Wicidestun cywikisource https://cy.wikisource.org/wiki/Hafan MediaWiki 1.45.0-wmf.4 first-letter Media Arbennig Sgwrs Defnyddiwr Sgwrs Defnyddiwr Wicidestun Sgwrs Wicidestun Delwedd Sgwrs Delwedd MediaWici Sgwrs MediaWici Nodyn Sgwrs Nodyn Cymorth Sgwrs Cymorth Categori Sgwrs Categori Tudalen Sgwrs Tudalen Indecs Sgwrs Indecs TimedText TimedText talk Modiwl Sgwrs modiwl 0 1360 138321 138026 2025-06-03T01:20:20Z AlwynapHuw 1710 138321 wikitext text/x-wiki {{mawr|''Croeso i '''Wicidestun''', y llyfrgell rydd!''}} {| cellspacing="5px" | width="60%" align= style="border: 1px solid #6688AA; background-color:#FFE4C4; padding:1em;" class="plainlinks"; valign="top"| <div style="float:right;margin-left:0.5em;margin-right:0.5em;margin-top:0.5em"> [[Delwedd:Carl Spitzweg 021.jpg|150px]] </div> Mae '''Wicidestun''' yn storfa o destunau gwreiddiol sy'n [[w:en:Public domain|eiddo cyhoeddus]] neu o dan dermau [[w:cy:Cynnwys rhydd|trwydded agored]] [[:w:cy:Wicipedia:Hawlfraint|CC-BY-SA]]. Mae'r prosiect hwn yn rhan o deulu ehangach [[:en:Sefydliad Wikimedia|Wicimedia]] gan gynnwys [[:en:Creative Commons|Comin Wicimedia]], [[:d:cy:Wiciadur|Wiciadur]] a [[:w:cy:Wicipedia|Wicipedia]]. Erbyn hyn mae gennym ni '''[[Special:Statistics|{{NIFEROERTHYGLAU}}]]''' o weithiau. Gweler [[w:Wicipedia:Cymorth|tudalen help]] a chwaraewch yn y pwll tywod i ddysgu sut allwch '''chi''' olygu ac uwchlwytho testun. <br/> '''Rhai o'n llenorion:''' {{Div col}} : [[:Categori:William Jones (Ehedydd Iâl)|Ehedydd Iâl]] : [[:Categori:Iolo Goch|Iolo Goch]] : [[:Categori:Dafydd Nanmor|Dafydd Nanmor]] : [[:Categori:Lewis Glyn Cothi|Lewis Glyn Cothi]] : [[:Categori:Ann Griffiths|Ann Griffiths]] : [[:Categori:Owen Morgan Edwards| O. M. Edwards]] : [[:Categori:I. D. Hooson| I. D. Hooson]] : [[:Categori:Elizabeth Mary Jones (Moelona)|Moelona]] : [[:Categori:William Williams, Pantycelyn|William Williams, Pantycelyn]] : [[:Categori:Richard Griffith (Carneddog)|Richard Griffith (Carneddog)]] {{Div col end}} '''Rhai o'n Categorïau:''' <br/> *[[:Categori:Llyfrau|Llyfrau]] *[[:Categori:Barddoniaeth|Barddoniaeth]] *[[:Categori:Rhyddiaith|Rhyddiaith]] *[[:Categori:Testunau crefyddol|Testunau crefyddol]] *[[:Categori:Adolygiadau|Adolygiadau]] *[[:Categori:Llyfrau Ab Owen|Cyfres y Fil a Llyfrau Ab Owen]] *[[:Categori:Testunau cyfansawdd|Testunau cyfansawdd]] (Y modd gorau i lawrlwytho testynau ar gyfer e-ddarllenwyr) '''<big>[[Testunau sydd angen eu gwirio]]</big>''' | rowspan="2" width="30%" style="border: 1px solid #6688AA; background-color:#FFFFFF; padding:1em;" valign="top"| {|width="*" | '''Rhai o'n gweithiau diweddaraf:''' *[[Bugail y Bryn|Bugail y Bryn gan Moelona]] *[[Bil y Gymraeg ac Addysg|Bil y Gymraeg ac Addysg (Cymru) 2025 gan Senedd Cymru]] *[[Y Fainc Sglodion|Y Fainc Sglodion gan John William Jones]] *[[Beirdd y Berwyn 1700-1750|Beirdd y Berwyn 1700-1750 gol O. M. Edwards]] *[[Y Geilwad Bach|Y Geilwad Bach gan Lewis Davies, y Cymer]] *[[Murmuron Awen|Murmuron Awen gan Robert Roberts (Gwaenfab)]] *[[Clawdd Terfyn|Clawdd Terfyn gan Robert Dewi Williams]] *[[Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol II|Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol II gan Owen Wynne Jones (Glasynys)]] *[[Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol I|Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol I gan Owen Wynne Jones (Glasynys)]] *[[Cofiant, neu Hanes bywyd a marwolaeth y Parch. Thomas Jones, Dinbych|Cofiant y Parch. Thomas Jones, Dinbych gan Thomas Jones, Dinbych]] *[[Chydig ar Gof a Chadw|Chydig ar Gof a Chadw gan William Thomas Edwards (Gwilym Deudraeth)]] *[[Hugh Owen Bronyclydwr Apostol y Gogledd|Hugh Owen Bronyclydwr Apostol y Gogledd gan Zachary Mather]] *[[Siôn Gymro (llyfr)|Siôn Gymro (llyfr) gan Ben Davies, Pant-teg]] *[[Cofiant Watcyn Wyn|Cofiant Watcyn Wyn gan Penar Griffiths]] *[[Yr Awen Barod|Yr Awen Barod gan William Thomas Edwards (Gwilym Deudraeth)]] *[[Goronwy ar Grwydr 1, Italia Dlos|Goronwy ar Grwydr 1, Italia Dlos gan Goronwy Jones, Prestatyn]] {{c|🙝&nbsp;🙟}} <gallery> Ll Du C Bawd.png|'''[[Llyfr Du Caerfyrddin]]''' Delwedd:Llyfr Aneirin.png|'''[[Llyfr Aneirin]]''' </gallery> {{c|🙝&nbsp;🙟}} ... a nifer o gerddi: *[[Yr Wylan]] gan Dafydd ap Gwilym *[[Y Drindod]] gan Dafydd ap Gwilym *[[Beibl]] *[[Y Nefoedd Uwch fy Mhen]] gan Ehedydd Iâl *[[Stafell Gynddylan]] *[[Syr Hywel y Fwyall]] *[[Cystal am ofal im yw]] *[[Y Llafurwr]] *[[Hen Benillion]] *[[Ar ôl i fy Nghariad Farw]] *[[Wrth y drws, un a'i grwth drwg]] *[[Marwnad Siôn y Glyn]] gan Lewis Glyn Cothi *[[Ymddiddan Rhwng Dau Fardd]] *[[Ymddiddan Rhwyng Cymro a Saesnes]] *[[Gorhoffedd (Hywel ab Owain Gwynedd)]] *[[Englynion y Beddau]] {{c|🙝&nbsp;🙟}} '''Cymuned'''<br /> [[Wicitestun:Y Sgriptoriwm|Y Sgriptoriwm]] <br /> |-- |} |- | style="border: 1px solid #6688AA; background-color:#EEE9E9; padding:1em;" valign="top"| '''Ychwanegwch:''' [[Delwedd:Flag of Wales (1959–present).svg|200px|right]] Mae ar y safle hwn nifer o destunau o weithiau agored, di-hawlfraint neu weithiau lle mae eu hawlfraint wedi hen orffen. Os ydych am ychwanegu cerddi neu ryddiaeth gwnewch hynny - os ydych yn gwbwl sicr mai chi yw perchennog eu hawlfraint neu fod yr awdur wedi marw ers dros 70 o flynyddoedd. Am ragor am yr hyn y cewch ei gynnwys yma, darllenwch [[Wicidestun:Beth i'w roi ar Wicidestun?]] Os mai dod yma i bori ydych—mwynhewch y wledd! |} 2zdbwpp5ho3hp1oqtflq69xmvzwp3zx 2 3113 138125 138113 2025-06-02T13:43:38Z AlwynapHuw 1710 /* Llinellau */ 138125 wikitext text/x-wiki Angen gwirio [[:Categori:Deleteme]] yn rheolaidd! ==Categoriau uwchlwytho comin== {{Div col|3}} *Uploads by User:AlwynapHuw *Literature of Wales *Novels in Welsh *Books from Wales *Poetry books from Wales *Poetry of Wales *Plays from Wales *Welsh poets *History books from Wales *History of Wales by historic county‎ *Book covers from Wales‎ *Folklore of Wales *Mythology of Wales *Welsh National Assembly Acts *Welsh Parliament Acts *Biographical compilations *Christianity in Wales *Theologians from Wales *Undeb yr Annibynwyr Cymraeg *History of towns in Wales *Music of Wales *Welsh musicians *Politics of Wales *Wikipedia screenshots {{Div end}} ==Cerdd== <nowiki><poem></nowiki></br> </br> <nowiki></poem></nowiki> <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> ===Cadw canoli dros nifer o dudalennau=== [https://en.wikisource.org/wiki/Help:Page_breaks#Tables_across_page_breaks| am dablau dros nifer o dud] ====Tud 1af==== Ar y dalen<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalennau canol==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalen olaf==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ===Canoli=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br><nowiki><poem></nowiki><br><nowiki></poem></nowiki><br><nowiki>}}</nowiki><br><nowiki><br></nowiki> {{center block| <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <br> <br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki><br> <nowiki><br></nowiki> <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Dyfynodau mewn cerdd=== <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki> I gadw dyfynodau allan o ganoli cerdd Mae {{center block| <poem> <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki>Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn creu {{center block| <poem> {{fqm|"}}Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn hytrach na {{center block| <poem> "Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} ==Tablau== ===Llinell gyntaf tabl canol heb ymylau=== <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki> efo hyd tabl <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:260px"</nowiki> hyd colofn <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki><br> <nowiki>|-</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>|-</nowiki> ===Tabl dros nifer o dudalenau llyfr=== Enghraifft o dabl drost nifer o dudalenau [[Tudalen:Hanes Gwareiddiad.djvu/135]] Rhoi elfenau agor tabl yn y bocs pennyn (heb yr |- olaf). Rhoi:<br> <nowiki>{{nopt}}</nowiki><br> |- ar y dalen o flaen y tabl a <nowiki>{{nop}}</nowiki> ar y dalen ar ôl y tabl Rhoi elfenau cau tabl yn y bocs troedyn ==Fformatio== <nowiki>Ctrl+|=<nowiki>Rhowch destun heb ei fformatio yma</nowiki></nowiki> <nowiki>Ctrl+i=''Testun italig''</nowiki> <nowiki>Ctrl+b='''Testun trwm'''</nowiki> <nowiki>Ctrl+<=_{Testun isysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+>=^{Testun uwchysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+k=Mewnosod dolen</nowiki> <nowiki>{{uc|abcdefg}}</nowiki> {{uc|abcdefg}} <nowiki>{{lc|ABCDEFG}}</nowiki> {{lc|ABCDEFG}} <nowiki>{{Canoli| }} neu {{c| }}</nowiki> <nowiki>{{right|}}</nowiki> <nowiki>{{Underline|}}</nowiki> <nowiki>{{Div col}}</nowiki></br><nowiki>{{Div col end}}</nowiki> ===Maint=== Testun<br> <nowiki>{{bach|}}</nowiki> {{bach|Testun}}<br> <nowiki>{{Mawr|}}</nowiki> {{Mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{M-mawr|}}</nowiki>{{M-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mm-mawr|}}</nowiki>{{Mm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmmm-mawr|Testun}}<br> ===Bwlch=== <nowiki>{{bwlch}}</nowiki> yn creu bwlch{{bwlch}}2em rhwng geiriau<br> <nowiki>{{bwlch|5em}}</nowiki> yn creu{{bwlch|5em}}bwlch mwy rhwng geiriau (gellir newid y rhif "em" yn ôl y gofyn. em = hyd y briflythyren M yn y ffont sy'n cael ei ddefnyddio <nowiki>{{bwlch|5em}}=</nowiki>''tua'' hyd MMMMM) <nowiki>{{c|{{bwlch|5em}}</nowiki> ==Llinellau== <nowiki>{{lein|15em}}</nowiki>{{lein|15em}} <nowiki>{{bar|6}}</nowiki> {{bar|6}}llinell heb ei ganoli <nowiki><s></nowiki><s>llinell</s><nowiki></s></nowiki> <nowiki>{{Sfrac|3|2}}</nowiki> yn rhoi {{Sfrac|3|2}} <nowiki>{{rule|height=4px}}</nowiki> {{rule|height=4px}} <nowiki>{{rule}}</nowiki> {{rule}} <nowiki>{{rule|height=4px}}{{rule}}</nowiki> {{rule|height=4px}}{{rule}} Llinell nodau: <nowiki>{{***|5}}</nowiki> (dewis rhif y * sydd angen){{***|5}} <nowiki>{{***|5|4em}}</nowiki> yn newid hyd y bwlch rhwng y nodau {{***|5|4em}} <nowiki>{{***|5|char=@}} {{***|5|3em|char=x}} {{***|5|4m|char=♥}}</nowiki> ac ati, yn ffeirio * am nod arall{{***|5|char=@}}{{***|5|char=x}}{{***|5|3em|char=♥}} nodau mwy: <nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}}</nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}} ==Priflythrenau == [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/priflythrennau]] <nowiki>{{Initial|[[File:Dringo'r Andes M.jpg|50px]]}}</nowiki> <nowiki>{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|50px]]}}</nowiki> {{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|55px]]}}LAIN o wlad ydyw yr hyn a elwir 'Rhwng y Ddwy Afon,' ar gwr De-Orllewinol Sir Feirionydd, oddentu deuddeng milldir o led, a deunaw neu ugain milldir o hyd, rhwng dwy afon, sef yr Afon Mawddach ac Afon Dyfi. Ymestyna o ran ei hyd o Lwyngwril i gwr uchaf Aberllyfeni, a'i lled o Arthog i Bennal. Amgylchynir y rhandir o du y Gorllewin gan ran o'r môr a elwir Cardigan Bay; o du y Dwyrain, gan Gadair Idris, a Llyn Tal-y-llyn; o du y Gogledd, gan yr Afon Mawddach, neu Afon yr Abermaw; o du y De, gan Afon Dyfi. Ac o'r tu arall i Afon Dyfi ===Dropinitial=== <nowiki>{{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim</nowiki> {{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim ==Lliw== <nowiki>{{color|red|Testun}}</nowiki> {{color|red|Testun Coch}}<br> <nowiki>{{color|green|Testun}}</nowiki> {{color|green|Testun Gwyrdd}} {{color|darkred|darkred}} {{color|maroon|maroon}} {{color|orange|orange}} {{color|yellow|yellow}} {{color|lime|lime}} {{color|olive|olive}} {{color|teal|teal}} {{color|aqua|aqua}} {{color|blue|blue}} {{color|navy|navy}} {{color|indigo|indigo}} {{color|violet|violet}} {{color|fuchsia|fuchsia}} {{color|purple|purple}} {{color|RebeccaPurple|RebeccaPurple}} {{color|greyed|greyed}} {{color|silver|silver}} Mae black a white hefyd ar gael ond braidd yn afraid <nowiki>{{serif|Serif text here}}</nowiki><br>{{serif|FFONT Serif}} ==Linc i destun iaith arall== <nowiki>[[:en:The_Song_of_Hiawatha|Hiawatha'']]</nowiki> ==Bracedi Cyrliog== Defnyddio "Golygu cod" i weld y cod {| | Item 1 | rowspan=2|{{brace2|2|r}}targed |- | Item 2 |} {| | Item 1 | rowspan=3|{{brace2|4|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |} {| | Item 1 | rowspan=4|{{brace2|6|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |- | Item 4 |- |} Canoli. Defnyddio: <nowiki>{{|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;</nowiki> ar y rhes uchaf {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |} Cael y bracedi mewn rhes fertigol {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |- | Moron | rowspan=4|{{brace2|5|r}}Llysiau |- | Tatws |- | Maip |- |Bresych Brwsel |} ==Cyfeiriadau== <nowiki>=={{Cyfeiriadau}}==</nowiki></br><nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki>==Ffynhonnell==</nowiki></br> <nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Paragraff mewn <nowiki><ref></ref></nowiki>=== <nowiki>{{Paragraph break}}</nowiki>{{Paragraph break}} neu <nowiki>{{prbr}}</nowiki> ==Dyfynnu== <nowiki>{{dyfyniad| }}</nowiki> {{dyfyniad|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} neu <nowiki>{{quote| }}</nowiki> i hepgor y "" cyrliog glas {{quote|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} ==Diwedd/Dechrau Adran== <nowiki>## Diwedd A ##</nowiki> <nowiki>## Dechrau B ##</nowiki> tosection="Diwedd A" fromsection="Dechrau B" fromsection="aaa" tosection="bbb" <nowiki>==Nodiadau==</nowiki> <br> <nowiki><references/></nowiki> ==Gorffen paragraff ar waelod tudalen== (ar linell newydd)¶ <br> ¶ <br> <nowiki>{{nop}}</nowiki> ===Gorffen pennill cerdd=== <nowiki></br></nowiki> ==Llyfrau i'w gwneud== * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/ Llyfrau ar y gweill]] * [[Rhestr o dudalennau Indecs]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Pwll Tywod]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Cychwyn llyfr]] * [[Llyfrau wedi eu cyhoeddi sydd angen gwirio]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Indecs ar ei hanner]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau wedi eu Cyhoeddi mewn melyn]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Camau Cymorth]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau 2025]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Blociau Ab Owen]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Lyfrau Hathi wedi 1900]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau/Ab Owen]] * [[Cod cerddi ac englynion]] ==Cynwys darlun o dudalen llyfr== [https://croptool.toolforge.org/? Crop Tool] <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|bawd|tudalen=1]]</nowiki> <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|canol|600px|tudalen=1]]</nowiki> ==Bocs sylw ar yr ochor== <nowiki>{{Sidebox|Drych feddyliau byw.}}</nowiki> <nowiki>{{Sidebox|Gwladgarwch.|right}}</nowiki> Yr oedd wedi cael y fantais oreu i weled beth godai Gymru hefyd, treuliodd ei febyd yn nyffryn y Dyfrdwy ac ar lethrau'r Berwyn, a deffrodd ei feddwl tra'n astudio cyfraith yn Llundain, a thra'n dwyn arfau y milwr oedd wedi {{Sidebox|Drych feddyliau byw.}} crwydro mwyaf, mae'n debig, o holl filwyr yr oes. Ond cafodd gyfleustra hefyd. Prun bynnag a oedd hynny wrth ei fodd ai peidio, rhoddwyd angenrhaid arno i arwain cenedl, a chenedl fwy unol nag a welwyd ar fynyddoedd Cymru erioed o'r blaen. Tybiodd ef ei fod yn codi tarian ac yn dadweinio cledd Llywelyn, ac yr oedd yn credu'n gryf fod gwaed hen dywysogion Cymru yn ei wythienau. Yr oedd ysfa am wybodaeth yn y byd hefyd. Yr oedd y dwyrain yn dechre tywallt ei thrysorau i'r gorllewin; yr oedd {{Sidebox|Gwladgarwch.|right}} Cyngor Vienne, yn 1311, wedi argymell dysgu Hebraeg, Caldaeg, ac Arabaeg. Yr oedd dysg yr Eidal yn anterth ei gogoniant, yr oedd y ganrif y ganwyd Owen Glyn Dŵr ynddi wedi gweled blodeuad Dante, Petrarca, a Boccaccio. Yn Ffrainc, yr oedd athroniaeth a meddyginiaeth yn eu llawn flodau, a'r ddrama'n dechre. Yn yr Almaen, yr oedd cyfnod y prifysgolion yn dilyn cyfnod y serch ganeuon; sylfaenwyd prifysgol Heidelburg. Yn Lloegr, yr oedd Chaucer a Langlande yn cyd—fyw âg Owen Glyn Dŵr; a hwyrach i'r yswain Cymreig weled Wyclif, seren fore'r Diwygiad. Yn ystod y ganrif hon,—y bedwaredd ar ddeg, sylfaenwyd deunaw o brifysgolion newydd. ==Rhifau Rhufeinig== <nowiki> <pagelist</nowiki><br> 1to9=-<br> 10to20=roman 10=1<br> 21=1 /> ==Trwyddedau== <poem> <nowiki>{{Pd-old}}</nowiki> Awdur wedi marw dros 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> Awdur wedi marw rhwng 70 a 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-US-expired}}</nowiki> Gweithiau a gyhoeddwyd cyn {{#expr:{{CURRENTYEAR}}-95}}, hyd yn oed pe boed yr awdur wedi marw ar ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> <nowiki>{{OGL3}}</nowiki> Llywodraeth y DU neu Gymru </poem> ==Ystadegau== [[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikisource/Table]] 7g11nu7jjvx9n9upy1b2hog8znn5z91 138126 138125 2025-06-02T13:48:05Z AlwynapHuw 1710 /* Linc i destun iaith arall */ 138126 wikitext text/x-wiki Angen gwirio [[:Categori:Deleteme]] yn rheolaidd! ==Categoriau uwchlwytho comin== {{Div col|3}} *Uploads by User:AlwynapHuw *Literature of Wales *Novels in Welsh *Books from Wales *Poetry books from Wales *Poetry of Wales *Plays from Wales *Welsh poets *History books from Wales *History of Wales by historic county‎ *Book covers from Wales‎ *Folklore of Wales *Mythology of Wales *Welsh National Assembly Acts *Welsh Parliament Acts *Biographical compilations *Christianity in Wales *Theologians from Wales *Undeb yr Annibynwyr Cymraeg *History of towns in Wales *Music of Wales *Welsh musicians *Politics of Wales *Wikipedia screenshots {{Div end}} ==Cerdd== <nowiki><poem></nowiki></br> </br> <nowiki></poem></nowiki> <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> ===Cadw canoli dros nifer o dudalennau=== [https://en.wikisource.org/wiki/Help:Page_breaks#Tables_across_page_breaks| am dablau dros nifer o dud] ====Tud 1af==== Ar y dalen<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalennau canol==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalen olaf==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ===Canoli=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br><nowiki><poem></nowiki><br><nowiki></poem></nowiki><br><nowiki>}}</nowiki><br><nowiki><br></nowiki> {{center block| <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <br> <br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki><br> <nowiki><br></nowiki> <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Dyfynodau mewn cerdd=== <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki> I gadw dyfynodau allan o ganoli cerdd Mae {{center block| <poem> <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki>Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn creu {{center block| <poem> {{fqm|"}}Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn hytrach na {{center block| <poem> "Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} ==Tablau== ===Llinell gyntaf tabl canol heb ymylau=== <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki> efo hyd tabl <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:260px"</nowiki> hyd colofn <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki><br> <nowiki>|-</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>|-</nowiki> ===Tabl dros nifer o dudalenau llyfr=== Enghraifft o dabl drost nifer o dudalenau [[Tudalen:Hanes Gwareiddiad.djvu/135]] Rhoi elfenau agor tabl yn y bocs pennyn (heb yr |- olaf). Rhoi:<br> <nowiki>{{nopt}}</nowiki><br> |- ar y dalen o flaen y tabl a <nowiki>{{nop}}</nowiki> ar y dalen ar ôl y tabl Rhoi elfenau cau tabl yn y bocs troedyn ==Fformatio== <nowiki>Ctrl+|=<nowiki>Rhowch destun heb ei fformatio yma</nowiki></nowiki> <nowiki>Ctrl+i=''Testun italig''</nowiki> <nowiki>Ctrl+b='''Testun trwm'''</nowiki> <nowiki>Ctrl+<=_{Testun isysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+>=^{Testun uwchysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+k=Mewnosod dolen</nowiki> <nowiki>{{uc|abcdefg}}</nowiki> {{uc|abcdefg}} <nowiki>{{lc|ABCDEFG}}</nowiki> {{lc|ABCDEFG}} <nowiki>{{Canoli| }} neu {{c| }}</nowiki> <nowiki>{{right|}}</nowiki> <nowiki>{{Underline|}}</nowiki> <nowiki>{{Div col}}</nowiki></br><nowiki>{{Div col end}}</nowiki> ===Maint=== Testun<br> <nowiki>{{bach|}}</nowiki> {{bach|Testun}}<br> <nowiki>{{Mawr|}}</nowiki> {{Mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{M-mawr|}}</nowiki>{{M-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mm-mawr|}}</nowiki>{{Mm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmmm-mawr|Testun}}<br> ===Bwlch=== <nowiki>{{bwlch}}</nowiki> yn creu bwlch{{bwlch}}2em rhwng geiriau<br> <nowiki>{{bwlch|5em}}</nowiki> yn creu{{bwlch|5em}}bwlch mwy rhwng geiriau (gellir newid y rhif "em" yn ôl y gofyn. em = hyd y briflythyren M yn y ffont sy'n cael ei ddefnyddio <nowiki>{{bwlch|5em}}=</nowiki>''tua'' hyd MMMMM) <nowiki>{{c|{{bwlch|5em}}</nowiki> ==Llinellau== <nowiki>{{lein|15em}}</nowiki>{{lein|15em}} <nowiki>{{bar|6}}</nowiki> {{bar|6}}llinell heb ei ganoli <nowiki><s></nowiki><s>llinell</s><nowiki></s></nowiki> <nowiki>{{Sfrac|3|2}}</nowiki> yn rhoi {{Sfrac|3|2}} <nowiki>{{rule|height=4px}}</nowiki> {{rule|height=4px}} <nowiki>{{rule}}</nowiki> {{rule}} <nowiki>{{rule|height=4px}}{{rule}}</nowiki> {{rule|height=4px}}{{rule}} Llinell nodau: <nowiki>{{***|5}}</nowiki> (dewis rhif y * sydd angen){{***|5}} <nowiki>{{***|5|4em}}</nowiki> yn newid hyd y bwlch rhwng y nodau {{***|5|4em}} <nowiki>{{***|5|char=@}} {{***|5|3em|char=x}} {{***|5|4m|char=♥}}</nowiki> ac ati, yn ffeirio * am nod arall{{***|5|char=@}}{{***|5|char=x}}{{***|5|3em|char=♥}} nodau mwy: <nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}}</nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}} ==Priflythrenau == [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/priflythrennau]] <nowiki>{{Initial|[[File:Dringo'r Andes M.jpg|50px]]}}</nowiki> <nowiki>{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|50px]]}}</nowiki> {{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|55px]]}}LAIN o wlad ydyw yr hyn a elwir 'Rhwng y Ddwy Afon,' ar gwr De-Orllewinol Sir Feirionydd, oddentu deuddeng milldir o led, a deunaw neu ugain milldir o hyd, rhwng dwy afon, sef yr Afon Mawddach ac Afon Dyfi. Ymestyna o ran ei hyd o Lwyngwril i gwr uchaf Aberllyfeni, a'i lled o Arthog i Bennal. Amgylchynir y rhandir o du y Gorllewin gan ran o'r môr a elwir Cardigan Bay; o du y Dwyrain, gan Gadair Idris, a Llyn Tal-y-llyn; o du y Gogledd, gan yr Afon Mawddach, neu Afon yr Abermaw; o du y De, gan Afon Dyfi. Ac o'r tu arall i Afon Dyfi ===Dropinitial=== <nowiki>{{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim</nowiki> {{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim ==Lliw== <nowiki>{{color|red|Testun}}</nowiki> {{color|red|Testun Coch}}<br> <nowiki>{{color|green|Testun}}</nowiki> {{color|green|Testun Gwyrdd}} {{color|darkred|darkred}} {{color|maroon|maroon}} {{color|orange|orange}} {{color|yellow|yellow}} {{color|lime|lime}} {{color|olive|olive}} {{color|teal|teal}} {{color|aqua|aqua}} {{color|blue|blue}} {{color|navy|navy}} {{color|indigo|indigo}} {{color|violet|violet}} {{color|fuchsia|fuchsia}} {{color|purple|purple}} {{color|RebeccaPurple|RebeccaPurple}} {{color|greyed|greyed}} {{color|silver|silver}} Mae black a white hefyd ar gael ond braidd yn afraid <nowiki>{{serif|Serif text here}}</nowiki><br>{{serif|FFONT Serif}} ==Linc i destun iaith arall== <nowiki>[[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']]</nowiki> [[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']] ==Bracedi Cyrliog== Defnyddio "Golygu cod" i weld y cod {| | Item 1 | rowspan=2|{{brace2|2|r}}targed |- | Item 2 |} {| | Item 1 | rowspan=3|{{brace2|4|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |} {| | Item 1 | rowspan=4|{{brace2|6|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |- | Item 4 |- |} Canoli. Defnyddio: <nowiki>{{|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;</nowiki> ar y rhes uchaf {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |} Cael y bracedi mewn rhes fertigol {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |- | Moron | rowspan=4|{{brace2|5|r}}Llysiau |- | Tatws |- | Maip |- |Bresych Brwsel |} ==Cyfeiriadau== <nowiki>=={{Cyfeiriadau}}==</nowiki></br><nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki>==Ffynhonnell==</nowiki></br> <nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Paragraff mewn <nowiki><ref></ref></nowiki>=== <nowiki>{{Paragraph break}}</nowiki>{{Paragraph break}} neu <nowiki>{{prbr}}</nowiki> ==Dyfynnu== <nowiki>{{dyfyniad| }}</nowiki> {{dyfyniad|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} neu <nowiki>{{quote| }}</nowiki> i hepgor y "" cyrliog glas {{quote|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} ==Diwedd/Dechrau Adran== <nowiki>## Diwedd A ##</nowiki> <nowiki>## Dechrau B ##</nowiki> tosection="Diwedd A" fromsection="Dechrau B" fromsection="aaa" tosection="bbb" <nowiki>==Nodiadau==</nowiki> <br> <nowiki><references/></nowiki> ==Gorffen paragraff ar waelod tudalen== (ar linell newydd)¶ <br> ¶ <br> <nowiki>{{nop}}</nowiki> ===Gorffen pennill cerdd=== <nowiki></br></nowiki> ==Llyfrau i'w gwneud== * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/ Llyfrau ar y gweill]] * [[Rhestr o dudalennau Indecs]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Pwll Tywod]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Cychwyn llyfr]] * [[Llyfrau wedi eu cyhoeddi sydd angen gwirio]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Indecs ar ei hanner]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau wedi eu Cyhoeddi mewn melyn]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Camau Cymorth]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau 2025]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Blociau Ab Owen]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Lyfrau Hathi wedi 1900]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau/Ab Owen]] * [[Cod cerddi ac englynion]] ==Cynwys darlun o dudalen llyfr== [https://croptool.toolforge.org/? Crop Tool] <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|bawd|tudalen=1]]</nowiki> <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|canol|600px|tudalen=1]]</nowiki> ==Bocs sylw ar yr ochor== <nowiki>{{Sidebox|Drych feddyliau byw.}}</nowiki> <nowiki>{{Sidebox|Gwladgarwch.|right}}</nowiki> Yr oedd wedi cael y fantais oreu i weled beth godai Gymru hefyd, treuliodd ei febyd yn nyffryn y Dyfrdwy ac ar lethrau'r Berwyn, a deffrodd ei feddwl tra'n astudio cyfraith yn Llundain, a thra'n dwyn arfau y milwr oedd wedi {{Sidebox|Drych feddyliau byw.}} crwydro mwyaf, mae'n debig, o holl filwyr yr oes. Ond cafodd gyfleustra hefyd. Prun bynnag a oedd hynny wrth ei fodd ai peidio, rhoddwyd angenrhaid arno i arwain cenedl, a chenedl fwy unol nag a welwyd ar fynyddoedd Cymru erioed o'r blaen. Tybiodd ef ei fod yn codi tarian ac yn dadweinio cledd Llywelyn, ac yr oedd yn credu'n gryf fod gwaed hen dywysogion Cymru yn ei wythienau. Yr oedd ysfa am wybodaeth yn y byd hefyd. Yr oedd y dwyrain yn dechre tywallt ei thrysorau i'r gorllewin; yr oedd {{Sidebox|Gwladgarwch.|right}} Cyngor Vienne, yn 1311, wedi argymell dysgu Hebraeg, Caldaeg, ac Arabaeg. Yr oedd dysg yr Eidal yn anterth ei gogoniant, yr oedd y ganrif y ganwyd Owen Glyn Dŵr ynddi wedi gweled blodeuad Dante, Petrarca, a Boccaccio. Yn Ffrainc, yr oedd athroniaeth a meddyginiaeth yn eu llawn flodau, a'r ddrama'n dechre. Yn yr Almaen, yr oedd cyfnod y prifysgolion yn dilyn cyfnod y serch ganeuon; sylfaenwyd prifysgol Heidelburg. Yn Lloegr, yr oedd Chaucer a Langlande yn cyd—fyw âg Owen Glyn Dŵr; a hwyrach i'r yswain Cymreig weled Wyclif, seren fore'r Diwygiad. Yn ystod y ganrif hon,—y bedwaredd ar ddeg, sylfaenwyd deunaw o brifysgolion newydd. ==Rhifau Rhufeinig== <nowiki> <pagelist</nowiki><br> 1to9=-<br> 10to20=roman 10=1<br> 21=1 /> ==Trwyddedau== <poem> <nowiki>{{Pd-old}}</nowiki> Awdur wedi marw dros 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> Awdur wedi marw rhwng 70 a 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-US-expired}}</nowiki> Gweithiau a gyhoeddwyd cyn {{#expr:{{CURRENTYEAR}}-95}}, hyd yn oed pe boed yr awdur wedi marw ar ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> <nowiki>{{OGL3}}</nowiki> Llywodraeth y DU neu Gymru </poem> ==Ystadegau== [[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikisource/Table]] re25hds8ei27zcmg3rr253zis3ytmvs 138127 138126 2025-06-02T13:49:32Z AlwynapHuw 1710 /* Linc i destun iaith arall */ 138127 wikitext text/x-wiki Angen gwirio [[:Categori:Deleteme]] yn rheolaidd! ==Categoriau uwchlwytho comin== {{Div col|3}} *Uploads by User:AlwynapHuw *Literature of Wales *Novels in Welsh *Books from Wales *Poetry books from Wales *Poetry of Wales *Plays from Wales *Welsh poets *History books from Wales *History of Wales by historic county‎ *Book covers from Wales‎ *Folklore of Wales *Mythology of Wales *Welsh National Assembly Acts *Welsh Parliament Acts *Biographical compilations *Christianity in Wales *Theologians from Wales *Undeb yr Annibynwyr Cymraeg *History of towns in Wales *Music of Wales *Welsh musicians *Politics of Wales *Wikipedia screenshots {{Div end}} ==Cerdd== <nowiki><poem></nowiki></br> </br> <nowiki></poem></nowiki> <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> ===Cadw canoli dros nifer o dudalennau=== [https://en.wikisource.org/wiki/Help:Page_breaks#Tables_across_page_breaks| am dablau dros nifer o dud] ====Tud 1af==== Ar y dalen<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalennau canol==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalen olaf==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ===Canoli=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br><nowiki><poem></nowiki><br><nowiki></poem></nowiki><br><nowiki>}}</nowiki><br><nowiki><br></nowiki> {{center block| <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <br> <br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki><br> <nowiki><br></nowiki> <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Dyfynodau mewn cerdd=== <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki> I gadw dyfynodau allan o ganoli cerdd Mae {{center block| <poem> <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki>Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn creu {{center block| <poem> {{fqm|"}}Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn hytrach na {{center block| <poem> "Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} ==Tablau== ===Llinell gyntaf tabl canol heb ymylau=== <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki> efo hyd tabl <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:260px"</nowiki> hyd colofn <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki><br> <nowiki>|-</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>|-</nowiki> ===Tabl dros nifer o dudalenau llyfr=== Enghraifft o dabl drost nifer o dudalenau [[Tudalen:Hanes Gwareiddiad.djvu/135]] Rhoi elfenau agor tabl yn y bocs pennyn (heb yr |- olaf). Rhoi:<br> <nowiki>{{nopt}}</nowiki><br> |- ar y dalen o flaen y tabl a <nowiki>{{nop}}</nowiki> ar y dalen ar ôl y tabl Rhoi elfenau cau tabl yn y bocs troedyn ==Fformatio== <nowiki>Ctrl+|=<nowiki>Rhowch destun heb ei fformatio yma</nowiki></nowiki> <nowiki>Ctrl+i=''Testun italig''</nowiki> <nowiki>Ctrl+b='''Testun trwm'''</nowiki> <nowiki>Ctrl+<=_{Testun isysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+>=^{Testun uwchysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+k=Mewnosod dolen</nowiki> <nowiki>{{uc|abcdefg}}</nowiki> {{uc|abcdefg}} <nowiki>{{lc|ABCDEFG}}</nowiki> {{lc|ABCDEFG}} <nowiki>{{Canoli| }} neu {{c| }}</nowiki> <nowiki>{{right|}}</nowiki> <nowiki>{{Underline|}}</nowiki> <nowiki>{{Div col}}</nowiki></br><nowiki>{{Div col end}}</nowiki> ===Maint=== Testun<br> <nowiki>{{bach|}}</nowiki> {{bach|Testun}}<br> <nowiki>{{Mawr|}}</nowiki> {{Mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{M-mawr|}}</nowiki>{{M-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mm-mawr|}}</nowiki>{{Mm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmmm-mawr|Testun}}<br> ===Bwlch=== <nowiki>{{bwlch}}</nowiki> yn creu bwlch{{bwlch}}2em rhwng geiriau<br> <nowiki>{{bwlch|5em}}</nowiki> yn creu{{bwlch|5em}}bwlch mwy rhwng geiriau (gellir newid y rhif "em" yn ôl y gofyn. em = hyd y briflythyren M yn y ffont sy'n cael ei ddefnyddio <nowiki>{{bwlch|5em}}=</nowiki>''tua'' hyd MMMMM) <nowiki>{{c|{{bwlch|5em}}</nowiki> ==Llinellau== <nowiki>{{lein|15em}}</nowiki>{{lein|15em}} <nowiki>{{bar|6}}</nowiki> {{bar|6}}llinell heb ei ganoli <nowiki><s></nowiki><s>llinell</s><nowiki></s></nowiki> <nowiki>{{Sfrac|3|2}}</nowiki> yn rhoi {{Sfrac|3|2}} <nowiki>{{rule|height=4px}}</nowiki> {{rule|height=4px}} <nowiki>{{rule}}</nowiki> {{rule}} <nowiki>{{rule|height=4px}}{{rule}}</nowiki> {{rule|height=4px}}{{rule}} Llinell nodau: <nowiki>{{***|5}}</nowiki> (dewis rhif y * sydd angen){{***|5}} <nowiki>{{***|5|4em}}</nowiki> yn newid hyd y bwlch rhwng y nodau {{***|5|4em}} <nowiki>{{***|5|char=@}} {{***|5|3em|char=x}} {{***|5|4m|char=♥}}</nowiki> ac ati, yn ffeirio * am nod arall{{***|5|char=@}}{{***|5|char=x}}{{***|5|3em|char=♥}} nodau mwy: <nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}}</nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}} ==Priflythrenau == [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/priflythrennau]] <nowiki>{{Initial|[[File:Dringo'r Andes M.jpg|50px]]}}</nowiki> <nowiki>{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|50px]]}}</nowiki> {{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|55px]]}}LAIN o wlad ydyw yr hyn a elwir 'Rhwng y Ddwy Afon,' ar gwr De-Orllewinol Sir Feirionydd, oddentu deuddeng milldir o led, a deunaw neu ugain milldir o hyd, rhwng dwy afon, sef yr Afon Mawddach ac Afon Dyfi. Ymestyna o ran ei hyd o Lwyngwril i gwr uchaf Aberllyfeni, a'i lled o Arthog i Bennal. Amgylchynir y rhandir o du y Gorllewin gan ran o'r môr a elwir Cardigan Bay; o du y Dwyrain, gan Gadair Idris, a Llyn Tal-y-llyn; o du y Gogledd, gan yr Afon Mawddach, neu Afon yr Abermaw; o du y De, gan Afon Dyfi. Ac o'r tu arall i Afon Dyfi ===Dropinitial=== <nowiki>{{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim</nowiki> {{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim ==Lliw== <nowiki>{{color|red|Testun}}</nowiki> {{color|red|Testun Coch}}<br> <nowiki>{{color|green|Testun}}</nowiki> {{color|green|Testun Gwyrdd}} {{color|darkred|darkred}} {{color|maroon|maroon}} {{color|orange|orange}} {{color|yellow|yellow}} {{color|lime|lime}} {{color|olive|olive}} {{color|teal|teal}} {{color|aqua|aqua}} {{color|blue|blue}} {{color|navy|navy}} {{color|indigo|indigo}} {{color|violet|violet}} {{color|fuchsia|fuchsia}} {{color|purple|purple}} {{color|RebeccaPurple|RebeccaPurple}} {{color|greyed|greyed}} {{color|silver|silver}} Mae black a white hefyd ar gael ond braidd yn afraid <nowiki>{{serif|Serif text here}}</nowiki><br>{{serif|FFONT Serif}} ==Linc i destun iaith arall== <nowiki>[[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']]</nowiki> [[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']] ==Bracedi Cyrliog== Defnyddio "Golygu cod" i weld y cod {| | Item 1 | rowspan=2|{{brace2|2|r}}targed |- | Item 2 |} {| | Item 1 | rowspan=3|{{brace2|4|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |} {| | Item 1 | rowspan=4|{{brace2|6|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |- | Item 4 |- |} Canoli. Defnyddio: <nowiki>{{|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;</nowiki> ar y rhes uchaf {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |} Cael y bracedi mewn rhes fertigol {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |- | Moron | rowspan=4|{{brace2|5|r}}Llysiau |- | Tatws |- | Maip |- |Bresych Brwsel |} ==Cyfeiriadau== <nowiki>=={{Cyfeiriadau}}==</nowiki></br><nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki>==Ffynhonnell==</nowiki></br> <nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Paragraff mewn <nowiki><ref></ref></nowiki>=== <nowiki>{{Paragraph break}}</nowiki>{{Paragraph break}} neu <nowiki>{{prbr}}</nowiki> ==Dyfynnu== <nowiki>{{dyfyniad| }}</nowiki> {{dyfyniad|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} neu <nowiki>{{quote| }}</nowiki> i hepgor y "" cyrliog glas {{quote|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} ==Diwedd/Dechrau Adran== <nowiki>## Diwedd A ##</nowiki> <nowiki>## Dechrau B ##</nowiki> tosection="Diwedd A" fromsection="Dechrau B" fromsection="aaa" tosection="bbb" <nowiki>==Nodiadau==</nowiki> <br> <nowiki><references/></nowiki> ==Gorffen paragraff ar waelod tudalen== (ar linell newydd)¶ <br> ¶ <br> <nowiki>{{nop}}</nowiki> ===Gorffen pennill cerdd=== <nowiki></br></nowiki> ==Llyfrau i'w gwneud== * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/ Llyfrau ar y gweill]] * [[Rhestr o dudalennau Indecs]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Pwll Tywod]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Cychwyn llyfr]] * [[Llyfrau wedi eu cyhoeddi sydd angen gwirio]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Indecs ar ei hanner]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau wedi eu Cyhoeddi mewn melyn]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Camau Cymorth]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau 2025]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Blociau Ab Owen]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Lyfrau Hathi wedi 1900]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau/Ab Owen]] * [[Cod cerddi ac englynion]] ==Cynwys darlun o dudalen llyfr== [https://croptool.toolforge.org/? Crop Tool] <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|bawd|tudalen=1]]</nowiki> <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|canol|600px|tudalen=1]]</nowiki> ==Bocs sylw ar yr ochor== <nowiki>{{Sidebox|Drych feddyliau byw.}}</nowiki> <nowiki>{{Sidebox|Gwladgarwch.|right}}</nowiki> Yr oedd wedi cael y fantais oreu i weled beth godai Gymru hefyd, treuliodd ei febyd yn nyffryn y Dyfrdwy ac ar lethrau'r Berwyn, a deffrodd ei feddwl tra'n astudio cyfraith yn Llundain, a thra'n dwyn arfau y milwr oedd wedi {{Sidebox|Drych feddyliau byw.}} crwydro mwyaf, mae'n debig, o holl filwyr yr oes. Ond cafodd gyfleustra hefyd. Prun bynnag a oedd hynny wrth ei fodd ai peidio, rhoddwyd angenrhaid arno i arwain cenedl, a chenedl fwy unol nag a welwyd ar fynyddoedd Cymru erioed o'r blaen. Tybiodd ef ei fod yn codi tarian ac yn dadweinio cledd Llywelyn, ac yr oedd yn credu'n gryf fod gwaed hen dywysogion Cymru yn ei wythienau. Yr oedd ysfa am wybodaeth yn y byd hefyd. Yr oedd y dwyrain yn dechre tywallt ei thrysorau i'r gorllewin; yr oedd {{Sidebox|Gwladgarwch.|right}} Cyngor Vienne, yn 1311, wedi argymell dysgu Hebraeg, Caldaeg, ac Arabaeg. Yr oedd dysg yr Eidal yn anterth ei gogoniant, yr oedd y ganrif y ganwyd Owen Glyn Dŵr ynddi wedi gweled blodeuad Dante, Petrarca, a Boccaccio. Yn Ffrainc, yr oedd athroniaeth a meddyginiaeth yn eu llawn flodau, a'r ddrama'n dechre. Yn yr Almaen, yr oedd cyfnod y prifysgolion yn dilyn cyfnod y serch ganeuon; sylfaenwyd prifysgol Heidelburg. Yn Lloegr, yr oedd Chaucer a Langlande yn cyd—fyw âg Owen Glyn Dŵr; a hwyrach i'r yswain Cymreig weled Wyclif, seren fore'r Diwygiad. Yn ystod y ganrif hon,—y bedwaredd ar ddeg, sylfaenwyd deunaw o brifysgolion newydd. ==Rhifau Rhufeinig== <nowiki> <pagelist</nowiki><br> 1to9=-<br> 10to20=roman 10=1<br> 21=1 /> ==Trwyddedau== <poem> <nowiki>{{Pd-old}}</nowiki> Awdur wedi marw dros 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> Awdur wedi marw rhwng 70 a 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-US-expired}}</nowiki> Gweithiau a gyhoeddwyd cyn {{#expr:{{CURRENTYEAR}}-95}}, hyd yn oed pe boed yr awdur wedi marw ar ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> <nowiki>{{OGL3}}</nowiki> Llywodraeth y DU neu Gymru </poem> ==Ystadegau== [[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikisource/Table]] st5wak0waz1fyllxf2kilcuzkhqu8za 138130 138127 2025-06-02T14:16:19Z AlwynapHuw 1710 /* Canoli */ 138130 wikitext text/x-wiki Angen gwirio [[:Categori:Deleteme]] yn rheolaidd! ==Categoriau uwchlwytho comin== {{Div col|3}} *Uploads by User:AlwynapHuw *Literature of Wales *Novels in Welsh *Books from Wales *Poetry books from Wales *Poetry of Wales *Plays from Wales *Welsh poets *History books from Wales *History of Wales by historic county‎ *Book covers from Wales‎ *Folklore of Wales *Mythology of Wales *Welsh National Assembly Acts *Welsh Parliament Acts *Biographical compilations *Christianity in Wales *Theologians from Wales *Undeb yr Annibynwyr Cymraeg *History of towns in Wales *Music of Wales *Welsh musicians *Politics of Wales *Wikipedia screenshots {{Div end}} ==Cerdd== <nowiki><poem></nowiki></br> </br> <nowiki></poem></nowiki> <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> ===Cadw canoli dros nifer o dudalennau=== [https://en.wikisource.org/wiki/Help:Page_breaks#Tables_across_page_breaks| am dablau dros nifer o dud] ====Tud 1af==== Ar y dalen<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalennau canol==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalen olaf==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ===Canoli=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br><nowiki><poem></nowiki><br><nowiki></poem></nowiki><br><nowiki>}}</nowiki><br><nowiki><br></nowiki> {{center block| <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <br> <br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki><br> <nowiki><br></nowiki> ==Italig== <nowiki>{{center block|</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <nowiki>{{Italic|Dim ond lleuad borffor</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch}}Ar fin y mynydd llwm;</nowiki><br> <nowiki>A sŵn hen afon Prysor</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch}}Yn canu yn y Cwm.}}</nowiki> <nowiki></poem></nowiki> <nowiki>}}</nowiki> (nb. defnyddio ''':''' i greu bwlch, dim yn gweithio) {{center block| <poem>{{Italic| Dim ond lleuad borffor {{bwlch}}Ar fin y mynydd llwm; A sŵn hen afon Prysor {{bwlch}}Yn canu yn y Cwm.}} </poem> }} <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Dyfynodau mewn cerdd=== <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki> I gadw dyfynodau allan o ganoli cerdd Mae {{center block| <poem> <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki>Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn creu {{center block| <poem> {{fqm|"}}Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn hytrach na {{center block| <poem> "Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} ==Tablau== ===Llinell gyntaf tabl canol heb ymylau=== <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki> efo hyd tabl <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:260px"</nowiki> hyd colofn <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki><br> <nowiki>|-</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>|-</nowiki> ===Tabl dros nifer o dudalenau llyfr=== Enghraifft o dabl drost nifer o dudalenau [[Tudalen:Hanes Gwareiddiad.djvu/135]] Rhoi elfenau agor tabl yn y bocs pennyn (heb yr |- olaf). Rhoi:<br> <nowiki>{{nopt}}</nowiki><br> |- ar y dalen o flaen y tabl a <nowiki>{{nop}}</nowiki> ar y dalen ar ôl y tabl Rhoi elfenau cau tabl yn y bocs troedyn ==Fformatio== <nowiki>Ctrl+|=<nowiki>Rhowch destun heb ei fformatio yma</nowiki></nowiki> <nowiki>Ctrl+i=''Testun italig''</nowiki> <nowiki>Ctrl+b='''Testun trwm'''</nowiki> <nowiki>Ctrl+<=_{Testun isysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+>=^{Testun uwchysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+k=Mewnosod dolen</nowiki> <nowiki>{{uc|abcdefg}}</nowiki> {{uc|abcdefg}} <nowiki>{{lc|ABCDEFG}}</nowiki> {{lc|ABCDEFG}} <nowiki>{{Canoli| }} neu {{c| }}</nowiki> <nowiki>{{right|}}</nowiki> <nowiki>{{Underline|}}</nowiki> <nowiki>{{Div col}}</nowiki></br><nowiki>{{Div col end}}</nowiki> ===Maint=== Testun<br> <nowiki>{{bach|}}</nowiki> {{bach|Testun}}<br> <nowiki>{{Mawr|}}</nowiki> {{Mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{M-mawr|}}</nowiki>{{M-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mm-mawr|}}</nowiki>{{Mm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmmm-mawr|Testun}}<br> ===Bwlch=== <nowiki>{{bwlch}}</nowiki> yn creu bwlch{{bwlch}}2em rhwng geiriau<br> <nowiki>{{bwlch|5em}}</nowiki> yn creu{{bwlch|5em}}bwlch mwy rhwng geiriau (gellir newid y rhif "em" yn ôl y gofyn. em = hyd y briflythyren M yn y ffont sy'n cael ei ddefnyddio <nowiki>{{bwlch|5em}}=</nowiki>''tua'' hyd MMMMM) <nowiki>{{c|{{bwlch|5em}}</nowiki> ==Llinellau== <nowiki>{{lein|15em}}</nowiki>{{lein|15em}} <nowiki>{{bar|6}}</nowiki> {{bar|6}}llinell heb ei ganoli <nowiki><s></nowiki><s>llinell</s><nowiki></s></nowiki> <nowiki>{{Sfrac|3|2}}</nowiki> yn rhoi {{Sfrac|3|2}} <nowiki>{{rule|height=4px}}</nowiki> {{rule|height=4px}} <nowiki>{{rule}}</nowiki> {{rule}} <nowiki>{{rule|height=4px}}{{rule}}</nowiki> {{rule|height=4px}}{{rule}} Llinell nodau: <nowiki>{{***|5}}</nowiki> (dewis rhif y * sydd angen){{***|5}} <nowiki>{{***|5|4em}}</nowiki> yn newid hyd y bwlch rhwng y nodau {{***|5|4em}} <nowiki>{{***|5|char=@}} {{***|5|3em|char=x}} {{***|5|4m|char=♥}}</nowiki> ac ati, yn ffeirio * am nod arall{{***|5|char=@}}{{***|5|char=x}}{{***|5|3em|char=♥}} nodau mwy: <nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}}</nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}} ==Priflythrenau == [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/priflythrennau]] <nowiki>{{Initial|[[File:Dringo'r Andes M.jpg|50px]]}}</nowiki> <nowiki>{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|50px]]}}</nowiki> {{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|55px]]}}LAIN o wlad ydyw yr hyn a elwir 'Rhwng y Ddwy Afon,' ar gwr De-Orllewinol Sir Feirionydd, oddentu deuddeng milldir o led, a deunaw neu ugain milldir o hyd, rhwng dwy afon, sef yr Afon Mawddach ac Afon Dyfi. Ymestyna o ran ei hyd o Lwyngwril i gwr uchaf Aberllyfeni, a'i lled o Arthog i Bennal. Amgylchynir y rhandir o du y Gorllewin gan ran o'r môr a elwir Cardigan Bay; o du y Dwyrain, gan Gadair Idris, a Llyn Tal-y-llyn; o du y Gogledd, gan yr Afon Mawddach, neu Afon yr Abermaw; o du y De, gan Afon Dyfi. Ac o'r tu arall i Afon Dyfi ===Dropinitial=== <nowiki>{{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim</nowiki> {{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim ==Lliw== <nowiki>{{color|red|Testun}}</nowiki> {{color|red|Testun Coch}}<br> <nowiki>{{color|green|Testun}}</nowiki> {{color|green|Testun Gwyrdd}} {{color|darkred|darkred}} {{color|maroon|maroon}} {{color|orange|orange}} {{color|yellow|yellow}} {{color|lime|lime}} {{color|olive|olive}} {{color|teal|teal}} {{color|aqua|aqua}} {{color|blue|blue}} {{color|navy|navy}} {{color|indigo|indigo}} {{color|violet|violet}} {{color|fuchsia|fuchsia}} {{color|purple|purple}} {{color|RebeccaPurple|RebeccaPurple}} {{color|greyed|greyed}} {{color|silver|silver}} Mae black a white hefyd ar gael ond braidd yn afraid <nowiki>{{serif|Serif text here}}</nowiki><br>{{serif|FFONT Serif}} ==Linc i destun iaith arall== <nowiki>[[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']]</nowiki> [[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']] ==Bracedi Cyrliog== Defnyddio "Golygu cod" i weld y cod {| | Item 1 | rowspan=2|{{brace2|2|r}}targed |- | Item 2 |} {| | Item 1 | rowspan=3|{{brace2|4|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |} {| | Item 1 | rowspan=4|{{brace2|6|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |- | Item 4 |- |} Canoli. Defnyddio: <nowiki>{{|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;</nowiki> ar y rhes uchaf {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |} Cael y bracedi mewn rhes fertigol {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |- | Moron | rowspan=4|{{brace2|5|r}}Llysiau |- | Tatws |- | Maip |- |Bresych Brwsel |} ==Cyfeiriadau== <nowiki>=={{Cyfeiriadau}}==</nowiki></br><nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki>==Ffynhonnell==</nowiki></br> <nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Paragraff mewn <nowiki><ref></ref></nowiki>=== <nowiki>{{Paragraph break}}</nowiki>{{Paragraph break}} neu <nowiki>{{prbr}}</nowiki> ==Dyfynnu== <nowiki>{{dyfyniad| }}</nowiki> {{dyfyniad|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} neu <nowiki>{{quote| }}</nowiki> i hepgor y "" cyrliog glas {{quote|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} ==Diwedd/Dechrau Adran== <nowiki>## Diwedd A ##</nowiki> <nowiki>## Dechrau B ##</nowiki> tosection="Diwedd A" fromsection="Dechrau B" fromsection="aaa" tosection="bbb" <nowiki>==Nodiadau==</nowiki> <br> <nowiki><references/></nowiki> ==Gorffen paragraff ar waelod tudalen== (ar linell newydd)¶ <br> ¶ <br> <nowiki>{{nop}}</nowiki> ===Gorffen pennill cerdd=== <nowiki></br></nowiki> ==Llyfrau i'w gwneud== * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/ Llyfrau ar y gweill]] * [[Rhestr o dudalennau Indecs]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Pwll Tywod]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Cychwyn llyfr]] * [[Llyfrau wedi eu cyhoeddi sydd angen gwirio]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Indecs ar ei hanner]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau wedi eu Cyhoeddi mewn melyn]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Camau Cymorth]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau 2025]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Blociau Ab Owen]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Lyfrau Hathi wedi 1900]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau/Ab Owen]] * [[Cod cerddi ac englynion]] ==Cynwys darlun o dudalen llyfr== [https://croptool.toolforge.org/? Crop Tool] <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|bawd|tudalen=1]]</nowiki> <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|canol|600px|tudalen=1]]</nowiki> ==Bocs sylw ar yr ochor== <nowiki>{{Sidebox|Drych feddyliau byw.}}</nowiki> <nowiki>{{Sidebox|Gwladgarwch.|right}}</nowiki> Yr oedd wedi cael y fantais oreu i weled beth godai Gymru hefyd, treuliodd ei febyd yn nyffryn y Dyfrdwy ac ar lethrau'r Berwyn, a deffrodd ei feddwl tra'n astudio cyfraith yn Llundain, a thra'n dwyn arfau y milwr oedd wedi {{Sidebox|Drych feddyliau byw.}} crwydro mwyaf, mae'n debig, o holl filwyr yr oes. Ond cafodd gyfleustra hefyd. Prun bynnag a oedd hynny wrth ei fodd ai peidio, rhoddwyd angenrhaid arno i arwain cenedl, a chenedl fwy unol nag a welwyd ar fynyddoedd Cymru erioed o'r blaen. Tybiodd ef ei fod yn codi tarian ac yn dadweinio cledd Llywelyn, ac yr oedd yn credu'n gryf fod gwaed hen dywysogion Cymru yn ei wythienau. Yr oedd ysfa am wybodaeth yn y byd hefyd. Yr oedd y dwyrain yn dechre tywallt ei thrysorau i'r gorllewin; yr oedd {{Sidebox|Gwladgarwch.|right}} Cyngor Vienne, yn 1311, wedi argymell dysgu Hebraeg, Caldaeg, ac Arabaeg. Yr oedd dysg yr Eidal yn anterth ei gogoniant, yr oedd y ganrif y ganwyd Owen Glyn Dŵr ynddi wedi gweled blodeuad Dante, Petrarca, a Boccaccio. Yn Ffrainc, yr oedd athroniaeth a meddyginiaeth yn eu llawn flodau, a'r ddrama'n dechre. Yn yr Almaen, yr oedd cyfnod y prifysgolion yn dilyn cyfnod y serch ganeuon; sylfaenwyd prifysgol Heidelburg. Yn Lloegr, yr oedd Chaucer a Langlande yn cyd—fyw âg Owen Glyn Dŵr; a hwyrach i'r yswain Cymreig weled Wyclif, seren fore'r Diwygiad. Yn ystod y ganrif hon,—y bedwaredd ar ddeg, sylfaenwyd deunaw o brifysgolion newydd. ==Rhifau Rhufeinig== <nowiki> <pagelist</nowiki><br> 1to9=-<br> 10to20=roman 10=1<br> 21=1 /> ==Trwyddedau== <poem> <nowiki>{{Pd-old}}</nowiki> Awdur wedi marw dros 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> Awdur wedi marw rhwng 70 a 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-US-expired}}</nowiki> Gweithiau a gyhoeddwyd cyn {{#expr:{{CURRENTYEAR}}-95}}, hyd yn oed pe boed yr awdur wedi marw ar ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> <nowiki>{{OGL3}}</nowiki> Llywodraeth y DU neu Gymru </poem> ==Ystadegau== [[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikisource/Table]] gyihh8lobo0m0eajhfh38eacporruui 138131 138130 2025-06-02T14:16:38Z AlwynapHuw 1710 /* Italig */ 138131 wikitext text/x-wiki Angen gwirio [[:Categori:Deleteme]] yn rheolaidd! ==Categoriau uwchlwytho comin== {{Div col|3}} *Uploads by User:AlwynapHuw *Literature of Wales *Novels in Welsh *Books from Wales *Poetry books from Wales *Poetry of Wales *Plays from Wales *Welsh poets *History books from Wales *History of Wales by historic county‎ *Book covers from Wales‎ *Folklore of Wales *Mythology of Wales *Welsh National Assembly Acts *Welsh Parliament Acts *Biographical compilations *Christianity in Wales *Theologians from Wales *Undeb yr Annibynwyr Cymraeg *History of towns in Wales *Music of Wales *Welsh musicians *Politics of Wales *Wikipedia screenshots {{Div end}} ==Cerdd== <nowiki><poem></nowiki></br> </br> <nowiki></poem></nowiki> <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> ===Cadw canoli dros nifer o dudalennau=== [https://en.wikisource.org/wiki/Help:Page_breaks#Tables_across_page_breaks| am dablau dros nifer o dud] ====Tud 1af==== Ar y dalen<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalennau canol==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalen olaf==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ===Canoli=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br><nowiki><poem></nowiki><br><nowiki></poem></nowiki><br><nowiki>}}</nowiki><br><nowiki><br></nowiki> {{center block| <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <br> <br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki><br> <nowiki><br></nowiki> ==Cerdd Italig== <nowiki>{{center block|</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <nowiki>{{Italic|Dim ond lleuad borffor</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch}}Ar fin y mynydd llwm;</nowiki><br> <nowiki>A sŵn hen afon Prysor</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch}}Yn canu yn y Cwm.}}</nowiki> <nowiki></poem></nowiki> <nowiki>}}</nowiki> (nb. defnyddio ''':''' i greu bwlch, dim yn gweithio) {{center block| <poem>{{Italic| Dim ond lleuad borffor {{bwlch}}Ar fin y mynydd llwm; A sŵn hen afon Prysor {{bwlch}}Yn canu yn y Cwm.}} </poem> }} <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Dyfynodau mewn cerdd=== <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki> I gadw dyfynodau allan o ganoli cerdd Mae {{center block| <poem> <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki>Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn creu {{center block| <poem> {{fqm|"}}Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn hytrach na {{center block| <poem> "Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} ==Tablau== ===Llinell gyntaf tabl canol heb ymylau=== <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki> efo hyd tabl <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:260px"</nowiki> hyd colofn <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki><br> <nowiki>|-</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>|-</nowiki> ===Tabl dros nifer o dudalenau llyfr=== Enghraifft o dabl drost nifer o dudalenau [[Tudalen:Hanes Gwareiddiad.djvu/135]] Rhoi elfenau agor tabl yn y bocs pennyn (heb yr |- olaf). Rhoi:<br> <nowiki>{{nopt}}</nowiki><br> |- ar y dalen o flaen y tabl a <nowiki>{{nop}}</nowiki> ar y dalen ar ôl y tabl Rhoi elfenau cau tabl yn y bocs troedyn ==Fformatio== <nowiki>Ctrl+|=<nowiki>Rhowch destun heb ei fformatio yma</nowiki></nowiki> <nowiki>Ctrl+i=''Testun italig''</nowiki> <nowiki>Ctrl+b='''Testun trwm'''</nowiki> <nowiki>Ctrl+<=_{Testun isysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+>=^{Testun uwchysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+k=Mewnosod dolen</nowiki> <nowiki>{{uc|abcdefg}}</nowiki> {{uc|abcdefg}} <nowiki>{{lc|ABCDEFG}}</nowiki> {{lc|ABCDEFG}} <nowiki>{{Canoli| }} neu {{c| }}</nowiki> <nowiki>{{right|}}</nowiki> <nowiki>{{Underline|}}</nowiki> <nowiki>{{Div col}}</nowiki></br><nowiki>{{Div col end}}</nowiki> ===Maint=== Testun<br> <nowiki>{{bach|}}</nowiki> {{bach|Testun}}<br> <nowiki>{{Mawr|}}</nowiki> {{Mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{M-mawr|}}</nowiki>{{M-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mm-mawr|}}</nowiki>{{Mm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmmm-mawr|Testun}}<br> ===Bwlch=== <nowiki>{{bwlch}}</nowiki> yn creu bwlch{{bwlch}}2em rhwng geiriau<br> <nowiki>{{bwlch|5em}}</nowiki> yn creu{{bwlch|5em}}bwlch mwy rhwng geiriau (gellir newid y rhif "em" yn ôl y gofyn. em = hyd y briflythyren M yn y ffont sy'n cael ei ddefnyddio <nowiki>{{bwlch|5em}}=</nowiki>''tua'' hyd MMMMM) <nowiki>{{c|{{bwlch|5em}}</nowiki> ==Llinellau== <nowiki>{{lein|15em}}</nowiki>{{lein|15em}} <nowiki>{{bar|6}}</nowiki> {{bar|6}}llinell heb ei ganoli <nowiki><s></nowiki><s>llinell</s><nowiki></s></nowiki> <nowiki>{{Sfrac|3|2}}</nowiki> yn rhoi {{Sfrac|3|2}} <nowiki>{{rule|height=4px}}</nowiki> {{rule|height=4px}} <nowiki>{{rule}}</nowiki> {{rule}} <nowiki>{{rule|height=4px}}{{rule}}</nowiki> {{rule|height=4px}}{{rule}} Llinell nodau: <nowiki>{{***|5}}</nowiki> (dewis rhif y * sydd angen){{***|5}} <nowiki>{{***|5|4em}}</nowiki> yn newid hyd y bwlch rhwng y nodau {{***|5|4em}} <nowiki>{{***|5|char=@}} {{***|5|3em|char=x}} {{***|5|4m|char=♥}}</nowiki> ac ati, yn ffeirio * am nod arall{{***|5|char=@}}{{***|5|char=x}}{{***|5|3em|char=♥}} nodau mwy: <nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}}</nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}} ==Priflythrenau == [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/priflythrennau]] <nowiki>{{Initial|[[File:Dringo'r Andes M.jpg|50px]]}}</nowiki> <nowiki>{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|50px]]}}</nowiki> {{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|55px]]}}LAIN o wlad ydyw yr hyn a elwir 'Rhwng y Ddwy Afon,' ar gwr De-Orllewinol Sir Feirionydd, oddentu deuddeng milldir o led, a deunaw neu ugain milldir o hyd, rhwng dwy afon, sef yr Afon Mawddach ac Afon Dyfi. Ymestyna o ran ei hyd o Lwyngwril i gwr uchaf Aberllyfeni, a'i lled o Arthog i Bennal. Amgylchynir y rhandir o du y Gorllewin gan ran o'r môr a elwir Cardigan Bay; o du y Dwyrain, gan Gadair Idris, a Llyn Tal-y-llyn; o du y Gogledd, gan yr Afon Mawddach, neu Afon yr Abermaw; o du y De, gan Afon Dyfi. Ac o'r tu arall i Afon Dyfi ===Dropinitial=== <nowiki>{{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim</nowiki> {{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim ==Lliw== <nowiki>{{color|red|Testun}}</nowiki> {{color|red|Testun Coch}}<br> <nowiki>{{color|green|Testun}}</nowiki> {{color|green|Testun Gwyrdd}} {{color|darkred|darkred}} {{color|maroon|maroon}} {{color|orange|orange}} {{color|yellow|yellow}} {{color|lime|lime}} {{color|olive|olive}} {{color|teal|teal}} {{color|aqua|aqua}} {{color|blue|blue}} {{color|navy|navy}} {{color|indigo|indigo}} {{color|violet|violet}} {{color|fuchsia|fuchsia}} {{color|purple|purple}} {{color|RebeccaPurple|RebeccaPurple}} {{color|greyed|greyed}} {{color|silver|silver}} Mae black a white hefyd ar gael ond braidd yn afraid <nowiki>{{serif|Serif text here}}</nowiki><br>{{serif|FFONT Serif}} ==Linc i destun iaith arall== <nowiki>[[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']]</nowiki> [[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']] ==Bracedi Cyrliog== Defnyddio "Golygu cod" i weld y cod {| | Item 1 | rowspan=2|{{brace2|2|r}}targed |- | Item 2 |} {| | Item 1 | rowspan=3|{{brace2|4|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |} {| | Item 1 | rowspan=4|{{brace2|6|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |- | Item 4 |- |} Canoli. Defnyddio: <nowiki>{{|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;</nowiki> ar y rhes uchaf {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |} Cael y bracedi mewn rhes fertigol {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |- | Moron | rowspan=4|{{brace2|5|r}}Llysiau |- | Tatws |- | Maip |- |Bresych Brwsel |} ==Cyfeiriadau== <nowiki>=={{Cyfeiriadau}}==</nowiki></br><nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki>==Ffynhonnell==</nowiki></br> <nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Paragraff mewn <nowiki><ref></ref></nowiki>=== <nowiki>{{Paragraph break}}</nowiki>{{Paragraph break}} neu <nowiki>{{prbr}}</nowiki> ==Dyfynnu== <nowiki>{{dyfyniad| }}</nowiki> {{dyfyniad|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} neu <nowiki>{{quote| }}</nowiki> i hepgor y "" cyrliog glas {{quote|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} ==Diwedd/Dechrau Adran== <nowiki>## Diwedd A ##</nowiki> <nowiki>## Dechrau B ##</nowiki> tosection="Diwedd A" fromsection="Dechrau B" fromsection="aaa" tosection="bbb" <nowiki>==Nodiadau==</nowiki> <br> <nowiki><references/></nowiki> ==Gorffen paragraff ar waelod tudalen== (ar linell newydd)¶ <br> ¶ <br> <nowiki>{{nop}}</nowiki> ===Gorffen pennill cerdd=== <nowiki></br></nowiki> ==Llyfrau i'w gwneud== * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/ Llyfrau ar y gweill]] * [[Rhestr o dudalennau Indecs]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Pwll Tywod]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Cychwyn llyfr]] * [[Llyfrau wedi eu cyhoeddi sydd angen gwirio]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Indecs ar ei hanner]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau wedi eu Cyhoeddi mewn melyn]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Camau Cymorth]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau 2025]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Blociau Ab Owen]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Lyfrau Hathi wedi 1900]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau/Ab Owen]] * [[Cod cerddi ac englynion]] ==Cynwys darlun o dudalen llyfr== [https://croptool.toolforge.org/? Crop Tool] <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|bawd|tudalen=1]]</nowiki> <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|canol|600px|tudalen=1]]</nowiki> ==Bocs sylw ar yr ochor== <nowiki>{{Sidebox|Drych feddyliau byw.}}</nowiki> <nowiki>{{Sidebox|Gwladgarwch.|right}}</nowiki> Yr oedd wedi cael y fantais oreu i weled beth godai Gymru hefyd, treuliodd ei febyd yn nyffryn y Dyfrdwy ac ar lethrau'r Berwyn, a deffrodd ei feddwl tra'n astudio cyfraith yn Llundain, a thra'n dwyn arfau y milwr oedd wedi {{Sidebox|Drych feddyliau byw.}} crwydro mwyaf, mae'n debig, o holl filwyr yr oes. Ond cafodd gyfleustra hefyd. Prun bynnag a oedd hynny wrth ei fodd ai peidio, rhoddwyd angenrhaid arno i arwain cenedl, a chenedl fwy unol nag a welwyd ar fynyddoedd Cymru erioed o'r blaen. Tybiodd ef ei fod yn codi tarian ac yn dadweinio cledd Llywelyn, ac yr oedd yn credu'n gryf fod gwaed hen dywysogion Cymru yn ei wythienau. Yr oedd ysfa am wybodaeth yn y byd hefyd. Yr oedd y dwyrain yn dechre tywallt ei thrysorau i'r gorllewin; yr oedd {{Sidebox|Gwladgarwch.|right}} Cyngor Vienne, yn 1311, wedi argymell dysgu Hebraeg, Caldaeg, ac Arabaeg. Yr oedd dysg yr Eidal yn anterth ei gogoniant, yr oedd y ganrif y ganwyd Owen Glyn Dŵr ynddi wedi gweled blodeuad Dante, Petrarca, a Boccaccio. Yn Ffrainc, yr oedd athroniaeth a meddyginiaeth yn eu llawn flodau, a'r ddrama'n dechre. Yn yr Almaen, yr oedd cyfnod y prifysgolion yn dilyn cyfnod y serch ganeuon; sylfaenwyd prifysgol Heidelburg. Yn Lloegr, yr oedd Chaucer a Langlande yn cyd—fyw âg Owen Glyn Dŵr; a hwyrach i'r yswain Cymreig weled Wyclif, seren fore'r Diwygiad. Yn ystod y ganrif hon,—y bedwaredd ar ddeg, sylfaenwyd deunaw o brifysgolion newydd. ==Rhifau Rhufeinig== <nowiki> <pagelist</nowiki><br> 1to9=-<br> 10to20=roman 10=1<br> 21=1 /> ==Trwyddedau== <poem> <nowiki>{{Pd-old}}</nowiki> Awdur wedi marw dros 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> Awdur wedi marw rhwng 70 a 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-US-expired}}</nowiki> Gweithiau a gyhoeddwyd cyn {{#expr:{{CURRENTYEAR}}-95}}, hyd yn oed pe boed yr awdur wedi marw ar ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> <nowiki>{{OGL3}}</nowiki> Llywodraeth y DU neu Gymru </poem> ==Ystadegau== [[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikisource/Table]] 6zyeua0br44ou4qj4z660fuvv7ulyvu 138132 138131 2025-06-02T14:17:00Z AlwynapHuw 1710 /* Cerdd Italig */ 138132 wikitext text/x-wiki Angen gwirio [[:Categori:Deleteme]] yn rheolaidd! ==Categoriau uwchlwytho comin== {{Div col|3}} *Uploads by User:AlwynapHuw *Literature of Wales *Novels in Welsh *Books from Wales *Poetry books from Wales *Poetry of Wales *Plays from Wales *Welsh poets *History books from Wales *History of Wales by historic county‎ *Book covers from Wales‎ *Folklore of Wales *Mythology of Wales *Welsh National Assembly Acts *Welsh Parliament Acts *Biographical compilations *Christianity in Wales *Theologians from Wales *Undeb yr Annibynwyr Cymraeg *History of towns in Wales *Music of Wales *Welsh musicians *Politics of Wales *Wikipedia screenshots {{Div end}} ==Cerdd== <nowiki><poem></nowiki></br> </br> <nowiki></poem></nowiki> <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> ===Cadw canoli dros nifer o dudalennau=== [https://en.wikisource.org/wiki/Help:Page_breaks#Tables_across_page_breaks| am dablau dros nifer o dud] ====Tud 1af==== Ar y dalen<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalennau canol==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalen olaf==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ===Canoli=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br><nowiki><poem></nowiki><br><nowiki></poem></nowiki><br><nowiki>}}</nowiki><br><nowiki><br></nowiki> {{center block| <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <br> <br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki><br> <nowiki><br></nowiki> ===Cerdd Italig=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <nowiki>{{Italic|Dim ond lleuad borffor</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch}}Ar fin y mynydd llwm;</nowiki><br> <nowiki>A sŵn hen afon Prysor</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch}}Yn canu yn y Cwm.}}</nowiki> <nowiki></poem></nowiki> <nowiki>}}</nowiki> (nb. defnyddio ''':''' i greu bwlch, dim yn gweithio) {{center block| <poem>{{Italic| Dim ond lleuad borffor {{bwlch}}Ar fin y mynydd llwm; A sŵn hen afon Prysor {{bwlch}}Yn canu yn y Cwm.}} </poem> }} <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Dyfynodau mewn cerdd=== <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki> I gadw dyfynodau allan o ganoli cerdd Mae {{center block| <poem> <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki>Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn creu {{center block| <poem> {{fqm|"}}Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn hytrach na {{center block| <poem> "Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} ==Tablau== ===Llinell gyntaf tabl canol heb ymylau=== <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki> efo hyd tabl <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:260px"</nowiki> hyd colofn <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki><br> <nowiki>|-</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>|-</nowiki> ===Tabl dros nifer o dudalenau llyfr=== Enghraifft o dabl drost nifer o dudalenau [[Tudalen:Hanes Gwareiddiad.djvu/135]] Rhoi elfenau agor tabl yn y bocs pennyn (heb yr |- olaf). Rhoi:<br> <nowiki>{{nopt}}</nowiki><br> |- ar y dalen o flaen y tabl a <nowiki>{{nop}}</nowiki> ar y dalen ar ôl y tabl Rhoi elfenau cau tabl yn y bocs troedyn ==Fformatio== <nowiki>Ctrl+|=<nowiki>Rhowch destun heb ei fformatio yma</nowiki></nowiki> <nowiki>Ctrl+i=''Testun italig''</nowiki> <nowiki>Ctrl+b='''Testun trwm'''</nowiki> <nowiki>Ctrl+<=_{Testun isysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+>=^{Testun uwchysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+k=Mewnosod dolen</nowiki> <nowiki>{{uc|abcdefg}}</nowiki> {{uc|abcdefg}} <nowiki>{{lc|ABCDEFG}}</nowiki> {{lc|ABCDEFG}} <nowiki>{{Canoli| }} neu {{c| }}</nowiki> <nowiki>{{right|}}</nowiki> <nowiki>{{Underline|}}</nowiki> <nowiki>{{Div col}}</nowiki></br><nowiki>{{Div col end}}</nowiki> ===Maint=== Testun<br> <nowiki>{{bach|}}</nowiki> {{bach|Testun}}<br> <nowiki>{{Mawr|}}</nowiki> {{Mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{M-mawr|}}</nowiki>{{M-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mm-mawr|}}</nowiki>{{Mm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmmm-mawr|Testun}}<br> ===Bwlch=== <nowiki>{{bwlch}}</nowiki> yn creu bwlch{{bwlch}}2em rhwng geiriau<br> <nowiki>{{bwlch|5em}}</nowiki> yn creu{{bwlch|5em}}bwlch mwy rhwng geiriau (gellir newid y rhif "em" yn ôl y gofyn. em = hyd y briflythyren M yn y ffont sy'n cael ei ddefnyddio <nowiki>{{bwlch|5em}}=</nowiki>''tua'' hyd MMMMM) <nowiki>{{c|{{bwlch|5em}}</nowiki> ==Llinellau== <nowiki>{{lein|15em}}</nowiki>{{lein|15em}} <nowiki>{{bar|6}}</nowiki> {{bar|6}}llinell heb ei ganoli <nowiki><s></nowiki><s>llinell</s><nowiki></s></nowiki> <nowiki>{{Sfrac|3|2}}</nowiki> yn rhoi {{Sfrac|3|2}} <nowiki>{{rule|height=4px}}</nowiki> {{rule|height=4px}} <nowiki>{{rule}}</nowiki> {{rule}} <nowiki>{{rule|height=4px}}{{rule}}</nowiki> {{rule|height=4px}}{{rule}} Llinell nodau: <nowiki>{{***|5}}</nowiki> (dewis rhif y * sydd angen){{***|5}} <nowiki>{{***|5|4em}}</nowiki> yn newid hyd y bwlch rhwng y nodau {{***|5|4em}} <nowiki>{{***|5|char=@}} {{***|5|3em|char=x}} {{***|5|4m|char=♥}}</nowiki> ac ati, yn ffeirio * am nod arall{{***|5|char=@}}{{***|5|char=x}}{{***|5|3em|char=♥}} nodau mwy: <nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}}</nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}} ==Priflythrenau == [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/priflythrennau]] <nowiki>{{Initial|[[File:Dringo'r Andes M.jpg|50px]]}}</nowiki> <nowiki>{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|50px]]}}</nowiki> {{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|55px]]}}LAIN o wlad ydyw yr hyn a elwir 'Rhwng y Ddwy Afon,' ar gwr De-Orllewinol Sir Feirionydd, oddentu deuddeng milldir o led, a deunaw neu ugain milldir o hyd, rhwng dwy afon, sef yr Afon Mawddach ac Afon Dyfi. Ymestyna o ran ei hyd o Lwyngwril i gwr uchaf Aberllyfeni, a'i lled o Arthog i Bennal. Amgylchynir y rhandir o du y Gorllewin gan ran o'r môr a elwir Cardigan Bay; o du y Dwyrain, gan Gadair Idris, a Llyn Tal-y-llyn; o du y Gogledd, gan yr Afon Mawddach, neu Afon yr Abermaw; o du y De, gan Afon Dyfi. Ac o'r tu arall i Afon Dyfi ===Dropinitial=== <nowiki>{{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim</nowiki> {{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim ==Lliw== <nowiki>{{color|red|Testun}}</nowiki> {{color|red|Testun Coch}}<br> <nowiki>{{color|green|Testun}}</nowiki> {{color|green|Testun Gwyrdd}} {{color|darkred|darkred}} {{color|maroon|maroon}} {{color|orange|orange}} {{color|yellow|yellow}} {{color|lime|lime}} {{color|olive|olive}} {{color|teal|teal}} {{color|aqua|aqua}} {{color|blue|blue}} {{color|navy|navy}} {{color|indigo|indigo}} {{color|violet|violet}} {{color|fuchsia|fuchsia}} {{color|purple|purple}} {{color|RebeccaPurple|RebeccaPurple}} {{color|greyed|greyed}} {{color|silver|silver}} Mae black a white hefyd ar gael ond braidd yn afraid <nowiki>{{serif|Serif text here}}</nowiki><br>{{serif|FFONT Serif}} ==Linc i destun iaith arall== <nowiki>[[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']]</nowiki> [[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']] ==Bracedi Cyrliog== Defnyddio "Golygu cod" i weld y cod {| | Item 1 | rowspan=2|{{brace2|2|r}}targed |- | Item 2 |} {| | Item 1 | rowspan=3|{{brace2|4|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |} {| | Item 1 | rowspan=4|{{brace2|6|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |- | Item 4 |- |} Canoli. Defnyddio: <nowiki>{{|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;</nowiki> ar y rhes uchaf {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |} Cael y bracedi mewn rhes fertigol {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |- | Moron | rowspan=4|{{brace2|5|r}}Llysiau |- | Tatws |- | Maip |- |Bresych Brwsel |} ==Cyfeiriadau== <nowiki>=={{Cyfeiriadau}}==</nowiki></br><nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki>==Ffynhonnell==</nowiki></br> <nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Paragraff mewn <nowiki><ref></ref></nowiki>=== <nowiki>{{Paragraph break}}</nowiki>{{Paragraph break}} neu <nowiki>{{prbr}}</nowiki> ==Dyfynnu== <nowiki>{{dyfyniad| }}</nowiki> {{dyfyniad|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} neu <nowiki>{{quote| }}</nowiki> i hepgor y "" cyrliog glas {{quote|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} ==Diwedd/Dechrau Adran== <nowiki>## Diwedd A ##</nowiki> <nowiki>## Dechrau B ##</nowiki> tosection="Diwedd A" fromsection="Dechrau B" fromsection="aaa" tosection="bbb" <nowiki>==Nodiadau==</nowiki> <br> <nowiki><references/></nowiki> ==Gorffen paragraff ar waelod tudalen== (ar linell newydd)¶ <br> ¶ <br> <nowiki>{{nop}}</nowiki> ===Gorffen pennill cerdd=== <nowiki></br></nowiki> ==Llyfrau i'w gwneud== * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/ Llyfrau ar y gweill]] * [[Rhestr o dudalennau Indecs]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Pwll Tywod]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Cychwyn llyfr]] * [[Llyfrau wedi eu cyhoeddi sydd angen gwirio]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Indecs ar ei hanner]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau wedi eu Cyhoeddi mewn melyn]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Camau Cymorth]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau 2025]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Blociau Ab Owen]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Lyfrau Hathi wedi 1900]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau/Ab Owen]] * [[Cod cerddi ac englynion]] ==Cynwys darlun o dudalen llyfr== [https://croptool.toolforge.org/? Crop Tool] <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|bawd|tudalen=1]]</nowiki> <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|canol|600px|tudalen=1]]</nowiki> ==Bocs sylw ar yr ochor== <nowiki>{{Sidebox|Drych feddyliau byw.}}</nowiki> <nowiki>{{Sidebox|Gwladgarwch.|right}}</nowiki> Yr oedd wedi cael y fantais oreu i weled beth godai Gymru hefyd, treuliodd ei febyd yn nyffryn y Dyfrdwy ac ar lethrau'r Berwyn, a deffrodd ei feddwl tra'n astudio cyfraith yn Llundain, a thra'n dwyn arfau y milwr oedd wedi {{Sidebox|Drych feddyliau byw.}} crwydro mwyaf, mae'n debig, o holl filwyr yr oes. Ond cafodd gyfleustra hefyd. Prun bynnag a oedd hynny wrth ei fodd ai peidio, rhoddwyd angenrhaid arno i arwain cenedl, a chenedl fwy unol nag a welwyd ar fynyddoedd Cymru erioed o'r blaen. Tybiodd ef ei fod yn codi tarian ac yn dadweinio cledd Llywelyn, ac yr oedd yn credu'n gryf fod gwaed hen dywysogion Cymru yn ei wythienau. Yr oedd ysfa am wybodaeth yn y byd hefyd. Yr oedd y dwyrain yn dechre tywallt ei thrysorau i'r gorllewin; yr oedd {{Sidebox|Gwladgarwch.|right}} Cyngor Vienne, yn 1311, wedi argymell dysgu Hebraeg, Caldaeg, ac Arabaeg. Yr oedd dysg yr Eidal yn anterth ei gogoniant, yr oedd y ganrif y ganwyd Owen Glyn Dŵr ynddi wedi gweled blodeuad Dante, Petrarca, a Boccaccio. Yn Ffrainc, yr oedd athroniaeth a meddyginiaeth yn eu llawn flodau, a'r ddrama'n dechre. Yn yr Almaen, yr oedd cyfnod y prifysgolion yn dilyn cyfnod y serch ganeuon; sylfaenwyd prifysgol Heidelburg. Yn Lloegr, yr oedd Chaucer a Langlande yn cyd—fyw âg Owen Glyn Dŵr; a hwyrach i'r yswain Cymreig weled Wyclif, seren fore'r Diwygiad. Yn ystod y ganrif hon,—y bedwaredd ar ddeg, sylfaenwyd deunaw o brifysgolion newydd. ==Rhifau Rhufeinig== <nowiki> <pagelist</nowiki><br> 1to9=-<br> 10to20=roman 10=1<br> 21=1 /> ==Trwyddedau== <poem> <nowiki>{{Pd-old}}</nowiki> Awdur wedi marw dros 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> Awdur wedi marw rhwng 70 a 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-US-expired}}</nowiki> Gweithiau a gyhoeddwyd cyn {{#expr:{{CURRENTYEAR}}-95}}, hyd yn oed pe boed yr awdur wedi marw ar ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> <nowiki>{{OGL3}}</nowiki> Llywodraeth y DU neu Gymru </poem> ==Ystadegau== [[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikisource/Table]] 0pnvo9qqz566yqx4qdsmj60ggb3htl5 138133 138132 2025-06-02T14:21:44Z AlwynapHuw 1710 /* Cerdd Italig */ 138133 wikitext text/x-wiki Angen gwirio [[:Categori:Deleteme]] yn rheolaidd! ==Categoriau uwchlwytho comin== {{Div col|3}} *Uploads by User:AlwynapHuw *Literature of Wales *Novels in Welsh *Books from Wales *Poetry books from Wales *Poetry of Wales *Plays from Wales *Welsh poets *History books from Wales *History of Wales by historic county‎ *Book covers from Wales‎ *Folklore of Wales *Mythology of Wales *Welsh National Assembly Acts *Welsh Parliament Acts *Biographical compilations *Christianity in Wales *Theologians from Wales *Undeb yr Annibynwyr Cymraeg *History of towns in Wales *Music of Wales *Welsh musicians *Politics of Wales *Wikipedia screenshots {{Div end}} ==Cerdd== <nowiki><poem></nowiki></br> </br> <nowiki></poem></nowiki> <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> ===Cadw canoli dros nifer o dudalennau=== [https://en.wikisource.org/wiki/Help:Page_breaks#Tables_across_page_breaks| am dablau dros nifer o dud] ====Tud 1af==== Ar y dalen<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalennau canol==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalen olaf==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ===Canoli=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br><nowiki><poem></nowiki><br><nowiki></poem></nowiki><br><nowiki>}}</nowiki><br><nowiki><br></nowiki> {{center block| <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <br> <br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki><br> <nowiki><br></nowiki> ===Cerdd Italig=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <nowiki>{{Italic|Dim ond lleuad borffor</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch|1em}}Ar fin y mynydd llwm;</nowiki><br> <nowiki>A sŵn hen afon Prysor</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch|1em}}Yn canu yn y Cwm.}}</nowiki><br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>}}</nowiki> (nb. defnyddio ''':''' i greu bwlch, dim yn gweithio) {{center block| <poem>{{Italic| Dim ond lleuad borffor {{bwlch|1em}}Ar fin y mynydd llwm; A sŵn hen afon Prysor {{bwlch|1em}}Yn canu yn y Cwm.}} </poem> }} <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Dyfynodau mewn cerdd=== <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki> I gadw dyfynodau allan o ganoli cerdd Mae {{center block| <poem> <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki>Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn creu {{center block| <poem> {{fqm|"}}Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn hytrach na {{center block| <poem> "Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} ==Tablau== ===Llinell gyntaf tabl canol heb ymylau=== <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki> efo hyd tabl <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:260px"</nowiki> hyd colofn <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki><br> <nowiki>|-</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>|-</nowiki> ===Tabl dros nifer o dudalenau llyfr=== Enghraifft o dabl drost nifer o dudalenau [[Tudalen:Hanes Gwareiddiad.djvu/135]] Rhoi elfenau agor tabl yn y bocs pennyn (heb yr |- olaf). Rhoi:<br> <nowiki>{{nopt}}</nowiki><br> |- ar y dalen o flaen y tabl a <nowiki>{{nop}}</nowiki> ar y dalen ar ôl y tabl Rhoi elfenau cau tabl yn y bocs troedyn ==Fformatio== <nowiki>Ctrl+|=<nowiki>Rhowch destun heb ei fformatio yma</nowiki></nowiki> <nowiki>Ctrl+i=''Testun italig''</nowiki> <nowiki>Ctrl+b='''Testun trwm'''</nowiki> <nowiki>Ctrl+<=_{Testun isysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+>=^{Testun uwchysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+k=Mewnosod dolen</nowiki> <nowiki>{{uc|abcdefg}}</nowiki> {{uc|abcdefg}} <nowiki>{{lc|ABCDEFG}}</nowiki> {{lc|ABCDEFG}} <nowiki>{{Canoli| }} neu {{c| }}</nowiki> <nowiki>{{right|}}</nowiki> <nowiki>{{Underline|}}</nowiki> <nowiki>{{Div col}}</nowiki></br><nowiki>{{Div col end}}</nowiki> ===Maint=== Testun<br> <nowiki>{{bach|}}</nowiki> {{bach|Testun}}<br> <nowiki>{{Mawr|}}</nowiki> {{Mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{M-mawr|}}</nowiki>{{M-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mm-mawr|}}</nowiki>{{Mm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmmm-mawr|Testun}}<br> ===Bwlch=== <nowiki>{{bwlch}}</nowiki> yn creu bwlch{{bwlch}}2em rhwng geiriau<br> <nowiki>{{bwlch|5em}}</nowiki> yn creu{{bwlch|5em}}bwlch mwy rhwng geiriau (gellir newid y rhif "em" yn ôl y gofyn. em = hyd y briflythyren M yn y ffont sy'n cael ei ddefnyddio <nowiki>{{bwlch|5em}}=</nowiki>''tua'' hyd MMMMM) <nowiki>{{c|{{bwlch|5em}}</nowiki> ==Llinellau== <nowiki>{{lein|15em}}</nowiki>{{lein|15em}} <nowiki>{{bar|6}}</nowiki> {{bar|6}}llinell heb ei ganoli <nowiki><s></nowiki><s>llinell</s><nowiki></s></nowiki> <nowiki>{{Sfrac|3|2}}</nowiki> yn rhoi {{Sfrac|3|2}} <nowiki>{{rule|height=4px}}</nowiki> {{rule|height=4px}} <nowiki>{{rule}}</nowiki> {{rule}} <nowiki>{{rule|height=4px}}{{rule}}</nowiki> {{rule|height=4px}}{{rule}} Llinell nodau: <nowiki>{{***|5}}</nowiki> (dewis rhif y * sydd angen){{***|5}} <nowiki>{{***|5|4em}}</nowiki> yn newid hyd y bwlch rhwng y nodau {{***|5|4em}} <nowiki>{{***|5|char=@}} {{***|5|3em|char=x}} {{***|5|4m|char=♥}}</nowiki> ac ati, yn ffeirio * am nod arall{{***|5|char=@}}{{***|5|char=x}}{{***|5|3em|char=♥}} nodau mwy: <nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}}</nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}} ==Priflythrenau == [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/priflythrennau]] <nowiki>{{Initial|[[File:Dringo'r Andes M.jpg|50px]]}}</nowiki> <nowiki>{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|50px]]}}</nowiki> {{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|55px]]}}LAIN o wlad ydyw yr hyn a elwir 'Rhwng y Ddwy Afon,' ar gwr De-Orllewinol Sir Feirionydd, oddentu deuddeng milldir o led, a deunaw neu ugain milldir o hyd, rhwng dwy afon, sef yr Afon Mawddach ac Afon Dyfi. Ymestyna o ran ei hyd o Lwyngwril i gwr uchaf Aberllyfeni, a'i lled o Arthog i Bennal. Amgylchynir y rhandir o du y Gorllewin gan ran o'r môr a elwir Cardigan Bay; o du y Dwyrain, gan Gadair Idris, a Llyn Tal-y-llyn; o du y Gogledd, gan yr Afon Mawddach, neu Afon yr Abermaw; o du y De, gan Afon Dyfi. Ac o'r tu arall i Afon Dyfi ===Dropinitial=== <nowiki>{{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim</nowiki> {{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim ==Lliw== <nowiki>{{color|red|Testun}}</nowiki> {{color|red|Testun Coch}}<br> <nowiki>{{color|green|Testun}}</nowiki> {{color|green|Testun Gwyrdd}} {{color|darkred|darkred}} {{color|maroon|maroon}} {{color|orange|orange}} {{color|yellow|yellow}} {{color|lime|lime}} {{color|olive|olive}} {{color|teal|teal}} {{color|aqua|aqua}} {{color|blue|blue}} {{color|navy|navy}} {{color|indigo|indigo}} {{color|violet|violet}} {{color|fuchsia|fuchsia}} {{color|purple|purple}} {{color|RebeccaPurple|RebeccaPurple}} {{color|greyed|greyed}} {{color|silver|silver}} Mae black a white hefyd ar gael ond braidd yn afraid <nowiki>{{serif|Serif text here}}</nowiki><br>{{serif|FFONT Serif}} ==Linc i destun iaith arall== <nowiki>[[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']]</nowiki> [[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']] ==Bracedi Cyrliog== Defnyddio "Golygu cod" i weld y cod {| | Item 1 | rowspan=2|{{brace2|2|r}}targed |- | Item 2 |} {| | Item 1 | rowspan=3|{{brace2|4|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |} {| | Item 1 | rowspan=4|{{brace2|6|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |- | Item 4 |- |} Canoli. Defnyddio: <nowiki>{{|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;</nowiki> ar y rhes uchaf {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |} Cael y bracedi mewn rhes fertigol {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |- | Moron | rowspan=4|{{brace2|5|r}}Llysiau |- | Tatws |- | Maip |- |Bresych Brwsel |} ==Cyfeiriadau== <nowiki>=={{Cyfeiriadau}}==</nowiki></br><nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki>==Ffynhonnell==</nowiki></br> <nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Paragraff mewn <nowiki><ref></ref></nowiki>=== <nowiki>{{Paragraph break}}</nowiki>{{Paragraph break}} neu <nowiki>{{prbr}}</nowiki> ==Dyfynnu== <nowiki>{{dyfyniad| }}</nowiki> {{dyfyniad|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} neu <nowiki>{{quote| }}</nowiki> i hepgor y "" cyrliog glas {{quote|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} ==Diwedd/Dechrau Adran== <nowiki>## Diwedd A ##</nowiki> <nowiki>## Dechrau B ##</nowiki> tosection="Diwedd A" fromsection="Dechrau B" fromsection="aaa" tosection="bbb" <nowiki>==Nodiadau==</nowiki> <br> <nowiki><references/></nowiki> ==Gorffen paragraff ar waelod tudalen== (ar linell newydd)¶ <br> ¶ <br> <nowiki>{{nop}}</nowiki> ===Gorffen pennill cerdd=== <nowiki></br></nowiki> ==Llyfrau i'w gwneud== * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/ Llyfrau ar y gweill]] * [[Rhestr o dudalennau Indecs]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Pwll Tywod]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Cychwyn llyfr]] * [[Llyfrau wedi eu cyhoeddi sydd angen gwirio]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Indecs ar ei hanner]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau wedi eu Cyhoeddi mewn melyn]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Camau Cymorth]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau 2025]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Blociau Ab Owen]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Lyfrau Hathi wedi 1900]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau/Ab Owen]] * [[Cod cerddi ac englynion]] ==Cynwys darlun o dudalen llyfr== [https://croptool.toolforge.org/? Crop Tool] <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|bawd|tudalen=1]]</nowiki> <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|canol|600px|tudalen=1]]</nowiki> ==Bocs sylw ar yr ochor== <nowiki>{{Sidebox|Drych feddyliau byw.}}</nowiki> <nowiki>{{Sidebox|Gwladgarwch.|right}}</nowiki> Yr oedd wedi cael y fantais oreu i weled beth godai Gymru hefyd, treuliodd ei febyd yn nyffryn y Dyfrdwy ac ar lethrau'r Berwyn, a deffrodd ei feddwl tra'n astudio cyfraith yn Llundain, a thra'n dwyn arfau y milwr oedd wedi {{Sidebox|Drych feddyliau byw.}} crwydro mwyaf, mae'n debig, o holl filwyr yr oes. Ond cafodd gyfleustra hefyd. Prun bynnag a oedd hynny wrth ei fodd ai peidio, rhoddwyd angenrhaid arno i arwain cenedl, a chenedl fwy unol nag a welwyd ar fynyddoedd Cymru erioed o'r blaen. Tybiodd ef ei fod yn codi tarian ac yn dadweinio cledd Llywelyn, ac yr oedd yn credu'n gryf fod gwaed hen dywysogion Cymru yn ei wythienau. Yr oedd ysfa am wybodaeth yn y byd hefyd. Yr oedd y dwyrain yn dechre tywallt ei thrysorau i'r gorllewin; yr oedd {{Sidebox|Gwladgarwch.|right}} Cyngor Vienne, yn 1311, wedi argymell dysgu Hebraeg, Caldaeg, ac Arabaeg. Yr oedd dysg yr Eidal yn anterth ei gogoniant, yr oedd y ganrif y ganwyd Owen Glyn Dŵr ynddi wedi gweled blodeuad Dante, Petrarca, a Boccaccio. Yn Ffrainc, yr oedd athroniaeth a meddyginiaeth yn eu llawn flodau, a'r ddrama'n dechre. Yn yr Almaen, yr oedd cyfnod y prifysgolion yn dilyn cyfnod y serch ganeuon; sylfaenwyd prifysgol Heidelburg. Yn Lloegr, yr oedd Chaucer a Langlande yn cyd—fyw âg Owen Glyn Dŵr; a hwyrach i'r yswain Cymreig weled Wyclif, seren fore'r Diwygiad. Yn ystod y ganrif hon,—y bedwaredd ar ddeg, sylfaenwyd deunaw o brifysgolion newydd. ==Rhifau Rhufeinig== <nowiki> <pagelist</nowiki><br> 1to9=-<br> 10to20=roman 10=1<br> 21=1 /> ==Trwyddedau== <poem> <nowiki>{{Pd-old}}</nowiki> Awdur wedi marw dros 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> Awdur wedi marw rhwng 70 a 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-US-expired}}</nowiki> Gweithiau a gyhoeddwyd cyn {{#expr:{{CURRENTYEAR}}-95}}, hyd yn oed pe boed yr awdur wedi marw ar ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> <nowiki>{{OGL3}}</nowiki> Llywodraeth y DU neu Gymru </poem> ==Ystadegau== [[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikisource/Table]] qqhdr71bj2hpvalxtic9bwmmjtfo6gq 138134 138133 2025-06-02T14:26:49Z AlwynapHuw 1710 138134 wikitext text/x-wiki Angen gwirio [[:Categori:Deleteme]] yn rheolaidd! ==Categoriau uwchlwytho comin== {{Div col|3}} *Uploads by User:AlwynapHuw *Literature of Wales *Novels in Welsh *Books from Wales *Poetry books from Wales *Poetry of Wales *Plays from Wales *Welsh poets *History books from Wales *History of Wales by historic county‎ *Book covers from Wales‎ *Folklore of Wales *Mythology of Wales *Welsh National Assembly Acts *Welsh Parliament Acts *Biographical compilations *Christianity in Wales *Theologians from Wales *Undeb yr Annibynwyr Cymraeg *History of towns in Wales *Music of Wales *Welsh musicians *Politics of Wales *Wikipedia screenshots {{Div end}} ==Cerdd== <nowiki><poem></nowiki></br> </br> <nowiki></poem></nowiki> <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> ===Cadw canoli dros nifer o dudalennau=== [https://en.wikisource.org/wiki/Help:Page_breaks#Tables_across_page_breaks| am dablau dros nifer o dud] ====Tud 1af==== Ar y dalen<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalennau canol==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalen olaf==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ===Canoli=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br><nowiki><poem></nowiki><br><nowiki></poem></nowiki><br><nowiki>}}</nowiki><br><nowiki><br></nowiki> {{center block| <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <br> <br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki><br> <nowiki><br></nowiki> ===Cerdd Italig=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <nowiki>{{Italic|Dim ond lleuad borffor</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch|1em}}Ar fin y mynydd llwm;</nowiki><br> <nowiki>A sŵn hen afon Prysor</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch|1em}}Yn canu yn y Cwm.