thomas Gee.djvu]] #[[Indecs:Cofiant y Parch David Adams (Hawen).djvu]] #[[Indecs:Cofiant y Parchedig John Jones Talsarn.djvu]] #[[Indecs:Cofiant y Parchedig William Evans, Tonyrefail.djvu]] #[[Indecs:Cwm Glo.djvu]] #[[Indecs:Cyfystyron y gymraeg - sef y casgliad buddugol yn Eisteddfod Genhedlaethol Gwrecsam, 1888 (IA cyfystyronygymra00jone).pdf]] #[[Indecs:Cymru Owen Jones Cyf I.pdf]] #[[Indecs:Cymru Owen Jones Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Dafydd Dafis sef Hunangofiant Ymgeisydd Seneddol.djvu]] #[[Indecs:Diliau Meirion Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Diwygwyr Cymru.djvu]] #[[Indecs:Dr W Owen Pughe.pdf]] #[[Indecs:Drych y Prif Oesoedd 1884.djvu]] #[[Indecs:Drych y Prif Oesoedd 1902.djvu]] #[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]] #[[Indecs:Emrys (Cyfres y Fil).pdf]] #[[Indecs:Emynau a'u Hawduriaid.djvu]] #[[Indecs:Enwogion y Ffydd Cyf I.pdf]] #[[Indecs:Enwogion y Ffydd Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Er mwyn Iesu - pregethau, &c t (IA ermwyniesupreget00jone).pdf]] #[[Indecs:Erthyglau, Pregethau a Chaniadau.djvu]] #[[Indecs:Ffrwythau Dethol.djvu]] #[[Indecs:Ffynnonloyw.djvu]] #[[Indecs:Geiriadur bywgraffyddol o enwogion cymru 1867-Cyf I.djvu]] #[[Indecs:Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion cymru Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Geiriadur Cymraeg a Saesneg Byr, Cyfres y Fil.pdf]] #[[Indecs:Geiriadur ysgrythyrol- yn cynnwys hanesiaeth, duwinyddiaeth, athroniaeth ... (IA geiriadurysgryt03chargoog).pdf]] #[[Indecs:Geirlyfr bywgraffiadol o enwogion Cymru 1870.pdf]] #[[Indecs:Geraint ac Enid a Chaniadau Eraill.djvu]] #[[Indecs:Gwaith barddonol Islwyn - 1832-1878 (IA gwaithbarddonoli00islw).pdf]] #[[Indecs:Gwaith Caledfryn.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Glan y Gors.djvu]] #[[Indecs:Gwaith Lewis Glyn Cothi.djvu]] #[[Indecs:Gwaith William Ambrose (Emrys).djvu]] #[[Indecs:Gweithiau Barddonol a Rhyddieithol Ieuan Gwynedd.djvu]] #[[Indecs:Gweithiau William Pant-y-Celyn, cyfrol 1 (IA pantycelyn gweithiau1).pdf]] #[[Indecs:Gweithiau William Pant-y-Celyn, cyfrol 2 (IA pantycelyn gweithiau2).pdf]] #[[Indecs:Gwersi Mewn Llysieueg.djvu]] #[[Indecs:Gwreichion y Diwygiadau.djvu]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 01.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 02.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 03.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 04.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 05.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 06.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 07.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 08.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 09.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 10.pdf]] #[[Indecs:Hanes Annibyniaeth ym Mhlwyf Ffestiniog.pdf]] #[[Indecs:Hanes Cymru America.djvu]] #[[Indecs:Hanes eglwysi annibynol Cymru Cyf 2.pdf]] #[[Indecs:Hanes eglwysi annibynol Cymru Cyf 3.pdf]] #[[Indecs:Hanes eglwysi annibynol Cymru Cyf 4.pdf]] #[[Indecs:Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf V.djvu]] #[[Indecs:Hanes Llenyddiaeth Gymreig o 1320 hyd 1650.pdf]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Bangor.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Bethesda.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Dinorwig.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Dyffryn Clwyd-Dosbarth Rhuthin.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf III.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Liverpool Cyf I.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Liverpool Cyf II.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Sir Fflint.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Sir Gaerfyrddin.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth yn Nosbarth Trefffynon 1750-1910.djvu]] #[[Indecs:Hanes Morganwg (Dafydd Morganwg).djvu]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Ffestiniog.djvu]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Llandyssul.djvu]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Llanegryn.pdf]] #[[Indecs:Helyntion Bywyd Hen Deiliwr.djvu]] #[[Indecs:Howel Harris yn Llundain.djvu]] #[[Indecs:Hunangofiant Rhys Lewis, Gweinidog Bethel.pdf]] #[[Indecs:Hynafiaethau Llandegai a Llanllechid.pdf]] #[[Indecs:Iolo Morganwg (Cadrawd).pdf]] #[[Indecs:Llenyddiaeth y Cymry - llawlyfr i efrydwyr.djvu]] #[[Indecs:Llinell neu Ddwy.djvu]] #[[Indecs:Llwyn Hudol.pdf]] #[[Indecs:Llyfr emynau (IA llyfrem00jone).pdf]] #[[Indecs:Llyfr Emynau MC a MW 1930.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Gloywi Cymraeg.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Pawb ar Bob-peth.pdf]] #[[Indecs:Llyfr y Tri Aderyn.pdf]] #[[Indecs:Llynnoedd Llonydd.djvu]] #[[Indecs:Manion.djvu]] #[[Indecs:Megys Trwy Dan.djvu]] #[[Indecs:Mesur y Gymraeg (Cymru) 2011.pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth Cymru Cyfrol II.djvu]] #[[Indecs:Methodistiaeth Cymru Cyfrol III.djvu]] #[[Indecs:Methodistiaeth Dwyrain Meirionydd.pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth Môn.pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth yn Nosbarth Colwyn Bay.djvu]] #[[Indecs:O'r Bala i Geneva.djvu]] #[[Indecs:Odl a Chynghanedd.djvu]] #[[Indecs:Orgraff yr Iaith Gymraeg (adroddiad 1928).djvu]] #[[Indecs:Oriau'r Hwyr.pdf]] #[[Indecs:Penillion ystyriol rhagorol yn dangos nad oes ag na fy ag na fydd dim waeth na phechod, pob meddwl, gair a gweithred croes i ewyllys Duw a elwir yn bechod (IA wg35-1-172).pdf]] #[[Indecs:Pigion Englynion Fy Ngwlad Casgliad 1.djvu]] #[[Indecs:Pigion Englynion Fy Ngwlad Casgliad 2.djvu]] #[[Indecs:Plant y Goedwig.djvu]] #[[Indecs:Plant y Goedwig.pdf]] #[[Indecs:Prif Emynwyr Cymru.pdf]] #[[Indecs:Prydnawngwaith y Cymry.djvu]] #[[Indecs:Red Book of Hergest - Jesus College MS 111.djvu]] #[[Indecs:Robert Owen Apostol Llafur Cyf 1.djvu]] #[[Indecs:Robert Owen, Apostol Llafur, Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Saith o Farwnadau.pdf]] #[[Indecs:Tair o gerddi newyddion - Yn gyntaf, Cerdd yn erbyn tyngu a chablu enw Duw, ar Crimson velvet, neu Gwynfan Brydain (IA wg35-1-179g).pdf]] #[[Indecs:Taith y pererin darluniadol.pdf]] #[[Indecs:Tecel gan Gabriel Parry, cyhoeddwyd yn 1854.pdf]] #[[Indecs:Tecel gan Gabriel Parry.pdf]] #[[Indecs:Teithiau yng Nghymru Pennant.pdf]] #[[Indecs:Testament Newydd (1894).djvu]] #[[Indecs:Testament Newydd ein Harglwydd a'n Hiachawdwr Iesu Grist.djvu]] #[[Indecs:Traethodau ac Areithiau R J Derfel.pdf]] #[[Indecs:Trystan ac Esyllt.djvu]] #[[Indecs:Twm o'r Nant Cyf I.pdf]] #[[Indecs:Wil Brydydd y Coed.pdf]] #[[Indecs:Y Beibl (Argraffiad Caergrawnt 1891).djvu]] #[[Indecs:Y Bibl Cyssegr-Lan (BFBS 1861).pdf]] #[[Indecs:Y Bywgraffydd Wesleyaidd.djvu]] #[[Indecs:Y Digrifwr Cymraeg.djvu]] #[[Indecs:Y Mabinogion Cymreig-sef, Chwedlau rhamantus yr hen Gymry.pdf]] #[[Indecs:Y Monwyson.djvu]] #[[Indecs:Y Pigion.djvu]] #[[Indecs:Y tadau methodistaidd Cyf II.djvu]] #[[Indecs:Y trydydd cynyg Mynyddog.djvu]] #[[Indecs:Yr ail Gynnyg, Mynyddog.djvu]] #[[Indecs:Yr athrawes o ddifrif.pdf]] #[[Indecs:Yr Efengyl yn ol Ioan XI-XXI (Esboniad 1931).djvu]] #[[Indecs:Yr Iaith Gymraeg 1785 1885 1985.djvu]] #[[Indecs:A pocket dictionary, Welsh-English.djvu]] #[[Indecs:Aleluia - neu, lyfr o hymnau (IA aleluianh00will).pdf]] #[[Indecs:Argraphiad newydd o eiriadur beiblaidd (IA argraphiadnewydd00browuoft).pdf]] {{Div col end}} ==Angen testun cyfansawdd== {{Div col}} #[[Gwaith Ann Griffiths]] #[[Gwaith Dewi Wnion]] #[[Gwaith John Davies]] #[[Gwaith John Hughes]] #[[Gwaith S.R.]] #[[Gwaith Thomas Griffiths]] #[[Hanes bywyd Thomas Edwards bardd gynt o'r Nant]] #[[Hanes Bywyd Thomas Williams, Capelulo]] #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf II]] #[[Hanes llenyddiaeth ac enwogion Llanllechid a Llandegai]] #[[Hen Gymeriadau Dolgellau]] #[[Oll synnwyr pen Kembero ygyd]] #[[Penillion Telyn Llyfrau'r Ford Gron]] #[[Rhodd Mam i'w Phlentyn]] {{Div col end}} <br> ==Wedi sganio efo peiriant Wiki UK== ■ Wedi cyhoeddi ▲ Rhannau wedi eu cyhoeddi ●Problemau cyhoeddi {{Div col}} #[[Indecs:Blagur y Gwanwyn a Chaneuon Ereill.djvu]] #[[Indecs:Goronwy ar Grwydr 1, Italia Dlos.djvu]]■ #[[Indecs:Hunangofiant Tomi.djvu]]■ #[[Indecs:Beirdd a Bardd-rin Cymru Fu.djvu]] #[[Indecs:Hanes Gwareiddiad.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Bywyd Dic Aberdaron Twm o'r Nant.djvu]]■ #[[Indecs:Am dro i Fadagascar.djvu]]■ #[[Indecs:Elfennau Beirniadaeth Lenorol.djvu]] #[[Indecs:Caniadau Gwili.djvu]]■ #[[Indecs:Caniadau (T. Gwynn Jones).djvu]]■ #[[Indecs:Yng Ngwres y Dydd.djvu]]■ #[[Indecs:Y Fainc Sglodion.djvu]]■ #[[Indecs:Cathlau Bore a Nawn.djvu]]■ #[[Indecs:Derwyn neu Pob Pant a Gyfodir (Nofel).djvu]]■ #[[Indecs:Ceinion Llenyddiaeth Cymreig Llyfr 2.djvu]] #[[Indecs:Anturiaethau Robinson Crusoe.djvu]]■ #[[Indecs:Nansi'r Dditectif.djvu]]■ #[[Indecs:Nedw (llyfr).djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Porthmadog ei Chrefydd a'i henwogion.djvu]]■ #[[Indecs:Teulu Bach Nantoer.djvu]]■ #[[Indecs:Orgraff yr Iaith Gymraeg (adroddiad 1928).djvu]] #[[Indecs:Ceiriog a Mynyddog.djvu]]■ #[[Indecs:Bro fy Mebyd a Chaniadau Eraill.djvu]]■ #[[Indecs:Branwen Ferch Llyr (Tegla).djvu]]■ #[[Indecs:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu]]■ #[[Indecs:Oriau Gydag Enwogion.djvu]]■ #[[Indecs:Prif Feirdd Eifionydd.djvu]]■ #[[Indecs:Y Lleian Lwyd.pdf]]■ #[[Indecs:Storïau o Hanes Cymru cyf I.djvu]]■ #[[Indecs:Meini Gwagedd.djvu]]■ #[[Indecs:Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf I.pdf]]■ #[[Indecs:Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf II.djvu]]■ #[[Indecs:Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf I.djvu]]■ #[[Indecs:Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf II.djvu]]■ #[[Indecs:Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf III.djvu]]■ #[[Indecs:Blodau Drain Duon.djvu]]■ #[[Indecs:Bugail y Bryn.djvu]]■ #[[Indecs:Gwilym a Benni Bach.djvu]] #[[Indecs:Y Wen Fro.djvu]]■ #[[Indecs:Ffynnonloyw.djvu]]● #[[Indecs:Breuddwydion Myfanwy.djvu]]■ #[[Indecs:Beryl.djvu]]■ #[[Indecs:Fy Mhererindod Ysbrydol.djvu]]■ #[[Indecs:Patrymau Gwlad.djvu]]■ #[[Indecs:Pererindod Heddwch.djvu]]■ #[[Indecs:Profiadau Pellach 01.djvu]]■ #[[Indecs:Tan yr Enfys.djvu]]■ #[[Indecs:Ysgrifau Puleston.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant y Parch David Adams (Hawen).djvu]] #[[Indecs:Ceinion Llenyddiaeth Cymreig Cyf I.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant Watcyn Wyn.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant D Emlyn Evans.djvu]]■ #[[Indecs:Humphrey Jones a Diwygiad 1859.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant Dr. Joseph Parry Mus. Doc. (1841-1903).djvu]]■ #[[Indecs:Gwreichion y Diwygiadau.djvu]] #[[Indecs:Erthyglau, Pregethau a Chaniadau.djvu]] #[[Indecs:Ysgrifau (John Breese Davies).djvu]]■ #[[Indecs:Gwrid y Machlyd.djvu]]■ #[[Indecs:Cyfrol Goffa Richard Bennett.djvu]]■ #[[Ysgrifau (Dewi Emrys)]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf]]■ #[[Indecs:Robert Owen, Apostol Llafur, Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig.pdf]]■ #[[Indecs:Yn y Wlad.pdf]]■ #[[Indecs:Hanes Plwyf Llanegryn.pdf]] #[[Indecs:Hanes Mynachdai.pdf]] #[[Indecs:Cerddi Hanes.pdf]]■ #[[Indecs:Beirdd y Bala.pdf]]■ #[[Indecs:Noson o Farug.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Joshua Thomas.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Del (OME).pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Dewi Wyn.djvu]]■ #[[Indecs:Brethyn Cartref.pdf]]■ #[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth Dwyrain Meirionydd.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Gwilym Marles.pdf]]■ #[[Indecs:Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil).pdf]]■ #[[Indecs:O Law i Law.pdf]]■ #[[Indecs:Cwm Eithin.djvu]]■ #[[Indecs:Gwaith Huw Morus.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Iolo Goch.djvu]]■ #[[Indecs:Ceris y Pwll.pdf]]■ #[[Indecs:Yr Ogof.pdf]]■ #[[Indecs:Penillion Telyn.pdf]]■ #[[Indecs:Llyfr Owen.pdf]]■ #[[Indecs:Seren Tan Gwmwl.djvu]]■ #[[Indecs:Llyfr Haf.pdf]]■ #[[Indecs:Tro Trwy'r Wig.pdf]]■ #[[Indecs:Tro i'r De.pdf]]■ #[[Indecs:Yr Hwiangerddi (O M Edwards).pdf]]■ #[[Indecs:Y Gelfyddyd Gwta.pdf]]■ #[[Indecs:Rhyfeddodau'r Cread.pdf]]■ #[[Indecs:Ar y Groesffordd.pdf]]■ #[[Indecs:Tom Ellis Gwladgarwr a Gwleidydd.pdf]]■ #[[Indecs:Wat Emwnt.pdf]]‎■ #[[Indecs:Ystoriau Siluria..pdf]]‎ #[[Indecs:Daffr Owen.pdf]]■ #[[Indecs:Y Geilwad Bach.pdf]]■ #[[Indecs:Lewsyn yr Heliwr 01.pdf]]‎■ #[[Indecs:Cofiant David Davies, Bermo.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Sion Cent.pdf]]■ #[[Indecs:Rhobat Wyn.pdf]]■ #[[Indecs:Prif Emynwyr Cymru.pdf]] #[[Indecs:Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785).pdf]]■ #[[Indecs:Iolo Morganwg (Cadrawd).pdf]] #[[Indecs:Diwrnod yn Nolgellau.pdf]]■ #[[Indecs:Hanes Annibyniaeth ym Mhlwyf Ffestiniog.pdf]]●(angen ei ail sganio) #[[Indecs:Dechreuad a Chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Abergele, Pensarn etc.pdf]]■ #[[Indecs:Emrys (Cyfres y Fil).pdf]] #[[Indecs:Cerrig y Rhyd.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith yr Hen Ficer.pdf]]■ #[[Indecs:Capelulo (Elfyn).pdf]]■ #[[Indecs:Dr W Owen Pughe.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Owen Gruffydd o Lanystumdwy.djvu]] #Gwaith Owen Gruffydd, Llanystumdwy.pdf #[[Indecs:Gwaith Hugh Jones, Maesglasau.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Goronwy Owen Cyf II.djvu]]■ #[[Indecs:Gwaith Edward Richard.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Ieuan Brydydd Hir.pdf]]■ #[[Indecs:Y Cychwyn.djvu]]■ #[[Indecs:Llyfr Emynau MC a MW 1930.pdf]]● #[[Indecs:Tro Trwy'r Gogledd.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Robert Owen (Bardd y Môr).pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Glan y Gors.djvu]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Ffestiniog.djvu]] #[[Indecs:Beirdd y Berwyn 1700-1750.djvu]]■ #[[Indecs:Robert Owen Apostol Llafur Cyf 1.djvu]] #[[Indecs:Gwaith Edward Morus.djvu]] #[[Indecs:Brut y Tywysogion Cyfres y Fil.djvu]]■ #[[Indecs:Ap-Vychan-CyK.djvu]]■ #[[Indecs:Cyfrinach y Dwyrain.djvu]]■ #[[Indecs:Ysgolfeistriaid Mr Charles o'r Bala.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Caernarvon.djvu]]■ #[[Indecs:Gwaith Goronwy Owen Cyf I.djvu]]■ #[[Indecs:Drych y Prif Oesoedd Ab Owen.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaid Arfon-Waenfawr.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Clynnog.djvu]]■ #[[Indecs:Trwy India'r Gorllewin.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf III.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf II.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Bethesda.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Dinorwig.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Bangor.djvu]] #[[Indecs:Methodistiaeth yn Nosbarth Colwyn Bay.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Liverpool Cyf I.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Liverpool Cyf II.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Sir Gaerfyrddin.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Dyffryn Clwyd-Dosbarth Rhuthin.djvu]] #[[Indecs:Brithgofion.djvu]]■ #[[Indecs:Profedigaethau Enoc Huws (Addasiad 1939).djvu]]■ #[[Indecs:Yr Hynod William Ellis Maentwrog.djvu]]■ #[[Indecs:Ifor Owen.djvu]]■ #[[Indecs:Syr Owen M Edwards Detholiad o'i Ysgrifau.djvu]]■ #[[Indecs:Storïau Mawr y Byd.djvu]]■ #[[Indecs:Geraint ac Enid a Chaniadau Eraill.djvu]] #[[Indecs:Sŵn y Gwynt Sy'n Chwythu.pdf]]■ #[[Indecs:Cwm Glo.djvu]] #[[Indecs:Llwyn Hudol.pdf]] #[[Indecs:Cofiant Cadwaladr Jones, Dolgellau.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Sir Fflint.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth yn Nosbarth Trefffynon 1750-1910.djvu]] #[[Indecs:Chwalfa.djvu]]■ #[[Indecs:Barddoniaeth Goronwy Owen (gol Llyfrbryf).djvu]]■ #[[Indecs:I'r Aifft ac yn Ol.djvu]]■ #[[Indecs:Cerddoriaeth yng Nghymru (Cyfres Pobun).djvu]]■ #[[Indecs:Howel Harris yn Llundain.djvu]] #[[Indecs:Ymadawiad Arthur a Chaniadau Eraill.djvu]]■ #[[Indecs:Gwlad y Gan a Chaniadau Eraill.djvu]]■ #[[Indecs:Manion.djvu]] #[[Indecs:Astudiaethau T Gwynn Jones.djvu]]■ #[[Indecs:Dyddgwaith.djvu]]■ #[[Indecs:Cymeriadau T. Gwynn Jones.djvu]]■ #[[Indecs:Y Trefedigaethau.djvu]]■ #[[Indecs:Caniadau Cymru.djvu]] #[[Indecs:Odl a Chynghanedd.djvu]] #[[Indecs:Cerddi'r Bwthyn.djvu]]■ #[[Indecs:Emynau a'u Hawduriaid.djvu]] #[[Indecs:Bugail Geirf Lorraine.djvu]]■ #[[Indecs:David Williams y Piwritan.djvu]]■ #[[Indecs:Telynegion (Silyn).djvu]]■ #[[Indecs:Ffrwythau Dethol.djvu]] #[[Indecs:Trystan ac Esyllt.djvu]] #[[Indecs:Gwersi Mewn Llysieueg.djvu]] #[[Indecs:Y Cwm Unig a Chaniadau Eraill.djvu]]■ #[[Indecs:Siôn Gymro.djvu]]■ #[[Indecs:Rhamant Bywyd Lloyd George.djvu]]■ #[[Llio Plas y Nos|Llio Plas y Nos gan R Silyn Roberts]]■ #[[Indecs:Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol II.djvu]]■ #[[Indecs:Caniadau'r Allt.djvu]]■ #[[Indecs:Dafydd Dafis sef Hunangofiant Ymgeisydd Seneddol.djvu]] #[[Indecs:Diwygwyr Cymru.djvu]] #[[Indecs:Gwaith William Ambrose (Emrys).djvu]] #[[Indecs:Blagur Awen Ben Bowen.djvu]] #[[Indecs:Ceinion Emrys.djvu]] #[[Indecs:Cadeiriau Enwog.djvu]]■ #[[Indecs:Catia Cwta.djvu|Catiau Cwta]]■ #[[Indecs:Yr Awen Barod.djvu]]■ #[[Indecs:Yr Efengyl yn ol Ioan XI-XXI (Esboniad 1931).djvu]] #[[Indecs:Bywyd Ieuan Gwynedd Ganddo Ef Ei Hun.djvu]]■ #[[Indecs:Chydig ar Gof a Chadw.djvu]]■ #[[Indecs:Roosevelt.djvu]] #[[Indecs:Llinell neu Ddwy.djvu]]■ #[[Indecs:Telyn Bywyd.djvu]]■ #[[Indecs:Oriau yn y Wlad.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant Hwfa Môn.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes eglwysi annibynol Cymru Cyf 1.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf V.djvu]] #[[Indecs:Yr Hen Lwybrau.djvu]]■ #[[Indecs:Y Pennaf Peth.djvu]]■ #[[Indecs:Atgofion am Dalysarn.djvu]]■ #[[Indecs:Dan Gwmwl (Awena Rhun).djvu]]■ #[[Indecs:Salm i Famon a Marwnad Grey.djvu]]■ {{Div col end}} ===Saesneg=== #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_The_Great_European_War_Vol_1.pdf The History of The Great European War Vol 1] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_II.pdf The History of The Great European War Vol II] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_III.pdf The History of The Great European War Vol III] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_IV.djvu/Index:The History of the Great European War Vol IV.djvu] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:Kalendars_of_Gwynedd.pdf Kalendars of Gwynedd] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:Speeches_and_addresses_by_the_late_Thomas_E_Ellis_M_P.pdf Speeches and addresses by the late Thomas E. Ellis M.P. ] rnpu924uppy2c8nuh0cj2swgansotwd 104 17671 138159 137340 2025-06-02T16:45:06Z AlwynapHuw 1710 138159 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{canoli|{{Mawr|RHAGAIR.}}}} Dyn hynod iawn ar lawer ystyr oedd Mr. Francis Crawshay. Ond yr oedd yn Feistr Gwaith a drigai yn agos iawn at ei weithwyr. Ac am hynny, a'r ddynoliaeth fawr a'i nodweddai ar bob rhyw bryd, cerid ef gan bawb a edmygai onestrwydd, uniondeb, a thrugaredd. Bu i'r Awdur fantais fawr ynglyn â'i hanes, oblegid un o'i "ffeiners" am chwarter canrif oedd fy nhad, a'i ''housekeeper'' am flynyddoedd na wn eu nifer oedd "Pegi Ty Mawr," chwaer i'm tad, a'm modryb innau. Dewiswyd y mwyafrif o gymeriadau Cymraeg y llyfr o blith personau a fucheddai mewn gwirionedd; a digwyddiadau hysbys ydyw'r hanes am helyntion y Ffwrnesi a'r Offis yn nechreu'r ystori, ynghyd a helynt yr Eureka tua'i diwedd. {{Right|LEWIS DAVIES.}} Y Cymer, :Tachwedd, 1929. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 0iuz77brrvcscsv2kvpq5z1e1v56ndj 104 17673 138160 34129 2025-06-02T16:47:28Z AlwynapHuw 1710 138160 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{canoli|{{M-mawr|"Y GEILWAD BACH."}}}} {{canoli|{{mawr|PENNOD I.<br>AWR Y "CASTO."}}}} NOSON oer, dywyll, yn Nhachwedd oedd hi, y glaw mân a fu'n disgyn gydol dydd wedi peidio, a'r niwl tew wedi cymryd ei le, gan gau y tywyllwch yn gynt am y pentre nag a fuasai heb ei len laith. Y pentre hwnnw oedd y Waun Hir, ar y ffin rhwng Brycheiniog a Morgannwg, lle bu llawer meistr anturus gynt yn ceisio ennill ffortun iddo'i hun trwy gloddio'r haearn a "frigai" yn y mynyddoedd oddiamgylch, a'i ddwyn i lawr i làn Cynon i'w doddi yno. Llosgasid eisoes fforest fawr Llwydcoed gan y tadau er gwneuthur golosg yn aberth i'r ffwrnesi mawr a fynnai beunydd yr ymborth hwnnw i'w cylla tân. A phan lwyddodd Anthony Bacon, y meistr mawr o Gyfarthfa, i wneuthur i ffwrdd â'r golosg, oblegid profi ohono fod y glo a enillai ef yn lefel fach Craig y Llyn yn troi y mŵn i well "haearn tawdd" nag a wnaethai'r coed, ef a fu'n gymwynaswr mawr i Ddeheudir Cymru, ac yn enwedig i'r Waun Hir, a ddibynnai bron yn gyfangwbl ar ei bedair ffwrnes ef. Wedi i Bacon farw, bu i'r Waun amryw feistri eraill, a arhosodd yn yr hen le yn ol mesur yr arian a enillasant neu a gollasant. Ond yn 1819 wele deulu'r Crosha yn dyfod i'r llannerch, a hwy am ddeugain mlynedd oedd frenhinoedd y lle. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> iezzrr9a8lhht07628po424e68jfi1k 104 17674 138161 34130 2025-06-02T16:49:08Z AlwynapHuw 1710 138161 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Ond brenhinoedd mewn gwirionedd oeddynt, sef rhai a oedd mor selog ym mudd eu deiliaid ag a oeddynt chwannog i chwyddo eu cyfoeth eu hunain. A phwy oedd y deiliaid hynny? Welwch chwi hwynt?-ffeiners a gofiaid, ''rollermen'', ''pydlers'' a ''forgemen'' wrth y ffwrnesi, mwnwyr a glowyr rhwng Craig y Llyn a Bwllfa Dâr, calchwyr ym Mhenderyn, gwŷr y ''patches'' ar y Rhigos, heblaw gwragedd a phlant, rhai cannoedd ohonynt ar y Waun a'r pentrefi o gylch, a'r cwbl yn derbyn eu bara a chaws oddiwrth y tunelli haearn a fyddid yn eu "casto" yn y tywod rhwng y ffwrnesi a'r afon. "Cestid"—hynny yw, agorid y ffwrnesi i'r haearn tawdd lifo allan ddwywaith yn y dydd, sef am ddeg y bore a deg yr hwyr, ac nid oedd yr haul ei hun yn fwy prydlon ei ddyfod nag "awr y casto" wrth yr afon. Yn wir, gelwai rhai o'r hen frodorion a wyddai ryw beth am eu Beibl, y ddau amser "casto" hyn yn "gwmwl niwl" a "cholofn dân," oblegid pan frethid clai y dorau isaf â'r ffyn haearn hir, rhuthrai'r metel tawdd allan yn ffrydiau tân, gan oleuo'r holl ardal rhwng daear a nen. Ni raid wrth gannwyll i fynd i'w wely ar neb o'r ardalwyr yr awr honno, oblegid goleuid pob ffenestr ar y Waun gan y goelcerth o flaen y ffwrnesi. Ac o weld cymylau nef yn rhudd rhyngddo ag Aberdar, gwybu'r gwladwr ar ucheldiroedd Brycheiniog am awr y gollyngiad yr un modd. O holl aelodau teulu'r Crosha, yr hynotaf ar lawer ystyr oedd Fransis, a elwid gan amlaf yn "Mr. Ffrank" neu "Sgweier Ffrank." Credai ef mewn byw yn agos at ei weithwyr, nid yn unig o ran man a lle, ond o wybod am eu trafferthion a'u llawenydd hefyd. Nid oedd ddim a allasai eu dolurio neu eu llwyddo hwy nag a oedd yntau'n gyfrannog ohono yr un modd. A phan<noinclude><references/></noinclude> nhgd3winjr6resg3tfp3kpnexh29toq 138162 138161 2025-06-02T16:49:27Z AlwynapHuw 1710 138162 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Ond brenhinoedd mewn gwirionedd oeddynt, sef rhai a oedd mor selog ym mudd eu deiliaid ag a oeddynt chwannog i chwyddo eu cyfoeth eu hunain. A phwy oedd y deiliaid hynny? Welwch chwi hwynt?—ffeiners a gofiaid, ''rollermen'', ''pydlers'' a ''forgemen'' wrth y ffwrnesi, mwnwyr a glowyr rhwng Craig y Llyn a Bwllfa Dâr, calchwyr ym Mhenderyn, gwŷr y ''patches'' ar y Rhigos, heblaw gwragedd a phlant, rhai cannoedd ohonynt ar y Waun a'r pentrefi o gylch, a'r cwbl yn derbyn eu bara a chaws oddiwrth y tunelli haearn a fyddid yn eu "casto" yn y tywod rhwng y ffwrnesi a'r afon. "Cestid"—hynny yw, agorid y ffwrnesi i'r haearn tawdd lifo allan ddwywaith yn y dydd, sef am ddeg y bore a deg yr hwyr, ac nid oedd yr haul ei hun yn fwy prydlon ei ddyfod nag "awr y casto" wrth yr afon. Yn wir, gelwai rhai o'r hen frodorion a wyddai ryw beth am eu Beibl, y ddau amser "casto" hyn yn "gwmwl niwl" a "cholofn dân," oblegid pan frethid clai y dorau isaf â'r ffyn haearn hir, rhuthrai'r metel tawdd allan yn ffrydiau tân, gan oleuo'r holl ardal rhwng daear a nen. Ni raid wrth gannwyll i fynd i'w wely ar neb o'r ardalwyr yr awr honno, oblegid goleuid pob ffenestr ar y Waun gan y goelcerth o flaen y ffwrnesi. Ac o weld cymylau nef yn rhudd rhyngddo ag Aberdar, gwybu'r gwladwr ar ucheldiroedd Brycheiniog am awr y gollyngiad yr un modd. O holl aelodau teulu'r Crosha, yr hynotaf ar lawer ystyr oedd Fransis, a elwid gan amlaf yn "Mr. Ffrank" neu "Sgweier Ffrank." Credai ef mewn byw yn agos at ei weithwyr, nid yn unig o ran man a lle, ond o wybod am eu trafferthion a'u llawenydd hefyd. Nid oedd ddim a allasai eu dolurio neu eu llwyddo hwy nag a oedd yntau'n gyfrannog ohono yr un modd. A phan<noinclude><references/></noinclude> 803hrpq1adimg2wewvtgcs1fks626es 104 17675 138163 34131 2025-06-02T16:50:46Z AlwynapHuw 1710 138163 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ddaethai'r pla neu'r haint heibio i'r ardal, fel a ddigwyddasai fwy nag unwaith, gan beri i bawb a allai fyned ymaith i symud oddiyno, nid oedd neb dewrach yn gweini, cysuro, ac estyn cymorth na phreswylydd y Tŷ Mawr—y meistr a wrthodai adael ei bobl yn eu trueni. Mewn gair, gŵr o'r ddynoliaeth oreu oedd Sgweier Ffrank, yn curo cefn pobun a oedd onest ac wyneb-agored, ac yn cashau pob camwri a ffug. O'i addysg foreol siaradai ef Saesneg rhagorol, ac ni bu ef hir mewn gofal o Waith Harn y Waun nag y dysgodd ef Gymraeg hefyd, oblegid nid yn unig yr oedd naw o bob deg o'i weithwyr yn Gymry uniaith, ond brodorion o'r ardal oedd pob swyddog wrth y ffwrnesi, a phob morwyn gyflog yn ei annedd, y Tŷ Mawr, yr un modd. Ar y noson niwlog yn Nhachwedd, 1841, y soniasom eisoes am dani, aethai Mr. Ffrank i fyny i'r pentre, ac yr oedd ar fedr dychwelyd cyn "casto," ac yn cerdded yr heol dywyll a arweiniai i lawr heibio i Bistyll Penhow gyferbyn a'r gwaith, pan wasgarodd y fflam gyntaf ei phelydrau dros yr holl fro. "Da iawn, Gwilym !" ebe'r meistr wrtho ei hunan, "ond munud o flaen dy amser heno. Gwell munud yn gynt nag yn ddiweddar, serch hynny." "Hylo! pwy sy 'na?" ebe fe o glywed sŵn troed yng nghysgod y berth. "Y fi, syr," ebe rhywun gwan mewn ateb, gan ddyfod allan i oleu'r "casto" yr un pryd. "Ie, y fi, wrth gwrs. Fe all pawb w'eyd hynny. Ond pwy yw 'y fi'? A pha fusnes sy gan grwt o d'oed di fod mâs yma yr amser hyn o'r nos?" Hyn a ddywedodd ef yn llym, gan feddwl mai â llerciwr ifanc y siaradai. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> qso7vvifypaeiu5hgjhidbvclxg55c1 104 17676 138164 126503 2025-06-02T16:52:01Z AlwynapHuw 1710 138164 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Morgan Shôn yw f'enw, syr, a mynd wy' i 'weyd wrth Gwilym y Ffwrnes fod ei blentyn bach yn wa'th." "O, 'rwy'n gweld. Beth sydd ar y plentyn ?" "Does neb yn gwpod, syr, ond mae e'n glawd iawn, ta beth." "Gwell iti fynd ar unwaith felny, os nad oes ofan arnot ti." "Ofan, syr! Dim shwd beth. 'Rwy' i mâs bob amser o'r nos." "Beth wyt ti felly? Cwnstab?" "Nage, syr." ''(Hyn gan chwerthin)''. "Gelwad, ac yn ennill coron bob wthnos " "Syndod! Beth wnei di â'r holl arian hynny?" "Wel, syr, gan'ch bod yn gofyn, rhoi nhw i mam. 'Dyw hitha' ddim yn hanner da 'i hunan. Ond rhaid i fi fynd, syr." "Dyna'r ffordd, boy bach. At y fusnes mewn llaw o flaen dim. Dyma rwpath i ti a dy fam. A gwêd wrth Gwilym am ddod ata' i o dan y cloc gynted ag y gall e'." "Diolch i chi, syr, fe wna." Rhedodd y llanc dros y bont at y ffwrnes, a thybiai na bu erioed swllt gwynnach na'r un a welai ef yn disgleirio ar gledr ei law yng ngoleu'r "casto" y noson honno. A chyn myned i'w gwelyau, yr oedd o leiaf ddau deulu ar y Waun yn diolch i Dduw am Mr. Ffrank, ac yn wynebu'r dyfodol yn ddewrach oherwydd cymeradwyaeth dyn da. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> c4stlnr2f11n2gg1zimqvtqaq2jaaae 104 17695 138165 51498 2025-06-02T16:53:35Z AlwynapHuw 1710 138165 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{Mawr|PENNOD II.<br>ORIAU AMRYW.}}}} BORE Gwener yn yr un wythnos ag y rhoddesid y swllt gwerthfawr i'w mab, aeth Beti Shôn at fôn y grisiau yn ei chegin, gan weiddi: "Morgan, cwn! Mae bron a bod yn ddeg o'r gloch!" Bwthyn bychan iawn oedd ei hannedd—un ystafell i lawr, ac un i fyny, fel llawer eraill o dai gweithwyr ar Y Waun y pryd hwnnw, Ond yr oedd un fantais o'i hochr hi yn y preswylfod cyfyng, oblegid dim ond hyhi a Morgan oedd ei theulu i gyd, pan oedd llawer o'i chymdogion yn yr unrhyw fath ar dŷ yn gorfod mynnu lle i bump neu chwech o blant, heblaw hwynt-hwy eu hunain. Ymhen ychydig funudau clywai Beti ei mab yn cerdded planciau'r llofft, ac am hynny hi a osodes ei "sincin esmwyth" ef—hynny yw, ei botes o fara, dwfr a siwgr—yn nes i'r tân i'w dwymo. "Rwy'n ddiweddar heddi', mam," ebe'r llanc ar ddyfod ohono a'i got ar ei fraich allan drwy ddrws y staer gerrig, "ond fe fyddaf wedi mynd drwy'r forge a'r ffeindri cyn cino, ac fe wnaf y ffyrnau pydlo ar ol hynny. Dyna lweus fy mod yn gallu torri'r enwau i lawr bob un, yn lle trysto i'r cof i gyd !" "Ie, ond byt dy fwyd! Fe allwn wilheua'r un pryd. Sawl un oedd genti nithwr?" "Rhowch weld: estynnwch y papur 'na ar y seld i fi, 'newch chi?" {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> fqs47m60vlpr94dmz9n1sdt2zn9cd5u 106 41466 138260 85444 2025-06-02T22:29:47Z AlwynapHuw 1710 138260 proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Title=Bugail y Bryn |Author=Elizabeth Mary Jones (Moelona) |Publisher=Evan William Evans, Dolgellau |Year=1917 |Source=djvu |Image=1 |Progress=V |Pages=<pagelist /> |Remarks= }} [[Categori:Nofelau]] [[Categori:Tudalen Indecs]] [[Categori:Elizabeth Mary Jones (Moelona)]] [[Categori:PD-old-70]] [[Categori:Bugail y Bryn]] [[Categori:Llyfrau 1917]] 991g44fzadk8m284e93sgpdz90p3gra 138320 138260 2025-06-03T01:17:16Z AlwynapHuw 1710 138320 proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Title=Bugail y Bryn |Author=Elizabeth Mary Jones (Moelona) |Publisher=Evan William Evans, Dolgellau |Year=1917 |Source=djvu |Image=1 |Progress=V |Pages=<pagelist 1=Clawr 2to5=- 6to7=roman 6=1 8=- 9=1 133=- 134=Clawr /> |Remarks= }} [[Categori:Nofelau]] [[Categori:Tudalen Indecs]] [[Categori:Elizabeth Mary Jones (Moelona)]] [[Categori:PD-old-70]] [[Categori:Bugail y Bryn]] [[Categori:Llyfrau 1917]] fmkxqh19p8dtt9itojt1nulttkwr9nb 104 41470 138153 138117 2025-06-02T16:21:52Z AlwynapHuw 1710 138153 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{Mmm-mawr|BUGAIL Y BRYN.}}}} {{lein|10em}} {{c|{{mawr|I.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|Da gwyddost wrando gweddi—dy weision; {{bwlch}}''Dewisaist eu noddi; {{bwlch|1em}}''A minnau wyf, o mynni, {{bwlch|1em}}Duw Iesu deg, dy was Di.}} {{bwlch|5em}}—GORONWY OWEN. </poem> }} YR wythnos gyntaf o'r flwyddyn newydd oedd,—wythnos y "cwrdde gweddi bob nos," yn ardal Cwmgwynli. Ceid cynulleidfaoedd lliosog yn y cyrddau hyn. Deuai i'r capeli bychain—o bell drwy'r tywyllwch—ffermwyr cefnog, prysur, heblaw'r diaconiaid a'r geneuau cyhoeddus. Deuai eu gweision a'u morwynion, eu gwragedd a'u plant. Deuai'r crefftwr o'i weithdy a'r hen wraig o'i bwthyn. Dywedai un gwr craff am danynt eu bod yn debig iawn i'r oruchwyliaeth gyfarwydd honno ymhlith amaethwyr, sef "mofyn cwlwm." Wedi gorffen a'r cynhaeafau, eid bron bob dydd am wythnos gyfan i'r orsaf neu i lan y môr, a chludid oddi— yno lawer llwyth o lô a chwlwm, ac wedi trin hwnnw a'i roi dan dô, teimlid fod tân ar yr aelwyd am flwyddyn arall wedi ei sicrhau. Yr oedd felly, ar y nos Lun gyntaf o'r flwyddyn 18—, oleu egwan yn pelydru o ffenestri capel Y Bryn, a chlywid swn araf—gerdded drwy'r heolydd lleidiog tuag yno. Daethai rhai o'r hen bobl yno yn gynnar â lanterni ac â ffyn, ac wedi gosod y rhai hyn yn ofalus o dan y sedd, eisteddent yn amyneddgar a defosiynol i ddisgwyl y lleill. Gwaith digon diddorol oedd eistedd yno a gwylio'r naill ar ol y llall yn dod i mewn,—fel yr anifeiliaid i'r arch;—pob.un â'i<noinclude><references/></noinclude> 8vzyxqu4sh9ddyt2zot08osi44upefk 138154 138153 2025-06-02T16:23:40Z AlwynapHuw 1710 138154 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{Mmm-mawr|BUGAIL Y BRYN.}}}} {{lein|10em}} {{c|{{mawr|I.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|Da gwyddost wrando gweddi—dy weision; {{bwlch}}''Dewisaist eu noddi; {{bwlch|1em}}''A minnau wyf, o mynni, {{bwlch|1em}}Duw Iesu deg, dy was Di.}} {{bwlch|5em}}—GORONWY OWEN. </poem> }} YR wythnos gyntaf o'r flwyddyn newydd oedd,—wythnos y "cwrdde gweddi bob nos," yn ardal Cwmgwynli. Ceid cynulleidfaoedd lliosog yn y cyrddau hyn. Deuai i'r capeli bychain—o bell drwy'r tywyllwch—ffermwyr cefnog, prysur, heblaw'r diaconiaid a'r geneuau cyhoeddus. Deuai eu gweision a'u morwynion, eu gwragedd a'u plant. Deuai'r crefftwr o'i weithdy a'r hen wraig o'i bwthyn. Dywedai un gwr craff am danynt eu bod yn debig iawn i'r oruchwyliaeth gyfarwydd honno ymhlith amaethwyr, sef "mofyn cwlwm." Wedi gorffen a'r cynhaeafau, eid bron bob dydd am wythnos gyfan i'r orsaf neu i lan y môr, a chludid oddi— yno lawer llwyth o lô a chwlwm, ac wedi trin hwnnw a'i roi dan dô, teimlid fod tân ar yr aelwyd am flwyddyn arall wedi ei sicrhau. Yr oedd felly, ar y nos Lun gyntaf o'r flwyddyn 18{{bar|2}}, oleu egwan yn pelydru o ffenestri capel Y Bryn, a chlywid swn araf-gerdded drwy'r heolydd lleidiog tuag yno. Daethai rhai o'r hen bobl yno yn gynnar â lanterni ac â ffyn, ac wedi gosod y rhai hyn yn ofalus o dan y sedd, eisteddent yn amyneddgar a defosiynol i ddisgwyl y lleill. Gwaith digon diddorol oedd eistedd yno a gwylio'r naill ar ol y llall yn dod i mewn,—fel yr anifeiliaid i'r arch;—pob.un â'i<noinclude><references/></noinclude> 5akho1e16hcou7embjh893g7mbua1y5 138230 138154 2025-06-02T20:16:46Z AlwynapHuw 1710 138230 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{Mmm-mawr|BUGAIL Y BRYN.}}}} {{lein|10em}} {{c|{{mawr|I.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|Da gwyddost wrando gweddi—dy weision; {{bwlch}}Dewisaist eu noddi; {{bwlch|1em}}A minnau wyf, o mynni, {{bwlch|1em}}Duw Iesu deg, dy was Di.}} {{bwlch|5em}}—GORONWY OWEN. </poem> }} YR wythnos gyntaf o'r flwyddyn newydd oedd,—wythnos y "cwrdde gweddi bob nos," yn ardal Cwmgwynli. Ceid cynulleidfaoedd lliosog yn y cyrddau hyn. Deuai i'r capeli bychain—o bell drwy'r tywyllwch—ffermwyr cefnog, prysur, heblaw'r diaconiaid a'r geneuau cyhoeddus. Deuai eu gweision a'u morwynion, eu gwragedd a'u plant. Deuai'r crefftwr o'i weithdy a'r hen wraig o'i bwthyn. Dywedai un gwr craff am danynt eu bod yn debig iawn i'r oruchwyliaeth gyfarwydd honno ymhlith amaethwyr, sef "mofyn cwlwm." Wedi gorffen a'r cynhaeafau, eid bron bob dydd am wythnos gyfan i'r orsaf neu i lan y môr, a chludid oddi— yno lawer llwyth o lô a chwlwm, ac wedi trin hwnnw a'i roi dan dô, teimlid fod tân ar yr aelwyd am flwyddyn arall wedi ei sicrhau. Yr oedd felly, ar y nos Lun gyntaf o'r flwyddyn 18{{bar|2}}, oleu egwan yn pelydru o ffenestri capel Y Bryn, a chlywid swn araf-gerdded drwy'r heolydd lleidiog tuag yno. Daethai rhai o'r hen bobl yno yn gynnar â lanterni ac â ffyn, ac wedi gosod y rhai hyn yn ofalus o dan y sedd, eisteddent yn amyneddgar a defosiynol i ddisgwyl y lleill. Gwaith digon diddorol oedd eistedd yno a gwylio'r naill ar ol y llall yn dod i mewn,—fel yr anifeiliaid i'r arch;—pob.un â'i<noinclude><references/></noinclude> n0fh63ax24z4cvtkfnro3j4fddiwotz 138269 138230 2025-06-02T22:49:43Z AlwynapHuw 1710 138269 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{Mmm-mawr|BUGAIL Y BRYN.}}}} {{lein|10em}} {{c|{{mawr|I.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|Da gwyddost wrando gweddi—dy weision; {{bwlch}}Dewisaist eu noddi; {{bwlch|1em}}A minnau wyf, o mynni, {{bwlch|1em}}Duw Iesu deg, dy was Di.}} {{bwlch|5em}}—GORONWY OWEN. </poem> }} YR wythnos gyntaf o'r flwyddyn newydd oedd,—wythnos y "cwrdde gweddi bob nos," yn ardal Cwmgwynli. Ceid cynulleidfaoedd lliosog yn y cyrddau hyn. Deuai i'r capeli bychain—o bell drwy'r tywyllwch—ffermwyr cefnog, prysur, heblaw'r diaconiaid a'r geneuau cyhoeddus. Deuai eu gweision a'u morwynion, eu gwragedd a'u plant. Deuai'r crefftwr o'i weithdy a'r hen wraig o'i bwthyn. Dywedai un gwr craff am danynt eu bod yn debig iawn i'r oruchwyliaeth gyfarwydd honno ymhlith amaethwyr, sef "mofyn cwlwm." Wedi gorffen a'r cynhaeafau, eid bron bob dydd am wythnos gyfan i'r orsaf neu i lan y môr, a chludid oddi-yno lawer llwyth o lô a chwlwm, ac wedi trin hwnnw a'i roi dan dô, teimlid fod tân ar yr aelwyd am flwyddyn arall wedi ei sicrhau. Yr oedd felly, ar y nos Lun gyntaf o'r flwyddyn 18{{bar|2}}, oleu egwan yn pelydru o ffenestri capel Y Bryn, a chlywid swn araf-gerdded drwy'r heolydd lleidiog tuag yno. Daethai rhai o'r hen bobl yno yn gynnar â lanterni ac â ffyn, ac wedi gosod y rhai hyn yn ofalus o dan y sedd, eisteddent yn amyneddgar a defosiynol i ddisgwyl y lleill. Gwaith digon diddorol oedd eistedd yno a gwylio'r naill ar ol y llall yn dod i mewn,—fel yr anifeiliaid i'r arch;—pob.un â'i<noinclude><references/></noinclude> o5nekwa1bu5wnv5x2bewrw84apu150k 104 41471 138270 85451 2025-06-02T22:53:25Z AlwynapHuw 1710 138270 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Cododd Dafi Dafis, diacon hynaf yr eglwys, o'i sedd yn ymyl y pregethwr, a chan bwyso ar ei ffon, a symud ei dafod yn ddibaid drwy ei enau gwag,—fel baban cyn cael ei ddaned, edrychodd yn ofalus ar y wynebau o'i flaen. Wedi munud o anesmwythyd i lawer calon, galwodd, John Ifans, ddewch chi mlân, machgen i, i ddachre'r cwrdd?" Gwridodd John yn ysgafn, a phetrusodd am ennyd, ond ufuddhaodd. Un o fechgyn ieuainc mwyaf addawol yr eglwys oedd John Ifans, ac ynddo elfennau amlwg diacon. Yr oedd ei d'ad, Morgan Ifans, Maesyryn, un o ffermwyr cryfaf yr ardal, yn ddiacon er's blynyddau. Teimlai yr. hen Ddafi Dafis faich ei lywyddiaeth o'r cyfarfod lawer yn ysgafnach wedi cael John i ddechreu'r cwrdd, heno pan oedd y gweinidog newydd yn bresennol. Gellid bod yn sicr yr ai John drwy ei ran yn syml a deheuig, heb ddarllen pennod ry faith neu ry amhwrpasol, ac heb ddywedyd pethau rhy ryfedd ar weddi. Gwrandawai ei fam ar John mewn agwedd foddhaus, gan symud ei chorff tal mewn mwynhad addolgar. Ceisiai Leisa ei chwaer ddarganfod effaith ei leferydd ar y gweinidog, ond yn ystod y weddi a'r darllen, ni chafodd y pleser o weled hwnnw unwaith yn codi ei olygon. Er na wasgai ei lygaid a'i law fel ar y dechreu, yr oedd yn dra gofalus i'w cadw yng nghau. Wedi i John Ifans orffen, cododd Dafi Dafis drachefn. Symudodd ei dafod yn brysur fel o'r blaen cyn galw yn araf â llais crynedig, "Sam Griffi, ddewch chi mlân i find a'r cwrdd ymhellach." Eisteddai Sam yn ei agwedd gysurus arferol, ei ddwy fraich wedi eu gosod ar ymyl y sedd o'i flaen yn obennydd i'w ben. Hanner ymuniawnodd ar yr alwad, ac atebodd yn groew â llais bychan main, "Fies i nos Lîn dwetha." "Ddewch chi mlân, Daniel Jones?" ebe Dafi Dafis eto. Cododd Daniel o'i fangre, a symudodd yn araf ymlaen, ei wyneb diwên a'i holl osgo yn ddarlun o'r hunan-ymostyngiad a'r edifeirwch dwysaf, a'i ddwylaw aflonydd fel pe'n hiraethu am y rhaw gyfarwydd i afael ynddi. Safodd wrth risiau'r pwlpud, heb ryfygu mynd hyd at y bwrdd, a chan<noinclude><references/></noinclude> i667t7nqjkdrr1cz1hir3tpjv3w921n 104 41473 138268 85453 2025-06-02T22:48:00Z AlwynapHuw 1710 138268 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>A'r noson honno, fel ar lawer tro arall, rhwng muriau. llwydion capel bach Y Bryn, yn swn ymadroddion anghelfydd yr hen dyddynwr, aeth y byd a'i bethau ymhell o'r golwg, a daeth Duw yn agos. Nid oedd y cyfarfod eto ar ben. Buasai Dafi Dafis yn ofalus i gadw'r dawn cryfa'n olaf. Cyn i Daniel Jones orffen, yr oedd Tomos Bŵen wedi clirio'i. wddf a sychu ei wyneb fel ag i fod yn barod, ond wedi clywed llais crynedig yr hen ddiacon yn ei alw, barnodd Tomos yn weddus betruso lawn dwy funud, a gostwng ei ben gan sydynrwydd y peth cyn beiddio penderfynu. Yna cododd, a cherddodd ymlaen yn wrol. Ym mywyd Tomos Bŵen, Y Mwyndir, fel ym mywydau. rhan fwyaf o honom, yr oedd rhai pethau hollol annealladwy. Yr oedd yn awr dros ei hanner cant oed, yn "enau cyhoeddus" neilltuol o gymeradwy yng nghapel Y Bryn er's deng mlynedd a mwy; er's blynyddau lawer yn byw ar ei fferm ei hun ac yn berchen un arall, eto ni welsid yn dda agor drws y ddiaconiaeth iddo. Dyma gyfle iddo heno i ddwyn ei ragoriaethau neilltuol gerbron y gweinidog newydd. Nid oedd yn hollol amharod, oherwydd, yn ystod y dydd, tra yn yr ydlan yn gyrru'r ceffylau a weithiai'r peiriant dyrnu, cawsai gyfle i adrodd wrtho'i hun eiriau'r weddi a fwriadai offrymu os deuai'r alwad. Tra felly yn arllwys ei genllif geiriau, clywodd ei glustiau effro un ochenaid ddofn oddiwrth y gweinidog, a mwy nag un Amen o gyfeiriadau ereill. Wedi canu drachefn, plygodd yr hen Ddafi Dafis ei ben gwyn i gyfeiriad y gweinidog, ac yn hanner-ofnus, sibrydodd air yn ei glust. Yna distawodd pawb i wrando ar y Bugail. Byr a syml oedd ei eiriau, a distaw a threiddgar oedd ei lais. Mor fawr oedd eu braint i gael dechreu blwyddyn arall,—dalen wen na wyddid eto beth a ysgrifennid arni. O am ysgrifennu yn lân ac eglur fel y gellid ei darllen ar y diwedd gyda mwynhad! Dechreu blwyddyn yn ddechreu cyfle newydd i wneud rhywbeth yn y byd,—i helpu Duw ddwyn i ben Ei fwriadau tragwyddol. Cyd-weithwyr Duw! Uched y fraint! O, orfoledd y syniad! Pa lawenydd fedrai'r ddaear roi i gymharu a hwnnw oedd i'w gael yng ngwasanaeth Duw? Ac wrth ddechreu blwyddyn, i wynebu<noinclude><references/></noinclude> irvt2sgaouwexomqa90drgs9d40wvpb 138271 138268 2025-06-02T22:57:11Z AlwynapHuw 1710 138271 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>A'r noson honno, fel ar lawer tro arall, rhwng muriau llwydion capel bach Y Bryn, yn swn ymadroddion anghelfydd yr hen dyddynwr, aeth y byd a'i bethau ymhell o'r golwg, a daeth Duw yn agos. Nid oedd y cyfarfod eto ar ben. Buasai Dafi Dafis yn ofalus i gadw'r dawn cryfa'n olaf. Cyn i Daniel Jones orffen, yr oedd Tomos Bŵen wedi clirio'i wddf a sychu ei wyneb fel ag i fod yn barod, ond wedi clywed llais crynedig yr hen ddiacon yn ei alw, barnodd Tomos yn weddus betruso lawn dwy funud, a gostwng ei ben gan sydynrwydd y peth cyn beiddio penderfynu. Yna cododd, a cherddodd ymlaen yn wrol. Ym mywyd Tomos Bŵen, Y Mwyndir, fel ym mywydau rhan fwyaf o honom, yr oedd rhai pethau hollol annealladwy. Yr oedd yn awr dros ei hanner cant oed, yn "enau cyhoeddus" neilltuol o gymeradwy yng nghapel Y Bryn er's deng mlynedd a mwy; er's blynyddau lawer yn byw ar ei fferm ei hun ac yn berchen un arall, eto ni welsid yn dda agor drws y ddiaconiaeth iddo. Dyma gyfle iddo heno i ddwyn ei ragoriaethau neilltuol gerbron y gweinidog newydd. Nid oedd yn hollol amharod, oherwydd, yn ystod y dydd, tra yn yr ydlan yn gyrru'r ceffylau a weithiai'r peiriant dyrnu, cawsai gyfle i adrodd wrtho'i hun eiriau'r weddi a fwriadai offrymu os deuai'r alwad. Tra felly yn arllwys ei genllif geiriau, clywodd ei glustiau effro un ochenaid ddofn oddiwrth y gweinidog, a mwy nag un Amen o gyfeiriadau ereill. Wedi canu drachefn, plygodd yr hen Ddafi Dafis ei ben gwyn i gyfeiriad y gweinidog, ac yn hanner-ofnus, sibrydodd air yn ei glust. Yna distawodd pawb i wrando ar y Bugail. Byr a syml oedd ei eiriau, a distaw a threiddgar oedd ei lais. Mor fawr oedd eu braint i gael dechreu blwyddyn arall,—dalen wen na wyddid eto beth a ysgrifennid arni. O am ysgrifennu yn lân ac eglur fel y gellid ei darllen ar y diwedd gyda mwynhad! Dechreu blwyddyn yn ddechreu cyfle newydd i wneud rhywbeth yn y byd,—i helpu Duw ddwyn i ben Ei fwriadau tragwyddol. Cyd-weithwyr Duw! Uched y fraint! O, orfoledd y syniad! Pa lawenydd fedrai'r ddaear roi i gymharu a hwnnw oedd i'w gael yng ngwasanaeth Duw? Ac wrth ddechreu blwyddyn, i wynebu<noinclude><references/></noinclude> qir6kthtkqqj0k4wpjfzcpjpru1olgs 104 41474 138267 138076 2025-06-02T22:45:40Z AlwynapHuw 1710 138267 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ar ystormydd ei gaeaf a hyfrydwch ei haf, felused meddwl mai Tad tyner oedd yn danfon y cwbl, a bod Ei ofal Ef dros bob un a'i nerth at bob rhaid. Wedi eu cyflwyno drachefn mewn gweddi, aeth y gynulleidfa fechan bob un i'w dy, pob un i ddechreu byw ei flwyddyn. <section begin="aaa"/><section end="aaa"/> <section begin="bbb"/>{{c|{{mawr|II.}}}} {{center block| <poem> ::''Ah! must—'' ::''Designer infinite!—'' ''Ah! must Thou char the wood ere Thou canst'' :::''limn with it?'' {{Bwlch}}—FRANCIS THOMPSON. </poem> }} AM fwy nag ugain mlynedd buasai Catrin Lewis yn forwyn yn Y Mwyndir, gyda'r hen Sion ac Ester Bŵen. Morwyn ddistaw, ddiwyd, ffyddlon fu hi, yn gweini, nid â llygad-wasanaeth, ond megis i'r Arglwydd. Ryw noson yn ystod yr amser hwnnw, torrodd tân allan yn ystafell wely unig ferch y teulu, a bu Catrin yn ddigon dewr i ruthro drwy'r flamau i achub y fechan. Wedi'r cyfan, bu farw'r eneth dan effeithiau'r tân a'r braw, a bu agos i Catrin golli ei bywyd hefyd. Cariodd olion ei haberth ar ei dwylaw. ac ar ei hwyneb tra fu byw. Fel cydnabyddiaeth am ei harwriaeth, rhoddodd ei meistr iddi ugain punt, gan ddywedyd yn dyner yr haeddai fwy, ac y cai fwy hefyd ar ryw adeg fwy cyfleus yn y dyfodol. Yng ngrym yr ugain punt hynny, ynghyd â'u hychydi; enillion ereill, mentrodd Griffi Elis a Chatrin Lewis ymbriodi, ac aethant i fyw i Foelygaer,—tyddyn bychan llwm ymhen ucha'r Sir. Yno y ganwyd iddynt eu hunig blentyn at phlentyn eu henoed—Owen Elis. Daeth morwyn arall i'r Mwyndir, yr hon nid adwaenai mo Catrin. A phan bu farw Ester, ac ymhen blynyddau, yr hen Sion ei hun, prin y synnodd Catrin weled na chofiasai'r<section end="bbb"/><noinclude><references/></noinclude> awq034grk0i47amd3pil1yuxgohglyf 104 41479 138264 85459 2025-06-02T22:38:44Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138264 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{Mmm-mawr|Bugail y Bryn}}}} {{c|gan}} {{c|{{Mm-mawr|Elizabeth Mary Jones (Moelona)}}}} <br> <br> <br> {{rule|height=4px}}{{rule}} {{c|DOLGELLAU}} {{c|ARGRAFFWYD GAN E. W. EVANS, LTD, SWYDDFAR "CYMRO".}} {{c|1917}} {{rule}}{{rule|height=4px}} <br> <br><noinclude><references/></noinclude> fh9cswxiq1rrfw00xmqd3r1l8orbssd 104 41483 138273 85463 2025-06-02T23:03:25Z AlwynapHuw 1710 138273 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>gynt, Sul a gwyl, haf a gaeaf, yn yr ardal honno fel mewn llawer ardal arall yng Nghymru. Mewn awyrgylch felly tyfodd Owen Elis hyd yn bymtheg oed. Un bore Sul yn y Gwanwyn, deffrôdd y llanc o gwsg Buasai y Sadwm cynt yn llyfnu'r tir yn galed drwy trwm. y dydd, a gadawsai ei rieni tyner ef ar ei wely i ddadflino tra y buasent hwy eu dau yn cyflawni eu goruchwylion arferol cyn boreufwyd. Cododd Owen ar ei eistedd, gwelodd yr haul yn uchel yn y ffurfafen; plygodd dros erchwyn ei wely er mwyn ceisio darganfod drwy'r symudiadau yn y gegin pa amser oedd. Clywodd un yn chwythu'r tân yn aiddgar, ac un arall yn arllwys llaeth o bedyll." Twimo llâth i'r lloi. Biti saith i'w i," ebe Owen rhyngddo a'i hun. Cyn iddo orwedd yn ol, daeth llais ei dad i fyny ato yn groew drwy ddwndwr y pedyll llaeth a'r chwythu.