}}</nowiki><br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>}}</nowiki> (nb. defnyddio ''':''' i greu bwlch, dim yn gweithio) {{center block| <poem>{{Italic| Dim ond lleuad borffor {{bwlch|1em}}Ar fin y mynydd llwm; A sŵn hen afon Prysor {{bwlch|1em}}Yn canu yn y Cwm.}} </poem> }} ===Dyfynodau mewn cerdd=== <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki> I gadw dyfynodau allan o ganoli cerdd Mae {{center block| <poem> <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki>Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn creu {{center block| <poem> {{fqm|"}}Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn hytrach na {{center block| <poem> "Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} ==Tablau== ===Llinell gyntaf tabl canol heb ymylau=== <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki> efo hyd tabl <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:260px"</nowiki> hyd colofn <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki><br> <nowiki>|-</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>|-</nowiki> ===Tabl dros nifer o dudalenau llyfr=== Enghraifft o dabl drost nifer o dudalenau [[Tudalen:Hanes Gwareiddiad.djvu/135]] Rhoi elfenau agor tabl yn y bocs pennyn (heb yr |- olaf). Rhoi:<br> <nowiki>{{nopt}}</nowiki><br> |- ar y dalen o flaen y tabl a <nowiki>{{nop}}</nowiki> ar y dalen ar ôl y tabl Rhoi elfenau cau tabl yn y bocs troedyn ==Fformatio== <nowiki>Ctrl+|=<nowiki>Rhowch destun heb ei fformatio yma</nowiki></nowiki> <nowiki>Ctrl+i=''Testun italig''</nowiki> <nowiki>Ctrl+b='''Testun trwm'''</nowiki> <nowiki>Ctrl+<=_{Testun isysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+>=^{Testun uwchysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+k=Mewnosod dolen</nowiki> <nowiki>{{uc|abcdefg}}</nowiki> {{uc|abcdefg}} <nowiki>{{lc|ABCDEFG}}</nowiki> {{lc|ABCDEFG}} <nowiki>{{Canoli| }} neu {{c| }}</nowiki> <nowiki>{{right|}}</nowiki> <nowiki>{{Underline|}}</nowiki> <nowiki>{{Div col}}</nowiki></br><nowiki>{{Div col end}}</nowiki> ===Maint=== Testun<br> <nowiki>{{bach|}}</nowiki> {{bach|Testun}}<br> <nowiki>{{Mawr|}}</nowiki> {{Mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{M-mawr|}}</nowiki>{{M-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mm-mawr|}}</nowiki>{{Mm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmmm-mawr|Testun}}<br> ===Bwlch=== <nowiki>{{bwlch}}</nowiki> yn creu bwlch{{bwlch}}2em rhwng geiriau<br> <nowiki>{{bwlch|5em}}</nowiki> yn creu{{bwlch|5em}}bwlch mwy rhwng geiriau (gellir newid y rhif "em" yn ôl y gofyn. em = hyd y briflythyren M yn y ffont sy'n cael ei ddefnyddio <nowiki>{{bwlch|5em}}=</nowiki>''tua'' hyd MMMMM) <nowiki>{{c|{{bwlch|5em}}</nowiki> ==Llinellau== <nowiki>{{lein|15em}}</nowiki>{{lein|15em}} <nowiki>{{bar|6}}</nowiki> {{bar|6}}llinell heb ei ganoli <nowiki><s></nowiki><s>llinell</s><nowiki></s></nowiki> <nowiki>{{Sfrac|3|2}}</nowiki> yn rhoi {{Sfrac|3|2}} <nowiki>{{rule|height=4px}}</nowiki> {{rule|height=4px}} <nowiki>{{rule}}</nowiki> {{rule}} <nowiki>{{rule|height=4px}}{{rule}}</nowiki> {{rule|height=4px}}{{rule}} Llinell nodau: <nowiki>{{***|5}}</nowiki> (dewis rhif y * sydd angen){{***|5}} <nowiki>{{***|5|4em}}</nowiki> yn newid hyd y bwlch rhwng y nodau {{***|5|4em}} <nowiki>{{***|5|char=@}} {{***|5|3em|char=x}} {{***|5|4m|char=♥}}</nowiki> ac ati, yn ffeirio * am nod arall{{***|5|char=@}}{{***|5|char=x}}{{***|5|3em|char=♥}} nodau mwy: <nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}}</nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}} ==Priflythrenau == [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/priflythrennau]] <nowiki>{{Initial|[[File:Dringo'r Andes M.jpg|50px]]}}</nowiki> <nowiki>{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|50px]]}}</nowiki> {{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|55px]]}}LAIN o wlad ydyw yr hyn a elwir 'Rhwng y Ddwy Afon,' ar gwr De-Orllewinol Sir Feirionydd, oddentu deuddeng milldir o led, a deunaw neu ugain milldir o hyd, rhwng dwy afon, sef yr Afon Mawddach ac Afon Dyfi. Ymestyna o ran ei hyd o Lwyngwril i gwr uchaf Aberllyfeni, a'i lled o Arthog i Bennal. Amgylchynir y rhandir o du y Gorllewin gan ran o'r môr a elwir Cardigan Bay; o du y Dwyrain, gan Gadair Idris, a Llyn Tal-y-llyn; o du y Gogledd, gan yr Afon Mawddach, neu Afon yr Abermaw; o du y De, gan Afon Dyfi. Ac o'r tu arall i Afon Dyfi ===Dropinitial=== <nowiki>{{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim</nowiki> {{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim ==Lliw== <nowiki>{{color|red|Testun}}</nowiki> {{color|red|Testun Coch}}<br> <nowiki>{{color|green|Testun}}</nowiki> {{color|green|Testun Gwyrdd}} {{color|darkred|darkred}} {{color|maroon|maroon}} {{color|orange|orange}} {{color|yellow|yellow}} {{color|lime|lime}} {{color|olive|olive}} {{color|teal|teal}} {{color|aqua|aqua}} {{color|blue|blue}} {{color|navy|navy}} {{color|indigo|indigo}} {{color|violet|violet}} {{color|fuchsia|fuchsia}} {{color|purple|purple}} {{color|RebeccaPurple|RebeccaPurple}} {{color|greyed|greyed}} {{color|silver|silver}} Mae black a white hefyd ar gael ond braidd yn afraid <nowiki>{{serif|Serif text here}}</nowiki><br>{{serif|FFONT Serif}} ==Linc i destun iaith arall== <nowiki>[[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']]</nowiki> [[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']] ==Bracedi Cyrliog== Defnyddio "Golygu cod" i weld y cod {| | Item 1 | rowspan=2|{{brace2|2|r}}targed |- | Item 2 |} {| | Item 1 | rowspan=3|{{brace2|4|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |} {| | Item 1 | rowspan=4|{{brace2|6|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |- | Item 4 |- |} Canoli. Defnyddio: <nowiki>{{|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;</nowiki> ar y rhes uchaf {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |} Cael y bracedi mewn rhes fertigol {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |- | Moron | rowspan=4|{{brace2|5|r}}Llysiau |- | Tatws |- | Maip |- |Bresych Brwsel |} ==Cyfeiriadau== <nowiki>=={{Cyfeiriadau}}==</nowiki></br><nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki>==Ffynhonnell==</nowiki></br> <nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Paragraff mewn <nowiki><ref></ref></nowiki>=== <nowiki>{{Paragraph break}}</nowiki>{{Paragraph break}} neu <nowiki>{{prbr}}</nowiki> ==Dyfynnu== <nowiki>{{dyfyniad| }}</nowiki> {{dyfyniad|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} neu <nowiki>{{quote| }}</nowiki> i hepgor y "" cyrliog glas {{quote|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} ==Diwedd/Dechrau Adran== <nowiki>## Diwedd A ##</nowiki> <nowiki>## Dechrau B ##</nowiki> tosection="Diwedd A" fromsection="Dechrau B" fromsection="aaa" tosection="bbb" <nowiki>==Nodiadau==</nowiki> <br> <nowiki><references/></nowiki> ==Gorffen paragraff ar waelod tudalen== (ar linell newydd)¶ <br> ¶ <br> <nowiki>{{nop}}</nowiki> ===Gorffen pennill cerdd=== <nowiki></br></nowiki> ==Llyfrau i'w gwneud== * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/ Llyfrau ar y gweill]] * [[Rhestr o dudalennau Indecs]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Pwll Tywod]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Cychwyn llyfr]] * [[Llyfrau wedi eu cyhoeddi sydd angen gwirio]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Indecs ar ei hanner]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau wedi eu Cyhoeddi mewn melyn]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Camau Cymorth]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau 2025]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Blociau Ab Owen]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Lyfrau Hathi wedi 1900]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau/Ab Owen]] * [[Cod cerddi ac englynion]] ==Cynwys darlun o dudalen llyfr== [https://croptool.toolforge.org/? Crop Tool] <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|bawd|tudalen=1]]</nowiki> <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|canol|600px|tudalen=1]]</nowiki> ==Bocs sylw ar yr ochor== <nowiki>{{Sidebox|Drych feddyliau byw.}}</nowiki> <nowiki>{{Sidebox|Gwladgarwch.|right}}</nowiki> Yr oedd wedi cael y fantais oreu i weled beth godai Gymru hefyd, treuliodd ei febyd yn nyffryn y Dyfrdwy ac ar lethrau'r Berwyn, a deffrodd ei feddwl tra'n astudio cyfraith yn Llundain, a thra'n dwyn arfau y milwr oedd wedi {{Sidebox|Drych feddyliau byw.}} crwydro mwyaf, mae'n debig, o holl filwyr yr oes. Ond cafodd gyfleustra hefyd. Prun bynnag a oedd hynny wrth ei fodd ai peidio, rhoddwyd angenrhaid arno i arwain cenedl, a chenedl fwy unol nag a welwyd ar fynyddoedd Cymru erioed o'r blaen. Tybiodd ef ei fod yn codi tarian ac yn dadweinio cledd Llywelyn, ac yr oedd yn credu'n gryf fod gwaed hen dywysogion Cymru yn ei wythienau. Yr oedd ysfa am wybodaeth yn y byd hefyd. Yr oedd y dwyrain yn dechre tywallt ei thrysorau i'r gorllewin; yr oedd {{Sidebox|Gwladgarwch.|right}} Cyngor Vienne, yn 1311, wedi argymell dysgu Hebraeg, Caldaeg, ac Arabaeg. Yr oedd dysg yr Eidal yn anterth ei gogoniant, yr oedd y ganrif y ganwyd Owen Glyn Dŵr ynddi wedi gweled blodeuad Dante, Petrarca, a Boccaccio. Yn Ffrainc, yr oedd athroniaeth a meddyginiaeth yn eu llawn flodau, a'r ddrama'n dechre. Yn yr Almaen, yr oedd cyfnod y prifysgolion yn dilyn cyfnod y serch ganeuon; sylfaenwyd prifysgol Heidelburg. Yn Lloegr, yr oedd Chaucer a Langlande yn cyd—fyw âg Owen Glyn Dŵr; a hwyrach i'r yswain Cymreig weled Wyclif, seren fore'r Diwygiad. Yn ystod y ganrif hon,—y bedwaredd ar ddeg, sylfaenwyd deunaw o brifysgolion newydd. ==Rhifau Rhufeinig== <nowiki> <pagelist</nowiki><br> 1to9=-<br> 10to20=roman 10=1<br> 21=1 /> ==Trwyddedau== <poem> <nowiki>{{Pd-old}}</nowiki> Awdur wedi marw dros 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> Awdur wedi marw rhwng 70 a 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-US-expired}}</nowiki> Gweithiau a gyhoeddwyd cyn {{#expr:{{CURRENTYEAR}}-95}}, hyd yn oed pe boed yr awdur wedi marw ar ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> <nowiki>{{OGL3}}</nowiki> Llywodraeth y DU neu Gymru </poem> ==Ystadegau== [[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikisource/Table]] 0v1zj2zruo9ger2i1d1dywbetj7rg51 138135 138134 2025-06-02T14:33:18Z AlwynapHuw 1710 /* Fformatio */ 138135 wikitext text/x-wiki Angen gwirio [[:Categori:Deleteme]] yn rheolaidd! ==Categoriau uwchlwytho comin== {{Div col|3}} *Uploads by User:AlwynapHuw *Literature of Wales *Novels in Welsh *Books from Wales *Poetry books from Wales *Poetry of Wales *Plays from Wales *Welsh poets *History books from Wales *History of Wales by historic county‎ *Book covers from Wales‎ *Folklore of Wales *Mythology of Wales *Welsh National Assembly Acts *Welsh Parliament Acts *Biographical compilations *Christianity in Wales *Theologians from Wales *Undeb yr Annibynwyr Cymraeg *History of towns in Wales *Music of Wales *Welsh musicians *Politics of Wales *Wikipedia screenshots {{Div end}} ==Cerdd== <nowiki><poem></nowiki></br> </br> <nowiki></poem></nowiki> <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> ===Cadw canoli dros nifer o dudalennau=== [https://en.wikisource.org/wiki/Help:Page_breaks#Tables_across_page_breaks| am dablau dros nifer o dud] ====Tud 1af==== Ar y dalen<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalennau canol==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalen olaf==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ===Canoli=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br><nowiki><poem></nowiki><br><nowiki></poem></nowiki><br><nowiki>}}</nowiki><br><nowiki><br></nowiki> {{center block| <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <br> <br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki><br> <nowiki><br></nowiki> ===Cerdd Italig=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <nowiki>{{Italic|Dim ond lleuad borffor</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch|1em}}Ar fin y mynydd llwm;</nowiki><br> <nowiki>A sŵn hen afon Prysor</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch|1em}}Yn canu yn y Cwm.}}</nowiki><br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>}}</nowiki> (nb. defnyddio ''':''' i greu bwlch, dim yn gweithio) {{center block| <poem>{{Italic| Dim ond lleuad borffor {{bwlch|1em}}Ar fin y mynydd llwm; A sŵn hen afon Prysor {{bwlch|1em}}Yn canu yn y Cwm.}} </poem> }} ===Dyfynodau mewn cerdd=== <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki> I gadw dyfynodau allan o ganoli cerdd Mae {{center block| <poem> <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki>Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn creu {{center block| <poem> {{fqm|"}}Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn hytrach na {{center block| <poem> "Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} ==Tablau== ===Llinell gyntaf tabl canol heb ymylau=== <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki> efo hyd tabl <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:260px"</nowiki> hyd colofn <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki><br> <nowiki>|-</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>|-</nowiki> ===Tabl dros nifer o dudalenau llyfr=== Enghraifft o dabl drost nifer o dudalenau [[Tudalen:Hanes Gwareiddiad.djvu/135]] Rhoi elfenau agor tabl yn y bocs pennyn (heb yr |- olaf). Rhoi:<br> <nowiki>{{nopt}}</nowiki><br> |- ar y dalen o flaen y tabl a <nowiki>{{nop}}</nowiki> ar y dalen ar ôl y tabl Rhoi elfenau cau tabl yn y bocs troedyn ==Fformatio== <nowiki>Ctrl+|=<nowiki>Rhowch destun heb ei fformatio yma</nowiki></nowiki> <nowiki>Ctrl+i=''Testun italig''</nowiki> <nowiki>Ctrl+b='''Testun trwm'''</nowiki> <nowiki>Ctrl+<=_{Testun isysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+>=^{Testun uwchysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+k=Mewnosod dolen</nowiki> <nowiki>{{uc|abcdefg}}</nowiki> {{uc|abcdefg}} <nowiki>{{lc|ABCDEFG}}</nowiki> {{lc|ABCDEFG}} <nowiki>{{Canoli| }} neu {{c| }}</nowiki> <nowiki>{{right|}} neu {{r|}}</nowiki> <nowiki>{{Underline|Gair}}</nowiki> {{Underline|Gair}} <nowiki>{{Div col}}</nowiki></br><nowiki>{{Div col end}}</nowiki> ===Maint=== Testun<br> <nowiki>{{bach|}}</nowiki> {{bach|Testun}}<br> <nowiki>{{Mawr|}}</nowiki> {{Mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{M-mawr|}}</nowiki>{{M-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mm-mawr|}}</nowiki>{{Mm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmmm-mawr|Testun}}<br> ===Bwlch=== <nowiki>{{bwlch}}</nowiki> yn creu bwlch{{bwlch}}2em rhwng geiriau<br> <nowiki>{{bwlch|5em}}</nowiki> yn creu{{bwlch|5em}}bwlch mwy rhwng geiriau (gellir newid y rhif "em" yn ôl y gofyn. em = hyd y briflythyren M yn y ffont sy'n cael ei ddefnyddio <nowiki>{{bwlch|5em}}=</nowiki>''tua'' hyd MMMMM) <nowiki>{{c|{{bwlch|5em}}</nowiki> ==Llinellau== <nowiki>{{lein|15em}}</nowiki>{{lein|15em}} <nowiki>{{bar|6}}</nowiki> {{bar|6}}llinell heb ei ganoli <nowiki><s></nowiki><s>llinell</s><nowiki></s></nowiki> <nowiki>{{Sfrac|3|2}}</nowiki> yn rhoi {{Sfrac|3|2}} <nowiki>{{rule|height=4px}}</nowiki> {{rule|height=4px}} <nowiki>{{rule}}</nowiki> {{rule}} <nowiki>{{rule|height=4px}}{{rule}}</nowiki> {{rule|height=4px}}{{rule}} Llinell nodau: <nowiki>{{***|5}}</nowiki> (dewis rhif y * sydd angen){{***|5}} <nowiki>{{***|5|4em}}</nowiki> yn newid hyd y bwlch rhwng y nodau {{***|5|4em}} <nowiki>{{***|5|char=@}} {{***|5|3em|char=x}} {{***|5|4m|char=♥}}</nowiki> ac ati, yn ffeirio * am nod arall{{***|5|char=@}}{{***|5|char=x}}{{***|5|3em|char=♥}} nodau mwy: <nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}}</nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}} ==Priflythrenau == [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/priflythrennau]] <nowiki>{{Initial|[[File:Dringo'r Andes M.jpg|50px]]}}</nowiki> <nowiki>{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|50px]]}}</nowiki> {{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|55px]]}}LAIN o wlad ydyw yr hyn a elwir 'Rhwng y Ddwy Afon,' ar gwr De-Orllewinol Sir Feirionydd, oddentu deuddeng milldir o led, a deunaw neu ugain milldir o hyd, rhwng dwy afon, sef yr Afon Mawddach ac Afon Dyfi. Ymestyna o ran ei hyd o Lwyngwril i gwr uchaf Aberllyfeni, a'i lled o Arthog i Bennal. Amgylchynir y rhandir o du y Gorllewin gan ran o'r môr a elwir Cardigan Bay; o du y Dwyrain, gan Gadair Idris, a Llyn Tal-y-llyn; o du y Gogledd, gan yr Afon Mawddach, neu Afon yr Abermaw; o du y De, gan Afon Dyfi. Ac o'r tu arall i Afon Dyfi ===Dropinitial=== <nowiki>{{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim</nowiki> {{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim ==Lliw== <nowiki>{{color|red|Testun}}</nowiki> {{color|red|Testun Coch}}<br> <nowiki>{{color|green|Testun}}</nowiki> {{color|green|Testun Gwyrdd}} {{color|darkred|darkred}} {{color|maroon|maroon}} {{color|orange|orange}} {{color|yellow|yellow}} {{color|lime|lime}} {{color|olive|olive}} {{color|teal|teal}} {{color|aqua|aqua}} {{color|blue|blue}} {{color|navy|navy}} {{color|indigo|indigo}} {{color|violet|violet}} {{color|fuchsia|fuchsia}} {{color|purple|purple}} {{color|RebeccaPurple|RebeccaPurple}} {{color|greyed|greyed}} {{color|silver|silver}} Mae black a white hefyd ar gael ond braidd yn afraid <nowiki>{{serif|Serif text here}}</nowiki><br>{{serif|FFONT Serif}} ==Linc i destun iaith arall== <nowiki>[[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']]</nowiki> [[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']] ==Bracedi Cyrliog== Defnyddio "Golygu cod" i weld y cod {| | Item 1 | rowspan=2|{{brace2|2|r}}targed |- | Item 2 |} {| | Item 1 | rowspan=3|{{brace2|4|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |} {| | Item 1 | rowspan=4|{{brace2|6|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |- | Item 4 |- |} Canoli. Defnyddio: <nowiki>{{|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;</nowiki> ar y rhes uchaf {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |} Cael y bracedi mewn rhes fertigol {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |- | Moron | rowspan=4|{{brace2|5|r}}Llysiau |- | Tatws |- | Maip |- |Bresych Brwsel |} ==Cyfeiriadau== <nowiki>=={{Cyfeiriadau}}==</nowiki></br><nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki>==Ffynhonnell==</nowiki></br> <nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Paragraff mewn <nowiki><ref></ref></nowiki>=== <nowiki>{{Paragraph break}}</nowiki>{{Paragraph break}} neu <nowiki>{{prbr}}</nowiki> ==Dyfynnu== <nowiki>{{dyfyniad| }}</nowiki> {{dyfyniad|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} neu <nowiki>{{quote| }}</nowiki> i hepgor y "" cyrliog glas {{quote|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} ==Diwedd/Dechrau Adran== <nowiki>## Diwedd A ##</nowiki> <nowiki>## Dechrau B ##</nowiki> tosection="Diwedd A" fromsection="Dechrau B" fromsection="aaa" tosection="bbb" <nowiki>==Nodiadau==</nowiki> <br> <nowiki><references/></nowiki> ==Gorffen paragraff ar waelod tudalen== (ar linell newydd)¶ <br> ¶ <br> <nowiki>{{nop}}</nowiki> ===Gorffen pennill cerdd=== <nowiki></br></nowiki> ==Llyfrau i'w gwneud== * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/ Llyfrau ar y gweill]] * [[Rhestr o dudalennau Indecs]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Pwll Tywod]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Cychwyn llyfr]] * [[Llyfrau wedi eu cyhoeddi sydd angen gwirio]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Indecs ar ei hanner]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau wedi eu Cyhoeddi mewn melyn]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Camau Cymorth]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau 2025]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Blociau Ab Owen]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Lyfrau Hathi wedi 1900]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau/Ab Owen]] * [[Cod cerddi ac englynion]] ==Cynwys darlun o dudalen llyfr== [https://croptool.toolforge.org/? Crop Tool] <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|bawd|tudalen=1]]</nowiki> <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|canol|600px|tudalen=1]]</nowiki> ==Bocs sylw ar yr ochor== <nowiki>{{Sidebox|Drych feddyliau byw.}}</nowiki> <nowiki>{{Sidebox|Gwladgarwch.|right}}</nowiki> Yr oedd wedi cael y fantais oreu i weled beth godai Gymru hefyd, treuliodd ei febyd yn nyffryn y Dyfrdwy ac ar lethrau'r Berwyn, a deffrodd ei feddwl tra'n astudio cyfraith yn Llundain, a thra'n dwyn arfau y milwr oedd wedi {{Sidebox|Drych feddyliau byw.}} crwydro mwyaf, mae'n debig, o holl filwyr yr oes. Ond cafodd gyfleustra hefyd. Prun bynnag a oedd hynny wrth ei fodd ai peidio, rhoddwyd angenrhaid arno i arwain cenedl, a chenedl fwy unol nag a welwyd ar fynyddoedd Cymru erioed o'r blaen. Tybiodd ef ei fod yn codi tarian ac yn dadweinio cledd Llywelyn, ac yr oedd yn credu'n gryf fod gwaed hen dywysogion Cymru yn ei wythienau. Yr oedd ysfa am wybodaeth yn y byd hefyd. Yr oedd y dwyrain yn dechre tywallt ei thrysorau i'r gorllewin; yr oedd {{Sidebox|Gwladgarwch.|right}} Cyngor Vienne, yn 1311, wedi argymell dysgu Hebraeg, Caldaeg, ac Arabaeg. Yr oedd dysg yr Eidal yn anterth ei gogoniant, yr oedd y ganrif y ganwyd Owen Glyn Dŵr ynddi wedi gweled blodeuad Dante, Petrarca, a Boccaccio. Yn Ffrainc, yr oedd athroniaeth a meddyginiaeth yn eu llawn flodau, a'r ddrama'n dechre. Yn yr Almaen, yr oedd cyfnod y prifysgolion yn dilyn cyfnod y serch ganeuon; sylfaenwyd prifysgol Heidelburg. Yn Lloegr, yr oedd Chaucer a Langlande yn cyd—fyw âg Owen Glyn Dŵr; a hwyrach i'r yswain Cymreig weled Wyclif, seren fore'r Diwygiad. Yn ystod y ganrif hon,—y bedwaredd ar ddeg, sylfaenwyd deunaw o brifysgolion newydd. ==Rhifau Rhufeinig== <nowiki> <pagelist</nowiki><br> 1to9=-<br> 10to20=roman 10=1<br> 21=1 /> ==Trwyddedau== <poem> <nowiki>{{Pd-old}}</nowiki> Awdur wedi marw dros 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> Awdur wedi marw rhwng 70 a 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-US-expired}}</nowiki> Gweithiau a gyhoeddwyd cyn {{#expr:{{CURRENTYEAR}}-95}}, hyd yn oed pe boed yr awdur wedi marw ar ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> <nowiki>{{OGL3}}</nowiki> Llywodraeth y DU neu Gymru </poem> ==Ystadegau== [[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikisource/Table]] 6wmnm1i6ukup331eugysj8s0i8gwn19 138228 138135 2025-06-02T20:14:53Z AlwynapHuw 1710 /* Cerdd Italig */ 138228 wikitext text/x-wiki Angen gwirio [[:Categori:Deleteme]] yn rheolaidd! ==Categoriau uwchlwytho comin== {{Div col|3}} *Uploads by User:AlwynapHuw *Literature of Wales *Novels in Welsh *Books from Wales *Poetry books from Wales *Poetry of Wales *Plays from Wales *Welsh poets *History books from Wales *History of Wales by historic county‎ *Book covers from Wales‎ *Folklore of Wales *Mythology of Wales *Welsh National Assembly Acts *Welsh Parliament Acts *Biographical compilations *Christianity in Wales *Theologians from Wales *Undeb yr Annibynwyr Cymraeg *History of towns in Wales *Music of Wales *Welsh musicians *Politics of Wales *Wikipedia screenshots {{Div end}} ==Cerdd== <nowiki><poem></nowiki></br> </br> <nowiki></poem></nowiki> <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> ===Cadw canoli dros nifer o dudalennau=== [https://en.wikisource.org/wiki/Help:Page_breaks#Tables_across_page_breaks| am dablau dros nifer o dud] ====Tud 1af==== Ar y dalen<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalennau canol==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalen olaf==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ===Canoli=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br><nowiki><poem></nowiki><br><nowiki></poem></nowiki><br><nowiki>}}</nowiki><br><nowiki><br></nowiki> {{center block| <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <br> <br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki><br> <nowiki><br></nowiki> ===Cerdd Italig=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <nowiki>{{Italic|Da gwyddost wrando gweddi—dy weision;</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch}}''Dewisaist eu noddi;</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch|1em}}''A minnau wyf, o mynni,</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch|1em}}Duw Iesu deg, dy was Di.}}</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch|5em}}—GORONWY OWEN.</nowiki><br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>}}</nowiki> (nb. defnyddio ''':''' i greu bwlch, dim yn gweithio) {{center block| <poem> {{Italic|Da gwyddost wrando gweddi—dy weision; {{bwlch}}''Dewisaist eu noddi; {{bwlch|1em}}''A minnau wyf, o mynni, {{bwlch|1em}}Duw Iesu deg, dy was Di.}} {{bwlch|5em}}—GORONWY OWEN. </poem> }} ===Dyfynodau mewn cerdd=== <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki> I gadw dyfynodau allan o ganoli cerdd Mae {{center block| <poem> <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki>Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn creu {{center block| <poem> {{fqm|"}}Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn hytrach na {{center block| <poem> "Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} ==Tablau== ===Llinell gyntaf tabl canol heb ymylau=== <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki> efo hyd tabl <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:260px"</nowiki> hyd colofn <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki><br> <nowiki>|-</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>|-</nowiki> ===Tabl dros nifer o dudalenau llyfr=== Enghraifft o dabl drost nifer o dudalenau [[Tudalen:Hanes Gwareiddiad.djvu/135]] Rhoi elfenau agor tabl yn y bocs pennyn (heb yr |- olaf). Rhoi:<br> <nowiki>{{nopt}}</nowiki><br> |- ar y dalen o flaen y tabl a <nowiki>{{nop}}</nowiki> ar y dalen ar ôl y tabl Rhoi elfenau cau tabl yn y bocs troedyn ==Fformatio== <nowiki>Ctrl+|=<nowiki>Rhowch destun heb ei fformatio yma</nowiki></nowiki> <nowiki>Ctrl+i=''Testun italig''</nowiki> <nowiki>Ctrl+b='''Testun trwm'''</nowiki> <nowiki>Ctrl+<=_{Testun isysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+>=^{Testun uwchysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+k=Mewnosod dolen</nowiki> <nowiki>{{uc|abcdefg}}</nowiki> {{uc|abcdefg}} <nowiki>{{lc|ABCDEFG}}</nowiki> {{lc|ABCDEFG}} <nowiki>{{Canoli| }} neu {{c| }}</nowiki> <nowiki>{{right|}} neu {{r|}}</nowiki> <nowiki>{{Underline|Gair}}</nowiki> {{Underline|Gair}} <nowiki>{{Div col}}</nowiki></br><nowiki>{{Div col end}}</nowiki> ===Maint=== Testun<br> <nowiki>{{bach|}}</nowiki> {{bach|Testun}}<br> <nowiki>{{Mawr|}}</nowiki> {{Mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{M-mawr|}}</nowiki>{{M-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mm-mawr|}}</nowiki>{{Mm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmmm-mawr|Testun}}<br> ===Bwlch=== <nowiki>{{bwlch}}</nowiki> yn creu bwlch{{bwlch}}2em rhwng geiriau<br> <nowiki>{{bwlch|5em}}</nowiki> yn creu{{bwlch|5em}}bwlch mwy rhwng geiriau (gellir newid y rhif "em" yn ôl y gofyn. em = hyd y briflythyren M yn y ffont sy'n cael ei ddefnyddio <nowiki>{{bwlch|5em}}=</nowiki>''tua'' hyd MMMMM) <nowiki>{{c|{{bwlch|5em}}</nowiki> ==Llinellau== <nowiki>{{lein|15em}}</nowiki>{{lein|15em}} <nowiki>{{bar|6}}</nowiki> {{bar|6}}llinell heb ei ganoli <nowiki><s></nowiki><s>llinell</s><nowiki></s></nowiki> <nowiki>{{Sfrac|3|2}}</nowiki> yn rhoi {{Sfrac|3|2}} <nowiki>{{rule|height=4px}}</nowiki> {{rule|height=4px}} <nowiki>{{rule}}</nowiki> {{rule}} <nowiki>{{rule|height=4px}}{{rule}}</nowiki> {{rule|height=4px}}{{rule}} Llinell nodau: <nowiki>{{***|5}}</nowiki> (dewis rhif y * sydd angen){{***|5}} <nowiki>{{***|5|4em}}</nowiki> yn newid hyd y bwlch rhwng y nodau {{***|5|4em}} <nowiki>{{***|5|char=@}} {{***|5|3em|char=x}} {{***|5|4m|char=♥}}</nowiki> ac ati, yn ffeirio * am nod arall{{***|5|char=@}}{{***|5|char=x}}{{***|5|3em|char=♥}} nodau mwy: <nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}}</nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}} ==Priflythrenau == [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/priflythrennau]] <nowiki>{{Initial|[[File:Dringo'r Andes M.jpg|50px]]}}</nowiki> <nowiki>{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|50px]]}}</nowiki> {{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|55px]]}}LAIN o wlad ydyw yr hyn a elwir 'Rhwng y Ddwy Afon,' ar gwr De-Orllewinol Sir Feirionydd, oddentu deuddeng milldir o led, a deunaw neu ugain milldir o hyd, rhwng dwy afon, sef yr Afon Mawddach ac Afon Dyfi. Ymestyna o ran ei hyd o Lwyngwril i gwr uchaf Aberllyfeni, a'i lled o Arthog i Bennal. Amgylchynir y rhandir o du y Gorllewin gan ran o'r môr a elwir Cardigan Bay; o du y Dwyrain, gan Gadair Idris, a Llyn Tal-y-llyn; o du y Gogledd, gan yr Afon Mawddach, neu Afon yr Abermaw; o du y De, gan Afon Dyfi. Ac o'r tu arall i Afon Dyfi ===Dropinitial=== <nowiki>{{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim</nowiki> {{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim ==Lliw== <nowiki>{{color|red|Testun}}</nowiki> {{color|red|Testun Coch}}<br> <nowiki>{{color|green|Testun}}</nowiki> {{color|green|Testun Gwyrdd}} {{color|darkred|darkred}} {{color|maroon|maroon}} {{color|orange|orange}} {{color|yellow|yellow}} {{color|lime|lime}} {{color|olive|olive}} {{color|teal|teal}} {{color|aqua|aqua}} {{color|blue|blue}} {{color|navy|navy}} {{color|indigo|indigo}} {{color|violet|violet}} {{color|fuchsia|fuchsia}} {{color|purple|purple}} {{color|RebeccaPurple|RebeccaPurple}} {{color|greyed|greyed}} {{color|silver|silver}} Mae black a white hefyd ar gael ond braidd yn afraid <nowiki>{{serif|Serif text here}}</nowiki><br>{{serif|FFONT Serif}} ==Linc i destun iaith arall== <nowiki>[[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']]</nowiki> [[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']] ==Bracedi Cyrliog== Defnyddio "Golygu cod" i weld y cod {| | Item 1 | rowspan=2|{{brace2|2|r}}targed |- | Item 2 |} {| | Item 1 | rowspan=3|{{brace2|4|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |} {| | Item 1 | rowspan=4|{{brace2|6|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |- | Item 4 |- |} Canoli. Defnyddio: <nowiki>{{|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;</nowiki> ar y rhes uchaf {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |} Cael y bracedi mewn rhes fertigol {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |- | Moron | rowspan=4|{{brace2|5|r}}Llysiau |- | Tatws |- | Maip |- |Bresych Brwsel |} ==Cyfeiriadau== <nowiki>=={{Cyfeiriadau}}==</nowiki></br><nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki>==Ffynhonnell==</nowiki></br> <nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Paragraff mewn <nowiki><ref></ref></nowiki>=== <nowiki>{{Paragraph break}}</nowiki>{{Paragraph break}} neu <nowiki>{{prbr}}</nowiki> ==Dyfynnu== <nowiki>{{dyfyniad| }}</nowiki> {{dyfyniad|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} neu <nowiki>{{quote| }}</nowiki> i hepgor y "" cyrliog glas {{quote|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} ==Diwedd/Dechrau Adran== <nowiki>## Diwedd A ##</nowiki> <nowiki>## Dechrau B ##</nowiki> tosection="Diwedd A" fromsection="Dechrau B" fromsection="aaa" tosection="bbb" <nowiki>==Nodiadau==</nowiki> <br> <nowiki><references/></nowiki> ==Gorffen paragraff ar waelod tudalen== (ar linell newydd)¶ <br> ¶ <br> <nowiki>{{nop}}</nowiki> ===Gorffen pennill cerdd=== <nowiki></br></nowiki> ==Llyfrau i'w gwneud== * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/ Llyfrau ar y gweill]] * [[Rhestr o dudalennau Indecs]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Pwll Tywod]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Cychwyn llyfr]] * [[Llyfrau wedi eu cyhoeddi sydd angen gwirio]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Indecs ar ei hanner]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau wedi eu Cyhoeddi mewn melyn]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Camau Cymorth]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau 2025]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Blociau Ab Owen]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Lyfrau Hathi wedi 1900]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau/Ab Owen]] * [[Cod cerddi ac englynion]] ==Cynwys darlun o dudalen llyfr== [https://croptool.toolforge.org/? Crop Tool] <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|bawd|tudalen=1]]</nowiki> <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|canol|600px|tudalen=1]]</nowiki> ==Bocs sylw ar yr ochor== <nowiki>{{Sidebox|Drych feddyliau byw.}}</nowiki> <nowiki>{{Sidebox|Gwladgarwch.|right}}</nowiki> Yr oedd wedi cael y fantais oreu i weled beth godai Gymru hefyd, treuliodd ei febyd yn nyffryn y Dyfrdwy ac ar lethrau'r Berwyn, a deffrodd ei feddwl tra'n astudio cyfraith yn Llundain, a thra'n dwyn arfau y milwr oedd wedi {{Sidebox|Drych feddyliau byw.}} crwydro mwyaf, mae'n debig, o holl filwyr yr oes. Ond cafodd gyfleustra hefyd. Prun bynnag a oedd hynny wrth ei fodd ai peidio, rhoddwyd angenrhaid arno i arwain cenedl, a chenedl fwy unol nag a welwyd ar fynyddoedd Cymru erioed o'r blaen. Tybiodd ef ei fod yn codi tarian ac yn dadweinio cledd Llywelyn, ac yr oedd yn credu'n gryf fod gwaed hen dywysogion Cymru yn ei wythienau. Yr oedd ysfa am wybodaeth yn y byd hefyd. Yr oedd y dwyrain yn dechre tywallt ei thrysorau i'r gorllewin; yr oedd {{Sidebox|Gwladgarwch.|right}} Cyngor Vienne, yn 1311, wedi argymell dysgu Hebraeg, Caldaeg, ac Arabaeg. Yr oedd dysg yr Eidal yn anterth ei gogoniant, yr oedd y ganrif y ganwyd Owen Glyn Dŵr ynddi wedi gweled blodeuad Dante, Petrarca, a Boccaccio. Yn Ffrainc, yr oedd athroniaeth a meddyginiaeth yn eu llawn flodau, a'r ddrama'n dechre. Yn yr Almaen, yr oedd cyfnod y prifysgolion yn dilyn cyfnod y serch ganeuon; sylfaenwyd prifysgol Heidelburg. Yn Lloegr, yr oedd Chaucer a Langlande yn cyd—fyw âg Owen Glyn Dŵr; a hwyrach i'r yswain Cymreig weled Wyclif, seren fore'r Diwygiad. Yn ystod y ganrif hon,—y bedwaredd ar ddeg, sylfaenwyd deunaw o brifysgolion newydd. ==Rhifau Rhufeinig== <nowiki> <pagelist</nowiki><br> 1to9=-<br> 10to20=roman 10=1<br> 21=1 /> ==Trwyddedau== <poem> <nowiki>{{Pd-old}}</nowiki> Awdur wedi marw dros 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> Awdur wedi marw rhwng 70 a 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-US-expired}}</nowiki> Gweithiau a gyhoeddwyd cyn {{#expr:{{CURRENTYEAR}}-95}}, hyd yn oed pe boed yr awdur wedi marw ar ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> <nowiki>{{OGL3}}</nowiki> Llywodraeth y DU neu Gymru </poem> ==Ystadegau== [[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikisource/Table]] 2wn572tqe1ceeasufirasmy45e2wurd 138229 138228 2025-06-02T20:16:25Z AlwynapHuw 1710 /* Cerdd Italig */ 138229 wikitext text/x-wiki Angen gwirio [[:Categori:Deleteme]] yn rheolaidd! ==Categoriau uwchlwytho comin== {{Div col|3}} *Uploads by User:AlwynapHuw *Literature of Wales *Novels in Welsh *Books from Wales *Poetry books from Wales *Poetry of Wales *Plays from Wales *Welsh poets *History books from Wales *History of Wales by historic county‎ *Book covers from Wales‎ *Folklore of Wales *Mythology of Wales *Welsh National Assembly Acts *Welsh Parliament Acts *Biographical compilations *Christianity in Wales *Theologians from Wales *Undeb yr Annibynwyr Cymraeg *History of towns in Wales *Music of Wales *Welsh musicians *Politics of Wales *Wikipedia screenshots {{Div end}} ==Cerdd== <nowiki><poem></nowiki></br> </br> <nowiki></poem></nowiki> <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> ===Cadw canoli dros nifer o dudalennau=== [https://en.wikisource.org/wiki/Help:Page_breaks#Tables_across_page_breaks| am dablau dros nifer o dud] ====Tud 1af==== Ar y dalen<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalennau canol==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalen olaf==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ===Canoli=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br><nowiki><poem></nowiki><br><nowiki></poem></nowiki><br><nowiki>}}</nowiki><br><nowiki><br></nowiki> {{center block| <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <br> <br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki><br> <nowiki><br></nowiki> ===Cerdd Italig=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <nowiki>{{Italic|Da gwyddost wrando gweddi—dy weision;</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch}}Dewisaist eu noddi;</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch|1em}}A minnau wyf, o mynni,</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch|1em}}Duw Iesu deg, dy was Di.}}</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch|5em}}—GORONWY OWEN.</nowiki><br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>}}</nowiki> (nb. defnyddio ''':''' i greu bwlch, dim yn gweithio) {{center block| <poem> {{Italic|Da gwyddost wrando gweddi—dy weision; {{bwlch}}Dewisaist eu noddi; {{bwlch|1em}}A minnau wyf, o mynni, {{bwlch|1em}}Duw Iesu deg, dy was Di.}} {{bwlch|5em}}—GORONWY OWEN. </poem> }} ===Dyfynodau mewn cerdd=== <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki> I gadw dyfynodau allan o ganoli cerdd Mae {{center block| <poem> <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki>Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn creu {{center block| <poem> {{fqm|"}}Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn hytrach na {{center block| <poem> "Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} ==Tablau== ===Llinell gyntaf tabl canol heb ymylau=== <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki> efo hyd tabl <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:260px"</nowiki> hyd colofn <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki><br> <nowiki>|-</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>|-</nowiki> ===Tabl dros nifer o dudalenau llyfr=== Enghraifft o dabl drost nifer o dudalenau [[Tudalen:Hanes Gwareiddiad.djvu/135]] Rhoi elfenau agor tabl yn y bocs pennyn (heb yr |- olaf). Rhoi:<br> <nowiki>{{nopt}}</nowiki><br> |- ar y dalen o flaen y tabl a <nowiki>{{nop}}</nowiki> ar y dalen ar ôl y tabl Rhoi elfenau cau tabl yn y bocs troedyn ==Fformatio== <nowiki>Ctrl+|=<nowiki>Rhowch destun heb ei fformatio yma</nowiki></nowiki> <nowiki>Ctrl+i=''Testun italig''</nowiki> <nowiki>Ctrl+b='''Testun trwm'''</nowiki> <nowiki>Ctrl+<=_{Testun isysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+>=^{Testun uwchysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+k=Mewnosod dolen</nowiki> <nowiki>{{uc|abcdefg}}</nowiki> {{uc|abcdefg}} <nowiki>{{lc|ABCDEFG}}</nowiki> {{lc|ABCDEFG}} <nowiki>{{Canoli| }} neu {{c| }}</nowiki> <nowiki>{{right|}} neu {{r|}}</nowiki> <nowiki>{{Underline|Gair}}</nowiki> {{Underline|Gair}} <nowiki>{{Div col}}</nowiki></br><nowiki>{{Div col end}}</nowiki> ===Maint=== Testun<br> <nowiki>{{bach|}}</nowiki> {{bach|Testun}}<br> <nowiki>{{Mawr|}}</nowiki> {{Mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{M-mawr|}}</nowiki>{{M-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mm-mawr|}}</nowiki>{{Mm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmmm-mawr|Testun}}<br> ===Bwlch=== <nowiki>{{bwlch}}</nowiki> yn creu bwlch{{bwlch}}2em rhwng geiriau<br> <nowiki>{{bwlch|5em}}</nowiki> yn creu{{bwlch|5em}}bwlch mwy rhwng geiriau (gellir newid y rhif "em" yn ôl y gofyn. em = hyd y briflythyren M yn y ffont sy'n cael ei ddefnyddio <nowiki>{{bwlch|5em}}=</nowiki>''tua'' hyd MMMMM) <nowiki>{{c|{{bwlch|5em}}</nowiki> ==Llinellau== <nowiki>{{lein|15em}}</nowiki>{{lein|15em}} <nowiki>{{bar|6}}</nowiki> {{bar|6}}llinell heb ei ganoli <nowiki><s></nowiki><s>llinell</s><nowiki></s></nowiki> <nowiki>{{Sfrac|3|2}}</nowiki> yn rhoi {{Sfrac|3|2}} <nowiki>{{rule|height=4px}}</nowiki> {{rule|height=4px}} <nowiki>{{rule}}</nowiki> {{rule}} <nowiki>{{rule|height=4px}}{{rule}}</nowiki> {{rule|height=4px}}{{rule}} Llinell nodau: <nowiki>{{***|5}}</nowiki> (dewis rhif y * sydd angen){{***|5}} <nowiki>{{***|5|4em}}</nowiki> yn newid hyd y bwlch rhwng y nodau {{***|5|4em}} <nowiki>{{***|5|char=@}} {{***|5|3em|char=x}} {{***|5|4m|char=♥}}</nowiki> ac ati, yn ffeirio * am nod arall{{***|5|char=@}}{{***|5|char=x}}{{***|5|3em|char=♥}} nodau mwy: <nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}}</nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}} ==Priflythrenau == [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/priflythrennau]] <nowiki>{{Initial|[[File:Dringo'r Andes M.jpg|50px]]}}</nowiki> <nowiki>{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|50px]]}}</nowiki> {{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|55px]]}}LAIN o wlad ydyw yr hyn a elwir 'Rhwng y Ddwy Afon,' ar gwr De-Orllewinol Sir Feirionydd, oddentu deuddeng milldir o led, a deunaw neu ugain milldir o hyd, rhwng dwy afon, sef yr Afon Mawddach ac Afon Dyfi. Ymestyna o ran ei hyd o Lwyngwril i gwr uchaf Aberllyfeni, a'i lled o Arthog i Bennal. Amgylchynir y rhandir o du y Gorllewin gan ran o'r môr a elwir Cardigan Bay; o du y Dwyrain, gan Gadair Idris, a Llyn Tal-y-llyn; o du y Gogledd, gan yr Afon Mawddach, neu Afon yr Abermaw; o du y De, gan Afon Dyfi. Ac o'r tu arall i Afon Dyfi ===Dropinitial=== <nowiki>{{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim</nowiki> {{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim ==Lliw== <nowiki>{{color|red|Testun}}</nowiki> {{color|red|Testun Coch}}<br> <nowiki>{{color|green|Testun}}</nowiki> {{color|green|Testun Gwyrdd}} {{color|darkred|darkred}} {{color|maroon|maroon}} {{color|orange|orange}} {{color|yellow|yellow}} {{color|lime|lime}} {{color|olive|olive}} {{color|teal|teal}} {{color|aqua|aqua}} {{color|blue|blue}} {{color|navy|navy}} {{color|indigo|indigo}} {{color|violet|violet}} {{color|fuchsia|fuchsia}} {{color|purple|purple}} {{color|RebeccaPurple|RebeccaPurple}} {{color|greyed|greyed}} {{color|silver|silver}} Mae black a white hefyd ar gael ond braidd yn afraid <nowiki>{{serif|Serif text here}}</nowiki><br>{{serif|FFONT Serif}} ==Linc i destun iaith arall== <nowiki>[[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']]</nowiki> [[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']] ==Bracedi Cyrliog== Defnyddio "Golygu cod" i weld y cod {| | Item 1 | rowspan=2|{{brace2|2|r}}targed |- | Item 2 |} {| | Item 1 | rowspan=3|{{brace2|4|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |} {| | Item 1 | rowspan=4|{{brace2|6|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |- | Item 4 |- |} Canoli. Defnyddio: <nowiki>{{|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;</nowiki> ar y rhes uchaf {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |} Cael y bracedi mewn rhes fertigol {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |- | Moron | rowspan=4|{{brace2|5|r}}Llysiau |- | Tatws |- | Maip |- |Bresych Brwsel |} ==Cyfeiriadau== <nowiki>=={{Cyfeiriadau}}==</nowiki></br><nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki>==Ffynhonnell==</nowiki></br> <nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Paragraff mewn <nowiki><ref></ref></nowiki>=== <nowiki>{{Paragraph break}}</nowiki>{{Paragraph break}} neu <nowiki>{{prbr}}</nowiki> ==Dyfynnu== <nowiki>{{dyfyniad| }}</nowiki> {{dyfyniad|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} neu <nowiki>{{quote| }}</nowiki> i hepgor y "" cyrliog glas {{quote|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} ==Diwedd/Dechrau Adran== <nowiki>## Diwedd A ##</nowiki> <nowiki>## Dechrau B ##</nowiki> tosection="Diwedd A" fromsection="Dechrau B" fromsection="aaa" tosection="bbb" <nowiki>==Nodiadau==</nowiki> <br> <nowiki><references/></nowiki> ==Gorffen paragraff ar waelod tudalen== (ar linell newydd)¶ <br> ¶ <br> <nowiki>{{nop}}</nowiki> ===Gorffen pennill cerdd=== <nowiki></br></nowiki> ==Llyfrau i'w gwneud== * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/ Llyfrau ar y gweill]] * [[Rhestr o dudalennau Indecs]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Pwll Tywod]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Cychwyn llyfr]] * [[Llyfrau wedi eu cyhoeddi sydd angen gwirio]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Indecs ar ei hanner]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau wedi eu Cyhoeddi mewn melyn]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Camau Cymorth]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau 2025]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Blociau Ab Owen]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Lyfrau Hathi wedi 1900]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau/Ab Owen]] * [[Cod cerddi ac englynion]] ==Cynwys darlun o dudalen llyfr== [https://croptool.toolforge.org/? Crop Tool] <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|bawd|tudalen=1]]</nowiki> <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|canol|600px|tudalen=1]]</nowiki> ==Bocs sylw ar yr ochor== <nowiki>{{Sidebox|Drych feddyliau byw.}}</nowiki> <nowiki>{{Sidebox|Gwladgarwch.|right}}</nowiki> Yr oedd wedi cael y fantais oreu i weled beth godai Gymru hefyd, treuliodd ei febyd yn nyffryn y Dyfrdwy ac ar lethrau'r Berwyn, a deffrodd ei feddwl tra'n astudio cyfraith yn Llundain, a thra'n dwyn arfau y milwr oedd wedi {{Sidebox|Drych feddyliau byw.}} crwydro mwyaf, mae'n debig, o holl filwyr yr oes. Ond cafodd gyfleustra hefyd. Prun bynnag a oedd hynny wrth ei fodd ai peidio, rhoddwyd angenrhaid arno i arwain cenedl, a chenedl fwy unol nag a welwyd ar fynyddoedd Cymru erioed o'r blaen. Tybiodd ef ei fod yn codi tarian ac yn dadweinio cledd Llywelyn, ac yr oedd yn credu'n gryf fod gwaed hen dywysogion Cymru yn ei wythienau. Yr oedd ysfa am wybodaeth yn y byd hefyd. Yr oedd y dwyrain yn dechre tywallt ei thrysorau i'r gorllewin; yr oedd {{Sidebox|Gwladgarwch.|right}} Cyngor Vienne, yn 1311, wedi argymell dysgu Hebraeg, Caldaeg, ac Arabaeg. Yr oedd dysg yr Eidal yn anterth ei gogoniant, yr oedd y ganrif y ganwyd Owen Glyn Dŵr ynddi wedi gweled blodeuad Dante, Petrarca, a Boccaccio. Yn Ffrainc, yr oedd athroniaeth a meddyginiaeth yn eu llawn flodau, a'r ddrama'n dechre. Yn yr Almaen, yr oedd cyfnod y prifysgolion yn dilyn cyfnod y serch ganeuon; sylfaenwyd prifysgol Heidelburg. Yn Lloegr, yr oedd Chaucer a Langlande yn cyd—fyw âg Owen Glyn Dŵr; a hwyrach i'r yswain Cymreig weled Wyclif, seren fore'r Diwygiad. Yn ystod y ganrif hon,—y bedwaredd ar ddeg, sylfaenwyd deunaw o brifysgolion newydd. ==Rhifau Rhufeinig== <nowiki> <pagelist</nowiki><br> 1to9=-<br> 10to20=roman 10=1<br> 21=1 /> ==Trwyddedau== <poem> <nowiki>{{Pd-old}}</nowiki> Awdur wedi marw dros 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> Awdur wedi marw rhwng 70 a 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-US-expired}}</nowiki> Gweithiau a gyhoeddwyd cyn {{#expr:{{CURRENTYEAR}}-95}}, hyd yn oed pe boed yr awdur wedi marw ar ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> <nowiki>{{OGL3}}</nowiki> Llywodraeth y DU neu Gymru </poem> ==Ystadegau== [[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikisource/Table]] tmtlouc1cmdjxpybapc7jtet6dwjvta 138231 138229 2025-06-02T20:18:34Z AlwynapHuw 1710 /* Cerdd Italig */ 138231 wikitext text/x-wiki Angen gwirio [[:Categori:Deleteme]] yn rheolaidd! ==Categoriau uwchlwytho comin== {{Div col|3}} *Uploads by User:AlwynapHuw *Literature of Wales *Novels in Welsh *Books from Wales *Poetry books from Wales *Poetry of Wales *Plays from Wales *Welsh poets *History books from Wales *History of Wales by historic county‎ *Book covers from Wales‎ *Folklore of Wales *Mythology of Wales *Welsh National Assembly Acts *Welsh Parliament Acts *Biographical compilations *Christianity in Wales *Theologians from Wales *Undeb yr Annibynwyr Cymraeg *History of towns in Wales *Music of Wales *Welsh musicians *Politics of Wales *Wikipedia screenshots {{Div end}} ==Cerdd== <nowiki><poem></nowiki></br> </br> <nowiki></poem></nowiki> <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> ===Cadw canoli dros nifer o dudalennau=== [https://en.wikisource.org/wiki/Help:Page_breaks#Tables_across_page_breaks| am dablau dros nifer o dud] ====Tud 1af==== Ar y dalen<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalennau canol==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> Yn y blwch troednodyn<br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ====Tudalen olaf==== Yn y blwch pennyn<br> <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> Ar y dalen<br> <nowiki><poem></nowiki><br> Testun<br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki> ===Canoli=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br><nowiki><poem></nowiki><br><nowiki></poem></nowiki><br><nowiki>}}</nowiki><br><nowiki><br></nowiki> {{center block| <poem> Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} <nowiki>{{Center block/s}}</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <br> <br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>{{Div end}}</nowiki><br> <nowiki><br></nowiki> ===Cerdd Italig=== <nowiki>{{center block|</nowiki><br> <nowiki><poem></nowiki><br> <nowiki>{{Italic|Da gwyddost wrando gweddi—dy weision;</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch}}Dewisaist eu noddi;</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch|1em}}A minnau wyf, o mynni,</nowiki><br> <nowiki>{{bwlch|1em}}Duw Iesu deg, dy was Di.}}</nowiki><br> <nowiki></poem></nowiki><br> <nowiki>}}</nowiki> (nb. defnyddio ''':''' i greu bwlch, dim yn gweithio) {{center block| <poem> {{Italic|Da gwyddost wrando gweddi—dy weision; {{bwlch}}Dewisaist eu noddi; {{bwlch|1em}}A minnau wyf, o mynni, {{bwlch|1em}}Duw Iesu deg, dy was Di.}} </poem> }} ===Dyfynodau mewn cerdd=== <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki> I gadw dyfynodau allan o ganoli cerdd Mae {{center block| <poem> <nowiki>{{fqm|"}}</nowiki>Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn creu {{center block| <poem> {{fqm|"}}Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} yn hytrach na {{center block| <poem> "Un dau tri Mam yn dal y pry </poem> }} ==Tablau== ===Llinell gyntaf tabl canol heb ymylau=== <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki> efo hyd tabl <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:260px"</nowiki> hyd colofn <nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;"</nowiki><br> <nowiki>|-</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>! scope=col style="width: 350px;" |</nowiki> <br><nowiki>|-</nowiki> ===Tabl dros nifer o dudalenau llyfr=== Enghraifft o dabl drost nifer o dudalenau [[Tudalen:Hanes Gwareiddiad.djvu/135]] Rhoi elfenau agor tabl yn y bocs pennyn (heb yr |- olaf). Rhoi:<br> <nowiki>{{nopt}}</nowiki><br> |- ar y dalen o flaen y tabl a <nowiki>{{nop}}</nowiki> ar y dalen ar ôl y tabl Rhoi elfenau cau tabl yn y bocs troedyn ==Fformatio== <nowiki>Ctrl+|=<nowiki>Rhowch destun heb ei fformatio yma</nowiki></nowiki> <nowiki>Ctrl+i=''Testun italig''</nowiki> <nowiki>Ctrl+b='''Testun trwm'''</nowiki> <nowiki>Ctrl+<=_{Testun isysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+>=^{Testun uwchysgrif}</nowiki> <nowiki>Ctrl+k=Mewnosod dolen</nowiki> <nowiki>{{uc|abcdefg}}</nowiki> {{uc|abcdefg}} <nowiki>{{lc|ABCDEFG}}</nowiki> {{lc|ABCDEFG}} <nowiki>{{Canoli| }} neu {{c| }}</nowiki> <nowiki>{{right|}} neu {{r|}}</nowiki> <nowiki>{{Underline|Gair}}</nowiki> {{Underline|Gair}} <nowiki>{{Div col}}</nowiki></br><nowiki>{{Div col end}}</nowiki> ===Maint=== Testun<br> <nowiki>{{bach|}}</nowiki> {{bach|Testun}}<br> <nowiki>{{Mawr|}}</nowiki> {{Mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{M-mawr|}}</nowiki>{{M-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mm-mawr|}}</nowiki>{{Mm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmm-mawr|Testun}}<br> <nowiki>{{Mmmm-mawr|}}</nowiki>{{Mmmm-mawr|Testun}}<br> ===Bwlch=== <nowiki>{{bwlch}}</nowiki> yn creu bwlch{{bwlch}}2em rhwng geiriau<br> <nowiki>{{bwlch|5em}}</nowiki> yn creu{{bwlch|5em}}bwlch mwy rhwng geiriau (gellir newid y rhif "em" yn ôl y gofyn. em = hyd y briflythyren M yn y ffont sy'n cael ei ddefnyddio <nowiki>{{bwlch|5em}}=</nowiki>''tua'' hyd MMMMM) <nowiki>{{c|{{bwlch|5em}}</nowiki> ==Llinellau== <nowiki>{{lein|15em}}</nowiki>{{lein|15em}} <nowiki>{{bar|6}}</nowiki> {{bar|6}}llinell heb ei ganoli <nowiki><s></nowiki><s>llinell</s><nowiki></s></nowiki> <nowiki>{{Sfrac|3|2}}</nowiki> yn rhoi {{Sfrac|3|2}} <nowiki>{{rule|height=4px}}</nowiki> {{rule|height=4px}} <nowiki>{{rule}}</nowiki> {{rule}} <nowiki>{{rule|height=4px}}{{rule}}</nowiki> {{rule|height=4px}}{{rule}} Llinell nodau: <nowiki>{{***|5}}</nowiki> (dewis rhif y * sydd angen){{***|5}} <nowiki>{{***|5|4em}}</nowiki> yn newid hyd y bwlch rhwng y nodau {{***|5|4em}} <nowiki>{{***|5|char=@}} {{***|5|3em|char=x}} {{***|5|4m|char=♥}}</nowiki> ac ati, yn ffeirio * am nod arall{{***|5|char=@}}{{***|5|char=x}}{{***|5|3em|char=♥}} nodau mwy: <nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}}</nowiki>{{Mawr|{{***|5}}}} {{Mmmm-mawr|{{***|3}}}} ==Priflythrenau == [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/priflythrennau]] <nowiki>{{Initial|[[File:Dringo'r Andes M.jpg|50px]]}}</nowiki> <nowiki>{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|50px]]}}</nowiki> {{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|55px]]}}LAIN o wlad ydyw yr hyn a elwir 'Rhwng y Ddwy Afon,' ar gwr De-Orllewinol Sir Feirionydd, oddentu deuddeng milldir o led, a deunaw neu ugain milldir o hyd, rhwng dwy afon, sef yr Afon Mawddach ac Afon Dyfi. Ymestyna o ran ei hyd o Lwyngwril i gwr uchaf Aberllyfeni, a'i lled o Arthog i Bennal. Amgylchynir y rhandir o du y Gorllewin gan ran o'r môr a elwir Cardigan Bay; o du y Dwyrain, gan Gadair Idris, a Llyn Tal-y-llyn; o du y Gogledd, gan yr Afon Mawddach, neu Afon yr Abermaw; o du y De, gan Afon Dyfi. Ac o'r tu arall i Afon Dyfi ===Dropinitial=== <nowiki>{{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim</nowiki> {{Dropinitial|'''C'''}}YN y gellid gwneuthur dim ==Lliw== <nowiki>{{color|red|Testun}}</nowiki> {{color|red|Testun Coch}}<br> <nowiki>{{color|green|Testun}}</nowiki> {{color|green|Testun Gwyrdd}} {{color|darkred|darkred}} {{color|maroon|maroon}} {{color|orange|orange}} {{color|yellow|yellow}} {{color|lime|lime}} {{color|olive|olive}} {{color|teal|teal}} {{color|aqua|aqua}} {{color|blue|blue}} {{color|navy|navy}} {{color|indigo|indigo}} {{color|violet|violet}} {{color|fuchsia|fuchsia}} {{color|purple|purple}} {{color|RebeccaPurple|RebeccaPurple}} {{color|greyed|greyed}} {{color|silver|silver}} Mae black a white hefyd ar gael ond braidd yn afraid <nowiki>{{serif|Serif text here}}</nowiki><br>{{serif|FFONT Serif}} ==Linc i destun iaith arall== <nowiki>[[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']]</nowiki> [[:en:The_Song_of_Hiawatha|''Hiawatha'']] ==Bracedi Cyrliog== Defnyddio "Golygu cod" i weld y cod {| | Item 1 | rowspan=2|{{brace2|2|r}}targed |- | Item 2 |} {| | Item 1 | rowspan=3|{{brace2|4|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |} {| | Item 1 | rowspan=4|{{brace2|6|r}} |- | Item 2 |- | Item 3 |- | Item 4 |- |} Canoli. Defnyddio: <nowiki>{{|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;</nowiki> ar y rhes uchaf {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |} Cael y bracedi mewn rhes fertigol {|style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none; | Ci | rowspan=3|{{brace2|4|r}}Anifeiliaid |- | Cath |- | Ceffyl |- | Moron | rowspan=4|{{brace2|5|r}}Llysiau |- | Tatws |- | Maip |- |Bresych Brwsel |} ==Cyfeiriadau== <nowiki>=={{Cyfeiriadau}}==</nowiki></br><nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki>==Ffynhonnell==</nowiki></br> <nowiki>{{Cyfeiriadau}}</nowiki> <nowiki><ref>Emyn rhif 1, Llyfr Emynau y Methodistiaid Calfinaidd a Wesleaidd 1930</ref></nowiki> ===Paragraff mewn <nowiki><ref></ref></nowiki>=== <nowiki>{{Paragraph break}}</nowiki>{{Paragraph break}} neu <nowiki>{{prbr}}</nowiki> ==Dyfynnu== <nowiki>{{dyfyniad| }}</nowiki> {{dyfyniad|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} neu <nowiki>{{quote| }}</nowiki> i hepgor y "" cyrliog glas {{quote|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}} ==Diwedd/Dechrau Adran== <nowiki>## Diwedd A ##</nowiki> <nowiki>## Dechrau B ##</nowiki> tosection="Diwedd A" fromsection="Dechrau B" fromsection="aaa" tosection="bbb" <nowiki>==Nodiadau==</nowiki> <br> <nowiki><references/></nowiki> ==Gorffen paragraff ar waelod tudalen== (ar linell newydd)¶ <br> ¶ <br> <nowiki>{{nop}}</nowiki> ===Gorffen pennill cerdd=== <nowiki></br></nowiki> ==Llyfrau i'w gwneud== * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/ Llyfrau ar y gweill]] * [[Rhestr o dudalennau Indecs]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Pwll Tywod]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Cychwyn llyfr]] * [[Llyfrau wedi eu cyhoeddi sydd angen gwirio]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Indecs ar ei hanner]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau wedi eu Cyhoeddi mewn melyn]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Camau Cymorth]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau 2025]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Blociau Ab Owen]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Lyfrau Hathi wedi 1900]] * [[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau/Ab Owen]] * [[Cod cerddi ac englynion]] ==Cynwys darlun o dudalen llyfr== [https://croptool.toolforge.org/? Crop Tool] <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|bawd|tudalen=1]]</nowiki> <nowiki>[[Delwedd:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu|canol|600px|tudalen=1]]</nowiki> ==Bocs sylw ar yr ochor== <nowiki>{{Sidebox|Drych feddyliau byw.}}</nowiki> <nowiki>{{Sidebox|Gwladgarwch.|right}}</nowiki> Yr oedd wedi cael y fantais oreu i weled beth godai Gymru hefyd, treuliodd ei febyd yn nyffryn y Dyfrdwy ac ar lethrau'r Berwyn, a deffrodd ei feddwl tra'n astudio cyfraith yn Llundain, a thra'n dwyn arfau y milwr oedd wedi {{Sidebox|Drych feddyliau byw.}} crwydro mwyaf, mae'n debig, o holl filwyr yr oes. Ond cafodd gyfleustra hefyd. Prun bynnag a oedd hynny wrth ei fodd ai peidio, rhoddwyd angenrhaid arno i arwain cenedl, a chenedl fwy unol nag a welwyd ar fynyddoedd Cymru erioed o'r blaen. Tybiodd ef ei fod yn codi tarian ac yn dadweinio cledd Llywelyn, ac yr oedd yn credu'n gryf fod gwaed hen dywysogion Cymru yn ei wythienau. Yr oedd ysfa am wybodaeth yn y byd hefyd. Yr oedd y dwyrain yn dechre tywallt ei thrysorau i'r gorllewin; yr oedd {{Sidebox|Gwladgarwch.|right}} Cyngor Vienne, yn 1311, wedi argymell dysgu Hebraeg, Caldaeg, ac Arabaeg. Yr oedd dysg yr Eidal yn anterth ei gogoniant, yr oedd y ganrif y ganwyd Owen Glyn Dŵr ynddi wedi gweled blodeuad Dante, Petrarca, a Boccaccio. Yn Ffrainc, yr oedd athroniaeth a meddyginiaeth yn eu llawn flodau, a'r ddrama'n dechre. Yn yr Almaen, yr oedd cyfnod y prifysgolion yn dilyn cyfnod y serch ganeuon; sylfaenwyd prifysgol Heidelburg. Yn Lloegr, yr oedd Chaucer a Langlande yn cyd—fyw âg Owen Glyn Dŵr; a hwyrach i'r yswain Cymreig weled Wyclif, seren fore'r Diwygiad. Yn ystod y ganrif hon,—y bedwaredd ar ddeg, sylfaenwyd deunaw o brifysgolion newydd. ==Rhifau Rhufeinig== <nowiki> <pagelist</nowiki><br> 1to9=-<br> 10to20=roman 10=1<br> 21=1 /> ==Trwyddedau== <poem> <nowiki>{{Pd-old}}</nowiki> Awdur wedi marw dros 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> Awdur wedi marw rhwng 70 a 100 ml yn ôl <nowiki>{{PD-US-expired}}</nowiki> Gweithiau a gyhoeddwyd cyn {{#expr:{{CURRENTYEAR}}-95}}, hyd yn oed pe boed yr awdur wedi marw ar ôl <nowiki>{{PD-old-70}}</nowiki> <nowiki>{{OGL3}}</nowiki> Llywodraeth y DU neu Gymru </poem> ==Ystadegau== [[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikisource/Table]] 314jgzjdp96sdij8n3jvmrfyxpq6xo0 0 3254 138129 5949 2025-06-02T14:05:01Z AlwynapHuw 1710 138129 wikitext text/x-wiki {{center block| <poem> Y bardd trwm dan bridd dramor, — y ddwylaw ::Na ddidolir rhagor: :Y llygaid dwys dan ddwys ddôr, :Y llygaid na all agor! Wedi ei fyw y mae dy fywyd, — dy rawd ::Wedi ei rhedeg hefyd: :Daeth awr i fynd i'th weryd, :A daeth i ben deithio byd. Tyner yw'r lleuad heno — tros fawnog ::Trawsfynydd yn dringo: :Tithau'n drist a than dy rô :Ger y ffos ddu'n gorffwyso. Trawsfynydd! Tros ei feini — trafeiliaist ::Ar foelydd Eryri: :Troedio wnest ei rhedyn hi, :Hunaist ymhell ohoni. </poem> }} <br> 8myyhyg6diqto7gc4v5ue3dktifou0o 104 3811 138394 7075 2025-06-04T18:37:47Z Tylopous 3717 138394 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Mahagaja" /></noinclude>LLYFR Y PSALMAU. PSALM 1 1:1 Gwyn ei fyd y gŵr ni rodia y’nghyngor yr annuwiolion, ac ni saif yn ffordd pechaduriaid, ac nid eistedd yn eisteddfa gwatwarwyr. 1:2 Ond ''sydd'' â’i ewyllys y’nghyfraith yr ARGLWYDD; ac yn myfyrio yn ei gyfraith ef ddydd a nos. 1:3 Ac efe a fydd fel pren wedi ei blannu ar làn afonydd dyfroedd, yr hwn a rydd ei ffrwyth yn ei bryd; a’i ddalen ni wywa; a pha beth bynnag a wnel, efe a lwydda. 1:4 Nid felly ''y bydd'' yr annuwiol; ond fel mân us yr hwn a chwal y gwynt ymaith. 1:5 Am hynny yr annuwiolion ni safant yn y farn, na phechaduriaid y’nghynulleidfa y rhai cyfiawn. 1:6 Canys yr ARGLWYDD a edwyn ffordd y rhai cyfiawn: ond ffordd yr annuwiolion a ddifethir. PSALM 2 2:1 Paham y terfysga y cenhedloedd, ac y myfyria y bobloedd beth ofer? 2:2 Y mae brenhinoedd y ddaear yn ymosod, a’r pennaethiaid yn ymgynghori ynghyd, yn erbyn yr ARGLWYDD, ac yn erbyn ei Grist ef, ''gan ddywedyd'', 2:3 Drylliwn eu rhwymau hwy, a thaflwn eu rheffynnau oddi wrthym. 2:4 Yr hwn sydd yn preswylio yn y nefoedd a chwardd: yr ARGLWYDD a’u gwatwar hwynt. 2:5 Yna y llefara efe wrthynt yn ei lid, ac yn ei ddigllonrwydd y dychryna efe hwynt. 2:6 Minnau a osodais fy Mrenhin ar Sïon fy mynydd sanctaidd. 2:7 Mynegaf y ddeddf: dywedodd yr ARGLWYDD wrthyf, Fy Mab ''ydwyt'' ti; myfi heddiw a’th genhedlais. 2:8 Gofyn i mi, a rhoddaf y cenhedloedd yn etifeddiaeth i ti, a therfynau y ddaear i’th feddiant. 2:9 Drylli hwynt â gwïalen haiarn; maluri hwynt fel llestr pridd. 2:10 Gan hynny yr awr hon, frenhinoedd, byddwch synhwyrol: barnwyr y ddaear, cymerwch ddysg. 2:11 Gwasanaethwch yr ARGLWYDD mewn ofn, ac ymlawenhêwch mewn dychryn. 2:12 Cusenwch y Mab, rhag iddo ddigio, a’ch difetha chwi ''o''’r ffordd, pan gynneuo ei lid ef ond ychydig. Gwyn eu byd pawb a ymddiriedant ynddo ef. PSALM 3 3:1 Psalm Dafydd, pan ffodd efe rhag Absalom ei fab. ARGLWYDD, mor aml yw fy nhrallodwyr! llawer ''yw'' y rhai sydd yn codi i’m herbyn. 3:2 Llawer ''yw y rhai'' sydd yn dywedyd am fy enaid, Nid ''oes'' iachawdwriaeth iddo yn ''ei'' DDUW. Selah. 3:3 Ond tydi, ARGLWYDD, ''ydwyt'' darian i mi; fy ngogoniant, a dyrchafydd fy mhen. 3:4 A’m llef y gelwais ar yr ARGLWYDD, ac efe a’m clybu o’i fynydd sanctaidd. Selah. 3:5 Mi a orweddais, ac a gysgais, ''ac'' a ddeffroais: canys yr ARGLWYDD a’m cynhaliodd. 3:6 Nid ofnaf fyrddiwn o bobl, y rhai o amgylch a ymosodasant i’m herbyn. 3:7 Cyfod, ARGLWYDD; achub fi, fy NUW: canys tarewaist fy holl elynion ''ar'' gar yr ên; torraist ddannedd yr annuwiolion. 3:8 Iachawdwriaeth ''sydd eiddo'' yr ARGLWYDD: dy fendith ''sydd'' ar dy bobl. Selah. PSALM 4 4:1 I’r Pencerdd ar Neginoth, Psalm Dafydd. Gwrando fi pan alwyf, O DDUW fy nghyfiawnder: mewn cyfyngder yr ehengaist arnaf; trugarhâ wrthyf, ac erglyw fy ngweddi. 4:2 O feibion dynion, pa hyd ''y trowch'' fy ngogoniant yn warth? yr hoffwch wegi, ''ac'' yr argeisiwch gelwydd? Selah. 4:3 Ond gwybyddwch i’r ARGLWYDD neillduo y duwiol iddo ei hun: yr<noinclude><references/></noinclude> 1eyga281ww5u81xmuogax4d5nkdbfk4 14 4057 138459 8110 2025-06-05T23:40:10Z AlwynapHuw 1710 138459 wikitext text/x-wiki [[File:Cartrefi Cymru Owen Morgan Edwards.djvu|bawd|page=2]] [[Categori:Cartrefi Cymru (OM Edwards)]] [[Categori:Owen Morgan Edwards]] [[Categori:Ysgrifau]] [[Categori:Hanes Cymru]] [[Categori:Llyfrau 1898]] [[Categori:Llyfrau'r 1890au]] nnlp19wndzkainbv62cx0a3j04h63s9 104 4241 138396 7829 2025-06-04T19:07:34Z Tylopous 3717 138396 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Mahagaja" /></noinclude><section begin="Galarnad"/>5:11 Hwy a dreisiasant y gwragedd yn Sïon, ''a'''r morwynion yn ninasoedd Judah. 5:12 Crogasant dywysogion â'u dwylaw; ni pherchid wynebau yr henafgwyr. 5:13 Hwy a gymmerasant y gwŷr ieuaingc i falu; a'r plant a syrthiasant dan y coed. 5:14 Yr henafgwyr a beidiasant â'r porth; y gwŷr ieuaingc â'u cerdd. 5:15 Darfu llawenydd ein calon: ein dawns a drodd yn alar. 5:16 Syrthiodd y goron ''oddi am'' ein pen: gwae ni yn awr bechu o honom! 5:17 Am hyn y mae ein calon yn ofidus; am hyn y tywyllodd ein llygaid. 5:18 O herwydd mynydd Sïon, yr hwn a anrheithiwyd, y mae y llwynogod yn rhodio ynddo. 5:19 Ti, ARGLWYDD, a barhêi byth; dy orsedd-faingc yn oes oesoedd. 5:20 Paham yr anghofi ni byth, ''ac'' y gadewi ni dros hir ddyddiau? 5:21 Dychwel ni, O ARGLWYDD, attat ti, a ni a ddychwelir: adnewydda ein dyddiau megis cynt. 5:22 Eithr ti a'n llwyr-wrthodaist ni: ti a ddigiaist wrthym ni yn ddirfawr. <section end="Galarnad"/> <section begin="Eseciel"/>LLYFR Y PROPHWYD EZECIEL. PENNOD 1 1 A DARFU yn y ddegfed flwyddyn ar hugain, yn y pedwerydd ''mis'', ar y pumed ''dydd'' o'r mis, a mi ym mysg y gaethglud wrth afon Chebar, agoryd y nefoedd; a gwelwn weledigaethau DUW. 2 Yn y pumed ''dydd'' o'r mis, honno ''oedd'' y bummed flwyddyn o gaethgludiad brenhin Jehoiachin, 3 Y daeth gair yr ARGLWYDD yn eglur at Ezeciel yr offeiriad, mab Buzi, yn nhir y Caldeaid, wrth afon Chebar; ac yno y bu llaw yr ARGLWYDD arno ef. 4 Yna yr edrychais, ac wele yn dyfod o'r gogledd gorwynt, ''a'' chwmmwl mawr, a thân yn ymgymmeryd, a disgleirdeb o amgylch iddo; ac o'i ganol, ''sef'' o ganol y tân, fel lliw ambr. 5 Hefyd o'i ganol ''y daeth'' cyffelybrwydd i bedwar peth byw. A dyma eu hagwedd hwynt; Dull dyn oedd iddynt. 6 A phedwar wyneb ''i bob'' un, a phedair aden ''i bob'' un o honynt. 7 A'u traed yn draed uniawn; a gwadn eu traed fel gwadn troed llo; a gwreichioni yr oeddynt fel lliw efydd gloyw. 8 Ac ''yr oedd'' dwylaw dyn oddi tan eu hadenydd, ar eu pedwar ystlys; eu hwynebau hefyd a'u hadenydd ''oedd'' ganddynt ill pedwar. 9 Eu hadenydd hwynt ''oedd'' wedi en cysylltu y naill wrth y llall: pan gerddent, ni thröent; âent bob un yn uniawn rhag ei wyneb. 10 Dyma ddull eu hwynebau hwynt; Wyneb dyn, ac wyneb llew, ''oedd'' ar y tu dehau iddynt ill pedwar: ac wyneb ŷch o'r tu aswy iddynt ill pedwar, ac wyneb eryr iddynt ill pedwar. 11 Dyma eu hwynebau hwynt; a'u hadenydd ''oedd'' wedi eu dosparthu oddi arnodd, dwy i bob un wedi eu cyssylltu â'u gilydd, a dwy oedd yn cuddio eu cyrph. 12 Aent hefyd bob un yn uniawn rhag ei wyneb; i'r lle y byddai yr yspryd ar fyned, yno yr âent; ni thröent pan gerddent. 13 Dyma ddull y pethau byw; Eu gwelediad oedd fel marwor tân yn llosgi, ''ac'' fel gwelediad ffaglau: yr oedd efe yn ymgerdded rhwng y pethau byw, a disglair oedd y tân, a mellt yn dyfod allan o'r tân. 14 Rhedai hefyd a dychwelai y pethau byw, fel gwelediad mellten. 15 Edrychais hefyd ar y pethau byw: ac wele ar lawr yn ymyl y pethau byw un olwyn, gyd â'i bedwar wyneb. 16 Dull yr olwynion a'u gwaith ''oedd'' fel lliw beryl: a'r un dull oedd iddynt ill pedair; a'u gwedd hwynt a'u gwaith fel pe byddai olwyn y'nghanol olwyn. 17 Pan elent, âent ar eu pedwar ochr: ni thröent pan gerddent. {{nop}}<section end="Eseciel"/><noinclude><references/></noinclude> axqw0ilaieiat2vbk7rrgiqo3z2d3q6 0 4369 138458 31142 2025-06-05T23:39:31Z AlwynapHuw 1710 138458 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Cartrefi Cymru, O. M. Edwards]] | author = Owen Morgan Edwards | translator = | section = | previous = | next = [[Dolwar Fechan (Cartrefi Cymru OM Edwards)|Dolwar Fechan]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Cartrefi Cymru Owen Morgan Edwards.djvu" include=8 from=10 to=11/> </div> {{PD-old}} [[Categori:Cartrefi Cymru (OM Edwards)]] [[Categori:Owen Morgan Edwards]] [[Categori:Ysgrifau]] [[Categori:Hanes Cymru]] [[Categori:Llyfrau 1898]] [[Categori:Llyfrau'r 1890au]] fn2xsoaja4orobw6y9hd0sqqdk60hr5 106 4671 138483 42739 2025-06-06T01:18:51Z AlwynapHuw 1710 138483 proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Title=[[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg]] |Author=Owen Morgan Edwards |Publisher=Swyddfa Cymru |Year=1906 |Source=djvu |Image=1 |Progress=T |Pages=<pagelist 1=clawr /> |Remarks= }} [[Categori:Ysgrifau]] [[Categori:Clych Adgof, O M Edwards]] [[Categori:Llyfrau 1906]] [[Categori:Owen Morgan Edwards]] [[Categori:Cyfres Gwerin Cymru]] [[Categori:Hunangofiannau]] [[Categori:Tudalen Indecs]] bkwvm698k106oggnl8sb57d0kuln208 0 4674 138460 30159 2025-06-05T23:46:23Z AlwynapHuw 1710 138460 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg]] | author = Owen Morgan Edwards | translator = | section = | previous = | next = [[/Rhagymadrodd/]] | notes = }} {{wicipedia}} {{wikiquote}} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Clych adgof - penodau yn hanes fy addysg.djvu" include=2 from=7 to=8/> </div> [[Categori:Clych Adgof, O M Edwards]] [[Categori:Llyfrau Ab Owen]] [[Categori:Hunangofiannau]] [[Categori:Owen Morgan Edwards]] [[Categori:Llyfrau 1906]] L[[Categori:lyfrau'r 1900au]] {{PD-old}} kdua0us6mvjvwqf0myliex6ybwwzm4y 138465 138460 2025-06-06T00:28:24Z AlwynapHuw 1710 138465 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg]] | author = Owen Morgan Edwards | translator = | section = | previous = | next = [[/Cymnhwysiad/]] | notes = }} {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;" |- | {{Wicipedia|Owen Morgan Edwards}} | {{Wicipedia}} | {{Wikiquote}} |} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Clych adgof - penodau yn hanes fy addysg.djvu" from=3 to=3/> </div> [[Categori:Clych Adgof, O M Edwards]] [[Categori:Llyfrau Ab Owen]] [[Categori:Hunangofiannau]] [[Categori:Owen Morgan Edwards]] [[Categori:Llyfrau 1906]] L[[Categori:lyfrau'r 1900au]] {{PD-old}} k7eunb7bb3qvfqskvaq15kjxr9ft74o 138471 138465 2025-06-06T00:42:58Z AlwynapHuw 1710 138471 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg]] | author = Owen Morgan Edwards | translator = | section = | previous = | next = [[/Cynhwysiad/]] | notes = }} {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;" |- | {{Wicipedia|Owen Morgan Edwards}} | {{Wicipedia}} | {{Wikiquote}} |} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Clych adgof - penodau yn hanes fy addysg.djvu" from=3 to=3/> </div> [[Categori:Clych Adgof, O M Edwards]] [[Categori:Llyfrau Ab Owen]] [[Categori:Hunangofiannau]] [[Categori:Owen Morgan Edwards]] [[Categori:Llyfrau 1906]] L[[Categori:lyfrau'r 1900au]] {{PD-old}} 3dno5y9uo6mts2no1vmmb9to0a7ynuw 138474 138471 2025-06-06T00:55:43Z AlwynapHuw 1710 138474 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg]] | author = Owen Morgan Edwards | translator = | section = | previous = | next = [[/Cynhwysiad/]] | notes = | notes =I'w lawr lwytho ar gyfer darllenydd e-lyfrau gweler [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg (testun cyfansawdd)]] }} {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;" |- | {{Wicipedia|Owen Morgan Edwards}} | {{Wicipedia}} | {{Wikiquote}} |} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Clych adgof - penodau yn hanes fy addysg.djvu" from=3 to=3/> </div> [[Categori:Clych Adgof, O M Edwards]] [[Categori:Llyfrau Ab Owen]] [[Categori:Hunangofiannau]] [[Categori:Owen Morgan Edwards]] [[Categori:Llyfrau 1906]] L[[Categori:lyfrau'r 1900au]] {{PD-old}} 9ubg7pkwam25ucvcxzwaode8o8vx7dv 0 4676 138466 37041 2025-06-06T00:34:27Z AlwynapHuw 1710 138466 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg]] | author = Owen Morgan Edwards | translator = | section = Rhagymadrodd | previous = [[../]] | next = [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg /Cynhwysiad|Cynhwysiad]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Clych adgof - penodau yn hanes fy addysg.djvu" from=5 to=6/> </div> {{DEFAULTSORT:Rhagymadrodd}} [[Categori:Clych Adgof, O M Edwards]] fwh85q0mfgjlzsry4ksrerqstki76cb 138468 138466 2025-06-06T00:38:32Z AlwynapHuw 1710 138468 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg]] | author = Owen Morgan Edwards | translator = | section = Rhagymadrodd | previous = [[../]] | next = [[../Cynhwysiad|Cynhwysiad]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Clych adgof - penodau yn hanes fy addysg.djvu" from=5 to=6/> </div> {{DEFAULTSORT:Rhagymadrodd}} [[Categori:Clych Adgof, O M Edwards]] rzvajx1d4cnx0zkufy7cloic12a6ecy 104 4678 138464 9659 2025-06-06T00:13:49Z AlwynapHuw 1710 138464 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Brin Rees" /></noinclude>{{c|[[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg|{{Mmm-mawr|CLYCH ADGOF,<br>PENODAU YN HANES FY<br>ADDYSG}}]]}} {{c|{{bach|gan}}}} {{c|{{M-mawr|OWEN EDWARDS.}}}} <br> {{c|Darluniau gan S. MAURICE JONES.}} {{center block| <poem> "Mae clychau arian yn y gwynt :Yn galw, galw'n ol." </poem> }} <br><br> {{c|CAERNARFON:<br>Cwmni'r Cyhoeddwyr Cymreig (Cyf.),<br>Swyddfa "Cymru."<br>{{lein| 3em}}<br>1906.}}<noinclude><references/></noinclude> ey9vckpcbhu0wkk6c2sy5iyh3pdgrva 138481 138464 2025-06-06T01:12:04Z AlwynapHuw 1710 138481 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Brin Rees" /></noinclude>{{c|[[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg|{{Mmm-mawr|CLYCH ADGOF,<br>PENODAU YN HANES FY<br>ADDYSG}}]]}} {{c|{{bach|gan}}}} {{c|{{M-mawr|OWEN EDWARDS.}}}} <br> {{c|Darluniau gan S. MAURICE JONES.}} {{center block| <poem> "Mae clychau arian yn y gwynt :Yn galw, galw'n ol." </poem> }} <br><br> {{c|CAERNARFON:<br>Cwmni'r Cyhoeddwyr Cymreig (Cyf.),<br>Swyddfa "Cymru."<br>{{lein| 3em}}<br>1906.}} {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 1znif5hbdksjvmwum6vj89v7mr3t820 104 4683 138469 10293 2025-06-06T00:40:27Z AlwynapHuw 1710 138469 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Brin Rees" /></noinclude> {{canoli| '''CYNHWYSIAD.'''}} [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg/Rhagymadrodd|Rhagymadrodd]] YSGOL Y Llan. [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg Ysgol y Llan Rhan I|I. Cartref, a chymdeithion cyntaf. Yr Ysgol Sul; y llythrennau; profedigaeth. Paham na anfonwch y bachgen i'r ysgol? Ysgol y Llan; yr athrawes; dysgu i mi fihafio; tocyn am fy ngwddf: cashau gwybodaeth.]] [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg/Ysgol y Llan Rhan II|II. Cam y diniwed; ysbryd Chwyldroad.]] [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg/Ysgol y Llan Rhan III|III. Dihoeni; crwydro ar oriau'r ysgol; twymyn; hedd y mynyddoedd; yr athraw newydd; adfyfyrion]] [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg/Hen Fethodist|Hen Fethodist.]] Hen gloc du hir fy nghartref; ei fuchedd, ei daith wyllt. Ardal heddychlon a theulu mwyn ; hen lety proffwydi. Pregethwyr y Deheudir, — Thomas Richards Abergwaun, Thomas John Cilgeran, Ebenezer Richards Tŵr Gwyn. John Evans New Inn yn stopio'r cloc. Sefyll, a mynd o chwith. [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg/Llyfr y Seiat|Llyfr y Seiat]]. Lle'r seiat yn hanes Cymru. Un seiat, a'i chofnodydd. 1739—1791, cyfnod yr efengylwyr. Howel Harris a Daniel Rowland. 1791—1804, cyfnod y crwydro, yr emynnau'n gweddnewid. Trallodion y pregethwr Ifan Ffowc a'r gweddiwr Niclas Wmffre. 1804—1872, cyfnod yr hen gapel. Y blaenoriaid, yr athrawon. Yr Hen Barch. Y pregethwyr. Cyngor yr hen ymladdwr. Llais y werin. Rhoi'r tariannau i lawr. [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg/Fy Nhad|Fy Nhad.]] Noson marw fy nhad. Bywyd dedwydd. Plant direidus. Cyfarfod Ebenezer Morris. Yr hedd a'r dymhestl. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> s2pa92150hkbi5n9my71umus72439ao 0 4708 138478 30810 2025-06-06T01:01:25Z AlwynapHuw 1710 138478 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg]] | author = Owen Morgan Edwards | translator = | section = | previous = [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg Ysgol y Llan Rhan I]] | next = [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg/Ysgol y Llan Rhan III|Ysgol y Llan Rhan III]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Clych adgof - penodau yn hanes fy addysg.djvu" from=19 to=22 fromsection="toc"/> </div> {{DEFAULTSORT:Ysgol y Llan Rhan II}} [[Categori:Clych Adgof, O M Edwards]] gjen32u9wtdsv9k3vyjcm5b4no1mc08 0 4719 138479 31204 2025-06-06T01:01:54Z AlwynapHuw 1710 138479 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg]] | author = Owen Morgan Edwards | translator = | section = | previous = [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg/Ysgol y Llan Rhan II|Ysgol y Llan Rhan II]] | next = [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg/Hen Fethodist|Hen Fethodist]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Clych adgof - penodau yn hanes fy addysg.djvu" from=23 to=37 /> </div> {{DEFAULTSORT:Ysgol y Llan Rhan III}} [[Categori:Clych Adgof, O M Edwards]] kruixzlrkwym6ok52ubpgf6bf25r0yk 14 4760 138461 16333 2025-06-05T23:48:12Z AlwynapHuw 1710 138461 wikitext text/x-wiki [[Delwedd:Clych adgof - penodau yn hanes fy addysg.djvu|bawd|tudalen=3]] [[Categori:Llyfrau Ab Owen]] [[Categori:Hunangofiannau]] [[Categori:Owen Morgan Edwards]] [[Categori:Llyfrau 1906]] L[[Categori:lyfrau'r 1900au]] 032kcz07t9uabomc7h1l0rnx8psfaaa 138462 138461 2025-06-05T23:48:45Z AlwynapHuw 1710 138462 wikitext text/x-wiki [[Delwedd:Clych adgof - penodau yn hanes fy addysg.djvu|bawd|tudalen=3]] [[Categori:Llyfrau Ab Owen]] [[Categori:Hunangofiannau]] [[Categori:Owen Morgan Edwards]] [[Categori:Llyfrau 1906]] [[Categori:Llyfrau'r 1900au]] f6aypaxy673nelh8n7k03it39dvh1g2 138463 138462 2025-06-05T23:52:02Z AlwynapHuw 1710 138463 wikitext text/x-wiki [[Delwedd:Clych adgof - penodau yn hanes fy addysg.djvu|bawd|tudalen=3|[[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg]]]] [[Categori:Llyfrau Ab Owen]] [[Categori:Hunangofiannau]] [[Categori:Owen Morgan Edwards]] [[Categori:Llyfrau 1906]] [[Categori:Llyfrau'r 1900au]] k8nzfkcawqj6hkwknps28nh4i1bar11 0 4807 138480 31199 2025-06-06T01:05:53Z AlwynapHuw 1710 138480 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg]] | author = Owen Morgan Edwards | translator = | section = | previous = [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg/Rhydychen|Rhydychen]] | next = | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Clych adgof - penodau yn hanes fy addysg.djvu" from=111 to=112 /> </div> [[Categori:Clych Adgof, O M Edwards]] ccra31fuj8lyevx3719u5gqctjzq8k7 104 5458 138395 10011 2025-06-04T18:51:08Z Tylopous 3717 138395 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Mahagaja" /></noinclude><section begin="Galatiaid"/>arnoch chwi, fel y gorfoleddont yn eich cnawd chwi. 6:14 Eithr na atto Duw i mi ymffrostio ond yng nghroes ein Harglwydd Iesu Grist, trwy yr hwn y croeshoeliwyd y byd i mi, a minnau i’r byd. 6:15 Canys yng Nghrist Iesu ni ddichon enwaediad ddim, na dïenwaediad, ond creadur newydd. 6:16 A chynnifer ag a rodiant yn ôl y rheol hon, tangnefedd arnynt a thrugaredd, ac ar Israel Duw. 6:17 O hyn allan na flined neb fi: canys dwyn yr wyf fi yn fy nghorph nodau yr Arglwydd Iesu. 6:18 Gras ein Harglwydd Iesu Grist ''a fyddo'' gyd â’ch ysbryd chwi, frodyr. Amen. At y Galatiaid yr ysgrifennwyd o Rufain. <section end="Galatiaid"/> <section begin="Effesiaid"/>{{c|{{uc:Epistol Paul yr Apostol at yr<br/>Ephesiaid.}}}} PENNOD 1 1:1 Paul, apostol Iesu Grist trwy ewyllys Duw, at y saint sydd yn Effesus, a'r ffyddloniaid yng Nghrist Iesu: 1:2 Gras ''fyddo'' i chwi, a thangnefedd, oddi wrth Dduw ein Tad, a'r Arglwydd Iesu Grist. 1:3 Bendigedig ''fyddo'' Duw a Thad ein Harglwydd Iesu Grist, yr hwn a'n bendithiodd ni â phob bendith ysbrydol yn y nefolion ''leoedd'' yng Nghrist: 1:4 Megis yr etholodd efe ni ynddo ef cyn seiliad y byd, fel y byddem yn sanctaidd ac yn ddifeius ger ei fron ef mewn cariad: 1:5 Wedi iddo ein rhagluniaethu ni i fabwysiad trwy Iesu Grist iddo ei hun, yn ôl bodlonrwydd ei ewyllys ef, 1:6 Er mawl gogoniant ei ras ef, trwy yr hwn y gwnaeth ni yn gymmeradwy yn yr Anwylyd: 1:7 Yn yr hwn y mae i ni brynedigaeth trwy ei waed ef, ''sef'' maddeuant pechodau, yn ôl cyfoeth ei ras ef; 1:8 Trwy yr hwn y bu efe helaeth i ni ym mhob doethineb a deall, 1:9 Gwedi iddo hysbysu i ni ddirgelwch ei ewyllys, yn ôl ei fodlonrwydd ei hun, yr hon a arfaethasai efe ynddo ei hun: 1:10 Fel yng ngoruchwyliaeth cyflawnder yr amseroedd, y gallai grynhôi ynghyd yng Nghrist yr holl bethau sydd yn y nefoedd, ac ar y ddaear, ynddo ef: 1:11 Yn yr hwn y'n dewiswyd hefyd, wedi ein rhagluniaethu yn ôl arfaeth yr hwn sydd yn gweithio pob peth wrth gynghor ei ewyllys ei hun: 1:12 Fel y byddem ni er mawl i'w ogoniant ef, y rhai o'r blaen a obeithiasom yng Nghrist. 1:13 Yn yr hwn ''y gobeithiasoch'' chwithau hefyd, wedi i chwi glywed gair y gwirionedd, efengyl eich iachawdwriaeth: yn yr hwn hefyd, wedi i chwi gredu, y'ch seliwyd trwy Lân Yspryd yr addewid; 1:14 Yr hwn yw ernes ein hetifeddiaeth ni, hyd bryniad y pwrcas, i fawl ei ogoniant ef. 1:15 O herwydd hyn minnau hefyd, wedi clywed eich ffydd yn yr Arglwydd Iesu, a'ch cariad tu ag at yr holl saint, 1:16 Nid wyf yn peidio â dïolch drosoch, gan wneuthur coffa am danoch yn fy ngweddïau; 1:17 Ar i Dduw ein Harglwydd Iesu Grist, Tad y gogoniant, roddi i chwi Yspryd doethineb a datguddiad, trwy ei adnabod ef: 1:18 Wedi goleuo llygaid eich meddyliau; fel y gwypoch beth yw gobaith ei alwedigaeth ef, a pheth ''yw'' golud gogoniant ei etifeddiaeth ef yn y saint, 1:19 A pheth ''yw'' rhagorol fawredd ei nerth ef tu ag attom ni y rhai ŷm yn credu, yn ôl gweithrediad nerth ei gadernid ef; 1:20 Yr hon a weithredodd efe yng Nghrist, pan ei cyfododd ef o feirw, ac a'i gosododd i eistedd ar ei ddeheulaw ei hun yn y nefolion ''leoedd'', {{nop}}<section end="Effesiaid"/><noinclude><references/></noinclude> 0lvfuytgon8k867kpytr2urd4rwcch9 0 5572 138485 114989 2025-06-06T01:39:04Z AlwynapHuw 1710 138485 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Gwaith Dewi Wnion ]] | author = Dafydd Thomas (Dewi Wnion) | translator = | section = | previous = | next = [[/Cyflwyniad/]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith-Dewi-Wnion.djvu" include=1 from=1 to=1/> </div> [[Categori:Gwaith Dewi Wnion]] [[Categori:Dafydd Thomas (Dewi Wnion)]] [[Categori:Llyfrau]] [[Categori:Barddoniaeth]] [[Categori:Dolgellau]] htwvvjli9qy13bdk9sf60kaq3101nmi 0 5573 138486 114990 2025-06-06T01:39:21Z AlwynapHuw 1710 138486 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Gwaith Dewi Wnion ]] | author = Dafydd Thomas (Dewi Wnion) | translator = | section = | previous = [[Gwaith Dewi Wnion]] | next = [[Gwaith Dewi Wnion/Llinellau Er Cof Am Dewi Wnion|Llinellau Er Cof Am Dewi Wnion]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith-Dewi-Wnion.djvu" include=3/> </div> [[Categori:Gwaith Dewi Wnion]] iwzc5kz32mj60zrfdw3q2sclh0pt0sa 0 5574 138487 114991 2025-06-06T01:39:39Z AlwynapHuw 1710 138487 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Gwaith Dewi Wnion ]] | author = Dafydd Thomas (Dewi Wnion) | translator = | section = | previous = [[Gwaith Dewi Wnion/Cyflwyniad]] | next = [[Gwaith Dewi Wnion/Adgofion Bywgraffyddol|Adgofion Bywgraffyddol]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith-Dewi-Wnion.djvu" include=4/> </div> [[Categori:Gwaith Dewi Wnion]] rkc8koc2pvjrjfw7wbc1i246diqx3mx 0 5575 138488 30587 2025-06-06T01:39:58Z AlwynapHuw 1710 138488 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Gwaith Dewi Wnion ]] | author =Dafydd Thomas (Dewi Wnion) | translator = | section = | previous = [[Gwaith Dewi Wnion/Llinellau Er Cof Am Dewi Wnion|Llinellau Er Cof Am Dewi Wnion]] | next = [[Gwaith Dewi Wnion/Anfoniad Y Golomen i Feirionydd|Anfoniad Y Golomen i Feirionydd]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith-Dewi-Wnion.djvu" from=5 to=22/> </div> {{DEFAULTSORT:Adgofion Bywgraffyddol}} [[Categori:Gwaith Dewi Wnion]] ffq1m3lripq0roq1xe0ocmzp5p2jf2s 104 5584 138484 68394 2025-06-06T01:36:27Z AlwynapHuw 1710 138484 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Brin Rees" /></noinclude>{{Center|[[Enwogion Ceredigion|ENWOGION CEREDIGION]]}} {{Center|BENJAMIN WILLIAMS<br>(GWYNIONYDD)}} {{center block| <poem> "Y Sir oll a fesuraf, Deifi i Ddyfi 'ddaf" ::::Deio ab Ieuan Ddu </poem> }} {{Center|Caerfyrddin:<br>ARGRAFFWYD GAN W. SPURRELL<br>1869}}<noinclude><references/></noinclude> fqwrmb0irzsb6m946np1tfw553wuchz 106 8770 138456 108944 2025-06-05T22:40:03Z AlwynapHuw 1710 138456 proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Title=Y Tadau Methodistaidd: eu llafur a'u llwyddiant gyda gwaith yr Efengyl yn Nghymru, Trefydd Lloegr, America ac Awstralia: ynghyd a nifer mawr o ddarluniau o bersonau a lleoedd nodedig |Author=John Morgan Jones, Caerdydd |Publisher=L Evans, Abertawe |Year=1895 |Source=djvu |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Remarks=[https://books.google.co.uk/books?id=7D4nAQAAIAAJ&newbks=1&newbks_redir=0&pg=PA4-IA2&focus=viewport&dq=Y+Tadau+Methodistaidd&output=text] }} [[Categori:PD-old]] [[Categori:Y Tadau Methodistaidd]] [[Categori:John Morgan Jones]] [[Categori:Hanes crefydd yng Nghymru]] [[Categori:Tudalen Indecs]] [[Categori:Llyfrau 1895]] [[Categori:William Morgan, Pant]] 8ff8j5rji6tmkibfjpp852gqkufirfz 0 9306 138489 38362 2025-06-06T01:40:17Z AlwynapHuw 1710 138489 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Gwaith Dewi Wnion ]] | author = Dafydd Thomas (Dewi Wnion) | translator = | section = | previous = [[Gwaith Dewi Wnion/Adgofion Bywgraffyddol|Adgofion Bywgraffyddol]] | next = [[Gwaith Dewi Wnion/Hiraeth Y Bardd Ar Fedd Ei Gariad|Hiraeth Y Bardd Ar Fedd Ei Gariad]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith-Dewi-Wnion.djvu" from=23 to=24 tosection="fro"/> </div> {{DEFAULTSORT:Anfoniad Y Golomen i Feirionydd}} [[Categori:Gwaith Dewi Wnion]] [[Categori:Meirionnydd]] 49x1vto7q4iauuzxsan0jkgknnncxe4 0 9307 138490 30567 2025-06-06T01:40:35Z AlwynapHuw 1710 138490 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Gwaith Dewi Wnion ]] | author = Dafydd Thomas (Dewi Wnion) | translator = | section = | previous = [[Gwaith Dewi Wnion/Anfoniad Y Golomen i Feirionydd|Anfoniad Y Golomen i Feirionydd]] | next = [[Gwaith Dewi Wnion/Cwynfan Y Bardd Ar Ol Ei Chwaer|Cwynfan Y Bardd Ar Ol Ei Chwaer]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith-Dewi-Wnion.djvu" from=24 to=25 fromsection="fedd" tosection="mun"/> </div> {{DEFAULTSORT:Hiraeth Y Bardd Ar Fedd Ei Gariad}} [[Categori:Gwaith Dewi Wnion]] hfnzpp8v7mrpdw6i7lr7k93z1zlkrbp 0 9308 138491 30566 2025-06-06T01:40:53Z AlwynapHuw 1710 138491 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Gwaith Dewi Wnion ]] | author = Dafydd Thomas (Dewi Wnion) | translator = | section = | previous = [[Gwaith Dewi Wnion/Hiraeth Y Bardd Ar Fedd Ei Gariad|Hiraeth Y Bardd Ar Fedd Ei Gariad]] | next = [[Gwaith Dewi Wnion/Y Pridd i’r Pridd|Y Pridd i’r Pridd]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith-Dewi-Wnion.djvu" from=25 to=26 fromsection="awr" tosection="Chwaer"/> </div> {{DEFAULTSORT:Cwynfan Y Bardd Ar Ol Ei Chwaer}} [[Categori:Gwaith Dewi Wnion]] 8an7kx1rxhf8irbjh24588e8cfx2t7r 0 9309 138492 30565 2025-06-06T01:41:09Z AlwynapHuw 1710 138492 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Gwaith Dewi Wnion ]] | author = Dafydd Thomas (Dewi Wnion) | section = | previous = [[Gwaith Dewi Wnion/Cwynfan Y Bardd Ar Ol Ei Chwaer|Cwynfan Y Bardd Ar Ol Ei Chwaer]] | next = [[Gwaith Dewi Wnion/Dyhuddiant i Mr. T. W. Hancock|Dyhuddiant i Mr. T. W. Hancock]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith-Dewi-Wnion.djvu" from=26 to=27 fromsection="byw" tosection="alwad"/> </div> {{DEFAULTSORT:Y Pridd i’r Pridd}} [[Categori:Gwaith Dewi Wnion]] cl3hvig3etzjo5vxr7izk5kmkp0p6af 0 9310 138493 30564 2025-06-06T01:41:29Z AlwynapHuw 1710 138493 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Gwaith Dewi Wnion ]] | author = Dafydd Thomas (Dewi Wnion) | translator = | section = | previous = [[Gwaith Dewi Wnion/Y Pridd i’r Pridd|Y Pridd i’r Pridd]] | next = [[Gwaith Dewi Wnion/Can ar Wyl Dewi|Can ar Wyl Dewi]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith-Dewi-Wnion.djvu" from=27 to=28 fromsection="mor" /> </div> {{DEFAULTSORT:Dyhuddiant i Mr. T. W. Hancock}} [[Categori:Gwaith Dewi Wnion]] 7oama88j2qrxi0dd7t0xirattlggmrl 0 9311 138494 30563 2025-06-06T01:42:01Z AlwynapHuw 1710 138494 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Gwaith Dewi Wnion ]] | author = Dafydd Thomas (Dewi Wnion) | translator = | section = | previous = [[Gwaith Dewi Wnion/Dyhuddiant i Mr. T. W. Hancock|Dyhuddiant i Mr. T. W. Hancock]] | next = [[Gwaith Dewi Wnion/Pennillion i Mr. William Rees|Pennillion i Mr. William Rees]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith-Dewi-Wnion.djvu" from=29 to=30 /> </div> {{DEFAULTSORT:Can ar Wyl Dewi}} [[Categori:Gwaith Dewi Wnion]] [[Categori:Dydd Gŵyl Dewi]] q0knmzorjwe58lab5w4wm7bucp32x88 0 9312 138495 30562 2025-06-06T01:42:21Z AlwynapHuw 1710 138495 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Gwaith Dewi Wnion ]] | author = Dafydd Thomas (Dewi Wnion) | translator = | section = | previous = [[Gwaith Dewi Wnion/Can ar Wyl Dewi|Can ar Wyl Dewi]] | next = [[Gwaith Dewi Wnion/Pabell Morris Bibbi|Pabell Morris Bibbi]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith-Dewi-Wnion.djvu" from=31 to=31 /> </div> {{DEFAULTSORT:Pennillion i Mr. William Rees}} [[Categori:Gwaith Dewi Wnion]] i3c87lok810iwrpw5ropnbokl56tfhq 0 9313 138496 30561 2025-06-06T01:42:39Z AlwynapHuw 1710 138496 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Gwaith Dewi Wnion ]] | author = Dafydd Thomas (Dewi Wnion) | translator = | section = | previous = [[Gwaith Dewi Wnion/Pennillion i Mr. William Rees|Pennillion i Mr. William Rees]] | next = [[Gwaith Dewi Wnion/Shonco Serfel|Shonco Serfel]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith-Dewi-Wnion.djvu" from=32 to=32 /> </div> {{DEFAULTSORT:Pabell Morris Bibbi}} [[Categori:Gwaith Dewi Wnion]] fhvtnc4ewc3lts5um97m4zh7e3gv8jd 0 9314 138497 30560 2025-06-06T01:42:56Z AlwynapHuw 1710 138497 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Gwaith Dewi Wnion ]] | author = Dafydd Thomas (Dewi Wnion) | translator = | section = | previous = [[Gwaith Dewi Wnion/Pabell Morris Bibbi|Pabell Morris Bibbi]] | next = [[Gwaith Dewi Wnion/Rhybudd i Gigyddion|Rhybudd i Gigyddion]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith-Dewi-Wnion.djvu" from=33 to=33 tosection="bell" /> </div> {{DEFAULTSORT:Shonco Serfel}} [[Categori:Gwaith Dewi Wnion]] hsar7odr7mmln9r6hzu7l6o0gu5le2u 0 9315 138498 30559 2025-06-06T01:43:26Z AlwynapHuw 1710 138498 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Gwaith Dewi Wnion ]] | author = Dafydd Thomas (Dewi Wnion) | translator = | section = | previous = [[Gwaith Dewi Wnion/Shonco Serfel|Shonco Serfel]] | next = [[Gwaith Dewi Wnion/Pennillion Dirwestol|Pennillion Dirwestol]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith-Dewi-Wnion.djvu" from=33 to=36 fromsection="Wmffra" tosection="oes" /> </div> {{DEFAULTSORT:Rhybudd i Gigyddion}} [[Categori:Gwaith Dewi Wnion]] k99colwdbi8f1sntccx3c4ngwe0b424 0 9316 138499 30558 2025-06-06T01:43:48Z AlwynapHuw 1710 138499 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Gwaith Dewi Wnion ]] | author = Dafydd Thomas (Dewi Wnion) | translator = | section = | previous = [[Gwaith Dewi Wnion/Rhybudd i Gigyddion|Rhybudd i Gigyddion]] | next = [[Gwaith Dewi Wnion/Pennill Saesoneg Byrfyfyr|Pennill Saesoneg Byrfyfyr]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith-Dewi-Wnion.djvu" from=36 to=37 fromsection="hir" /> </div> {{DEFAULTSORT:Pennillion Dirwestol}} [[Categori:Gwaith Dewi Wnion]] nn17x9rwpe5vg0lu0duwbbesmeizr5j 0 9317 138500 30557 2025-06-06T01:44:12Z AlwynapHuw 1710 138500 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Gwaith Dewi Wnion ]] | author = Dafydd Thomas (Dewi Wnion) | translator = | section = | previous = [[Gwaith Dewi Wnion/Pennillion Dirwestol|Pennillion Dirwestol]] | next = [[Gwaith Dewi Wnion/Englynion|Englynion]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith-Dewi-Wnion.djvu" from=38 to=38 tosection="sun" /> </div> {{DEFAULTSORT:Pennill Saesoneg Byrfyfyr}} [[Categori:Gwaith Dewi Wnion]] hf0k64u1l0lxqrpoyv2iqgr5os6vyfj 0 9318 138501 30556 2025-06-06T01:44:31Z AlwynapHuw 1710 138501 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Gwaith Dewi Wnion ]] | author = Dafydd Thomas (Dewi Wnion) | translator = | section = | previous = [[Gwaith Dewi Wnion/Pennill Saesoneg Byrfyfyr|Pennill Saesoneg Byrfyfyr]] | next = [[Gwaith Dewi Wnion/Marwolaeth Ioan Rhagfyr|Marwolaeth Ioan Rhagfyr]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith-Dewi-Wnion.djvu" from=38 to=40 fromsection="hyd" tosection="deg" /> </div> {{DEFAULTSORT:Englynion}} [[Categori:Gwaith Dewi Wnion]] p3m7xahpupt7qruwkr900874rnlqie6 0 9319 138502 30555 2025-06-06T01:47:47Z AlwynapHuw 1710 138502 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Gwaith Dewi Wnion ]] | author = Dafydd Thomas (Dewi Wnion) | translator = | section = | previous = [[Gwaith Dewi Wnion/Englynion|Englynion]] | next = [[Gwaith Dewi Wnion/Arwyrain|Arwyrain]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith-Dewi-Wnion.djvu" from=40 to=42 fromsection="tra" tosection="wna" /> </div> {{DEFAULTSORT:Marwolaeth Ioan Rhagfyr}} [[Categori:Gwaith Dewi Wnion]] [[Categori:John Williams (Ioan Rhagfyr)]] t70e48y2orv3bwidh0hthkd12tf0yei 0 9320 138503 30554 2025-06-06T01:49:59Z AlwynapHuw 1710 138503 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Gwaith Dewi Wnion ]] | author = Dafydd Thomas (Dewi Wnion) | translator = | section = | previous = [[Gwaith Dewi Wnion/Marwolaeth Ioan Rhagfyr|Marwolaeth Ioan Rhagfyr]] | next = [[Gwaith Dewi Wnion/Boddlonrwydd|Boddlonrwydd]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith-Dewi-Wnion.djvu" from=42 to=43 fromsection="syr" tosection="ion" /> </div> {{DEFAULTSORT:Arwyrain}} [[Categori:Gwaith Dewi Wnion]] axpcx7f7fs8ovycex9t1n25zytzqw3u 0 9321 138504 30553 2025-06-06T01:50:18Z AlwynapHuw 1710 138504 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Gwaith Dewi Wnion ]] | author = Dafydd Thomas (Dewi Wnion) | translator = | section = | previous = [[Gwaith Dewi Wnion/Arwyrain|Arwyrain]] | next = [[Gwaith Dewi Wnion/Echryslonrwydd Dinas Ar Dan|Echryslonrwydd Dinas Ar Dan]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith-Dewi-Wnion.djvu" from=43 to=44 fromsection="imi" /> </div> {{DEFAULTSORT:Boddlonrwydd}} [[Categori:Gwaith Dewi Wnion]] ron5hjwv2o78q1k7s07iqudg1gjeduk 0 9322 138505 30552 2025-06-06T01:51:09Z AlwynapHuw 1710 138505 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Gwaith Dewi Wnion ]] | author =Dafydd Thomas (Dewi Wnion) | translator = | section = | previous = [[Gwaith Dewi Wnion/Boddlonrwydd|Boddlonrwydd]] | next = [[Gwaith Dewi Wnion/Y Gwellaif|Y Gwellaif]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith-Dewi-Wnion.djvu" from=45 to=46 tosection="tan" /> </div> {{DEFAULTSORT:Echryslonrwydd Dinas Ar Dan}} [[Categori:Gwaith Dewi Wnion]] 00y01itqrxa38xwkr18upbiqhct5jhu 0 9323 138506 30551 2025-06-06T01:51:30Z AlwynapHuw 1710 138506 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Gwaith Dewi Wnion ]] | author = Dafydd Thomas (Dewi Wnion) | translator = | section = | previous = [[Gwaith Dewi Wnion/Echryslonrwydd Dinas Ar Dan|Echryslonrwydd Dinas Ar Dan]] | next = [[Gwaith Dewi Wnion/Englynion (2)|Englynion (2)]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith-Dewi-Wnion.djvu" from=46 to=47 fromsection="fyn" tosection="bais" /> </div> {{DEFAULTSORT:Y Gwellaif}} [[Categori:Gwaith Dewi Wnion]] 597v770f5xrd9a1z2i4wso6qdjomy89 0 9324 138507 30550 2025-06-06T01:52:34Z AlwynapHuw 1710 138507 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Gwaith Dewi Wnion]] | author = Dafydd Thomas (Dewi Wnion) | translator = | section = | previous = [[Gwaith Dewi Wnion/Y Gwellaif|Y Gwellaif]] | next = [[Gwaith Dewi Wnion/Anerchiad i'r Gwladgarwr|Anerchiad i'r Gwladgarwr]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith-Dewi-Wnion.djvu" from=47 to=49 fromsection="goes" tosection="dri" /> </div> {{DEFAULTSORT:Englynion (2)}} [[Categori:Gwaith Dewi Wnion]] dl9n7g1m8730ao9topc4hl84dcnxnhz 0 9325 138508 30549 2025-06-06T01:56:12Z AlwynapHuw 1710 138508 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Gwaith Dewi Wnion]] | author = Dafydd Thomas (Dewi Wnion) | translator = | section = | previous = [[Gwaith Dewi Wnion/Y Gwellaif|Y Gwellaif]] | next = [[Gwaith Dewi Wnion/Englynion (3)|Englynion (3)]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith-Dewi-Wnion.djvu" from=49 to=49 fromsection="gwin" /> </div> {{DEFAULTSORT:Anerchiad i'r Gwladgarwr}} [[Categori:Gwaith Dewi Wnion]] fvu9gr2uj2bmicemlokrsdx05exk0fx 0 9326 138509 30548 2025-06-06T01:56:33Z AlwynapHuw 1710 138509 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Gwaith Dewi Wnion]] | author = Dafydd Thomas (Dewi Wnion) | translator = | section = | previous = [[Gwaith Dewi Wnion/Anerchiad i'r Gwladgarwr|Anerchiad i'r Gwladgarwr]] | next = [[Gwaith Dewi Wnion/Priodas Robert Williames Vaughan, Ysw|Priodas Robert Williames Vaughan, Ysw]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith-Dewi-Wnion.djvu" from=50 to=53 /> </div> {{DEFAULTSORT:Englynion (3)}} [[Categori:Gwaith Dewi Wnion]] 77mag0jfigx1l0v1f5f6ct8myh1zloc 0 9327 138510 30547 2025-06-06T01:56:52Z AlwynapHuw 1710 138510 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Gwaith Dewi Wnion]] | author = Dafydd Thomas (Dewi Wnion) | translator = | section = | previous = [[Gwaith Dewi Wnion/Englynion (3)|Englynion (3)]] | next = [[Gwaith Dewi Wnion/Englynion Llwnc-Destynawl|Englynion Llwnc-Destynawl]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith-Dewi-Wnion.djvu" from=54 to=54 /> </div> {{DEFAULTSORT:Priodas Robert Williames Vaughan, Ysw}} [[Categori:Gwaith Dewi Wnion]] l1piep72cbjm8nf41y6vjbv9t9rptcc 0 9328 138511 30546 2025-06-06T01:57:18Z AlwynapHuw 1710 138511 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Gwaith Dewi Wnion]] | author = Dafydd Thomas (Dewi Wnion) | translator = | section = | previous = [[Gwaith Dewi Wnion/Priodas Robert Williames Vaughan, Ysw|Priodas Robert Williames Vaughan, Ysw]] | next = [[Gwaith Dewi Wnion/Englynion (4)|Englynion (4)]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith-Dewi-Wnion.djvu" from=55 to=56 tosection="hed" /> </div> {{DEFAULTSORT:Englynion Llwnc-Destynawl}} [[Categori:Gwaith Dewi Wnion]] jotj4k9chl66q7pbx10ri8b3v7l5k4l 0 9329 138512 30545 2025-06-06T01:57:36Z AlwynapHuw 1710 138512 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Gwaith Dewi Wnion]] | author = Dafydd Thomas (Dewi Wnion) | translator = | section = | previous = [[Gwaith Dewi Wnion/Englynion Llwnc-Destynawl|Englynion Llwnc-Destynawl]] | next = [[Gwaith Dewi Wnion/Anerchiad I Eisteddfod Merion Calan 1880|Anerchiad I Eisteddfod Merion Calan 1880]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith-Dewi-Wnion.djvu" from=56 to=66 fromsection="hjy" /> </div> {{DEFAULTSORT:Englynion (4)}} [[Categori:Gwaith Dewi Wnion]] 3un2snoxopsbckzm2f6vvhqavp6oxup 0 9330 138513 30544 2025-06-06T01:57:55Z AlwynapHuw 1710 138513 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Gwaith Dewi Wnion]] | author = Dafydd Thomas (Dewi Wnion) | translator = | section = | previous = [[Gwaith Dewi Wnion/Englynion (4)|Englynion (4)]] | next = [[Gwaith Dewi Wnion/Dau englyn|Dau englyn]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Gwaith-Dewi-Wnion.djvu" from=67 to=68 /> </div> {{DEFAULTSORT:Anerchiad I Eisteddfod Merion Calan 1880}} [[Categori:Gwaith Dewi Wnion]] 6isaboxo1dzxdc5u5tqezogtjntmyqh 2 10285 138323 138028 2025-06-03T01:22:40Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi eu Cyhoeddi */ 138323 wikitext text/x-wiki ==Wedi eu Cyhoeddi== {{Div col}} #[[Bugail y Bryn|Bugail y Bryn gan Moelona]] #[[Bil y Gymraeg ac Addysg|Bil y Gymraeg ac Addysg (Cymru) 2025 gan Senedd Cymru]] #[[Y Fainc Sglodion|Y Fainc Sglodion gan John William Jones]] #[[Beirdd y Berwyn 1700-1750|Beirdd y Berwyn 1700-1750 gol O. M. Edwards]] #[[Y Geilwad Bach|Y Geilwad Bach gan Lewis Davies, y Cymer]] #[[Murmuron Awen|Murmuron Awen gan Robert Roberts (Gwaenfab)]] #[[Clawdd Terfyn|Clawdd Terfyn gan Robert Dewi Williams]] #[[Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol II|Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol II gan Owen Wynne Jones (Glasynys)]] #[[Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol I|Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol I gan Owen Wynne Jones (Glasynys)]] #[[Cofiant, neu Hanes bywyd a marwolaeth y Parch. Thomas Jones, Dinbych|Cofiant y Parch. Thomas Jones, Dinbych gan Thomas Jones, Dinbych]] #[[Chydig ar Gof a Chadw|Chydig ar Gof a Chadw gan William Thomas Edwards (Gwilym Deudraeth)]] #[[Hugh Owen Bronyclydwr Apostol y Gogledd|Hugh Owen Bronyclydwr Apostol y Gogledd gan Zachary Mather]] #[[Siôn Gymro (llyfr)|Siôn Gymro (llyfr) gan Ben Davies, Pant-teg]] #[[Cofiant Watcyn Wyn|Cofiant Watcyn Wyn gan Penar Griffiths]] #[[Yr Awen Barod|Yr Awen Barod gan William Thomas Edwards (Gwilym Deudraeth)]] #[[Goronwy ar Grwydr 1, Italia Dlos|Goronwy ar Grwydr 1, Italia Dlos gan Goronwy Jones, Prestatyn]] #[[Hunangofiant Tomi|Hunangofiant Tomi gan Edward Tegla Davies]] #[[Caniadau (T. Gwynn Jones)|Caniadau gan T. Gwynn Jones]] #[[Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf 1|Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf 1 (Mynwy, Meirion, Maldwyn) gan gan Thomas Rees a John Thomas]] #[[Hanes Gwareiddiad|Hanes Gwareiddiad gan Gwilym Arthur Edwards]] #[[Dail y Dderwen|Dail y Dderwen gan William J Richards]] #[[Hanes Bywyd (Dic Aberdaron a Twm o'r Nant)|Hanes Bywyd (Dic Aberdaron a Twm o'r Nant) gol Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Am dro i Fadagascar|Am dro i Fadagascar gan Daniel Owen Jones]] #[[Cerddoriaeth yng Nghymru (Cyfres Pobun)|Cerddoriaeth yng Nghymru (Cyfres Pobun) gan Idris Lewis]] #[[Caniadau Gwili|Caniadau Gwili gan John Jenkins (Gwili)]] #[[Yng Ngwres y Dydd|Yng Ngwres y Dydd gan Joseph Jones (J. J. Drefnewydd)]] #[[Gwlad y Gan a Chaniadau Eraill|Gwlad y Gan a Chaniadau Eraill gan T. Gwynn Jones]] #[[Ymadawiad Arthur a Chaniadau Eraill|Ymadawiad Arthur a Chaniadau Eraill gan T. Gwynn Jones]] #[[Hanes y Lleuad|Hanes y Lleuad ffug awdur Syr John Herschel]] #[[Llinell neu Ddwy|Llinell neu Ddwy gan John Jones (Ioan Brothen)]] #[[Yn Llefaru Eto|Yn Llefaru Eto gan Anhysbys]] #[[Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf III|Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf III gan Emrys ap Iwan]] #[[Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf II|Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf II gan Emrys ap Iwan]] #[[Methodistiaeth Cymru Cyfrol I|Methodistiaeth Cymru Cyfrol I gan John Hughes, Lerpwl]] #[[Y Trefedigaethau|Y Trefedigaethau gan Ifor Leslie Evans]] #[[Telyn Bywyd|Telyn Bywyd gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Cathlau Bore a Nawn|Cathlau Bore a Nawn gan Owen Griffith Owen (Alafon)]] #[[Derwyn neu Pob Pant a Gyfodir (Nofel)|Derwyn neu Pob Pant a Gyfodir (Nofel) gan Robert David Morris]] #[[Ifor Owen (nofel)|Ifor Owen (nofel) gan Henry Emlyn Thomas (Emlyn)]] #[[Ysgrifau (John Breese Davies)|Ysgrifau gan John Breese Davies]] #[[Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf I|Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf I gan Emrys ap Iwan]] #[[Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig|Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig gan Thomas Jones-Humphreys]] #[[Rheinallt ab Gruffydd (Rhamant)|Rheinallt ab Gruffydd (Rhamant) gan Isaac Foulkes]] #[[Y Ddau Frawd|Y Ddau Frawd gan Nel Wyn (sef Llew Tegid)]] #[[Anturiaethau Robinson Crusoe|Anturiaethau Robinson Crusoe cyf gan William Rowlands, Porthmadog]] #[[Cofiant D Emlyn Evans|Cofiant D Emlyn Evans gan Evan Keri Evans]] #[[Telynegion (Silyn a Gruffydd)|Telynegion gan R Silyn Roberts a W. J. Gruffudd]] #[[Gwaith Hugh Jones, Maesglasau|Gwaith Hugh Jones, Maesglasau gol O. M. Edwards]] #[[Y Cwm Unig a Chaniadau Eraill|Y Cwm Unig a Chaniadau Eraill gan Dewi Emrys]] #[[Beddau'r Proffwydi (drama)|Beddau'r Proffwydi (drama) gan W. J. Gruffydd ]] #[[Storio a Chadw dogfennau Ewyllys Crynodeb Gweithredol o Ymateb y Llywodraeth]] #[[Storio a chadw dogfennau ewyllys gwreiddiol. Ymgynghoriad|Storio a chadw dogfennau ewyllys gwreiddiol. Ymgynghoriad gan Lywodraeth y DU]] #[[Nansi'r Dditectif|Nansi'r Dditectif gan Owain Llew Rowlands]] #[[Cyfrol Goffa Richard Bennett|Cyfrol Goffa Richard Bennett gol. D Teifgar Davies]] #[[Brut y Tywysogion (Ab Owen)|Brut y Tywysogion (Ab Owen) gol O. M. Edwards]] #[[Cymru Newydd, Hanes Y Wladva Gymreig|Cymru Newydd, Hanes Y Wladva Gymreig gan Lewis Jones, Plas Hedd]] #[[Gwaith Huw Morus|Gwaith Huw Morus gan Huw Morus (Eos Ceiriog)]] #[[Wat Emwnt|Wat Emwnt gan Lewis Davies, y Cymer]] #[[John Ceiriog Hughes: ei Fywyd, ei Athrylith, a'i Waith|John Ceiriog Hughes: ei Fywyd, ei Athrylith, a'i Waith gan Llyfrbyf]] #[[Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil)|Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil) gan Evan Evans (Ieuan Glan Geirionydd)]] #[[Adgof am Ieuan Glan Geirionnydd|Adgof am Ieuan Glan Geirionnydd gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Caniadau Barlwydon Llyfr 1|Caniadau Barlwydon Llyfr 1 gan Robert John Davies (Barlwydon)]] #[[Barlwydon (Cymru 1896)]] #[[Huw Huws neu y Llafurwr Cymreig|Huw Huws neu y Llafurwr Cymreig gan Lewis William Lewis (Llew Llwyfo)]] #[[Llewelyn Parri (nofel)|Llewelyn Parri (nofel) gan Lewis William Lewis (Llew Llwyfo)]] #[[Caniadau Owen Lewis (Glan Cymerig)|Caniadau gan Owen Lewis (Glan Cymerig)]] #[[Hanes Llangeitho a'i hamgylchoedd|Hanes Llangeitho a'i hamgylchoedd gan David Morgan, Llangeitho]] #[[Hanes dechreuad a chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Ngwrecsam|Hanes dechreuad a chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Ngwrecsam gan Edward Francis]] #[[Gwaith Dewi Wyn|Gwaith Dewi Wyn gol O. M. Edwards]] #[[Cofiant John Williams (I ab Ioan) Aberduar|Cofiant John Williams (I ab Ioan) Aberduar gan John Davies, Llandysul]] #[[Athrylith Ceiriog|Athrylith Ceiriog gan Howell Elvet Lewis (Elfed)]] #[[Telyn Seion sef Pedwar ar Bymtheg o Garolau Nadolig|Telyn Seion sef Pedwar ar Bymtheg o Garolau Nadolig gol. Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Gwaith Iolo Goch|Gwaith Iolo Goch gol Thomas Matthews]] #[[Cofiant am y Parch. Richard Humphreys, Dyffryn|Cofiant am y Parch. Richard Humphreys, Dyffryn gan Griffith Williams, Talsarnau]] #[[Gwaith Sion Cent|Gwaith Sion Cent gol Thomas Matthews]] #[[Dyddanwch yr Aelwyd|Dyddanwch yr Aelwyd gan Hughes a'i Fab, Wrecsam]] #[[Gwaith Ieuan Brydydd Hir|Gwaith Ieuan Brydydd Hir gol O. M. Edwards]] #[[Gwaith yr Hen Ficer|Gwaith yr Hen Ficer gol O. M. Edwards]] #[[Am Dro i Erstalwm|Am Dro i Erstalwm gan Index]] #[[Bro fy Mebyd a Chaniadau Eraill|Bro fy Mebyd a Chaniadau Eraill gan Humphrey Jones (Bryfdir)]] #[[Ceiriog a Mynyddog|Ceiriog a Mynyddog gan John Morgan Edwards]] #[[Crynodeb o Hanes Dechreuad a Chynydd yr Eglwysi Annibynol yn Mon|Crynodeb o Hanes Dechreuad a Chynydd yr Eglwysi Annibynol yn Mon gan William Williams (Cromwell)]] #[[Awdl Dinyster Jerusalem|Awdl Dinyster Jerusalem gan Eben Fardd]] #[[Nedw|Nedw gan Edward Tegla Davies]] #[[Dros y Gamfa|Dros y Gamfa gan Fanny Edwards]] #[[Diwrnod yn Nolgellau|Diwrnod yn Nolgellau gan Robert Thomas Williams (Trebor Môn)]] #[[Awdl ar yr Adgyfodiad (Ieuan Ionawr)|Awdl ar yr Adgyfodiad gan Evan Jones (Ieuan Ionawr)]] #[[Cofiant y Diweddar Barch W Williams o'r Wern|Cofiant y Diweddar Barch W Williams o'r Wern gan William Rees (Gwilym Hiraethog)]] #[[Tri Wyr o Sodom a'r Aipht|Tri Wyr o Sodom a'r Aipht gan William Williams, Pantycelyn]] #[[F'Ewythr Tomos: cân ddyri|F'Ewythr Tomos: cân ddyri gan Eben Fardd]] #[[Hynafiaethau Nant Nantlle|Hynafiaethau Nant Nantlle gan William Robert Ambrose]] #[[Bywyd y Parch. Ebenezer Richard|Bywyd y Parch. Ebenezer Richard gan Henry ac Edward W Richard]] #[[Traethawd ar Enwogion Swydd Feirion|Traethawd ar Enwogion Swydd Feirion gan Edward Davies (Iolo Meirion)]] #[[Hanes Porthmadog ei Chrefydd a'i Henwogion|Hanes Porthmadog ei Chrefydd a'i Henwogion gan Edward Davies, Penmorfa]] #[[Wil Ellis, Porthmadog-Cymru Cyf 29 1905]] #[[Hanes Niwbwrch|Hanes Niwbwrch gan Owen Williamson]] #[[Teulu Bach Nantoer|Teulu Bach Nantoer gan Moelona]] #[[Barddoniaeth Goronwy Owen (gol Llyfrbryf)|Barddoniaeth Goronwy Owen gol Isaac Foulkes (Llyfrbryf)]] #[[Y Tadau Methodistaidd Cyfrol I|Y Tadau Methodistaidd Cyfrol I gan John Morgan Jones]] #[[Hwian-gerddi Cymraeg F' Ewyrth Huw|Hwian-gerddi Cymraeg F' Ewyrth Huw gan O. M. Edwards]] #[[Hanes Tredegar ynghyd a Braslun o Hanes Pontgwaithyrhaiarn|Hanes Tredegar ynghyd a Braslun o Hanes Pontgwaithyrhaiarn gan David Morris (Eiddil Gwent)]] #[[Hanes Sir Fôn|Hanes Sir Fôn gan Thomas Pritchard, ('Rhen Graswr Eleth)]] #[[Holl Waith Barddonol Goronwy Owen|Holl Waith Barddonol Goronwy Owen gol Isaac Foulkes]] #[[Adgofion am John Elias|Adgofion am John Elias gan Richard Parry (Gwalchmai)]] #[[Tro Trwy'r Wig|Tro Trwy'r Wig gan Richard Morgan (1854-1939)]] #[[Gyda'r Hen Feirdd, Carneddog|Gyda'r Hen Feirdd, Carneddog gan Richard Griffith (Carneddog)]] #[[Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785)|Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785) gan Owen Gaianydd Williams]] #[[Dafydd Jones o Drefriw, Cymru 1903]] #[[John Evans, Eglwysbach (Cymru 1897)|John Evans, Eglwysbach (Cymru 1897) gan Walter Daniel]] #[[Awdlau Coffadwriaethol am Y Parch Goronwy Owain|Awdlau Coffadwriaethol am Y Parch Goronwy Owain gan y Gwyneddigion]] #[[Cerdd coffa Goleufryn|Cerdd coffa Goleufryn gan J. T. Job]] #[[Adgofion am Goleufryn|Adgofion am Goleufryn gan Evan Williams, Llanfrothen]] #[[Goronwy Owen a'r Morrisiaid|Goronwy Owen a'r Morrisiaid gan Owen Gaianydd Williams]] #[[Yr Efengyl yn ôl Sant Marc|Yr Efengyl yn ôl Sant Marc gan y Fibl Gymdeithas Americanaidd (1894)]] #[[Llythyrau Goronwy Owen|Llythyrau Goronwy Owen gol John Morris-Jones]] #[[Diliau Meirion Cyf I|Diliau Meirion Cyf I gan gan Morris Davies (Meurig Ebrill)]] #[[Cyfarwyddiadau at brynu cadw a magu moch|Cyfarwyddiadau at brynu cadw a magu moch gol Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Gwaith Joshua Thomas|Gwaith Joshua Thomas gol O M Edwards]] #[[Glan Cledwen (Cymru 15 Rhagfyr 1897)]] #[[Dringo'r Andes|Dringo'r Andes gan Eluned Morgan]] #[[Naw Mis yn Nghymru|Naw Mis yn Nghymru gan Owen Griffith (Giraldus)]] #[[Ysgrifau Puleston|Ysgrifau Puleston gan John Puleston Jones]] #[[Cofiant Cadwaladr Jones, Dolgellau|Cofiant Cadwaladr Jones, Dolgellau gan Robert Thomas (Ap Vychan)]] #[[Rhigymau'r Ffordd Fawr|Rhigymau'r Ffordd Fawr gan Dewi Emrys]] #[[Coffadwriaeth, neu Hanes Byr o fywyd a Marwolaeth y Parchedig John Williams|Coffadwriaeth y Parch John Williams, Pantycelyn gan Maurice Davies, Llanfair-ym-Muallt]] #[[Fy Mhererindod Ysbrydol|Fy Mhererindod Ysbrydol gan Evan Keri Evans]] #[[Yr Efengyl yn ôl Sant Matthew|Yr Efengyl yn ôl Sant Matthew gan y Fibl Gymdeithas Americanaidd (1894)]] #[[Beirdd y Bala|Beirdd y Bala gol O. M. Edwards]] #[[Gwaith Robert Owen (Bardd y Môr)|Gwaith Robert Owen (Bardd y Môr) gol O. M. Edwards]] #[[Can newydd yn rhoddi hanes dienyddiad Richard Lewis|Can newydd yn rhoddi hanes dienyddiad Richard Lewis gan Dic Dywyll]] #[[Gwyllllis yn Nayd|Gwyllllis yn Nayd gan Dr William Price]] #[[Gwroniaid y Ffydd|Gwroniaid y Ffydd gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Tanchwa yn Cilfynydd|Tanchwa yn Cilfynydd baled gan awdur Anhysbys]] #[[Damwain echrydus Glofa Carnant, Cwmaman, Sir Gaerfyrddin]] #[[Blodau Drain Duon|Blodau Drain Duon gan Thomas Jacob Thomas (Sarnicol)]] #[[Telyn Dyfi|Telyn Dyfi gan Daniel Silvan Evans]] #[[Cyfrinach y Dwyrain|Cyfrinach y Dwyrain gan David Cunllo Davies]] #[[Oriau yn y Wlad|Oriau yn y Wlad gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Branwen Ferch Llŷr (Tegla)|Branwen Ferch Llŷr (Tegla) gan Edward Tegla Davies]] #[[Prif Feirdd Eifionydd|Prif Feirdd Eifionydd gan Edward David Rowlands]] #[[Deddf Plant (Diddymu Amddiffyniad Cosb Resymol)(Cymru) 2020]] #[[Rhys Llwyd y Lleuad|Rhys Llwyd y Lleuad gan E Tegla Davies]] #[[Oriau Gydag Enwogion|Oriau Gydag Enwogion gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Byr Gofiant am Naw a Deugain o Weinidogion Ymadawedig Sir Aberteifi|Byr Gofiant am Naw a Deugain o Weinidogion Ymadawedig Sir Aberteifi gan John Evans, Abermeurig]] #[[Hanes Alexander Fawr|Hanes Alexander Fawr gan Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf I|Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf I gan Emrys ap Iwan]] #[[Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf II|Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf II gan Emrys ap Iwan]] #[[Y Lleian Lwyd|Y Lleian Lwyd gan Moelona]] #[[Cenadon Hedd|Cenadon Hedd gan William Jones, Cwmaman]] #[[Dagrau Hiraeth|Dagrau Hiraeth gan William Jones, Pontsaeson]] #[[Saith o Farwnadau|Saith o Farwnadau gan William Williams, Pantycelyn]] #[[Storïau o Hanes Cymru cyf I|Storïau o Hanes Cymru cyf I gan Moelona]] #[[Traethawd bywgraffyddol a beirniadol ar fywyd ac athrylith Lewis Morris|Traethawd bywgraffyddol a beirniadol ar fywyd ac athrylith Lewis Morris gan Griffith Jones (Glan Menai)]] #[[Hanes Bywyd Pio Nono|Hanes Bywyd Pio Nono gan Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Caniadau Watcyn Wyn|Caniadau Watcyn Wyn gan Watkin Hezekiah Williams (Watcyn Wyn)]] #[[Cofiant y Parch Thomas Edwards, Cwmystwyth|Cofiant y Parch Thomas Edwards, Cwmystwyth gan John Evans, Abermeurig]] #[[Gwrid y Machlud|Gwrid y Machlud gan Richard Jones (Ap Alun Mabon)]] #[[Yr Hwiangerddi (O M Edwards)|Yr Hwiangerddi gan O M Edwards]] #[[Noson o Farrug|Noson o Farrug gan Robert Griffith Berry]] #[[Meini Gwagedd|Meini Gwagedd gan James Kitchener Davies]] #[[Y Tri Brenin o Gwlen]] #[[Hanes Methodistiaeth Arfon-Caernarvon|Hanes Methodistiaeth Arfon-Caernarvon gan William Hobley]] #[[Cofiant Dr. Joseph Parry Mus. Doc. (1841-1903)|Cofiant Dr. Joseph Parry Mus. Doc. (1841-1903) gan Evan Keri Evans]] #[[Rhobat Wyn|Rhobat Wyn gan Awena Rhun]] #[[Cofiant y Parch Isaac Morgan Harry|Cofiant y Parch Isaac Morgan Harry gan Thomas Lewis Jones, Machen]] #[[Tanchwa y Mardy - Mercher, Rhagfyr 23, 1885; 80 wedi eu lladd]] #[[Cerddi Hanes|Cerddi Hanes gan Thomas Gwynn Jones]] #[[Ieuan Gwyllt, Ei Fywyd, Ei Lafur|Ieuan Gwyllt, Ei Fywyd, Ei Lafur gan John Eiddion Jones]] #[[Patrymau Gwlad|Patrymau Gwlad gan Thomas Jacob Thomas (Sarnicol)]] #[[David Williams y Piwritan|David Williams y Piwritan gan Richard Thomas, Bontnewydd]] #[[Cofiant y diweddar Barch Evan Rowlands, Ebenezer, Pontypwl|Cofiant y diweddar Barch Evan Rowlands, Ebenezer, Pontypwl gan Ellis Hughes, Penmaen]] #[[Cofiant Darluniadol Y Parch William Williams o'r Wern|Cofiant Darluniadol Y Parch William Williams o'r Wern gan David Samuel Jones]] #[[Bywgraffiad y diweddar barchedig T. Price|Bywgraffiad y diweddar barchedig T. Price gan Benjamin Evans (Telynfab)]] #[[Llyfr Haf|Llyfr Haf gan Owen Morgan Edwards]] #[[Drych y Prif Oesoedd (Detholiad 1896)|Drych y Prif Oesoedd (Detholiad 1896) gol O. M. Edwards]] #[[Hanes Methodistiaeth Arfon-Waenfawr|Hanes Methodistiaeth Arfon-Waenfawr gan William Hobley]] #[[Beryl|Beryl gan Elizabeth Mary Jones (Moelona)]] #[[Hanes Methodistiaeth Arfon-Clynnog|Hanes Methodistiaeth Arfon-Clynnog gan William Hobley]] #[[Breuddwydion Myfanwy|Breuddwydion Myfanwy gan Elizabeth Mary Jones (Moelona)]] #[[Lloffion o'r Mynwentydd|Lloffion o'r Mynwentydd gan Thomas Rowland Roberts (Asaph)]] #[[Cofiant y diweddar Barch Robert Everett|Cofiant y diweddar Barch Robert Everett gan David Davies (Dewi Emlyn)]] #[[Y Wen Fro|Y Wen Fro gan Ellen Evans]] #[[Cerrig y Rhyd|Cerrig y Rhyd gan Winnie Parry]] #[[Gwaith Edward Richard|Gwaith Edward Richard gan Edward Richard, Ystrad Meurig]] #[[Bywyd Ieuan Gwynedd Ganddo Ef Ei Hun]] #[[Humphrey Jones a Diwygiad 1859|Humphrey Jones a Diwygiad 1859 gan Evan Isaac]] #[[Adgofion Andronicus|Adgofion Andronicus gan John Williams Jones (Andronicus)]] #[[Teithiau a Helyntion Meurig Ebrill|Teithiau a Helyntion Meurig Ebrill gan Morris Davies (Meurig Ebrill)]] #[[Cofiant Richard Jones Llwyngwril|Cofiant Richard Jones Llwyngwril gan Evan Evans, Llangollen]] #[[Profiadau Pellach|Profiadau Pellach gan G M Ll Davies]] #[[Datganiad Cyffredinol o Hawliau Dynol]] #[[Hanes y Bibl Cymraeg|Hanes y Bibl Cymraeg gan Thomas Levi]] #[[Pererindod Heddwch|Pererindod Heddwch, G M Ll Davies]] #[[Tan yr Enfys|Tan yr Enfys gan D J Lewis Jenkins]] #[[Yr Ogof|Yr Ogof gan T Rowland Hughes]] #[[Syr Owen M Edwards Detholiad o'i Ysgrifau]] #[[Profedigaethau Enoc Huws (1939)]] #[[Dyddgwaith|Dyddgwaith gan Thomas Gwynn Jones]] #[[Salm i Famon a Marwnad Grey|Salm i Famon a Marwnad Grey gan John Morris-Jones]] #[[Madam Wen|Madam Wen gan William David Owen]] #[[Dan Gwmwl|Dan Gwmwl gan Awena Rhun]] #[[Atgofion am Dalysarn]] #[[Cerddi'r Bwthyn|Cerddi'r Bwthyn gan Dewi Emrys]] #[[Capelulo]] #[[Y Pennaf Peth]] #[[Goronwy Owen - Detholiad o'i Farddoniaeth]] #[[Yr Hen Lwybrau|Yr Hen Lwybrau gan John Davies (Isfryn)]] #[[Gwaith Gwilym Marles]] #[[Gwaith ap Vychan]] #[[Gwaith Gwilym Hiraethog]] #[[Cadeiriau Enwog]] #[[Y Cychwyn]] #[[Cofiant Hwfa Môn]] #[[Hynafiaethau Edeyrnion]] #[[Aildrefniad Cymdeithas]] #[[Ar y Groesffordd]] #[[Astudiaethau T Gwynn Jones]] #[[Bil Cymru Atebolrwydd a Grymuso Ariannol 2014]] #[[Brethyn Cartref]] #[[Brithgofion]] #[[Bywyd a Chan Tomos Efans (Cyndelyn)]] #[[Bywyd a Gwaith Henry Richard AS]] #[[Bywyd a Llafur John Wesley]] #[[Bywyd a gweithiau Azariah Shadrach]] #[[Cân neu Ddwy]] #[[Caniadau'r Allt]] #[[Caniadau Buddug]] #[[Caniadau ac ati]] #[[Cartrefi Cymru, O. M. Edwards]] #[[Catherine Prichard (Buddug), Cymru, Cyfrol 39, 1910]] #[[Catiau Cwta]] #[[Cerddi'r Eryri]] #[[Cerddi a Baledi]] #[[Ceris y Pwll]] #[[Chwedlau'r Aelwyd]] #[[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg]] #[[Coelion Cymru]] #[[Cofiant Dafydd Rolant, Pennal]] #[[Cofiant Daniel Owen: ynghyd a Sylwadau ar ei Ysgrifeniadau]] #[[Cwm Eithin]] #[[Cyflafan Ofnadwy Dolgellau]] #[[Cymeriadau (T. Gwynn Jones)]] #[[Cymru Fu]] #[[D Rhagfyr Jones (o Dywysydd y Plant 1901)]] #[[Daff Owen]] #[[Dau faled gan John Jones (Jac Glan-y-gors)]] #[[Dechreuad a Chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Abergele, Pensarn etc|Dechreuad a Chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Abergele, Pensarn etc gan Francis Jones, Abergele]] #[[Deddf Cynulliad Cenedlaethol Cymru (Ieithoedd Swyddogol) 2012]] #[[Diarhebion Cymru]] #[[Drama Rhys Lewis]] #[[Drych yr Amseroedd]] #[[Er Mwyn Cymru]] #[[Griffith Ellis Bootle, Cymru Cyf 23, 1902]] #[[Gwaith Dewi Wnion]] #[[Gwaith Alun]] #[[Gwaith Ann Griffiths]] #[[Gwaith Ceiriog]] #[[Gwaith Dafydd ap Gwilym]] #[[Gwaith John Davies]] #[[Gwaith John Hughes]] #[[Gwaith John Thomas]] #[[Gwaith Mynyddog Cyfrol 1]] #[[Gwaith Mynyddog Cyfrol 2]] #[[Gwaith S.R.]] #[[Gwaith Thomas Griffiths]] #[[Gweledigaethau Y Bardd Cwsg (Silvan Evans 1865)]] #[[Gwialen Fedw Fy Mam]] #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf I]] #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf II]] #[[Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I]] #[[Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf II]] #[[Hanes Pedr Fawr, Ymerawdwr Rwssia]] #[[Hanes bywyd Thomas Edwards bardd gynt o'r Nant]] #[[Hanes Bywyd Thomas Williams, Capelulo]] #[[Hanes Bywyd ac Anturiaethau Dr Livingstone]] #[[Hanes llenyddiaeth ac enwogion Llanllechid a Llandegai]] #[[Hanes y Wladfa Gymreig yn Patagonia]] #[[Hen Gymeriadau Dolgellau]] #[[Hynafiaethau Edeyrnion]] #[[I'r Aifft ac yn Ol]] #[[Llenyddiaeth Fy Ngwlad]] #[[Lewsyn yr Heliwr (nofel)]] #[[Llio Plas y Nos]] #[[Llyfr Del]] #[[Llyfr Nest]] #[[Llyfr Owen]] #[[Mabinogion J M Edwards Cyf 1]] #[[Mabinogion J M Edwards Cyf 2]] #[[Mary Jones y Gymraes fechan heb yr un Beibl]] #[[Mesur Addysg (Cymru) 2011]] #[[Mesur Diogelwch ar Gludiant i Ddysgwyr (Cymru) 2011]] #[[Mesur Gwneud Iawn am Gamweddau'r GIG (Cymru) 2008]] #[[Mesur Teithio gan Ddysgwyr (Cymru) 2008]] #[[O Law i Law]] #[[Oll synnwyr pen Kembero ygyd]] #[[Penillion Telyn Llyfrau'r Ford Gron]] #[[Plant Dic Sion Dafydd]] #[[Rhai o Gymry Lerpwl]] #[[Rhamant Bywyd Lloyd George]] #[[Rhan o waith mewn Cernyweg Canol (Add. Ch. 19491)]] #[[Rhodd Mam i'w Phlentyn]] #[[Rhyfeddodau'r Cread]] #[[Adolygiad o lyfr Sadie "Twilight Hours"]] #[[Seren Tan Gwmwl]] #[[Storïau Mawr y Byd]] #[[Straeon y Pentan]] #[[Sŵn y Gwynt Sy'n Chwythu]] #[[Tanchwa ddychrynllyd yn Nyffryn Rhondda, ger Pontypridd]] #[[Telynegion Maes a Môr]] #[[Tom Ellis Gwladgarwr a Gwleidydd]] #[[Traethawd ar Gaio a'i Hynafiaethau]] #[[Traethawd ar Hanes Plwyf Merthyr]] #[[Tro Trwy'r Gogledd]] #[[Tro i'r De]] #[[Tro yn Llydaw]] #[[Trwy India'r Gorllewin]] #[[Twm o'r Nant Cyf II (ab Owen)]] #[[William Jones (Nofel)]] #[[Y Cywyddwyr Llyfrau'r Ford Gron]] #[[Y Gelfyddyd Gwta]] #[[Y Siswrn]] #[[Yn y Wlad]] #[[Yny lhyvyr hwnn]] #[[Yr Hwiangerddi (O M Edwards)]] #[[Yr Hynod William Ellis, Maentwrog]] #[[Ysgolfeistriaid Mr Charles o'r Bala]] #[[Ysgrifau (Dewi Emrys)]] #[[Yr Eneth Ga'dd ei Gwrthod]] #[[Myfyrdod mewn mynwent|Myfyrdod mewn mynwent gan John Parry, Llaneilian]] #[[Dyrif etholiadol Ceredigion 1892]] #[[Canmlwyddiant Marwolaeth y Parch. John Wesley, M.A., Mawrth 3ydd, 1891]] #[[Er cof am Joseph Meredith, Adelaide Villa, Llandudno|Er cof am Joseph Meredith, Adelaide Villa, Llandudno D. S. Thomas (Glan Pair)]] #[[Deuddeg penill coffadwriaethol i'r diweddar Barch. John Hughes, Carneddau|Deuddeg penill coffadwriaethol i'r diweddar Barch. John Hughes, Carneddau gan Ellis Isfryn Williams]] #[[Hanes Brwydr Waterloo|Hanes Brwydr Waterloo gan Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Galar gan, er coffadwriaeth am y ddamwain yn ngwaith glo Landshipping Chwefror 14eg, 1844]] #[[Galargan ar ol y Mochyn Du]] #[[Baledi-Cwynfan y Morwr a Deio Bach]] #[[Marwnad er coffadwriaeth am y diweddar Barch John Elias]] #[[William Morgan, Pant, Dowlais (Trysorfa y Plant)]] #[[Hen Fibl Fawr fy Mam]] #[[Tanchwa ofnadwy yn Abersychan]] #[[Y Ffeiriau Hynotaf yn Ddeuddeg Sir Cymru]] #[[Henry Kirke White (Trysorfa y Plant Ebrill 1891)]] #[[Mynwy yng Nghymru (Cymru Cyf X Rhif 57)]] #[[Rhanau o'r Corff (Fanny Edwards)]] #[[Thomas Matthews, Cymru, Chwefror 1917]] #[[Huw Morus—Dadorchuddiad Ei Golofn Goffadwriaethol, Pont Y Meibion, Awst 26 1909]] #[[Owain Aran (erthyglau Cymru 1909)]] # [[Lewys Aran (Cymru Tachwedd 1918)]] #[[Owen R Lewis (Glan Cymerig) Perl y Plant 1910]] #[[John Puleston Jones (Trysorfa y Plant 1906)]] #[[Dafydd Jones o Gaio (Cymru 1898)|Dafydd Jones o Gaio (Cymru 1898) gan David Cunllo Davies]] #[[Fel y gwelais Arglwyddes Llanofer]] #[[Ioan Madog (Cymru 1896)]] #[[Llofruddiaeth Thomas Watkins gan Benjamin Jones, Aberdâr 1866]] # [[Ròseen-Dhu|Ròseen-Dhu gan William Sharp (Fiona Macleod) wedi'i gyfieithu gan Owen Griffith Owen (Alafon)]] #[[Son-days (Henry Vaughan)|Son-days gan Henry Vaughan wedi'i gyfieithu gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Can Coffadwriaethol Tanymarian|Can Coffadwriaethol Tanymarian gan John Henry Hughes (Ieuan o Leyn)]] #[[Morwynion Glan Meirionydd|Morwynion Glan Meirionydd gan Lewis Morris (Llewelyn Ddu o Fôn)]] #[[A Poison Tree gan William Blake|A Poison Tree gan William Blake wedi'i gyfieithu gan John Jenkins (Gwili)]] #[[Dewi Idris (Cymru 1899)|Dewi Idris (Cymru 1899) gan Carneddog]] {{Div col end}} ==Wedi eu cyhoeddi heb sgan== #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf II]] #[[Pascon Agan Arluth]] #[[Cyfieithiadau o gerddi i'r Gymraeg]] #[[Y Tri Brenin o Gwlen]] ==Wedi eu prawfddarllen heb eu cyhoeddi== {{Div col}} # [[Enwogion Ceredigion]] # [[Indecs:Gwilym a Benni Bach.djvu]] # [[Indecs:Hanes Mynachdai.pdf]] # [[Indecs:Ceinion Llenyddiaeth Cymreig Cyf I.djvu]] {{Div col end}} ==Rhannau wedi eu cyhoeddi== #[[Enwogion Sir Aberteifi]] 13/187 #[[Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion Cymru 1867-Cyf I]] 31/683 ==Angen eu prawfddarllen== {{Div col}} #[[Indecs:Album Aberhonddu.djvu]] #[[Indecs:Beirdd a Bardd-rin Cymru Fu.djvu]] #[[Indecs:Elfennau Beirniadaeth Lenorol.djvu]] #[[Indecs:John Jones (Ioan Eifion) Cymru 1896.djvu]] #[[Indecs:Dafydd ab Gwilym o Fuallt.djvu]] #[[Indecs:GemauDoethineb.djvu]] #[[Indecs:John Wesley, ei fywyd a'i llafur.djvu]] (angen ei ail lwytho) #[[Indecs:Caniadydd 1841.djvu]] #[[Indecs:Archaeologia Lleynensis.djvu]] #[[Indecs:Y Gestiana.djvu]] #[[Indecs:Blagur Awen Ben Bowen.djvu]] #[[Indecs:Bugail y Bryn.djvu]] #[[Indecs:Bywgraffiad y Parch Thos Richard Abergwaen.djvu]] #[[Indecs:Camrau mewn grammadeg Cymreig (IA camraumewngramma00apiw).pdf]] #[[Indecs:Caneuon Mynyddog.djvu]] #[[Indecs:Caniadau Cymru.djvu]] #[[Indecs:Caniadau Hiraethog.djvu]] #[[Indecs:Caniadau John Morris-Jones.djvu]] #[[Indecs:Casgliad o ganeuon Cymru.pdf]] #[[Indecs:Ceinion Emrys.djvu]] #[[Indecs:Ceinion Llenyddiaeth Cymreig Cyf I.djvu]] #[[Indecs:Clasuron Rhyddiaith Cymru.djvu]] #[[Indecs:Yr Ysgol Farddol.djvu]] #[[Indecs:Ysten Sioned.pdf]] #[[Indecs:Ystoriau Siluria.djvu]] #[[Indecs:Ystorya de Carolo Magno o Lyfr Coch Hergest.djvu]] #[[Indecs:Ystyron Enwau ym Mhlwyfi Towyn, Llangelynin, Llanegryn etc.pdf]] #[[Indecs:Cofiant a Gweithiau Ieuan Gwynedd.djvu]] #[[Indecs:Cofiant a gweithiau Risiart Ddu o Wynedd.djvu]] #[[Indecs:Cofiant a Phregethau Robert Roberts, Clynnog.djvu]] #[[Indecs:Cofiant Ann Griffiths gynt o Dolwar Fechan.pdf]] #[[Indecs:Cofiant David Davies, Bermo.pdf]] #[[Indecs:Cofiant James Davies Radnor O.djvu]] #[[Indecs:Cofiant Thomas Gee.djvu]] #[[Indecs:Cofiant y Parch David Adams (Hawen).djvu]] #[[Indecs:Cofiant y Parchedig John Jones Talsarn.djvu]] #[[Indecs:Cofiant y Parchedig William Evans, Tonyrefail.djvu]] #[[Indecs:Cwm Glo.djvu]] #[[Indecs:Cyfystyron y gymraeg - sef y casgliad buddugol yn Eisteddfod Genhedlaethol Gwrecsam, 1888 (IA cyfystyronygymra00jone).pdf]] #[[Indecs:Cymru Owen Jones Cyf I.pdf]] #[[Indecs:Cymru Owen Jones Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Dafydd Dafis sef Hunangofiant Ymgeisydd Seneddol.djvu]] #[[Indecs:Diliau Meirion Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Diwygwyr Cymru.djvu]] #[[Indecs:Dr W Owen Pughe.pdf]] #[[Indecs:Drych y Prif Oesoedd 1884.djvu]] #[[Indecs:Drych y Prif Oesoedd 1902.djvu]] #[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]] #[[Indecs:Emrys (Cyfres y Fil).pdf]] #[[Indecs:Emynau a'u Hawduriaid.djvu]] #[[Indecs:Enwogion y Ffydd Cyf I.pdf]] #[[Indecs:Enwogion y Ffydd Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Er mwyn Iesu - pregethau, &c t (IA ermwyniesupreget00jone).pdf]] #[[Indecs:Erthyglau, Pregethau a Chaniadau.djvu]] #[[Indecs:Ffrwythau Dethol.djvu]] #[[Indecs:Ffynnonloyw.djvu]] #[[Indecs:Geiriadur bywgraffyddol o enwogion cymru 1867-Cyf I.djvu]] #[[Indecs:Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion cymru Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Geiriadur Cymraeg a Saesneg Byr, Cyfres y Fil.pdf]] #[[Indecs:Geiriadur ysgrythyrol- yn cynnwys hanesiaeth, duwinyddiaeth, athroniaeth ... (IA geiriadurysgryt03chargoog).pdf]] #[[Indecs:Geirlyfr bywgraffiadol o enwogion Cymru 1870.pdf]] #[[Indecs:Geraint ac Enid a Chaniadau Eraill.djvu]] #[[Indecs:Gwaith barddonol Islwyn - 1832-1878 (IA gwaithbarddonoli00islw).pdf]] #[[Indecs:Gwaith Caledfryn.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Glan y Gors.djvu]] #[[Indecs:Gwaith Lewis Glyn Cothi.djvu]] #[[Indecs:Gwaith William Ambrose (Emrys).djvu]] #[[Indecs:Gweithiau Barddonol a Rhyddieithol Ieuan Gwynedd.djvu]] #[[Indecs:Gweithiau William Pant-y-Celyn, cyfrol 1 (IA pantycelyn gweithiau1).pdf]] #[[Indecs:Gweithiau William Pant-y-Celyn, cyfrol 2 (IA pantycelyn gweithiau2).pdf]] #[[Indecs:Gwersi Mewn Llysieueg.djvu]] #[[Indecs:Gwreichion y Diwygiadau.djvu]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 01.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 02.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 03.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 04.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 05.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 06.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 07.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 08.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 09.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 10.pdf]] #[[Indecs:Hanes Annibyniaeth ym Mhlwyf Ffestiniog.pdf]] #[[Indecs:Hanes Cymru America.djvu]] #[[Indecs:Hanes eglwysi annibynol Cymru Cyf 2.pdf]] #[[Indecs:Hanes eglwysi annibynol Cymru Cyf 3.pdf]] #[[Indecs:Hanes eglwysi annibynol Cymru Cyf 4.pdf]] #[[Indecs:Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf V.djvu]] #[[Indecs:Hanes Llenyddiaeth Gymreig o 1320 hyd 1650.pdf]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Bangor.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Bethesda.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Dinorwig.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Dyffryn Clwyd-Dosbarth Rhuthin.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf III.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Liverpool Cyf I.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Liverpool Cyf II.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Sir Fflint.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Sir Gaerfyrddin.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth yn Nosbarth Trefffynon 1750-1910.djvu]] #[[Indecs:Hanes Morganwg (Dafydd Morganwg).djvu]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Ffestiniog.djvu]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Llandyssul.djvu]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Llanegryn.pdf]] #[[Indecs:Helyntion Bywyd Hen Deiliwr.djvu]] #[[Indecs:Howel Harris yn Llundain.djvu]] #[[Indecs:Hunangofiant Rhys Lewis, Gweinidog Bethel.pdf]] #[[Indecs:Hynafiaethau Llandegai a Llanllechid.pdf]] #[[Indecs:Iolo Morganwg (Cadrawd).pdf]] #[[Indecs:Llenyddiaeth y Cymry - llawlyfr i efrydwyr.djvu]] #[[Indecs:Llinell neu Ddwy.djvu]] #[[Indecs:Llwyn Hudol.pdf]] #[[Indecs:Llyfr emynau (IA llyfrem00jone).pdf]] #[[Indecs:Llyfr Emynau MC a MW 1930.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Gloywi Cymraeg.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Pawb ar Bob-peth.pdf]] #[[Indecs:Llyfr y Tri Aderyn.pdf]] #[[Indecs:Llynnoedd Llonydd.djvu]] #[[Indecs:Manion.djvu]] #[[Indecs:Megys Trwy Dan.djvu]] #[[Indecs:Mesur y Gymraeg (Cymru) 2011.pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth Cymru Cyfrol II.djvu]] #[[Indecs:Methodistiaeth Cymru Cyfrol III.djvu]] #[[Indecs:Methodistiaeth Dwyrain Meirionydd.pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth Môn.pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth yn Nosbarth Colwyn Bay.djvu]] #[[Indecs:O'r Bala i Geneva.djvu]] #[[Indecs:Odl a Chynghanedd.djvu]] #[[Indecs:Orgraff yr Iaith Gymraeg (adroddiad 1928).djvu]] #[[Indecs:Oriau'r Hwyr.pdf]] #[[Indecs:Penillion ystyriol rhagorol yn dangos nad oes ag na fy ag na fydd dim waeth na phechod, pob meddwl, gair a gweithred croes i ewyllys Duw a elwir yn bechod (IA wg35-1-172).pdf]] #[[Indecs:Pigion Englynion Fy Ngwlad Casgliad 1.djvu]] #[[Indecs:Pigion Englynion Fy Ngwlad Casgliad 2.djvu]] #[[Indecs:Plant y Goedwig.djvu]] #[[Indecs:Plant y Goedwig.pdf]] #[[Indecs:Prif Emynwyr Cymru.pdf]] #[[Indecs:Prydnawngwaith y Cymry.djvu]] #[[Indecs:Red Book of Hergest - Jesus College MS 111.djvu]] #[[Indecs:Robert Owen Apostol Llafur Cyf 1.djvu]] #[[Indecs:Robert Owen, Apostol Llafur, Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Saith o Farwnadau.pdf]] #[[Indecs:Tair o gerddi newyddion - Yn gyntaf, Cerdd yn erbyn tyngu a chablu enw Duw, ar Crimson velvet, neu Gwynfan Brydain (IA wg35-1-179g).pdf]] #[[Indecs:Taith y pererin darluniadol.pdf]] #[[Indecs:Tecel gan Gabriel Parry, cyhoeddwyd yn 1854.pdf]] #[[Indecs:Tecel gan Gabriel Parry.pdf]] #[[Indecs:Teithiau yng Nghymru Pennant.pdf]] #[[Indecs:Testament Newydd (1894).djvu]] #[[Indecs:Testament Newydd ein Harglwydd a'n Hiachawdwr Iesu Grist.djvu]] #[[Indecs:Traethodau ac Areithiau R J Derfel.pdf]] #[[Indecs:Trystan ac Esyllt.djvu]] #[[Indecs:Twm o'r Nant Cyf I.pdf]] #[[Indecs:Wil Brydydd y Coed.pdf]] #[[Indecs:Y Beibl (Argraffiad Caergrawnt 1891).djvu]] #[[Indecs:Y Bibl Cyssegr-Lan (BFBS 1861).pdf]] #[[Indecs:Y Bywgraffydd Wesleyaidd.djvu]] #[[Indecs:Y Digrifwr Cymraeg.djvu]] #[[Indecs:Y Mabinogion Cymreig-sef, Chwedlau rhamantus yr hen Gymry.pdf]] #[[Indecs:Y Monwyson.djvu]] #[[Indecs:Y Pigion.djvu]] #[[Indecs:Y tadau methodistaidd Cyf II.djvu]] #[[Indecs:Y trydydd cynyg Mynyddog.djvu]] #[[Indecs:Yr ail Gynnyg, Mynyddog.djvu]] #[[Indecs:Yr athrawes o ddifrif.pdf]] #[[Indecs:Yr Efengyl yn ol Ioan XI-XXI (Esboniad 1931).djvu]] #[[Indecs:Yr Iaith Gymraeg 1785 1885 1985.djvu]] #[[Indecs:A pocket dictionary, Welsh-English.djvu]] #[[Indecs:Aleluia - neu, lyfr o hymnau (IA aleluianh00will).pdf]] #[[Indecs:Argraphiad newydd o eiriadur beiblaidd (IA argraphiadnewydd00browuoft).pdf]] {{Div col end}} ==Angen testun cyfansawdd== {{Div col}} #[[Gwaith Ann Griffiths]] #[[Gwaith Dewi Wnion]] #[[Gwaith John Davies]] #[[Gwaith John Hughes]] #[[Gwaith S.R.]] #[[Gwaith Thomas Griffiths]] #[[Hanes bywyd Thomas Edwards bardd gynt o'r Nant]] #[[Hanes Bywyd Thomas Williams, Capelulo]] #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf II]] #[[Hanes llenyddiaeth ac enwogion Llanllechid a Llandegai]] #[[Hen Gymeriadau Dolgellau]] #[[Oll synnwyr pen Kembero ygyd]] #[[Penillion Telyn Llyfrau'r Ford Gron]] #[[Rhodd Mam i'w Phlentyn]] {{Div col end}} <br> ==Wedi sganio efo peiriant Wiki UK== ■ Wedi cyhoeddi ▲ Rhannau wedi eu cyhoeddi ●Problemau cyhoeddi {{Div col}} #[[Indecs:Blagur y Gwanwyn a Chaneuon Ereill.djvu]] #[[Indecs:Goronwy ar Grwydr 1, Italia Dlos.djvu]]■ #[[Indecs:Hunangofiant Tomi.djvu]]■ #[[Indecs:Beirdd a Bardd-rin Cymru Fu.djvu]] #[[Indecs:Hanes Gwareiddiad.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Bywyd Dic Aberdaron Twm o'r Nant.djvu]]■ #[[Indecs:Am dro i Fadagascar.djvu]]■ #[[Indecs:Elfennau Beirniadaeth Lenorol.djvu]] #[[Indecs:Caniadau Gwili.djvu]]■ #[[Indecs:Caniadau (T. Gwynn Jones).djvu]]■ #[[Indecs:Yng Ngwres y Dydd.djvu]]■ #[[Indecs:Y Fainc Sglodion.djvu]]■ #[[Indecs:Cathlau Bore a Nawn.djvu]]■ #[[Indecs:Derwyn neu Pob Pant a Gyfodir (Nofel).djvu]]■ #[[Indecs:Ceinion Llenyddiaeth Cymreig Llyfr 2.djvu]] #[[Indecs:Anturiaethau Robinson Crusoe.djvu]]■ #[[Indecs:Nansi'r Dditectif.djvu]]■ #[[Indecs:Nedw (llyfr).djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Porthmadog ei Chrefydd a'i henwogion.djvu]]■ #[[Indecs:Teulu Bach Nantoer.djvu]]■ #[[Indecs:Orgraff yr Iaith Gymraeg (adroddiad 1928).djvu]] #[[Indecs:Ceiriog a Mynyddog.djvu]]■ #[[Indecs:Bro fy Mebyd a Chaniadau Eraill.djvu]]■ #[[Indecs:Branwen Ferch Llyr (Tegla).djvu]]■ #[[Indecs:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu]]■ #[[Indecs:Oriau Gydag Enwogion.djvu]]■ #[[Indecs:Prif Feirdd Eifionydd.djvu]]■ #[[Indecs:Y Lleian Lwyd.pdf]]■ #[[Indecs:Storïau o Hanes Cymru cyf I.djvu]]■ #[[Indecs:Meini Gwagedd.djvu]]■ #[[Indecs:Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf I.pdf]]■ #[[Indecs:Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf II.djvu]]■ #[[Indecs:Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf I.djvu]]■ #[[Indecs:Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf II.djvu]]■ #[[Indecs:Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf III.djvu]]■ #[[Indecs:Blodau Drain Duon.djvu]]■ #[[Indecs:Bugail y Bryn.djvu]] #[[Indecs:Gwilym a Benni Bach.djvu]] #[[Indecs:Y Wen Fro.djvu]]■ #[[Indecs:Ffynnonloyw.djvu]]● #[[Indecs:Breuddwydion Myfanwy.djvu]]■ #[[Indecs:Beryl.djvu]]■ #[[Indecs:Fy Mhererindod Ysbrydol.djvu]]■ #[[Indecs:Patrymau Gwlad.djvu]]■ #[[Indecs:Pererindod Heddwch.djvu]]■ #[[Indecs:Profiadau Pellach 01.djvu]]■ #[[Indecs:Tan yr Enfys.djvu]]■ #[[Indecs:Ysgrifau Puleston.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant y Parch David Adams (Hawen).djvu]] #[[Indecs:Ceinion Llenyddiaeth Cymreig Cyf I.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant Watcyn Wyn.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant D Emlyn Evans.djvu]]■ #[[Indecs:Humphrey Jones a Diwygiad 1859.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant Dr. Joseph Parry Mus. Doc. (1841-1903).djvu]]■ #[[Indecs:Gwreichion y Diwygiadau.djvu]] #[[Indecs:Erthyglau, Pregethau a Chaniadau.djvu]] #[[Indecs:Ysgrifau (John Breese Davies).djvu]]■ #[[Indecs:Gwrid y Machlyd.djvu]]■ #[[Indecs:Cyfrol Goffa Richard Bennett.djvu]]■ #[[Ysgrifau (Dewi Emrys)]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf]]■ #[[Indecs:Robert Owen, Apostol Llafur, Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig.pdf]]■ #[[Indecs:Yn y Wlad.pdf]]■ #[[Indecs:Hanes Plwyf Llanegryn.pdf]] #[[Indecs:Hanes Mynachdai.pdf]] #[[Indecs:Cerddi Hanes.pdf]]■ #[[Indecs:Beirdd y Bala.pdf]]■ #[[Indecs:Noson o Farug.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Joshua Thomas.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Del (OME).pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Dewi Wyn.djvu]]■ #[[Indecs:Brethyn Cartref.pdf]]■ #[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth Dwyrain Meirionydd.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Gwilym Marles.pdf]]■ #[[Indecs:Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil).pdf]]■ #[[Indecs:O Law i Law.pdf]]■ #[[Indecs:Cwm Eithin.djvu]]■ #[[Indecs:Gwaith Huw Morus.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Iolo Goch.djvu]]■ #[[Indecs:Ceris y Pwll.pdf]]■ #[[Indecs:Yr Ogof.pdf]]■ #[[Indecs:Penillion Telyn.pdf]]■ #[[Indecs:Llyfr Owen.pdf]]■ #[[Indecs:Seren Tan Gwmwl.djvu]]■ #[[Indecs:Llyfr Haf.pdf]]■ #[[Indecs:Tro Trwy'r Wig.pdf]]■ #[[Indecs:Tro i'r De.pdf]]■ #[[Indecs:Yr Hwiangerddi (O M Edwards).pdf]]■ #[[Indecs:Y Gelfyddyd Gwta.pdf]]■ #[[Indecs:Rhyfeddodau'r Cread.pdf]]■ #[[Indecs:Ar y Groesffordd.pdf]]■ #[[Indecs:Tom Ellis Gwladgarwr a Gwleidydd.pdf]]■ #[[Indecs:Wat Emwnt.pdf]]‎■ #[[Indecs:Ystoriau Siluria..pdf]]‎ #[[Indecs:Daffr Owen.pdf]]■ #[[Indecs:Y Geilwad Bach.pdf]]■ #[[Indecs:Lewsyn yr Heliwr 01.pdf]]‎■ #[[Indecs:Cofiant David Davies, Bermo.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Sion Cent.pdf]]■ #[[Indecs:Rhobat Wyn.pdf]]■ #[[Indecs:Prif Emynwyr Cymru.pdf]] #[[Indecs:Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785).pdf]]■ #[[Indecs:Iolo Morganwg (Cadrawd).pdf]] #[[Indecs:Diwrnod yn Nolgellau.pdf]]■ #[[Indecs:Hanes Annibyniaeth ym Mhlwyf Ffestiniog.pdf]]●(angen ei ail sganio) #[[Indecs:Dechreuad a Chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Abergele, Pensarn etc.pdf]]■ #[[Indecs:Emrys (Cyfres y Fil).pdf]] #[[Indecs:Cerrig y Rhyd.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith yr Hen Ficer.pdf]]■ #[[Indecs:Capelulo (Elfyn).pdf]]■ #[[Indecs:Dr W Owen Pughe.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Owen Gruffydd o Lanystumdwy.djvu]] #Gwaith Owen Gruffydd, Llanystumdwy.pdf #[[Indecs:Gwaith Hugh Jones, Maesglasau.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Goronwy Owen Cyf II.djvu]]■ #[[Indecs:Gwaith Edward Richard.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Ieuan Brydydd Hir.pdf]]■ #[[Indecs:Y Cychwyn.djvu]]■ #[[Indecs:Llyfr Emynau MC a MW 1930.pdf]]● #[[Indecs:Tro Trwy'r Gogledd.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Robert Owen (Bardd y Môr).pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Glan y Gors.djvu]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Ffestiniog.djvu]] #[[Indecs:Beirdd y Berwyn 1700-1750.djvu]]■ #[[Indecs:Robert Owen Apostol Llafur Cyf 1.djvu]] #[[Indecs:Gwaith Edward Morus.djvu]] #[[Indecs:Brut y Tywysogion Cyfres y Fil.djvu]]■ #[[Indecs:Ap-Vychan-CyK.djvu]]■ #[[Indecs:Cyfrinach y Dwyrain.djvu]]■ #[[Indecs:Ysgolfeistriaid Mr Charles o'r Bala.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Caernarvon.djvu]]■ #[[Indecs:Gwaith Goronwy Owen Cyf I.djvu]]■ #[[Indecs:Drych y Prif Oesoedd Ab Owen.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaid Arfon-Waenfawr.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Clynnog.djvu]]■ #[[Indecs:Trwy India'r Gorllewin.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf III.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf II.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Bethesda.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Dinorwig.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Bangor.djvu]] #[[Indecs:Methodistiaeth yn Nosbarth Colwyn Bay.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Liverpool Cyf I.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Liverpool Cyf II.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Sir Gaerfyrddin.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Dyffryn Clwyd-Dosbarth Rhuthin.djvu]] #[[Indecs:Brithgofion.djvu]]■ #[[Indecs:Profedigaethau Enoc Huws (Addasiad 1939).djvu]]■ #[[Indecs:Yr Hynod William Ellis Maentwrog.djvu]]■ #[[Indecs:Ifor Owen.djvu]]■ #[[Indecs:Syr Owen M Edwards Detholiad o'i Ysgrifau.djvu]]■ #[[Indecs:Storïau Mawr y Byd.djvu]]■ #[[Indecs:Geraint ac Enid a Chaniadau Eraill.djvu]] #[[Indecs:Sŵn y Gwynt Sy'n Chwythu.pdf]]■ #[[Indecs:Cwm Glo.djvu]] #[[Indecs:Llwyn Hudol.pdf]] #[[Indecs:Cofiant Cadwaladr Jones, Dolgellau.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Sir Fflint.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth yn Nosbarth Trefffynon 1750-1910.djvu]] #[[Indecs:Chwalfa.djvu]]■ #[[Indecs:Barddoniaeth Goronwy Owen (gol Llyfrbryf).djvu]]■ #[[Indecs:I'r Aifft ac yn Ol.djvu]]■ #[[Indecs:Cerddoriaeth yng Nghymru (Cyfres Pobun).djvu]]■ #[[Indecs:Howel Harris yn Llundain.djvu]] #[[Indecs:Ymadawiad Arthur a Chaniadau Eraill.djvu]]■ #[[Indecs:Gwlad y Gan a Chaniadau Eraill.djvu]]■ #[[Indecs:Manion.djvu]] #[[Indecs:Astudiaethau T Gwynn Jones.djvu]]■ #[[Indecs:Dyddgwaith.djvu]]■ #[[Indecs:Cymeriadau T. Gwynn Jones.djvu]]■ #[[Indecs:Y Trefedigaethau.djvu]]■ #[[Indecs:Caniadau Cymru.djvu]] #[[Indecs:Odl a Chynghanedd.djvu]] #[[Indecs:Cerddi'r Bwthyn.djvu]]■ #[[Indecs:Emynau a'u Hawduriaid.djvu]] #[[Indecs:Bugail Geirf Lorraine.djvu]]■ #[[Indecs:David Williams y Piwritan.djvu]]■ #[[Indecs:Telynegion (Silyn).djvu]]■ #[[Indecs:Ffrwythau Dethol.djvu]] #[[Indecs:Trystan ac Esyllt.djvu]] #[[Indecs:Gwersi Mewn Llysieueg.djvu]] #[[Indecs:Y Cwm Unig a Chaniadau Eraill.djvu]]■ #[[Indecs:Siôn Gymro.djvu]]■ #[[Indecs:Rhamant Bywyd Lloyd George.djvu]]■ #[[Llio Plas y Nos|Llio Plas y Nos gan R Silyn Roberts]]■ #[[Indecs:Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol II.djvu]]■ #[[Indecs:Caniadau'r Allt.djvu]]■ #[[Indecs:Dafydd Dafis sef Hunangofiant Ymgeisydd Seneddol.djvu]] #[[Indecs:Diwygwyr Cymru.djvu]] #[[Indecs:Gwaith William Ambrose (Emrys).djvu]] #[[Indecs:Blagur Awen Ben Bowen.djvu]] #[[Indecs:Ceinion Emrys.djvu]] #[[Indecs:Cadeiriau Enwog.djvu]]■ #[[Indecs:Catia Cwta.djvu|Catiau Cwta]]■ #[[Indecs:Yr Awen Barod.djvu]]■ #[[Indecs:Yr Efengyl yn ol Ioan XI-XXI (Esboniad 1931).djvu]] #[[Indecs:Bywyd Ieuan Gwynedd Ganddo Ef Ei Hun.djvu]]■ #[[Indecs:Chydig ar Gof a Chadw.djvu]]■ #[[Indecs:Roosevelt.djvu]] #[[Indecs:Llinell neu Ddwy.djvu]]■ #[[Indecs:Telyn Bywyd.djvu]]■ #[[Indecs:Oriau yn y Wlad.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant Hwfa Môn.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes eglwysi annibynol Cymru Cyf 1.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf V.djvu]] #[[Indecs:Yr Hen Lwybrau.djvu]]■ #[[Indecs:Y Pennaf Peth.djvu]]■ #[[Indecs:Atgofion am Dalysarn.djvu]]■ #[[Indecs:Dan Gwmwl (Awena Rhun).djvu]]■ #[[Indecs:Salm i Famon a Marwnad Grey.djvu]]■ {{Div col end}} ===Saesneg=== #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_The_Great_European_War_Vol_1.pdf The History of The Great European War Vol 1] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_II.pdf The History of The Great European War Vol II] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_III.pdf The History of The Great European War Vol III] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_IV.djvu/Index:The History of the Great European War Vol IV.djvu] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:Kalendars_of_Gwynedd.pdf Kalendars of Gwynedd] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:Speeches_and_addresses_by_the_late_Thomas_E_Ellis_M_P.pdf Speeches and addresses by the late Thomas E. Ellis M.P. ] fawd56d3w702ijne7cnv3x61evpkunj 138324 138323 2025-06-03T01:23:16Z AlwynapHuw 1710 /* Angen eu prawfddarllen */ 138324 wikitext text/x-wiki ==Wedi eu Cyhoeddi== {{Div col}} #[[Bugail y Bryn|Bugail y Bryn gan Moelona]] #[[Bil y Gymraeg ac Addysg|Bil y Gymraeg ac Addysg (Cymru) 2025 gan Senedd Cymru]] #[[Y Fainc Sglodion|Y Fainc Sglodion gan John William Jones]] #[[Beirdd y Berwyn 1700-1750|Beirdd y Berwyn 1700-1750 gol O. M. Edwards]] #[[Y Geilwad Bach|Y Geilwad Bach gan Lewis Davies, y Cymer]] #[[Murmuron Awen|Murmuron Awen gan Robert Roberts (Gwaenfab)]] #[[Clawdd Terfyn|Clawdd Terfyn gan Robert Dewi Williams]] #[[Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol II|Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol II gan Owen Wynne Jones (Glasynys)]] #[[Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol I|Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol I gan Owen Wynne Jones (Glasynys)]] #[[Cofiant, neu Hanes bywyd a marwolaeth y Parch. Thomas Jones, Dinbych|Cofiant y Parch. Thomas Jones, Dinbych gan Thomas Jones, Dinbych]] #[[Chydig ar Gof a Chadw|Chydig ar Gof a Chadw gan William Thomas Edwards (Gwilym Deudraeth)]] #[[Hugh Owen Bronyclydwr Apostol y Gogledd|Hugh Owen Bronyclydwr Apostol y Gogledd gan Zachary Mather]] #[[Siôn Gymro (llyfr)|Siôn Gymro (llyfr) gan Ben Davies, Pant-teg]] #[[Cofiant Watcyn Wyn|Cofiant Watcyn Wyn gan Penar Griffiths]] #[[Yr Awen Barod|Yr Awen Barod gan William Thomas Edwards (Gwilym Deudraeth)]] #[[Goronwy ar Grwydr 1, Italia Dlos|Goronwy ar Grwydr 1, Italia Dlos gan Goronwy Jones, Prestatyn]] #[[Hunangofiant Tomi|Hunangofiant Tomi gan Edward Tegla Davies]] #[[Caniadau (T. Gwynn Jones)|Caniadau gan T. Gwynn Jones]] #[[Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf 1|Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf 1 (Mynwy, Meirion, Maldwyn) gan gan Thomas Rees a John Thomas]] #[[Hanes Gwareiddiad|Hanes Gwareiddiad gan Gwilym Arthur Edwards]] #[[Dail y Dderwen|Dail y Dderwen gan William J Richards]] #[[Hanes Bywyd (Dic Aberdaron a Twm o'r Nant)|Hanes Bywyd (Dic Aberdaron a Twm o'r Nant) gol Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Am dro i Fadagascar|Am dro i Fadagascar gan Daniel Owen Jones]] #[[Cerddoriaeth yng Nghymru (Cyfres Pobun)|Cerddoriaeth yng Nghymru (Cyfres Pobun) gan Idris Lewis]] #[[Caniadau Gwili|Caniadau Gwili gan John Jenkins (Gwili)]] #[[Yng Ngwres y Dydd|Yng Ngwres y Dydd gan Joseph Jones (J. J. Drefnewydd)]] #[[Gwlad y Gan a Chaniadau Eraill|Gwlad y Gan a Chaniadau Eraill gan T. Gwynn Jones]] #[[Ymadawiad Arthur a Chaniadau Eraill|Ymadawiad Arthur a Chaniadau Eraill gan T. Gwynn Jones]] #[[Hanes y Lleuad|Hanes y Lleuad ffug awdur Syr John Herschel]] #[[Llinell neu Ddwy|Llinell neu Ddwy gan John Jones (Ioan Brothen)]] #[[Yn Llefaru Eto|Yn Llefaru Eto gan Anhysbys]] #[[Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf III|Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf III gan Emrys ap Iwan]] #[[Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf II|Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf II gan Emrys ap Iwan]] #[[Methodistiaeth Cymru Cyfrol I|Methodistiaeth Cymru Cyfrol I gan John Hughes, Lerpwl]] #[[Y Trefedigaethau|Y Trefedigaethau gan Ifor Leslie Evans]] #[[Telyn Bywyd|Telyn Bywyd gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Cathlau Bore a Nawn|Cathlau Bore a Nawn gan Owen Griffith Owen (Alafon)]] #[[Derwyn neu Pob Pant a Gyfodir (Nofel)|Derwyn neu Pob Pant a Gyfodir (Nofel) gan Robert David Morris]] #[[Ifor Owen (nofel)|Ifor Owen (nofel) gan Henry Emlyn Thomas (Emlyn)]] #[[Ysgrifau (John Breese Davies)|Ysgrifau gan John Breese Davies]] #[[Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf I|Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf I gan Emrys ap Iwan]] #[[Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig|Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig gan Thomas Jones-Humphreys]] #[[Rheinallt ab Gruffydd (Rhamant)|Rheinallt ab Gruffydd (Rhamant) gan Isaac Foulkes]] #[[Y Ddau Frawd|Y Ddau Frawd gan Nel Wyn (sef Llew Tegid)]] #[[Anturiaethau Robinson Crusoe|Anturiaethau Robinson Crusoe cyf gan William Rowlands, Porthmadog]] #[[Cofiant D Emlyn Evans|Cofiant D Emlyn Evans gan Evan Keri Evans]] #[[Telynegion (Silyn a Gruffydd)|Telynegion gan R Silyn Roberts a W. J. Gruffudd]] #[[Gwaith Hugh Jones, Maesglasau|Gwaith Hugh Jones, Maesglasau gol O. M. Edwards]] #[[Y Cwm Unig a Chaniadau Eraill|Y Cwm Unig a Chaniadau Eraill gan Dewi Emrys]] #[[Beddau'r Proffwydi (drama)|Beddau'r Proffwydi (drama) gan W. J. Gruffydd ]] #[[Storio a Chadw dogfennau Ewyllys Crynodeb Gweithredol o Ymateb y Llywodraeth]] #[[Storio a chadw dogfennau ewyllys gwreiddiol. Ymgynghoriad|Storio a chadw dogfennau ewyllys gwreiddiol. Ymgynghoriad gan Lywodraeth y DU]] #[[Nansi'r Dditectif|Nansi'r Dditectif gan Owain Llew Rowlands]] #[[Cyfrol Goffa Richard Bennett|Cyfrol Goffa Richard Bennett gol. D Teifgar Davies]] #[[Brut y Tywysogion (Ab Owen)|Brut y Tywysogion (Ab Owen) gol O. M. Edwards]] #[[Cymru Newydd, Hanes Y Wladva Gymreig|Cymru Newydd, Hanes Y Wladva Gymreig gan Lewis Jones, Plas Hedd]] #[[Gwaith Huw Morus|Gwaith Huw Morus gan Huw Morus (Eos Ceiriog)]] #[[Wat Emwnt|Wat Emwnt gan Lewis Davies, y Cymer]] #[[John Ceiriog Hughes: ei Fywyd, ei Athrylith, a'i Waith|John Ceiriog Hughes: ei Fywyd, ei Athrylith, a'i Waith gan Llyfrbyf]] #[[Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil)|Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil) gan Evan Evans (Ieuan Glan Geirionydd)]] #[[Adgof am Ieuan Glan Geirionnydd|Adgof am Ieuan Glan Geirionnydd gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Caniadau Barlwydon Llyfr 1|Caniadau Barlwydon Llyfr 1 gan Robert John Davies (Barlwydon)]] #[[Barlwydon (Cymru 1896)]] #[[Huw Huws neu y Llafurwr Cymreig|Huw Huws neu y Llafurwr Cymreig gan Lewis William Lewis (Llew Llwyfo)]] #[[Llewelyn Parri (nofel)|Llewelyn Parri (nofel) gan Lewis William Lewis (Llew Llwyfo)]] #[[Caniadau Owen Lewis (Glan Cymerig)|Caniadau gan Owen Lewis (Glan Cymerig)]] #[[Hanes Llangeitho a'i hamgylchoedd|Hanes Llangeitho a'i hamgylchoedd gan David Morgan, Llangeitho]] #[[Hanes dechreuad a chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Ngwrecsam|Hanes dechreuad a chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Ngwrecsam gan Edward Francis]] #[[Gwaith Dewi Wyn|Gwaith Dewi Wyn gol O. M. Edwards]] #[[Cofiant John Williams (I ab Ioan) Aberduar|Cofiant John Williams (I ab Ioan) Aberduar gan John Davies, Llandysul]] #[[Athrylith Ceiriog|Athrylith Ceiriog gan Howell Elvet Lewis (Elfed)]] #[[Telyn Seion sef Pedwar ar Bymtheg o Garolau Nadolig|Telyn Seion sef Pedwar ar Bymtheg o Garolau Nadolig gol. Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Gwaith Iolo Goch|Gwaith Iolo Goch gol Thomas Matthews]] #[[Cofiant am y Parch. Richard Humphreys, Dyffryn|Cofiant am y Parch. Richard Humphreys, Dyffryn gan Griffith Williams, Talsarnau]] #[[Gwaith Sion Cent|Gwaith Sion Cent gol Thomas Matthews]] #[[Dyddanwch yr Aelwyd|Dyddanwch yr Aelwyd gan Hughes a'i Fab, Wrecsam]] #[[Gwaith Ieuan Brydydd Hir|Gwaith Ieuan Brydydd Hir gol O. M. Edwards]] #[[Gwaith yr Hen Ficer|Gwaith yr Hen Ficer gol O. M. Edwards]] #[[Am Dro i Erstalwm|Am Dro i Erstalwm gan Index]] #[[Bro fy Mebyd a Chaniadau Eraill|Bro fy Mebyd a Chaniadau Eraill gan Humphrey Jones (Bryfdir)]] #[[Ceiriog a Mynyddog|Ceiriog a Mynyddog gan John Morgan Edwards]] #[[Crynodeb o Hanes Dechreuad a Chynydd yr Eglwysi Annibynol yn Mon|Crynodeb o Hanes Dechreuad a Chynydd yr Eglwysi Annibynol yn Mon gan William Williams (Cromwell)]] #[[Awdl Dinyster Jerusalem|Awdl Dinyster Jerusalem gan Eben Fardd]] #[[Nedw|Nedw gan Edward Tegla Davies]] #[[Dros y Gamfa|Dros y Gamfa gan Fanny Edwards]] #[[Diwrnod yn Nolgellau|Diwrnod yn Nolgellau gan Robert Thomas Williams (Trebor Môn)]] #[[Awdl ar yr Adgyfodiad (Ieuan Ionawr)|Awdl ar yr Adgyfodiad gan Evan Jones (Ieuan Ionawr)]] #[[Cofiant y Diweddar Barch W Williams o'r Wern|Cofiant y Diweddar Barch W Williams o'r Wern gan William Rees (Gwilym Hiraethog)]] #[[Tri Wyr o Sodom a'r Aipht|Tri Wyr o Sodom a'r Aipht gan William Williams, Pantycelyn]] #[[F'Ewythr Tomos: cân ddyri|F'Ewythr Tomos: cân ddyri gan Eben Fardd]] #[[Hynafiaethau Nant Nantlle|Hynafiaethau Nant Nantlle gan William Robert Ambrose]] #[[Bywyd y Parch. Ebenezer Richard|Bywyd y Parch. Ebenezer Richard gan Henry ac Edward W Richard]] #[[Traethawd ar Enwogion Swydd Feirion|Traethawd ar Enwogion Swydd Feirion gan Edward Davies (Iolo Meirion)]] #[[Hanes Porthmadog ei Chrefydd a'i Henwogion|Hanes Porthmadog ei Chrefydd a'i Henwogion gan Edward Davies, Penmorfa]] #[[Wil Ellis, Porthmadog-Cymru Cyf 29 1905]] #[[Hanes Niwbwrch|Hanes Niwbwrch gan Owen Williamson]] #[[Teulu Bach Nantoer|Teulu Bach Nantoer gan Moelona]] #[[Barddoniaeth Goronwy Owen (gol Llyfrbryf)|Barddoniaeth Goronwy Owen gol Isaac Foulkes (Llyfrbryf)]] #[[Y Tadau Methodistaidd Cyfrol I|Y Tadau Methodistaidd Cyfrol I gan John Morgan Jones]] #[[Hwian-gerddi Cymraeg F' Ewyrth Huw|Hwian-gerddi Cymraeg F' Ewyrth Huw gan O. M. Edwards]] #[[Hanes Tredegar ynghyd a Braslun o Hanes Pontgwaithyrhaiarn|Hanes Tredegar ynghyd a Braslun o Hanes Pontgwaithyrhaiarn gan David Morris (Eiddil Gwent)]] #[[Hanes Sir Fôn|Hanes Sir Fôn gan Thomas Pritchard, ('Rhen Graswr Eleth)]] #[[Holl Waith Barddonol Goronwy Owen|Holl Waith Barddonol Goronwy Owen gol Isaac Foulkes]] #[[Adgofion am John Elias|Adgofion am John Elias gan Richard Parry (Gwalchmai)]] #[[Tro Trwy'r Wig|Tro Trwy'r Wig gan Richard Morgan (1854-1939)]] #[[Gyda'r Hen Feirdd, Carneddog|Gyda'r Hen Feirdd, Carneddog gan Richard Griffith (Carneddog)]] #[[Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785)|Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785) gan Owen Gaianydd Williams]] #[[Dafydd Jones o Drefriw, Cymru 1903]] #[[John Evans, Eglwysbach (Cymru 1897)|John Evans, Eglwysbach (Cymru 1897) gan Walter Daniel]] #[[Awdlau Coffadwriaethol am Y Parch Goronwy Owain|Awdlau Coffadwriaethol am Y Parch Goronwy Owain gan y Gwyneddigion]] #[[Cerdd coffa Goleufryn|Cerdd coffa Goleufryn gan J. T. Job]] #[[Adgofion am Goleufryn|Adgofion am Goleufryn gan Evan Williams, Llanfrothen]] #[[Goronwy Owen a'r Morrisiaid|Goronwy Owen a'r Morrisiaid gan Owen Gaianydd Williams]] #[[Yr Efengyl yn ôl Sant Marc|Yr Efengyl yn ôl Sant Marc gan y Fibl Gymdeithas Americanaidd (1894)]] #[[Llythyrau Goronwy Owen|Llythyrau Goronwy Owen gol John Morris-Jones]] #[[Diliau Meirion Cyf I|Diliau Meirion Cyf I gan gan Morris Davies (Meurig Ebrill)]] #[[Cyfarwyddiadau at brynu cadw a magu moch|Cyfarwyddiadau at brynu cadw a magu moch gol Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Gwaith Joshua Thomas|Gwaith Joshua Thomas gol O M Edwards]] #[[Glan Cledwen (Cymru 15 Rhagfyr 1897)]] #[[Dringo'r Andes|Dringo'r Andes gan Eluned Morgan]] #[[Naw Mis yn Nghymru|Naw Mis yn Nghymru gan Owen Griffith (Giraldus)]] #[[Ysgrifau Puleston|Ysgrifau Puleston gan John Puleston Jones]] #[[Cofiant Cadwaladr Jones, Dolgellau|Cofiant Cadwaladr Jones, Dolgellau gan Robert Thomas (Ap Vychan)]] #[[Rhigymau'r Ffordd Fawr|Rhigymau'r Ffordd Fawr gan Dewi Emrys]] #[[Coffadwriaeth, neu Hanes Byr o fywyd a Marwolaeth y Parchedig John Williams|Coffadwriaeth y Parch John Williams, Pantycelyn gan Maurice Davies, Llanfair-ym-Muallt]] #[[Fy Mhererindod Ysbrydol|Fy Mhererindod Ysbrydol gan Evan Keri Evans]] #[[Yr Efengyl yn ôl Sant Matthew|Yr Efengyl yn ôl Sant Matthew gan y Fibl Gymdeithas Americanaidd (1894)]] #[[Beirdd y Bala|Beirdd y Bala gol O. M. Edwards]] #[[Gwaith Robert Owen (Bardd y Môr)|Gwaith Robert Owen (Bardd y Môr) gol O. M. Edwards]] #[[Can newydd yn rhoddi hanes dienyddiad Richard Lewis|Can newydd yn rhoddi hanes dienyddiad Richard Lewis gan Dic Dywyll]] #[[Gwyllllis yn Nayd|Gwyllllis yn Nayd gan Dr William Price]] #[[Gwroniaid y Ffydd|Gwroniaid y Ffydd gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Tanchwa yn Cilfynydd|Tanchwa yn Cilfynydd baled gan awdur Anhysbys]] #[[Damwain echrydus Glofa Carnant, Cwmaman, Sir Gaerfyrddin]] #[[Blodau Drain Duon|Blodau Drain Duon gan Thomas Jacob Thomas (Sarnicol)]] #[[Telyn Dyfi|Telyn Dyfi gan Daniel Silvan Evans]] #[[Cyfrinach y Dwyrain|Cyfrinach y Dwyrain gan David Cunllo Davies]] #[[Oriau yn y Wlad|Oriau yn y Wlad gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Branwen Ferch Llŷr (Tegla)|Branwen Ferch Llŷr (Tegla) gan Edward Tegla Davies]] #[[Prif Feirdd Eifionydd|Prif Feirdd Eifionydd gan Edward David Rowlands]] #[[Deddf Plant (Diddymu Amddiffyniad Cosb Resymol)(Cymru) 2020]] #[[Rhys Llwyd y Lleuad|Rhys Llwyd y Lleuad gan E Tegla Davies]] #[[Oriau Gydag Enwogion|Oriau Gydag Enwogion gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Byr Gofiant am Naw a Deugain o Weinidogion Ymadawedig Sir Aberteifi|Byr Gofiant am Naw a Deugain o Weinidogion Ymadawedig Sir Aberteifi gan John Evans, Abermeurig]] #[[Hanes Alexander Fawr|Hanes Alexander Fawr gan Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf I|Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf I gan Emrys ap Iwan]] #[[Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf II|Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf II gan Emrys ap Iwan]] #[[Y Lleian Lwyd|Y Lleian Lwyd gan Moelona]] #[[Cenadon Hedd|Cenadon Hedd gan William Jones, Cwmaman]] #[[Dagrau Hiraeth|Dagrau Hiraeth gan William Jones, Pontsaeson]] #[[Saith o Farwnadau|Saith o Farwnadau gan William Williams, Pantycelyn]] #[[Storïau o Hanes Cymru cyf I|Storïau o Hanes Cymru cyf I gan Moelona]] #[[Traethawd bywgraffyddol a beirniadol ar fywyd ac athrylith Lewis Morris|Traethawd bywgraffyddol a beirniadol ar fywyd ac athrylith Lewis Morris gan Griffith Jones (Glan Menai)]] #[[Hanes Bywyd Pio Nono|Hanes Bywyd Pio Nono gan Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Caniadau Watcyn Wyn|Caniadau Watcyn Wyn gan Watkin Hezekiah Williams (Watcyn Wyn)]] #[[Cofiant y Parch Thomas Edwards, Cwmystwyth|Cofiant y Parch Thomas Edwards, Cwmystwyth gan John Evans, Abermeurig]] #[[Gwrid y Machlud|Gwrid y Machlud gan Richard Jones (Ap Alun Mabon)]] #[[Yr Hwiangerddi (O M Edwards)|Yr Hwiangerddi gan O M Edwards]] #[[Noson o Farrug|Noson o Farrug gan Robert Griffith Berry]] #[[Meini Gwagedd|Meini Gwagedd gan James Kitchener Davies]] #[[Y Tri Brenin o Gwlen]] #[[Hanes Methodistiaeth Arfon-Caernarvon|Hanes Methodistiaeth Arfon-Caernarvon gan William Hobley]] #[[Cofiant Dr. Joseph Parry Mus. Doc. (1841-1903)|Cofiant Dr. Joseph Parry Mus. Doc. (1841-1903) gan Evan Keri Evans]] #[[Rhobat Wyn|Rhobat Wyn gan Awena Rhun]] #[[Cofiant y Parch Isaac Morgan Harry|Cofiant y Parch Isaac Morgan Harry gan Thomas Lewis Jones, Machen]] #[[Tanchwa y Mardy - Mercher, Rhagfyr 23, 1885; 80 wedi eu lladd]] #[[Cerddi Hanes|Cerddi Hanes gan Thomas Gwynn Jones]] #[[Ieuan Gwyllt, Ei Fywyd, Ei Lafur|Ieuan Gwyllt, Ei Fywyd, Ei Lafur gan John Eiddion Jones]] #[[Patrymau Gwlad|Patrymau Gwlad gan Thomas Jacob Thomas (Sarnicol)]] #[[David Williams y Piwritan|David Williams y Piwritan gan Richard Thomas, Bontnewydd]] #[[Cofiant y diweddar Barch Evan Rowlands, Ebenezer, Pontypwl|Cofiant y diweddar Barch Evan Rowlands, Ebenezer, Pontypwl gan Ellis Hughes, Penmaen]] #[[Cofiant Darluniadol Y Parch William Williams o'r Wern|Cofiant Darluniadol Y Parch William Williams o'r Wern gan David Samuel Jones]] #[[Bywgraffiad y diweddar barchedig T. Price|Bywgraffiad y diweddar barchedig T. Price gan Benjamin Evans (Telynfab)]] #[[Llyfr Haf|Llyfr Haf gan Owen Morgan Edwards]] #[[Drych y Prif Oesoedd (Detholiad 1896)|Drych y Prif Oesoedd (Detholiad 1896) gol O. M. Edwards]] #[[Hanes Methodistiaeth Arfon-Waenfawr|Hanes Methodistiaeth Arfon-Waenfawr gan William Hobley]] #[[Beryl|Beryl gan Elizabeth Mary Jones (Moelona)]] #[[Hanes Methodistiaeth Arfon-Clynnog|Hanes Methodistiaeth Arfon-Clynnog gan William Hobley]] #[[Breuddwydion Myfanwy|Breuddwydion Myfanwy gan Elizabeth Mary Jones (Moelona)]] #[[Lloffion o'r Mynwentydd|Lloffion o'r Mynwentydd gan Thomas Rowland Roberts (Asaph)]] #[[Cofiant y diweddar Barch Robert Everett|Cofiant y diweddar Barch Robert Everett gan David Davies (Dewi Emlyn)]] #[[Y Wen Fro|Y Wen Fro gan Ellen Evans]] #[[Cerrig y Rhyd|Cerrig y Rhyd gan Winnie Parry]] #[[Gwaith Edward Richard|Gwaith Edward Richard gan Edward Richard, Ystrad Meurig]] #[[Bywyd Ieuan Gwynedd Ganddo Ef Ei Hun]] #[[Humphrey Jones a Diwygiad 1859|Humphrey Jones a Diwygiad 1859 gan Evan Isaac]] #[[Adgofion Andronicus|Adgofion Andronicus gan John Williams Jones (Andronicus)]] #[[Teithiau a Helyntion Meurig Ebrill|Teithiau a Helyntion Meurig Ebrill gan Morris Davies (Meurig Ebrill)]] #[[Cofiant Richard Jones Llwyngwril|Cofiant Richard Jones Llwyngwril gan Evan Evans, Llangollen]] #[[Profiadau Pellach|Profiadau Pellach gan G M Ll Davies]] #[[Datganiad Cyffredinol o Hawliau Dynol]] #[[Hanes y Bibl Cymraeg|Hanes y Bibl Cymraeg gan Thomas Levi]] #[[Pererindod Heddwch|Pererindod Heddwch, G M Ll Davies]] #[[Tan yr Enfys|Tan yr Enfys gan D J Lewis Jenkins]] #[[Yr Ogof|Yr Ogof gan T Rowland Hughes]] #[[Syr Owen M Edwards Detholiad o'i Ysgrifau]] #[[Profedigaethau Enoc Huws (1939)]] #[[Dyddgwaith|Dyddgwaith gan Thomas Gwynn Jones]] #[[Salm i Famon a Marwnad Grey|Salm i Famon a Marwnad Grey gan John Morris-Jones]] #[[Madam Wen|Madam Wen gan William David Owen]] #[[Dan Gwmwl|Dan Gwmwl gan Awena Rhun]] #[[Atgofion am Dalysarn]] #[[Cerddi'r Bwthyn|Cerddi'r Bwthyn gan Dewi Emrys]] #[[Capelulo]] #[[Y Pennaf Peth]] #[[Goronwy Owen - Detholiad o'i Farddoniaeth]] #[[Yr Hen Lwybrau|Yr Hen Lwybrau gan John Davies (Isfryn)]] #[[Gwaith Gwilym Marles]] #[[Gwaith ap Vychan]] #[[Gwaith Gwilym Hiraethog]] #[[Cadeiriau Enwog]] #[[Y Cychwyn]] #[[Cofiant Hwfa Môn]] #[[Hynafiaethau Edeyrnion]] #[[Aildrefniad Cymdeithas]] #[[Ar y Groesffordd]] #[[Astudiaethau T Gwynn Jones]] #[[Bil Cymru Atebolrwydd a Grymuso Ariannol 2014]] #[[Brethyn Cartref]] #[[Brithgofion]] #[[Bywyd a Chan Tomos Efans (Cyndelyn)]] #[[Bywyd a Gwaith Henry Richard AS]] #[[Bywyd a Llafur John Wesley]] #[[Bywyd a gweithiau Azariah Shadrach]] #[[Cân neu Ddwy]] #[[Caniadau'r Allt]] #[[Caniadau Buddug]] #[[Caniadau ac ati]] #[[Cartrefi Cymru, O. M. Edwards]] #[[Catherine Prichard (Buddug), Cymru, Cyfrol 39, 1910]] #[[Catiau Cwta]] #[[Cerddi'r Eryri]] #[[Cerddi a Baledi]] #[[Ceris y Pwll]] #[[Chwedlau'r Aelwyd]] #[[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg]] #[[Coelion Cymru]] #[[Cofiant Dafydd Rolant, Pennal]] #[[Cofiant Daniel Owen: ynghyd a Sylwadau ar ei Ysgrifeniadau]] #[[Cwm Eithin]] #[[Cyflafan Ofnadwy Dolgellau]] #[[Cymeriadau (T. Gwynn Jones)]] #[[Cymru Fu]] #[[D Rhagfyr Jones (o Dywysydd y Plant 1901)]] #[[Daff Owen]] #[[Dau faled gan John Jones (Jac Glan-y-gors)]] #[[Dechreuad a Chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Abergele, Pensarn etc|Dechreuad a Chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Abergele, Pensarn etc gan Francis Jones, Abergele]] #[[Deddf Cynulliad Cenedlaethol Cymru (Ieithoedd Swyddogol) 2012]] #[[Diarhebion Cymru]] #[[Drama Rhys Lewis]] #[[Drych yr Amseroedd]] #[[Er Mwyn Cymru]] #[[Griffith Ellis Bootle, Cymru Cyf 23, 1902]] #[[Gwaith Dewi Wnion]] #[[Gwaith Alun]] #[[Gwaith Ann Griffiths]] #[[Gwaith Ceiriog]] #[[Gwaith Dafydd ap Gwilym]] #[[Gwaith John Davies]] #[[Gwaith John Hughes]] #[[Gwaith John Thomas]] #[[Gwaith Mynyddog Cyfrol 1]] #[[Gwaith Mynyddog Cyfrol 2]] #[[Gwaith S.R.]] #[[Gwaith Thomas Griffiths]] #[[Gweledigaethau Y Bardd Cwsg (Silvan Evans 1865)]] #[[Gwialen Fedw Fy Mam]] #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf I]] #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf II]] #[[Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I]] #[[Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf II]] #[[Hanes Pedr Fawr, Ymerawdwr Rwssia]] #[[Hanes bywyd Thomas Edwards bardd gynt o'r Nant]] #[[Hanes Bywyd Thomas Williams, Capelulo]] #[[Hanes Bywyd ac Anturiaethau Dr Livingstone]] #[[Hanes llenyddiaeth ac enwogion Llanllechid a Llandegai]] #[[Hanes y Wladfa Gymreig yn Patagonia]] #[[Hen Gymeriadau Dolgellau]] #[[Hynafiaethau Edeyrnion]] #[[I'r Aifft ac yn Ol]] #[[Llenyddiaeth Fy Ngwlad]] #[[Lewsyn yr Heliwr (nofel)]] #[[Llio Plas y Nos]] #[[Llyfr Del]] #[[Llyfr Nest]] #[[Llyfr Owen]] #[[Mabinogion J M Edwards Cyf 1]] #[[Mabinogion J M Edwards Cyf 2]] #[[Mary Jones y Gymraes fechan heb yr un Beibl]] #[[Mesur Addysg (Cymru) 2011]] #[[Mesur Diogelwch ar Gludiant i Ddysgwyr (Cymru) 2011]] #[[Mesur Gwneud Iawn am Gamweddau'r GIG (Cymru) 2008]] #[[Mesur Teithio gan Ddysgwyr (Cymru) 2008]] #[[O Law i Law]] #[[Oll synnwyr pen Kembero ygyd]] #[[Penillion Telyn Llyfrau'r Ford Gron]] #[[Plant Dic Sion Dafydd]] #[[Rhai o Gymry Lerpwl]] #[[Rhamant Bywyd Lloyd George]] #[[Rhan o waith mewn Cernyweg Canol (Add. Ch. 19491)]] #[[Rhodd Mam i'w Phlentyn]] #[[Rhyfeddodau'r Cread]] #[[Adolygiad o lyfr Sadie "Twilight Hours"]] #[[Seren Tan Gwmwl]] #[[Storïau Mawr y Byd]] #[[Straeon y Pentan]] #[[Sŵn y Gwynt Sy'n Chwythu]] #[[Tanchwa ddychrynllyd yn Nyffryn Rhondda, ger Pontypridd]] #[[Telynegion Maes a Môr]] #[[Tom Ellis Gwladgarwr a Gwleidydd]] #[[Traethawd ar Gaio a'i Hynafiaethau]] #[[Traethawd ar Hanes Plwyf Merthyr]] #[[Tro Trwy'r Gogledd]] #[[Tro i'r De]] #[[Tro yn Llydaw]] #[[Trwy India'r Gorllewin]] #[[Twm o'r Nant Cyf II (ab Owen)]] #[[William Jones (Nofel)]] #[[Y Cywyddwyr Llyfrau'r Ford Gron]] #[[Y Gelfyddyd Gwta]] #[[Y Siswrn]] #[[Yn y Wlad]] #[[Yny lhyvyr hwnn]] #[[Yr Hwiangerddi (O M Edwards)]] #[[Yr Hynod William Ellis, Maentwrog]] #[[Ysgolfeistriaid Mr Charles o'r Bala]] #[[Ysgrifau (Dewi Emrys)]] #[[Yr Eneth Ga'dd ei Gwrthod]] #[[Myfyrdod mewn mynwent|Myfyrdod mewn mynwent gan John Parry, Llaneilian]] #[[Dyrif etholiadol Ceredigion 1892]] #[[Canmlwyddiant Marwolaeth y Parch. John Wesley, M.A., Mawrth 3ydd, 1891]] #[[Er cof am Joseph Meredith, Adelaide Villa, Llandudno|Er cof am Joseph Meredith, Adelaide Villa, Llandudno D. S. Thomas (Glan Pair)]] #[[Deuddeg penill coffadwriaethol i'r diweddar Barch. John Hughes, Carneddau|Deuddeg penill coffadwriaethol i'r diweddar Barch. John Hughes, Carneddau gan Ellis Isfryn Williams]] #[[Hanes Brwydr Waterloo|Hanes Brwydr Waterloo gan Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Galar gan, er coffadwriaeth am y ddamwain yn ngwaith glo Landshipping Chwefror 14eg, 1844]] #[[Galargan ar ol y Mochyn Du]] #[[Baledi-Cwynfan y Morwr a Deio Bach]] #[[Marwnad er coffadwriaeth am y diweddar Barch John Elias]] #[[William Morgan, Pant, Dowlais (Trysorfa y Plant)]] #[[Hen Fibl Fawr fy Mam]] #[[Tanchwa ofnadwy yn Abersychan]] #[[Y Ffeiriau Hynotaf yn Ddeuddeg Sir Cymru]] #[[Henry Kirke White (Trysorfa y Plant Ebrill 1891)]] #[[Mynwy yng Nghymru (Cymru Cyf X Rhif 57)]] #[[Rhanau o'r Corff (Fanny Edwards)]] #[[Thomas Matthews, Cymru, Chwefror 1917]] #[[Huw Morus—Dadorchuddiad Ei Golofn Goffadwriaethol, Pont Y Meibion, Awst 26 1909]] #[[Owain Aran (erthyglau Cymru 1909)]] # [[Lewys Aran (Cymru Tachwedd 1918)]] #[[Owen R Lewis (Glan Cymerig) Perl y Plant 1910]] #[[John Puleston Jones (Trysorfa y Plant 1906)]] #[[Dafydd Jones o Gaio (Cymru 1898)|Dafydd Jones o Gaio (Cymru 1898) gan David Cunllo Davies]] #[[Fel y gwelais Arglwyddes Llanofer]] #[[Ioan Madog (Cymru 1896)]] #[[Llofruddiaeth Thomas Watkins gan Benjamin Jones, Aberdâr 1866]] # [[Ròseen-Dhu|Ròseen-Dhu gan William Sharp (Fiona Macleod) wedi'i gyfieithu gan Owen Griffith Owen (Alafon)]] #[[Son-days (Henry Vaughan)|Son-days gan Henry Vaughan wedi'i gyfieithu gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Can Coffadwriaethol Tanymarian|Can Coffadwriaethol Tanymarian gan John Henry Hughes (Ieuan o Leyn)]] #[[Morwynion Glan Meirionydd|Morwynion Glan Meirionydd gan Lewis Morris (Llewelyn Ddu o Fôn)]] #[[A Poison Tree gan William Blake|A Poison Tree gan William Blake wedi'i gyfieithu gan John Jenkins (Gwili)]] #[[Dewi Idris (Cymru 1899)|Dewi Idris (Cymru 1899) gan Carneddog]] {{Div col end}} ==Wedi eu cyhoeddi heb sgan== #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf II]] #[[Pascon Agan Arluth]] #[[Cyfieithiadau o gerddi i'r Gymraeg]] #[[Y Tri Brenin o Gwlen]] ==Wedi eu prawfddarllen heb eu cyhoeddi== {{Div col}} # [[Enwogion Ceredigion]] # [[Indecs:Gwilym a Benni Bach.djvu]] # [[Indecs:Hanes Mynachdai.pdf]] # [[Indecs:Ceinion Llenyddiaeth Cymreig Cyf I.djvu]] {{Div col end}} ==Rhannau wedi eu cyhoeddi== #[[Enwogion Sir Aberteifi]] 13/187 #[[Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion Cymru 1867-Cyf I]] 31/683 ==Angen eu prawfddarllen== {{Div col}} #[[Indecs:Album Aberhonddu.djvu]] #[[Indecs:Beirdd a Bardd-rin Cymru Fu.djvu]] #[[Indecs:Elfennau Beirniadaeth Lenorol.djvu]] #[[Indecs:John Jones (Ioan Eifion) Cymru 1896.djvu]] #[[Indecs:Dafydd ab Gwilym o Fuallt.djvu]] #[[Indecs:GemauDoethineb.djvu]] #[[Indecs:John Wesley, ei fywyd a'i llafur.djvu]] (angen ei ail lwytho) #[[Indecs:Caniadydd 1841.djvu]] #[[Indecs:Archaeologia Lleynensis.djvu]] #[[Indecs:Y Gestiana.djvu]] #[[Indecs:Blagur Awen Ben Bowen.djvu]] #[[Indecs:Bywgraffiad y Parch Thos Richard Abergwaen.djvu]] #[[Indecs:Camrau mewn grammadeg Cymreig (IA camraumewngramma00apiw).pdf]] #[[Indecs:Caneuon Mynyddog.djvu]] #[[Indecs:Caniadau Cymru.djvu]] #[[Indecs:Caniadau Hiraethog.djvu]] #[[Indecs:Caniadau John Morris-Jones.djvu]] #[[Indecs:Casgliad o ganeuon Cymru.pdf]] #[[Indecs:Ceinion Emrys.djvu]] #[[Indecs:Ceinion Llenyddiaeth Cymreig Cyf I.djvu]] #[[Indecs:Clasuron Rhyddiaith Cymru.djvu]] #[[Indecs:Yr Ysgol Farddol.djvu]] #[[Indecs:Ysten Sioned.pdf]] #[[Indecs:Ystoriau Siluria.djvu]] #[[Indecs:Ystorya de Carolo Magno o Lyfr Coch Hergest.djvu]] #[[Indecs:Ystyron Enwau ym Mhlwyfi Towyn, Llangelynin, Llanegryn etc.pdf]] #[[Indecs:Cofiant a Gweithiau Ieuan Gwynedd.djvu]] #[[Indecs:Cofiant a gweithiau Risiart Ddu o Wynedd.djvu]] #[[Indecs:Cofiant a Phregethau Robert Roberts, Clynnog.djvu]] #[[Indecs:Cofiant Ann Griffiths gynt o Dolwar Fechan.pdf]] #[[Indecs:Cofiant David Davies, Bermo.pdf]] #[[Indecs:Cofiant James Davies Radnor O.djvu]] #[[Indecs:Cofiant Thomas Gee.djvu]] #[[Indecs:Cofiant y Parch David Adams (Hawen).djvu]] #[[Indecs:Cofiant y Parchedig John Jones Talsarn.djvu]] #[[Indecs:Cofiant y Parchedig William Evans, Tonyrefail.djvu]] #[[Indecs:Cwm Glo.djvu]] #[[Indecs:Cyfystyron y gymraeg - sef y casgliad buddugol yn Eisteddfod Genhedlaethol Gwrecsam, 1888 (IA cyfystyronygymra00jone).pdf]] #[[Indecs:Cymru Owen Jones Cyf I.pdf]] #[[Indecs:Cymru Owen Jones Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Dafydd Dafis sef Hunangofiant Ymgeisydd Seneddol.djvu]] #[[Indecs:Diliau Meirion Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Diwygwyr Cymru.djvu]] #[[Indecs:Dr W Owen Pughe.pdf]] #[[Indecs:Drych y Prif Oesoedd 1884.djvu]] #[[Indecs:Drych y Prif Oesoedd 1902.djvu]] #[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]] #[[Indecs:Emrys (Cyfres y Fil).pdf]] #[[Indecs:Emynau a'u Hawduriaid.djvu]] #[[Indecs:Enwogion y Ffydd Cyf I.pdf]] #[[Indecs:Enwogion y Ffydd Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Er mwyn Iesu - pregethau, &c t (IA ermwyniesupreget00jone).pdf]] #[[Indecs:Erthyglau, Pregethau a Chaniadau.djvu]] #[[Indecs:Ffrwythau Dethol.djvu]] #[[Indecs:Ffynnonloyw.djvu]] #[[Indecs:Geiriadur bywgraffyddol o enwogion cymru 1867-Cyf I.djvu]] #[[Indecs:Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion cymru Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Geiriadur Cymraeg a Saesneg Byr, Cyfres y Fil.pdf]] #[[Indecs:Geiriadur ysgrythyrol- yn cynnwys hanesiaeth, duwinyddiaeth, athroniaeth ... (IA geiriadurysgryt03chargoog).pdf]] #[[Indecs:Geirlyfr bywgraffiadol o enwogion Cymru 1870.pdf]] #[[Indecs:Geraint ac Enid a Chaniadau Eraill.djvu]] #[[Indecs:Gwaith barddonol Islwyn - 1832-1878 (IA gwaithbarddonoli00islw).pdf]] #[[Indecs:Gwaith Caledfryn.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Glan y Gors.djvu]] #[[Indecs:Gwaith Lewis Glyn Cothi.djvu]] #[[Indecs:Gwaith William Ambrose (Emrys).djvu]] #[[Indecs:Gweithiau Barddonol a Rhyddieithol Ieuan Gwynedd.djvu]] #[[Indecs:Gweithiau William Pant-y-Celyn, cyfrol 1 (IA pantycelyn gweithiau1).pdf]] #[[Indecs:Gweithiau William Pant-y-Celyn, cyfrol 2 (IA pantycelyn gweithiau2).pdf]] #[[Indecs:Gwersi Mewn Llysieueg.djvu]] #[[Indecs:Gwreichion y Diwygiadau.djvu]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 01.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 02.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 03.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 04.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 05.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 06.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 07.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 08.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 09.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 10.pdf]] #[[Indecs:Hanes Annibyniaeth ym Mhlwyf Ffestiniog.pdf]] #[[Indecs:Hanes Cymru America.djvu]] #[[Indecs:Hanes eglwysi annibynol Cymru Cyf 2.pdf]] #[[Indecs:Hanes eglwysi annibynol Cymru Cyf 3.pdf]] #[[Indecs:Hanes eglwysi annibynol Cymru Cyf 4.pdf]] #[[Indecs:Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf V.djvu]] #[[Indecs:Hanes Llenyddiaeth Gymreig o 1320 hyd 1650.pdf]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Bangor.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Bethesda.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Dinorwig.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Dyffryn Clwyd-Dosbarth Rhuthin.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf III.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Liverpool Cyf I.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Liverpool Cyf II.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Sir Fflint.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Sir Gaerfyrddin.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth yn Nosbarth Trefffynon 1750-1910.djvu]] #[[Indecs:Hanes Morganwg (Dafydd Morganwg).djvu]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Ffestiniog.djvu]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Llandyssul.djvu]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Llanegryn.pdf]] #[[Indecs:Helyntion Bywyd Hen Deiliwr.djvu]] #[[Indecs:Howel Harris yn Llundain.djvu]] #[[Indecs:Hunangofiant Rhys Lewis, Gweinidog Bethel.pdf]] #[[Indecs:Hynafiaethau Llandegai a Llanllechid.pdf]] #[[Indecs:Iolo Morganwg (Cadrawd).pdf]] #[[Indecs:Llenyddiaeth y Cymry - llawlyfr i efrydwyr.djvu]] #[[Indecs:Llinell neu Ddwy.djvu]] #[[Indecs:Llwyn Hudol.pdf]] #[[Indecs:Llyfr emynau (IA llyfrem00jone).pdf]] #[[Indecs:Llyfr Emynau MC a MW 1930.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Gloywi Cymraeg.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Pawb ar Bob-peth.pdf]] #[[Indecs:Llyfr y Tri Aderyn.pdf]] #[[Indecs:Llynnoedd Llonydd.djvu]] #[[Indecs:Manion.djvu]] #[[Indecs:Megys Trwy Dan.djvu]] #[[Indecs:Mesur y Gymraeg (Cymru) 2011.pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth Cymru Cyfrol II.djvu]] #[[Indecs:Methodistiaeth Cymru Cyfrol III.djvu]] #[[Indecs:Methodistiaeth Dwyrain Meirionydd.pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth Môn.pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth yn Nosbarth Colwyn Bay.djvu]] #[[Indecs:O'r Bala i Geneva.djvu]] #[[Indecs:Odl a Chynghanedd.djvu]] #[[Indecs:Orgraff yr Iaith Gymraeg (adroddiad 1928).djvu]] #[[Indecs:Oriau'r Hwyr.pdf]] #[[Indecs:Penillion ystyriol rhagorol yn dangos nad oes ag na fy ag na fydd dim waeth na phechod, pob meddwl, gair a gweithred croes i ewyllys Duw a elwir yn bechod (IA wg35-1-172).pdf]] #[[Indecs:Pigion Englynion Fy Ngwlad Casgliad 1.djvu]] #[[Indecs:Pigion Englynion Fy Ngwlad Casgliad 2.djvu]] #[[Indecs:Plant y Goedwig.djvu]] #[[Indecs:Plant y Goedwig.pdf]] #[[Indecs:Prif Emynwyr Cymru.pdf]] #[[Indecs:Prydnawngwaith y Cymry.djvu]] #[[Indecs:Red Book of Hergest - Jesus College MS 111.djvu]] #[[Indecs:Robert Owen Apostol Llafur Cyf 1.djvu]] #[[Indecs:Robert Owen, Apostol Llafur, Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Saith o Farwnadau.pdf]] #[[Indecs:Tair o gerddi newyddion - Yn gyntaf, Cerdd yn erbyn tyngu a chablu enw Duw, ar Crimson velvet, neu Gwynfan Brydain (IA wg35-1-179g).pdf]] #[[Indecs:Taith y pererin darluniadol.pdf]] #[[Indecs:Tecel gan Gabriel Parry, cyhoeddwyd yn 1854.pdf]] #[[Indecs:Tecel gan Gabriel Parry.pdf]] #[[Indecs:Teithiau yng Nghymru Pennant.pdf]] #[[Indecs:Testament Newydd (1894).djvu]] #[[Indecs:Testament Newydd ein Harglwydd a'n Hiachawdwr Iesu Grist.djvu]] #[[Indecs:Traethodau ac Areithiau R J Derfel.pdf]] #[[Indecs:Trystan ac Esyllt.djvu]] #[[Indecs:Twm o'r Nant Cyf I.pdf]] #[[Indecs:Wil Brydydd y Coed.pdf]] #[[Indecs:Y Beibl (Argraffiad Caergrawnt 1891).djvu]] #[[Indecs:Y Bibl Cyssegr-Lan (BFBS 1861).pdf]] #[[Indecs:Y Bywgraffydd Wesleyaidd.djvu]] #[[Indecs:Y Digrifwr Cymraeg.djvu]] #[[Indecs:Y Mabinogion Cymreig-sef, Chwedlau rhamantus yr hen Gymry.pdf]] #[[Indecs:Y Monwyson.djvu]] #[[Indecs:Y Pigion.djvu]] #[[Indecs:Y tadau methodistaidd Cyf II.djvu]] #[[Indecs:Y trydydd cynyg Mynyddog.djvu]] #[[Indecs:Yr ail Gynnyg, Mynyddog.djvu]] #[[Indecs:Yr athrawes o ddifrif.pdf]] #[[Indecs:Yr Efengyl yn ol Ioan XI-XXI (Esboniad 1931).djvu]] #[[Indecs:Yr Iaith Gymraeg 1785 1885 1985.djvu]] #[[Indecs:A pocket dictionary, Welsh-English.djvu]] #[[Indecs:Aleluia - neu, lyfr o hymnau (IA aleluianh00will).pdf]] #[[Indecs:Argraphiad newydd o eiriadur beiblaidd (IA argraphiadnewydd00browuoft).pdf]] {{Div col end}} ==Angen testun cyfansawdd== {{Div col}} #[[Gwaith Ann Griffiths]] #[[Gwaith Dewi Wnion]] #[[Gwaith John Davies]] #[[Gwaith John Hughes]] #[[Gwaith S.R.]] #[[Gwaith Thomas Griffiths]] #[[Hanes bywyd Thomas Edwards bardd gynt o'r Nant]] #[[Hanes Bywyd Thomas Williams, Capelulo]] #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf II]] #[[Hanes llenyddiaeth ac enwogion Llanllechid a Llandegai]] #[[Hen Gymeriadau Dolgellau]] #[[Oll synnwyr pen Kembero ygyd]] #[[Penillion Telyn Llyfrau'r Ford Gron]] #[[Rhodd Mam i'w Phlentyn]] {{Div col end}} <br> ==Wedi sganio efo peiriant Wiki UK== ■ Wedi cyhoeddi ▲ Rhannau wedi eu cyhoeddi ●Problemau cyhoeddi {{Div col}} #[[Indecs:Blagur y Gwanwyn a Chaneuon Ereill.djvu]] #[[Indecs:Goronwy ar Grwydr 1, Italia Dlos.djvu]]■ #[[Indecs:Hunangofiant Tomi.djvu]]■ #[[Indecs:Beirdd a Bardd-rin Cymru Fu.djvu]] #[[Indecs:Hanes Gwareiddiad.