— "Odw, Catrin, wi am i Owen fod yn brigethwr." Rhyw ochenaid ddofn oedd atebiad y fam, ochenaid oedd fel pe yn cyfleu na fedrai hi feddwl am ddim gogoneddusach mewn bywyd, ond bod y delfryd, O! mor bell ac anghyraeddadwy. Aeth gwaith y gegin yn ei flaen, ac arhosodd Owen fan honno, yn plygu dros erchwyn ei wely ac yn dwys feddwl. Bedair blynedd ymhellach yr oedd Owen Elis yn fyfyriwr yn ysgol ramaderol Maesyrhaf, a chynllun ei fywyd wedi ei dynnu allan yn glir yn ei feddwl. Onid cedd son drwy'r oesau am bobl neilltuol wedi eu galw i waith neilltuol, a llaw Duw wedi eu llywio o'r dechreu drwy gaddug a niwl? Dyna Joseph, a Moses, Daniel a Phaul. Un felly ar raddfa lai oedd yntau yn ddiddadl, neu paham yr oedd mor anhebig i blant o'i oed? Paham y daliasai difrifwch bywyd ef mor fore? Paham y rhodded iddo dalentau yn anad neb o'i gyfoedion? Oedd, yr oedd gwaith neilltuol ar ei gyfer yntau.—pregethu'r efengyl, efallai yn dra gwahanol ac yn fwy rymus na neb yng Nghymru. Buasai Duw yn siarad ag ef ar hyd y blynyddau, geiriau ei dad ar y bore Sabath hwnnw, a'i deffroisai i glywed yr alwad. Gartref ar y tyddyn, llafuriai ei dad a'i fam fore a hwyr i ddwyn eu breuddwyd gogoneddus i ben. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> hi2fm6eflkena8b7orxvunzkndxgy7f 104 41484 138280 85464 2025-06-02T23:12:51Z AlwynapHuw 1710 138280 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Tra yn yr ysgol a'r coleg, yn ymgymysgu a chwmni llon y lleoedd hynny, cafodd Owen Elis olwg newydd ar fywyd, a golwg newydd ar ei natur ei hun. Yr oedd yno dwr o fechgyn ieuainc fel yntau, â'u hwynebau ar y weinidogaeth, ond nid oedd pwysigrwydd y gwaith na dwyster yr alwad nefol wedi dwyn rhyw ddifrifwch neilltuol i'w bywydau hwy. Gwisgai, rhodiai, ymddiddanai a chwarddai y rhan fwyaf o honynt fel dynion ereill. Yr oedd bywyd mewn tref hefyd yn llawer llai llethol na bywyd y wlad. Ni frawychid un yno â mynych orymdeithiau galarus tua'r fynwent brudd. Pan fyddai angladd, eid â'r galarwyr yn frysiog mewn cerbydau cauedig, a dodid y marw allan o olwg gynted ag y gellid rhag aflonyddu ar bleserau'r byw. Nid oedd y nos yno agos mor ddu, na'r gwynt agos mor gwynfannus ag yn ardal Moelygaer. A daeth blwyddi tirfion ieuengoed a llu o fwyniannau newyddion i'w canlyn. Fel gyda'i wersi a'i bregethau, rhagorai Owen Elis ar ei gyd-efrydwyr ymhob chwareuon a difyr-gampau. Daeth y byd a'i swynion afrifed' i'w ddenu. Daeth Pleser a Chlod i gynnyg eu rhoddion iddo, a graddol, graddol giliodd gogoniant y byd anweledig. Eithr ataliwyd ef yn sydyn ar ei yrfa i ddinystr. Un prynhawn tywyll o Dachwedd, ar faes y bel droed, anafwyd ef yn enbyd. Pan ddaeth allan o'r ysbyty dri mis ymhellach, yr oedd yn gloff, a dywedwyd wrtho mai cloff a fyddai am y gweddill o'i oes. Tra'n gorwedd ar ei wely cystudd, cafodd y newydd prudd am farwolaeth ei fam. Methodd fynd adref i roi gair o gysur iddi ar ei gwely angau, ac i gael yr olwg olaf ar ei hwyneb creithiog caredig yn ei harch; a phan, cyn diwedd y flwyddyn ddu, y dilynodd yn gloff, gorff ei dad i'r un fynwent lonydd, dywedai gyda'r Salmydd, "Amgylchynaist fi yn ol ac ymlaen, a gosodaist Dy law arnaf." Byth ar ol hynny, ni chollodd olwg ar ei etholedigaeth ac amcan mawr ei fywyd. Croeshoeliwyd y byd iddo, ac yntau i'r byd. Ddwy flynedd wedi marwolaeth ei dad, a chyn gorffen ei dmor yn y coleg, cafodd alwad i fugeilio eglwys Annibynnol Bryngwynli. Atebodd hi, a dechreuodd ar ei waith yno, fel y gwelwyd eisoes, ar ddechreu'r flwyddyn newydd. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 7iv804il0h5qqtdwverwq0uny5rs0k8 104 41488 138282 138075 2025-06-02T23:16:26Z AlwynapHuw 1710 138282 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|III.}}}} {{center block| <poem> ''Mesur wnaent y byd a'i bwyso,'' :''Coll a rhinweddau ifanc a hen.'' {{bwlch|5em}}—LLEW TEGID. </poem> }} "HELO! Wês pobol miwn ma:" ebe rhywun mewn llais dolefus wrth ddrws Penffynnon, bwthyn Nani a Sali, drannoeth y cwrdd gweddi. "Wês, dewch miwn," ebe Sali, gan godi i roi cadau wrth y tân, a thynnu ei ffedog drosti, rhag ofn fod llwchyn wedi cymeryd yr hyfdra o ddisgyn arni, wedi goruchwyliaeth y glanhau yn y bore. "Simid di stôl, dipin, Nani. Dewch ymlân fan hin, Mestres Ifans." Tua thri o'r gloch yn y prynhawn oedd, yr awr felysaf o'r dydd ym Mhenffynnon, pan oedd y gwaith trymaf wedi ei orffen; y tân megis yn adnewyddu ei nerth wedi ymdrechion y bore, a miwsig y tegell fel llais cyfaill ffyddlon yn swyno'r glust. Awr ffafriol iawn oedd hon i fwynhau un o bleserau prinnaf y byd hwn,—cymdeithas eneidiau cydnaws,—pryd y ceid arllwys cyfrinachau a chyfnewid syniadau ynghylch cwrs y byd. Pa waeth nad oedd y byd" bob amser yn eang, na'r pynciau y ceisid eu dadrys yn rhai ymerodrol, nid oedd eu diddordeb am hynny yn llai. Chwith iawn fuasai gan Anna Ifans, Maesyryn, gael y gair gan neb ei bod yn hoff o chwedleua, ond teimlasai bleser byw iawn y prynhawn hwnnw wrth wisgo'r ffedog liain lân am dani a'r shôl ddu hir am ei gwarr, yn y rhagolwg ar ymgom fach ddifyr ar aelwyd Nani a Sali. "Welwch chi bith i wei nawr. Nani fach, wedi simid ych stôl, rich o i chi ole'ch hinan," ebe hi wrth Nani, â'r oslef leddf arferol. "O, mi weia i yn y tewillwch fel yn y gole, os na fidd codi ne istwn gen i, ne godi magle'r sowdwl ne rwbeth," ebe Nani. "Gnei mi ginta wir," ebe Sali. "Be si'n dior i ti wei yn y tewillwch, a tithe wrthi trw gidol y didd heb neid dim arall? Dima finne a'r hen hosan ma ar y gweill gen i es<noinclude><references/></noinclude> t9b5satn5kvpx9w0r63kcyotgrge8bj 104 41490 138274 85470 2025-06-02T23:04:42Z AlwynapHuw 1710 138274 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Mi isteddith ma am orie a'i dwilo'n segir. Nid am nad all i wei cistel a finne,—wn i'm beth nad all i neid, ma rhwbeth yn lew iawn yndi." "Ma'i'n hala pwer o'i hamser i ddarllen i'r hen ŵr. Ma'i liged e'n wannedd, a mi eith Gwen drw'r dwr a'r tân drosto fe. Ma golwg da'r ddoi ar i gili," ebe Nani. "Wirione, all gamol i bîd tê," ebe Anna Evans. bwer gwell arni nag ar ferched ffermidd. Do's da rheinco ddim amser i ddrichid ar lifir o fore di Llin hid nos Sadwm. Ond camstâc mawr we dod a'r groten o wrth i theili. Beth neithe i mwi se i'n colli 'thacî. Mai fan na da ge os whech mline, ymhell o'i chatre, yn gneid i hinan yn hanner ladi Fidd i mham yn falio fawr i chal i nol mwi, a hithe fel na mond hanner whar i'r plant erill. Pwi we i thad' wn i? Enw i mham si arni hi welwch chi." Chas neb wbod, chi. Ichel iawn we'i mham ariod. Ichel iawn iw Dafi Alun i hinan. Ond ta pwi wedd e, wedd e'n rhiwin pwisig o rwle, ma Gwen yn ladi bob mod— fedd o honi. Chas i 'mo'r ladieiddiwch na i gid o wrth i mham." ebe Sali. "Lodes neis iw i no, ladi ne beido," ebe Nani. "Ma Nani a hithe'n citino i'r dim, welwch chi, Fe a'i darllen a'i hwnco. Da nhwi ma'r amser ochodin. ddarllen y losgron hefid fel ffeirad," ebe Sali. "Wirione," ebe Anna Ifans, "eith ymlân na'r gweinidog gwlei, os na ofalith e. Sdim rhiw leferidd mowr da ge clo. Wi'n leice din a thipin o ddawn da ge, ond hwnna geison ni ochodin. Rhaid i ni shawnso ag e mwi am spel gwlei. Hawir annwl! ''mai'' e'n gloff. We Morgan yn gweid yn i wir e na silwodd e ariod fod e cindrwg ag wedd e neithwr. Wedd e'n ombeidis chi! Falla bod yr altrad tewi ma'n i neid e'n wâth." "Wir, fe wedodd yn neis iawn neithwr no," ebe Sali, gan dynnu ei chadach poced allan, a'i gadw yn ei blyg parchus, a'i dynnu'n ysgafn dros ei gwefusau. "Na bert wedd e'n son am sgrifenni'n lân ac eglir. Weles Miss Martin lawer gwaith yn sgrifenni llithir da'r nos ma. Wedd i llaw i'n simid fel licheden ar y papir, ond we'r cwbwl mor streit a mor lân! Rhwbeth fel ni own i'n ddichmigi am flwiddin wedi i biw yn iawn." {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> i0jaftin290231d9244bobwo2knc7ck 138283 138274 2025-06-02T23:20:16Z AlwynapHuw 1710 138283 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Mi isteddith ma am orie a'i dwilo'n segir. Nid am nad all i wei cistel a finne,—wn i'm beth nad all i neid, ma rhwbeth yn lew iawn yndi." "Ma'i'n hala pwer o'i hamser i ddarllen i'r hen ŵr. Ma'i liged e'n wannedd, a mi eith Gwen drw'r dwr a'r tân drosto fe. Ma golwg da'r ddoi ar i gili," ebe Nani. "Wirione, all gamol i bîd tê," ebe Anna Evans. bwer gwell arni nag ar ferched ffermidd. Do's da rheinco ddim amser i ddrichid ar lifir o fore di Llin hid nos Sadwm. Ond camstâc mawr we dod a'r groten o wrth i theili. Beth neithe i mwi se i'n colli 'thacî. Mai fan na da ge os whech mline, ymhell o'i chatre, yn gneid i hinan yn hanner ladi Fidd i mham yn falio fawr i chal i nol mwi, a hithe fel na mond hanner whar i'r plant erill. Pwi we i thad' wn i? Enw i mham si arni hi welwch chi." Chas neb wbod, chi. Ichel iawn we'i mham ariod. Ichel iawn iw Dafi Alun i hinan. Ond ta pwi wedd e, wedd e'n rhiwin pwisig o rwle, ma Gwen yn ladi bob modfedd o honi. Chas i 'mo'r ladieiddiwch na i gid o wrth i mham." ebe Sali. "Lodes neis iw i no, ladi ne beido," ebe Nani. "Ma Nani a hithe'n citino i'r dim, welwch chi, Fe a'i darllen a'i hwnco. Da nhwi ma'r amser ochodin ddarllen y losgron hefid fel ffeirad," ebe Sali. "Wirione," ebe Anna Ifans, "eith ymlân na'r gweinidog gwlei, os na ofalith e. Sdim rhiw leferidd mowr da ge clo. Wi'n leice din a thipin o ddawn da ge, ond hwnna geison ni ochodin. Rhaid i ni shawnso ag e mwi am spel gwlei. Hawir annwl! ''mai'' e'n gloff. We Morgan yn gweid yn i wir e na silwodd e ariod fod e cindrwg ag wedd e neithwr. Wedd e'n ombeidis chi! Falla bod yr altrad tewi ma'n i neid e'n wâth." "Wir, fe wedodd yn neis iawn neithwr no," ebe Sali, gan dynnu ei chadach poced allan, a'i gadw yn ei blyg parchus, a'i dynnu'n ysgafn dros ei gwefusau. "Na bert wedd e'n son am sgrifenni'n lân ac eglir. Weles Miss Martin lawer gwaith yn sgrifenni llithir da'r nos ma. Wedd i llaw i'n simid fel licheden ar y papir, ond we'r cwbwl mor streit a mor lân! Rhwbeth fel ni own i'n ddichmigi am flwiddin wedi i biw yn iawn." {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> e4295r0wdhxwxdfe8np1doc7e2j2gjt 104 41501 138275 85482 2025-06-02T23:05:33Z AlwynapHuw 1710 138275 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>datblygai Natur, yr oedd ei ysbryd yntau i ddatblygu i lawn ogoniant haf a ffrwythlondeb Hydref. O dymor hapus i ddyfod, wedi i'r anawsterau gael eu trechu o un i un! Cofiai am dano ei hun, pan yng ngwres ei ddeffroad cyntaf, fel yr hiraethasai am ei ryddhau oddiwrth yr hualau a geidw ieuenctyd yn rhwym wrth y ddaear. Llawer gwaith y dymunasai fod yn hanner cant oed, a chynhyrfiadau enaid ac ystormydd calon wedi eu tawelu am byth; i'r fath uchderau y gallai esgyn, a chymaint fedrai wneud o waith. awr, wele ef wedi ei arwain gan Ragluniaeth i'r cwrr bychan hwn o Gymru, lle ni chlywid cyffro bywyd ond o bell, lle nad oedd berigl i bleserau ei dynnu oddiar y llwybr, lle nad oedd unrhyw afael gref iawn o'r ddaear i'w gadw'n ol. Y fath drafferth gymerai Duw gydag ef! Pwy feiddiai ameu fod Duw'n sylwi ar yr unigolyn? Gallai ef ganfod eisoes y paham am bob tro yn ei yrfa ef. Daeth ffermdy Llainddu i'r golwg. Yma yr oedd i alw gyntaf. Wrth neshau at y tŷ, daeth rhyw ofn ar ei ysbryd. Mor annigonol i'w waith mawr y teimai. Pedair ar hugain oed oedd, yr oedd y sawl y bwriadai ymweld â hwy wedi byw lawer yn hwy nag ef yn y byd. Anadledd ddymuniad ar Dduw am help i ddweyd rhywbeth a fyddai o les. rhywbeth a godai olwg pobl o'r ddaear. Gwaith cymharol hawdd oedd pregethu o'r pwlpud ar y Sul, y gamp oedd medru cydio'r gwirioneddau mawr wrth helyntion bywyd beunyddiol. Yr oedd twrr o blant yn Llainddu. Bu rhai ohonynt mor ffodus a gweld y gweinidog yn dod o draw, a chlywodd yntau gyhoeddi ei ddyfodiad mewn lleisiau uchel ar draws y buarth, ac yna swn rhedeg gwyllt a chau drysau. Pan ddaeth ymlaen hyd at dai'r anifeiliaid, nid oedd neb i'w weled, ond o dan un o'r hen ddrysau anniben gwelai bum neu chwe phar o draed bychain, a thrwy'r agennau, gwelai lygaid bychain syn yn ei wylio. Dynesodd at y tŷ. Cawsai un o'r plant y presenoldeb meddwl i redeg i ddweyd wrth ei mam ei fod yn dod. Wrth guro'n hanner ofnus ar y drws, clywodd fwced yn disgyn yn drystiog ar y llawr cerrig, a llais blinedig yn dweyd,— "O, taw son! Wirione! ma le iddo!" Curodd y gweinidog drachefn, a gwnaeth Mari Pŵel ei hymddangosiad. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 3ks8l5c121p75n2f1uuhw53sbdsvm1x 104 41509 138288 85491 2025-06-02T23:45:17Z AlwynapHuw 1710 138288 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ie—hm— eithr mewn ysbryd a gwirionedd.' Mi fues i'n. dipyn o gwrddwr unwaith, ond fues i ariôd yn nodedig o flaenllaw gyda gwaith capel. Does gen i fawr o feddwl o lawer sy felly. Ofynnir dim i mi ar y diwedd, welwch chi, Sawl gwaith buest ti'n y capel?' ond Shwt buest ti byw?" Ond, yn sicr," ebe'r gweinidog, "hyd nes daw pobl yn berffeithiach, mae gweinidogaeth capel ac eglwys yn angenrheidiol. All dynion cyffredin mewn gwlad na thre ddim addoli mewn ysbryd ac mewn gwirionedd heb help y pethau allanol yma. Dyna foddion gras onte? "Rych chi'n iawn, rych chi'n iawn. Ond ma perigl o'r ochor arall i bobol bwyso gormod arnyn nw gynhyrchu iechyd yw e, ac nid yr iechyd i hunan, falle nad yw'r un moddion ddim yn cytuno â phawb." Daeth gwên siomedig i wyneb y pregethwr. "Dyna berigl Cymru a'i channoedd capeli ac eglwysi," ychwanegai Dafydd Alun,— "meddwl mai bod yn aelod eglwysig yw crefydd. Wirionedd i, na proffeswyr crefydd yng Nghymru yn debig iawn ag oedden nw yng ngwlad Canaan yn amser Crist, yn meddwl taw nhwy'n unig sy'n diall y ffordd i'r bywyd. Ma'r capeli a'r eglwysi wedi gneud twysged o les i Gymru, ond cyn bo hir,—fe fyddwch chi byw i weld hynny,—fe fydd raid cal rhyw foddion gras o natur wahanol, hyd yn oed yn e'n gwlad ni. Ma pobol yn colli golwg ar yr ysbrydol. Ma gofid ne drallod mowr yn amal yn dwyn dyn i'w le. Fe ddaw rhyw gynnwrf tebig ryw ddiwrnod i ysgwyd y genedl yn gyfan yn ol at y pethe mowr. "Ond, ond," ebe'r gweinidog yn hanner ofnus, "yn lle cadw o'r capeli am fod y crefyddwyr mor amherffaith, ai nid ein dyledswydd ni yw gwneud ein gore i ddod a phethau yn fwy perffaith?" "Ma hynna shwr o fod yn wir, Daci," ebe Gwen. "Gyda chi'r ieuanc ma'r cyfle te," ebe Dafydd Alun. "Ma'n amser i ar ben. Wnawn i ddim rhyw bŵer o les mwy tawn i'n mynd i'r cwrdd yn gyson". "Fe fuse esiampl dyn fel chi'n gwneud llawer," ebe'r gweinidog. "Does dim eisie esiampl i fyn'd i'r cwrdd," ebe'r hen ŵr.<noinclude><references/></noinclude> hhu3nan0wo8233o022ih4otgcuzkpqt 104 41510 138289 85492 2025-06-02T23:47:38Z AlwynapHuw 1710 138289 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Mae pawb yn gneud hynny ffor hyn. Ma digon o eisie esiamplau i fyw'n onest, yn eirwir, yn ddi—genfigen. Rw i'n treio gneud hynny." "Rhwbeth fel na ma Esaiah'n weid yn y bennod ddarllenson ni bore heddi," ebe Gwen, a difynnodd yr adnodau o'i chof: "Ai dyma yr ympryd a ddewisais? dydd i ddyn i gystuddio ei enaid? Ai crymu ei ben fel brwynen ydyw, a thaenu sachlian a lludw arno? Ai hyn a elwi yn ympryd, ac yn ddiwrnod cymeradwy gan yr Arglwydd? Onid dyma yr ympryd a ddewisais? Datod' rhwymau anwiredd, tynnu ymaith feichiau trymion, a gollwng y rhai gorthrymedig yn rhyddion, a thorri o honoch bob iau? Onid torri dy fara i'r newynog, a dwyn o honot y crwydriaid i dŷ? A phan welych y noeth ei ddilladu; ac nad ymguddiech oddiwrth dy gnawd dy hun?" Trodd y gweinidog ei lygaid o syllu ar Gwen, a dywedodd," Rhaid i mi ddweyd hyn: 'Rwyf erbyn hyn yn gyfarwydd a'r rhan fwyaf o aelodau'r eglwys yn Y Bryn, ond chefais i neb eto mor ysbrydol eu meddwl a chwi eich dau. Rw i am i chi ddod i'r cwrdd nawr am reswm arall hollol,—pan alloch chi, Dafydd Alun,—i fod yn galondid i mi, i mi gael teimlo fod rhywun yn y gynulleidfa yn fy neall." "Mi na i—mi wnaf fi i Daci ddod mwy, amell waith," ebe Gwen. "A pheth arall," ebe'r gweinidog, a'i lygaid yn disgleirio, mae mwy mewn crefydd na bod yn orest, a geirwir, a digenfigen, mwy hyd yn oed na datod rhwymau anwiredd a thorri bara i'r newynog, ac yn y blaen fel mae Esaiah 'n dweyd. A ddarllensoch chi ar ddiwedd y bennod am yr ymhyfrydu' yna? Y gorfoledd hwnnw na wyr y byd ddim am dano, y gorfoledd hwnnw sy'n codi dyn ymhell uwchlaw'r ddaear, nes gwneud holl gysylltiadau daear yn ddibwys, ie, sy'n gweddnewid y byd i gyd! Ma hynna mewn crefydd, a rw i'n credu taw yn y cysegr mae teimlo hwnna ar ei fan gore." Pan gododd y gweinidog i fynd, cofiodd Gwen yn sydyn nad oedd wedi cynnig bwyd iddo, fel y gwnai pob teulu yn y wlad i ymwelwyr. "O, Mr. Elis, arhoswch, fe ddaw tê'n barod' 'mhen cwpwl o finide," ebe hi. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> ced880lvx0m32al7erpmmbpezu10gjo 104 41511 138290 138070 2025-06-02T23:49:02Z AlwynapHuw 1710 138290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Diolch. Rhaid i mi fynd nawr, a mi ges dê yn Y Glaslwyn. Roedd yn well gen i'r ymgom yna a chwi eich dau nag un pryd o fwyd." Felly ffarweliwyd. Aeth y gweinidog, a meddyliau am Gwen yn torri ar draws ei feddyliau arferol am ei waith, a blinai Gwen drwy weddill y dydd am anghofio o honi estyn croesaw arferol y wlad i'r gweinidog newydd. <section begin="aaa"/><section end="aaa"/> <section begin="bbb"/>{{c|{{mawr|VII.}}}} {{center block| <poem> ''Nis gwyr dyn ei ddamwain.'' {{bwlch|5em}}—HEN DDIHAREB. </poem> }} SAFAI Isaber ar lawr yn bur isel yn y cwm. Dim ond lled yr ardd ac un cae a'r ddol oedd rhyngddo a'r afon Gwynli. Arweiniai lôn gul heibio Penffynnon,—tŷ Nani a Sali, ac i fyny'n hir a serth am fwy na hanner milltir, nes dod allan i'r ffordd fawr sydd rhwng Abergwynli a Thre'r ynys. O'r fan hon ceid llawn olwg ar y dyffryn hardd islaw. Gwelid simneiau gwynion y ffermdai yn ymddangos. drwy'r coed talgryf a'u cysgodai, ac ar ymylon rhai o'r caeau gwyrddlas codai bythod' tô gwellt eu pennau'n siriol. Fan draw, gwelid y pentref bach, ac yn ei ganol y capel gwyngalchog a'r fynwent lonydd. O'r tu ol, ymgodai'r tir yn raddol nes cyrraedd y rhosydd eang a'u swyn dihysbydd. I'r cyfeiriad arall, ymledai'r dyffryn nes graddol ymgolli yn nyffryn brasach yr Afon Fawr. Ar y gorwel pell gwelid y mynyddau'n ymgodi'n fawreddog, ac weithiau, ar hwyrnos dawel a chlir, clywid ysgrech oer y tren, a gwelid ei fwg gwyn fel colofn o niwl ar eu godre. Un noson hyfryd ym mis Mai, wedi godro a gorffen gwaith ei dydd, aeth Gwen at ei thadcu, yr hwn eisteddai, yn ol ei arfer, yn ysmocio ei bibellaid ar foncyff pren yn yr ardd, a dywedodd,—Daci, wi'n mind a'r diferin llâth ma i Penffynnon. Fidda i nol 'ninion." {{nop}}<section end="bbb"/><noinclude><references/></noinclude> ljdn3v38mpblx8zb0l3pd09zkslnrrk 104 41512 138276 85494 2025-06-02T23:06:43Z AlwynapHuw 1710 138276 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Ond yr oedd Nani wedi noswylio. Daeth ei llais at Gwen d'r diddosrwydd 'tu ol i lenni glân yr hen wely mawr,— "Mind i'r gweli gida'r fiwch, a chodi gida'r hedidd." Yr oedd Sali'n brysur yn golchi'r llestri ar ol y swper o gawl dwr, a themtiwyd Gwen i gymeryd gwib, fel y gwnai weithiau fin hwyr yn yr haf, wrthi ei hun i ben pellaf y lôn. Arhosodd yn ymyl hen lidiart lwyd cyn dod i'r ffordd fawr, gan bwyso'i phen arni a myfyrio. Fynychaf, tawel ei meddwl fyddai Gwen. Cai dyfroedd cyfoethog bywyd lifo'n llyfn dros ei henaid. Heno, yr oedd ei meddwl yn anniddig ac yn llawn cwestiynau heb ateb iddynt yn ei phrofiad hi. Edrychai ar y dyffryn o'i blaen, a sylweddolai fod cylch ei hadnabyddiaeth i gyd bron rhwng y capel bychan ar yr aswy a bwthyn ei thadcu ar y dde. Brinned oedd ei chyfle am gymdeithas! Ei thadcu, Nani a Sali, merched Maesyryn, ac ychydig ereill na wyddai fwy am fywyd na hithau oedd uni rai cyfarwydd ei byd. Deuai Mr. Puw, y rheithor, weithiau i gael ymgom a'i thadcu, ond yng nghwmni hwnnw. teimlai'n reddfol mai distaw y disgwylid hi fod. Aethai tair wythnos heibio oddiar ymweliad Owen Elis. Wedi dod mor agos atynt y tro hwnnw; wedi arllwys ei brofiadau fel y gwnaethai, disgwyliasai Gwen ei weld yn dod drachefn; ond yr unig olwg a gawsai arno wedi hynny oedd o'i sedd yn y capel. Gwelsai ef y Sul yn ysgwyd llaw a'i thadcu, a phan ddaethai hi i'w gyfer wrth fynd allan, ni wnaethi Mr. Elis ond edrych arni'n syn, a rhoi rhyw hanner—gwên freuddwydiol iddi. Teimlai Gwen yn sicr na chofiai pwy oedd hi. Yr oedd y wên honno o flaen ei llygaid o hyd, ac ymgymysgai fel yn awr, a blinderau bychain ereill ei bywyd. Darllenai i'w thadeu'n gyson y papur newydd a gaent bob dydd o dŷ'r ffeiriad,' ac nid oedd hynny heb ei effaith arni. Yr oedd cymaint o bethau diddorol yn y byd na wyddai hi ddim. am danynt,—cymaint o broblemau ag arni eisieu eu d'adrys. Edrychai ar y mynyddau obry fel rhyw gewri yn gwylio drws y byl mawr tudraw ac yn ei gau yn ei herbyn, a rywfodd, ni ddug yr hwyrnos tawel hwnnw yr hedd arferol i'w bron. Wedi troi drachefn tuag adref, gan gerdded yn fyfyrgar i lawr drwy'r lôn, brawychwyd calon Gwen pan welodd, ychydig latheni oddiwrthi, yn pori'r cloddiau'n hamddenol,<noinclude><references/></noinclude> 33xeo1ecm35uus8px9tfpy4z1c2lud5 14 52272 138263 111845 2025-06-02T22:33:45Z AlwynapHuw 1710 138263 wikitext text/x-wiki [[File:Bugail y Bryn.djvu|bawd|page=1]] [[Categori:Elizabeth Mary Jones (Moelona)]] [[Categori:Llyfrau 1917]] [[Categori:Llyfrau'r 1910au]] [[Categori:Nofelau]] 588zjfeepfm35nolc5d1olis6r9la3m 2 60395 138322 138027 2025-06-03T01:22:11Z AlwynapHuw 1710 138322 wikitext text/x-wiki {{header | title =Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau 2025 | author = | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau 2024]] | next = | notes = Llyfrau a gyhoeddwyd ar Wicidestun yn 2025 }} #[[Bugail y Bryn|Bugail y Bryn gan Moelona]] #[[Bil y Gymraeg ac Addysg|Bil y Gymraeg ac Addysg (Cymru) 2025 gan Senedd Cymru]] #[[Y Fainc Sglodion|Y Fainc Sglodion gan John William Jones]] #[[Beirdd y Berwyn 1700-1750|Beirdd y Berwyn 1700-1750 gol O. M. Edwards]] #[[Y Geilwad Bach|Y Geilwad Bach gan Lewis Davies, y Cymer]] #[[Murmuron Awen|Murmuron Awen gan Robert Roberts (Gwaenfab)]] #[[Clawdd Terfyn|Clawdd Terfyn gan Robert Dewi Williams]] #[[Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol II|Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol II gan Owen Wynne Jones (Glasynys)]] #[[Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol I|Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol I gan Owen Wynne Jones (Glasynys)]] #[[Cofiant, neu Hanes bywyd a marwolaeth y Parch. Thomas Jones, Dinbych|Cofiant y Parch. Thomas Jones, Dinbych gan Thomas Jones, Dinbych]] #[[Chydig ar Gof a Chadw|Chydig ar Gof a Chadw gan William Thomas Edwards (Gwilym Deudraeth)]] #[[Hugh Owen Bronyclydwr Apostol y Gogledd|Hugh Owen Bronyclydwr Apostol y Gogledd gan Zachary Mather]] #[[Siôn Gymro (llyfr)|Siôn Gymro (llyfr) gan Ben Davies, Pant-teg]] #[[Cofiant Watcyn Wyn|Cofiant Watcyn Wyn gan Penar Griffiths]] #[[Yr Awen Barod|Yr Awen Barod gan William Thomas Edwards (Gwilym Deudraeth)]] #[[Goronwy ar Grwydr 1, Italia Dlos|Goronwy ar Grwydr 1, Italia Dlos gan Goronwy Jones, Prestatyn]] #[[Hunangofiant Tomi|Hunangofiant Tomi gan Edward Tegla Davies]] #[[Caniadau (T. Gwynn Jones)|Caniadau gan T. Gwynn Jones]] #[[Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf 1|Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf 1 (Mynwy, Meirion, Maldwyn) gan gan Thomas Rees a John Thomas]] #[[Hanes Gwareiddiad|Hanes Gwareiddiad gan Gwilym Arthur Edwards]] #[[Dail y Dderwen|Dail y Dderwen gan William J Richards]] #[[Hanes Bywyd (Dic Aberdaron a Twm o'r Nant)|Hanes Bywyd (Dic Aberdaron a Twm o'r Nant) gol Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Am dro i Fadagascar|Am dro i Fadagascar gan Daniel Owen Jones]] #[[Cerddoriaeth yng Nghymru (Cyfres Pobun)|Cerddoriaeth yng Nghymru (Cyfres Pobun) gan Idris Lewis]] #[[Caniadau Gwili|Caniadau Gwili gan John Jenkins (Gwili)]] #[[Yng Ngwres y Dydd|Yng Ngwres y Dydd gan Joseph Jones (J. J. Drefnewydd)]] #[[Gwlad y Gan a Chaniadau Eraill|Gwlad y Gan a Chaniadau Eraill gan T. Gwynn Jones]] #[[Ymadawiad Arthur a Chaniadau Eraill|Ymadawiad Arthur a Chaniadau Eraill gan T. Gwynn Jones]] #[[Hanes y Lleuad|Hanes y Lleuad ffug awdur Syr John Herschel]] #[[Llinell neu Ddwy|Llinell neu Ddwy gan John Jones (Ioan Brothen)]] #[[Yn Llefaru Eto|Yn Llefaru Eto gan Anhysbys]] #[[Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf III|Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf III gan Emrys ap Iwan]] #[[Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf II|Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf II gan Emrys ap Iwan]] #[[Methodistiaeth Cymru Cyfrol I|Methodistiaeth Cymru Cyfrol I gan John Hughes, Lerpwl]] #[[Y Trefedigaethau|Y Trefedigaethau gan Ifor Leslie Evans]] #[[Telyn Bywyd|Telyn Bywyd gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Cathlau Bore a Nawn|Cathlau Bore a Nawn gan Owen Griffith Owen (Alafon)]] #[[Derwyn neu Pob Pant a Gyfodir (Nofel)|Derwyn neu Pob Pant a Gyfodir (Nofel) gan Robert David Morris]] #[[Ifor Owen (nofel)|Ifor Owen (nofel) gan Henry Emlyn Thomas (Emlyn)]] #[[Ysgrifau (John Breese Davies)|Ysgrifau gan John Breese Davies]] #[[Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf I|Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf I gan Emrys ap Iwan]] #[[Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig|Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig gan Thomas Jones-Humphreys]] #[[Rheinallt ab Gruffydd (Rhamant)|Rheinallt ab Gruffydd (Rhamant) gan Isaac Foulkes]] #[[Y Ddau Frawd|Y Ddau Frawd gan Nel Wyn (sef Llew Tegid)]] #[[Anturiaethau Robinson Crusoe|Anturiaethau Robinson Crusoe cyf gan William Rowlands, Porthmadog]] #[[Cofiant D Emlyn Evans|Cofiant D Emlyn Evans gan Evan Keri Evans]] #[[Telynegion (Silyn a Gruffydd)|Telynegion gan R Silyn Roberts a W. J. Gruffudd]] #[[Gwaith Hugh Jones, Maesglasau|Gwaith Hugh Jones, Maesglasau gol O. M. Edwards]] #[[Y Cwm Unig a Chaniadau Eraill|Y Cwm Unig a Chaniadau Eraill gan Dewi Emrys]] #[[Beddau'r Proffwydi (drama)|Beddau'r Proffwydi (drama) gan W. J. Gruffydd ]] #[[Storio a Chadw dogfennau Ewyllys Crynodeb Gweithredol o Ymateb y Llywodraeth]] #[[Storio a chadw dogfennau ewyllys gwreiddiol. Ymgynghoriad|Storio a chadw dogfennau ewyllys gwreiddiol. Ymgynghoriad gan Lywodraeth y DU]] #[[Nansi'r Dditectif|Nansi'r Dditectif gan Owain Llew Rowlands]] #[[Fel y gwelais Arglwyddes Llanofer]] #[[Ioan Madog (Cymru 1896)]] #[[Llofruddiaeth Thomas Watkins gan Benjamin Jones, Aberdâr 1866]] # [[Ròseen-Dhu|Ròseen-Dhu gan William Sharp (Fiona Macleod) wedi'i gyfieithu gan Owen Griffith Owen (Alafon)]] #[[Son-days (Henry Vaughan)|Son-days gan Henry Vaughan wedi'i gyfieithu gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Can Coffadwriaethol Tanymarian|Can Coffadwriaethol Tanymarian gan John Henry Hughes (Ieuan o Leyn)]] #[[Morwynion Glan Meirionydd|Morwynion Glan Meirionydd gan Lewis Morris (Llewelyn Ddu o Fôn)]] #[[A Poison Tree gan William Blake|A Poison Tree gan William Blake wedi'i gyfieithu gan John Jenkins (Gwili)]] #[[Dewi Idris (Cymru 1899)|Dewi Idris (Cymru 1899) gan Carneddog]] ::''Mai 31=60'' npm2hla7hexuvx6dq9v6rkmd9svvwed 104 61980 138158 126415 2025-06-02T16:44:32Z AlwynapHuw 1710 138158 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{Mm-mawr|Y GEILWAD BACH}}}} <br> <br> {{c|{{Bach|GAN}}}} {{c|{{Mm-mawr|LEWIS DAVIES, Y.H.,}}<br>Y CYMER.}} <br> <br> <br> {{c|LLANELLI:<br>Argraffwyd a Chyhoeddwyd gan<br>James Davies & Co., Ltd., Gwasg Deheudir Cymru.<br>1929.}} <br> <br><noinclude><references/></noinclude> 7y0xbqn0zur6lkxizxyd7fau648056s 104 61986 138166 126422 2025-06-02T16:55:43Z AlwynapHuw 1710 138166 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Y perchyll diened!" ebe fe, "pam na faset ti'n dod lawr ata' i?" "Ond fe fuo," ebe'r llanc gan grynu. "Gad dy gelwdd, y sperbil!" ebe yntau'n ol. A chyd â'r gair, ef a gydiodd yng ngwâr y bachgennyn fel pe i'w ddyrnu. Ar y foment, pwy a ddaeth heibio i'r fan ond Mr. Ffrank ei hun; ac o weld sut yr oedd pethau, ebe fe yn ddigllon wrth y pydler: "Gollwng e', Dai, y funud yma, y blagard mawr!" O glywed y llais, ac o weld y meistr, troes y Samwn Pinc, ac â threm euog gollyngodd y bachgennyn yn rhydd, ac arhosodd yn fud wrth ei ffwrn. Erbyn hynny yr oedd meistr yr iard wedi dyfod o rywle, ac ymddangosai am foment fel ar fedr ffrwydro allan mewn dylif o gabledd—ond, o gofio am bresenoldeb Mr. Ffrank, ef a lwyddodd i'w ffrwyno ei hun, er mor anodd hynny. Ond fel i wneuthur iawn iddo'i hun am atal ei dafod, daeth mwy o gynddaredd i'w lygaid, ac ef a ddaliodd i gyfeirio â'i fynegfŷs at yr haearn llosg hyd nes i Mr. Ffrank ei alw i edrych y ffyrnau ereill gyd âg ef. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 1l4eyaln5sak9wtietji1wleba30b0v 104 61987 138167 126423 2025-06-02T16:56:52Z AlwynapHuw 1710 138167 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD III.<br>O FLAEN Y MEISTR.}}}} PAN aeth Moc Bach yn ol i'w gartref y prynhawn hwnnw, sylwodd ei fam ar unwaith fod rhywbeth allan o le, ac ebe hi yn dirion: "Be' sy'n bod, Morgan?" "Dim, mam, ne'r peth nesa'i ddim. A gafi 'nghino yn awr?" Rhoes Beti ei ginio o'i flaen, ond nid hir y bu hi heb sylwi nad oedd ei mab yn bwyta fel arfer, a'i fod yn edrych hwnt i gongl yr ystafell fel pe mewn myfyrdod dwfn. "Nawr, Morgan," ebe hi o weld hynny, "dwêd di'r cwbl wrth dy fam, 'machgen i, achos alla' i ddim dy helpu cyn gwpod be' sy'n bod, ti'n gweld." Yr atebiad uniongyrchol i hynny oedd ffrwd o ddagrau; ac wedi'r gair tyner hwnnw o du y fam y sy erioed yn well datglowr y galon ifanc na dim arall, ef a fynegodd iddi yr holl hanes. "Piti mawr!" ebe hi, "wa'th yw Dafydd ddim yn ddyn câs o gwbl. Paid ti a gweyd dim yn 'i erbyn, i 'neud pethau'n wa'th. Fe fydd yn ddicon caled arno heb hynny!" "Na, mam, 'weta i ddim llawer o gwbl, os galla' i. Wnaf i ddim drwg i'r Sam—, i Dafydd, er iddo wasgu 'ngwddwg i'n gâs. Ond dyna sy 'mecso i, y bydd i Mr. Ffrank feddwl na all e fy nhrysto i ar ben y gwaith, a 'fynta' wedi bod mor biwr i chi a fi, ac mor serchus i fi ar ol noswaith y swllt." {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> cull97ypsa4kuy77su8f00gcieijyse 104 61991 138168 126427 2025-06-02T16:59:43Z AlwynapHuw 1710 138168 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD IV. <br>AMDDIFFYNNYDD Y CREADUR MUD.}} }} MEWN gweithfa fawr megis ag oedd ar y Waun yr oedd llawer o fynd a dyfod ymhlith y labrwyr hynny yw, y bobl hynny nad oedd wedi codi yn uwch na gwaith caib a rhaw. Oherwydd natur eu gwaith, nid oedd iddynt un gweithdy arbennig i lafurio ynddo, a symudid hwy gydol y dydd i ben yr iard at y gwelyau tywod o flaen y ffwrnesi, neu i ben y crug sinidr, fel y byddai galwad. I blith y rhai hyn y cyflogid y dyfodiaid, gan amlaf, ac oherwydd hynny gallai mintai ohonynt, er eu bod wrth yr un gwaith, fod yn gwbl ddieithr i'w gilydd am beth amser. Ymhen deuddydd wedi helynt y Samwn Pinc, yr oedd mintai o'r fath ar y crug sinidr yn gwastatâu'r wyneb er paratoi lle i osod sied i lawr. Yn eu hymyl, ond wrth orchwyl arall, yr oedd dyn a yrrai geffyl yn ol a blaen yn dra chwyrn, ac a'i curai yn ddi-achos. Gwnaed hynny ddwy waith eisoes, ac yr oedd ar fedr gwneuthur hynny y drydedd waith pan waeddodd un o'r labrwyr arno: "Hoi! paid a lladd y creatur yna!" "Meindia di dy gaib a rhaw—dyna dy fusnes di!" oedd yr ateb swrth. "Fe dy feindia i di, a'r ceffyl yna hefyd, os trewi di e' eto," ebai'r labrwr drachefn. "Dyna rybudd i ti!" Yn lle cymryd y rhybudd, fodd bynnag, curodd y gyrrwr y creadur yn waeth fyth, ac yn fwy felly o hèr i'r labrwr. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> bput0ae24gnblmynsvf852ohomyhl70 104 61994 138169 126430 2025-06-02T17:01:47Z AlwynapHuw 1710 138169 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD V.<br>ARFAETHU GWELD Y BYD.}}}} GWELAI y geilwad bach Mr. Ffrank bron bob dydd am yr wythnos a ddilynodd y croesholi yn yr offis, ac nid byth yr âi y meistr heibio iddo heb air o gyfarchiad. Yn wir, ef a arhosai ambell waith am air o ymgom hefyd. Yr oedd wedi datgan ei farn fwy nag unwaith wrth rai o'r is-swyddogion fod "rhywbeth yn y boy bach ag oedd yn straight iawn." Ac o hynny, ef a holodd am ei dylwyth ac am amgylchiadau'r fam. Un bore, o gyfarfod y llanc, ymddangosai Mr. Ffrank yn llon iawn, ac ef a oedodd ei fynd heibio yn fwy nag a wnaethai o gwbl cyn hynny. "Sut ma'r galw'n talu, Morgan?" eb efe. "A oes rhai yn dy anghofio wedi iti fynd drwy'r tywyllwch i guro wrth eu drysau am wythnos?" "Dim llawer, syr, wir. Ac os bydda nhw yn anghofio un wthnos, ma nhw'n talu'n ddwpwl, rhan fynycha, 'mhen y pythewnos. A dyna Dafydd Ffwrn Number One, fe rows e' chwechinog i fi yn lle grot y Satwrn wedi i'r harn losgi." "Morgan," ebe Mr. Ffrank, gan droi i lymder ar unwaith, "ateb i mi hwn: Ai am ddywedyd celwdd y cêst ti'r ddwy ginog arall?" "Fe alla i ateb yn ddicon rhwydd, syr, wâth ni ofynnodd e' imi ddwedyd celwdd eriôd; ac fe wyddai fwy, syr,—na f'ai ddim gwell o gynnig hynny. 'Wareteg i Dai, syr." {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> ktupswxma41nmnkcrtfii52xspjln0b 104 62002 138203 126438 2025-06-02T17:36:45Z AlwynapHuw 1710 138203 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXXIX.<br>YR HEN GARTRE UNWAITH ETO.}}}} "TABLE MOUNTAIN in sight!" Hanner y ffordd tuag adref, a'r ''Queen Adelaide'' yn brysio tuag ato o dan lawn hwyl. Hynny a ddug y teithwyr i'r bwrdd yn ddiymdroi, gyd â phob llygad at y llecyn a oedd wedi bod mor fawr ei obaith i deithwyr y tonnau oddiar yr amser y cyrchodd Vasco de Gama heibio iddo gynt ar y fordaith hanesiol honno i'r India. Ymhen dwyawr yr oedd y llong o Melbourne yn agoshau at yr hafan, a phob enaid byw arni—deithiwr a morwr—â'i draed yn ysu am deimlo'r ddaear o dan ei sang unwaith yn ychwaneg. Aeth Morgan a William Ellis gyd â'i gilydd i edrych y ddinas, ac i'w mwynhau eu hunain mewn prynu cofroddion i'w cyfeillion. Gan fod y Queen Adelaide i angori yno am wyth awr a deugain, arfaethodd William Ellis a Morgan i ddringo Table Mountain, uwchlaw'r dre; ond gan fod cymylau duon yn dechrau ymgasglu ogylch y corun, yn arwydd sicr o ystorm, newidiwyd y cynlluniau, a threuliwyd rhan o'r dydd wrth yr hafan i weld y llongau ereill a oedd yno ar y pryd. Un o'r mwyaf diddorol oedd yr Indiaman Cochin a oedd ar ei ffordd allan i Madras gan ddwyn catrawd o filwyr yng ngwasanaeth John Company, a chyd â hwynt y gwragedd a'r plant. Tarawiadol iawn ydoedd coch a gwyn y milwyr yn erbyn addurniadau melyn y swyddogion, a dug yr olwg arnynt yn fyw iawn yn ol i Forgan am y milwyr a welsai ef yn y parc yn Llundain y diwrnod cyn ei ymfudo. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 8zytadtsex71fdrkb8oi7un2fwvxpbm 104 62007 138202 126449 2025-06-02T17:35:50Z AlwynapHuw 1710 138202 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXXVIII.<br>"TEG EDRYCH TUAG ADRE."}}}} AM rai oriau hwyliodd y ''Queen Adelaide'' fel pe buasai arni hi ei hun awydd mawr am ben ei thaith, oblegid hi a dorrai ei llwybr draws y tonnau crychwyn gyd âg asbri rhyfeddol. Canai'r morwyr hefyd wrth eu gwaith, a hyfryd ydoedd ar bawb yn rhodio'r bwrdd gyd âg awel y De yn eu hwynebau. Ond cyn myned o'r haul i lawr, datblygodd yr awel fwyn yn wynt nerthol, ac o'i gaban clybu Morgan fynych gri chwibanogl y ''bos'n'', ynghyd â thrwst brysiog traed y morwyr yn rhuthro yn ol a blaen uwch ei ben. Yr oedd i Forgan gaban iddo ef ei hun ar y fordaith hon: ond er y golygai hynny fwy o gost i'w logell, golygai hefyd lawer mwy o hamdden darllen ac o gysur personol. Ac i'r diben o dreulio'r dyddiau hir mewn mwynhad tawel, ef a brynasai, cyn myned i'r llestr, nifer o lyfrau a fyddai iddo'n ddiddanwch ar y daith. Llai o lawer hefyd ydoedd nifer teithwyr y ''Queen Adelaide'' nag a oedd i'r Richborough, ac yr oedd hynny ynddo ei hun yn elfen.bwysig tuag at wneuthur cysur ei theithwyr yn fwy. A chyn belled ag y gwelai'r Cymro yn ystod y dyddiau cyntaf, gwell hefyd ydoedd ansawdd y rhain na'r dorf wancus honno ar y Richborough gynt, nad oedd iddi feddwl yn y byd ond am aur, a'r modd parotaf i'w sicrhau. Hwyrfrydig, serch hynny, ydoedd Morgan i gyfeillachu â neb ar y llestr hwn, oblegid heblaw bod ei lyfrau yn dechrau denu ei fryd, ef a wyddai hefyd, gan fod Deddf Alltudiaeth o'r diwedd wedi ei dileu, fod llawer o'r deddf—dorwyr<noinclude><references/></noinclude> paenik5ox9kgzzi39arth2sh9hf0eik 104 62011 138201 126450 2025-06-02T17:34:07Z AlwynapHuw 1710 138201 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXXVII.<br>PARATOI I DDYCHWELYD.}}}} Y NOSON honno hir iawn y bu Morgan cyn myned i'w wely; ac er hwyred ydoedd hi, ni ddaeth hun yn agos ato tan oriau mân y bore. Gwyddai ef bod llong ar fedr hwylio i Lundain drannoeth, ac am hynny ef a ysgrifennodd dri llythyr fel y byddent yn cyrraedd yr hen wlad rai dyddiau cyn y byddai iddo ef ei hun wneuthur hynny. I'w fam, Mr. Ffrank, a Mrs. Henry Crosha yr oedd y llythyron hyn, a'r un peth yn sylweddol oedd yn y tri, sef ei fod wedi ennill gradd o lwyddiant, ond mai gwell ar y cyfan oedd yr hen wlad, ac y byddai ef yn dychwelyd heb fod yn hir. Gofalus iawn ydoedd o beidio ag ymddangos yn fostgar yn y mesur lleiaf, ac, ar y llaw arall, yr oedd ei ofal yn llawn cymaint i ochel mursendod a ffug—wyleidd-dra. Ef a gredai yn ei galon fod gweddiau ei fam ar ei ran wedi bod yn elfen fawr yn ei lwyddiant,—ond, rywfodd, rhy gysegredig oedd hynny i'w osod mewn du a gwyn ar bapur. Y ffaith fawr oedd ei fod ef â'i wyneb ar Gymru, a phopeth a oedd yn annwyl ganddo, a pharodd y syniad o gusanu ei fam unwaith yn rhagor ryw lawenydd mawr yn ei fynwes. Hwnnw a osodes ryw hyrwyddiant newydd i'w holl drefniadau y dyddiau a oedd yn dilyn, ac a roddes frys i'w holl symudiadau a oedd yn hyfryd iawn i'w feddwl. Drannoeth ef a ymwelodd â Mr. Parkinson unwaith eto yn yr Ariandy, ac wedi ymgynghoriad â'i gyfaill yno, penderfynwyd na byddai i Forgan gludo ar ei berson ond cymaint o arian a fyddai'n ddigon<noinclude><references/></noinclude> 5ov7p3uxz193t6tbscw2miz6pjdw5fj 104 62018 138200 126459 2025-06-02T17:33:28Z AlwynapHuw 1710 138200 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXXVI.<br>HIRAETH AM GYMRU.}}}} EDRYCHID ar Morgan erbyn hyn fel un o ffodusion y cloddfeydd, ac er na roes yr Old Pit logellaid mawr o aur ar yr untro, eto digon oedd ei gynnyrch wythnosol nid yn unig i gynnal ei berchennog ynghanol prisoedd uchel y diggings, ond i ychwanegu hyd at swm sylweddol yr arian yng ngofal Mr. Parkinson yn yr Australian Bank yn ogystal. Mwy na hynny, gwella yr oedd yr argoelion po bellaf ymlaen y cloddid; a chan i Forgan hurio ambell fwnwr anffodus i'w gynorthwyo ef yn awr ac yn y man, buan yr aeth y sôn am gyfoeth ei bwll ef drwy yr holl ardal. Ond er hyn oll, nid hapus oedd y Cymro, ac am hynny ni chynlluniai ef ymhell ymlaen er dim. Yr oedd amryw o resymau i beri yr ansefydlogrwydd yn ei feddwl, ac i'w atal i gymryd ato gydymaith yn lle Greg. Un o'r rheiny oedd cysylltiadau Greg ei hun, am na wyddai Morgan pwy ar glawr daear a fyddai'n hawlio'r arian ar enw y Gwyddel yn y Banc. Ef a deimlai o byddai i berthynas teilwng ddyfod ymlaen, mai dim ond gweddaidd a fyddai arno ef i gydweithredu â'r cyfryw, pe ond o barch i hen berchennog y lle. Wedi dydd yr angladd, ef a chwiliasai'n fanwl drwy y shanty er gweld a oedd yn rhai o goffrau Greg ewyllys, neu rywbeth arall, a fyddai'n taflu goleuni ar haniad ei ddiweddar gydymaith. Ond er chwilio ymhob congl, a throi dalennau amryw o lyfrau (oblegid hoff o ryw fath ar lyfr yr oedd Greg fyth), ni ddaeth dim i'r golwg a fyddai o unrhyw gymorth. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> he6ekl0xgijtrc8ahjf0u0o3j02ra9q 104 62019 138170 126460 2025-06-02T17:04:43Z AlwynapHuw 1710 138170 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD VI.<br>MYND I YSTRADFELLTE.}}}} DYDD Gwener pen yr wythnos, a'r geilwad yn mynd eto oddiamgylch y weithfa, cyfarfu Mr. Ffrank âg efe wrth y ''forge''. "Ystradfellte bore 'fory, Morgan! Bydd o dan gloc mawr yr offis am naw, ac fe awn gyd â'n gilydd." "Olreit, syr, fe fyddaf yno mewn pryd." A phan ddaeth y bore pwysig hwnnw tywynnai haul y gwanwyn ar fwthyn Beti Shôn gan roddi adliw newydd ar bob blodeuyn cynnar o gylch y tŷ. Nid llai hefyd yr heulwen ar yr aelwyd, lle yr oedd Morgan a'i fam yn cyfranogi o'u brecwast syml arferol. Codasai'r llanc heb ei alw y dydd mawr hwn, ac yr oedd yn barod i'r daith gryn awr o flaen yr amser. "Cofia di fod ar dy oreu heddi, Morgan," ebe'r fam, "a phaid â bod yn rhy ewn mewn dim. Ond os gofyn neb o'r gwŷr mawr rwpath genti, g'na fe ar unwaith, a threia bido â bod yn lletwith mewn dim." "Mam!" ebe'r gwr profiadol un-ar-ddeg oed. "Nid babi wy' i nawr, cofiwch! Ond fe wna fel y'ch chi'n gweyd. Dyma fi 'n mynd." O'i ddyfod i olwg cloc mawr yr offis, credai Morgan na welsai ei wyneb mor hawddgar erioed. Yn wir, llon a hawddgar oedd popeth iddo ef ar fore'r anturiaeth fawr. Nid oedd ef ond wedi newydd gyrraedd yr ysgwâr o flaen yr offis pan ddaeth un o ostleriaid y gwaith yn arwain "ceffyl a thrap" i'r unfan, ac ymhen munud neu ddau yn rhagor daeth Mr. Ffrank ei hun i lawr y grisiau ac allan o'r swyddfa. Gyd âg ef yr oedd<noinclude><references/></noinclude> oasfnviveb7jzj1yzh6cyd8hklduesw 104 62023 138171 126464 2025-06-02T17:06:34Z AlwynapHuw 1710 138171 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD VII.<br>Y PORTH MAWR.}}}} AR ben y rhiw a arweiniai i waered i'r Pentre, cyfarfuwyd â hwy gan fugail Y Fan Fawr—gwr a gyflogid gan y ffermwyr a oedd â'u hen-drefydd yn rhy bell oddiwrth y mynydd i fugeilio arosfeydd eu ffermydd. Ac oddiwrth y modd parchus y cyfarchai hwnnw Mr. Ffrank, gwybu Morgan fod Ysgweier y Waun yn ymwelydd mynych â Dyffryn Mellte. "A oes llawer yn y Pentre heddi?" ebe'r meistr wrth y bugail, ar ol ymholiad parthed y defaid, pris y gwlân, a phethau cyffelyb. "Nac oes, syr, dim enaid byw ond y chi, am wn i. Mae'n rhy gynnar yn y flwyddyn." Wrth hynny ef a olygai nad oedd yno yr un ymwelwr, oblegid ymwelwyr lawer a fyddai yn cyrchu i'r cwm prydferth fisoedd yr haf. "Bore da, Meredydd." "Bore da, syr." "Nawr, Morgan, dyma ni yn y lle. Fe osodwn y trap yn y Blue Bell; ac wedi i fi fynd i Gwmnant am hanner awr fe fydd y dydd o'n blaen." Croeswyd Pont-ar-Fellte (lle sylwai Morgan fod gwely'r afon fel gwely Hepsta, yn hollol sych), teithiwyd ar y gwastadle am ganllath neu ddau, a gyrrwyd i mewn i sgwâr y pentre in grand style, chwedl y meistr. Ymddangosodd pobl y Blue Bell fel pe'n adnabod y Sgweier yn dda, oblegid braidd cyn iddo orchymyn dim, rhoed llestraid o laeth ynghyd â bara-a-chaws gwlad ger ei fron. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> kk29j4rik6o101k69qetuhv24mfv9sd 104 62027 138172 126468 2025-06-02T17:07:42Z AlwynapHuw 1710 138172 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD VIII.<br>Y RHUFEINIAID YN YMYL.}}}} "SHWD fachan i gered wyt ti, Morgan?" ebe Mr. Ffrank wedi dyfod ohonynt allan o Ogo'r Porth Mawr a chyrraedd y brif heol ar ochr y cwm. "Treiwch fi, syr!" ebe'r llanc yn ffyddiog. "Wel, os gelli di gered dwy filltir i'r lan, a dwy filltir 'nol, fe awn at y Bedd." "At y Bedd, syr! Os mwy nag un eclws yma?" "Nac oes, Morgan; ond 'dyw pob bedd ddim wrth eclws ne' gapel, cofia. hwn." Ac un o'r beddau hynny yw "Pwy gas 'i gladdu yno, syr?" "Does neb yn gwpod, wel' di—ac eto mae ei enw ar y garreg!" "Carreg yno, ac enw arni, a neb yn gwpod pwy gas 'i gladdu yno! Dyna od, syr." "Oti, dipyn yn od, pan feddylia i. Ond dere 'mlân i gâl gweld beth 'nei di ohoni." Ac o hynny ymlaen esboniodd Mr. Ffrank i'r llanc eiddgar ddyfod o bobl dros y môr i'r wlad hon gynt i'w choncro, a'u bod nid yn unig yn gryf ac yn glyfar i ymladd, ond yn gryf ac yn glyfar mewn pethau ereill hefyd. "Eu henw," ebe fe, "oedd y Romans." "Sefwch chi," ebe Morgan, "mae eu henw yn y Beibl." "Oti, wrth gwrs. Dyna nhw, yr un pobl, ac yn wheleua Lladin. Nawr, fe fuon nhw yma bedwar can mlynedd, ac yr o'en yn gwpod y ffordd i doddi harn a phlwm yn dda cyn bod son am neb ohono' ni." {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> me2r6hxqvnep8uj6aahxvxh57ka4cwo 104 62031 138173 126472 2025-06-02T17:09:02Z AlwynapHuw 1710 138173 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD IX.<br>YMGOM YR AELWYD.}}}} MAM! Gwyddech chi fod y Romans wedi bod eriôd yn Ystradfellte?" "Y beth!" "Y Romans sy â son am dany' nhw yn y Beibl." "Naddo i'n siwr. Chlŵas i eriôd mo'u henwau nhw, ac yr o'wn i'n napod y rhan fwya o wŷr 'Stradfellte slawer dydd. Dyna'r Pweliaid, y Mathews, a'r Evansiaid, ond dim Romans eriôd." "Ond, mam, 'ro'dd y rhain yn byw ymhell pell yn ol, ac yn wheleua Lladin." "Wel, nid gwŷr 'Stradfellte sy gen ti'n siwr, wa'th wheleua Cymrâg ma' nhw yriôd, yriôd." "Ond, fe wetws Mr. Ffrank wrtho i am dany' nhw, ac fe ddangosws fedd un ohony' nhw i fi." "Ymhle yn y fynwent 'r o'dd hi? wa'th fe fuo i'n gweld y beddau pan o'wn i'n ferch ifanc." "Dim yn y fynwent o gwbwl, mam, ond ymhell hwnt ar y mynydd. Fe fuo i wrth y bedd hynny heddi gyda Mr. Ffrank 'i hunan." "Wel, rhaid ei fod yn wir, os o'dd Mr. Ffrank yn gweyd hynny." "O'dd, wrth gwrs; ac fe wetws llawer rhacor am dany' nhw. Yr o'en nhw'n rhai da iawn i ymladd he'd." "Wmladd! Wel, 'do'en nhw ddim yn respectable iawn, ta beth, a 'rwy'n rhyfeddu i Mr. Ffrank 'weyd dim am dany' nhw. Rhyw bobol fel Ianto Shams, tebig iawn, yn wmladd â phawb a phopeth. Dere at dy fwyd, Morgan." {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 9lcbocqpzzh128ua21rytvxthhi7utn 104 62034 138174 126475 2025-06-02T17:09:58Z AlwynapHuw 1710 138174 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD X.<br>FFAIR 'BERDAR.}}}} MORGAN, yr o'et ti wedi meddwl mynd i Ffair 'Berdar, ond o'et ti?" "O'wn, mam, unwaith; ond 'rwy' wedi newid 'y meddwl wetyn." "Pam hynny, a thitha gymint am weld petha?" "Fel hyn, mam. Achos bydd raid ala arian yno, a 'do's dim arian gyta fi i sbario. Fe ga i weld dicon o'r byd wedi i fi dyfu'n ddyn." "Na, na, Morgan. 'Rwy' wedi bod yn meddwl llawer, 'machan i, weti i Mr. Ffrank fynd â thi i 'Stradfellte. Os o'dd e' am dy helpu i weld y byd, fe ddyla dy fam 'neud hynny'n siwr. Nawr 'dw'i ddim weti ala arian y cap mwslin, a fe elli di 'u câl nhw, wa'th d'arian di y'n nhw weti'r cwbwl." "O mam! pidwch a—" "Do's dim rhacor i 'weyd, Morgan. Os yw Mr. Ffrank am i ti fynd, rhaid mynd; a 'blaw hynny, 'rwy' i dipyn bach yn rhy ifanc i gâl cap felny ar hyn o bryd." "Otych, mam, yn 'itha ifanc; ond―" "Cer di i'r ffair, Morgan; a fe ddŵa i'n ifancach eto o dy weld di'n plesio Mr. Ffrank." Fel hynny y bu rhwng Morgan a'i fam ynghylch ei fyned ef i Ffair Aberdar; a phan ddaeth y bore mawr hwnnw yn Ebrill, 184—, yr oedd y llanc yn gynnar ar yr heol, ac yn mynd gyd âg ugeiniau ereill am ddiwrnod i weld y rhyfeddodau a ddygid i'w hardal. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 90bzeuch3b1tg7u72dsx5pdb9o22f4c 104 62038 138175 126479 2025-06-02T17:10:37Z AlwynapHuw 1710 138175 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XI. <br>HWYR Y FFAIR.}}}} ERBYN yr hwyr brynhawn yr oedd Morgan wedi blino ar y ffair; ac er na wariaisai ef eto ei arian yn llwyr, penderfynodd adael y lle a chyfeirio ei gamau adref. Siomedig ydoedd hefyd, oblegid ar wahan i'r neidr fawr a dau epa, ni welsai ef ddim a oedd yn hollol newydd iddo. Disgwyliai ef weled llawer mwy nag a oedd yno, ac yn y disgwyliad hwnnw yr oedd ef wedi byw am yr wythnosau diweddaf. Ac am y teimlai ef bellach nad oedd y ffair wedi llenwi ei ddychymyg am dani, daeth rhyw atgasedd ati drosto, a hawdd felly oedd troi ohono ei gefn arni. Ar ei ffordd adref cyfarfu â llawer o'i gydnabod, a rhyfeddai y rheiny un ac oll am ddychwelyd ohono mor gynnar cyn cychwyn o'r "fei" mewn gwirionedd. Ond, "fei" neu beidio, tuag adref yr wynebai y llanc; ac erbyn cyrraedd ohono Benywaun a Phont Bryngwyn, cymaint oedd ei flinder fel yr eisteddodd i lawr er adennill ei nerth. Yr oedd enw drwg iawn i Bont Bryngwyn am ei hunigrwydd ac am ei thraddodiad hagr am ladron penffordd. Ond yr oedd yn ddydd eto, a mwy o dramwy ar yr heol y diwrnod hwnnw oherwydd y ffair nag unrhyw ddiwrnod arall odid y flwyddyn yn gyfan; felly, ni ddaeth ofn i feddwl y llanc o gwbl, ac ef a eisteddodd ennyd i fwrw ei flino. Yr oedd ar fedr tynnu allan yr ychydig geiniogau a oedd ganddo yn weddill i'w rhifo, a'r heol am ryw bellter oddeutu iddo heb neb arni, pan dybiai'r llanc glywed ohono yswisiad swn troed yn y brwyn yn ei<noinclude><references/></noinclude> f123zwcpvt66nrc8l5nz9s8u11o50ib 104 62043 138176 126484 2025-06-02T17:11:28Z AlwynapHuw 1710 138176 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XII.<br>MYND I'R OFFIS.}}}} TRANNOETH y ffair yr oedd nifer mawr o weithwyr y Waun heb ddyfod i'r gwaith o gwbl, a chynifer â hynny yn hwyr yn dyfod ato. Ond yr oedd un, o leiaf, wrth yr Offis gyd â bod y cloc mawr yn taro nawawr arferol Mr. Ffrank o fyned i mewn i dderbyn ei lythyrau a oedd barotach i weithio y diwrnod hwnnw nag a fuasai erioed yn ei fywyd. "Hylo! Morgan. Yr wyt wedi dod. Beth yw dy ateb di?" "Derbyn y cynnig, syr." "Dyna fel y meddyliwn y gwnaet ti. Dere i mewn i'r Offis." Aeth y llanc i mewn i'r ystafell, ac yno y trefnwyd popeth ynglŷn â'r gwaith newydd. "Yr wyt i fod, y rhan fwyaf o dy amser, gyd â Mr. Aubrey yn yr Offis, ac yn gwneuthur popeth a ofyn ef iti. Ond ambell waith bydd iti fynd ar negesau i mirai prydiau i'r lan i'r Rhigos a Phenderyn, a phrydiau ereill i Gyfarthfa a Threfforest. Wrth gwrs, 'rwy'n cretu dy fod ti yn fachan o drust ym mhopeth, a dyna'r rheswm yr wyt yma o gwbwl." "Fe wetodd 'y mam 'ch bod wedi gweyd hynny, syr, yn y tŷ y ddoe. Fe 'naf fy ngora'n wastad, syr." "Olreit, Morgan. Cer at Mr. Aubrey nawr, i ti gâl dechra' dy waith. Ond hanner moment, cyn bo ti'n mynd ato. Shwd le gêst ti yn y ffair?" {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> ruh79tjafridi82bo54l5u8sedln1fy 104 62047 138177 126488 2025-06-02T17:11:56Z AlwynapHuw 1710 138177 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XIII,<br>AR Y FFORDD I DREFFOREST.}}}} Yn ystod yr wythnosau nesaf anfonwyd Morgan amryw droeon ar negesau i'r Rhigos at oruchwyliwr y gwaith mwyn wrth odre Craig y Llyn, ac i Benderyn at "fishtir y cwar" wrth y Lamb, lle cloddid y cerrig calch at reidiau y ffwrnesi. Ond nid oedd iddo ddim yn newydd yn y siwrneiau hynny, am ei fod yn hollol gynefin â'r ddeule drwy ei fod wedi cneua a chwilio am nythod ynddynt ar lawer tymor. Dechreuodd ef droedio gwlad ddieithr mewn gwirionedd pan ddanfonwyd ef y waith gyntaf ar neges at Mr. Henry Crosha yn Nhrefforest, hwnt i Bontypridd. Yr oedd yno yn Nyffryn Tâf, fel ag yr oedd ar y Waun ac yng Nghyfarthfa, ffwrnesi tawdd a weithid gan yr un perchenogion, ac a oedd yn brif gynhaliaeth y lle hwnnw yr un modd ag ydoedd ym Mlaenau Cynon a Morlais. Bu y diwrnod hwn o'i fyned i Drefforest yn newydd yn ei hanes o ran peth arall hefyd, oblegid nid oedd ef i ddychwelyd hyd drannoeth, ac felly ef a gysgai oddicartref am y tro cyntaf yn ei fywyd. Yr oedd hyn yn ddwfn iawn ym meddwl ei fam, er na chyfeiriai hi nemor at y peth, rhagor na'i bod yn or—ofalus fod ei "ddillad isa" yn lân ac yn ddidwll. Cyrhaeddodd ef bentre Aberdar yn brydlon, a heb ddigwyddiad o unrhyw fath, er bod calon y llanc yn ei wddf wrth ei fynd heibio i Bont Bryn Gwyn o enw drwg. Yn wir, nid yn ddiofn yr edrychasai ef at y twr brwyn yn ymyl y bont y bore hwn eto, er bod tramwy<noinclude><references/></noinclude> cewlbk9dalummml0kykeh0m9xrbwg8f 104 62050 138178 126491 2025-06-02T17:12:25Z AlwynapHuw 1710 138178 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XIV.<br>AR Y GAMLAS.}}}} BRYSIODD Morgan ar hyd llwybr y gamlas, ac wedi ei ddyfod at y lock gyntaf, yno yr oedd deuddyn yn siarad â'i gilydd, ac un ohonynt fel pe ar fedr symud ymaith. "P'un o chi yw Mr. Jib?" ebe fe'n ddini wed. Ar y gair chwarddodd un o'r dynion yn uchel, a gwenodd y llall hefyd. "Beth wetast ti, 'machan i?" ebe'r un a wenodd. "Y fi yw Jib; ond dim o dy 'fistr' di, os gweli di fod yn dda. Beth wyt ti'n mo'yn â fi?" "Dyn y mwlsod yn ol yna a wetws wrtho i y byddai i Jib roi lifti fi yn y bâd, dim ond i fi wneud hast. Dyna i gyd. Fe leiciwn gâl lift os gellwch chi ei roi i fi, wa'th 'rwy' wedi blino." "Olreit, 'machan i; ond paid â gweud Mr. Jib yto! O ble wyt ti'n dod?" "O'r Waun, ac yn mynd i Drefforest dros Mr. Crosha." "Mr. Ffrank?" "Ia." "Neidia miwn. Ma genti fishtir da, ta beth. Cym, Tyrpin!" Am beth amser ni siaradodd y gyrrwr air ymhellach, ond teimlai'r llanc ei fod yn ei wylio'n fanwl, er heb ymddangos felly. Ac o'r diwedd cafodd cywreinrwydd hwnnw parthed y teithiwr ifanc y trechaf arno, ac ebe fe'n sydyn: {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 3vy5cod7eybotpw3mrytlnfd9ksh6de 104 62054 138179 126495 2025-06-02T17:13:18Z AlwynapHuw 1710 138179 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XV.<br>HELYNT Y FARIL.}}}} BU Morgan droeon yn Nhrefforest cyn diwedd yr haf hwnnw ar negesau dros ei feistr, a mynych y cludasai ef bysgod Mellte, neu ieir cochion Gwaun Tincer, yn amheuthun i'r brawd a ofalai am y weithfa yno. Oherwydd y mynych deithio hyn, ef a adwaenid yn dda bellach gan yrrwyr y mulod, a phawb arall a oedd â'u galwedigaeth wrth y gamlas. Ar ei ddychweliad o un o'r teithiau hyn y clybu ef gan ei fam "helynt y faril ar y ffwrnes," a ddigwyddasai ond y noson cynt, ac a oedd felly yn destun brwd yr holl bentre drannoeth. Gwyddai pawb mai câs beth Mr. Ffrank oedd y gollwng i yfed cwrw i ormodedd a oedd mor gyffredin ymhlith pydlers yr amser hwnnw. Gwyddai ef yn dda am y syched mawr a gynhyrchai gweithio o flaen y ffyrnau ar ddyddiau tesog, ac nid oedd ef felly yn llym iawn ar y gwr a redai i lawr i Dafarn y Rhydiau am bum munud yn awr ac yn y man, er mai torri cyfraith y gwaith oedd hyd yn oed hynny. Ond y pechod anfaddeuol oedd dwyn y ddiod i'w yfed ar y gwaith ei hun, a mwy nag un pydler a orfu ymadael â'r Waun am ddarfod ei ddal yn y trosedd hwnnw. Yr oedd Awst y flwyddyn honno yn neilltuol o desog, a'r syched gan hynny yn un parhaol. Ac oherwydd y gwres anarferol a gynhychai ffwrn yr haearn a ffwrn y nen ynghyd, rhyfygodd Jim Wich a Dai Mab ei Fam ddwyn i'r iard faril fechan o gwrw, gan ei chuddio'n ofalus ym mhentwr mawr y sinidr a oedd<noinclude><references/></noinclude> 18eke4lemnf1e72gclhs5biezghae5d 104 62058 138180 126499 2025-06-02T17:15:08Z AlwynapHuw 1710 138180 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XVI.<br>COLLI HEN GYFAILL.}}}} "MORGAN," ebe Mr. Ffrank wrth ei was tua thridiau ar ol helynt y faril, "cer lan at fishtir yr iard, a gwed wrtho mod i am weld William Ellis yn yr offis ymhen hanner awr!" "Ma arna i ofan, syr, nad yw e' yno, ond fe âf i ofyn." "Ffordd gwyddot ti nad yw e' yno?" "Achos iddo alw yn'n tŷ ni echnos i roi gwdbei i fi a mam, syr." "Yn y ffordd hynny 'dwy ddim gwell dy ala di i wilo am dano. Wyddot ti ble'r ath e'?" "Na wn, syr, mwy na mynd nol i'w gartre yn y North odd i fwriad e'n gynta a mynd i Liverpool wetyn." "Yr oech chi'n dipyn o gyfeillion felny?" "Oem, wath rodd e'n ffond iawn o ddarllen. Ac fe ro'ws y ''Goldsmith'' yn bresent imi cyn mynd. Ac fe sgrifennodd hynny ar y clawr. A dyna sgrifennwr da, syr! 'Does neb yn yr offis a oedd a llaw debig iddo." "O wel! beth pe baet ti'n dod a'r llyfr i'r offis fory i fi gâl i gweld hi?" "Olreit, syr! Fe wna." A thrannoeth, erbyn dyfod o Mr. Ffrank i'r offis am ei lythyrau, yno o'i flaen ar y ddesc oedd copi Morgan o ''Goldsmith's Animated Nature,'' ac o fewn y clawr mewn ysgrifen ddestlus dros ben y geiriau hyn: ''To Master Morgan Jones, The Ironworks, Waun Hir, as a token of esteem, and a tangible wish for success to come.''—William Ellis. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> a585ammagbxk034nj6k1iefhp6kip7u 104 62062 138181 126504 2025-06-02T17:15:45Z AlwynapHuw 1710 138181 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XVII.<br>YSBEILIWR CWM SMINTAN.}}}} Yn ystod y misoedd nesaf bu cryn newid ar drefniadau gweithfeydd y Croshas. Symudwyd Mr. Henry Crosha o Drefforest i'r Forest of Dean, lle'r oedd gan y perchenogion weithfa haearn a ehangwyd yn ddiweddar, ac aeth un o brif ddynion Cyfarthfa i Drefforest i gymeryd ei le yntau. Symudwyd hefyd rai o wŷr offis y Waun i Gyfarthfa, a bu hyn yn gyfle i osod Morgan mewn safle uwch yn offis Glan Cynon. Balch iawn oedd ef yn naturiol am hyn, oblegid golygai ei godiad yn yr offis godiad hefyd yn ei gyflog, ac o hynny fwy o gysur i'w fam, ac o foddion prynu llyfrau iddo yntau. Caredig iawn oedd Mr. Aubrey wrth hysbysu iddo ei ffawd dda; ond er hapused ef o glywed geirda'r prif glerc, nid oedd i'w gymharu â gwerth y wên a ymdaenai dros wynebpryd ei fam dirion pan roes ef y newydd iddi hi. "Rwy'n diolch i Dduw," ebe hi, "a phe bae dy dad annwl ond yma hefyd, fe wnaethai ynta'r un modd. Mae'r Nefoedd yn biwr inni wedi'r cwbwl, 'machgen i. Gofala na roddi di byth achos i Mr. Ffrank a'r dynion c'redig erill i newid 'u barn am danot ti. Fe fydd dy hen fam yn marw'n hapus o dy weld di'n parhau i ddod 'mlân." Awr gysegredig oedd honno ar yr aelwyd fach. Ac ymhen blynyddoedd lawer, pan oedd y fam dduwiol yn fud bellach yn ei bedd ers llawer dydd, fe welai Morgan eto'r wên yn taenu dros yr wyneb siriol, a'i {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> q7ke6zmsckv15053wrbjybu2pugsv70 104 62066 138182 126509 2025-06-02T17:16:14Z AlwynapHuw 1710 138182 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XVIII.<br>ORIAU CYNHYRFUS.}}}} NI bu iddo ef aros yn hir cyn tynnu o rywbeth ei sylw. Ond i'w fraw mawr, y rhywbeth hwnnw oedd y lleidr ei hun, yn awr heb ei fwgwd, ac nid yr ochr draw i'r cwm ychwaith, ond ar yr un ochr ag yntau, ac yn cyrchu hefyd at yr un blanhigfa. Da iddo ef ennill honno yn gyntaf, ac iddo fod mor ddoeth â gofalu am ymguddfan dirgel mewn pryd, oblegid aeth yr adyn heibio iddo o fewn deng llath ar hugain, gan ddwyn gyd âg ef, un ymhob llaw, ddau gŵd mawr, sef yr arian a ysbeiliesid. Amlwg fod y lleidr wedi croesi'r cwm yn uwch i fyny; ond gan fod i'r ddau gŵd a gariai gryn bwysau, rhoes hynny ddigon o amser i Forgan gyrraedd ei ymguddfan cyn i'r llall adael prysgwydd gwaelod y cwm. O nesu o'r lleidr ato, teimlai'r llanc ei galon ymron ar dorri, ac o'r braidd y gallai ef anadlu yn ei le cyfyng. A phan welodd ef nad oedd y dyhiryn yn neb llai na Dennis Connelly, bu ymron a llewygu gan ei ofn. Ond yno, yn llechu fel cwningen yn y gwrych, ef a ddaliai i syllu ar yr ysglyfiwr; ac wedi i hwnnw adael y blanhigfa eto am waelod y cwm, dyna'r pryd y dechreuodd Morgan ei adennill ei hun. Yn y lle y cyfeiriai'r Gwyddel Cymraeg hwn ato yr oedd pont wedi ei thaflu dros y nant er cludo camlas fechan oddiwrth argae yn afon Cynon, i ddyfrhau Gwaith Haearn y Llwydcoed, ac i mewn o dan fwa'r bont honno y gwelsai Morgan y lleidr yn diflannu. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> g2ww1gffmpgf899szjfaij1rk2k18vm 104 62070 138183 126513 2025-06-02T17:16:53Z AlwynapHuw 1710 138183 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XIX.<br>YR OFFIS A'R AELWYD.}}}} MEWN ystafell arall yn yr Offis yr oedd Mr. Rhydderch yn adrodd wrth Mr. Ffrank a phrif swyddogion y gwaith am y modd y bu, gan bwysleisio yn neilltuol ran Morgan yn yr helynt. "Da nad oedd pethau'n waeth," ebe'r meistr. "Mae'r arian i gyd yn y ddau gŵd, a rhaid talu'r gweithwyr heb golli rhacor o amser. Fe edrychwch chi, Mr. Aubrey, at hynny, 'rwy'n siwr. Fe gawn ni eto wilheua 'mhellach wedi i chi gwpla." Ar y gair ef a gododd i ymadael, a gwnaeth swyddogion yr iard, y ffwrnesi, y ffeindry a'r forge yr un modd; ond cyn ei fyned ef allan, Mr. Ffrank a droes at Morgan, ac yn eu gwydd hwynt a ysgydwodd ei law yn galonnog gan wneuthur i'r llanc wrido mewn boddhad. Credai'r llanc ifanc fod y cydnabyddiad hwn gan y meistr yn llawn dâl am anghysur y bore; a thrwy ei oes, mewn llawer lle cyfyng yn y blynyddoedd wedyn, dug yr atgof am wasg y llaw garedig honno ddydd yr helynt mawr ryw ysbrydiaeth iddo na phallai byth. Daeth y cwnstabliaid i fyny ymhen amser, a phan oeddynt hwy yn dechrau'r daith i ddwyn y lleidr i waered i Gaerdydd, yr oedd Mr. Aubrey a'i glercod wrthi'n ddiwyd yn talu allan yr huriau i'r gweithwyr heb fod ond awr neu ddwy yn ddiweddarach nag arfer. Fel y gellid disgwyl, yr oedd y cynnig beiddgar a wnaed gan Connelly yn destun siarad yr holl ardal, a llawer oedd y diolch am yr adennill buan a wnaed ar arian yr huriau. Llawer oedd y gwahanol adroddiadau {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> gnjwmasn9541wezt5wd3fj1ergrraa6 104 62073 138184 126517 2025-06-02T17:17:23Z AlwynapHuw 1710 138184 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XX.<br>CYFRAITH Y WLAD A THRUGAREDD BETI}}}} WYTHNOS galed iawn i Forgan oedd yr un ganlynol, oblegid er y carai na byddai i neb son am y lladrad, y pwnc hwnnw yn anad dim y mynnai pawb ei wneuthur yn brif destun. Ef a ddechreuodd sylwi hefyd fod rhai o'i gydnabod yn newid y ffordd o'i annerch. Y "chi" parchus a gymerai le y "ti" cynefin gynt gan lawer, ac ambell un a godai hyd yn oed ar y "Mr.", sef y teitl a'i gosodai yn nosbarth uchaf yr Offis mewn gwirionedd. Y bobl, a oedd fyth am fod ar delerau da â'r dynion a oedd yn cyfrif, oedd y rhai a'i hanerchai â'r "Mr." gan mwyaf, ac ni allai Morgan lai na sylwi bod un o leiaf o'i gydglercod, a oedd yn bresennol pan ysgydwodd Mr. Ffrank ei law, ymhlith y dosbarth hwn. Atgas iawn oedd hynny gan y llanc, yn enwedig pan gofiai mai'r un dyn oedd barotaf gynt i'w "gadw yn ei le" (chwedl hwnnw), gan ei alw yn "youngster," "young lad," a phethau cyffelyb. Jim Wich, ar y llaw arall, er cymaint ei edmygedd o'r "boy bach giem," a barhai i'w annerch yn "Moc Bach," ac o'r gonestrwydd hwnnw gwisgai yr enw, rywfodd, fwy o anwyldeb nag erioed. Ffurfiol iawn oedd y gweithrediadau o flaen yr Ustusiaid, ddydd Llun. Wedi tystiolaeth Mr. Rhydderch a Morgan am fanylion yr helynt, taflwyd yr achos, fel y disgwyliasai pawb, i'r Brawdlys a oedd i'w gynnal yng Nghaerdydd ymhen rhyw ddeufis. Yr oedd Mr. Ffrank a Mr. Aubrey hefyd yn ystafell yr Ustusiaid; ac wedi dibennu'r gweithrediadau yno, {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> j8ormsm6t55xlsfkxq3uu8tfhz2jdi2 104 62076 138185 126520 2025-06-02T17:17:55Z AlwynapHuw 1710 138185 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXI.<br>YR IFANC YN DYHEU.}}}} BLYNYDDOEDD celyd a fu ar Weithfaoedd Haearn y De yn ystod yr "Hungry Forties," ac ni phrofodd y Waun ddim yn amgen. Yr oedd "Amser Beca" wedi mynd heibio yn Nyfed, a mwy o gyrchu o'r wlad i'r "gweithie" nag a fu erioed o'r blaen, gyd â'r canlyniad fod yr enillion yn dal yn isel o'u cymharu â'r codiad ym mhris nwyddau, Mae'n wir fod cyflog y "gweithiwr tân" bellach yn ddeunaw swllt yr wythnos, yn lle deuddeg swllt yn amser Dic Penderyn bymtheg mlynedd cyn hynny, ond yr oedd pris y blawd a bwydydd ereill hefyd ddwywaith cymaint, ac yn gorbwyso mantais yr hur uwch. Ond yr oedd yr hur uwch honno yn ddigon i atal llwyddiant y weithfa, am nad oedd pris y dunnell haearn a gynhyrchid hefyd wedi codi'n gyfatebol. Felly, yr oedd y meistr a'r gweithiwr, un fel y llall, yn gwingo, ac yn dyheu am obaith o rywle. Am ben hyn oll, pan oedd y bobl ymron yn hollol ar lawr, wele cholera y '49 yn haint drwy'r wlad, ac yn taraw'r Waun yn drwm wrth ei fynd heibio. Yr oedd Mr. Ffrank ar fedr addef wrth ei weithwyr y byddai rhaid rhoddi fyny oni wellhâi pethau, pan dorrodd yr haint hwn allan. Yntau o'i drugaredd a ataliodd ei law, a chan osod materion llafur a chyfalaf i'r naill ochr am dymor, ef a'i taflodd ei hun i flaen yr ymladd yn erbyn ystryw y gelyn echrys hwn. Ond er gwaethaf pob ymdrech, rhyw hunllef mawr a fu'r haf hwnnw gyd â braw yn rhodio'r heolydd, a phobun yn gofyn, "Pwy fydd y nesaf?" {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 9x49y81x0ja1zf4kdlajn8nqe7sgx3f 104 62079 138186 126523 2025-06-02T17:18:51Z AlwynapHuw 1710 138186 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXII.<br>MORGAN YN PENDERFYNU.}}}} AETH wythnosau dros ben Morgan a'i fam ar ol y dydd y dangosodd Mr. Ffrank ei roddion aur i wŷr yr Offis, ond wythnosau tra gwahanol oeddynt i'r hen fywyd cynt. Ymddangosai Morgan fel pe wedi ymgolli yn ei lyfrau, a llawer awr y buont yn y tŷ, hirnos gaeaf—ef yn darllen, hithau yn gweu, heb i nemor o air gael ei yngan rhyngddynt. Yna daeth hanes cynhyrfus Ballarat yn 1851 yn wybyddus i'r byd oddiallan, ac nid oedd fwy o siarad am dano yn unman nag yn Offis y Waun hyd y dydd, na mwy o fyfyrio am ei ragolygon nag wrth dân Beti Jones yn ei bwthyn hyd y nos. "Ma' arna i ofan y colla' i bob un ohonoch, os aiff y diggings ymlân fel hyn yn hir," ebe Mr. Ffrank yn ddireidus un prynhawn yr amser hwnnw. "Gwyn fyd na ffeindien' nhw aur ar Rigos neu ym Mhatell y Bwlch. Beth wetwch chi, Mr. Morgan Jones?" "Hyn, syr," ebe'r dyn ifanc: "Yr awn i i Ballarat bob cam 'm hunan on' bai un peth." "Beth yw hwnnw, Morgan?" "Y mam, syr. 'Do's ganddi neb ond y fi, ac nid wy'n mynd idd 'i gatal hi ar drugaredd y byd." "Cweit reit, Morgan. 'Do's neb a all osod gwerth ar fam dda. Ie, cweit reit, Morgan, cweit reit," ebe fe ymhen ennyd ymhellach, cyn ei fyned i ffwrdd yn fyfyrgar. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 1ui8s851lv8ch910aa1uv6ks5502d2l 104 62082 138187 126526 2025-06-02T17:19:27Z AlwynapHuw 1710 138187 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXIII.<br>AR Y FFORDD I LUNDAIN.}}}} TREFNODD Morgan, yn ol cyfarwyddyd Mr. Ffrank, ac wedi cyrraedd ohono Lydney (lle yr oedd Mr. Henry Crosha a'i Eliza brydweddol bellach yn byw), torrwyd y siwrnai yno, a rhoddes y dyn ifanc sypyn neilltuol i Mr. Henry oddiwrth ei frawd ar y Waun. Digwyddai fod meistr y tŷ yn bryderus iawn am rywbeth ynglŷn â'r gwaith pan gyrhaeddodd Morgan y lle fin nos, ac wedi datgan wrth yr ymwelydd ifanc y byddai i'w briod ofalu am dano tan y dychwelai fe aeth allan, gan adael i Mrs. Crosha wneuthur y croeso nad oedd byth yn ddiffygiol gan neb a ddygai'r enw. "Dewch i'm hystafell fach i," ebe hi, "gwell gen' i honno na'r ystafell fawr hon. A byth oddiar y dywedodd Henry wrthyf ei fod yn eich disgwyl, 'rwy bron marw am glywed Cymraeg unwaith eto." Yna bu hir ymgom am yr hen le, ei gymeriadau amlwg, ei gapeli, a'i ysgolion canu. "Gadewch i fi weld," ebe Mrs. Crosha, "ro'dd 'ch mam a finna yng nghôr Soar yr un pryd, ond 'i bod hi yn henach na fi. A 'rwy'n cretu iddi hi fynd i Ramoth gyd â'ch tad pan briotws hi." "Do; ac yn Ramoth y cwnw'd fi," ebe Morgan. "Ma' mam yn mynd yno o hyd, a 'rwy'n siwr 'i bod hi'n cretu fod Mr. Ffrank yn Gristion, pe ond am iddo roi bedyddfa newydd idd 'i chapel hi." Chwarddodd Mrs. Crosha am hyn. Yna, gan droi yn sobr ar unwaith, dywedodd: {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> nsfyi4d2ntjybk8i5alugz072wd2g88 104 62086 138188 126531 2025-06-02T17:20:48Z AlwynapHuw 1710 138188 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXIV.<br>HENDY JAC GLANGORS.}}}} WEDI taenu o'r weinyddes liain ar y bwrdd, yn barod i osod yr ymborth ger ei fron, Morgan a holodd yn gynnil am y pellter i Dilbury. "Whoy, it's a good seven moile, I take it, sir," ebe honno. "An' you wouldn't be thinking o' gowing that woy to-night, surely! It's a rough low-down place at best." Yntau a'i hatebodd ei fod ef eisoes wedi talu am ei lety am y noson, ond y meddyliai ei chynnig i Dilbury drannoeth. "Much the woisest plan," ebe hithau, gan derfynu'r ddadl a'r ysgwrs ar unwaith. Blinedig iawn oedd y Cymro ifanc yn mynd i'w wely ar ol ei ddiwrnod hir o deithio yn y trên dieithr, ond ni ddaeth cwsg ato yn ebrwydd, am fod ei feddwl yn peri rhyw anesmwythder ynddo na phrofasai ef o'r blaen. Tybed a oedd ef yn iawn, wedi'r cwbl, i ymadael â'i fam? Yn ei ddychymig ef a'i gwelai y noson honno yn ymyl ei thân yn wylo'n dawel am ei fyned ef ymaith, ac o hynny daeth drosto y dòn gyntaf o hiraeth. Beth pe digwyddai rhywbeth i Mr. Ffrank pan fyddai ei mab ei hun ym mhen arall y byd? A beth pe byddai iddi glafychu? A beth pe hyn, a beth pe arall? "Ni wna hyn mo'r tro o gwbl," ebe fe yn y diwedd. "Rhaid imi fentro arni bellach, wa'th amhosibl yw mynd yn ol. Pe gwnawn hynny, byddwn yn destun gwawd pawb ar Y Waun fel un a wangalonnodd. Ni {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> b5rhk4vll6pzvnx0g28eao7evhvvvqv 104 62090 138189 126535 2025-06-02T17:21:17Z AlwynapHuw 1710 138189 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXV.<br>TEMTASIWN NEWYDD.}}}} YN gynnar bore trannoeth, gan adael ei drwnc yn y King's Head, ymlwybrodd y Cymro ifanc i Dilbury er cael llong a fyddai'n hwylio i Melbourne. Pe byddai ef byw hanner canrif yn ddiweddarach, gwnelsid yr holl drefniadau a derbynnid ei eiddo a'i daliadau, ymlaen llaw, ac ni byddai iddo ond mynd i'r bwrdd ar awr benodol. Ond yn amser "Clefyd yr Aur," gwahanol iawn ydoedd hi; ac wedi aros o long am ryw ysbaid yn y porthladd i gymryd a gaffai o deithwyr yn ychwanegol i'w llwyth nwyddau, hi a hwyliai ymaith pan welai'r capten yn orau i wneuthur hynny. Nid oedd, ychwaith, unrhyw reol na chyfraith gaeth am drymder ac ansawdd y llwyth ei hun, ac ni ddaethai i feddwl neb erioed nad ail beth oedd cysur y teithwyr, o'i gyferbynnu â ''dock dues''. Ac am y ''Plimsol line'', yr oedd y wlad i aros eto chwarter canrif cyn ei dyfod i roddi gradd o ddiogelwch i'r rhai "a ddisgynnant mewn llongau i'r môr." Cyrhaeddodd Morgan Bont Llundain yn gynnar, ac wedi syllu ar ei thrafnidiaeth am ysbaid, ef a gerddodd heibio i Billingsgate a'r Twr ar ochr chwith yr afon, a chan holi ei ffordd, ef o'r diwedd a ddaeth at y wigfa o hwylbrenni a ddywedai wrtho ei fod yn y man yr amcanai am dano. Yno ef a holodd yn fanwl am y llestri a oedd ar fedr mynd allan, ac a ddeallodd bod y Richborough i hwylio allan am Port Philip, "wind and weather permitting," gyd â llanw y bore y dydd Sadwrn canlynol. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> eq5xw3sfjbp5bwbwieulpnstwu9xzr9 104 62094 138190 126539 2025-06-02T17:26:03Z AlwynapHuw 1710 138190 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXVI.<br>AR Y BWRDD.}}}} CODID yn gynnar gan bawb yn y King's Head, yn rhan o drefn y tŷ, ond nid oedd yno neb yn effro yn gynharach na Morgan y bore hwnnw. Yr oedd gŵr y tŷ wedi trefnu y noson cynt y byddai i'w letywr a'i eiddo gael eu cymryd i ymyl y porthladd mewn cerbyd a âi heibio i'r lle ar rawd foreol; ond wedi disgyn allan o hwnnw, yr oedd eto ychydig bellter i Forgan i gludo ei drwne cyn ei fyned i mewn drwy'r clwydi mawrion at y llong. Ac yr oedd ef ymron wedi cyrraedd y lle pan gyfarchwyd ef gan ŵr neilltuol o ansyber: "Dry work, young man. Why not let me help yer?" "No, thank you," ebe'r Cymro yn foesgar, "it is hardly worth while now." "Judging by yer sweat, I shud say it ''wud'' be worth while. Egad! you ''do'' look done up, boy. Come round the corner and hev a drink with me. I knows of a little pub where they sells " "No, thank you," ebe Morgan eto, gan dorri ar draws hyawdledd y Sais. "Well," ebe hwnnw yn ol, "if that's how yer replies to a kind offer, you can go to blazes, or to your mammy. Ye! Ye!" O gyfeirio at ei fam annwyl gan yr iselddyn gwael hwn, gwridodd Morgan dros ei wyneb, a bu bron â gadael ei drwnc ar lawr er dysgu gwers effeithiol i'r Llundeiniwr anfoesgar yn y man y safai. Da iddo na chynygiodd ef hynny, fodd bynnag, oblegid, heb yn {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> g34jt94pm6ucnwkm08tlcycofq4zvm7 104 62098 138198 126544 2025-06-02T17:31:31Z AlwynapHuw 1710 138198 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXXIV.<br>BRWYDR YR EUREKA.}}}} GWYBYDDUS oedd yr awdurdodau o'r holl symudiadau hyn, ond hwynthwy, yn camgymryd tymer benderfynol y mwnwyr, a gredai mai gorfodaeth oedd yr unig feddyginiaeth posibl. Yr oedd ''digger-hunting'' gan swyddogion ifeinc yr heddgeidwaid a'r milwyr wedi dyfod mor boblogaidd â ''dingo'' neu ''kangaroo-hunting''; ac er bod y logs yn llawn, a mwy o fwnwyr wrth eu gwaith nag erioed, eto i gyd lleihau yr oedd cyllid y trwyddedau o wythnos i wythnos. Yna ceisiwyd gwella'r peth trwy luosogi nifer y swyddogion a oedd yn hela, ond i gyfarfod â hyn trefnwyd bod gwylio effro gan y mwnwyr,—a digon oedd y waedd "''Traps!''" neu "''Joe! Joe!''" i yrru pob mwnwr didrwydded i waered i'r pyllau, lle ni feiddiai'r un swyddog eu dilyn. Yna, i gwblhau'r ynfydrwydd, dyblwyd pris y drwydded, gyda'r canlyniad fod llawer o'r rhai a dalent y deg swllt ar hugain yn weddol ufudd cyn hynny, yn awr yn gomedd yn bendant, fel y lleill, i dalu dim. "Dyma'n gwmws fel y g'nethon' nhw yn y Beca gynt," ebe Dai'r Cantwr un diwrnod wrth Forgan. "Pan na thalai un glwyd, o bosib, gost yr hewlydd, yr o'en yn ddicon dwl i gwnnu dwy, neu hyd yn oed dair clwyd yn rhacor yn yr un ardal. A marcwch chi beth wy' i'n 'weyd: fe fydd yma racor o showdwrs a mwy o golli gwa'd cyn cwpliff y daplas hon!" {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 8fu0k4ap7jq5duf0qiv1m2f2vewxpgm 104 62102 138199 126553 2025-06-02T17:32:47Z AlwynapHuw 1710 138199 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXXV.<br>TRANNOETH Y DRIN.}}}} ERCHYLL ydyw rhyfel a châd o dan unrhyw amgylchiadau, ond llawer erchyllach pan berthyn y ddeulu i'r un wlad ac i'r un iaith. Felly yr oedd y tro hwn yn yr unig frwydr a hacrodd Gyfandir Mawr y De erioed. Wedi i'r cwbl derfynu, taenodd rhyw fraw distaw dros Ballarat a'i gyffiniau, ac ym mhresenoldeb y trychineb anghofiwyd am yr oriau cyntaf yr holl ormes a'r dial er mwyn talu gwrogaeth i'r rhai a osododd eu bywyd i lawr i selio eu cred yng nghyfiawnder eu hachos. A'r Saboth oedd hi, a thywyn tanbaid haul haf Awstralia yn dylifo dros y lle, pan ddringodd torf drist i fyny hyd at borth chwilfriw yr Eureka Stockade i edrych a oedd eu hanwyliaid ymhlith y rhai a syrthiodd. Rhoddasai'r milwriad orchymyn o byddai gan neb pwy bynnag hawl perthynas ar y lladdedigion, y byddai iddynt ryddid, ond gofyn am dano, i ddwyn y cyrff i'w claddu yn y modd a'r man mwyaf dewisol ganddynt hwy. "I counted fifteen dead," ebe gohebydd y ''Geelong Advertiser'' yr wythnos ar ol y lladdfa, "one G{{bar|3}}, a fine well-set-up man and a great favourite. They all lay in a small space, their faces upward looking like lead.... A sight for a Sabbath morning I implore Heaven may never be seen again.' Teimlai Morgan, er nad oedd ganddo hawl perthynas ar y G{{bar|3}} a nodwyd, y byddai'n waradwydd bythol arno i adael claddu ei hen gyfaill i swyddogion didostur<noinclude><references/></noinclude> lqcb3jg3pmjaol6o2dhayeaqbpzy3g5 104 62106 138191 126554 2025-06-02T17:26:36Z AlwynapHuw 1710 138191 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXVII.<br>MORIO I'R DE.}}}} ERBYN dyfod o'r ''Richborough'' gyferbyn â thraeth yr Ysbaen yr oedd yn hinon, a phawb o ganlyniad mewn hwyl dda, ac yn siaradus ryfeddol. Amlwg bod rhai yn gynefin â theithio, neu o leiaf hwy a fynnent i bobl gredu hynny. Ereill oedd â'u diddordeb yng nghyflwr eu gwlad eu hunain, ac yn methu â gweld beth a ddeuai ohoni oni newidid llawer ar y dull presennol o fyw. Ond yr oedd un pwnc a oedd o ddiddordeb i bawb, sef oedd hynny, y wlad yr oeddynt oll yn cyrchu tuag ati ar y pryd, ynghyd â'r hanes synfawr am ei chyfoeth diderfyn. Am aur, a'r moddion gorau i'w gloddio, yr oedd ysgwrs ddyddiol pob cwmni bychan yng nghysgod y cychod neu ym môn yr hwylbrenni, ac yn y rhain yr oedd un gwr yn neilltuol a oedd yn hyawdl iawn. Rhoddid mwy o glust iddo ef ar y dechrau nag odid neb, am fyned o'r si drwy'r llong mai gwr o Galiffornia oedd ef, ac un a fuasai'n llafurio yn y mwnfeydd yno. Ond o dipyn i beth, dechreuodd rhai a oedd yn brofiadol mewn cloddio meteloedd gartre, amau ei hawl i siarad am lafur mwnawl o gwbl; ac yn y diwedd gwelwyd ei fod ef yn fwy cyfarwydd âg ysgwyd cardiau na thrin offer, ac am hynny prinach oedd ei gwmni nag y bu. Nid oedd y Richborough i alw yn unman ar y ffordd cyn cyrraedd Cape Town; ac er nad oedd hi nepell o dir wrth fyned heibio i Benrhyn St. Vincent a Thangiers, ni welwyd yr un ohonynt gan y teithwyr. Ymhen rhai dyddiau, fodd bynnag, gwelsant un o olygfeydd<noinclude><references/></noinclude> 7sc9y9g3oyrb1ovo5dqm48srgoupa7g 104 62110 138192 126558 2025-06-02T17:27:09Z AlwynapHuw 1710 138192 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXVIII.<br>GLANIO.}}}} "LAND AHEAD!" Dyna oedd y waedd a dreiddiodd i lawr i'r cabanau yn gynnar un bore ymhen tridiau ar ol gornest waedlyd y morfil a'i ddau elyn barus. Ar y gair gadawyd y borefwyd ar y byrddau, a rhuthrwyd i fyny i'r dec, fel pe bae mesur llwyddiant pawb yng ngwlad yr aur yn dibynnu ar eu brys i gael y cipolwg gyntaf arni. Ond yr oedd y bobl hyn wedi eu caethiwo am chwe mis ymron i gylch cyfyng y llong, heb gymaint a gweld daear Duw ond am ychydig yn Teneriffe a Cape Town yn y cyfnod hwnnw. Ac yn awr wele holl obeithion cudd eu calonnau yn gorlifo i'r amlwg, a hwythau, gan anghofio popeth a oedd yn destun achwyn y foment cynt, yn llawn nwyfiant am fod rhywbeth o dan y cwmwl draw yn fwy sylweddol na'r cwmwl ei hun. Ond Awstralia oedd y rhywbeth hwnnw—y tir ag y siaradai'r holl fyd mwnaidd am dano y dyddiau hynny, a'r tir yr oeddent hwythau wedi gadael cysuron cartref yng ngwlad eu genedigaeth er ei gyrchu, a threio eu siawns am y cyfoeth a estynnai ffawd i bob ffefryn o'i heiddo. Ymhen wyth awr a deugain yr oeddynt yng ngenau Port Philip, ac yn dechrau nofio ei ddyfroedd llydan. Pe morwyr neu lyngeswyr hwynthwy, byddai ganddynt air o edmygedd am un o borthladdoedd naturiol enwocaf y byd. Ond nid oedd dim perthynol i'r môr o un diddordeb iddynt mwyach. Y tir a'r mwnglawdd aur oedd popeth. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> rkfzh34by2tus4bro4xuhryw5detx52 104 62114 138193 126562 2025-06-02T17:28:05Z AlwynapHuw 1710 138193 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXIX.<br>AR HEOL BALLARAT.}}}} YN gynnar drannoeth aeth Morgan allan i brynu yr offer y tybiai ef oedd hawddaf eu cario, ac ar yr un pryd a oedd y gorau i ddibenion pen ei daith. A chan fod yr hin yn dal yn fwyn, ac y gwyddai y byddai rhaid bwrw'r nos yn rhywle ar y ffordd pa mor gynnar bynnag y cychwynnai, ef a benderfynodd fyned ar unwaith. Aeth yn ol i'w lety, a chan dalu i Mrs. Mackenzie ei gofyn, a diolch iddi unwaith eto am ei ymgeleddu, ef a gododd ei lwyth ar ei ysgwydd ac a ddechreuodd droedio'r heol i Ballarat. Yr oedd ar honno lawer o fynd a dyfod gyd â phob math ar gerbyd yn ei thramwy. Gwnaethai popeth a symudai ar olwyn y tro yn y ffrwst mawr tua bro'r aur: ac er y gobeithiai Morgan ar gychwyn ohono'r daith y caffai ef ond odid lifft ar y ffordd, buan y teimlai mai ofer y disgwyliad am fod i bob cerbyd lawn llwyth naill ai o deithwyr neu o nwyddau eisoes. Deubeth yn neilltuol a'i trawodd ef ar yr heol y diwrnod hwnnw, sef rhaib pawb am arian, a brys anatal pawb er ei gyrraedd. Ond er mai myned allan a'u hwynebau i gyfeiriad Ballarat yr oedd y mwyafrif o'r fforddolion a welsai, cyfarfu ef hefyd âg amryw yn dyfod oddiyno, ac yr oedd y rhain gan mwyaf yn fwy siaradus na'r lleill. Un fintai yn unig o'r dyfodiaid a aethai heibio iddo heb yngan gair, ac yn ddiweddarach ef a ddeallodd y rheswm am fudandod y cwmni hwnnw hefyd, oblegid ffodusion y "Last Hope Nugget" oeddynt hwy, ac ar<noinclude><references/></noinclude> 3ybrn88lsep0g7wbsq8pa0gc547akou 104 62118 138194 126566 2025-06-02T17:28:39Z AlwynapHuw 1710 138194 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXX.<br>"GREG."}}}} RHYWBRYD wedi dechreu o'r goleuni dreiddio i mewn drwy ddellt y shanty, a darfod i'r Cymro ei hun hepian wedi ei wyliadwriaeth hir, ef a ddihunwyd gan lais yn ei ymyl yn arllwys dylif o gabledd, gan ofyn yn enw pawb o'r pwll diwaelod beth oedd ystyr hyn oll, "I found you unconscious on the road last night, and brought you in here for safety. That's about it," ebe Morgan. "Shorry," ebe'r llall. "I 'pologise. Jolly decent of you. Where be you sailing for?" Yna esboniodd Morgan wrtho mai ar ei ffordd i Ballarat yr oedd ef ei hun ar y pryd, a'i fod yn gobeithio bod yn un o'r rhai ffodus yno. "Where have you pegged?" ebe'r llall. "Nowhere," ebe Morgan drachefn. "I'm going there just as I am, and trusting entirely to Providence." "Providence, be jiggered! You must come 'long o' me," oedd yr ateb annisgwyliadwy. "My stake is too much for one, and I want a butty pritty bad t' help me look arter it proper. And as ye've looked arter me t'night, you must be the very kind of kid I'm on the look-out for. Swop hands, and the deed is done, else my name ain't Greg." Nid oedd gan y Cymro lawer o ddewis yn y peth: ond gan y byddai i'r cynnig hwn roddi iddo agoriad yn ei fyd newydd, ef a'i cymerodd, a chan dynnu allan ei sypyn bwyd o'i logell, rhannodd ef â'i gydymaith, yr hwn a'i bwytaodd yn llyminog. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> icc6s7qofmght5l2zokzm3kb64431oc 104 62122 138195 126570 2025-06-02T17:29:23Z AlwynapHuw 1710 138195 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXXI.<br>"Y DELYN AUR."}}}} TRANNOETH aeth Morgan gyd â Greg i'r mwnglawdd am y waith gyntaf, gan ddechreu dysgu y pethau yr oedd ef i'w cyflawni, neu i'w gochel. Ac ni bu ef yno'n hir cyn ei lanw âg edmygedd am y modd hwylus yr ymdriniai'r hen fwnwr â phethau afrwydd ei grefft, a'r modd y gwelai ef arwyddion sicr am werth maen o'i lofi yn unig. Nid yr un Greg oedd hwn ag a soniai ond am ddiod a rhialtwch y diwrnod cynt, ac yr oedd y wedd newydd hon ar ei gymeriad a'i allu yn un a apeliai yn fawr at y Cymro. "Dyma fi," ebe Morgan, "wedi treulio 'foes ymysg mwnwyr y Waun gynt; ond beth a wn i, mewn gwirionedd, am y gwaith ond dim wedi'r cwbl? Mi a sylwaf yn fanwl ar fy nghyfaill, oblegid rhaid imi ddysgu llawer i fod yn llwyddiannus yn y peth y deuthum mor bell i'w ddilyn." "I'm sure some coon has been down here disturbing the place when I was fooling round the Melbourne bars. Lucky for him that I was not at home, that's all!"" Yna ef a eglurodd i'r Cymro mai un o'r rhesymau am gael "butty" oedd y gallai un ohonynt fod mewn gofal o'r lle yn absenoldeb y llall, am fod dipyn o enw bellach i'r "Old Pit." "And if we can just hit it off," eb efe ymhellach, "I promise to put matters right between us before I go sampling Melbourne again." Ceisiodd Morgan resymu âg ef ar y cychwyn, a'i gynghori i beidio â bod mor ffôl; ond rhoes y llall daw ar y cynghori ar unwaith, gan ddywedyd: "I<noinclude><references/></noinclude> crr2lz2mfjkxr9jj2of7zroqzatl0yu 104 62126 138196 126574 2025-06-02T17:30:09Z AlwynapHuw 1710 138196 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXXII.<br>DAI'R CANTWR.}}}} NI chyfrifai Morgan na'r canwr y byddai'n foesgarwch i siarad a chymharu profiadau yn Gymraeg o flaen y cwmni cyfan, ac felly penderfynwyd y byddai i'r olaf fynd i chwilio am "Greg's Shanty" y prynhawn canlynol, pan fyddai iddynt ddigon o gyfleustra i siarad eu gwala am yr Hen Wlad a'r pethau annwyl ynglŷn â hi, ag oeddynt ill dau mor awyddus i glywed am danynt. Daeth drannoeth yn ei amser, a'r canwr gyd âg ef, i gaban Greg. "Eisteddwch, Mr. Davies," ebe Morgan wrtho. "Amheuthun yw clywed Cymraeg unrhyw amser, ond yn enwedig wedi bod wyth mis hebddo. Rhywfodd nid oedd un Cymro o gwbl ar fwrdd y ''Richborough'', ac felly bu raid imi siarad Saesneg bob cam o'r ffordd. P'un oedd eich llong chi, Mr. Davies?" "Doedd gennyfi ddim dewisiad o'm llong, gwaetha'r modd," ebe'r canwr yn drist. "oblegid gorfodaeth a ddaeth â mi yma. Yr o'wn i am weyd hynny wrthych chi gynta dim, yn lle 'mod i yma o dan un ''false pretence''. Walla 'ch bod wedi clwed am y Beca, rywbryd?" "Y Beca? Do, greda i! Ac yr o'dd gan fy hen feistr i olwg fawr arnyn' nhw fel bechgyn o blwc, wa'th fe'i clywas e'n gweyd hynny lawer gwaith. Ac o ran hynny, fe fu Shoni Sgubor Fawr yn gweithio gyda ni ar Y Waun fwy nag unwaith." "Pwy Waun o'dd honno?" {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> rtwoghr3ilkg6dbo7kjs8t5oo6c0ta6 104 62130 138197 126578 2025-06-02T17:30:56Z AlwynapHuw 1710 138197 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXXIII.<br>GREG WEDI DYFOD YN OL.}}}} Y NOSON wedi ymweliad Dai'r Cantwr â "Greg's Shanty," daeth Greg ei hun yn ol o Melbourne. Yr oedd hyn yn gynt o rai dyddiau nag a ddisgwyliai Morgan, ac nid yn unig hynny, ond yr oedd y mwnwr yn sobr, ac yn eiddgar i ail—gydio yn y gwaith. Felly, bore trannoeth aethpwyd ati eto, ac mor llwyddiannus y bu'r cloddio y diwrnod cyntaf hwnnw fel y tybiai'r ddau fod ffawd wedi gwenu mwy ar yr Old Pit ddydd yr ail ddechreu nag a wnaethai hi o gwbl cyn hynny. Parodd y ffawd dda i Greg fod yn frwdfrydig iawn, ac yn y brwdfrydedd ef a addefai mor ffôl y bu i wastraffu'r amser gwerthfawr ym Melbourne, a'r nuggets yn galw arno i aros gartre. "And to own up the truth," ebe fe ymhellach, "little I expected to see you here alive on my return, for the scabs had vowed to 'jump the claim' in my absence." Yna yr adroddodd ef am a glywsai pan oedd ef hanner meddw ym Melbourne, sef bod yr un cwmni ag a'i taflasai allan o'r cerbyd gynt wedi penderfynu dwyn yr Old Pit oddiarno, pa un ai byw ai marw ef. Ac i'r perwyl hynny, eu bod wedi trefnu ei gaethiwo am dymor mewn caban neilltuol yn y dre nes dirwyn i ben amser ei hawl yn y gloddfa yn ol cyfraith y mwnfeydd. "But I diddled them out, the skunks!" ebe fe, "for old Greg wasn't so primed as they thought. And here I am to fight them to the death! And I say,<noinclude><references/></noinclude> aj0683wj70cbk18xqmxuiarhtz8brec 104 67853 138335 135887 2025-06-03T01:51:02Z AlwynapHuw 1710 138335 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>mur hyglyw cynta'r ffrwd a ddaeth wedyn i lifo'n llydan a chanu'n bêr am drigain mlynedd—hyd yr aber i'r môr. Ar ol tair blynedd yn y gwaith mŵn, aeth yn ol i ysgol Talybont fel ''pupil teacher.'' Nid oedd y gwaith mŵn yn dygymod â'i anianawd; ac er bod ennill arian yn peri i'r llanc deimlo'n ddyn, yr oedd gyrr ei uchelgais deallol yn drech na'r hudoliaeth hwn, fel y bu yn ystod gweddill Ni adawodd i rwd gasglu ar ei ddeall a'i ddarllen yn ystod y blynyddoedd hyn, fel y praw y ffaith na bu'n rhaid iddo wasanaethu yn y swydd hon ond dwy flynedd allan o bedair cyn mynd i'r coleg. Yn ol mwy nag un braslun o'i hanes a ymddangosodd yn ystod ei fywyd (sydd o ganlyniad, fel y gallwn gasglu, yn gywir) ymrôdd y pryd hwn i'w berffeithio ei hun, wedi'r cychwyn byr yn Llanfihangel, mewn Lladin. Ymroddodd hefyd i feistroli'r Ffrangeg "er gallu cyfieithu gweithiau Pascal," meddai un hanes, er nad hawdd gweld pa eisiau oedd i allu gwneuthur hyn, gan eu bod wedi eu cyfieithu eisoes. Tebig ei fod am ladd dau aderyn â'r un garreg, meistroli'r Ffrangeg a sugno nodd meddyliol ac ysbrydol Pascal. Os felly, yr oedd eisoes, nid yn unig yn hoff o ddadl, ond hefyd yn teimlo diddordeb mewn gwirionedd ysbrydol er ei fwyn ei hun. Yr ysgolfeistr oedd Mr. T. H. Kemp, a ddywed mewn nodyn diweddarach at Adams bod ei lyfr ar Ddatblygiad yn deffro'i hen farn amdano, ei fod yn "born critic." Cwyd y cwestiwn yn y fan hon: Sut y bu iddo ef, y pryd hwn, yn wahanol i fwyafrif bechgyn talentog ei wlad, ddewis cylch yr ysgolfeistr yn hytrach nag un y pregethwr, ac yntau hefyd yn fab i bregethwr? A chaniatau ei fod wedi dechreu cael blas ar ddysg, a bod ysgol Llanfihangel, ac Ystradmeurig y tu draw iddi, a Rhydychen neu Gaergrawnt yn y pellter, wedi agor vista addysgol o'i flaen y tu hwnt i ddarllen, ysgrifennu, a seiffro, nid oedd dim<noinclude><references/></noinclude> gv4p7gs3jmeklrybxttg3sg5icoa01k 104 68984 138277 138084 2025-06-02T23:07:38Z AlwynapHuw 1710 138277 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>curlio'i gwallt ar fore mor brysur. Ble ma Ann? Pam na ddaw i gloi a rhagor o friwyd ar tân?" Yn fuan wedi brecwast dechreuodd gwaith y dydd o ddifri. O un i un, oddiyma ac oddidraw, daeth rhes hir of bobl i Barc y Big, a symudent yn brysur drwy'r cae gan droi'r ystodau gwair a'r rhacaeau. Ar ddyfodiad pob un, croesawid ef neu hi a bloedd groch o " More!" oddiwrth y rhai oedd eisoes yno. Gwaith di-ymdrech a phleserus oedd y troi," a mwynheid' ef a'r ymgomio melus gan bawb, o'r hen wraig blygai'n naturiol at y rhaca i'r ferch ieuanc wisgi yn y dillad goleu, glân, a'r het wellt fawr. I'r ieuanc o'r ddau ryw yr oedd y pleser fynychaf yn gor-bwyso'r lludded ar ddydd bwrw'r gwair i mewn. Cerddai Morgan Ifans yn ol ac ymlaen drwy'r cae, a'i bwys ar ei ffon, gan edrych o hyd i gyfeiriad y gwynt. Dilynid ef, mewn llawn afiaith, gan Rover y ci. Yn y tŷ, berwai Anna Ifans yr uwd sucan iraidd, caled a llyfn, oriau cyn amser cinio. Wedi gorffen troi, eisteddodd y cwmni, erbyn hyn tua deugain neu fwy mewn nifer, yn ymyl y clawdd yn y cyhudd. Rhedodd Leisa ac Ann i'r tŷ i gyrchu'r ginio. Cafodd pob un ei ffiol a'i lwy bren, ac aeth Ann heibio a'r ddwy ystên, gan roi yr un cwestiwn yn siriol i bob un Enwyn ne lefrith?" Dilynodd rhywun arall â'r uwd, gan adael i bob un gymeryd ei ddogn i'w ffiol. Yna, tra'r gwŷr i gyd yn sefyll a'u hetiau yn eu dwylaw, a'r gwragedd oll yn plygu eu pennau, clywyd llais Morgan Ifans, "Dafi Pŵel, ddachreuwch chi?" A'i law ar ei lygaid, ufuddhaodd Dafi,—" Bendithia ni, O, Arglwydd, yn y mwynhad o'r trigaredde hin. Disg ni ar bŵis Dy ddaioni i ogoneddi Di enw, drwy Iesu Grist. Amen." Yn ymyl y lliain gwyn, a'i gwallt erbyn hyn wedi ei drefnu'n brydferth o dan yr het wellt fawr, a'i llygaid bychain duon yn fyw i ganfod angenrheidiau pob un o'r cwmni, penliniai Leisa, gan dorri'r tafelli hirion o fara menyn yn gyflym a deheuig. Felly, gan led—orwedd yn y gwair per aroglus, tra'r haul yn gwenu, yr awel fwyn yn murmur, yr ehedydd yn arllwys ei gân o'r uchelder, a'r myrdd ieir bach yr haf yn gwibio o gylch i ddangos eu gwisgoedd newyddion amryliw, mwynhawyd y danteithion syml a'r ymgomio melys. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> iw861xkcp1qx07qhinuqx7vwcmkl044 104 68986 138278 138086 2025-06-02T23:08:10Z AlwynapHuw 1710 138278 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>O, ma di liged dithe arni, eh, John bach?" ebe Dafi Pŵel. "Owen Elis, bachgen Catrin," ebe Jâms y Go, megis wrtho'i hun. "Widdoch chi pwi basodd drw'r pentre co dwe, howir? Rachel Parri, fio'n forwn da'r hen Sion Bŵen yn y Mwyndir. Mai newi ddod nol o bant i fiw ffor hin, a ma felse tipin bach o golled arni. D'rawodd miwn i'r efel— "Ise cidymdeimlad we arni hithe falle," ebe John y Bwlch. "Dei annwl," ebe'r gof, heb gymeryd sylw, "chliwson ni'm shwt gimisgeth o gleber a dwli ariod. We Dai Nansi miwn da fi, a mi geison sport. Cin hir dima hi'n gofin yn sharp reit,— "Odich chi'n nabod' Owen Elis?" "Y gweinhidog?" myntwn i. "Owen Elis, Bigel y Bryn? Beth, odw," myntwn i. "O ie," mynte'r hen wraig dan hanner llefen. "Dw i ddim yn i nabod e, ond mi finna i gal i weld e. Staf fi'm ffrind ffor hin nawr! Dos neb yn y nabod i nawr! Owen Elis, mab Catrin, Bigel y Bryn! ie, Owen Elis, mab Catrin, Bigel y Bryn!" Gwrandawai'r cwmni'n aiddgar. "Pam na holech chi ragor arni? Falle bod i 'n nabod i bobol e," ebe John Maesyryn. "Fe holwd wr, ond cheid dim mâs, achan. Dim ond yr un ffrâs na," ebe'r gof. Daeth Fred ai lwyth o wair i'r golwg ym mwlch yr ydlan. "Ti ar ol, bachgen! Ti ar ol!" ebe ef wrth Dafi Pŵel yn llawen. Cleciodd hwnnw ei chwip yn ddiymdroi, a gyrodd ei ddau geffyl ar garlam drwy'r ffordd fach. Dadlwythwyd cambo Fred, a bu gwŷr yr ydlan yn rhy brysur i drin ymhellach bwnc Rachel Parri, a'i chysylltiad â Bugail y Bryn. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> dfqm43me7b2y7ryc6t2inqa709hcqb2 104 69007 138119 138118 2025-06-02T11:59:38Z AlwynapHuw 1710 138119 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ol yn ei natur hi, nes creu brwydrau mewnol mynych. Ond nid oedd gan y brwydrau mewnol hyn ddim i wneud a theimlad ei chalon tuag at y naill a'r llall. Cai hyfrydwch yng nghwmni Fred. Treiddiai dylanwad y gweinidog yn ddyfnach. Efe'n unig a feddai'r gallu i roi iddi {{center block| <poem> "Wae a gwynfyd, Nef ac uffern bob yn ail." </poem> }} Gwrandawsai Duw ar ddeisyfiad ei henaid, a rhoisai iddi fwy nag a ddymunasai gael. Ni ofynasai hi erioed, yn. nyddiau mwyaf llwydaidd ei bywyd, am y 'cur annifyr,' yr ing, a'r anesmwythyd a deimlasai yn ddiweddar. Yng nghyfarfodydd gweddi'r Bryn, clywsai fynych ddefnyddio'r frawddeg "Ni wyddom ni pa beth a weddiom megis ag y dylem." Ai tybed mai ofni wnai yr hen weddiwyr profiadol osod llawer o'u dymuniadau hoffusaf gydag eglurder gerbron yr Orsedd, rhag y byddai raid derbyn llawer o ''extras'' anhyfryd ynglyn a'r atebion iddynt? Pan ddaw Cariad i mewn i'r bywyd, rhaid i bob merch, ac eithrio'r rhai anaturiol gall, gael rhannu'r dedwyddwch a rhyw ferch arall. Ddwywaith a mwy bob wythnos, mynnai Ann a Gwen ryw esgus i fod yng nghwmni ei gilydd. Ni flinai Ann ddyfod a Josi'r Mwyndir gerbron bob tro yn holl agweddau ei gymeriad; oherwydd, er llwyred' ei hadnab ofynyddiaeth ohono, deuai rhyw swynion newydd ynglyn ag ef i'r golwg yn barhaus, a byddai raid i Gwen roi ei barn ar lawer gair ac ymddygiad o'i eiddo, ac edmygu'n briodol ei fwynder fel dyn, ei dalent fel amaethwr, a'i berffeithrwydd cyffredinol. Lle hyfryd i fyw ynddo fyddai'r Mwyndir. Ar briodas eu mab, ai Tomos Bŵen a'i wraig a'i ferch yn ol i'r hen gartref,—Pencnwcbach. Yr oedd yn awr yn Orffennaf, a rywbryd tua'r Nadolig byddai Ann yn wraig yn Y Mwyndir. Nid mor sicr oedd Gwen ynglyn a'i hapusrwydd dyfodol. Rhyw sicrwydd mewnol,—y peth amhendant ac anelwig hwnnw,—yn unig a feddai hi. Ond y mae i ddealltwriaeth gyfrin felly rhwng deuddyn ei swyn a'i melyster ei hun Hanner ofnus y soniai Gwen am ei chariad. Yr oedd y gogoniant mor danbaid, rhyfyg fyddai bod yn ddiofn, ac yr oedd Ann dan rwymedigaeth i beidio datguddio'r gyfrinach fwyn hyd nes cai ganiatad. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> iq8ctrir6n10l1tytdrcsjz7k6912po 104 69008 138120 2025-06-02T12:04:27Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138120 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Trefnasai'r ddwy fynd gyda'i gilydd ar nos Iau, drannoeth gwerthu'r fuwch, i dŷ'r wniadyddes, Martha'r Bont. Yr oedd dydd pwysig y Gymanfa yn dod, a dillad newydd Gwen heb eu dechreu. Yn fuan wedi saith o'r gloch, galwodd Ann yn Isaber ar ei ffordd, yn ol y cytundeb. "Wi bron bod yn barod," gwaeddai Gwen o'r llofft pan glywai Ann yn dod i mewn. "Isteddwch finid. Rhaid i fi aros nes daw Daci nol. Fidd e ddim yn hir, wi'n shwr." Atebodd Ann ar gân,- "Gwen Alun, Gwen Alun, be si arnoch chi chwant? Fe ddaw Owen Elis i'ch mofin chi bant, A'i geffil, a'i garetsh, a'i was gidag e, I'ch mofin chi bant yn wraig iddo fe!' Rhedodd Gwen i lawr o'r llofft gan wenu'n llawen iawn, a rhoddi ei llaw ar enau Ann ac erfyn arni dewi. Beth pe bai rhywun yn ei chlywed? A pheth arall, yr oedd hi erbyn hyn yn berffaith siwr nad oedd y gweinidog yn meddwl dim am dani. Gwelsai ef ddoe ym Mhenffynnon, ond atynt hwy i Maesyryn yr aethai, gan ei gadael hi'n ddigon diesgus a diseremoni. Yna aethpwyd i ddyfalu paham. Disgrifiodd Gwen ddyfodiad Fred, a dywedodd gyda llaw, fod rhywbeth yn atyniadol iawn yn Fred. Yr oedd mor heini ac mor llawen, ac yr oedd yr un fath bob amser. Ac ocheneidiodd Gwen. Yna tywalltodd Ann ei balm. "Mai e'n dwli arnoch chi merch i! A ma dinion mewn cariad yn graff iawn. Ma ofan arno'ch bod chi'n cari Fred. Mai e'n gwbod bo chi a finne'n ffrindie, a mai e'n serchog iawn i fi'n ddiweddar. Ma hinni'n eitha arwidd! Wn i ddim pam mai e beido gweid pethe'n blaen, ond fe neith riw ddiwarnod, gewch weld. All e'm peido." Cyn i Gwen gael amser i ateb, clywyd curo wrth y drws, a chyn i neb gael amser i'w hatal, cerddodd gipsy i mewn a basged o amryw drugareddau ar ei braich. Penliniodd yn d'diseremoni ar y llawr, gan ddangos ei nwyddau, a siarad yn ddiaros,- "Buy some of this beautiful lace this evening, Miss, do.Help a poor woman. a yard. Look at this lovely piece for sixpence It's a bargain. You'll never regret it, Miss. Let<noinclude><references/></noinclude> rnir9jccjutmhfaf63xry9d9ka755ym 104 69009 138121 2025-06-02T12:09:51Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138121 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>me sell you both a nice length. Luck's coming' t'you, it's comin' t'ye both, an" ye'll think o' me as told you before han'. Now which of you will buy first?" Wedi gwrthod, a chael eu cymell drachefn, a gwenu, ac ymgynghori a'i gilydd, a chael gostyngiad sylweddol ym mhris y nwyddau, tynnodd y ddwy ddarn o arian allan, a bu'r gipsy mor garedig a 'dweyd ei ffortiwn' wrth y naill a'r llall yn y fargen. Tro Ann ddaeth gyntaf. "I see a fair man comin' towards you with a ring, an' you 're goin' to wear his ring. Before you are two years older you will be a wife. An' ye're one o' the lucky ones, my dear, an' ye'll remember in years to come as I told you so. But, look out! There's some one as is tryin" to do you harm. Keep yer head above water. Keep this bit o' lace as ye've just bought, Miss. Use it to trim a dainty wrapper for your first born. It'll bring luck to him an' you. An' God bless you, Miss." Yna estynnodd Gwen ei llaw yn grynedig. Trodd y fenyw hagr ei llygaid duon arni am funud gyfan cyn dechreu datgan ei phroffwydoliaeth.. This is going to be a crowded year for you, my dear, ay, a crowded year. There are two men, ay, maybe three, a tryin' for yer 'and. Not one o' the three will you marry. Your 'appiness comes from another direction. For ye're goin' to be 'appy, ay, 'appy an' very lucky. The old gipsy woman knows what she's saying. God tempers the wind to the shorn lamb! You may 'ave some trouble, but after that a great 'appiness is in store for you,-a great 'appiness! God bless you, Miss." Da oedd gan Gwen i'r hen wraig gael amser i fynd yn ddigon pell o'r tŷ cyn i Dafydd Alun ddychwelyd. Am ddyddiau lawer, bu'r geiriau rhyfedd a glywsent yn destyn siarad gan y ddwy. Rhai ffol iawn yw merched yn ol barn gyffredin y byd, ac nid oedd Ann a Gwen yn wahanol i'r lleill. Credent fod yr hen wraig groen-felyn, drwy ryw allu cyfrin, wedi codi cwrr y flen o'u blaen. Sut y gallai? Ah! pwy wyr? Ond mae llawer o ddirgeledigaethau yn y gread igaeth nas deallwyd eto gan y callaf. Tuedd y ddwy eneth, er hynny, oedd credu yr hyn garent ei fod yn wir, ac ang- hredu neu anghofio'r gweddill. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 2hk5mdgn0aq2avawrzgjzst80unmo2j 104 69010 138122 2025-06-02T12:52:10Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138122 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Na beth rhifedd iddi weid two or maybe three' wrthoch chi," meddai Ann. "Mi wn i pwi iw'r trididd, a falle nad o's neb arall yn gwbod. Ond weda i ddim. Ond shwt odd i'n gweid na phriodech chi ddim in o nw? Wes rhiwin cifoethog iawn yn mind i ddod i'ch hol chi?" "Wedd i'n croesweid i hinan fan na,"" ebe Gwen, "wa'th shwt gallwn i fod yn hapis a pheido." Yna chwarddod y ddwy yn iachus. <br> <section begin="aaa"/><section end="aaa"/> <section begin="bbb"/>{{c|{{mawr|XV.}}}} {{center block| <poem> ''Ai ni wnest Ti, o ddydd i ddydd,'' ''Ymwadu a phleserau'n llwyr?'' {{bwlch|5em}}—KERI. </poem> }} FEL y rhan fwyaf o aelodau ei eglwys, rhoddai'r Parch. Owen Elis hefyd lawer o le yn ei feddwl i'r Gymanfa agoshaol, a chymysg fel efe ei hun oedd ei ddisgwyliadau am dani a'i baratoadau ar ei chyfer. Gofynasid iddo fod yn un o ddau i bregethu yn yr oedfa ddau o'r gloch ar brif ddydd yr Wyl. Nid peth arferol oedd gofyn hynny i weinidog yr eglwys lle y cynhelid y Gymanfa. Yr oedd ef hefyd mor ieuanc ac yn newydd yn y lle,—yn newydd yn wir yn y weinidogaeth. Ond pan ddygodd y ffeithiau hyn i sylw'r awdurdodau, gan erfyn arnynt yn wylaidd geisio rhywun addasach nag ef, ni fynnent wrando arno. Yr oedd disgwyliad yn y Cyfundeb am ei glywed, a dywedwyd wrtho y byddai y cyfle hwn i wneud ei hun yn adnabyddus i Annibynwyr y tair sir yn sicr o droi'n fantais iddo eto'n ol llaw. Felly, yr un noson ag y defnyddiai Ann a Gwen ei enw mor rhydd ynglyn a'u bwriadau dyfodol, cerddai ef yn ol a blaen yn ei fyfyrgell, weithiau a rhyw lawenydd anrhaethadwy yn pelydru o'i lygaid, bryd allan a'i ben tua'r llawr, a'r rhychau yn ddwfn ar ei dalcen. Arhosodd, cydiodd yn y Beibl ac agorodd ef ar antur fel y gwnai yn fynych. Ar y geiriau hynny yn y drydedd bennod ar ddeg ar hugain <section end="bbb"/><noinclude><references/></noinclude> 9p5owkhsbcnqobdhuaw44gd4jalscrf 104 69011 138123 2025-06-02T12:55:34Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138123 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>o Eseciel y disgynnodd ei lygaid, "Felly dithau, fab dyn, yn wyliedydd y'th roddais i dŷ Israel; fel y clywech air o'm genau, ac y rhybuddiech hwynt oddiwrthyf fi." Hon oedd un o'i hoff benodau. Darllenai hi'n fynych ar ddechreu'r gwasanaeth yn ei gapel. Ie, y fath gyfrifoldeb oedd ynglŷn â'r gwaith, ond y fath orfoledd hefyd! Y fath gyfle braf a gai ar ddydd y Gymanfa! Tystio dros ei Waredwr gerbron tyrfa o weinidogion a channoedd o bobl! Dywedyd neges fawr ei fywyd, nid wrth ddyrnaid o bobl mewn capel, ond yng ngwydd y tyrfaoedd yn yr awyr agored, a chludid ei eiriau ar adenydd yr awel ymhell dros y wlad. O ryfedd gariad! O'r fraint gael dywedyd am dano! Yna, a phelydr ei orfoledd o hyd yn ei lygaid, aeth ei feddyliau heb yn wybod iddo i gyfeiriad arall. Rhaid fod son am dano fel pregethwr wedi mynd eisoes drwy'r wlad. Rhaid fod hyd yn oed ei frodyr yn y weinidogaeth yn meddwl cryn dipyn o hono. Nid safle ddibwys oedd i fachgen tlawd fod wedi ei chyrraedd. Yn hollol heb ganiatad na chroesaw ymlusgodd i mewn i'w galon feddwl bychan arall, sef, y gwnai les, feallai, i'r gweinidogion . . . ., ond mygodd hwnnw cyn iddo fynd ymhellach, ac aeth i ddychmygu ei hun, ar y llwyfan a'r gynulleidfa fawr o'i gylch. Wyneb Gwen oedd o'i flaen o hyd. Gwelai ei llygaid gleision mawr yn edrych arno mewn edmygedd tra'i meddwl yn cyd-deithio a'i feddwl yntau. Dychmygai weld ei gwefusau yn symud fel y gwnaent o hyd yn ol yr hyn a deimlai ac a feddyliai. Yr oedd cymaint o fynegiant yng ngwefusau 'Gwen ag oedd yn ei llygaid. {{c|Her mobile lips, her tender eyes!'}} Ah! y fath wynfyd fyddai bywyd yng nghwmni' Gwen! Eisteddodd y dyn ieuanc ar ei gadair gydag ochenaid. Atgofiodd ei hun yn chwerw o'i gloffni. Sut gallai byth ofyn i eneth hoew, nwyfus, fel Gwen, gylymu ei hun wrth un ymlusgai drwy fywyd fel y gwnai ef? Ac oni chloffwyd ef i bwrpas neilltuol? Onid un o alwadau cryfaf Duw ato oedd hyn, i'w ddenu oddiwrth bleserau anwadal y byd i dangnefedd diderfyn? Eithr mor siomedig oedd ei gynnydd ysbrydol! Profiad y Salmydd oedd ei brofiad yntau,— Glynodd fy enaid yn y llwch." Pa bryd y medrai ymysgwyd ac ehedeg uwchlaw pethau bychain amser a lle? Efe,<noinclude><references/></noinclude> r5cfxbpdvebmmgdux628akuao6dk6sj 104 69012 138124 2025-06-02T13:01:53Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138124 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>neilltuasid i waith mor aruchel, yn cystadlu ag ereill am fwyniannau'r byd, gogoniant dynion, bri daear! Yr oedd bychander felly yn sarhad ar urddas ei ymgysegriad. Ie, ymgysegriad! Nid modd i ennill bara beunyddiol oedd ei waith mawr iddo ef. Onid hyn oedd un o'r beiau ynglŷn â Phrotestaniaeth yng Nghymru, gwneud pregethu'n grefft nes bod rhy ychydig o wahaniaeth rhwng y pregethwyr a'r byd? Yr oedd eisieu arweinwyr newydd, rhai wnai ymwadu â phleserau a mwyniannau daear er mwyn medru cyfranogi'n helaethach o'r llawenydd uwch a dangos reality'r llawenydd hwnnw ger bron y byd. Meddyliai am y gwahanol fathau ar arweinwyr crefyddol Cymru ar y pryd,—ei llu pregethwyr ymneilltuol,—rhai o honynt na ellir eu gwahaniaethu oddiwrth y dyrfa, os nad wrth eu gwisg neu dôn eu llais. Trist oedd meddwl bod dibynnu ar yr eglwysi am eu cynhaliaeth yn tueddu i gymryd oddiarnynt ryddid llafar a rhyddid barn, ac yn codi cymylau tew rhyngddynt a nef y nefoedd. Na ato Duw iddo yntau fod yn un ohonynt yn hyn! Nid chwaith fel offeiriaid Eglwys Loegr y carai fod. Oni ellid adnabod llawer o honynt hwy gan foethusrwydd eu gwedd a'u llediaith Saesneg? I'w dyb ef, meddai yr ychydig offeiriaid pabyddol a welsai yn y dref yn nyddiau ei goleg un ragoriaeth amlwg. I bob ymddangosiad allanol, yr oeddynt wedi ymgysegru'n llwyrach. Tystiai eu gwedd eu bod yn ymwrthod a moethau'r byd, a gwyddai y gwarafunid iddynt lawer o fwyniannau cymdeithasol cyffredin bywyd. Yn hyn, yr oeddent yn nes i'w lle fel arweinwyr. Ai ni chai ei ymgysegriad yntau—weinidog ymneilltuol—fod yr un mor llwyr? Ni chai un cysylltiad daearol ei gadw yntau'n ol. Na, ni chai cariad gwraig na phleserau bywyd teuluol gyfyngu rhyddid ei enaid. Ni feiddiai gondemnio ereill, ond rhaid oedd iddo ef ddilyn y goleu roed iddo. Rhaid iddo yrru pob meddwl am Gwen ymhell oddiwrtho. Gwae iddo erioed oddef i'w serchiadau ymglymu am dani! Am hynny y poenid ef yn awr, a beth os rhoisai ddigon o le iddi hithau feddwl am dano yntau! Na, cofiodd am dani'n gwrido wrth weld Fred, ac yn gwenu arno. Fred yn ŵr i un fel Gwen! Sais difater a'i gymeriad yn ddiau vmhell o fod yn ddilychwyn i briodi merch fwyn a phur fel<noinclude><references/></noinclude> 0cdqq2w0tuiab72448jwf4ifw8sr7vu 138279 138124 2025-06-02T23:09:09Z AlwynapHuw 1710 138279 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>neilltuasid i waith mor aruchel, yn cystadlu ag ereill am fwyniannau'r byd, gogoniant dynion, bri daear! Yr oedd bychander felly yn sarhad ar urddas ei ymgysegriad. Ie, ymgysegriad! Nid modd i ennill bara beunyddiol oedd ei waith mawr iddo ef. Onid hyn oedd un o'r beiau ynglŷn â Phrotestaniaeth yng Nghymru, gwneud pregethu'n grefft nes bod rhy ychydig o wahaniaeth rhwng y pregethwyr a'r byd? Yr oedd eisieu arweinwyr newydd, rhai wnai ymwadu â phleserau a mwyniannau daear er mwyn medru cyfranogi'n helaethach o'r llawenydd uwch a dangos reality'r llawenydd hwnnw ger bron y byd. Meddyliai am y gwahanol fathau ar arweinwyr crefyddol Cymru ar y pryd,—ei llu pregethwyr ymneilltuol,—rhai o honynt na ellir eu gwahaniaethu oddiwrth y dyrfa, os nad wrth eu gwisg neu dôn eu llais. Trist oedd meddwl bod dibynnu ar yr eglwysi am eu cynhaliaeth yn tueddu i gymryd oddiarnynt ryddid llafar a rhyddid barn, ac yn codi cymylau tew rhyngddynt a nef y nefoedd. Na ato Duw iddo yntau fod yn un ohonynt yn hyn! Nid chwaith fel offeiriaid Eglwys Loegr y carai fod. Oni ellid adnabod llawer o honynt hwy gan foethusrwydd eu gwedd a'u llediaith Saesneg? I'w dyb ef, meddai yr ychydig offeiriaid pabyddol a welsai yn y dref yn nyddiau ei goleg un ragoriaeth amlwg. I bob ymddangosiad allanol, yr oeddynt wedi ymgysegru'n llwyrach. Tystiai eu gwedd eu bod yn ymwrthod a moethau'r byd, a gwyddai y gwarafunid iddynt lawer o fwyniannau cymdeithasol cyffredin bywyd. Yn hyn, yr oeddent yn nes i'w lle fel arweinwyr. Ai ni chai ei ymgysegriad yntau—weinidog ymneilltuol—fod yr un mor llwyr? Ni chai un cysylltiad daearol ei gadw yntau'n ol. Na, ni chai cariad gwraig na phleserau bywyd teuluol gyfyngu rhyddid ei enaid. Ni feiddiai gondemnio ereill, ond rhaid oedd iddo ef ddilyn y goleu roed iddo. Rhaid iddo yrru pob meddwl am Gwen ymhell oddiwrtho. Gwae iddo erioed oddef i'w serchiadau ymglymu am dani! Am hynny y poenid ef yn awr, a beth os rhoisai ddigon o le iddi hithau feddwl am dano yntau! Na, cofiodd am dani'n gwrido wrth weld Fred, ac yn gwenu arno. Fred yn ŵr i un fel Gwen! Sais difater a'i gymeriad yn ddiau ymhell o fod yn ddilychwyn i briodi merch fwyn a phur fel<noinclude><references/></noinclude> nrtn5zglp5vuwb5ifhc3m2jl5v1daq4 104 69013 138128 2025-06-02T14:01:08Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138128 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Gwen! Annioddefol! Cofiai am y prynhawn hyfryd hwnnw ger yr afon; yn sicr nid oedd Gwen wedi anghofio hwnnw. Ond rhaid oedd gosod y pethau hyn o'r tu ol. Pe cai ef briodi Gwen ni fyddai lle yn ei galon na'i fywyd i waith y nef. Hanerog fyddai ei ymgysegriad, a byddai pob bore glân o'i fywyd yn ei wawdio am iddo ollwng gafael ar y mwy er mwyn cadw'r llai. Na, rhaid ymlid Gwen o'i galon, a pheidio mynd mwy i'w golwg os gallai beidio. "A phwy sydd ddigonol i'r pethau hyn?" ebe ef yn chwerw. Agorodd ei Feibl drachefn, a darllenodd eiriau a'i brawychodd, ac a adawodd bwysau fel plwm ar ei galon,— "Wele, fab dyn, fi yn cymeryd oddiwrthyt ddymuniad dy lygaid a dyrnod, eto na alara, ac na wyla, ac na ddeued dy ddagrau.' <br> <section begin="aaa"/><section end="aaa"/> <section begin="bbb"/>{{c|{{mawr|XVI.}}}} {{center block| <poem> {{Italic| A weli di mo'r pumil ar y llethr O adladd teg yng nghwrr y wenallt draw? Ni wnaethpwyd ond cyhoeddi cennad Nef I draethu'r Gair ar benodedig ddydd, Ac wele'r cwmwd pell a'r hwndrwd moel Yn codi i'r alwad gyda'r bore glas.}} {{bwlch|7em}}—CRWYS. </poem> }} DA oedd gan Gwen weld pelydrau'r haul yn llanw ei hystafell pan ddeffrodd fore'r Gymanfa. Buasai hin anffafriol yn tynnu cryn dipyn oddiwrth ogoniant y dydd. Gwisgodd yn ebrwydd, a phan aeth allan i odro, er nad oedd ond pump o'r gloch, gwelai fwg yn esgyn o simneiau'r ffermdai, twrr o wartheg yma a thraw yn cael eu cyrchu, a gwartheg Maesyryn yn dychwelyd i'r cae wedi eu godro. Nid bore i ymdroi oedd hwnnw, oherwydd dechreuai'r oedfa gyntaf am saith o'r gloch. Er hynny, ni fedrodd Gwen brysuro. Yn lle galw ei buwch o'r bwlch fel y gwnai fynychaf, cerddodd tuag ati drwy'r gwlith a'r borfa îr i ben pellaf y cae, ac yfodd i'w henaid o dangnefedd dwys y bore. Yr <section end="bbb"/><noinclude><references/></noinclude> cda734b342k1ch5apeivh2lmmxjk1ir 138136 138128 2025-06-02T14:41:02Z AlwynapHuw 1710 138136 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Gwen! Annioddefol! Cofiai am y prynhawn hyfryd hwnnw ger yr afon; yn sicr nid oedd Gwen wedi anghofio hwnnw. Ond rhaid oedd gosod y pethau hyn o'r tu ol. Pe cai ef briodi Gwen ni fyddai lle yn ei galon na'i fywyd i waith y nef. Hanerog fyddai ei ymgysegriad, a byddai pob bore glân o'i fywyd yn ei wawdio am iddo ollwng gafael ar y mwy er mwyn cadw'r llai. Na, rhaid ymlid Gwen o'i galon, a pheidio mynd mwy i'w golwg os gallai beidio. "A phwy sydd ddigonol i'r pethau hyn?" ebe ef yn chwerw. Agorodd ei Feibl drachefn, a darllenodd eiriau a'i brawychodd, ac a adawodd bwysau fel plwm ar ei galon,— "Wele, fab dyn, fi yn cymeryd oddiwrthyt ddymuniad dy lygaid a dyrnod, eto na alara, ac na wyla, ac na ddeued dy ddagrau.' <br> <section begin="aaa"/><section end="aaa"/> <section begin="bbb"/>{{c|{{mawr|XVI.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|A weli di mo'r pumil ar y llethr O adladd teg yng nghwrr y wenallt draw? Ni wnaethpwyd ond cyhoeddi cennad Nef I draethu'r Gair ar benodedig ddydd, Ac wele'r cwmwd pell a'r hwndrwd moel Yn codi i'r alwad gyda'r bore glas.}} {{bwlch|7em}}—CRWYS. </poem> }} DA oedd gan Gwen weld pelydrau'r haul yn llanw ei hystafell pan ddeffrodd fore'r Gymanfa. Buasai hin anffafriol yn tynnu cryn dipyn oddiwrth ogoniant y dydd. Gwisgodd yn ebrwydd, a phan aeth allan i odro, er nad oedd ond pump o'r gloch, gwelai fwg yn esgyn o simneiau'r ffermdai, twrr o wartheg yma a thraw yn cael eu cyrchu, a gwartheg Maesyryn yn dychwelyd i'r cae wedi eu godro. Nid bore i ymdroi oedd hwnnw, oherwydd dechreuai'r oedfa gyntaf am saith o'r gloch. Er hynny, ni fedrodd Gwen brysuro. Yn lle galw ei buwch o'r bwlch fel y gwnai fynychaf, cerddodd tuag ati drwy'r gwlith a'r borfa îr i ben pellaf y cae, ac yfodd i'w henaid o dangnefedd dwys y bore. Yr <section end="bbb"/><noinclude><references/></noinclude> t5863408cfsiznr2y112ta87o08uyvq 104 69014 138137 2025-06-02T14:45:40Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138137 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>oedd swn Dydd Sul ym mhobman, cyffro daear wedi gosteg, a Duw yn siarad. Ni welsai Gwen erioed Gymanfa yn yr awyr agored. Medrai ei thadcu edrych yn ol ar res hir ohonynt. Wrth fynd allan o'r tŷ y bore hwnnw ar bwys ei ffon, dywedodd wrth Gwen heb edrych arni,— "Ma raid i fi gal yr oedfa saith heddi, wa'th dyma'r Gymanfa ola wela i, wel di." Ni fedrodd Gwen ateb gair. Safodd, a'r brwsh dillad yn ei llaw i edrych arno'n mynd i fyny drwy'r lôn fach. Yr oedd gan Gwen feddwl uchel iawn o'i thadcu. Yn ol ei barn hi, ni fyddai un dyn yn y Gymanfa heddyw, na ffermwr nac arall, o leiaf ag eithrio'r gweinidogion, a ddaliai ei gymharu ag ef yn urddas ei natur a'i gymeriad. Ystyrrid ef gan lawer, rhai na fedrai byth ei ddeall, yn oer, a balch, a sarhaus. Ni wyddent hwy pa ryw ddyfnder o gariad a thynerwch oedd yn ei natur, na pha mor uchel y gallai esgyn ym myd meddwl ac ysbryd. Cynhesodd calon Gwen o'r newydd at yr hen ŵr, a throdd i'r tŷ gan sychu ei llygaid. I'r oedfa ddeg a'r oedfa ddau o'r gloch yr ai Gwen a'i ffrind Ann. Byddai raid iddynt ar ol hynny frysio adref i odro. Addawsai Gwen helpu Ann, fel y gallent ddychwelyd drachefn gyda'i gilydd i gael rhyw gyfran o'r oedfa chwech. Yr oedd Leisa yn rhwym am y dydd. Maesyryn oedd yn cadw'r mis, a hwy felly a ofalai am fwyd y gweinidogion yn nhŷ'r capel. Yn lle cael help Ann a Gwen yno, trefnodd Leisa eu bod i wahodd Miss Elis. Ni fyddai hynny ond ei chydnabod yn briodol fel perthynas y gweinidog, a rhoi cyfle iddi adnabod rhai o'r un byd ag ef. Sicrhaodd Leisa y byddai hi a'i mam a Miss Elis a gwraig tŷ'r capel yn hen ddigon at y gwaith, ac felly, cai Ann a Gwen helpu bwydo'r bobl yn y festri a bod gyda'i gilydd. Wrth fynd, cai'r ddwy lawn olwg ar faes y Gymanfa ymhell cyn ei gyrraedd. Yr oedd cae Tomos Bŵen yn ddu gan bobl. Safai'r mwyafrif ar eu traed, eisteddai, penliniai, a lled orweddai ereill ar ymyl uchaf y dorf ger y clawdd, a chrwydrai ambell un ger bwlch y cae ac ar hyd y ffordd. Codasid pabell eang ar gyfer y gweinidogion. Cefn honno welent yn awr, ond gyda'r awel ysgafn, deuai llais melodaidd y pregethwr tuag atynt. Ac yr oedd Natur oll fel pe'n<noinclude><references/></noinclude> eb0dvteygaxeu0i7hq3voqbb6payv8g 104 69015 138138 2025-06-02T14:48:15Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138138 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>distewi ac yn gwrando. Yr oedd gwair John Sâr ar lawr ac yn galw am ei drin, ond ni feddyliai neb am ei gyffwrdd ar ddydd yr wyl. Safai cerrig beddau'r fynwent gerllaw fel ar flaenau eu traed. i wrando, ac ymsymudai dail y coed a'r borfa, ac ymsiriolent, fel pe bai'r dirgelion oll eisoes yn eglur iddynt hwy, ac fel pe yn dda ganddynt weld dynol-ryw yn ymhyfrydu yn yr un pethau gogoneddus. Daeth cenllif o gerddoriaeth o'r cae. Clywyd dyblu a threblu'r geiriau, "Gad in' deimlo Awel o Galfaria Fryn." "O dir," ebe Gwen.. "Wi'n teimlo felswn i wrth borth y nefoedd." Chwarddodd Ann, a dywedodd fel y gwnai'n fynych, "Na lodes rifedd i chi, Gwen." Ac ychwanegodd, "Weles i monoch chi'n drichid yn neisach ariod. Gwisgwch hat wen stil mwy. Na'ch taro chi ma'i! A fidd dim ise i chi dinni'ch golwg o ar y stage, trw'r amser! Wn i'm bid ym mhwi ran o'r dyrfa fawr y ca i weld Jo. A disgynnodd Gwen o'r uchelion i drafod yr un pwnc, i feddwl am yr awr ginio, y myrdd dieithriaid, y dillad newydd, a'r pleserau posibl. Yn anad dim, edrychai hi ymlaen at y mwynhad o glywed Owen Elis yn annerch y dorf fawr, a hi yn gwybod yn ei chalon ei bod hi'n nes ato ac yn ei ddeall yn well nac hyd yn oed y llu gweinidogion oedd o'i gwmpas. Dywed rhai fod Cymanfa rymus y dyddiau gynt yng Nghymru wedi dirywio erbyn hyn nes bod yn ddim namyn cystadleuaeth neu arddangosfa bregethu. Gall fod gwir yn hynny weithiau. Meidrol yw pawb, ac y mae rhagor rhwng pregethwr a phregethwr mewn ysbrydolrwydd meddwl a llwyredd ymgysegriad. Daeth y demtasiwn i gwrdd ag Owen Elis. Brwydrodd a hi, a daeth allan yn goncwerwr. Ar brynhawn dydd y Gymanfa, pan godai ei lef dros ei Waredwr ger bron y gynulleidfa fawr, ciliodd y byd yn ufudd o'r golwg. "Ac os dy law ddehau a'th rwystra, torr hi ymaith, oedd testun ei bregeth. Tywalltodd allan gyfrinion enaid gyda rhyw hyawdledd a wefreiddiai'r dorf fawr. Ar y<noinclude><references/></noinclude> lw0bnb3jtlvj013bncm1s7oytb7lpvk 104 69016 138139 2025-06-02T14:52:42Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138139 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>cychwyn, taflai'r gweinidogion edrychiadau mynych at ei gilydd gan wenu'n awgrymiadol; gwrandawai'r dyrfa ar y llethr yn astud iawn, daeth y rhai oedd ger y clawdd o un i un yn nes i ymyl y dorf, gan sibrwd wrth ei gilydd, "Fachgen, ma'r boi cloff na'n galler i gweid i!" Safai Owen Elis o'u blaen yn eofn ac yn wylaidd ar yr un pryd, heb wybod dim yn eu plith ond Iesu Grist, a hwnnw wedi Ei groeshoelio. Cyn diwedd y bregeth ryfedd honno, ciliasai swn yr Amennau, ac yr oedd y distawrwydd bron yn llethol. Edrychai llawer yn frawychus fel pe baent, er wedi byw blynyddau hir, heb hyd yr awr honno ddeall gwir ystyr bywyd. Pan eisteddodd y pregethwr, ni symudodd y gynulleidfa. Parhaodd y myfyrdod syn a'r tawelwch nes i eiriau'r emyn a'i nodau hiraethus roddi i bawb ollyngdod teimlad. Ymwasgarodd y dorf. Gorfu i lu o ferched fel Ann a Gwen gefnu ar y fan a brysio'n ddiramant tuag adref i odro. Aethai llu ereill, merched eto—ymhell cyn diwedd yr oedfa i'r festri i baratoi tê. Tuag yno y dylifai'r dorf yn awr, rhai mewn brys anweddaidd, ac ereill yn hamddenol, gan fesur a phwyso'r pregethau. Ar ol yn y cae, gwelwyd nifer fechan yn symud yn gyffrous o gwmpas rhywun neu rywbeth, ac un arall yn rhedeg tuag atynt a gwydraid o ddwfr yn ei llaw. Yr oedd yno rywun wedi llewygu. Hen wraig fechan oedd, ac amser wedi rhychu pob modfedd o'i hwyneb llwyd. Os mai mewn llewyg y buasai, yr oedd yn awr wedi dadebru. Yr oedd ei llygaid yn llydan agored, ac yn rhythu ar bawb fel pe heb weld neb, a threiglai dagrau fel dwy afon loew dros ei dwyrudd hen. Siaradai yn ddi-daw. Daliai'r ferch y gwydraid dwr yn ei hymyl heb feiddio torri ar lif ei geiriau. Bernid fod y pregethu dwys ynghyd a gwres yr hin wedi bod yn ormod iddi i'w dal. Beth ond hynny ellid gasglu oddiwrth ei geiriau gwyllt? "Odi, odi, ma didd y cyfri'n shwr o ddod. Ble bidda i wedin? Faint o fwinhad ges i wedi'r cwbwl? Ond nid arna i wedd y bai i gyd, nage, nid arno i wedd y bai mwia, ma Duw'n gwbod. Ond mi roia i bethe'n reit yto. Alla i ddim marw'n dawel heb hinni. Shwt wmeda i ddidd y farn a mhechode i heb i madde? Ma rhaid i fi find at y prigeth- wr i roi pethe'n reit. Le ma'r prigethwr? Owen Elis wi'n feddwl, y bachgen cloff na. Ma raid i fi gal sharad ag e. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> f5tg8vzgrosxdt4o5rfbp6fsmot5esx 104 69017 138140 2025-06-02T14:56:44Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138140 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Ceisiodd godi, ac yr oedd ei threm yn wyllt ac anaturiol. Tra'r oedd rhai o'r gwragedd caredig yn ceisio ei pherswadio i yfed diferyn o ddwr ac aros yno yn y cysgod am ychydig yn hytrach na mynd i ganol y dyrfa, torrodd yr hen wraig i wylo'n hidl a distaw. Gadawyd iddi, gan wybod mai hynny a wnai fwyaf o les iddi. Tra'r oeddid mewn penbleth felly yn ei chylch, daeth dyn bychan byrr ar hanner rhedeg tuag atynt. Yr oedd creithiau duon ar ei wyneb, ac adwaenodd rhai ef fel cydymaith beili'r degwm. Rhuthrodd drwy'r cwmni a'i anadl yn ei wddf, ac olion ei bryd tê brysiog ar ei wefusau, a dywedodd, gan blygu at yr hen wraig,— "Man i'n wit ti, ta? Dera, dera, Rachal fach. Be si matar eddi to? Dera, sich dy lyced. Awn adra'r minid ma. Wetas taw fel in bysa pethach." Yna trodd at y cwmni i esbonio pethau mewn hanner sibrwd, "Wetas ddicon wrthi'r bora ma, lwch chi, taw aros adra fydda ora iddi. Diw i'm yn iech es ticin, a ma rhwi feddyla bech arni. Dos dim iws dishgwl ar beth ma'i'n wêd, na tolach gormodd arni. Bod yn ffirm si ora, medde'r doctor. Own i'n meddwl byddai'n well weti dod ffordd in i fiw, ond gwathyci ma'i, ia, gwathyci. 'Dera nawr, Rachal fach. Gei ddishglad fach o dê nawr yn y festri co, a mi gerddwn adra gan bwyll. Bob yn dipyn, caed gan Rachel ufuddhau, ac aeth heb weld y pregethwr ym mraich ei gwr bychan bywiog. I rai, bu ei hanes o fwy diddordeb na'r un o'r pregethau. Daethpwyd mewn byrr amser i wybod cymaint ellid wybod am dani; ei bod wedi bod yn forwyn yn Y Mwyndir cyn i Tomos Bŵen fynd yno, ei bod wedi mynd bant' i fyw ar ol hynny, a phriodi dyn bychan llawer iau na hi o rywle yn Sir For gannwg; fod ei hiechyd wedi cilio, a'i bod wedi dod yn ol i'r wlad i fyw, tuag ardal Glynygroes; fod ei gwr yn rynu anifeiliaid ar hyd y ffeiriau, ac yn prynu hefyd i hen feili'r Degwm. Medrai rhai pobl ddychmygu llawer mwy am dani. Pan fyddai" meddylie" ar rywun, yr oedd rhyw achos am hynny fynychaf. Pwy wyddai beth a fuasai gorffennol yr hen wraig? Rhyw le rhyfedd sydd yn y gweithfeydd. Pregeth Owen Elis yn ddiau a ddeffroisai ei chydwybod heddyw, dyna<noinclude><references/></noinclude> 2xeue4qiamyumvthsunqqi2ccl6tq1z 104 69018 138141 2025-06-02T15:04:05Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138141 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>paham y galwasai am dano ef. Rhaid fod rhyw bechod yn pwyso ar ei chydwybod. Cofid am dani yn Y Mwyndir gan rai o'r ardal. Ni fuasai unrhyw son am dani' yno. Cofiodd rhywun fod ganddi chwaer rywle ger Abergwynli yn byw bywyd digon isel. Sut priododd hithau hen ddyn bach oedd gymaint yn iau na hi, a rhyw hen waith rhyfedd oedd ganddo. Trueni iddo ddod yno i'r cae cyn i'r hen wraig gael gweld y gweinidog. Gallesid bod wedi cael clywed ei chyffes, a chael manylion a fuasai'n bwnc ymddiddan diddorol ynghanol undonedd bywyd gwlad am amser hir. <br> {{c|{{Mawr|XVII.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|"Llwyther y bibell weithion,—yn ei mwg {{bwlch|2em}}Dychmyger myrdd swynion; {{bwlch|1em}}Yn lludw aed trallodion {{bwlch|1em}}Llawer awr ar allor hon."}} </poem> }} WEDI diwedd yr oedfa olaf, yr oedd yn rhy hwyr ac yn rhy bell i'r rhan fwyaf o'r pregethwyr ddychwelyd i'w cartrefi. Cyn ymwasgaru, ymgasglodd nifer o honynt yn nhŷ'r capel i gael ymgom wedi cyffro'r dydd. Nid oedd gormod o le yn ystafell oreu'r tŷ bychan. Gorfu i bob ystafell arall ynddo roi benthyg cadair neu ddwy. Wedi ymdrech egniol, llwyddodd Jones y Berth i agor y ffenestr hyd ei hanner. Daeth Leisa a'r lamp i mewn a thynnodd y llenni. Buan aeth bron yn amhosibl i wr weld wyneb ei gyfaill gan fwg. Ychydig o siarad a glywid ar y cyntaf, ond tynnai pob un yn egniol, ac yr oedd rhywbeth yn esmwythhaol yn y swn, fel swn ceffylau yn dyfal dyfal gnoi eu gwair wedi dydd o ludded ar y maes. Daethai Owen Elis i mewn hefyd. Wedi eistedd yn anesmwyth am dipyn, edrychodd yn hanner ofnus o'i gylch, dywedodd ei fod yn flinedig iawn, a'i fod yn gobeithio yr esgusodid ef am eu gadael; ysgydwodd law a dau neu dri o'r rhai hynaf, dymunodd "Nos Da" i bawb, ac aeth allan gan gau'r drws yn ysgafn ar ei ol. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 2ooxs4fq8mwho3cbx4wtyy49jnapx8v 138152 138141 2025-06-02T16:18:38Z AlwynapHuw 1710 138152 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>paham y galwasai am dano ef. Rhaid fod rhyw bechod yn pwyso ar ei chydwybod. Cofid am dani yn Y Mwyndir gan rai o'r ardal. Ni fuasai unrhyw son am dani' yno. Cofiodd rhywun fod ganddi chwaer rywle ger Abergwynli yn byw bywyd digon isel. Sut priododd hithau hen ddyn bach oedd gymaint yn iau na hi, a rhyw hen waith rhyfedd oedd ganddo. Trueni iddo ddod yno i'r cae cyn i'r hen wraig gael gweld y gweinidog. Gallesid bod wedi cael clywed ei chyffes, a chael manylion a fuasai'n bwnc ymddiddan diddorol ynghanol undonedd bywyd gwlad am amser hir. <br> {{c|{{Mawr|XVII.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|"Llwyther y bibell weithion,—yn ei mwg {{bwlch}}Dychmyger myrdd swynion; {{bwlch|1em}}Yn lludw aed trallodion {{bwlch|1em}}Llawer awr ar allor hon."}} </poem> }} WEDI diwedd yr oedfa olaf, yr oedd yn rhy hwyr ac yn rhy bell i'r rhan fwyaf o'r pregethwyr ddychwelyd i'w cartrefi. Cyn ymwasgaru, ymgasglodd nifer o honynt yn nhŷ'r capel i gael ymgom wedi cyffro'r dydd. Nid oedd gormod o le yn ystafell oreu'r tŷ bychan. Gorfu i bob ystafell arall ynddo roi benthyg cadair neu ddwy. Wedi ymdrech egniol, llwyddodd Jones y Berth i agor y ffenestr hyd ei hanner. Daeth Leisa a'r lamp i mewn a thynnodd y llenni. Buan aeth bron yn amhosibl i wr weld wyneb ei gyfaill gan fwg. Ychydig o siarad a glywid ar y cyntaf, ond tynnai pob un yn egniol, ac yr oedd rhywbeth yn esmwythhaol yn y swn, fel swn ceffylau yn dyfal dyfal gnoi eu gwair wedi dydd o ludded ar y maes. Daethai Owen Elis i mewn hefyd. Wedi eistedd yn anesmwyth am dipyn, edrychodd yn hanner ofnus o'i gylch, dywedodd ei fod yn flinedig iawn, a'i fod yn gobeithio yr esgusodid ef am eu gadael; ysgydwodd law a dau neu dri o'r rhai hynaf, dymunodd "Nos Da" i bawb, ac aeth allan gan gau'r drws yn ysgafn ar ei ol. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> bvxd8drtibzycgyvu87vgbrs54sydb0 138303 138152 2025-06-03T00:27:27Z AlwynapHuw 1710 138303 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>paham y galwasai am dano ef. Rhaid fod rhyw bechod yn pwyso ar ei chydwybod. Cofid am dani yn Y Mwyndir gan rai o'r ardal. Ni fuasai unrhyw son am dani' yno. Cofiodd rhywun fod ganddi chwaer rywle ger Abergwynli yn byw bywyd digon isel. Sut priododd hithau hen ddyn bach oedd gymaint yn iau na hi, a rhyw hen waith rhyfedd oedd ganddo. Trueni iddo ddod yno i'r cae cyn i'r hen wraig gael gweld y gweinidog. Gallesid bod wedi cael clywed ei chyffes, a chael manylion a fuasai'n bwnc ymddiddan diddorol ynghanol undonedd bywyd gwlad am amser hir. <br> <section begin="aaa"/><section end="aaa"/> <section begin="bbb"/>{{c|{{Mawr|XVII.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|"Llwyther y bibell weithion,—yn ei mwg {{bwlch}}Dychmyger myrdd swynion; {{bwlch|1em}}Yn lludw aed trallodion {{bwlch|1em}}Llawer awr ar allor hon."}} </poem> }} WEDI diwedd yr oedfa olaf, yr oedd yn rhy hwyr ac yn rhy bell i'r rhan fwyaf o'r pregethwyr ddychwelyd i'w cartrefi. Cyn ymwasgaru, ymgasglodd nifer o honynt yn nhŷ'r capel i gael ymgom wedi cyffro'r dydd. Nid oedd gormod o le yn ystafell oreu'r tŷ bychan. Gorfu i bob ystafell arall ynddo roi benthyg cadair neu ddwy. Wedi ymdrech egniol, llwyddodd Jones y Berth i agor y ffenestr hyd ei hanner. Daeth Leisa a'r lamp i mewn a thynnodd y llenni. Buan aeth bron yn amhosibl i wr weld wyneb ei gyfaill gan fwg. Ychydig o siarad a glywid ar y cyntaf, ond tynnai pob un yn egniol, ac yr oedd rhywbeth yn esmwythhaol yn y swn, fel swn ceffylau yn dyfal dyfal gnoi eu gwair wedi dydd o ludded ar y maes. Daethai Owen Elis i mewn hefyd. Wedi eistedd yn anesmwyth am dipyn, edrychodd yn hanner ofnus o'i gylch, dywedodd ei fod yn flinedig iawn, a'i fod yn gobeithio yr esgusodid ef am eu gadael; ysgydwodd law a dau neu dri o'r rhai hynaf, dymunodd "Nos Da" i bawb, ac aeth allan gan gau'r drws yn ysgafn ar ei ol. {{nop}} <section end="bbb"/><noinclude><references/></noinclude> 96md6r3hoi70m80f4e12enwnud12n5k 104 69019 138142 2025-06-02T15:10:35Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138142 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Thank Heaven for that,"" ebe Jones y Berth dan ei ddannedd. Edrychodd dau neu dri ereill fel pe baent hwythau yr un mor ddiolchgar, ond bu pawb yn ddistaw nes i swn cerddediad cloff Owen Elis fynd o glyw. "Pam oeddet ti'n diolch, Jones?" gofynnai'r hen wr penwyn, Dafis Bethel. "Am gael lle i anadlu eto. Mae un olwg ar wyneb y dyn yna yn codi diffyg ana'l arna i." "Wir, fe bregethodd yn nodedig o nerthol," ebe Dafis. "Hm!" ebe Morgan Puw. Mae pregeth fel honna ar dro efallai'n burion, ond yn yr hen rut yna mae e o hyd, ac y mae hanner ei gynulleidfa wedi cael digon arno. Rown i'n aros yn nhŷ un o'i braidd e neithiwr; os yw hwnnw'n dweyd y gwir, cilio o'r Bryn wna pobol un ar ol y llall." "A fynnwch chwithau hefyd fyned ymaith, ebe Sam John, gweinidog ieuanc Hermon, yn ddistaw. "Beth yw'i fai mawr e?" gofynnai Dafis. "Mae e'n rhy bell oddiwrth i bobol. Ma'i safon e mor amhosibl. Ma'i bregethe fe mor sych a rhisgl coed, medde dyn y Mwyndir na wrthw i," ebe Morgan Puw. Glywais inne fod y rhan fwyaf o'i gynulleidfa wedi rhoi fyny bob gobaith am nefoedd," ebe Dewi Edwards. Dyw strôcs fel yna'm yn talu,—rhyw or-dduwioldeb fel yna? Rhaid i chi astudio tipyn o'ch cynulleidfaoedd, os am ddod ymlaen gyda nw." ebe Jones. "Ie, dywedwch chi a fynnoch chi, 'dall dyn ddim pregethu'r peth ddyle fe na'r peth leice fe y dyddie hyn,—'n enwedig dyn sy a gwraig a phlant gydag e. Rw i wedi cal fod yr Iddewon yn destyn sâff iawn," ebe Rhys y Dyffryn. "Wir, fachgen," ebe Dafis yn araf, gan chwythu mwg fel colofn niwl o'i enau, rwy'n ofni bod mwy nag un dyn wedi colli ei enaid oherwydd ei wraig a'i blant.' "Fe rydd hwn hefyd ei draed ar y ddaear pan priôd e," ebe Rhys. "Neu fe beidia a phriodi," ebe Dafis. "Mae llawer o'r mystic ynddo fe, welwch chi." "Beth yw mystic?" gofynnai Gwynli Williams. Chwarddodd Jones y Berth yn uchel. Machgen bach i!" ebe Morgan Puw, "ddeallet ti<noinclude><references/></noinclude> dyr7p26h2zvdh2ph6tqe70a9ibxxcz8 104 69020 138143 2025-06-02T15:15:51Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138143 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ddim pe bai dyn yn hala awr i dreio'i esbonio i ti. A guddiwyd oddiwrth y doethion a'r deallus, wel di. "Mae e rywfodd yn gymaint o awdurdod ar y byd ysbrydol," ebe Dafis. "Y byd hwnnw yw'r byd real iddo fo. Roedd e'n siarad mor ymarferol, ei ffeithiau mor ddidroi- yn-ol, a'i resymeg mor glir ag eiddo unrhyw ddyn o'r byd am ei fusnes. Mae llawer o honom ni o ddifri, gobeithio, mae e'n wir wedi cyrraedd tir uwch; mae e rywsut yn siarad yn fwy fel dinesydd o'r byd ysbrydol, a chanddo fwy ''first hand knowledge'', wyddoch." "Wn i'm wir, fachgen," ebe Morus y Bont, hynafgwr arall. "Pobol digon cyffredin fel ti a finne a gododd Gymru i'r man lle mae heddyw. 'Doedd dim llawer o'r mystic yn Williams o'r Wern a'r hen Gristmas a John Elias." "Mwy nag a feddyliet ti, lawer. 'Roedd yr hen bregethwyr i gyd yn llawer llai o beiriannau nag ym ni." Dyw dynion o fath Owen Elis ddim yn hollol ''sane'', allan nw'm bod," ebe Morgan Puw. "Sane" neu beidio, rw i'n credu byddai dau neu dri o ddynion wedi codi—neu ostwng—i'r lefelau yna yn ddigon mewn un wlad ac oes; rhywbeth i gadw meddwl y genedl yn fyw ar y pwnc. Ond mae'r safon yn rhy amhosibl i'r bobl gyffredin," ebe Jones y Berth. "Fanatics mewn ystyr yw'r mystics ma welwch chi," ebe Rhys y Dyffryn. "Dydyn nw ddim yn hollol sane fel oeddet ti'n dweyd, Puw. Mae nw fel penboethiaid mewn unrhyw gylch arall. Mae'n dda bod ambell un ohonynt er mwyn codi ac arwain meddwl cenedl, ond mae'r Holl-Ddoeth wedi trefnu nad all pawb ddim bod mor or-grefyddol, a diolch am hynny, on'te?" "Mae Elis yn rhy ofnadwy ddifrifol a phrudd," ebe Dewi Edwards. "O'm rhan i, rwy'n credu llawer mwy yn efengyl Robert Louis Stevenson. There is no duty we so much under-rate as the duty of being happy,' medde fe. A dyma bennill o'i eiddo fe sydd a chymaint o grefydd ynddo ag unrhyw emyn,- {{Center block/s}} <poem> "If I have faltered more or less In my great task of happiness; If I have moved among my race, </poem><noinclude>{{Div end}}</noinclude> 36cni46gd7lfigj1ndwrdzzhco21fpd 104 69021 138144 2025-06-02T15:44:33Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138144 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" />{{Center block/s}}</noinclude><poem> And showed no glorious morning face; If beams from happy human eyes Have moved me not; if morning skies, Books, and my food, and summer rain Knocked on my sullen heart in vain; Lord, Thy most pointed pleasure take And stab my spirit broad awake; Or, Lord, if too obdurate I, Choose Thou, before that spirit die, A piercing pain, a killing sin, And to my dead heart run them in." </poem> {{Div end}} "Mae'r llinellau'n rhagorol wrth gwrs," ebe Sam John, "ond does dim ynddyn nw'n taro Owen Elis. Dyw e ddim yn brudd." "Na, dyw e ddim yn brudd," ebe Dafis Bethel. "Pwy erioed a'i gwelodd e'n dangos 'glorious morning face'? Ma'i wyneb e fel ffidl bob amser," ebe Dewi. "Wn i'm a ydych chi wedi sylwi ynglyn a'r ''so-called mytics'' ma," ebe Morgan Puw, taw ar ol blynydde o suddo dros y pen ym mhleserau'r byd mae pobol yn troi i'r cyflwr yna. Rhyw gael eu ffling yng nghynta, aie?" ebe rhywun. Ie, ie, a rhyw surni ysbryd mewn gwirionedd yw dechreu ac weithiau diwedd hefyd y teimlad uchel yma. Mae rhyw siom neu ryw flinder wedi gyrru'r rhan fwyaf ohonyn' nw i gasau'r byd, a dyna nhw, yn ''full-fledged mystics'' whap iawn, os oes tuedd grefyddol yn eu natur nw. "Fe all ddigwydd felly weithiau, ond lol yw dweyd taw dyna'r rheol," ebe Sam John. "Mae'n digwydd yn go aml, rwy'n meddwl," ebe Puw. "Mae'r Salmydd yn son rywle am Dduw yn chwerthin, ebe Harri Huws, gan gymeryd rhan am y tro cyntaf yn yr ymddiddan. Rwy'n meddwl weithiau 'i fod E'n cael ambell spri yn iawn wrth edrych ar Gymru,—pobol a'u gwahanol syniadau bach, un yn tynnu ffordd hyn a'r llall ffordd arall, a phob un gymaint o ddifri a'i gilydd; neb am wn i yn iawn, a Duw yn cuddio'i hun yn y dirgelion pell ac yn chwerthin. 'Fachgen, fachgen!" ebe dau neu dri. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 1y6pvi3ke0u1qut8t84g1iq5qubmt40 104 69022 138145 2025-06-02T15:49:23Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138145 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Dydw i'n credu fawr ym mhobol yr un idea yma," ebe Morus y Bont. Rwy'n tueddu i ffafrio dy grefydd di, Dewi, ac R.L.S. Dynion rownd, ys dywedai'r hen bobol, sy eisieu; rhai i wasgar sirioldeb a daioni wrth fynd drwy'r byd. Beth sy eiseu'n rhagor? "Rw i'n ieuanc iawn mi wn, i siarad ar bwnc fel hwn," ebe Sam John, " ond mae gen i un syniad bach, ac rwy am i ddweyd e. Roedd llwyddiant yr hen bregethwyr i'w briodoli i'r pellter mewn un ystyr oedd rhyngddyn' nw a'r bobl. Roedden' nw'n gallu llefaru gydag awdurdod am mai ganddynt hwy oedd y dirgelion. Mae'r ''mystery'' na yn help i addoliad a chrefydd. Mae hwnna ar goll yng Nghymru heddyw. Mae pawb yn hyf ar y pethau sancteiddiolaf, a ninnau'r arweinwyr yn un a'r bobl, ac felly heb fawr o ddylanwad. Mae'n rhaid i ni godi'n hunain,—a gwneud hynny drwy ryw fodd heblaw addysg. Does dim modd am dani ond yn ol dull proffwydi'r Hen Destament,—drwy gymundeb agos ac uniongyrchol a Duw. ''Mystics'' ein dyddiau ni yw'r tebycaf i wneud hyn. "A ydyw Sam John hefyd ymysg y proffwydi?" ebe—Jones. y Berth, yn ddistaw. Machgen i, rwyt ti'n llygad dy le," ebe Dafis Bethel, gan godi o'i gadair, ac wynebu ei gynulleidfa, a chadw'i bibell yn ei law i bwysleisio'i ymadroddion. "Mae'r mystics yma'n bobol ryfedd iawn. Mae llawer o honyn nw'n rhai anodd i fyw da nw ac i gwmnia a nw. Dynion yr un idea! Ond mae'r rhai hyn wedi specialiso yn y wybodaeth uchaf, coeliwch chi fi. Penboethni os mynnwch, ond penboethni gogoneddus! Gyda nhw mae allwedd bywyd. Hwy sy'n cael y mwyniant puraf a'r mwyaf parhaol. Mae ambell beth yn Owen Elis nad wy'n hoffi, ond yn ei gwmni ddoe, ac wrth ei glywed yn pregethu heddyw, rown i'n teimlo f'enaid yn sefyll ar flaenau 'i draed. Mi dd'weda i chi beth arall, fechgyn, dyma bregethwyr dyfodol Cymru. Mae tymor y deffro drwy son am ddydd y farn wedi mynd: mae tymor y dysgu drwy erthyglau diwinyddol gorffenedig wedi mynd hefyd. Hwyrach y deil pregeth fach y teimlad eto am "dipyn, a'i storiau difyr a phrudd, ac hefyd y bregeth ''up-to-date'' wyddonol, ''smart'', ond dyw'r rhai hyn fawr o les ysbrydol i neb. Profiad ysbrydol sydd yn eisieu mewn preg-<noinclude><references/></noinclude> coyrb377ihfuoha86atwvj1tcyiwkg5 104 69023 138146 2025-06-02T15:54:40Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138146 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ethwr heddyw. "Roeddet ti'n iawn, John, machgen i. Rhai sydd gartref yn y byd anweledig yw'r unig rai ga siarad gydag awdurdod o bwlpud Cymru mwy. Maes o law, fe fydd llawer llai o godi pregethwyr yn ein gwlad nag a fu. Dim ond y rhai a alwyd a etyb. Dim ond rhai â neges ganddynt ga'r hawl i draethu. Felly fe fydd yr ymgysegriad yn naturiol yn llwyrach, a'r wobr yn un ysbrydol." Eisteddodd yr hen wr drachefn. Bu pawb am ennyd yn ddistaw. Dechreuwyd paratoi i ymwahanu. "Wel, fe fydd lle i amrywiaeth o hyd, gobeithio," ebe Rhys y Dyffryn, gan godi o'i gadair a botymu ei gôt. "'Dall neb ddim byw ar y lefel ofnadwy uchel na o hyd,' ebe Jones y Berth yn bendant. "The heart cannot beat without its intervening pauses," ys dywed Matheson." "A beth newch chi o'r rhai sydd a'r alwad bron mor gryf o'r ddau gyfeiriad,—ni'r bobl gymysg yma?" ebe Dewi Edwards, gan droi yn ol i'r drws. Symudodd mwy nag un ei ben fel pe'n ategu'r cwestiwn. ond ni ddywedodd neb air. Ymwasgarodd y cymni cyn beiddio o neb gynnig atebiad iddo. <br> <section begin="aaa"/><section end="aaa"/> <section begin="bbb"/>{{c|{{mawrXVIII.}}}} {{c|''"Oblegid y mae plant y byd hwn yn gallach yn eu cenhedlaeth na phlant y goleuni."''—IESU.}} UN o gampau pennaf plant y byd hwn yw dwyn allan y gau a gwneud iddo gymeryd lle'r gwir. Hawdded y gellir bathu darn o fetel melyn a'i wneud mor debyg i'r aur nes mai llygad y cyfarwydd yn unig a genfydd y gwahaniaeth. Digwydd yr un peth mewn bydoedd uwch. Gymaint o ffug dosturi, o ffug garedigrwydd, o ffug gariad brawdol a gyfnewidir yn y byd! Gymaint o'r cyfryw a dderbynir yn ddiolchgar gan bobl grediniol yr oesau heb ameu eu gwerth! Nid newydd yw'r grefft chwaith. Daw swn geiriau melf-<section end="bbb"/><noinclude><references/></noinclude> rdku6mh9qy2q3z0zfmdpv8a179l4l6q 138147 138146 2025-06-02T15:55:01Z AlwynapHuw 1710 138147 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ethwr heddyw. "Roeddet ti'n iawn, John, machgen i. Rhai sydd gartref yn y byd anweledig yw'r unig rai ga siarad gydag awdurdod o bwlpud Cymru mwy. Maes o law, fe fydd llawer llai o godi pregethwyr yn ein gwlad nag a fu. Dim ond y rhai a alwyd a etyb. Dim ond rhai â neges ganddynt ga'r hawl i draethu. Felly fe fydd yr ymgysegriad yn naturiol yn llwyrach, a'r wobr yn un ysbrydol." Eisteddodd yr hen wr drachefn. Bu pawb am ennyd yn ddistaw. Dechreuwyd paratoi i ymwahanu. "Wel, fe fydd lle i amrywiaeth o hyd, gobeithio," ebe Rhys y Dyffryn, gan godi o'i gadair a botymu ei gôt. "'Dall neb ddim byw ar y lefel ofnadwy uchel na o hyd,' ebe Jones y Berth yn bendant. "The heart cannot beat without its intervening pauses," ys dywed Matheson." "A beth newch chi o'r rhai sydd a'r alwad bron mor gryf o'r ddau gyfeiriad,—ni'r bobl gymysg yma?" ebe Dewi Edwards, gan droi yn ol i'r drws. Symudodd mwy nag un ei ben fel pe'n ategu'r cwestiwn. ond ni ddywedodd neb air. Ymwasgarodd y cymni cyn beiddio o neb gynnig atebiad iddo. <br> <section begin="aaa"/><section end="aaa"/> <section begin="bbb"/>{{c|{{mawr|XVIII.}}}} {{c|''"Oblegid y mae plant y byd hwn yn gallach yn eu cenhedlaeth na phlant y goleuni."''—IESU.}} UN o gampau pennaf plant y byd hwn yw dwyn allan y gau a gwneud iddo gymeryd lle'r gwir. Hawdded y gellir bathu darn o fetel melyn a'i wneud mor debyg i'r aur nes mai llygad y cyfarwydd yn unig a genfydd y gwahaniaeth. Digwydd yr un peth mewn bydoedd uwch. Gymaint o ffug dosturi, o ffug garedigrwydd, o ffug gariad brawdol a gyfnewidir yn y byd! Gymaint o'r cyfryw a dderbynir yn ddiolchgar gan bobl grediniol yr oesau heb ameu eu gwerth! Nid newydd yw'r grefft chwaith. Daw swn geiriau melf-<section end="bbb"/><noinclude><references/></noinclude> 7k29m994d1f7ivpvf4unozkfp70xhpg 138305 138147 2025-06-03T00:31:07Z AlwynapHuw 1710 138305 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ethwr heddyw. "Roeddet ti'n iawn, John, machgen i. Rhai sydd gartref yn y byd anweledig yw'r unig rai ga siarad gydag awdurdod o bwlpud Cymru mwy. Maes o law, fe fydd llawer llai o godi pregethwyr yn ein gwlad nag a fu. Dim ond y rhai a alwyd a etyb. Dim ond rhai â neges ganddynt ga'r hawl i draethu. Felly fe fydd yr ymgysegriad yn naturiol yn llwyrach, a'r wobr yn un ysbrydol." Eisteddodd yr hen wr drachefn. Bu pawb am ennyd yn ddistaw. Dechreuwyd paratoi i ymwahanu. "Wel, fe fydd lle i amrywiaeth o hyd, gobeithio," ebe Rhys y Dyffryn, gan godi o'i gadair a botymu ei gôt. "'Dall neb ddim byw ar y lefel ofnadwy uchel na o hyd,' ebe Jones y Berth yn bendant. "The heart cannot beat without its intervening pauses," ys dywed Matheson." "A beth newch chi o'r rhai sydd a'r alwad bron mor gryf o'r ddau gyfeiriad,—ni'r bobl gymysg yma?" ebe Dewi Edwards, gan droi yn ol i'r drws. Symudodd mwy nag un ei ben fel pe'n ategu'r cwestiwn ond ni ddywedodd neb air. Ymwasgarodd y cymni cyn beiddio o neb gynnig atebiad iddo. <br> <section begin="aaa"/><section end="aaa"/> <section begin="bbb"/>{{c|{{mawr|XVIII.