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Bywyd Dic Aberdaron Twm o'r Nant.djvu]]■ #[[Indecs:Am dro i Fadagascar.djvu]]■ #[[Indecs:Elfennau Beirniadaeth Lenorol.djvu]] #[[Indecs:Caniadau Gwili.djvu]]■ #[[Indecs:Caniadau (T. Gwynn Jones).djvu]]■ #[[Indecs:Yng Ngwres y Dydd.djvu]]■ #[[Indecs:Y Fainc Sglodion.djvu]]■ #[[Indecs:Cathlau Bore a Nawn.djvu]]■ #[[Indecs:Derwyn neu Pob Pant a Gyfodir (Nofel).djvu]]■ #[[Indecs:Ceinion Llenyddiaeth Cymreig Llyfr 2.djvu]] #[[Indecs:Anturiaethau Robinson Crusoe.djvu]]■ #[[Indecs:Nansi'r Dditectif.djvu]]■ #[[Indecs:Nedw (llyfr).djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Porthmadog ei Chrefydd a'i henwogion.djvu]]■ #[[Indecs:Teulu Bach Nantoer.djvu]]■ #[[Indecs:Orgraff yr Iaith Gymraeg (adroddiad 1928).djvu]] #[[Indecs:Ceiriog a Mynyddog.djvu]]■ #[[Indecs:Bro fy Mebyd a Chaniadau Eraill.djvu]]■ #[[Indecs:Branwen Ferch Llyr (Tegla).djvu]]■ #[[Indecs:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu]]■ #[[Indecs:Oriau Gydag Enwogion.djvu]]■ #[[Indecs:Prif Feirdd Eifionydd.djvu]]■ #[[Indecs:Y Lleian Lwyd.pdf]]■ #[[Indecs:Storïau o Hanes Cymru cyf I.djvu]]■ #[[Indecs:Meini Gwagedd.djvu]]■ #[[Indecs:Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf I.pdf]]■ #[[Indecs:Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf II.djvu]]■ #[[Indecs:Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf I.djvu]]■ #[[Indecs:Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf II.djvu]]■ #[[Indecs:Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf III.djvu]]■ #[[Indecs:Blodau Drain Duon.djvu]]■ #[[Indecs:Bugail y Bryn.djvu]] #[[Indecs:Gwilym a Benni Bach.djvu]] #[[Indecs:Y Wen Fro.djvu]]■ #[[Indecs:Ffynnonloyw.djvu]]● #[[Indecs:Breuddwydion Myfanwy.djvu]]■ #[[Indecs:Beryl.djvu]]■ #[[Indecs:Fy Mhererindod Ysbrydol.djvu]]■ #[[Indecs:Patrymau Gwlad.djvu]]■ #[[Indecs:Pererindod Heddwch.djvu]]■ #[[Indecs:Profiadau Pellach 01.djvu]]■ #[[Indecs:Tan yr Enfys.djvu]]■ #[[Indecs:Ysgrifau Puleston.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant y Parch David Adams (Hawen).djvu]] #[[Indecs:Ceinion Llenyddiaeth Cymreig Cyf I.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant Watcyn Wyn.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant D Emlyn Evans.djvu]]■ #[[Indecs:Humphrey Jones a Diwygiad 1859.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant Dr. Joseph Parry Mus. Doc. (1841-1903).djvu]]■ #[[Indecs:Gwreichion y Diwygiadau.djvu]] #[[Indecs:Erthyglau, Pregethau a Chaniadau.djvu]] #[[Indecs:Ysgrifau (John Breese Davies).djvu]]■ #[[Indecs:Gwrid y Machlyd.djvu]]■ #[[Indecs:Cyfrol Goffa Richard Bennett.djvu]]■ #[[Ysgrifau (Dewi Emrys)]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf]]■ #[[Indecs:Robert Owen, Apostol Llafur, Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig.pdf]]■ #[[Indecs:Yn y Wlad.pdf]]■ #[[Indecs:Hanes Plwyf Llanegryn.pdf]] #[[Indecs:Hanes Mynachdai.pdf]] #[[Indecs:Cerddi Hanes.pdf]]■ #[[Indecs:Beirdd y Bala.pdf]]■ #[[Indecs:Noson o Farug.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Joshua Thomas.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Del (OME).pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Dewi Wyn.djvu]]■ #[[Indecs:Brethyn Cartref.pdf]]■ #[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth Dwyrain Meirionydd.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Gwilym Marles.pdf]]■ #[[Indecs:Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil).pdf]]■ #[[Indecs:O Law i Law.pdf]]■ #[[Indecs:Cwm Eithin.djvu]]■ #[[Indecs:Gwaith Huw Morus.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Iolo Goch.djvu]]■ #[[Indecs:Ceris y Pwll.pdf]]■ #[[Indecs:Yr Ogof.pdf]]■ #[[Indecs:Penillion Telyn.pdf]]■ #[[Indecs:Llyfr Owen.pdf]]■ #[[Indecs:Seren Tan Gwmwl.djvu]]■ #[[Indecs:Llyfr Haf.pdf]]■ #[[Indecs:Tro Trwy'r Wig.pdf]]■ #[[Indecs:Tro i'r De.pdf]]■ #[[Indecs:Yr Hwiangerddi (O M Edwards).pdf]]■ #[[Indecs:Y Gelfyddyd Gwta.pdf]]■ #[[Indecs:Rhyfeddodau'r Cread.pdf]]■ #[[Indecs:Ar y Groesffordd.pdf]]■ #[[Indecs:Tom Ellis Gwladgarwr a Gwleidydd.pdf]]■ #[[Indecs:Wat Emwnt.pdf]]‎■ #[[Indecs:Ystoriau Siluria..pdf]]‎ #[[Indecs:Daffr Owen.pdf]]■ #[[Indecs:Y Geilwad Bach.pdf]]■ #[[Indecs:Lewsyn yr Heliwr 01.pdf]]‎■ #[[Indecs:Cofiant David Davies, Bermo.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Sion Cent.pdf]]■ #[[Indecs:Rhobat Wyn.pdf]]■ #[[Indecs:Prif Emynwyr Cymru.pdf]] #[[Indecs:Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785).pdf]]■ #[[Indecs:Iolo Morganwg (Cadrawd).pdf]] #[[Indecs:Diwrnod yn Nolgellau.pdf]]■ #[[Indecs:Hanes Annibyniaeth ym Mhlwyf Ffestiniog.pdf]]●(angen ei ail sganio) #[[Indecs:Dechreuad a Chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Abergele, Pensarn etc.pdf]]■ #[[Indecs:Emrys (Cyfres y Fil).pdf]] #[[Indecs:Cerrig y Rhyd.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith yr Hen Ficer.pdf]]■ #[[Indecs:Capelulo (Elfyn).pdf]]■ #[[Indecs:Dr W Owen Pughe.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Owen Gruffydd o Lanystumdwy.djvu]] #Gwaith Owen Gruffydd, Llanystumdwy.pdf #[[Indecs:Gwaith Hugh Jones, Maesglasau.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Goronwy Owen Cyf II.djvu]]■ #[[Indecs:Gwaith Edward Richard.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Ieuan Brydydd Hir.pdf]]■ #[[Indecs:Y Cychwyn.djvu]]■ #[[Indecs:Llyfr Emynau MC a MW 1930.pdf]]● #[[Indecs:Tro Trwy'r Gogledd.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Robert Owen (Bardd y Môr).pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Glan y Gors.djvu]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Ffestiniog.djvu]] #[[Indecs:Beirdd y Berwyn 1700-1750.djvu]]■ #[[Indecs:Robert Owen Apostol Llafur Cyf 1.djvu]] #[[Indecs:Gwaith Edward Morus.djvu]] #[[Indecs:Brut y Tywysogion Cyfres y Fil.djvu]]■ #[[Indecs:Ap-Vychan-CyK.djvu]]■ #[[Indecs:Cyfrinach y Dwyrain.djvu]]■ #[[Indecs:Ysgolfeistriaid Mr Charles o'r Bala.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Caernarvon.djvu]]■ #[[Indecs:Gwaith Goronwy Owen Cyf I.djvu]]■ #[[Indecs:Drych y Prif Oesoedd Ab Owen.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaid Arfon-Waenfawr.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Clynnog.djvu]]■ #[[Indecs:Trwy India'r Gorllewin.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf III.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf II.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Bethesda.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Dinorwig.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Bangor.djvu]] #[[Indecs:Methodistiaeth yn Nosbarth Colwyn Bay.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Liverpool Cyf I.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Liverpool Cyf II.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Sir Gaerfyrddin.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Dyffryn Clwyd-Dosbarth Rhuthin.djvu]] #[[Indecs:Brithgofion.djvu]]■ #[[Indecs:Profedigaethau Enoc Huws (Addasiad 1939).djvu]]■ #[[Indecs:Yr Hynod William Ellis Maentwrog.djvu]]■ #[[Indecs:Ifor Owen.djvu]]■ #[[Indecs:Syr Owen M Edwards Detholiad o'i Ysgrifau.djvu]]■ #[[Indecs:Storïau Mawr y Byd.djvu]]■ #[[Indecs:Geraint ac Enid a Chaniadau Eraill.djvu]] #[[Indecs:Sŵn y Gwynt Sy'n Chwythu.pdf]]■ #[[Indecs:Cwm Glo.djvu]] #[[Indecs:Llwyn Hudol.pdf]] #[[Indecs:Cofiant Cadwaladr Jones, Dolgellau.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Sir Fflint.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth yn Nosbarth Trefffynon 1750-1910.djvu]] #[[Indecs:Chwalfa.djvu]]■ #[[Indecs:Barddoniaeth Goronwy Owen (gol Llyfrbryf).djvu]]■ #[[Indecs:I'r Aifft ac yn Ol.djvu]]■ #[[Indecs:Cerddoriaeth yng Nghymru (Cyfres Pobun).djvu]]■ #[[Indecs:Howel Harris yn Llundain.djvu]] #[[Indecs:Ymadawiad Arthur a Chaniadau Eraill.djvu]]■ #[[Indecs:Gwlad y Gan a Chaniadau Eraill.djvu]]■ #[[Indecs:Manion.djvu]] #[[Indecs:Astudiaethau T Gwynn Jones.djvu]]■ #[[Indecs:Dyddgwaith.djvu]]■ #[[Indecs:Cymeriadau T. Gwynn Jones.djvu]]■ #[[Indecs:Y Trefedigaethau.djvu]]■ #[[Indecs:Caniadau Cymru.djvu]] #[[Indecs:Odl a Chynghanedd.djvu]] #[[Indecs:Cerddi'r Bwthyn.djvu]]■ #[[Indecs:Emynau a'u Hawduriaid.djvu]] #[[Indecs:Bugail Geirf Lorraine.djvu]]■ #[[Indecs:David Williams y Piwritan.djvu]]■ #[[Indecs:Telynegion (Silyn).djvu]]■ #[[Indecs:Ffrwythau Dethol.djvu]] #[[Indecs:Trystan ac Esyllt.djvu]] #[[Indecs:Gwersi Mewn Llysieueg.djvu]] #[[Indecs:Y Cwm Unig a Chaniadau Eraill.djvu]]■ #[[Indecs:Siôn Gymro.djvu]]■ #[[Indecs:Rhamant Bywyd Lloyd George.djvu]]■ #[[Llio Plas y Nos|Llio Plas y Nos gan R Silyn Roberts]]■ #[[Indecs:Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol II.djvu]]■ #[[Indecs:Caniadau'r Allt.djvu]]■ #[[Indecs:Dafydd Dafis sef Hunangofiant Ymgeisydd Seneddol.djvu]] #[[Indecs:Diwygwyr Cymru.djvu]] #[[Indecs:Gwaith William Ambrose (Emrys).djvu]] #[[Indecs:Blagur Awen Ben Bowen.djvu]] #[[Indecs:Ceinion Emrys.djvu]] #[[Indecs:Cadeiriau Enwog.djvu]]■ #[[Indecs:Catia Cwta.djvu|Catiau Cwta]]■ #[[Indecs:Yr Awen Barod.djvu]]■ #[[Indecs:Yr Efengyl yn ol Ioan XI-XXI (Esboniad 1931).djvu]] #[[Indecs:Bywyd Ieuan Gwynedd Ganddo Ef Ei Hun.djvu]]■ #[[Indecs:Chydig ar Gof a Chadw.djvu]]■ #[[Indecs:Roosevelt.djvu]] #[[Indecs:Llinell neu Ddwy.djvu]]■ #[[Indecs:Telyn Bywyd.djvu]]■ #[[Indecs:Oriau yn y Wlad.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant Hwfa Môn.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes eglwysi annibynol Cymru Cyf 1.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf V.djvu]] #[[Indecs:Yr Hen Lwybrau.djvu]]■ #[[Indecs:Y Pennaf Peth.djvu]]■ #[[Indecs:Atgofion am Dalysarn.djvu]]■ #[[Indecs:Dan Gwmwl (Awena Rhun).djvu]]■ #[[Indecs:Salm i Famon a Marwnad Grey.djvu]]■ {{Div col end}} ===Saesneg=== #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_The_Great_European_War_Vol_1.pdf The History of The Great European War Vol 1] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_II.pdf The History of The Great European War Vol II] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_III.pdf The History of The Great European War Vol III] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_IV.djvu/Index:The History of the Great European War Vol IV.djvu] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:Kalendars_of_Gwynedd.pdf Kalendars of Gwynedd] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:Speeches_and_addresses_by_the_late_Thomas_E_Ellis_M_P.pdf Speeches and addresses by the late Thomas E. Ellis M.P. ] 46b7eud22ezg6stqjhdfborwb9gjv6f 138325 138324 2025-06-03T01:23:50Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi sganio efo peiriant Wiki UK */ 138325 wikitext text/x-wiki ==Wedi eu Cyhoeddi== {{Div col}} #[[Bugail y Bryn|Bugail y Bryn gan Moelona]] #[[Bil y Gymraeg ac Addysg|Bil y Gymraeg ac Addysg (Cymru) 2025 gan Senedd Cymru]] #[[Y Fainc Sglodion|Y Fainc Sglodion gan John William Jones]] #[[Beirdd y Berwyn 1700-1750|Beirdd y Berwyn 1700-1750 gol O. M. Edwards]] #[[Y Geilwad Bach|Y Geilwad Bach gan Lewis Davies, y Cymer]] #[[Murmuron Awen|Murmuron Awen gan Robert Roberts (Gwaenfab)]] #[[Clawdd Terfyn|Clawdd Terfyn gan Robert Dewi Williams]] #[[Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol II|Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol II gan Owen Wynne Jones (Glasynys)]] #[[Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol I|Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol I gan Owen Wynne Jones (Glasynys)]] #[[Cofiant, neu Hanes bywyd a marwolaeth y Parch. Thomas Jones, Dinbych|Cofiant y Parch. Thomas Jones, Dinbych gan Thomas Jones, Dinbych]] #[[Chydig ar Gof a Chadw|Chydig ar Gof a Chadw gan William Thomas Edwards (Gwilym Deudraeth)]] #[[Hugh Owen Bronyclydwr Apostol y Gogledd|Hugh Owen Bronyclydwr Apostol y Gogledd gan Zachary Mather]] #[[Siôn Gymro (llyfr)|Siôn Gymro (llyfr) gan Ben Davies, Pant-teg]] #[[Cofiant Watcyn Wyn|Cofiant Watcyn Wyn gan Penar Griffiths]] #[[Yr Awen Barod|Yr Awen Barod gan William Thomas Edwards (Gwilym Deudraeth)]] #[[Goronwy ar Grwydr 1, Italia Dlos|Goronwy ar Grwydr 1, Italia Dlos gan Goronwy Jones, Prestatyn]] #[[Hunangofiant Tomi|Hunangofiant Tomi gan Edward Tegla Davies]] #[[Caniadau (T. Gwynn Jones)|Caniadau gan T. Gwynn Jones]] #[[Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf 1|Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf 1 (Mynwy, Meirion, Maldwyn) gan gan Thomas Rees a John Thomas]] #[[Hanes Gwareiddiad|Hanes Gwareiddiad gan Gwilym Arthur Edwards]] #[[Dail y Dderwen|Dail y Dderwen gan William J Richards]] #[[Hanes Bywyd (Dic Aberdaron a Twm o'r Nant)|Hanes Bywyd (Dic Aberdaron a Twm o'r Nant) gol Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Am dro i Fadagascar|Am dro i Fadagascar gan Daniel Owen Jones]] #[[Cerddoriaeth yng Nghymru (Cyfres Pobun)|Cerddoriaeth yng Nghymru (Cyfres Pobun) gan Idris Lewis]] #[[Caniadau Gwili|Caniadau Gwili gan John Jenkins (Gwili)]] #[[Yng Ngwres y Dydd|Yng Ngwres y Dydd gan Joseph Jones (J. J. Drefnewydd)]] #[[Gwlad y Gan a Chaniadau Eraill|Gwlad y Gan a Chaniadau Eraill gan T. Gwynn Jones]] #[[Ymadawiad Arthur a Chaniadau Eraill|Ymadawiad Arthur a Chaniadau Eraill gan T. Gwynn Jones]] #[[Hanes y Lleuad|Hanes y Lleuad ffug awdur Syr John Herschel]] #[[Llinell neu Ddwy|Llinell neu Ddwy gan John Jones (Ioan Brothen)]] #[[Yn Llefaru Eto|Yn Llefaru Eto gan Anhysbys]] #[[Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf III|Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf III gan Emrys ap Iwan]] #[[Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf II|Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf II gan Emrys ap Iwan]] #[[Methodistiaeth Cymru Cyfrol I|Methodistiaeth Cymru Cyfrol I gan John Hughes, Lerpwl]] #[[Y Trefedigaethau|Y Trefedigaethau gan Ifor Leslie Evans]] #[[Telyn Bywyd|Telyn Bywyd gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Cathlau Bore a Nawn|Cathlau Bore a Nawn gan Owen Griffith Owen (Alafon)]] #[[Derwyn neu Pob Pant a Gyfodir (Nofel)|Derwyn neu Pob Pant a Gyfodir (Nofel) gan Robert David Morris]] #[[Ifor Owen (nofel)|Ifor Owen (nofel) gan Henry Emlyn Thomas (Emlyn)]] #[[Ysgrifau (John Breese Davies)|Ysgrifau gan John Breese Davies]] #[[Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf I|Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf I gan Emrys ap Iwan]] #[[Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig|Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig gan Thomas Jones-Humphreys]] #[[Rheinallt ab Gruffydd (Rhamant)|Rheinallt ab Gruffydd (Rhamant) gan Isaac Foulkes]] #[[Y Ddau Frawd|Y Ddau Frawd gan Nel Wyn (sef Llew Tegid)]] #[[Anturiaethau Robinson Crusoe|Anturiaethau Robinson Crusoe cyf gan William Rowlands, Porthmadog]] #[[Cofiant D Emlyn Evans|Cofiant D Emlyn Evans gan Evan Keri Evans]] #[[Telynegion (Silyn a Gruffydd)|Telynegion gan R Silyn Roberts a W. J. Gruffudd]] #[[Gwaith Hugh Jones, Maesglasau|Gwaith Hugh Jones, Maesglasau gol O. M. Edwards]] #[[Y Cwm Unig a Chaniadau Eraill|Y Cwm Unig a Chaniadau Eraill gan Dewi Emrys]] #[[Beddau'r Proffwydi (drama)|Beddau'r Proffwydi (drama) gan W. J. Gruffydd ]] #[[Storio a Chadw dogfennau Ewyllys Crynodeb Gweithredol o Ymateb y Llywodraeth]] #[[Storio a chadw dogfennau ewyllys gwreiddiol. Ymgynghoriad|Storio a chadw dogfennau ewyllys gwreiddiol. Ymgynghoriad gan Lywodraeth y DU]] #[[Nansi'r Dditectif|Nansi'r Dditectif gan Owain Llew Rowlands]] #[[Cyfrol Goffa Richard Bennett|Cyfrol Goffa Richard Bennett gol. D Teifgar Davies]] #[[Brut y Tywysogion (Ab Owen)|Brut y Tywysogion (Ab Owen) gol O. M. Edwards]] #[[Cymru Newydd, Hanes Y Wladva Gymreig|Cymru Newydd, Hanes Y Wladva Gymreig gan Lewis Jones, Plas Hedd]] #[[Gwaith Huw Morus|Gwaith Huw Morus gan Huw Morus (Eos Ceiriog)]] #[[Wat Emwnt|Wat Emwnt gan Lewis Davies, y Cymer]] #[[John Ceiriog Hughes: ei Fywyd, ei Athrylith, a'i Waith|John Ceiriog Hughes: ei Fywyd, ei Athrylith, a'i Waith gan Llyfrbyf]] #[[Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil)|Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil) gan Evan Evans (Ieuan Glan Geirionydd)]] #[[Adgof am Ieuan Glan Geirionnydd|Adgof am Ieuan Glan Geirionnydd gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Caniadau Barlwydon Llyfr 1|Caniadau Barlwydon Llyfr 1 gan Robert John Davies (Barlwydon)]] #[[Barlwydon (Cymru 1896)]] #[[Huw Huws neu y Llafurwr Cymreig|Huw Huws neu y Llafurwr Cymreig gan Lewis William Lewis (Llew Llwyfo)]] #[[Llewelyn Parri (nofel)|Llewelyn Parri (nofel) gan Lewis William Lewis (Llew Llwyfo)]] #[[Caniadau Owen Lewis (Glan Cymerig)|Caniadau gan Owen Lewis (Glan Cymerig)]] #[[Hanes Llangeitho a'i hamgylchoedd|Hanes Llangeitho a'i hamgylchoedd gan David Morgan, Llangeitho]] #[[Hanes dechreuad a chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Ngwrecsam|Hanes dechreuad a chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Ngwrecsam gan Edward Francis]] #[[Gwaith Dewi Wyn|Gwaith Dewi Wyn gol O. M. Edwards]] #[[Cofiant John Williams (I ab Ioan) Aberduar|Cofiant John Williams (I ab Ioan) Aberduar gan John Davies, Llandysul]] #[[Athrylith Ceiriog|Athrylith Ceiriog gan Howell Elvet Lewis (Elfed)]] #[[Telyn Seion sef Pedwar ar Bymtheg o Garolau Nadolig|Telyn Seion sef Pedwar ar Bymtheg o Garolau Nadolig gol. Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Gwaith Iolo Goch|Gwaith Iolo Goch gol Thomas Matthews]] #[[Cofiant am y Parch. Richard Humphreys, Dyffryn|Cofiant am y Parch. Richard Humphreys, Dyffryn gan Griffith Williams, Talsarnau]] #[[Gwaith Sion Cent|Gwaith Sion Cent gol Thomas Matthews]] #[[Dyddanwch yr Aelwyd|Dyddanwch yr Aelwyd gan Hughes a'i Fab, Wrecsam]] #[[Gwaith Ieuan Brydydd Hir|Gwaith Ieuan Brydydd Hir gol O. M. Edwards]] #[[Gwaith yr Hen Ficer|Gwaith yr Hen Ficer gol O. M. Edwards]] #[[Am Dro i Erstalwm|Am Dro i Erstalwm gan Index]] #[[Bro fy Mebyd a Chaniadau Eraill|Bro fy Mebyd a Chaniadau Eraill gan Humphrey Jones (Bryfdir)]] #[[Ceiriog a Mynyddog|Ceiriog a Mynyddog gan John Morgan Edwards]] #[[Crynodeb o Hanes Dechreuad a Chynydd yr Eglwysi Annibynol yn Mon|Crynodeb o Hanes Dechreuad a Chynydd yr Eglwysi Annibynol yn Mon gan William Williams (Cromwell)]] #[[Awdl Dinyster Jerusalem|Awdl Dinyster Jerusalem gan Eben Fardd]] #[[Nedw|Nedw gan Edward Tegla Davies]] #[[Dros y Gamfa|Dros y Gamfa gan Fanny Edwards]] #[[Diwrnod yn Nolgellau|Diwrnod yn Nolgellau gan Robert Thomas Williams (Trebor Môn)]] #[[Awdl ar yr Adgyfodiad (Ieuan Ionawr)|Awdl ar yr Adgyfodiad gan Evan Jones (Ieuan Ionawr)]] #[[Cofiant y Diweddar Barch W Williams o'r Wern|Cofiant y Diweddar Barch W Williams o'r Wern gan William Rees (Gwilym Hiraethog)]] #[[Tri Wyr o Sodom a'r Aipht|Tri Wyr o Sodom a'r Aipht gan William Williams, Pantycelyn]] #[[F'Ewythr Tomos: cân ddyri|F'Ewythr Tomos: cân ddyri gan Eben Fardd]] #[[Hynafiaethau Nant Nantlle|Hynafiaethau Nant Nantlle gan William Robert Ambrose]] #[[Bywyd y Parch. Ebenezer Richard|Bywyd y Parch. Ebenezer Richard gan Henry ac Edward W Richard]] #[[Traethawd ar Enwogion Swydd Feirion|Traethawd ar Enwogion Swydd Feirion gan Edward Davies (Iolo Meirion)]] #[[Hanes Porthmadog ei Chrefydd a'i Henwogion|Hanes Porthmadog ei Chrefydd a'i Henwogion gan Edward Davies, Penmorfa]] #[[Wil Ellis, Porthmadog-Cymru Cyf 29 1905]] #[[Hanes Niwbwrch|Hanes Niwbwrch gan Owen Williamson]] #[[Teulu Bach Nantoer|Teulu Bach Nantoer gan Moelona]] #[[Barddoniaeth Goronwy Owen (gol Llyfrbryf)|Barddoniaeth Goronwy Owen gol Isaac Foulkes (Llyfrbryf)]] #[[Y Tadau Methodistaidd Cyfrol I|Y Tadau Methodistaidd Cyfrol I gan John Morgan Jones]] #[[Hwian-gerddi Cymraeg F' Ewyrth Huw|Hwian-gerddi Cymraeg F' Ewyrth Huw gan O. M. Edwards]] #[[Hanes Tredegar ynghyd a Braslun o Hanes Pontgwaithyrhaiarn|Hanes Tredegar ynghyd a Braslun o Hanes Pontgwaithyrhaiarn gan David Morris (Eiddil Gwent)]] #[[Hanes Sir Fôn|Hanes Sir Fôn gan Thomas Pritchard, ('Rhen Graswr Eleth)]] #[[Holl Waith Barddonol Goronwy Owen|Holl Waith Barddonol Goronwy Owen gol Isaac Foulkes]] #[[Adgofion am John Elias|Adgofion am John Elias gan Richard Parry (Gwalchmai)]] #[[Tro Trwy'r Wig|Tro Trwy'r Wig gan Richard Morgan (1854-1939)]] #[[Gyda'r Hen Feirdd, Carneddog|Gyda'r Hen Feirdd, Carneddog gan Richard Griffith (Carneddog)]] #[[Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785)|Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785) gan Owen Gaianydd Williams]] #[[Dafydd Jones o Drefriw, Cymru 1903]] #[[John Evans, Eglwysbach (Cymru 1897)|John Evans, Eglwysbach (Cymru 1897) gan Walter Daniel]] #[[Awdlau Coffadwriaethol am Y Parch Goronwy Owain|Awdlau Coffadwriaethol am Y Parch Goronwy Owain gan y Gwyneddigion]] #[[Cerdd coffa Goleufryn|Cerdd coffa Goleufryn gan J. T. Job]] #[[Adgofion am Goleufryn|Adgofion am Goleufryn gan Evan Williams, Llanfrothen]] #[[Goronwy Owen a'r Morrisiaid|Goronwy Owen a'r Morrisiaid gan Owen Gaianydd Williams]] #[[Yr Efengyl yn ôl Sant Marc|Yr Efengyl yn ôl Sant Marc gan y Fibl Gymdeithas Americanaidd (1894)]] #[[Llythyrau Goronwy Owen|Llythyrau Goronwy Owen gol John Morris-Jones]] #[[Diliau Meirion Cyf I|Diliau Meirion Cyf I gan gan Morris Davies (Meurig Ebrill)]] #[[Cyfarwyddiadau at brynu cadw a magu moch|Cyfarwyddiadau at brynu cadw a magu moch gol Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Gwaith Joshua Thomas|Gwaith Joshua Thomas gol O M Edwards]] #[[Glan Cledwen (Cymru 15 Rhagfyr 1897)]] #[[Dringo'r Andes|Dringo'r Andes gan Eluned Morgan]] #[[Naw Mis yn Nghymru|Naw Mis yn Nghymru gan Owen Griffith (Giraldus)]] #[[Ysgrifau Puleston|Ysgrifau Puleston gan John Puleston Jones]] #[[Cofiant Cadwaladr Jones, Dolgellau|Cofiant Cadwaladr Jones, Dolgellau gan Robert Thomas (Ap Vychan)]] #[[Rhigymau'r Ffordd Fawr|Rhigymau'r Ffordd Fawr gan Dewi Emrys]] #[[Coffadwriaeth, neu Hanes Byr o fywyd a Marwolaeth y Parchedig John Williams|Coffadwriaeth y Parch John Williams, Pantycelyn gan Maurice Davies, Llanfair-ym-Muallt]] #[[Fy Mhererindod Ysbrydol|Fy Mhererindod Ysbrydol gan Evan Keri Evans]] #[[Yr Efengyl yn ôl Sant Matthew|Yr Efengyl yn ôl Sant Matthew gan y Fibl Gymdeithas Americanaidd (1894)]] #[[Beirdd y Bala|Beirdd y Bala gol O. M. Edwards]] #[[Gwaith Robert Owen (Bardd y Môr)|Gwaith Robert Owen (Bardd y Môr) gol O. M. Edwards]] #[[Can newydd yn rhoddi hanes dienyddiad Richard Lewis|Can newydd yn rhoddi hanes dienyddiad Richard Lewis gan Dic Dywyll]] #[[Gwyllllis yn Nayd|Gwyllllis yn Nayd gan Dr William Price]] #[[Gwroniaid y Ffydd|Gwroniaid y Ffydd gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Tanchwa yn Cilfynydd|Tanchwa yn Cilfynydd baled gan awdur Anhysbys]] #[[Damwain echrydus Glofa Carnant, Cwmaman, Sir Gaerfyrddin]] #[[Blodau Drain Duon|Blodau Drain Duon gan Thomas Jacob Thomas (Sarnicol)]] #[[Telyn Dyfi|Telyn Dyfi gan Daniel Silvan Evans]] #[[Cyfrinach y Dwyrain|Cyfrinach y Dwyrain gan David Cunllo Davies]] #[[Oriau yn y Wlad|Oriau yn y Wlad gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Branwen Ferch Llŷr (Tegla)|Branwen Ferch Llŷr (Tegla) gan Edward Tegla Davies]] #[[Prif Feirdd Eifionydd|Prif Feirdd Eifionydd gan Edward David Rowlands]] #[[Deddf Plant (Diddymu Amddiffyniad Cosb Resymol)(Cymru) 2020]] #[[Rhys Llwyd y Lleuad|Rhys Llwyd y Lleuad gan E Tegla Davies]] #[[Oriau Gydag Enwogion|Oriau Gydag Enwogion gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Byr Gofiant am Naw a Deugain o Weinidogion Ymadawedig Sir Aberteifi|Byr Gofiant am Naw a Deugain o Weinidogion Ymadawedig Sir Aberteifi gan John Evans, Abermeurig]] #[[Hanes Alexander Fawr|Hanes Alexander Fawr gan Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf I|Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf I gan Emrys ap Iwan]] #[[Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf II|Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf II gan Emrys ap Iwan]] #[[Y Lleian Lwyd|Y Lleian Lwyd gan Moelona]] #[[Cenadon Hedd|Cenadon Hedd gan William Jones, Cwmaman]] #[[Dagrau Hiraeth|Dagrau Hiraeth gan William Jones, Pontsaeson]] #[[Saith o Farwnadau|Saith o Farwnadau gan William Williams, Pantycelyn]] #[[Storïau o Hanes Cymru cyf I|Storïau o Hanes Cymru cyf I gan Moelona]] #[[Traethawd bywgraffyddol a beirniadol ar fywyd ac athrylith Lewis Morris|Traethawd bywgraffyddol a beirniadol ar fywyd ac athrylith Lewis Morris gan Griffith Jones (Glan Menai)]] #[[Hanes Bywyd Pio Nono|Hanes Bywyd Pio Nono gan Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Caniadau Watcyn Wyn|Caniadau Watcyn Wyn gan Watkin Hezekiah Williams (Watcyn Wyn)]] #[[Cofiant y Parch Thomas Edwards, Cwmystwyth|Cofiant y Parch Thomas Edwards, Cwmystwyth gan John Evans, Abermeurig]] #[[Gwrid y Machlud|Gwrid y Machlud gan Richard Jones (Ap Alun Mabon)]] #[[Yr Hwiangerddi (O M Edwards)|Yr Hwiangerddi gan O M Edwards]] #[[Noson o Farrug|Noson o Farrug gan Robert Griffith Berry]] #[[Meini Gwagedd|Meini Gwagedd gan James Kitchener Davies]] #[[Y Tri Brenin o Gwlen]] #[[Hanes Methodistiaeth Arfon-Caernarvon|Hanes Methodistiaeth Arfon-Caernarvon gan William Hobley]] #[[Cofiant Dr. Joseph Parry Mus. Doc. (1841-1903)|Cofiant Dr. Joseph Parry Mus. Doc. (1841-1903) gan Evan Keri Evans]] #[[Rhobat Wyn|Rhobat Wyn gan Awena Rhun]] #[[Cofiant y Parch Isaac Morgan Harry|Cofiant y Parch Isaac Morgan Harry gan Thomas Lewis Jones, Machen]] #[[Tanchwa y Mardy - Mercher, Rhagfyr 23, 1885; 80 wedi eu lladd]] #[[Cerddi Hanes|Cerddi Hanes gan Thomas Gwynn Jones]] #[[Ieuan Gwyllt, Ei Fywyd, Ei Lafur|Ieuan Gwyllt, Ei Fywyd, Ei Lafur gan John Eiddion Jones]] #[[Patrymau Gwlad|Patrymau Gwlad gan Thomas Jacob Thomas (Sarnicol)]] #[[David Williams y Piwritan|David Williams y Piwritan gan Richard Thomas, Bontnewydd]] #[[Cofiant y diweddar Barch Evan Rowlands, Ebenezer, Pontypwl|Cofiant y diweddar Barch Evan Rowlands, Ebenezer, Pontypwl gan Ellis Hughes, Penmaen]] #[[Cofiant Darluniadol Y Parch William Williams o'r Wern|Cofiant Darluniadol Y Parch William Williams o'r Wern gan David Samuel Jones]] #[[Bywgraffiad y diweddar barchedig T. Price|Bywgraffiad y diweddar barchedig T. Price gan Benjamin Evans (Telynfab)]] #[[Llyfr Haf|Llyfr Haf gan Owen Morgan Edwards]] #[[Drych y Prif Oesoedd (Detholiad 1896)|Drych y Prif Oesoedd (Detholiad 1896) gol O. M. Edwards]] #[[Hanes Methodistiaeth Arfon-Waenfawr|Hanes Methodistiaeth Arfon-Waenfawr gan William Hobley]] #[[Beryl|Beryl gan Elizabeth Mary Jones (Moelona)]] #[[Hanes Methodistiaeth Arfon-Clynnog|Hanes Methodistiaeth Arfon-Clynnog gan William Hobley]] #[[Breuddwydion Myfanwy|Breuddwydion Myfanwy gan Elizabeth Mary Jones (Moelona)]] #[[Lloffion o'r Mynwentydd|Lloffion o'r Mynwentydd gan Thomas Rowland Roberts (Asaph)]] #[[Cofiant y diweddar Barch Robert Everett|Cofiant y diweddar Barch Robert Everett gan David Davies (Dewi Emlyn)]] #[[Y Wen Fro|Y Wen Fro gan Ellen Evans]] #[[Cerrig y Rhyd|Cerrig y Rhyd gan Winnie Parry]] #[[Gwaith Edward Richard|Gwaith Edward Richard gan Edward Richard, Ystrad Meurig]] #[[Bywyd Ieuan Gwynedd Ganddo Ef Ei Hun]] #[[Humphrey Jones a Diwygiad 1859|Humphrey Jones a Diwygiad 1859 gan Evan Isaac]] #[[Adgofion Andronicus|Adgofion Andronicus gan John Williams Jones (Andronicus)]] #[[Teithiau a Helyntion Meurig Ebrill|Teithiau a Helyntion Meurig Ebrill gan Morris Davies (Meurig Ebrill)]] #[[Cofiant Richard Jones Llwyngwril|Cofiant Richard Jones Llwyngwril gan Evan Evans, Llangollen]] #[[Profiadau Pellach|Profiadau Pellach gan G M Ll Davies]] #[[Datganiad Cyffredinol o Hawliau Dynol]] #[[Hanes y Bibl Cymraeg|Hanes y Bibl Cymraeg gan Thomas Levi]] #[[Pererindod Heddwch|Pererindod Heddwch, G M Ll Davies]] #[[Tan yr Enfys|Tan yr Enfys gan D J Lewis Jenkins]] #[[Yr Ogof|Yr Ogof gan T Rowland Hughes]] #[[Syr Owen M Edwards Detholiad o'i Ysgrifau]] #[[Profedigaethau Enoc Huws (1939)]] #[[Dyddgwaith|Dyddgwaith gan Thomas Gwynn Jones]] #[[Salm i Famon a Marwnad Grey|Salm i Famon a Marwnad Grey gan John Morris-Jones]] #[[Madam Wen|Madam Wen gan William David Owen]] #[[Dan Gwmwl|Dan Gwmwl gan Awena Rhun]] #[[Atgofion am Dalysarn]] #[[Cerddi'r Bwthyn|Cerddi'r Bwthyn gan Dewi Emrys]] #[[Capelulo]] #[[Y Pennaf Peth]] #[[Goronwy Owen - Detholiad o'i Farddoniaeth]] #[[Yr Hen Lwybrau|Yr Hen Lwybrau gan John Davies (Isfryn)]] #[[Gwaith Gwilym Marles]] #[[Gwaith ap Vychan]] #[[Gwaith Gwilym Hiraethog]] #[[Cadeiriau Enwog]] #[[Y Cychwyn]] #[[Cofiant Hwfa Môn]] #[[Hynafiaethau Edeyrnion]] #[[Aildrefniad Cymdeithas]] #[[Ar y Groesffordd]] #[[Astudiaethau T Gwynn Jones]] #[[Bil Cymru Atebolrwydd a Grymuso Ariannol 2014]] #[[Brethyn Cartref]] #[[Brithgofion]] #[[Bywyd a Chan Tomos Efans (Cyndelyn)]] #[[Bywyd a Gwaith Henry Richard AS]] #[[Bywyd a Llafur John Wesley]] #[[Bywyd a gweithiau Azariah Shadrach]] #[[Cân neu Ddwy]] #[[Caniadau'r Allt]] #[[Caniadau Buddug]] #[[Caniadau ac ati]] #[[Cartrefi Cymru, O. M. Edwards]] #[[Catherine Prichard (Buddug), Cymru, Cyfrol 39, 1910]] #[[Catiau Cwta]] #[[Cerddi'r Eryri]] #[[Cerddi a Baledi]] #[[Ceris y Pwll]] #[[Chwedlau'r Aelwyd]] #[[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg]] #[[Coelion Cymru]] #[[Cofiant Dafydd Rolant, Pennal]] #[[Cofiant Daniel Owen: ynghyd a Sylwadau ar ei Ysgrifeniadau]] #[[Cwm Eithin]] #[[Cyflafan Ofnadwy Dolgellau]] #[[Cymeriadau (T. Gwynn Jones)]] #[[Cymru Fu]] #[[D Rhagfyr Jones (o Dywysydd y Plant 1901)]] #[[Daff Owen]] #[[Dau faled gan John Jones (Jac Glan-y-gors)]] #[[Dechreuad a Chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Abergele, Pensarn etc|Dechreuad a Chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Abergele, Pensarn etc gan Francis Jones, Abergele]] #[[Deddf Cynulliad Cenedlaethol Cymru (Ieithoedd Swyddogol) 2012]] #[[Diarhebion Cymru]] #[[Drama Rhys Lewis]] #[[Drych yr Amseroedd]] #[[Er Mwyn Cymru]] #[[Griffith Ellis Bootle, Cymru Cyf 23, 1902]] #[[Gwaith Dewi Wnion]] #[[Gwaith Alun]] #[[Gwaith Ann Griffiths]] #[[Gwaith Ceiriog]] #[[Gwaith Dafydd ap Gwilym]] #[[Gwaith John Davies]] #[[Gwaith John Hughes]] #[[Gwaith John Thomas]] #[[Gwaith Mynyddog Cyfrol 1]] #[[Gwaith Mynyddog Cyfrol 2]] #[[Gwaith S.R.]] #[[Gwaith Thomas Griffiths]] #[[Gweledigaethau Y Bardd Cwsg (Silvan Evans 1865)]] #[[Gwialen Fedw Fy Mam]] #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf I]] #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf II]] #[[Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I]] #[[Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf II]] #[[Hanes Pedr Fawr, Ymerawdwr Rwssia]] #[[Hanes bywyd Thomas Edwards bardd gynt o'r Nant]] #[[Hanes Bywyd Thomas Williams, Capelulo]] #[[Hanes Bywyd ac Anturiaethau Dr Livingstone]] #[[Hanes llenyddiaeth ac enwogion Llanllechid a Llandegai]] #[[Hanes y Wladfa Gymreig yn Patagonia]] #[[Hen Gymeriadau Dolgellau]] #[[Hynafiaethau Edeyrnion]] #[[I'r Aifft ac yn Ol]] #[[Llenyddiaeth Fy Ngwlad]] #[[Lewsyn yr Heliwr (nofel)]] #[[Llio Plas y Nos]] #[[Llyfr Del]] #[[Llyfr Nest]] #[[Llyfr Owen]] #[[Mabinogion J M Edwards Cyf 1]] #[[Mabinogion J M Edwards Cyf 2]] #[[Mary Jones y Gymraes fechan heb yr un Beibl]] #[[Mesur Addysg (Cymru) 2011]] #[[Mesur Diogelwch ar Gludiant i Ddysgwyr (Cymru) 2011]] #[[Mesur Gwneud Iawn am Gamweddau'r GIG (Cymru) 2008]] #[[Mesur Teithio gan Ddysgwyr (Cymru) 2008]] #[[O Law i Law]] #[[Oll synnwyr pen Kembero ygyd]] #[[Penillion Telyn Llyfrau'r Ford Gron]] #[[Plant Dic Sion Dafydd]] #[[Rhai o Gymry Lerpwl]] #[[Rhamant Bywyd Lloyd George]] #[[Rhan o waith mewn Cernyweg Canol (Add. Ch. 19491)]] #[[Rhodd Mam i'w Phlentyn]] #[[Rhyfeddodau'r Cread]] #[[Adolygiad o lyfr Sadie "Twilight Hours"]] #[[Seren Tan Gwmwl]] #[[Storïau Mawr y Byd]] #[[Straeon y Pentan]] #[[Sŵn y Gwynt Sy'n Chwythu]] #[[Tanchwa ddychrynllyd yn Nyffryn Rhondda, ger Pontypridd]] #[[Telynegion Maes a Môr]] #[[Tom Ellis Gwladgarwr a Gwleidydd]] #[[Traethawd ar Gaio a'i Hynafiaethau]] #[[Traethawd ar Hanes Plwyf Merthyr]] #[[Tro Trwy'r Gogledd]] #[[Tro i'r De]] #[[Tro yn Llydaw]] #[[Trwy India'r Gorllewin]] #[[Twm o'r Nant Cyf II (ab Owen)]] #[[William Jones (Nofel)]] #[[Y Cywyddwyr Llyfrau'r Ford Gron]] #[[Y Gelfyddyd Gwta]] #[[Y Siswrn]] #[[Yn y Wlad]] #[[Yny lhyvyr hwnn]] #[[Yr Hwiangerddi (O M Edwards)]] #[[Yr Hynod William Ellis, Maentwrog]] #[[Ysgolfeistriaid Mr Charles o'r Bala]] #[[Ysgrifau (Dewi Emrys)]] #[[Yr Eneth Ga'dd ei Gwrthod]] #[[Myfyrdod mewn mynwent|Myfyrdod mewn mynwent gan John Parry, Llaneilian]] #[[Dyrif etholiadol Ceredigion 1892]] #[[Canmlwyddiant Marwolaeth y Parch. John Wesley, M.A., Mawrth 3ydd, 1891]] #[[Er cof am Joseph Meredith, Adelaide Villa, Llandudno|Er cof am Joseph Meredith, Adelaide Villa, Llandudno D. S. Thomas (Glan Pair)]] #[[Deuddeg penill coffadwriaethol i'r diweddar Barch. John Hughes, Carneddau|Deuddeg penill coffadwriaethol i'r diweddar Barch. John Hughes, Carneddau gan Ellis Isfryn Williams]] #[[Hanes Brwydr Waterloo|Hanes Brwydr Waterloo gan Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Galar gan, er coffadwriaeth am y ddamwain yn ngwaith glo Landshipping Chwefror 14eg, 1844]] #[[Galargan ar ol y Mochyn Du]] #[[Baledi-Cwynfan y Morwr a Deio Bach]] #[[Marwnad er coffadwriaeth am y diweddar Barch John Elias]] #[[William Morgan, Pant, Dowlais (Trysorfa y Plant)]] #[[Hen Fibl Fawr fy Mam]] #[[Tanchwa ofnadwy yn Abersychan]] #[[Y Ffeiriau Hynotaf yn Ddeuddeg Sir Cymru]] #[[Henry Kirke White (Trysorfa y Plant Ebrill 1891)]] #[[Mynwy yng Nghymru (Cymru Cyf X Rhif 57)]] #[[Rhanau o'r Corff (Fanny Edwards)]] #[[Thomas Matthews, Cymru, Chwefror 1917]] #[[Huw Morus—Dadorchuddiad Ei Golofn Goffadwriaethol, Pont Y Meibion, Awst 26 1909]] #[[Owain Aran (erthyglau Cymru 1909)]] # [[Lewys Aran (Cymru Tachwedd 1918)]] #[[Owen R Lewis (Glan Cymerig) Perl y Plant 1910]] #[[John Puleston Jones (Trysorfa y Plant 1906)]] #[[Dafydd Jones o Gaio (Cymru 1898)|Dafydd Jones o Gaio (Cymru 1898) gan David Cunllo Davies]] #[[Fel y gwelais Arglwyddes Llanofer]] #[[Ioan Madog (Cymru 1896)]] #[[Llofruddiaeth Thomas Watkins gan Benjamin Jones, Aberdâr 1866]] # [[Ròseen-Dhu|Ròseen-Dhu gan William Sharp (Fiona Macleod) wedi'i gyfieithu gan Owen Griffith Owen (Alafon)]] #[[Son-days (Henry Vaughan)|Son-days gan Henry Vaughan wedi'i gyfieithu gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Can Coffadwriaethol Tanymarian|Can Coffadwriaethol Tanymarian gan John Henry Hughes (Ieuan o Leyn)]] #[[Morwynion Glan Meirionydd|Morwynion Glan Meirionydd gan Lewis Morris (Llewelyn Ddu o Fôn)]] #[[A Poison Tree gan William Blake|A Poison Tree gan William Blake wedi'i gyfieithu gan John Jenkins (Gwili)]] #[[Dewi Idris (Cymru 1899)|Dewi Idris (Cymru 1899) gan Carneddog]] {{Div col end}} ==Wedi eu cyhoeddi heb sgan== #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf II]] #[[Pascon Agan Arluth]] #[[Cyfieithiadau o gerddi i'r Gymraeg]] #[[Y Tri Brenin o Gwlen]] ==Wedi eu prawfddarllen heb eu cyhoeddi== {{Div col}} # [[Enwogion Ceredigion]] # [[Indecs:Gwilym a Benni Bach.djvu]] # [[Indecs:Hanes Mynachdai.pdf]] # [[Indecs:Ceinion Llenyddiaeth Cymreig Cyf I.djvu]] {{Div col end}} ==Rhannau wedi eu cyhoeddi== #[[Enwogion Sir Aberteifi]] 13/187 #[[Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion Cymru 1867-Cyf I]] 31/683 ==Angen eu prawfddarllen== {{Div col}} #[[Indecs:Album Aberhonddu.djvu]] #[[Indecs:Beirdd a Bardd-rin Cymru Fu.djvu]] #[[Indecs:Elfennau Beirniadaeth Lenorol.djvu]] #[[Indecs:John Jones (Ioan Eifion) Cymru 1896.djvu]] #[[Indecs:Dafydd ab Gwilym o Fuallt.djvu]] #[[Indecs:GemauDoethineb.djvu]] #[[Indecs:John Wesley, ei fywyd a'i llafur.djvu]] (angen ei ail lwytho) #[[Indecs:Caniadydd 1841.djvu]] #[[Indecs:Archaeologia Lleynensis.djvu]] #[[Indecs:Y Gestiana.djvu]] #[[Indecs:Blagur Awen Ben Bowen.djvu]] #[[Indecs:Bywgraffiad y Parch Thos Richard Abergwaen.djvu]] #[[Indecs:Camrau mewn grammadeg Cymreig (IA camraumewngramma00apiw).pdf]] #[[Indecs:Caneuon Mynyddog.djvu]] #[[Indecs:Caniadau Cymru.djvu]] #[[Indecs:Caniadau Hiraethog.djvu]] #[[Indecs:Caniadau John Morris-Jones.djvu]] #[[Indecs:Casgliad o ganeuon Cymru.pdf]] #[[Indecs:Ceinion Emrys.djvu]] #[[Indecs:Ceinion Llenyddiaeth Cymreig Cyf I.djvu]] #[[Indecs:Clasuron Rhyddiaith Cymru.djvu]] #[[Indecs:Yr Ysgol Farddol.djvu]] #[[Indecs:Ysten Sioned.pdf]] #[[Indecs:Ystoriau Siluria.djvu]] #[[Indecs:Ystorya de Carolo Magno o Lyfr Coch Hergest.djvu]] #[[Indecs:Ystyron Enwau ym Mhlwyfi Towyn, Llangelynin, Llanegryn etc.pdf]] #[[Indecs:Cofiant a Gweithiau Ieuan Gwynedd.djvu]] #[[Indecs:Cofiant a gweithiau Risiart Ddu o Wynedd.djvu]] #[[Indecs:Cofiant a Phregethau Robert Roberts, Clynnog.djvu]] #[[Indecs:Cofiant Ann Griffiths gynt o Dolwar Fechan.pdf]] #[[Indecs:Cofiant David Davies, Bermo.pdf]] #[[Indecs:Cofiant James Davies Radnor O.djvu]] #[[Indecs:Cofiant Thomas Gee.djvu]] #[[Indecs:Cofiant y Parch David Adams (Hawen).djvu]] #[[Indecs:Cofiant y Parchedig John Jones Talsarn.djvu]] #[[Indecs:Cofiant y Parchedig William Evans, Tonyrefail.djvu]] #[[Indecs:Cwm Glo.djvu]] #[[Indecs:Cyfystyron y gymraeg - sef y casgliad buddugol yn Eisteddfod Genhedlaethol Gwrecsam, 1888 (IA cyfystyronygymra00jone).pdf]] #[[Indecs:Cymru Owen Jones Cyf I.pdf]] #[[Indecs:Cymru Owen Jones Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Dafydd Dafis sef Hunangofiant Ymgeisydd Seneddol.djvu]] #[[Indecs:Diliau Meirion Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Diwygwyr Cymru.djvu]] #[[Indecs:Dr W Owen Pughe.pdf]] #[[Indecs:Drych y Prif Oesoedd 1884.djvu]] #[[Indecs:Drych y Prif Oesoedd 1902.djvu]] #[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]] #[[Indecs:Emrys (Cyfres y Fil).pdf]] #[[Indecs:Emynau a'u Hawduriaid.djvu]] #[[Indecs:Enwogion y Ffydd Cyf I.pdf]] #[[Indecs:Enwogion y Ffydd Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Er mwyn Iesu - pregethau, &c t (IA ermwyniesupreget00jone).pdf]] #[[Indecs:Erthyglau, Pregethau a Chaniadau.djvu]] #[[Indecs:Ffrwythau Dethol.djvu]] #[[Indecs:Ffynnonloyw.djvu]] #[[Indecs:Geiriadur bywgraffyddol o enwogion cymru 1867-Cyf I.djvu]] #[[Indecs:Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion cymru Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Geiriadur Cymraeg a Saesneg Byr, Cyfres y Fil.pdf]] #[[Indecs:Geiriadur ysgrythyrol- yn cynnwys hanesiaeth, duwinyddiaeth, athroniaeth ... (IA geiriadurysgryt03chargoog).pdf]] #[[Indecs:Geirlyfr bywgraffiadol o enwogion Cymru 1870.pdf]] #[[Indecs:Geraint ac Enid a Chaniadau Eraill.djvu]] #[[Indecs:Gwaith barddonol Islwyn - 1832-1878 (IA gwaithbarddonoli00islw).pdf]] #[[Indecs:Gwaith Caledfryn.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Glan y Gors.djvu]] #[[Indecs:Gwaith Lewis Glyn Cothi.djvu]] #[[Indecs:Gwaith William Ambrose (Emrys).djvu]] #[[Indecs:Gweithiau Barddonol a Rhyddieithol Ieuan Gwynedd.djvu]] #[[Indecs:Gweithiau William Pant-y-Celyn, cyfrol 1 (IA pantycelyn gweithiau1).pdf]] #[[Indecs:Gweithiau William Pant-y-Celyn, cyfrol 2 (IA pantycelyn gweithiau2).pdf]] #[[Indecs:Gwersi Mewn Llysieueg.djvu]] #[[Indecs:Gwreichion y Diwygiadau.djvu]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 01.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 02.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 03.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 04.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 05.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 06.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 07.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 08.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 09.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 10.pdf]] #[[Indecs:Hanes Annibyniaeth ym Mhlwyf Ffestiniog.pdf]] #[[Indecs:Hanes Cymru America.djvu]] #[[Indecs:Hanes eglwysi annibynol Cymru Cyf 2.pdf]] #[[Indecs:Hanes eglwysi annibynol Cymru Cyf 3.pdf]] #[[Indecs:Hanes eglwysi annibynol Cymru Cyf 4.pdf]] #[[Indecs:Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf V.djvu]] #[[Indecs:Hanes Llenyddiaeth Gymreig o 1320 hyd 1650.pdf]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Bangor.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Bethesda.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Dinorwig.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Dyffryn Clwyd-Dosbarth Rhuthin.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf III.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Liverpool Cyf I.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Liverpool Cyf II.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Sir Fflint.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Sir Gaerfyrddin.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth yn Nosbarth Trefffynon 1750-1910.djvu]] #[[Indecs:Hanes Morganwg (Dafydd Morganwg).djvu]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Ffestiniog.djvu]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Llandyssul.djvu]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Llanegryn.pdf]] #[[Indecs:Helyntion Bywyd Hen Deiliwr.djvu]] #[[Indecs:Howel Harris yn Llundain.djvu]] #[[Indecs:Hunangofiant Rhys Lewis, Gweinidog Bethel.pdf]] #[[Indecs:Hynafiaethau Llandegai a Llanllechid.pdf]] #[[Indecs:Iolo Morganwg (Cadrawd).pdf]] #[[Indecs:Llenyddiaeth y Cymry - llawlyfr i efrydwyr.djvu]] #[[Indecs:Llinell neu Ddwy.djvu]] #[[Indecs:Llwyn Hudol.pdf]] #[[Indecs:Llyfr emynau (IA llyfrem00jone).pdf]] #[[Indecs:Llyfr Emynau MC a MW 1930.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Gloywi Cymraeg.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Pawb ar Bob-peth.pdf]] #[[Indecs:Llyfr y Tri Aderyn.pdf]] #[[Indecs:Llynnoedd Llonydd.djvu]] #[[Indecs:Manion.djvu]] #[[Indecs:Megys Trwy Dan.djvu]] #[[Indecs:Mesur y Gymraeg (Cymru) 2011.pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth Cymru Cyfrol II.djvu]] #[[Indecs:Methodistiaeth Cymru Cyfrol III.djvu]] #[[Indecs:Methodistiaeth Dwyrain Meirionydd.pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth Môn.pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth yn Nosbarth Colwyn Bay.djvu]] #[[Indecs:O'r Bala i Geneva.djvu]] #[[Indecs:Odl a Chynghanedd.djvu]] #[[Indecs:Orgraff yr Iaith Gymraeg (adroddiad 1928).djvu]] #[[Indecs:Oriau'r Hwyr.pdf]] #[[Indecs:Penillion ystyriol rhagorol yn dangos nad oes ag na fy ag na fydd dim waeth na phechod, pob meddwl, gair a gweithred croes i ewyllys Duw a elwir yn bechod (IA wg35-1-172).pdf]] #[[Indecs:Pigion Englynion Fy Ngwlad Casgliad 1.djvu]] #[[Indecs:Pigion Englynion Fy Ngwlad Casgliad 2.djvu]] #[[Indecs:Plant y Goedwig.djvu]] #[[Indecs:Plant y Goedwig.pdf]] #[[Indecs:Prif Emynwyr Cymru.pdf]] #[[Indecs:Prydnawngwaith y Cymry.djvu]] #[[Indecs:Red Book of Hergest - Jesus College MS 111.djvu]] #[[Indecs:Robert Owen Apostol Llafur Cyf 1.djvu]] #[[Indecs:Robert Owen, Apostol Llafur, Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Saith o Farwnadau.pdf]] #[[Indecs:Tair o gerddi newyddion - Yn gyntaf, Cerdd yn erbyn tyngu a chablu enw Duw, ar Crimson velvet, neu Gwynfan Brydain (IA wg35-1-179g).pdf]] #[[Indecs:Taith y pererin darluniadol.pdf]] #[[Indecs:Tecel gan Gabriel Parry, cyhoeddwyd yn 1854.pdf]] #[[Indecs:Tecel gan Gabriel Parry.pdf]] #[[Indecs:Teithiau yng Nghymru Pennant.pdf]] #[[Indecs:Testament Newydd (1894).djvu]] #[[Indecs:Testament Newydd ein Harglwydd a'n Hiachawdwr Iesu Grist.djvu]] #[[Indecs:Traethodau ac Areithiau R J Derfel.pdf]] #[[Indecs:Trystan ac Esyllt.djvu]] #[[Indecs:Twm o'r Nant Cyf I.pdf]] #[[Indecs:Wil Brydydd y Coed.pdf]] #[[Indecs:Y Beibl (Argraffiad Caergrawnt 1891).djvu]] #[[Indecs:Y Bibl Cyssegr-Lan (BFBS 1861).pdf]] #[[Indecs:Y Bywgraffydd Wesleyaidd.djvu]] #[[Indecs:Y Digrifwr Cymraeg.djvu]] #[[Indecs:Y Mabinogion Cymreig-sef, Chwedlau rhamantus yr hen Gymry.pdf]] #[[Indecs:Y Monwyson.djvu]] #[[Indecs:Y Pigion.djvu]] #[[Indecs:Y tadau methodistaidd Cyf II.djvu]] #[[Indecs:Y trydydd cynyg Mynyddog.djvu]] #[[Indecs:Yr ail Gynnyg, Mynyddog.djvu]] #[[Indecs:Yr athrawes o ddifrif.pdf]] #[[Indecs:Yr Efengyl yn ol Ioan XI-XXI (Esboniad 1931).djvu]] #[[Indecs:Yr Iaith Gymraeg 1785 1885 1985.djvu]] #[[Indecs:A pocket dictionary, Welsh-English.djvu]] #[[Indecs:Aleluia - neu, lyfr o hymnau (IA aleluianh00will).pdf]] #[[Indecs:Argraphiad newydd o eiriadur beiblaidd (IA argraphiadnewydd00browuoft).pdf]] {{Div col end}} ==Angen testun cyfansawdd== {{Div col}} #[[Gwaith Ann Griffiths]] #[[Gwaith Dewi Wnion]] #[[Gwaith John Davies]] #[[Gwaith John Hughes]] #[[Gwaith S.R.]] #[[Gwaith Thomas Griffiths]] #[[Hanes bywyd Thomas Edwards bardd gynt o'r Nant]] #[[Hanes Bywyd Thomas Williams, Capelulo]] #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf II]] #[[Hanes llenyddiaeth ac enwogion Llanllechid a Llandegai]] #[[Hen Gymeriadau Dolgellau]] #[[Oll synnwyr pen Kembero ygyd]] #[[Penillion Telyn Llyfrau'r Ford Gron]] #[[Rhodd Mam i'w Phlentyn]] {{Div col end}} <br> ==Wedi sganio efo peiriant Wiki UK== ■ Wedi cyhoeddi ▲ Rhannau wedi eu cyhoeddi ●Problemau cyhoeddi {{Div col}} #[[Indecs:Blagur y Gwanwyn a Chaneuon Ereill.djvu]] #[[Indecs:Goronwy ar Grwydr 1, Italia Dlos.djvu]]■ #[[Indecs:Hunangofiant Tomi.djvu]]■ #[[Indecs:Beirdd a Bardd-rin Cymru Fu.djvu]] #[[Indecs:Hanes Gwareiddiad.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Bywyd Dic Aberdaron Twm o'r Nant.djvu]]■ #[[Indecs:Am dro i Fadagascar.djvu]]■ #[[Indecs:Elfennau Beirniadaeth Lenorol.djvu]] #[[Indecs:Caniadau Gwili.djvu]]■ #[[Indecs:Caniadau (T. Gwynn Jones).djvu]]■ #[[Indecs:Yng Ngwres y Dydd.djvu]]■ #[[Indecs:Y Fainc Sglodion.djvu]]■ #[[Indecs:Cathlau Bore a Nawn.djvu]]■ #[[Indecs:Derwyn neu Pob Pant a Gyfodir (Nofel).djvu]]■ #[[Indecs:Ceinion Llenyddiaeth Cymreig Llyfr 2.djvu]] #[[Indecs:Anturiaethau Robinson Crusoe.djvu]]■ #[[Indecs:Nansi'r Dditectif.djvu]]■ #[[Indecs:Nedw (llyfr).djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Porthmadog ei Chrefydd a'i henwogion.djvu]]■ #[[Indecs:Teulu Bach Nantoer.djvu]]■ #[[Indecs:Orgraff yr Iaith Gymraeg (adroddiad 1928).djvu]] #[[Indecs:Ceiriog a Mynyddog.djvu]]■ #[[Indecs:Bro fy Mebyd a Chaniadau Eraill.djvu]]■ #[[Indecs:Branwen Ferch Llyr (Tegla).djvu]]■ #[[Indecs:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu]]■ #[[Indecs:Oriau Gydag Enwogion.djvu]]■ #[[Indecs:Prif Feirdd Eifionydd.djvu]]■ #[[Indecs:Y Lleian Lwyd.pdf]]■ #[[Indecs:Storïau o Hanes Cymru cyf I.djvu]]■ #[[Indecs:Meini Gwagedd.djvu]]■ #[[Indecs:Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf I.pdf]]■ #[[Indecs:Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf II.djvu]]■ #[[Indecs:Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf I.djvu]]■ #[[Indecs:Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf II.djvu]]■ #[[Indecs:Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf III.djvu]]■ #[[Indecs:Blodau Drain Duon.djvu]]■ #[[Indecs:Bugail y Bryn.djvu]]■ #[[Indecs:Gwilym a Benni Bach.djvu]] #[[Indecs:Y Wen Fro.djvu]]■ #[[Indecs:Ffynnonloyw.djvu]]● #[[Indecs:Breuddwydion Myfanwy.djvu]]■ #[[Indecs:Beryl.djvu]]■ #[[Indecs:Fy Mhererindod Ysbrydol.djvu]]■ #[[Indecs:Patrymau Gwlad.djvu]]■ #[[Indecs:Pererindod Heddwch.djvu]]■ #[[Indecs:Profiadau Pellach 01.djvu]]■ #[[Indecs:Tan yr Enfys.djvu]]■ #[[Indecs:Ysgrifau Puleston.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant y Parch David Adams (Hawen).djvu]] #[[Indecs:Ceinion Llenyddiaeth Cymreig Cyf I.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant Watcyn Wyn.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant D Emlyn Evans.djvu]]■ #[[Indecs:Humphrey Jones a Diwygiad 1859.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant Dr. Joseph Parry Mus. Doc. (1841-1903).djvu]]■ #[[Indecs:Gwreichion y Diwygiadau.djvu]] #[[Indecs:Erthyglau, Pregethau a Chaniadau.djvu]] #[[Indecs:Ysgrifau (John Breese Davies).djvu]]■ #[[Indecs:Gwrid y Machlyd.djvu]]■ #[[Indecs:Cyfrol Goffa Richard Bennett.djvu]]■ #[[Ysgrifau (Dewi Emrys)]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf]]■ #[[Indecs:Robert Owen, Apostol Llafur, Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig.pdf]]■ #[[Indecs:Yn y Wlad.pdf]]■ #[[Indecs:Hanes Plwyf Llanegryn.pdf]] #[[Indecs:Hanes Mynachdai.pdf]] #[[Indecs:Cerddi Hanes.pdf]]■ #[[Indecs:Beirdd y Bala.pdf]]■ #[[Indecs:Noson o Farug.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Joshua Thomas.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Del (OME).pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Dewi Wyn.djvu]]■ #[[Indecs:Brethyn Cartref.pdf]]■ #[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth Dwyrain Meirionydd.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Gwilym Marles.pdf]]■ #[[Indecs:Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil).pdf]]■ #[[Indecs:O Law i Law.pdf]]■ #[[Indecs:Cwm Eithin.djvu]]■ #[[Indecs:Gwaith Huw Morus.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Iolo Goch.djvu]]■ #[[Indecs:Ceris y Pwll.pdf]]■ #[[Indecs:Yr Ogof.pdf]]■ #[[Indecs:Penillion Telyn.pdf]]■ #[[Indecs:Llyfr Owen.pdf]]■ #[[Indecs:Seren Tan Gwmwl.djvu]]■ #[[Indecs:Llyfr Haf.pdf]]■ #[[Indecs:Tro Trwy'r Wig.pdf]]■ #[[Indecs:Tro i'r De.pdf]]■ #[[Indecs:Yr Hwiangerddi (O M Edwards).pdf]]■ #[[Indecs:Y Gelfyddyd Gwta.pdf]]■ #[[Indecs:Rhyfeddodau'r Cread.pdf]]■ #[[Indecs:Ar y Groesffordd.pdf]]■ #[[Indecs:Tom Ellis Gwladgarwr a Gwleidydd.pdf]]■ #[[Indecs:Wat Emwnt.pdf]]‎■ #[[Indecs:Ystoriau Siluria..pdf]]‎ #[[Indecs:Daffr Owen.pdf]]■ #[[Indecs:Y Geilwad Bach.pdf]]■ #[[Indecs:Lewsyn yr Heliwr 01.pdf]]‎■ #[[Indecs:Cofiant David Davies, Bermo.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Sion Cent.pdf]]■ #[[Indecs:Rhobat Wyn.pdf]]■ #[[Indecs:Prif Emynwyr Cymru.pdf]] #[[Indecs:Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785).pdf]]■ #[[Indecs:Iolo Morganwg (Cadrawd).pdf]] #[[Indecs:Diwrnod yn Nolgellau.pdf]]■ #[[Indecs:Hanes Annibyniaeth ym Mhlwyf Ffestiniog.pdf]]●(angen ei ail sganio) #[[Indecs:Dechreuad a Chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Abergele, Pensarn etc.pdf]]■ #[[Indecs:Emrys (Cyfres y Fil).pdf]] #[[Indecs:Cerrig y Rhyd.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith yr Hen Ficer.pdf]]■ #[[Indecs:Capelulo (Elfyn).pdf]]■ #[[Indecs:Dr W Owen Pughe.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Owen Gruffydd o Lanystumdwy.djvu]] #Gwaith Owen Gruffydd, Llanystumdwy.pdf #[[Indecs:Gwaith Hugh Jones, Maesglasau.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Goronwy Owen Cyf II.djvu]]■ #[[Indecs:Gwaith Edward Richard.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Ieuan Brydydd Hir.pdf]]■ #[[Indecs:Y Cychwyn.djvu]]■ #[[Indecs:Llyfr Emynau MC a MW 1930.pdf]]● #[[Indecs:Tro Trwy'r Gogledd.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Robert Owen (Bardd y Môr).pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Glan y Gors.djvu]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Ffestiniog.djvu]] #[[Indecs:Beirdd y Berwyn 1700-1750.djvu]]■ #[[Indecs:Robert Owen Apostol Llafur Cyf 1.djvu]] #[[Indecs:Gwaith Edward Morus.djvu]] #[[Indecs:Brut y Tywysogion Cyfres y Fil.djvu]]■ #[[Indecs:Ap-Vychan-CyK.djvu]]■ #[[Indecs:Cyfrinach y Dwyrain.djvu]]■ #[[Indecs:Ysgolfeistriaid Mr Charles o'r Bala.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Caernarvon.djvu]]■ #[[Indecs:Gwaith Goronwy Owen Cyf I.djvu]]■ #[[Indecs:Drych y Prif Oesoedd Ab Owen.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaid Arfon-Waenfawr.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Clynnog.djvu]]■ #[[Indecs:Trwy India'r Gorllewin.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf III.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf II.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Bethesda.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Dinorwig.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Bangor.djvu]] #[[Indecs:Methodistiaeth yn Nosbarth Colwyn Bay.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Liverpool Cyf I.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Liverpool Cyf II.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Sir Gaerfyrddin.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Dyffryn Clwyd-Dosbarth Rhuthin.djvu]] #[[Indecs:Brithgofion.djvu]]■ #[[Indecs:Profedigaethau Enoc Huws (Addasiad 1939).djvu]]■ #[[Indecs:Yr Hynod William Ellis Maentwrog.djvu]]■ #[[Indecs:Ifor Owen.djvu]]■ #[[Indecs:Syr Owen M Edwards Detholiad o'i Ysgrifau.djvu]]■ #[[Indecs:Storïau Mawr y Byd.djvu]]■ #[[Indecs:Geraint ac Enid a Chaniadau Eraill.djvu]] #[[Indecs:Sŵn y Gwynt Sy'n Chwythu.pdf]]■ #[[Indecs:Cwm Glo.djvu]] #[[Indecs:Llwyn Hudol.pdf]] #[[Indecs:Cofiant Cadwaladr Jones, Dolgellau.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Sir Fflint.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth yn Nosbarth Trefffynon 1750-1910.djvu]] #[[Indecs:Chwalfa.djvu]]■ #[[Indecs:Barddoniaeth Goronwy Owen (gol Llyfrbryf).djvu]]■ #[[Indecs:I'r Aifft ac yn Ol.djvu]]■ #[[Indecs:Cerddoriaeth yng Nghymru (Cyfres Pobun).djvu]]■ #[[Indecs:Howel Harris yn Llundain.djvu]] #[[Indecs:Ymadawiad Arthur a Chaniadau Eraill.djvu]]■ #[[Indecs:Gwlad y Gan a Chaniadau Eraill.djvu]]■ #[[Indecs:Manion.djvu]] #[[Indecs:Astudiaethau T Gwynn Jones.djvu]]■ #[[Indecs:Dyddgwaith.djvu]]■ #[[Indecs:Cymeriadau T. Gwynn Jones.djvu]]■ #[[Indecs:Y Trefedigaethau.djvu]]■ #[[Indecs:Caniadau Cymru.djvu]] #[[Indecs:Odl a Chynghanedd.djvu]] #[[Indecs:Cerddi'r Bwthyn.djvu]]■ #[[Indecs:Emynau a'u Hawduriaid.djvu]] #[[Indecs:Bugail Geirf Lorraine.djvu]]■ #[[Indecs:David Williams y Piwritan.djvu]]■ #[[Indecs:Telynegion (Silyn).djvu]]■ #[[Indecs:Ffrwythau Dethol.djvu]] #[[Indecs:Trystan ac Esyllt.djvu]] #[[Indecs:Gwersi Mewn Llysieueg.djvu]] #[[Indecs:Y Cwm Unig a Chaniadau Eraill.djvu]]■ #[[Indecs:Siôn Gymro.djvu]]■ #[[Indecs:Rhamant Bywyd Lloyd George.djvu]]■ #[[Llio Plas y Nos|Llio Plas y Nos gan R Silyn Roberts]]■ #[[Indecs:Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol II.djvu]]■ #[[Indecs:Caniadau'r Allt.djvu]]■ #[[Indecs:Dafydd Dafis sef Hunangofiant Ymgeisydd Seneddol.djvu]] #[[Indecs:Diwygwyr Cymru.djvu]] #[[Indecs:Gwaith William Ambrose (Emrys).djvu]] #[[Indecs:Blagur Awen Ben Bowen.djvu]] #[[Indecs:Ceinion Emrys.djvu]] #[[Indecs:Cadeiriau Enwog.djvu]]■ #[[Indecs:Catia Cwta.djvu|Catiau Cwta]]■ #[[Indecs:Yr Awen Barod.djvu]]■ #[[Indecs:Yr Efengyl yn ol Ioan XI-XXI (Esboniad 1931).djvu]] #[[Indecs:Bywyd Ieuan Gwynedd Ganddo Ef Ei Hun.djvu]]■ #[[Indecs:Chydig ar Gof a Chadw.djvu]]■ #[[Indecs:Roosevelt.djvu]] #[[Indecs:Llinell neu Ddwy.djvu]]■ #[[Indecs:Telyn Bywyd.djvu]]■ #[[Indecs:Oriau yn y Wlad.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant Hwfa Môn.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes eglwysi annibynol Cymru Cyf 1.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf V.djvu]] #[[Indecs:Yr Hen Lwybrau.djvu]]■ #[[Indecs:Y Pennaf Peth.djvu]]■ #[[Indecs:Atgofion am Dalysarn.djvu]]■ #[[Indecs:Dan Gwmwl (Awena Rhun).djvu]]■ #[[Indecs:Salm i Famon a Marwnad Grey.djvu]]■ {{Div col end}} ===Saesneg=== #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_The_Great_European_War_Vol_1.pdf The History of The Great European War Vol 1] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_II.pdf The History of The Great European War Vol II] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_III.pdf The History of The Great European War Vol III] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_IV.djvu/Index:The History of the Great European War Vol IV.djvu] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:Kalendars_of_Gwynedd.pdf Kalendars of Gwynedd] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:Speeches_and_addresses_by_the_late_Thomas_E_Ellis_M_P.pdf Speeches and addresses by the late Thomas E. Ellis M.P. ] rnpu924uppy2c8nuh0cj2swgansotwd 104 17671 138159 137340 2025-06-02T16:45:06Z AlwynapHuw 1710 138159 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{canoli|{{Mawr|RHAGAIR.}}}} Dyn hynod iawn ar lawer ystyr oedd Mr. Francis Crawshay. Ond yr oedd yn Feistr Gwaith a drigai yn agos iawn at ei weithwyr. Ac am hynny, a'r ddynoliaeth fawr a'i nodweddai ar bob rhyw bryd, cerid ef gan bawb a edmygai onestrwydd, uniondeb, a thrugaredd. Bu i'r Awdur fantais fawr ynglyn â'i hanes, oblegid un o'i "ffeiners" am chwarter canrif oedd fy nhad, a'i ''housekeeper'' am flynyddoedd na wn eu nifer oedd "Pegi Ty Mawr," chwaer i'm tad, a'm modryb innau. Dewiswyd y mwyafrif o gymeriadau Cymraeg y llyfr o blith personau a fucheddai mewn gwirionedd; a digwyddiadau hysbys ydyw'r hanes am helyntion y Ffwrnesi a'r Offis yn nechreu'r ystori, ynghyd a helynt yr Eureka tua'i diwedd. {{Right|LEWIS DAVIES.}} Y Cymer, :Tachwedd, 1929. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 0iuz77brrvcscsv2kvpq5z1e1v56ndj 104 17673 138160 34129 2025-06-02T16:47:28Z AlwynapHuw 1710 138160 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{canoli|{{M-mawr|"Y GEILWAD BACH."}}}} {{canoli|{{mawr|PENNOD I.<br>AWR Y "CASTO."}}}} NOSON oer, dywyll, yn Nhachwedd oedd hi, y glaw mân a fu'n disgyn gydol dydd wedi peidio, a'r niwl tew wedi cymryd ei le, gan gau y tywyllwch yn gynt am y pentre nag a fuasai heb ei len laith. Y pentre hwnnw oedd y Waun Hir, ar y ffin rhwng Brycheiniog a Morgannwg, lle bu llawer meistr anturus gynt yn ceisio ennill ffortun iddo'i hun trwy gloddio'r haearn a "frigai" yn y mynyddoedd oddiamgylch, a'i ddwyn i lawr i làn Cynon i'w doddi yno. Llosgasid eisoes fforest fawr Llwydcoed gan y tadau er gwneuthur golosg yn aberth i'r ffwrnesi mawr a fynnai beunydd yr ymborth hwnnw i'w cylla tân. A phan lwyddodd Anthony Bacon, y meistr mawr o Gyfarthfa, i wneuthur i ffwrdd â'r golosg, oblegid profi ohono fod y glo a enillai ef yn lefel fach Craig y Llyn yn troi y mŵn i well "haearn tawdd" nag a wnaethai'r coed, ef a fu'n gymwynaswr mawr i Ddeheudir Cymru, ac yn enwedig i'r Waun Hir, a ddibynnai bron yn gyfangwbl ar ei bedair ffwrnes ef. Wedi i Bacon farw, bu i'r Waun amryw feistri eraill, a arhosodd yn yr hen le yn ol mesur yr arian a enillasant neu a gollasant. Ond yn 1819 wele deulu'r Crosha yn dyfod i'r llannerch, a hwy am ddeugain mlynedd oedd frenhinoedd y lle. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> iezzrr9a8lhht07628po424e68jfi1k 104 17674 138161 34130 2025-06-02T16:49:08Z AlwynapHuw 1710 138161 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Ond brenhinoedd mewn gwirionedd oeddynt, sef rhai a oedd mor selog ym mudd eu deiliaid ag a oeddynt chwannog i chwyddo eu cyfoeth eu hunain. A phwy oedd y deiliaid hynny? Welwch chwi hwynt?-ffeiners a gofiaid, ''rollermen'', ''pydlers'' a ''forgemen'' wrth y ffwrnesi, mwnwyr a glowyr rhwng Craig y Llyn a Bwllfa Dâr, calchwyr ym Mhenderyn, gwŷr y ''patches'' ar y Rhigos, heblaw gwragedd a phlant, rhai cannoedd ohonynt ar y Waun a'r pentrefi o gylch, a'r cwbl yn derbyn eu bara a chaws oddiwrth y tunelli haearn a fyddid yn eu "casto" yn y tywod rhwng y ffwrnesi a'r afon. "Cestid"—hynny yw, agorid y ffwrnesi i'r haearn tawdd lifo allan ddwywaith yn y dydd, sef am ddeg y bore a deg yr hwyr, ac nid oedd yr haul ei hun yn fwy prydlon ei ddyfod nag "awr y casto" wrth yr afon. Yn wir, gelwai rhai o'r hen frodorion a wyddai ryw beth am eu Beibl, y ddau amser "casto" hyn yn "gwmwl niwl" a "cholofn dân," oblegid pan frethid clai y dorau isaf â'r ffyn haearn hir, rhuthrai'r metel tawdd allan yn ffrydiau tân, gan oleuo'r holl ardal rhwng daear a nen. Ni raid wrth gannwyll i fynd i'w wely ar neb o'r ardalwyr yr awr honno, oblegid goleuid pob ffenestr ar y Waun gan y goelcerth o flaen y ffwrnesi. Ac o weld cymylau nef yn rhudd rhyngddo ag Aberdar, gwybu'r gwladwr ar ucheldiroedd Brycheiniog am awr y gollyngiad yr un modd. O holl aelodau teulu'r Crosha, yr hynotaf ar lawer ystyr oedd Fransis, a elwid gan amlaf yn "Mr. Ffrank" neu "Sgweier Ffrank." Credai ef mewn byw yn agos at ei weithwyr, nid yn unig o ran man a lle, ond o wybod am eu trafferthion a'u llawenydd hefyd. Nid oedd ddim a allasai eu dolurio neu eu llwyddo hwy nag a oedd yntau'n gyfrannog ohono yr un modd. A phan<noinclude><references/></noinclude> nhgd3winjr6resg3tfp3kpnexh29toq 138162 138161 2025-06-02T16:49:27Z AlwynapHuw 1710 138162 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Ond brenhinoedd mewn gwirionedd oeddynt, sef rhai a oedd mor selog ym mudd eu deiliaid ag a oeddynt chwannog i chwyddo eu cyfoeth eu hunain. A phwy oedd y deiliaid hynny? Welwch chwi hwynt?—ffeiners a gofiaid, ''rollermen'', ''pydlers'' a ''forgemen'' wrth y ffwrnesi, mwnwyr a glowyr rhwng Craig y Llyn a Bwllfa Dâr, calchwyr ym Mhenderyn, gwŷr y ''patches'' ar y Rhigos, heblaw gwragedd a phlant, rhai cannoedd ohonynt ar y Waun a'r pentrefi o gylch, a'r cwbl yn derbyn eu bara a chaws oddiwrth y tunelli haearn a fyddid yn eu "casto" yn y tywod rhwng y ffwrnesi a'r afon. "Cestid"—hynny yw, agorid y ffwrnesi i'r haearn tawdd lifo allan ddwywaith yn y dydd, sef am ddeg y bore a deg yr hwyr, ac nid oedd yr haul ei hun yn fwy prydlon ei ddyfod nag "awr y casto" wrth yr afon. Yn wir, gelwai rhai o'r hen frodorion a wyddai ryw beth am eu Beibl, y ddau amser "casto" hyn yn "gwmwl niwl" a "cholofn dân," oblegid pan frethid clai y dorau isaf â'r ffyn haearn hir, rhuthrai'r metel tawdd allan yn ffrydiau tân, gan oleuo'r holl ardal rhwng daear a nen. Ni raid wrth gannwyll i fynd i'w wely ar neb o'r ardalwyr yr awr honno, oblegid goleuid pob ffenestr ar y Waun gan y goelcerth o flaen y ffwrnesi. Ac o weld cymylau nef yn rhudd rhyngddo ag Aberdar, gwybu'r gwladwr ar ucheldiroedd Brycheiniog am awr y gollyngiad yr un modd. O holl aelodau teulu'r Crosha, yr hynotaf ar lawer ystyr oedd Fransis, a elwid gan amlaf yn "Mr. Ffrank" neu "Sgweier Ffrank." Credai ef mewn byw yn agos at ei weithwyr, nid yn unig o ran man a lle, ond o wybod am eu trafferthion a'u llawenydd hefyd. Nid oedd ddim a allasai eu dolurio neu eu llwyddo hwy nag a oedd yntau'n gyfrannog ohono yr un modd. A phan<noinclude><references/></noinclude> 803hrpq1adimg2wewvtgcs1fks626es 104 17675 138163 34131 2025-06-02T16:50:46Z AlwynapHuw 1710 138163 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ddaethai'r pla neu'r haint heibio i'r ardal, fel a ddigwyddasai fwy nag unwaith, gan beri i bawb a allai fyned ymaith i symud oddiyno, nid oedd neb dewrach yn gweini, cysuro, ac estyn cymorth na phreswylydd y Tŷ Mawr—y meistr a wrthodai adael ei bobl yn eu trueni. Mewn gair, gŵr o'r ddynoliaeth oreu oedd Sgweier Ffrank, yn curo cefn pobun a oedd onest ac wyneb-agored, ac yn cashau pob camwri a ffug. O'i addysg foreol siaradai ef Saesneg rhagorol, ac ni bu ef hir mewn gofal o Waith Harn y Waun nag y dysgodd ef Gymraeg hefyd, oblegid nid yn unig yr oedd naw o bob deg o'i weithwyr yn Gymry uniaith, ond brodorion o'r ardal oedd pob swyddog wrth y ffwrnesi, a phob morwyn gyflog yn ei annedd, y Tŷ Mawr, yr un modd. Ar y noson niwlog yn Nhachwedd, 1841, y soniasom eisoes am dani, aethai Mr. Ffrank i fyny i'r pentre, ac yr oedd ar fedr dychwelyd cyn "casto," ac yn cerdded yr heol dywyll a arweiniai i lawr heibio i Bistyll Penhow gyferbyn a'r gwaith, pan wasgarodd y fflam gyntaf ei phelydrau dros yr holl fro. "Da iawn, Gwilym !" ebe'r meistr wrtho ei hunan, "ond munud o flaen dy amser heno. Gwell munud yn gynt nag yn ddiweddar, serch hynny." "Hylo! pwy sy 'na?" ebe fe o glywed sŵn troed yng nghysgod y berth. "Y fi, syr," ebe rhywun gwan mewn ateb, gan ddyfod allan i oleu'r "casto" yr un pryd. "Ie, y fi, wrth gwrs. Fe all pawb w'eyd hynny. Ond pwy yw 'y fi'? A pha fusnes sy gan grwt o d'oed di fod mâs yma yr amser hyn o'r nos?" Hyn a ddywedodd ef yn llym, gan feddwl mai â llerciwr ifanc y siaradai. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> qso7vvifypaeiu5hgjhidbvclxg55c1 104 17676 138164 126503 2025-06-02T16:52:01Z AlwynapHuw 1710 138164 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Morgan Shôn yw f'enw, syr, a mynd wy' i 'weyd wrth Gwilym y Ffwrnes fod ei blentyn bach yn wa'th." "O, 'rwy'n gweld. Beth sydd ar y plentyn ?" "Does neb yn gwpod, syr, ond mae e'n glawd iawn, ta beth." "Gwell iti fynd ar unwaith felny, os nad oes ofan arnot ti." "Ofan, syr! Dim shwd beth. 'Rwy' i mâs bob amser o'r nos." "Beth wyt ti felly? Cwnstab?" "Nage, syr." ''(Hyn gan chwerthin)''. "Gelwad, ac yn ennill coron bob wthnos " "Syndod! Beth wnei di â'r holl arian hynny?" "Wel, syr, gan'ch bod yn gofyn, rhoi nhw i mam. 'Dyw hitha' ddim yn hanner da 'i hunan. Ond rhaid i fi fynd, syr." "Dyna'r ffordd, boy bach. At y fusnes mewn llaw o flaen dim. Dyma rwpath i ti a dy fam. A gwêd wrth Gwilym am ddod ata' i o dan y cloc gynted ag y gall e'." "Diolch i chi, syr, fe wna." Rhedodd y llanc dros y bont at y ffwrnes, a thybiai na bu erioed swllt gwynnach na'r un a welai ef yn disgleirio ar gledr ei law yng ngoleu'r "casto" y noson honno. A chyn myned i'w gwelyau, yr oedd o leiaf ddau deulu ar y Waun yn diolch i Dduw am Mr. Ffrank, ac yn wynebu'r dyfodol yn ddewrach oherwydd cymeradwyaeth dyn da. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> c4stlnr2f11n2gg1zimqvtqaq2jaaae 104 17695 138165 51498 2025-06-02T16:53:35Z AlwynapHuw 1710 138165 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{Mawr|PENNOD II.<br>ORIAU AMRYW.}}}} BORE Gwener yn yr un wythnos ag y rhoddesid y swllt gwerthfawr i'w mab, aeth Beti Shôn at fôn y grisiau yn ei chegin, gan weiddi: "Morgan, cwn! Mae bron a bod yn ddeg o'r gloch!" Bwthyn bychan iawn oedd ei hannedd—un ystafell i lawr, ac un i fyny, fel llawer eraill o dai gweithwyr ar Y Waun y pryd hwnnw, Ond yr oedd un fantais o'i hochr hi yn y preswylfod cyfyng, oblegid dim ond hyhi a Morgan oedd ei theulu i gyd, pan oedd llawer o'i chymdogion yn yr unrhyw fath ar dŷ yn gorfod mynnu lle i bump neu chwech o blant, heblaw hwynt-hwy eu hunain. Ymhen ychydig funudau clywai Beti ei mab yn cerdded planciau'r llofft, ac am hynny hi a osodes ei "sincin esmwyth" ef—hynny yw, ei botes o fara, dwfr a siwgr—yn nes i'r tân i'w dwymo. "Rwy'n ddiweddar heddi', mam," ebe'r llanc ar ddyfod ohono a'i got ar ei fraich allan drwy ddrws y staer gerrig, "ond fe fyddaf wedi mynd drwy'r forge a'r ffeindri cyn cino, ac fe wnaf y ffyrnau pydlo ar ol hynny. Dyna lweus fy mod yn gallu torri'r enwau i lawr bob un, yn lle trysto i'r cof i gyd !" "Ie, ond byt dy fwyd! Fe allwn wilheua'r un pryd. Sawl un oedd genti nithwr?" "Rhowch weld: estynnwch y papur 'na ar y seld i fi, 'newch chi?" {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> fqs47m60vlpr94dmz9n1sdt2zn9cd5u 14 21961 138457 137478 2025-06-05T23:31:02Z AlwynapHuw 1710 138457 wikitext text/x-wiki [[Delwedd:Beirdd y Berwyn 1700-1750.pdf|bawd|tudalen=7|[[Beirdd y Berwyn 1700-1750]]]] [[Categori:Barddoniaeth]] [[Categori:Beirdd]] [[Categori:Owen Morgan Edwards]] [[Categori:Llyfrau 1902]] [[Categori:Llyfrau'r 1900au]] [[Categori:Cyfres y Fil]] od3xgarg8n5es5vbtnywqqtwdp8nu6k 104 38227 138393 78153 2025-06-04T12:27:03Z AlwynapHuw 1710 138393 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[File:Parch David Adams (Hawen).jpg|400px|canol]] {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 51jji5lhxeoxhebhh7w8h8qkbgkfuev 106 41466 138260 85444 2025-06-02T22:29:47Z AlwynapHuw 1710 138260 proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Title=Bugail y Bryn |Author=Elizabeth Mary Jones (Moelona) |Publisher=Evan William Evans, Dolgellau |Year=1917 |Source=djvu |Image=1 |Progress=V |Pages=<pagelist /> |Remarks= }} [[Categori:Nofelau]] [[Categori:Tudalen Indecs]] [[Categori:Elizabeth Mary Jones (Moelona)]] [[Categori:PD-old-70]] [[Categori:Bugail y Bryn]] [[Categori:Llyfrau 1917]] 991g44fzadk8m284e93sgpdz90p3gra 138320 138260 2025-06-03T01:17:16Z AlwynapHuw 1710 138320 proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Title=Bugail y Bryn |Author=Elizabeth Mary Jones (Moelona) |Publisher=Evan William Evans, Dolgellau |Year=1917 |Source=djvu |Image=1 |Progress=V |Pages=<pagelist 1=Clawr 2to5=- 6to7=roman 6=1 8=- 9=1 133=- 134=Clawr /> |Remarks= }} [[Categori:Nofelau]] [[Categori:Tudalen Indecs]] [[Categori:Elizabeth Mary Jones (Moelona)]] [[Categori:PD-old-70]] [[Categori:Bugail y Bryn]] [[Categori:Llyfrau 1917]] fmkxqh19p8dtt9itojt1nulttkwr9nb 104 41470 138153 138117 2025-06-02T16:21:52Z AlwynapHuw 1710 138153 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{Mmm-mawr|BUGAIL Y BRYN.}}}} {{lein|10em}} {{c|{{mawr|I.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|Da gwyddost wrando gweddi—dy weision; {{bwlch}}''Dewisaist eu noddi; {{bwlch|1em}}''A minnau wyf, o mynni, {{bwlch|1em}}Duw Iesu deg, dy was Di.}} {{bwlch|5em}}—GORONWY OWEN. </poem> }} YR wythnos gyntaf o'r flwyddyn newydd oedd,—wythnos y "cwrdde gweddi bob nos," yn ardal Cwmgwynli. Ceid cynulleidfaoedd lliosog yn y cyrddau hyn. Deuai i'r capeli bychain—o bell drwy'r tywyllwch—ffermwyr cefnog, prysur, heblaw'r diaconiaid a'r geneuau cyhoeddus. Deuai eu gweision a'u morwynion, eu gwragedd a'u plant. Deuai'r crefftwr o'i weithdy a'r hen wraig o'i bwthyn. Dywedai un gwr craff am danynt eu bod yn debig iawn i'r oruchwyliaeth gyfarwydd honno ymhlith amaethwyr, sef "mofyn cwlwm." Wedi gorffen a'r cynhaeafau, eid bron bob dydd am wythnos gyfan i'r orsaf neu i lan y môr, a chludid oddi— yno lawer llwyth o lô a chwlwm, ac wedi trin hwnnw a'i roi dan dô, teimlid fod tân ar yr aelwyd am flwyddyn arall wedi ei sicrhau. Yr oedd felly, ar y nos Lun gyntaf o'r flwyddyn 18—, oleu egwan yn pelydru o ffenestri capel Y Bryn, a chlywid swn araf—gerdded drwy'r heolydd lleidiog tuag yno. Daethai rhai o'r hen bobl yno yn gynnar â lanterni ac â ffyn, ac wedi gosod y rhai hyn yn ofalus o dan y sedd, eisteddent yn amyneddgar a defosiynol i ddisgwyl y lleill. Gwaith digon diddorol oedd eistedd yno a gwylio'r naill ar ol y llall yn dod i mewn,—fel yr anifeiliaid i'r arch;—pob.un â'i<noinclude><references/></noinclude> 8vzyxqu4sh9ddyt2zot08osi44upefk 138154 138153 2025-06-02T16:23:40Z AlwynapHuw 1710 138154 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{Mmm-mawr|BUGAIL Y BRYN.}}}} {{lein|10em}} {{c|{{mawr|I.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|Da gwyddost wrando gweddi—dy weision; {{bwlch}}''Dewisaist eu noddi; {{bwlch|1em}}''A minnau wyf, o mynni, {{bwlch|1em}}Duw Iesu deg, dy was Di.}} {{bwlch|5em}}—GORONWY OWEN. </poem> }} YR wythnos gyntaf o'r flwyddyn newydd oedd,—wythnos y "cwrdde gweddi bob nos," yn ardal Cwmgwynli. Ceid cynulleidfaoedd lliosog yn y cyrddau hyn. Deuai i'r capeli bychain—o bell drwy'r tywyllwch—ffermwyr cefnog, prysur, heblaw'r diaconiaid a'r geneuau cyhoeddus. Deuai eu gweision a'u morwynion, eu gwragedd a'u plant. Deuai'r crefftwr o'i weithdy a'r hen wraig o'i bwthyn. Dywedai un gwr craff am danynt eu bod yn debig iawn i'r oruchwyliaeth gyfarwydd honno ymhlith amaethwyr, sef "mofyn cwlwm." Wedi gorffen a'r cynhaeafau, eid bron bob dydd am wythnos gyfan i'r orsaf neu i lan y môr, a chludid oddi— yno lawer llwyth o lô a chwlwm, ac wedi trin hwnnw a'i roi dan dô, teimlid fod tân ar yr aelwyd am flwyddyn arall wedi ei sicrhau. Yr oedd felly, ar y nos Lun gyntaf o'r flwyddyn 18{{bar|2}}, oleu egwan yn pelydru o ffenestri capel Y Bryn, a chlywid swn araf-gerdded drwy'r heolydd lleidiog tuag yno. Daethai rhai o'r hen bobl yno yn gynnar â lanterni ac â ffyn, ac wedi gosod y rhai hyn yn ofalus o dan y sedd, eisteddent yn amyneddgar a defosiynol i ddisgwyl y lleill. Gwaith digon diddorol oedd eistedd yno a gwylio'r naill ar ol y llall yn dod i mewn,—fel yr anifeiliaid i'r arch;—pob.un â'i<noinclude><references/></noinclude> 5akho1e16hcou7embjh893g7mbua1y5 138230 138154 2025-06-02T20:16:46Z AlwynapHuw 1710 138230 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{Mmm-mawr|BUGAIL Y BRYN.}}}} {{lein|10em}} {{c|{{mawr|I.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|Da gwyddost wrando gweddi—dy weision; {{bwlch}}Dewisaist eu noddi; {{bwlch|1em}}A minnau wyf, o mynni, {{bwlch|1em}}Duw Iesu deg, dy was Di.}} {{bwlch|5em}}—GORONWY OWEN. </poem> }} YR wythnos gyntaf o'r flwyddyn newydd oedd,—wythnos y "cwrdde gweddi bob nos," yn ardal Cwmgwynli. Ceid cynulleidfaoedd lliosog yn y cyrddau hyn. Deuai i'r capeli bychain—o bell drwy'r tywyllwch—ffermwyr cefnog, prysur, heblaw'r diaconiaid a'r geneuau cyhoeddus. Deuai eu gweision a'u morwynion, eu gwragedd a'u plant. Deuai'r crefftwr o'i weithdy a'r hen wraig o'i bwthyn. Dywedai un gwr craff am danynt eu bod yn debig iawn i'r oruchwyliaeth gyfarwydd honno ymhlith amaethwyr, sef "mofyn cwlwm." Wedi gorffen a'r cynhaeafau, eid bron bob dydd am wythnos gyfan i'r orsaf neu i lan y môr, a chludid oddi— yno lawer llwyth o lô a chwlwm, ac wedi trin hwnnw a'i roi dan dô, teimlid fod tân ar yr aelwyd am flwyddyn arall wedi ei sicrhau. Yr oedd felly, ar y nos Lun gyntaf o'r flwyddyn 18{{bar|2}}, oleu egwan yn pelydru o ffenestri capel Y Bryn, a chlywid swn araf-gerdded drwy'r heolydd lleidiog tuag yno. Daethai rhai o'r hen bobl yno yn gynnar â lanterni ac â ffyn, ac wedi gosod y rhai hyn yn ofalus o dan y sedd, eisteddent yn amyneddgar a defosiynol i ddisgwyl y lleill. Gwaith digon diddorol oedd eistedd yno a gwylio'r naill ar ol y llall yn dod i mewn,—fel yr anifeiliaid i'r arch;—pob.un â'i<noinclude><references/></noinclude> n0fh63ax24z4cvtkfnro3j4fddiwotz 138269 138230 2025-06-02T22:49:43Z AlwynapHuw 1710 138269 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{Mmm-mawr|BUGAIL Y BRYN.}}}} {{lein|10em}} {{c|{{mawr|I.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|Da gwyddost wrando gweddi—dy weision; {{bwlch}}Dewisaist eu noddi; {{bwlch|1em}}A minnau wyf, o mynni, {{bwlch|1em}}Duw Iesu deg, dy was Di.}} {{bwlch|5em}}—GORONWY OWEN. </poem> }} YR wythnos gyntaf o'r flwyddyn newydd oedd,—wythnos y "cwrdde gweddi bob nos," yn ardal Cwmgwynli. Ceid cynulleidfaoedd lliosog yn y cyrddau hyn. Deuai i'r capeli bychain—o bell drwy'r tywyllwch—ffermwyr cefnog, prysur, heblaw'r diaconiaid a'r geneuau cyhoeddus. Deuai eu gweision a'u morwynion, eu gwragedd a'u plant. Deuai'r crefftwr o'i weithdy a'r hen wraig o'i bwthyn. Dywedai un gwr craff am danynt eu bod yn debig iawn i'r oruchwyliaeth gyfarwydd honno ymhlith amaethwyr, sef "mofyn cwlwm." Wedi gorffen a'r cynhaeafau, eid bron bob dydd am wythnos gyfan i'r orsaf neu i lan y môr, a chludid oddi-yno lawer llwyth o lô a chwlwm, ac wedi trin hwnnw a'i roi dan dô, teimlid fod tân ar yr aelwyd am flwyddyn arall wedi ei sicrhau. Yr oedd felly, ar y nos Lun gyntaf o'r flwyddyn 18{{bar|2}}, oleu egwan yn pelydru o ffenestri capel Y Bryn, a chlywid swn araf-gerdded drwy'r heolydd lleidiog tuag yno. Daethai rhai o'r hen bobl yno yn gynnar â lanterni ac â ffyn, ac wedi gosod y rhai hyn yn ofalus o dan y sedd, eisteddent yn amyneddgar a defosiynol i ddisgwyl y lleill. Gwaith digon diddorol oedd eistedd yno a gwylio'r naill ar ol y llall yn dod i mewn,—fel yr anifeiliaid i'r arch;—pob.un â'i<noinclude><references/></noinclude> o5nekwa1bu5wnv5x2bewrw84apu150k 104 41471 138270 85451 2025-06-02T22:53:25Z AlwynapHuw 1710 138270 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Cododd Dafi Dafis, diacon hynaf yr eglwys, o'i sedd yn ymyl y pregethwr, a chan bwyso ar ei ffon, a symud ei dafod yn ddibaid drwy ei enau gwag,—fel baban cyn cael ei ddaned, edrychodd yn ofalus ar y wynebau o'i flaen. Wedi munud o anesmwythyd i lawer calon, galwodd, John Ifans, ddewch chi mlân, machgen i, i ddachre'r cwrdd?" Gwridodd John yn ysgafn, a phetrusodd am ennyd, ond ufuddhaodd. Un o fechgyn ieuainc mwyaf addawol yr eglwys oedd John Ifans, ac ynddo elfennau amlwg diacon. Yr oedd ei d'ad, Morgan Ifans, Maesyryn, un o ffermwyr cryfaf yr ardal, yn ddiacon er's blynyddau. Teimlai yr. hen Ddafi Dafis faich ei lywyddiaeth o'r cyfarfod lawer yn ysgafnach wedi cael John i ddechreu'r cwrdd, heno pan oedd y gweinidog newydd yn bresennol. Gellid bod yn sicr yr ai John drwy ei ran yn syml a deheuig, heb ddarllen pennod ry faith neu ry amhwrpasol, ac heb ddywedyd pethau rhy ryfedd ar weddi. Gwrandawai ei fam ar John mewn agwedd foddhaus, gan symud ei chorff tal mewn mwynhad addolgar. Ceisiai Leisa ei chwaer ddarganfod effaith ei leferydd ar y gweinidog, ond yn ystod y weddi a'r darllen, ni chafodd y pleser o weled hwnnw unwaith yn codi ei olygon. Er na wasgai ei lygaid a'i law fel ar y dechreu, yr oedd yn dra gofalus i'w cadw yng nghau. Wedi i John Ifans orffen, cododd Dafi Dafis drachefn. Symudodd ei dafod yn brysur fel o'r blaen cyn galw yn araf â llais crynedig, "Sam Griffi, ddewch chi mlân i find a'r cwrdd ymhellach." Eisteddai Sam yn ei agwedd gysurus arferol, ei ddwy fraich wedi eu gosod ar ymyl y sedd o'i flaen yn obennydd i'w ben. Hanner ymuniawnodd ar yr alwad, ac atebodd yn groew â llais bychan main, "Fies i nos Lîn dwetha." "Ddewch chi mlân, Daniel Jones?" ebe Dafi Dafis eto. Cododd Daniel o'i fangre, a symudodd yn araf ymlaen, ei wyneb diwên a'i holl osgo yn ddarlun o'r hunan-ymostyngiad a'r edifeirwch dwysaf, a'i ddwylaw aflonydd fel pe'n hiraethu am y rhaw gyfarwydd i afael ynddi. Safodd wrth risiau'r pwlpud, heb ryfygu mynd hyd at y bwrdd, a chan<noinclude><references/></noinclude> i667t7nqjkdrr1cz1hir3tpjv3w921n 104 41473 138268 85453 2025-06-02T22:48:00Z AlwynapHuw 1710 138268 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>A'r noson honno, fel ar lawer tro arall, rhwng muriau. llwydion capel bach Y Bryn, yn swn ymadroddion anghelfydd yr hen dyddynwr, aeth y byd a'i bethau ymhell o'r golwg, a daeth Duw yn agos. Nid oedd y cyfarfod eto ar ben. Buasai Dafi Dafis yn ofalus i gadw'r dawn cryfa'n olaf. Cyn i Daniel Jones orffen, yr oedd Tomos Bŵen wedi clirio'i. wddf a sychu ei wyneb fel ag i fod yn barod, ond wedi clywed llais crynedig yr hen ddiacon yn ei alw, barnodd Tomos yn weddus betruso lawn dwy funud, a gostwng ei ben gan sydynrwydd y peth cyn beiddio penderfynu. Yna cododd, a cherddodd ymlaen yn wrol. Ym mywyd Tomos Bŵen, Y Mwyndir, fel ym mywydau. rhan fwyaf o honom, yr oedd rhai pethau hollol annealladwy. Yr oedd yn awr dros ei hanner cant oed, yn "enau cyhoeddus" neilltuol o gymeradwy yng nghapel Y Bryn er's deng mlynedd a mwy; er's blynyddau lawer yn byw ar ei fferm ei hun ac yn berchen un arall, eto ni welsid yn dda agor drws y ddiaconiaeth iddo. Dyma gyfle iddo heno i ddwyn ei ragoriaethau neilltuol gerbron y gweinidog newydd. Nid oedd yn hollol amharod, oherwydd, yn ystod y dydd, tra yn yr ydlan yn gyrru'r ceffylau a weithiai'r peiriant dyrnu, cawsai gyfle i adrodd wrtho'i hun eiriau'r weddi a fwriadai offrymu os deuai'r alwad. Tra felly yn arllwys ei genllif geiriau, clywodd ei glustiau effro un ochenaid ddofn oddiwrth y gweinidog, a mwy nag un Amen o gyfeiriadau ereill. Wedi canu drachefn, plygodd yr hen Ddafi Dafis ei ben gwyn i gyfeiriad y gweinidog, ac yn hanner-ofnus, sibrydodd air yn ei glust. Yna distawodd pawb i wrando ar y Bugail. Byr a syml oedd ei eiriau, a distaw a threiddgar oedd ei lais. Mor fawr oedd eu braint i gael dechreu blwyddyn arall,—dalen wen na wyddid eto beth a ysgrifennid arni. O am ysgrifennu yn lân ac eglur fel y gellid ei darllen ar y diwedd gyda mwynhad! Dechreu blwyddyn yn ddechreu cyfle newydd i wneud rhywbeth yn y byd,—i helpu Duw ddwyn i ben Ei fwriadau tragwyddol. Cyd-weithwyr Duw! Uched y fraint! O, orfoledd y syniad! Pa lawenydd fedrai'r ddaear roi i gymharu a hwnnw oedd i'w gael yng ngwasanaeth Duw? Ac wrth ddechreu blwyddyn, i wynebu<noinclude><references/></noinclude> irvt2sgaouwexomqa90drgs9d40wvpb 138271 138268 2025-06-02T22:57:11Z AlwynapHuw 1710 138271 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>A'r noson honno, fel ar lawer tro arall, rhwng muriau llwydion capel bach Y Bryn, yn swn ymadroddion anghelfydd yr hen dyddynwr, aeth y byd a'i bethau ymhell o'r golwg, a daeth Duw yn agos. Nid oedd y cyfarfod eto ar ben. Buasai Dafi Dafis yn ofalus i gadw'r dawn cryfa'n olaf. Cyn i Daniel Jones orffen, yr oedd Tomos Bŵen wedi clirio'i wddf a sychu ei wyneb fel ag i fod yn barod, ond wedi clywed llais crynedig yr hen ddiacon yn ei alw, barnodd Tomos yn weddus betruso lawn dwy funud, a gostwng ei ben gan sydynrwydd y peth cyn beiddio penderfynu. Yna cododd, a cherddodd ymlaen yn wrol. Ym mywyd Tomos Bŵen, Y Mwyndir, fel ym mywydau rhan fwyaf o honom, yr oedd rhai pethau hollol annealladwy. Yr oedd yn awr dros ei hanner cant oed, yn "enau cyhoeddus" neilltuol o gymeradwy yng nghapel Y Bryn er's deng mlynedd a mwy; er's blynyddau lawer yn byw ar ei fferm ei hun ac yn berchen un arall, eto ni welsid yn dda agor drws y ddiaconiaeth iddo. Dyma gyfle iddo heno i ddwyn ei ragoriaethau neilltuol gerbron y gweinidog newydd. Nid oedd yn hollol amharod, oherwydd, yn ystod y dydd, tra yn yr ydlan yn gyrru'r ceffylau a weithiai'r peiriant dyrnu, cawsai gyfle i adrodd wrtho'i hun eiriau'r weddi a fwriadai offrymu os deuai'r alwad. Tra felly yn arllwys ei genllif geiriau, clywodd ei glustiau effro un ochenaid ddofn oddiwrth y gweinidog, a mwy nag un Amen o gyfeiriadau ereill. Wedi canu drachefn, plygodd yr hen Ddafi Dafis ei ben gwyn i gyfeiriad y gweinidog, ac yn hanner-ofnus, sibrydodd air yn ei glust. Yna distawodd pawb i wrando ar y Bugail. Byr a syml oedd ei eiriau, a distaw a threiddgar oedd ei lais. Mor fawr oedd eu braint i gael dechreu blwyddyn arall,—dalen wen na wyddid eto beth a ysgrifennid arni. O am ysgrifennu yn lân ac eglur fel y gellid ei darllen ar y diwedd gyda mwynhad! Dechreu blwyddyn yn ddechreu cyfle newydd i wneud rhywbeth yn y byd,—i helpu Duw ddwyn i ben Ei fwriadau tragwyddol. Cyd-weithwyr Duw! Uched y fraint! O, orfoledd y syniad! Pa lawenydd fedrai'r ddaear roi i gymharu a hwnnw oedd i'w gael yng ngwasanaeth Duw? Ac wrth ddechreu blwyddyn, i wynebu<noinclude><references/></noinclude> qir6kthtkqqj0k4wpjfzcpjpru1olgs 104 41474 138267 138076 2025-06-02T22:45:40Z AlwynapHuw 1710 138267 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ar ystormydd ei gaeaf a hyfrydwch ei haf, felused meddwl mai Tad tyner oedd yn danfon y cwbl, a bod Ei ofal Ef dros bob un a'i nerth at bob rhaid. Wedi eu cyflwyno drachefn mewn gweddi, aeth y gynulleidfa fechan bob un i'w dy, pob un i ddechreu byw ei flwyddyn. <section begin="aaa"/><section end="aaa"/> <section begin="bbb"/>{{c|{{mawr|II.}}}} {{center block| <poem> ::''Ah! must—'' ::''Designer infinite!—'' ''Ah! must Thou char the wood ere Thou canst'' :::''limn with it?'' {{Bwlch}}—FRANCIS THOMPSON. </poem> }} AM fwy nag ugain mlynedd buasai Catrin Lewis yn forwyn yn Y Mwyndir, gyda'r hen Sion ac Ester Bŵen. Morwyn ddistaw, ddiwyd, ffyddlon fu hi, yn gweini, nid â llygad-wasanaeth, ond megis i'r Arglwydd. Ryw noson yn ystod yr amser hwnnw, torrodd tân allan yn ystafell wely unig ferch y teulu, a bu Catrin yn ddigon dewr i ruthro drwy'r flamau i achub y fechan. Wedi'r cyfan, bu farw'r eneth dan effeithiau'r tân a'r braw, a bu agos i Catrin golli ei bywyd hefyd. Cariodd olion ei haberth ar ei dwylaw. ac ar ei hwyneb tra fu byw. Fel cydnabyddiaeth am ei harwriaeth, rhoddodd ei meistr iddi ugain punt, gan ddywedyd yn dyner yr haeddai fwy, ac y cai fwy hefyd ar ryw adeg fwy cyfleus yn y dyfodol. Yng ngrym yr ugain punt hynny, ynghyd â'u hychydi; enillion ereill, mentrodd Griffi Elis a Chatrin Lewis ymbriodi, ac aethant i fyw i Foelygaer,—tyddyn bychan llwm ymhen ucha'r Sir. Yno y ganwyd iddynt eu hunig blentyn at phlentyn eu henoed—Owen Elis. Daeth morwyn arall i'r Mwyndir, yr hon nid adwaenai mo Catrin. A phan bu farw Ester, ac ymhen blynyddau, yr hen Sion ei hun, prin y synnodd Catrin weled na chofiasai'r<section end="bbb"/><noinclude><references/></noinclude> awq034grk0i47amd3pil1yuxgohglyf 104 41479 138264 85459 2025-06-02T22:38:44Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138264 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{Mmm-mawr|Bugail y Bryn}}}} {{c|gan}} {{c|{{Mm-mawr|Elizabeth Mary Jones (Moelona)}}}} <br> <br> <br> {{rule|height=4px}}{{rule}} {{c|DOLGELLAU}} {{c|ARGRAFFWYD GAN E. W. EVANS, LTD, SWYDDFAR "CYMRO".}} {{c|1917}} {{rule}}{{rule|height=4px}} <br> <br><noinclude><references/></noinclude> fh9cswxiq1rrfw00xmqd3r1l8orbssd 104 41483 138273 85463 2025-06-02T23:03:25Z AlwynapHuw 1710 138273 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>gynt, Sul a gwyl, haf a gaeaf, yn yr ardal honno fel mewn llawer ardal arall yng Nghymru. Mewn awyrgylch felly tyfodd Owen Elis hyd yn bymtheg oed. Un bore Sul yn y Gwanwyn, deffrôdd y llanc o gwsg Buasai y Sadwm cynt yn llyfnu'r tir yn galed drwy trwm. y dydd, a gadawsai ei rieni tyner ef ar ei wely i ddadflino tra y buasent hwy eu dau yn cyflawni eu goruchwylion arferol cyn boreufwyd. Cododd Owen ar ei eistedd, gwelodd yr haul yn uchel yn y ffurfafen; plygodd dros erchwyn ei wely er mwyn ceisio darganfod drwy'r symudiadau yn y gegin pa amser oedd. Clywodd un yn chwythu'r tân yn aiddgar, ac un arall yn arllwys llaeth o bedyll." Twimo llâth i'r lloi. Biti saith i'w i," ebe Owen rhyngddo a'i hun. Cyn iddo orwedd yn ol, daeth llais ei dad i fyny ato yn groew drwy ddwndwr y pedyll llaeth a'r chwythu.— "Odw, Catrin, wi am i Owen fod yn brigethwr." Rhyw ochenaid ddofn oedd atebiad y fam, ochenaid oedd fel pe yn cyfleu na fedrai hi feddwl am ddim gogoneddusach mewn bywyd, ond bod y delfryd, O! mor bell ac anghyraeddadwy. Aeth gwaith y gegin yn ei flaen, ac arhosodd Owen fan honno, yn plygu dros erchwyn ei wely ac yn dwys feddwl. Bedair blynedd ymhellach yr oedd Owen Elis yn fyfyriwr yn ysgol ramaderol Maesyrhaf, a chynllun ei fywyd wedi ei dynnu allan yn glir yn ei feddwl. Onid cedd son drwy'r oesau am bobl neilltuol wedi eu galw i waith neilltuol, a llaw Duw wedi eu llywio o'r dechreu drwy gaddug a niwl? Dyna Joseph, a Moses, Daniel a Phaul. Un felly ar raddfa lai oedd yntau yn ddiddadl, neu paham yr oedd mor anhebig i blant o'i oed? Paham y daliasai difrifwch bywyd ef mor fore? Paham y rhodded iddo dalentau yn anad neb o'i gyfoedion? Oedd, yr oedd gwaith neilltuol ar ei gyfer yntau.—pregethu'r efengyl, efallai yn dra gwahanol ac yn fwy rymus na neb yng Nghymru. Buasai Duw yn siarad ag ef ar hyd y blynyddau, geiriau ei dad ar y bore Sabath hwnnw, a'i deffroisai i glywed yr alwad. Gartref ar y tyddyn, llafuriai ei dad a'i fam fore a hwyr i ddwyn eu breuddwyd gogoneddus i ben. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> hi2fm6eflkena8b7orxvunzkndxgy7f 104 41484 138280 85464 2025-06-02T23:12:51Z AlwynapHuw 1710 138280 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Tra yn yr ysgol a'r coleg, yn ymgymysgu a chwmni llon y lleoedd hynny, cafodd Owen Elis olwg newydd ar fywyd, a golwg newydd ar ei natur ei hun. Yr oedd yno dwr o fechgyn ieuainc fel yntau, â'u hwynebau ar y weinidogaeth, ond nid oedd pwysigrwydd y gwaith na dwyster yr alwad nefol wedi dwyn rhyw ddifrifwch neilltuol i'w bywydau hwy. Gwisgai, rhodiai, ymddiddanai a chwarddai y rhan fwyaf o honynt fel dynion ereill. Yr oedd bywyd mewn tref hefyd yn llawer llai llethol na bywyd y wlad. Ni frawychid un yno â mynych orymdeithiau galarus tua'r fynwent brudd. Pan fyddai angladd, eid â'r galarwyr yn frysiog mewn cerbydau cauedig, a dodid y marw allan o olwg gynted ag y gellid rhag aflonyddu ar bleserau'r byw. Nid oedd y nos yno agos mor ddu, na'r gwynt agos mor gwynfannus ag yn ardal Moelygaer. A daeth blwyddi tirfion ieuengoed a llu o fwyniannau newyddion i'w canlyn. Fel gyda'i wersi a'i bregethau, rhagorai Owen Elis ar ei gyd-efrydwyr ymhob chwareuon a difyr-gampau. Daeth y byd a'i swynion afrifed' i'w ddenu. Daeth Pleser a Chlod i gynnyg eu rhoddion iddo, a graddol, graddol giliodd gogoniant y byd anweledig. Eithr ataliwyd ef yn sydyn ar ei yrfa i ddinystr. Un prynhawn tywyll o Dachwedd, ar faes y bel droed, anafwyd ef yn enbyd. Pan ddaeth allan o'r ysbyty dri mis ymhellach, yr oedd yn gloff, a dywedwyd wrtho mai cloff a fyddai am y gweddill o'i oes. Tra'n gorwedd ar ei wely cystudd, cafodd y newydd prudd am farwolaeth ei fam. Methodd fynd adref i roi gair o gysur iddi ar ei gwely angau, ac i gael yr olwg olaf ar ei hwyneb creithiog caredig yn ei harch; a phan, cyn diwedd y flwyddyn ddu, y dilynodd yn gloff, gorff ei dad i'r un fynwent lonydd, dywedai gyda'r Salmydd, "Amgylchynaist fi yn ol ac ymlaen, a gosodaist Dy law arnaf." Byth ar ol hynny, ni chollodd olwg ar ei etholedigaeth ac amcan mawr ei fywyd. Croeshoeliwyd y byd iddo, ac yntau i'r byd. Ddwy flynedd wedi marwolaeth ei dad, a chyn gorffen ei dmor yn y coleg, cafodd alwad i fugeilio eglwys Annibynnol Bryngwynli. Atebodd hi, a dechreuodd ar ei waith yno, fel y gwelwyd eisoes, ar ddechreu'r flwyddyn newydd. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 7iv804il0h5qqtdwverwq0uny5rs0k8 104 41488 138282 138075 2025-06-02T23:16:26Z AlwynapHuw 1710 138282 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|III.}}}} {{center block| <poem> ''Mesur wnaent y byd a'i bwyso,'' :''Coll a rhinweddau ifanc a hen.'' {{bwlch|5em}}—LLEW TEGID. </poem> }} "HELO! Wês pobol miwn ma:" ebe rhywun mewn llais dolefus wrth ddrws Penffynnon, bwthyn Nani a Sali, drannoeth y cwrdd gweddi. "Wês, dewch miwn," ebe Sali, gan godi i roi cadau wrth y tân, a thynnu ei ffedog drosti, rhag ofn fod llwchyn wedi cymeryd yr hyfdra o ddisgyn arni, wedi goruchwyliaeth y glanhau yn y bore. "Simid di stôl, dipin, Nani. Dewch ymlân fan hin, Mestres Ifans." Tua thri o'r gloch yn y prynhawn oedd, yr awr felysaf o'r dydd ym Mhenffynnon, pan oedd y gwaith trymaf wedi ei orffen; y tân megis yn adnewyddu ei nerth wedi ymdrechion y bore, a miwsig y tegell fel llais cyfaill ffyddlon yn swyno'r glust. Awr ffafriol iawn oedd hon i fwynhau un o bleserau prinnaf y byd hwn,—cymdeithas eneidiau cydnaws,—pryd y ceid arllwys cyfrinachau a chyfnewid syniadau ynghylch cwrs y byd. Pa waeth nad oedd y byd" bob amser yn eang, na'r pynciau y ceisid eu dadrys yn rhai ymerodrol, nid oedd eu diddordeb am hynny yn llai. Chwith iawn fuasai gan Anna Ifans, Maesyryn, gael y gair gan neb ei bod yn hoff o chwedleua, ond teimlasai bleser byw iawn y prynhawn hwnnw wrth wisgo'r ffedog liain lân am dani a'r shôl ddu hir am ei gwarr, yn y rhagolwg ar ymgom fach ddifyr ar aelwyd Nani a Sali. "Welwch chi bith i wei nawr. Nani fach, wedi simid ych stôl, rich o i chi ole'ch hinan," ebe hi wrth Nani, â'r oslef leddf arferol. "O, mi weia i yn y tewillwch fel yn y gole, os na fidd codi ne istwn gen i, ne godi magle'r sowdwl ne rwbeth," ebe Nani. "Gnei mi ginta wir," ebe Sali. "Be si'n dior i ti wei yn y tewillwch, a tithe wrthi trw gidol y didd heb neid dim arall? Dima finne a'r hen hosan ma ar y gweill gen i es<noinclude><references/></noinclude> t9b5satn5kvpx9w0r63kcyotgrge8bj 104 41490 138274 85470 2025-06-02T23:04:42Z AlwynapHuw 1710 138274 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Mi isteddith ma am orie a'i dwilo'n segir. Nid am nad all i wei cistel a finne,—wn i'm beth nad all i neid, ma rhwbeth yn lew iawn yndi." "Ma'i'n hala pwer o'i hamser i ddarllen i'r hen ŵr. Ma'i liged e'n wannedd, a mi eith Gwen drw'r dwr a'r tân drosto fe. Ma golwg da'r ddoi ar i gili," ebe Nani. "Wirione, all gamol i bîd tê," ebe Anna Evans. bwer gwell arni nag ar ferched ffermidd. Do's da rheinco ddim amser i ddrichid ar lifir o fore di Llin hid nos Sadwm. Ond camstâc mawr we dod a'r groten o wrth i theili. Beth neithe i mwi se i'n colli 'thacî. Mai fan na da ge os whech mline, ymhell o'i chatre, yn gneid i hinan yn hanner ladi Fidd i mham yn falio fawr i chal i nol mwi, a hithe fel na mond hanner whar i'r plant erill. Pwi we i thad' wn i? Enw i mham si arni hi welwch chi." Chas neb wbod, chi. Ichel iawn we'i mham ariod. Ichel iawn iw Dafi Alun i hinan. Ond ta pwi wedd e, wedd e'n rhiwin pwisig o rwle, ma Gwen yn ladi bob mod— fedd o honi. Chas i 'mo'r ladieiddiwch na i gid o wrth i mham." ebe Sali. "Lodes neis iw i no, ladi ne beido," ebe Nani. "Ma Nani a hithe'n citino i'r dim, welwch chi, Fe a'i darllen a'i hwnco. Da nhwi ma'r amser ochodin. ddarllen y losgron hefid fel ffeirad," ebe Sali. "Wirione," ebe Anna Ifans, "eith ymlân na'r gweinidog gwlei, os na ofalith e. Sdim rhiw leferidd mowr da ge clo. Wi'n leice din a thipin o ddawn da ge, ond hwnna geison ni ochodin. Rhaid i ni shawnso ag e mwi am spel gwlei. Hawir annwl! ''mai'' e'n gloff. We Morgan yn gweid yn i wir e na silwodd e ariod fod e cindrwg ag wedd e neithwr. Wedd e'n ombeidis chi! Falla bod yr altrad tewi ma'n i neid e'n wâth." "Wir, fe wedodd yn neis iawn neithwr no," ebe Sali, gan dynnu ei chadach poced allan, a'i gadw yn ei blyg parchus, a'i dynnu'n ysgafn dros ei gwefusau. "Na bert wedd e'n son am sgrifenni'n lân ac eglir. Weles Miss Martin lawer gwaith yn sgrifenni llithir da'r nos ma. Wedd i llaw i'n simid fel licheden ar y papir, ond we'r cwbwl mor streit a mor lân! Rhwbeth fel ni own i'n ddichmigi am flwiddin wedi i biw yn iawn." {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> i0jaftin290231d9244bobwo2knc7ck 138283 138274 2025-06-02T23:20:16Z AlwynapHuw 1710 138283 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Mi isteddith ma am orie a'i dwilo'n segir. Nid am nad all i wei cistel a finne,—wn i'm beth nad all i neid, ma rhwbeth yn lew iawn yndi." "Ma'i'n hala pwer o'i hamser i ddarllen i'r hen ŵr. Ma'i liged e'n wannedd, a mi eith Gwen drw'r dwr a'r tân drosto fe. Ma golwg da'r ddoi ar i gili," ebe Nani. "Wirione, all gamol i bîd tê," ebe Anna Evans. bwer gwell arni nag ar ferched ffermidd. Do's da rheinco ddim amser i ddrichid ar lifir o fore di Llin hid nos Sadwm. Ond camstâc mawr we dod a'r groten o wrth i theili. Beth neithe i mwi se i'n colli 'thacî. Mai fan na da ge os whech mline, ymhell o'i chatre, yn gneid i hinan yn hanner ladi Fidd i mham yn falio fawr i chal i nol mwi, a hithe fel na mond hanner whar i'r plant erill. Pwi we i thad' wn i? Enw i mham si arni hi welwch chi." Chas neb wbod, chi. Ichel iawn we'i mham ariod. Ichel iawn iw Dafi Alun i hinan. Ond ta pwi wedd e, wedd e'n rhiwin pwisig o rwle, ma Gwen yn ladi bob modfedd o honi. Chas i 'mo'r ladieiddiwch na i gid o wrth i mham." ebe Sali. "Lodes neis iw i no, ladi ne beido," ebe Nani. "Ma Nani a hithe'n citino i'r dim, welwch chi, Fe a'i darllen a'i hwnco. Da nhwi ma'r amser ochodin ddarllen y losgron hefid fel ffeirad," ebe Sali. "Wirione," ebe Anna Ifans, "eith ymlân na'r gweinidog gwlei, os na ofalith e. Sdim rhiw leferidd mowr da ge clo. Wi'n leice din a thipin o ddawn da ge, ond hwnna geison ni ochodin. Rhaid i ni shawnso ag e mwi am spel gwlei. Hawir annwl! ''mai'' e'n gloff. We Morgan yn gweid yn i wir e na silwodd e ariod fod e cindrwg ag wedd e neithwr. Wedd e'n ombeidis chi! Falla bod yr altrad tewi ma'n i neid e'n wâth." "Wir, fe wedodd yn neis iawn neithwr no," ebe Sali, gan dynnu ei chadach poced allan, a'i gadw yn ei blyg parchus, a'i dynnu'n ysgafn dros ei gwefusau. "Na bert wedd e'n son am sgrifenni'n lân ac eglir. Weles Miss Martin lawer gwaith yn sgrifenni llithir da'r nos ma. Wedd i llaw i'n simid fel licheden ar y papir, ond we'r cwbwl mor streit a mor lân! Rhwbeth fel ni own i'n ddichmigi am flwiddin wedi i biw yn iawn." {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> e4295r0wdhxwxdfe8np1doc7e2j2gjt 104 41501 138275 85482 2025-06-02T23:05:33Z AlwynapHuw 1710 138275 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>datblygai Natur, yr oedd ei ysbryd yntau i ddatblygu i lawn ogoniant haf a ffrwythlondeb Hydref. O dymor hapus i ddyfod, wedi i'r anawsterau gael eu trechu o un i un! Cofiai am dano ei hun, pan yng ngwres ei ddeffroad cyntaf, fel yr hiraethasai am ei ryddhau oddiwrth yr hualau a geidw ieuenctyd yn rhwym wrth y ddaear. Llawer gwaith y dymunasai fod yn hanner cant oed, a chynhyrfiadau enaid ac ystormydd calon wedi eu tawelu am byth; i'r fath uchderau y gallai esgyn, a chymaint fedrai wneud o waith. awr, wele ef wedi ei arwain gan Ragluniaeth i'r cwrr bychan hwn o Gymru, lle ni chlywid cyffro bywyd ond o bell, lle nad oedd berigl i bleserau ei dynnu oddiar y llwybr, lle nad oedd unrhyw afael gref iawn o'r ddaear i'w gadw'n ol. Y fath drafferth gymerai Duw gydag ef! Pwy feiddiai ameu fod Duw'n sylwi ar yr unigolyn? Gallai ef ganfod eisoes y paham am bob tro yn ei yrfa ef. Daeth ffermdy Llainddu i'r golwg. Yma yr oedd i alw gyntaf. Wrth neshau at y tŷ, daeth rhyw ofn ar ei ysbryd. Mor annigonol i'w waith mawr y teimai. Pedair ar hugain oed oedd, yr oedd y sawl y bwriadai ymweld â hwy wedi byw lawer yn hwy nag ef yn y byd. Anadledd ddymuniad ar Dduw am help i ddweyd rhywbeth a fyddai o les. rhywbeth a godai olwg pobl o'r ddaear. Gwaith cymharol hawdd oedd pregethu o'r pwlpud ar y Sul, y gamp oedd medru cydio'r gwirioneddau mawr wrth helyntion bywyd beunyddiol. Yr oedd twrr o blant yn Llainddu. Bu rhai ohonynt mor ffodus a gweld y gweinidog yn dod o draw, a chlywodd yntau gyhoeddi ei ddyfodiad mewn lleisiau uchel ar draws y buarth, ac yna swn rhedeg gwyllt a chau drysau. Pan ddaeth ymlaen hyd at dai'r anifeiliaid, nid oedd neb i'w weled, ond o dan un o'r hen ddrysau anniben gwelai bum neu chwe phar o draed bychain, a thrwy'r agennau, gwelai lygaid bychain syn yn ei wylio. Dynesodd at y tŷ. Cawsai un o'r plant y presenoldeb meddwl i redeg i ddweyd wrth ei mam ei fod yn dod. Wrth guro'n hanner ofnus ar y drws, clywodd fwced yn disgyn yn drystiog ar y llawr cerrig, a llais blinedig yn dweyd,— "O, taw son! Wirione! ma le iddo!" Curodd y gweinidog drachefn, a gwnaeth Mari Pŵel ei hymddangosiad. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 3ks8l5c121p75n2f1uuhw53sbdsvm1x 104 41509 138288 85491 2025-06-02T23:45:17Z AlwynapHuw 1710 138288 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ie—hm— eithr mewn ysbryd a gwirionedd.' Mi fues i'n. dipyn o gwrddwr unwaith, ond fues i ariôd yn nodedig o flaenllaw gyda gwaith capel. Does gen i fawr o feddwl o lawer sy felly. Ofynnir dim i mi ar y diwedd, welwch chi, Sawl gwaith buest ti'n y capel?' ond Shwt buest ti byw?" Ond, yn sicr," ebe'r gweinidog, "hyd nes daw pobl yn berffeithiach, mae gweinidogaeth capel ac eglwys yn angenrheidiol. All dynion cyffredin mewn gwlad na thre ddim addoli mewn ysbryd ac mewn gwirionedd heb help y pethau allanol yma. Dyna foddion gras onte? "Rych chi'n iawn, rych chi'n iawn. Ond ma perigl o'r ochor arall i bobol bwyso gormod arnyn nw gynhyrchu iechyd yw e, ac nid yr iechyd i hunan, falle nad yw'r un moddion ddim yn cytuno â phawb." Daeth gwên siomedig i wyneb y pregethwr. "Dyna berigl Cymru a'i channoedd capeli ac eglwysi," ychwanegai Dafydd Alun,— "meddwl mai bod yn aelod eglwysig yw crefydd. Wirionedd i, na proffeswyr crefydd yng Nghymru yn debig iawn ag oedden nw yng ngwlad Canaan yn amser Crist, yn meddwl taw nhwy'n unig sy'n diall y ffordd i'r bywyd. Ma'r capeli a'r eglwysi wedi gneud twysged o les i Gymru, ond cyn bo hir,—fe fyddwch chi byw i weld hynny,—fe fydd raid cal rhyw foddion gras o natur wahanol, hyd yn oed yn e'n gwlad ni. Ma pobol yn colli golwg ar yr ysbrydol. Ma gofid ne drallod mowr yn amal yn dwyn dyn i'w le. Fe ddaw rhyw gynnwrf tebig ryw ddiwrnod i ysgwyd y genedl yn gyfan yn ol at y pethe mowr. "Ond, ond," ebe'r gweinidog yn hanner ofnus, "yn lle cadw o'r capeli am fod y crefyddwyr mor amherffaith, ai nid ein dyledswydd ni yw gwneud ein gore i ddod a phethau yn fwy perffaith?" "Ma hynna shwr o fod yn wir, Daci," ebe Gwen. "Gyda chi'r ieuanc ma'r cyfle te," ebe Dafydd Alun. "Ma'n amser i ar ben. Wnawn i ddim rhyw bŵer o les mwy tawn i'n mynd i'r cwrdd yn gyson". "Fe fuse esiampl dyn fel chi'n gwneud llawer," ebe'r gweinidog. "Does dim eisie esiampl i fyn'd i'r cwrdd," ebe'r hen ŵr.<noinclude><references/></noinclude> hhu3nan0wo8233o022ih4otgcuzkpqt 104 41510 138289 85492 2025-06-02T23:47:38Z AlwynapHuw 1710 138289 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Mae pawb yn gneud hynny ffor hyn. Ma digon o eisie esiamplau i fyw'n onest, yn eirwir, yn ddi—genfigen. Rw i'n treio gneud hynny." "Rhwbeth fel na ma Esaiah'n weid yn y bennod ddarllenson ni bore heddi," ebe Gwen, a difynnodd yr adnodau o'i chof: "Ai dyma yr ympryd a ddewisais? dydd i ddyn i gystuddio ei enaid? Ai crymu ei ben fel brwynen ydyw, a thaenu sachlian a lludw arno? Ai hyn a elwi yn ympryd, ac yn ddiwrnod cymeradwy gan yr Arglwydd? Onid dyma yr ympryd a ddewisais? Datod' rhwymau anwiredd, tynnu ymaith feichiau trymion, a gollwng y rhai gorthrymedig yn rhyddion, a thorri o honoch bob iau? Onid torri dy fara i'r newynog, a dwyn o honot y crwydriaid i dŷ? A phan welych y noeth ei ddilladu; ac nad ymguddiech oddiwrth dy gnawd dy hun?" Trodd y gweinidog ei lygaid o syllu ar Gwen, a dywedodd," Rhaid i mi ddweyd hyn: 'Rwyf erbyn hyn yn gyfarwydd a'r rhan fwyaf o aelodau'r eglwys yn Y Bryn, ond chefais i neb eto mor ysbrydol eu meddwl a chwi eich dau. Rw i am i chi ddod i'r cwrdd nawr am reswm arall hollol,—pan alloch chi, Dafydd Alun,—i fod yn galondid i mi, i mi gael teimlo fod rhywun yn y gynulleidfa yn fy neall." "Mi na i—mi wnaf fi i Daci ddod mwy, amell waith," ebe Gwen. "A pheth arall," ebe'r gweinidog, a'i lygaid yn disgleirio, mae mwy mewn crefydd na bod yn orest, a geirwir, a digenfigen, mwy hyd yn oed na datod rhwymau anwiredd a thorri bara i'r newynog, ac yn y blaen fel mae Esaiah 'n dweyd. A ddarllensoch chi ar ddiwedd y bennod am yr ymhyfrydu' yna? Y gorfoledd hwnnw na wyr y byd ddim am dano, y gorfoledd hwnnw sy'n codi dyn ymhell uwchlaw'r ddaear, nes gwneud holl gysylltiadau daear yn ddibwys, ie, sy'n gweddnewid y byd i gyd! Ma hynna mewn crefydd, a rw i'n credu taw yn y cysegr mae teimlo hwnna ar ei fan gore." Pan gododd y gweinidog i fynd, cofiodd Gwen yn sydyn nad oedd wedi cynnig bwyd iddo, fel y gwnai pob teulu yn y wlad i ymwelwyr. "O, Mr. Elis, arhoswch, fe ddaw tê'n barod' 'mhen cwpwl o finide," ebe hi. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> ced880lvx0m32al7erpmmbpezu10gjo 104 41511 138290 138070 2025-06-02T23:49:02Z AlwynapHuw 1710 138290 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Diolch. Rhaid i mi fynd nawr, a mi ges dê yn Y Glaslwyn. Roedd yn well gen i'r ymgom yna a chwi eich dau nag un pryd o fwyd." Felly ffarweliwyd. Aeth y gweinidog, a meddyliau am Gwen yn torri ar draws ei feddyliau arferol am ei waith, a blinai Gwen drwy weddill y dydd am anghofio o honi estyn croesaw arferol y wlad i'r gweinidog newydd. <section begin="aaa"/><section end="aaa"/> <section begin="bbb"/>{{c|{{mawr|VII.}}}} {{center block| <poem> ''Nis gwyr dyn ei ddamwain.'' {{bwlch|5em}}—HEN DDIHAREB. </poem> }} SAFAI Isaber ar lawr yn bur isel yn y cwm. Dim ond lled yr ardd ac un cae a'r ddol oedd rhyngddo a'r afon Gwynli. Arweiniai lôn gul heibio Penffynnon,—tŷ Nani a Sali, ac i fyny'n hir a serth am fwy na hanner milltir, nes dod allan i'r ffordd fawr sydd rhwng Abergwynli a Thre'r ynys. O'r fan hon ceid llawn olwg ar y dyffryn hardd islaw. Gwelid simneiau gwynion y ffermdai yn ymddangos. drwy'r coed talgryf a'u cysgodai, ac ar ymylon rhai o'r caeau gwyrddlas codai bythod' tô gwellt eu pennau'n siriol. Fan draw, gwelid y pentref bach, ac yn ei ganol y capel gwyngalchog a'r fynwent lonydd. O'r tu ol, ymgodai'r tir yn raddol nes cyrraedd y rhosydd eang a'u swyn dihysbydd. I'r cyfeiriad arall, ymledai'r dyffryn nes graddol ymgolli yn nyffryn brasach yr Afon Fawr. Ar y gorwel pell gwelid y mynyddau'n ymgodi'n fawreddog, ac weithiau, ar hwyrnos dawel a chlir, clywid ysgrech oer y tren, a gwelid ei fwg gwyn fel colofn o niwl ar eu godre. Un noson hyfryd ym mis Mai, wedi godro a gorffen gwaith ei dydd, aeth Gwen at ei thadcu, yr hwn eisteddai, yn ol ei arfer, yn ysmocio ei bibellaid ar foncyff pren yn yr ardd, a dywedodd,—Daci, wi'n mind a'r diferin llâth ma i Penffynnon. Fidda i nol 'ninion." {{nop}}<section end="bbb"/><noinclude><references/></noinclude> ljdn3v38mpblx8zb0l3pd09zkslnrrk 104 41512 138276 85494 2025-06-02T23:06:43Z AlwynapHuw 1710 138276 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Ond yr oedd Nani wedi noswylio. Daeth ei llais at Gwen d'r diddosrwydd 'tu ol i lenni glân yr hen wely mawr,— "Mind i'r gweli gida'r fiwch, a chodi gida'r hedidd." Yr oedd Sali'n brysur yn golchi'r llestri ar ol y swper o gawl dwr, a themtiwyd Gwen i gymeryd gwib, fel y gwnai weithiau fin hwyr yn yr haf, wrthi ei hun i ben pellaf y lôn. Arhosodd yn ymyl hen lidiart lwyd cyn dod i'r ffordd fawr, gan bwyso'i phen arni a myfyrio. Fynychaf, tawel ei meddwl fyddai Gwen. Cai dyfroedd cyfoethog bywyd lifo'n llyfn dros ei henaid. Heno, yr oedd ei meddwl yn anniddig ac yn llawn cwestiynau heb ateb iddynt yn ei phrofiad hi. Edrychai ar y dyffryn o'i blaen, a sylweddolai fod cylch ei hadnabyddiaeth i gyd bron rhwng y capel bychan ar yr aswy a bwthyn ei thadcu ar y dde. Brinned oedd ei chyfle am gymdeithas! Ei thadcu, Nani a Sali, merched Maesyryn, ac ychydig ereill na wyddai fwy am fywyd na hithau oedd uni rai cyfarwydd ei byd. Deuai Mr. Puw, y rheithor, weithiau i gael ymgom a'i thadcu, ond yng nghwmni hwnnw. teimlai'n reddfol mai distaw y disgwylid hi fod. Aethai tair wythnos heibio oddiar ymweliad Owen Elis. Wedi dod mor agos atynt y tro hwnnw; wedi arllwys ei brofiadau fel y gwnaethai, disgwyliasai Gwen ei weld yn dod drachefn; ond yr unig olwg a gawsai arno wedi hynny oedd o'i sedd yn y capel. Gwelsai ef y Sul yn ysgwyd llaw a'i thadcu, a phan ddaethai hi i'w gyfer wrth fynd allan, ni wnaethi Mr. Elis ond edrych arni'n syn, a rhoi rhyw hanner—gwên freuddwydiol iddi. Teimlai Gwen yn sicr na chofiai pwy oedd hi. Yr oedd y wên honno o flaen ei llygaid o hyd, ac ymgymysgai fel yn awr, a blinderau bychain ereill ei bywyd. Darllenai i'w thadeu'n gyson y papur newydd a gaent bob dydd o dŷ'r ffeiriad,' ac nid oedd hynny heb ei effaith arni. Yr oedd cymaint o bethau diddorol yn y byd na wyddai hi ddim. am danynt,—cymaint o broblemau ag arni eisieu eu d'adrys. Edrychai ar y mynyddau obry fel rhyw gewri yn gwylio drws y byl mawr tudraw ac yn ei gau yn ei herbyn, a rywfodd, ni ddug yr hwyrnos tawel hwnnw yr hedd arferol i'w bron. Wedi troi drachefn tuag adref, gan gerdded yn fyfyrgar i lawr drwy'r lôn, brawychwyd calon Gwen pan welodd, ychydig latheni oddiwrthi, yn pori'r cloddiau'n hamddenol,<noinclude><references/></noinclude> 33xeo1ecm35uus8px9tfpy4z1c2lud5 14 52272 138263 111845 2025-06-02T22:33:45Z AlwynapHuw 1710 138263 wikitext text/x-wiki [[File:Bugail y Bryn.djvu|bawd|page=1]] [[Categori:Elizabeth Mary Jones (Moelona)]] [[Categori:Llyfrau 1917]] [[Categori:Llyfrau'r 1910au]] [[Categori:Nofelau]] 588zjfeepfm35nolc5d1olis6r9la3m 2 60395 138322 138027 2025-06-03T01:22:11Z AlwynapHuw 1710 138322 wikitext text/x-wiki {{header | title =Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau 2025 | author = | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau 2024]] | next = | notes = Llyfrau a gyhoeddwyd ar Wicidestun yn 2025 }} #[[Bugail y Bryn|Bugail y Bryn gan Moelona]] #[[Bil y Gymraeg ac Addysg|Bil y Gymraeg ac Addysg (Cymru) 2025 gan Senedd Cymru]] #[[Y Fainc Sglodion|Y Fainc Sglodion gan John William Jones]] #[[Beirdd y Berwyn 1700-1750|Beirdd y Berwyn 1700-1750 gol O. M. Edwards]] #[[Y Geilwad Bach|Y Geilwad Bach gan Lewis Davies, y Cymer]] #[[Murmuron Awen|Murmuron Awen gan Robert Roberts (Gwaenfab)]] #[[Clawdd Terfyn|Clawdd Terfyn gan Robert Dewi Williams]] #[[Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol II|Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol II gan Owen Wynne Jones (Glasynys)]] #[[Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol I|Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol I gan Owen Wynne Jones (Glasynys)]] #[[Cofiant, neu Hanes bywyd a marwolaeth y Parch. Thomas Jones, Dinbych|Cofiant y Parch. Thomas Jones, Dinbych gan Thomas Jones, Dinbych]] #[[Chydig ar Gof a Chadw|Chydig ar Gof a Chadw gan William Thomas Edwards (Gwilym Deudraeth)]] #[[Hugh Owen Bronyclydwr Apostol y Gogledd|Hugh Owen Bronyclydwr Apostol y Gogledd gan Zachary Mather]] #[[Siôn Gymro (llyfr)|Siôn Gymro (llyfr) gan Ben Davies, Pant-teg]] #[[Cofiant Watcyn Wyn|Cofiant Watcyn Wyn gan Penar Griffiths]] #[[Yr Awen Barod|Yr Awen Barod gan William Thomas Edwards (Gwilym Deudraeth)]] #[[Goronwy ar Grwydr 1, Italia Dlos|Goronwy ar Grwydr 1, Italia Dlos gan Goronwy Jones, Prestatyn]] #[[Hunangofiant Tomi|Hunangofiant Tomi gan Edward Tegla Davies]] #[[Caniadau (T. Gwynn Jones)|Caniadau gan T. Gwynn Jones]] #[[Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf 1|Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf 1 (Mynwy, Meirion, Maldwyn) gan gan Thomas Rees a John Thomas]] #[[Hanes Gwareiddiad|Hanes Gwareiddiad gan Gwilym Arthur Edwards]] #[[Dail y Dderwen|Dail y Dderwen gan William J Richards]] #[[Hanes Bywyd (Dic Aberdaron a Twm o'r Nant)|Hanes Bywyd (Dic Aberdaron a Twm o'r Nant) gol Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Am dro i Fadagascar|Am dro i Fadagascar gan Daniel Owen Jones]] #[[Cerddoriaeth yng Nghymru (Cyfres Pobun)|Cerddoriaeth yng Nghymru (Cyfres Pobun) gan Idris Lewis]] #[[Caniadau Gwili|Caniadau Gwili gan John Jenkins (Gwili)]] #[[Yng Ngwres y Dydd|Yng Ngwres y Dydd gan Joseph Jones (J. J. Drefnewydd)]] #[[Gwlad y Gan a Chaniadau Eraill|Gwlad y Gan a Chaniadau Eraill gan T. Gwynn Jones]] #[[Ymadawiad Arthur a Chaniadau Eraill|Ymadawiad Arthur a Chaniadau Eraill gan T. Gwynn Jones]] #[[Hanes y Lleuad|Hanes y Lleuad ffug awdur Syr John Herschel]] #[[Llinell neu Ddwy|Llinell neu Ddwy gan John Jones (Ioan Brothen)]] #[[Yn Llefaru Eto|Yn Llefaru Eto gan Anhysbys]] #[[Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf III|Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf III gan Emrys ap Iwan]] #[[Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf II|Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf II gan Emrys ap Iwan]] #[[Methodistiaeth Cymru Cyfrol I|Methodistiaeth Cymru Cyfrol I gan John Hughes, Lerpwl]] #[[Y Trefedigaethau|Y Trefedigaethau gan Ifor Leslie Evans]] #[[Telyn Bywyd|Telyn Bywyd gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Cathlau Bore a Nawn|Cathlau Bore a Nawn gan Owen Griffith Owen (Alafon)]] #[[Derwyn neu Pob Pant a Gyfodir (Nofel)|Derwyn neu Pob Pant a Gyfodir (Nofel) gan Robert David Morris]] #[[Ifor Owen (nofel)|Ifor Owen (nofel) gan Henry Emlyn Thomas (Emlyn)]] #[[Ysgrifau (John Breese Davies)|Ysgrifau gan John Breese Davies]] #[[Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf I|Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf I gan Emrys ap Iwan]] #[[Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig|Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig gan Thomas Jones-Humphreys]] #[[Rheinallt ab Gruffydd (Rhamant)|Rheinallt ab Gruffydd (Rhamant) gan Isaac Foulkes]] #[[Y Ddau Frawd|Y Ddau Frawd gan Nel Wyn (sef Llew Tegid)]] #[[Anturiaethau Robinson Crusoe|Anturiaethau Robinson Crusoe cyf gan William Rowlands, Porthmadog]] #[[Cofiant D Emlyn Evans|Cofiant D Emlyn Evans gan Evan Keri Evans]] #[[Telynegion (Silyn a Gruffydd)|Telynegion gan R Silyn Roberts a W. J. Gruffudd]] #[[Gwaith Hugh Jones, Maesglasau|Gwaith Hugh Jones, Maesglasau gol O. M. Edwards]] #[[Y Cwm Unig a Chaniadau Eraill|Y Cwm Unig a Chaniadau Eraill gan Dewi Emrys]] #[[Beddau'r Proffwydi (drama)|Beddau'r Proffwydi (drama) gan W. J. Gruffydd ]] #[[Storio a Chadw dogfennau Ewyllys Crynodeb Gweithredol o Ymateb y Llywodraeth]] #[[Storio a chadw dogfennau ewyllys gwreiddiol. Ymgynghoriad|Storio a chadw dogfennau ewyllys gwreiddiol. Ymgynghoriad gan Lywodraeth y DU]] #[[Nansi'r Dditectif|Nansi'r Dditectif gan Owain Llew Rowlands]] #[[Fel y gwelais Arglwyddes Llanofer]] #[[Ioan Madog (Cymru 1896)]] #[[Llofruddiaeth Thomas Watkins gan Benjamin Jones, Aberdâr 1866]] # [[Ròseen-Dhu|Ròseen-Dhu gan William Sharp (Fiona Macleod) wedi'i gyfieithu gan Owen Griffith Owen (Alafon)]] #[[Son-days (Henry Vaughan)|Son-days gan Henry Vaughan wedi'i gyfieithu gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Can Coffadwriaethol Tanymarian|Can Coffadwriaethol Tanymarian gan John Henry Hughes (Ieuan o Leyn)]] #[[Morwynion Glan Meirionydd|Morwynion Glan Meirionydd gan Lewis Morris (Llewelyn Ddu o Fôn)]] #[[A Poison Tree gan William Blake|A Poison Tree gan William Blake wedi'i gyfieithu gan John Jenkins (Gwili)]] #[[Dewi Idris (Cymru 1899)|Dewi Idris (Cymru 1899) gan Carneddog]] ::''Mai 31=60'' npm2hla7hexuvx6dq9v6rkmd9svvwed 104 61980 138158 126415 2025-06-02T16:44:32Z AlwynapHuw 1710 138158 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{Mm-mawr|Y GEILWAD BACH}}}} <br> <br> {{c|{{Bach|GAN}}}} {{c|{{Mm-mawr|LEWIS DAVIES, Y.H.,}}<br>Y CYMER.}} <br> <br> <br> {{c|LLANELLI:<br>Argraffwyd a Chyhoeddwyd gan<br>James Davies & Co., Ltd., Gwasg Deheudir Cymru.<br>1929.}} <br> <br><noinclude><references/></noinclude> 7y0xbqn0zur6lkxizxyd7fau648056s 104 61986 138166 126422 2025-06-02T16:55:43Z AlwynapHuw 1710 138166 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Y perchyll diened!" ebe fe, "pam na faset ti'n dod lawr ata' i?" "Ond fe fuo," ebe'r llanc gan grynu. "Gad dy gelwdd, y sperbil!" ebe yntau'n ol. A chyd â'r gair, ef a gydiodd yng ngwâr y bachgennyn fel pe i'w ddyrnu. Ar y foment, pwy a ddaeth heibio i'r fan ond Mr. Ffrank ei hun; ac o weld sut yr oedd pethau, ebe fe yn ddigllon wrth y pydler: "Gollwng e', Dai, y funud yma, y blagard mawr!" O glywed y llais, ac o weld y meistr, troes y Samwn Pinc, ac â threm euog gollyngodd y bachgennyn yn rhydd, ac arhosodd yn fud wrth ei ffwrn. Erbyn hynny yr oedd meistr yr iard wedi dyfod o rywle, ac ymddangosai am foment fel ar fedr ffrwydro allan mewn dylif o gabledd—ond, o gofio am bresenoldeb Mr. Ffrank, ef a lwyddodd i'w ffrwyno ei hun, er mor anodd hynny. Ond fel i wneuthur iawn iddo'i hun am atal ei dafod, daeth mwy o gynddaredd i'w lygaid, ac ef a ddaliodd i gyfeirio â'i fynegfŷs at yr haearn llosg hyd nes i Mr. Ffrank ei alw i edrych y ffyrnau ereill gyd âg ef. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 1l4eyaln5sak9wtietji1wleba30b0v 104 61987 138167 126423 2025-06-02T16:56:52Z AlwynapHuw 1710 138167 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD III.<br>O FLAEN Y MEISTR.}}}} PAN aeth Moc Bach yn ol i'w gartref y prynhawn hwnnw, sylwodd ei fam ar unwaith fod rhywbeth allan o le, ac ebe hi yn dirion: "Be' sy'n bod, Morgan?" "Dim, mam, ne'r peth nesa'i ddim. A gafi 'nghino yn awr?" Rhoes Beti ei ginio o'i flaen, ond nid hir y bu hi heb sylwi nad oedd ei mab yn bwyta fel arfer, a'i fod yn edrych hwnt i gongl yr ystafell fel pe mewn myfyrdod dwfn. "Nawr, Morgan," ebe hi o weld hynny, "dwêd di'r cwbl wrth dy fam, 'machgen i, achos alla' i ddim dy helpu cyn gwpod be' sy'n bod, ti'n gweld." Yr atebiad uniongyrchol i hynny oedd ffrwd o ddagrau; ac wedi'r gair tyner hwnnw o du y fam y sy erioed yn well datglowr y galon ifanc na dim arall, ef a fynegodd iddi yr holl hanes. "Piti mawr!" ebe hi, "wa'th yw Dafydd ddim yn ddyn câs o gwbl. Paid ti a gweyd dim yn 'i erbyn, i 'neud pethau'n wa'th. Fe fydd yn ddicon caled arno heb hynny!" "Na, mam, 'weta i ddim llawer o gwbl, os galla' i. Wnaf i ddim drwg i'r Sam—, i Dafydd, er iddo wasgu 'ngwddwg i'n gâs. Ond dyna sy 'mecso i, y bydd i Mr. Ffrank feddwl na all e fy nhrysto i ar ben y gwaith, a 'fynta' wedi bod mor biwr i chi a fi, ac mor serchus i fi ar ol noswaith y swllt." {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> cull97ypsa4kuy77su8f00gcieijyse 104 61991 138168 126427 2025-06-02T16:59:43Z AlwynapHuw 1710 138168 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD IV. <br>AMDDIFFYNNYDD Y CREADUR MUD.}} }} MEWN gweithfa fawr megis ag oedd ar y Waun yr oedd llawer o fynd a dyfod ymhlith y labrwyr hynny yw, y bobl hynny nad oedd wedi codi yn uwch na gwaith caib a rhaw. Oherwydd natur eu gwaith, nid oedd iddynt un gweithdy arbennig i lafurio ynddo, a symudid hwy gydol y dydd i ben yr iard at y gwelyau tywod o flaen y ffwrnesi, neu i ben y crug sinidr, fel y byddai galwad. I blith y rhai hyn y cyflogid y dyfodiaid, gan amlaf, ac oherwydd hynny gallai mintai ohonynt, er eu bod wrth yr un gwaith, fod yn gwbl ddieithr i'w gilydd am beth amser. Ymhen deuddydd wedi helynt y Samwn Pinc, yr oedd mintai o'r fath ar y crug sinidr yn gwastatâu'r wyneb er paratoi lle i osod sied i lawr. Yn eu hymyl, ond wrth orchwyl arall, yr oedd dyn a yrrai geffyl yn ol a blaen yn dra chwyrn, ac a'i curai yn ddi-achos. Gwnaed hynny ddwy waith eisoes, ac yr oedd ar fedr gwneuthur hynny y drydedd waith pan waeddodd un o'r labrwyr arno: "Hoi! paid a lladd y creatur yna!" "Meindia di dy gaib a rhaw—dyna dy fusnes di!" oedd yr ateb swrth. "Fe dy feindia i di, a'r ceffyl yna hefyd, os trewi di e' eto," ebai'r labrwr drachefn. "Dyna rybudd i ti!" Yn lle cymryd y rhybudd, fodd bynnag, curodd y gyrrwr y creadur yn waeth fyth, ac yn fwy felly o hèr i'r labrwr. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> bput0ae24gnblmynsvf852ohomyhl70 104 61994 138169 126430 2025-06-02T17:01:47Z AlwynapHuw 1710 138169 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD V.<br>ARFAETHU GWELD Y BYD.}}}} GWELAI y geilwad bach Mr. Ffrank bron bob dydd am yr wythnos a ddilynodd y croesholi yn yr offis, ac nid byth yr âi y meistr heibio iddo heb air o gyfarchiad. Yn wir, ef a arhosai ambell waith am air o ymgom hefyd. Yr oedd wedi datgan ei farn fwy nag unwaith wrth rai o'r is-swyddogion fod "rhywbeth yn y boy bach ag oedd yn straight iawn." Ac o hynny, ef a holodd am ei dylwyth ac am amgylchiadau'r fam. Un bore, o gyfarfod y llanc, ymddangosai Mr. Ffrank yn llon iawn, ac ef a oedodd ei fynd heibio yn fwy nag a wnaethai o gwbl cyn hynny. "Sut ma'r galw'n talu, Morgan?" eb efe. "A oes rhai yn dy anghofio wedi iti fynd drwy'r tywyllwch i guro wrth eu drysau am wythnos?" "Dim llawer, syr, wir. Ac os bydda nhw yn anghofio un wthnos, ma nhw'n talu'n ddwpwl, rhan fynycha, 'mhen y pythewnos. A dyna Dafydd Ffwrn Number One, fe rows e' chwechinog i fi yn lle grot y Satwrn wedi i'r harn losgi." "Morgan," ebe Mr. Ffrank, gan droi i lymder ar unwaith, "ateb i mi hwn: Ai am ddywedyd celwdd y cêst ti'r ddwy ginog arall?" "Fe alla i ateb yn ddicon rhwydd, syr, wâth ni ofynnodd e' imi ddwedyd celwdd eriôd; ac fe wyddai fwy, syr,—na f'ai ddim gwell o gynnig hynny. 'Wareteg i Dai, syr." {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> ktupswxma41nmnkcrtfii52xspjln0b 104 62002 138203 126438 2025-06-02T17:36:45Z AlwynapHuw 1710 138203 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXXIX.<br>YR HEN GARTRE UNWAITH ETO.}}}} "TABLE MOUNTAIN in sight!" Hanner y ffordd tuag adref, a'r ''Queen Adelaide'' yn brysio tuag ato o dan lawn hwyl. Hynny a ddug y teithwyr i'r bwrdd yn ddiymdroi, gyd â phob llygad at y llecyn a oedd wedi bod mor fawr ei obaith i deithwyr y tonnau oddiar yr amser y cyrchodd Vasco de Gama heibio iddo gynt ar y fordaith hanesiol honno i'r India. Ymhen dwyawr yr oedd y llong o Melbourne yn agoshau at yr hafan, a phob enaid byw arni—deithiwr a morwr—â'i draed yn ysu am deimlo'r ddaear o dan ei sang unwaith yn ychwaneg. Aeth Morgan a William Ellis gyd â'i gilydd i edrych y ddinas, ac i'w mwynhau eu hunain mewn prynu cofroddion i'w cyfeillion. Gan fod y Queen Adelaide i angori yno am wyth awr a deugain, arfaethodd William Ellis a Morgan i ddringo Table Mountain, uwchlaw'r dre; ond gan fod cymylau duon yn dechrau ymgasglu ogylch y corun, yn arwydd sicr o ystorm, newidiwyd y cynlluniau, a threuliwyd rhan o'r dydd wrth yr hafan i weld y llongau ereill a oedd yno ar y pryd. Un o'r mwyaf diddorol oedd yr Indiaman Cochin a oedd ar ei ffordd allan i Madras gan ddwyn catrawd o filwyr yng ngwasanaeth John Company, a chyd â hwynt y gwragedd a'r plant. Tarawiadol iawn ydoedd coch a gwyn y milwyr yn erbyn addurniadau melyn y swyddogion, a dug yr olwg arnynt yn fyw iawn yn ol i Forgan am y milwyr a welsai ef yn y parc yn Llundain y diwrnod cyn ei ymfudo. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 8zytadtsex71fdrkb8oi7un2fwvxpbm 104 62007 138202 126449 2025-06-02T17:35:50Z AlwynapHuw 1710 138202 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXXVIII.<br>"TEG EDRYCH TUAG ADRE."}}}} AM rai oriau hwyliodd y ''Queen Adelaide'' fel pe buasai arni hi ei hun awydd mawr am ben ei thaith, oblegid hi a dorrai ei llwybr draws y tonnau crychwyn gyd âg asbri rhyfeddol. Canai'r morwyr hefyd wrth eu gwaith, a hyfryd ydoedd ar bawb yn rhodio'r bwrdd gyd âg awel y De yn eu hwynebau. Ond cyn myned o'r haul i lawr, datblygodd yr awel fwyn yn wynt nerthol, ac o'i gaban clybu Morgan fynych gri chwibanogl y ''bos'n'', ynghyd â thrwst brysiog traed y morwyr yn rhuthro yn ol a blaen uwch ei ben. Yr oedd i Forgan gaban iddo ef ei hun ar y fordaith hon: ond er y golygai hynny fwy o gost i'w logell, golygai hefyd lawer mwy o hamdden darllen ac o gysur personol. Ac i'r diben o dreulio'r dyddiau hir mewn mwynhad tawel, ef a brynasai, cyn myned i'r llestr, nifer o lyfrau a fyddai iddo'n ddiddanwch ar y daith. Llai o lawer hefyd ydoedd nifer teithwyr y ''Queen Adelaide'' nag a oedd i'r Richborough, ac yr oedd hynny ynddo ei hun yn elfen.bwysig tuag at wneuthur cysur ei theithwyr yn fwy. A chyn belled ag y gwelai'r Cymro yn ystod y dyddiau cyntaf, gwell hefyd ydoedd ansawdd y rhain na'r dorf wancus honno ar y Richborough gynt, nad oedd iddi feddwl yn y byd ond am aur, a'r modd parotaf i'w sicrhau. Hwyrfrydig, serch hynny, ydoedd Morgan i gyfeillachu â neb ar y llestr hwn, oblegid heblaw bod ei lyfrau yn dechrau denu ei fryd, ef a wyddai hefyd, gan fod Deddf Alltudiaeth o'r diwedd wedi ei dileu, fod llawer o'r deddf—dorwyr<noinclude><references/></noinclude> paenik5ox9kgzzi39arth2sh9hf0eik 104 62011 138201 126450 2025-06-02T17:34:07Z AlwynapHuw 1710 138201 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXXVII.<br>PARATOI I DDYCHWELYD.}}}} Y NOSON honno hir iawn y bu Morgan cyn myned i'w wely; ac er hwyred ydoedd hi, ni ddaeth hun yn agos ato tan oriau mân y bore. Gwyddai ef bod llong ar fedr hwylio i Lundain drannoeth, ac am hynny ef a ysgrifennodd dri llythyr fel y byddent yn cyrraedd yr hen wlad rai dyddiau cyn y byddai iddo ef ei hun wneuthur hynny. I'w fam, Mr. Ffrank, a Mrs. Henry Crosha yr oedd y llythyron hyn, a'r un peth yn sylweddol oedd yn y tri, sef ei fod wedi ennill gradd o lwyddiant, ond mai gwell ar y cyfan oedd yr hen wlad, ac y byddai ef yn dychwelyd heb fod yn hir. Gofalus iawn ydoedd o beidio ag ymddangos yn fostgar yn y mesur lleiaf, ac, ar y llaw arall, yr oedd ei ofal yn llawn cymaint i ochel mursendod a ffug—wyleidd-dra. Ef a gredai yn ei galon fod gweddiau ei fam ar ei ran wedi bod yn elfen fawr yn ei lwyddiant,—ond, rywfodd, rhy gysegredig oedd hynny i'w osod mewn du a gwyn ar bapur. Y ffaith fawr oedd ei fod ef â'i wyneb ar Gymru, a phopeth a oedd yn annwyl ganddo, a pharodd y syniad o gusanu ei fam unwaith yn rhagor ryw lawenydd mawr yn ei fynwes. Hwnnw a osodes ryw hyrwyddiant newydd i'w holl drefniadau y dyddiau a oedd yn dilyn, ac a roddes frys i'w holl symudiadau a oedd yn hyfryd iawn i'w feddwl. Drannoeth ef a ymwelodd â Mr. Parkinson unwaith eto yn yr Ariandy, ac wedi ymgynghoriad â'i gyfaill yno, penderfynwyd na byddai i Forgan gludo ar ei berson ond cymaint o arian a fyddai'n ddigon<noinclude><references/></noinclude> 5ov7p3uxz193t6tbscw2miz6pjdw5fj 104 62018 138200 126459 2025-06-02T17:33:28Z AlwynapHuw 1710 138200 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXXVI.<br>HIRAETH AM GYMRU.}}}} EDRYCHID ar Morgan erbyn hyn fel un o ffodusion y cloddfeydd, ac er na roes yr Old Pit logellaid mawr o aur ar yr untro, eto digon oedd ei gynnyrch wythnosol nid yn unig i gynnal ei berchennog ynghanol prisoedd uchel y diggings, ond i ychwanegu hyd at swm sylweddol yr arian yng ngofal Mr. Parkinson yn yr Australian Bank yn ogystal. Mwy na hynny, gwella yr oedd yr argoelion po bellaf ymlaen y cloddid; a chan i Forgan hurio ambell fwnwr anffodus i'w gynorthwyo ef yn awr ac yn y man, buan yr aeth y sôn am gyfoeth ei bwll ef drwy yr holl ardal. Ond er hyn oll, nid hapus oedd y Cymro, ac am hynny ni chynlluniai ef ymhell ymlaen er dim. Yr oedd amryw o resymau i beri yr ansefydlogrwydd yn ei feddwl, ac i'w atal i gymryd ato gydymaith yn lle Greg. Un o'r rheiny oedd cysylltiadau Greg ei hun, am na wyddai Morgan pwy ar glawr daear a fyddai'n hawlio'r arian ar enw y Gwyddel yn y Banc. Ef a deimlai o byddai i berthynas teilwng ddyfod ymlaen, mai dim ond gweddaidd a fyddai arno ef i gydweithredu â'r cyfryw, pe ond o barch i hen berchennog y lle. Wedi dydd yr angladd, ef a chwiliasai'n fanwl drwy y shanty er gweld a oedd yn rhai o goffrau Greg ewyllys, neu rywbeth arall, a fyddai'n taflu goleuni ar haniad ei ddiweddar gydymaith. Ond er chwilio ymhob congl, a throi dalennau amryw o lyfrau (oblegid hoff o ryw fath ar lyfr yr oedd Greg fyth), ni ddaeth dim i'r golwg a fyddai o unrhyw gymorth. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> he6ekl0xgijtrc8ahjf0u0o3j02ra9q 104 62019 138170 126460 2025-06-02T17:04:43Z AlwynapHuw 1710 138170 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD VI.<br>MYND I YSTRADFELLTE.}}}} DYDD Gwener pen yr wythnos, a'r geilwad yn mynd eto oddiamgylch y weithfa, cyfarfu Mr. Ffrank âg efe wrth y ''forge''. "Ystradfellte bore 'fory, Morgan! Bydd o dan gloc mawr yr offis am naw, ac fe awn gyd â'n gilydd." "Olreit, syr, fe fyddaf yno mewn pryd." A phan ddaeth y bore pwysig hwnnw tywynnai haul y gwanwyn ar fwthyn Beti Shôn gan roddi adliw newydd ar bob blodeuyn cynnar o gylch y tŷ. Nid llai hefyd yr heulwen ar yr aelwyd, lle yr oedd Morgan a'i fam yn cyfranogi o'u brecwast syml arferol. Codasai'r llanc heb ei alw y dydd mawr hwn, ac yr oedd yn barod i'r daith gryn awr o flaen yr amser. "Cofia di fod ar dy oreu heddi, Morgan," ebe'r fam, "a phaid â bod yn rhy ewn mewn dim. Ond os gofyn neb o'r gwŷr mawr rwpath genti, g'na fe ar unwaith, a threia bido â bod yn lletwith mewn dim." "Mam!" ebe'r gwr profiadol un-ar-ddeg oed. "Nid babi wy' i nawr, cofiwch! Ond fe wna fel y'ch chi'n gweyd. Dyma fi 'n mynd." O'i ddyfod i olwg cloc mawr yr offis, credai Morgan na welsai ei wyneb mor hawddgar erioed. Yn wir, llon a hawddgar oedd popeth iddo ef ar fore'r anturiaeth fawr. Nid oedd ef ond wedi newydd gyrraedd yr ysgwâr o flaen yr offis pan ddaeth un o ostleriaid y gwaith yn arwain "ceffyl a thrap" i'r unfan, ac ymhen munud neu ddau yn rhagor daeth Mr. Ffrank ei hun i lawr y grisiau ac allan o'r swyddfa. Gyd âg ef yr oedd<noinclude><references/></noinclude> oasfnviveb7jzj1yzh6cyd8hklduesw 104 62023 138171 126464 2025-06-02T17:06:34Z AlwynapHuw 1710 138171 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD VII.<br>Y PORTH MAWR.}}}} AR ben y rhiw a arweiniai i waered i'r Pentre, cyfarfuwyd â hwy gan fugail Y Fan Fawr—gwr a gyflogid gan y ffermwyr a oedd â'u hen-drefydd yn rhy bell oddiwrth y mynydd i fugeilio arosfeydd eu ffermydd. Ac oddiwrth y modd parchus y cyfarchai hwnnw Mr. Ffrank, gwybu Morgan fod Ysgweier y Waun yn ymwelydd mynych â Dyffryn Mellte. "A oes llawer yn y Pentre heddi?" ebe'r meistr wrth y bugail, ar ol ymholiad parthed y defaid, pris y gwlân, a phethau cyffelyb. "Nac oes, syr, dim enaid byw ond y chi, am wn i. Mae'n rhy gynnar yn y flwyddyn." Wrth hynny ef a olygai nad oedd yno yr un ymwelwr, oblegid ymwelwyr lawer a fyddai yn cyrchu i'r cwm prydferth fisoedd yr haf. "Bore da, Meredydd." "Bore da, syr." "Nawr, Morgan, dyma ni yn y lle. Fe osodwn y trap yn y Blue Bell; ac wedi i fi fynd i Gwmnant am hanner awr fe fydd y dydd o'n blaen." Croeswyd Pont-ar-Fellte (lle sylwai Morgan fod gwely'r afon fel gwely Hepsta, yn hollol sych), teithiwyd ar y gwastadle am ganllath neu ddau, a gyrrwyd i mewn i sgwâr y pentre in grand style, chwedl y meistr. Ymddangosodd pobl y Blue Bell fel pe'n adnabod y Sgweier yn dda, oblegid braidd cyn iddo orchymyn dim, rhoed llestraid o laeth ynghyd â bara-a-chaws gwlad ger ei fron. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> kk29j4rik6o101k69qetuhv24mfv9sd 104 62027 138172 126468 2025-06-02T17:07:42Z AlwynapHuw 1710 138172 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD VIII.<br>Y RHUFEINIAID YN YMYL.}}}} "SHWD fachan i gered wyt ti, Morgan?" ebe Mr. Ffrank wedi dyfod ohonynt allan o Ogo'r Porth Mawr a chyrraedd y brif heol ar ochr y cwm. "Treiwch fi, syr!" ebe'r llanc yn ffyddiog. "Wel, os gelli di gered dwy filltir i'r lan, a dwy filltir 'nol, fe awn at y Bedd." "At y Bedd, syr! Os mwy nag un eclws yma?" "Nac oes, Morgan; ond 'dyw pob bedd ddim wrth eclws ne' gapel, cofia. hwn." Ac un o'r beddau hynny yw "Pwy gas 'i gladdu yno, syr?" "Does neb yn gwpod, wel' di—ac eto mae ei enw ar y garreg!" "Carreg yno, ac enw arni, a neb yn gwpod pwy gas 'i gladdu yno! Dyna od, syr." "Oti, dipyn yn od, pan feddylia i. Ond dere 'mlân i gâl gweld beth 'nei di ohoni." Ac o hynny ymlaen esboniodd Mr. Ffrank i'r llanc eiddgar ddyfod o bobl dros y môr i'r wlad hon gynt i'w choncro, a'u bod nid yn unig yn gryf ac yn glyfar i ymladd, ond yn gryf ac yn glyfar mewn pethau ereill hefyd. "Eu henw," ebe fe, "oedd y Romans." "Sefwch chi," ebe Morgan, "mae eu henw yn y Beibl." "Oti, wrth gwrs. Dyna nhw, yr un pobl, ac yn wheleua Lladin. Nawr, fe fuon nhw yma bedwar can mlynedd, ac yr o'en yn gwpod y ffordd i doddi harn a phlwm yn dda cyn bod son am neb ohono' ni." {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> me2r6hxqvnep8uj6aahxvxh57ka4cwo 104 62031 138173 126472 2025-06-02T17:09:02Z AlwynapHuw 1710 138173 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD IX.<br>YMGOM YR AELWYD.}}}} MAM! Gwyddech chi fod y Romans wedi bod eriôd yn Ystradfellte?" "Y beth!" "Y Romans sy â son am dany' nhw yn y Beibl." "Naddo i'n siwr. Chlŵas i eriôd mo'u henwau nhw, ac yr o'wn i'n napod y rhan fwya o wŷr 'Stradfellte slawer dydd. Dyna'r Pweliaid, y Mathews, a'r Evansiaid, ond dim Romans eriôd." "Ond, mam, 'ro'dd y rhain yn byw ymhell pell yn ol, ac yn wheleua Lladin." "Wel, nid gwŷr 'Stradfellte sy gen ti'n siwr, wa'th wheleua Cymrâg ma' nhw yriôd, yriôd." "Ond, fe wetws Mr. Ffrank wrtho i am dany' nhw, ac fe ddangosws fedd un ohony' nhw i fi." "Ymhle yn y fynwent 'r o'dd hi? wa'th fe fuo i'n gweld y beddau pan o'wn i'n ferch ifanc." "Dim yn y fynwent o gwbwl, mam, ond ymhell hwnt ar y mynydd. Fe fuo i wrth y bedd hynny heddi gyda Mr. Ffrank 'i hunan." "Wel, rhaid ei fod yn wir, os o'dd Mr. Ffrank yn gweyd hynny." "O'dd, wrth gwrs; ac fe wetws llawer rhacor am dany' nhw. Yr o'en nhw'n rhai da iawn i ymladd he'd." "Wmladd! Wel, 'do'en nhw ddim yn respectable iawn, ta beth, a 'rwy'n rhyfeddu i Mr. Ffrank 'weyd dim am dany' nhw. Rhyw bobol fel Ianto Shams, tebig iawn, yn wmladd â phawb a phopeth. Dere at dy fwyd, Morgan." {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 9lcbocqpzzh128ua21rytvxthhi7utn 104 62034 138174 126475 2025-06-02T17:09:58Z AlwynapHuw 1710 138174 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD X.<br>FFAIR 'BERDAR.}}}} MORGAN, yr o'et ti wedi meddwl mynd i Ffair 'Berdar, ond o'et ti?" "O'wn, mam, unwaith; ond 'rwy' wedi newid 'y meddwl wetyn." "Pam hynny, a thitha gymint am weld petha?" "Fel hyn, mam. Achos bydd raid ala arian yno, a 'do's dim arian gyta fi i sbario. Fe ga i weld dicon o'r byd wedi i fi dyfu'n ddyn." "Na, na, Morgan. 'Rwy' wedi bod yn meddwl llawer, 'machan i, weti i Mr. Ffrank fynd â thi i 'Stradfellte. Os o'dd e' am dy helpu i weld y byd, fe ddyla dy fam 'neud hynny'n siwr. Nawr 'dw'i ddim weti ala arian y cap mwslin, a fe elli di 'u câl nhw, wa'th d'arian di y'n nhw weti'r cwbwl." "O mam! pidwch a—" "Do's dim rhacor i 'weyd, Morgan. Os yw Mr. Ffrank am i ti fynd, rhaid mynd; a 'blaw hynny, 'rwy' i dipyn bach yn rhy ifanc i gâl cap felny ar hyn o bryd." "Otych, mam, yn 'itha ifanc; ond―" "Cer di i'r ffair, Morgan; a fe ddŵa i'n ifancach eto o dy weld di'n plesio Mr. Ffrank." Fel hynny y bu rhwng Morgan a'i fam ynghylch ei fyned ef i Ffair Aberdar; a phan ddaeth y bore mawr hwnnw yn Ebrill, 184—, yr oedd y llanc yn gynnar ar yr heol, ac yn mynd gyd âg ugeiniau ereill am ddiwrnod i weld y rhyfeddodau a ddygid i'w hardal. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 90bzeuch3b1tg7u72dsx5pdb9o22f4c 104 62038 138175 126479 2025-06-02T17:10:37Z AlwynapHuw 1710 138175 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XI. <br>HWYR Y FFAIR.}}}} ERBYN yr hwyr brynhawn yr oedd Morgan wedi blino ar y ffair; ac er na wariaisai ef eto ei arian yn llwyr, penderfynodd adael y lle a chyfeirio ei gamau adref. Siomedig ydoedd hefyd, oblegid ar wahan i'r neidr fawr a dau epa, ni welsai ef ddim a oedd yn hollol newydd iddo. Disgwyliai ef weled llawer mwy nag a oedd yno, ac yn y disgwyliad hwnnw yr oedd ef wedi byw am yr wythnosau diweddaf. Ac am y teimlai ef bellach nad oedd y ffair wedi llenwi ei ddychymyg am dani, daeth rhyw atgasedd ati drosto, a hawdd felly oedd troi ohono ei gefn arni. Ar ei ffordd adref cyfarfu â llawer o'i gydnabod, a rhyfeddai y rheiny un ac oll am ddychwelyd ohono mor gynnar cyn cychwyn o'r "fei" mewn gwirionedd. Ond, "fei" neu beidio, tuag adref yr wynebai y llanc; ac erbyn cyrraedd ohono Benywaun a Phont Bryngwyn, cymaint oedd ei flinder fel yr eisteddodd i lawr er adennill ei nerth. Yr oedd enw drwg iawn i Bont Bryngwyn am ei hunigrwydd ac am ei thraddodiad hagr am ladron penffordd. Ond yr oedd yn ddydd eto, a mwy o dramwy ar yr heol y diwrnod hwnnw oherwydd y ffair nag unrhyw ddiwrnod arall odid y flwyddyn yn gyfan; felly, ni ddaeth ofn i feddwl y llanc o gwbl, ac ef a eisteddodd ennyd i fwrw ei flino. Yr oedd ar fedr tynnu allan yr ychydig geiniogau a oedd ganddo yn weddill i'w rhifo, a'r heol am ryw bellter oddeutu iddo heb neb arni, pan dybiai'r llanc glywed ohono yswisiad swn troed yn y brwyn yn ei<noinclude><references/></noinclude> f123zwcpvt66nrc8l5nz9s8u11o50ib 104 62043 138176 126484 2025-06-02T17:11:28Z AlwynapHuw 1710 138176 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XII.<br>MYND I'R OFFIS.}}}} TRANNOETH y ffair yr oedd nifer mawr o weithwyr y Waun heb ddyfod i'r gwaith o gwbl, a chynifer â hynny yn hwyr yn dyfod ato. Ond yr oedd un, o leiaf, wrth yr Offis gyd â bod y cloc mawr yn taro nawawr arferol Mr. Ffrank o fyned i mewn i dderbyn ei lythyrau a oedd barotach i weithio y diwrnod hwnnw nag a fuasai erioed yn ei fywyd. "Hylo! Morgan. Yr wyt wedi dod. Beth yw dy ateb di?" "Derbyn y cynnig, syr." "Dyna fel y meddyliwn y gwnaet ti. Dere i mewn i'r Offis." Aeth y llanc i mewn i'r ystafell, ac yno y trefnwyd popeth ynglŷn â'r gwaith newydd. "Yr wyt i fod, y rhan fwyaf o dy amser, gyd â Mr. Aubrey yn yr Offis, ac yn gwneuthur popeth a ofyn ef iti. Ond ambell waith bydd iti fynd ar negesau i mirai prydiau i'r lan i'r Rhigos a Phenderyn, a phrydiau ereill i Gyfarthfa a Threfforest. Wrth gwrs, 'rwy'n cretu dy fod ti yn fachan o drust ym mhopeth, a dyna'r rheswm yr wyt yma o gwbwl." "Fe wetodd 'y mam 'ch bod wedi gweyd hynny, syr, yn y tŷ y ddoe. Fe 'naf fy ngora'n wastad, syr." "Olreit, Morgan. Cer at Mr. Aubrey nawr, i ti gâl dechra' dy waith. Ond hanner moment, cyn bo ti'n mynd ato. Shwd le gêst ti yn y ffair?" {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> ruh79tjafridi82bo54l5u8sedln1fy 104 62047 138177 126488 2025-06-02T17:11:56Z AlwynapHuw 1710 138177 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XIII,<br>AR Y FFORDD I DREFFOREST.}}}} Yn ystod yr wythnosau nesaf anfonwyd Morgan amryw droeon ar negesau i'r Rhigos at oruchwyliwr y gwaith mwyn wrth odre Craig y Llyn, ac i Benderyn at "fishtir y cwar" wrth y Lamb, lle cloddid y cerrig calch at reidiau y ffwrnesi. Ond nid oedd iddo ddim yn newydd yn y siwrneiau hynny, am ei fod yn hollol gynefin â'r ddeule drwy ei fod wedi cneua a chwilio am nythod ynddynt ar lawer tymor. Dechreuodd ef droedio gwlad ddieithr mewn gwirionedd pan ddanfonwyd ef y waith gyntaf ar neges at Mr. Henry Crosha yn Nhrefforest, hwnt i Bontypridd. Yr oedd yno yn Nyffryn Tâf, fel ag yr oedd ar y Waun ac yng Nghyfarthfa, ffwrnesi tawdd a weithid gan yr un perchenogion, ac a oedd yn brif gynhaliaeth y lle hwnnw yr un modd ag ydoedd ym Mlaenau Cynon a Morlais. Bu y diwrnod hwn o'i fyned i Drefforest yn newydd yn ei hanes o ran peth arall hefyd, oblegid nid oedd ef i ddychwelyd hyd drannoeth, ac felly ef a gysgai oddicartref am y tro cyntaf yn ei fywyd. Yr oedd hyn yn ddwfn iawn ym meddwl ei fam, er na chyfeiriai hi nemor at y peth, rhagor na'i bod yn or—ofalus fod ei "ddillad isa" yn lân ac yn ddidwll. Cyrhaeddodd ef bentre Aberdar yn brydlon, a heb ddigwyddiad o unrhyw fath, er bod calon y llanc yn ei wddf wrth ei fynd heibio i Bont Bryn Gwyn o enw drwg. Yn wir, nid yn ddiofn yr edrychasai ef at y twr brwyn yn ymyl y bont y bore hwn eto, er bod tramwy<noinclude><references/></noinclude> cewlbk9dalummml0kykeh0m9xrbwg8f 104 62050 138178 126491 2025-06-02T17:12:25Z AlwynapHuw 1710 138178 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XIV.<br>AR Y GAMLAS.}}}} BRYSIODD Morgan ar hyd llwybr y gamlas, ac wedi ei ddyfod at y lock gyntaf, yno yr oedd deuddyn yn siarad â'i gilydd, ac un ohonynt fel pe ar fedr symud ymaith. "P'un o chi yw Mr. Jib?" ebe fe'n ddini wed. Ar y gair chwarddodd un o'r dynion yn uchel, a gwenodd y llall hefyd. "Beth wetast ti, 'machan i?" ebe'r un a wenodd. "Y fi yw Jib; ond dim o dy 'fistr' di, os gweli di fod yn dda. Beth wyt ti'n mo'yn â fi?" "Dyn y mwlsod yn ol yna a wetws wrtho i y byddai i Jib roi lifti fi yn y bâd, dim ond i fi wneud hast. Dyna i gyd. Fe leiciwn gâl lift os gellwch chi ei roi i fi, wa'th 'rwy' wedi blino." "Olreit, 'machan i; ond paid â gweud Mr. Jib yto! O ble wyt ti'n dod?" "O'r Waun, ac yn mynd i Drefforest dros Mr. Crosha." "Mr. Ffrank?" "Ia." "Neidia miwn. Ma genti fishtir da, ta beth. Cym, Tyrpin!" Am beth amser ni siaradodd y gyrrwr air ymhellach, ond teimlai'r llanc ei fod yn ei wylio'n fanwl, er heb ymddangos felly. Ac o'r diwedd cafodd cywreinrwydd hwnnw parthed y teithiwr ifanc y trechaf arno, ac ebe fe'n sydyn: {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 3vy5cod7eybotpw3mrytlnfd9ksh6de 104 62054 138179 126495 2025-06-02T17:13:18Z AlwynapHuw 1710 138179 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XV.<br>HELYNT Y FARIL.}}}} BU Morgan droeon yn Nhrefforest cyn diwedd yr haf hwnnw ar negesau dros ei feistr, a mynych y cludasai ef bysgod Mellte, neu ieir cochion Gwaun Tincer, yn amheuthun i'r brawd a ofalai am y weithfa yno. Oherwydd y mynych deithio hyn, ef a adwaenid yn dda bellach gan yrrwyr y mulod, a phawb arall a oedd â'u galwedigaeth wrth y gamlas. Ar ei ddychweliad o un o'r teithiau hyn y clybu ef gan ei fam "helynt y faril ar y ffwrnes," a ddigwyddasai ond y noson cynt, ac a oedd felly yn destun brwd yr holl bentre drannoeth. Gwyddai pawb mai câs beth Mr. Ffrank oedd y gollwng i yfed cwrw i ormodedd a oedd mor gyffredin ymhlith pydlers yr amser hwnnw. Gwyddai ef yn dda am y syched mawr a gynhyrchai gweithio o flaen y ffyrnau ar ddyddiau tesog, ac nid oedd ef felly yn llym iawn ar y gwr a redai i lawr i Dafarn y Rhydiau am bum munud yn awr ac yn y man, er mai torri cyfraith y gwaith oedd hyd yn oed hynny. Ond y pechod anfaddeuol oedd dwyn y ddiod i'w yfed ar y gwaith ei hun, a mwy nag un pydler a orfu ymadael â'r Waun am ddarfod ei ddal yn y trosedd hwnnw. Yr oedd Awst y flwyddyn honno yn neilltuol o desog, a'r syched gan hynny yn un parhaol. Ac oherwydd y gwres anarferol a gynhychai ffwrn yr haearn a ffwrn y nen ynghyd, rhyfygodd Jim Wich a Dai Mab ei Fam ddwyn i'r iard faril fechan o gwrw, gan ei chuddio'n ofalus ym mhentwr mawr y sinidr a oedd<noinclude><references/></noinclude> 18eke4lemnf1e72gclhs5biezghae5d 104 62058 138180 126499 2025-06-02T17:15:08Z AlwynapHuw 1710 138180 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XVI.<br>COLLI HEN GYFAILL.}}}} "MORGAN," ebe Mr. Ffrank wrth ei was tua thridiau ar ol helynt y faril, "cer lan at fishtir yr iard, a gwed wrtho mod i am weld William Ellis yn yr offis ymhen hanner awr!" "Ma arna i ofan, syr, nad yw e' yno, ond fe âf i ofyn." "Ffordd gwyddot ti nad yw e' yno?" "Achos iddo alw yn'n tŷ ni echnos i roi gwdbei i fi a mam, syr." "Yn y ffordd hynny 'dwy ddim gwell dy ala di i wilo am dano. Wyddot ti ble'r ath e'?" "Na wn, syr, mwy na mynd nol i'w gartre yn y North odd i fwriad e'n gynta a mynd i Liverpool wetyn." "Yr oech chi'n dipyn o gyfeillion felny?" "Oem, wath rodd e'n ffond iawn o ddarllen. Ac fe ro'ws y ''Goldsmith'' yn bresent imi cyn mynd. Ac fe sgrifennodd hynny ar y clawr. A dyna sgrifennwr da, syr! 'Does neb yn yr offis a oedd a llaw debig iddo." "O wel! beth pe baet ti'n dod a'r llyfr i'r offis fory i fi gâl i gweld hi?" "Olreit, syr! Fe wna." A thrannoeth, erbyn dyfod o Mr. Ffrank i'r offis am ei lythyrau, yno o'i flaen ar y ddesc oedd copi Morgan o ''Goldsmith's Animated Nature,'' ac o fewn y clawr mewn ysgrifen ddestlus dros ben y geiriau hyn: ''To Master Morgan Jones, The Ironworks, Waun Hir, as a token of esteem, and a tangible wish for success to come.''—William Ellis. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> a585ammagbxk034nj6k1iefhp6kip7u 104 62062 138181 126504 2025-06-02T17:15:45Z AlwynapHuw 1710 138181 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XVII.<br>YSBEILIWR CWM SMINTAN.}}}} Yn ystod y misoedd nesaf bu cryn newid ar drefniadau gweithfeydd y Croshas. Symudwyd Mr. Henry Crosha o Drefforest i'r Forest of Dean, lle'r oedd gan y perchenogion weithfa haearn a ehangwyd yn ddiweddar, ac aeth un o brif ddynion Cyfarthfa i Drefforest i gymeryd ei le yntau. Symudwyd hefyd rai o wŷr offis y Waun i Gyfarthfa, a bu hyn yn gyfle i osod Morgan mewn safle uwch yn offis Glan Cynon. Balch iawn oedd ef yn naturiol am hyn, oblegid golygai ei godiad yn yr offis godiad hefyd yn ei gyflog, ac o hynny fwy o gysur i'w fam, ac o foddion prynu llyfrau iddo yntau. Caredig iawn oedd Mr. Aubrey wrth hysbysu iddo ei ffawd dda; ond er hapused ef o glywed geirda'r prif glerc, nid oedd i'w gymharu â gwerth y wên a ymdaenai dros wynebpryd ei fam dirion pan roes ef y newydd iddi hi. "Rwy'n diolch i Dduw," ebe hi, "a phe bae dy dad annwl ond yma hefyd, fe wnaethai ynta'r un modd. Mae'r Nefoedd yn biwr inni wedi'r cwbwl, 'machgen i. Gofala na roddi di byth achos i Mr. Ffrank a'r dynion c'redig erill i newid 'u barn am danot ti. Fe fydd dy hen fam yn marw'n hapus o dy weld di'n parhau i ddod 'mlân." Awr gysegredig oedd honno ar yr aelwyd fach. Ac ymhen blynyddoedd lawer, pan oedd y fam dduwiol yn fud bellach yn ei bedd ers llawer dydd, fe welai Morgan eto'r wên yn taenu dros yr wyneb siriol, a'i {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> q7ke6zmsckv15053wrbjybu2pugsv70 104 62066 138182 126509 2025-06-02T17:16:14Z AlwynapHuw 1710 138182 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XVIII.<br>ORIAU CYNHYRFUS.}}}} NI bu iddo ef aros yn hir cyn tynnu o rywbeth ei sylw. Ond i'w fraw mawr, y rhywbeth hwnnw oedd y lleidr ei hun, yn awr heb ei fwgwd, ac nid yr ochr draw i'r cwm ychwaith, ond ar yr un ochr ag yntau, ac yn cyrchu hefyd at yr un blanhigfa. Da iddo ef ennill honno yn gyntaf, ac iddo fod mor ddoeth â gofalu am ymguddfan dirgel mewn pryd, oblegid aeth yr adyn heibio iddo o fewn deng llath ar hugain, gan ddwyn gyd âg ef, un ymhob llaw, ddau gŵd mawr, sef yr arian a ysbeiliesid. Amlwg fod y lleidr wedi croesi'r cwm yn uwch i fyny; ond gan fod i'r ddau gŵd a gariai gryn bwysau, rhoes hynny ddigon o amser i Forgan gyrraedd ei ymguddfan cyn i'r llall adael prysgwydd gwaelod y cwm. O nesu o'r lleidr ato, teimlai'r llanc ei galon ymron ar dorri, ac o'r braidd y gallai ef anadlu yn ei le cyfyng. A phan welodd ef nad oedd y dyhiryn yn neb llai na Dennis Connelly, bu ymron a llewygu gan ei ofn. Ond yno, yn llechu fel cwningen yn y gwrych, ef a ddaliai i syllu ar yr ysglyfiwr; ac wedi i hwnnw adael y blanhigfa eto am waelod y cwm, dyna'r pryd y dechreuodd Morgan ei adennill ei hun. Yn y lle y cyfeiriai'r Gwyddel Cymraeg hwn ato yr oedd pont wedi ei thaflu dros y nant er cludo camlas fechan oddiwrth argae yn afon Cynon, i ddyfrhau Gwaith Haearn y Llwydcoed, ac i mewn o dan fwa'r bont honno y gwelsai Morgan y lleidr yn diflannu. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> g2ww1gffmpgf899szjfaij1rk2k18vm 104 62070 138183 126513 2025-06-02T17:16:53Z AlwynapHuw 1710 138183 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XIX.<br>YR OFFIS A'R AELWYD.}}}} MEWN ystafell arall yn yr Offis yr oedd Mr. Rhydderch yn adrodd wrth Mr. Ffrank a phrif swyddogion y gwaith am y modd y bu, gan bwysleisio yn neilltuol ran Morgan yn yr helynt. "Da nad oedd pethau'n waeth," ebe'r meistr. "Mae'r arian i gyd yn y ddau gŵd, a rhaid talu'r gweithwyr heb golli rhacor o amser. Fe edrychwch chi, Mr. Aubrey, at hynny, 'rwy'n siwr. Fe gawn ni eto wilheua 'mhellach wedi i chi gwpla." Ar y gair ef a gododd i ymadael, a gwnaeth swyddogion yr iard, y ffwrnesi, y ffeindry a'r forge yr un modd; ond cyn ei fyned ef allan, Mr. Ffrank a droes at Morgan, ac yn eu gwydd hwynt a ysgydwodd ei law yn galonnog gan wneuthur i'r llanc wrido mewn boddhad. Credai'r llanc ifanc fod y cydnabyddiad hwn gan y meistr yn llawn dâl am anghysur y bore; a thrwy ei oes, mewn llawer lle cyfyng yn y blynyddoedd wedyn, dug yr atgof am wasg y llaw garedig honno ddydd yr helynt mawr ryw ysbrydiaeth iddo na phallai byth. Daeth y cwnstabliaid i fyny ymhen amser, a phan oeddynt hwy yn dechrau'r daith i ddwyn y lleidr i waered i Gaerdydd, yr oedd Mr. Aubrey a'i glercod wrthi'n ddiwyd yn talu allan yr huriau i'r gweithwyr heb fod ond awr neu ddwy yn ddiweddarach nag arfer. Fel y gellid disgwyl, yr oedd y cynnig beiddgar a wnaed gan Connelly yn destun siarad yr holl ardal, a llawer oedd y diolch am yr adennill buan a wnaed ar arian yr huriau. Llawer oedd y gwahanol adroddiadau {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> gnjwmasn9541wezt5wd3fj1ergrraa6 104 62073 138184 126517 2025-06-02T17:17:23Z AlwynapHuw 1710 138184 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XX.<br>CYFRAITH Y WLAD A THRUGAREDD BETI}}}} WYTHNOS galed iawn i Forgan oedd yr un ganlynol, oblegid er y carai na byddai i neb son am y lladrad, y pwnc hwnnw yn anad dim y mynnai pawb ei wneuthur yn brif destun. Ef a ddechreuodd sylwi hefyd fod rhai o'i gydnabod yn newid y ffordd o'i annerch. Y "chi" parchus a gymerai le y "ti" cynefin gynt gan lawer, ac ambell un a godai hyd yn oed ar y "Mr.", sef y teitl a'i gosodai yn nosbarth uchaf yr Offis mewn gwirionedd. Y bobl, a oedd fyth am fod ar delerau da â'r dynion a oedd yn cyfrif, oedd y rhai a'i hanerchai â'r "Mr." gan mwyaf, ac ni allai Morgan lai na sylwi bod un o leiaf o'i gydglercod, a oedd yn bresennol pan ysgydwodd Mr. Ffrank ei law, ymhlith y dosbarth hwn. Atgas iawn oedd hynny gan y llanc, yn enwedig pan gofiai mai'r un dyn oedd barotaf gynt i'w "gadw yn ei le" (chwedl hwnnw), gan ei alw yn "youngster," "young lad," a phethau cyffelyb. Jim Wich, ar y llaw arall, er cymaint ei edmygedd o'r "boy bach giem," a barhai i'w annerch yn "Moc Bach," ac o'r gonestrwydd hwnnw gwisgai yr enw, rywfodd, fwy o anwyldeb nag erioed. Ffurfiol iawn oedd y gweithrediadau o flaen yr Ustusiaid, ddydd Llun. Wedi tystiolaeth Mr. Rhydderch a Morgan am fanylion yr helynt, taflwyd yr achos, fel y disgwyliasai pawb, i'r Brawdlys a oedd i'w gynnal yng Nghaerdydd ymhen rhyw ddeufis. Yr oedd Mr. Ffrank a Mr. Aubrey hefyd yn ystafell yr Ustusiaid; ac wedi dibennu'r gweithrediadau yno, {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> j8ormsm6t55xlsfkxq3uu8tfhz2jdi2 104 62076 138185 126520 2025-06-02T17:17:55Z AlwynapHuw 1710 138185 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXI.<br>YR IFANC YN DYHEU.}}}} BLYNYDDOEDD celyd a fu ar Weithfaoedd Haearn y De yn ystod yr "Hungry Forties," ac ni phrofodd y Waun ddim yn amgen. Yr oedd "Amser Beca" wedi mynd heibio yn Nyfed, a mwy o gyrchu o'r wlad i'r "gweithie" nag a fu erioed o'r blaen, gyd â'r canlyniad fod yr enillion yn dal yn isel o'u cymharu â'r codiad ym mhris nwyddau, Mae'n wir fod cyflog y "gweithiwr tân" bellach yn ddeunaw swllt yr wythnos, yn lle deuddeg swllt yn amser Dic Penderyn bymtheg mlynedd cyn hynny, ond yr oedd pris y blawd a bwydydd ereill hefyd ddwywaith cymaint, ac yn gorbwyso mantais yr hur uwch. Ond yr oedd yr hur uwch honno yn ddigon i atal llwyddiant y weithfa, am nad oedd pris y dunnell haearn a gynhyrchid hefyd wedi codi'n gyfatebol. Felly, yr oedd y meistr a'r gweithiwr, un fel y llall, yn gwingo, ac yn dyheu am obaith o rywle. Am ben hyn oll, pan oedd y bobl ymron yn hollol ar lawr, wele cholera y '49 yn haint drwy'r wlad, ac yn taraw'r Waun yn drwm wrth ei fynd heibio. Yr oedd Mr. Ffrank ar fedr addef wrth ei weithwyr y byddai rhaid rhoddi fyny oni wellhâi pethau, pan dorrodd yr haint hwn allan. Yntau o'i drugaredd a ataliodd ei law, a chan osod materion llafur a chyfalaf i'r naill ochr am dymor, ef a'i taflodd ei hun i flaen yr ymladd yn erbyn ystryw y gelyn echrys hwn. Ond er gwaethaf pob ymdrech, rhyw hunllef mawr a fu'r haf hwnnw gyd â braw yn rhodio'r heolydd, a phobun yn gofyn, "Pwy fydd y nesaf?" {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 9x49y81x0ja1zf4kdlajn8nqe7sgx3f 104 62079 138186 126523 2025-06-02T17:18:51Z AlwynapHuw 1710 138186 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXII.<br>MORGAN YN PENDERFYNU.}}}} AETH wythnosau dros ben Morgan a'i fam ar ol y dydd y dangosodd Mr. Ffrank ei roddion aur i wŷr yr Offis, ond wythnosau tra gwahanol oeddynt i'r hen fywyd cynt. Ymddangosai Morgan fel pe wedi ymgolli yn ei lyfrau, a llawer awr y buont yn y tŷ, hirnos gaeaf—ef yn darllen, hithau yn gweu, heb i nemor o air gael ei yngan rhyngddynt. Yna daeth hanes cynhyrfus Ballarat yn 1851 yn wybyddus i'r byd oddiallan, ac nid oedd fwy o siarad am dano yn unman nag yn Offis y Waun hyd y dydd, na mwy o fyfyrio am ei ragolygon nag wrth dân Beti Jones yn ei bwthyn hyd y nos. "Ma' arna i ofan y colla' i bob un ohonoch, os aiff y diggings ymlân fel hyn yn hir," ebe Mr. Ffrank yn ddireidus un prynhawn yr amser hwnnw. "Gwyn fyd na ffeindien' nhw aur ar Rigos neu ym Mhatell y Bwlch. Beth wetwch chi, Mr. Morgan Jones?" "Hyn, syr," ebe'r dyn ifanc: "Yr awn i i Ballarat bob cam 'm hunan on' bai un peth." "Beth yw hwnnw, Morgan?" "Y mam, syr. 'Do's ganddi neb ond y fi, ac nid wy'n mynd idd 'i gatal hi ar drugaredd y byd." "Cweit reit, Morgan. 'Do's neb a all osod gwerth ar fam dda. Ie, cweit reit, Morgan, cweit reit," ebe fe ymhen ennyd ymhellach, cyn ei fyned i ffwrdd yn fyfyrgar. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 1ui8s851lv8ch910aa1uv6ks5502d2l 104 62082 138187 126526 2025-06-02T17:19:27Z AlwynapHuw 1710 138187 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXIII.<br>AR Y FFORDD I LUNDAIN.}}}} TREFNODD Morgan, yn ol cyfarwyddyd Mr. Ffrank, ac wedi cyrraedd ohono Lydney (lle yr oedd Mr. Henry Crosha a'i Eliza brydweddol bellach yn byw), torrwyd y siwrnai yno, a rhoddes y dyn ifanc sypyn neilltuol i Mr. Henry oddiwrth ei frawd ar y Waun. Digwyddai fod meistr y tŷ yn bryderus iawn am rywbeth ynglŷn â'r gwaith pan gyrhaeddodd Morgan y lle fin nos, ac wedi datgan wrth yr ymwelydd ifanc y byddai i'w briod ofalu am dano tan y dychwelai fe aeth allan, gan adael i Mrs. Crosha wneuthur y croeso nad oedd byth yn ddiffygiol gan neb a ddygai'r enw. "Dewch i'm hystafell fach i," ebe hi, "gwell gen' i honno na'r ystafell fawr hon. A byth oddiar y dywedodd Henry wrthyf ei fod yn eich disgwyl, 'rwy bron marw am glywed Cymraeg unwaith eto." Yna bu hir ymgom am yr hen le, ei gymeriadau amlwg, ei gapeli, a'i ysgolion canu. "Gadewch i fi weld," ebe Mrs. Crosha, "ro'dd 'ch mam a finna yng nghôr Soar yr un pryd, ond 'i bod hi yn henach na fi. A 'rwy'n cretu iddi hi fynd i Ramoth gyd â'ch tad pan briotws hi." "Do; ac yn Ramoth y cwnw'd fi," ebe Morgan. "Ma' mam yn mynd yno o hyd, a 'rwy'n siwr 'i bod hi'n cretu fod Mr. Ffrank yn Gristion, pe ond am iddo roi bedyddfa newydd idd 'i chapel hi." Chwarddodd Mrs. Crosha am hyn. Yna, gan droi yn sobr ar unwaith, dywedodd: {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> nsfyi4d2ntjybk8i5alugz072wd2g88 104 62086 138188 126531 2025-06-02T17:20:48Z AlwynapHuw 1710 138188 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXIV.<br>HENDY JAC GLANGORS.}}}} WEDI taenu o'r weinyddes liain ar y bwrdd, yn barod i osod yr ymborth ger ei fron, Morgan a holodd yn gynnil am y pellter i Dilbury. "Whoy, it's a good seven moile, I take it, sir," ebe honno. "An' you wouldn't be thinking o' gowing that woy to-night, surely! It's a rough low-down place at best." Yntau a'i hatebodd ei fod ef eisoes wedi talu am ei lety am y noson, ond y meddyliai ei chynnig i Dilbury drannoeth. "Much the woisest plan," ebe hithau, gan derfynu'r ddadl a'r ysgwrs ar unwaith. Blinedig iawn oedd y Cymro ifanc yn mynd i'w wely ar ol ei ddiwrnod hir o deithio yn y trên dieithr, ond ni ddaeth cwsg ato yn ebrwydd, am fod ei feddwl yn peri rhyw anesmwythder ynddo na phrofasai ef o'r blaen. Tybed a oedd ef yn iawn, wedi'r cwbl, i ymadael â'i fam? Yn ei ddychymig ef a'i gwelai y noson honno yn ymyl ei thân yn wylo'n dawel am ei fyned ef ymaith, ac o hynny daeth drosto y dòn gyntaf o hiraeth. Beth pe digwyddai rhywbeth i Mr. Ffrank pan fyddai ei mab ei hun ym mhen arall y byd? A beth pe byddai iddi glafychu? A beth pe hyn, a beth pe arall? "Ni wna hyn mo'r tro o gwbl," ebe fe yn y diwedd. "Rhaid imi fentro arni bellach, wa'th amhosibl yw mynd yn ol. Pe gwnawn hynny, byddwn yn destun gwawd pawb ar Y Waun fel un a wangalonnodd. Ni {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> b5rhk4vll6pzvnx0g28eao7evhvvvqv 104 62090 138189 126535 2025-06-02T17:21:17Z AlwynapHuw 1710 138189 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXV.<br>TEMTASIWN NEWYDD.}}}} YN gynnar bore trannoeth, gan adael ei drwnc yn y King's Head, ymlwybrodd y Cymro ifanc i Dilbury er cael llong a fyddai'n hwylio i Melbourne. Pe byddai ef byw hanner canrif yn ddiweddarach, gwnelsid yr holl drefniadau a derbynnid ei eiddo a'i daliadau, ymlaen llaw, ac ni byddai iddo ond mynd i'r bwrdd ar awr benodol. Ond yn amser "Clefyd yr Aur," gwahanol iawn ydoedd hi; ac wedi aros o long am ryw ysbaid yn y porthladd i gymryd a gaffai o deithwyr yn ychwanegol i'w llwyth nwyddau, hi a hwyliai ymaith pan welai'r capten yn orau i wneuthur hynny. Nid oedd, ychwaith, unrhyw reol na chyfraith gaeth am drymder ac ansawdd y llwyth ei hun, ac ni ddaethai i feddwl neb erioed nad ail beth oedd cysur y teithwyr, o'i gyferbynnu â ''dock dues''. Ac am y ''Plimsol line'', yr oedd y wlad i aros eto chwarter canrif cyn ei dyfod i roddi gradd o ddiogelwch i'r rhai "a ddisgynnant mewn llongau i'r môr." Cyrhaeddodd Morgan Bont Llundain yn gynnar, ac wedi syllu ar ei thrafnidiaeth am ysbaid, ef a gerddodd heibio i Billingsgate a'r Twr ar ochr chwith yr afon, a chan holi ei ffordd, ef o'r diwedd a ddaeth at y wigfa o hwylbrenni a ddywedai wrtho ei fod yn y man yr amcanai am dano. Yno ef a holodd yn fanwl am y llestri a oedd ar fedr mynd allan, ac a ddeallodd bod y Richborough i hwylio allan am Port Philip, "wind and weather permitting," gyd â llanw y bore y dydd Sadwrn canlynol. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> eq5xw3sfjbp5bwbwieulpnstwu9xzr9 104 62094 138190 126539 2025-06-02T17:26:03Z AlwynapHuw 1710 138190 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXVI.<br>AR Y BWRDD.}}}} CODID yn gynnar gan bawb yn y King's Head, yn rhan o drefn y tŷ, ond nid oedd yno neb yn effro yn gynharach na Morgan y bore hwnnw. Yr oedd gŵr y tŷ wedi trefnu y noson cynt y byddai i'w letywr a'i eiddo gael eu cymryd i ymyl y porthladd mewn cerbyd a âi heibio i'r lle ar rawd foreol; ond wedi disgyn allan o hwnnw, yr oedd eto ychydig bellter i Forgan i gludo ei drwne cyn ei fyned i mewn drwy'r clwydi mawrion at y llong. Ac yr oedd ef ymron wedi cyrraedd y lle pan gyfarchwyd ef gan ŵr neilltuol o ansyber: "Dry work, young man. Why not let me help yer?" "No, thank you," ebe'r Cymro yn foesgar, "it is hardly worth while now." "Judging by yer sweat, I shud say it ''wud'' be worth while. Egad! you ''do'' look done up, boy. Come round the corner and hev a drink with me. I knows of a little pub where they sells " "No, thank you," ebe Morgan eto, gan dorri ar draws hyawdledd y Sais. "Well," ebe hwnnw yn ol, "if that's how yer replies to a kind offer, you can go to blazes, or to your mammy. Ye! Ye!" O gyfeirio at ei fam annwyl gan yr iselddyn gwael hwn, gwridodd Morgan dros ei wyneb, a bu bron â gadael ei drwnc ar lawr er dysgu gwers effeithiol i'r Llundeiniwr anfoesgar yn y man y safai. Da iddo na chynygiodd ef hynny, fodd bynnag, oblegid, heb yn {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> g34jt94pm6ucnwkm08tlcycofq4zvm7 104 62098 138198 126544 2025-06-02T17:31:31Z AlwynapHuw 1710 138198 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXXIV.<br>BRWYDR YR EUREKA.}}}} GWYBYDDUS oedd yr awdurdodau o'r holl symudiadau hyn, ond hwynthwy, yn camgymryd tymer benderfynol y mwnwyr, a gredai mai gorfodaeth oedd yr unig feddyginiaeth posibl. Yr oedd ''digger-hunting'' gan swyddogion ifeinc yr heddgeidwaid a'r milwyr wedi dyfod mor boblogaidd â ''dingo'' neu ''kangaroo-hunting''; ac er bod y logs yn llawn, a mwy o fwnwyr wrth eu gwaith nag erioed, eto i gyd lleihau yr oedd cyllid y trwyddedau o wythnos i wythnos. Yna ceisiwyd gwella'r peth trwy luosogi nifer y swyddogion a oedd yn hela, ond i gyfarfod â hyn trefnwyd bod gwylio effro gan y mwnwyr,—a digon oedd y waedd "''Traps!''" neu "''Joe! Joe!''" i yrru pob mwnwr didrwydded i waered i'r pyllau, lle ni feiddiai'r un swyddog eu dilyn. Yna, i gwblhau'r ynfydrwydd, dyblwyd pris y drwydded, gyda'r canlyniad fod llawer o'r rhai a dalent y deg swllt ar hugain yn weddol ufudd cyn hynny, yn awr yn gomedd yn bendant, fel y lleill, i dalu dim. "Dyma'n gwmws fel y g'nethon' nhw yn y Beca gynt," ebe Dai'r Cantwr un diwrnod wrth Forgan. "Pan na thalai un glwyd, o bosib, gost yr hewlydd, yr o'en yn ddicon dwl i gwnnu dwy, neu hyd yn oed dair clwyd yn rhacor yn yr un ardal. A marcwch chi beth wy' i'n 'weyd: fe fydd yma racor o showdwrs a mwy o golli gwa'd cyn cwpliff y daplas hon!" {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 8fu0k4ap7jq5duf0qiv1m2f2vewxpgm 104 62102 138199 126553 2025-06-02T17:32:47Z AlwynapHuw 1710 138199 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXXV.<br>TRANNOETH Y DRIN.}}}} ERCHYLL ydyw rhyfel a châd o dan unrhyw amgylchiadau, ond llawer erchyllach pan berthyn y ddeulu i'r un wlad ac i'r un iaith. Felly yr oedd y tro hwn yn yr unig frwydr a hacrodd Gyfandir Mawr y De erioed. Wedi i'r cwbl derfynu, taenodd rhyw fraw distaw dros Ballarat a'i gyffiniau, ac ym mhresenoldeb y trychineb anghofiwyd am yr oriau cyntaf yr holl ormes a'r dial er mwyn talu gwrogaeth i'r rhai a osododd eu bywyd i lawr i selio eu cred yng nghyfiawnder eu hachos. A'r Saboth oedd hi, a thywyn tanbaid haul haf Awstralia yn dylifo dros y lle, pan ddringodd torf drist i fyny hyd at borth chwilfriw yr Eureka Stockade i edrych a oedd eu hanwyliaid ymhlith y rhai a syrthiodd. Rhoddasai'r milwriad orchymyn o byddai gan neb pwy bynnag hawl perthynas ar y lladdedigion, y byddai iddynt ryddid, ond gofyn am dano, i ddwyn y cyrff i'w claddu yn y modd a'r man mwyaf dewisol ganddynt hwy. "I counted fifteen dead," ebe gohebydd y ''Geelong Advertiser'' yr wythnos ar ol y lladdfa, "one G{{bar|3}}, a fine well-set-up man and a great favourite. They all lay in a small space, their faces upward looking like lead.... A sight for a Sabbath morning I implore Heaven may never be seen again.' Teimlai Morgan, er nad oedd ganddo hawl perthynas ar y G{{bar|3}} a nodwyd, y byddai'n waradwydd bythol arno i adael claddu ei hen gyfaill i swyddogion didostur<noinclude><references/></noinclude> lqcb3jg3pmjaol6o2dhayeaqbpzy3g5 104 62106 138191 126554 2025-06-02T17:26:36Z AlwynapHuw 1710 138191 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXVII.<br>MORIO I'R DE.}}}} ERBYN dyfod o'r ''Richborough'' gyferbyn â thraeth yr Ysbaen yr oedd yn hinon, a phawb o ganlyniad mewn hwyl dda, ac yn siaradus ryfeddol. Amlwg bod rhai yn gynefin â theithio, neu o leiaf hwy a fynnent i bobl gredu hynny. Ereill oedd â'u diddordeb yng nghyflwr eu gwlad eu hunain, ac yn methu â gweld beth a ddeuai ohoni oni newidid llawer ar y dull presennol o fyw. Ond yr oedd un pwnc a oedd o ddiddordeb i bawb, sef oedd hynny, y wlad yr oeddynt oll yn cyrchu tuag ati ar y pryd, ynghyd â'r hanes synfawr am ei chyfoeth diderfyn. Am aur, a'r moddion gorau i'w gloddio, yr oedd ysgwrs ddyddiol pob cwmni bychan yng nghysgod y cychod neu ym môn yr hwylbrenni, ac yn y rhain yr oedd un gwr yn neilltuol a oedd yn hyawdl iawn. Rhoddid mwy o glust iddo ef ar y dechrau nag odid neb, am fyned o'r si drwy'r llong mai gwr o Galiffornia oedd ef, ac un a fuasai'n llafurio yn y mwnfeydd yno. Ond o dipyn i beth, dechreuodd rhai a oedd yn brofiadol mewn cloddio meteloedd gartre, amau ei hawl i siarad am lafur mwnawl o gwbl; ac yn y diwedd gwelwyd ei fod ef yn fwy cyfarwydd âg ysgwyd cardiau na thrin offer, ac am hynny prinach oedd ei gwmni nag y bu. Nid oedd y Richborough i alw yn unman ar y ffordd cyn cyrraedd Cape Town; ac er nad oedd hi nepell o dir wrth fyned heibio i Benrhyn St. Vincent a Thangiers, ni welwyd yr un ohonynt gan y teithwyr. Ymhen rhai dyddiau, fodd bynnag, gwelsant un o olygfeydd<noinclude><references/></noinclude> 7sc9y9g3oyrb1ovo5dqm48srgoupa7g 104 62110 138192 126558 2025-06-02T17:27:09Z AlwynapHuw 1710 138192 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXVIII.<br>GLANIO.}}}} "LAND AHEAD!" Dyna oedd y waedd a dreiddiodd i lawr i'r cabanau yn gynnar un bore ymhen tridiau ar ol gornest waedlyd y morfil a'i ddau elyn barus. Ar y gair gadawyd y borefwyd ar y byrddau, a rhuthrwyd i fyny i'r dec, fel pe bae mesur llwyddiant pawb yng ngwlad yr aur yn dibynnu ar eu brys i gael y cipolwg gyntaf arni. Ond yr oedd y bobl hyn wedi eu caethiwo am chwe mis ymron i gylch cyfyng y llong, heb gymaint a gweld daear Duw ond am ychydig yn Teneriffe a Cape Town yn y cyfnod hwnnw. Ac yn awr wele holl obeithion cudd eu calonnau yn gorlifo i'r amlwg, a hwythau, gan anghofio popeth a oedd yn destun achwyn y foment cynt, yn llawn nwyfiant am fod rhywbeth o dan y cwmwl draw yn fwy sylweddol na'r cwmwl ei hun. Ond Awstralia oedd y rhywbeth hwnnw—y tir ag y siaradai'r holl fyd mwnaidd am dano y dyddiau hynny, a'r tir yr oeddent hwythau wedi gadael cysuron cartref yng ngwlad eu genedigaeth er ei gyrchu, a threio eu siawns am y cyfoeth a estynnai ffawd i bob ffefryn o'i heiddo. Ymhen wyth awr a deugain yr oeddynt yng ngenau Port Philip, ac yn dechrau nofio ei ddyfroedd llydan. Pe morwyr neu lyngeswyr hwynthwy, byddai ganddynt air o edmygedd am un o borthladdoedd naturiol enwocaf y byd. Ond nid oedd dim perthynol i'r môr o un diddordeb iddynt mwyach. Y tir a'r mwnglawdd aur oedd popeth. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> rkfzh34by2tus4bro4xuhryw5detx52 104 62114 138193 126562 2025-06-02T17:28:05Z AlwynapHuw 1710 138193 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXIX.<br>AR HEOL BALLARAT.}}}} YN gynnar drannoeth aeth Morgan allan i brynu yr offer y tybiai ef oedd hawddaf eu cario, ac ar yr un pryd a oedd y gorau i ddibenion pen ei daith. A chan fod yr hin yn dal yn fwyn, ac y gwyddai y byddai rhaid bwrw'r nos yn rhywle ar y ffordd pa mor gynnar bynnag y cychwynnai, ef a benderfynodd fyned ar unwaith. Aeth yn ol i'w lety, a chan dalu i Mrs. Mackenzie ei gofyn, a diolch iddi unwaith eto am ei ymgeleddu, ef a gododd ei lwyth ar ei ysgwydd ac a ddechreuodd droedio'r heol i Ballarat. Yr oedd ar honno lawer o fynd a dyfod gyd â phob math ar gerbyd yn ei thramwy. Gwnaethai popeth a symudai ar olwyn y tro yn y ffrwst mawr tua bro'r aur: ac er y gobeithiai Morgan ar gychwyn ohono'r daith y caffai ef ond odid lifft ar y ffordd, buan y teimlai mai ofer y disgwyliad am fod i bob cerbyd lawn llwyth naill ai o deithwyr neu o nwyddau eisoes. Deubeth yn neilltuol a'i trawodd ef ar yr heol y diwrnod hwnnw, sef rhaib pawb am arian, a brys anatal pawb er ei gyrraedd. Ond er mai myned allan a'u hwynebau i gyfeiriad Ballarat yr oedd y mwyafrif o'r fforddolion a welsai, cyfarfu ef hefyd âg amryw yn dyfod oddiyno, ac yr oedd y rhain gan mwyaf yn fwy siaradus na'r lleill. Un fintai yn unig o'r dyfodiaid a aethai heibio iddo heb yngan gair, ac yn ddiweddarach ef a ddeallodd y rheswm am fudandod y cwmni hwnnw hefyd, oblegid ffodusion y "Last Hope Nugget" oeddynt hwy, ac ar<noinclude><references/></noinclude> 3ybrn88lsep0g7wbsq8pa0gc547akou 104 62118 138194 126566 2025-06-02T17:28:39Z AlwynapHuw 1710 138194 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXX.<br>"GREG."}}}} RHYWBRYD wedi dechreu o'r goleuni dreiddio i mewn drwy ddellt y shanty, a darfod i'r Cymro ei hun hepian wedi ei wyliadwriaeth hir, ef a ddihunwyd gan lais yn ei ymyl yn arllwys dylif o gabledd, gan ofyn yn enw pawb o'r pwll diwaelod beth oedd ystyr hyn oll, "I found you unconscious on the road last night, and brought you in here for safety. That's about it," ebe Morgan. "Shorry," ebe'r llall. "I 'pologise. Jolly decent of you. Where be you sailing for?" Yna esboniodd Morgan wrtho mai ar ei ffordd i Ballarat yr oedd ef ei hun ar y pryd, a'i fod yn gobeithio bod yn un o'r rhai ffodus yno. "Where have you pegged?" ebe'r llall. "Nowhere," ebe Morgan drachefn. "I'm going there just as I am, and trusting entirely to Providence." "Providence, be jiggered! You must come 'long o' me," oedd yr ateb annisgwyliadwy. "My stake is too much for one, and I want a butty pritty bad t' help me look arter it proper. And as ye've looked arter me t'night, you must be the very kind of kid I'm on the look-out for. Swop hands, and the deed is done, else my name ain't Greg." Nid oedd gan y Cymro lawer o ddewis yn y peth: ond gan y byddai i'r cynnig hwn roddi iddo agoriad yn ei fyd newydd, ef a'i cymerodd, a chan dynnu allan ei sypyn bwyd o'i logell, rhannodd ef â'i gydymaith, yr hwn a'i bwytaodd yn llyminog. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> icc6s7qofmght5l2zokzm3kb64431oc 104 62122 138195 126570 2025-06-02T17:29:23Z AlwynapHuw 1710 138195 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXXI.<br>"Y DELYN AUR."}}}} TRANNOETH aeth Morgan gyd â Greg i'r mwnglawdd am y waith gyntaf, gan ddechreu dysgu y pethau yr oedd ef i'w cyflawni, neu i'w gochel. Ac ni bu ef yno'n hir cyn ei lanw âg edmygedd am y modd hwylus yr ymdriniai'r hen fwnwr â phethau afrwydd ei grefft, a'r modd y gwelai ef arwyddion sicr am werth maen o'i lofi yn unig. Nid yr un Greg oedd hwn ag a soniai ond am ddiod a rhialtwch y diwrnod cynt, ac yr oedd y wedd newydd hon ar ei gymeriad a'i allu yn un a apeliai yn fawr at y Cymro. "Dyma fi," ebe Morgan, "wedi treulio 'foes ymysg mwnwyr y Waun gynt; ond beth a wn i, mewn gwirionedd, am y gwaith ond dim wedi'r cwbl? Mi a sylwaf yn fanwl ar fy nghyfaill, oblegid rhaid imi ddysgu llawer i fod yn llwyddiannus yn y peth y deuthum mor bell i'w ddilyn." "I'm sure some coon has been down here disturbing the place when I was fooling round the Melbourne bars. Lucky for him that I was not at home, that's all!"" Yna ef a eglurodd i'r Cymro mai un o'r rhesymau am gael "butty" oedd y gallai un ohonynt fod mewn gofal o'r lle yn absenoldeb y llall, am fod dipyn o enw bellach i'r "Old Pit." "And if we can just hit it off," eb efe ymhellach, "I promise to put matters right between us before I go sampling Melbourne again." Ceisiodd Morgan resymu âg ef ar y cychwyn, a'i gynghori i beidio â bod mor ffôl; ond rhoes y llall daw ar y cynghori ar unwaith, gan ddywedyd: "I<noinclude><references/></noinclude> crr2lz2mfjkxr9jj2of7zroqzatl0yu 104 62126 138196 126574 2025-06-02T17:30:09Z AlwynapHuw 1710 138196 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXXII.<br>DAI'R CANTWR.}}}} NI chyfrifai Morgan na'r canwr y byddai'n foesgarwch i siarad a chymharu profiadau yn Gymraeg o flaen y cwmni cyfan, ac felly penderfynwyd y byddai i'r olaf fynd i chwilio am "Greg's Shanty" y prynhawn canlynol, pan fyddai iddynt ddigon o gyfleustra i siarad eu gwala am yr Hen Wlad a'r pethau annwyl ynglŷn â hi, ag oeddynt ill dau mor awyddus i glywed am danynt. Daeth drannoeth yn ei amser, a'r canwr gyd âg ef, i gaban Greg. "Eisteddwch, Mr. Davies," ebe Morgan wrtho. "Amheuthun yw clywed Cymraeg unrhyw amser, ond yn enwedig wedi bod wyth mis hebddo. Rhywfodd nid oedd un Cymro o gwbl ar fwrdd y ''Richborough'', ac felly bu raid imi siarad Saesneg bob cam o'r ffordd. P'un oedd eich llong chi, Mr. Davies?" "Doedd gennyfi ddim dewisiad o'm llong, gwaetha'r modd," ebe'r canwr yn drist. "oblegid gorfodaeth a ddaeth â mi yma. Yr o'wn i am weyd hynny wrthych chi gynta dim, yn lle 'mod i yma o dan un ''false pretence''. Walla 'ch bod wedi clwed am y Beca, rywbryd?" "Y Beca? Do, greda i! Ac yr o'dd gan fy hen feistr i olwg fawr arnyn' nhw fel bechgyn o blwc, wa'th fe'i clywas e'n gweyd hynny lawer gwaith. Ac o ran hynny, fe fu Shoni Sgubor Fawr yn gweithio gyda ni ar Y Waun fwy nag unwaith." "Pwy Waun o'dd honno?" {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> rtwoghr3ilkg6dbo7kjs8t5oo6c0ta6 104 62130 138197 126578 2025-06-02T17:30:56Z AlwynapHuw 1710 138197 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|PENNOD XXXIII.<br>GREG WEDI DYFOD YN OL.}}}} Y NOSON wedi ymweliad Dai'r Cantwr â "Greg's Shanty," daeth Greg ei hun yn ol o Melbourne. Yr oedd hyn yn gynt o rai dyddiau nag a ddisgwyliai Morgan, ac nid yn unig hynny, ond yr oedd y mwnwr yn sobr, ac yn eiddgar i ail—gydio yn y gwaith. Felly, bore trannoeth aethpwyd ati eto, ac mor llwyddiannus y bu'r cloddio y diwrnod cyntaf hwnnw fel y tybiai'r ddau fod ffawd wedi gwenu mwy ar yr Old Pit ddydd yr ail ddechreu nag a wnaethai hi o gwbl cyn hynny. Parodd y ffawd dda i Greg fod yn frwdfrydig iawn, ac yn y brwdfrydedd ef a addefai mor ffôl y bu i wastraffu'r amser gwerthfawr ym Melbourne, a'r nuggets yn galw arno i aros gartre. "And to own up the truth," ebe fe ymhellach, "little I expected to see you here alive on my return, for the scabs had vowed to 'jump the claim' in my absence." Yna yr adroddodd ef am a glywsai pan oedd ef hanner meddw ym Melbourne, sef bod yr un cwmni ag a'i taflasai allan o'r cerbyd gynt wedi penderfynu dwyn yr Old Pit oddiarno, pa un ai byw ai marw ef. Ac i'r perwyl hynny, eu bod wedi trefnu ei gaethiwo am dymor mewn caban neilltuol yn y dre nes dirwyn i ben amser ei hawl yn y gloddfa yn ol cyfraith y mwnfeydd. "But I diddled them out, the skunks!" ebe fe, "for old Greg wasn't so primed as they thought. And here I am to fight them to the death! And I say,<noinclude><references/></noinclude> aj0683wj70cbk18xqmxuiarhtz8brec 104 67853 138335 135887 2025-06-03T01:51:02Z AlwynapHuw 1710 138335 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>mur hyglyw cynta'r ffrwd a ddaeth wedyn i lifo'n llydan a chanu'n bêr am drigain mlynedd—hyd yr aber i'r môr. Ar ol tair blynedd yn y gwaith mŵn, aeth yn ol i ysgol Talybont fel ''pupil teacher.'' Nid oedd y gwaith mŵn yn dygymod â'i anianawd; ac er bod ennill arian yn peri i'r llanc deimlo'n ddyn, yr oedd gyrr ei uchelgais deallol yn drech na'r hudoliaeth hwn, fel y bu yn ystod gweddill Ni adawodd i rwd gasglu ar ei ddeall a'i ddarllen yn ystod y blynyddoedd hyn, fel y praw y ffaith na bu'n rhaid iddo wasanaethu yn y swydd hon ond dwy flynedd allan o bedair cyn mynd i'r coleg. Yn ol mwy nag un braslun o'i hanes a ymddangosodd yn ystod ei fywyd (sydd o ganlyniad, fel y gallwn gasglu, yn gywir) ymrôdd y pryd hwn i'w berffeithio ei hun, wedi'r cychwyn byr yn Llanfihangel, mewn Lladin. Ymroddodd hefyd i feistroli'r Ffrangeg "er gallu cyfieithu gweithiau Pascal," meddai un hanes, er nad hawdd gweld pa eisiau oedd i allu gwneuthur hyn, gan eu bod wedi eu cyfieithu eisoes. Tebig ei fod am ladd dau aderyn â'r un garreg, meistroli'r Ffrangeg a sugno nodd meddyliol ac ysbrydol Pascal. Os felly, yr oedd eisoes, nid yn unig yn hoff o ddadl, ond hefyd yn teimlo diddordeb mewn gwirionedd ysbrydol er ei fwyn ei hun. Yr ysgolfeistr oedd Mr. T. H. Kemp, a ddywed mewn nodyn diweddarach at Adams bod ei lyfr ar Ddatblygiad yn deffro'i hen farn amdano, ei fod yn "born critic." Cwyd y cwestiwn yn y fan hon: Sut y bu iddo ef, y pryd hwn, yn wahanol i fwyafrif bechgyn talentog ei wlad, ddewis cylch yr ysgolfeistr yn hytrach nag un y pregethwr, ac yntau hefyd yn fab i bregethwr? A chaniatau ei fod wedi dechreu cael blas ar ddysg, a bod ysgol Llanfihangel, ac Ystradmeurig y tu draw iddi, a Rhydychen neu Gaergrawnt yn y pellter, wedi agor vista addysgol o'i flaen y tu hwnt i ddarllen, ysgrifennu, a seiffro, nid oedd dim<noinclude><references/></noinclude> gv4p7gs3jmeklrybxttg3sg5icoa01k 104 68984 138277 138084 2025-06-02T23:07:38Z AlwynapHuw 1710 138277 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>curlio'i gwallt ar fore mor brysur. Ble ma Ann? Pam na ddaw i gloi a rhagor o friwyd ar tân?" Yn fuan wedi brecwast dechreuodd gwaith y dydd o ddifri. O un i un, oddiyma ac oddidraw, daeth rhes hir of bobl i Barc y Big, a symudent yn brysur drwy'r cae gan droi'r ystodau gwair a'r rhacaeau. Ar ddyfodiad pob un, croesawid ef neu hi a bloedd groch o " More!" oddiwrth y rhai oedd eisoes yno. Gwaith di-ymdrech a phleserus oedd y troi," a mwynheid' ef a'r ymgomio melus gan bawb, o'r hen wraig blygai'n naturiol at y rhaca i'r ferch ieuanc wisgi yn y dillad goleu, glân, a'r het wellt fawr. I'r ieuanc o'r ddau ryw yr oedd y pleser fynychaf yn gor-bwyso'r lludded ar ddydd bwrw'r gwair i mewn. Cerddai Morgan Ifans yn ol ac ymlaen drwy'r cae, a'i bwys ar ei ffon, gan edrych o hyd i gyfeiriad y gwynt. Dilynid ef, mewn llawn afiaith, gan Rover y ci. Yn y tŷ, berwai Anna Ifans yr uwd sucan iraidd, caled a llyfn, oriau cyn amser cinio. Wedi gorffen troi, eisteddodd y cwmni, erbyn hyn tua deugain neu fwy mewn nifer, yn ymyl y clawdd yn y cyhudd. Rhedodd Leisa ac Ann i'r tŷ i gyrchu'r ginio. Cafodd pob un ei ffiol a'i lwy bren, ac aeth Ann heibio a'r ddwy ystên, gan roi yr un cwestiwn yn siriol i bob un Enwyn ne lefrith?" Dilynodd rhywun arall â'r uwd, gan adael i bob un gymeryd ei ddogn i'w ffiol. Yna, tra'r gwŷr i gyd yn sefyll a'u hetiau yn eu dwylaw, a'r gwragedd oll yn plygu eu pennau, clywyd llais Morgan Ifans, "Dafi Pŵel, ddachreuwch chi?" A'i law ar ei lygaid, ufuddhaodd Dafi,—" Bendithia ni, O, Arglwydd, yn y mwynhad o'r trigaredde hin. Disg ni ar bŵis Dy ddaioni i ogoneddi Di enw, drwy Iesu Grist. Amen." Yn ymyl y lliain gwyn, a'i gwallt erbyn hyn wedi ei drefnu'n brydferth o dan yr het wellt fawr, a'i llygaid bychain duon yn fyw i ganfod angenrheidiau pob un o'r cwmni, penliniai Leisa, gan dorri'r tafelli hirion o fara menyn yn gyflym a deheuig. Felly, gan led—orwedd yn y gwair per aroglus, tra'r haul yn gwenu, yr awel fwyn yn murmur, yr ehedydd yn arllwys ei gân o'r uchelder, a'r myrdd ieir bach yr haf yn gwibio o gylch i ddangos eu gwisgoedd newyddion amryliw, mwynhawyd y danteithion syml a'r ymgomio melys. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> iw861xkcp1qx07qhinuqx7vwcmkl044 104 68986 138278 138086 2025-06-02T23:08:10Z AlwynapHuw 1710 138278 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>O, ma di liged dithe arni, eh, John bach?" ebe Dafi Pŵel. "Owen Elis, bachgen Catrin," ebe Jâms y Go, megis wrtho'i hun. "Widdoch chi pwi basodd drw'r pentre co dwe, howir? Rachel Parri, fio'n forwn da'r hen Sion Bŵen yn y Mwyndir. Mai newi ddod nol o bant i fiw ffor hin, a ma felse tipin bach o golled arni. D'rawodd miwn i'r efel— "Ise cidymdeimlad we arni hithe falle," ebe John y Bwlch. "Dei annwl," ebe'r gof, heb gymeryd sylw, "chliwson ni'm shwt gimisgeth o gleber a dwli ariod. We Dai Nansi miwn da fi, a mi geison sport. Cin hir dima hi'n gofin yn sharp reit,— "Odich chi'n nabod' Owen Elis?" "Y gweinhidog?" myntwn i. "Owen Elis, Bigel y Bryn? Beth, odw," myntwn i. "O ie," mynte'r hen wraig dan hanner llefen. "Dw i ddim yn i nabod e, ond mi finna i gal i weld e. Staf fi'm ffrind ffor hin nawr! Dos neb yn y nabod i nawr! Owen Elis, mab Catrin, Bigel y Bryn! ie, Owen Elis, mab Catrin, Bigel y Bryn!" Gwrandawai'r cwmni'n aiddgar. "Pam na holech chi ragor arni? Falle bod i 'n nabod i bobol e," ebe John Maesyryn. "Fe holwd wr, ond cheid dim mâs, achan. Dim ond yr un ffrâs na," ebe'r gof. Daeth Fred ai lwyth o wair i'r golwg ym mwlch yr ydlan. "Ti ar ol, bachgen! Ti ar ol!" ebe ef wrth Dafi Pŵel yn llawen. Cleciodd hwnnw ei chwip yn ddiymdroi, a gyrodd ei ddau geffyl ar garlam drwy'r ffordd fach. Dadlwythwyd cambo Fred, a bu gwŷr yr ydlan yn rhy brysur i drin ymhellach bwnc Rachel Parri, a'i chysylltiad â Bugail y Bryn. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> dfqm43me7b2y7ryc6t2inqa709hcqb2 104 69007 138119 138118 2025-06-02T11:59:38Z AlwynapHuw 1710 138119 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ol yn ei natur hi, nes creu brwydrau mewnol mynych. Ond nid oedd gan y brwydrau mewnol hyn ddim i wneud a theimlad ei chalon tuag at y naill a'r llall. Cai hyfrydwch yng nghwmni Fred. Treiddiai dylanwad y gweinidog yn ddyfnach. Efe'n unig a feddai'r gallu i roi iddi {{center block| <poem> "Wae a gwynfyd, Nef ac uffern bob yn ail." </poem> }} Gwrandawsai Duw ar ddeisyfiad ei henaid, a rhoisai iddi fwy nag a ddymunasai gael. Ni ofynasai hi erioed, yn. nyddiau mwyaf llwydaidd ei bywyd, am y 'cur annifyr,' yr ing, a'r anesmwythyd a deimlasai yn ddiweddar. Yng nghyfarfodydd gweddi'r Bryn, clywsai fynych ddefnyddio'r frawddeg "Ni wyddom ni pa beth a weddiom megis ag y dylem." Ai tybed mai ofni wnai yr hen weddiwyr profiadol osod llawer o'u dymuniadau hoffusaf gydag eglurder gerbron yr Orsedd, rhag y byddai raid derbyn llawer o ''extras'' anhyfryd ynglyn a'r atebion iddynt? Pan ddaw Cariad i mewn i'r bywyd, rhaid i bob merch, ac eithrio'r rhai anaturiol gall, gael rhannu'r dedwyddwch a rhyw ferch arall. Ddwywaith a mwy bob wythnos, mynnai Ann a Gwen ryw esgus i fod yng nghwmni ei gilydd. Ni flinai Ann ddyfod a Josi'r Mwyndir gerbron bob tro yn holl agweddau ei gymeriad; oherwydd, er llwyred' ei hadnab ofynyddiaeth ohono, deuai rhyw swynion newydd ynglyn ag ef i'r golwg yn barhaus, a byddai raid i Gwen roi ei barn ar lawer gair ac ymddygiad o'i eiddo, ac edmygu'n briodol ei fwynder fel dyn, ei dalent fel amaethwr, a'i berffeithrwydd cyffredinol. Lle hyfryd i fyw ynddo fyddai'r Mwyndir. Ar briodas eu mab, ai Tomos Bŵen a'i wraig a'i ferch yn ol i'r hen gartref,—Pencnwcbach. Yr oedd yn awr yn Orffennaf, a rywbryd tua'r Nadolig byddai Ann yn wraig yn Y Mwyndir. Nid mor sicr oedd Gwen ynglyn a'i hapusrwydd dyfodol. Rhyw sicrwydd mewnol,—y peth amhendant ac anelwig hwnnw,—yn unig a feddai hi. Ond y mae i ddealltwriaeth gyfrin felly rhwng deuddyn ei swyn a'i melyster ei hun Hanner ofnus y soniai Gwen am ei chariad. Yr oedd y gogoniant mor danbaid, rhyfyg fyddai bod yn ddiofn, ac yr oedd Ann dan rwymedigaeth i beidio datguddio'r gyfrinach fwyn hyd nes cai ganiatad. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> iq8ctrir6n10l1tytdrcsjz7k6912po 104 69008 138120 2025-06-02T12:04:27Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138120 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Trefnasai'r ddwy fynd gyda'i gilydd ar nos Iau, drannoeth gwerthu'r fuwch, i dŷ'r wniadyddes, Martha'r Bont. Yr oedd dydd pwysig y Gymanfa yn dod, a dillad newydd Gwen heb eu dechreu. Yn fuan wedi saith o'r gloch, galwodd Ann yn Isaber ar ei ffordd, yn ol y cytundeb. "Wi bron bod yn barod," gwaeddai Gwen o'r llofft pan glywai Ann yn dod i mewn. "Isteddwch finid. Rhaid i fi aros nes daw Daci nol. Fidd e ddim yn hir, wi'n shwr." Atebodd Ann ar gân,- "Gwen Alun, Gwen Alun, be si arnoch chi chwant? Fe ddaw Owen Elis i'ch mofin chi bant, A'i geffil, a'i garetsh, a'i was gidag e, I'ch mofin chi bant yn wraig iddo fe!' Rhedodd Gwen i lawr o'r llofft gan wenu'n llawen iawn, a rhoddi ei llaw ar enau Ann ac erfyn arni dewi. Beth pe bai rhywun yn ei chlywed? A pheth arall, yr oedd hi erbyn hyn yn berffaith siwr nad oedd y gweinidog yn meddwl dim am dani. Gwelsai ef ddoe ym Mhenffynnon, ond atynt hwy i Maesyryn yr aethai, gan ei gadael hi'n ddigon diesgus a diseremoni. Yna aethpwyd i ddyfalu paham. Disgrifiodd Gwen ddyfodiad Fred, a dywedodd gyda llaw, fod rhywbeth yn atyniadol iawn yn Fred. Yr oedd mor heini ac mor llawen, ac yr oedd yr un fath bob amser. Ac ocheneidiodd Gwen. Yna tywalltodd Ann ei balm. "Mai e'n dwli arnoch chi merch i! A ma dinion mewn cariad yn graff iawn. Ma ofan arno'ch bod chi'n cari Fred. Mai e'n gwbod bo chi a finne'n ffrindie, a mai e'n serchog iawn i fi'n ddiweddar. Ma hinni'n eitha arwidd! Wn i ddim pam mai e beido gweid pethe'n blaen, ond fe neith riw ddiwarnod, gewch weld. All e'm peido." Cyn i Gwen gael amser i ateb, clywyd curo wrth y drws, a chyn i neb gael amser i'w hatal, cerddodd gipsy i mewn a basged o amryw drugareddau ar ei braich. Penliniodd yn d'diseremoni ar y llawr, gan ddangos ei nwyddau, a siarad yn ddiaros,- "Buy some of this beautiful lace this evening, Miss, do.Help a poor woman. a yard. Look at this lovely piece for sixpence It's a bargain. You'll never regret it, Miss. Let<noinclude><references/></noinclude> rnir9jccjutmhfaf63xry9d9ka755ym 104 69009 138121 2025-06-02T12:09:51Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138121 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>me sell you both a nice length. Luck's coming' t'you, it's comin' t'ye both, an" ye'll think o' me as told you before han'. Now which of you will buy first?" Wedi gwrthod, a chael eu cymell drachefn, a gwenu, ac ymgynghori a'i gilydd, a chael gostyngiad sylweddol ym mhris y nwyddau, tynnodd y ddwy ddarn o arian allan, a bu'r gipsy mor garedig a 'dweyd ei ffortiwn' wrth y naill a'r llall yn y fargen. Tro Ann ddaeth gyntaf. "I see a fair man comin' towards you with a ring, an' you 're goin' to wear his ring. Before you are two years older you will be a wife. An' ye're one o' the lucky ones, my dear, an' ye'll remember in years to come as I told you so. But, look out! There's some one as is tryin" to do you harm. Keep yer head above water. Keep this bit o' lace as ye've just bought, Miss. Use it to trim a dainty wrapper for your first born. It'll bring luck to him an' you. An' God bless you, Miss." Yna estynnodd Gwen ei llaw yn grynedig. Trodd y fenyw hagr ei llygaid duon arni am funud gyfan cyn dechreu datgan ei phroffwydoliaeth.. This is going to be a crowded year for you, my dear, ay, a crowded year. There are two men, ay, maybe three, a tryin' for yer 'and. Not one o' the three will you marry. Your 'appiness comes from another direction. For ye're goin' to be 'appy, ay, 'appy an' very lucky. The old gipsy woman knows what she's saying. God tempers the wind to the shorn lamb! You may 'ave some trouble, but after that a great 'appiness is in store for you,-a great 'appiness! God bless you, Miss." Da oedd gan Gwen i'r hen wraig gael amser i fynd yn ddigon pell o'r tŷ cyn i Dafydd Alun ddychwelyd. Am ddyddiau lawer, bu'r geiriau rhyfedd a glywsent yn destyn siarad gan y ddwy. Rhai ffol iawn yw merched yn ol barn gyffredin y byd, ac nid oedd Ann a Gwen yn wahanol i'r lleill. Credent fod yr hen wraig groen-felyn, drwy ryw allu cyfrin, wedi codi cwrr y flen o'u blaen. Sut y gallai? Ah! pwy wyr? Ond mae llawer o ddirgeledigaethau yn y gread igaeth nas deallwyd eto gan y callaf. Tuedd y ddwy eneth, er hynny, oedd credu yr hyn garent ei fod yn wir, ac ang- hredu neu anghofio'r gweddill. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 2hk5mdgn0aq2avawrzgjzst80unmo2j 104 69010 138122 2025-06-02T12:52:10Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138122 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Na beth rhifedd iddi weid two or maybe three' wrthoch chi," meddai Ann. "Mi wn i pwi iw'r trididd, a falle nad o's neb arall yn gwbod. Ond weda i ddim. Ond shwt odd i'n gweid na phriodech chi ddim in o nw? Wes rhiwin cifoethog iawn yn mind i ddod i'ch hol chi?" "Wedd i'n croesweid i hinan fan na,"" ebe Gwen, "wa'th shwt gallwn i fod yn hapis a pheido." Yna chwarddod y ddwy yn iachus. <br> <section begin="aaa"/><section end="aaa"/> <section begin="bbb"/>{{c|{{mawr|XV.}}}} {{center block| <poem> ''Ai ni wnest Ti, o ddydd i ddydd,'' ''Ymwadu a phleserau'n llwyr?'' {{bwlch|5em}}—KERI. </poem> }} FEL y rhan fwyaf o aelodau ei eglwys, rhoddai'r Parch. Owen Elis hefyd lawer o le yn ei feddwl i'r Gymanfa agoshaol, a chymysg fel efe ei hun oedd ei ddisgwyliadau am dani a'i baratoadau ar ei chyfer. Gofynasid iddo fod yn un o ddau i bregethu yn yr oedfa ddau o'r gloch ar brif ddydd yr Wyl. Nid peth arferol oedd gofyn hynny i weinidog yr eglwys lle y cynhelid y Gymanfa. Yr oedd ef hefyd mor ieuanc ac yn newydd yn y lle,—yn newydd yn wir yn y weinidogaeth. Ond pan ddygodd y ffeithiau hyn i sylw'r awdurdodau, gan erfyn arnynt yn wylaidd geisio rhywun addasach nag ef, ni fynnent wrando arno. Yr oedd disgwyliad yn y Cyfundeb am ei glywed, a dywedwyd wrtho y byddai y cyfle hwn i wneud ei hun yn adnabyddus i Annibynwyr y tair sir yn sicr o droi'n fantais iddo eto'n ol llaw. Felly, yr un noson ag y defnyddiai Ann a Gwen ei enw mor rhydd ynglyn a'u bwriadau dyfodol, cerddai ef yn ol a blaen yn ei fyfyrgell, weithiau a rhyw lawenydd anrhaethadwy yn pelydru o'i lygaid, bryd allan a'i ben tua'r llawr, a'r rhychau yn ddwfn ar ei dalcen. Arhosodd, cydiodd yn y Beibl ac agorodd ef ar antur fel y gwnai yn fynych. Ar y geiriau hynny yn y drydedd bennod ar ddeg ar hugain <section end="bbb"/><noinclude><references/></noinclude> 9p5owkhsbcnqobdhuaw44gd4jalscrf 104 69011 138123 2025-06-02T12:55:34Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138123 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>o Eseciel y disgynnodd ei lygaid, "Felly dithau, fab dyn, yn wyliedydd y'th roddais i dŷ Israel; fel y clywech air o'm genau, ac y rhybuddiech hwynt oddiwrthyf fi." Hon oedd un o'i hoff benodau. Darllenai hi'n fynych ar ddechreu'r gwasanaeth yn ei gapel. Ie, y fath gyfrifoldeb oedd ynglŷn â'r gwaith, ond y fath orfoledd hefyd! Y fath gyfle braf a gai ar ddydd y Gymanfa! Tystio dros ei Waredwr gerbron tyrfa o weinidogion a channoedd o bobl! Dywedyd neges fawr ei fywyd, nid wrth ddyrnaid o bobl mewn capel, ond yng ngwydd y tyrfaoedd yn yr awyr agored, a chludid ei eiriau ar adenydd yr awel ymhell dros y wlad. O ryfedd gariad! O'r fraint gael dywedyd am dano! Yna, a phelydr ei orfoledd o hyd yn ei lygaid, aeth ei feddyliau heb yn wybod iddo i gyfeiriad arall. Rhaid fod son am dano fel pregethwr wedi mynd eisoes drwy'r wlad. Rhaid fod hyd yn oed ei frodyr yn y weinidogaeth yn meddwl cryn dipyn o hono. Nid safle ddibwys oedd i fachgen tlawd fod wedi ei chyrraedd. Yn hollol heb ganiatad na chroesaw ymlusgodd i mewn i'w galon feddwl bychan arall, sef, y gwnai les, feallai, i'r gweinidogion . . . ., ond mygodd hwnnw cyn iddo fynd ymhellach, ac aeth i ddychmygu ei hun, ar y llwyfan a'r gynulleidfa fawr o'i gylch. Wyneb Gwen oedd o'i flaen o hyd. Gwelai ei llygaid gleision mawr yn edrych arno mewn edmygedd tra'i meddwl yn cyd-deithio a'i feddwl yntau. Dychmygai weld ei gwefusau yn symud fel y gwnaent o hyd yn ol yr hyn a deimlai ac a feddyliai. Yr oedd cymaint o fynegiant yng ngwefusau 'Gwen ag oedd yn ei llygaid. {{c|Her mobile lips, her tender eyes!'}} Ah! y fath wynfyd fyddai bywyd yng nghwmni' Gwen! Eisteddodd y dyn ieuanc ar ei gadair gydag ochenaid. Atgofiodd ei hun yn chwerw o'i gloffni. Sut gallai byth ofyn i eneth hoew, nwyfus, fel Gwen, gylymu ei hun wrth un ymlusgai drwy fywyd fel y gwnai ef? Ac oni chloffwyd ef i bwrpas neilltuol? Onid un o alwadau cryfaf Duw ato oedd hyn, i'w ddenu oddiwrth bleserau anwadal y byd i dangnefedd diderfyn? Eithr mor siomedig oedd ei gynnydd ysbrydol! Profiad y Salmydd oedd ei brofiad yntau,— Glynodd fy enaid yn y llwch." Pa bryd y medrai ymysgwyd ac ehedeg uwchlaw pethau bychain amser a lle? Efe,<noinclude><references/></noinclude> r5cfxbpdvebmmgdux628akuao6dk6sj 104 69012 138124 2025-06-02T13:01:53Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138124 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>neilltuasid i waith mor aruchel, yn cystadlu ag ereill am fwyniannau'r byd, gogoniant dynion, bri daear! Yr oedd bychander felly yn sarhad ar urddas ei ymgysegriad. Ie, ymgysegriad! Nid modd i ennill bara beunyddiol oedd ei waith mawr iddo ef. Onid hyn oedd un o'r beiau ynglŷn â Phrotestaniaeth yng Nghymru, gwneud pregethu'n grefft nes bod rhy ychydig o wahaniaeth rhwng y pregethwyr a'r byd? Yr oedd eisieu arweinwyr newydd, rhai wnai ymwadu â phleserau a mwyniannau daear er mwyn medru cyfranogi'n helaethach o'r llawenydd uwch a dangos reality'r llawenydd hwnnw ger bron y byd. Meddyliai am y gwahanol fathau ar arweinwyr crefyddol Cymru ar y pryd,—ei llu pregethwyr ymneilltuol,—rhai o honynt na ellir eu gwahaniaethu oddiwrth y dyrfa, os nad wrth eu gwisg neu dôn eu llais. Trist oedd meddwl bod dibynnu ar yr eglwysi am eu cynhaliaeth yn tueddu i gymryd oddiarnynt ryddid llafar a rhyddid barn, ac yn codi cymylau tew rhyngddynt a nef y nefoedd. Na ato Duw iddo yntau fod yn un ohonynt yn hyn! Nid chwaith fel offeiriaid Eglwys Loegr y carai fod. Oni ellid adnabod llawer o honynt hwy gan foethusrwydd eu gwedd a'u llediaith Saesneg? I'w dyb ef, meddai yr ychydig offeiriaid pabyddol a welsai yn y dref yn nyddiau ei goleg un ragoriaeth amlwg. I bob ymddangosiad allanol, yr oeddynt wedi ymgysegru'n llwyrach. Tystiai eu gwedd eu bod yn ymwrthod a moethau'r byd, a gwyddai y gwarafunid iddynt lawer o fwyniannau cymdeithasol cyffredin bywyd. Yn hyn, yr oeddent yn nes i'w lle fel arweinwyr. Ai ni chai ei ymgysegriad yntau—weinidog ymneilltuol—fod yr un mor llwyr? Ni chai un cysylltiad daearol ei gadw yntau'n ol. Na, ni chai cariad gwraig na phleserau bywyd teuluol gyfyngu rhyddid ei enaid. Ni feiddiai gondemnio ereill, ond rhaid oedd iddo ef ddilyn y goleu roed iddo. Rhaid iddo yrru pob meddwl am Gwen ymhell oddiwrtho. Gwae iddo erioed oddef i'w serchiadau ymglymu am dani! Am hynny y poenid ef yn awr, a beth os rhoisai ddigon o le iddi hithau feddwl am dano yntau! Na, cofiodd am dani'n gwrido wrth weld Fred, ac yn gwenu arno. Fred yn ŵr i un fel Gwen! Sais difater a'i gymeriad yn ddiau vmhell o fod yn ddilychwyn i briodi merch fwyn a phur fel<noinclude><references/></noinclude> 0cdqq2w0tuiab72448jwf4ifw8sr7vu 138279 138124 2025-06-02T23:09:09Z AlwynapHuw 1710 138279 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>neilltuasid i waith mor aruchel, yn cystadlu ag ereill am fwyniannau'r byd, gogoniant dynion, bri daear! Yr oedd bychander felly yn sarhad ar urddas ei ymgysegriad. Ie, ymgysegriad! Nid modd i ennill bara beunyddiol oedd ei waith mawr iddo ef. Onid hyn oedd un o'r beiau ynglŷn â Phrotestaniaeth yng Nghymru, gwneud pregethu'n grefft nes bod rhy ychydig o wahaniaeth rhwng y pregethwyr a'r byd? Yr oedd eisieu arweinwyr newydd, rhai wnai ymwadu â phleserau a mwyniannau daear er mwyn medru cyfranogi'n helaethach o'r llawenydd uwch a dangos reality'r llawenydd hwnnw ger bron y byd. Meddyliai am y gwahanol fathau ar arweinwyr crefyddol Cymru ar y pryd,—ei llu pregethwyr ymneilltuol,—rhai o honynt na ellir eu gwahaniaethu oddiwrth y dyrfa, os nad wrth eu gwisg neu dôn eu llais. Trist oedd meddwl bod dibynnu ar yr eglwysi am eu cynhaliaeth yn tueddu i gymryd oddiarnynt ryddid llafar a rhyddid barn, ac yn codi cymylau tew rhyngddynt a nef y nefoedd. Na ato Duw iddo yntau fod yn un ohonynt yn hyn! Nid chwaith fel offeiriaid Eglwys Loegr y carai fod. Oni ellid adnabod llawer o honynt hwy gan foethusrwydd eu gwedd a'u llediaith Saesneg? I'w dyb ef, meddai yr ychydig offeiriaid pabyddol a welsai yn y dref yn nyddiau ei goleg un ragoriaeth amlwg. I bob ymddangosiad allanol, yr oeddynt wedi ymgysegru'n llwyrach. Tystiai eu gwedd eu bod yn ymwrthod a moethau'r byd, a gwyddai y gwarafunid iddynt lawer o fwyniannau cymdeithasol cyffredin bywyd. Yn hyn, yr oeddent yn nes i'w lle fel arweinwyr. Ai ni chai ei ymgysegriad yntau—weinidog ymneilltuol—fod yr un mor llwyr? Ni chai un cysylltiad daearol ei gadw yntau'n ol. Na, ni chai cariad gwraig na phleserau bywyd teuluol gyfyngu rhyddid ei enaid. Ni feiddiai gondemnio ereill, ond rhaid oedd iddo ef ddilyn y goleu roed iddo. Rhaid iddo yrru pob meddwl am Gwen ymhell oddiwrtho. Gwae iddo erioed oddef i'w serchiadau ymglymu am dani! Am hynny y poenid ef yn awr, a beth os rhoisai ddigon o le iddi hithau feddwl am dano yntau! Na, cofiodd am dani'n gwrido wrth weld Fred, ac yn gwenu arno. Fred yn ŵr i un fel Gwen! Sais difater a'i gymeriad yn ddiau ymhell o fod yn ddilychwyn i briodi merch fwyn a phur fel<noinclude><references/></noinclude> nrtn5zglp5vuwb5ifhc3m2jl5v1daq4 104 69013 138128 2025-06-02T14:01:08Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138128 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Gwen! Annioddefol! Cofiai am y prynhawn hyfryd hwnnw ger yr afon; yn sicr nid oedd Gwen wedi anghofio hwnnw. Ond rhaid oedd gosod y pethau hyn o'r tu ol. Pe cai ef briodi Gwen ni fyddai lle yn ei galon na'i fywyd i waith y nef. Hanerog fyddai ei ymgysegriad, a byddai pob bore glân o'i fywyd yn ei wawdio am iddo ollwng gafael ar y mwy er mwyn cadw'r llai. Na, rhaid ymlid Gwen o'i galon, a pheidio mynd mwy i'w golwg os gallai beidio. "A phwy sydd ddigonol i'r pethau hyn?" ebe ef yn chwerw. Agorodd ei Feibl drachefn, a darllenodd eiriau a'i brawychodd, ac a adawodd bwysau fel plwm ar ei galon,— "Wele, fab dyn, fi yn cymeryd oddiwrthyt ddymuniad dy lygaid a dyrnod, eto na alara, ac na wyla, ac na ddeued dy ddagrau.' <br> <section begin="aaa"/><section end="aaa"/> <section begin="bbb"/>{{c|{{mawr|XVI.}}}} {{center block| <poem> {{Italic| A weli di mo'r pumil ar y llethr O adladd teg yng nghwrr y wenallt draw? Ni wnaethpwyd ond cyhoeddi cennad Nef I draethu'r Gair ar benodedig ddydd, Ac wele'r cwmwd pell a'r hwndrwd moel Yn codi i'r alwad gyda'r bore glas.}} {{bwlch|7em}}—CRWYS. </poem> }} DA oedd gan Gwen weld pelydrau'r haul yn llanw ei hystafell pan ddeffrodd fore'r Gymanfa. Buasai hin anffafriol yn tynnu cryn dipyn oddiwrth ogoniant y dydd. Gwisgodd yn ebrwydd, a phan aeth allan i odro, er nad oedd ond pump o'r gloch, gwelai fwg yn esgyn o simneiau'r ffermdai, twrr o wartheg yma a thraw yn cael eu cyrchu, a gwartheg Maesyryn yn dychwelyd i'r cae wedi eu godro. Nid bore i ymdroi oedd hwnnw, oherwydd dechreuai'r oedfa gyntaf am saith o'r gloch. Er hynny, ni fedrodd Gwen brysuro. Yn lle galw ei buwch o'r bwlch fel y gwnai fynychaf, cerddodd tuag ati drwy'r gwlith a'r borfa îr i ben pellaf y cae, ac yfodd i'w henaid o dangnefedd dwys y bore. Yr <section end="bbb"/><noinclude><references/></noinclude> cda734b342k1ch5apeivh2lmmxjk1ir 138136 138128 2025-06-02T14:41:02Z AlwynapHuw 1710 138136 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Gwen! Annioddefol! Cofiai am y prynhawn hyfryd hwnnw ger yr afon; yn sicr nid oedd Gwen wedi anghofio hwnnw. Ond rhaid oedd gosod y pethau hyn o'r tu ol. Pe cai ef briodi Gwen ni fyddai lle yn ei galon na'i fywyd i waith y nef. Hanerog fyddai ei ymgysegriad, a byddai pob bore glân o'i fywyd yn ei wawdio am iddo ollwng gafael ar y mwy er mwyn cadw'r llai. Na, rhaid ymlid Gwen o'i galon, a pheidio mynd mwy i'w golwg os gallai beidio. "A phwy sydd ddigonol i'r pethau hyn?" ebe ef yn chwerw. Agorodd ei Feibl drachefn, a darllenodd eiriau a'i brawychodd, ac a adawodd bwysau fel plwm ar ei galon,— "Wele, fab dyn, fi yn cymeryd oddiwrthyt ddymuniad dy lygaid a dyrnod, eto na alara, ac na wyla, ac na ddeued dy ddagrau.' <br> <section begin="aaa"/><section end="aaa"/> <section begin="bbb"/>{{c|{{mawr|XVI.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|A weli di mo'r pumil ar y llethr O adladd teg yng nghwrr y wenallt draw? Ni wnaethpwyd ond cyhoeddi cennad Nef I draethu'r Gair ar benodedig ddydd, Ac wele'r cwmwd pell a'r hwndrwd moel Yn codi i'r alwad gyda'r bore glas.}} {{bwlch|7em}}—CRWYS. </poem> }} DA oedd gan Gwen weld pelydrau'r haul yn llanw ei hystafell pan ddeffrodd fore'r Gymanfa. Buasai hin anffafriol yn tynnu cryn dipyn oddiwrth ogoniant y dydd. Gwisgodd yn ebrwydd, a phan aeth allan i odro, er nad oedd ond pump o'r gloch, gwelai fwg yn esgyn o simneiau'r ffermdai, twrr o wartheg yma a thraw yn cael eu cyrchu, a gwartheg Maesyryn yn dychwelyd i'r cae wedi eu godro. Nid bore i ymdroi oedd hwnnw, oherwydd dechreuai'r oedfa gyntaf am saith o'r gloch. Er hynny, ni fedrodd Gwen brysuro. Yn lle galw ei buwch o'r bwlch fel y gwnai fynychaf, cerddodd tuag ati drwy'r gwlith a'r borfa îr i ben pellaf y cae, ac yfodd i'w henaid o dangnefedd dwys y bore. Yr <section end="bbb"/><noinclude><references/></noinclude> t5863408cfsiznr2y112ta87o08uyvq 104 69014 138137 2025-06-02T14:45:40Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138137 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>oedd swn Dydd Sul ym mhobman, cyffro daear wedi gosteg, a Duw yn siarad. Ni welsai Gwen erioed Gymanfa yn yr awyr agored. Medrai ei thadcu edrych yn ol ar res hir ohonynt. Wrth fynd allan o'r tŷ y bore hwnnw ar bwys ei ffon, dywedodd wrth Gwen heb edrych arni,— "Ma raid i fi gal yr oedfa saith heddi, wa'th dyma'r Gymanfa ola wela i, wel di." Ni fedrodd Gwen ateb gair. Safodd, a'r brwsh dillad yn ei llaw i edrych arno'n mynd i fyny drwy'r lôn fach. Yr oedd gan Gwen feddwl uchel iawn o'i thadcu. Yn ol ei barn hi, ni fyddai un dyn yn y Gymanfa heddyw, na ffermwr nac arall, o leiaf ag eithrio'r gweinidogion, a ddaliai ei gymharu ag ef yn urddas ei natur a'i gymeriad. Ystyrrid ef gan lawer, rhai na fedrai byth ei ddeall, yn oer, a balch, a sarhaus. Ni wyddent hwy pa ryw ddyfnder o gariad a thynerwch oedd yn ei natur, na pha mor uchel y gallai esgyn ym myd meddwl ac ysbryd. Cynhesodd calon Gwen o'r newydd at yr hen ŵr, a throdd i'r tŷ gan sychu ei llygaid. I'r oedfa ddeg a'r oedfa ddau o'r gloch yr ai Gwen a'i ffrind Ann. Byddai raid iddynt ar ol hynny frysio adref i odro. Addawsai Gwen helpu Ann, fel y gallent ddychwelyd drachefn gyda'i gilydd i gael rhyw gyfran o'r oedfa chwech. Yr oedd Leisa yn rhwym am y dydd. Maesyryn oedd yn cadw'r mis, a hwy felly a ofalai am fwyd y gweinidogion yn nhŷ'r capel. Yn lle cael help Ann a Gwen yno, trefnodd Leisa eu bod i wahodd Miss Elis. Ni fyddai hynny ond ei chydnabod yn briodol fel perthynas y gweinidog, a rhoi cyfle iddi adnabod rhai o'r un byd ag ef. Sicrhaodd Leisa y byddai hi a'i mam a Miss Elis a gwraig tŷ'r capel yn hen ddigon at y gwaith, ac felly, cai Ann a Gwen helpu bwydo'r bobl yn y festri a bod gyda'i gilydd. Wrth fynd, cai'r ddwy lawn olwg ar faes y Gymanfa ymhell cyn ei gyrraedd. Yr oedd cae Tomos Bŵen yn ddu gan bobl. Safai'r mwyafrif ar eu traed, eisteddai, penliniai, a lled orweddai ereill ar ymyl uchaf y dorf ger y clawdd, a chrwydrai ambell un ger bwlch y cae ac ar hyd y ffordd. Codasid pabell eang ar gyfer y gweinidogion. Cefn honno welent yn awr, ond gyda'r awel ysgafn, deuai llais melodaidd y pregethwr tuag atynt. Ac yr oedd Natur oll fel pe'n<noinclude><references/></noinclude> eb0dvteygaxeu0i7hq3voqbb6payv8g 104 69015 138138 2025-06-02T14:48:15Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138138 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>distewi ac yn gwrando. Yr oedd gwair John Sâr ar lawr ac yn galw am ei drin, ond ni feddyliai neb am ei gyffwrdd ar ddydd yr wyl. Safai cerrig beddau'r fynwent gerllaw fel ar flaenau eu traed. i wrando, ac ymsymudai dail y coed a'r borfa, ac ymsiriolent, fel pe bai'r dirgelion oll eisoes yn eglur iddynt hwy, ac fel pe yn dda ganddynt weld dynol-ryw yn ymhyfrydu yn yr un pethau gogoneddus. Daeth cenllif o gerddoriaeth o'r cae. Clywyd dyblu a threblu'r geiriau, "Gad in' deimlo Awel o Galfaria Fryn." "O dir," ebe Gwen.. "Wi'n teimlo felswn i wrth borth y nefoedd." Chwarddodd Ann, a dywedodd fel y gwnai'n fynych, "Na lodes rifedd i chi, Gwen." Ac ychwanegodd, "Weles i monoch chi'n drichid yn neisach ariod. Gwisgwch hat wen stil mwy. Na'ch taro chi ma'i! A fidd dim ise i chi dinni'ch golwg o ar y stage, trw'r amser! Wn i'm bid ym mhwi ran o'r dyrfa fawr y ca i weld Jo. A disgynnodd Gwen o'r uchelion i drafod yr un pwnc, i feddwl am yr awr ginio, y myrdd dieithriaid, y dillad newydd, a'r pleserau posibl. Yn anad dim, edrychai hi ymlaen at y mwynhad o glywed Owen Elis yn annerch y dorf fawr, a hi yn gwybod yn ei chalon ei bod hi'n nes ato ac yn ei ddeall yn well nac hyd yn oed y llu gweinidogion oedd o'i gwmpas. Dywed rhai fod Cymanfa rymus y dyddiau gynt yng Nghymru wedi dirywio erbyn hyn nes bod yn ddim namyn cystadleuaeth neu arddangosfa bregethu. Gall fod gwir yn hynny weithiau. Meidrol yw pawb, ac y mae rhagor rhwng pregethwr a phregethwr mewn ysbrydolrwydd meddwl a llwyredd ymgysegriad. Daeth y demtasiwn i gwrdd ag Owen Elis. Brwydrodd a hi, a daeth allan yn goncwerwr. Ar brynhawn dydd y Gymanfa, pan godai ei lef dros ei Waredwr ger bron y gynulleidfa fawr, ciliodd y byd yn ufudd o'r golwg. "Ac os dy law ddehau a'th rwystra, torr hi ymaith, oedd testun ei bregeth. Tywalltodd allan gyfrinion enaid gyda rhyw hyawdledd a wefreiddiai'r dorf fawr. Ar y<noinclude><references/></noinclude> lw0bnb3jtlvj013bncm1s7oytb7lpvk 104 69016 138139 2025-06-02T14:52:42Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138139 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>cychwyn, taflai'r gweinidogion edrychiadau mynych at ei gilydd gan wenu'n awgrymiadol; gwrandawai'r dyrfa ar y llethr yn astud iawn, daeth y rhai oedd ger y clawdd o un i un yn nes i ymyl y dorf, gan sibrwd wrth ei gilydd, "Fachgen, ma'r boi cloff na'n galler i gweid i!" Safai Owen Elis o'u blaen yn eofn ac yn wylaidd ar yr un pryd, heb wybod dim yn eu plith ond Iesu Grist, a hwnnw wedi Ei groeshoelio. Cyn diwedd y bregeth ryfedd honno, ciliasai swn yr Amennau, ac yr oedd y distawrwydd bron yn llethol. Edrychai llawer yn frawychus fel pe baent, er wedi byw blynyddau hir, heb hyd yr awr honno ddeall gwir ystyr bywyd. Pan eisteddodd y pregethwr, ni symudodd y gynulleidfa. Parhaodd y myfyrdod syn a'r tawelwch nes i eiriau'r emyn a'i nodau hiraethus roddi i bawb ollyngdod teimlad. Ymwasgarodd y dorf. Gorfu i lu o ferched fel Ann a Gwen gefnu ar y fan a brysio'n ddiramant tuag adref i odro. Aethai llu ereill, merched eto—ymhell cyn diwedd yr oedfa i'r festri i baratoi tê. Tuag yno y dylifai'r dorf yn awr, rhai mewn brys anweddaidd, ac ereill yn hamddenol, gan fesur a phwyso'r pregethau. Ar ol yn y cae, gwelwyd nifer fechan yn symud yn gyffrous o gwmpas rhywun neu rywbeth, ac un arall yn rhedeg tuag atynt a gwydraid o ddwfr yn ei llaw. Yr oedd yno rywun wedi llewygu. Hen wraig fechan oedd, ac amser wedi rhychu pob modfedd o'i hwyneb llwyd. Os mai mewn llewyg y buasai, yr oedd yn awr wedi dadebru. Yr oedd ei llygaid yn llydan agored, ac yn rhythu ar bawb fel pe heb weld neb, a threiglai dagrau fel dwy afon loew dros ei dwyrudd hen. Siaradai yn ddi-daw. Daliai'r ferch y gwydraid dwr yn ei hymyl heb feiddio torri ar lif ei geiriau. Bernid fod y pregethu dwys ynghyd a gwres yr hin wedi bod yn ormod iddi i'w dal. Beth ond hynny ellid gasglu oddiwrth ei geiriau gwyllt? "Odi, odi, ma didd y cyfri'n shwr o ddod. Ble bidda i wedin? Faint o fwinhad ges i wedi'r cwbwl? Ond nid arna i wedd y bai i gyd, nage, nid arno i wedd y bai mwia, ma Duw'n gwbod. Ond mi roia i bethe'n reit yto. Alla i ddim marw'n dawel heb hinni. Shwt wmeda i ddidd y farn a mhechode i heb i madde? Ma rhaid i fi find at y prigeth- wr i roi pethe'n reit. Le ma'r prigethwr? Owen Elis wi'n feddwl, y bachgen cloff na. Ma raid i fi gal sharad ag e. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> f5tg8vzgrosxdt4o5rfbp6fsmot5esx 104 69017 138140 2025-06-02T14:56:44Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138140 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Ceisiodd godi, ac yr oedd ei threm yn wyllt ac anaturiol. Tra'r oedd rhai o'r gwragedd caredig yn ceisio ei pherswadio i yfed diferyn o ddwr ac aros yno yn y cysgod am ychydig yn hytrach na mynd i ganol y dyrfa, torrodd yr hen wraig i wylo'n hidl a distaw. Gadawyd iddi, gan wybod mai hynny a wnai fwyaf o les iddi. Tra'r oeddid mewn penbleth felly yn ei chylch, daeth dyn bychan byrr ar hanner rhedeg tuag atynt. Yr oedd creithiau duon ar ei wyneb, ac adwaenodd rhai ef fel cydymaith beili'r degwm. Rhuthrodd drwy'r cwmni a'i anadl yn ei wddf, ac olion ei bryd tê brysiog ar ei wefusau, a dywedodd, gan blygu at yr hen wraig,— "Man i'n wit ti, ta? Dera, dera, Rachal fach. Be si matar eddi to? Dera, sich dy lyced. Awn adra'r minid ma. Wetas taw fel in bysa pethach." Yna trodd at y cwmni i esbonio pethau mewn hanner sibrwd, "Wetas ddicon wrthi'r bora ma, lwch chi, taw aros adra fydda ora iddi. Diw i'm yn iech es ticin, a ma rhwi feddyla bech arni. Dos dim iws dishgwl ar beth ma'i'n wêd, na tolach gormodd arni. Bod yn ffirm si ora, medde'r doctor. Own i'n meddwl byddai'n well weti dod ffordd in i fiw, ond gwathyci ma'i, ia, gwathyci. 'Dera nawr, Rachal fach. Gei ddishglad fach o dê nawr yn y festri co, a mi gerddwn adra gan bwyll. Bob yn dipyn, caed gan Rachel ufuddhau, ac aeth heb weld y pregethwr ym mraich ei gwr bychan bywiog. I rai, bu ei hanes o fwy diddordeb na'r un o'r pregethau. Daethpwyd mewn byrr amser i wybod cymaint ellid wybod am dani; ei bod wedi bod yn forwyn yn Y Mwyndir cyn i Tomos Bŵen fynd yno, ei bod wedi mynd bant' i fyw ar ol hynny, a phriodi dyn bychan llawer iau na hi o rywle yn Sir For gannwg; fod ei hiechyd wedi cilio, a'i bod wedi dod yn ol i'r wlad i fyw, tuag ardal Glynygroes; fod ei gwr yn rynu anifeiliaid ar hyd y ffeiriau, ac yn prynu hefyd i hen feili'r Degwm. Medrai rhai pobl ddychmygu llawer mwy am dani. Pan fyddai" meddylie" ar rywun, yr oedd rhyw achos am hynny fynychaf. Pwy wyddai beth a fuasai gorffennol yr hen wraig? Rhyw le rhyfedd sydd yn y gweithfeydd. Pregeth Owen Elis yn ddiau a ddeffroisai ei chydwybod heddyw, dyna<noinclude><references/></noinclude> 2xeue4qiamyumvthsunqqi2ccl6tq1z 104 69018 138141 2025-06-02T15:04:05Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138141 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>paham y galwasai am dano ef. Rhaid fod rhyw bechod yn pwyso ar ei chydwybod. Cofid am dani yn Y Mwyndir gan rai o'r ardal. Ni fuasai unrhyw son am dani' yno. Cofiodd rhywun fod ganddi chwaer rywle ger Abergwynli yn byw bywyd digon isel. Sut priododd hithau hen ddyn bach oedd gymaint yn iau na hi, a rhyw hen waith rhyfedd oedd ganddo. Trueni iddo ddod yno i'r cae cyn i'r hen wraig gael gweld y gweinidog. Gallesid bod wedi cael clywed ei chyffes, a chael manylion a fuasai'n bwnc ymddiddan diddorol ynghanol undonedd bywyd gwlad am amser hir. <br> {{c|{{Mawr|XVII.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|"Llwyther y bibell weithion,—yn ei mwg {{bwlch|2em}}Dychmyger myrdd swynion; {{bwlch|1em}}Yn lludw aed trallodion {{bwlch|1em}}Llawer awr ar allor hon."}} </poem> }} WEDI diwedd yr oedfa olaf, yr oedd yn rhy hwyr ac yn rhy bell i'r rhan fwyaf o'r pregethwyr ddychwelyd i'w cartrefi. Cyn ymwasgaru, ymgasglodd nifer o honynt yn nhŷ'r capel i gael ymgom wedi cyffro'r dydd. Nid oedd gormod o le yn ystafell oreu'r tŷ bychan. Gorfu i bob ystafell arall ynddo roi benthyg cadair neu ddwy. Wedi ymdrech egniol, llwyddodd Jones y Berth i agor y ffenestr hyd ei hanner. Daeth Leisa a'r lamp i mewn a thynnodd y llenni. Buan aeth bron yn amhosibl i wr weld wyneb ei gyfaill gan fwg. Ychydig o siarad a glywid ar y cyntaf, ond tynnai pob un yn egniol, ac yr oedd rhywbeth yn esmwythhaol yn y swn, fel swn ceffylau yn dyfal dyfal gnoi eu gwair wedi dydd o ludded ar y maes. Daethai Owen Elis i mewn hefyd. Wedi eistedd yn anesmwyth am dipyn, edrychodd yn hanner ofnus o'i gylch, dywedodd ei fod yn flinedig iawn, a'i fod yn gobeithio yr esgusodid ef am eu gadael; ysgydwodd law a dau neu dri o'r rhai hynaf, dymunodd "Nos Da" i bawb, ac aeth allan gan gau'r drws yn ysgafn ar ei ol. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 2ooxs4fq8mwho3cbx4wtyy49jnapx8v 138152 138141 2025-06-02T16:18:38Z AlwynapHuw 1710 138152 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>paham y galwasai am dano ef. Rhaid fod rhyw bechod yn pwyso ar ei chydwybod. Cofid am dani yn Y Mwyndir gan rai o'r ardal. Ni fuasai unrhyw son am dani' yno. Cofiodd rhywun fod ganddi chwaer rywle ger Abergwynli yn byw bywyd digon isel. Sut priododd hithau hen ddyn bach oedd gymaint yn iau na hi, a rhyw hen waith rhyfedd oedd ganddo. Trueni iddo ddod yno i'r cae cyn i'r hen wraig gael gweld y gweinidog. Gallesid bod wedi cael clywed ei chyffes, a chael manylion a fuasai'n bwnc ymddiddan diddorol ynghanol undonedd bywyd gwlad am amser hir. <br> {{c|{{Mawr|XVII.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|"Llwyther y bibell weithion,—yn ei mwg {{bwlch}}Dychmyger myrdd swynion; {{bwlch|1em}}Yn lludw aed trallodion {{bwlch|1em}}Llawer awr ar allor hon."}} </poem> }} WEDI diwedd yr oedfa olaf, yr oedd yn rhy hwyr ac yn rhy bell i'r rhan fwyaf o'r pregethwyr ddychwelyd i'w cartrefi. Cyn ymwasgaru, ymgasglodd nifer o honynt yn nhŷ'r capel i gael ymgom wedi cyffro'r dydd. Nid oedd gormod o le yn ystafell oreu'r tŷ bychan. Gorfu i bob ystafell arall ynddo roi benthyg cadair neu ddwy. Wedi ymdrech egniol, llwyddodd Jones y Berth i agor y ffenestr hyd ei hanner. Daeth Leisa a'r lamp i mewn a thynnodd y llenni. Buan aeth bron yn amhosibl i wr weld wyneb ei gyfaill gan fwg. Ychydig o siarad a glywid ar y cyntaf, ond tynnai pob un yn egniol, ac yr oedd rhywbeth yn esmwythhaol yn y swn, fel swn ceffylau yn dyfal dyfal gnoi eu gwair wedi dydd o ludded ar y maes. Daethai Owen Elis i mewn hefyd. Wedi eistedd yn anesmwyth am dipyn, edrychodd yn hanner ofnus o'i gylch, dywedodd ei fod yn flinedig iawn, a'i fod yn gobeithio yr esgusodid ef am eu gadael; ysgydwodd law a dau neu dri o'r rhai hynaf, dymunodd "Nos Da" i bawb, ac aeth allan gan gau'r drws yn ysgafn ar ei ol. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> bvxd8drtibzycgyvu87vgbrs54sydb0 138303 138152 2025-06-03T00:27:27Z AlwynapHuw 1710 138303 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>paham y galwasai am dano ef. Rhaid fod rhyw bechod yn pwyso ar ei chydwybod. Cofid am dani yn Y Mwyndir gan rai o'r ardal. Ni fuasai unrhyw son am dani' yno. Cofiodd rhywun fod ganddi chwaer rywle ger Abergwynli yn byw bywyd digon isel. Sut priododd hithau hen ddyn bach oedd gymaint yn iau na hi, a rhyw hen waith rhyfedd oedd ganddo. Trueni iddo ddod yno i'r cae cyn i'r hen wraig gael gweld y gweinidog. Gallesid bod wedi cael clywed ei chyffes, a chael manylion a fuasai'n bwnc ymddiddan diddorol ynghanol undonedd bywyd gwlad am amser hir. <br> <section begin="aaa"/><section end="aaa"/> <section begin="bbb"/>{{c|{{Mawr|XVII.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|"Llwyther y bibell weithion,—yn ei mwg {{bwlch}}Dychmyger myrdd swynion; {{bwlch|1em}}Yn lludw aed trallodion {{bwlch|1em}}Llawer awr ar allor hon."}} </poem> }} WEDI diwedd yr oedfa olaf, yr oedd yn rhy hwyr ac yn rhy bell i'r rhan fwyaf o'r pregethwyr ddychwelyd i'w cartrefi. Cyn ymwasgaru, ymgasglodd nifer o honynt yn nhŷ'r capel i gael ymgom wedi cyffro'r dydd. Nid oedd gormod o le yn ystafell oreu'r tŷ bychan. Gorfu i bob ystafell arall ynddo roi benthyg cadair neu ddwy. Wedi ymdrech egniol, llwyddodd Jones y Berth i agor y ffenestr hyd ei hanner. Daeth Leisa a'r lamp i mewn a thynnodd y llenni. Buan aeth bron yn amhosibl i wr weld wyneb ei gyfaill gan fwg. Ychydig o siarad a glywid ar y cyntaf, ond tynnai pob un yn egniol, ac yr oedd rhywbeth yn esmwythhaol yn y swn, fel swn ceffylau yn dyfal dyfal gnoi eu gwair wedi dydd o ludded ar y maes. Daethai Owen Elis i mewn hefyd. Wedi eistedd yn anesmwyth am dipyn, edrychodd yn hanner ofnus o'i gylch, dywedodd ei fod yn flinedig iawn, a'i fod yn gobeithio yr esgusodid ef am eu gadael; ysgydwodd law a dau neu dri o'r rhai hynaf, dymunodd "Nos Da" i bawb, ac aeth allan gan gau'r drws yn ysgafn ar ei ol. {{nop}} <section end="bbb"/><noinclude><references/></noinclude> 96md6r3hoi70m80f4e12enwnud12n5k 104 69019 138142 2025-06-02T15:10:35Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138142 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Thank Heaven for that,"" ebe Jones y Berth dan ei ddannedd. Edrychodd dau neu dri ereill fel pe baent hwythau yr un mor ddiolchgar, ond bu pawb yn ddistaw nes i swn cerddediad cloff Owen Elis fynd o glyw. "Pam oeddet ti'n diolch, Jones?" gofynnai'r hen wr penwyn, Dafis Bethel. "Am gael lle i anadlu eto. Mae un olwg ar wyneb y dyn yna yn codi diffyg ana'l arna i." "Wir, fe bregethodd yn nodedig o nerthol," ebe Dafis. "Hm!" ebe Morgan Puw. Mae pregeth fel honna ar dro efallai'n burion, ond yn yr hen rut yna mae e o hyd, ac y mae hanner ei gynulleidfa wedi cael digon arno. Rown i'n aros yn nhŷ un o'i braidd e neithiwr; os yw hwnnw'n dweyd y gwir, cilio o'r Bryn wna pobol un ar ol y llall." "A fynnwch chwithau hefyd fyned ymaith, ebe Sam John, gweinidog ieuanc Hermon, yn ddistaw. "Beth yw'i fai mawr e?" gofynnai Dafis. "Mae e'n rhy bell oddiwrth i bobol. Ma'i safon e mor amhosibl. Ma'i bregethe fe mor sych a rhisgl coed, medde dyn y Mwyndir na wrthw i," ebe Morgan Puw. Glywais inne fod y rhan fwyaf o'i gynulleidfa wedi rhoi fyny bob gobaith am nefoedd," ebe Dewi Edwards. Dyw strôcs fel yna'm yn talu,—rhyw or-dduwioldeb fel yna? Rhaid i chi astudio tipyn o'ch cynulleidfaoedd, os am ddod ymlaen gyda nw." ebe Jones. "Ie, dywedwch chi a fynnoch chi, 'dall dyn ddim pregethu'r peth ddyle fe na'r peth leice fe y dyddie hyn,—'n enwedig dyn sy a gwraig a phlant gydag e. Rw i wedi cal fod yr Iddewon yn destyn sâff iawn," ebe Rhys y Dyffryn. "Wir, fachgen," ebe Dafis yn araf, gan chwythu mwg fel colofn niwl o'i enau, rwy'n ofni bod mwy nag un dyn wedi colli ei enaid oherwydd ei wraig a'i blant.' "Fe rydd hwn hefyd ei draed ar y ddaear pan priôd e," ebe Rhys. "Neu fe beidia a phriodi," ebe Dafis. "Mae llawer o'r mystic ynddo fe, welwch chi." "Beth yw mystic?" gofynnai Gwynli Williams. Chwarddodd Jones y Berth yn uchel. Machgen bach i!" ebe Morgan Puw, "ddeallet ti<noinclude><references/></noinclude> dyr7p26h2zvdh2ph6tqe70a9ibxxcz8 104 69020 138143 2025-06-02T15:15:51Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138143 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ddim pe bai dyn yn hala awr i dreio'i esbonio i ti. A guddiwyd oddiwrth y doethion a'r deallus, wel di. "Mae e rywfodd yn gymaint o awdurdod ar y byd ysbrydol," ebe Dafis. "Y byd hwnnw yw'r byd real iddo fo. Roedd e'n siarad mor ymarferol, ei ffeithiau mor ddidroi- yn-ol, a'i resymeg mor glir ag eiddo unrhyw ddyn o'r byd am ei fusnes. Mae llawer o honom ni o ddifri, gobeithio, mae e'n wir wedi cyrraedd tir uwch; mae e rywsut yn siarad yn fwy fel dinesydd o'r byd ysbrydol, a chanddo fwy ''first hand knowledge'', wyddoch." "Wn i'm wir, fachgen," ebe Morus y Bont, hynafgwr arall. "Pobol digon cyffredin fel ti a finne a gododd Gymru i'r man lle mae heddyw. 'Doedd dim llawer o'r mystic yn Williams o'r Wern a'r hen Gristmas a John Elias." "Mwy nag a feddyliet ti, lawer. 'Roedd yr hen bregethwyr i gyd yn llawer llai o beiriannau nag ym ni." Dyw dynion o fath Owen Elis ddim yn hollol ''sane'', allan nw'm bod," ebe Morgan Puw. "Sane" neu beidio, rw i'n credu byddai dau neu dri o ddynion wedi codi—neu ostwng—i'r lefelau yna yn ddigon mewn un wlad ac oes; rhywbeth i gadw meddwl y genedl yn fyw ar y pwnc. Ond mae'r safon yn rhy amhosibl i'r bobl gyffredin," ebe Jones y Berth. "Fanatics mewn ystyr yw'r mystics ma welwch chi," ebe Rhys y Dyffryn. "Dydyn nw ddim yn hollol sane fel oeddet ti'n dweyd, Puw. Mae nw fel penboethiaid mewn unrhyw gylch arall. Mae'n dda bod ambell un ohonynt er mwyn codi ac arwain meddwl cenedl, ond mae'r Holl-Ddoeth wedi trefnu nad all pawb ddim bod mor or-grefyddol, a diolch am hynny, on'te?" "Mae Elis yn rhy ofnadwy ddifrifol a phrudd," ebe Dewi Edwards. "O'm rhan i, rwy'n credu llawer mwy yn efengyl Robert Louis Stevenson. There is no duty we so much under-rate as the duty of being happy,' medde fe. A dyma bennill o'i eiddo fe sydd a chymaint o grefydd ynddo ag unrhyw emyn,- {{Center block/s}} <poem> "If I have faltered more or less In my great task of happiness; If I have moved among my race, </poem><noinclude>{{Div end}}</noinclude> 36cni46gd7lfigj1ndwrdzzhco21fpd 104 69021 138144 2025-06-02T15:44:33Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138144 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" />{{Center block/s}}</noinclude><poem> And showed no glorious morning face; If beams from happy human eyes Have moved me not; if morning skies, Books, and my food, and summer rain Knocked on my sullen heart in vain; Lord, Thy most pointed pleasure take And stab my spirit broad awake; Or, Lord, if too obdurate I, Choose Thou, before that spirit die, A piercing pain, a killing sin, And to my dead heart run them in." </poem> {{Div end}} "Mae'r llinellau'n rhagorol wrth gwrs," ebe Sam John, "ond does dim ynddyn nw'n taro Owen Elis. Dyw e ddim yn brudd." "Na, dyw e ddim yn brudd," ebe Dafis Bethel. "Pwy erioed a'i gwelodd e'n dangos 'glorious morning face'? Ma'i wyneb e fel ffidl bob amser," ebe Dewi. "Wn i'm a ydych chi wedi sylwi ynglyn a'r ''so-called mytics'' ma," ebe Morgan Puw, taw ar ol blynydde o suddo dros y pen ym mhleserau'r byd mae pobol yn troi i'r cyflwr yna. Rhyw gael eu ffling yng nghynta, aie?" ebe rhywun. Ie, ie, a rhyw surni ysbryd mewn gwirionedd yw dechreu ac weithiau diwedd hefyd y teimlad uchel yma. Mae rhyw siom neu ryw flinder wedi gyrru'r rhan fwyaf ohonyn' nw i gasau'r byd, a dyna nhw, yn ''full-fledged mystics'' whap iawn, os oes tuedd grefyddol yn eu natur nw. "Fe all ddigwydd felly weithiau, ond lol yw dweyd taw dyna'r rheol," ebe Sam John. "Mae'n digwydd yn go aml, rwy'n meddwl," ebe Puw. "Mae'r Salmydd yn son rywle am Dduw yn chwerthin, ebe Harri Huws, gan gymeryd rhan am y tro cyntaf yn yr ymddiddan. Rwy'n meddwl weithiau 'i fod E'n cael ambell spri yn iawn wrth edrych ar Gymru,—pobol a'u gwahanol syniadau bach, un yn tynnu ffordd hyn a'r llall ffordd arall, a phob un gymaint o ddifri a'i gilydd; neb am wn i yn iawn, a Duw yn cuddio'i hun yn y dirgelion pell ac yn chwerthin. 'Fachgen, fachgen!" ebe dau neu dri. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 1y6pvi3ke0u1qut8t84g1iq5qubmt40 104 69022 138145 2025-06-02T15:49:23Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138145 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Dydw i'n credu fawr ym mhobol yr un idea yma," ebe Morus y Bont. Rwy'n tueddu i ffafrio dy grefydd di, Dewi, ac R.L.S. Dynion rownd, ys dywedai'r hen bobol, sy eisieu; rhai i wasgar sirioldeb a daioni wrth fynd drwy'r byd. Beth sy eiseu'n rhagor? "Rw i'n ieuanc iawn mi wn, i siarad ar bwnc fel hwn," ebe Sam John, " ond mae gen i un syniad bach, ac rwy am i ddweyd e. Roedd llwyddiant yr hen bregethwyr i'w briodoli i'r pellter mewn un ystyr oedd rhyngddyn' nw a'r bobl. Roedden' nw'n gallu llefaru gydag awdurdod am mai ganddynt hwy oedd y dirgelion. Mae'r ''mystery'' na yn help i addoliad a chrefydd. Mae hwnna ar goll yng Nghymru heddyw. Mae pawb yn hyf ar y pethau sancteiddiolaf, a ninnau'r arweinwyr yn un a'r bobl, ac felly heb fawr o ddylanwad. Mae'n rhaid i ni godi'n hunain,—a gwneud hynny drwy ryw fodd heblaw addysg. Does dim modd am dani ond yn ol dull proffwydi'r Hen Destament,—drwy gymundeb agos ac uniongyrchol a Duw. ''Mystics'' ein dyddiau ni yw'r tebycaf i wneud hyn. "A ydyw Sam John hefyd ymysg y proffwydi?" ebe—Jones. y Berth, yn ddistaw. Machgen i, rwyt ti'n llygad dy le," ebe Dafis Bethel, gan godi o'i gadair, ac wynebu ei gynulleidfa, a chadw'i bibell yn ei law i bwysleisio'i ymadroddion. "Mae'r mystics yma'n bobol ryfedd iawn. Mae llawer o honyn nw'n rhai anodd i fyw da nw ac i gwmnia a nw. Dynion yr un idea! Ond mae'r rhai hyn wedi specialiso yn y wybodaeth uchaf, coeliwch chi fi. Penboethni os mynnwch, ond penboethni gogoneddus! Gyda nhw mae allwedd bywyd. Hwy sy'n cael y mwyniant puraf a'r mwyaf parhaol. Mae ambell beth yn Owen Elis nad wy'n hoffi, ond yn ei gwmni ddoe, ac wrth ei glywed yn pregethu heddyw, rown i'n teimlo f'enaid yn sefyll ar flaenau 'i draed. Mi dd'weda i chi beth arall, fechgyn, dyma bregethwyr dyfodol Cymru. Mae tymor y deffro drwy son am ddydd y farn wedi mynd: mae tymor y dysgu drwy erthyglau diwinyddol gorffenedig wedi mynd hefyd. Hwyrach y deil pregeth fach y teimlad eto am "dipyn, a'i storiau difyr a phrudd, ac hefyd y bregeth ''up-to-date'' wyddonol, ''smart'', ond dyw'r rhai hyn fawr o les ysbrydol i neb. Profiad ysbrydol sydd yn eisieu mewn preg-<noinclude><references/></noinclude> coyrb377ihfuoha86atwvj1tcyiwkg5 104 69023 138146 2025-06-02T15:54:40Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138146 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ethwr heddyw. "Roeddet ti'n iawn, John, machgen i. Rhai sydd gartref yn y byd anweledig yw'r unig rai ga siarad gydag awdurdod o bwlpud Cymru mwy. Maes o law, fe fydd llawer llai o godi pregethwyr yn ein gwlad nag a fu. Dim ond y rhai a alwyd a etyb. Dim ond rhai â neges ganddynt ga'r hawl i draethu. Felly fe fydd yr ymgysegriad yn naturiol yn llwyrach, a'r wobr yn un ysbrydol." Eisteddodd yr hen wr drachefn. Bu pawb am ennyd yn ddistaw. Dechreuwyd paratoi i ymwahanu. "Wel, fe fydd lle i amrywiaeth o hyd, gobeithio," ebe Rhys y Dyffryn, gan godi o'i gadair a botymu ei gôt. "'Dall neb ddim byw ar y lefel ofnadwy uchel na o hyd,' ebe Jones y Berth yn bendant. "The heart cannot beat without its intervening pauses," ys dywed Matheson." "A beth newch chi o'r rhai sydd a'r alwad bron mor gryf o'r ddau gyfeiriad,—ni'r bobl gymysg yma?" ebe Dewi Edwards, gan droi yn ol i'r drws. Symudodd mwy nag un ei ben fel pe'n ategu'r cwestiwn. ond ni ddywedodd neb air. Ymwasgarodd y cymni cyn beiddio o neb gynnig atebiad iddo. <br> <section begin="aaa"/><section end="aaa"/> <section begin="bbb"/>{{c|{{mawrXVIII.}}}} {{c|''"Oblegid y mae plant y byd hwn yn gallach yn eu cenhedlaeth na phlant y goleuni."''—IESU.}} UN o gampau pennaf plant y byd hwn yw dwyn allan y gau a gwneud iddo gymeryd lle'r gwir. Hawdded y gellir bathu darn o fetel melyn a'i wneud mor debyg i'r aur nes mai llygad y cyfarwydd yn unig a genfydd y gwahaniaeth. Digwydd yr un peth mewn bydoedd uwch. Gymaint o ffug dosturi, o ffug garedigrwydd, o ffug gariad brawdol a gyfnewidir yn y byd! Gymaint o'r cyfryw a dderbynir yn ddiolchgar gan bobl grediniol yr oesau heb ameu eu gwerth! Nid newydd yw'r grefft chwaith. Daw swn geiriau melf-<section end="bbb"/><noinclude><references/></noinclude> rdku6mh9qy2q3z0zfmdpv8a179l4l6q 138147 138146 2025-06-02T15:55:01Z AlwynapHuw 1710 138147 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ethwr heddyw. "Roeddet ti'n iawn, John, machgen i. Rhai sydd gartref yn y byd anweledig yw'r unig rai ga siarad gydag awdurdod o bwlpud Cymru mwy. Maes o law, fe fydd llawer llai o godi pregethwyr yn ein gwlad nag a fu. Dim ond y rhai a alwyd a etyb. Dim ond rhai â neges ganddynt ga'r hawl i draethu. Felly fe fydd yr ymgysegriad yn naturiol yn llwyrach, a'r wobr yn un ysbrydol." Eisteddodd yr hen wr drachefn. Bu pawb am ennyd yn ddistaw. Dechreuwyd paratoi i ymwahanu. "Wel, fe fydd lle i amrywiaeth o hyd, gobeithio," ebe Rhys y Dyffryn, gan godi o'i gadair a botymu ei gôt. "'Dall neb ddim byw ar y lefel ofnadwy uchel na o hyd,' ebe Jones y Berth yn bendant. "The heart cannot beat without its intervening pauses," ys dywed Matheson." "A beth newch chi o'r rhai sydd a'r alwad bron mor gryf o'r ddau gyfeiriad,—ni'r bobl gymysg yma?" ebe Dewi Edwards, gan droi yn ol i'r drws. Symudodd mwy nag un ei ben fel pe'n ategu'r cwestiwn. ond ni ddywedodd neb air. Ymwasgarodd y cymni cyn beiddio o neb gynnig atebiad iddo. <br> <section begin="aaa"/><section end="aaa"/> <section begin="bbb"/>{{c|{{mawr|XVIII.}}}} {{c|''"Oblegid y mae plant y byd hwn yn gallach yn eu cenhedlaeth na phlant y goleuni."''—IESU.}} UN o gampau pennaf plant y byd hwn yw dwyn allan y gau a gwneud iddo gymeryd lle'r gwir. Hawdded y gellir bathu darn o fetel melyn a'i wneud mor debyg i'r aur nes mai llygad y cyfarwydd yn unig a genfydd y gwahaniaeth. Digwydd yr un peth mewn bydoedd uwch. Gymaint o ffug dosturi, o ffug garedigrwydd, o ffug gariad brawdol a gyfnewidir yn y byd! Gymaint o'r cyfryw a dderbynir yn ddiolchgar gan bobl grediniol yr oesau heb ameu eu gwerth! Nid newydd yw'r grefft chwaith. Daw swn geiriau melf-<section end="bbb"/><noinclude><references/></noinclude> 7k29m994d1f7ivpvf4unozkfp70xhpg 138305 138147 2025-06-03T00:31:07Z AlwynapHuw 1710 138305 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ethwr heddyw. "Roeddet ti'n iawn, John, machgen i. Rhai sydd gartref yn y byd anweledig yw'r unig rai ga siarad gydag awdurdod o bwlpud Cymru mwy. Maes o law, fe fydd llawer llai o godi pregethwyr yn ein gwlad nag a fu. Dim ond y rhai a alwyd a etyb. Dim ond rhai â neges ganddynt ga'r hawl i draethu. Felly fe fydd yr ymgysegriad yn naturiol yn llwyrach, a'r wobr yn un ysbrydol." Eisteddodd yr hen wr drachefn. Bu pawb am ennyd yn ddistaw. Dechreuwyd paratoi i ymwahanu. "Wel, fe fydd lle i amrywiaeth o hyd, gobeithio," ebe Rhys y Dyffryn, gan godi o'i gadair a botymu ei gôt. "'Dall neb ddim byw ar y lefel ofnadwy uchel na o hyd,' ebe Jones y Berth yn bendant. "The heart cannot beat without its intervening pauses," ys dywed Matheson." "A beth newch chi o'r rhai sydd a'r alwad bron mor gryf o'r ddau gyfeiriad,—ni'r bobl gymysg yma?" ebe Dewi Edwards, gan droi yn ol i'r drws. Symudodd mwy nag un ei ben fel pe'n ategu'r cwestiwn ond ni ddywedodd neb air. Ymwasgarodd y cymni cyn beiddio o neb gynnig atebiad iddo. <br> <section begin="aaa"/><section end="aaa"/> <section begin="bbb"/>{{c|{{mawr|XVIII.}}}} {{c|''"Oblegid y mae plant y byd hwn yn gallach yn eu cenhedlaeth na phlant y goleuni."''—IESU.}} UN o gampau pennaf plant y byd hwn yw dwyn allan y gau a gwneud iddo gymeryd lle'r gwir. Hawdded y gellir bathu darn o fetel melyn a'i wneud mor debyg i'r aur nes mai llygad y cyfarwydd yn unig a genfydd y gwahaniaeth. Digwydd yr un peth mewn bydoedd uwch. Gymaint o ffug dosturi, o ffug garedigrwydd, o ffug gariad brawdol a gyfnewidir yn y byd! Gymaint o'r cyfryw a dderbynir yn ddiolchgar gan bobl grediniol yr oesau heb ameu eu gwerth! Nid newydd yw'r grefft chwaith. Daw swn geiriau melf-<section end="bbb"/><noinclude><references/></noinclude> p16ezzvvudifiaur7xh9yynjitd9re7 104 69024 138148 2025-06-02T16:03:38Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138148 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>edaidd y goruchwyliwr anffyddlawn hwnnw i lawr o'r oesau pell, Pa faint sydd arnat ti o ddyled? . . . . Cymer dy ysgrifen, ac ysgrifenna ddeg a deugain." Ceir dilynwyr y dyn hwnnw ym mhob cylch o gymdeithas heddyw. Nid aur yw popeth melyn, ac nid caredigrwydd yw pob gweithred a gymer yr enw. Offeryn defnyddiol iawn yw'r ffug-garedigrwydd hwn. A oes arnat eisieu ffafr gan neb? Paid meddwl gofyn iddo'n uniongyrchol ac wyneb-agored. Yn hytrach chwilia am le i wneud iddo rywbeth na chyst lawer i ti, ac na fydd ond odid yn nemawr lles iddo yntau. Daw yn ddiau o dipyn i beth i ddeall beth garet gael ar ei ran, a phwy felly fedr dy wrthod a chadw ei anrhydedd? A wnest gam a rhywun erioed? Os nad oes berigl iddo ddial ei gam, na ofala. Eithr os yw Nemesis ar dy warthaf, beth a wnei? Dos at y gwr y gwnest gam ag ef; dangos iddo ochr felfedeiddiaf dy natur; gosod fân actau digost o garedigrwydd yn llyffethair am ei arddyrnau, fel pan ddel yr awr y bydd yn anodd iddo godi ei law yn dy erbyn. Dyna ddoethineb y byd hwn. Ni fu'r Gymanfa heb ei heffaith ar fywyd y wlad. Gwir na thorrodd allan ar unwaith ddiwygiadau cyffrous mewn unrhyw gyfeiriad. Ni fu cyfarfodydd gweddi yr wythnosau dilynol lawer yn lliosocach na'r rhai cynt. Ni chanfyddid rhyw wahaniaeth amlwg iawn yn yr iaith a'r ymddygiad ar y meysydd cynhaeaf, yn y ffair a'r farchnad, yng nghwmniau llawen yr efail a'r gweithdy. Bu mwy nag un Bugail yn cwynfan gyda'r Proffwyd, "Minnau a ddywedais, Yn ofer y llafuriais, yn ofer ac am ddim y treuliais fy nerth." Eithr er yn hir o'r golwg, nid aethai'r had da i gyd ar goll. Hwyrach mai yn y dirgel y gwnaed llawer o'r addunedau; nid oeddynt am hynny yn llai difrifol na'r ymdrechion i'w cadw yn llai egniol. Weithiau, ar aelwydydd, fin nos, ceid aml ymddiddan dwys rhwng gwr a gwraig neu rhwng dau gymydog, ar rai o bynciau'r pregethau,—ymddiddanion o'u clywed a fuasai'n agoriad llygaid ac yn adgyfnerthiad ysbryd i lawer gweinidog blin Weithiau hefyd, tra'n unig ar y maes yn gyrru'r wedd, cai'r aradrwr ei hun yn distaw ganu darn o emyn ganesid gyda hwyl ddydd y 'Gymanfa, a chyda'r emyn deuai'n ol radd o'r un dylanwadau. Os syrthiodd peth o'r had ar y palmant caled, peth, ysywaeth, ar y<noinclude><references/></noinclude> d6dgqwbr9nvxwmrsx0u7ou4r2jwmojn 104 69025 138149 2025-06-02T16:07:07Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138149 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>creigle, a peth ymysg drain, fe syrthiodd peth ar dir da, ac yn araf a distaw a ddug ei ffrwyth. Yn hanes Tomos ac Ester Bŵen, Y Mwyndir, yn anad neb, bu dydd y Gymanfa yn drobwynt tra phwysig. Yr hwyr hwnnw, braidd na fu'r Parch. Morgan Puw a'r gweinidog arall yn rhy araf wrth fodd eu lletywr gyda'u swper a'u hymgom. Digon anodd oedd cymeryd rhan siriol mewn ymddiddan, a phethau trymion yn gwasgu ar y meddwl. Wedi i'r ddau wr dieithr o'r diwedd weld yn dda noswylio, cafodd y mab a'r ferch hefyd orchymyn i fynd ar unwaith i'w gwelyau, gan ei bod yn hwyr, ac y byddai raid codi gyda'r wawr drachefn drannoeth. Yna cymerodd Ester y pocer, gwnaeth i'r tân cwlwm glân fflamio ychydig yn siriolach, tynnodd y ddau eu cadeiriau yn nes ato, a dechreuwyd ymddiddan dwys a barhaodd nes i'r wawr dorri. Pa ddiwygiadau bynnag a ddygodd y Gymanfa i fywyd y wlad, dysgodd i Tomos ac Ester yr angenrheidrwydd o ffurfio polisi newydd hollol am y dyfodol, ac er y gallai'r polisi hwnnw droi'n dreulfawr ac o bosibl yn ddifudd, yr oedd yn werth mentro arno os mewn unrhyw fodd y gellid osgoi amgylchiadau ereill anhawddach eu cyfarfod Un prynhawn Gwener, yr ail wedi'r Gymanfa, synnwyd Marged Elen o gael ei gorchymyn gan ei mam i drefnu ei gwaith fel y gallai fynd cyn nos ar neges fechan i dŷ'r gweinidog. Buasai'r Mwyndir yn ffodus iawn yn eu cywion ieir y flwyddyn honno, a theimlai Ester Bŵen y gallent yn hawdd hepgor un i'r gweinidog. Rhoddai ereill o bobl yr eglwys roddion bychain iddo'n awr ac eilwaith, a pha eisieu iddynt hwythau fod ar ol. Esboniodd y fam yn ofalus i'r ferch ei bod hi ers tro wedi gweld y priodoldeb o wneud pethau felly, ond fod ei thad mor glòs. Beth bynnag, wedi iddi hi siarad ag ef yn ddwys ar y pwnc, daethai i weld pethau o'i safbwynt hi. Felly, yr oedd Mari'r forwyn eisoes yn plufio'r ffowlyn bach, a chai Marged Elen fynd yn union wedi godro. Amlwg oedd fod ei thad wedi cael troedigaeth lwyr ar y pwnc, oherwydd gwelodd Marged Elen na cheisiai ei mam guddio dim rhagddo y tro hwn. Pan aeth hi i lawr o'r llofft wedi gwisgo yr oedd y fasged fach a'i chynhwysiad yno ar<noinclude><references/></noinclude> 0grcpf9euv2pkepb2a22iyc7cvgxqst 104 69026 138150 2025-06-02T16:11:40Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138150 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>y ford yn ei ymyl, ac yntau heb wg ar ei wyneb wrth weld gwerth arian felly yn mynd o'i dŷ. Mwy syndod fyth, ei thad a awgrymodd fod digon o le yn y fasged i bwys o ymenyn ffres y diwrnod hwnnw. Cyn troi i'r llaethdy i gyrchu'r pwys ymenyn, dywedodd y fam,— Newided i hat, wir, Marged Elen. Leices i mo honna ar i phen i ariôd. Diw i'm yn mind yn amal i'r gwmdogeth na. Daeth Marged Elen i lawr yr ail waith a'i het oreu ar ei phen. Yr oedd tŷ'r gweinidog filltir a hanner o'r Mwyndir. Pan gychwynodd Marged Elen yn ol wedi gwneud ei neges a chael cwpanaid o dê yr oedd yn dechreu tywyllu. Er iddi sicrhau nad oedd ofn arni, ni allai Owen Elis fod mor anniolchgar ac anfoesgar a gadael iddi fynd drwy'r tywyllwch ei hun. Aeth gyda hi'n gloff drwy'r pentref, a bron hyd y tŷ, gan gario'i basged. Be si wedi codi ym mhen nhad a mam, te?" ebe Josi, pan oedd ei chwaer ac yntau eu hunain yn y gegin y noson honno. "Beth ddoith a'r idea iddin nw mor sidin? Allan beido ffwdani. Cin i ti roi mwi o dy feddwl ar y Bigel, mi weda i gwmsel wrthot ti. Dw i ddim fod i weid, ond mae e'n ddigon gwir. Mae'r boi dros i ben mewn cariad â Gwen Alun." "Gwen Alun! Bidd ddistaw da tithe, Josi," ebe Marged Elen yn anghrediniol. "O reit," ebe Josi, "ond ma'r peth yn ffact coila di fi." Ni feddyliai Josi na'i chwaer son am gyfrinachau felly wrth eu mam na'u tad, ac ni chymerai Marged Elen arni un amser fod yn deall dim o'r polisi newydd; ond bu'r fasged a hithau fwy nag unwaith drachefn yn nhŷ'r gweinidog ar neges gyffelyb; ac o leiaf unwaith, a'r noson yn dywell iawn, gwelwyd Owen Elis a hithau yn dod tua'r Mwyndir, drwy'r heolydd cul, anwastad, fraichymraich. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 8ludse7hndytdw85q0krzwc53nln10r 104 69027 138151 2025-06-02T16:17:51Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138151 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|XIX.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|Tymhorau ehedant, Y blodau a wywant, A dail a orweddant {{bwlch|1em}}Ar hyd y llawr. Medelwyr a ganant, Yd addfed a gludant, Adar ehedant {{bwlch|1em}}Dros y môr mawr.}} {{bwlch}}—CALEDFRYN. </poem> }} BUAN iawn daeth yn gynhaeaf Medi. Un bore mwynaidd, aeth John Maesyryn, gan mai efe oedd y mwyaf diwaith o'r teulu y bore hwnnw, i alw am help y tyddynwyr i rwymo'r ŷd. Ai heibio Isaber ar ei ffordd, a meddyliodd mai purion peth fyddai gofyn am help Gwen Alun. Rhoddai hynny esgus iddo i alw, beth bynnag, a hwyrach y cai gyfle i gael ymgom fechan gyda Gwen. Yr oedd yn dyheu am gyfle felly, heb ond hwy eu dau yno. Yr oedd ganddo rywbeth neilltuol i'w ddywedyd wrthi. Nid oedd John yn un o'r rhai fedr ruthro'n hyf i gwmni merch a theimlo'n gartrefol yno. Rhai dieithr iawn iddo ef oedd merched ei adnabyddiaeth. Er hynny, nid dieithr iddo oedd cariad. Ers blwyddi rai, Gwen bioedd ei galon, ond yr oedd mynd i'w phresenoldeb a siarad â hi yn peri cymaint cyffro iddo, ac yr oedd arno gymaint o ofn ei wrthod, nes y boddlonai o ddydd i ddydd, o flwyddyn i flwyddyn, ei chanlyn o hirbell, a'i haddoli'n y dirgel. Yn awr, yr oedd gwrid merchedaidd ar ei rudd, a churai ei galon yn gyflym wrth neshau at y drws. Daeth llais Gwen tuag ato yn canu'n lleddf-dyner un o hen emynau Pantycelyn. Rhydd merched Cymru wledig yn fynych iawn fwy nag un ystyr i lawer o hen emynau'r cysegr. Bychan yw eu hystor hwy o ganeuon teimlad, a llawer emyn ga wneud y tro'r delyneg serch. Arhosodd John fan honno nes i Gwen ddistaw ganu'r ddau bennill drwyddynt. Pwy feddyliai fod cymaint o swyn yn yr hen dôn gyfarwydd 'Eifionydd'? Pa faint o brofiad Gwen, tybed, oedd yn y geiriau trist? {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 5pmzd7wlhaeybm9ftxxn485upl8r9f9 104 69028 138155 2025-06-02T16:29:08Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138155 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{center block| <poem> "Eto unwaith mi ddyrchafaf :Un ochenaid tua'r nef, Ac a wylaf ddagrau'r hidl :Am Ei bresenoldeb Ef. Pwy a wyr na chaf fy ngwrando :Gan Dywysog mawr y nen, Ac na ddaw fy nymuniadau :Trist, hiraethlawn, oll i ben? Fel y rhed llifogydd mawrion, :Fel y chwyth yr awel gref, Felly bydded fy ngruddfannau :Yn dyrchafu hyd y nef. Gwn, fy Nuw, nas gelli atal, :Gwn nas gelli' roi nacâd. O un fendith îs y nefoedd :Ag sydd imi er llesâd." </poem> }} Yn swn y llinell olaf aeth John yn ol ar flaenau ei draed hyd yr iet fach, caeodd hi'n drystfawr, a cherddodd at y drws gan waeddu'n serchog, "Helo ma?" Yr oedd Gwen yn gwnio ffedog liain i Nani Penffynnon. Aeth â'i gwaith yn ei llaw i'r drws. "Helo! chi si na? Dewch miwn," ebe hi. Na, dos gen i'm amser," ebe John, gan wenu a gwrido mwy nag erioed. "Dod i mofin help i rwimo wi." Yr oedd rhyw leithter yn llygaid Gwen, ac yr oedd swn wylo yn ei chanu hefyd, ond erioed ni welsai John hi'n edrych yn dlysach. Mor gyflym a deheuig y symudai ei bysedd gwynion wrth wnio! Ciliodd yn ol, ac eisteddodd ar y clawdd bach, fel y gallai siarad â hi a gwrando arni heb dynnu ei lygaid oddiarni. Ond am y tywydd, a'r cynhaeaf, a helyntion y gymydogaeth y siaradent. Er y curai ei galon yn wyllt gan gariad, nid oedd John yn fedrus yn yr iaith. O'r diwedd, o bellter diogel y clawdd bach, anturiodd fynegi ei newydd. "Widdoch chi bod y gweinidog yn cari'n din?" gofynnai. "Odi e wir? A phwi?" gofynnai Gwen yn siriol, ac os gwynnodd ei grudd, methodd John ganfod hynny, ac yr oedd yn rhy bell i glywed curiad ei chalon. Gwniai hi o hyd yn brysur. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 1m4k1ik6adcx6l1eiaii9szuoxtne3h 104 69029 138156 2025-06-02T16:35:59Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138156 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Marged Elen, Y Mwyndir." 'O, wir," ebe Gwen, yn siriol eto. Own ni wedi cal rhiw shis o'r peth, ond mi gweles nw nos Wener diwetha a'n lliged yn hinan Own i'n digwydd dod lawr trw lôn Y Mwyndir, a mi gwrddais a nhw i doi, yn breicho'n din hefid. "O, ma nw shwr o fod obiti find te," ebe Gwen. "Shwr o fod. Ma arian yn Y Mwyndir welwch chi, ma'r dîn bach yn giwt," ebe John, gan edrych yn graff iawn ar Gwen, ond methodd weld un arwydd o ofid am y peth ar ei hwyneb. Teimlai'n falch am hynny. Lodes gall oedd Gwen. Diau na feddyliasai erioed am y gweinidog fel 'cariad,' er cymaint siaradai pobl. Yr oedd ei chalon yn rhydd, ac yr oedd gobaith iddo ef eto. "Deis i! Ma rhaid i fi find," ebe ef. "Ddewch chi i rwimo?" "Gna, gna. Prid biddwch chi'n dachre?" Ni fu Gwen yn llonnach erioed nag yn y cae ŷd y diwrnod hwnnw. Medrai rwymo'r ysgubau mor ddeheuig ag y gwniai ffedog Nani. Clywid ei chwerthin llon yn amlach na'r eiddo neb arall, ac yn swn miwsig ei llais, tra'n torri'r ŷd yno'n ymyl ei gilydd, gwnai John a Fred bob un ei gynlluniau erbyn y dyfodol, a Gwen a lanwai'r naill a'r llall. Ond wedi gorffen gwaith y dydd ar y cae, wedi gwneud ei gorchwylion bychain gartref, wedi i'w thadcu fwyta'i swper a mynd i'w wely, daeth Gwen wyneb yn wyneb a'r nos. Yn oriau anhrugarog y tywyllwch ciliodd cwsg ymhell oddiwrthi, a daeth cwestiynau ac atgofion, blinderau a chamgymeriadau ei bywyd bach yn fyw ger ei bron. Beth a wnaethai i Mr. Elis? Beth a barasai iddo newid mor sydyn yn ei ymddygiad tuag ati? Pwy a ddaethai i'w gwahanu? Ac ni chai ofyn iddo am esboniad! Ni chawsai Gwen yr un addysg ond greddf ar y pwnc, ond gwyddai mai dioddef yn ddistaw oedd raid, o derbyn ymddygiad mor rhyfedd fel pe bai'r peth naturiolaf yn y byd. Cofiai fel yr edrychasai ymlaen at y Gymanfa. Mor llawn o Owen Elis y buasai ei holl feddyliau am dani! Teimlai yn awr, rywfodd, mai o'r dydd hwnnw y dechreuasai pethau fynd yn ei herbyn. Ni welsai ef byth oddiar hynny ond yn ei bwlpud ar y Sul. Cofiai ei weld o ganol y gweinidogion yn syllu yn graff arni,<noinclude><references/></noinclude> ht40b2o8hqbdcm45rw3yssbz5hkd8o9 104 69030 138157 2025-06-02T16:41:36Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138157 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>a phan roisai hi hanner gwên iddo, troisai draw yn sydyn gan grychu ei dalcen. Hwyrach fod ei gwên a'i hedrychiad wedi dangos gormod o gariad ei chalon, ac iddo yntau weld mor amhosibl a gwrthun oedd meddwl y gallent hwy eu dau fod yn ddim i'w gilydd. Yr oedd ef yn ddyn o bwys yno ynghanol y gweinidogion, a hithau yn ferch dlawd ddinod. Sychodd Gwen ei dagrau. Gwelodd eto John Maesyryn ar y clawdd bach a'r wên fwyn ar ei wyneb yn dweyd ei newydd; teimlodd eto'r pwysau annioddefol ar ei chalon, a gwyddai y byddai'r darlun hwnnw a'r boen honno yn dileu am byth bob atgof a theimlad arall am John Maesyryn. Marged Elen, Y Mwyndir! Pam na fuasai Ann wedi dweyd rhywbeth wrthi? Gwyddai Josi'n ddiau, ac felly gwyddai Ann, a gallai ar yr un pryd siarad a hi am dano yn yr hen ddull! Pa mor bell y gellid ymddiried mewn ffrind? Ni chai neb gymaint o'i chyfrinachau mwy. "Ma arian yn Y Mwyndir, welwch chi. Mae'r dîn bach yn giwt," meddai llais tawel John eto'n ei chlustiau. O'r gore, os mai dyn felly oedd Mr. Elis, aed. Efallai fod ereill yn y byd heb fod mor ddibris o honi. Yna, daeth yr oedfa honno ger yr afon gyda rhuthr i'w chof. Wylodd drachefn nes oedd ei gobennydd yn foddfa ddagrau, ac a haul y bore yn gwenu i'w hystafell, cysgodd yn drwm. <br> <section begin="aaa"/><section end="aaa"/> <section begin="bbb"/>{{c|{{mawr|XX.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|Tywys Di fi i'r dyfodol, Er na welaf fi ond cam.}} {{bwlch|5em}}—HERBER. {{Italic|A minnau, mae'r storm yn fy enaid Yn dyfod i'w hoed.}} {{bwlch|5em}}—GWYNN JONES. </poem> }} <br> FEL y cyfeiria'r emynnydd, daw adegau yn ein bywyd pan na welwn ond cam i'r dyfodol. Diflannodd yn sydyn y golygfeydd swynol a ymagorai gynt o'n blaen, dyryswyd ein <section end="bbb"/><noinclude><references/></noinclude> 98xuu9fm4ku9tk6fmxn0gxhqngkqtoz 104 69031 138204 2025-06-02T17:57:24Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138204 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>holl gynlluniau, ac o geisio camu ymlaen, deuwn ar draws mur uchel, noeth. Nid pawb ohonom all bob amser ddy- wedyd fel y dywedodd emynnydd arall,— {{c|"Un cam à boddlon wy'."}} Mis mwynaf y flwyddyn fu mis Medi'r flwyddyn honno. Yr oedd ei foreuau mor ddistaw, a {{center block| <poem> {{bwlch|10em}}"Duw'n Arogldarthu ar y bryniau," </poem> }} ei oriau anterth mor gynnes, a'i nosau mor glaer-oleu. Yr oedd yr haf fel pe yn mynnu oedi i'r eithaf cyn ffarwelio. Ond syrthiai'r dail er hynny o un i un, a phan elai Gwen drwy ei llwybr arferol i lan yr afon, cerddai ar garped o ddail meirwon. Yn y mis mwyn hwnnw y dechreuodd Dafydd Alun waelu. Ni fuasai yn y capel lawer wedi'r Gymanfa. Yn ddiweddar hefyd, ni theimlasai'n ddigon cryf i fynd gyda Gwen am dro drwy Barc y Berth. Nid ai i unman ond o gylch y tŷ a'r ardd, ac er na chysgai efallai drwy'r nos, ai i'w wely'n gynnar iawn. Ond ni chwynai, ac mor ofalus yr oedd rhag i Gwen drafferthu gormod yn ei gylch, a rhag i'w anhwyldeb ef boeni dim arni. Ac ni ddaeth i feddwl Gwen fod ei thadcu ar fin ymadael â hi. Beth ddaw i'n suo felly i gysgu pan ddylasem fod yn fwyaf effro? Wedi i'n rhai annwyl ein gadael y sylweddolwn fynychaf pa mor oer, mor ddideimlad, ac mor ddall y buasem. Hoffai llawer o honom, druain, gael yr un cyfle'r ail waith! Dyddiau llwydaidd yn wir oedd y rhai hynny i Gwen. Yr oedd yr ŷd erbyn hyn yn ei ddas, ac yn cael ei gywain gyda llawenydd i'r ydlanau. Yr oedd y ffermwyr i gyd yn brysur. Bu Gwen am bythefnos bron heb weld neb ond ei thadcu, Nani a Sali weithiau, a gwas bach y ffeiriad bob dydd a'r papyr. Yr ail Sul iddi fethu mynd i'r capel daeth Sali gyda'r nos ar bwys ei ffon i holi hynt y ddau, a dywedodd mai dyn ieuanc dieithr a fuasai'n pregethu'r Sul hwnnw, fod y Bugail wedi mynd i ffwrdd i rywle i bregethu neu i newid awyr. Aeth Gwen allan gyda Sali i'w hebrwng gam neu ddau.<noinclude><references/></noinclude> 88hd84n5ybf4zztdmgntkwyf41vjmoi 138205 138204 2025-06-02T17:57:56Z AlwynapHuw 1710 138205 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>holl gynlluniau, ac o geisio camu ymlaen, deuwn ar draws mur uchel, noeth. Nid pawb ohonom all bob amser ddy- wedyd fel y dywedodd emynnydd arall,— {{c|"Un cam à boddlon wy'."}} Mis mwynaf y flwyddyn fu mis Medi'r flwyddyn honno. Yr oedd ei foreuau mor ddistaw, a {{center block| <poem> {{bwlch|8em}}"Duw'n Arogldarthu ar y bryniau," </poem> }} ei oriau anterth mor gynnes, a'i nosau mor glaer-oleu. Yr oedd yr haf fel pe yn mynnu oedi i'r eithaf cyn ffarwelio. Ond syrthiai'r dail er hynny o un i un, a phan elai Gwen drwy ei llwybr arferol i lan yr afon, cerddai ar garped o ddail meirwon. Yn y mis mwyn hwnnw y dechreuodd Dafydd Alun waelu. Ni fuasai yn y capel lawer wedi'r Gymanfa. Yn ddiweddar hefyd, ni theimlasai'n ddigon cryf i fynd gyda Gwen am dro drwy Barc y Berth. Nid ai i unman ond o gylch y tŷ a'r ardd, ac er na chysgai efallai drwy'r nos, ai i'w wely'n gynnar iawn. Ond ni chwynai, ac mor ofalus yr oedd rhag i Gwen drafferthu gormod yn ei gylch, a rhag i'w anhwyldeb ef boeni dim arni. Ac ni ddaeth i feddwl Gwen fod ei thadcu ar fin ymadael â hi. Beth ddaw i'n suo felly i gysgu pan ddylasem fod yn fwyaf effro? Wedi i'n rhai annwyl ein gadael y sylweddolwn fynychaf pa mor oer, mor ddideimlad, ac mor ddall y buasem. Hoffai llawer o honom, druain, gael yr un cyfle'r ail waith! Dyddiau llwydaidd yn wir oedd y rhai hynny i Gwen. Yr oedd yr ŷd erbyn hyn yn ei ddas, ac yn cael ei gywain gyda llawenydd i'r ydlanau. Yr oedd y ffermwyr i gyd yn brysur. Bu Gwen am bythefnos bron heb weld neb ond ei thadcu, Nani a Sali weithiau, a gwas bach y ffeiriad bob dydd a'r papyr. Yr ail Sul iddi fethu mynd i'r capel daeth Sali gyda'r nos ar bwys ei ffon i holi hynt y ddau, a dywedodd mai dyn ieuanc dieithr a fuasai'n pregethu'r Sul hwnnw, fod y Bugail wedi mynd i ffwrdd i rywle i bregethu neu i newid awyr. Aeth Gwen allan gyda Sali i'w hebrwng gam neu ddau.<noinclude><references/></noinclude> 0zvy6yt9xz5jl2qsximedhl4ndgzlo7 138206 138205 2025-06-02T17:58:23Z AlwynapHuw 1710 138206 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>holl gynlluniau, ac o geisio camu ymlaen, deuwn ar draws mur uchel, noeth. Nid pawb ohonom all bob amser ddy- wedyd fel y dywedodd emynnydd arall,— {{c|"Un cam a boddlon wy'."}} Mis mwynaf y flwyddyn fu mis Medi'r flwyddyn honno. Yr oedd ei foreuau mor ddistaw, a {{center block| <poem> {{bwlch|8em}}"Duw'n Arogldarthu ar y bryniau," </poem> }} ei oriau anterth mor gynnes, a'i nosau mor glaer-oleu. Yr oedd yr haf fel pe yn mynnu oedi i'r eithaf cyn ffarwelio. Ond syrthiai'r dail er hynny o un i un, a phan elai Gwen drwy ei llwybr arferol i lan yr afon, cerddai ar garped o ddail meirwon. Yn y mis mwyn hwnnw y dechreuodd Dafydd Alun waelu. Ni fuasai yn y capel lawer wedi'r Gymanfa. Yn ddiweddar hefyd, ni theimlasai'n ddigon cryf i fynd gyda Gwen am dro drwy Barc y Berth. Nid ai i unman ond o gylch y tŷ a'r ardd, ac er na chysgai efallai drwy'r nos, ai i'w wely'n gynnar iawn. Ond ni chwynai, ac mor ofalus yr oedd rhag i Gwen drafferthu gormod yn ei gylch, a rhag i'w anhwyldeb ef boeni dim arni. Ac ni ddaeth i feddwl Gwen fod ei thadcu ar fin ymadael â hi. Beth ddaw i'n suo felly i gysgu pan ddylasem fod yn fwyaf effro? Wedi i'n rhai annwyl ein gadael y sylweddolwn fynychaf pa mor oer, mor ddideimlad, ac mor ddall y buasem. Hoffai llawer o honom, druain, gael yr un cyfle'r ail waith! Dyddiau llwydaidd yn wir oedd y rhai hynny i Gwen. Yr oedd yr ŷd erbyn hyn yn ei ddas, ac yn cael ei gywain gyda llawenydd i'r ydlanau. Yr oedd y ffermwyr i gyd yn brysur. Bu Gwen am bythefnos bron heb weld neb ond ei thadcu, Nani a Sali weithiau, a gwas bach y ffeiriad bob dydd a'r papyr. Yr ail Sul iddi fethu mynd i'r capel daeth Sali gyda'r nos ar bwys ei ffon i holi hynt y ddau, a dywedodd mai dyn ieuanc dieithr a fuasai'n pregethu'r Sul hwnnw, fod y Bugail wedi mynd i ffwrdd i rywle i bregethu neu i newid awyr. Aeth Gwen allan gyda Sali i'w hebrwng gam neu ddau.<noinclude><references/></noinclude> 2ono7ke4h0jyffzz958sky8wdrpivmh 104 69032 138207 2025-06-02T18:01:22Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138207 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ac wrth ddychwelyd, gwelodd Fred yn dod i'w chyfarfod. Siriolodd Gwen o'i weled. Nid oedd eisieu hanner craffter Fred i ganfod hynny. Daeth yn ddigon hyf i ofyn i Gwen fynd am dro gydag ef ar hwyrnos mor hyfryd. Chi'n ''pale'' iawn. Bidd wâc yn da i chi," ebe ef, gan edrych arni'n dyner. "Do's dim iws i fi ddod, pale ne beido," ebe 'Gwen. Do's dim iws i fi adel Daci, diw e'm yn iach iawn." My poor girl!" ebe Fred. Llanwodd llygaid Gwen, nid oedd y dagrau un amser ym- hell y dyddiau hynny. Pwysodd ei phen ar yr iet fach, ac heb fedru peidio, wylodd yn hidl. Syllodd Fred arni'n fud am ennyd, ond pa ddyn fedrai wneud hynny'n hir heb geisio'i chysuro? Rhoddodd ei fraich gref am dani, a'i wyneb yn agos iawn i'w hwyneb hi, a sibrydodd eiriau mwynion yn ei chlust,- My dear child! your life is too lonely and monotonous for you, and you are over-wrought and miserable. I wish I could take you away with me and make you happy! Why did'nt I see you ten years ago? How different my life would have been! Let me comfort you now! My darling! you need me, yes, you do! and I need you." Yr oedd Gwen yn rhy lawn o ocheneidiau i yngan gair mewn gwrthdystiad, a phan gododd ei phen i sychu ei dagrau, gwasgodd Fred hi'n ddiwarafun at ei galon, ac am yr ail dro yn ei fywyd, gadawodd ei gusan brwd ar ei gwefus. "Gwen." ebe ef, "fi dod lawr heibo ti chi bob nos ar ol swper. "Os chi dod mas fan hin, cawn sharad am spel." Ni wnaeth Gwen ond edrych arno heb gynnyg gair mewn atebiad; ond nid oedd gwg yn y llygaid llaith. Edrychodd Fred ar ei hol nes clywed y drws yn cau, tynnodd un ochenaid ddofn, yna trodd tuag adref, rhoddodd ei ddwylaw yn ei bocedi, a chwibanodd yn ysgafn yn ol ei arfer. Tra'n eistedd ar ei haelwyd unig y noson honno, mynnai un o frawddegau gwyllt Fred redeg drwy feddwl Gwen, "I wish I could take you away with me," ddywedasai. Mor dda fuasai ganddi gael mynd yn ddigon pell o ardal Cwm- gwynli! Sut medrai fyw a gweld Mr. Elis yn priodi Marged Elen, Y Mwyndir? Yn hytrach nag wynebu hynny, gwell<noinclude><references/></noinclude> 5dy362uffqnlwqb2lsdl09dihwnezqp 104 69033 138208 2025-06-02T18:09:20Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138208 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ganddi fynd i ffwrdd i rywle, hyd yn oed gyda Fred—hen Sais. Bron o'i hanfodd daeth i'w meddwl eiriau ei thadcu rywbryd pan oedd y gweinidog yno,— Fuse tithe'n fwy rhydd hebddw i, Gwen fach." Llithrodd yn rhwydd i— ddychmygu beth wnai pe bai ei thadcu'n marw, a hithau'n rhydd. Yr un eiliad ffieiddiodd ei hun am oddef y fath feddyliau; ceisiodd eu taflu oddiwrthi, ond methai gael. llonydd ganddynt. Mor hanerog, wedi'r cyfan, yw cariad goreu daear! Wylodd Gwen yn brudd ac edifeiriol wrth weld ei derfynau. Er mwyn teimlo'n sicrach o'i serch at ei thadcu, aeth i'w ystafel drachefn cyn mynd i'w gwely, a dywedodd yn siriol, heb wybod fod swn dagrau o hyd yn ei llais,- "Shwt i chi'n teimlo nawr, Daci bach? Dich chi'm wedi peswch fowr heddi. 'Rich chi siwr o fod yn well, welwch chi. Falle cisgwch chi heno nawr.' Ceisiodd yntau druan ei chysuro hithau. "Odw i, merch i, yn teimlo'n lew iawn. Cer di i dy wely nawr, a phaid di becso. Fuest ti'n llefen heno? Dw i'm yn wael, wel di. Ond falle bydd well i ti sgrifennu gair at dy fam bore fory. Fuse'n brion peth i ti gal cwmni ma nawr." Yr un nos Sul eisteddai Owen Elis yn unig yn ei lety yn un o gymoedd Morgannwg. Pregethasai fore a hwyr i gynulleidfa drystiog, ddi-ddefosiwn. Methasai ganfod enaid cydnaws drwy lygaid neb o'r rhai a'i gwrandawai. Ni theimlasai neb o'r diaconiaid ddigon o ddiddordeb ynddo—fel ag i ddod gydag ef i'w lety am awr o ymgom. Gwr a gwraig oedd ei letywyr, hen mewn dyddiau, ond megis babanod ym myd crefydd ac enaid, ac heb ddim i'w ddywedyd ar nemawr i bwnc arall. Felly eisteddai'r gweinidog ei hun. I lawer pregethwr, i Owen Elis yn anad neb, nos anhyfryd fynychaf oedd nos Sul. Wedi dringo i'r uchelion yn ystod y dydd, mwy fyth oedd y cwymp i'r gwaelodion. Yr oedd ei gyflawniadau bob Sul mor bell o'r hyn y dymunai iddynt fod, a'r gwir lwyddiant yr hiraethai am dano o hyd mor anghyraeddadwy. Weithiau, yr oedd yr oriau rhwng oedfa olaf y dydd ac amser cysgu bron yn annioddefol iddo. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 56z1lv8bw1ciby8ook64zhsaio5ijr7 104 69034 138209 2025-06-02T18:16:07Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138209 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Safai'r tŷ lle y lletyai ar ben pellaf y pentref bychan Aeth i'w ystafell wely'n gynnar, ac oddiyno clywai swn cerdded parhaus ar y ffordd o flaen y tŷ, swn siarad difyr, Swn chwerthin llawen. Oddimewn, gwaedai calon y dyn ieuanc unig. Cyn diosg ei ddillad, diffoddodd ei gannwyll, cododd gwrr llenni'r ffenestr ac edrychodd allan. Disgleirjai'r lleuad Fedi'n fwyn, yr un lleuad a wyliai Gwen a Fred ger yr iet. Hwyrach mai saeth-feddwl gwyllt o galon Gwen ddaeth ato drwy'r pellter i agor clwyfau ei galon. Cerddai cannoedd o bobl ieuainc heibio'i ffenestr, gan mwyaf yn ddau a dau, fel yr adar ddechreu'r gwanwyn. Mor hapus yr ymddangosent! Dyn ieuanc oedd yntau. Paham oedd raid iddo ef fod mor unig, mor unig? Paham na chai yntau rodio llwybrau bywyd yn llon gyda Gwen fel y deuoedd hapus welai o'i flaen? Yn ystod yr wythnosau diweddaf, credasai ei fod yn graddol ennill y dydd ar holl atyniadau daear, ond heno eto, wele'r hen deimlad hudolus a'r ing yn llifo fel ton dros ei enaid. O Dduw! ai ymdrech barhaus oedd bywyd i fod? ymdrech chwerw, chwerw fel heno? Murmurodd eiriau a welsai rywle,—"Would that I could sleep and awake an old man, with an old man's passionless resignation!" Yna trodd yn ol i'w ystafell, ac eisteddodd yn hir yn y tywyllwch. Pan gododd i fynd i'w wely, medrodd ddywedyd gyda'r hen fynach,—"Tyrd ynte, O fy Iesu, tyrd i dorri'r unig linynnau a'm cylyma wrth y creadur, ac a geidw'n ol y foment pan na fyddwyf byw mwyach, ond i Ti. Par i mi anghofio fy hun, heb weld, na chwennych ond Tydi yn unig, a chael pwyso ar Dy fynwes, fel y disgybl annwyl, yn y tangnefedd hyfryd hwnnw, nad all y byd mo'i roddi na'i ddeall, ac nas cynhyrfir gan yr un ystorm. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> c1q3xdiormz81ec5kj42zha7kza2yy6 104 69035 138210 2025-06-02T18:18:11Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138210 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|XXI.}}}} {{center block| <poem> ''Na feier anwadalwch merch.'' {{bwlch}}—GWILYM COWLYD. </poem> }} NID yw'r nos dduaf heb ei myrdd o ser rywle tu ol i'r cwmwl, ac nid yw nen dywyllaf bywyd heb ei phelydr,—bydded wanaidd, bydded ddisglair, o gysur. Mae'r cysuron roddir mor amrywiol a'r personau a'u derbyn. Wedi'r nos Sul ystormus hwnnw, tywynnodd heulwen drachefn i galon Bugail y Bryn. Daeth ato'n hyglyw lais Un ddywedodd, Mi a orchfygais y byd,' a chymerodd gysur; cafodd ei hun yng nghwmni seintiau'r oesau, a theimlodd yn foddlawn. Ni fu nos Gwen chwaith yn ddibelydr. Wedi derbyniad llythyr oddiwrthi gan ei mam, gyrrwyd ei chwaer Manw, geneth bymtheg oed, i fod yn gwmni iddi. Bu Fred hefyd yn ffyddlon i'w addewid, ac o dipyn i beth, daeth cael ymgom fechan ag ef gyda brig yr hwyr, yn brif ddigwyddiad y dydd i Gwen. Gan fod Manw yno yn y tŷ, nid oedd mynd am dro mwyach yn amhosibl. Gwenodd y lleuad Fedi a lleuad arall lawer noson, ar y Sais a hithau, fraich-ymraich, yn difyr rodianna drwy lwybrau'r coed a'r caeau. Nid oedd Gwen am hynny'n llai hoff o'i thadcu, nac yn llai gofalus o hono. Nid ai allan byth pan fyddai ei heisieu arno ef, ni pheidiai wneud popeth a fedrai i'w gysuro. Eithr tra mae'r hen a'i huan yn machlud, ymegyr y dydd a'i bosibliadau o flaen yr ieuanc, ac ar rai pynciau mae dealltwriaeth berffaith rhyngddynt yn amhosibl. Os digwyddai i'r hen wr sylwi ar absenoldeb Gwen a holi Manw pa le yr oedd, yr oedd yr ateb bob amser yn barod;—ei bod wedi mynd i Benffynnon ar neges at Nani a Sali, neu wedi mynd gyda'i ffrind Ann Maesyryn i'r lle hwn neu'r lle arall. Nid oedd 'Gwen mor berffaith ag y dywedir mewn llyfrau fod rhai. Yn ei thyb hi ateb i'w gweddi oedd dyfodiad Fred. Pan fydd yn alarus gan siomiant cariad, nid oes dim a gwyd galon<noinclude><references/></noinclude> 68tam3i5l946p3ahcx88wwbvfsn9wrk 104 69036 138211 2025-06-02T18:27:44Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138211 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>merch yn well na chariad newydd. Dechreuodd Gwen feddwl fod amgylchiadau yn trefnu eu hunain, ac mai felly yr oedd pethau i fod. Pe cai ei dewis o'r dau, ni phetrusai ddewis y gweinidog. Ond pa sawl merch ga briodi yr hwn gafodd gariad pura'i chalon? Yr oedd pennill o gân ddysg asai Gwen yn ddigon difeddwl rywbryd yn awr yn rhan o'i phrofiad,- {{center block| <poem> "Y rhai garasant fore'u hoes, :Anfynych cânt gyd-fyw, Gobeithion a ffurfiasom gynt :Aeth gyda'r gwynt yn wyw: Gan amser fe'n rheolir oll, :Llawn coll yw bywyd Gwen. A siawns daw'r degfed ran neu rith :O'i dewis byth i ben." </poem> }} Purion peth fyddai i'r gweinidog ddeall nad oedd ei gwmni ef yn anhebgorol i'w chysur. Ar y cyntaf, ni fedrai oddef y syniad o briodi Fred, ond erbyn hyn nid ymddangosai'r peth hanner mor amhosibl. Bob tro y cwrddent, cytgan barhaus Fred fyddai, "How I wish I could take you away with me! We will go away together yet." Yr oedd y darlun gyfodai'r geiriau hynny o'i blaen yn graddol dynnu golwg Gwen oddiar bob anfantais yn ei chysylltiad ag ef. A beth pe byddai i'w thadcu farw, a'i gadael yn unig? Ni rannai Gwen y dedwyddwch newydd hwn ag Ann, Maesyryn, nag a neb arall ond Manw. Un prynhawn Gwener tua dechreu Tachwedd, digwyddai Anna Ifans, Maesyryn, fod yn Isaber. Er pan ddaethpwyd i wybod am afiechyd yr hen wr, deuai gwragedd caredig y gymdogaeth o un i un ar brynhawnau i edrych am dano gan ddwyn rhoddion o dê a siwgr neu rywbeth arall. Ar hynt felly yr oedd Anna Ifans yn awr, ac wrth geisio cysuro Gwen adroddai a'i llais wylofus am afiechydon ereill tebig welsai yn ystod ei hoes, a'r modd y cawsid gwellhad. Er fod Dafydd Alun yn hen, gallasai fyw blynyddau eto. Yr oedd ei thad hi yn bedwar ugain a deuddeg yn marw. "Fiodd y gweinidog ma?" gofynnai, gan graffu ar Gwen. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> g8x1woho3ykeo42c8bdunsr61h6jdl6 104 69037 138212 2025-06-02T18:44:09Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138212 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Yr oedd Gwen wedi dechreu paratoi cwpanaid o de. Trôdd at y seld i gael y llestri, tra'n ateb,— "Naddo, wir. Fiodd e'm nawr o ar ma Daci'n sal." "Wel, fe ddilse fod wedi bod. Gwan iw e fel Bigel. Sdim ots d'a ge shwt ma'n hanner ni'n biw. Fiodd e ddim yn y ti co chwaith es wthnose. Ond own i'n meddwl i fod e'n trado pwer ma. "Wi'n credi i fod e mwi cloff nawr nag wedd e, a ma'r hen ffirdd ma'n arw iawn," ebe Gwen. "Hm. Mai e'n galler trado'n digon shonc i rai manne, a mai e felse fe wedi newid i gid yn ddiweddar. Mai e fwi'n i gragen na biodd e arioed, heb hidio beth ma neb yn feddwl am dano. Tua'r Mwyndir na ma'i holl feddwl e. am wn i. Ond neith hinni mo'r tro, mewn Bigel. Gwas i bawb ddile fe fod. 'Swn i'n cal cifle arno wrtho'i hinan mi wetswn hinni wrtho." Fel mewn atebiad i ddymuniad Anna Ifans, clywyd y cerddediad cloff cyfarwydd oddiallan. Curodd calon Gwen yn ddilywodraeth, a sylwodd Anna Ifans gyda diddordeb ar ei chyffro. Cynhyddodd ei diddordeb a'i syndod pan ddaeth y gweinidog i mewn o'i weld yntau mor anesmwyth a chyffrous ei wedd a Gwen. Aeth ei haraith fwriadol o'i chof wrth syllu ar y dyn ieuanc a cheisio cael allan y dirgelwch ynglyn ag ef. Aeth Gwen i'r llofft i ddywedyd wrth ei thadcu pwy oedd yno. Cyn pen munud neu ddwy daeth i lawr drachefn, a dychryn lond ei llygaid. "Ma rhiw olwg ddierth iawn ar Daci," ebe hi. "Mai e am i chi'ch doi ddod lan. Dilynodd Anna Ifans a'r gweinidog hi heb ddywedyd gair. Safasant wrth ymyl y gwely, ond prin y sylwodd yr hen wr eu bod yno. Cydiodd y gweinidog yn ei law, a gofynnodd iddo sut y teimlai. Araf a bloesg oedd yr ateb,— "Mae arnaf chwant i'm datod a bod gyda Christ, canys llawer iawn gwell ydyw. Penliniodd Gwen wrth y gwely, symudodd ei llaw yn ysgafn dros dalcen ei thadcu. Daeth Manw i mewn o rywle ar flaenau ei thraed. Aeth pawb yn ddistaw. Ni chlywid ond anadliad byrr y claf. Cyn hir, trodd Dafydd Alun ei lygaid ar y ddau ddieithr, a dywedodd,— {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> o7qe2lelt74vk3g9y80qefmfvvl7yqq 104 69038 138213 2025-06-02T18:55:49Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138213 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Duw a'ch halodd chi'ch dou ma heno. Arhoswch hyd y diwedd. Ma ise cwmni ar Gwen fach." Yna edrychodd yn dyner ar Gwen,— "Chei di mo'r gwaetha, merch i. Ma Duw wedi addo gofalu am danat ti. Thorr E mo'i air." Bu distawrwydd drachefn am bum munud hir, ddwys. Troediai'r claf ar hyd glyn cysgod angau ei hun, a'r rhai a'i gwyliai heb fedru dod ond i lan y dwr. Gan afael o hyd yn ei law, adroddodd y gweinidog yn ddistaw eiriau'r hen emyn, Yn y dyfroedd mawr a'r tonnau. Yn swn y geiriau cysurlawn croesodd Dafydd Alun yn ddiogel i'r lan draw. Daeth cyffro mawr yn lle'r tawelwch i'r ystafell fach. Llefodd Manw'n uchel, a llewygodd Gwen. Tra y ceisiai Anna Ifans yn anfedrus ei dadebru, cymerodd Owen Elis hi yn ei freichiau, a chariodd hi i lawr dros y grisiau i fan lle ceid mwy o awyr; gosododd hi ar wastad ei chefn ar y lawr, tafledd ddwfr oer ar ei hwyneb nes iddi agor ei llygaid a syllu arno. Yna, pan ddaeth cymdogion o un i un at y tŷ, wedi clywed y newydd drwy ryw fodd, aeth y gweinidog oddiyno a'i gamre'n gloff iawn a'i galon drymed ag eiddo Gwen. Y noson honno ym Maesyryn, ni flinai Anna Ifans adrodd ac ail-adrodd yr hyn a welsai. Yr oedd mwy nag un mater heb fod yn eglur iddi. Sut oedd Dafydd Alun,—hen wr gyfrifasai hi erioed yn oer a stoicaidd a digrefydd, heb feddwl fawr am gapel nac eglwys, yn marw felly ac adnodau ar ei wefus? A beth oedd y dirgelwch rhwng Gwen a'r Bugail? Mor awdurdodol a digywilydd y cymerasai hi'n ei freichiau! Efallai nad oedd hynny'n beth newydd iddo! Dyna'r gwaethaf o gael dyn ifanc yn weinidog. Ac yr oedd yr hen Ddafydd Alun wedi cystal a gofyn iddo ofalu am dani. Aethai Ann i lawr ar unwaith i Isaber at Gwen. Gwrandawai'r lleill yn awchus ar yr hanes cyffrous. Fflachiai llygaid Leisa'n beryglus, ac yfai John a Fred eu cawl llaeth yn egniol pan ddywedai Anna Ifans na synnai hi ddim pe clywid fod Gwen a'r gweinidog wedi priodi cyn i'r hen wr oeri'n ei fedd. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> i9zsvkagle1ufm9pui7ooi096iea6fr 104 69039 138214 2025-06-02T19:04:53Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138214 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{larger|XXII.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|Ai nid yw'r adar fel yn cydymdeimlo? Nid ynt fel arfer ar y berth yn pyncio; Mae anian fel yn gwau ei galar emyn, A'i adsain brudd yn crwydro hyd y dyffryn. {{bwlch|5}}PENNAR.}} </poem> }} DAETH tyrfa fawr ynghyd i dalu'r gymwynas olaf i Dafydd Alun. Heblaw trigolion Cwmgwynli, daeth ereill o bell, rhai a barchai'r hen wr fel un o ddisgynyddion hen deulu urddasol a fuasai unwaith yn cymeryd rhan amlwg yn hanes eu sir a'u gwlad. Daeth hefyd rai hynafgwyr cyfrifol a fuasai'n cydysgolia ag ef yn y blynyddau pell pan oedd ysgolia'n beth dieithr a phrin. Nid fel dyn dinod yn byw mewn bwthyn diarffordd y claddwyd Dafydd Alun, ond megis gwr mawr yn Israel. Yn y wlad, mae dydd claddedigaeth yn un o'r cyfleusterau anaml geir i gymdeithasu ac i weled hen wynebau. Os bydd y ffordd o'r tŷ i'r capel yn hir, ceir amser hyfryd i drin holl faterion y wlad a'r ardal. Ar eu taith araf, ai'r cynhebrwng heibio Pencnwcbach,— hen gartref Tomas Bŵen, Y Mwyndir, a bu'r lle a'i hanes yn destyn ymddiddan rhwng bron pob dau o'r dyr a ddu. Sylwyd fod llenni dros ei ffenestri, a bod ei ddrysau yng nghaead. Oddiar Wyl Fihangel buasai'r tŷ'n wag. Cawsai'r tenant rybudd i ymadael gan y bwriadai Tomos Bŵen a'i wraig a'i ferch ddychwelyd iddo i fyw rywbryd cyn y Nadolig, er mwyn rhoi'r Mwyndir i fyny i'w mab ar ei briodas a merch Maesyryn. Cofiai llawer am yr hen Sion Bŵen a'i wraig. Mor ffodus y buasai Tomos Bwen i'r hen Sion farw'n ddiewyllys! Synai pawb ar y pryd iddo fod mor garedig i'w nai. Gwyddid nad oedd ganddo berthynas arall, ac ni fuasai ganddo erioed olwg fawr ar ei nai. Soniai am dano'n ddigon mynych fel hen gigfran yn gwylio am gyfle i ddisgyn ar ei ysglyfaeth. Od na fuasai wedi trefnu'n wahanol, ond hen greadur digon od oedd fel Tomos Bŵen ei hun, ac y mae rhyw deimlad o barch gan<noinclude><references/></noinclude> c32gv4fm38eact7pa041051v9d4kkvn 138215 138214 2025-06-02T19:06:51Z AlwynapHuw 1710 138215 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{larger|XXII.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|Ai nid yw'r adar fel yn cydymdeimlo? Nid ynt fel arfer ar y berth yn pyncio; Mae anian fel yn gwau ei galar emyn, A'i adsain brudd yn crwydro hyd y dyffryn.}} {{bwlch|5em}}—PENNAR. </poem> }} DAETH tyrfa fawr ynghyd i dalu'r gymwynas olaf i Dafydd Alun. Heblaw trigolion Cwmgwynli, daeth ereill o bell, rhai a barchai'r hen wr fel un o ddisgynyddion hen deulu urddasol a fuasai unwaith yn cymeryd rhan amlwg yn hanes eu sir a'u gwlad. Daeth hefyd rai hynafgwyr cyfrifol a fuasai'n cydysgolia ag ef yn y blynyddau pell pan oedd ysgolia'n beth dieithr a phrin. Nid fel dyn dinod yn byw mewn bwthyn diarffordd y claddwyd Dafydd Alun, ond megis gwr mawr yn Israel. Yn y wlad, mae dydd claddedigaeth yn un o'r cyfleusterau anaml geir i gymdeithasu ac i weled hen wynebau. Os bydd y ffordd o'r tŷ i'r capel yn hir, ceir amser hyfryd i drin holl faterion y wlad a'r ardal. Ar eu taith araf, ai'r cynhebrwng heibio Pencnwcbach,— hen gartref Tomas Bŵen, Y Mwyndir, a bu'r lle a'i hanes yn destyn ymddiddan rhwng bron pob dau o'r dyr a ddu. Sylwyd fod llenni dros ei ffenestri, a bod ei ddrysau yng nghaead. Oddiar Wyl Fihangel buasai'r tŷ'n wag. Cawsai'r tenant rybudd i ymadael gan y bwriadai Tomos Bŵen a'i wraig a'i ferch ddychwelyd iddo i fyw rywbryd cyn y Nadolig, er mwyn rhoi'r Mwyndir i fyny i'w mab ar ei briodas a merch Maesyryn. Cofiai llawer am yr hen Sion Bŵen a'i wraig. Mor ffodus y buasai Tomos Bwen i'r hen Sion farw'n ddiewyllys! Synai pawb ar y pryd iddo fod mor garedig i'w nai. Gwyddid nad oedd ganddo berthynas arall, ac ni fuasai ganddo erioed olwg fawr ar ei nai. Soniai am dano'n ddigon mynych fel hen gigfran yn gwylio am gyfle i ddisgyn ar ei ysglyfaeth. Od na fuasai wedi trefnu'n wahanol, ond hen greadur digon od oedd fel Tomos Bŵen ei hun, ac y mae rhyw deimlad o barch gan<noinclude><references/></noinclude> ktmid2b0wlwo888df87z1roeytqmgnq 104 69040 138216 2025-06-02T19:15:29Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138216 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>bob dyn tuag at ei dylwyth. Rhyw radd o'r teimlad hwnnw'n ddiau a barasai i Sion beidio a rhoi ei arian i neb arall, a'i gasineb o'i nai a barasai iddo beidio gwneud ewyllys bendant yn ei ffafr ef. Trueni iddynt golli eu hunig ferch! Pa le'r oedd y forwyn honno fuasai'n eu gwasanaeth mor hir, ac a losgasai ei hwyneb yn y tân? Cofiodd rhywun glywed farw ohoni hi a'i gwr yn agos iawn at ei gilydd ychydig flynyddau'n ol, a chofiodd rhywun arall mai un o'r ardal honno oedd gweinidog ieuanc Y Bryn, ac o ryw gwrr o'r dyrfa, treiglodd y ffaith hynod mai mab y Gatrin honno oedd efe. I rai, parodd hynny syndod anghyffredin. Sut na fuasent wedi meddwl am y cysylltiad yng nghynt? I rai hefyd, nid oedd y newydd yn gwbl hyfryd. Carasent achyddiaeth fwy urddasol i'w Bugail. Ond i'r rhan fwyaf, enw pell o dir angof oedd enw Catrin Lewis. Y cysylltiad hwn, yn ddiau, esboniai ddechreuad y gyfathrach rhwng y Bugail a theulu presennol Y Mwyndir. Os oedd yr hyn a ddywedid yn wir, tebig y byddai ef a merch y Mwyndir cyn hir yn wr a gwraig. Gallai'r ferch fod yn lodes digon neis, ond hen ddyn gwael oedd yr hen Domos, er crefydded ei osgo ac er hyotled ei weddiau. Gwir na feiddiai neb estyn bys ato, oherwydd nid pechodau cyhoeddus oedd yr eiddo ef, ac os eid i gosbi hunanoldeb a rhagrith, dy'st'rio! pa le y dechreuid, a pha le y gorffennid? Yr oedd yn gall iawn beth bynnag i roi'r Mwyndir i fyny i'w fab. Tebig mai aros iddynt setlo i lawr ym Mhencnwcbach oedd y ferch cyn eu gadael. Tua'r Gwanwyn felly, mae'n debig, y byddai'r briodas. Pa sail oedd i'r siarad? O. rhaid fod rhyw sail cyn buasai'r son wedi dechreu. Onid oeddid wedi gweld cludo cistiaid o dato'r Hydref o'r Mwyndir i dŷ'r gweinidog? Ac oni welsai rhywun rywbryd y ddeuddyn ieuanc yn cerdded fraichymraich? Felly y ffurfid y damcaniaethau ac y treiglid y stori yn swn cerddediad yr orymdaith a murmur lleddf olwynion yr hêrs. Yr oedd meddyliau Tomos Bŵen ei hun hefyd yn brysur iawn wrth fynd heibio'i hen gartref. Y noson cynt clywsai yn ddamweiniol newydd a wnaethai i'w galon lawenychu'n ddirfawr. Yr oedd yr hen Rachel, yr hen wraig oedd a cholled arni, ar ei gwely angau. Dywedasai'r doctor nad oedd ganddi ond ychydig oriau i fyw. Mwy na thebig y<noinclude><references/></noinclude> a3r9blu54f24c4gbn8bggw1iuro28m2 104 69041 138217 2025-06-02T19:27:13Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138217 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>clywid rhybuddio ei hangladd heddyw. Yr oedd pethau bellach yn ddiau yn cyfeirio fel y dylent. Unwaith y caeai hi ei llygaid gallai ef glecian ei fysedd ar bawb. Ni ddylasai fod wedi ameu'r hen wraig, ond paham y daethai'n ol i'r ardal i beri cymaint o anesmwythyd iddo? Wel, rhaid mentro rhyw gymaint yn y byd hwn. "Never venture, never win," meddai'r Sais. Yr oedd yn dda ganddo erbyn hyn ei fod wedi mentro. Daethai'r fenter a llu o fendithion iddo eisoes. Hyd yn oed pe dywedai'r hen Rachel rywbeth yn awr, yr oedd y peth mor bell yn ol, a phwy roisai ronyn o sylw i eiriau gwyllt hen wraig a cholled arni. Y tato a'r ymenyn a'r cywion roisid i'r Bugail a fuasai'r unig golled ynglŷn â'r peth wedi'r cyfan. Bu bron a chwerthin yn uchel yno yn yr angladd wrth gofio am ei gallineb yn trefnu go-gyfer a'r gwaethaf, a ffolineb ei ofnau disail. A dacw Owen Elis yn camu'n gloff o'i flaen heb freuddwydio gymaint o'i dynged oedd yn ei law ef—Bwen, Y Mwyndir! "Machgen mowr i," ebe ef yn ei feddwl wrth y Bugail, "wit ti wedi cal dy giw ola o'r Mwyndir, a gna di'n fowr o'r llwith tato gest ti stwetha, weli di'm în arall!" Lle digrif a diddorol oedd y byd wedi'r cyfan. Teimlai Tomos Bŵen hynny i'r eithaf wrth drwm gerdded gyda'r dorf. Wedi'r gwasanaeth yn y capel ac yn y fynwent, cerddai Gwen a'i mam a Manw yn alarus oddiwrth y bedd. Daeth y gweinidog tuag atynt yn hanner ofnus i ysgwyd llaw â hwy. Tynerodd ei lygaid a chyffrôdd ei wedd wrth edrych ar Gwen yn ei du a'i dagrau. Paham na chai ei chymeryd yn ei freichiau a'i gwasgu at ei galon fel y gwnaethai'r noson honno yn y tŷ? Waeth beth geisiai feddwl am hynny, yr oedd ei deimlad tuag ati bron mynd yn drech nag ef, a gorfu iddo droi ymaith yn frysiog, nes gwneud i galon Gwen grynu, ac i'w mam synnu mor fyrr yr oedd yn ei ymddiddan ac mor anfedrus oedd fel gweinidog yn ei ymdrechion i gysuro pobl. "Annar minid, Syr, os gwelwch chi'n ddê," ebe rhyw lais tu ol i Owen Elis pan gerddai'n frysiog tua'i gartref. Arhosodd y gweinidog, a gwelodd wr bychan dieithr yn ei ymyl, yn dal ei het yn ei law, ac yn sychu'r chwys oddiar ei dalcen. "O'n i weti meddwl e'ch dala chi cin i chi ddod o'r englodd," ehe ef. "Ma ngwraig i bron marw. Ma'r<noinclude><references/></noinclude> dnm572f2wym9rfvb46h5hnjel7zf0kb 104 69042 138218 2025-06-02T19:40:05Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138218 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>doctor yn gwêd taw ffili marw ma'i o achos rwpath. Mi ofynnws y bora ma am gal e'ch gweld chi, Syr. Din a wir pam gofynnws i am denoch chi. Ma rwi gollad bach arni slwar didd, ond odd i'n dishgwl yn i senses y bora ma, a odd raid i fi ddod i whilo am denoch chi. Ddewch chi, Syr?" Dylifodd y dyn bychan ei eiriau allan bron heb anadl. Wedi cael ychydig fanylion pellach, trodd y gweinidog yn ol gydag ef yn ddibetrus. Yr oedd ganddynt lawn tair milltir a'u blaen cyn cyrraedd ardal Glynygroes, ac er iddynt gyfarfod ag amryw o bobl yr angladd wrth fynd yn ol heibio'r capel, nid amser oedd hwnnw i aros ac esbonio. <br> <section begin="aaa"/><section end="aaa"/> <section begin="bbb"/>{{c|{{mawr|XXIII.