}}}} {{c|''"Oblegid y mae plant y byd hwn yn gallach yn eu cenhedlaeth na phlant y goleuni."''—IESU.}} UN o gampau pennaf plant y byd hwn yw dwyn allan y gau a gwneud iddo gymeryd lle'r gwir. Hawdded y gellir bathu darn o fetel melyn a'i wneud mor debyg i'r aur nes mai llygad y cyfarwydd yn unig a genfydd y gwahaniaeth. Digwydd yr un peth mewn bydoedd uwch. Gymaint o ffug dosturi, o ffug garedigrwydd, o ffug gariad brawdol a gyfnewidir yn y byd! Gymaint o'r cyfryw a dderbynir yn ddiolchgar gan bobl grediniol yr oesau heb ameu eu gwerth! Nid newydd yw'r grefft chwaith. Daw swn geiriau melf-<section end="bbb"/><noinclude><references/></noinclude> p16ezzvvudifiaur7xh9yynjitd9re7 104 69024 138148 2025-06-02T16:03:38Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138148 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>edaidd y goruchwyliwr anffyddlawn hwnnw i lawr o'r oesau pell, Pa faint sydd arnat ti o ddyled? . . . . Cymer dy ysgrifen, ac ysgrifenna ddeg a deugain." Ceir dilynwyr y dyn hwnnw ym mhob cylch o gymdeithas heddyw. Nid aur yw popeth melyn, ac nid caredigrwydd yw pob gweithred a gymer yr enw. Offeryn defnyddiol iawn yw'r ffug-garedigrwydd hwn. A oes arnat eisieu ffafr gan neb? Paid meddwl gofyn iddo'n uniongyrchol ac wyneb-agored. Yn hytrach chwilia am le i wneud iddo rywbeth na chyst lawer i ti, ac na fydd ond odid yn nemawr lles iddo yntau. Daw yn ddiau o dipyn i beth i ddeall beth garet gael ar ei ran, a phwy felly fedr dy wrthod a chadw ei anrhydedd? A wnest gam a rhywun erioed? Os nad oes berigl iddo ddial ei gam, na ofala. Eithr os yw Nemesis ar dy warthaf, beth a wnei? Dos at y gwr y gwnest gam ag ef; dangos iddo ochr felfedeiddiaf dy natur; gosod fân actau digost o garedigrwydd yn llyffethair am ei arddyrnau, fel pan ddel yr awr y bydd yn anodd iddo godi ei law yn dy erbyn. Dyna ddoethineb y byd hwn. Ni fu'r Gymanfa heb ei heffaith ar fywyd y wlad. Gwir na thorrodd allan ar unwaith ddiwygiadau cyffrous mewn unrhyw gyfeiriad. Ni fu cyfarfodydd gweddi yr wythnosau dilynol lawer yn lliosocach na'r rhai cynt. Ni chanfyddid rhyw wahaniaeth amlwg iawn yn yr iaith a'r ymddygiad ar y meysydd cynhaeaf, yn y ffair a'r farchnad, yng nghwmniau llawen yr efail a'r gweithdy. Bu mwy nag un Bugail yn cwynfan gyda'r Proffwyd, "Minnau a ddywedais, Yn ofer y llafuriais, yn ofer ac am ddim y treuliais fy nerth." Eithr er yn hir o'r golwg, nid aethai'r had da i gyd ar goll. Hwyrach mai yn y dirgel y gwnaed llawer o'r addunedau; nid oeddynt am hynny yn llai difrifol na'r ymdrechion i'w cadw yn llai egniol. Weithiau, ar aelwydydd, fin nos, ceid aml ymddiddan dwys rhwng gwr a gwraig neu rhwng dau gymydog, ar rai o bynciau'r pregethau,—ymddiddanion o'u clywed a fuasai'n agoriad llygaid ac yn adgyfnerthiad ysbryd i lawer gweinidog blin Weithiau hefyd, tra'n unig ar y maes yn gyrru'r wedd, cai'r aradrwr ei hun yn distaw ganu darn o emyn ganesid gyda hwyl ddydd y 'Gymanfa, a chyda'r emyn deuai'n ol radd o'r un dylanwadau. Os syrthiodd peth o'r had ar y palmant caled, peth, ysywaeth, ar y<noinclude><references/></noinclude> d6dgqwbr9nvxwmrsx0u7ou4r2jwmojn 104 69025 138149 2025-06-02T16:07:07Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138149 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>creigle, a peth ymysg drain, fe syrthiodd peth ar dir da, ac yn araf a distaw a ddug ei ffrwyth. Yn hanes Tomos ac Ester Bŵen, Y Mwyndir, yn anad neb, bu dydd y Gymanfa yn drobwynt tra phwysig. Yr hwyr hwnnw, braidd na fu'r Parch. Morgan Puw a'r gweinidog arall yn rhy araf wrth fodd eu lletywr gyda'u swper a'u hymgom. Digon anodd oedd cymeryd rhan siriol mewn ymddiddan, a phethau trymion yn gwasgu ar y meddwl. Wedi i'r ddau wr dieithr o'r diwedd weld yn dda noswylio, cafodd y mab a'r ferch hefyd orchymyn i fynd ar unwaith i'w gwelyau, gan ei bod yn hwyr, ac y byddai raid codi gyda'r wawr drachefn drannoeth. Yna cymerodd Ester y pocer, gwnaeth i'r tân cwlwm glân fflamio ychydig yn siriolach, tynnodd y ddau eu cadeiriau yn nes ato, a dechreuwyd ymddiddan dwys a barhaodd nes i'r wawr dorri. Pa ddiwygiadau bynnag a ddygodd y Gymanfa i fywyd y wlad, dysgodd i Tomos ac Ester yr angenrheidrwydd o ffurfio polisi newydd hollol am y dyfodol, ac er y gallai'r polisi hwnnw droi'n dreulfawr ac o bosibl yn ddifudd, yr oedd yn werth mentro arno os mewn unrhyw fodd y gellid osgoi amgylchiadau ereill anhawddach eu cyfarfod Un prynhawn Gwener, yr ail wedi'r Gymanfa, synnwyd Marged Elen o gael ei gorchymyn gan ei mam i drefnu ei gwaith fel y gallai fynd cyn nos ar neges fechan i dŷ'r gweinidog. Buasai'r Mwyndir yn ffodus iawn yn eu cywion ieir y flwyddyn honno, a theimlai Ester Bŵen y gallent yn hawdd hepgor un i'r gweinidog. Rhoddai ereill o bobl yr eglwys roddion bychain iddo'n awr ac eilwaith, a pha eisieu iddynt hwythau fod ar ol. Esboniodd y fam yn ofalus i'r ferch ei bod hi ers tro wedi gweld y priodoldeb o wneud pethau felly, ond fod ei thad mor glòs. Beth bynnag, wedi iddi hi siarad ag ef yn ddwys ar y pwnc, daethai i weld pethau o'i safbwynt hi. Felly, yr oedd Mari'r forwyn eisoes yn plufio'r ffowlyn bach, a chai Marged Elen fynd yn union wedi godro. Amlwg oedd fod ei thad wedi cael troedigaeth lwyr ar y pwnc, oherwydd gwelodd Marged Elen na cheisiai ei mam guddio dim rhagddo y tro hwn. Pan aeth hi i lawr o'r llofft wedi gwisgo yr oedd y fasged fach a'i chynhwysiad yno ar<noinclude><references/></noinclude> 0grcpf9euv2pkepb2a22iyc7cvgxqst 104 69026 138150 2025-06-02T16:11:40Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138150 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>y ford yn ei ymyl, ac yntau heb wg ar ei wyneb wrth weld gwerth arian felly yn mynd o'i dŷ. Mwy syndod fyth, ei thad a awgrymodd fod digon o le yn y fasged i bwys o ymenyn ffres y diwrnod hwnnw. Cyn troi i'r llaethdy i gyrchu'r pwys ymenyn, dywedodd y fam,— Newided i hat, wir, Marged Elen. Leices i mo honna ar i phen i ariôd. Diw i'm yn mind yn amal i'r gwmdogeth na. Daeth Marged Elen i lawr yr ail waith a'i het oreu ar ei phen. Yr oedd tŷ'r gweinidog filltir a hanner o'r Mwyndir. Pan gychwynodd Marged Elen yn ol wedi gwneud ei neges a chael cwpanaid o dê yr oedd yn dechreu tywyllu. Er iddi sicrhau nad oedd ofn arni, ni allai Owen Elis fod mor anniolchgar ac anfoesgar a gadael iddi fynd drwy'r tywyllwch ei hun. Aeth gyda hi'n gloff drwy'r pentref, a bron hyd y tŷ, gan gario'i basged. Be si wedi codi ym mhen nhad a mam, te?" ebe Josi, pan oedd ei chwaer ac yntau eu hunain yn y gegin y noson honno. "Beth ddoith a'r idea iddin nw mor sidin? Allan beido ffwdani. Cin i ti roi mwi o dy feddwl ar y Bigel, mi weda i gwmsel wrthot ti. Dw i ddim fod i weid, ond mae e'n ddigon gwir. Mae'r boi dros i ben mewn cariad â Gwen Alun." "Gwen Alun! Bidd ddistaw da tithe, Josi," ebe Marged Elen yn anghrediniol. "O reit," ebe Josi, "ond ma'r peth yn ffact coila di fi." Ni feddyliai Josi na'i chwaer son am gyfrinachau felly wrth eu mam na'u tad, ac ni chymerai Marged Elen arni un amser fod yn deall dim o'r polisi newydd; ond bu'r fasged a hithau fwy nag unwaith drachefn yn nhŷ'r gweinidog ar neges gyffelyb; ac o leiaf unwaith, a'r noson yn dywell iawn, gwelwyd Owen Elis a hithau yn dod tua'r Mwyndir, drwy'r heolydd cul, anwastad, fraichymraich. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 8ludse7hndytdw85q0krzwc53nln10r 104 69027 138151 2025-06-02T16:17:51Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138151 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|XIX.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|Tymhorau ehedant, Y blodau a wywant, A dail a orweddant {{bwlch|1em}}Ar hyd y llawr. Medelwyr a ganant, Yd addfed a gludant, Adar ehedant {{bwlch|1em}}Dros y môr mawr.}} {{bwlch}}—CALEDFRYN. </poem> }} BUAN iawn daeth yn gynhaeaf Medi. Un bore mwynaidd, aeth John Maesyryn, gan mai efe oedd y mwyaf diwaith o'r teulu y bore hwnnw, i alw am help y tyddynwyr i rwymo'r ŷd. Ai heibio Isaber ar ei ffordd, a meddyliodd mai purion peth fyddai gofyn am help Gwen Alun. Rhoddai hynny esgus iddo i alw, beth bynnag, a hwyrach y cai gyfle i gael ymgom fechan gyda Gwen. Yr oedd yn dyheu am gyfle felly, heb ond hwy eu dau yno. Yr oedd ganddo rywbeth neilltuol i'w ddywedyd wrthi. Nid oedd John yn un o'r rhai fedr ruthro'n hyf i gwmni merch a theimlo'n gartrefol yno. Rhai dieithr iawn iddo ef oedd merched ei adnabyddiaeth. Er hynny, nid dieithr iddo oedd cariad. Ers blwyddi rai, Gwen bioedd ei galon, ond yr oedd mynd i'w phresenoldeb a siarad â hi yn peri cymaint cyffro iddo, ac yr oedd arno gymaint o ofn ei wrthod, nes y boddlonai o ddydd i ddydd, o flwyddyn i flwyddyn, ei chanlyn o hirbell, a'i haddoli'n y dirgel. Yn awr, yr oedd gwrid merchedaidd ar ei rudd, a churai ei galon yn gyflym wrth neshau at y drws. Daeth llais Gwen tuag ato yn canu'n lleddf-dyner un o hen emynau Pantycelyn. Rhydd merched Cymru wledig yn fynych iawn fwy nag un ystyr i lawer o hen emynau'r cysegr. Bychan yw eu hystor hwy o ganeuon teimlad, a llawer emyn ga wneud y tro'r delyneg serch. Arhosodd John fan honno nes i Gwen ddistaw ganu'r ddau bennill drwyddynt. Pwy feddyliai fod cymaint o swyn yn yr hen dôn gyfarwydd 'Eifionydd'? Pa faint o brofiad Gwen, tybed, oedd yn y geiriau trist? {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 5pmzd7wlhaeybm9ftxxn485upl8r9f9 104 69028 138155 2025-06-02T16:29:08Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138155 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{center block| <poem> "Eto unwaith mi ddyrchafaf :Un ochenaid tua'r nef, Ac a wylaf ddagrau'r hidl :Am Ei bresenoldeb Ef. Pwy a wyr na chaf fy ngwrando :Gan Dywysog mawr y nen, Ac na ddaw fy nymuniadau :Trist, hiraethlawn, oll i ben? Fel y rhed llifogydd mawrion, :Fel y chwyth yr awel gref, Felly bydded fy ngruddfannau :Yn dyrchafu hyd y nef. Gwn, fy Nuw, nas gelli atal, :Gwn nas gelli' roi nacâd. O un fendith îs y nefoedd :Ag sydd imi er llesâd." </poem> }} Yn swn y llinell olaf aeth John yn ol ar flaenau ei draed hyd yr iet fach, caeodd hi'n drystfawr, a cherddodd at y drws gan waeddu'n serchog, "Helo ma?" Yr oedd Gwen yn gwnio ffedog liain i Nani Penffynnon. Aeth â'i gwaith yn ei llaw i'r drws. "Helo! chi si na? Dewch miwn," ebe hi. Na, dos gen i'm amser," ebe John, gan wenu a gwrido mwy nag erioed. "Dod i mofin help i rwimo wi." Yr oedd rhyw leithter yn llygaid Gwen, ac yr oedd swn wylo yn ei chanu hefyd, ond erioed ni welsai John hi'n edrych yn dlysach. Mor gyflym a deheuig y symudai ei bysedd gwynion wrth wnio! Ciliodd yn ol, ac eisteddodd ar y clawdd bach, fel y gallai siarad â hi a gwrando arni heb dynnu ei lygaid oddiarni. Ond am y tywydd, a'r cynhaeaf, a helyntion y gymydogaeth y siaradent. Er y curai ei galon yn wyllt gan gariad, nid oedd John yn fedrus yn yr iaith. O'r diwedd, o bellter diogel y clawdd bach, anturiodd fynegi ei newydd. "Widdoch chi bod y gweinidog yn cari'n din?" gofynnai. "Odi e wir? A phwi?" gofynnai Gwen yn siriol, ac os gwynnodd ei grudd, methodd John ganfod hynny, ac yr oedd yn rhy bell i glywed curiad ei chalon. Gwniai hi o hyd yn brysur. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 1m4k1ik6adcx6l1eiaii9szuoxtne3h 104 69029 138156 2025-06-02T16:35:59Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138156 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Marged Elen, Y Mwyndir." 'O, wir," ebe Gwen, yn siriol eto. Own ni wedi cal rhiw shis o'r peth, ond mi gweles nw nos Wener diwetha a'n lliged yn hinan Own i'n digwydd dod lawr trw lôn Y Mwyndir, a mi gwrddais a nhw i doi, yn breicho'n din hefid. "O, ma nw shwr o fod obiti find te," ebe Gwen. "Shwr o fod. Ma arian yn Y Mwyndir welwch chi, ma'r dîn bach yn giwt," ebe John, gan edrych yn graff iawn ar Gwen, ond methodd weld un arwydd o ofid am y peth ar ei hwyneb. Teimlai'n falch am hynny. Lodes gall oedd Gwen. Diau na feddyliasai erioed am y gweinidog fel 'cariad,' er cymaint siaradai pobl. Yr oedd ei chalon yn rhydd, ac yr oedd gobaith iddo ef eto. "Deis i! Ma rhaid i fi find," ebe ef. "Ddewch chi i rwimo?" "Gna, gna. Prid biddwch chi'n dachre?" Ni fu Gwen yn llonnach erioed nag yn y cae ŷd y diwrnod hwnnw. Medrai rwymo'r ysgubau mor ddeheuig ag y gwniai ffedog Nani. Clywid ei chwerthin llon yn amlach na'r eiddo neb arall, ac yn swn miwsig ei llais, tra'n torri'r ŷd yno'n ymyl ei gilydd, gwnai John a Fred bob un ei gynlluniau erbyn y dyfodol, a Gwen a lanwai'r naill a'r llall. Ond wedi gorffen gwaith y dydd ar y cae, wedi gwneud ei gorchwylion bychain gartref, wedi i'w thadcu fwyta'i swper a mynd i'w wely, daeth Gwen wyneb yn wyneb a'r nos. Yn oriau anhrugarog y tywyllwch ciliodd cwsg ymhell oddiwrthi, a daeth cwestiynau ac atgofion, blinderau a chamgymeriadau ei bywyd bach yn fyw ger ei bron. Beth a wnaethai i Mr. Elis? Beth a barasai iddo newid mor sydyn yn ei ymddygiad tuag ati? Pwy a ddaethai i'w gwahanu? Ac ni chai ofyn iddo am esboniad! Ni chawsai Gwen yr un addysg ond greddf ar y pwnc, ond gwyddai mai dioddef yn ddistaw oedd raid, o derbyn ymddygiad mor rhyfedd fel pe bai'r peth naturiolaf yn y byd. Cofiai fel yr edrychasai ymlaen at y Gymanfa. Mor llawn o Owen Elis y buasai ei holl feddyliau am dani! Teimlai yn awr, rywfodd, mai o'r dydd hwnnw y dechreuasai pethau fynd yn ei herbyn. Ni welsai ef byth oddiar hynny ond yn ei bwlpud ar y Sul. Cofiai ei weld o ganol y gweinidogion yn syllu yn graff arni,<noinclude><references/></noinclude> ht40b2o8hqbdcm45rw3yssbz5hkd8o9 104 69030 138157 2025-06-02T16:41:36Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138157 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>a phan roisai hi hanner gwên iddo, troisai draw yn sydyn gan grychu ei dalcen. Hwyrach fod ei gwên a'i hedrychiad wedi dangos gormod o gariad ei chalon, ac iddo yntau weld mor amhosibl a gwrthun oedd meddwl y gallent hwy eu dau fod yn ddim i'w gilydd. Yr oedd ef yn ddyn o bwys yno ynghanol y gweinidogion, a hithau yn ferch dlawd ddinod. Sychodd Gwen ei dagrau. Gwelodd eto John Maesyryn ar y clawdd bach a'r wên fwyn ar ei wyneb yn dweyd ei newydd; teimlodd eto'r pwysau annioddefol ar ei chalon, a gwyddai y byddai'r darlun hwnnw a'r boen honno yn dileu am byth bob atgof a theimlad arall am John Maesyryn. Marged Elen, Y Mwyndir! Pam na fuasai Ann wedi dweyd rhywbeth wrthi? Gwyddai Josi'n ddiau, ac felly gwyddai Ann, a gallai ar yr un pryd siarad a hi am dano yn yr hen ddull! Pa mor bell y gellid ymddiried mewn ffrind? Ni chai neb gymaint o'i chyfrinachau mwy. "Ma arian yn Y Mwyndir, welwch chi. Mae'r dîn bach yn giwt," meddai llais tawel John eto'n ei chlustiau. O'r gore, os mai dyn felly oedd Mr. Elis, aed. Efallai fod ereill yn y byd heb fod mor ddibris o honi. Yna, daeth yr oedfa honno ger yr afon gyda rhuthr i'w chof. Wylodd drachefn nes oedd ei gobennydd yn foddfa ddagrau, ac a haul y bore yn gwenu i'w hystafell, cysgodd yn drwm. <br> <section begin="aaa"/><section end="aaa"/> <section begin="bbb"/>{{c|{{mawr|XX.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|Tywys Di fi i'r dyfodol, Er na welaf fi ond cam.}} {{bwlch|5em}}—HERBER. {{Italic|A minnau, mae'r storm yn fy enaid Yn dyfod i'w hoed.}} {{bwlch|5em}}—GWYNN JONES. </poem> }} <br> FEL y cyfeiria'r emynnydd, daw adegau yn ein bywyd pan na welwn ond cam i'r dyfodol. Diflannodd yn sydyn y golygfeydd swynol a ymagorai gynt o'n blaen, dyryswyd ein <section end="bbb"/><noinclude><references/></noinclude> 98xuu9fm4ku9tk6fmxn0gxhqngkqtoz 104 69031 138204 2025-06-02T17:57:24Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138204 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>holl gynlluniau, ac o geisio camu ymlaen, deuwn ar draws mur uchel, noeth. Nid pawb ohonom all bob amser ddy- wedyd fel y dywedodd emynnydd arall,— {{c|"Un cam à boddlon wy'."}} Mis mwynaf y flwyddyn fu mis Medi'r flwyddyn honno. Yr oedd ei foreuau mor ddistaw, a {{center block| <poem> {{bwlch|10em}}"Duw'n Arogldarthu ar y bryniau," </poem> }} ei oriau anterth mor gynnes, a'i nosau mor glaer-oleu. Yr oedd yr haf fel pe yn mynnu oedi i'r eithaf cyn ffarwelio. Ond syrthiai'r dail er hynny o un i un, a phan elai Gwen drwy ei llwybr arferol i lan yr afon, cerddai ar garped o ddail meirwon. Yn y mis mwyn hwnnw y dechreuodd Dafydd Alun waelu. Ni fuasai yn y capel lawer wedi'r Gymanfa. Yn ddiweddar hefyd, ni theimlasai'n ddigon cryf i fynd gyda Gwen am dro drwy Barc y Berth. Nid ai i unman ond o gylch y tŷ a'r ardd, ac er na chysgai efallai drwy'r nos, ai i'w wely'n gynnar iawn. Ond ni chwynai, ac mor ofalus yr oedd rhag i Gwen drafferthu gormod yn ei gylch, a rhag i'w anhwyldeb ef boeni dim arni. Ac ni ddaeth i feddwl Gwen fod ei thadcu ar fin ymadael â hi. Beth ddaw i'n suo felly i gysgu pan ddylasem fod yn fwyaf effro? Wedi i'n rhai annwyl ein gadael y sylweddolwn fynychaf pa mor oer, mor ddideimlad, ac mor ddall y buasem. Hoffai llawer o honom, druain, gael yr un cyfle'r ail waith! Dyddiau llwydaidd yn wir oedd y rhai hynny i Gwen. Yr oedd yr ŷd erbyn hyn yn ei ddas, ac yn cael ei gywain gyda llawenydd i'r ydlanau. Yr oedd y ffermwyr i gyd yn brysur. Bu Gwen am bythefnos bron heb weld neb ond ei thadcu, Nani a Sali weithiau, a gwas bach y ffeiriad bob dydd a'r papyr. Yr ail Sul iddi fethu mynd i'r capel daeth Sali gyda'r nos ar bwys ei ffon i holi hynt y ddau, a dywedodd mai dyn ieuanc dieithr a fuasai'n pregethu'r Sul hwnnw, fod y Bugail wedi mynd i ffwrdd i rywle i bregethu neu i newid awyr. Aeth Gwen allan gyda Sali i'w hebrwng gam neu ddau.<noinclude><references/></noinclude> 88hd84n5ybf4zztdmgntkwyf41vjmoi 138205 138204 2025-06-02T17:57:56Z AlwynapHuw 1710 138205 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>holl gynlluniau, ac o geisio camu ymlaen, deuwn ar draws mur uchel, noeth. Nid pawb ohonom all bob amser ddy- wedyd fel y dywedodd emynnydd arall,— {{c|"Un cam à boddlon wy'."}} Mis mwynaf y flwyddyn fu mis Medi'r flwyddyn honno. Yr oedd ei foreuau mor ddistaw, a {{center block| <poem> {{bwlch|8em}}"Duw'n Arogldarthu ar y bryniau," </poem> }} ei oriau anterth mor gynnes, a'i nosau mor glaer-oleu. Yr oedd yr haf fel pe yn mynnu oedi i'r eithaf cyn ffarwelio. Ond syrthiai'r dail er hynny o un i un, a phan elai Gwen drwy ei llwybr arferol i lan yr afon, cerddai ar garped o ddail meirwon. Yn y mis mwyn hwnnw y dechreuodd Dafydd Alun waelu. Ni fuasai yn y capel lawer wedi'r Gymanfa. Yn ddiweddar hefyd, ni theimlasai'n ddigon cryf i fynd gyda Gwen am dro drwy Barc y Berth. Nid ai i unman ond o gylch y tŷ a'r ardd, ac er na chysgai efallai drwy'r nos, ai i'w wely'n gynnar iawn. Ond ni chwynai, ac mor ofalus yr oedd rhag i Gwen drafferthu gormod yn ei gylch, a rhag i'w anhwyldeb ef boeni dim arni. Ac ni ddaeth i feddwl Gwen fod ei thadcu ar fin ymadael â hi. Beth ddaw i'n suo felly i gysgu pan ddylasem fod yn fwyaf effro? Wedi i'n rhai annwyl ein gadael y sylweddolwn fynychaf pa mor oer, mor ddideimlad, ac mor ddall y buasem. Hoffai llawer o honom, druain, gael yr un cyfle'r ail waith! Dyddiau llwydaidd yn wir oedd y rhai hynny i Gwen. Yr oedd yr ŷd erbyn hyn yn ei ddas, ac yn cael ei gywain gyda llawenydd i'r ydlanau. Yr oedd y ffermwyr i gyd yn brysur. Bu Gwen am bythefnos bron heb weld neb ond ei thadcu, Nani a Sali weithiau, a gwas bach y ffeiriad bob dydd a'r papyr. Yr ail Sul iddi fethu mynd i'r capel daeth Sali gyda'r nos ar bwys ei ffon i holi hynt y ddau, a dywedodd mai dyn ieuanc dieithr a fuasai'n pregethu'r Sul hwnnw, fod y Bugail wedi mynd i ffwrdd i rywle i bregethu neu i newid awyr. Aeth Gwen allan gyda Sali i'w hebrwng gam neu ddau.<noinclude><references/></noinclude> 0zvy6yt9xz5jl2qsximedhl4ndgzlo7 138206 138205 2025-06-02T17:58:23Z AlwynapHuw 1710 138206 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>holl gynlluniau, ac o geisio camu ymlaen, deuwn ar draws mur uchel, noeth. Nid pawb ohonom all bob amser ddy- wedyd fel y dywedodd emynnydd arall,— {{c|"Un cam a boddlon wy'."}} Mis mwynaf y flwyddyn fu mis Medi'r flwyddyn honno. Yr oedd ei foreuau mor ddistaw, a {{center block| <poem> {{bwlch|8em}}"Duw'n Arogldarthu ar y bryniau," </poem> }} ei oriau anterth mor gynnes, a'i nosau mor glaer-oleu. Yr oedd yr haf fel pe yn mynnu oedi i'r eithaf cyn ffarwelio. Ond syrthiai'r dail er hynny o un i un, a phan elai Gwen drwy ei llwybr arferol i lan yr afon, cerddai ar garped o ddail meirwon. Yn y mis mwyn hwnnw y dechreuodd Dafydd Alun waelu. Ni fuasai yn y capel lawer wedi'r Gymanfa. Yn ddiweddar hefyd, ni theimlasai'n ddigon cryf i fynd gyda Gwen am dro drwy Barc y Berth. Nid ai i unman ond o gylch y tŷ a'r ardd, ac er na chysgai efallai drwy'r nos, ai i'w wely'n gynnar iawn. Ond ni chwynai, ac mor ofalus yr oedd rhag i Gwen drafferthu gormod yn ei gylch, a rhag i'w anhwyldeb ef boeni dim arni. Ac ni ddaeth i feddwl Gwen fod ei thadcu ar fin ymadael â hi. Beth ddaw i'n suo felly i gysgu pan ddylasem fod yn fwyaf effro? Wedi i'n rhai annwyl ein gadael y sylweddolwn fynychaf pa mor oer, mor ddideimlad, ac mor ddall y buasem. Hoffai llawer o honom, druain, gael yr un cyfle'r ail waith! Dyddiau llwydaidd yn wir oedd y rhai hynny i Gwen. Yr oedd yr ŷd erbyn hyn yn ei ddas, ac yn cael ei gywain gyda llawenydd i'r ydlanau. Yr oedd y ffermwyr i gyd yn brysur. Bu Gwen am bythefnos bron heb weld neb ond ei thadcu, Nani a Sali weithiau, a gwas bach y ffeiriad bob dydd a'r papyr. Yr ail Sul iddi fethu mynd i'r capel daeth Sali gyda'r nos ar bwys ei ffon i holi hynt y ddau, a dywedodd mai dyn ieuanc dieithr a fuasai'n pregethu'r Sul hwnnw, fod y Bugail wedi mynd i ffwrdd i rywle i bregethu neu i newid awyr. Aeth Gwen allan gyda Sali i'w hebrwng gam neu ddau.<noinclude><references/></noinclude> 2ono7ke4h0jyffzz958sky8wdrpivmh 104 69032 138207 2025-06-02T18:01:22Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138207 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ac wrth ddychwelyd, gwelodd Fred yn dod i'w chyfarfod. Siriolodd Gwen o'i weled. Nid oedd eisieu hanner craffter Fred i ganfod hynny. Daeth yn ddigon hyf i ofyn i Gwen fynd am dro gydag ef ar hwyrnos mor hyfryd. Chi'n ''pale'' iawn. Bidd wâc yn da i chi," ebe ef, gan edrych arni'n dyner. "Do's dim iws i fi ddod, pale ne beido," ebe 'Gwen. Do's dim iws i fi adel Daci, diw e'm yn iach iawn." My poor girl!" ebe Fred. Llanwodd llygaid Gwen, nid oedd y dagrau un amser ym- hell y dyddiau hynny. Pwysodd ei phen ar yr iet fach, ac heb fedru peidio, wylodd yn hidl. Syllodd Fred arni'n fud am ennyd, ond pa ddyn fedrai wneud hynny'n hir heb geisio'i chysuro? Rhoddodd ei fraich gref am dani, a'i wyneb yn agos iawn i'w hwyneb hi, a sibrydodd eiriau mwynion yn ei chlust,- My dear child! your life is too lonely and monotonous for you, and you are over-wrought and miserable. I wish I could take you away with me and make you happy! Why did'nt I see you ten years ago? How different my life would have been! Let me comfort you now! My darling! you need me, yes, you do! and I need you." Yr oedd Gwen yn rhy lawn o ocheneidiau i yngan gair mewn gwrthdystiad, a phan gododd ei phen i sychu ei dagrau, gwasgodd Fred hi'n ddiwarafun at ei galon, ac am yr ail dro yn ei fywyd, gadawodd ei gusan brwd ar ei gwefus. "Gwen." ebe ef, "fi dod lawr heibo ti chi bob nos ar ol swper. "Os chi dod mas fan hin, cawn sharad am spel." Ni wnaeth Gwen ond edrych arno heb gynnyg gair mewn atebiad; ond nid oedd gwg yn y llygaid llaith. Edrychodd Fred ar ei hol nes clywed y drws yn cau, tynnodd un ochenaid ddofn, yna trodd tuag adref, rhoddodd ei ddwylaw yn ei bocedi, a chwibanodd yn ysgafn yn ol ei arfer. Tra'n eistedd ar ei haelwyd unig y noson honno, mynnai un o frawddegau gwyllt Fred redeg drwy feddwl Gwen, "I wish I could take you away with me," ddywedasai. Mor dda fuasai ganddi gael mynd yn ddigon pell o ardal Cwm- gwynli! Sut medrai fyw a gweld Mr. Elis yn priodi Marged Elen, Y Mwyndir? Yn hytrach nag wynebu hynny, gwell<noinclude><references/></noinclude> 5dy362uffqnlwqb2lsdl09dihwnezqp 104 69033 138208 2025-06-02T18:09:20Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138208 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ganddi fynd i ffwrdd i rywle, hyd yn oed gyda Fred—hen Sais. Bron o'i hanfodd daeth i'w meddwl eiriau ei thadcu rywbryd pan oedd y gweinidog yno,— Fuse tithe'n fwy rhydd hebddw i, Gwen fach." Llithrodd yn rhwydd i— ddychmygu beth wnai pe bai ei thadcu'n marw, a hithau'n rhydd. Yr un eiliad ffieiddiodd ei hun am oddef y fath feddyliau; ceisiodd eu taflu oddiwrthi, ond methai gael. llonydd ganddynt. Mor hanerog, wedi'r cyfan, yw cariad goreu daear! Wylodd Gwen yn brudd ac edifeiriol wrth weld ei derfynau. Er mwyn teimlo'n sicrach o'i serch at ei thadcu, aeth i'w ystafel drachefn cyn mynd i'w gwely, a dywedodd yn siriol, heb wybod fod swn dagrau o hyd yn ei llais,- "Shwt i chi'n teimlo nawr, Daci bach? Dich chi'm wedi peswch fowr heddi. 'Rich chi siwr o fod yn well, welwch chi. Falle cisgwch chi heno nawr.' Ceisiodd yntau druan ei chysuro hithau. "Odw i, merch i, yn teimlo'n lew iawn. Cer di i dy wely nawr, a phaid di becso. Fuest ti'n llefen heno? Dw i'm yn wael, wel di. Ond falle bydd well i ti sgrifennu gair at dy fam bore fory. Fuse'n brion peth i ti gal cwmni ma nawr." Yr un nos Sul eisteddai Owen Elis yn unig yn ei lety yn un o gymoedd Morgannwg. Pregethasai fore a hwyr i gynulleidfa drystiog, ddi-ddefosiwn. Methasai ganfod enaid cydnaws drwy lygaid neb o'r rhai a'i gwrandawai. Ni theimlasai neb o'r diaconiaid ddigon o ddiddordeb ynddo—fel ag i ddod gydag ef i'w lety am awr o ymgom. Gwr a gwraig oedd ei letywyr, hen mewn dyddiau, ond megis babanod ym myd crefydd ac enaid, ac heb ddim i'w ddywedyd ar nemawr i bwnc arall. Felly eisteddai'r gweinidog ei hun. I lawer pregethwr, i Owen Elis yn anad neb, nos anhyfryd fynychaf oedd nos Sul. Wedi dringo i'r uchelion yn ystod y dydd, mwy fyth oedd y cwymp i'r gwaelodion. Yr oedd ei gyflawniadau bob Sul mor bell o'r hyn y dymunai iddynt fod, a'r gwir lwyddiant yr hiraethai am dano o hyd mor anghyraeddadwy. Weithiau, yr oedd yr oriau rhwng oedfa olaf y dydd ac amser cysgu bron yn annioddefol iddo. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 56z1lv8bw1ciby8ook64zhsaio5ijr7 104 69034 138209 2025-06-02T18:16:07Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138209 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Safai'r tŷ lle y lletyai ar ben pellaf y pentref bychan Aeth i'w ystafell wely'n gynnar, ac oddiyno clywai swn cerdded parhaus ar y ffordd o flaen y tŷ, swn siarad difyr, Swn chwerthin llawen. Oddimewn, gwaedai calon y dyn ieuanc unig. Cyn diosg ei ddillad, diffoddodd ei gannwyll, cododd gwrr llenni'r ffenestr ac edrychodd allan. Disgleirjai'r lleuad Fedi'n fwyn, yr un lleuad a wyliai Gwen a Fred ger yr iet. Hwyrach mai saeth-feddwl gwyllt o galon Gwen ddaeth ato drwy'r pellter i agor clwyfau ei galon. Cerddai cannoedd o bobl ieuainc heibio'i ffenestr, gan mwyaf yn ddau a dau, fel yr adar ddechreu'r gwanwyn. Mor hapus yr ymddangosent! Dyn ieuanc oedd yntau. Paham oedd raid iddo ef fod mor unig, mor unig? Paham na chai yntau rodio llwybrau bywyd yn llon gyda Gwen fel y deuoedd hapus welai o'i flaen? Yn ystod yr wythnosau diweddaf, credasai ei fod yn graddol ennill y dydd ar holl atyniadau daear, ond heno eto, wele'r hen deimlad hudolus a'r ing yn llifo fel ton dros ei enaid. O Dduw! ai ymdrech barhaus oedd bywyd i fod? ymdrech chwerw, chwerw fel heno? Murmurodd eiriau a welsai rywle,—"Would that I could sleep and awake an old man, with an old man's passionless resignation!" Yna trodd yn ol i'w ystafell, ac eisteddodd yn hir yn y tywyllwch. Pan gododd i fynd i'w wely, medrodd ddywedyd gyda'r hen fynach,—"Tyrd ynte, O fy Iesu, tyrd i dorri'r unig linynnau a'm cylyma wrth y creadur, ac a geidw'n ol y foment pan na fyddwyf byw mwyach, ond i Ti. Par i mi anghofio fy hun, heb weld, na chwennych ond Tydi yn unig, a chael pwyso ar Dy fynwes, fel y disgybl annwyl, yn y tangnefedd hyfryd hwnnw, nad all y byd mo'i roddi na'i ddeall, ac nas cynhyrfir gan yr un ystorm. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> c1q3xdiormz81ec5kj42zha7kza2yy6 104 69035 138210 2025-06-02T18:18:11Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138210 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|XXI.}}}} {{center block| <poem> ''Na feier anwadalwch merch.'' {{bwlch}}—GWILYM COWLYD. </poem> }} NID yw'r nos dduaf heb ei myrdd o ser rywle tu ol i'r cwmwl, ac nid yw nen dywyllaf bywyd heb ei phelydr,—bydded wanaidd, bydded ddisglair, o gysur. Mae'r cysuron roddir mor amrywiol a'r personau a'u derbyn. Wedi'r nos Sul ystormus hwnnw, tywynnodd heulwen drachefn i galon Bugail y Bryn. Daeth ato'n hyglyw lais Un ddywedodd, Mi a orchfygais y byd,' a chymerodd gysur; cafodd ei hun yng nghwmni seintiau'r oesau, a theimlodd yn foddlawn. Ni fu nos Gwen chwaith yn ddibelydr. Wedi derbyniad llythyr oddiwrthi gan ei mam, gyrrwyd ei chwaer Manw, geneth bymtheg oed, i fod yn gwmni iddi. Bu Fred hefyd yn ffyddlon i'w addewid, ac o dipyn i beth, daeth cael ymgom fechan ag ef gyda brig yr hwyr, yn brif ddigwyddiad y dydd i Gwen. Gan fod Manw yno yn y tŷ, nid oedd mynd am dro mwyach yn amhosibl. Gwenodd y lleuad Fedi a lleuad arall lawer noson, ar y Sais a hithau, fraich-ymraich, yn difyr rodianna drwy lwybrau'r coed a'r caeau. Nid oedd Gwen am hynny'n llai hoff o'i thadcu, nac yn llai gofalus o hono. Nid ai allan byth pan fyddai ei heisieu arno ef, ni pheidiai wneud popeth a fedrai i'w gysuro. Eithr tra mae'r hen a'i huan yn machlud, ymegyr y dydd a'i bosibliadau o flaen yr ieuanc, ac ar rai pynciau mae dealltwriaeth berffaith rhyngddynt yn amhosibl. Os digwyddai i'r hen wr sylwi ar absenoldeb Gwen a holi Manw pa le yr oedd, yr oedd yr ateb bob amser yn barod;—ei bod wedi mynd i Benffynnon ar neges at Nani a Sali, neu wedi mynd gyda'i ffrind Ann Maesyryn i'r lle hwn neu'r lle arall. Nid oedd 'Gwen mor berffaith ag y dywedir mewn llyfrau fod rhai. Yn ei thyb hi ateb i'w gweddi oedd dyfodiad Fred. Pan fydd yn alarus gan siomiant cariad, nid oes dim a gwyd galon<noinclude><references/></noinclude> 68tam3i5l946p3ahcx88wwbvfsn9wrk 104 69036 138211 2025-06-02T18:27:44Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138211 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>merch yn well na chariad newydd. Dechreuodd Gwen feddwl fod amgylchiadau yn trefnu eu hunain, ac mai felly yr oedd pethau i fod. Pe cai ei dewis o'r dau, ni phetrusai ddewis y gweinidog. Ond pa sawl merch ga briodi yr hwn gafodd gariad pura'i chalon? Yr oedd pennill o gân ddysg asai Gwen yn ddigon difeddwl rywbryd yn awr yn rhan o'i phrofiad,- {{center block| <poem> "Y rhai garasant fore'u hoes, :Anfynych cânt gyd-fyw, Gobeithion a ffurfiasom gynt :Aeth gyda'r gwynt yn wyw: Gan amser fe'n rheolir oll, :Llawn coll yw bywyd Gwen. A siawns daw'r degfed ran neu rith :O'i dewis byth i ben." </poem> }} Purion peth fyddai i'r gweinidog ddeall nad oedd ei gwmni ef yn anhebgorol i'w chysur. Ar y cyntaf, ni fedrai oddef y syniad o briodi Fred, ond erbyn hyn nid ymddangosai'r peth hanner mor amhosibl. Bob tro y cwrddent, cytgan barhaus Fred fyddai, "How I wish I could take you away with me! We will go away together yet." Yr oedd y darlun gyfodai'r geiriau hynny o'i blaen yn graddol dynnu golwg Gwen oddiar bob anfantais yn ei chysylltiad ag ef. A beth pe byddai i'w thadcu farw, a'i gadael yn unig? Ni rannai Gwen y dedwyddwch newydd hwn ag Ann, Maesyryn, nag a neb arall ond Manw. Un prynhawn Gwener tua dechreu Tachwedd, digwyddai Anna Ifans, Maesyryn, fod yn Isaber. Er pan ddaethpwyd i wybod am afiechyd yr hen wr, deuai gwragedd caredig y gymdogaeth o un i un ar brynhawnau i edrych am dano gan ddwyn rhoddion o dê a siwgr neu rywbeth arall. Ar hynt felly yr oedd Anna Ifans yn awr, ac wrth geisio cysuro Gwen adroddai a'i llais wylofus am afiechydon ereill tebig welsai yn ystod ei hoes, a'r modd y cawsid gwellhad. Er fod Dafydd Alun yn hen, gallasai fyw blynyddau eto. Yr oedd ei thad hi yn bedwar ugain a deuddeg yn marw. "Fiodd y gweinidog ma?" gofynnai, gan graffu ar Gwen. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> g8x1woho3ykeo42c8bdunsr61h6jdl6 104 69037 138212 2025-06-02T18:44:09Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138212 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Yr oedd Gwen wedi dechreu paratoi cwpanaid o de. Trôdd at y seld i gael y llestri, tra'n ateb,— "Naddo, wir. Fiodd e'm nawr o ar ma Daci'n sal." "Wel, fe ddilse fod wedi bod. Gwan iw e fel Bigel. Sdim ots d'a ge shwt ma'n hanner ni'n biw. Fiodd e ddim yn y ti co chwaith es wthnose. Ond own i'n meddwl i fod e'n trado pwer ma. "Wi'n credi i fod e mwi cloff nawr nag wedd e, a ma'r hen ffirdd ma'n arw iawn," ebe Gwen. "Hm. Mai e'n galler trado'n digon shonc i rai manne, a mai e felse fe wedi newid i gid yn ddiweddar. Mai e fwi'n i gragen na biodd e arioed, heb hidio beth ma neb yn feddwl am dano. Tua'r Mwyndir na ma'i holl feddwl e. am wn i. Ond neith hinni mo'r tro, mewn Bigel. Gwas i bawb ddile fe fod. 'Swn i'n cal cifle arno wrtho'i hinan mi wetswn hinni wrtho." Fel mewn atebiad i ddymuniad Anna Ifans, clywyd y cerddediad cloff cyfarwydd oddiallan. Curodd calon Gwen yn ddilywodraeth, a sylwodd Anna Ifans gyda diddordeb ar ei chyffro. Cynhyddodd ei diddordeb a'i syndod pan ddaeth y gweinidog i mewn o'i weld yntau mor anesmwyth a chyffrous ei wedd a Gwen. Aeth ei haraith fwriadol o'i chof wrth syllu ar y dyn ieuanc a cheisio cael allan y dirgelwch ynglyn ag ef. Aeth Gwen i'r llofft i ddywedyd wrth ei thadcu pwy oedd yno. Cyn pen munud neu ddwy daeth i lawr drachefn, a dychryn lond ei llygaid. "Ma rhiw olwg ddierth iawn ar Daci," ebe hi. "Mai e am i chi'ch doi ddod lan. Dilynodd Anna Ifans a'r gweinidog hi heb ddywedyd gair. Safasant wrth ymyl y gwely, ond prin y sylwodd yr hen wr eu bod yno. Cydiodd y gweinidog yn ei law, a gofynnodd iddo sut y teimlai. Araf a bloesg oedd yr ateb,— "Mae arnaf chwant i'm datod a bod gyda Christ, canys llawer iawn gwell ydyw. Penliniodd Gwen wrth y gwely, symudodd ei llaw yn ysgafn dros dalcen ei thadcu. Daeth Manw i mewn o rywle ar flaenau ei thraed. Aeth pawb yn ddistaw. Ni chlywid ond anadliad byrr y claf. Cyn hir, trodd Dafydd Alun ei lygaid ar y ddau ddieithr, a dywedodd,— {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> o7qe2lelt74vk3g9y80qefmfvvl7yqq 104 69038 138213 2025-06-02T18:55:49Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138213 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Duw a'ch halodd chi'ch dou ma heno. Arhoswch hyd y diwedd. Ma ise cwmni ar Gwen fach." Yna edrychodd yn dyner ar Gwen,— "Chei di mo'r gwaetha, merch i. Ma Duw wedi addo gofalu am danat ti. Thorr E mo'i air." Bu distawrwydd drachefn am bum munud hir, ddwys. Troediai'r claf ar hyd glyn cysgod angau ei hun, a'r rhai a'i gwyliai heb fedru dod ond i lan y dwr. Gan afael o hyd yn ei law, adroddodd y gweinidog yn ddistaw eiriau'r hen emyn, Yn y dyfroedd mawr a'r tonnau. Yn swn y geiriau cysurlawn croesodd Dafydd Alun yn ddiogel i'r lan draw. Daeth cyffro mawr yn lle'r tawelwch i'r ystafell fach. Llefodd Manw'n uchel, a llewygodd Gwen. Tra y ceisiai Anna Ifans yn anfedrus ei dadebru, cymerodd Owen Elis hi yn ei freichiau, a chariodd hi i lawr dros y grisiau i fan lle ceid mwy o awyr; gosododd hi ar wastad ei chefn ar y lawr, tafledd ddwfr oer ar ei hwyneb nes iddi agor ei llygaid a syllu arno. Yna, pan ddaeth cymdogion o un i un at y tŷ, wedi clywed y newydd drwy ryw fodd, aeth y gweinidog oddiyno a'i gamre'n gloff iawn a'i galon drymed ag eiddo Gwen. Y noson honno ym Maesyryn, ni flinai Anna Ifans adrodd ac ail-adrodd yr hyn a welsai. Yr oedd mwy nag un mater heb fod yn eglur iddi. Sut oedd Dafydd Alun,—hen wr gyfrifasai hi erioed yn oer a stoicaidd a digrefydd, heb feddwl fawr am gapel nac eglwys, yn marw felly ac adnodau ar ei wefus? A beth oedd y dirgelwch rhwng Gwen a'r Bugail? Mor awdurdodol a digywilydd y cymerasai hi'n ei freichiau! Efallai nad oedd hynny'n beth newydd iddo! Dyna'r gwaethaf o gael dyn ifanc yn weinidog. Ac yr oedd yr hen Ddafydd Alun wedi cystal a gofyn iddo ofalu am dani. Aethai Ann i lawr ar unwaith i Isaber at Gwen. Gwrandawai'r lleill yn awchus ar yr hanes cyffrous. Fflachiai llygaid Leisa'n beryglus, ac yfai John a Fred eu cawl llaeth yn egniol pan ddywedai Anna Ifans na synnai hi ddim pe clywid fod Gwen a'r gweinidog wedi priodi cyn i'r hen wr oeri'n ei fedd. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> i9zsvkagle1ufm9pui7ooi096iea6fr 104 69039 138214 2025-06-02T19:04:53Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138214 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{larger|XXII.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|Ai nid yw'r adar fel yn cydymdeimlo? Nid ynt fel arfer ar y berth yn pyncio; Mae anian fel yn gwau ei galar emyn, A'i adsain brudd yn crwydro hyd y dyffryn. {{bwlch|5}}PENNAR.}} </poem> }} DAETH tyrfa fawr ynghyd i dalu'r gymwynas olaf i Dafydd Alun. Heblaw trigolion Cwmgwynli, daeth ereill o bell, rhai a barchai'r hen wr fel un o ddisgynyddion hen deulu urddasol a fuasai unwaith yn cymeryd rhan amlwg yn hanes eu sir a'u gwlad. Daeth hefyd rai hynafgwyr cyfrifol a fuasai'n cydysgolia ag ef yn y blynyddau pell pan oedd ysgolia'n beth dieithr a phrin. Nid fel dyn dinod yn byw mewn bwthyn diarffordd y claddwyd Dafydd Alun, ond megis gwr mawr yn Israel. Yn y wlad, mae dydd claddedigaeth yn un o'r cyfleusterau anaml geir i gymdeithasu ac i weled hen wynebau. Os bydd y ffordd o'r tŷ i'r capel yn hir, ceir amser hyfryd i drin holl faterion y wlad a'r ardal. Ar eu taith araf, ai'r cynhebrwng heibio Pencnwcbach,— hen gartref Tomas Bŵen, Y Mwyndir, a bu'r lle a'i hanes yn destyn ymddiddan rhwng bron pob dau o'r dyr a ddu. Sylwyd fod llenni dros ei ffenestri, a bod ei ddrysau yng nghaead. Oddiar Wyl Fihangel buasai'r tŷ'n wag. Cawsai'r tenant rybudd i ymadael gan y bwriadai Tomos Bŵen a'i wraig a'i ferch ddychwelyd iddo i fyw rywbryd cyn y Nadolig, er mwyn rhoi'r Mwyndir i fyny i'w mab ar ei briodas a merch Maesyryn. Cofiai llawer am yr hen Sion Bŵen a'i wraig. Mor ffodus y buasai Tomos Bwen i'r hen Sion farw'n ddiewyllys! Synai pawb ar y pryd iddo fod mor garedig i'w nai. Gwyddid nad oedd ganddo berthynas arall, ac ni fuasai ganddo erioed olwg fawr ar ei nai. Soniai am dano'n ddigon mynych fel hen gigfran yn gwylio am gyfle i ddisgyn ar ei ysglyfaeth. Od na fuasai wedi trefnu'n wahanol, ond hen greadur digon od oedd fel Tomos Bŵen ei hun, ac y mae rhyw deimlad o barch gan<noinclude><references/></noinclude> c32gv4fm38eact7pa041051v9d4kkvn 138215 138214 2025-06-02T19:06:51Z AlwynapHuw 1710 138215 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{larger|XXII.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|Ai nid yw'r adar fel yn cydymdeimlo? Nid ynt fel arfer ar y berth yn pyncio; Mae anian fel yn gwau ei galar emyn, A'i adsain brudd yn crwydro hyd y dyffryn.}} {{bwlch|5em}}—PENNAR. </poem> }} DAETH tyrfa fawr ynghyd i dalu'r gymwynas olaf i Dafydd Alun. Heblaw trigolion Cwmgwynli, daeth ereill o bell, rhai a barchai'r hen wr fel un o ddisgynyddion hen deulu urddasol a fuasai unwaith yn cymeryd rhan amlwg yn hanes eu sir a'u gwlad. Daeth hefyd rai hynafgwyr cyfrifol a fuasai'n cydysgolia ag ef yn y blynyddau pell pan oedd ysgolia'n beth dieithr a phrin. Nid fel dyn dinod yn byw mewn bwthyn diarffordd y claddwyd Dafydd Alun, ond megis gwr mawr yn Israel. Yn y wlad, mae dydd claddedigaeth yn un o'r cyfleusterau anaml geir i gymdeithasu ac i weled hen wynebau. Os bydd y ffordd o'r tŷ i'r capel yn hir, ceir amser hyfryd i drin holl faterion y wlad a'r ardal. Ar eu taith araf, ai'r cynhebrwng heibio Pencnwcbach,— hen gartref Tomas Bŵen, Y Mwyndir, a bu'r lle a'i hanes yn destyn ymddiddan rhwng bron pob dau o'r dyr a ddu. Sylwyd fod llenni dros ei ffenestri, a bod ei ddrysau yng nghaead. Oddiar Wyl Fihangel buasai'r tŷ'n wag. Cawsai'r tenant rybudd i ymadael gan y bwriadai Tomos Bŵen a'i wraig a'i ferch ddychwelyd iddo i fyw rywbryd cyn y Nadolig, er mwyn rhoi'r Mwyndir i fyny i'w mab ar ei briodas a merch Maesyryn. Cofiai llawer am yr hen Sion Bŵen a'i wraig. Mor ffodus y buasai Tomos Bwen i'r hen Sion farw'n ddiewyllys! Synai pawb ar y pryd iddo fod mor garedig i'w nai. Gwyddid nad oedd ganddo berthynas arall, ac ni fuasai ganddo erioed olwg fawr ar ei nai. Soniai am dano'n ddigon mynych fel hen gigfran yn gwylio am gyfle i ddisgyn ar ei ysglyfaeth. Od na fuasai wedi trefnu'n wahanol, ond hen greadur digon od oedd fel Tomos Bŵen ei hun, ac y mae rhyw deimlad o barch gan<noinclude><references/></noinclude> ktmid2b0wlwo888df87z1roeytqmgnq 104 69040 138216 2025-06-02T19:15:29Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138216 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>bob dyn tuag at ei dylwyth. Rhyw radd o'r teimlad hwnnw'n ddiau a barasai i Sion beidio a rhoi ei arian i neb arall, a'i gasineb o'i nai a barasai iddo beidio gwneud ewyllys bendant yn ei ffafr ef. Trueni iddynt golli eu hunig ferch! Pa le'r oedd y forwyn honno fuasai'n eu gwasanaeth mor hir, ac a losgasai ei hwyneb yn y tân? Cofiodd rhywun glywed farw ohoni hi a'i gwr yn agos iawn at ei gilydd ychydig flynyddau'n ol, a chofiodd rhywun arall mai un o'r ardal honno oedd gweinidog ieuanc Y Bryn, ac o ryw gwrr o'r dyrfa, treiglodd y ffaith hynod mai mab y Gatrin honno oedd efe. I rai, parodd hynny syndod anghyffredin. Sut na fuasent wedi meddwl am y cysylltiad yng nghynt? I rai hefyd, nid oedd y newydd yn gwbl hyfryd. Carasent achyddiaeth fwy urddasol i'w Bugail. Ond i'r rhan fwyaf, enw pell o dir angof oedd enw Catrin Lewis. Y cysylltiad hwn, yn ddiau, esboniai ddechreuad y gyfathrach rhwng y Bugail a theulu presennol Y Mwyndir. Os oedd yr hyn a ddywedid yn wir, tebig y byddai ef a merch y Mwyndir cyn hir yn wr a gwraig. Gallai'r ferch fod yn lodes digon neis, ond hen ddyn gwael oedd yr hen Domos, er crefydded ei osgo ac er hyotled ei weddiau. Gwir na feiddiai neb estyn bys ato, oherwydd nid pechodau cyhoeddus oedd yr eiddo ef, ac os eid i gosbi hunanoldeb a rhagrith, dy'st'rio! pa le y dechreuid, a pha le y gorffennid? Yr oedd yn gall iawn beth bynnag i roi'r Mwyndir i fyny i'w fab. Tebig mai aros iddynt setlo i lawr ym Mhencnwcbach oedd y ferch cyn eu gadael. Tua'r Gwanwyn felly, mae'n debig, y byddai'r briodas. Pa sail oedd i'r siarad? O. rhaid fod rhyw sail cyn buasai'r son wedi dechreu. Onid oeddid wedi gweld cludo cistiaid o dato'r Hydref o'r Mwyndir i dŷ'r gweinidog? Ac oni welsai rhywun rywbryd y ddeuddyn ieuanc yn cerdded fraichymraich? Felly y ffurfid y damcaniaethau ac y treiglid y stori yn swn cerddediad yr orymdaith a murmur lleddf olwynion yr hêrs. Yr oedd meddyliau Tomos Bŵen ei hun hefyd yn brysur iawn wrth fynd heibio'i hen gartref. Y noson cynt clywsai yn ddamweiniol newydd a wnaethai i'w galon lawenychu'n ddirfawr. Yr oedd yr hen Rachel, yr hen wraig oedd a cholled arni, ar ei gwely angau. Dywedasai'r doctor nad oedd ganddi ond ychydig oriau i fyw. Mwy na thebig y<noinclude><references/></noinclude> a3r9blu54f24c4gbn8bggw1iuro28m2 104 69041 138217 2025-06-02T19:27:13Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138217 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>clywid rhybuddio ei hangladd heddyw. Yr oedd pethau bellach yn ddiau yn cyfeirio fel y dylent. Unwaith y caeai hi ei llygaid gallai ef glecian ei fysedd ar bawb. Ni ddylasai fod wedi ameu'r hen wraig, ond paham y daethai'n ol i'r ardal i beri cymaint o anesmwythyd iddo? Wel, rhaid mentro rhyw gymaint yn y byd hwn. "Never venture, never win," meddai'r Sais. Yr oedd yn dda ganddo erbyn hyn ei fod wedi mentro. Daethai'r fenter a llu o fendithion iddo eisoes. Hyd yn oed pe dywedai'r hen Rachel rywbeth yn awr, yr oedd y peth mor bell yn ol, a phwy roisai ronyn o sylw i eiriau gwyllt hen wraig a cholled arni. Y tato a'r ymenyn a'r cywion roisid i'r Bugail a fuasai'r unig golled ynglŷn â'r peth wedi'r cyfan. Bu bron a chwerthin yn uchel yno yn yr angladd wrth gofio am ei gallineb yn trefnu go-gyfer a'r gwaethaf, a ffolineb ei ofnau disail. A dacw Owen Elis yn camu'n gloff o'i flaen heb freuddwydio gymaint o'i dynged oedd yn ei law ef—Bwen, Y Mwyndir! "Machgen mowr i," ebe ef yn ei feddwl wrth y Bugail, "wit ti wedi cal dy giw ola o'r Mwyndir, a gna di'n fowr o'r llwith tato gest ti stwetha, weli di'm în arall!" Lle digrif a diddorol oedd y byd wedi'r cyfan. Teimlai Tomos Bŵen hynny i'r eithaf wrth drwm gerdded gyda'r dorf. Wedi'r gwasanaeth yn y capel ac yn y fynwent, cerddai Gwen a'i mam a Manw yn alarus oddiwrth y bedd. Daeth y gweinidog tuag atynt yn hanner ofnus i ysgwyd llaw â hwy. Tynerodd ei lygaid a chyffrôdd ei wedd wrth edrych ar Gwen yn ei du a'i dagrau. Paham na chai ei chymeryd yn ei freichiau a'i gwasgu at ei galon fel y gwnaethai'r noson honno yn y tŷ? Waeth beth geisiai feddwl am hynny, yr oedd ei deimlad tuag ati bron mynd yn drech nag ef, a gorfu iddo droi ymaith yn frysiog, nes gwneud i galon Gwen grynu, ac i'w mam synnu mor fyrr yr oedd yn ei ymddiddan ac mor anfedrus oedd fel gweinidog yn ei ymdrechion i gysuro pobl. "Annar minid, Syr, os gwelwch chi'n ddê," ebe rhyw lais tu ol i Owen Elis pan gerddai'n frysiog tua'i gartref. Arhosodd y gweinidog, a gwelodd wr bychan dieithr yn ei ymyl, yn dal ei het yn ei law, ac yn sychu'r chwys oddiar ei dalcen. "O'n i weti meddwl e'ch dala chi cin i chi ddod o'r englodd," ehe ef. "Ma ngwraig i bron marw. Ma'r<noinclude><references/></noinclude> dnm572f2wym9rfvb46h5hnjel7zf0kb 104 69042 138218 2025-06-02T19:40:05Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138218 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>doctor yn gwêd taw ffili marw ma'i o achos rwpath. Mi ofynnws y bora ma am gal e'ch gweld chi, Syr. Din a wir pam gofynnws i am denoch chi. Ma rwi gollad bach arni slwar didd, ond odd i'n dishgwl yn i senses y bora ma, a odd raid i fi ddod i whilo am denoch chi. Ddewch chi, Syr?" Dylifodd y dyn bychan ei eiriau allan bron heb anadl. Wedi cael ychydig fanylion pellach, trodd y gweinidog yn ol gydag ef yn ddibetrus. Yr oedd ganddynt lawn tair milltir a'u blaen cyn cyrraedd ardal Glynygroes, ac er iddynt gyfarfod ag amryw o bobl yr angladd wrth fynd yn ol heibio'r capel, nid amser oedd hwnnw i aros ac esbonio. <br> <section begin="aaa"/><section end="aaa"/> <section begin="bbb"/>{{c|{{mawr|XXIII.}}}} {{center block| <poem> ''Hallt yw'r môr i'r sawl a'i profo.'' ''Cas yw'r byd i'r neb a'i caro.'' ::—IEUAN GLAN GEIRIONYDD. </poem> }} ARWEINIODD Jincins y gweinidog i fwthyn bach tô gwellt ar gwrr pellaf pentref Glynygroes. I ddychymyg byw Owen Elis yr oedd gwedd allanol y bwthyn fel wyneb cyfaill yn sefyll i fyny i'w rybuddio o ryw brudd-der llethol tu mewn. Tremiai'r ddwy ffenestr fechan arno fel dau lygad syn, a phlygu eu pennau'n drist wnai'r ychydig flodau gerllaw. Dwy ystafell oedd i'r bwthyn, ac yr oeddent yn lân iawn ac wedi eu dodrefnu'n ddigon gweddus heb ol tlodi ar ddim. Ar wely uchel yn y penucha' gorweddai hen wraig, ei hwyneb rhychiog bron mor welw a'r gobennydd—ei llygaid yn wyllt, a'i dwylaw hen yn symud yn aflonydd ar y dillad glân. Safai un o wragedd y pentref gerllaw i weini arni. "Rachal, dyma'r gweinidog wedi dod, Rachel fach," ebe'r dyn bach. Tynnodd yr hen wraig ochenaid ddofn, llonyddodd ei dwylaw a'i llygaid, edrychodd yn syn ar y gweinidog, gafael- <section end="bbb"/><noinclude><references/></noinclude> i8mzwdiv0lq59n6ve8o9x9l4xi7xq14 104 69043 138219 2025-06-02T19:42:37Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138219 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>odd yn dyn yn y llaw estynnodd iddi, a dywedodd yn araf a bloesg,— "Owen Elis, mab Catrin, mab Y Mwyndir, gŵr Y Mwyndir, perchen Y Mwyndir!" Trodd Jincins ei gefn at y gwely, a sibrydodd wrth y gweinidog ryw ymddiheurad am eiriau ei wraig, oherwydd nid dieithr i'w glustiau yntau oedd y si am y gweinidog a merch Y Mwyndir. "Fiws hi'n forwn yn Y Mwyndir, 'lwch chi, yno ma'i meddwl i'n ddiweddar. Do's dim iws dishgwl ar beth mai'n wêd, ma'r meddwl bech yn crwidro, oti, oti, ma'r meddwl bech yn crwidro." "John," ebe llais clir o'r gwely, "cer mas o'r ti nawr, cer di a Mali, cerwch i rywle a chaewch y drws." Nid oedd modd anufuddhau. Gorfu i'r hen wraig gael ei boddloni taw nid yn y gegin yr oeddent. Ymddangosai erbyn hyn yn hollol effro a chlir ei meddwl. "Odich chi'n gweld y basged bach co si'n hongian dan lofft "ebe hi wrth y gweinidog. "Dewch ag ei fi. Dyna! Isteddwch ar y gater na, nawr, Syr, a grondwch ar gyffes Rachel Jincins." Yr oedd y fasged fechan yn llawn o bellennau edafedd. Chwiliodd yr hen wraig ynddo, a chafodd un fawr lwyd, ac ychydig edau goch wedi ei ddirwyn am dani fel ar ddamwain. Daliodd y bellen yn ei llaw, syllodd arni'n fud, a llanwodd ei llygaid o ddagrau. Yna'n sydyn, gydag ochenaid dywedodd,- "Do's gida fi ddim amser i golli," a thynnodd ymaith yr edau goch gan ddechreu dirwyn yr edafedd am ei bysedd. "Dirwinwch chi," ebe hi wrth y gweinidog, "rw i wedi blino." Ufuddhaodd y pregethwr syn, gan deimlo mai gwell peidio croesi ewyllys yr hen wraig, er mor ffol a dibwrpas ei gofynion. Teimlai'n ddigon anghysurus, a dymunai'n ei galon am i rywbeth beri i John Jincins ddod i mewn. Ond, er prudded yr amgylchiadau, ni fedrai lai na gweld ochr ddigrif y peth. Daethai yno, fel y tybiai, i weini cysuri un ar fin marw, ac wele ef, yn holl bwysigrwydd ei ddillad duon goreu, yn anfedrus ddirwyn edafedd; a'r hen wraig<noinclude><references/></noinclude> 01m0ewlnhsg91nsubs02g05q2apq3uu 104 69044 138220 2025-06-02T19:49:43Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138220 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ar ei gwely yn syllu amo'n ddibaid a'i llygaid gwyllt, gan furmur yn awr ac eilwaith eiriau rhyfedd digyswllt. "Ma dwst ar yr hen bellen, dwst igen mline. Tinnwch y dafe'n dinnach, drichwch mor llac i chi'n dirwn! Pwi feddylie am y bellen—yn y basged fan na gida'r lleill? Megis doe dirwines i ddi,—megis doe,—igen mline. A ma'n dda gen i nawr i fi neid. Mi beches, do, ond own i'm yn ddrwg i gid, mi ddifares ddigon. Fies i'm yn hapis, naddo, fies i'm yn hapis! A mi ro i bethe'n reit. Rhingto fe a'i fisnes! Does da fi ond bwrw'n hinan ar drigaredd Duw. Well gen i fwrw'n hinan ar drigaredd Duw nag ar drigaredd Twm Bwen, Y Mwyndir." Cyn hir, pan oedd Owen Elis wedi hen flino ar ei waith. a'r bellen newydd oedd yn ei law bron cymaint a'i ddeu-ddwrn, ac mor feddal a gobennydd Rachel, daeth diwedd y dirwyn i'r golwg yn ymddangosiad darn o bapyr plygedig rhwng gweddill yr edafedd. Cydiodd Rachel yn y papyr yn wyllt, a daliodd ei gafael ynddo nes ei gael yn rhydd o'r edafedd. "Rhowch y dafe yn y fasged nol dan lofft nawr," ebe hi. Agorodd y papyr yn ofalus, a'i dwylaw hen yn crynu. Edrychodd yn syn ar yr ysgrifen oedd wedi melynu gan henaint. Estynnodd ef i Owen Elis. "Darllenwch,' 'ebe hi. Crynai llaw a llais y gweinidog tra'n darllen y geiriau rhyfedd,— Dyma fy Ewyllys olaf i-John Bowen, Y Mwyndir, Swydd X. Amaethwr. O'r arian geir ar fy enw yn Y Banc, Abergwynli, gwnaer y taliadau a ganlyn,- 1. Deg punt i Tomos Bowen, Pencnwcbach, Swydd X, i dalu am unrhyw dreuliau ynglyn a'm claddu. 2. Deg punt i Rachel Parri, fy morwyn bresennol, os bydd yn fy ngwasanaeth pan fyddwyf farw. Dymunaf fod i'r gweddill o'm harian geir ar fy enw yn Y Banc, Abergwynli, ynghyd a'm holl feddiannau, sef fferm Y Mwyndir, a'r holl stoc, a'r crop; holl ddodrefn y tŷ, a phopeth o'm heiddo ym mhobman, ag eithrio'r ddau daliad uchod 1. a 2.,—i fod yn eiddo<noinclude><references/></noinclude> sgjgenceluokc183p0ws7jb18myrzox 138224 138220 2025-06-02T19:58:40Z AlwynapHuw 1710 138224 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ar ei gwely yn syllu amo'n ddibaid a'i llygaid gwyllt, gan furmur yn awr ac eilwaith eiriau rhyfedd digyswllt. "Ma dwst ar yr hen bellen, dwst igen mline. Tinnwch y dafe'n dinnach, drichwch mor llac i chi'n dirwn! Pwi feddylie am y bellen—yn y basged fan na gida'r lleill? Megis doe dirwines i ddi,—megis doe,—igen mline. A ma'n dda gen i nawr i fi neid. Mi beches, do, ond own i'm yn ddrwg i gid, mi ddifares ddigon. Fies i'm yn hapis, naddo, fies i'm yn hapis! A mi ro i bethe'n reit. Rhingto fe a'i fisnes! Does da fi ond bwrw'n hinan ar drigaredd Duw. Well gen i fwrw'n hinan ar drigaredd Duw nag ar drigaredd Twm Bwen, Y Mwyndir." Cyn hir, pan oedd Owen Elis wedi hen flino ar ei waith. a'r bellen newydd oedd yn ei law bron cymaint a'i ddeu-ddwrn, ac mor feddal a gobennydd Rachel, daeth diwedd y dirwyn i'r golwg yn ymddangosiad darn o bapyr plygedig rhwng gweddill yr edafedd. Cydiodd Rachel yn y papyr yn wyllt, a daliodd ei gafael ynddo nes ei gael yn rhydd o'r edafedd. "Rhowch y dafe yn y fasged nol dan lofft nawr," ebe hi. Agorodd y papyr yn ofalus, a'i dwylaw hen yn crynu. Edrychodd yn syn ar yr ysgrifen oedd wedi melynu gan henaint. Estynnodd ef i Owen Elis. "Darllenwch,' 'ebe hi. Crynai llaw a llais y gweinidog tra'n darllen y geiriau rhyfedd,— Dyma fy Ewyllys olaf i-John Bowen, Y Mwyndir, Swydd X{{bar|2}}. Amaethwr. O'r arian geir ar fy enw yn Y Banc, Abergwynli, gwnaer y taliadau a ganlyn,- 1. Deg punt i Tomos Bowen, Pencnwcbach, Swydd X,{{bar|2}} i dalu am unrhyw dreuliau ynglyn a'm claddu. 2. Deg punt i Rachel Parri, fy morwyn bresennol, os bydd yn fy ngwasanaeth pan fyddwyf farw. Dymunaf fod i'r gweddill o'm harian geir ar fy enw yn Y Banc, Abergwynli, ynghyd a'm holl feddiannau, sef fferm Y Mwyndir, a'r holl stoc, a'r crop; holl ddodrefn y tŷ, a phopeth o'm heiddo ym mhobman, ag eithrio'r ddau daliad uchod 1. a 2.,—i fod yn eiddo<noinclude><references/></noinclude> 6dbicgygqu00ba3b1i4vsad93p9d79h 104 69045 138221 2025-06-02T19:55:43Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138221 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>i Catrin Elis, yn awr o Foelygaer, Swydd X-, am iddi unwaith beryglu ei bywyd er ceisio achub fy merch. ::::Arwyddwyd gennyf fi, JOHN BOWEN. ::::::::Dyddiad: Tachwedd 3ydd, 18{{bar2}} Arwyddwyd gennym ni, ym mhresenoldeb John Bowen, ac ym mhresenoldeb ein gilydd, {{bar|2}}SIMON PHYLIP. {{bar|2}}ESEC LEWIS. Cododd Owen Elis o'r gadair yn sydyn. Cerddodd yn wyllt-gloff ar draws ac ar hyd yr ystafell fechan gyfyng, a'r papyr melynwawr yn ei law. Ugain mlynedd yn ol! Y Mwyndir a'r meddiannau yn eiddo i'w fam er yr amser hwnnw, pan nad oedd ef ond pedair oed! A'i rieni druain wedi gorfod brwydro cymaint ag amgylchiadau bywyd ac wedi mynd i'w bedd, feallai yn anamserol, pan allent fod wedi byw'n gysurus uwchlaw pryderon! Daeth gwaedd o'r gwely i dorri ar lif ei feddyliau, "O! arhoswch, Syr! Dewch nol fan hin. Isteddwch i fi gal gweid yr hanes—i fi gal ciffesi. Does gen i'm amser i golli! Fidda i wedi mind toc o flân y Marnwr. Codwch y pilw dipin, ie, fel na, a grondwch yn ofalus. Alla i'm siarad yn uchel." "Igen mline! ond wi'n cofio o hid. Wedd yr hen Sion ar farw, wedd e wedi bod fel marw bron trw'r di. We Tomos ac Ester ar lan yn y rwm da ge yn i ddisgwl e i dinni'r anal ola. Ddoith Tomos lawr ata i i'r gegin, lle'r own i'n dirwn dafe. Beiti naw o'r gloch y nos wedd i." "Rachel," minte fe, "dyma sofren felen. Dyma hi i ti os gwedi di wrthw i ble ma gwillis yr hen wr." Atebes i'm gaer am spel. "Wit ti am y bint?" minte fe lweth. Chidig own i'n ennill. Twm Bwen we inig berthinas biw'r hen wr "Wedd pint yn bint i fi, Syr. Pwi ddrwg fidde mewn gweid? Mi wedes. Fe ath inte a channwll yn i law i ddrichid am deni. Ddoith nol ymhen spel heb y gannwll. "Dere ma, Rachel," minte fe. Fe gaeodd ddrws y penisha arnom ni. "O Syr, shwt gweda i? Estinnwch y glas a'r dwr na i<noinclude><references/></noinclude> j6k1637d4lpb1rpfxtbtyiai7hoi8tl 138222 138221 2025-06-02T19:57:29Z AlwynapHuw 1710 138222 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>i Catrin Elis, yn awr o Foelygaer, Swydd X-, am iddi unwaith beryglu ei bywyd er ceisio achub fy merch. {{center block| <poem> ::::Arwyddwyd gennyf fi, JOHN BOWEN. ::::::::Dyddiad: Tachwedd 3ydd, 18{{bar|2}} Arwyddwyd gennym ni, ym mhresenoldeb John Bowen, ac ym mhresenoldeb ein gilydd, {{bar|2}}SIMON PHYLIP. {{bar|2}}ESEC LEWIS. </poem> }} Cododd Owen Elis o'r gadair yn sydyn. Cerddodd yn wyllt-gloff ar draws ac ar hyd yr ystafell fechan gyfyng, a'r papyr melynwawr yn ei law. Ugain mlynedd yn ol! Y Mwyndir a'r meddiannau yn eiddo i'w fam er yr amser hwnnw, pan nad oedd ef ond pedair oed! A'i rieni druain wedi gorfod brwydro cymaint ag amgylchiadau bywyd ac wedi mynd i'w bedd, feallai yn anamserol, pan allent fod wedi byw'n gysurus uwchlaw pryderon! Daeth gwaedd o'r gwely i dorri ar lif ei feddyliau, "O! arhoswch, Syr! Dewch nol fan hin. Isteddwch i fi gal gweid yr hanes—i fi gal ciffesi. Does gen i'm amser i golli! Fidda i wedi mind toc o flân y Marnwr. Codwch y pilw dipin, ie, fel na, a grondwch yn ofalus. Alla i'm siarad yn uchel." "Igen mline! ond wi'n cofio o hid. Wedd yr hen Sion ar farw, wedd e wedi bod fel marw bron trw'r di. We Tomos ac Ester ar lan yn y rwm da ge yn i ddisgwl e i dinni'r anal ola. Ddoith Tomos lawr ata i i'r gegin, lle'r own i'n dirwn dafe. Beiti naw o'r gloch y nos wedd i." "Rachel," minte fe, "dyma sofren felen. Dyma hi i ti os gwedi di wrthw i ble ma gwillis yr hen wr." Atebes i'm gaer am spel. "Wit ti am y bint?" minte fe lweth. Chidig own i'n ennill. Twm Bwen we inig berthinas biw'r hen wr "Wedd pint yn bint i fi, Syr. Pwi ddrwg fidde mewn gweid? Mi wedes. Fe ath inte a channwll yn i law i ddrichid am deni. Ddoith nol ymhen spel heb y gannwll. "Dere ma, Rachel," minte fe. Fe gaeodd ddrws y penisha arnom ni. "O Syr, shwt gweda i? Estinnwch y glas a'r dwr na i<noinclude><references/></noinclude> qteeba25qo0pqkmf2swzpaqx2zfpk9i 138223 138222 2025-06-02T19:58:00Z AlwynapHuw 1710 138223 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>i Catrin Elis, yn awr o Foelygaer, Swydd X{{bar|2}}, am iddi unwaith beryglu ei bywyd er ceisio achub fy merch. {{center block| <poem> ::::Arwyddwyd gennyf fi, JOHN BOWEN. ::::::::Dyddiad: Tachwedd 3ydd, 18{{bar|2}} Arwyddwyd gennym ni, ym mhresenoldeb John Bowen, ac ym mhresenoldeb ein gilydd, {{bar|2}}SIMON PHYLIP. {{bar|2}}ESEC LEWIS. </poem> }} Cododd Owen Elis o'r gadair yn sydyn. Cerddodd yn wyllt-gloff ar draws ac ar hyd yr ystafell fechan gyfyng, a'r papyr melynwawr yn ei law. Ugain mlynedd yn ol! Y Mwyndir a'r meddiannau yn eiddo i'w fam er yr amser hwnnw, pan nad oedd ef ond pedair oed! A'i rieni druain wedi gorfod brwydro cymaint ag amgylchiadau bywyd ac wedi mynd i'w bedd, feallai yn anamserol, pan allent fod wedi byw'n gysurus uwchlaw pryderon! Daeth gwaedd o'r gwely i dorri ar lif ei feddyliau, "O! arhoswch, Syr! Dewch nol fan hin. Isteddwch i fi gal gweid yr hanes—i fi gal ciffesi. Does gen i'm amser i golli! Fidda i wedi mind toc o flân y Marnwr. Codwch y pilw dipin, ie, fel na, a grondwch yn ofalus. Alla i'm siarad yn uchel." "Igen mline! ond wi'n cofio o hid. Wedd yr hen Sion ar farw, wedd e wedi bod fel marw bron trw'r di. We Tomos ac Ester ar lan yn y rwm da ge yn i ddisgwl e i dinni'r anal ola. Ddoith Tomos lawr ata i i'r gegin, lle'r own i'n dirwn dafe. Beiti naw o'r gloch y nos wedd i." "Rachel," minte fe, "dyma sofren felen. Dyma hi i ti os gwedi di wrthw i ble ma gwillis yr hen wr." Atebes i'm gaer am spel. "Wit ti am y bint?" minte fe lweth. Chidig own i'n ennill. Twm Bwen we inig berthinas biw'r hen wr "Wedd pint yn bint i fi, Syr. Pwi ddrwg fidde mewn gweid? Mi wedes. Fe ath inte a channwll yn i law i ddrichid am deni. Ddoith nol ymhen spel heb y gannwll. "Dere ma, Rachel," minte fe. Fe gaeodd ddrws y penisha arnom ni. "O Syr, shwt gweda i? Estinnwch y glas a'r dwr na i<noinclude><references/></noinclude> ob34k4pdpmm2hz9qr3k1blbukfo31rj 104 69046 138225 2025-06-02T20:05:47Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138225 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>fi. Fe ddarllenodd y willis i fi. Dim iddo fe! Pe na bai willis, iddo fe bidde'r cwbwl. "Ma'r ddoi witnest wedi mind," minte fe. "Ma Esec yn dod gatre'n i goffin fori, a ma Simon wedi marw es blwiddin. Ti'n inig si'n gwbod bod gwillis i gal." Ginhigodd arian mowr i fi am losgi'r willis a dala nhafod. Own i'n crini! We nhw'n arian mowr-can pint! "Llosg i nawr," minte fe. "Os gna i, rhaid i chi roi'ch addewid ar bapir," minte fi. Fe nath hinni. We'r papir gen i'n în llaw, a'r willis yn y llaw arall. Wn i ddim beth barodd iddo find i'r lofft ar y finid ni at yr hen wr. Fe halodd rhwbeth e heb iddo stando. Ar yr în finid fe ddoith siniad newi ata inne o rwle. Mi bliges bapir y willis a mi ddirwines ddafe'n din am dano, a mi nês bellen fowr 'n inion. Wedd llithir gen i yn y mhoced, mi roies hwnnw'n y tân. Wedd e'n llosgi'n neis pan doith Bwen lawr, a'r bellen yn ddiniwed i golwg fan ni ar stol. "Dina'ch willis chi," minte fi, a mi wasgeres y papir llosgedig a'r pocer. Fe nghredoddi ar y ngair. Mi ges y canpint, gas inte'r Mwyndir. Nawr, dyma'r willis i chi. Minnwch i phrofi ddi. Cerwch at Morus y Shop. Ma da ge lithiron mi wn o wrth yr hen Sion a'r ddoi witnest, allwch brofi'r llaw- 'sgrife owrth rheini. Cerwch at gifreithwr. Chi bia'r Mwyndir. Fies i'm yn hapis, ond dyna fi wedi rhoi pethe'n reit, a nawr,— Gyda chri wylofus, syrthiodd yr hen wraig yn ol ar y gobennydd. Pan ddaeth John Jincins ar flaenau ei draed at y ffenestr, gwelodd y gweinidog ar ei liniau wrth y gwely a'r hen wraig a'i llygaid yng nghau yn anadlu'n drwm. Ni chaed gair ganddi drachefn. Cyn hanner nos bu farw. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 48y07hftx30auc9wf2ut02rwnspa83b 104 69047 138226 2025-06-02T20:11:44Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138226 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|XXIV.}} {{center block| <poem> {{Italic|Ac anniddig iawn oeddwn,—gwyddwn ing {{bwlch}}Gweddi nos ar wndwn; {{bwlch|1em}}Enaid yn byw o dan bwn a dolur, {{bwlch|1em}}Arial o gysur awel a geisiwn.}} ::—T. H. PARRY WILLIAMS. </poem> }} FEL un mewn breuddwyd y cerddodd Bugail y Bryn o bentref Glynygroes tua'i gartref. Gan mor llawn o'i feddyliau ei hun yr oedd, ni welodd Bwen, Y Mwyndir, a. golwg ddychrynedig yn ei lygaid yn troi i efail Simon y gof yng ngwaelod y pentref. Nid hon oedd yr efail agosaf i'r Mwyndir, ac anaml yr ai Tomos Bwen yno; ond wedi meddwl ychydig, llwyddodd i gael neges cyfaddas. Yr oedd arno awydd bod rywle ym mhentref Glynygroes y prynhawn hwnnw, fel ag i glywed yn gynnar y newydd a ddisgwyliai, a gwyddai pawb nad oedd gof Cwmgwynli yn agos cystal a gof Glynygroes am wneud swch a chwlltwr. Wedi cyfarch y gof a chael rhywbeth cyfaddas i eistedd arno yn aflerwch yr efail, gofynnodd mor ddidaro ag y medrai,— "Ble mai e'r boi cloff wedi bod heddi, te?" Rhoddodd y gof drem tua'r heol a gwelodd Owen Elis ar fynd o'r golwg yn y tro; cydiodd mewn darn o haearn, dododd ef yn y tân, chwythodd yn egniol a'r fegin a phoerodd yn chwim i'r lludw poeth cyn ateb. "Nawr mai e'n mind nol! Ma hen wraig ar lan fan na'n wael iawn,—Rachel, gwraig John Shincin. Beth, i chi'n i nhabod i, morwm y Mwyndir gint. Wedd i'n galw'n rhifedd am weld Elis. Ath lan da Shincin o'r angla ginne, a nawr mai e'n mind nol. Mai e na es awr a hanner dda." Sychodd Tomos Bwen y chwys oddiar ei dalcen, gan ddywedyd wrth y gof ei bod yn glos iawn i gerdded er fod y gaeaf yn ymyl. "Ble bioch chi, te? Nid nawr i chi'n dod o'r angla?"<noinclude><references/></noinclude> pqwpb8oqnnfpnsfny87mqwiixjw58n8 138227 138226 2025-06-02T20:11:57Z AlwynapHuw 1710 138227 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|XXIV.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|Ac anniddig iawn oeddwn,—gwyddwn ing {{bwlch}}Gweddi nos ar wndwn; {{bwlch|1em}}Enaid yn byw o dan bwn a dolur, {{bwlch|1em}}Arial o gysur awel a geisiwn.}} ::—T. H. PARRY WILLIAMS. </poem> }} FEL un mewn breuddwyd y cerddodd Bugail y Bryn o bentref Glynygroes tua'i gartref. Gan mor llawn o'i feddyliau ei hun yr oedd, ni welodd Bwen, Y Mwyndir, a. golwg ddychrynedig yn ei lygaid yn troi i efail Simon y gof yng ngwaelod y pentref. Nid hon oedd yr efail agosaf i'r Mwyndir, ac anaml yr ai Tomos Bwen yno; ond wedi meddwl ychydig, llwyddodd i gael neges cyfaddas. Yr oedd arno awydd bod rywle ym mhentref Glynygroes y prynhawn hwnnw, fel ag i glywed yn gynnar y newydd a ddisgwyliai, a gwyddai pawb nad oedd gof Cwmgwynli yn agos cystal a gof Glynygroes am wneud swch a chwlltwr. Wedi cyfarch y gof a chael rhywbeth cyfaddas i eistedd arno yn aflerwch yr efail, gofynnodd mor ddidaro ag y medrai,— "Ble mai e'r boi cloff wedi bod heddi, te?" Rhoddodd y gof drem tua'r heol a gwelodd Owen Elis ar fynd o'r golwg yn y tro; cydiodd mewn darn o haearn, dododd ef yn y tân, chwythodd yn egniol a'r fegin a phoerodd yn chwim i'r lludw poeth cyn ateb. "Nawr mai e'n mind nol! Ma hen wraig ar lan fan na'n wael iawn,—Rachel, gwraig John Shincin. Beth, i chi'n i nhabod i, morwm y Mwyndir gint. Wedd i'n galw'n rhifedd am weld Elis. Ath lan da Shincin o'r angla ginne, a nawr mai e'n mind nol. Mai e na es awr a hanner dda." Sychodd Tomos Bwen y chwys oddiar ei dalcen, gan ddywedyd wrth y gof ei bod yn glos iawn i gerdded er fod y gaeaf yn ymyl. "Ble bioch chi, te? Nid nawr i chi'n dod o'r angla?"<noinclude><references/></noinclude> lsqlvy2bcb3lnmdplko41td886m94rl 104 69048 138232 2025-06-02T20:33:55Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138232 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>gofynnai Miss Elis o'r drws, tra'n gwylio'r gweinidog yn dynesu at y tŷ, a mwy nag arfer o nodau cur a blinder ar ei wedd. Fe halwd yn hol i i Glynygroes at hen wraig oedd ar fin marw." "Glynygroes! Owen bach, pam na ddoithech chi nol, gal tipyn o ginno yng nghinta? Rhaid i chi feddwl rhwbeth am e'ch hinan." "Gymera i gwpaned o dê nawr, os yw e'n barod," ebe yntau'n flin, gan eistedd ar ei gadair, a syllu'n drist i'r tân cwlwm siriol. Yn fuan wedi tê, dywedodd wrth ei fodryb ei fod yn mynd allan drachefn, ac os byddai'n hwyr arno'n dychwelyd, am iddi beidio aros ar lawr i'w ddisgwyl. "Owen bach! A chithe wedi blino cimint," protestiai Miss Elis. "Rw i wedi dadflino nawr. Ma raid i fi fynd. Cerwch chi i'r gwely, modryb," ebe ef, a chyda'r eglurhad hanerog hwnnw, aeth Owen Elis i geisio'i het a'i got fawr. Yr oedd Miss Elis yn hen gyfarwydd â byw ar hanner- esboniadau felly ar ran ei nai. Buasai'n well ganddi gadw tŷ i rywun a fedrai ddeall yn drwyadl,—rhywun mwy tebig i bob dyn arall. Ond er yn byw dan yr un to, yr oedd Owen Elis mor bell oddiwrthi a phe bai yn byw ar gyfandir arall, ac ers llawer dydd, rhoisai Miss Elis i fyny bob gobaith am fynd yn agos ato. Ocheneidiodd a throdd at ei gwaith. Ocheneidiodd Owen Elis hefyd. Oni hoffai yntau ar lawer adeg, Duw a wyr, fod yn debycach i bob dyn arall; medru ymgomio'n rhydd ac agored am ei lawenydd a'i wae, yn lle bod fel meudwy ar ynys, mor ofnadwy bell oddiwrth bawb a'r eigion yn berwi o'i gylch! Eithr heb fedru dewis, oni raid i bob dyn ddygymod a'i bersonoliaeth ei hun er gwell neu er gwaeth am byth? Wedi datguddiadau'r dydd, teimlai'r dyn ieuanc awydd anorchfygol i fynd hyd at Y Mwyndir; eistedd ar ryw gamfa heb fod yn rhy agos i'r tŷ, a'r nos garedig yn ei gysgodi, ac yno wrtho'i hun, ceisio meddwl yn glir am bethau. Cerddodd yn gyflym drwy'r tywyllwch. Er nad oedd ond prin wyth o'r gloch nid oedd nemawr o bobl ar hyd y ffyrdd. Aeth heibio'r fynwent, lle'r oeddis newydd osod Dafydd<noinclude><references/></noinclude> 3t1rjugwn8lddwe6zmx9rrnqvxpmht3 104 69049 138233 2025-06-02T20:41:34Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138233 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Alun i orwedd; croesodd gloddiau a daeth allan o fewn lled cae i'r Mwyndir, ar lethr y tu ol i'r tŷ. Gorweddai twrr o loi'r Gwanwyn yn un cornel i'r cae. Camodd yn ysgafn rhag eu dychrynu. Ger y cornel arall, safai hen glwyd segur ar ymyl y clawdd. Eisteddodd ar honno. Arhosodd yn llonydd er mwyn i dangnefedd y nos dreiddio i'w enaid. Cyn hir cliriodd ei feddwl. Eiddo ef yr erwau bras o'i gylch, eiddo ef y ffermdai clyd yng nghysgod y coed, eiddo ef y coed eu hunain! Caeodd ei law'n dyn am y papyr melynwawr yn ei boced. A ai yn awr i lawr hyd y tŷ ac i mewn drwy'r drws i ddal y gorffennol o flaen llygaid Tomos Bwen? Pa ryw wyneb fedrai hwnnw ddangos wedi'r dadleniad? Ond yr oedd yn rhy gynnar eto. A dyma'r lle bu ei fam yn llafurio'n galed am flynyddau maith. Cododd a thremiodd yn wyliadwrus drwy'r bwlch er mwyn cael llawn olwg ar y clôs, a thai'r anifeiliaid. Dychmygai weld ei fam yn awr yn symud hyd y fan,—ei chefn wedi crymu dan bwys llafur oes, a'i llygaid mor llawn o fwyneidd-dra dirwgnach. Gweithio, gweithio fu ei rhan. hi hyd y diwedd, gweithio er ei fwyn ef, ac O! gweithio pan ddylasai ei byd fod yn gysurus a'i dyfodol yn ddibryder. Eisteddodd Owen Elis drachefn ar yr hen glwyd, pwysodd ei ben ar ei ddwylaw, cynhyrfwyd ei enaid. Daeth i'w gof ymddygiad Tomos Bwen tuag ato drwy gydol y flwyddyn. Cofiodd am y modd dibris y derbyniasai ei gyfeiriad ef at aberth ei fam. Cofiodd mor reddfol anghysurus y teimlasai ef yn wyneb caredigrwydd nodedig Y Mwyndir yn ddiweddar. A beth oedd y rheswm am y caredigrwydd hwn? Hir y bu Owen Elis cyn canfod y cysylltiad, oherwydd anghyfarwydd a diddarfelydd oedd efe yng nghynlluniau cyfrwys plant y byd. O'r diwedd, tywynnodd goleuni arno. Deallodd genhadaeth yr ymenyn, y cywion ieir, a'r llwythi tato, ac O! syndod, gwelodd ystyr danfoniad Marged Elen mor aml. Ceisio unioni'r cam felly! Er mwyn osgoi dial, ei wneud yn un o'r teulu! Ceisio newid cwrs ei fywyd ef i wasanaethu eu dybenion isel eu hunain! Mor dda ganddo na syrthiasai i'r rhwyd a osodasid iddo. Ni feddyliasai erioed am Marged Elen ond fel plentyn. Yr oedd mor bell o'i feddwl ef a phe bai yn naw oed yn lle yn<noinclude><references/></noinclude> 34lt0rg5v79eqn0eu52v8evnqpf13ba 104 69050 138234 2025-06-02T20:46:37Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138234 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ddeunaw. Marged Elen! Nid oedd un ferch yn bod' iddo ef ond Gwen. Ai heddyw yr ysgydwasai law a Gwen, yno yn ei dillad duon a'r dagrau ar ei grudd? Beth pe gwybu- asai Gwen am ei deimlad cynnes tuag ati, am y frwydr bar- haus yn ei fron! Eithr ni roed iddo ef y mwyniant o gael dywedyd ei gariad wrthi a gwylio ddeffro o Serch yn ei chalon hithau. Anhebig i ddynion ereill oedd efe yn hyn eto, a pha bryd y sylweddolai hynny ac yr ymlonyddai ei enaid? Pa bryd y medrai roi ei hun yn gyfangwbl i'r llawenydd uwch, yn lle siglo o'r naill i'r llall a cholli'r ddau? Beth oedd da'r byd hwn iddo ef? Pa les iddo ef fyddai meddiant o'r Mwyndir a'r meddiannau? Yr oedd ganddo'n awr ddigon at ei raid. Nid oedd ganddo neb i ddod ar ei ol. Ni fyddai yn amddifadu neb o'r hyn oedd eiddo iddynt. A oedd yn werth iddo ef,—a fuasai'n deilwng o'i urddas i ymgecru ag ereill am elw bydol, i ymgiprys am bethau nad oedd ar y goreu ond pethau dros amser? Yr oedd ganddo hawl iddynt, oedd. Ond a oedd yn werth iddo ef drwy chwys a lludded fynnu dangos ei hawl at beth oedd wedi'r cyfan mor gymharol ddibwys? Gwnaed cam a'i dad a'i fam. Do, ond dianghasent hwy, a gwell goddef cam na'i wneuthur. Gwnaed cam ag yntau. A gai hynny derfysgu ei enaid yn awr? Tybed nad bwriad Duw oedd cadw'r pethau hyn oddiwrtho? Po leiaf yr afael o'r ddaear, rhwyddach ac uwch y gellid esgyn. Onid rhan o driniaeth Duw ar ei enaid oedd tlodi a phrudd-der ei febyd? Ie, yn ddiameu. Anrhydedd fawr cael dibrisio popeth daear er Ei fwyn Ef! Beth yw holl dda daear at ryddid enaid? Gallai Tomos Bwen a'i deulu gysgu'n dawel. Nid ai ef heno nag un noson arall i aflonyddu arnynt, a thynnu dan seiliau eu cysuron. Pell oedd o genfigennu wrth Tomos Bwen. Yn hytrach, tosturiai wrtho am iddo werthu heddwch cydwybod mor rhad. Tosturiai hefyd wrth yr hen wraig gariasai bwysau'r gyfrinach erch am gyhyd o amser nes rhychu ei gwedd ac amharu ei synnwyr. Cododd, ac aeth yn araf at y bwlch arweiniai o'r cae i'r lôn. Clywodd swn cerdded a siarad. Adnabu lais Ann, Maesyryn. Ar ei ffordd adref o'r Mwyndir yr oedd yn<noinclude><references/></noinclude> cjacq6gfhw62jgoh2a81555wyk97s4l 104 69051 138235 2025-06-02T20:52:19Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138235 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ddiau, a Josi oedd ei chwmni. Yr oedd dydd eu priodas wedi ei benodi. Arhosodd y gweinidog lle yr oedd nes iddynt fynd heibio. Daeth llais tawel Josi tuag ato,- Wit ti'n meddwl biddi di'n hapis yn Y Mwyndir, Ann?" "Wrth gwrs, Jo. Fiddi di a finne'r ddoi hapisa fio biw ariod! Do's dim lle fel Y Mwyndir yn y byd.. Rwi'n hoffi'r nith, rwi'n hoffi'r nith, Ac, O! rwi'n hoffi'r derin!" ac yna swn chwerthin llawen. Cyn mynd i'w wely'r noson honno, tynnodd Owen Elis y papyr melynwawr, rhychiog, o'i boced; edrychodd arno'n syn am funud gyfan, yna daliodd ef yn fflam y gannwyll, a gwyliodd y llawysgrif grynedig, anunion, air ar ol gair, oll yn llosgi'n ulw. <br> <section begin="aaa"/><section end="aaa"/> <section begin="bbb"/>{{c|{{mawr|XXV.}}}} {{c|''"Un ffordd iawn, gyfiawn a gwedd,<br>Un arall drwy anwiredd."''}} PAN ddeffrodd Owen Elis drannoeth yr ymdrech, teimlai'n ddyn newydd. Yr oedd ei benderfyniad wedi ei wneud, ac nid oedd bellach fodd i'w newid. Daeth llwybr bywyd drachefn yn glir. Bu'r dydd hwnnw yn un o'i ddyddiau goreu yn ei fyfyrgell; bu myfyrio a chyfansoddi mor ddi-drafferth iddo ag anadlu. Awyddai am fynd i'r Mwyndir drachefn i weld yr hen le a phrofi iddo'i hun nad edifar ganddo ei benderfyniad ynglŷn ag ef. Awyddai edrych i wyneb Tomos Bwen yn y goleuni newydd gawsai ar gymeriad hwnnw. Hwyrach mai eisieu cyfle oedd arno yntau i gyffesu. Ai tybed mai grisiau at y gyffes gyflawn oedd rhoddion y dyddiau diweddaf? Awyddai hefyd fynd tua Maesyryn i weld hapusrwydd yn tywynnu o lygaid diwenwyn Ann, yn y rhagolwg ar ei bywyd fel gwraig Y Mwyndir, ac yn ei dedwyddwch hi cai yntau'r dedwydd- <section end="bbb"/><noinclude><references/></noinclude> 2arglqxeq3tt1ywdq08km1v058cjnf3 104 69052 138236 2025-06-02T20:56:33Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138236 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>wch o feddwl y gallasai ef fod wedi cymylu ei dyfodol, ac iddo gael gras i beidio. O dan, ac yn gymysg a phob awydd arall, awyddai am fynd i Isaber, a chael eto edrych yn llygaid Gwen. Yn hwyr y dydd hwnnw, daeth Miss Elis adref o siop y pentref a'r newydd rhyfedd fod Tomos Bwen, Y Mwyndir, ar goll. Ni welsai neb ef wedi amser noswylio'r noson cynt. Pan ddeffrodd Ester Bwen yn y bore, gwelodd nad oedd ei gwr yn y gwely, ac er chwilio a chwilio, ni chawsid dim o'i hanes yn ystod y dydd. Adroddodd Miss Elis farn hwn ac arall fel y'u clywsai yn y siop. Hen ddyn od oedd Tomos Bwen erioed. Er fod pob ymddangosiad allanol yn ddifai, digon anghysurus oedd bywyd yn Y Mwyndir. Yr oedd ofn croesi'r hen ddyn arnynt i gyd. Yn ddiweddar, hefyd, bu- asai'n fwy cecrus nag arfer. Bernid fod ei fwriad i ymadael â'r Mwyndir wedi pwyso arno nes amharu ei synnwyr. Ond os teimlai felly, pa reidrwydd oedd arno i roi'r Mwyndir i'w fab? Yr oedd yn drueni gweld Ester Bwen, meddid. Ofni wnaent ei fod wedi gwneud niwed iddo'i hunan rywle. Ond pa le y gallasai fod wedi mynd? Yn gynnar drannoeth, aeth y gweinidog i geisio gweini cysur i'r teulu adfydus. Eisteddai Ester Bwen wrth y tân cwlwm yn y gegin oreu, a shol ddu hir am ei gwarr. Edrychodd yn ofidus a hanner ofnus ar y gweinidog, a phlygodd ei phen drachefn heb siarad gair. Daeth Marged Elen i mewn. Prudd oedd hithau, ond gwridodd yn brydferth a gwenodd yn fwyn iawn wrth ysgwyd llaw. Mor fuan y daethai'r gweinidog i'w gweled! Ni chlywsai erioed iddo frysio felly at deuluoedd ereill yn eu gofid, a dyma 'fe yn eu tŷ hwy am unarddeg yn y bore! Atebodd ei holiadau caredig a rhoddodd iddo holl hanes pethau er pan welsid eisiau ei thad. Ymhen ychydig, unodd Ester Bwen hefyd yn yr ymddiddan. Yr oedd ganddynt ryw gymaint o gysur erbyn hyn; gwelsent fod Tomos Bwen wedi cymeryd gydag ef ddeugain punt, pris nifer o fustych werthasai yn y ffair ddechreu'r wythnos. Nid oedd yr arian yn eu lle arferol, ac yr oeddent yno'r noson cyn ei ymadawiad. Awgrymai hynny mai mynd i ffwrdd i rywle a wnaethai, ac nid gwneud diwedd arno'i hun. Ond i ble a phaham? Yr hyn wnai'r peth yn fwy chwithig fyth oedd y<noinclude><references/></noinclude> clkcgtv1q87j02k6qoszxmt05m933kz 104 69053 138237 2025-06-02T21:01:34Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138237 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ffaith fod dydd priodas Josi ac Ann wedi ei benodi. Prin pythefnos oedd hyd hynny. Yr oeddent hwy eisoes wedi dechreu symud eu pethau i Bencnwcbach, ac yn awr, dyma hyn yn torri ar draws eu holl drefniadau. Yr oedd yn dda cael rhyw awgrym ei fod yn fyw, ond beth i wneud, a pha fodd i drefnu pethau, ni wyddai Ester Bwen yn ei byw. Syllodd y gweinidog yn syn ar wyneb curiedig y wraig, tra y siaradai. Pa faint o hanes yr ewyllys a wyddai hi tybed? Os oedd yn gyfrannog yn y pechod, diau mai cael ei gorfodi i hynny gan natur gryfach ei gwr a wnaethai. Edrychai fel pe wedi ufuddhau ac ofni ar hyd ei hoes. Tosturiodd Owen Elis wrthi, a cheisiodd drwy ei eiriau a'i ymddygiad, wasgar ei hofnau a'i phryderon—os oedd yn ofni a phryderu—ynglŷn â'i gysylltiad ef a'r Mwyndir. Cynghorodd hwy i fod yn dawel ac i fynd ymlaen a'u trefniadau blaenorol ynglŷn â'r briodas a'r symud. Diau y caent ryw esboniad buan ar ymddygiad rhyfedd Tomos Bwen. Daeth Josi, gan hanner rhedeg, i mewn i'r tŷ. Buasai ym Maesyryn yn cario'r newydd am y deugain punt i ysgafnhau calon Ann. Cyn cymeryd amser i gyfarch y gweinidog, dywedodd, "Mam, mi welwd nhad ar stesion Abergwynli bore dwe yn disgwl y tren naw. Trafeilwr oedd yn gneid yn siop y Pentre bore heddi iddo'i weld e a'i liged i hinan. We crwt y siop ar y lôn fan na nawr, ar i ffordd 'lan i weid." Wylodd Ester Bwen a Marged Elen. Ble gaflasai fod erbyn hyn? Beth fyddai'r trydydd newydd glywid am dano? Holwyd ac atebwyd, ac aed dros bethau drachefn gyda Josi. "Wi'm yn diall beth gododd ar nhad. Allwch chi roi rhiw esboniad, Mr. Elis?" gofynnai Josi, gan edrych yn wyneb y gweinidog a'i lygad yn llawn pryder. O'r braidd y medrodd Owen Elis beidio datguddio'r gyfrinach drist. Iddo ef, yr oedd pethau'n eglur ddigon. Yr euog a ffy heb ei erlid. Diau i Tomos Bwen glywed am ei ymweliad ef a'r hen wraig. Credodd fod amser y ddrycin wedi dod, a cheisiodd redeg i'r cysgod gan adael ei wraig a'i blant i wynebu'r gwaethaf. Yn lle cyffesu, llithro o un camwedd i gamwedd arall wnai'r dyn. Anghofiodd y gweinidog ei dosturi. Fflachiodd ei lygaid ar ei waethaf yn lle ateb cwestiwn Josi, dywedodd yn dyner,—<noinclude><references/></noinclude> cg62ro7hy23xwb1p8z6imj5388lbmtq 104 69054 138238 2025-06-02T21:27:04Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138238 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Mae'r cwbl yn ymddangos yn dywyll iawn. Does gyda chi ond ceisio bod yn amyneddgar. Synnwn i ddim na chaech chi air oddiwrtho cyn pen ychydig ddyddiau. Fe dry pethau'n well nag ydych chi'n ofni, rwy'n teimlo'n sicr." Dywedodd hefyd ei fod yn mynd heibio Maesyryn, ac y cariai'r newydd olaf i Ann, ac ail-adroddodd ei gynghorion ynghylch y briodas a'r symud. Pan oedd yn ymadael, daeth Ester Bwen gydag ef at y drws, a dywedodd wrtho a'r dagrau'n ei llygaid,- "Ma dda gen i'ch bod chi wedi dod lan i'n gweld ni yn ein gofid. Alla i'm gweid mor dda si gen i. I chi wedi rhoi pwer o gysir i fi. Diolch i chi, machgen i." Yr oedd Leisa, Maesyryn, ar ei ffordd adref o'r siop,- yr oedd llawer o gerdded rhwng Maesyryn a'r siop y dyddiau hynny. Edrychodd yn ol o ben rhiw'r Bwlch i gael golwg ar y dyffryn ac hefyd i gael anadl, oherwydd yr oedd ei basged yn drwm. Yn nhro'r ffordd ar y gwaelod gwelodd rywun mewn dillad duon yn cerdded yn gloff. Rhoddodd ei meddwl cyflym ar waith. Dod i Maesyryn yr oedd yn ddiau, er nad o'r cyfeiriad arferol. Cymerai bum' munud iddo gyrraedd gwaelod y rhiw. Pam na fuasai hi wedi digwydd. bod bum munud yn hwyrach, ac felly gael cyd-gerdded ag ef? Cofiodd fod eisieu dweyd wrth Nel, Troedyrhiw, eu bod wedi corddi ym Maesyryn y bore hwnnw, ac am iddi ddod a'i hysten i gael llaeth enwyn. Brysiodd yn ol a'r fasged ar ei braich. Yr oedd arni ormod o frys i fynd i'r tŷ ar waethaf cymhellion Neli. Siaradodd ychydig eiriau a hi ger y drws. Yr oedd cymaint o waith ym Maesyryn y dyddiau hynny; yr oedd hi yn wir wedi blino arno, a hwyrach mai ofer fyddai'r helger i gyd eto os na cheid rhyw oleuni ar achos yr hen Domos Bwen. Yr oedd yn dda ganddi mai Ann ac nid hi oedd yn mynd i mewn i'r fath deulu. Pan ddywedodd ei chlust effro wrthi fod yr amser cyfaddas wedi dod, cododd ei basged, chwarddodd yn llon pan ddywedodd Nel y clywid am briodas arall ym Maesyryn eto cyn hir, ac, a'r wên ar ei hwyneb aeth allan i'r lôn yr un funud ag y cyrhaeddodd y gweinidog yno. "Helo, Mr. Elis!" ebe hi, gan agor ei llygaid mewn syndod, pwi feddylie'ch gweld chi ffor hin mor fore?" Cafodd Owen Elis eto'r fraint o gario basged. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 3nkydenv8xn91x8o4l96buurrnvy741 104 69055 138239 2025-06-02T21:30:02Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138239 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Helynt y Mwyndir, wrth gwrs, oedd pwnc cyntaf eu hym ddiddan, yna pan soniwyd ddarfod gweld Tomos Bwen yn ymddangosiadol yn ei iawn bwyll yn angladd Dafydd Alun, llithrodd yr ymddiddan yn rhwydd at Gwen. Siarad yn fwyn iawn wnai Leisa am Gwen. Er yn ei charu'n fawr ni allai wrth gwrs lai na gweld ei ffaeleddau amlwg. Ei hoffter o honi'n wir a barai fod y rhai hyn yn peri cymaint blinder iddi. "Trieni am Gwen, drian fach," ebe hi, "mai'n ifanc iawn i fod mor bell o wrth i mham? "' "Pam? Beth sy'n bod?" ebe'r gweinidog, dipyn yn frysiog. 'O, wel," petrusai Leisa, "difeddwl iw i wedi bod. Wi'n shwr taw hinni iw e, dim yn ystiried mai. Ma Ann a hithe'n bartners mowr wrth gwrs, ond dim nawr 'n agos fel bion nw. Ma Ann yn dachre diall pethe nawr." "Pam, ynte? Beth sydd i'w ddweyd am Gwen Alun?" gofynnai'r gweinidog eto. Wel, dw i'm yn leico gweid wrthoch chi, seriws, Mr. Elis," ebe Leisa, gan wrido'n brydferth. "Odich chi'n nabod Fred we da ni'n was?" "Ydw. Ai nid gyda chi mae Fred eleni?" Nage. Gwas aral si da ni leni. Diwedd yr wthnos ddiwetha gadawodd Fred wrth gwrs. Do's dim neb yn gwbod beth mai e'n oligi neid mwy, wede fe'm gair o'i blans wrth nhad, ond mae e yn y gwmdogeth o hid,—yn lodjo da Anna'r Bwlch. Gwen si'n gwbod i hanes e ore, clo. Pan wedd i thaci'n wael, wedd i'n mind mas da Fred bron bob nos, a nawr, wrth gwrs, "Mae ei chwaer yna gyda hi on'd yw hi?" "Odi, am wn i. Trieni si am Gwen, drian fach. Dim yn stando mai. Ma Fred yn weithwr da, ond wrth gwrs, we ni'n gweld ol peth ifed arno o hid, a hen Sais yw e wedin!" Rwy'n mynd i alw i weld Miss Alun, heddyw ar fy ffordd yn ol," ebe'r Bugail, a newidiodd bwnc yr ymddiddan yn ddiymdroi, ac ofnodd Leisa'n ei chalon mai ofer ei gwaith. Aethai Morgan Ifans i'r farchnad, ond yr oedd John y mab gartref. Mynnodd Leisa gyfle i roi gair o gyngor iddo,<noinclude><references/></noinclude> ivdoebjd2cqfgz28n1lz4bmmuz7dsux 104 69056 138240 2025-06-02T21:33:06Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138240 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>a gwyddai fod gan John ei resymau ei hun dros fod yn ddigon parod i wrando arni. "Mai e'n mind i weld Gwen Alun. Cer i hebrwn e, gan nad iw nhad ma. Minn esgis i find da ge i Isaber. Dyna nawn i pe bawn i'n teimlo fel ti 'no," ebe hi, gan edrych yn ddirmygus ar wrid merchedaidd gruddiau John. Felly, wedi gorffen ei neges, a mwynhau cwpanaid o dê cyn cinio gyda'r teulu, cychwynodd y gweinidog yn ol, ac aeth John yn wylaidd gydag ef drwy'r lôn gul. Beth gymerasai'r naill am ddweyd wrth y llall yr hyn a lanwai ei galon? Yn lle hynny, ceisient yn ddyfal feddwl am ryw bwnc i ymddiddan arno, ac yr oedd pob un o'r ddau yn llawer distawach nag y dymunai fod. Dywedodd rhywun mai modd i guddio teimladau a meddyliau yw geiriau, ac mai drwy ddistawrwydd y dadlennir un enaid i'r llall. Y bore hwnnw, ar waethaf eu hymdrechion, cafodd Owen Elis a John Ifans drem glir i galonnau ei gilydd. Wedi dod at yr iet wen, arhosodd y gweinidog, estynnodd ei law i John, gan gymeryd yn ganiataol fod ymadael yno; ond dywedodd John, gan wrido, ond hefyd â llawn grym penderfyniad,— "Wi'n dod gida chi dipin ymhellach, Mr. Elis, ma neges bach gen i at Dafi, Llainddu." Daeth Isaber i'r golwg. Curai calonnau y ddau ddyn ieuanc, a gwylient ei gilydd yn llechwraidd. Yr oedd meddwl mynd i mewn yno yng nghwmni John yn groes i deimlad Mr. Elis. Synnodd deimlo'n ei fynwes rywbeth heblaw cariad brawdol tuag at John. Cyflymodd y ddau eu cerddediad heb yn wybod iddynt eu hunain. Daeth geiriau. Ni fu'r ddau mor siaradus drwy'r holl ffordd ag wrth basio'r tŷ hwnnw. O'r braidd y medrent ddioddef cwmni ei gilydd hyd Llainddu. Diseremoni fu eu ffarwel. Aeth John i'w ffordd gan synnu debyced i ddynion meidrol oedd y Bugail. Amlwg oedd ei fod yn ddyn cyn bod yn sant. Yr un ffaith drist bwysai ar galon Owen Elis, ond yn gymysg â'r cwbl yr oedd penderfyniad cryf i fynnu gweld Gwen unwaith eto, heb ond ef a hi. Yr oedd yn ddyledswydd arno fynd i'w gweld. Daeth Dyledswydd am unwaith yn greadur newydd. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> nsjiimvqn2rsq89em0cik02ov3gzcb0 104 69057 138241 2025-06-02T21:51:07Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138241 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|XXVI.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|Nid oedd yno neb i'n gwylio {{bwlch|1em}}'N agor drws ein Heden wiw, Dim ond swn y gwynt yn cwyno {{bwlch|1em}}Dorrai ar ein clyw.}} </poem> }} DAETH y gaeaf yn sydyn. O fore Sadwrn hyd y nos Iau dilynol, bu'r glaw yn tywallt a'r gwynt yn chwythu, a thrwy gydol y dyddiau a'r nosweithiau meithion, tywyll hynny, gorweddai Owen Elis ar ei wely, yn nychu dan hynny, Manw ac nid Gwen welai Ann amlaf. Yr oedd annwyd trwm. Am y tro cyntaf yn ei oes weinidogaethol, methodd fynd i'w bwlpud ar y Sul, a gorfu i'r gynulleidfa siomedig foddloni ar gyfarfodydd gweddi. Yn gymysg â'r danteithfwyd maethlon a'r cyffeiriau, rhoddai Miss Elis i'r claf ddognau helaeth o anerchiadau a rhybuddion ynghylch terfynau rhesymol gofal bugeiliol a diffyg ystyriaeth dynion yn gyffredinol, ac Owen Elis yn anad neb. Os cofiai unpeth, byddai, druan, yn sicr o gofio mwy drwy ei oes, iddo unwaith redeg a chwysu drwy y dydd, byw ar hanner digon o fwyd, ac yna ychwanegu at ei orffwyledd drwy aros allan am oriau yn niwl oer nos o Dachwedd. Pa ryfedd i natur godi mewn gwrthryfel? Eithr yr oedd dioddefaint mwyaf y dyn ieuanc ymhell tuhwnt i ddeall Miss Elis ac o gyrraedd ei medr hi i'w leddfu. Yn unigedd dyddiau'r cystudd gwelodd mor anobeithiol bell oedd o gyrraedd ei ddelfryd. Addawsai roi ei holl galon a chysegru ei holl fywyd i Dduw. Gwyddai am seintiau brofasai, yn ystod tymor o afiechyd, lawenydd pennaf eu bywyd mewn cymundeb â Duw. Nid dieithr iddo yntau gynt yr un llawenydd. Belled o'r tir uchel hwnnw yr oedd erbyn hyn Beth ddaethai o'r hen fwyn orfoledd? Llifasai cariad daeorol fel llanw'r môr i'w galon. Efe ei hun oedd wedi esgeuluso cau'r dorau. Yn awr wele Dduw yn tynnu Ei ddiddanwch oddiwrtho, yn ei fwrw ymaith oddi ger Ei fron, yn cymeryd Ei Ysbryd sanctaidd oddiwrtho. A methai yntau deimlo'n edifeiriol a gostyngedig yn wyneb hynny! Hiraethai am gael codi o'i wely yn iach,—nid er<noinclude><references/></noinclude> poepswcqqqv0ysk13s3oush901uke44 138245 138241 2025-06-02T21:53:51Z AlwynapHuw 1710 138245 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>mwyn ail ymdaflu i'w waith, ond i gael rhedeg at Gwen Alun, a dywedyd ei gariad wrthi, cael yr hawl i'w chysgodi rhag stormydd malais a chenfigen, ei gwaredu o afael Fred a John, a chael nefoedd ei fywyd yng ngwên ei hwyneb a miwsig ei llais. Tra bu'r Bugail yn gorwedd yn ddiymadferth, trodd olwynion bywyd yn ddiaros fel erioed. Daeth prynhawn Gwener eto, ac un gwyllt a garw oedd er peidio o'r glaw. Eisteddai Gwen wrthi ei hun, o flaen y tân cwlwm siriol, a syllai yn freuddwydiol ar y fflamau gleis- ion bob yn ail a darllen y llythyr ddaliai yn ei llaw. Aethai Manw i'r pentref ar neges dros Ann, Maesyryn. Y dyddiau hynny, Manw ac nid Gwen welai Ann amlaf. Yr oedd amser Ann yn rhy brin, ac nid oedd Gwen yn ddigon iach ei chalon i fynd lawer o'i chartref. Edrychai yr hard iawn yn ei dillad duon syml. Edrychai'r gegin lân gynnes yn gysurus iawn hefyd, ond yr oedd rhyw wacter a distaw- rwydd rhyfedd drwy'r tŷ i gyd wedi symud yr hen wr. Ym- ddangosai'r hen ddodrefn cyfarwydd fel pe'n syllu'n garu- aidd ar Gwen ac yn ei gwylio'n bryderus fan honno â'r llythyr yn ei llaw. Llythyr oddiwrth Fred oedd o un o drefi mawrion Lloegr. Aethai yno wythnos yn ol a dychwelai heno. Buasai'n ffodus iawn i gael lle da gyda'i hen feistr yn un o swydd- feydd y dref. Byddai'n dechreu ar ei waith ymhen pythef nos, a heno tua chwech o'r gloch gobeithiai weld Gwen i gael dywedyd stori ei fywyd wrthi. A gwyddai Gwen beth fyddai' diwedd y stori honno. Byddai raid iddi bellach benderfynu un ffordd neu'r llall. Dywedasai ei mam eisoes ei bod yn bryd i Manw ddychwelyd adref. Ni allai hithau fyw ei hun yn Isaber yn ddiwaith a diamcan, a phrin yr oedd ei heisieu ar ei mam. Dyna Fred wedi gwneud yr hyn a geisiodd ganddo, sef, "cael lle bant." Sylwai pobl ar y cyfnewidiad yn ei fywyd yn ddiweddar, a charai efe hi â'i holl galon. Sut gallai ei wrthod mwy? Nid oedd modd gohirio eto chwaith. O, paham nad allai hi deimlo mor sicr a diogel ag y teimlai Ann, Maesyryn, heb gysgod troedigaeth ynglŷn â'i dewisiad! Yr oedd Manw a hithau yno pan ddaeth Fred. Ai yr un Fred oedd hwn ag a weithiai ar gaeau Maesyryn bythefnos<noinclude><references/></noinclude> 7ghnfzp6u2r5xpa6zh78i8qlz77zrj2 104 69058 138242 2025-06-02T21:51:52Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138242 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>mwyn ail ymdaflu i'w waith, ond i gael rhedeg at Gwen Alun, a dywedyd ei gariad wrthi, cael yr hawl i'w chysgodi rhag stormydd malais a chenfigen, ei gwaredu o afael Fred a John, a chael nefoedd ei fywyd yng ngwên ei hwyneb a miwsig ei llais. Tra bu'r Bugail yn gorwedd yn ddiymadferth, trodd olwynion bywyd yn ddiaros fel erioed. Daeth prynhawn Gwener eto, ac un gwyllt a garw oedd er peidio o'r glaw. Eisteddai Gwen wrthi ei hun, o flaen y tân cwlwm siriol, a syllai yn freuddwydiol ar y fflamau gleis- ion bob yn ail a darllen y llythyr ddaliai yn ei llaw. Aethai Manw i'r pentref ar neges dros Ann, Maesyryn. Y dyddiau hynny, Manw ac nid Gwen welai Ann amlaf. Yr oedd amser Ann yn rhy brin, ac nid oedd Gwen yn ddigon iach ei chalon i fynd lawer o'i chartref. Edrychai yr hard iawn yn ei dillad duon syml. Edrychai'r gegin lân gynnes yn gysurus iawn hefyd, ond yr oedd rhyw wacter a distaw- rwydd rhyfedd drwy'r tŷ i gyd wedi symud yr hen wr. Ym- ddangosai'r hen ddodrefn cyfarwydd fel pe'n syllu'n garu- aidd ar Gwen ac yn ei gwylio'n bryderus fan honno â'r llythyr yn ei llaw. Llythyr oddiwrth Fred oedd o un o drefi mawrion Lloegr. Aethai yno wythnos yn ol a dychwelai heno. Buasai'n ffodus iawn i gael lle da gyda'i hen feistr yn un o swydd- feydd y dref. Byddai'n dechreu ar ei waith ymhen pythef nos, a heno tua chwech o'r gloch gobeithiai weld Gwen i gael dywedyd stori ei fywyd wrthi. A gwyddai Gwen beth fyddai' diwedd y stori honno. Byddai raid iddi bellach benderfynu un ffordd neu'r llall. Dywedasai ei mam eisoes ei bod yn bryd i Manw ddychwelyd adref. Ni allai hithau fyw ei hun yn Isaber yn ddiwaith a diamcan, a phrin yr oedd ei heisieu ar ei mam. Dyna Fred wedi gwneud yr hyn a geisiodd ganddo, sef, "cael lle bant." Sylwai pobl ar y cyfnewidiad yn ei fywyd yn ddiweddar, a charai efe hi â'i holl galon. Sut gallai ei wrthod mwy? Nid oedd modd gohirio eto chwaith. O, paham nad allai hi deimlo mor sicr a diogel ag y teimlai Ann, Maesyryn, heb gysgod troedigaeth ynglŷn â'i dewisiad! Yr oedd Manw a hithau yno pan ddaeth Fred. Ai yr un Fred oedd hwn ag a weithiai ar gaeau Maesyryn bythefnos<noinclude><references/></noinclude> 7ghnfzp6u2r5xpa6zh78i8qlz77zrj2 138246 138242 2025-06-02T21:55:10Z AlwynapHuw 1710 138246 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>yn ol? Yr oedd mor lân a thrwsiadus a gŵr bonheddig! Yr oedd ei ddillad glas tywyll yn ei weddu'n llawer gwell na dillad gwas fferm. Fel hyn yn sicr y bwriadwyd iddo wisgo erioed. Llamodd calon Gwen. Edrychodd arno gydag edmygedd diamheuol yn ei llygaid. Prudd meddwl fel y ca'n cariad puraf ar y ddaear yn fynych ei blannu a'i feithrin gan ddamwain mewn gwisg ac ymddangosiad allanol! Yr oedd gan Fred lawer i'w ddywedyd am ei deithiau, a chafodd y ddwy chwaer yn wrandawyr aiddgar. Ond ni allai ddywedyd ei neges pennaf i glyw'r ddwy. Trodd o'i Gymraeg bratiog i'r Saesneg,-. "Gwen," ebe ef, "won't you come out with me? Let us go for a nice walk. I can't tell you everything here. I could not in this house even if we were alone. I want to feel the kindly night around me, its soft winds fanning my cheek, and I want to hold your dear hand in mine. Come, Gwennie dear." Aethant heibio Penffynnon, ac i fyny drwy'r lôn gul, hir hyd y fan lle y cydia a'r brif-ffordd. Hyfryd iawn wedi'r cyfan oedd bod yng nghwmni Fred. Yr oedd ef mor gryf, meddai gymaint o awdurdod mwyn; yr oedd mor ffit i gwrdd a'r byd, ac eto mor dyner. Gyda phob cam pwysai Gwen yn llwyrach arno. Safasant wrth yr un iet ag y pwysai Gwen arni ar y noson bell honno yn y Gwanwyn, pan gerddasai gyntaf gyda Fred. Mor hardd wyllt oedd y nos! Yr oedd lleuad rywle yn y nen, ond cuddid hi'n llwyr gan gymyl trwchus afonydd. Rhuai a chwynfannai'r gwynt bob yn ail. Crynai a phlygai pob llwyn a choeden. Yr oedd Natur oll yn gruddfan. Llanwyd calon Gwen a dychryn dieithr. A'i Gymraeg amherffaith, swynol, ac weithiau mewn Saesneg bron rhy ddwfn i Gwen i'w ddeall, adroddodd Fred stori el orffennol yn llawnach nag y gwnaethai erioed o'r blaen. Cododd gwrr y llen ar ei fywyd yn y dref cyn ei ddyfodiad i Gymru. Nid oedd y ddalen yn wen i gyd, ac wrth ddatguddio'r darnau duaf, gafaelai yn dynn yn llaw Gwen fel pe bai arno ofn iddi redeg a'i adael cyn clywed y cwbl. Eithr ni charasai un ferch erioed fel y carai Gwen. Wedi ei gweld hi y dechreuodd ffieiddio ei ddull o fyw, ac awydd<noinclude><references/></noinclude> crgzrjak4g80fhlnnjjtc8jck4t9mth 104 69059 138243 2025-06-02T21:52:28Z AlwynapHuw 1710 /* Heb ei brawfddarllen eto */ Dechrau tudalen newydd gyda "yn ol? Yr oedd mor lân a thrwsiadus a gŵr bonheddig! Yr oedd ei ddillad glas tywyll yn ei weddu'n llawer gwell na dillad gwas fferm. Fel hyn yn sicr y bwriadwyd iddo wisgo erioed. Llamodd calon Gwen. Edrychodd arno gydag edmygedd diamheuol yn ei llygaid. Prudd meddwl fel y ca'n cariad puraf ar y ddaear yn fynych ei blannu a'i feithrin gan ddamwain mewn gwisg ac ymddangosiad allanol! Yr oedd gan Fred lawer i'w ddywedyd am ei deith... 