}}}} {{center block| <poem> ''Hallt yw'r môr i'r sawl a'i profo.'' ''Cas yw'r byd i'r neb a'i caro.'' ::—IEUAN GLAN GEIRIONYDD. </poem> }} ARWEINIODD Jincins y gweinidog i fwthyn bach tô gwellt ar gwrr pellaf pentref Glynygroes. I ddychymyg byw Owen Elis yr oedd gwedd allanol y bwthyn fel wyneb cyfaill yn sefyll i fyny i'w rybuddio o ryw brudd-der llethol tu mewn. Tremiai'r ddwy ffenestr fechan arno fel dau lygad syn, a phlygu eu pennau'n drist wnai'r ychydig flodau gerllaw. Dwy ystafell oedd i'r bwthyn, ac yr oeddent yn lân iawn ac wedi eu dodrefnu'n ddigon gweddus heb ol tlodi ar ddim. Ar wely uchel yn y penucha' gorweddai hen wraig, ei hwyneb rhychiog bron mor welw a'r gobennydd—ei llygaid yn wyllt, a'i dwylaw hen yn symud yn aflonydd ar y dillad glân. Safai un o wragedd y pentref gerllaw i weini arni. "Rachal, dyma'r gweinidog wedi dod, Rachel fach," ebe'r dyn bach. Tynnodd yr hen wraig ochenaid ddofn, llonyddodd ei dwylaw a'i llygaid, edrychodd yn syn ar y gweinidog, gafael- <section end="bbb"/><noinclude><references/></noinclude> i8mzwdiv0lq59n6ve8o9x9l4xi7xq14 104 69043 138219 2025-06-02T19:42:37Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138219 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>odd yn dyn yn y llaw estynnodd iddi, a dywedodd yn araf a bloesg,— "Owen Elis, mab Catrin, mab Y Mwyndir, gŵr Y Mwyndir, perchen Y Mwyndir!" Trodd Jincins ei gefn at y gwely, a sibrydodd wrth y gweinidog ryw ymddiheurad am eiriau ei wraig, oherwydd nid dieithr i'w glustiau yntau oedd y si am y gweinidog a merch Y Mwyndir. "Fiws hi'n forwn yn Y Mwyndir, 'lwch chi, yno ma'i meddwl i'n ddiweddar. Do's dim iws dishgwl ar beth mai'n wêd, ma'r meddwl bech yn crwidro, oti, oti, ma'r meddwl bech yn crwidro." "John," ebe llais clir o'r gwely, "cer mas o'r ti nawr, cer di a Mali, cerwch i rywle a chaewch y drws." Nid oedd modd anufuddhau. Gorfu i'r hen wraig gael ei boddloni taw nid yn y gegin yr oeddent. Ymddangosai erbyn hyn yn hollol effro a chlir ei meddwl. "Odich chi'n gweld y basged bach co si'n hongian dan lofft "ebe hi wrth y gweinidog. "Dewch ag ei fi. Dyna! Isteddwch ar y gater na, nawr, Syr, a grondwch ar gyffes Rachel Jincins." Yr oedd y fasged fechan yn llawn o bellennau edafedd. Chwiliodd yr hen wraig ynddo, a chafodd un fawr lwyd, ac ychydig edau goch wedi ei ddirwyn am dani fel ar ddamwain. Daliodd y bellen yn ei llaw, syllodd arni'n fud, a llanwodd ei llygaid o ddagrau. Yna'n sydyn, gydag ochenaid dywedodd,- "Do's gida fi ddim amser i golli," a thynnodd ymaith yr edau goch gan ddechreu dirwyn yr edafedd am ei bysedd. "Dirwinwch chi," ebe hi wrth y gweinidog, "rw i wedi blino." Ufuddhaodd y pregethwr syn, gan deimlo mai gwell peidio croesi ewyllys yr hen wraig, er mor ffol a dibwrpas ei gofynion. Teimlai'n ddigon anghysurus, a dymunai'n ei galon am i rywbeth beri i John Jincins ddod i mewn. Ond, er prudded yr amgylchiadau, ni fedrai lai na gweld ochr ddigrif y peth. Daethai yno, fel y tybiai, i weini cysuri un ar fin marw, ac wele ef, yn holl bwysigrwydd ei ddillad duon goreu, yn anfedrus ddirwyn edafedd; a'r hen wraig<noinclude><references/></noinclude> 01m0ewlnhsg91nsubs02g05q2apq3uu 104 69044 138220 2025-06-02T19:49:43Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138220 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ar ei gwely yn syllu amo'n ddibaid a'i llygaid gwyllt, gan furmur yn awr ac eilwaith eiriau rhyfedd digyswllt. "Ma dwst ar yr hen bellen, dwst igen mline. Tinnwch y dafe'n dinnach, drichwch mor llac i chi'n dirwn! Pwi feddylie am y bellen—yn y basged fan na gida'r lleill? Megis doe dirwines i ddi,—megis doe,—igen mline. A ma'n dda gen i nawr i fi neid. Mi beches, do, ond own i'm yn ddrwg i gid, mi ddifares ddigon. Fies i'm yn hapis, naddo, fies i'm yn hapis! A mi ro i bethe'n reit. Rhingto fe a'i fisnes! Does da fi ond bwrw'n hinan ar drigaredd Duw. Well gen i fwrw'n hinan ar drigaredd Duw nag ar drigaredd Twm Bwen, Y Mwyndir." Cyn hir, pan oedd Owen Elis wedi hen flino ar ei waith. a'r bellen newydd oedd yn ei law bron cymaint a'i ddeu-ddwrn, ac mor feddal a gobennydd Rachel, daeth diwedd y dirwyn i'r golwg yn ymddangosiad darn o bapyr plygedig rhwng gweddill yr edafedd. Cydiodd Rachel yn y papyr yn wyllt, a daliodd ei gafael ynddo nes ei gael yn rhydd o'r edafedd. "Rhowch y dafe yn y fasged nol dan lofft nawr," ebe hi. Agorodd y papyr yn ofalus, a'i dwylaw hen yn crynu. Edrychodd yn syn ar yr ysgrifen oedd wedi melynu gan henaint. Estynnodd ef i Owen Elis. "Darllenwch,' 'ebe hi. Crynai llaw a llais y gweinidog tra'n darllen y geiriau rhyfedd,— Dyma fy Ewyllys olaf i-John Bowen, Y Mwyndir, Swydd X. Amaethwr. O'r arian geir ar fy enw yn Y Banc, Abergwynli, gwnaer y taliadau a ganlyn,- 1. Deg punt i Tomos Bowen, Pencnwcbach, Swydd X, i dalu am unrhyw dreuliau ynglyn a'm claddu. 2. Deg punt i Rachel Parri, fy morwyn bresennol, os bydd yn fy ngwasanaeth pan fyddwyf farw. Dymunaf fod i'r gweddill o'm harian geir ar fy enw yn Y Banc, Abergwynli, ynghyd a'm holl feddiannau, sef fferm Y Mwyndir, a'r holl stoc, a'r crop; holl ddodrefn y tŷ, a phopeth o'm heiddo ym mhobman, ag eithrio'r ddau daliad uchod 1. a 2.,—i fod yn eiddo<noinclude><references/></noinclude> sgjgenceluokc183p0ws7jb18myrzox 138224 138220 2025-06-02T19:58:40Z AlwynapHuw 1710 138224 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ar ei gwely yn syllu amo'n ddibaid a'i llygaid gwyllt, gan furmur yn awr ac eilwaith eiriau rhyfedd digyswllt. "Ma dwst ar yr hen bellen, dwst igen mline. Tinnwch y dafe'n dinnach, drichwch mor llac i chi'n dirwn! Pwi feddylie am y bellen—yn y basged fan na gida'r lleill? Megis doe dirwines i ddi,—megis doe,—igen mline. A ma'n dda gen i nawr i fi neid. Mi beches, do, ond own i'm yn ddrwg i gid, mi ddifares ddigon. Fies i'm yn hapis, naddo, fies i'm yn hapis! A mi ro i bethe'n reit. Rhingto fe a'i fisnes! Does da fi ond bwrw'n hinan ar drigaredd Duw. Well gen i fwrw'n hinan ar drigaredd Duw nag ar drigaredd Twm Bwen, Y Mwyndir." Cyn hir, pan oedd Owen Elis wedi hen flino ar ei waith. a'r bellen newydd oedd yn ei law bron cymaint a'i ddeu-ddwrn, ac mor feddal a gobennydd Rachel, daeth diwedd y dirwyn i'r golwg yn ymddangosiad darn o bapyr plygedig rhwng gweddill yr edafedd. Cydiodd Rachel yn y papyr yn wyllt, a daliodd ei gafael ynddo nes ei gael yn rhydd o'r edafedd. "Rhowch y dafe yn y fasged nol dan lofft nawr," ebe hi. Agorodd y papyr yn ofalus, a'i dwylaw hen yn crynu. Edrychodd yn syn ar yr ysgrifen oedd wedi melynu gan henaint. Estynnodd ef i Owen Elis. "Darllenwch,' 'ebe hi. Crynai llaw a llais y gweinidog tra'n darllen y geiriau rhyfedd,— Dyma fy Ewyllys olaf i-John Bowen, Y Mwyndir, Swydd X{{bar|2}}. Amaethwr. O'r arian geir ar fy enw yn Y Banc, Abergwynli, gwnaer y taliadau a ganlyn,- 1. Deg punt i Tomos Bowen, Pencnwcbach, Swydd X,{{bar|2}} i dalu am unrhyw dreuliau ynglyn a'm claddu. 2. Deg punt i Rachel Parri, fy morwyn bresennol, os bydd yn fy ngwasanaeth pan fyddwyf farw. Dymunaf fod i'r gweddill o'm harian geir ar fy enw yn Y Banc, Abergwynli, ynghyd a'm holl feddiannau, sef fferm Y Mwyndir, a'r holl stoc, a'r crop; holl ddodrefn y tŷ, a phopeth o'm heiddo ym mhobman, ag eithrio'r ddau daliad uchod 1. a 2.,—i fod yn eiddo<noinclude><references/></noinclude> 6dbicgygqu00ba3b1i4vsad93p9d79h 104 69045 138221 2025-06-02T19:55:43Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138221 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>i Catrin Elis, yn awr o Foelygaer, Swydd X-, am iddi unwaith beryglu ei bywyd er ceisio achub fy merch. ::::Arwyddwyd gennyf fi, JOHN BOWEN. ::::::::Dyddiad: Tachwedd 3ydd, 18{{bar2}} Arwyddwyd gennym ni, ym mhresenoldeb John Bowen, ac ym mhresenoldeb ein gilydd, {{bar|2}}SIMON PHYLIP. {{bar|2}}ESEC LEWIS. Cododd Owen Elis o'r gadair yn sydyn. Cerddodd yn wyllt-gloff ar draws ac ar hyd yr ystafell fechan gyfyng, a'r papyr melynwawr yn ei law. Ugain mlynedd yn ol! Y Mwyndir a'r meddiannau yn eiddo i'w fam er yr amser hwnnw, pan nad oedd ef ond pedair oed! A'i rieni druain wedi gorfod brwydro cymaint ag amgylchiadau bywyd ac wedi mynd i'w bedd, feallai yn anamserol, pan allent fod wedi byw'n gysurus uwchlaw pryderon! Daeth gwaedd o'r gwely i dorri ar lif ei feddyliau, "O! arhoswch, Syr! Dewch nol fan hin. Isteddwch i fi gal gweid yr hanes—i fi gal ciffesi. Does gen i'm amser i golli! Fidda i wedi mind toc o flân y Marnwr. Codwch y pilw dipin, ie, fel na, a grondwch yn ofalus. Alla i'm siarad yn uchel." "Igen mline! ond wi'n cofio o hid. Wedd yr hen Sion ar farw, wedd e wedi bod fel marw bron trw'r di. We Tomos ac Ester ar lan yn y rwm da ge yn i ddisgwl e i dinni'r anal ola. Ddoith Tomos lawr ata i i'r gegin, lle'r own i'n dirwn dafe. Beiti naw o'r gloch y nos wedd i." "Rachel," minte fe, "dyma sofren felen. Dyma hi i ti os gwedi di wrthw i ble ma gwillis yr hen wr." Atebes i'm gaer am spel. "Wit ti am y bint?" minte fe lweth. Chidig own i'n ennill. Twm Bwen we inig berthinas biw'r hen wr "Wedd pint yn bint i fi, Syr. Pwi ddrwg fidde mewn gweid? Mi wedes. Fe ath inte a channwll yn i law i ddrichid am deni. Ddoith nol ymhen spel heb y gannwll. "Dere ma, Rachel," minte fe. Fe gaeodd ddrws y penisha arnom ni. "O Syr, shwt gweda i? Estinnwch y glas a'r dwr na i<noinclude><references/></noinclude> j6k1637d4lpb1rpfxtbtyiai7hoi8tl 138222 138221 2025-06-02T19:57:29Z AlwynapHuw 1710 138222 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>i Catrin Elis, yn awr o Foelygaer, Swydd X-, am iddi unwaith beryglu ei bywyd er ceisio achub fy merch. {{center block| <poem> ::::Arwyddwyd gennyf fi, JOHN BOWEN. ::::::::Dyddiad: Tachwedd 3ydd, 18{{bar|2}} Arwyddwyd gennym ni, ym mhresenoldeb John Bowen, ac ym mhresenoldeb ein gilydd, {{bar|2}}SIMON PHYLIP. {{bar|2}}ESEC LEWIS. </poem> }} Cododd Owen Elis o'r gadair yn sydyn. Cerddodd yn wyllt-gloff ar draws ac ar hyd yr ystafell fechan gyfyng, a'r papyr melynwawr yn ei law. Ugain mlynedd yn ol! Y Mwyndir a'r meddiannau yn eiddo i'w fam er yr amser hwnnw, pan nad oedd ef ond pedair oed! A'i rieni druain wedi gorfod brwydro cymaint ag amgylchiadau bywyd ac wedi mynd i'w bedd, feallai yn anamserol, pan allent fod wedi byw'n gysurus uwchlaw pryderon! Daeth gwaedd o'r gwely i dorri ar lif ei feddyliau, "O! arhoswch, Syr! Dewch nol fan hin. Isteddwch i fi gal gweid yr hanes—i fi gal ciffesi. Does gen i'm amser i golli! Fidda i wedi mind toc o flân y Marnwr. Codwch y pilw dipin, ie, fel na, a grondwch yn ofalus. Alla i'm siarad yn uchel." "Igen mline! ond wi'n cofio o hid. Wedd yr hen Sion ar farw, wedd e wedi bod fel marw bron trw'r di. We Tomos ac Ester ar lan yn y rwm da ge yn i ddisgwl e i dinni'r anal ola. Ddoith Tomos lawr ata i i'r gegin, lle'r own i'n dirwn dafe. Beiti naw o'r gloch y nos wedd i." "Rachel," minte fe, "dyma sofren felen. Dyma hi i ti os gwedi di wrthw i ble ma gwillis yr hen wr." Atebes i'm gaer am spel. "Wit ti am y bint?" minte fe lweth. Chidig own i'n ennill. Twm Bwen we inig berthinas biw'r hen wr "Wedd pint yn bint i fi, Syr. Pwi ddrwg fidde mewn gweid? Mi wedes. Fe ath inte a channwll yn i law i ddrichid am deni. Ddoith nol ymhen spel heb y gannwll. "Dere ma, Rachel," minte fe. Fe gaeodd ddrws y penisha arnom ni. "O Syr, shwt gweda i? Estinnwch y glas a'r dwr na i<noinclude><references/></noinclude> qteeba25qo0pqkmf2swzpaqx2zfpk9i 138223 138222 2025-06-02T19:58:00Z AlwynapHuw 1710 138223 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>i Catrin Elis, yn awr o Foelygaer, Swydd X{{bar|2}}, am iddi unwaith beryglu ei bywyd er ceisio achub fy merch. {{center block| <poem> ::::Arwyddwyd gennyf fi, JOHN BOWEN. ::::::::Dyddiad: Tachwedd 3ydd, 18{{bar|2}} Arwyddwyd gennym ni, ym mhresenoldeb John Bowen, ac ym mhresenoldeb ein gilydd, {{bar|2}}SIMON PHYLIP. {{bar|2}}ESEC LEWIS. </poem> }} Cododd Owen Elis o'r gadair yn sydyn. Cerddodd yn wyllt-gloff ar draws ac ar hyd yr ystafell fechan gyfyng, a'r papyr melynwawr yn ei law. Ugain mlynedd yn ol! Y Mwyndir a'r meddiannau yn eiddo i'w fam er yr amser hwnnw, pan nad oedd ef ond pedair oed! A'i rieni druain wedi gorfod brwydro cymaint ag amgylchiadau bywyd ac wedi mynd i'w bedd, feallai yn anamserol, pan allent fod wedi byw'n gysurus uwchlaw pryderon! Daeth gwaedd o'r gwely i dorri ar lif ei feddyliau, "O! arhoswch, Syr! Dewch nol fan hin. Isteddwch i fi gal gweid yr hanes—i fi gal ciffesi. Does gen i'm amser i golli! Fidda i wedi mind toc o flân y Marnwr. Codwch y pilw dipin, ie, fel na, a grondwch yn ofalus. Alla i'm siarad yn uchel." "Igen mline! ond wi'n cofio o hid. Wedd yr hen Sion ar farw, wedd e wedi bod fel marw bron trw'r di. We Tomos ac Ester ar lan yn y rwm da ge yn i ddisgwl e i dinni'r anal ola. Ddoith Tomos lawr ata i i'r gegin, lle'r own i'n dirwn dafe. Beiti naw o'r gloch y nos wedd i." "Rachel," minte fe, "dyma sofren felen. Dyma hi i ti os gwedi di wrthw i ble ma gwillis yr hen wr." Atebes i'm gaer am spel. "Wit ti am y bint?" minte fe lweth. Chidig own i'n ennill. Twm Bwen we inig berthinas biw'r hen wr "Wedd pint yn bint i fi, Syr. Pwi ddrwg fidde mewn gweid? Mi wedes. Fe ath inte a channwll yn i law i ddrichid am deni. Ddoith nol ymhen spel heb y gannwll. "Dere ma, Rachel," minte fe. Fe gaeodd ddrws y penisha arnom ni. "O Syr, shwt gweda i? Estinnwch y glas a'r dwr na i<noinclude><references/></noinclude> ob34k4pdpmm2hz9qr3k1blbukfo31rj 104 69046 138225 2025-06-02T20:05:47Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138225 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>fi. Fe ddarllenodd y willis i fi. Dim iddo fe! Pe na bai willis, iddo fe bidde'r cwbwl. "Ma'r ddoi witnest wedi mind," minte fe. "Ma Esec yn dod gatre'n i goffin fori, a ma Simon wedi marw es blwiddin. Ti'n inig si'n gwbod bod gwillis i gal." Ginhigodd arian mowr i fi am losgi'r willis a dala nhafod. Own i'n crini! We nhw'n arian mowr-can pint! "Llosg i nawr," minte fe. "Os gna i, rhaid i chi roi'ch addewid ar bapir," minte fi. Fe nath hinni. We'r papir gen i'n în llaw, a'r willis yn y llaw arall. Wn i ddim beth barodd iddo find i'r lofft ar y finid ni at yr hen wr. Fe halodd rhwbeth e heb iddo stando. Ar yr în finid fe ddoith siniad newi ata inne o rwle. Mi bliges bapir y willis a mi ddirwines ddafe'n din am dano, a mi nês bellen fowr 'n inion. Wedd llithir gen i yn y mhoced, mi roies hwnnw'n y tân. Wedd e'n llosgi'n neis pan doith Bwen lawr, a'r bellen yn ddiniwed i golwg fan ni ar stol. "Dina'ch willis chi," minte fi, a mi wasgeres y papir llosgedig a'r pocer. Fe nghredoddi ar y ngair. Mi ges y canpint, gas inte'r Mwyndir. Nawr, dyma'r willis i chi. Minnwch i phrofi ddi. Cerwch at Morus y Shop. Ma da ge lithiron mi wn o wrth yr hen Sion a'r ddoi witnest, allwch brofi'r llaw- 'sgrife owrth rheini. Cerwch at gifreithwr. Chi bia'r Mwyndir. Fies i'm yn hapis, ond dyna fi wedi rhoi pethe'n reit, a nawr,— Gyda chri wylofus, syrthiodd yr hen wraig yn ol ar y gobennydd. Pan ddaeth John Jincins ar flaenau ei draed at y ffenestr, gwelodd y gweinidog ar ei liniau wrth y gwely a'r hen wraig a'i llygaid yng nghau yn anadlu'n drwm. Ni chaed gair ganddi drachefn. Cyn hanner nos bu farw. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 48y07hftx30auc9wf2ut02rwnspa83b 104 69047 138226 2025-06-02T20:11:44Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138226 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|XXIV.}} {{center block| <poem> {{Italic|Ac anniddig iawn oeddwn,—gwyddwn ing {{bwlch}}Gweddi nos ar wndwn; {{bwlch|1em}}Enaid yn byw o dan bwn a dolur, {{bwlch|1em}}Arial o gysur awel a geisiwn.}} ::—T. H. PARRY WILLIAMS. </poem> }} FEL un mewn breuddwyd y cerddodd Bugail y Bryn o bentref Glynygroes tua'i gartref. Gan mor llawn o'i feddyliau ei hun yr oedd, ni welodd Bwen, Y Mwyndir, a. golwg ddychrynedig yn ei lygaid yn troi i efail Simon y gof yng ngwaelod y pentref. Nid hon oedd yr efail agosaf i'r Mwyndir, ac anaml yr ai Tomos Bwen yno; ond wedi meddwl ychydig, llwyddodd i gael neges cyfaddas. Yr oedd arno awydd bod rywle ym mhentref Glynygroes y prynhawn hwnnw, fel ag i glywed yn gynnar y newydd a ddisgwyliai, a gwyddai pawb nad oedd gof Cwmgwynli yn agos cystal a gof Glynygroes am wneud swch a chwlltwr. Wedi cyfarch y gof a chael rhywbeth cyfaddas i eistedd arno yn aflerwch yr efail, gofynnodd mor ddidaro ag y medrai,— "Ble mai e'r boi cloff wedi bod heddi, te?" Rhoddodd y gof drem tua'r heol a gwelodd Owen Elis ar fynd o'r golwg yn y tro; cydiodd mewn darn o haearn, dododd ef yn y tân, chwythodd yn egniol a'r fegin a phoerodd yn chwim i'r lludw poeth cyn ateb. "Nawr mai e'n mind nol! Ma hen wraig ar lan fan na'n wael iawn,—Rachel, gwraig John Shincin. Beth, i chi'n i nhabod i, morwm y Mwyndir gint. Wedd i'n galw'n rhifedd am weld Elis. Ath lan da Shincin o'r angla ginne, a nawr mai e'n mind nol. Mai e na es awr a hanner dda." Sychodd Tomos Bwen y chwys oddiar ei dalcen, gan ddywedyd wrth y gof ei bod yn glos iawn i gerdded er fod y gaeaf yn ymyl. "Ble bioch chi, te? Nid nawr i chi'n dod o'r angla?"<noinclude><references/></noinclude> pqwpb8oqnnfpnsfny87mqwiixjw58n8 138227 138226 2025-06-02T20:11:57Z AlwynapHuw 1710 138227 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|XXIV.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|Ac anniddig iawn oeddwn,—gwyddwn ing {{bwlch}}Gweddi nos ar wndwn; {{bwlch|1em}}Enaid yn byw o dan bwn a dolur, {{bwlch|1em}}Arial o gysur awel a geisiwn.}} ::—T. H. PARRY WILLIAMS. </poem> }} FEL un mewn breuddwyd y cerddodd Bugail y Bryn o bentref Glynygroes tua'i gartref. Gan mor llawn o'i feddyliau ei hun yr oedd, ni welodd Bwen, Y Mwyndir, a. golwg ddychrynedig yn ei lygaid yn troi i efail Simon y gof yng ngwaelod y pentref. Nid hon oedd yr efail agosaf i'r Mwyndir, ac anaml yr ai Tomos Bwen yno; ond wedi meddwl ychydig, llwyddodd i gael neges cyfaddas. Yr oedd arno awydd bod rywle ym mhentref Glynygroes y prynhawn hwnnw, fel ag i glywed yn gynnar y newydd a ddisgwyliai, a gwyddai pawb nad oedd gof Cwmgwynli yn agos cystal a gof Glynygroes am wneud swch a chwlltwr. Wedi cyfarch y gof a chael rhywbeth cyfaddas i eistedd arno yn aflerwch yr efail, gofynnodd mor ddidaro ag y medrai,— "Ble mai e'r boi cloff wedi bod heddi, te?" Rhoddodd y gof drem tua'r heol a gwelodd Owen Elis ar fynd o'r golwg yn y tro; cydiodd mewn darn o haearn, dododd ef yn y tân, chwythodd yn egniol a'r fegin a phoerodd yn chwim i'r lludw poeth cyn ateb. "Nawr mai e'n mind nol! Ma hen wraig ar lan fan na'n wael iawn,—Rachel, gwraig John Shincin. Beth, i chi'n i nhabod i, morwm y Mwyndir gint. Wedd i'n galw'n rhifedd am weld Elis. Ath lan da Shincin o'r angla ginne, a nawr mai e'n mind nol. Mai e na es awr a hanner dda." Sychodd Tomos Bwen y chwys oddiar ei dalcen, gan ddywedyd wrth y gof ei bod yn glos iawn i gerdded er fod y gaeaf yn ymyl. "Ble bioch chi, te? Nid nawr i chi'n dod o'r angla?"<noinclude><references/></noinclude> lsqlvy2bcb3lnmdplko41td886m94rl 104 69048 138232 2025-06-02T20:33:55Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138232 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>gofynnai Miss Elis o'r drws, tra'n gwylio'r gweinidog yn dynesu at y tŷ, a mwy nag arfer o nodau cur a blinder ar ei wedd. Fe halwd yn hol i i Glynygroes at hen wraig oedd ar fin marw." "Glynygroes! Owen bach, pam na ddoithech chi nol, gal tipyn o ginno yng nghinta? Rhaid i chi feddwl rhwbeth am e'ch hinan." "Gymera i gwpaned o dê nawr, os yw e'n barod," ebe yntau'n flin, gan eistedd ar ei gadair, a syllu'n drist i'r tân cwlwm siriol. Yn fuan wedi tê, dywedodd wrth ei fodryb ei fod yn mynd allan drachefn, ac os byddai'n hwyr arno'n dychwelyd, am iddi beidio aros ar lawr i'w ddisgwyl. "Owen bach! A chithe wedi blino cimint," protestiai Miss Elis. "Rw i wedi dadflino nawr. Ma raid i fi fynd. Cerwch chi i'r gwely, modryb," ebe ef, a chyda'r eglurhad hanerog hwnnw, aeth Owen Elis i geisio'i het a'i got fawr. Yr oedd Miss Elis yn hen gyfarwydd â byw ar hanner- esboniadau felly ar ran ei nai. Buasai'n well ganddi gadw tŷ i rywun a fedrai ddeall yn drwyadl,—rhywun mwy tebig i bob dyn arall. Ond er yn byw dan yr un to, yr oedd Owen Elis mor bell oddiwrthi a phe bai yn byw ar gyfandir arall, ac ers llawer dydd, rhoisai Miss Elis i fyny bob gobaith am fynd yn agos ato. Ocheneidiodd a throdd at ei gwaith. Ocheneidiodd Owen Elis hefyd. Oni hoffai yntau ar lawer adeg, Duw a wyr, fod yn debycach i bob dyn arall; medru ymgomio'n rhydd ac agored am ei lawenydd a'i wae, yn lle bod fel meudwy ar ynys, mor ofnadwy bell oddiwrth bawb a'r eigion yn berwi o'i gylch! Eithr heb fedru dewis, oni raid i bob dyn ddygymod a'i bersonoliaeth ei hun er gwell neu er gwaeth am byth? Wedi datguddiadau'r dydd, teimlai'r dyn ieuanc awydd anorchfygol i fynd hyd at Y Mwyndir; eistedd ar ryw gamfa heb fod yn rhy agos i'r tŷ, a'r nos garedig yn ei gysgodi, ac yno wrtho'i hun, ceisio meddwl yn glir am bethau. Cerddodd yn gyflym drwy'r tywyllwch. Er nad oedd ond prin wyth o'r gloch nid oedd nemawr o bobl ar hyd y ffyrdd. Aeth heibio'r fynwent, lle'r oeddis newydd osod Dafydd<noinclude><references/></noinclude> 3t1rjugwn8lddwe6zmx9rrnqvxpmht3 104 69049 138233 2025-06-02T20:41:34Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138233 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Alun i orwedd; croesodd gloddiau a daeth allan o fewn lled cae i'r Mwyndir, ar lethr y tu ol i'r tŷ. Gorweddai twrr o loi'r Gwanwyn yn un cornel i'r cae. Camodd yn ysgafn rhag eu dychrynu. Ger y cornel arall, safai hen glwyd segur ar ymyl y clawdd. Eisteddodd ar honno. Arhosodd yn llonydd er mwyn i dangnefedd y nos dreiddio i'w enaid. Cyn hir cliriodd ei feddwl. Eiddo ef yr erwau bras o'i gylch, eiddo ef y ffermdai clyd yng nghysgod y coed, eiddo ef y coed eu hunain! Caeodd ei law'n dyn am y papyr melynwawr yn ei boced. A ai yn awr i lawr hyd y tŷ ac i mewn drwy'r drws i ddal y gorffennol o flaen llygaid Tomos Bwen? Pa ryw wyneb fedrai hwnnw ddangos wedi'r dadleniad? Ond yr oedd yn rhy gynnar eto. A dyma'r lle bu ei fam yn llafurio'n galed am flynyddau maith. Cododd a thremiodd yn wyliadwrus drwy'r bwlch er mwyn cael llawn olwg ar y clôs, a thai'r anifeiliaid. Dychmygai weld ei fam yn awr yn symud hyd y fan,—ei chefn wedi crymu dan bwys llafur oes, a'i llygaid mor llawn o fwyneidd-dra dirwgnach. Gweithio, gweithio fu ei rhan. hi hyd y diwedd, gweithio er ei fwyn ef, ac O! gweithio pan ddylasai ei byd fod yn gysurus a'i dyfodol yn ddibryder. Eisteddodd Owen Elis drachefn ar yr hen glwyd, pwysodd ei ben ar ei ddwylaw, cynhyrfwyd ei enaid. Daeth i'w gof ymddygiad Tomos Bwen tuag ato drwy gydol y flwyddyn. Cofiodd am y modd dibris y derbyniasai ei gyfeiriad ef at aberth ei fam. Cofiodd mor reddfol anghysurus y teimlasai ef yn wyneb caredigrwydd nodedig Y Mwyndir yn ddiweddar. A beth oedd y rheswm am y caredigrwydd hwn? Hir y bu Owen Elis cyn canfod y cysylltiad, oherwydd anghyfarwydd a diddarfelydd oedd efe yng nghynlluniau cyfrwys plant y byd. O'r diwedd, tywynnodd goleuni arno. Deallodd genhadaeth yr ymenyn, y cywion ieir, a'r llwythi tato, ac O! syndod, gwelodd ystyr danfoniad Marged Elen mor aml. Ceisio unioni'r cam felly! Er mwyn osgoi dial, ei wneud yn un o'r teulu! Ceisio newid cwrs ei fywyd ef i wasanaethu eu dybenion isel eu hunain! Mor dda ganddo na syrthiasai i'r rhwyd a osodasid iddo. Ni feddyliasai erioed am Marged Elen ond fel plentyn. Yr oedd mor bell o'i feddwl ef a phe bai yn naw oed yn lle yn<noinclude><references/></noinclude> 34lt0rg5v79eqn0eu52v8evnqpf13ba 104 69050 138234 2025-06-02T20:46:37Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138234 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ddeunaw. Marged Elen! Nid oedd un ferch yn bod' iddo ef ond Gwen. Ai heddyw yr ysgydwasai law a Gwen, yno yn ei dillad duon a'r dagrau ar ei grudd? Beth pe gwybu- asai Gwen am ei deimlad cynnes tuag ati, am y frwydr bar- haus yn ei fron! Eithr ni roed iddo ef y mwyniant o gael dywedyd ei gariad wrthi a gwylio ddeffro o Serch yn ei chalon hithau. Anhebig i ddynion ereill oedd efe yn hyn eto, a pha bryd y sylweddolai hynny ac yr ymlonyddai ei enaid? Pa bryd y medrai roi ei hun yn gyfangwbl i'r llawenydd uwch, yn lle siglo o'r naill i'r llall a cholli'r ddau? Beth oedd da'r byd hwn iddo ef? Pa les iddo ef fyddai meddiant o'r Mwyndir a'r meddiannau? Yr oedd ganddo'n awr ddigon at ei raid. Nid oedd ganddo neb i ddod ar ei ol. Ni fyddai yn amddifadu neb o'r hyn oedd eiddo iddynt. A oedd yn werth iddo ef,—a fuasai'n deilwng o'i urddas i ymgecru ag ereill am elw bydol, i ymgiprys am bethau nad oedd ar y goreu ond pethau dros amser? Yr oedd ganddo hawl iddynt, oedd. Ond a oedd yn werth iddo ef drwy chwys a lludded fynnu dangos ei hawl at beth oedd wedi'r cyfan mor gymharol ddibwys? Gwnaed cam a'i dad a'i fam. Do, ond dianghasent hwy, a gwell goddef cam na'i wneuthur. Gwnaed cam ag yntau. A gai hynny derfysgu ei enaid yn awr? Tybed nad bwriad Duw oedd cadw'r pethau hyn oddiwrtho? Po leiaf yr afael o'r ddaear, rhwyddach ac uwch y gellid esgyn. Onid rhan o driniaeth Duw ar ei enaid oedd tlodi a phrudd-der ei febyd? Ie, yn ddiameu. Anrhydedd fawr cael dibrisio popeth daear er Ei fwyn Ef! Beth yw holl dda daear at ryddid enaid? Gallai Tomos Bwen a'i deulu gysgu'n dawel. Nid ai ef heno nag un noson arall i aflonyddu arnynt, a thynnu dan seiliau eu cysuron. Pell oedd o genfigennu wrth Tomos Bwen. Yn hytrach, tosturiai wrtho am iddo werthu heddwch cydwybod mor rhad. Tosturiai hefyd wrth yr hen wraig gariasai bwysau'r gyfrinach erch am gyhyd o amser nes rhychu ei gwedd ac amharu ei synnwyr. Cododd, ac aeth yn araf at y bwlch arweiniai o'r cae i'r lôn. Clywodd swn cerdded a siarad. Adnabu lais Ann, Maesyryn. Ar ei ffordd adref o'r Mwyndir yr oedd yn<noinclude><references/></noinclude> cjacq6gfhw62jgoh2a81555wyk97s4l 104 69051 138235 2025-06-02T20:52:19Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138235 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ddiau, a Josi oedd ei chwmni. Yr oedd dydd eu priodas wedi ei benodi. Arhosodd y gweinidog lle yr oedd nes iddynt fynd heibio. Daeth llais tawel Josi tuag ato,- Wit ti'n meddwl biddi di'n hapis yn Y Mwyndir, Ann?" "Wrth gwrs, Jo. Fiddi di a finne'r ddoi hapisa fio biw ariod! Do's dim lle fel Y Mwyndir yn y byd.. Rwi'n hoffi'r nith, rwi'n hoffi'r nith, Ac, O! rwi'n hoffi'r derin!" ac yna swn chwerthin llawen. Cyn mynd i'w wely'r noson honno, tynnodd Owen Elis y papyr melynwawr, rhychiog, o'i boced; edrychodd arno'n syn am funud gyfan, yna daliodd ef yn fflam y gannwyll, a gwyliodd y llawysgrif grynedig, anunion, air ar ol gair, oll yn llosgi'n ulw. <br> <section begin="aaa"/><section end="aaa"/> <section begin="bbb"/>{{c|{{mawr|XXV.}}}} {{c|''"Un ffordd iawn, gyfiawn a gwedd,<br>Un arall drwy anwiredd."''}} PAN ddeffrodd Owen Elis drannoeth yr ymdrech, teimlai'n ddyn newydd. Yr oedd ei benderfyniad wedi ei wneud, ac nid oedd bellach fodd i'w newid. Daeth llwybr bywyd drachefn yn glir. Bu'r dydd hwnnw yn un o'i ddyddiau goreu yn ei fyfyrgell; bu myfyrio a chyfansoddi mor ddi-drafferth iddo ag anadlu. Awyddai am fynd i'r Mwyndir drachefn i weld yr hen le a phrofi iddo'i hun nad edifar ganddo ei benderfyniad ynglŷn ag ef. Awyddai edrych i wyneb Tomos Bwen yn y goleuni newydd gawsai ar gymeriad hwnnw. Hwyrach mai eisieu cyfle oedd arno yntau i gyffesu. Ai tybed mai grisiau at y gyffes gyflawn oedd rhoddion y dyddiau diweddaf? Awyddai hefyd fynd tua Maesyryn i weld hapusrwydd yn tywynnu o lygaid diwenwyn Ann, yn y rhagolwg ar ei bywyd fel gwraig Y Mwyndir, ac yn ei dedwyddwch hi cai yntau'r dedwydd- <section end="bbb"/><noinclude><references/></noinclude> 2arglqxeq3tt1ywdq08km1v058cjnf3 104 69052 138236 2025-06-02T20:56:33Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138236 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>wch o feddwl y gallasai ef fod wedi cymylu ei dyfodol, ac iddo gael gras i beidio. O dan, ac yn gymysg a phob awydd arall, awyddai am fynd i Isaber, a chael eto edrych yn llygaid Gwen. Yn hwyr y dydd hwnnw, daeth Miss Elis adref o siop y pentref a'r newydd rhyfedd fod Tomos Bwen, Y Mwyndir, ar goll. Ni welsai neb ef wedi amser noswylio'r noson cynt. Pan ddeffrodd Ester Bwen yn y bore, gwelodd nad oedd ei gwr yn y gwely, ac er chwilio a chwilio, ni chawsid dim o'i hanes yn ystod y dydd. Adroddodd Miss Elis farn hwn ac arall fel y'u clywsai yn y siop. Hen ddyn od oedd Tomos Bwen erioed. Er fod pob ymddangosiad allanol yn ddifai, digon anghysurus oedd bywyd yn Y Mwyndir. Yr oedd ofn croesi'r hen ddyn arnynt i gyd. Yn ddiweddar, hefyd, bu- asai'n fwy cecrus nag arfer. Bernid fod ei fwriad i ymadael â'r Mwyndir wedi pwyso arno nes amharu ei synnwyr. Ond os teimlai felly, pa reidrwydd oedd arno i roi'r Mwyndir i'w fab? Yr oedd yn drueni gweld Ester Bwen, meddid. Ofni wnaent ei fod wedi gwneud niwed iddo'i hunan rywle. Ond pa le y gallasai fod wedi mynd? Yn gynnar drannoeth, aeth y gweinidog i geisio gweini cysur i'r teulu adfydus. Eisteddai Ester Bwen wrth y tân cwlwm yn y gegin oreu, a shol ddu hir am ei gwarr. Edrychodd yn ofidus a hanner ofnus ar y gweinidog, a phlygodd ei phen drachefn heb siarad gair. Daeth Marged Elen i mewn. Prudd oedd hithau, ond gwridodd yn brydferth a gwenodd yn fwyn iawn wrth ysgwyd llaw. Mor fuan y daethai'r gweinidog i'w gweled! Ni chlywsai erioed iddo frysio felly at deuluoedd ereill yn eu gofid, a dyma 'fe yn eu tŷ hwy am unarddeg yn y bore! Atebodd ei holiadau caredig a rhoddodd iddo holl hanes pethau er pan welsid eisiau ei thad. Ymhen ychydig, unodd Ester Bwen hefyd yn yr ymddiddan. Yr oedd ganddynt ryw gymaint o gysur erbyn hyn; gwelsent fod Tomos Bwen wedi cymeryd gydag ef ddeugain punt, pris nifer o fustych werthasai yn y ffair ddechreu'r wythnos. Nid oedd yr arian yn eu lle arferol, ac yr oeddent yno'r noson cyn ei ymadawiad. Awgrymai hynny mai mynd i ffwrdd i rywle a wnaethai, ac nid gwneud diwedd arno'i hun. Ond i ble a phaham? Yr hyn wnai'r peth yn fwy chwithig fyth oedd y<noinclude><references/></noinclude> clkcgtv1q87j02k6qoszxmt05m933kz 104 69053 138237 2025-06-02T21:01:34Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138237 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ffaith fod dydd priodas Josi ac Ann wedi ei benodi. Prin pythefnos oedd hyd hynny. Yr oeddent hwy eisoes wedi dechreu symud eu pethau i Bencnwcbach, ac yn awr, dyma hyn yn torri ar draws eu holl drefniadau. Yr oedd yn dda cael rhyw awgrym ei fod yn fyw, ond beth i wneud, a pha fodd i drefnu pethau, ni wyddai Ester Bwen yn ei byw. Syllodd y gweinidog yn syn ar wyneb curiedig y wraig, tra y siaradai. Pa faint o hanes yr ewyllys a wyddai hi tybed? Os oedd yn gyfrannog yn y pechod, diau mai cael ei gorfodi i hynny gan natur gryfach ei gwr a wnaethai. Edrychai fel pe wedi ufuddhau ac ofni ar hyd ei hoes. Tosturiodd Owen Elis wrthi, a cheisiodd drwy ei eiriau a'i ymddygiad, wasgar ei hofnau a'i phryderon—os oedd yn ofni a phryderu—ynglŷn â'i gysylltiad ef a'r Mwyndir. Cynghorodd hwy i fod yn dawel ac i fynd ymlaen a'u trefniadau blaenorol ynglŷn â'r briodas a'r symud. Diau y caent ryw esboniad buan ar ymddygiad rhyfedd Tomos Bwen. Daeth Josi, gan hanner rhedeg, i mewn i'r tŷ. Buasai ym Maesyryn yn cario'r newydd am y deugain punt i ysgafnhau calon Ann. Cyn cymeryd amser i gyfarch y gweinidog, dywedodd, "Mam, mi welwd nhad ar stesion Abergwynli bore dwe yn disgwl y tren naw. Trafeilwr oedd yn gneid yn siop y Pentre bore heddi iddo'i weld e a'i liged i hinan. We crwt y siop ar y lôn fan na nawr, ar i ffordd 'lan i weid." Wylodd Ester Bwen a Marged Elen. Ble gaflasai fod erbyn hyn? Beth fyddai'r trydydd newydd glywid am dano? Holwyd ac atebwyd, ac aed dros bethau drachefn gyda Josi. "Wi'm yn diall beth gododd ar nhad. Allwch chi roi rhiw esboniad, Mr. Elis?" gofynnai Josi, gan edrych yn wyneb y gweinidog a'i lygad yn llawn pryder. O'r braidd y medrodd Owen Elis beidio datguddio'r gyfrinach drist. Iddo ef, yr oedd pethau'n eglur ddigon. Yr euog a ffy heb ei erlid. Diau i Tomos Bwen glywed am ei ymweliad ef a'r hen wraig. Credodd fod amser y ddrycin wedi dod, a cheisiodd redeg i'r cysgod gan adael ei wraig a'i blant i wynebu'r gwaethaf. Yn lle cyffesu, llithro o un camwedd i gamwedd arall wnai'r dyn. Anghofiodd y gweinidog ei dosturi. Fflachiodd ei lygaid ar ei waethaf yn lle ateb cwestiwn Josi, dywedodd yn dyner,—<noinclude><references/></noinclude> cg62ro7hy23xwb1p8z6imj5388lbmtq 104 69054 138238 2025-06-02T21:27:04Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138238 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Mae'r cwbl yn ymddangos yn dywyll iawn. Does gyda chi ond ceisio bod yn amyneddgar. Synnwn i ddim na chaech chi air oddiwrtho cyn pen ychydig ddyddiau. Fe dry pethau'n well nag ydych chi'n ofni, rwy'n teimlo'n sicr." Dywedodd hefyd ei fod yn mynd heibio Maesyryn, ac y cariai'r newydd olaf i Ann, ac ail-adroddodd ei gynghorion ynghylch y briodas a'r symud. Pan oedd yn ymadael, daeth Ester Bwen gydag ef at y drws, a dywedodd wrtho a'r dagrau'n ei llygaid,- "Ma dda gen i'ch bod chi wedi dod lan i'n gweld ni yn ein gofid. Alla i'm gweid mor dda si gen i. I chi wedi rhoi pwer o gysir i fi. Diolch i chi, machgen i." Yr oedd Leisa, Maesyryn, ar ei ffordd adref o'r siop,- yr oedd llawer o gerdded rhwng Maesyryn a'r siop y dyddiau hynny. Edrychodd yn ol o ben rhiw'r Bwlch i gael golwg ar y dyffryn ac hefyd i gael anadl, oherwydd yr oedd ei basged yn drwm. Yn nhro'r ffordd ar y gwaelod gwelodd rywun mewn dillad duon yn cerdded yn gloff. Rhoddodd ei meddwl cyflym ar waith. Dod i Maesyryn yr oedd yn ddiau, er nad o'r cyfeiriad arferol. Cymerai bum' munud iddo gyrraedd gwaelod y rhiw. Pam na fuasai hi wedi digwydd. bod bum munud yn hwyrach, ac felly gael cyd-gerdded ag ef? Cofiodd fod eisieu dweyd wrth Nel, Troedyrhiw, eu bod wedi corddi ym Maesyryn y bore hwnnw, ac am iddi ddod a'i hysten i gael llaeth enwyn. Brysiodd yn ol a'r fasged ar ei braich. Yr oedd arni ormod o frys i fynd i'r tŷ ar waethaf cymhellion Neli. Siaradodd ychydig eiriau a hi ger y drws. Yr oedd cymaint o waith ym Maesyryn y dyddiau hynny; yr oedd hi yn wir wedi blino arno, a hwyrach mai ofer fyddai'r helger i gyd eto os na cheid rhyw oleuni ar achos yr hen Domos Bwen. Yr oedd yn dda ganddi mai Ann ac nid hi oedd yn mynd i mewn i'r fath deulu. Pan ddywedodd ei chlust effro wrthi fod yr amser cyfaddas wedi dod, cododd ei basged, chwarddodd yn llon pan ddywedodd Nel y clywid am briodas arall ym Maesyryn eto cyn hir, ac, a'r wên ar ei hwyneb aeth allan i'r lôn yr un funud ag y cyrhaeddodd y gweinidog yno. "Helo, Mr. Elis!" ebe hi, gan agor ei llygaid mewn syndod, pwi feddylie'ch gweld chi ffor hin mor fore?" Cafodd Owen Elis eto'r fraint o gario basged. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 3nkydenv8xn91x8o4l96buurrnvy741 104 69055 138239 2025-06-02T21:30:02Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138239 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Helynt y Mwyndir, wrth gwrs, oedd pwnc cyntaf eu hym ddiddan, yna pan soniwyd ddarfod gweld Tomos Bwen yn ymddangosiadol yn ei iawn bwyll yn angladd Dafydd Alun, llithrodd yr ymddiddan yn rhwydd at Gwen. Siarad yn fwyn iawn wnai Leisa am Gwen. Er yn ei charu'n fawr ni allai wrth gwrs lai na gweld ei ffaeleddau amlwg. Ei hoffter o honi'n wir a barai fod y rhai hyn yn peri cymaint blinder iddi. "Trieni am Gwen, drian fach," ebe hi, "mai'n ifanc iawn i fod mor bell o wrth i mham? "' "Pam? Beth sy'n bod?" ebe'r gweinidog, dipyn yn frysiog. 'O, wel," petrusai Leisa, "difeddwl iw i wedi bod. Wi'n shwr taw hinni iw e, dim yn ystiried mai. Ma Ann a hithe'n bartners mowr wrth gwrs, ond dim nawr 'n agos fel bion nw. Ma Ann yn dachre diall pethe nawr." "Pam, ynte? Beth sydd i'w ddweyd am Gwen Alun?" gofynnai'r gweinidog eto. Wel, dw i'm yn leico gweid wrthoch chi, seriws, Mr. Elis," ebe Leisa, gan wrido'n brydferth. "Odich chi'n nabod Fred we da ni'n was?" "Ydw. Ai nid gyda chi mae Fred eleni?" Nage. Gwas aral si da ni leni. Diwedd yr wthnos ddiwetha gadawodd Fred wrth gwrs. Do's dim neb yn gwbod beth mai e'n oligi neid mwy, wede fe'm gair o'i blans wrth nhad, ond mae e yn y gwmdogeth o hid,—yn lodjo da Anna'r Bwlch. Gwen si'n gwbod i hanes e ore, clo. Pan wedd i thaci'n wael, wedd i'n mind mas da Fred bron bob nos, a nawr, wrth gwrs, "Mae ei chwaer yna gyda hi on'd yw hi?" "Odi, am wn i. Trieni si am Gwen, drian fach. Dim yn stando mai. Ma Fred yn weithwr da, ond wrth gwrs, we ni'n gweld ol peth ifed arno o hid, a hen Sais yw e wedin!" Rwy'n mynd i alw i weld Miss Alun, heddyw ar fy ffordd yn ol," ebe'r Bugail, a newidiodd bwnc yr ymddiddan yn ddiymdroi, ac ofnodd Leisa'n ei chalon mai ofer ei gwaith. Aethai Morgan Ifans i'r farchnad, ond yr oedd John y mab gartref. Mynnodd Leisa gyfle i roi gair o gyngor iddo,<noinclude><references/></noinclude> ivdoebjd2cqfgz28n1lz4bmmuz7dsux 104 69056 138240 2025-06-02T21:33:06Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138240 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>a gwyddai fod gan John ei resymau ei hun dros fod yn ddigon parod i wrando arni. "Mai e'n mind i weld Gwen Alun. Cer i hebrwn e, gan nad iw nhad ma. Minn esgis i find da ge i Isaber. Dyna nawn i pe bawn i'n teimlo fel ti 'no," ebe hi, gan edrych yn ddirmygus ar wrid merchedaidd gruddiau John. Felly, wedi gorffen ei neges, a mwynhau cwpanaid o dê cyn cinio gyda'r teulu, cychwynodd y gweinidog yn ol, ac aeth John yn wylaidd gydag ef drwy'r lôn gul. Beth gymerasai'r naill am ddweyd wrth y llall yr hyn a lanwai ei galon? Yn lle hynny, ceisient yn ddyfal feddwl am ryw bwnc i ymddiddan arno, ac yr oedd pob un o'r ddau yn llawer distawach nag y dymunai fod. Dywedodd rhywun mai modd i guddio teimladau a meddyliau yw geiriau, ac mai drwy ddistawrwydd y dadlennir un enaid i'r llall. Y bore hwnnw, ar waethaf eu hymdrechion, cafodd Owen Elis a John Ifans drem glir i galonnau ei gilydd. Wedi dod at yr iet wen, arhosodd y gweinidog, estynnodd ei law i John, gan gymeryd yn ganiataol fod ymadael yno; ond dywedodd John, gan wrido, ond hefyd â llawn grym penderfyniad,— "Wi'n dod gida chi dipin ymhellach, Mr. Elis, ma neges bach gen i at Dafi, Llainddu." Daeth Isaber i'r golwg. Curai calonnau y ddau ddyn ieuanc, a gwylient ei gilydd yn llechwraidd. Yr oedd meddwl mynd i mewn yno yng nghwmni John yn groes i deimlad Mr. Elis. Synnodd deimlo'n ei fynwes rywbeth heblaw cariad brawdol tuag at John. Cyflymodd y ddau eu cerddediad heb yn wybod iddynt eu hunain. Daeth geiriau. Ni fu'r ddau mor siaradus drwy'r holl ffordd ag wrth basio'r tŷ hwnnw. O'r braidd y medrent ddioddef cwmni ei gilydd hyd Llainddu. Diseremoni fu eu ffarwel. Aeth John i'w ffordd gan synnu debyced i ddynion meidrol oedd y Bugail. Amlwg oedd ei fod yn ddyn cyn bod yn sant. Yr un ffaith drist bwysai ar galon Owen Elis, ond yn gymysg â'r cwbl yr oedd penderfyniad cryf i fynnu gweld Gwen unwaith eto, heb ond ef a hi. Yr oedd yn ddyledswydd arno fynd i'w gweld. Daeth Dyledswydd am unwaith yn greadur newydd. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> nsjiimvqn2rsq89em0cik02ov3gzcb0 104 69057 138241 2025-06-02T21:51:07Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138241 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|XXVI.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|Nid oedd yno neb i'n gwylio {{bwlch|1em}}'N agor drws ein Heden wiw, Dim ond swn y gwynt yn cwyno {{bwlch|1em}}Dorrai ar ein clyw.}} </poem> }} DAETH y gaeaf yn sydyn. O fore Sadwrn hyd y nos Iau dilynol, bu'r glaw yn tywallt a'r gwynt yn chwythu, a thrwy gydol y dyddiau a'r nosweithiau meithion, tywyll hynny, gorweddai Owen Elis ar ei wely, yn nychu dan hynny, Manw ac nid Gwen welai Ann amlaf. Yr oedd annwyd trwm. Am y tro cyntaf yn ei oes weinidogaethol, methodd fynd i'w bwlpud ar y Sul, a gorfu i'r gynulleidfa siomedig foddloni ar gyfarfodydd gweddi. Yn gymysg â'r danteithfwyd maethlon a'r cyffeiriau, rhoddai Miss Elis i'r claf ddognau helaeth o anerchiadau a rhybuddion ynghylch terfynau rhesymol gofal bugeiliol a diffyg ystyriaeth dynion yn gyffredinol, ac Owen Elis yn anad neb. Os cofiai unpeth, byddai, druan, yn sicr o gofio mwy drwy ei oes, iddo unwaith redeg a chwysu drwy y dydd, byw ar hanner digon o fwyd, ac yna ychwanegu at ei orffwyledd drwy aros allan am oriau yn niwl oer nos o Dachwedd. Pa ryfedd i natur godi mewn gwrthryfel? Eithr yr oedd dioddefaint mwyaf y dyn ieuanc ymhell tuhwnt i ddeall Miss Elis ac o gyrraedd ei medr hi i'w leddfu. Yn unigedd dyddiau'r cystudd gwelodd mor anobeithiol bell oedd o gyrraedd ei ddelfryd. Addawsai roi ei holl galon a chysegru ei holl fywyd i Dduw. Gwyddai am seintiau brofasai, yn ystod tymor o afiechyd, lawenydd pennaf eu bywyd mewn cymundeb â Duw. Nid dieithr iddo yntau gynt yr un llawenydd. Belled o'r tir uchel hwnnw yr oedd erbyn hyn Beth ddaethai o'r hen fwyn orfoledd? Llifasai cariad daeorol fel llanw'r môr i'w galon. Efe ei hun oedd wedi esgeuluso cau'r dorau. Yn awr wele Dduw yn tynnu Ei ddiddanwch oddiwrtho, yn ei fwrw ymaith oddi ger Ei fron, yn cymeryd Ei Ysbryd sanctaidd oddiwrtho. A methai yntau deimlo'n edifeiriol a gostyngedig yn wyneb hynny! Hiraethai am gael codi o'i wely yn iach,—nid er<noinclude><references/></noinclude> poepswcqqqv0ysk13s3oush901uke44 138245 138241 2025-06-02T21:53:51Z AlwynapHuw 1710 138245 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>mwyn ail ymdaflu i'w waith, ond i gael rhedeg at Gwen Alun, a dywedyd ei gariad wrthi, cael yr hawl i'w chysgodi rhag stormydd malais a chenfigen, ei gwaredu o afael Fred a John, a chael nefoedd ei fywyd yng ngwên ei hwyneb a miwsig ei llais. Tra bu'r Bugail yn gorwedd yn ddiymadferth, trodd olwynion bywyd yn ddiaros fel erioed. Daeth prynhawn Gwener eto, ac un gwyllt a garw oedd er peidio o'r glaw. Eisteddai Gwen wrthi ei hun, o flaen y tân cwlwm siriol, a syllai yn freuddwydiol ar y fflamau gleis- ion bob yn ail a darllen y llythyr ddaliai yn ei llaw. Aethai Manw i'r pentref ar neges dros Ann, Maesyryn. Y dyddiau hynny, Manw ac nid Gwen welai Ann amlaf. Yr oedd amser Ann yn rhy brin, ac nid oedd Gwen yn ddigon iach ei chalon i fynd lawer o'i chartref. Edrychai yr hard iawn yn ei dillad duon syml. Edrychai'r gegin lân gynnes yn gysurus iawn hefyd, ond yr oedd rhyw wacter a distaw- rwydd rhyfedd drwy'r tŷ i gyd wedi symud yr hen wr. Ym- ddangosai'r hen ddodrefn cyfarwydd fel pe'n syllu'n garu- aidd ar Gwen ac yn ei gwylio'n bryderus fan honno â'r llythyr yn ei llaw. Llythyr oddiwrth Fred oedd o un o drefi mawrion Lloegr. Aethai yno wythnos yn ol a dychwelai heno. Buasai'n ffodus iawn i gael lle da gyda'i hen feistr yn un o swydd- feydd y dref. Byddai'n dechreu ar ei waith ymhen pythef nos, a heno tua chwech o'r gloch gobeithiai weld Gwen i gael dywedyd stori ei fywyd wrthi. A gwyddai Gwen beth fyddai' diwedd y stori honno. Byddai raid iddi bellach benderfynu un ffordd neu'r llall. Dywedasai ei mam eisoes ei bod yn bryd i Manw ddychwelyd adref. Ni allai hithau fyw ei hun yn Isaber yn ddiwaith a diamcan, a phrin yr oedd ei heisieu ar ei mam. Dyna Fred wedi gwneud yr hyn a geisiodd ganddo, sef, "cael lle bant." Sylwai pobl ar y cyfnewidiad yn ei fywyd yn ddiweddar, a charai efe hi â'i holl galon. Sut gallai ei wrthod mwy? Nid oedd modd gohirio eto chwaith. O, paham nad allai hi deimlo mor sicr a diogel ag y teimlai Ann, Maesyryn, heb gysgod troedigaeth ynglŷn â'i dewisiad! Yr oedd Manw a hithau yno pan ddaeth Fred. Ai yr un Fred oedd hwn ag a weithiai ar gaeau Maesyryn bythefnos<noinclude><references/></noinclude> 7ghnfzp6u2r5xpa6zh78i8qlz77zrj2 104 69058 138242 2025-06-02T21:51:52Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138242 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>mwyn ail ymdaflu i'w waith, ond i gael rhedeg at Gwen Alun, a dywedyd ei gariad wrthi, cael yr hawl i'w chysgodi rhag stormydd malais a chenfigen, ei gwaredu o afael Fred a John, a chael nefoedd ei fywyd yng ngwên ei hwyneb a miwsig ei llais. Tra bu'r Bugail yn gorwedd yn ddiymadferth, trodd olwynion bywyd yn ddiaros fel erioed. Daeth prynhawn Gwener eto, ac un gwyllt a garw oedd er peidio o'r glaw. Eisteddai Gwen wrthi ei hun, o flaen y tân cwlwm siriol, a syllai yn freuddwydiol ar y fflamau gleis- ion bob yn ail a darllen y llythyr ddaliai yn ei llaw. Aethai Manw i'r pentref ar neges dros Ann, Maesyryn. Y dyddiau hynny, Manw ac nid Gwen welai Ann amlaf. Yr oedd amser Ann yn rhy brin, ac nid oedd Gwen yn ddigon iach ei chalon i fynd lawer o'i chartref. Edrychai yr hard iawn yn ei dillad duon syml. Edrychai'r gegin lân gynnes yn gysurus iawn hefyd, ond yr oedd rhyw wacter a distaw- rwydd rhyfedd drwy'r tŷ i gyd wedi symud yr hen wr. Ym- ddangosai'r hen ddodrefn cyfarwydd fel pe'n syllu'n garu- aidd ar Gwen ac yn ei gwylio'n bryderus fan honno â'r llythyr yn ei llaw. Llythyr oddiwrth Fred oedd o un o drefi mawrion Lloegr. Aethai yno wythnos yn ol a dychwelai heno. Buasai'n ffodus iawn i gael lle da gyda'i hen feistr yn un o swydd- feydd y dref. Byddai'n dechreu ar ei waith ymhen pythef nos, a heno tua chwech o'r gloch gobeithiai weld Gwen i gael dywedyd stori ei fywyd wrthi. A gwyddai Gwen beth fyddai' diwedd y stori honno. Byddai raid iddi bellach benderfynu un ffordd neu'r llall. Dywedasai ei mam eisoes ei bod yn bryd i Manw ddychwelyd adref. Ni allai hithau fyw ei hun yn Isaber yn ddiwaith a diamcan, a phrin yr oedd ei heisieu ar ei mam. Dyna Fred wedi gwneud yr hyn a geisiodd ganddo, sef, "cael lle bant." Sylwai pobl ar y cyfnewidiad yn ei fywyd yn ddiweddar, a charai efe hi â'i holl galon. Sut gallai ei wrthod mwy? Nid oedd modd gohirio eto chwaith. O, paham nad allai hi deimlo mor sicr a diogel ag y teimlai Ann, Maesyryn, heb gysgod troedigaeth ynglŷn â'i dewisiad! Yr oedd Manw a hithau yno pan ddaeth Fred. Ai yr un Fred oedd hwn ag a weithiai ar gaeau Maesyryn bythefnos<noinclude><references/></noinclude> 7ghnfzp6u2r5xpa6zh78i8qlz77zrj2 138246 138242 2025-06-02T21:55:10Z AlwynapHuw 1710 138246 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>yn ol? Yr oedd mor lân a thrwsiadus a gŵr bonheddig! Yr oedd ei ddillad glas tywyll yn ei weddu'n llawer gwell na dillad gwas fferm. Fel hyn yn sicr y bwriadwyd iddo wisgo erioed. Llamodd calon Gwen. Edrychodd arno gydag edmygedd diamheuol yn ei llygaid. Prudd meddwl fel y ca'n cariad puraf ar y ddaear yn fynych ei blannu a'i feithrin gan ddamwain mewn gwisg ac ymddangosiad allanol! Yr oedd gan Fred lawer i'w ddywedyd am ei deithiau, a chafodd y ddwy chwaer yn wrandawyr aiddgar. Ond ni allai ddywedyd ei neges pennaf i glyw'r ddwy. Trodd o'i Gymraeg bratiog i'r Saesneg,-. "Gwen," ebe ef, "won't you come out with me? Let us go for a nice walk. I can't tell you everything here. I could not in this house even if we were alone. I want to feel the kindly night around me, its soft winds fanning my cheek, and I want to hold your dear hand in mine. Come, Gwennie dear." Aethant heibio Penffynnon, ac i fyny drwy'r lôn gul, hir hyd y fan lle y cydia a'r brif-ffordd. Hyfryd iawn wedi'r cyfan oedd bod yng nghwmni Fred. Yr oedd ef mor gryf, meddai gymaint o awdurdod mwyn; yr oedd mor ffit i gwrdd a'r byd, ac eto mor dyner. Gyda phob cam pwysai Gwen yn llwyrach arno. Safasant wrth yr un iet ag y pwysai Gwen arni ar y noson bell honno yn y Gwanwyn, pan gerddasai gyntaf gyda Fred. Mor hardd wyllt oedd y nos! Yr oedd lleuad rywle yn y nen, ond cuddid hi'n llwyr gan gymyl trwchus afonydd. Rhuai a chwynfannai'r gwynt bob yn ail. Crynai a phlygai pob llwyn a choeden. Yr oedd Natur oll yn gruddfan. Llanwyd calon Gwen a dychryn dieithr. A'i Gymraeg amherffaith, swynol, ac weithiau mewn Saesneg bron rhy ddwfn i Gwen i'w ddeall, adroddodd Fred stori el orffennol yn llawnach nag y gwnaethai erioed o'r blaen. Cododd gwrr y llen ar ei fywyd yn y dref cyn ei ddyfodiad i Gymru. Nid oedd y ddalen yn wen i gyd, ac wrth ddatguddio'r darnau duaf, gafaelai yn dynn yn llaw Gwen fel pe bai arno ofn iddi redeg a'i adael cyn clywed y cwbl. Eithr ni charasai un ferch erioed fel y carai Gwen. Wedi ei gweld hi y dechreuodd ffieiddio ei ddull o fyw, ac awydd<noinclude><references/></noinclude> crgzrjak4g80fhlnnjjtc8jck4t9mth 104 69059 138243 2025-06-02T21:52:28Z AlwynapHuw 1710 /* Heb ei brawfddarllen eto */ Dechrau tudalen newydd gyda "yn ol? Yr oedd mor lân a thrwsiadus a gŵr bonheddig! Yr oedd ei ddillad glas tywyll yn ei weddu'n llawer gwell na dillad gwas fferm. Fel hyn yn sicr y bwriadwyd iddo wisgo erioed. Llamodd calon Gwen. Edrychodd arno gydag edmygedd diamheuol yn ei llygaid. Prudd meddwl fel y ca'n cariad puraf ar y ddaear yn fynych ei blannu a'i feithrin gan ddamwain mewn gwisg ac ymddangosiad allanol! Yr oedd gan Fred lawer i'w ddywedyd am ei deith... 138243 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="AlwynapHuw" /></noinclude>yn ol? Yr oedd mor lân a thrwsiadus a gŵr bonheddig! Yr oedd ei ddillad glas tywyll yn ei weddu'n llawer gwell na dillad gwas fferm. Fel hyn yn sicr y bwriadwyd iddo wisgo erioed. Llamodd calon Gwen. Edrychodd arno gydag edmygedd diamheuol yn ei llygaid. Prudd meddwl fel y ca'n cariad puraf ar y ddaear yn fynych ei blannu a'i feithrin gan ddamwain mewn gwisg ac ymddangosiad allanol! Yr oedd gan Fred lawer i'w ddywedyd am ei deithiau, a chafodd y ddwy chwaer yn wrandawyr aiddgar. Ond ni allai ddywedyd ei neges pennaf i glyw'r ddwy. Trodd o'i Gymraeg bratiog i'r Saesneg,-. "Gwen," ebe ef, "won't you come out with me? Let us go for a nice walk. I can't tell you everything here. I could not in this house even if we were alone. I want to feel the kindly night around me, its soft winds fanning my cheek, and I want to hold your dear hand in mine. Come, Gwennie dear." Aethant heibio Penffynnon, ac i fyny drwy'r lôn gul, hir hyd y fan lle y cydia a'r brif-ffordd. Hyfryd iawn wedi'r cyfan oedd bod yng nghwmni Fred. Yr oedd ef mor gryf, meddai gymaint o awdurdod mwyn; yr oedd mor ffit i gwrdd a'r byd, ac eto mor dyner. Gyda phob cam pwysai Gwen yn llwyrach arno. Safasant wrth yr un iet ag y pwysai Gwen arni ar y noson bell honno yn y Gwanwyn, pan gerddasai gyntaf gyda Fred. Mor hardd wyllt oedd y nos! Yr oedd lleuad rywle yn y nen, ond cuddid hi'n llwyr gan gymyl trwchus afonydd. Rhuai a chwynfannai'r gwynt bob yn ail. Crynai a phlygai pob llwyn a choeden. Yr oedd Natur oll yn gruddfan. Llanwyd calon Gwen a dychryn dieithr. A'i Gymraeg amherffaith, swynol, ac weithiau mewn Saesneg bron rhy ddwfn i Gwen i'w ddeall, adroddodd Fred stori el orffennol yn llawnach nag y gwnaethai erioed o'r blaen. Cododd gwrr y llen ar ei fywyd yn y dref cyn ei ddyfodiad i Gymru. Nid oedd y ddalen yn wen i gyd, ac wrth ddatguddio'r darnau duaf, gafaelai yn dynn yn llaw Gwen fel pe bai arno ofn iddi redeg a'i adael cyn clywed y cwbl. Eithr ni charasai un ferch erioed fel y carai Gwen. Wedi ei gweld hi y dechreuodd ffieiddio ei ddull o fyw, ac awyddy Q am droi dalen. Hi oedd wedi ei achub. Hi oedd ei guardian angel. Buasai'n llwyddiannus gynt yn ei waith, yn ennill arian da, cyn dechreu mynd lawr. Profid hynny gan y ffaith fod yr un meistr yn ei gymeryd yn ol yn awr wedi pum mlynedd. Hi roisai amcan newydd i'w fywyd. Hi oedd ysbrydiaeth ei fywyd. Er ei mwyn hi y byddai byw mwyach. And now, dearest, you will not let me go down again. I shall be safe with your love to guide and protect me. Sweet one, give me now your promise. We will be married here, and then we'll go away to our new home at once. Will you be mine, Gwen?" Yn sicr, yr oedd llwybr bywyd yn glir bellach i Gwen. Yr oedd Fred yn ei charu, ac yr oedd ei heisieu arno. Term tlws iawn oedd "guardian angel," ac yr oedd Fred yn rhy dda i'w adael i lithro eto. Cai fynd ar unwaith i ffwrdd ymhell,—o olwg ac o glyw unrhyw beth a ddigwyddai, a diau y deuai angof, a thawelwch meddwl, a dedwyddyd. Yr oedd ganddi olwg fawr ar Fred. Oernadai a chwynfannai'r gwynt fel mil o ysbrydion cyfeiliorn Pwysodd Gwen ei phen ar fynwes Fred, a sibrydodd, "Yes, Fred, I will be your wife." Ni charai Owen Elis feddwl treulio Sul arall heb fynd i'w bwlpud. Aeth allan am ychydig dydd Gwener, a dydd Sadwrn teimlai'n ddigon cryf i fynd am wib hir wrtho'i hun. Cymerodd y ffordd isaf heibio Llainddu a'r Bwlch,—i Is- aber. Ni allai aros yn hwy heb weld Gwen. Gadawsai ei gystudd ef gyda'r un awydd hwnnw uwchlaw pob awydd arall. Yr oedd y bryn uchel feddyliasai oresgyn yn rhy serth iddo, yn ormod i'w nerth. Gwell iddo yntau rodio'r dyffryn cynnes fel dynion ereill a gorffen hiraethu am y llechweddau. Prysurodd ei gamre heb yn wybod idde. Gyda phob cam cloff murmurai'n ffyrnig ddwy linnell o emyn,-"Eled daear, eled dynion, Man y mynnont, ni waeth ble. Eled d'aear, eled dynion, Man y mynnont, m waeth ble." Methai a chael llonydd ganddynt. Yr oeddent fel ellyllon yn ei ymyl yn gwatwar ei gloffni, yn chwerthin am ei fethiant. Q Yr oedd yn dechreu nosi pan gyrhaeddodd Isaber. Manw ddaeth i'r drws i ateb ei guriad. Rywfodd ni chyfrifasai ar bresenoldeb Manw, ond wele Gwen yn estyn ei llaw yn wyl aidd, ac yn dywedyd, Helo, Mr. Elis!" gan roi cyfoeth o. ystyr yn y geiriau. Daliodd Owen Elis ei llaw a syllodd i'w llygaid cyn dywedyd gair. O, oedd, yr oedd Gwen yn ei garu, neu pa beth achosai gymaint o gyffro yn ei hwyneb? Yn wir, onid oedd yn bosibl roddi o ryw ysbryd rybudd iddi o'i ddyfodiad? Edrychai fel pe'n ei ddisgwyl. Ni wisgai merched y wlad eu dillad duon felly ar ddydd gwaith. Ac mor lân oedd y tŷ! Mor llawn o gysur a hedd oedd yr aelwyd gynnes! Rhedeg yn wyllt wnai meddyliau'r gwr ieuanc tra'n ceisio siarad pethau cyffredin â'r ddwy eneth. Er wedi dyfod yno gyda'r unig amcan o ddywedyd ei neges fawr, mwyn oedd oedi felly a syllu ar wyneb hardd Gwen, a dychmygu am y gwrid a'i gorchuddiai, a'r goleu disglair a ddeuai i'w llygaid yn y man, pan ddywedai efe ei gariad wrthi, ac y gofynnai iddi'r cwestiwn mawr. Gwelai ei syndod ar y cyntaf, ei gwyleidd-dra, a'i hofn feallai i feddwl bod yn wraig i weinidog, ond gwelai hi a'i phen ar ei fynwes yn datguddio cyfrinachau'r misoedd aeth heibio,—y llawenydd a'r ing. Gwelai eto ym mhellach, Gwen yn frenhines ei aelwyd, yn oleuni ei gartref, a gwelai hi'n eistedd fin hwyr fel yn awr wrth y târ siriol, a baban bychan ar ei glin. Anghofiodd fodolaeth John a Fred a phawb arall, nid oedd ond Gwen ac yntau vn y byd. Cododd i dir mor uchel nes anghofio'r cloffni a'i blinasai gymaint ar hyd y blynyddoedd. Hyfryd gweld cyffro Gwen eisoes yn ei bresenoldeb. oedd mor gyffrous nes ei bod yn edrych ar y cloc bob yn ail funud heb yn wybod iddi ei hun. Yr Geneth gall o'i hoed oedd Manw. Cymerodd y bwced o'r llaethdy ac aeth allan, a gwyddai Owen Elis ei bod wedi mynd i odro. Eisteddai Gwen gyferbyn ag ef ar yr aelwyd Edrychodd arni a'i enaid yn ei lygaid fel y gwnaethai wrth ysgwyd llaw. Plygodd tuag ati. Gwen," ebe ef. Cododd Gwen yn sydyn, fel pe'n ofni iddo ddod yn agos Q ati a chyffwrdd â hi. Rhoddodd i'r dyn ieuanc edrychiad arhosodd gydag ef am byth,— "O, Mr. Elis," ebe hi, "hisht! peidiwch gweid dim. Mai'n rhi ddiweddar! Mai'n rhi ddiweddar! Ar y foment, clywyd swn rhywun yn cerdded at y drws, yn gwaeddi "Hallo! "Hallo!" yn llawen, ac yn dod i mewn i'r gegin. Aeth Gwen i'w gyfarfod. Cododd y gweindog gan syllu'n syn. "Gwennie, my darling," ebe Fred, gan gymeryd ei ddyweddi yn ei freichiau a'i chusanu.<noinclude><references/></noinclude> srrfx5zvtjzqlh6k5g2bz3ul5lvipiq 138247 138243 2025-06-02T21:56:15Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138247 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>am droi dalen. Hi oedd wedi ei achub. Hi oedd ei ''guardian angel''. Buasai'n llwyddiannus gynt yn ei waith, yn ennill arian da, cyn dechreu mynd lawr. Profid hynny gan y ffaith fod yr un meistr yn ei gymeryd yn ol yn awr wedi pum mlynedd. Hi roisai amcan newydd i'w fywyd. Hi oedd ysbrydiaeth ei fywyd. Er ei mwyn hi y byddai byw mwyach. And now, dearest, you will not let me go down again. I shall be safe with your love to guide and protect me. Sweet one, give me now your promise. We will be married here, and then we'll go away to our new home at once. Will you be mine, Gwen?" Yn sicr, yr oedd llwybr bywyd yn glir bellach i Gwen. Yr oedd Fred yn ei charu, ac yr oedd ei heisieu arno. Term tlws iawn oedd "guardian angel," ac yr oedd Fred yn rhy dda i'w adael i lithro eto. Cai fynd ar unwaith i ffwrdd ymhell,—o olwg ac o glyw unrhyw beth a ddigwyddai, a diau y deuai angof, a thawelwch meddwl, a dedwyddyd. Yr oedd ganddi olwg fawr ar Fred. Oernadai a chwynfannai'r gwynt fel mil o ysbrydion cyfeiliorn Pwysodd Gwen ei phen ar fynwes Fred, a sibrydodd, "Yes, Fred, I will be your wife." Ni charai Owen Elis feddwl treulio Sul arall heb fynd i'w bwlpud. Aeth allan am ychydig dydd Gwener, a dydd Sadwrn teimlai'n ddigon cryf i fynd am wib hir wrtho'i hun. Cymerodd y ffordd isaf heibio Llainddu a'r Bwlch,—i Is- aber. Ni allai aros yn hwy heb weld Gwen. Gadawsai ei gystudd ef gyda'r un awydd hwnnw uwchlaw pob awydd arall. Yr oedd y bryn uchel feddyliasai oresgyn yn rhy serth iddo, yn ormod i'w nerth. Gwell iddo yntau rodio'r dyffryn cynnes fel dynion ereill a gorffen hiraethu am y llechweddau. Prysurodd ei gamre heb yn wybod idde. Gyda phob cam cloff murmurai'n ffyrnig ddwy linnell o emyn,-"Eled daear, eled dynion, Man y mynnont, ni waeth ble. Eled d'aear, eled dynion, Man y mynnont, m waeth ble." Methai a chael llonydd ganddynt. Yr oeddent fel ellyllon yn ei ymyl yn gwatwar ei gloffni, yn chwerthin am ei fethiant. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> gbyy3zxgmtzichjefv8mbuhzkch6idn 104 69060 138244 2025-06-02T21:53:09Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138244 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|XXVI.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|Nid oedd yno neb i'n gwylio {{bwlch|1em}}'N agor drws ein Heden wiw, Dim ond swn y gwynt yn cwyno {{bwlch|1em}}Dorrai ar ein clyw.}} </poem> }} DAETH y gaeaf yn sydyn. O fore Sadwrn hyd y nos Iau dilynol, bu'r glaw yn tywallt a'r gwynt yn chwythu, a thrwy gydol y dyddiau a'r nosweithiau meithion, tywyll hynny, gorweddai Owen Elis ar ei wely, yn nychu dan hynny, Manw ac nid Gwen welai Ann amlaf. Yr oedd annwyd trwm. Am y tro cyntaf yn ei oes weinidogaethol, methodd fynd i'w bwlpud ar y Sul, a gorfu i'r gynulleidfa siomedig foddloni ar gyfarfodydd gweddi. Yn gymysg â'r danteithfwyd maethlon a'r cyffeiriau, rhoddai Miss Elis i'r claf ddognau helaeth o anerchiadau a rhybuddion ynghylch terfynau rhesymol gofal bugeiliol a diffyg ystyriaeth dynion yn gyffredinol, ac Owen Elis yn anad neb. Os cofiai unpeth, byddai, druan, yn sicr o gofio mwy drwy ei oes, iddo unwaith redeg a chwysu drwy y dydd, byw ar hanner digon o fwyd, ac yna ychwanegu at ei orffwyledd drwy aros allan am oriau yn niwl oer nos o Dachwedd. Pa ryfedd i natur godi mewn gwrthryfel? Eithr yr oedd dioddefaint mwyaf y dyn ieuanc ymhell tuhwnt i ddeall Miss Elis ac o gyrraedd ei medr hi i'w leddfu. Yn unigedd dyddiau'r cystudd gwelodd mor anobeithiol bell oedd o gyrraedd ei ddelfryd. Addawsai roi ei holl galon a chysegru ei holl fywyd i Dduw. Gwyddai am seintiau brofasai, yn ystod tymor o afiechyd, lawenydd pennaf eu bywyd mewn cymundeb â Duw. Nid dieithr iddo yntau gynt yr un llawenydd. Belled o'r tir uchel hwnnw yr oedd erbyn hyn Beth ddaethai o'r hen fwyn orfoledd? Llifasai cariad daeorol fel llanw'r môr i'w galon. Efe ei hun oedd wedi esgeuluso cau'r dorau. Yn awr wele Dduw yn tynnu Ei ddiddanwch oddiwrtho, yn ei fwrw ymaith oddi ger Ei fron, yn cymeryd Ei Ysbryd sanctaidd oddiwrtho. A methai yntau deimlo'n edifeiriol a gostyngedig yn wyneb hynny! Hiraethai am gael codi o'i wely yn iach,—nid er<noinclude><references/></noinclude> poepswcqqqv0ysk13s3oush901uke44 104 69061 138248 2025-06-02T21:57:11Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138248 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Yr oedd yn dechreu nosi pan gyrhaeddodd Isaber. Manw ddaeth i'r drws i ateb ei guriad. Rywfodd ni chyfrifasai ar bresenoldeb Manw, ond wele Gwen yn estyn ei llaw yn wyl aidd, ac yn dywedyd, Helo, Mr. Elis!" gan roi cyfoeth o. ystyr yn y geiriau. Daliodd Owen Elis ei llaw a syllodd i'w llygaid cyn dywedyd gair. O, oedd, yr oedd Gwen yn ei garu, neu pa beth achosai gymaint o gyffro yn ei hwyneb? Yn wir, onid oedd yn bosibl roddi o ryw ysbryd rybudd iddi o'i ddyfodiad? Edrychai fel pe'n ei ddisgwyl. Ni wisgai merched y wlad eu dillad duon felly ar ddydd gwaith. Ac mor lân oedd y tŷ! Mor llawn o gysur a hedd oedd yr aelwyd gynnes! Rhedeg yn wyllt wnai meddyliau'r gwr ieuanc tra'n ceisio siarad pethau cyffredin â'r ddwy eneth. Er wedi dyfod yno gyda'r unig amcan o ddywedyd ei neges fawr, mwyn oedd oedi felly a syllu ar wyneb hardd Gwen, a dychmygu am y gwrid a'i gorchuddiai, a'r goleu disglair a ddeuai i'w llygaid yn y man, pan ddywedai efe ei gariad wrthi, ac y gofynnai iddi'r cwestiwn mawr. Gwelai ei syndod ar y cyntaf, ei gwyleidd-dra, a'i hofn feallai i feddwl bod yn wraig i weinidog, ond gwelai hi a'i phen ar ei fynwes yn datguddio cyfrinachau'r misoedd aeth heibio,—y llawenydd a'r ing. Gwelai eto ym mhellach, Gwen yn frenhines ei aelwyd, yn oleuni ei gartref, a gwelai hi'n eistedd fin hwyr fel yn awr wrth y târ siriol, a baban bychan ar ei glin. Anghofiodd fodolaeth John a Fred a phawb arall, nid oedd ond Gwen ac yntau vn y byd. Cododd i dir mor uchel nes anghofio'r cloffni a'i blinasai gymaint ar hyd y blynyddoedd. Hyfryd gweld cyffro Gwen eisoes yn ei bresenoldeb. Yr oedd mor gyffrous nes ei bod yn edrych ar y cloc bob yn ail funud heb yn wybod iddi ei hun. Geneth gall o'i hoed oedd Manw. Cymerodd y bwced o'r llaethdy ac aeth allan, a gwyddai Owen Elis ei bod wedi mynd i odro. Eisteddai Gwen gyferbyn ag ef ar yr aelwyd Edrychodd arni a'i enaid yn ei lygaid fel y gwnaethai wrth ysgwyd llaw. Plygodd tuag ati. Gwen," ebe ef. Cododd Gwen yn sydyn, fel pe'n ofni iddo ddod yn agos<noinclude><references/></noinclude> 56ce8pc6m43he50x3rl6s1lacdm58z9 104 69062 138249 2025-06-02T22:14:35Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138249 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ati a chyffwrdd â hi. Rhoddodd i'r dyn ieuanc edrychiad arhosodd gydag ef am byth,— "O, Mr. Elis," ebe hi, "hisht! peidiwch gweid dim. Mai'n rhi ddiweddar! Mai'n rhi ddiweddar! Ar y foment, clywyd swn rhywun yn cerdded at y drws, yn gwaeddi "Hallo! "Hallo!" yn llawen, ac yn dod i mewn i'r gegin. Aeth Gwen i'w gyfarfod. Cododd y gweindog gan syllu'n syn. "Gwennie, my darling," ebe Fred, gan gymeryd ei ddyweddi yn ei freichiau a'i chusanu. <br> <section begin="aaa"/><section end="aaa"/> <section begin="bbb"/>{{c|{{mawr|XXVII.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|Fy neigr aeth o fewn y gro Ar erchwynnau'r arch honno.}} {{bwlch|5em}}—TUDUR ALED. </poem> }} <br> WEDI'R tymhestloedd gerwin, daeth drachefn dywydd teg. Yr oedd bore priodas Ann, Maesyryn, twyned a bore o wanwyn. Torasai'r afon Gwynll dros ei cheulannau, gan orchuddio'r dolydd. Clywid ei rhu mawreddog o bob rhan o'r cwm tawel, a thywynnai'r haul yn siriol ar ruthr y dyfroedd. Ciliasai'r storm bryderon hefyd o ffurfafen Ann a Josi, a gwenai'r haul, er yn wannaidd, fel haul Rhagfyr. Dri diwrnod cyn y briodas, caed' llythyr oddiwrth gyfnither i Ester Bwen o Lerpwl, yn dywedyd fod Tomos Bwen wedi dod yno'n ddisymwth wythnos yn ol; fod rhywbeth yn od yn ei ymddygiad, fel pe na bai yn ei iawn bwyll; ond wedi cael gorffwys a chysgu ei fod lawer yn well, ac y caent yn fuan esboniad llawn ganddo ef ei hun o'r tro rhyfedd a wnaethai. Siaredid llawer am y digwyddiad o hyd yn ardal Cwm-gwynli. Barnai rhai fod rhywbeth tu ol i'r cyfan, rhyw gweryl â'r mab ynghylch ymadael a Maesyryn a dybid oedd {{nop}}. <section end="bbb"/><noinclude><references/></noinclude> dwlfw2ua328c20698pgnpw6ndty66ue 138250 138249 2025-06-02T22:14:55Z AlwynapHuw 1710 138250 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ati a chyffwrdd â hi. Rhoddodd i'r dyn ieuanc edrychiad arhosodd gydag ef am byth,— "O, Mr. Elis," ebe hi, "hisht! peidiwch gweid dim. Mai'n rhi ddiweddar! Mai'n rhi ddiweddar! Ar y foment, clywyd swn rhywun yn cerdded at y drws, yn gwaeddi "Hallo! "Hallo!" yn llawen, ac yn dod i mewn i'r gegin. Aeth Gwen i'w gyfarfod. Cododd y gweindog gan syllu'n syn. "Gwennie, my darling," ebe Fred, gan gymeryd ei ddyweddi yn ei freichiau a'i chusanu. <br> <section begin="aaa"/><section end="aaa"/> <section begin="bbb"/>{{c|{{mawr|XXVII.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|Fy neigr aeth o fewn y gro Ar erchwynnau'r arch honno.}} {{bwlch|5em}}—TUDUR ALED. </poem> }} WEDI'R tymhestloedd gerwin, daeth drachefn dywydd teg. Yr oedd bore priodas Ann, Maesyryn, twyned a bore o wanwyn. Torasai'r afon Gwynll dros ei cheulannau, gan orchuddio'r dolydd. Clywid ei rhu mawreddog o bob rhan o'r cwm tawel, a thywynnai'r haul yn siriol ar ruthr y dyfroedd. Ciliasai'r storm bryderon hefyd o ffurfafen Ann a Josi, a gwenai'r haul, er yn wannaidd, fel haul Rhagfyr. Dri diwrnod cyn y briodas, caed' llythyr oddiwrth gyfnither i Ester Bwen o Lerpwl, yn dywedyd fod Tomos Bwen wedi dod yno'n ddisymwth wythnos yn ol; fod rhywbeth yn od yn ei ymddygiad, fel pe na bai yn ei iawn bwyll; ond wedi cael gorffwys a chysgu ei fod lawer yn well, ac y caent yn fuan esboniad llawn ganddo ef ei hun o'r tro rhyfedd a wnaethai. Siaredid llawer am y digwyddiad o hyd yn ardal Cwm-gwynli. Barnai rhai fod rhywbeth tu ol i'r cyfan, rhyw gweryl â'r mab ynghylch ymadael a Maesyryn a dybid oedd {{nop}}. <section end="bbb"/><noinclude><references/></noinclude> 0xdw2r0jrr3mucmdlzs2hih4r03xbnc 104 69063 138251 2025-06-02T22:15:37Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138251 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>wrth wraidd y peth, a chredai pawb fod Ester yn gwybod mwy nag a fynnai ddangos. Clywyd o rywle fod llythyr wedi mynd o Faesyryn i'r gyfnither yn Lerpwl cyn derbyniad ei llythyr hi a'r newydd. Er dyfalu, methwyd cael esboniad boddhaol ar bethau, a gorfu i'r byd foddloni mynd yn ei flaen fel cvnt. Y peth pwysig oedd bod y ffordd wedi dod yn glir i briodas Ann a Josi. Dydd llawn o gyffro oedd hwnnw ym Maesyryn. Gan fod y ddau deulu yn ffermwyr cefnog, trefnwyd bod y briodas i'w gweinyddu yn un o gapeli Abergwynli, bod y cwmni llawen i fynd tuag yno mewn cerbydau, a dychwelyd' erbyn cinio i Faesyryn. Byddai hynny yn llawer hwylusach na cherdded yn ddau a dau drwy'r ffyrdd gwlyb i gapel Y Bryn a chael syllu arnynt gan lygaid yr holl gymdogaeth. Ewyllys gref a rhag-welediad doeth Leisa oedd yn gyfrifol am y rhan fwyaf o'r trefniadau. Hi, yn bennaf, a ddewisodd y cwmni. Gan fod cysgod ymadawiad Tomos Bwen arnynt, nid gweddus fyddai gwneud gormod o rialtwch, ac nid oedd eisieu gwahodd neb o'r tu allan i'r ddau deulu ac eithrio'r ddau weinidog weinyddai'r seremoni, sef Mr. Elis a'r Parch Lewis Jones, Abergwynli Pan oedd Leisa a hithau'r bore hwnnw ar y llofft yn gwisgo, dywedodd Ann yn fyfyrgar wrth blethu ei gwallt,— Gwyn a gwridog, hawddgar iawn Yw f'anwylyd." Ni feddai Leisa un math ar ateb i eiriau mor ffol, a dywedodd Ann drachefn,— "Wi'n difari na fisen ni wedi gofin i Gwen Alun ddod lawr da ni i'r dre. Wi'n ffeili peido meddwl am deni heddi. Na olwg fach ddiflas wedd arni neithwr pan doith i a'i phresant lan Pam na eith hi nol at i mham? Mae'n ddiflas iawn arni hi a Manw fan na! Chlwes i moni'n son am find nol. "Hm!" ebe Leisa."Wir, Ann, wit ti wedi gn.eid dy wallt, gwinia fach a lligad wrth y'n ffroc i. Dos dim ise i ti fecso am Gwen Alun. Ma hi'n ddigon ffit. A phe baet ti'n gofin i Gwen, fise rhaid i ti ofin i Fred hefid, gwlei. Fiset ti'n leico hen Sais o was yn in o dy gwmni priodas? Fe ofinest iddi ddod i helpi mam a Nanti Marged lendo. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> h0w4sh2wb4c9s0g9uz4mavddzcl590i 138252 138251 2025-06-02T22:15:57Z AlwynapHuw 1710 138252 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>wrth wraidd y peth, a chredai pawb fod Ester yn gwybod mwy nag a fynnai ddangos. Clywyd o rywle fod llythyr wedi mynd o Faesyryn i'r gyfnither yn Lerpwl cyn derbyniad ei llythyr hi a'r newydd. Er dyfalu, methwyd cael esboniad boddhaol ar bethau, a gorfu i'r byd foddloni mynd yn ei flaen fel cvnt. Y peth pwysig oedd bod y ffordd wedi dod yn glir i briodas Ann a Josi. Dydd llawn o gyffro oedd hwnnw ym Maesyryn. Gan fod y ddau deulu yn ffermwyr cefnog, trefnwyd bod y briodas i'w gweinyddu yn un o gapeli Abergwynli, bod y cwmni llawen i fynd tuag yno mewn cerbydau, a dychwelyd' erbyn cinio i Faesyryn. Byddai hynny yn llawer hwylusach na cherdded yn ddau a dau drwy'r ffyrdd gwlyb i gapel Y Bryn a chael syllu arnynt gan lygaid yr holl gymdogaeth. Ewyllys gref a rhag-welediad doeth Leisa oedd yn gyfrifol am y rhan fwyaf o'r trefniadau. Hi, yn bennaf, a ddewisodd y cwmni. Gan fod cysgod ymadawiad Tomos Bwen arnynt, nid gweddus fyddai gwneud gormod o rialtwch, ac nid oedd eisieu gwahodd neb o'r tu allan i'r ddau deulu ac eithrio'r ddau weinidog weinyddai'r seremoni, sef Mr. Elis a'r Parch Lewis Jones, Abergwynli Pan oedd Leisa a hithau'r bore hwnnw ar y llofft yn gwisgo, dywedodd Ann yn fyfyrgar wrth blethu ei gwallt,— Gwyn a gwridog, hawddgar iawn Yw f'anwylyd." Ni feddai Leisa un math ar ateb i eiriau mor ffol, a dywedodd Ann drachefn,— "Wi'n difari na fisen ni wedi gofin i Gwen Alun ddod lawr da ni i'r dre. Wi'n ffeili peido meddwl am deni heddi. Na olwg fach ddiflas wedd arni neithwr pan doith i a'i phresant lan Pam na eith hi nol at i mham? Mae'n ddiflas iawn arni hi a Manw fan na! Chlwes i moni'n son am find nol. "Hm!" ebe Leisa."Wir, Ann, wit ti wedi gn.eid dy wallt, gwinia fach a lligad wrth y'n ffroc i. Dos dim ise i ti fecso am Gwen Alun. Ma hi'n ddigon ffit. A phe baet ti'n gofin i Gwen, fise rhaid i ti ofin i Fred hefid, gwlei. Fiset ti'n leico hen Sais o was yn in o dy gwmni priodas? Fe ofinest iddi ddod i helpi mam a Nanti Marged dendo. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> draapbuihtl72jee3mohi43jjlvlukb 138254 138252 2025-06-02T22:16:33Z AlwynapHuw 1710 138254 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>wrth wraidd y peth, a chredai pawb fod Ester yn gwybod mwy nag a fynnai ddangos. Clywyd o rywle fod llythyr wedi mynd o Faesyryn i'r gyfnither yn Lerpwl cyn derbyniad ei llythyr hi a'r newydd. Er dyfalu, methwyd cael esboniad boddhaol ar bethau, a gorfu i'r byd foddloni mynd yn ei flaen fel cvnt. Y peth pwysig oedd bod y ffordd wedi dod yn glir i briodas Ann a Josi. Dydd llawn o gyffro oedd hwnnw ym Maesyryn. Gan fod y ddau deulu yn ffermwyr cefnog, trefnwyd bod y briodas i'w gweinyddu yn un o gapeli Abergwynli, bod y cwmni llawen i fynd tuag yno mewn cerbydau, a dychwelyd' erbyn cinio i Faesyryn. Byddai hynny yn llawer hwylusach na cherdded yn ddau a dau drwy'r ffyrdd gwlyb i gapel Y Bryn a chael syllu arnynt gan lygaid yr holl gymdogaeth. Ewyllys gref a rhag-welediad doeth Leisa oedd yn gyfrifol am y rhan fwyaf o'r trefniadau. Hi, yn bennaf, a ddewisodd y cwmni. Gan fod cysgod ymadawiad Tomos Bwen arnynt, nid gweddus fyddai gwneud gormod o rialtwch, ac nid oedd eisieu gwahodd neb o'r tu allan i'r ddau deulu ac eithrio'r ddau weinidog weinyddai'r seremoni, sef Mr. Elis a'r Parch Lewis Jones, Abergwynli Pan oedd Leisa a hithau'r bore hwnnw ar y llofft yn gwisgo, dywedodd Ann yn fyfyrgar wrth blethu ei gwallt,— Gwyn a gwridog, hawddgar iawn Yw f'anwylyd." Ni feddai Leisa un math ar ateb i eiriau mor ffol, a dywedodd Ann drachefn,— "Wi'n difari na fisen ni wedi gofin i Gwen Alun ddod lawr da ni i'r dre. Wi'n ffeili peido meddwl am deni heddi. Na olwg fach ddiflas wedd arni neithwr pan doith i a'i phresant lan Pam na eith hi nol at i mham? Mae'n ddiflas iawn arni hi a Manw fan na! Chlwes i moni'n son am find nol. "Hm!" ebe Leisa."Wir, Ann, wit ti wedi gn.eid dy wallt, gwinia fach a lligad wrth y'n ffroc i. Dos dim ise i ti fecso am Gwen Alun. Ma hi'n ddigon ffit. A phe baet ti'n gofin i Gwen, fise rhaid i ti ofin i Fred hefid, gwlei. Fiset ti'n leico hen Sais o was yn in o dy gwmni priodas? Fe ofinest iddi ddod i helpi mam a Nanti Marged dendo.<noinclude><references/></noinclude> gxuccgkxsqwme40cg7uv4rssy1mosn2 104 69064 138253 2025-06-02T22:16:10Z AlwynapHuw 1710 /* Heb ei brawfddarllen eto */ Dechrau tudalen newydd gyda "We hinni'n fwi na neithin i. Wrth gwrs, we Miss Gwen yn rhi ichel i neid hinni." "Nid rhi ichel, Leisa," ebe Ann, gan wnio'r bach a llygad yn amyneddgar, "dos dim taer wthnos o ar marw 'i thaci cofia. Ma Manw'n cal dod i helpi. Leicswn i weld Gwen yn priodi'n hapis, a tithe hefid, a Marged Elen. Ond allwch chi'ch taer ddim cal y gweinidog, gwlei," he hi'n ddireidus, gan dorri'r edau a'i dannedd ac estyn y ffroc i Leisa. "Bidd ddi... 138253 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="AlwynapHuw" /></noinclude>We hinni'n fwi na neithin i. Wrth gwrs, we Miss Gwen yn rhi ichel i neid hinni." "Nid rhi ichel, Leisa," ebe Ann, gan wnio'r bach a llygad yn amyneddgar, "dos dim taer wthnos o ar marw 'i thaci cofia. Ma Manw'n cal dod i helpi. Leicswn i weld Gwen yn priodi'n hapis, a tithe hefid, a Marged Elen. Ond allwch chi'ch taer ddim cal y gweinidog, gwlei," he hi'n ddireidus, gan dorri'r edau a'i dannedd ac estyn y ffroc i Leisa. "Bidd ddistaw, Ann," ebe Leisa. "Pwi si am dy weinidog di? A phaid meddwl bod pawb mor awiddis i briodi ag wyt ti." "Hei, ho! Mae nghalon a ngho, Yn orlawn o swynion, ber syniad, canai Ann, wrth roi ei het newydd ar ei phen. Ann, Maesyryn, si'n gwisgo'r hat bert ma; Mrs. Bowen, Y Mwyndir, fidd yn ei thinni ddi lawr." Yr oedd y dydd hwnnw bron ar ei hyd iddi ei hun gan Gwen. Yr oedd ei meddwl gyda'r cwmni llawen yn y dref. Cyn pen yr wythnos, byddai Fred a hithau yn yr un lle ar neges cyffelyb. Byddai wedi gadael Maesyryn am byth. O'r dref aent ar unwaith gyda'r tren i'r byd newydd. Nid oedd neb i wybod ond ei mam. Aethai Fred at ei mam i Sir Gaer y bore hwnnw i drefnu pethau'n derfynol. Wedi rhoi ei haddewid, ni fynnai Gwen dynnu'n ol, ac yng nghwmni Fred teimlai'n foddlon ar ei dewisiad. Yr oedd rhywbeth yn ei bersonoliaeth a'i cariai hi gydag ef. Ond ni theimlai felly bob amser yn ei absenoldeb. Nid am dano ef y meddyliai heddyw. Gwyddai mai'r gweinidog oedd ei chariad. Paham y daethai un diwrnod yn rhy ddiweddar? Gorfu iddi ei glwyfo. Gwelai ef yn awr yn mynd allan o'r tŷ heb edrych arni, heb ddymuno'n dda i Fred a hithau, ac heb wybod fod ei chalon hi'n ei ganlyn. Paham na chai ddywedyd popeth wrtho? Paham na chai ei weld unwaith eto? Ond pe cai'r cyfle, a feiddiai egluro popeth iddo? Ni fyddai hynny yn deg tuag at Fred. Na, rhaid i'w chalon hi ei hun gadw'r gyfrinach am byth, ac o dan y pwysau, yr oedd y galon honno bron a thorri. Drwy'r drws agored deuai swn y dyfroedd dig fel rhyferth- Q wy'r môr. Nid canu'n felys wnai'r hen afon heddyw, gan sibrwd addewidion mwynion, ond rhuthro'n ddiamynedd, yn ddig, yn fawreddog, yn ofnadwy. Mewn bocs bychan ar y seld yr oedd y gân fechan honno yn llawysgrif Owen Elis. Tynnodd Gwen hi allan, canodd y geiriau tlysion nes i'w chân droi'n wylo. Plygodd y papyr, rhoddodd ef yn ei mynwes. Cymerodd ei het, ac aeth allan at yr afon. Yr oedd dolydd Maesyryn fel môr mawr, llwyd, ac ambell lwyn yma a thraw yn dangos ei ben fel darn o graig. Yr oedd yr olwg ar yr afon yn croesi'r ffordd fach yn ddigon i beri dychryn. Rhuthrai mor chwyrn! Yr oedd bron cyf-uwch a'r bompren, a llifai i fyny ar hyd y ffordd fel llanw'r môr i gyfarfod â Gwen. Yr oedd llwybr bychan ar y clawdd hyd at y bompren. Cerddodd Gwen yn ofalus ar hyd hwnnw. Yr oedd arni awydd pwyso ar y ganllaw ac edrych i lawr ar y rhyferthwy. Cyrhaeddodd y fan yn ddiogel. Swynid a dychrynid hi gan yr olygfa. Dychmygai, fel lawer gwaith o'r blaen, glywed yr hen afon yn siarad wrthi. Nid ei suo'n garedig a wnai heddyw. Rhuo wrthi wnai, ei cheryddu, ei deffio, ei difrio, ei bygwth, ac yn gymysg a'r cwbl taflai allan ryw islais o gydymdeimlad a thosturi. Tynnodd Gwen ei het, gyda'r un hen osgo gyfarwydd. Anghofiodd guled oedd y fan lle y safai, llithrodd ei throed, cydiodd ei het yn y llwyn, syrthiodd hithau heb gri i'r dyfroedd llwyd. Suwyd hi i'w holaf gwsg ar fynwes yr hen afon a garasai gymaint. Llawen iawn oedd cymni'r briodas ar eu ffordd adref. Yn y cerbyd cyntaf yr oedd y par ifanc, wrth gwrs. Yn yr ail yr oedd Morgan Ifans ac Ester Bwen a'r Parch. Lewis Jones; yn y trydydd yr oedd y bobl ieuainc,—John, Maesyryn, a Marged Elen, Y Mwyndir, ymlaen, a Leisa ac Owen Elis tu ol. Ar awgrym Leisa penderfynodd y pedwar adael eu cerbyd yn Llainddu hyd y prynhawn, a cherdded adref drwy'r ffordd isaf, yn hytrach na dilyn y lleill drwy'r pentref. Byddent mewn pryd i fynd i gwrdd â'r par ifanc, i beri syndod hyfryd iddynt ac i'w croesawu'n llawen. Ymgomient yn ddifyr ar hyd y ffordd fel y gweddai i gwmni priodas. Hanner-obeithiai Leisa y gwelai Gwen hwy, a hanner- obeithiai'r gweinidog y gwelai yntau Gwen. Q Arosasant cnnyd i syllu ar yr afon. Dechreuodd y ddwy ferch ofni croesi ar bomprer mor gul. Gorchymynrodd y gweinidog iddynt ei ddilyn ef yn, araf, a chydio yn y ganllaw yn ofalus, ac edrych o'u blaen ac nid ar yr afon. Deuai John yn olaf. Yr oeddent oll wedi croesi'n ddiogel pan welodd Marged Elen het Gwen ar y llwyn ar fin y dwr. "Hat pwi iw honna, te?" ebe hi. "O'r arswyd! Hat Gwen Alun, mi na'n llw," ebe John yn frawychus. Clywodd Leisa, ond aeth yn ei blaen gan gau ei dannedd, a gobeithiai na chlywsai'r gweinidog. 'Gwen Alun, Gwen Alun, beunydd a byth! Galwodd John yn wyllt ar y ddau, "Hei, Leisa! Mr. Elis! Dima hat Gwen Alun. Beth ma'i'n neid fan hin? Beth os iw Gwen wedi cwmpo i'r afon?" Troisant yn ol. Edrychodd pawb yn frawychus. Camodd Owen Elis yn frysiog i ganol y bompren gan dremio'n wyllt i lawr ar hyd yr afon. Edrychodd John o ben y clawdd. "Well i ni gid find gartre a galw'n Isaber ar ein ffordd. Falle bod Gwen no'n saff. Colli ne anghofio'i hat nath i, falle," ebe Leisa. "Odich chi'n gweld rhwbeth lawr fan obri. Mr. Elis?" ebe John, mewn sibrwd dychrynedig. Neidiodd Owen Elis i ben y clawdd, ac edrychodd. Ar ben draw'r ddol yn ymyl y clawdd, lle troai'r afon yn sydyn i'r dde, gwelent rywbeth du yn nofio'n esmwyth ar wyneb y dyfnder llwyd. Ai darn o bren oedd? Atebwyd eu cwest- iwn ar unwaith; daeth rhuthr arall o'r afon, symudwyd y gwrthrych nes er wneud yn fwy eglur. Dacw'r gwallt hir- llaes, y breichiau, y ffedog wen! Gwen Alun oedd yno, wedi boddi! Edrychodd y ddau ddyn ieuanc ar eu gilydd, yn welw a mud. Disgynasant yn ebrwydd o ben y clawdd "Rhaid ei chael allan cyn i lif yr afon ei chipio'n ol," ebe Owen Elis. "Gwell i ni fynd i mewn o'r ochr uchaf, mae'r dwr yn rhy ddwfn fan yma. Brysiodd y ddau i fyny. "Ewch chi'm i'r dwr fel na, a'ch dillad," dechreuai Leisa. {{nop}} "Rhedwch e'ch dwi rwle i mofin help," gwaeddai John wrth redeg. "Gwedwch wrth bawb. Dewch a rhwbeth. Mr. Elis, af fi nol i'r Nant i gal rhaca hir a rhaff ne rwbeth. Cerddwch chi lawr ar hid y claw. Se bachin hir ne rwbeth da chi, ond mi fidda i nol nawr." Ymhen tuag awr o amser, gwelid gorymdaith fechan brudd yn mynd i fyny'r rhiw fach tuag Isaber. Owen Elis a John Maesyryn, a'u dillad goreu yn fudr gan ddwr a llaid, flaenorai'r dyrfa fechan. Ar eu hysgwyddau hwy a dau ereill yr oedd ysgol, ar yr hon y dodasid corff marw Gwen Alun. Dydd priodas Ann, Maesyryn, oedd, ond yr oedd y cwmni i gyd yno, Ann ei hun, a'i braich am Manw y ceisio'i chysuro ac yn cyd-wylo â hi Wedi cyrraedd y tŷ, dodwyd yr ysgol a'i baich prudd fel ag yr oedd ar ddwy gadair yn ymyl y ffenestr. Ar y funud honno rhedodd Fred i mewn yn welw ei wedd. Cawsai'r newydd cyn cyrraedd. Heb edrych ar neb penliniodd yn ymyl y corff, gan ddywedyd yn wyllt,— "Gwen! Darling Gwennie! Speak to me. It's Fred. It's Fred, Gwennie! Whom you've promised to marry. Gwennie!" Trodd y gwallt gwlyb yn ol yn dyner. Cusanodd y talcen oer. Plygodd ei ben ac wylodd yn chwerw. Daeth Manw i gydio yn ei fraich ac i wylo yn ei ymyl. Hi oedd y cyntaf i ganfod y darn papyr ym mynwes Gwen. Tynnodd ef allan, a rhoddodd ef i Fred. Agorodd hwnnw ef yn grynedig, a phawb yn ei wylio. A roddai'r papyr ryw oleuni ar y digwyddiad alaethus? "O lifa, afon loew." Na, nid llythyr oedd, dim ond rhyw gân fechan. Pasiwyd y papyr gwlyb o un i'r llall o'r cwmni. Un yn unig yn eu plith a adwaenai'r llawysgrif, ac a wyddai hanes y gân. Cadwodd hwnnw ei gyfrinach. Syllai Ann, Maesyryn, drwy ei dagrau ar y tri bachgen yno yn ymyl corff marw Gwen, a chofiodd yn sydyn eiriau'r hen gipsy, Not one o' the three will ye marry!" Wrthi ei hun y noson honno, meddyliai Leisa fel hyn,—"Ma'n well gen i na pheido fod Gwen wedi mind o'r ffordd! Wedd hi riwffordd yn dod ar draws din ym mhob- man. Allen ni ddim bod yn shwr o neb na dim os bise Q Gwen gerllaw. Dyna 'i wedi spwilo heddi i ni i gid. Diolch nad all hi'm boddran neb mwi! Odw, Gwen, mei-ledi, wi'n falch gal lloni da ti.'<noinclude><references/></noinclude> 3wsv0isg555eoznie9wb1gdq1nnjqp5 138255 138253 2025-06-02T22:18:04Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138255 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>We hinni'n fwi na neithin i. Wrth gwrs, we Miss Gwen yn rhi ichel i neid hinni." "Nid rhi ichel, Leisa," ebe Ann, gan wnio'r bach a llygad yn amyneddgar, "dos dim taer wthnos o ar marw 'i thaci cofia. Ma Manw'n cal dod i helpi. Leicswn i weld Gwen yn priodi'n hapis, a tithe hefid, a Marged Elen. Ond allwch chi'ch taer ddim cal y gweinidog, gwlei," he hi'n ddireidus, gan dorri'r edau a'i dannedd ac estyn y ffroc i Leisa. "Bidd ddistaw, Ann," ebe Leisa. "Pwi si am dy weinidog di? A phaid meddwl bod pawb mor awiddis i briodi ag wyt ti." {{center block| <poem> "Hei, ho! Mae nghalon a ngho, Yn orlawn o swynion, ber syniad, </poem> }} <br> canai Ann, wrth roi ei het newydd ar ei phen. Ann, Maesyryn, si'n gwisgo'r hat bert ma; Mrs. Bowen, Y Mwyndir, fidd yn ei thinni ddi lawr." Yr oedd y dydd hwnnw bron ar ei hyd iddi ei hun gan Gwen. Yr oedd ei meddwl gyda'r cwmni llawen yn y dref. Cyn pen yr wythnos, byddai Fred a hithau yn yr un lle ar neges cyffelyb. Byddai wedi gadael Maesyryn am byth. O'r dref aent ar unwaith gyda'r tren i'r byd newydd. Nid oedd neb i wybod ond ei mam. Aethai Fred at ei mam i Sir Gaer y bore hwnnw i drefnu pethau'n derfynol. Wedi rhoi ei haddewid, ni fynnai Gwen dynnu'n ol, ac yng nghwmni Fred teimlai'n foddlon ar ei dewisiad. Yr oedd rhywbeth yn ei bersonoliaeth a'i cariai hi gydag ef. Ond ni theimlai felly bob amser yn ei absenoldeb. Nid am dano ef y meddyliai heddyw. Gwyddai mai'r gweinidog oedd ei chariad. Paham y daethai un diwrnod yn rhy ddiweddar? Gorfu iddi ei glwyfo. Gwelai ef yn awr yn mynd allan o'r tŷ heb edrych arni, heb ddymuno'n dda i Fred a hithau, ac heb wybod fod ei chalon hi'n ei ganlyn. Paham na chai ddywedyd popeth wrtho? Paham na chai ei weld unwaith eto? Ond pe cai'r cyfle, a feiddiai egluro popeth iddo? Ni fyddai hynny yn deg tuag at Fred. Na, rhaid i'w chalon hi ei hun gadw'r gyfrinach am byth, ac o dan y pwysau, yr oedd y galon honno bron a thorri. Drwy'r drws agored deuai swn y dyfroedd dig fel rhyferth-<noinclude><references/></noinclude> 4wc1aj6zm62mqtpzspcj0esep10bmy5 104 69065 138256 2025-06-02T22:18:55Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138256 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>wy'r môr. Nid canu'n felys wnai'r hen afon heddyw, gan sibrwd addewidion mwynion, ond rhuthro'n ddiamynedd, yn ddig, yn fawreddog, yn ofnadwy. Mewn bocs bychan ar y seld yr oedd y gân fechan honno yn llawysgrif Owen Elis. Tynnodd Gwen hi allan, canodd y geiriau tlysion nes i'w chân droi'n wylo. Plygodd y papyr, rhoddodd ef yn ei mynwes. Cymerodd ei het, ac aeth allan at yr afon. Yr oedd dolydd Maesyryn fel môr mawr, llwyd, ac ambell lwyn yma a thraw yn dangos ei ben fel darn o graig. Yr oedd yr olwg ar yr afon yn croesi'r ffordd fach yn ddigon i beri dychryn. Rhuthrai mor chwyrn! Yr oedd bron cyf-uwch a'r bompren, a llifai i fyny ar hyd y ffordd fel llanw'r môr i gyfarfod â Gwen. Yr oedd llwybr bychan ar y clawdd hyd at y bompren. Cerddodd Gwen yn ofalus ar hyd hwnnw. Yr oedd arni awydd pwyso ar y ganllaw ac edrych i lawr ar y rhyferthwy. Cyrhaeddodd y fan yn ddiogel. Swynid a dychrynid hi gan yr olygfa. Dychmygai, fel lawer gwaith o'r blaen, glywed yr hen afon yn siarad wrthi. Nid ei suo'n garedig a wnai heddyw. Rhuo wrthi wnai, ei cheryddu, ei deffio, ei difrio, ei bygwth, ac yn gymysg a'r cwbl taflai allan ryw islais o gydymdeimlad a thosturi. Tynnodd Gwen ei het, gyda'r un hen osgo gyfarwydd. Anghofiodd guled oedd y fan lle y safai, llithrodd ei throed, cydiodd ei het yn y llwyn, syrthiodd hithau heb gri i'r dyfroedd llwyd. Suwyd hi i'w holaf gwsg ar fynwes yr hen afon a garasai gymaint. Llawen iawn oedd cymni'r briodas ar eu ffordd adref. Yn y cerbyd cyntaf yr oedd y par ifanc, wrth gwrs. Yn yr ail yr oedd Morgan Ifans ac Ester Bwen a'r Parch. Lewis Jones; yn y trydydd yr oedd y bobl ieuainc,—John, Maesyryn, a Marged Elen, Y Mwyndir, ymlaen, a Leisa ac Owen Elis tu ol. Ar awgrym Leisa penderfynodd y pedwar adael eu cerbyd yn Llainddu hyd y prynhawn, a cherdded adref drwy'r ffordd isaf, yn hytrach na dilyn y lleill drwy'r pentref. Byddent mewn pryd i fynd i gwrdd â'r par ifanc, i beri syndod hyfryd iddynt ac i'w croesawu'n llawen. Ymgomient yn ddifyr ar hyd y ffordd fel y gweddai i gwmni priodas. Hanner-obeithiai Leisa y gwelai Gwen hwy, a hanner- obeithiai'r gweinidog y gwelai yntau Gwen. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 3jayrm47i5zqan7f4s8vlvfzz436185 104 69066 138257 2025-06-02T22:19:32Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138257 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Arosasant cnnyd i syllu ar yr afon. Dechreuodd y ddwy ferch ofni croesi ar bomprer mor gul. Gorchymynrodd y gweinidog iddynt ei ddilyn ef yn, araf, a chydio yn y ganllaw yn ofalus, ac edrych o'u blaen ac nid ar yr afon. Deuai John yn olaf. Yr oeddent oll wedi croesi'n ddiogel pan welodd Marged Elen het Gwen ar y llwyn ar fin y dwr. "Hat pwi iw honna, te?" ebe hi. "O'r arswyd! Hat Gwen Alun, mi na'n llw," ebe John yn frawychus. Clywodd Leisa, ond aeth yn ei blaen gan gau ei dannedd, a gobeithiai na chlywsai'r gweinidog. 'Gwen Alun, Gwen Alun, beunydd a byth! Galwodd John yn wyllt ar y ddau, "Hei, Leisa! Mr. Elis! Dima hat Gwen Alun. Beth ma'i'n neid fan hin? Beth os iw Gwen wedi cwmpo i'r afon?" Troisant yn ol. Edrychodd pawb yn frawychus. Camodd Owen Elis yn frysiog i ganol y bompren gan dremio'n wyllt i lawr ar hyd yr afon. Edrychodd John o ben y clawdd. "Well i ni gid find gartre a galw'n Isaber ar ein ffordd. Falle bod Gwen no'n saff. Colli ne anghofio'i hat nath i, falle," ebe Leisa. "Odich chi'n gweld rhwbeth lawr fan obri. Mr. Elis?" ebe John, mewn sibrwd dychrynedig. Neidiodd Owen Elis i ben y clawdd, ac edrychodd. Ar ben draw'r ddol yn ymyl y clawdd, lle troai'r afon yn sydyn i'r dde, gwelent rywbeth du yn nofio'n esmwyth ar wyneb y dyfnder llwyd. Ai darn o bren oedd? Atebwyd eu cwest- iwn ar unwaith; daeth rhuthr arall o'r afon, symudwyd y gwrthrych nes er wneud yn fwy eglur. Dacw'r gwallt hir- llaes, y breichiau, y ffedog wen! Gwen Alun oedd yno, wedi boddi! Edrychodd y ddau ddyn ieuanc ar eu gilydd, yn welw a mud. Disgynasant yn ebrwydd o ben y clawdd "Rhaid ei chael allan cyn i lif yr afon ei chipio'n ol," ebe Owen Elis. "Gwell i ni fynd i mewn o'r ochr uchaf, mae'r dwr yn rhy ddwfn fan yma. Brysiodd y ddau i fyny. "Ewch chi'm i'r dwr fel na, a'ch dillad," dechreuai Leisa. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 9470t7k1as46zo6yjv6twndtln03ui3 104 69067 138258 2025-06-02T22:20:09Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138258 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Rhedwch e'ch dwi rwle i mofin help," gwaeddai John wrth redeg. "Gwedwch wrth bawb. Dewch a rhwbeth. Mr. Elis, af fi nol i'r Nant i gal rhaca hir a rhaff ne rwbeth. Cerddwch chi lawr ar hid y claw. Se bachin hir ne rwbeth da chi, ond mi fidda i nol nawr." Ymhen tuag awr o amser, gwelid gorymdaith fechan brudd yn mynd i fyny'r rhiw fach tuag Isaber. Owen Elis a John Maesyryn, a'u dillad goreu yn fudr gan ddwr a llaid, flaenorai'r dyrfa fechan. Ar eu hysgwyddau hwy a dau ereill yr oedd ysgol, ar yr hon y dodasid corff marw Gwen Alun. Dydd priodas Ann, Maesyryn, oedd, ond yr oedd y cwmni i gyd yno, Ann ei hun, a'i braich am Manw y ceisio'i chysuro ac yn cyd-wylo â hi Wedi cyrraedd y tŷ, dodwyd yr ysgol a'i baich prudd fel ag yr oedd ar ddwy gadair yn ymyl y ffenestr. Ar y funud honno rhedodd Fred i mewn yn welw ei wedd. Cawsai'r newydd cyn cyrraedd. Heb edrych ar neb penliniodd yn ymyl y corff, gan ddywedyd yn wyllt,— "Gwen! Darling Gwennie! Speak to me. It's Fred. It's Fred, Gwennie! Whom you've promised to marry. Gwennie!" Trodd y gwallt gwlyb yn ol yn dyner. Cusanodd y talcen oer. Plygodd ei ben ac wylodd yn chwerw. Daeth Manw i gydio yn ei fraich ac i wylo yn ei ymyl. Hi oedd y cyntaf i ganfod y darn papyr ym mynwes Gwen. Tynnodd ef allan, a rhoddodd ef i Fred. Agorodd hwnnw ef yn grynedig, a phawb yn ei wylio. A roddai'r papyr ryw oleuni ar y digwyddiad alaethus? "O lifa, afon loew." Na, nid llythyr oedd, dim ond rhyw gân fechan. Pasiwyd y papyr gwlyb o un i'r llall o'r cwmni. Un yn unig yn eu plith a adwaenai'r llawysgrif, ac a wyddai hanes y gân. Cadwodd hwnnw ei gyfrinach. Syllai Ann, Maesyryn, drwy ei dagrau ar y tri bachgen yno yn ymyl corff marw Gwen, a chofiodd yn sydyn eiriau'r hen gipsy, Not one o' the three will ye marry!" Wrthi ei hun y noson honno, meddyliai Leisa fel hyn,—"Ma'n well gen i na pheido fod Gwen wedi mind o'r ffordd! Wedd hi riwffordd yn dod ar draws din ym mhob- man. Allen ni ddim bod yn shwr o neb na dim os bise<noinclude><references/></noinclude> s91pdnpv0kx29gxbp50vdlm6u5pxsw6 104 69068 138259 2025-06-02T22:25:03Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138259 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Gwen gerllaw. Dyna 'i wedi spwilo heddi i ni i gid. Diolch nad all hi'm boddran neb mwi! Odw, Gwen, mei-ledi, wi'n falch gal lloni da ti.' <br> <section begin="aaa"/><section end="aaa"/> <section begin="bbb"/>{{c|{{mawr|XXVIII.