138243 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="AlwynapHuw" /></noinclude>yn ol? Yr oedd mor lân a thrwsiadus a gŵr bonheddig! Yr oedd ei ddillad glas tywyll yn ei weddu'n llawer gwell na dillad gwas fferm. Fel hyn yn sicr y bwriadwyd iddo wisgo erioed. Llamodd calon Gwen. Edrychodd arno gydag edmygedd diamheuol yn ei llygaid. Prudd meddwl fel y ca'n cariad puraf ar y ddaear yn fynych ei blannu a'i feithrin gan ddamwain mewn gwisg ac ymddangosiad allanol! Yr oedd gan Fred lawer i'w ddywedyd am ei deithiau, a chafodd y ddwy chwaer yn wrandawyr aiddgar. Ond ni allai ddywedyd ei neges pennaf i glyw'r ddwy. Trodd o'i Gymraeg bratiog i'r Saesneg,-. "Gwen," ebe ef, "won't you come out with me? Let us go for a nice walk. I can't tell you everything here. I could not in this house even if we were alone. I want to feel the kindly night around me, its soft winds fanning my cheek, and I want to hold your dear hand in mine. Come, Gwennie dear." Aethant heibio Penffynnon, ac i fyny drwy'r lôn gul, hir hyd y fan lle y cydia a'r brif-ffordd. Hyfryd iawn wedi'r cyfan oedd bod yng nghwmni Fred. Yr oedd ef mor gryf, meddai gymaint o awdurdod mwyn; yr oedd mor ffit i gwrdd a'r byd, ac eto mor dyner. Gyda phob cam pwysai Gwen yn llwyrach arno. Safasant wrth yr un iet ag y pwysai Gwen arni ar y noson bell honno yn y Gwanwyn, pan gerddasai gyntaf gyda Fred. Mor hardd wyllt oedd y nos! Yr oedd lleuad rywle yn y nen, ond cuddid hi'n llwyr gan gymyl trwchus afonydd. Rhuai a chwynfannai'r gwynt bob yn ail. Crynai a phlygai pob llwyn a choeden. Yr oedd Natur oll yn gruddfan. Llanwyd calon Gwen a dychryn dieithr. A'i Gymraeg amherffaith, swynol, ac weithiau mewn Saesneg bron rhy ddwfn i Gwen i'w ddeall, adroddodd Fred stori el orffennol yn llawnach nag y gwnaethai erioed o'r blaen. Cododd gwrr y llen ar ei fywyd yn y dref cyn ei ddyfodiad i Gymru. Nid oedd y ddalen yn wen i gyd, ac wrth ddatguddio'r darnau duaf, gafaelai yn dynn yn llaw Gwen fel pe bai arno ofn iddi redeg a'i adael cyn clywed y cwbl. Eithr ni charasai un ferch erioed fel y carai Gwen. Wedi ei gweld hi y dechreuodd ffieiddio ei ddull o fyw, ac awyddy Q am droi dalen. Hi oedd wedi ei achub. Hi oedd ei guardian angel. Buasai'n llwyddiannus gynt yn ei waith, yn ennill arian da, cyn dechreu mynd lawr. Profid hynny gan y ffaith fod yr un meistr yn ei gymeryd yn ol yn awr wedi pum mlynedd. Hi roisai amcan newydd i'w fywyd. Hi oedd ysbrydiaeth ei fywyd. Er ei mwyn hi y byddai byw mwyach. And now, dearest, you will not let me go down again. I shall be safe with your love to guide and protect me. Sweet one, give me now your promise. We will be married here, and then we'll go away to our new home at once. Will you be mine, Gwen?" Yn sicr, yr oedd llwybr bywyd yn glir bellach i Gwen. Yr oedd Fred yn ei charu, ac yr oedd ei heisieu arno. Term tlws iawn oedd "guardian angel," ac yr oedd Fred yn rhy dda i'w adael i lithro eto. Cai fynd ar unwaith i ffwrdd ymhell,—o olwg ac o glyw unrhyw beth a ddigwyddai, a diau y deuai angof, a thawelwch meddwl, a dedwyddyd. Yr oedd ganddi olwg fawr ar Fred. Oernadai a chwynfannai'r gwynt fel mil o ysbrydion cyfeiliorn Pwysodd Gwen ei phen ar fynwes Fred, a sibrydodd, "Yes, Fred, I will be your wife." Ni charai Owen Elis feddwl treulio Sul arall heb fynd i'w bwlpud. Aeth allan am ychydig dydd Gwener, a dydd Sadwrn teimlai'n ddigon cryf i fynd am wib hir wrtho'i hun. Cymerodd y ffordd isaf heibio Llainddu a'r Bwlch,—i Is- aber. Ni allai aros yn hwy heb weld Gwen. Gadawsai ei gystudd ef gyda'r un awydd hwnnw uwchlaw pob awydd arall. Yr oedd y bryn uchel feddyliasai oresgyn yn rhy serth iddo, yn ormod i'w nerth. Gwell iddo yntau rodio'r dyffryn cynnes fel dynion ereill a gorffen hiraethu am y llechweddau. Prysurodd ei gamre heb yn wybod idde. Gyda phob cam cloff murmurai'n ffyrnig ddwy linnell o emyn,-"Eled daear, eled dynion, Man y mynnont, ni waeth ble. Eled d'aear, eled dynion, Man y mynnont, m waeth ble." Methai a chael llonydd ganddynt. Yr oeddent fel ellyllon yn ei ymyl yn gwatwar ei gloffni, yn chwerthin am ei fethiant. Q Yr oedd yn dechreu nosi pan gyrhaeddodd Isaber. Manw ddaeth i'r drws i ateb ei guriad. Rywfodd ni chyfrifasai ar bresenoldeb Manw, ond wele Gwen yn estyn ei llaw yn wyl aidd, ac yn dywedyd, Helo, Mr. Elis!" gan roi cyfoeth o. ystyr yn y geiriau. Daliodd Owen Elis ei llaw a syllodd i'w llygaid cyn dywedyd gair. O, oedd, yr oedd Gwen yn ei garu, neu pa beth achosai gymaint o gyffro yn ei hwyneb? Yn wir, onid oedd yn bosibl roddi o ryw ysbryd rybudd iddi o'i ddyfodiad? Edrychai fel pe'n ei ddisgwyl. Ni wisgai merched y wlad eu dillad duon felly ar ddydd gwaith. Ac mor lân oedd y tŷ! Mor llawn o gysur a hedd oedd yr aelwyd gynnes! Rhedeg yn wyllt wnai meddyliau'r gwr ieuanc tra'n ceisio siarad pethau cyffredin â'r ddwy eneth. Er wedi dyfod yno gyda'r unig amcan o ddywedyd ei neges fawr, mwyn oedd oedi felly a syllu ar wyneb hardd Gwen, a dychmygu am y gwrid a'i gorchuddiai, a'r goleu disglair a ddeuai i'w llygaid yn y man, pan ddywedai efe ei gariad wrthi, ac y gofynnai iddi'r cwestiwn mawr. Gwelai ei syndod ar y cyntaf, ei gwyleidd-dra, a'i hofn feallai i feddwl bod yn wraig i weinidog, ond gwelai hi a'i phen ar ei fynwes yn datguddio cyfrinachau'r misoedd aeth heibio,—y llawenydd a'r ing. Gwelai eto ym mhellach, Gwen yn frenhines ei aelwyd, yn oleuni ei gartref, a gwelai hi'n eistedd fin hwyr fel yn awr wrth y târ siriol, a baban bychan ar ei glin. Anghofiodd fodolaeth John a Fred a phawb arall, nid oedd ond Gwen ac yntau vn y byd. Cododd i dir mor uchel nes anghofio'r cloffni a'i blinasai gymaint ar hyd y blynyddoedd. Hyfryd gweld cyffro Gwen eisoes yn ei bresenoldeb. oedd mor gyffrous nes ei bod yn edrych ar y cloc bob yn ail funud heb yn wybod iddi ei hun. Yr Geneth gall o'i hoed oedd Manw. Cymerodd y bwced o'r llaethdy ac aeth allan, a gwyddai Owen Elis ei bod wedi mynd i odro. Eisteddai Gwen gyferbyn ag ef ar yr aelwyd Edrychodd arni a'i enaid yn ei lygaid fel y gwnaethai wrth ysgwyd llaw. Plygodd tuag ati. Gwen," ebe ef. Cododd Gwen yn sydyn, fel pe'n ofni iddo ddod yn agos Q ati a chyffwrdd â hi. Rhoddodd i'r dyn ieuanc edrychiad arhosodd gydag ef am byth,— "O, Mr. Elis," ebe hi, "hisht! peidiwch gweid dim. Mai'n rhi ddiweddar! Mai'n rhi ddiweddar! Ar y foment, clywyd swn rhywun yn cerdded at y drws, yn gwaeddi "Hallo! "Hallo!" yn llawen, ac yn dod i mewn i'r gegin. Aeth Gwen i'w gyfarfod. Cododd y gweindog gan syllu'n syn. "Gwennie, my darling," ebe Fred, gan gymeryd ei ddyweddi yn ei freichiau a'i chusanu.<noinclude><references/></noinclude> srrfx5zvtjzqlh6k5g2bz3ul5lvipiq 138247 138243 2025-06-02T21:56:15Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138247 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>am droi dalen. Hi oedd wedi ei achub. Hi oedd ei ''guardian angel''. Buasai'n llwyddiannus gynt yn ei waith, yn ennill arian da, cyn dechreu mynd lawr. Profid hynny gan y ffaith fod yr un meistr yn ei gymeryd yn ol yn awr wedi pum mlynedd. Hi roisai amcan newydd i'w fywyd. Hi oedd ysbrydiaeth ei fywyd. Er ei mwyn hi y byddai byw mwyach. And now, dearest, you will not let me go down again. I shall be safe with your love to guide and protect me. Sweet one, give me now your promise. We will be married here, and then we'll go away to our new home at once. Will you be mine, Gwen?" Yn sicr, yr oedd llwybr bywyd yn glir bellach i Gwen. Yr oedd Fred yn ei charu, ac yr oedd ei heisieu arno. Term tlws iawn oedd "guardian angel," ac yr oedd Fred yn rhy dda i'w adael i lithro eto. Cai fynd ar unwaith i ffwrdd ymhell,—o olwg ac o glyw unrhyw beth a ddigwyddai, a diau y deuai angof, a thawelwch meddwl, a dedwyddyd. Yr oedd ganddi olwg fawr ar Fred. Oernadai a chwynfannai'r gwynt fel mil o ysbrydion cyfeiliorn Pwysodd Gwen ei phen ar fynwes Fred, a sibrydodd, "Yes, Fred, I will be your wife." Ni charai Owen Elis feddwl treulio Sul arall heb fynd i'w bwlpud. Aeth allan am ychydig dydd Gwener, a dydd Sadwrn teimlai'n ddigon cryf i fynd am wib hir wrtho'i hun. Cymerodd y ffordd isaf heibio Llainddu a'r Bwlch,—i Is- aber. Ni allai aros yn hwy heb weld Gwen. Gadawsai ei gystudd ef gyda'r un awydd hwnnw uwchlaw pob awydd arall. Yr oedd y bryn uchel feddyliasai oresgyn yn rhy serth iddo, yn ormod i'w nerth. Gwell iddo yntau rodio'r dyffryn cynnes fel dynion ereill a gorffen hiraethu am y llechweddau. Prysurodd ei gamre heb yn wybod idde. Gyda phob cam cloff murmurai'n ffyrnig ddwy linnell o emyn,-"Eled daear, eled dynion, Man y mynnont, ni waeth ble. Eled d'aear, eled dynion, Man y mynnont, m waeth ble." Methai a chael llonydd ganddynt. Yr oeddent fel ellyllon yn ei ymyl yn gwatwar ei gloffni, yn chwerthin am ei fethiant. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> gbyy3zxgmtzichjefv8mbuhzkch6idn 104 69060 138244 2025-06-02T21:53:09Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138244 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|XXVI.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|Nid oedd yno neb i'n gwylio {{bwlch|1em}}'N agor drws ein Heden wiw, Dim ond swn y gwynt yn cwyno {{bwlch|1em}}Dorrai ar ein clyw.}} </poem> }} DAETH y gaeaf yn sydyn. O fore Sadwrn hyd y nos Iau dilynol, bu'r glaw yn tywallt a'r gwynt yn chwythu, a thrwy gydol y dyddiau a'r nosweithiau meithion, tywyll hynny, gorweddai Owen Elis ar ei wely, yn nychu dan hynny, Manw ac nid Gwen welai Ann amlaf. Yr oedd annwyd trwm. Am y tro cyntaf yn ei oes weinidogaethol, methodd fynd i'w bwlpud ar y Sul, a gorfu i'r gynulleidfa siomedig foddloni ar gyfarfodydd gweddi. Yn gymysg â'r danteithfwyd maethlon a'r cyffeiriau, rhoddai Miss Elis i'r claf ddognau helaeth o anerchiadau a rhybuddion ynghylch terfynau rhesymol gofal bugeiliol a diffyg ystyriaeth dynion yn gyffredinol, ac Owen Elis yn anad neb. Os cofiai unpeth, byddai, druan, yn sicr o gofio mwy drwy ei oes, iddo unwaith redeg a chwysu drwy y dydd, byw ar hanner digon o fwyd, ac yna ychwanegu at ei orffwyledd drwy aros allan am oriau yn niwl oer nos o Dachwedd. Pa ryfedd i natur godi mewn gwrthryfel? Eithr yr oedd dioddefaint mwyaf y dyn ieuanc ymhell tuhwnt i ddeall Miss Elis ac o gyrraedd ei medr hi i'w leddfu. Yn unigedd dyddiau'r cystudd gwelodd mor anobeithiol bell oedd o gyrraedd ei ddelfryd. Addawsai roi ei holl galon a chysegru ei holl fywyd i Dduw. Gwyddai am seintiau brofasai, yn ystod tymor o afiechyd, lawenydd pennaf eu bywyd mewn cymundeb â Duw. Nid dieithr iddo yntau gynt yr un llawenydd. Belled o'r tir uchel hwnnw yr oedd erbyn hyn Beth ddaethai o'r hen fwyn orfoledd? Llifasai cariad daeorol fel llanw'r môr i'w galon. Efe ei hun oedd wedi esgeuluso cau'r dorau. Yn awr wele Dduw yn tynnu Ei ddiddanwch oddiwrtho, yn ei fwrw ymaith oddi ger Ei fron, yn cymeryd Ei Ysbryd sanctaidd oddiwrtho. A methai yntau deimlo'n edifeiriol a gostyngedig yn wyneb hynny! Hiraethai am gael codi o'i wely yn iach,—nid er<noinclude><references/></noinclude> poepswcqqqv0ysk13s3oush901uke44 104 69061 138248 2025-06-02T21:57:11Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138248 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Yr oedd yn dechreu nosi pan gyrhaeddodd Isaber. Manw ddaeth i'r drws i ateb ei guriad. Rywfodd ni chyfrifasai ar bresenoldeb Manw, ond wele Gwen yn estyn ei llaw yn wyl aidd, ac yn dywedyd, Helo, Mr. Elis!" gan roi cyfoeth o. ystyr yn y geiriau. Daliodd Owen Elis ei llaw a syllodd i'w llygaid cyn dywedyd gair. O, oedd, yr oedd Gwen yn ei garu, neu pa beth achosai gymaint o gyffro yn ei hwyneb? Yn wir, onid oedd yn bosibl roddi o ryw ysbryd rybudd iddi o'i ddyfodiad? Edrychai fel pe'n ei ddisgwyl. Ni wisgai merched y wlad eu dillad duon felly ar ddydd gwaith. Ac mor lân oedd y tŷ! Mor llawn o gysur a hedd oedd yr aelwyd gynnes! Rhedeg yn wyllt wnai meddyliau'r gwr ieuanc tra'n ceisio siarad pethau cyffredin â'r ddwy eneth. Er wedi dyfod yno gyda'r unig amcan o ddywedyd ei neges fawr, mwyn oedd oedi felly a syllu ar wyneb hardd Gwen, a dychmygu am y gwrid a'i gorchuddiai, a'r goleu disglair a ddeuai i'w llygaid yn y man, pan ddywedai efe ei gariad wrthi, ac y gofynnai iddi'r cwestiwn mawr. Gwelai ei syndod ar y cyntaf, ei gwyleidd-dra, a'i hofn feallai i feddwl bod yn wraig i weinidog, ond gwelai hi a'i phen ar ei fynwes yn datguddio cyfrinachau'r misoedd aeth heibio,—y llawenydd a'r ing. Gwelai eto ym mhellach, Gwen yn frenhines ei aelwyd, yn oleuni ei gartref, a gwelai hi'n eistedd fin hwyr fel yn awr wrth y târ siriol, a baban bychan ar ei glin. Anghofiodd fodolaeth John a Fred a phawb arall, nid oedd ond Gwen ac yntau vn y byd. Cododd i dir mor uchel nes anghofio'r cloffni a'i blinasai gymaint ar hyd y blynyddoedd. Hyfryd gweld cyffro Gwen eisoes yn ei bresenoldeb. Yr oedd mor gyffrous nes ei bod yn edrych ar y cloc bob yn ail funud heb yn wybod iddi ei hun. Geneth gall o'i hoed oedd Manw. Cymerodd y bwced o'r llaethdy ac aeth allan, a gwyddai Owen Elis ei bod wedi mynd i odro. Eisteddai Gwen gyferbyn ag ef ar yr aelwyd Edrychodd arni a'i enaid yn ei lygaid fel y gwnaethai wrth ysgwyd llaw. Plygodd tuag ati. Gwen," ebe ef. Cododd Gwen yn sydyn, fel pe'n ofni iddo ddod yn agos<noinclude><references/></noinclude> 56ce8pc6m43he50x3rl6s1lacdm58z9 104 69062 138249 2025-06-02T22:14:35Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138249 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ati a chyffwrdd â hi. Rhoddodd i'r dyn ieuanc edrychiad arhosodd gydag ef am byth,— "O, Mr. Elis," ebe hi, "hisht! peidiwch gweid dim. Mai'n rhi ddiweddar! Mai'n rhi ddiweddar! Ar y foment, clywyd swn rhywun yn cerdded at y drws, yn gwaeddi "Hallo! "Hallo!" yn llawen, ac yn dod i mewn i'r gegin. Aeth Gwen i'w gyfarfod. Cododd y gweindog gan syllu'n syn. "Gwennie, my darling," ebe Fred, gan gymeryd ei ddyweddi yn ei freichiau a'i chusanu. <br> <section begin="aaa"/><section end="aaa"/> <section begin="bbb"/>{{c|{{mawr|XXVII.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|Fy neigr aeth o fewn y gro Ar erchwynnau'r arch honno.}} {{bwlch|5em}}—TUDUR ALED. </poem> }} <br> WEDI'R tymhestloedd gerwin, daeth drachefn dywydd teg. Yr oedd bore priodas Ann, Maesyryn, twyned a bore o wanwyn. Torasai'r afon Gwynll dros ei cheulannau, gan orchuddio'r dolydd. Clywid ei rhu mawreddog o bob rhan o'r cwm tawel, a thywynnai'r haul yn siriol ar ruthr y dyfroedd. Ciliasai'r storm bryderon hefyd o ffurfafen Ann a Josi, a gwenai'r haul, er yn wannaidd, fel haul Rhagfyr. Dri diwrnod cyn y briodas, caed' llythyr oddiwrth gyfnither i Ester Bwen o Lerpwl, yn dywedyd fod Tomos Bwen wedi dod yno'n ddisymwth wythnos yn ol; fod rhywbeth yn od yn ei ymddygiad, fel pe na bai yn ei iawn bwyll; ond wedi cael gorffwys a chysgu ei fod lawer yn well, ac y caent yn fuan esboniad llawn ganddo ef ei hun o'r tro rhyfedd a wnaethai. Siaredid llawer am y digwyddiad o hyd yn ardal Cwm-gwynli. Barnai rhai fod rhywbeth tu ol i'r cyfan, rhyw gweryl â'r mab ynghylch ymadael a Maesyryn a dybid oedd {{nop}}. <section end="bbb"/><noinclude><references/></noinclude> dwlfw2ua328c20698pgnpw6ndty66ue 138250 138249 2025-06-02T22:14:55Z AlwynapHuw 1710 138250 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ati a chyffwrdd â hi. Rhoddodd i'r dyn ieuanc edrychiad arhosodd gydag ef am byth,— "O, Mr. Elis," ebe hi, "hisht! peidiwch gweid dim. Mai'n rhi ddiweddar! Mai'n rhi ddiweddar! Ar y foment, clywyd swn rhywun yn cerdded at y drws, yn gwaeddi "Hallo! "Hallo!" yn llawen, ac yn dod i mewn i'r gegin. Aeth Gwen i'w gyfarfod. Cododd y gweindog gan syllu'n syn. "Gwennie, my darling," ebe Fred, gan gymeryd ei ddyweddi yn ei freichiau a'i chusanu. <br> <section begin="aaa"/><section end="aaa"/> <section begin="bbb"/>{{c|{{mawr|XXVII.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|Fy neigr aeth o fewn y gro Ar erchwynnau'r arch honno.}} {{bwlch|5em}}—TUDUR ALED. </poem> }} WEDI'R tymhestloedd gerwin, daeth drachefn dywydd teg. Yr oedd bore priodas Ann, Maesyryn, twyned a bore o wanwyn. Torasai'r afon Gwynll dros ei cheulannau, gan orchuddio'r dolydd. Clywid ei rhu mawreddog o bob rhan o'r cwm tawel, a thywynnai'r haul yn siriol ar ruthr y dyfroedd. Ciliasai'r storm bryderon hefyd o ffurfafen Ann a Josi, a gwenai'r haul, er yn wannaidd, fel haul Rhagfyr. Dri diwrnod cyn y briodas, caed' llythyr oddiwrth gyfnither i Ester Bwen o Lerpwl, yn dywedyd fod Tomos Bwen wedi dod yno'n ddisymwth wythnos yn ol; fod rhywbeth yn od yn ei ymddygiad, fel pe na bai yn ei iawn bwyll; ond wedi cael gorffwys a chysgu ei fod lawer yn well, ac y caent yn fuan esboniad llawn ganddo ef ei hun o'r tro rhyfedd a wnaethai. Siaredid llawer am y digwyddiad o hyd yn ardal Cwm-gwynli. Barnai rhai fod rhywbeth tu ol i'r cyfan, rhyw gweryl â'r mab ynghylch ymadael a Maesyryn a dybid oedd {{nop}}. <section end="bbb"/><noinclude><references/></noinclude> 0xdw2r0jrr3mucmdlzs2hih4r03xbnc 104 69063 138251 2025-06-02T22:15:37Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138251 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>wrth wraidd y peth, a chredai pawb fod Ester yn gwybod mwy nag a fynnai ddangos. Clywyd o rywle fod llythyr wedi mynd o Faesyryn i'r gyfnither yn Lerpwl cyn derbyniad ei llythyr hi a'r newydd. Er dyfalu, methwyd cael esboniad boddhaol ar bethau, a gorfu i'r byd foddloni mynd yn ei flaen fel cvnt. Y peth pwysig oedd bod y ffordd wedi dod yn glir i briodas Ann a Josi. Dydd llawn o gyffro oedd hwnnw ym Maesyryn. Gan fod y ddau deulu yn ffermwyr cefnog, trefnwyd bod y briodas i'w gweinyddu yn un o gapeli Abergwynli, bod y cwmni llawen i fynd tuag yno mewn cerbydau, a dychwelyd' erbyn cinio i Faesyryn. Byddai hynny yn llawer hwylusach na cherdded yn ddau a dau drwy'r ffyrdd gwlyb i gapel Y Bryn a chael syllu arnynt gan lygaid yr holl gymdogaeth. Ewyllys gref a rhag-welediad doeth Leisa oedd yn gyfrifol am y rhan fwyaf o'r trefniadau. Hi, yn bennaf, a ddewisodd y cwmni. Gan fod cysgod ymadawiad Tomos Bwen arnynt, nid gweddus fyddai gwneud gormod o rialtwch, ac nid oedd eisieu gwahodd neb o'r tu allan i'r ddau deulu ac eithrio'r ddau weinidog weinyddai'r seremoni, sef Mr. Elis a'r Parch Lewis Jones, Abergwynli Pan oedd Leisa a hithau'r bore hwnnw ar y llofft yn gwisgo, dywedodd Ann yn fyfyrgar wrth blethu ei gwallt,— Gwyn a gwridog, hawddgar iawn Yw f'anwylyd." Ni feddai Leisa un math ar ateb i eiriau mor ffol, a dywedodd Ann drachefn,— "Wi'n difari na fisen ni wedi gofin i Gwen Alun ddod lawr da ni i'r dre. Wi'n ffeili peido meddwl am deni heddi. Na olwg fach ddiflas wedd arni neithwr pan doith i a'i phresant lan Pam na eith hi nol at i mham? Mae'n ddiflas iawn arni hi a Manw fan na! Chlwes i moni'n son am find nol. "Hm!" ebe Leisa."Wir, Ann, wit ti wedi gn.eid dy wallt, gwinia fach a lligad wrth y'n ffroc i. Dos dim ise i ti fecso am Gwen Alun. Ma hi'n ddigon ffit. A phe baet ti'n gofin i Gwen, fise rhaid i ti ofin i Fred hefid, gwlei. Fiset ti'n leico hen Sais o was yn in o dy gwmni priodas? Fe ofinest iddi ddod i helpi mam a Nanti Marged lendo. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> h0w4sh2wb4c9s0g9uz4mavddzcl590i 138252 138251 2025-06-02T22:15:57Z AlwynapHuw 1710 138252 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>wrth wraidd y peth, a chredai pawb fod Ester yn gwybod mwy nag a fynnai ddangos. Clywyd o rywle fod llythyr wedi mynd o Faesyryn i'r gyfnither yn Lerpwl cyn derbyniad ei llythyr hi a'r newydd. Er dyfalu, methwyd cael esboniad boddhaol ar bethau, a gorfu i'r byd foddloni mynd yn ei flaen fel cvnt. Y peth pwysig oedd bod y ffordd wedi dod yn glir i briodas Ann a Josi. Dydd llawn o gyffro oedd hwnnw ym Maesyryn. Gan fod y ddau deulu yn ffermwyr cefnog, trefnwyd bod y briodas i'w gweinyddu yn un o gapeli Abergwynli, bod y cwmni llawen i fynd tuag yno mewn cerbydau, a dychwelyd' erbyn cinio i Faesyryn. Byddai hynny yn llawer hwylusach na cherdded yn ddau a dau drwy'r ffyrdd gwlyb i gapel Y Bryn a chael syllu arnynt gan lygaid yr holl gymdogaeth. Ewyllys gref a rhag-welediad doeth Leisa oedd yn gyfrifol am y rhan fwyaf o'r trefniadau. Hi, yn bennaf, a ddewisodd y cwmni. Gan fod cysgod ymadawiad Tomos Bwen arnynt, nid gweddus fyddai gwneud gormod o rialtwch, ac nid oedd eisieu gwahodd neb o'r tu allan i'r ddau deulu ac eithrio'r ddau weinidog weinyddai'r seremoni, sef Mr. Elis a'r Parch Lewis Jones, Abergwynli Pan oedd Leisa a hithau'r bore hwnnw ar y llofft yn gwisgo, dywedodd Ann yn fyfyrgar wrth blethu ei gwallt,— Gwyn a gwridog, hawddgar iawn Yw f'anwylyd." Ni feddai Leisa un math ar ateb i eiriau mor ffol, a dywedodd Ann drachefn,— "Wi'n difari na fisen ni wedi gofin i Gwen Alun ddod lawr da ni i'r dre. Wi'n ffeili peido meddwl am deni heddi. Na olwg fach ddiflas wedd arni neithwr pan doith i a'i phresant lan Pam na eith hi nol at i mham? Mae'n ddiflas iawn arni hi a Manw fan na! Chlwes i moni'n son am find nol. "Hm!" ebe Leisa."Wir, Ann, wit ti wedi gn.eid dy wallt, gwinia fach a lligad wrth y'n ffroc i. Dos dim ise i ti fecso am Gwen Alun. Ma hi'n ddigon ffit. A phe baet ti'n gofin i Gwen, fise rhaid i ti ofin i Fred hefid, gwlei. Fiset ti'n leico hen Sais o was yn in o dy gwmni priodas? Fe ofinest iddi ddod i helpi mam a Nanti Marged dendo. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> draapbuihtl72jee3mohi43jjlvlukb 138254 138252 2025-06-02T22:16:33Z AlwynapHuw 1710 138254 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>wrth wraidd y peth, a chredai pawb fod Ester yn gwybod mwy nag a fynnai ddangos. Clywyd o rywle fod llythyr wedi mynd o Faesyryn i'r gyfnither yn Lerpwl cyn derbyniad ei llythyr hi a'r newydd. Er dyfalu, methwyd cael esboniad boddhaol ar bethau, a gorfu i'r byd foddloni mynd yn ei flaen fel cvnt. Y peth pwysig oedd bod y ffordd wedi dod yn glir i briodas Ann a Josi. Dydd llawn o gyffro oedd hwnnw ym Maesyryn. Gan fod y ddau deulu yn ffermwyr cefnog, trefnwyd bod y briodas i'w gweinyddu yn un o gapeli Abergwynli, bod y cwmni llawen i fynd tuag yno mewn cerbydau, a dychwelyd' erbyn cinio i Faesyryn. Byddai hynny yn llawer hwylusach na cherdded yn ddau a dau drwy'r ffyrdd gwlyb i gapel Y Bryn a chael syllu arnynt gan lygaid yr holl gymdogaeth. Ewyllys gref a rhag-welediad doeth Leisa oedd yn gyfrifol am y rhan fwyaf o'r trefniadau. Hi, yn bennaf, a ddewisodd y cwmni. Gan fod cysgod ymadawiad Tomos Bwen arnynt, nid gweddus fyddai gwneud gormod o rialtwch, ac nid oedd eisieu gwahodd neb o'r tu allan i'r ddau deulu ac eithrio'r ddau weinidog weinyddai'r seremoni, sef Mr. Elis a'r Parch Lewis Jones, Abergwynli Pan oedd Leisa a hithau'r bore hwnnw ar y llofft yn gwisgo, dywedodd Ann yn fyfyrgar wrth blethu ei gwallt,— Gwyn a gwridog, hawddgar iawn Yw f'anwylyd." Ni feddai Leisa un math ar ateb i eiriau mor ffol, a dywedodd Ann drachefn,— "Wi'n difari na fisen ni wedi gofin i Gwen Alun ddod lawr da ni i'r dre. Wi'n ffeili peido meddwl am deni heddi. Na olwg fach ddiflas wedd arni neithwr pan doith i a'i phresant lan Pam na eith hi nol at i mham? Mae'n ddiflas iawn arni hi a Manw fan na! Chlwes i moni'n son am find nol. "Hm!" ebe Leisa."Wir, Ann, wit ti wedi gn.eid dy wallt, gwinia fach a lligad wrth y'n ffroc i. Dos dim ise i ti fecso am Gwen Alun. Ma hi'n ddigon ffit. A phe baet ti'n gofin i Gwen, fise rhaid i ti ofin i Fred hefid, gwlei. Fiset ti'n leico hen Sais o was yn in o dy gwmni priodas? Fe ofinest iddi ddod i helpi mam a Nanti Marged dendo.<noinclude><references/></noinclude> gxuccgkxsqwme40cg7uv4rssy1mosn2 104 69064 138253 2025-06-02T22:16:10Z AlwynapHuw 1710 /* Heb ei brawfddarllen eto */ Dechrau tudalen newydd gyda "We hinni'n fwi na neithin i. Wrth gwrs, we Miss Gwen yn rhi ichel i neid hinni." "Nid rhi ichel, Leisa," ebe Ann, gan wnio'r bach a llygad yn amyneddgar, "dos dim taer wthnos o ar marw 'i thaci cofia. Ma Manw'n cal dod i helpi. Leicswn i weld Gwen yn priodi'n hapis, a tithe hefid, a Marged Elen. Ond allwch chi'ch taer ddim cal y gweinidog, gwlei," he hi'n ddireidus, gan dorri'r edau a'i dannedd ac estyn y ffroc i Leisa. "Bidd ddi... 138253 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="AlwynapHuw" /></noinclude>We hinni'n fwi na neithin i. Wrth gwrs, we Miss Gwen yn rhi ichel i neid hinni." "Nid rhi ichel, Leisa," ebe Ann, gan wnio'r bach a llygad yn amyneddgar, "dos dim taer wthnos o ar marw 'i thaci cofia. Ma Manw'n cal dod i helpi. Leicswn i weld Gwen yn priodi'n hapis, a tithe hefid, a Marged Elen. Ond allwch chi'ch taer ddim cal y gweinidog, gwlei," he hi'n ddireidus, gan dorri'r edau a'i dannedd ac estyn y ffroc i Leisa. "Bidd ddistaw, Ann," ebe Leisa. "Pwi si am dy weinidog di? A phaid meddwl bod pawb mor awiddis i briodi ag wyt ti." "Hei, ho! Mae nghalon a ngho, Yn orlawn o swynion, ber syniad, canai Ann, wrth roi ei het newydd ar ei phen. Ann, Maesyryn, si'n gwisgo'r hat bert ma; Mrs. Bowen, Y Mwyndir, fidd yn ei thinni ddi lawr." Yr oedd y dydd hwnnw bron ar ei hyd iddi ei hun gan Gwen. Yr oedd ei meddwl gyda'r cwmni llawen yn y dref. Cyn pen yr wythnos, byddai Fred a hithau yn yr un lle ar neges cyffelyb. Byddai wedi gadael Maesyryn am byth. O'r dref aent ar unwaith gyda'r tren i'r byd newydd. Nid oedd neb i wybod ond ei mam. Aethai Fred at ei mam i Sir Gaer y bore hwnnw i drefnu pethau'n derfynol. Wedi rhoi ei haddewid, ni fynnai Gwen dynnu'n ol, ac yng nghwmni Fred teimlai'n foddlon ar ei dewisiad. Yr oedd rhywbeth yn ei bersonoliaeth a'i cariai hi gydag ef. Ond ni theimlai felly bob amser yn ei absenoldeb. Nid am dano ef y meddyliai heddyw. Gwyddai mai'r gweinidog oedd ei chariad. Paham y daethai un diwrnod yn rhy ddiweddar? Gorfu iddi ei glwyfo. Gwelai ef yn awr yn mynd allan o'r tŷ heb edrych arni, heb ddymuno'n dda i Fred a hithau, ac heb wybod fod ei chalon hi'n ei ganlyn. Paham na chai ddywedyd popeth wrtho? Paham na chai ei weld unwaith eto? Ond pe cai'r cyfle, a feiddiai egluro popeth iddo? Ni fyddai hynny yn deg tuag at Fred. Na, rhaid i'w chalon hi ei hun gadw'r gyfrinach am byth, ac o dan y pwysau, yr oedd y galon honno bron a thorri. Drwy'r drws agored deuai swn y dyfroedd dig fel rhyferth- Q wy'r môr. Nid canu'n felys wnai'r hen afon heddyw, gan sibrwd addewidion mwynion, ond rhuthro'n ddiamynedd, yn ddig, yn fawreddog, yn ofnadwy. Mewn bocs bychan ar y seld yr oedd y gân fechan honno yn llawysgrif Owen Elis. Tynnodd Gwen hi allan, canodd y geiriau tlysion nes i'w chân droi'n wylo. Plygodd y papyr, rhoddodd ef yn ei mynwes. Cymerodd ei het, ac aeth allan at yr afon. Yr oedd dolydd Maesyryn fel môr mawr, llwyd, ac ambell lwyn yma a thraw yn dangos ei ben fel darn o graig. Yr oedd yr olwg ar yr afon yn croesi'r ffordd fach yn ddigon i beri dychryn. Rhuthrai mor chwyrn! Yr oedd bron cyf-uwch a'r bompren, a llifai i fyny ar hyd y ffordd fel llanw'r môr i gyfarfod â Gwen. Yr oedd llwybr bychan ar y clawdd hyd at y bompren. Cerddodd Gwen yn ofalus ar hyd hwnnw. Yr oedd arni awydd pwyso ar y ganllaw ac edrych i lawr ar y rhyferthwy. Cyrhaeddodd y fan yn ddiogel. Swynid a dychrynid hi gan yr olygfa. Dychmygai, fel lawer gwaith o'r blaen, glywed yr hen afon yn siarad wrthi. Nid ei suo'n garedig a wnai heddyw. Rhuo wrthi wnai, ei cheryddu, ei deffio, ei difrio, ei bygwth, ac yn gymysg a'r cwbl taflai allan ryw islais o gydymdeimlad a thosturi. Tynnodd Gwen ei het, gyda'r un hen osgo gyfarwydd. Anghofiodd guled oedd y fan lle y safai, llithrodd ei throed, cydiodd ei het yn y llwyn, syrthiodd hithau heb gri i'r dyfroedd llwyd. Suwyd hi i'w holaf gwsg ar fynwes yr hen afon a garasai gymaint. Llawen iawn oedd cymni'r briodas ar eu ffordd adref. Yn y cerbyd cyntaf yr oedd y par ifanc, wrth gwrs. Yn yr ail yr oedd Morgan Ifans ac Ester Bwen a'r Parch. Lewis Jones; yn y trydydd yr oedd y bobl ieuainc,—John, Maesyryn, a Marged Elen, Y Mwyndir, ymlaen, a Leisa ac Owen Elis tu ol. Ar awgrym Leisa penderfynodd y pedwar adael eu cerbyd yn Llainddu hyd y prynhawn, a cherdded adref drwy'r ffordd isaf, yn hytrach na dilyn y lleill drwy'r pentref. Byddent mewn pryd i fynd i gwrdd â'r par ifanc, i beri syndod hyfryd iddynt ac i'w croesawu'n llawen. Ymgomient yn ddifyr ar hyd y ffordd fel y gweddai i gwmni priodas. Hanner-obeithiai Leisa y gwelai Gwen hwy, a hanner- obeithiai'r gweinidog y gwelai yntau Gwen. Q Arosasant cnnyd i syllu ar yr afon. Dechreuodd y ddwy ferch ofni croesi ar bomprer mor gul. Gorchymynrodd y gweinidog iddynt ei ddilyn ef yn, araf, a chydio yn y ganllaw yn ofalus, ac edrych o'u blaen ac nid ar yr afon. Deuai John yn olaf. Yr oeddent oll wedi croesi'n ddiogel pan welodd Marged Elen het Gwen ar y llwyn ar fin y dwr. "Hat pwi iw honna, te?" ebe hi. "O'r arswyd! Hat Gwen Alun, mi na'n llw," ebe John yn frawychus. Clywodd Leisa, ond aeth yn ei blaen gan gau ei dannedd, a gobeithiai na chlywsai'r gweinidog. 'Gwen Alun, Gwen Alun, beunydd a byth! Galwodd John yn wyllt ar y ddau, "Hei, Leisa! Mr. Elis! Dima hat Gwen Alun. Beth ma'i'n neid fan hin? Beth os iw Gwen wedi cwmpo i'r afon?" Troisant yn ol. Edrychodd pawb yn frawychus. Camodd Owen Elis yn frysiog i ganol y bompren gan dremio'n wyllt i lawr ar hyd yr afon. Edrychodd John o ben y clawdd. "Well i ni gid find gartre a galw'n Isaber ar ein ffordd. Falle bod Gwen no'n saff. Colli ne anghofio'i hat nath i, falle," ebe Leisa. "Odich chi'n gweld rhwbeth lawr fan obri. Mr. Elis?" ebe John, mewn sibrwd dychrynedig. Neidiodd Owen Elis i ben y clawdd, ac edrychodd. Ar ben draw'r ddol yn ymyl y clawdd, lle troai'r afon yn sydyn i'r dde, gwelent rywbeth du yn nofio'n esmwyth ar wyneb y dyfnder llwyd. Ai darn o bren oedd? Atebwyd eu cwest- iwn ar unwaith; daeth rhuthr arall o'r afon, symudwyd y gwrthrych nes er wneud yn fwy eglur. Dacw'r gwallt hir- llaes, y breichiau, y ffedog wen! Gwen Alun oedd yno, wedi boddi! Edrychodd y ddau ddyn ieuanc ar eu gilydd, yn welw a mud. Disgynasant yn ebrwydd o ben y clawdd "Rhaid ei chael allan cyn i lif yr afon ei chipio'n ol," ebe Owen Elis. "Gwell i ni fynd i mewn o'r ochr uchaf, mae'r dwr yn rhy ddwfn fan yma. Brysiodd y ddau i fyny. "Ewch chi'm i'r dwr fel na, a'ch dillad," dechreuai Leisa. {{nop}} "Rhedwch e'ch dwi rwle i mofin help," gwaeddai John wrth redeg. "Gwedwch wrth bawb. Dewch a rhwbeth. Mr. Elis, af fi nol i'r Nant i gal rhaca hir a rhaff ne rwbeth. Cerddwch chi lawr ar hid y claw. Se bachin hir ne rwbeth da chi, ond mi fidda i nol nawr." Ymhen tuag awr o amser, gwelid gorymdaith fechan brudd yn mynd i fyny'r rhiw fach tuag Isaber. Owen Elis a John Maesyryn, a'u dillad goreu yn fudr gan ddwr a llaid, flaenorai'r dyrfa fechan. Ar eu hysgwyddau hwy a dau ereill yr oedd ysgol, ar yr hon y dodasid corff marw Gwen Alun. Dydd priodas Ann, Maesyryn, oedd, ond yr oedd y cwmni i gyd yno, Ann ei hun, a'i braich am Manw y ceisio'i chysuro ac yn cyd-wylo â hi Wedi cyrraedd y tŷ, dodwyd yr ysgol a'i baich prudd fel ag yr oedd ar ddwy gadair yn ymyl y ffenestr. Ar y funud honno rhedodd Fred i mewn yn welw ei wedd. Cawsai'r newydd cyn cyrraedd. Heb edrych ar neb penliniodd yn ymyl y corff, gan ddywedyd yn wyllt,— "Gwen! Darling Gwennie! Speak to me. It's Fred. It's Fred, Gwennie! Whom you've promised to marry. Gwennie!" Trodd y gwallt gwlyb yn ol yn dyner. Cusanodd y talcen oer. Plygodd ei ben ac wylodd yn chwerw. Daeth Manw i gydio yn ei fraich ac i wylo yn ei ymyl. Hi oedd y cyntaf i ganfod y darn papyr ym mynwes Gwen. Tynnodd ef allan, a rhoddodd ef i Fred. Agorodd hwnnw ef yn grynedig, a phawb yn ei wylio. A roddai'r papyr ryw oleuni ar y digwyddiad alaethus? "O lifa, afon loew." Na, nid llythyr oedd, dim ond rhyw gân fechan. Pasiwyd y papyr gwlyb o un i'r llall o'r cwmni. Un yn unig yn eu plith a adwaenai'r llawysgrif, ac a wyddai hanes y gân. Cadwodd hwnnw ei gyfrinach. Syllai Ann, Maesyryn, drwy ei dagrau ar y tri bachgen yno yn ymyl corff marw Gwen, a chofiodd yn sydyn eiriau'r hen gipsy, Not one o' the three will ye marry!" Wrthi ei hun y noson honno, meddyliai Leisa fel hyn,—"Ma'n well gen i na pheido fod Gwen wedi mind o'r ffordd! Wedd hi riwffordd yn dod ar draws din ym mhob- man. Allen ni ddim bod yn shwr o neb na dim os bise Q Gwen gerllaw. Dyna 'i wedi spwilo heddi i ni i gid. Diolch nad all hi'm boddran neb mwi! Odw, Gwen, mei-ledi, wi'n falch gal lloni da ti.'<noinclude><references/></noinclude> 3wsv0isg555eoznie9wb1gdq1nnjqp5 138255 138253 2025-06-02T22:18:04Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138255 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>We hinni'n fwi na neithin i. Wrth gwrs, we Miss Gwen yn rhi ichel i neid hinni." "Nid rhi ichel, Leisa," ebe Ann, gan wnio'r bach a llygad yn amyneddgar, "dos dim taer wthnos o ar marw 'i thaci cofia. Ma Manw'n cal dod i helpi. Leicswn i weld Gwen yn priodi'n hapis, a tithe hefid, a Marged Elen. Ond allwch chi'ch taer ddim cal y gweinidog, gwlei," he hi'n ddireidus, gan dorri'r edau a'i dannedd ac estyn y ffroc i Leisa. "Bidd ddistaw, Ann," ebe Leisa. "Pwi si am dy weinidog di? A phaid meddwl bod pawb mor awiddis i briodi ag wyt ti." {{center block| <poem> "Hei, ho! Mae nghalon a ngho, Yn orlawn o swynion, ber syniad, </poem> }} <br> canai Ann, wrth roi ei het newydd ar ei phen. Ann, Maesyryn, si'n gwisgo'r hat bert ma; Mrs. Bowen, Y Mwyndir, fidd yn ei thinni ddi lawr." Yr oedd y dydd hwnnw bron ar ei hyd iddi ei hun gan Gwen. Yr oedd ei meddwl gyda'r cwmni llawen yn y dref. Cyn pen yr wythnos, byddai Fred a hithau yn yr un lle ar neges cyffelyb. Byddai wedi gadael Maesyryn am byth. O'r dref aent ar unwaith gyda'r tren i'r byd newydd. Nid oedd neb i wybod ond ei mam. Aethai Fred at ei mam i Sir Gaer y bore hwnnw i drefnu pethau'n derfynol. Wedi rhoi ei haddewid, ni fynnai Gwen dynnu'n ol, ac yng nghwmni Fred teimlai'n foddlon ar ei dewisiad. Yr oedd rhywbeth yn ei bersonoliaeth a'i cariai hi gydag ef. Ond ni theimlai felly bob amser yn ei absenoldeb. Nid am dano ef y meddyliai heddyw. Gwyddai mai'r gweinidog oedd ei chariad. Paham y daethai un diwrnod yn rhy ddiweddar? Gorfu iddi ei glwyfo. Gwelai ef yn awr yn mynd allan o'r tŷ heb edrych arni, heb ddymuno'n dda i Fred a hithau, ac heb wybod fod ei chalon hi'n ei ganlyn. Paham na chai ddywedyd popeth wrtho? Paham na chai ei weld unwaith eto? Ond pe cai'r cyfle, a feiddiai egluro popeth iddo? Ni fyddai hynny yn deg tuag at Fred. Na, rhaid i'w chalon hi ei hun gadw'r gyfrinach am byth, ac o dan y pwysau, yr oedd y galon honno bron a thorri. Drwy'r drws agored deuai swn y dyfroedd dig fel rhyferth-<noinclude><references/></noinclude> 4wc1aj6zm62mqtpzspcj0esep10bmy5 104 69065 138256 2025-06-02T22:18:55Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138256 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>wy'r môr. Nid canu'n felys wnai'r hen afon heddyw, gan sibrwd addewidion mwynion, ond rhuthro'n ddiamynedd, yn ddig, yn fawreddog, yn ofnadwy. Mewn bocs bychan ar y seld yr oedd y gân fechan honno yn llawysgrif Owen Elis. Tynnodd Gwen hi allan, canodd y geiriau tlysion nes i'w chân droi'n wylo. Plygodd y papyr, rhoddodd ef yn ei mynwes. Cymerodd ei het, ac aeth allan at yr afon. Yr oedd dolydd Maesyryn fel môr mawr, llwyd, ac ambell lwyn yma a thraw yn dangos ei ben fel darn o graig. Yr oedd yr olwg ar yr afon yn croesi'r ffordd fach yn ddigon i beri dychryn. Rhuthrai mor chwyrn! Yr oedd bron cyf-uwch a'r bompren, a llifai i fyny ar hyd y ffordd fel llanw'r môr i gyfarfod â Gwen. Yr oedd llwybr bychan ar y clawdd hyd at y bompren. Cerddodd Gwen yn ofalus ar hyd hwnnw. Yr oedd arni awydd pwyso ar y ganllaw ac edrych i lawr ar y rhyferthwy. Cyrhaeddodd y fan yn ddiogel. Swynid a dychrynid hi gan yr olygfa. Dychmygai, fel lawer gwaith o'r blaen, glywed yr hen afon yn siarad wrthi. Nid ei suo'n garedig a wnai heddyw. Rhuo wrthi wnai, ei cheryddu, ei deffio, ei difrio, ei bygwth, ac yn gymysg a'r cwbl taflai allan ryw islais o gydymdeimlad a thosturi. Tynnodd Gwen ei het, gyda'r un hen osgo gyfarwydd. Anghofiodd guled oedd y fan lle y safai, llithrodd ei throed, cydiodd ei het yn y llwyn, syrthiodd hithau heb gri i'r dyfroedd llwyd. Suwyd hi i'w holaf gwsg ar fynwes yr hen afon a garasai gymaint. Llawen iawn oedd cymni'r briodas ar eu ffordd adref. Yn y cerbyd cyntaf yr oedd y par ifanc, wrth gwrs. Yn yr ail yr oedd Morgan Ifans ac Ester Bwen a'r Parch. Lewis Jones; yn y trydydd yr oedd y bobl ieuainc,—John, Maesyryn, a Marged Elen, Y Mwyndir, ymlaen, a Leisa ac Owen Elis tu ol. Ar awgrym Leisa penderfynodd y pedwar adael eu cerbyd yn Llainddu hyd y prynhawn, a cherdded adref drwy'r ffordd isaf, yn hytrach na dilyn y lleill drwy'r pentref. Byddent mewn pryd i fynd i gwrdd â'r par ifanc, i beri syndod hyfryd iddynt ac i'w croesawu'n llawen. Ymgomient yn ddifyr ar hyd y ffordd fel y gweddai i gwmni priodas. Hanner-obeithiai Leisa y gwelai Gwen hwy, a hanner- obeithiai'r gweinidog y gwelai yntau Gwen. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 3jayrm47i5zqan7f4s8vlvfzz436185 104 69066 138257 2025-06-02T22:19:32Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138257 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Arosasant cnnyd i syllu ar yr afon. Dechreuodd y ddwy ferch ofni croesi ar bomprer mor gul. Gorchymynrodd y gweinidog iddynt ei ddilyn ef yn, araf, a chydio yn y ganllaw yn ofalus, ac edrych o'u blaen ac nid ar yr afon. Deuai John yn olaf. Yr oeddent oll wedi croesi'n ddiogel pan welodd Marged Elen het Gwen ar y llwyn ar fin y dwr. "Hat pwi iw honna, te?" ebe hi. "O'r arswyd! Hat Gwen Alun, mi na'n llw," ebe John yn frawychus. Clywodd Leisa, ond aeth yn ei blaen gan gau ei dannedd, a gobeithiai na chlywsai'r gweinidog. 'Gwen Alun, Gwen Alun, beunydd a byth! Galwodd John yn wyllt ar y ddau, "Hei, Leisa! Mr. Elis! Dima hat Gwen Alun. Beth ma'i'n neid fan hin? Beth os iw Gwen wedi cwmpo i'r afon?" Troisant yn ol. Edrychodd pawb yn frawychus. Camodd Owen Elis yn frysiog i ganol y bompren gan dremio'n wyllt i lawr ar hyd yr afon. Edrychodd John o ben y clawdd. "Well i ni gid find gartre a galw'n Isaber ar ein ffordd. Falle bod Gwen no'n saff. Colli ne anghofio'i hat nath i, falle," ebe Leisa. "Odich chi'n gweld rhwbeth lawr fan obri. Mr. Elis?" ebe John, mewn sibrwd dychrynedig. Neidiodd Owen Elis i ben y clawdd, ac edrychodd. Ar ben draw'r ddol yn ymyl y clawdd, lle troai'r afon yn sydyn i'r dde, gwelent rywbeth du yn nofio'n esmwyth ar wyneb y dyfnder llwyd. Ai darn o bren oedd? Atebwyd eu cwest- iwn ar unwaith; daeth rhuthr arall o'r afon, symudwyd y gwrthrych nes er wneud yn fwy eglur. Dacw'r gwallt hir- llaes, y breichiau, y ffedog wen! Gwen Alun oedd yno, wedi boddi! Edrychodd y ddau ddyn ieuanc ar eu gilydd, yn welw a mud. Disgynasant yn ebrwydd o ben y clawdd "Rhaid ei chael allan cyn i lif yr afon ei chipio'n ol," ebe Owen Elis. "Gwell i ni fynd i mewn o'r ochr uchaf, mae'r dwr yn rhy ddwfn fan yma. Brysiodd y ddau i fyny. "Ewch chi'm i'r dwr fel na, a'ch dillad," dechreuai Leisa. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 9470t7k1as46zo6yjv6twndtln03ui3 104 69067 138258 2025-06-02T22:20:09Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138258 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Rhedwch e'ch dwi rwle i mofin help," gwaeddai John wrth redeg. "Gwedwch wrth bawb. Dewch a rhwbeth. Mr. Elis, af fi nol i'r Nant i gal rhaca hir a rhaff ne rwbeth. Cerddwch chi lawr ar hid y claw. Se bachin hir ne rwbeth da chi, ond mi fidda i nol nawr." Ymhen tuag awr o amser, gwelid gorymdaith fechan brudd yn mynd i fyny'r rhiw fach tuag Isaber. Owen Elis a John Maesyryn, a'u dillad goreu yn fudr gan ddwr a llaid, flaenorai'r dyrfa fechan. Ar eu hysgwyddau hwy a dau ereill yr oedd ysgol, ar yr hon y dodasid corff marw Gwen Alun. Dydd priodas Ann, Maesyryn, oedd, ond yr oedd y cwmni i gyd yno, Ann ei hun, a'i braich am Manw y ceisio'i chysuro ac yn cyd-wylo â hi Wedi cyrraedd y tŷ, dodwyd yr ysgol a'i baich prudd fel ag yr oedd ar ddwy gadair yn ymyl y ffenestr. Ar y funud honno rhedodd Fred i mewn yn welw ei wedd. Cawsai'r newydd cyn cyrraedd. Heb edrych ar neb penliniodd yn ymyl y corff, gan ddywedyd yn wyllt,— "Gwen! Darling Gwennie! Speak to me. It's Fred. It's Fred, Gwennie! Whom you've promised to marry. Gwennie!" Trodd y gwallt gwlyb yn ol yn dyner. Cusanodd y talcen oer. Plygodd ei ben ac wylodd yn chwerw. Daeth Manw i gydio yn ei fraich ac i wylo yn ei ymyl. Hi oedd y cyntaf i ganfod y darn papyr ym mynwes Gwen. Tynnodd ef allan, a rhoddodd ef i Fred. Agorodd hwnnw ef yn grynedig, a phawb yn ei wylio. A roddai'r papyr ryw oleuni ar y digwyddiad alaethus? "O lifa, afon loew." Na, nid llythyr oedd, dim ond rhyw gân fechan. Pasiwyd y papyr gwlyb o un i'r llall o'r cwmni. Un yn unig yn eu plith a adwaenai'r llawysgrif, ac a wyddai hanes y gân. Cadwodd hwnnw ei gyfrinach. Syllai Ann, Maesyryn, drwy ei dagrau ar y tri bachgen yno yn ymyl corff marw Gwen, a chofiodd yn sydyn eiriau'r hen gipsy, Not one o' the three will ye marry!" Wrthi ei hun y noson honno, meddyliai Leisa fel hyn,—"Ma'n well gen i na pheido fod Gwen wedi mind o'r ffordd! Wedd hi riwffordd yn dod ar draws din ym mhob- man. Allen ni ddim bod yn shwr o neb na dim os bise<noinclude><references/></noinclude> s91pdnpv0kx29gxbp50vdlm6u5pxsw6 104 69068 138259 2025-06-02T22:25:03Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138259 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Gwen gerllaw. Dyna 'i wedi spwilo heddi i ni i gid. Diolch nad all hi'm boddran neb mwi! Odw, Gwen, mei-ledi, wi'n falch gal lloni da ti.' <br> <section begin="aaa"/><section end="aaa"/> <section begin="bbb"/>{{c|{{mawr|XXVIII.}}}} Mae holl leisiau'r greadigaeth, {{bwlch|1em}}Holl ddeniadau cnawd a byd, Wrth Dy lais hyfrydaf, tawel, {{bwlch|1em}}Yn distewi a mynd yn fud. ::—WILLIAMS, PANTYCELYN. ERBYN hyn, wedi blynyddau lawer, medr Bugail y Bryn hefyd lwyr lawenhau ddarfod symud Gwen. Iddo ef, {{c|""Tis better to have loved and lost,}} nag unrhyw amodau ereill i gariad daear. Nid am beidio o hono a charu Gwen a'r atgof am dani. Mwyn a hudolus fu teimlad y dyddiau gynt,—ond mor llawn o ing ac o ansefydlogrwydd dihedd! Bu ei gariad tuag ati bron a bod yn fagl iddo, yn gaethiwed i'w enaid. A beth pe gwelsai hi yn wraig i arall? Mwy fyth fuasai ei ing, ei gyffro, ei gaethiwed. A Gwen yn y nef, un a'i gariad at y tragwyddol, pur fel hwnnw, yw ei gariad tuag ati. Cafodd yr hyfrydwch o wybod fod Gwen yn ei garu'n ol. Rhoddodd Duw iddo brofiad melysaf daear, ond cymerodd ef oddiarno cyn i'r melyster hwnnw edwino a gwywo ei iechyd ysbrydol. Ie, "Wele, fab dyn, Fi yn cymeryd oddiwrthyt ddymuniad dy boddlongar mewn unrhyw gylch. Na, os am esgyn, rhaid lygaid a dyrnod, eto na alara, ac na wyla, ac na ddeued dy ddagrau. Fe glyw fynych son am "sancteiddio holl gysylltiadau bywyd". Onid gwŷr cyffredin ym myd yr ysbryd a sieryd felly? Iddo ef, mwy annioddefol na dim yw cyffredinedd <section end="bbb"/><noinclude><references/></noinclude> d2xij4j59476azvdrfsx84xpmtz4xax 138314 138259 2025-06-03T00:58:15Z AlwynapHuw 1710 138314 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Gwen gerllaw. Dyna 'i wedi spwilo heddi i ni i gid. Diolch nad all hi'm boddran neb mwi! Odw, Gwen, mei-ledi, wi'n falch gal lloni da ti.' <br> <section begin="aaa"/><section end="aaa"/> <section begin="bbb"/>{{c|{{mawr|XXVIII.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|Mae holl leisiau'r greadigaeth, {{bwlch|1em}}Holl ddeniadau cnawd a byd, Wrth Dy lais hyfrydaf, tawel, {{bwlch|1em}}Yn distewi a mynd yn fud.}} ::—WILLIAMS, PANTYCELYN. </poem> }} ERBYN hyn, wedi blynyddau lawer, medr Bugail y Bryn hefyd lwyr lawenhau ddarfod symud Gwen. Iddo ef, {{c|""Tis better to have loved and lost,}} nag unrhyw amodau ereill i gariad daear. Nid am beidio o hono a charu Gwen a'r atgof am dani. Mwyn a hudolus fu teimlad y dyddiau gynt,—ond mor llawn o ing ac o ansefydlogrwydd dihedd! Bu ei gariad tuag ati bron a bod yn fagl iddo, yn gaethiwed i'w enaid. A beth pe gwelsai hi yn wraig i arall? Mwy fyth fuasai ei ing, ei gyffro, ei gaethiwed. A Gwen yn y nef, un a'i gariad at y tragwyddol, pur fel hwnnw, yw ei gariad tuag ati. Cafodd yr hyfrydwch o wybod fod Gwen yn ei garu'n ol. Rhoddodd Duw iddo brofiad melysaf daear, ond cymerodd ef oddiarno cyn i'r melyster hwnnw edwino a gwywo ei iechyd ysbrydol. Ie, "Wele, fab dyn, Fi yn cymeryd oddiwrthyt ddymuniad dy boddlongar mewn unrhyw gylch. Na, os am esgyn, rhaid lygaid a dyrnod, eto na alara, ac na wyla, ac na ddeued dy ddagrau. Fe glyw fynych son am "sancteiddio holl gysylltiadau bywyd". Onid gwŷr cyffredin ym myd yr ysbryd a sieryd felly? Iddo ef, mwy annioddefol na dim yw cyffredinedd <section end="bbb"/><noinclude><references/></noinclude> m6ncfl80rpytq5us0b3xphdga893s3y 0 69069 138261 2025-06-02T22:32:35Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous = | next = [[/Pennod Nesaf/]] | notes =I'w lawr lwytho ar gyfer darllenydd e-lyfrau gweler [[Bugail y Bryn (testun cyfansawdd)]] }} {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;" |- | {{Wicipedia|Elizabeth Mary Jones (Moelona)}} |} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail..." 138261 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous = | next = [[/Pennod Nesaf/]] | notes =I'w lawr lwytho ar gyfer darllenydd e-lyfrau gweler [[Bugail y Bryn (testun cyfansawdd)]] }} {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;" |- | {{Wicipedia|Elizabeth Mary Jones (Moelona)}} |} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=5 to=6 /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{PD-old-70}} [[Categori:Bugail y Bryn]] [[Categori:Elizabeth Mary Jones (Moelona)]] [[Categori:Llyfrau 1917]] [[Categori:Llyfrau'r 1910au]] [[Categori:Nofelau]] bxt1takdwz6jxskkk0ugoqfl0kyjh4b 138265 138261 2025-06-02T22:39:41Z AlwynapHuw 1710 138265 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous = | next = [[/Gair am y Dafodiaith/]] | notes =I'w lawr lwytho ar gyfer darllenydd e-lyfrau gweler [[Bugail y Bryn (testun cyfansawdd)]] }} {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;" |- | {{Wicipedia|Elizabeth Mary Jones (Moelona)}} |} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=6 to=6 /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{PD-old-70}} [[Categori:Bugail y Bryn]] [[Categori:Elizabeth Mary Jones (Moelona)]] [[Categori:Llyfrau 1917]] [[Categori:Llyfrau'r 1910au]] [[Categori:Nofelau]] 1ggng1l60huuwjxm08hc4ydrqlyjyum 0 69070 138262 2025-06-02T22:33:15Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn (testun cyfansawdd) | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous = | next = [[/Pennod Nesaf/]] | notes =I'w lawr lwytho ar gyfer darllenydd e-lyfrau gweler [[Bugail y Bryn]] }} {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;" |- | {{Wicipedia|Elizabeth Mary Jones (Moelona)}} |} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail..." 138262 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn (testun cyfansawdd) | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous = | next = [[/Pennod Nesaf/]] | notes =I'w lawr lwytho ar gyfer darllenydd e-lyfrau gweler [[Bugail y Bryn]] }} {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;" |- | {{Wicipedia|Elizabeth Mary Jones (Moelona)}} |} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=1 to=134 /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{PD-old-70}} [[Categori:Bugail y Bryn]] [[Categori:Elizabeth Mary Jones (Moelona)]] [[Categori:Llyfrau 1917]] [[Categori:Llyfrau'r 1910au]] [[Categori:Nofelau]] [[Categori:Testunau cyfansawdd]] omms6j3c8h0ikzfp9691n672iys9q3v 0 69071 138266 2025-06-02T22:42:00Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../]] | next = [[../I|I]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=7 to=7 /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:Gair am y Dafodiaith}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138266 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../]] | next = [[../I|I]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=7 to=7 /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:Gair am y Dafodiaith}} [[Categori:Bugail y Bryn]] pl3nen7l8urktq902c04xs636yykd9g 0 69072 138272 2025-06-02T22:57:49Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../I|I]] | next = [[../II|II]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=9 to=14 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:01}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138272 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../I|I]] | next = [[../II|II]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=9 to=14 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:01}} [[Categori:Bugail y Bryn]] 8r3mc23pn8f5zh04tiyuwbs7f6i11t6 0 69073 138281 2025-06-02T23:14:08Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../II|II]] | next = [[../III|III]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=14 to=17 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:02}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138281 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../II|II]] | next = [[../III|III]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=14 to=17 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:02}} [[Categori:Bugail y Bryn]] kzvhu423b3aup7sm3h7bkho813695hp 0 69074 138284 2025-06-02T23:36:29Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../III|III]] | next = [[../IV|IV]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=18 to=22 /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:03}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138284 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../III|III]] | next = [[../IV|IV]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=18 to=22 /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:03}} [[Categori:Bugail y Bryn]] fdu4ffhk45u1z15nj3xbdb8gss06pdh 138285 138284 2025-06-02T23:37:35Z AlwynapHuw 1710 138285 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../II|II]] | next = [[../IV|IV]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=18 to=22 /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:03}} [[Categori:Bugail y Bryn]] s0yjiua05x3rolyn2uiqyj93cccvvo7 0 69075 138286 2025-06-02T23:40:11Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../III|III]] | next = [[../V|V]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=23 to=29 /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:04}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138286 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../III|III]] | next = [[../V|V]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=23 to=29 /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:04}} [[Categori:Bugail y Bryn]] qcfw19koq1fcu825hpdksfgnpu78mah 0 69076 138287 2025-06-02T23:41:52Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../IV|IV]] | next = [[../VI|VI]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=30 to=36 /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:05}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138287 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../IV|IV]] | next = [[../VI|VI]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=30 to=36 /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:05}} [[Categori:Bugail y Bryn]] 0flzj3fzzrtosps3qv6msipehibnvft 0 69077 138291 2025-06-02T23:49:34Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../V|V]] | next = [[../VII|VII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=37 to=41 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:06}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138291 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../V|V]] | next = [[../VII|VII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=37 to=41 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:06}} [[Categori:Bugail y Bryn]] 48bv3o6z1mjxpf8derqxwmmn87m2xz9 0 69078 138292 2025-06-02T23:52:03Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../VI|VI]] | next = [[../VIII|VIII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=41 to=45 fromsection="bbb" tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:07}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138292 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../VI|VI]] | next = [[../VIII|VIII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=41 to=45 fromsection="bbb" tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:07}} [[Categori:Bugail y Bryn]] 8978p5rbff3jf2cquw7vhvk54q0lv8u 0 69079 138293 2025-06-02T23:53:59Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../VI||VII]] | next = [[../IX|IX]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=45 to=48 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:08}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138293 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../VI||VII]] | next = [[../IX|IX]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=45 to=48 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:08}} [[Categori:Bugail y Bryn]] jzkvdpl2fqwkwkr0uu5cyp15ic9cw75 138294 138293 2025-06-02T23:54:35Z AlwynapHuw 1710 138294 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../VII|VII]] | next = [[../IX|IX]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=45 to=48 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:08}} [[Categori:Bugail y Bryn]] 7vdvbp8sqn0o6hov1kminrt4iocsrkk 0 69080 138295 2025-06-03T00:08:34Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../VIII|VIII]] | next = [[../X|X]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=53 to=58 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:09}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138295 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../VIII|VIII]] | next = [[../X|X]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=53 to=58 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:09}} [[Categori:Bugail y Bryn]] iim7ve8s6fesf7hi6rcoa0ybf53vmoc 138297 138295 2025-06-03T00:11:09Z AlwynapHuw 1710 138297 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../VIII|VIII]] | next = [[../X|X]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=49 to=53 /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:09}} [[Categori:Bugail y Bryn]] s7uiwyue39re1573je3ov2hipda4xyx 0 69081 138296 2025-06-03T00:09:37Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../IX|IX]] | next = [[../XI|XI]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=53 to=58 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:10}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138296 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../IX|IX]] | next = [[../XI|XI]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=53 to=58 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:10}} [[Categori:Bugail y Bryn]] psfzp0afl5p9gvtuq8bd4dto4lzwyws 0 69082 138298 2025-06-03T00:18:20Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../X|X]] | next = [[../XII|XII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=58 to=61 fromsection="bbb" tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:11}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138298 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../X|X]] | next = [[../XII|XII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=58 to=61 fromsection="bbb" tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:11}} [[Categori:Bugail y Bryn]] 3rdlzpoxfu05y0ruh0dy2t57nguf8mm 0 69083 138299 2025-06-03T00:20:05Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XI|XI]] | next = [[../XIII|XIII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=61 to=65 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:12}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138299 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XI|XI]] | next = [[../XIII|XIII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=61 to=65 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:12}} [[Categori:Bugail y Bryn]] rvpjcxvxhw6nxyz0jol4wlejt66itcy 0 69084 138300 2025-06-03T00:21:50Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XII|XII]] | next = [[../XIV|XIV]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=66 to=68 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:13}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138300 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XII|XII]] | next = [[../XIV|XIV]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=66 to=68 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:13}} [[Categori:Bugail y Bryn]] 6fdjyfgkq9yl1tv2nlnjzno8kef76rj 0 69085 138301 2025-06-03T00:23:45Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XIII|XIII]] | next = [[../XV|XV]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=68 to=72 fromsection="bbb" tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:14}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138301 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XIII|XIII]] | next = [[../XV|XV]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=68 to=72 fromsection="bbb" tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:14}} [[Categori:Bugail y Bryn]] i5do79hfl3jt8314gaiwctvz129icz4 0 69086 138302 2025-06-03T00:25:38Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XIV|XIV]] | next = [[../XVI|XVI]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=72 to=75 fromsection="bbb" tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:15}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138302 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XIV|XIV]] | next = [[../XVI|XVI]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=72 to=75 fromsection="bbb" tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:15}} [[Categori:Bugail y Bryn]] 8jru0pe5ksly8jtq3i21h3pf0xe501o 0 69087 138304 2025-06-03T00:29:25Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XV|XV]] | next = [[../XVII|XVII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=75 to=80 fromsection="bbb" tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:16}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138304 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XV|XV]] | next = [[../XVII|XVII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=75 to=80 fromsection="bbb" tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:16}} [[Categori:Bugail y Bryn]] ph5oe7eokkpklnz2pdc5u5bltfv9k1z 0 69088 138306 2025-06-03T00:31:40Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XVI|XVI]] | next = [[../XVIII|XVIII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=80 to=85 fromsection="bbb" tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:17}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138306 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XVI|XVI]] | next = [[../XVIII|XVIII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=80 to=85 fromsection="bbb" tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:17}} [[Categori:Bugail y Bryn]] 6r1vhn57shn5ceytdnd1250m6crv95c 0 69089 138307 2025-06-03T00:34:53Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XVII|XVII]] | next = [[../XIX|XVIX]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=85 to=88 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:18}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138307 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XVII|XVII]] | next = [[../XIX|XVIX]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=85 to=88 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:18}} [[Categori:Bugail y Bryn]] gzj1ju25rdy53gdw2lp0geasudzz0m0 138308 138307 2025-06-03T00:37:24Z AlwynapHuw 1710 138308 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XVII|XVII]] | next = [[../XIX|XIX]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=85 to=88 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:18}} [[Categori:Bugail y Bryn]] 7rwqfc6bq3isofa9rgmoh7or460bflm 0 69090 138309 2025-06-03T00:39:03Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XVIII|XVIII]] | next = [[../XX|XX]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=89 to=92 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:19}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138309 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XVIII|XVIII]] | next = [[../XX|XX]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=89 to=92 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:19}} [[Categori:Bugail y Bryn]] n2oqfn06ss8yu5ox5ngld5sugcmx2m6 0 69091 138310 2025-06-03T00:42:26Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XIX|XIX]] | next = [[../XXI|XXI]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=92 to=96 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:20}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138310 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XIX|XIX]] | next = [[../XXI|XXI]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=92 to=96 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:20}} [[Categori:Bugail y Bryn]] gfhb8ukndjsltae9prd2unyu5t71xkz 0 69092 138311 2025-06-03T00:47:27Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XX|XX]] | next = [[../XXII|XXII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=97 to=100 /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:21}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138311 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XX|XX]] | next = [[../XXII|XXII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=97 to=100 /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:21}} [[Categori:Bugail y Bryn]] 1hbnwwbd91fcf3p09a8d4bsvh95nhqj 0 69093 138312 2025-06-03T00:49:37Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XXI|XXI]] | next = [[../XXIII|XXIII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=101 to=104 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:22}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138312 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XXI|XXI]] | next = [[../XXIII|XXIII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=101 to=104 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:22}} [[Categori:Bugail y Bryn]] obqvzkpyi8f3rxgudn79avig8376wjn 0 69094 138313 2025-06-03T00:52:38Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XXII|XXII]] | next = [[../XXIV|XXIV]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=104 to=108 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:23}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138313 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XXII|XXII]] | next = [[../XXIV|XXIV]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=104 to=108 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:23}} [[Categori:Bugail y Bryn]] 3f36deo5rbq8cy76a1yept8fj4szffn 0 69095 138315 2025-06-03T01:00:58Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XXIII|XXIII]] | next = [[../XXV|XXV]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=109 to=113 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:24}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138315 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XXIII|XXIII]] | next = [[../XXV|XXV]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=109 to=113 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:24}} [[Categori:Bugail y Bryn]] tp9z9lx61hm31xui5bq8i4drztcy6n8 0 69096 138316 2025-06-03T01:02:42Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XXIV|XXIV]] | next = [[../XXVI|XXVI]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=113 to=118 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:25}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138316 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XXIV|XXIV]] | next = [[../XXVI|XXVI]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=113 to=118 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:25}} [[Categori:Bugail y Bryn]] pzqxdwgw6wj1ytpbmgc48cmhnff2taf 0 69097 138317 2025-06-03T01:06:18Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XXV|XXV]] | next = [[../XXVII|XXVII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=119 to=124 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:26}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138317 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XXV|XXV]] | next = [[../XXVII|XXVII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=119 to=124 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:26}} [[Categori:Bugail y Bryn]] hq7dm6ed5r30zmk07q0qr8bovkrhk05 0 69098 138318 2025-06-03T01:09:11Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XXVI|XXVI]] | next = [[../XXVIII|XXVIII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=124 to=130 fromsection="bbb" tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:27}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138318 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XXVI|XXVI]] | next = [[../XXVIII|XXVIII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=124 to=130 fromsection="bbb" tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:27}} [[Categori:Bugail y Bryn]] q7dzvos1neft6ilcuy14ti3mcatg2i9 0 69099 138319 2025-06-03T01:10:23Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XXVII|XXVII]] | next = | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=130 to=132 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:28}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138319 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XXVII|XXVII]] | next = | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=130 to=132 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:28}} [[Categori:Bugail y Bryn]] 91ej81wzm69x6i68aw0my8e2uhdyacp 104 69100 138326 2025-06-03T01:36:59Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138326 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Ond yr oedd pethau yn ei erbyn; y plant yn cael eu cadw gartref, neu ynteu'n dyfod yn hwyr; y ''pupil teacher'' oedd ganddo yn un diog a diwerth; ac efallai, islaw'r cyfan, y gwaith yn anghydnaws â'i ysbryd a'i uchelgais ef. Eto, hyfryd gweld ei fawrfrydigrwydd yn blodeuo yn y ''logbook'', fel rhosyn mewn diffeithwch; y gair cyntaf ymron a ysgrifennodd ynddo yw gair o ganmoliaeth i'w ragflaenydd. Yn wahanol i'w ddilynydd, ni fynnai fedi clod o anghlod arall. Eto, yn adroddiad diweddaf yr Arolygwr ar yr ysgol, caiff ei gondemnio am beidio â rhoddi'r sylw dyladwy i'r ''pupil teacher'', ond ni cheir gair yn ei nodiadau ef ei hun am ddiogi a phylni hwnnw, tra yn nodiadau ei ddilynydd ceir cyfeiriadau cyson atynt sy'n profi na fynnai'r meistr hwnnw ddwyn mwy na'i faich ei hun. Peth arall yn ddiau oedd fel tân ar groen Adams oedd yr angen am i'r meistr fod yn ofalus i gael ceiniogau'r plant i mewn. Ar waethaf blinder ysgol a llescedd iechyd, daliodd ymlaen i farddoni gyd â chryn lwyddiant eisteddfodol. Efô a enillodd ar y Bryddest i "Enwogrwydd " yn Eisteddfod Iforaidd Llanelli yn 1867, ac ar Gwymp Jericho" yn Eisteddfod y Bryn, 1868. Deuthai i gyswllt â Llundain, gallem feddwl, drwy ei frawd a'i chwiorydd, oblegid cawn ef yn ennill gwobrwyon barddol yno am Bryddestau ar "Gwymp Abyssinia," "Yr Athro," " Dr. Livingstone," a "Caradog o flaen Caesar," yn 1868 a'r blynyddoedd dilynol. Yr ydym yn ddyledus i'r Parch. John Evans, Bryn, Llanelli, am a ganlyn: Cynhelid Eisteddfod yn Soar, Llwynhendy. Dafydd Morgannwg yn beirniadu. Wedi mynd dros restr go fawr, daeth at y diweddaf, a dywedodd mai gyd â gwyleidddra yr oedd yn dyfod at y cawr hwnnw,<noinclude><references/></noinclude> 7dtbrss9w0h2ja4qsf3h9qmb8rl4etd 104 69101 138327 2025-06-03T01:39:15Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138327 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"i daflu ei linyn mesur drosto. Wedi ymadroddion "canmoliaethus, gydag enghreifftiau o'r cyfansoddiad, "galwodd enw y buddugwr. Disgwyliodd pawb weled dieithrddyn enwog, ond yn union cododd ar ei draed yn y dorf y dyn teneu, llathraidd Adams, ysgolfeistr y Bryn. Mawr y gymeradwyaeth pan welwyd mai gŵr o'r lle ydoedd." "Arferai gadw rhyw fath o ysgol gân. Dysgai allan o Ceinion y Gân, casgliad oedd yn boblogaidd iawn yr adeg "honno. Yr oedd yn edmygwr mawr iawn o Fynyddog, a dysgodd ddarnau i'w hadrodd o'i waith, a chaneuon o bob math. Nid oedd yn ganwr ei hunan, ond gall"odd ddodi eraill i ganu'n llwyddiannus iawn. Hefyd yr oedd yn ffyddlon i holl sefydliadau yr eglwys, Sul ac wythnos. Arferai gymryd rhan yn y cwrdd gweddi "a'r gyfeillach grefyddol. Yr oedd ganddo arferiad, pan "weddïai'n gyhoeddus, o sefyll ar ei draed, a chodi un "llaw at ei dalcen gan guddio rhan ganol ei wyneb. "Yna gweddïai yn syml a chonseis. Arferai fod yn 'efrydydd mawr iawn—yn ddiwyd yn ei lyfrau." Yn niwedd Mai 1869, ymadawodd â'r Bryn ac aeth, mae'n debig, i'r Coleg Normalaidd yn Abertawe i baratoi ar gyfer ''Matriculation'' ym Mhrifysgol Llundain. Ni allwn ddywedyd iddo adael y Bryn "er mwyn" hyn, er bod hynny'n debygol ac yn gyson â'i dueddfryd. Bu'n llwyddiannus yn ei arholiad. Dewiswyd ef Dewiswyd ef yn brifathro'r Ysgol Frytanaidd yn Ystradgynlais yn Hydref 1870. Am ei wasanaeth yno am tua dwy flynedd a chwarter dywed y Parch. R. M. Rhys: Cyfnod diddorol yn hanes addysg yn Ystradgynlais oedd cyfnod gwasanaeth Mr. Adams. Y pryd hwnnw yr oedd dwy ysgol bob dydd yn Heol yr Odyddion gyferbyn â'i gilydd. Ysgol Eglwys oedd un ac Ysgol<noinclude><references/></noinclude> 95io58p3ee0m0u5y7z22fupfj879rkt 104 69102 138328 2025-06-03T01:41:29Z AlwynapHuw 1710 /* Heb ei brawfddarllen eto */ Dechrau tudalen newydd gyda "Frytanaidd oedd y llall. Yr oedd mesur o deimlad drwg cydrhwng pleidwyr yr ysgolion hyn, fel mewn llawer ardal arall. Dyddiau deffroi'r Ymneilltuwyr i gyfle addysg oedd y dyddiau hynny. Ymneilltuwr ydoedd Mr. Adams o reddf ac argyhoeddiad, a bu yntau'n gyfrannog o deimlad Ymneilltuwyr yr ardal dros dymor ei wasanaeth. Yn y logbook (Hydref 26), darllenwn: Mae'r ysgol yn cynhyddu a'r rhagolygon yn gwella. Ymddengys bod yr Ymneilltuw... 138328 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Frytanaidd oedd y llall. Yr oedd mesur o deimlad drwg cydrhwng pleidwyr yr ysgolion hyn, fel mewn llawer ardal arall. Dyddiau deffroi'r Ymneilltuwyr i gyfle addysg oedd y dyddiau hynny. Ymneilltuwr ydoedd Mr. Adams o reddf ac argyhoeddiad, a bu yntau'n gyfrannog o deimlad Ymneilltuwyr yr ardal dros dymor ei wasanaeth. Yn y logbook (Hydref 26), darllenwn: Mae'r ysgol yn cynhyddu a'r rhagolygon yn gwella. Ymddengys bod yr Ymneilltuwyr yn deffro i'w hawliau. Erbyn dechreu Tachwedd yr oedd y pwyllgor wedi penderfynu gosod yr ysgol dan lywodraeth Bwrdd yn ol y ddeddf newydd, yr hyn a wnaed ym Mawrth 1871. Cawn y geiniog yn peri gofid iddo yma eto: Pwnc dyrus ynglŷn â'r ysgol, y pryd hwnnw, ydoedd cael arian i ddwyn y draul, ac ymddengys bod y prifathro yn gorfod cymryd rhan amlwg i'w casglu. Er nad oedd tâl yr athrawon yn uchel, cafodd y pwyllgor drafferth lawer tro i gwrdd â'r gofyn, a bu cryn ymdrech er clirio pob dyled cyn trosglwyddo'r ysgol i ofal y Bwrdd. Nid oedd y mesurau a gymerid yn dwyn i mewn ond ychydig ar y tro. Wedi gwneuthur yr ysgol yn Ysgol Fwrdd, bu pwnc yr arian eto'n bryder i'r awdurdodau, a disgwylient i'r athro arfer gofal mawr dros geiniogau'r plant. Aeth y dyddiau hynny heibio er cysur a dedwyddwch plant ac athrawon. Nid oedd Mr. Adams y pryd hwn yn teimlo llawer o ddiddordeb mewn symudiadau y tuallan i waith uniongyrchol yr ysgol. Er nad oedd yn gryf o iechyd, cawn iddo hefyd ddechreu ysgol nos ar gyfer<noinclude><references/></noinclude> 28r619dg88ha2z26zv2xo2o5r6x2tmb 138329 138328 2025-06-03T01:41:39Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138329 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Frytanaidd oedd y llall. Yr oedd mesur o deimlad drwg cydrhwng pleidwyr yr ysgolion hyn, fel mewn llawer ardal arall. Dyddiau deffroi'r Ymneilltuwyr i gyfle addysg oedd y dyddiau hynny. Ymneilltuwr ydoedd Mr. Adams o reddf ac argyhoeddiad, a bu yntau'n gyfrannog o deimlad Ymneilltuwyr yr ardal dros dymor ei wasanaeth. Yn y logbook (Hydref 26), darllenwn: Mae'r ysgol yn cynhyddu a'r rhagolygon yn gwella. Ymddengys bod yr Ymneilltuwyr yn deffro i'w hawliau. Erbyn dechreu Tachwedd yr oedd y pwyllgor wedi penderfynu gosod yr ysgol dan lywodraeth Bwrdd yn ol y ddeddf newydd, yr hyn a wnaed ym Mawrth 1871. Cawn y geiniog yn peri gofid iddo yma eto: Pwnc dyrus ynglŷn â'r ysgol, y pryd hwnnw, ydoedd cael arian i ddwyn y draul, ac ymddengys bod y prifathro yn gorfod cymryd rhan amlwg i'w casglu. Er nad oedd tâl yr athrawon yn uchel, cafodd y pwyllgor drafferth lawer tro i gwrdd â'r gofyn, a bu cryn ymdrech er clirio pob dyled cyn trosglwyddo'r ysgol i ofal y Bwrdd. Nid oedd y mesurau a gymerid yn dwyn i mewn ond ychydig ar y tro. Wedi gwneuthur yr ysgol yn Ysgol Fwrdd, bu pwnc yr arian eto'n bryder i'r awdurdodau, a disgwylient i'r athro arfer gofal mawr dros geiniogau'r plant. Aeth y dyddiau hynny heibio er cysur a dedwyddwch plant ac athrawon. Nid oedd Mr. Adams y pryd hwn yn teimlo llawer o ddiddordeb mewn symudiadau y tuallan i waith uniongyrchol yr ysgol. Er nad oedd yn gryf o iechyd, cawn iddo hefyd ddechreu ysgol nos ar gyfer<noinclude><references/></noinclude> 6q41g70htknwhb9i0ux3qfd1qyuc01b 104 69103 138330 2025-06-03T01:43:32Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138330 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>rhai wedi tyfu i oedran. Yr oedd yn aelod gweithgar o Eglwys Sardis. Cynhaliai Ddosbarth Beiblaidd ar fore Sul ar ol y gwasanaeth arferol, a myn rhai eto sôn am y Dosbarth hwnnw a'r gwaith da a gyflawnwyd ynddo. Nid dyna'r waith olaf iddo gael disgyblion ymysg aelodau Eglwys Sardis. Yn ddiweddar y mae Dosbarth Darllen Pobl Ieuainc yr Eglwys a'u hathro (y gweinidog) wedi bod yn myfyrio y rhai a ganlyn o'r llyfrau a ysgrifennodd: Yr Hen a'r Newydd mewn Diwinyddiaeth, Moeseg Gristionogol, Yr Eglwys a Gwareiddiad Diweddar. Bu'n gwasanaethu yng nghyfarfodydd blynyddol yr Eglwys, ymron ar derfyn ei oes, a llawenydd mawr a fu ganddo gael iddo eto ddisgyblion yn aros yn yr ardal a phobl ieuanc yn darllen a mwynhau ei lyfrau. A fynno fyw yn hir bid fyw yn dda.' Er nad oedd yn wael, yr oedd yn wan ei iechyd yn ystod y cyfnod hwn; a chawn ef am ddyddiau yn Rhagfyr 1870, Hydref 1871, a Thachwedd-Rhagfyr 1872, yn analluog i fynd i'r ysgol. O'r diwedd (Rhagfyr 1872) torrodd ei iechyd i lawr yn hollol, a bu'n rhaid i'w frawd, Mr. Richard Adams, ddyfod i lenwi ei le hyd ddiwedd y tymor. Atgof ei hen ddisgyblion amdano y pryd hwn yw, mai dyn ieuanc bregus o gorff ydoedd, tal, myfyrgar ei duedd, yn cerdded drwy'r ysgol fel petâi ei feddwl ymhell o'r ysgol a'i gwaith. Wedi gadael yr ysgol y waith hon, nid aeth yn ol iddi mwy. Nid oedd ei ddisgyblion ymhell o'u lle pan awgryment bod ei feddwl ymhell o'r ysgol a'i gwaith, a dîau i'w iechyd dorri i lawr, nid oblegid gwaith yr ysgol yn unig nac yn bennaf, ond am ei fod yn llosgi deupen y gannwyll. Yr oedd ei gydwybod yn rhy lednais i beidio â gwneuthur ei oreu yn yr ysgol; ond ni allai roddi ei<noinclude><references/></noinclude> r36x8qlgp42gv4hw6rxgqcth55z4xld 104 69104 138331 2025-06-03T01:45:29Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138331 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>oreu iddi gan nad oedd ei oreu ef a'i goreu hi'n cydgordio. Y gwir yw na anwyd mohono i fod yn feistr ar ysgol bob dydd; er y meddai, fel artists a specialists yn gyffredin, amynedd di ben draw ym maes ei ddiddordeb, âi llafur ynglŷn â manylion eraill yn drybestod dan ei ddwylo. Ac felly y bu drwy ei fywyd; gwyddom iddo wrthod mwy nag un post o bwys, a golygyddiaeth mwy nag un cyfnodolyn am y tynasent ef allan o linell ei brif ddiddordeb. A hyd yn oed y tu mewn i gylch ei weinidogaeth, dywed Mr. Crowther ei fod yn fwy cartrefol yn y dosbarth a astudiai Butler's Analogy yn Hawen na chyd â'r plant, pan ymwelai â'u dosbarthau hwy. Yr ydym yn ddyledus i'r Parch. O. Lloyd Owen, Pontypridd, am a ganlyn:— Y cof cyntaf sy gennyf amdano ydyw iddo ddyfod i Abererch i bregethu, ar noswaith yn yr wythnos, ers hanner can mlynedd neu ragor yn ol, pan oedd yn ysgolfeistr—yn Ystradgynlais os wyf yn cofio'n iawn. Beth a'i dug y ffordd honno nis gwn, ond gwn iddo wneuthur argraff arbennig ar yr ychydig bobl a'i gwrandawai, ac ar fy nhad yn neilltuol, yr hwn '—goddefer imi ddywedyd—oedd yn eithriadol o graff i adnabod, ac i ganfod ''good points'' pregethwr. Cofiaf yn dda ei farn ef am y gŵr ifanc diarth a ddaeth heibio ar ei sgawt. Dyna bregethwr gwahanol i bob pregethwr arall; dydw i ddim yn deyd i fod o'n well na phob un arall, ond rydw i'n deyd nad ydi o ddim yr un fath â phob un arall, ac am hynny os cawn ni fyw neu ynte' hefyd mi gawn i glywed o eto.' Gwir a ddywedodd—nid ydoedd, na'r pryd hynny na byth wedi hynny, mewn meddwl na dywedyd na gwrando, yr un fath â neb arall; yr oedd hyn yn nodweddiadol iawn ohono. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> dv4f60ezch2fmblmbunm9jss522zlxe 138332 138331 2025-06-03T01:45:56Z AlwynapHuw 1710 138332 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>oreu iddi gan nad oedd ei oreu ef a'i goreu hi'n cydgordio. Y gwir yw na anwyd mohono i fod yn feistr ar ysgol bob dydd; er y meddai, fel artists a specialists yn gyffredin, amynedd di ben draw ym maes ei ddiddordeb, âi llafur ynglŷn â manylion eraill yn drybestod dan ei ddwylo. Ac felly y bu drwy ei fywyd; gwyddom iddo wrthod mwy nag un post o bwys, a golygyddiaeth mwy nag un cyfnodolyn am y tynasent ef allan o linell ei brif ddiddordeb. A hyd yn oed y tu mewn i gylch ei weinidogaeth, dywed Mr. Crowther ei fod yn fwy cartrefol yn y dosbarth a astudiai ''Butler's Analogy'' yn Hawen na chyd â'r plant, pan ymwelai â'u dosbarthau hwy. Yr ydym yn ddyledus i'r Parch. O. Lloyd Owen, Pontypridd, am a ganlyn:— Y cof cyntaf sy gennyf amdano ydyw iddo ddyfod i Abererch i bregethu, ar noswaith yn yr wythnos, ers hanner can mlynedd neu ragor yn ol, pan oedd yn ysgolfeistr—yn Ystradgynlais os wyf yn cofio'n iawn. Beth a'i dug y ffordd honno nis gwn, ond gwn iddo wneuthur argraff arbennig ar yr ychydig bobl a'i gwrandawai, ac ar fy nhad yn neilltuol, yr hwn '—goddefer imi ddywedyd—oedd yn eithriadol o graff i adnabod, ac i ganfod ''good points'' pregethwr. Cofiaf yn dda ei farn ef am y gŵr ifanc diarth a ddaeth heibio ar ei sgawt. Dyna bregethwr gwahanol i bob pregethwr arall; dydw i ddim yn deyd i fod o'n well na phob un arall, ond rydw i'n deyd nad ydi o ddim yr un fath â phob un arall, ac am hynny os cawn ni fyw neu ynte' hefyd mi gawn i glywed o eto.' Gwir a ddywedodd—nid ydoedd, na'r pryd hynny na byth wedi hynny, mewn meddwl na dywedyd na gwrando, yr un fath â neb arall; yr oedd hyn yn nodweddiadol iawn ohono. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> e2zn87m7du63gse2zu1xq78x3r6p7wn 104 69105 138333 2025-06-03T01:47:37Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138333 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Cawn iddo ennill gwobr o £4/4/0 yn Eisteddfod Brynaman yn 1873 am bryddest ar " Yr Anialwch," dan feirniadaeth Islwyn. Yn ol Gwydderig,1 ymneilltuodd Watcyn Wyn oddiar bwyllgor yr Eisteddfod hon er mwyn cystadlu. Yn ol y feirniadaeth, yr oedd gan un cystadleuydd "awen fawr," heb fod yn " goeth"; yr oedd y buddugwr yn fwy coeth a thlws. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> fu5a413y337erkbi0xewrmgtj6peetx 104 69106 138334 2025-06-03T01:48:04Z AlwynapHuw 1710 /* Heb destun */ 138334 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 69107 138336 2025-06-03T01:57:00Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138336 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|IV.—COLEG Y BRIFYSGOL. }}}} TREULIODD y flwyddyn 1873, mae'n debig, i adnewyddu ei nerth a barddoni, a pharatoi ar gyfer arholiad Coleg Aberystwyth. Yr oedd wedi gosod ei fryd ar ennill ei radd ym Mhrifysgol Llundain; oedd â'i lygaid ar y nod hon yn y Bryn, ac Abertawe, ac Ystradgynlais, ac yn awr gwelodd gyfle i sylweddoli ei obeithion. Llwyddodd i ennill Exhibition o 10 yn arholiad Ionawr 1874; a'r Hydref dilynol enillodd Ysgoloriaeth David Davies, £40 y flwyddyn am dair blynedd. Ac o ddarllen rhwng y llinellau yn ei farwnad i'w dad, gallwn gasglu bod ennill yr ysgoloriaeth hon yn fater bywyd yn addysgol iddo ef, oblegid cawn i'r hen ŵr aros yn y dref ddiwrnod cyhoeddi'r result yn rhy hwyr i ddal y trên, ond iddo gerdded adref " â chamau llon" yn llawn o "win" llwyddiant ei fab. Ond er bod yr ysgoloriaeth yn fater o bryder iddo ef yn fwy na llawer, nid oedd uwchlaw prisio'r anrhydedd cysylltiedig â hi; ac os oedd yr anrhydedd yn fawr ar y pryd, enillodd ogoniant ychwanegol oddiwrth y llinell ddisglair o ysgolorion ac ''exhibitioners'' a'i dilynodd. Ni raid dywedyd iddo dreulio'i amser yn y Coleg yn ddiwyd a llwyddiannus. Treuliodd ef hefyd yn ddifyr, mewn cwmnïaeth gydnaws. Fel hyn y cân yn 1880: {{Center block/s}} <poem> "Hoff Goleg y Brifysgol! Atgof fyn Ail dreulio'r oriau rhwng dy furiau derch. Gan adnewyddol fwyniant chwydda'r fron Wrth fynd o faes i faes llenyddol ddysg. Tra'n cael ei swyno gan brydferthion fyrdd Mae'r don yn chwarae fyth o gylch dy draed, {{***|5|4em}} </poem><noinclude>{{Div end}}</noinclude> n174m7fkj4qiaa7zxcfp1etuvj5o3ar 138338 138336 2025-06-03T02:13:34Z AlwynapHuw 1710 Wedi gwacáu'r dudalen yn llwyr 138338 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude></noinclude> kj49z7695208rtp8nv1tsa1ljgqhgqd 138339 138338 2025-06-03T02:18:08Z AlwynapHuw 1710 138339 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" />{{Center block/s}}</noinclude><poem> Tra ninnau yr efrydwyr oddimewn Yn rhyw eilfyddu nwyd yr oriog fôr Mor llawn o nwyf a hoen ag ef ei hun, Ac mor ddireidus hefyd ambell dro." </poem> {{Div end}} <br> Enillodd ei radd B.A. yn 1877, y cyntaf i'w ennill ym Mhrifysgol Llundain yn uniongyrchol o'r Coleg. Enillodd hefyd y "''Cobden Club Prize''" mewn Economeg yn 1876, a'r "''Shakespeare Society Prize''" am draethawd ar ''Hamlet'' yn 1878. Dengys hyn nad oedd yn ei gyfyngu ei hun i lwybr cul y B.A. A phan fyddai ar ei wyliau gartref, wedi treulio'r bore mewn astudiaeth yn ei ystafell, arferai dreulio'r prynhawn ar Alltycrib neu le unig arall gyd â Shakespeare, neu Goethe, neu Carlyle—a'i gyfaill Mr. Richard Jones. Yr oedd yr hyn a ddarllenid ac a drinid yn aml yn dal perthynas â'i arholiadau: yr oedd eisoes wedi darganfod bod siarad ag arall ar bwnc—peth yr oedd yn hoff ohono bob amser—yn help i'w ddatrys a'i gymhathu. Ond nid dyna amcan y gwmnïaeth brynhawnol hon: wrth fynd allan i'r mynydd ceisiai fynd allan o lwybr cul ei astudiaeth. Ni a'i cawn hefyd, yn 1877, yn ennill Cadair Powys (yn Eisteddfod Cemmaes Road) am bryddest ar "Addysg." Dengys y bryddest hon, a gyhoeddwyd gyd â chyfansoddiadau eraill Eisteddfod Powys, nad oedd yn ei ymchwil am addysg wedi esgeuluso y ddawn farddonol oedd ynddo. Rhoddir y dyfyniadau a ganlyn, fodd bynnag, nid oblegid eu gwerth barddonol, ond am y rhoddant inni ei olygiad ar swyddogaeth "Addysg" (ei addysg ei hun hefyd, bid siŵr) a syniadau nodweddiadol ohono ar bethau eraill. Yn y caniad cyntaf cawn ddyn ieuanc yn cwyno: {{center block| <poem> "Mae Llyfr Natur imi yn rhôl seliedig, A Theml Addysg rhagof yn glôedig.' </poem> }} <br><noinclude></noinclude> gdsrvphqgqul1m5b7k7avl35ln33wpe 104 69108 138337 2025-06-03T02:13:22Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138337 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|IV.—COLEG Y BRIFYSGOL. }}}} TREULIODD y flwyddyn 1873, mae'n debig, i adnewyddu ei nerth a barddoni, a pharatoi ar gyfer arholiad Coleg Aberystwyth. Yr oedd wedi gosod ei fryd ar ennill ei radd ym Mhrifysgol Llundain; oedd â'i lygaid ar y nod hon yn y Bryn, ac Abertawe, ac Ystradgynlais, ac yn awr gwelodd gyfle i sylweddoli ei obeithion. Llwyddodd i ennill Exhibition o 10 yn arholiad Ionawr 1874; a'r Hydref dilynol enillodd Ysgoloriaeth David Davies, £40 y flwyddyn am dair blynedd. Ac o ddarllen rhwng y llinellau yn ei farwnad i'w dad, gallwn gasglu bod ennill yr ysgoloriaeth hon yn fater bywyd yn addysgol iddo ef, oblegid cawn i'r hen ŵr aros yn y dref ddiwrnod cyhoeddi'r result yn rhy hwyr i ddal y trên, ond iddo gerdded adref " â chamau llon" yn llawn o "win" llwyddiant ei fab. Ond er bod yr ysgoloriaeth yn fater o bryder iddo ef yn fwy na llawer, nid oedd uwchlaw prisio'r anrhydedd cysylltiedig â hi; ac os oedd yr anrhydedd yn fawr ar y pryd, enillodd ogoniant ychwanegol oddiwrth y llinell ddisglair o ysgolorion ac ''exhibitioners'' a'i dilynodd. Ni raid dywedyd iddo dreulio'i amser yn y Coleg yn ddiwyd a llwyddiannus. Treuliodd ef hefyd yn ddifyr, mewn cwmnïaeth gydnaws. Fel hyn y cân yn 1880: {{Center block/s}} <poem> "Hoff Goleg y Brifysgol! Atgof fyn Ail dreulio'r oriau rhwng dy furiau derch. Gan adnewyddol fwyniant chwydda'r fron Wrth fynd o faes i faes llenyddol ddysg. Tra'n cael ei swyno gan brydferthion fyrdd Mae'r don yn chwarae fyth o gylch dy draed, {{***|5|4em}} </poem><noinclude>{{div end}}</noinclude> 41e41xbyc818qzx7h0lsgtxomwyev4f 104 69109 138340 2025-06-03T02:38:31Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138340 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Eithr dihuna {{center block| <poem> "Fel un a gadd ei eni i fywyd uwch Yn atgyfodi o aeafol gwsg Blynyddoedd o farweidd-dra pwl, diddysg, Yn ysbryd newydd mewn ysbrydol fyd." </poem> }} Yn yr ail ganiad disgrifir y canlyniadau: {{center block| <poem> "Ag ysgafn droed, a'i fynwes yn ymchwyddo, Cyfeiria i'r Athrofa i fyfyrio; Ymegyr newydd fyd o'i flaen yr awron, A newydd gudd alluoedd yn ei galon, Fel un yn graddol esgyn llechwedd mynydd Newidiol gylcharlunfa wela beunydd." </poem> }} Dyma swyddogaeth "Addysg": {{center block| <poem> "Y garw farmor roddir inni yn ddefnydd, Ond Addysg sydd i'w gynio'n ddelw ysblennydd, Rhydd Nef yr hedyn,—ni sydd i'w ddatblygu, Ni thyf planhigion enaid heb eu garddu." </poem> }} Yna cawn y canlyniadau gwrthrychol: {{center block| <poem> "Ei oriau dreulia yng nghwmpeini ei lyfrau Hyawdlaf fud—areithwyr penna'r oesau Sibrydant eu cyfrinion, Ni chydnabydda llyfr wreng a bonedd, Gwerinwr yw—ni foesymgryma i goegedd. Yn urdd-foes llyfrau, ni roir gradd ac urddau I waed a chyfoeth. Dim ond rhagoriaethau Fawrygir yno; ond i bob teilwng rhoddir Llon groesaw pendefigaidd drwy y frodir." </poem> }} Perthyn y myfyriwr felly i'r gymdeithas uchaf o ran bonedd a rhyddid dyrchafedig: {{center block/s}} <poem> Gwestya yn ei dlodi a'i unigedd, Brif urddasolion llên, yr uchaf fonedd, </poem><noinclude>{{Div end}}</noinclude> jekjghx2r2exz4h1d5uq8czcgwzhxws 104 69110 138341 2025-06-03T02:43:27Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138341 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" />{{Center block/s}}</noinclude><poem> (Os ''tlawd'' yw llawn etifedd y gorffennol,— Etifedd cyfoeth mawr y byd meddyliol; Os unig ydyw'r un a fedr siarad A holi dysgedigion penna'r cread.) Mae tywysogion byd y meddwl iddo Yn hoff—gymdeithion, ac yn gweini arno. Mae wedi cael teith—ysgrif gan ddysgeidiaeth I deithio yn hamddenol drwy bob talaith O'r byd meddyliol. . . Wrth gymdeithasu â'r fath freiniol deulu Mae'i galon yn ymburo, yn ymddyrchafu Uwch Rhagfarn, sy'n crebachu'r enaid dynol Fel na all gynnwys ond ei dras enwadol; Uwch dellni ffug—santeiddiol na all weled Rhagoriaeth na gwirionedd mewn arall—gred; Uwch balchter ffug—grefyddol dybia'i enwad Yn gylch am bob gwirionedd yn y cread; Uwch caethter tyn reolau taglyd ffurfiau A rwym—efynna'r meddwl â chredoau." </poem> {{Div end}} <br> Yn y trydydd caniad y mae'r llanc yn clywed llais {{c|"Yn codi o ddirgelion dyfna'i fron,"}} Ac yn sibrwd {{center block| <poem> "Ymbwylla, aros, paid â bod mor hyf, Paid disgwyl gormod wrth ddaearol ddysg; Ar galon, nid ar ben, y byd mae'r bai,— Wellhâ meddyglyn Addysg mohono'n llwyr." </poem> }} <br> Diwedda'r Bryddest fel hyn: {{Center block/s}} <poem> "Mae'n rhaid ymgydnabyddu â Thad gwirionedd Cyn nofia ysbryd dyn mewn llawn dangnefedd. Rhaid iddo addoli Rhywun—rhaid i'r galon Gael llifo'n ffrwd o gariad at ryw Berson. Ah! croesaw, Goleg Iesu—Coleg Cariad Lle rhoddir urdd—radd i'r ''isela'n'' wastad, </poem><noinclude>{{Div end}}</noinclude> 48t30yzs9pe6mhqkd80k2xzmdtj2zht 104 69111 138342 2025-06-03T02:44:34Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138342 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{Center block/s}} <poem> Lle traws-sylweddir llên yn faeth ysbrydol, Lle troir y dynol ynof fi yn Ddwyfol. Ah! dyma'r Addysg a gymhwysa f'ysbryd I fod yn llawn ddinesydd Tragwyddolfyd." </poem> {{Div end}} <br> Os gellir edrych ar y bryddest hon nid yn unig yn gynnyrch dychymig a deall, ond hefyd yn ffrwyth profiad, ac felly yn hunangofiannol, yna yr oedd ef yn ceisio Addysg (1) er mwyn datblygu ei gynheddfau naturiol, ac felly (2) gael allwedd i mewn i drysorfeydd natur a phrif fedd- yliau'r oesoedd, a (3) mwynhau rhyddid oddiwrth gyfyng- iadau rhagfarn a hunandyb. Yn rhifyn cyntaf cyfnodolyn y Coleg yn 1878 ceir yr ysgrif gyntaf o'i eiddo sydd yn ein meddiant, ar "Gredo a Chymeriad," gyd â syniadau tebig i'r rhai a geir yn ei bryddest (gyhoeddedig) gyntaf. Dyma ei phrif bwyntiau: (1) Medd yr hyn a gred dyn â'i holl galon ddylanwad mawr ar ei fywyd. Eto nid yw ond un o amodau tyfiant -fel gwraidd y planhigyn. (2) Y mae gormod o bwys wedi ei gysylltu â chydsyniad deallol â gwirioneddau (neu a dybir eu bod yn wirioneddau). Edrych dynion yn ormodol am arweiniad a sicrwydd at gyfundrefnau ffaeledig y deall dynol yn lle mynd at ffynhonnell gwir- ionedd a bywyd. "Ni ddeuwch ataf fi." Y mae wedi bod yn andwyol i Gristionogaeth godi awdurdod uwch- law rheswm santeiddiedig a chydwybod-traddodiadau'r tadau uwchlaw mewnwelediad dwyfol yr unigolyn. Ond y mae'r adweithiad yn dechreu, diolch i ddylanwad grasol, a chydymdeimlad dynol, goddefgar, oll-gynhwysol y Duw-ddyn. Y mae credoau sydd wedi crofennu a ffurf- iau sydd wedi ymgaregu yn cael eu datgyfanu ac yn rhoddi ffordd i fywyd uwch a dwyfolach. (3) Dylesid edrych ar wyddonwyr fel rhai'n caru'r gwirionedd, ac fel cydweith- wyr â'r Person Dwyfol a awyddai ddatguddio llawer o bethau i'w ddisgyblion. Ffrwyniad ac nid mynegiad<noinclude><references/></noinclude> brvug8hwgasbrmy5bjatmo4g8jkb5wp 138343 138342 2025-06-03T02:45:29Z AlwynapHuw 1710 138343 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{Center block/s}} <poem> Lle traws-sylweddir llên yn faeth ysbrydol, Lle troir y dynol ynof fi yn Ddwyfol. Ah! dyma'r Addysg a gymhwysa f'ysbryd I fod yn llawn ddinesydd Tragwyddolfyd." </poem> {{Div end}} <br> Os gellir edrych ar y bryddest hon nid yn unig yn gynnyrch dychymig a deall, ond hefyd yn ffrwyth profiad, ac felly yn hunangofiannol, yna yr oedd ef yn ceisio Addysg (1) er mwyn datblygu ei gynheddfau naturiol, ac felly (2) gael allwedd i mewn i drysorfeydd natur a phrif fedd- yliau'r oesoedd, a (3) mwynhau rhyddid oddiwrth gyfyng- iadau rhagfarn a hunandyb. Yn rhifyn cyntaf cyfnodolyn y Coleg yn 1878 ceir yr ysgrif gyntaf o'i eiddo sydd yn ein meddiant, ar "Gredo a Chymeriad," gyd â syniadau tebig i'r rhai a geir yn ei bryddest (gyhoeddedig) gyntaf. Dyma ei phrif bwyntiau: (1) Medd yr hyn a gred dyn â'i holl galon ddylanwad mawr ar ei fywyd. Eto nid yw ond un o amodau tyfiant -fel gwraidd y planhigyn. (2) Y mae gormod o bwys wedi ei gysylltu â chydsyniad deallol â gwirioneddau (neu a dybir eu bod yn wirioneddau). Edrych dynion yn ormodol am arweiniad a sicrwydd at gyfundrefnau ffaeledig y deall dynol yn lle mynd at ffynhonnell gwirionedd a bywyd. "Ni ddeuwch ataf fi." Y mae wedi bod yn andwyol i Gristionogaeth godi awdurdod uwchlaw rheswm santeiddiedig a chydwybod-traddodiadau'r tadau uwchlaw mewnwelediad dwyfol yr unigolyn. Ond y mae'r adweithiad yn dechreu, diolch i ddylanwad grasol, a chydymdeimlad dynol, goddefgar, oll-gynhwysol y Duw-ddyn. Y mae credoau sydd wedi crofennu a ffurfiau sydd wedi ymgaregu yn cael eu datgyfanu ac yn rhoddi ffordd i fywyd uwch a dwyfolach. (3) Dylesid edrych ar wyddonwyr fel rhai'n caru'r gwirionedd, ac fel cydweithwyr â'r Person Dwyfol a awyddai ddatguddio llawer o bethau i'w ddisgyblion. Ffrwyniad ac nid mynegiad<noinclude><references/></noinclude> 99ywqh8ikwbu0grd3h5aje7bnkbt0aa