}}}} Mae holl leisiau'r greadigaeth, {{bwlch|1em}}Holl ddeniadau cnawd a byd, Wrth Dy lais hyfrydaf, tawel, {{bwlch|1em}}Yn distewi a mynd yn fud. ::—WILLIAMS, PANTYCELYN. ERBYN hyn, wedi blynyddau lawer, medr Bugail y Bryn hefyd lwyr lawenhau ddarfod symud Gwen. Iddo ef, {{c|""Tis better to have loved and lost,}} nag unrhyw amodau ereill i gariad daear. Nid am beidio o hono a charu Gwen a'r atgof am dani. Mwyn a hudolus fu teimlad y dyddiau gynt,—ond mor llawn o ing ac o ansefydlogrwydd dihedd! Bu ei gariad tuag ati bron a bod yn fagl iddo, yn gaethiwed i'w enaid. A beth pe gwelsai hi yn wraig i arall? Mwy fyth fuasai ei ing, ei gyffro, ei gaethiwed. A Gwen yn y nef, un a'i gariad at y tragwyddol, pur fel hwnnw, yw ei gariad tuag ati. Cafodd yr hyfrydwch o wybod fod Gwen yn ei garu'n ol. Rhoddodd Duw iddo brofiad melysaf daear, ond cymerodd ef oddiarno cyn i'r melyster hwnnw edwino a gwywo ei iechyd ysbrydol. Ie, "Wele, fab dyn, Fi yn cymeryd oddiwrthyt ddymuniad dy boddlongar mewn unrhyw gylch. Na, os am esgyn, rhaid lygaid a dyrnod, eto na alara, ac na wyla, ac na ddeued dy ddagrau. Fe glyw fynych son am "sancteiddio holl gysylltiadau bywyd". Onid gwŷr cyffredin ym myd yr ysbryd a sieryd felly? Iddo ef, mwy annioddefol na dim yw cyffredinedd <section end="bbb"/><noinclude><references/></noinclude> d2xij4j59476azvdrfsx84xpmtz4xax 138314 138259 2025-06-03T00:58:15Z AlwynapHuw 1710 138314 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Gwen gerllaw. Dyna 'i wedi spwilo heddi i ni i gid. Diolch nad all hi'm boddran neb mwi! Odw, Gwen, mei-ledi, wi'n falch gal lloni da ti.' <br> <section begin="aaa"/><section end="aaa"/> <section begin="bbb"/>{{c|{{mawr|XXVIII.}}}} {{center block| <poem> {{Italic|Mae holl leisiau'r greadigaeth, {{bwlch|1em}}Holl ddeniadau cnawd a byd, Wrth Dy lais hyfrydaf, tawel, {{bwlch|1em}}Yn distewi a mynd yn fud.}} ::—WILLIAMS, PANTYCELYN. </poem> }} ERBYN hyn, wedi blynyddau lawer, medr Bugail y Bryn hefyd lwyr lawenhau ddarfod symud Gwen. Iddo ef, {{c|""Tis better to have loved and lost,}} nag unrhyw amodau ereill i gariad daear. Nid am beidio o hono a charu Gwen a'r atgof am dani. Mwyn a hudolus fu teimlad y dyddiau gynt,—ond mor llawn o ing ac o ansefydlogrwydd dihedd! Bu ei gariad tuag ati bron a bod yn fagl iddo, yn gaethiwed i'w enaid. A beth pe gwelsai hi yn wraig i arall? Mwy fyth fuasai ei ing, ei gyffro, ei gaethiwed. A Gwen yn y nef, un a'i gariad at y tragwyddol, pur fel hwnnw, yw ei gariad tuag ati. Cafodd yr hyfrydwch o wybod fod Gwen yn ei garu'n ol. Rhoddodd Duw iddo brofiad melysaf daear, ond cymerodd ef oddiarno cyn i'r melyster hwnnw edwino a gwywo ei iechyd ysbrydol. Ie, "Wele, fab dyn, Fi yn cymeryd oddiwrthyt ddymuniad dy boddlongar mewn unrhyw gylch. Na, os am esgyn, rhaid lygaid a dyrnod, eto na alara, ac na wyla, ac na ddeued dy ddagrau. Fe glyw fynych son am "sancteiddio holl gysylltiadau bywyd". Onid gwŷr cyffredin ym myd yr ysbryd a sieryd felly? Iddo ef, mwy annioddefol na dim yw cyffredinedd <section end="bbb"/><noinclude><references/></noinclude> m6ncfl80rpytq5us0b3xphdga893s3y 0 69069 138261 2025-06-02T22:32:35Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous = | next = [[/Pennod Nesaf/]] | notes =I'w lawr lwytho ar gyfer darllenydd e-lyfrau gweler [[Bugail y Bryn (testun cyfansawdd)]] }} {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;" |- | {{Wicipedia|Elizabeth Mary Jones (Moelona)}} |} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail..." 138261 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous = | next = [[/Pennod Nesaf/]] | notes =I'w lawr lwytho ar gyfer darllenydd e-lyfrau gweler [[Bugail y Bryn (testun cyfansawdd)]] }} {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;" |- | {{Wicipedia|Elizabeth Mary Jones (Moelona)}} |} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=5 to=6 /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{PD-old-70}} [[Categori:Bugail y Bryn]] [[Categori:Elizabeth Mary Jones (Moelona)]] [[Categori:Llyfrau 1917]] [[Categori:Llyfrau'r 1910au]] [[Categori:Nofelau]] bxt1takdwz6jxskkk0ugoqfl0kyjh4b 138265 138261 2025-06-02T22:39:41Z AlwynapHuw 1710 138265 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous = | next = [[/Gair am y Dafodiaith/]] | notes =I'w lawr lwytho ar gyfer darllenydd e-lyfrau gweler [[Bugail y Bryn (testun cyfansawdd)]] }} {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;" |- | {{Wicipedia|Elizabeth Mary Jones (Moelona)}} |} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=6 to=6 /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{PD-old-70}} [[Categori:Bugail y Bryn]] [[Categori:Elizabeth Mary Jones (Moelona)]] [[Categori:Llyfrau 1917]] [[Categori:Llyfrau'r 1910au]] [[Categori:Nofelau]] 1ggng1l60huuwjxm08hc4ydrqlyjyum 0 69070 138262 2025-06-02T22:33:15Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn (testun cyfansawdd) | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous = | next = [[/Pennod Nesaf/]] | notes =I'w lawr lwytho ar gyfer darllenydd e-lyfrau gweler [[Bugail y Bryn]] }} {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;" |- | {{Wicipedia|Elizabeth Mary Jones (Moelona)}} |} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail..." 138262 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn (testun cyfansawdd) | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous = | next = [[/Pennod Nesaf/]] | notes =I'w lawr lwytho ar gyfer darllenydd e-lyfrau gweler [[Bugail y Bryn]] }} {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;" |- | {{Wicipedia|Elizabeth Mary Jones (Moelona)}} |} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=1 to=134 /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{PD-old-70}} [[Categori:Bugail y Bryn]] [[Categori:Elizabeth Mary Jones (Moelona)]] [[Categori:Llyfrau 1917]] [[Categori:Llyfrau'r 1910au]] [[Categori:Nofelau]] [[Categori:Testunau cyfansawdd]] omms6j3c8h0ikzfp9691n672iys9q3v 0 69071 138266 2025-06-02T22:42:00Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../]] | next = [[../I|I]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=7 to=7 /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:Gair am y Dafodiaith}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138266 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../]] | next = [[../I|I]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=7 to=7 /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:Gair am y Dafodiaith}} [[Categori:Bugail y Bryn]] pl3nen7l8urktq902c04xs636yykd9g 0 69072 138272 2025-06-02T22:57:49Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../I|I]] | next = [[../II|II]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=9 to=14 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:01}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138272 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../I|I]] | next = [[../II|II]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=9 to=14 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:01}} [[Categori:Bugail y Bryn]] 8r3mc23pn8f5zh04tiyuwbs7f6i11t6 0 69073 138281 2025-06-02T23:14:08Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../II|II]] | next = [[../III|III]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=14 to=17 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:02}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138281 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../II|II]] | next = [[../III|III]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=14 to=17 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:02}} [[Categori:Bugail y Bryn]] kzvhu423b3aup7sm3h7bkho813695hp 0 69074 138284 2025-06-02T23:36:29Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../III|III]] | next = [[../IV|IV]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=18 to=22 /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:03}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138284 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../III|III]] | next = [[../IV|IV]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=18 to=22 /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:03}} [[Categori:Bugail y Bryn]] fdu4ffhk45u1z15nj3xbdb8gss06pdh 138285 138284 2025-06-02T23:37:35Z AlwynapHuw 1710 138285 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../II|II]] | next = [[../IV|IV]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=18 to=22 /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:03}} [[Categori:Bugail y Bryn]] s0yjiua05x3rolyn2uiqyj93cccvvo7 0 69075 138286 2025-06-02T23:40:11Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../III|III]] | next = [[../V|V]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=23 to=29 /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:04}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138286 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../III|III]] | next = [[../V|V]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=23 to=29 /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:04}} [[Categori:Bugail y Bryn]] qcfw19koq1fcu825hpdksfgnpu78mah 0 69076 138287 2025-06-02T23:41:52Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../IV|IV]] | next = [[../VI|VI]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=30 to=36 /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:05}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138287 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../IV|IV]] | next = [[../VI|VI]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=30 to=36 /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:05}} [[Categori:Bugail y Bryn]] 0flzj3fzzrtosps3qv6msipehibnvft 0 69077 138291 2025-06-02T23:49:34Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../V|V]] | next = [[../VII|VII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=37 to=41 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:06}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138291 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../V|V]] | next = [[../VII|VII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=37 to=41 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:06}} [[Categori:Bugail y Bryn]] 48bv3o6z1mjxpf8derqxwmmn87m2xz9 0 69078 138292 2025-06-02T23:52:03Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../VI|VI]] | next = [[../VIII|VIII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=41 to=45 fromsection="bbb" tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:07}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138292 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../VI|VI]] | next = [[../VIII|VIII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=41 to=45 fromsection="bbb" tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:07}} [[Categori:Bugail y Bryn]] 8978p5rbff3jf2cquw7vhvk54q0lv8u 0 69079 138293 2025-06-02T23:53:59Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../VI||VII]] | next = [[../IX|IX]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=45 to=48 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:08}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138293 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../VI||VII]] | next = [[../IX|IX]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=45 to=48 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:08}} [[Categori:Bugail y Bryn]] jzkvdpl2fqwkwkr0uu5cyp15ic9cw75 138294 138293 2025-06-02T23:54:35Z AlwynapHuw 1710 138294 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../VII|VII]] | next = [[../IX|IX]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=45 to=48 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:08}} [[Categori:Bugail y Bryn]] 7vdvbp8sqn0o6hov1kminrt4iocsrkk 0 69080 138295 2025-06-03T00:08:34Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../VIII|VIII]] | next = [[../X|X]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=53 to=58 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:09}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138295 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../VIII|VIII]] | next = [[../X|X]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=53 to=58 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:09}} [[Categori:Bugail y Bryn]] iim7ve8s6fesf7hi6rcoa0ybf53vmoc 138297 138295 2025-06-03T00:11:09Z AlwynapHuw 1710 138297 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../VIII|VIII]] | next = [[../X|X]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=49 to=53 /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:09}} [[Categori:Bugail y Bryn]] s7uiwyue39re1573je3ov2hipda4xyx 0 69081 138296 2025-06-03T00:09:37Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../IX|IX]] | next = [[../XI|XI]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=53 to=58 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:10}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138296 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../IX|IX]] | next = [[../XI|XI]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=53 to=58 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:10}} [[Categori:Bugail y Bryn]] psfzp0afl5p9gvtuq8bd4dto4lzwyws 0 69082 138298 2025-06-03T00:18:20Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../X|X]] | next = [[../XII|XII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=58 to=61 fromsection="bbb" tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:11}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138298 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../X|X]] | next = [[../XII|XII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=58 to=61 fromsection="bbb" tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:11}} [[Categori:Bugail y Bryn]] 3rdlzpoxfu05y0ruh0dy2t57nguf8mm 0 69083 138299 2025-06-03T00:20:05Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XI|XI]] | next = [[../XIII|XIII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=61 to=65 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:12}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138299 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XI|XI]] | next = [[../XIII|XIII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=61 to=65 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:12}} [[Categori:Bugail y Bryn]] rvpjcxvxhw6nxyz0jol4wlejt66itcy 0 69084 138300 2025-06-03T00:21:50Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XII|XII]] | next = [[../XIV|XIV]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=66 to=68 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:13}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138300 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XII|XII]] | next = [[../XIV|XIV]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=66 to=68 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:13}} [[Categori:Bugail y Bryn]] 6fdjyfgkq9yl1tv2nlnjzno8kef76rj 0 69085 138301 2025-06-03T00:23:45Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XIII|XIII]] | next = [[../XV|XV]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=68 to=72 fromsection="bbb" tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:14}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138301 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XIII|XIII]] | next = [[../XV|XV]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=68 to=72 fromsection="bbb" tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:14}} [[Categori:Bugail y Bryn]] i5do79hfl3jt8314gaiwctvz129icz4 0 69086 138302 2025-06-03T00:25:38Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XIV|XIV]] | next = [[../XVI|XVI]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=72 to=75 fromsection="bbb" tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:15}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138302 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XIV|XIV]] | next = [[../XVI|XVI]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=72 to=75 fromsection="bbb" tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:15}} [[Categori:Bugail y Bryn]] 8jru0pe5ksly8jtq3i21h3pf0xe501o 0 69087 138304 2025-06-03T00:29:25Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XV|XV]] | next = [[../XVII|XVII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=75 to=80 fromsection="bbb" tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:16}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138304 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XV|XV]] | next = [[../XVII|XVII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=75 to=80 fromsection="bbb" tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:16}} [[Categori:Bugail y Bryn]] ph5oe7eokkpklnz2pdc5u5bltfv9k1z 0 69088 138306 2025-06-03T00:31:40Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XVI|XVI]] | next = [[../XVIII|XVIII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=80 to=85 fromsection="bbb" tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:17}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138306 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XVI|XVI]] | next = [[../XVIII|XVIII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=80 to=85 fromsection="bbb" tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:17}} [[Categori:Bugail y Bryn]] 6r1vhn57shn5ceytdnd1250m6crv95c 0 69089 138307 2025-06-03T00:34:53Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XVII|XVII]] | next = [[../XIX|XVIX]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=85 to=88 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:18}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138307 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XVII|XVII]] | next = [[../XIX|XVIX]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=85 to=88 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:18}} [[Categori:Bugail y Bryn]] gzj1ju25rdy53gdw2lp0geasudzz0m0 138308 138307 2025-06-03T00:37:24Z AlwynapHuw 1710 138308 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XVII|XVII]] | next = [[../XIX|XIX]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=85 to=88 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:18}} [[Categori:Bugail y Bryn]] 7rwqfc6bq3isofa9rgmoh7or460bflm 0 69090 138309 2025-06-03T00:39:03Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XVIII|XVIII]] | next = [[../XX|XX]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=89 to=92 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:19}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138309 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XVIII|XVIII]] | next = [[../XX|XX]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=89 to=92 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:19}} [[Categori:Bugail y Bryn]] n2oqfn06ss8yu5ox5ngld5sugcmx2m6 0 69091 138310 2025-06-03T00:42:26Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XIX|XIX]] | next = [[../XXI|XXI]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=92 to=96 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:20}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138310 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XIX|XIX]] | next = [[../XXI|XXI]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=92 to=96 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:20}} [[Categori:Bugail y Bryn]] gfhb8ukndjsltae9prd2unyu5t71xkz 0 69092 138311 2025-06-03T00:47:27Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XX|XX]] | next = [[../XXII|XXII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=97 to=100 /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:21}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138311 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XX|XX]] | next = [[../XXII|XXII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=97 to=100 /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:21}} [[Categori:Bugail y Bryn]] 1hbnwwbd91fcf3p09a8d4bsvh95nhqj 0 69093 138312 2025-06-03T00:49:37Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XXI|XXI]] | next = [[../XXIII|XXIII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=101 to=104 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:22}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138312 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XXI|XXI]] | next = [[../XXIII|XXIII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=101 to=104 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:22}} [[Categori:Bugail y Bryn]] obqvzkpyi8f3rxgudn79avig8376wjn 0 69094 138313 2025-06-03T00:52:38Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XXII|XXII]] | next = [[../XXIV|XXIV]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=104 to=108 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:23}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138313 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XXII|XXII]] | next = [[../XXIV|XXIV]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=104 to=108 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:23}} [[Categori:Bugail y Bryn]] 3f36deo5rbq8cy76a1yept8fj4szffn 0 69095 138315 2025-06-03T01:00:58Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XXIII|XXIII]] | next = [[../XXV|XXV]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=109 to=113 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:24}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138315 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XXIII|XXIII]] | next = [[../XXV|XXV]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=109 to=113 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:24}} [[Categori:Bugail y Bryn]] tp9z9lx61hm31xui5bq8i4drztcy6n8 0 69096 138316 2025-06-03T01:02:42Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XXIV|XXIV]] | next = [[../XXVI|XXVI]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=113 to=118 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:25}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138316 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XXIV|XXIV]] | next = [[../XXVI|XXVI]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=113 to=118 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:25}} [[Categori:Bugail y Bryn]] pzqxdwgw6wj1ytpbmgc48cmhnff2taf 0 69097 138317 2025-06-03T01:06:18Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XXV|XXV]] | next = [[../XXVII|XXVII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=119 to=124 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:26}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138317 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XXV|XXV]] | next = [[../XXVII|XXVII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=119 to=124 tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:26}} [[Categori:Bugail y Bryn]] hq7dm6ed5r30zmk07q0qr8bovkrhk05 0 69098 138318 2025-06-03T01:09:11Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XXVI|XXVI]] | next = [[../XXVIII|XXVIII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=124 to=130 fromsection="bbb" tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:27}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138318 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XXVI|XXVI]] | next = [[../XXVIII|XXVIII]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=124 to=130 fromsection="bbb" tosection="aaa" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:27}} [[Categori:Bugail y Bryn]] q7dzvos1neft6ilcuy14ti3mcatg2i9 0 69099 138319 2025-06-03T01:10:23Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XXVII|XXVII]] | next = | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=130 to=132 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:28}} [[Categori:Bugail y Bryn]]" 138319 wikitext text/x-wiki {{header | title =Bugail y Bryn | author =Elizabeth Mary Jones (Moelona) | andauthor = | translator = | editor = | section = | previous =[[../XXVII|XXVII]] | next = | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Bugail y Bryn.djvu" from=130 to=132 fromsection="bbb" /> </div> ==Nodiadau== {{Cyfeiriadau}} {{DEFAULTSORT:28}} [[Categori:Bugail y Bryn]] 91ej81wzm69x6i68aw0my8e2uhdyacp 104 69100 138326 2025-06-03T01:36:59Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138326 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Ond yr oedd pethau yn ei erbyn; y plant yn cael eu cadw gartref, neu ynteu'n dyfod yn hwyr; y ''pupil teacher'' oedd ganddo yn un diog a diwerth; ac efallai, islaw'r cyfan, y gwaith yn anghydnaws â'i ysbryd a'i uchelgais ef. Eto, hyfryd gweld ei fawrfrydigrwydd yn blodeuo yn y ''logbook'', fel rhosyn mewn diffeithwch; y gair cyntaf ymron a ysgrifennodd ynddo yw gair o ganmoliaeth i'w ragflaenydd. Yn wahanol i'w ddilynydd, ni fynnai fedi clod o anghlod arall. Eto, yn adroddiad diweddaf yr Arolygwr ar yr ysgol, caiff ei gondemnio am beidio â rhoddi'r sylw dyladwy i'r ''pupil teacher'', ond ni cheir gair yn ei nodiadau ef ei hun am ddiogi a phylni hwnnw, tra yn nodiadau ei ddilynydd ceir cyfeiriadau cyson atynt sy'n profi na fynnai'r meistr hwnnw ddwyn mwy na'i faich ei hun. Peth arall yn ddiau oedd fel tân ar groen Adams oedd yr angen am i'r meistr fod yn ofalus i gael ceiniogau'r plant i mewn. Ar waethaf blinder ysgol a llescedd iechyd, daliodd ymlaen i farddoni gyd â chryn lwyddiant eisteddfodol. Efô a enillodd ar y Bryddest i "Enwogrwydd " yn Eisteddfod Iforaidd Llanelli yn 1867, ac ar Gwymp Jericho" yn Eisteddfod y Bryn, 1868. Deuthai i gyswllt â Llundain, gallem feddwl, drwy ei frawd a'i chwiorydd, oblegid cawn ef yn ennill gwobrwyon barddol yno am Bryddestau ar "Gwymp Abyssinia," "Yr Athro," " Dr. Livingstone," a "Caradog o flaen Caesar," yn 1868 a'r blynyddoedd dilynol. Yr ydym yn ddyledus i'r Parch. John Evans, Bryn, Llanelli, am a ganlyn: Cynhelid Eisteddfod yn Soar, Llwynhendy. Dafydd Morgannwg yn beirniadu. Wedi mynd dros restr go fawr, daeth at y diweddaf, a dywedodd mai gyd â gwyleidddra yr oedd yn dyfod at y cawr hwnnw,<noinclude><references/></noinclude> 7dtbrss9w0h2ja4qsf3h9qmb8rl4etd 104 69101 138327 2025-06-03T01:39:15Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138327 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"i daflu ei linyn mesur drosto. Wedi ymadroddion "canmoliaethus, gydag enghreifftiau o'r cyfansoddiad, "galwodd enw y buddugwr. Disgwyliodd pawb weled dieithrddyn enwog, ond yn union cododd ar ei draed yn y dorf y dyn teneu, llathraidd Adams, ysgolfeistr y Bryn. Mawr y gymeradwyaeth pan welwyd mai gŵr o'r lle ydoedd." "Arferai gadw rhyw fath o ysgol gân. Dysgai allan o Ceinion y Gân, casgliad oedd yn boblogaidd iawn yr adeg "honno. Yr oedd yn edmygwr mawr iawn o Fynyddog, a dysgodd ddarnau i'w hadrodd o'i waith, a chaneuon o bob math. Nid oedd yn ganwr ei hunan, ond gall"odd ddodi eraill i ganu'n llwyddiannus iawn. Hefyd yr oedd yn ffyddlon i holl sefydliadau yr eglwys, Sul ac wythnos. Arferai gymryd rhan yn y cwrdd gweddi "a'r gyfeillach grefyddol. Yr oedd ganddo arferiad, pan "weddïai'n gyhoeddus, o sefyll ar ei draed, a chodi un "llaw at ei dalcen gan guddio rhan ganol ei wyneb. "Yna gweddïai yn syml a chonseis. Arferai fod yn 'efrydydd mawr iawn—yn ddiwyd yn ei lyfrau." Yn niwedd Mai 1869, ymadawodd â'r Bryn ac aeth, mae'n debig, i'r Coleg Normalaidd yn Abertawe i baratoi ar gyfer ''Matriculation'' ym Mhrifysgol Llundain. Ni allwn ddywedyd iddo adael y Bryn "er mwyn" hyn, er bod hynny'n debygol ac yn gyson â'i dueddfryd. Bu'n llwyddiannus yn ei arholiad. Dewiswyd ef Dewiswyd ef yn brifathro'r Ysgol Frytanaidd yn Ystradgynlais yn Hydref 1870. Am ei wasanaeth yno am tua dwy flynedd a chwarter dywed y Parch. R. M. Rhys: Cyfnod diddorol yn hanes addysg yn Ystradgynlais oedd cyfnod gwasanaeth Mr. Adams. Y pryd hwnnw yr oedd dwy ysgol bob dydd yn Heol yr Odyddion gyferbyn â'i gilydd. Ysgol Eglwys oedd un ac Ysgol<noinclude><references/></noinclude> 95io58p3ee0m0u5y7z22fupfj879rkt 104 69102 138328 2025-06-03T01:41:29Z AlwynapHuw 1710 /* Heb ei brawfddarllen eto */ Dechrau tudalen newydd gyda "Frytanaidd oedd y llall. Yr oedd mesur o deimlad drwg cydrhwng pleidwyr yr ysgolion hyn, fel mewn llawer ardal arall. Dyddiau deffroi'r Ymneilltuwyr i gyfle addysg oedd y dyddiau hynny. Ymneilltuwr ydoedd Mr. Adams o reddf ac argyhoeddiad, a bu yntau'n gyfrannog o deimlad Ymneilltuwyr yr ardal dros dymor ei wasanaeth. Yn y logbook (Hydref 26), darllenwn: Mae'r ysgol yn cynhyddu a'r rhagolygon yn gwella. Ymddengys bod yr Ymneilltuw... 138328 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Frytanaidd oedd y llall. Yr oedd mesur o deimlad drwg cydrhwng pleidwyr yr ysgolion hyn, fel mewn llawer ardal arall. Dyddiau deffroi'r Ymneilltuwyr i gyfle addysg oedd y dyddiau hynny. Ymneilltuwr ydoedd Mr. Adams o reddf ac argyhoeddiad, a bu yntau'n gyfrannog o deimlad Ymneilltuwyr yr ardal dros dymor ei wasanaeth. Yn y logbook (Hydref 26), darllenwn: Mae'r ysgol yn cynhyddu a'r rhagolygon yn gwella. Ymddengys bod yr Ymneilltuwyr yn deffro i'w hawliau. Erbyn dechreu Tachwedd yr oedd y pwyllgor wedi penderfynu gosod yr ysgol dan lywodraeth Bwrdd yn ol y ddeddf newydd, yr hyn a wnaed ym Mawrth 1871. Cawn y geiniog yn peri gofid iddo yma eto: Pwnc dyrus ynglŷn â'r ysgol, y pryd hwnnw, ydoedd cael arian i ddwyn y draul, ac ymddengys bod y prifathro yn gorfod cymryd rhan amlwg i'w casglu. Er nad oedd tâl yr athrawon yn uchel, cafodd y pwyllgor drafferth lawer tro i gwrdd â'r gofyn, a bu cryn ymdrech er clirio pob dyled cyn trosglwyddo'r ysgol i ofal y Bwrdd. Nid oedd y mesurau a gymerid yn dwyn i mewn ond ychydig ar y tro. Wedi gwneuthur yr ysgol yn Ysgol Fwrdd, bu pwnc yr arian eto'n bryder i'r awdurdodau, a disgwylient i'r athro arfer gofal mawr dros geiniogau'r plant. Aeth y dyddiau hynny heibio er cysur a dedwyddwch plant ac athrawon. Nid oedd Mr. Adams y pryd hwn yn teimlo llawer o ddiddordeb mewn symudiadau y tuallan i waith uniongyrchol yr ysgol. Er nad oedd yn gryf o iechyd, cawn iddo hefyd ddechreu ysgol nos ar gyfer<noinclude><references/></noinclude> 28r619dg88ha2z26zv2xo2o5r6x2tmb 138329 138328 2025-06-03T01:41:39Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138329 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Frytanaidd oedd y llall. Yr oedd mesur o deimlad drwg cydrhwng pleidwyr yr ysgolion hyn, fel mewn llawer ardal arall. Dyddiau deffroi'r Ymneilltuwyr i gyfle addysg oedd y dyddiau hynny. Ymneilltuwr ydoedd Mr. Adams o reddf ac argyhoeddiad, a bu yntau'n gyfrannog o deimlad Ymneilltuwyr yr ardal dros dymor ei wasanaeth. Yn y logbook (Hydref 26), darllenwn: Mae'r ysgol yn cynhyddu a'r rhagolygon yn gwella. Ymddengys bod yr Ymneilltuwyr yn deffro i'w hawliau. Erbyn dechreu Tachwedd yr oedd y pwyllgor wedi penderfynu gosod yr ysgol dan lywodraeth Bwrdd yn ol y ddeddf newydd, yr hyn a wnaed ym Mawrth 1871. Cawn y geiniog yn peri gofid iddo yma eto: Pwnc dyrus ynglŷn â'r ysgol, y pryd hwnnw, ydoedd cael arian i ddwyn y draul, ac ymddengys bod y prifathro yn gorfod cymryd rhan amlwg i'w casglu. Er nad oedd tâl yr athrawon yn uchel, cafodd y pwyllgor drafferth lawer tro i gwrdd â'r gofyn, a bu cryn ymdrech er clirio pob dyled cyn trosglwyddo'r ysgol i ofal y Bwrdd. Nid oedd y mesurau a gymerid yn dwyn i mewn ond ychydig ar y tro. Wedi gwneuthur yr ysgol yn Ysgol Fwrdd, bu pwnc yr arian eto'n bryder i'r awdurdodau, a disgwylient i'r athro arfer gofal mawr dros geiniogau'r plant. Aeth y dyddiau hynny heibio er cysur a dedwyddwch plant ac athrawon. Nid oedd Mr. Adams y pryd hwn yn teimlo llawer o ddiddordeb mewn symudiadau y tuallan i waith uniongyrchol yr ysgol. Er nad oedd yn gryf o iechyd, cawn iddo hefyd ddechreu ysgol nos ar gyfer<noinclude><references/></noinclude> 6q41g70htknwhb9i0ux3qfd1qyuc01b 104 69103 138330 2025-06-03T01:43:32Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138330 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>rhai wedi tyfu i oedran. Yr oedd yn aelod gweithgar o Eglwys Sardis. Cynhaliai Ddosbarth Beiblaidd ar fore Sul ar ol y gwasanaeth arferol, a myn rhai eto sôn am y Dosbarth hwnnw a'r gwaith da a gyflawnwyd ynddo. Nid dyna'r waith olaf iddo gael disgyblion ymysg aelodau Eglwys Sardis. Yn ddiweddar y mae Dosbarth Darllen Pobl Ieuainc yr Eglwys a'u hathro (y gweinidog) wedi bod yn myfyrio y rhai a ganlyn o'r llyfrau a ysgrifennodd: Yr Hen a'r Newydd mewn Diwinyddiaeth, Moeseg Gristionogol, Yr Eglwys a Gwareiddiad Diweddar. Bu'n gwasanaethu yng nghyfarfodydd blynyddol yr Eglwys, ymron ar derfyn ei oes, a llawenydd mawr a fu ganddo gael iddo eto ddisgyblion yn aros yn yr ardal a phobl ieuanc yn darllen a mwynhau ei lyfrau. A fynno fyw yn hir bid fyw yn dda.' Er nad oedd yn wael, yr oedd yn wan ei iechyd yn ystod y cyfnod hwn; a chawn ef am ddyddiau yn Rhagfyr 1870, Hydref 1871, a Thachwedd-Rhagfyr 1872, yn analluog i fynd i'r ysgol. O'r diwedd (Rhagfyr 1872) torrodd ei iechyd i lawr yn hollol, a bu'n rhaid i'w frawd, Mr. Richard Adams, ddyfod i lenwi ei le hyd ddiwedd y tymor. Atgof ei hen ddisgyblion amdano y pryd hwn yw, mai dyn ieuanc bregus o gorff ydoedd, tal, myfyrgar ei duedd, yn cerdded drwy'r ysgol fel petâi ei feddwl ymhell o'r ysgol a'i gwaith. Wedi gadael yr ysgol y waith hon, nid aeth yn ol iddi mwy. Nid oedd ei ddisgyblion ymhell o'u lle pan awgryment bod ei feddwl ymhell o'r ysgol a'i gwaith, a dîau i'w iechyd dorri i lawr, nid oblegid gwaith yr ysgol yn unig nac yn bennaf, ond am ei fod yn llosgi deupen y gannwyll. Yr oedd ei gydwybod yn rhy lednais i beidio â gwneuthur ei oreu yn yr ysgol; ond ni allai roddi ei<noinclude><references/></noinclude> r36x8qlgp42gv4hw6rxgqcth55z4xld 104 69104 138331 2025-06-03T01:45:29Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138331 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>oreu iddi gan nad oedd ei oreu ef a'i goreu hi'n cydgordio. Y gwir yw na anwyd mohono i fod yn feistr ar ysgol bob dydd; er y meddai, fel artists a specialists yn gyffredin, amynedd di ben draw ym maes ei ddiddordeb, âi llafur ynglŷn â manylion eraill yn drybestod dan ei ddwylo. Ac felly y bu drwy ei fywyd; gwyddom iddo wrthod mwy nag un post o bwys, a golygyddiaeth mwy nag un cyfnodolyn am y tynasent ef allan o linell ei brif ddiddordeb. A hyd yn oed y tu mewn i gylch ei weinidogaeth, dywed Mr. Crowther ei fod yn fwy cartrefol yn y dosbarth a astudiai Butler's Analogy yn Hawen na chyd â'r plant, pan ymwelai â'u dosbarthau hwy. Yr ydym yn ddyledus i'r Parch. O. Lloyd Owen, Pontypridd, am a ganlyn:— Y cof cyntaf sy gennyf amdano ydyw iddo ddyfod i Abererch i bregethu, ar noswaith yn yr wythnos, ers hanner can mlynedd neu ragor yn ol, pan oedd yn ysgolfeistr—yn Ystradgynlais os wyf yn cofio'n iawn. Beth a'i dug y ffordd honno nis gwn, ond gwn iddo wneuthur argraff arbennig ar yr ychydig bobl a'i gwrandawai, ac ar fy nhad yn neilltuol, yr hwn '—goddefer imi ddywedyd—oedd yn eithriadol o graff i adnabod, ac i ganfod ''good points'' pregethwr. Cofiaf yn dda ei farn ef am y gŵr ifanc diarth a ddaeth heibio ar ei sgawt. Dyna bregethwr gwahanol i bob pregethwr arall; dydw i ddim yn deyd i fod o'n well na phob un arall, ond rydw i'n deyd nad ydi o ddim yr un fath â phob un arall, ac am hynny os cawn ni fyw neu ynte' hefyd mi gawn i glywed o eto.' Gwir a ddywedodd—nid ydoedd, na'r pryd hynny na byth wedi hynny, mewn meddwl na dywedyd na gwrando, yr un fath â neb arall; yr oedd hyn yn nodweddiadol iawn ohono. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> dv4f60ezch2fmblmbunm9jss522zlxe 138332 138331 2025-06-03T01:45:56Z AlwynapHuw 1710 138332 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>oreu iddi gan nad oedd ei oreu ef a'i goreu hi'n cydgordio. Y gwir yw na anwyd mohono i fod yn feistr ar ysgol bob dydd; er y meddai, fel artists a specialists yn gyffredin, amynedd di ben draw ym maes ei ddiddordeb, âi llafur ynglŷn â manylion eraill yn drybestod dan ei ddwylo. Ac felly y bu drwy ei fywyd; gwyddom iddo wrthod mwy nag un post o bwys, a golygyddiaeth mwy nag un cyfnodolyn am y tynasent ef allan o linell ei brif ddiddordeb. A hyd yn oed y tu mewn i gylch ei weinidogaeth, dywed Mr. Crowther ei fod yn fwy cartrefol yn y dosbarth a astudiai ''Butler's Analogy'' yn Hawen na chyd â'r plant, pan ymwelai â'u dosbarthau hwy. Yr ydym yn ddyledus i'r Parch. O. Lloyd Owen, Pontypridd, am a ganlyn:— Y cof cyntaf sy gennyf amdano ydyw iddo ddyfod i Abererch i bregethu, ar noswaith yn yr wythnos, ers hanner can mlynedd neu ragor yn ol, pan oedd yn ysgolfeistr—yn Ystradgynlais os wyf yn cofio'n iawn. Beth a'i dug y ffordd honno nis gwn, ond gwn iddo wneuthur argraff arbennig ar yr ychydig bobl a'i gwrandawai, ac ar fy nhad yn neilltuol, yr hwn '—goddefer imi ddywedyd—oedd yn eithriadol o graff i adnabod, ac i ganfod ''good points'' pregethwr. Cofiaf yn dda ei farn ef am y gŵr ifanc diarth a ddaeth heibio ar ei sgawt. Dyna bregethwr gwahanol i bob pregethwr arall; dydw i ddim yn deyd i fod o'n well na phob un arall, ond rydw i'n deyd nad ydi o ddim yr un fath â phob un arall, ac am hynny os cawn ni fyw neu ynte' hefyd mi gawn i glywed o eto.' Gwir a ddywedodd—nid ydoedd, na'r pryd hynny na byth wedi hynny, mewn meddwl na dywedyd na gwrando, yr un fath â neb arall; yr oedd hyn yn nodweddiadol iawn ohono. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> e2zn87m7du63gse2zu1xq78x3r6p7wn 104 69105 138333 2025-06-03T01:47:37Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138333 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Cawn iddo ennill gwobr o £4/4/0 yn Eisteddfod Brynaman yn 1873 am bryddest ar " Yr Anialwch," dan feirniadaeth Islwyn. Yn ol Gwydderig,1 ymneilltuodd Watcyn Wyn oddiar bwyllgor yr Eisteddfod hon er mwyn cystadlu. Yn ol y feirniadaeth, yr oedd gan un cystadleuydd "awen fawr," heb fod yn " goeth"; yr oedd y buddugwr yn fwy coeth a thlws. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> fu5a413y337erkbi0xewrmgtj6peetx 104 69106 138334 2025-06-03T01:48:04Z AlwynapHuw 1710 /* Heb destun */ 138334 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 69107 138336 2025-06-03T01:57:00Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138336 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|IV.—COLEG Y BRIFYSGOL. }}}} TREULIODD y flwyddyn 1873, mae'n debig, i adnewyddu ei nerth a barddoni, a pharatoi ar gyfer arholiad Coleg Aberystwyth. Yr oedd wedi gosod ei fryd ar ennill ei radd ym Mhrifysgol Llundain; oedd â'i lygaid ar y nod hon yn y Bryn, ac Abertawe, ac Ystradgynlais, ac yn awr gwelodd gyfle i sylweddoli ei obeithion. Llwyddodd i ennill Exhibition o 10 yn arholiad Ionawr 1874; a'r Hydref dilynol enillodd Ysgoloriaeth David Davies, £40 y flwyddyn am dair blynedd. Ac o ddarllen rhwng y llinellau yn ei farwnad i'w dad, gallwn gasglu bod ennill yr ysgoloriaeth hon yn fater bywyd yn addysgol iddo ef, oblegid cawn i'r hen ŵr aros yn y dref ddiwrnod cyhoeddi'r result yn rhy hwyr i ddal y trên, ond iddo gerdded adref " â chamau llon" yn llawn o "win" llwyddiant ei fab. Ond er bod yr ysgoloriaeth yn fater o bryder iddo ef yn fwy na llawer, nid oedd uwchlaw prisio'r anrhydedd cysylltiedig â hi; ac os oedd yr anrhydedd yn fawr ar y pryd, enillodd ogoniant ychwanegol oddiwrth y llinell ddisglair o ysgolorion ac ''exhibitioners'' a'i dilynodd. Ni raid dywedyd iddo dreulio'i amser yn y Coleg yn ddiwyd a llwyddiannus. Treuliodd ef hefyd yn ddifyr, mewn cwmnïaeth gydnaws. Fel hyn y cân yn 1880: {{Center block/s}} <poem> "Hoff Goleg y Brifysgol! Atgof fyn Ail dreulio'r oriau rhwng dy furiau derch. Gan adnewyddol fwyniant chwydda'r fron Wrth fynd o faes i faes llenyddol ddysg. Tra'n cael ei swyno gan brydferthion fyrdd Mae'r don yn chwarae fyth o gylch dy draed, {{***|5|4em}} </poem><noinclude>{{Div end}}</noinclude> n174m7fkj4qiaa7zxcfp1etuvj5o3ar 138338 138336 2025-06-03T02:13:34Z AlwynapHuw 1710 Wedi gwacáu'r dudalen yn llwyr 138338 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude></noinclude> kj49z7695208rtp8nv1tsa1ljgqhgqd 138339 138338 2025-06-03T02:18:08Z AlwynapHuw 1710 138339 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" />{{Center block/s}}</noinclude><poem> Tra ninnau yr efrydwyr oddimewn Yn rhyw eilfyddu nwyd yr oriog fôr Mor llawn o nwyf a hoen ag ef ei hun, Ac mor ddireidus hefyd ambell dro." </poem> {{Div end}} <br> Enillodd ei radd B.A. yn 1877, y cyntaf i'w ennill ym Mhrifysgol Llundain yn uniongyrchol o'r Coleg. Enillodd hefyd y "''Cobden Club Prize''" mewn Economeg yn 1876, a'r "''Shakespeare Society Prize''" am draethawd ar ''Hamlet'' yn 1878. Dengys hyn nad oedd yn ei gyfyngu ei hun i lwybr cul y B.A. A phan fyddai ar ei wyliau gartref, wedi treulio'r bore mewn astudiaeth yn ei ystafell, arferai dreulio'r prynhawn ar Alltycrib neu le unig arall gyd â Shakespeare, neu Goethe, neu Carlyle—a'i gyfaill Mr. Richard Jones. Yr oedd yr hyn a ddarllenid ac a drinid yn aml yn dal perthynas â'i arholiadau: yr oedd eisoes wedi darganfod bod siarad ag arall ar bwnc—peth yr oedd yn hoff ohono bob amser—yn help i'w ddatrys a'i gymhathu. Ond nid dyna amcan y gwmnïaeth brynhawnol hon: wrth fynd allan i'r mynydd ceisiai fynd allan o lwybr cul ei astudiaeth. Ni a'i cawn hefyd, yn 1877, yn ennill Cadair Powys (yn Eisteddfod Cemmaes Road) am bryddest ar "Addysg." Dengys y bryddest hon, a gyhoeddwyd gyd â chyfansoddiadau eraill Eisteddfod Powys, nad oedd yn ei ymchwil am addysg wedi esgeuluso y ddawn farddonol oedd ynddo. Rhoddir y dyfyniadau a ganlyn, fodd bynnag, nid oblegid eu gwerth barddonol, ond am y rhoddant inni ei olygiad ar swyddogaeth "Addysg" (ei addysg ei hun hefyd, bid siŵr) a syniadau nodweddiadol ohono ar bethau eraill. Yn y caniad cyntaf cawn ddyn ieuanc yn cwyno: {{center block| <poem> "Mae Llyfr Natur imi yn rhôl seliedig, A Theml Addysg rhagof yn glôedig.' </poem> }} <br><noinclude></noinclude> gdsrvphqgqul1m5b7k7avl35ln33wpe 104 69108 138337 2025-06-03T02:13:22Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138337 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|IV.—COLEG Y BRIFYSGOL. }}}} TREULIODD y flwyddyn 1873, mae'n debig, i adnewyddu ei nerth a barddoni, a pharatoi ar gyfer arholiad Coleg Aberystwyth. Yr oedd wedi gosod ei fryd ar ennill ei radd ym Mhrifysgol Llundain; oedd â'i lygaid ar y nod hon yn y Bryn, ac Abertawe, ac Ystradgynlais, ac yn awr gwelodd gyfle i sylweddoli ei obeithion. Llwyddodd i ennill Exhibition o 10 yn arholiad Ionawr 1874; a'r Hydref dilynol enillodd Ysgoloriaeth David Davies, £40 y flwyddyn am dair blynedd. Ac o ddarllen rhwng y llinellau yn ei farwnad i'w dad, gallwn gasglu bod ennill yr ysgoloriaeth hon yn fater bywyd yn addysgol iddo ef, oblegid cawn i'r hen ŵr aros yn y dref ddiwrnod cyhoeddi'r result yn rhy hwyr i ddal y trên, ond iddo gerdded adref " â chamau llon" yn llawn o "win" llwyddiant ei fab. Ond er bod yr ysgoloriaeth yn fater o bryder iddo ef yn fwy na llawer, nid oedd uwchlaw prisio'r anrhydedd cysylltiedig â hi; ac os oedd yr anrhydedd yn fawr ar y pryd, enillodd ogoniant ychwanegol oddiwrth y llinell ddisglair o ysgolorion ac ''exhibitioners'' a'i dilynodd. Ni raid dywedyd iddo dreulio'i amser yn y Coleg yn ddiwyd a llwyddiannus. Treuliodd ef hefyd yn ddifyr, mewn cwmnïaeth gydnaws. Fel hyn y cân yn 1880: {{Center block/s}} <poem> "Hoff Goleg y Brifysgol! Atgof fyn Ail dreulio'r oriau rhwng dy furiau derch. Gan adnewyddol fwyniant chwydda'r fron Wrth fynd o faes i faes llenyddol ddysg. Tra'n cael ei swyno gan brydferthion fyrdd Mae'r don yn chwarae fyth o gylch dy draed, {{***|5|4em}} </poem><noinclude>{{div end}}</noinclude> 41e41xbyc818qzx7h0lsgtxomwyev4f 104 69109 138340 2025-06-03T02:38:31Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138340 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Eithr dihuna {{center block| <poem> "Fel un a gadd ei eni i fywyd uwch Yn atgyfodi o aeafol gwsg Blynyddoedd o farweidd-dra pwl, diddysg, Yn ysbryd newydd mewn ysbrydol fyd." </poem> }} Yn yr ail ganiad disgrifir y canlyniadau: {{center block| <poem> "Ag ysgafn droed, a'i fynwes yn ymchwyddo, Cyfeiria i'r Athrofa i fyfyrio; Ymegyr newydd fyd o'i flaen yr awron, A newydd gudd alluoedd yn ei galon, Fel un yn graddol esgyn llechwedd mynydd Newidiol gylcharlunfa wela beunydd." </poem> }} Dyma swyddogaeth "Addysg": {{center block| <poem> "Y garw farmor roddir inni yn ddefnydd, Ond Addysg sydd i'w gynio'n ddelw ysblennydd, Rhydd Nef yr hedyn,—ni sydd i'w ddatblygu, Ni thyf planhigion enaid heb eu garddu." </poem> }} Yna cawn y canlyniadau gwrthrychol: {{center block| <poem> "Ei oriau dreulia yng nghwmpeini ei lyfrau Hyawdlaf fud—areithwyr penna'r oesau Sibrydant eu cyfrinion, Ni chydnabydda llyfr wreng a bonedd, Gwerinwr yw—ni foesymgryma i goegedd. Yn urdd-foes llyfrau, ni roir gradd ac urddau I waed a chyfoeth. Dim ond rhagoriaethau Fawrygir yno; ond i bob teilwng rhoddir Llon groesaw pendefigaidd drwy y frodir." </poem> }} Perthyn y myfyriwr felly i'r gymdeithas uchaf o ran bonedd a rhyddid dyrchafedig: {{center block/s}} <poem> Gwestya yn ei dlodi a'i unigedd, Brif urddasolion llên, yr uchaf fonedd, </poem><noinclude>{{Div end}}</noinclude> jekjghx2r2exz4h1d5uq8czcgwzhxws 104 69110 138341 2025-06-03T02:43:27Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138341 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" />{{Center block/s}}</noinclude><poem> (Os ''tlawd'' yw llawn etifedd y gorffennol,— Etifedd cyfoeth mawr y byd meddyliol; Os unig ydyw'r un a fedr siarad A holi dysgedigion penna'r cread.) Mae tywysogion byd y meddwl iddo Yn hoff—gymdeithion, ac yn gweini arno. Mae wedi cael teith—ysgrif gan ddysgeidiaeth I deithio yn hamddenol drwy bob talaith O'r byd meddyliol. . . Wrth gymdeithasu â'r fath freiniol deulu Mae'i galon yn ymburo, yn ymddyrchafu Uwch Rhagfarn, sy'n crebachu'r enaid dynol Fel na all gynnwys ond ei dras enwadol; Uwch dellni ffug—santeiddiol na all weled Rhagoriaeth na gwirionedd mewn arall—gred; Uwch balchter ffug—grefyddol dybia'i enwad Yn gylch am bob gwirionedd yn y cread; Uwch caethter tyn reolau taglyd ffurfiau A rwym—efynna'r meddwl â chredoau." </poem> {{Div end}} <br> Yn y trydydd caniad y mae'r llanc yn clywed llais {{c|"Yn codi o ddirgelion dyfna'i fron,"}} Ac yn sibrwd {{center block| <poem> "Ymbwylla, aros, paid â bod mor hyf, Paid disgwyl gormod wrth ddaearol ddysg; Ar galon, nid ar ben, y byd mae'r bai,— Wellhâ meddyglyn Addysg mohono'n llwyr." </poem> }} <br> Diwedda'r Bryddest fel hyn: {{Center block/s}} <poem> "Mae'n rhaid ymgydnabyddu â Thad gwirionedd Cyn nofia ysbryd dyn mewn llawn dangnefedd. Rhaid iddo addoli Rhywun—rhaid i'r galon Gael llifo'n ffrwd o gariad at ryw Berson. Ah! croesaw, Goleg Iesu—Coleg Cariad Lle rhoddir urdd—radd i'r ''isela'n'' wastad, </poem><noinclude>{{Div end}}</noinclude> 48t30yzs9pe6mhqkd80k2xzmdtj2zht 104 69111 138342 2025-06-03T02:44:34Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138342 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{Center block/s}} <poem> Lle traws-sylweddir llên yn faeth ysbrydol, Lle troir y dynol ynof fi yn Ddwyfol. Ah! dyma'r Addysg a gymhwysa f'ysbryd I fod yn llawn ddinesydd Tragwyddolfyd." </poem> {{Div end}} <br> Os gellir edrych ar y bryddest hon nid yn unig yn gynnyrch dychymig a deall, ond hefyd yn ffrwyth profiad, ac felly yn hunangofiannol, yna yr oedd ef yn ceisio Addysg (1) er mwyn datblygu ei gynheddfau naturiol, ac felly (2) gael allwedd i mewn i drysorfeydd natur a phrif fedd- yliau'r oesoedd, a (3) mwynhau rhyddid oddiwrth gyfyng- iadau rhagfarn a hunandyb. Yn rhifyn cyntaf cyfnodolyn y Coleg yn 1878 ceir yr ysgrif gyntaf o'i eiddo sydd yn ein meddiant, ar "Gredo a Chymeriad," gyd â syniadau tebig i'r rhai a geir yn ei bryddest (gyhoeddedig) gyntaf. Dyma ei phrif bwyntiau: (1) Medd yr hyn a gred dyn â'i holl galon ddylanwad mawr ar ei fywyd. Eto nid yw ond un o amodau tyfiant -fel gwraidd y planhigyn. (2) Y mae gormod o bwys wedi ei gysylltu â chydsyniad deallol â gwirioneddau (neu a dybir eu bod yn wirioneddau). Edrych dynion yn ormodol am arweiniad a sicrwydd at gyfundrefnau ffaeledig y deall dynol yn lle mynd at ffynhonnell gwir- ionedd a bywyd. "Ni ddeuwch ataf fi." Y mae wedi bod yn andwyol i Gristionogaeth godi awdurdod uwch- law rheswm santeiddiedig a chydwybod-traddodiadau'r tadau uwchlaw mewnwelediad dwyfol yr unigolyn. Ond y mae'r adweithiad yn dechreu, diolch i ddylanwad grasol, a chydymdeimlad dynol, goddefgar, oll-gynhwysol y Duw-ddyn. Y mae credoau sydd wedi crofennu a ffurf- iau sydd wedi ymgaregu yn cael eu datgyfanu ac yn rhoddi ffordd i fywyd uwch a dwyfolach. (3) Dylesid edrych ar wyddonwyr fel rhai'n caru'r gwirionedd, ac fel cydweith- wyr â'r Person Dwyfol a awyddai ddatguddio llawer o bethau i'w ddisgyblion. Ffrwyniad ac nid mynegiad<noinclude><references/></noinclude> brvug8hwgasbrmy5bjatmo4g8jkb5wp 138343 138342 2025-06-03T02:45:29Z AlwynapHuw 1710 138343 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{Center block/s}} <poem> Lle traws-sylweddir llên yn faeth ysbrydol, Lle troir y dynol ynof fi yn Ddwyfol. Ah! dyma'r Addysg a gymhwysa f'ysbryd I fod yn llawn ddinesydd Tragwyddolfyd." </poem> {{Div end}} <br> Os gellir edrych ar y bryddest hon nid yn unig yn gynnyrch dychymig a deall, ond hefyd yn ffrwyth profiad, ac felly yn hunangofiannol, yna yr oedd ef yn ceisio Addysg (1) er mwyn datblygu ei gynheddfau naturiol, ac felly (2) gael allwedd i mewn i drysorfeydd natur a phrif fedd- yliau'r oesoedd, a (3) mwynhau rhyddid oddiwrth gyfyng- iadau rhagfarn a hunandyb. Yn rhifyn cyntaf cyfnodolyn y Coleg yn 1878 ceir yr ysgrif gyntaf o'i eiddo sydd yn ein meddiant, ar "Gredo a Chymeriad," gyd â syniadau tebig i'r rhai a geir yn ei bryddest (gyhoeddedig) gyntaf. Dyma ei phrif bwyntiau: (1) Medd yr hyn a gred dyn â'i holl galon ddylanwad mawr ar ei fywyd. Eto nid yw ond un o amodau tyfiant -fel gwraidd y planhigyn. (2) Y mae gormod o bwys wedi ei gysylltu â chydsyniad deallol â gwirioneddau (neu a dybir eu bod yn wirioneddau). Edrych dynion yn ormodol am arweiniad a sicrwydd at gyfundrefnau ffaeledig y deall dynol yn lle mynd at ffynhonnell gwirionedd a bywyd. "Ni ddeuwch ataf fi." Y mae wedi bod yn andwyol i Gristionogaeth godi awdurdod uwchlaw rheswm santeiddiedig a chydwybod-traddodiadau'r tadau uwchlaw mewnwelediad dwyfol yr unigolyn. Ond y mae'r adweithiad yn dechreu, diolch i ddylanwad grasol, a chydymdeimlad dynol, goddefgar, oll-gynhwysol y Duw-ddyn. Y mae credoau sydd wedi crofennu a ffurfiau sydd wedi ymgaregu yn cael eu datgyfanu ac yn rhoddi ffordd i fywyd uwch a dwyfolach. (3) Dylesid edrych ar wyddonwyr fel rhai'n caru'r gwirionedd, ac fel cydweithwyr â'r Person Dwyfol a awyddai ddatguddio llawer o bethau i'w ddisgyblion. Ffrwyniad ac nid mynegiad<noinclude><references/></noinclude> 99ywqh8ikwbu0grd3h5aje7bnkbt0aa 104 69112 138344 2025-06-03T20:28:03Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138344 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>(''repression, not expression'') yw gelyn mwyaf marwol rhyddid a chynnydd dyn. Nid yw uniongrededd yn aml ond diogi meddyliol, na'r pulpud ond "castell llwfrddyn." (4) Yn lle edrych ar gredo a bywyd fel achos ac effaith, dylasem yn aml newid y berthynas, a chyfrif y bywyd yn achos, gan mai un o driciau'r natur foesol lygredig yw cyfaddasu ei chredo i'w gweithrediadau ei hun. (5) Yr heresi fawr yw heresi calon. Cyhyd ag y byddom yn deyrngar i gydwybod ac yn ufudd i'r Llais Dwyfol o'n mewn, nid oes dir gwaharddedig i'n deall, a phan yw'n calonnau mewn cytgord â chalon Duw, rhydd hyn inni'r defnydd goreu i'w weithio allan mewn syniadau cywir, ac mae'r sawl a fedd ysbryd anghywir dan anfantais fawr i ddyfod o hyd i'r gwirionedd. Ac ni fuasai Duw wedi gosod ynom gariad at unoliaeth, y ddawn i olrhain effeithiau i'w hachosion, onibâi Ei fod yn golygu inni i'w ddefnyddio. Dengys y ddau gyfansoddiad hyn inni ei fod erbyn hyn wedi cyrraedd yr esgynlawr moesegol a diwinyddol y bu'n sefyll a siarad arno am lawer blwyddyn wedyn ; a gallwn gasglu ei fod yn pentyrru geiriau megis "caethter tyn reolau taglyd ffurfiau a rwym-efynna'r meddwl" gyd â bwriad neilltuol o ddangos ei atgasrwydd o'u gorthrwm. Nid oedd gwahanol adrannau ei gred eto, efallai, wedi eu cyfundrefnu, gan y gesyd ffydd, rheswm, y galon, mewnwelediad, a chydwybod yn ymyl ei gilydd. Nid oes arwydd, ychwaith, ei fod eto wedi dyfod dan ddylanwad Hegel a Green. Mill a Bain oedd ben y pryd hwnnw ym Mhrifysgol Llundain; ac er y gwyddom iddo gael help y Prifathro mewn Athroniaeth yn ogystal â'r Clasuron, a'i fod yntau wedi gadael Rhydychen (lle'r oedd T. H. Green yn awr yn dyfod i sylw a phoblogrwydd) yn 1866, dengys y lle canolog a rydd Adams i fewnwelediad nad oedd digon o ddelfrydiaeth Hegel wedi treiglo i'w feddwl i wneuthur argraff ddofn arno, {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> d30uvmms1yv90ateq4vtmv7c73ts6ay 104 69113 138345 2025-06-03T20:28:59Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138345 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Gweledigaeth proffwyd oedd ganddo eto yn fwy na chyfundrefn yr athronydd a'r diwinydd, a gwelwn hi yn mynd yn dân goleu yma ac acw yn y bryddest a'r ysgrif uchod, fel nad ydym yn rhyfeddu ei fod yn awr wedi ymroddi i'r gwaith o bregethu. Osgôdd y pulpud hyd y gallodd; nid oedd wedi ei eni'n siaradwr naturiol, ac nid oedd ynddo ogwydd at fywyd cyhoeddus: anghenraid a osodwyd arno. Nid ydym yn sicr pa bryd y gwelodd y pulpud yn sefyll ar draws ei lwybr i hawlio'i wasanaeth ; efallai nad oedd wedi plygu ei ewyllys i'w alwad pan oedd yn cychwyn y dosbarth Beiblaidd yn Ystradgynlais; ond dïau iddo fynd i Aberystwyth â'i wyneb ar y weinidogaeth, fel y praw atgof Mr. Lloyd Owen. Efallai mai yn y cyfeiriad hwn y daeth fwyaf dan ddylanwad y Prifathro, nid yn unig nac yn bennaf yn ei ddosbarth, ond mewn cyfathrach bersonol. "Yr oedd yn fwy yng nghyfrinach y Principal na neb arall o'r efrydwyr," meddai ei gyfaill y Parch. John Owen. Yr oedd gan yr Athro olwg fawr arno hyd y diwedd, a pha un bynnag a oedd yn cydsynio â phopeth a gyhoeddai, arferai alw sylw cyfeillion cydnaws at ei lyfrau. Ac er bod y disgybl cyn hyn wedi profi ei gariad at ryddid a gwirionedd, cafodd hwnnw ei gadarnhau a'i rymuso'n fawr gan gydymdeimlad yr Athro, fel y cydnebydd yn ei farwnad iddo: {{center block| <poem> Gedrwydden fawr! ffynidwydd îr A lechai dan dy gysgod gynt Rhag rhuthr ystorm erlidgar wynt O'th golli udant dymor hir. "Cref darian fu d'athrylith fad I wrol ymchwil barn a ffydd, A bwyell dorrai'r cyffion sydd Yn cloff gadwyno meddwl gwlad." </poem> }} <br><noinclude><references/></noinclude> jkv6iwd8mgs22vkna5k2frmcbqo08va 104 69114 138346 2025-06-03T20:29:47Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138346 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Y mae yn dra awgrymiadol bod y Prifathro T. F. Roberts —mewn llythyr a ddyfynnir ym Mhennod XXII.—yn cyplysu darlithiau ei ragflaenydd ar I. Cor. ag ysgrif ei gydddisgybl ar ''"Creed and Character."'' Parhaodd edmygedd a serch y disgybl at ei hen Athro hefyd hyd y diwedd: un o'r pethau olaf a ysgrifennodd oedd soned iddo ar achlysur dadorchuddio'i gerflun yn Aberystwyth: {{center block| <poem> Boldly he eyes and scans the widening sea! Behind him stands the College, to his praise, Where he, of yore, spent his laborious days Trusting in learning's immortality. The impulse to full culture that we see Sweeps like a tidal wave to—day o'er Wales Flooding its youthful hearts o'er hills and dales To find in culture life's deep mystery. He's gone! We, orphaned, now bewail our loss, Of teacher, guide, inspirer, and friend. Not so. In heaven he spends for us his rest: True child he was of our Redeemer's Cross: His life was one of sacrifice to the end. To-day, in love, Wales gives him of its best. </poem> }} Yr ydym yn awr wedi dyfod i derfyn prif gyfnod cyntaf ei fywyd, ac wedi rhoddi cymaint o sylw iddo am fod gweddill ei hanes yn dibynnu arno. Wrth edrych yn ol, gwelwn fod iddo adrannau. Gallasai fod wedi gwneuthur y gwaith mŵn yn arhosfan, fel y gwnaeth eraill o'i gyfoedion; neu, ynteu, gallasai setlo i lawr i fywyd tawel yr ysgolfeistr, fel y gwnaeth y rhan fwyaf o'i gyfeillion yn y Coleg; ond ni wnaeth, er ei fod yn eithriadol o sensitif i swynion y bywyd teuluaidd ac mewn cyfathrach o bryd i bryd â mwy nag un a wnâi "ymgeledd gymwys" iddo (er nad mor gymwys, meddai ef, â'r un a gafodd). Dengys<noinclude><references/></noinclude> qrylg15xdnhgle156pkeiljlgskke1m 104 69115 138347 2025-06-03T20:30:11Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138347 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>hyn fod gyrr ei uchelgais a'i benderfyniad yn fawr. Bu'n hir yn cyrraedd y nod, mae'n wir—lawer yn hwy nag a gymer i fechgyn yr oes hon, neu a gymerai i "ffafriaid rhagluniaeth" yr oes honno—ond nid am iddo hepian, na bod nac yn llesg nac yn llwfr, ond am fod y ffordd yn drofaog ac yn arw iddo ef, ac yntau'n gorfod pori ochr y ffordd wrth fynd, a'i gynnal ei hun. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> ct8m9i22qsvs5yye4ximk9tpo817svu 104 69116 138348 2025-06-03T20:30:22Z AlwynapHuw 1710 /* Heb destun */ 138348 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 69117 138349 2025-06-03T21:30:29Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138349 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|V.—DECHREU CYFNOD NEWYDD.}}}} DEUWN yn awr at gyfnod newydd yn ei hanes cyfnod o adweithio ar ei gylchfyd. Hyd yma y mae wedi bod yn derbyn oddiwrth ei gylchfyd, ac yn cael ei wneuthur ganddo. Yn unig, mae'n rhaid inni gofio nad yw dyn, nac anifail, na hyd yn oed planhigyn byw, yn hollol oddefol. Bu ef hefyd yn flaenorol, pan oedd yn ysgolfeistr, yn ceisio dylanwadu ar eraill; a chawn y bydd ar ol hyn, yn neilltuol yn athronyddol, yn eistedd wrth draed athrawon newydd. Eto, ar y cyfan, gellir dywedyd ei fod o hyn allan wedi newid ei osgo tuag at ei fyd. Beth, ynteu, am ei gylchfyd newydd? Pan ymsefydlodd yng ngwaelod Sir Aberteifi yn 1878, gellir dywedyd bod llanw mawr Diwygiad 1859-60 wedi treio, gan adael ambell welltyn o ddegymu'r mintys a'r anis a'r cwmin, megis peidio â throi'r gwallt yn ol, ambell ysmotyn o ewyn mewn tinc a hwyl, i ddangos y fan lle bu. Yr oedd crefydd yn gynwysedig mewn derbyn athrawiaethau neilltuol, mynychu moddion gras a chael hwyl, a byw i fyny â gofynion moesoldeb cyffredin. Pwysleisia'r meddylegwr diweddar na ellir hollti'r meddwl i adrannau neu gynheddfau annibynnol; eto, y mae'n ffaith ymarferol y gellir cadw athrawiaeth y deall, hwyl y teimlad, a moesoldeb yr ewyllys i raddau pell ar wahân i'w gilydd, er bod yn rhaid cydnabod, pan yw felly, nad yr athrawiaeth a goleddir sydd yn weithgar yn y teimlad a'r ewyllys, ond rhywbeth mwy byw ac agos. Gwelwn, ymhellach, fod y Dwyfol yn cael ei gyfyngu i'r deall, yn fater o athrawiaeth neu gredo, a'r ewyllys ddynol yn unig oedd yn weithgar mewn moesoldeb. Deuai Duw a dyn i gyffyrddiad â'i gilydd<noinclude><references/></noinclude> 0eljj3pkbnn2iwzjasxqini93o00m7a 104 69118 138350 2025-06-03T21:31:25Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138350 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>drwy'r teimlad yn "y moddion"; ond nid oedd sôn am Dduw'n meddiannu'r ewyllys ac felly'n codi'r holl natur i foesoldeb uwch y Bregeth ar y Mynydd. Gwelir, ynteu, bod ffydd wedi mynd i golli mewn credo farw, ddiffrwyth, a chymaint o ynni ysbrydol (os ysbrydol hefyd) oedd ar ol yn codi o ''gyffyrddiad'' teimlad—nid o ''gysylltiad'' neu undeb ffydd. Y canlyniad oedd fod crefydd yn ffurfiol a moesoldeb yn isel, ac ar y goreu yn ''commonplace.'' Yr oedd y nodweddion hyn i'w gweld ym mhregethau'r cyfnod a'r ardal. Os cymerwn dri gweinidog y dref gyfagos—Castellnewydd Emlyn—i gynrychioli'r ardal, mae'n rhaid inni gofio eu bod yn wŷr eithriadol. Y mae sôn bod y Parch. John Williams, Ebenezer, ychydig flynyddoedd yn flaenorol, wedi rhoddi her gyhoeddus i unrhyw dref yng Nghymru i ddangos tri gŵr fel " Benjamin Thomas, y Graig;<ref>Yr oedd ef wedi gadael cyn i Adams ddyfod,</ref> Evan Phillips, Bethel; a John Williams, Ebenezer." Gellid rhoddi'r her o hyd wedi i Aeron Jones gymryd lle John Williams, petasai ysbryd John Williams yno i'w roddi. Yr oedd y tri, meddwn, yn uchraddol, yn feirdd gwych, yn llenorion cyfarwydd, yn meddu ar leferydd hyawdl a phersonoliaeth darawiadol. Yr oedd y tri yn orhoff o Natur: y Myfyr a Phillips o Natur ar "ddolau glân Teifi " yn arbennig, ac yn gosod "glannau afon Teifi hen" gyd â "glannau Afon Duw"; ac Aeron Jones o Natur yn gyffredinol, o flodau'r eithin hyd at fachlud haul a'r "comedau fflamllyd"! Yr oedd pob un o'r tri hefyd yn "big human." Yn sicr, ni wnaeth yr hen fam Natur erioed ddynoliaeth gyfoethocach, serchocach, hawddgarach nag eiddo Myfyr Emlyn. Gwir fod wmbredd o'r pagan ynddo—y pagan sydd yn gwingo yn erbyn porth cyfyng a'r ffordd gul, ond yr oedd yn bagan braf. Nid oedd cymaint o haul ar wyneb Evan Phillips ac Aeron<noinclude><references/></noinclude> 32no3qevpzfkzjo8f3qddb7lhwawpxa 138351 138350 2025-06-03T21:31:53Z AlwynapHuw 1710 138351 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>drwy'r teimlad yn "y moddion"; ond nid oedd sôn am Dduw'n meddiannu'r ewyllys ac felly'n codi'r holl natur i foesoldeb uwch y Bregeth ar y Mynydd. Gwelir, ynteu, bod ffydd wedi mynd i golli mewn credo farw, ddiffrwyth, a chymaint o ynni ysbrydol (os ysbrydol hefyd) oedd ar ol yn codi o ''gyffyrddiad'' teimlad—nid o ''gysylltiad'' neu undeb ffydd. Y canlyniad oedd fod crefydd yn ffurfiol a moesoldeb yn isel, ac ar y goreu yn ''commonplace.'' Yr oedd y nodweddion hyn i'w gweld ym mhregethau'r cyfnod a'r ardal. Os cymerwn dri gweinidog y dref gyfagos—Castellnewydd Emlyn—i gynrychioli'r ardal, mae'n rhaid inni gofio eu bod yn wŷr eithriadol. Y mae sôn bod y Parch. John Williams, Ebenezer, ychydig flynyddoedd yn flaenorol, wedi rhoddi her gyhoeddus i unrhyw dref yng Nghymru i ddangos tri gŵr fel " Benjamin Thomas, y Graig;<ref>Yr oedd ef wedi gadael cyn i Adams ddyfod,</ref> Evan Phillips, Bethel; a John Williams, Ebenezer." Gellid rhoddi'r her o hyd wedi i Aeron Jones gymryd lle John Williams, petasai ysbryd John Williams yno i'w roddi. Yr oedd y tri, meddwn, yn uchraddol, yn feirdd gwych, yn llenorion cyfarwydd, yn meddu ar leferydd hyawdl a phersonoliaeth darawiadol. Yr oedd y tri yn orhoff o Natur: y Myfyr a Phillips o Natur ar "ddolau glân Teifi " yn arbennig, ac yn gosod "glannau afon Teifi hen" gyd â "glannau Afon Duw"; ac Aeron Jones o Natur yn gyffredinol, o flodau'r eithin hyd at fachlud haul a'r "comedau fflamllyd"! Yr oedd pob un o'r tri hefyd yn ''"big human."'' Yn sicr, ni wnaeth yr hen fam Natur erioed ddynoliaeth gyfoethocach, serchocach, hawddgarach nag eiddo Myfyr Emlyn. Gwir fod wmbredd o'r pagan ynddo—y pagan sydd yn gwingo yn erbyn porth cyfyng a'r ffordd gul, ond yr oedd yn bagan braf. Nid oedd cymaint o haul ar wyneb Evan Phillips ac Aeron<noinclude><references/></noinclude> 86xhum8d3bdppegzcic3wdcnmutxx9i 104 69119 138352 2025-06-03T21:32:38Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138352 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Jones efallai, ond yr oedd yn eu calon, fel y gŵyr llu o weinidogion y Methodistiaid a'r Annibynwyr a fu yn hogiau ysgol a choleg unwaith. Gallai'r tri chwerthin wrth fodd calon Carlyle, a gallent wylo hefyd. Meddent deimladrwydd crefyddol bywiog iawn, a dorrai allan yn wenfflam oleu yn eu pregeth yn aml; ac yr oeddynt fel ei gilydd yn neilltuol sensitif i'r hyn sy'n oruchel ac achubol mewn Cristnogaeth, yn gystal â'r hyn sy'n ddramayddol ynddi—ei hapêl at y dychymig. Eto nid oedd gan y naill na'r llall ohonynt ddysgeidiaeth ddatblygedig ''(explicit)'' gyd â golwg ar y ffordd i groesi o'r dwyfol i'r dynol, ac ymddengys na theimlent ei heisiau. Yr oeddynt yn ddiwinyddion mewn ffordd wahanol i'w gilydd, ac i raddau gwahanol. Y Myfyr oedd yr un a deimlai leiaf o ddiddordeb, efallai, mewn system ddiwinyddol fel y cyfryw; y darllenwr mwyaf, a'r mwyaf agored i syniadau newydd, oedd Aeron Jones; nid ydym yn cofio gweld Evan Phillips â llyfr newydd yn ei law erioed, ac efô, yn ddïau, a wnaeth yr hen athrawiaethau yn fwyaf o eiddo iddo'i hun, tra y cadwai myfyrdod cyson ei feddwl yn ffres a byw trwy gyswllt â dyfroedd mwy rhedegog. Ond y mae'n wir am y tri bod yr hen athrawiaethau yn ffurfio eu cefndir meddyliol; a rhwng y cefndir hwn a'r bywyd beunyddiol yr oedd yna dir eang i'w dychymig hwy a "chnawd " yr aelodau i redeg yn benrhydd ynddo. Gan y cymerent yr athrawiaethau yn ganiataol, a'u pregethu mewn modd hollol wrthrychol, nid gwaith hawdd fyddai iddynt eu dwyn i arweddu ar fywyd dyn. Ac yn wir, nid oedd eisiau, gan fod Iachawdwriaeth yn beth negyddol, yn achub ''oddiwrth'' y byd, a'r Ymgnawdoliad yn hollol iswasanaethgar i'r amcan o wneuthur Iawn dros bechod y byd. Yr oedd eu darfelydd ysbrydoledig, fel eiddo Pantycelyn, yn aml yn eu harwain i ddywedyd yr hyn oedd<noinclude><references/></noinclude> cei8jg3bsm0jv1lbjb8itemwllv6x4p 104 69120 138353 2025-06-03T21:33:20Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138353 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>anghyson â llythyren eu diwinyddiaeth, ac yn awgrymiadol o undeb cyfrin â Duw; megis pan ddywedai Evan Phillips fod perthynas ewyllys y dyn ailanedig ag eiddo Duw yn debyg i berthynas olwyn fach â'r un fawr ganolog yn y peiriant yn troi dan yr un strap; neu Aeron Jones yn disgrifio'r mwg a godai o aelwydydd duwiol Dolgellau awyr las bore o haf fel arwyddlun o'u hysbrydoedd hwythau mewn addoliad yn ymgymysgu â Duw! Ond nid oedd ganddynt ddysgeidiaeth ddatblygedig i'r perwyl hwn a fyddai yn gwasgu'r gwirionedd adref i galonnau'r gwrandawyr drwy bwyslais mwy neu lai cyson arno. Y canlyniad oedd fod y capel a'r tafarndy—fel blaidd ac oen y milflwyddiant—yn "trigo ynghyd," a'r tafarnwr, yn aml, yn brif ddyn y capel; ac ar ddyddiau ffair a marchnad yr oedd ystafelloedd y tafarndai, i fyny ac i lawr, yn llawn o hogiau a genethod yn cyd-ddiota-relic o'r dull paganaidd o garu. Nid oedd pwysigrwydd cylchfyd ffafriol i fywyd da yn cael ond ychydig sylw, nid yn unig nac yn gymaint am nad oedd bywydeg wedi ei boblogeiddio, ond am fod y syniad am y bywyd ysbrydol yn negyddol. Yr oedd yna eithriadau yn y pulpud a'r seddau—un eithriad godidog yn Llechryd yn ymyl. Dyn nodedig oedd y Parch. William Rees, Llechryd: un mewn cyfathrach â Realiti ar lawer lefel. Cyfeillachai â'r adar, gan eu galw "wrth eu henwau," a chyfeillachent hwythau ag ef pan âi allan i rodianna yn gystal ag yn y tŷ, a dywedir bod Brongoch ar ei obennydd pan fu farw; ymddiddanai â'i wraig yn hyglyw wedi iddi hi adael y corff, er nad oedd ei geiriau hi yn hyglyw i neb arall; ac yr oedd angylion a dieif mor gyfarwydd iddo â'i gyfeillion a'i elynion yn y pentref a'r eglwys. Nid hawdd dywedyd beth oedd ei ddiwinyddiaeth; perthynai o ran ei ysbryd i broffwydi'r Hen Destament, i Boanerges yn galw tân<noinclude><references/></noinclude> 7yx6n22me4feqocrol5sfusdy19vcbj 104 69121 138354 2025-06-03T21:33:59Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138354 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>i lawr o'r nef yn fwy nag i apostol cariad; caffai ei ddarfelydd ysbrydol borthiant a chyfeillach gydnaws yng ngweledigaethau Swedenborg; derbyniai'r Beibl fel Gair Duw, ac yr oedd yn dra hyddysg ynddo o glawr i glawr, er y mynnai'n aml ei esbonio'n allegol, megys pan ddywedai nad oedd y sarff (yn Eden) ond natur isaf dyn yn ymgripio ar hyd godreon creadigaeth Duw." Beth bynnag a ellir ei ddywedyd am ei ddaliadau, nid oes dwy farn ynghylch ei angerdd santaidd a'i burdeb moesol. Yn sicr, ni fu neb fel ef yn chwythu bygythion a chelanedd yn erbyn yr un drwg, yn neilltuol yn y ffurf o alcohol; neb a allai ddisgrifio ei alanas mewn lliwiau mor erchyll, ac yn neilltuol fflangellu'r "saint" a'i cefnogai â brawddegau mwy eirias. Ac nid brwdfrydedd di-ffrwyth oedd yr eiddo ef: heblaw y llewych a wasgarai dros wyneb yr ardaloedd cymdogaethol, casglodd o'i amgylch eglwys fyw, os bechan, o ysbrydoedd cydnaws, ac yn meddu ar gadernid a glendid a barai inni deimlo nid yn unig eu bod yn wahanol i'r "byd," ond hefyd i aelodau eglwysi eraill. Pan ddeuwn at y cylchfyd agos y daeth Adams i weithio ynddo yn Hawen a Bryngwenith, yr ydym yn ddyledus, yn bennaf, i atgofion a llafur cariad Mr. Crowther. Yma eto, mae'n rhaid inni gofio bod yr hen gymeriadau a ddisgrifir ganddo ef i fesur yn eithriadol ond yn dangos nodweddion oedd yn gyffredinol. Wrth sôn am un o'r rhai hynaf—David Evans, Fronfach—fe ddywed: Clywais rai yn dywedyd flynyddoedd yn ol bod gan "bob eglwys yn y rhan hon o Geredigion ei nodwedd arbennig ei hun. Nid wyf yn medru dwyn ar gof yn bresennol brif nodwedd pob eglwys yn ol y bobl gall yma, ond yr wyf yn cofio bod pobl Hawen yn cael eu cyfrif yn stoiciaid Stoiciaid Hawen." "Beth bynnag am y chwedl honno, ni chlywais erioed<noinclude><references/></noinclude> tozszgl6zvu044lsvj943sedqvyloh7 104 69122 138355 2025-06-03T21:35:19Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138355 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>yn fy amser i neb o'r côr mawr yn dweyd yr un' Amen.' Yr wyf yn cyfaddef i mi fod yn coleddu y syniad hwnnw am David Evans hyd ryw brynhawn Sul. Yr oedd Mr. Adams wedi pregethu'n dda, a chafodd y cantorion a'r gynulleidfa hwyl neilltuol ar ganu'r emyn ar ol y bregeth ofni ddoe ac ofni heddiw.' Canwyd y pennill olaf ddwywaith: {{center block| <poem> Dal fi, Arglwydd, dal fi ronyn,' etc. Bryniau Canaan ddont i'r golwg yn y man.' </poem> }} Wrth ddyblu'r ddwy linell olaf, gwelais ei lygaid yn llenwi â' ffynhonnau o ddagrau,' ac amlwg oedd bod ymdrech yn mynd ymlaen rhag torri i lawr yn deg; a byth ar ol hynny bu gennyf fwy o barch nag erioed i Dd. Evans. Nid oedd Dd. Evans yn perthyn i'r dosbarth sydd eisiau bod yn y ''limelight'', ond yr oedd ei feddwl yn gryfach, a'i wybodaeth o'r Llyfr Santaidd a llenyddiaeth yr enwad Annibynnol yn ehangach o lawer nag eiddo'r mwyafrif o'n harweinwyr eglwysig. Ryw dro (yn y Tŷ Capel) siaradem ar lywodraeth eglwysig, yn cymharu—a beirniadu—ei gwahanol ffurfiau; a meddai'r hen ŵr, Wedi'r cwbl, gennym ni, yr Annibynwyr, y mae'r ffurflywodraeth eglwysig berffeithiaf.' 'Ai ie?' gofynnais. Dyna eich barn.' Edrychodd yn ddifrifol yn fy wyneb a dywedodd yr eilwaith Gyda ni, yr Annibynwyr, y mae'r ffurflywodraeth berffeithiaf, ond—mae eisiau dynion perffaith i'w chario allan.' Cymeriad ar ei ben ei hun oedd David Phillips, Blaenbwch. Ychydig iawn yn yr oes o'r blaen, yn yr ardal lle preswyliai David Phillips, a fedrai ddigon o Saesneg i ddarllen llyfr neu newyddiadur yn yr iaith fain.' Dynion yr un llyfr oeddynt gan mwyaf,<noinclude><references/></noinclude> lj38rfltfl5w73tovgg6wtb6h7k8o1t 104 69123 138356 2025-06-03T21:36:22Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138356 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>a'r llyfr hwnnw y Beibl. Byddai rhai o'r hen chwiorydd yn treulio pob prynhawn Sul ymron yn y tŷ, i ddarllen ac i ddysgu'r emynau ar eu cof. Pe baech yn siarad am lyfrau eraill, neu am wledydd y Cyfandir, cyfyng iawn oedd eu gwybodaeth. Ond pe trôech at y Beibl a daearyddiaeth y Tir Santaidd, teimlent yn gartrefol ar unwaith. Un o'r dynion hyn oedd wedi treulio oes yn ei ffordd ei hun i efrydu'r Beibl oedd David Phillips. Ar brydiau—ar brynhawn Sul—deuai (gyd â David Griffiths, Cabidwl, Thomas Evans, Penffin, a minnau) hyd Benlan, Blaenwern, ac ambell waith mor bell â Glandwr i yfed cwpanaid o de gyd â'i gyfeillion 'Deio a Pegi Landŵr,' a sylwadau gwreiddiol a geid ganddo lawer gwaith. Dywedodd unwaith ei fod mor gyfarwydd â theithiau Paul ag oedd â'r ffordd o Hawen i Flaenbwch! Ar y map oedd yn ei feddwl, debig iawn. . . . . . Un peth a flinai David Phillips oedd arferiad y gweinidog wrth holi'r ysgol o gyfeirio at y ''Revised Version.'' Ryw ddiwrnod yn ystod yr wythnos, ar ol nos Sul holi'r ysgol, cyfarfu'r gweinidog â Dd. Phillips, ac meddai'r olaf wrtho, Na le' chi'n cario arna' i—rych chi'n cwoto rhyw Feis Ferson o hyd. Beth yw hynny?' Chwarddodd y gweinidog a rhoddodd eglurhad, a chyn pen ychydig gofalodd fod gan ŵr Blaenbwch gopi o'r 'Feis Ferson.' Eisteddai Dd. Phillips yn yr oriel mewn sedd ar y ffrynt yn ochr y ffenestr—lle manteisiol iddo arfer ei ddawn fel penofydd ''(phrenologist)''.... Ychydig a freuddwydiai'r rhai a eisteddai ar ganol y llawr, ac yn y sêt fawr, fod llygad craff Dd. Phillips yn eu gwylio dros ymyl yr oriel, ac yn tafoli eu penglogau a'u cynnwys. 'Ie,' meddai (wrth Mr. Adams un tro, er mawr ddifyrrwch iddo), ' 'rwy'n sylwi ar y'ch pen<noinclude><references/></noinclude> dkkqprqfyhnxf5fyz0twt8r8xdnpl50 104 69124 138357 2025-06-03T21:37:28Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138357 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>chi! 's dim o'r pen gore 'da chi—ma gwalle arno. Deuai'r addolwyr i'r gwasanaeth, rhai o gyfeiriad Rhydlewis, eraill o gymdogaeth Penrhiwpal, ac eraill o gyfeiriad Nanty. Ymhlith y rhai olaf, dychmygaf weld dau hen frawd yn dyfod heibio cornel gardd Dyffryn Ceri mewn ymddiddan cynnes a chyfeillgar —David Jones, Poplar, a John James, Gilfachgam. Mi a'u gwelais felly gynifer o weithiau fel y mae'n bur anodd i mi feddwl am un ar wahan i'r llall. Yr oedd David Jones (Dafi'r Poplar) yn un o ddisgynyddion gŵr adnabyddus yn ei ddydd, sef NathanViel Griffiths, Pantybrain—un a fu'n hynod o ymdrechgar gyd â sefydlu Ysgolion Sul yn yr ardaloedd 'cylchynol cyn sôn am Robert Raikes o Gaerloew yn y rhan hon o Gymru. Ceir ar ei feddfaen (gyd ag englyn anghywir): {{center block| <poem> 'Ar ben canmlwydd yr Ysgol Sul, coffhad Am un o'i phrif sylfaenwyr yn ein gwlad Yw'r garreg yma: plant ei blant a'i rhoes, A phlant eu plant a'i cofiant oes 'rol oes.'<ref>Gwnaed y pennill hwn gan un o'r cofianwyr pan oedd yn fachgen, ar gais Mr. S. Davies, Cilfallen—un o'r wyrion.</ref> </poem> }} Yr oedd David Jones yn frwdfrydig iawn dros ddirwest a daioni ymhob ffurf, yn neilltuol dros ei hoff gapel ei hun. Daw i'm cof ymddiddan a fu rhyngom tua dechreu gwanwyn 1877. Yr oeddym wedi cynnal cyfarfod brodyr ynglŷn ag adnewyddu'r capel, a digwyddodd Dd. Jones a minnau gyfarfod wrth neshau at y llidiart. Mae digon o angen gwella'r hen gapel,' meddai, ond y mae llawer mwy o angen gwella rhai o'r dodrefn'! Yr oeddis wedi penodi Dd. Griffiths, Cabidwl, yn drysorydd, a minnau'n ysgrifennydd y mudiad. Ryw nos Lun, a minnau<noinclude><references/></noinclude> 10so1k8m4q8xnj5xcb6cozw19d53q1t 104 69125 138358 2025-06-03T21:37:59Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138358 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>yn eistedd megis 'wrth y dollfa,' daeth David Jones, Poplar, â'i rodd. Wedi iddo fynd allan trodd cyfaill gerllaw ataf: 'Dyna,' meddai, 'fe werthodd Dafi Jones ei geffyl, ac y mae'r arian gyd â chi'n awr bob dime goch.' Cynnes iawn ydoedd ar ei liniau, ac yn y gyfeillach—un a ddygai fawr sêl dros Arglwydd Dduw y Lluoedd. Yng nghwrdd ymadawol Mr. Adams dywedodd yn gyhoeddus nad oedd un waith wedi mynd i fyny grisiau'r pulpud heb ei fod ef wedi offrymu gweddi ar ei ran. Fel ei gyfaill Dd. Jones, un o 'heddychol ffyddloniaid' Hawen oedd John James, Gilfachgam,yn ddiddadl, un o'r 'tangnefeddwyr a elwir yn blant i Dduw.' Clywais weithiau am bleidiau mewn eglwys, ond nid oedd John James, mwy na'i gyfaill David Jones, yn gwybod am yr un blaid ond plaid Tywysog Tangnefedd. Dywedir mai un o'r cythreuliaid sydd yn aflonyddu Eglwys Dduw ydyw cythraul yr eisteddleoedd. Wedi gorffen adgyweirio'r capel ym mis Mai, 1878, galwyd cyfarfod o'r aelodau i benderfynu ar y ffordd oreu a mwyaf didramgwydd i osod yr eisteddleoedd. Bu y cyfarfod yn y prynhawn, ac yn y diwedd penderfynwyd bod y tanysgrifwyr i ddewis eu heisteddleoedd yn ol swm eu tanysgrifiadau, ac i mi, fel ysgrifennydd, alw'r enwau allan yn eu trefn briodol. Dywedais ar unwaith bod y llyfr casglu gartref, a'm bod yn ofni na fedrwn ddibynnu ar fy nghof i gofio pob enw yn ei drefn briodol. Y mae gennych gof da,' meddai rhywun; bodlonwn ni.' Yn y diwedd cydsyniais, er yn bur amharod, rhag ofn i mi wneuthur cam â rhywun. Gelwais yr enwau, a dewiswyd yr eisteddleoedd hyd nes oedd seti'r llawr wedi eu cymryd i gyd, a daeth y cyfarfod i ben heb i gythraul<noinclude><references/></noinclude> 50o9r43jfku53b3p9cu2rjudpzc4rku 104 69126 138359 2025-06-03T21:38:27Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138359 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>yr eisteddleoedd gael lle i roddi ei droed holltog i lawr. Ar ol y cyfarfod daeth John James ataf. Gwnaethoch un camgymeriad,' meddai. Nid oedd eisiau yr un gair pellach; cofiais fy mod wedi anghofio ei enw ef. Yr oedd tanysgrifiad John James yn hawlio sêt o flaen rhai oedd wedi cael dewis. Dywedais ei bod yn wir ddrwg gennyf, fy mod yn ofni yn y dechreu y buasai rhywbeth tebig yn digwydd. O, peidiwch â gofidio,' meddai'r hen Gristion, aiff Hannah a minnau i'r llofft gyd â'r bobol ifanc.' Ac felly y bu am dros ddeuddeng mlynedd. (Gadewch imi ddywedyd yma i mi fod yn athro ar ddosbarth Hannah James yn yr Ysgol Sul. Bûm yn athro Ysgol Sul ar ddosbarthiadau merched mewn oed yn y De ac yn y Gogledd, ond ni chyfarfûm ag un oedd yn fwy gwybodus ac yn fwy parod yn yr Ysgrythyrau Santaidd na Hannah James. Mae'r amser y bûm yn ei dosbarth hi yn aros o hyd fel perarogl i mi). Aeth John James a'r teulu i'r oriel, ac yno y buont mewn sedd tu ol i'r cloc hyd nes y symudais i Fethesda, Arfon. Dywedais cyn mynd wrth rai o'r diaconiaid fy mod yn credu fod hawl gan John James i'n sêt ni, a'i fod yn ei theilyngu ar ol dangos y fath ysbryd tangnefeddus. Felly y bu, a daeth John James i lawr o'r oriel i'n hen sêt ni. Y tro cyntaf i mi ymweled â Hawen wedi i mi symud i'r Gogledd daeth yr hen frawd ataf yn y tŷ capel cyn dechreu'r gwasanaeth. Dewch i'ch hen gornel, fel arfer,' meddai; bydd pawb yn leicio'ch gweld chi 'no.' Bu farw Awst 22, 1898, yn 73 oed, a phan laniodd yr ochr draw, byddaf yn hoffi dychmygu mai un o'r rhai cyntaf i'w groesawu oedd ei hen gyfaill David Jones, Poplar. Y mae Eglwys Hawen wedi magu llu o filwyr da i Iesu Grist,' ond dim un, mi gredaf, yn fwy eiddigus<noinclude><references/></noinclude> oe43pogwa579rj53px1s1q7glvldjo0 104 69127 138360 2025-06-03T21:39:12Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138360 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>am ei phurdeb a'i llwyddiant ysbrydol na'r ddau 'frawd annwyl David Jones, Poplar, a John James, Gilfachgam. Hen ffrind annwyl i mi oedd David Griffith, Cabidwl: dyn o gyraeddiadau tuhwnt i'r cyffredin, ac wedi darllen ac astudio'i Feibl a gwrteithio'i feddwl i raddau mawr gyd â chymorth yr ychydig lyfrau oedd ganddo. Un tyn iawn am ei biniwn' oedd, yn myfyrio a barnu drosto'i hun. Nid anghofiaf byth yr ymgomio melys ar y ffordd adref o'r capel gannoedd o weithiau am y bregeth neu wers yr Ysgol Sul. Un arall a gyd-deithiai â ni fynychaf oedd Thomas Evans, Penffin—un o'r dynion galluocaf o feddwl yn yr ardal. Yr oedd Dd. Griffith yn fwy ceidwadol ei syniadau na ni ein dau; ac er mai un anodd ei symud ydoedd, cyfaddefodd i mi ryw brynhawn Sul wrth fynd adref—tuag adeg ymadawiad Mr. Adams—ei fod yn teimlo bod yn rhaid ymadael â rhai o'r hen syniadau. Yr oedd pregethau'r gweinidog, a'r ymgomio a'r dadleu parhaus ar y ffordd, wedi cael eu heffaith. Rhai o oreuon yr eglwys yn ddïau oedd y rhai hyn, oblegid fe ddywed yr un awdurdod mewn ysgrif arall iddo weld rhai aelodau amlwg dan ddylanwad y ddiod yn y "Bwlchgwyn " nos Sadwrn, ac yn cymuno yn Hawen fore Sul, gan ychwanegu: "Nid wyf yn credu y buaswn ymhell o'm lle pe dywedaswn fod gwŷr amlycaf yr eglwys yn wrth—ddirwestol, a mwyafrif y gweddill yn ddifater." Y mae'r hyn a ddywedwyd eisoes am y lle a roddid i athrawiaeth yn yr ardaloedd yn wir am Hawen. Yr oedd yna duedd i gondemnio rhyddid meddyliol yn fwy na phenrhyddid cnawdol. Dyna pam y galwodd un wraig uniongred Adams, a Crowther, a Thomas Evans yn "dri<noinclude><references/></noinclude> j53cvdmuk6i54q7egf1absmwxisc8v8 104 69128 138361 2025-06-03T21:40:05Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138361 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Sosin." Ac y mae lle i gredu mai ychydig effaith a gafodd pregethu'r gweinidog ac "ymgomio a dadleu" ei ddau gyfaill ar safle canolog uniongrededd ym meddwl Dd. Griffiths a'r ''veterans'' eraill, oblegid efô a ddefnyddid gan geidwaid y gredo i alw'r gweinidog i gyfrif am unrhyw wyrad oddiwrth uniongrededd ugain mlynedd yn ddiweddarach! Ond dïau i waith gael ei wneuthur ymysg y to ieuanc. "Y tro diweddaf y bûm yn aros yn ardal Rhydlewis," meddai Mr. Crowther ymhellach, "mi dreuliais awr ryw brynhawn ym mynwent Hawen, a bu dau neu dri o'm hen gyfeillion caredig yn dangos i mi y mannau lle y gorwedd rhai o'r hen dadau, a chofiais am benhillion Dafi Castell Hywel: {{center block| <poem> 'Dall nac awel bêr y bore, :Na gwaedd ceiliog uchel gân, Na whit gwennol lon forêol :Yn y lwfer uwch y tân, Na chorn helwyr, bloedd medelwyr, :Clych taranau na daear gryn, Byth ddihuno'r rhai mewn amdo :Sy yma heno'n drwm eu hûn.' </poem> }} {{c|"Heddwch i lwch yr hen gedyrn ffyddlon a charedig!"}} {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 6r5tn0hwd7mdubjqigey8rlfpe3ukz1 138362 138361 2025-06-03T21:40:30Z AlwynapHuw 1710 138362 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Sosin." Ac y mae lle i gredu mai ychydig effaith a gafodd pregethu'r gweinidog ac "ymgomio a dadleu" ei ddau gyfaill ar safle canolog uniongrededd ym meddwl Dd. Griffiths a'r ''veterans'' eraill, oblegid efô a ddefnyddid gan geidwaid y gredo i alw'r gweinidog i gyfrif am unrhyw wyrad oddiwrth uniongrededd ugain mlynedd yn ddiweddarach! Ond dïau i waith gael ei wneuthur ymysg y to ieuanc. "Y tro diweddaf y bûm yn aros yn ardal Rhydlewis," meddai Mr. Crowther ymhellach, "mi dreuliais awr ryw brynhawn ym mynwent Hawen, a bu dau neu dri o'm hen gyfeillion caredig yn dangos i mi y mannau lle y gorwedd rhai o'r hen dadau, a chofiais am benhillion Dafi Castell Hywel: {{center block| <poem> 'Dall nac awel bêr y bore, :Na gwaedd ceiliog uchel gân, Na whit gwennol lon forêol :Yn y lwfer uwch y tân, Na chorn helwyr, bloedd medelwyr, :Clych taranau na daear gryn, Byth ddihuno'r rhai mewn amdo :Sy yma heno'n drwm eu hûn.' </poem> }} <br> {{c|"Heddwch i lwch yr hen gedyrn ffyddlon a charedig!"}} {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> jdizyq6riqf8rdtujeqll7bbcreocy1 104 69129 138363 2025-06-03T23:02:24Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138363 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|VI.—EI WEINIDOGAETH YN HAWEN A BRYNGWENITH.}}}} NID yn hir y bu Adams heb alwad wedi gadael ohono'r Coleg yn Aberystwyth, a honno'n alwad ar sail cred yn ei gymwysterau arbennig i waith y weinidogaeth. Wedi i'r eglwysi gydsynio i gael gweinidog, yr oedd rhai am gael gŵr ieuanc wedi cael manteision. athrofa, ac eraill am gael dyn profiadol o waith y weinidogaeth. A phan ddygwyd enw Adams dan ystyriaeth cyfarfod neilltuol, gwnaed rhai sylwadau diddorol ynglŷn ag ef. Yr oedd un hen frawd yn erbyn rhoddi galwad iddo am "nad oedd y dinc bregethwrol ganddo." A pharodd y fath syniad i ŵr ieuanc godi ar ei draed, a dywedyd ei fod ef wedi darllen ei Destament amryw droeon, ond na allai alw i gof gymaint ag un cyfeiriad at "dinc bregethwrol" Iesu Grist. Ac yn nywediad y gŵr ieuanc hwnnw, ceir awgrym nacaol o nodwedd Adams fel pregethwr, —nad mewn hwyl a donioldeb yr oedd ei ogoniant, ond yn hytrach mewn bod yn wir ddysgawdwr, fel y dywedodd geneth ieuanc yn Hawen am dano, "Mae e' bob amser yn ceisio dysgu rhywbeth i ni." Fel yna, fe'i galwyd ar sail ymdeimlad yr eglwysi ei fod yn broffwyd yr Arglwydd, er ei fod yn amddifad o ryw ddoniau dymunol a brisid yn uchel gan eglwysi'r wlad. Ond euthai'r si allan, pan oedd yn dyfod i Hawen, nad oedd yn "iach yn y ffydd," —nad oedd yn credu mewn cosbedigaeth dragwyddol, a pharai hynny i'r gweinidogion a cheidwaid y ffydd deimlo rhagfarn yn ei erbyn, a thueddu i'w gadw yn y pellter. "'Dwy i ddim yn lico'r dyn," oedd dywediad un o wŷr amlycaf pulpud Ceredigion amdano. Ac nid<noinclude><references/></noinclude> jrjh0b0dfxrigca1s6s2g3sskiln4ap 104 69130 138364 2025-06-03T23:03:16Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138364 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ychydig a wenwynwyd ar y farn gyhoedd amdano oherwydd y si grybwylledig. Ordeiniwyd ef Mai, 1878, pryd y daeth cynulliadau. eithriadol o ran eu maint ynghyd, ac y cymerwyd rhan yn y gweithrediadau gan y Prifathro T. C. Edwards, D.D., Aberystwyth; y Parchn. W. Evans, Aberaeron; O. Thomas, Beulah; J. Davies, Talybont; a T. Rees, Maenygroes. Ynglŷn â'r gwasanaeth, gofynnwyd iddo "A oedd yn credu yng nghosbedigaeth dragwyddol yr annuwiol?" a'i ateb oedd "ei fod yn credu y byddai i'w gosbedigaeth barhau cyhyd ag y byddai iddo ef barhau yn ei bechod." Caed felly ar ei ordeiniad awgrym o'i wroldeb a'i annibyniaeth meddwl, ac awgrym hefyd o'r posibilrwydd iddo dorri tir newydd yn y pulpud. A pharai hynny i'r wlad deimlo diddordeb arbennig yng ngweinidog ieuanc Hawen; ac i'r rhai a'u tybiai eu hunain yn fwyaf uniongred ei wylio a'i feio, ond heb feiddio'i alw i gyfrif na'i gyfarfod mewn dadl. Ond gwelwyd yn lled fuan ei fod yn gallu byw y rhagfarnau hyn i lawr, a bod galw cynhyddol yn dyfod o wahanol leoedd am ei wasanaeth ar y Suliau; a chymaint o hynny fel y dywedodd cyhoeddwr Hawen un Saboth: Mi fydd yma wasanaeth eto'r Saboth nesaf, ond nid wyf yn sicr pwy fydd yma'n pregethu." Ac i fwyafrif mawr yr aelodau llechai yn hyn achos llawenydd, wrth weled fod y fath alw am wasanaeth gweinidog ieuanc Hawen. Canys gŵr cartrefol iawn oedd ei ragflaenydd. A mwy na dim, llawenychent ei fod yn gallu gorfyw rhagfarnau; a bod y wlad yn dyfod i'w ddeall a'i werthfawrogi megis y gwnâi eglwysi ei ofal. Yn wir, dechreuodd llanw bywyd newydd lifo i mewn i eglwysi Hawen a Bryngwenith a'r ardal, trwyddo ef. Yn ystod ei amser ef y codwyd y capel newydd ym Mryngwenith, a gostiodd £6, ac erbyn agor yr hwn y casglwyd tros £714. (Hen<noinclude><references/></noinclude> mfa6n5ey24q2oqyqcsjqepejmdluoun 104 69131 138365 2025-06-03T23:03:57Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138365 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>arfer ein henwad yn sir Aberteifi oedd talu am gapel newydd wrth ei agor). A defnyddiwyd yr hyn oedd dros ben yr angen ym Mryngwenith i wneuthur dau dŷ o'r hen gapel, ac i wneuthur ystafell gyfleus i'r Gobeithlu a'r Ysgol Gân." Fel gweinidog, yr oedd yn un o'r rhai mwyaf ymroddgar a chydwybodol. Er ei fod, pan oedd yn Hawen, wedi dechreu llenydda'n llwyddiannus, eto ni bu iddo ar hyd ei holl oes weinidogaethol adael i'w duedd lenyddol ymyrreth â'i waith fel gweinidog. Yr oedd yn weithiwr diymarbed, a'i holl waith o duedd uniongyrchol i hyrwyddo moes a chrefydd. Ac yr oedd ei weithgarwch hefyd o duedd heintus. "Bob tro yr ymwelwn â Mr. Adams," ebe'r diweddar Barch. Dafydd Jones, Drewen, "tybiwn glywed llais yn dywedyd wrthyf,' Dos adref a gweithia A chyffelyb, hefyd, fyddai profiad ysgrifennydd y llinellau hyn. Er ei fod yn gwmnïwr diddan, ac yn wir roesawgar i'r rhai a ymwelai ag ef, eto ni allai oddef y cwmnïwr—lladdamser. Ac yr oedd ganddo ffordd effeithiol i'w amddiffyn ei hun rhag gormes cyfaill difeddwl felly, sef arwain yr ymddiddan at gynnwys rhyw lyfr newydd, neu fe ddichon ddarllen cyfran o'r llyfr; a buan y teimlai'r ymwelydd mai "caled oedd yr ymadrodd," ac ymaith ag ef. Ond er yn ddyn ''stern'', yr oedd yn bur fedrus i ganfod ochr chwareus a digrif pethau. Un tro euthai'r sôn drwy'r ardal ei fod wedi ennill cadair mewn rhyw Eisteddfod, ac un prynhawn cyfarfu ag un o'i bobl—edmygwr mawr ohono—ond tra—rhyddieithol ei feddwl, ac meddai wrtho, "Rhoswch i, be w' i'n glywed am danoch chi y dyddiau hyn? Ennill ''prize'', eto? Cadair, ai e? Wel, da iawn, wirions i." "A beth oedd testun y pishin?" "Y Briodas yn Cana," oedd yr ateb. "Wel, ta wir, ddala i bo chi wedi setlo faint oedd y ddau ffircyn neu dri 'ny." {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> sil9b8a3eakqsga4axdqi4juqgakwaf 104 69132 138366 2025-06-03T23:04:32Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138366 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Ond er mor gydwybodol ydoedd, ac na pharai i na bygwth na ffafr neb iddo gau ei lygaid ar bechod, byddai bob amser yn dra gofalus rhag dolurio teimlad unrhyw droseddwr. Gallai gondemnio drwg gyd â llymder, ond gallai hefyd ymgeleddu'r drygionus yn dirion ac amyneddgar. A bu i'r pwyslais a roddai ar fuchedd dda roddi bri newydd ar fywyd crefyddol ei gylch, a rhoi syniad uwch i'r gwrandawyr am neges pregethu a gwaith pregethwr. Ynddo ef daeth llawer un i edrych ar weinidog nid fel dyn bach dymunol i fyw ar oddefgarwch a nodded ei bobl, ond fel presenoldeb crefyddol grymus, i'w deimlo bob dydd ac ymhob man. Yn yr anerchiad a roed iddo wrth adael Hawen, dywedir ei fod "bob amser yn anghenraid yn y gymdogaeth a'r wlad oddiamgylch, ynglŷn â phob symudiad a dueddai i ddyrchafu a gwella cymdeithas." Pan oeddwn yn gofalu am Eglwysi Brynmair a Beulah cefais i y fraint o fod yn gymydog a chydweithiwr ag ef am bum mlynedd (1882—7), canys ni chyfyngai ei wasanaeth i eglwysi ei ofal yn unig, fel y dywed yr anerchiad a roddwyd iddo wrth adael Hawen: "Yr oedd eangfrydedd eich ysbryd yn peri eich bod o ran eich dylanwad a'ch gwasanaethgarwch yn torri dros derfynau enwad a phlaid fel ag i'ch gwneuthur yn gyfaill a chynorthwywr pawb a phob achos da. Cawsom chwi fel dyn yn ddyn Duw mewn gwirioneddyn garedig a pharchus o bawb, yn un na chymerech fantais ar na'ch swyddogaeth na'ch safle uchraddol i I edrych i lawr ar neb, ond yn hytrach i fod fel cymwysterau i'ch dwyn yn agosach at bawb, ac i fod o fwy o wasanaeth i'r eglwysi a'r wlad. " Ac ond cofio'i sêl o blaid Addysg, Gwleidyddiaeth, Llenyddiaeth, Sobrwydd, a'r<noinclude><references/></noinclude> ti1uqsi1o3d7ushpwkp2uq8n6jxbtlp 104 69133 138367 2025-06-03T23:05:13Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138367 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Cymanfaoedd Ysgolion, cadarnheir y dystiolaeth uchod amdano. Ac y mae llawer i'w cael heddiw a gofia'n dda am ei Ddosbarthau Beiblaidd, a'r rhan a gymerodd i sefydlu Llyfrgell Gyhoeddus ym mhentref Rhydlewis. Yr oedd wrth ei fodd fel cymwynaswr i bersonau unigol, ac fel cynorthwywr i fudiadau cyhoeddus o duedd ddyrchafol. Mae'n rhaid addef ei fod yn gryn feistr yn ystyr lythrennol y gair; ac nid rhyfedd hynny, gan mor gref ei bersonoliaeth; ond deuai'r meistr ynddo'n fwy i'r golwg yn ei ffordd bendant nag mewn geiriau traws ac awdurdodol. Hawdd gwel'd nad dyn gwan a gymerai ei lywio a'i arwain gan ddylanwadau allanol ydoedd ef, eithr gŵr cadarn ymhob ystyr—o feddwl, cydwybod, ac ewyllys. Barnai drosto'i hun, a byddai'n ffyddlon i'w argyhoeddiadau, heb adael i nac ofn na gwaseiddiwch barlysu dim ar ei nerth. Hwyrach y gallasai, rai prydiau, sefyll dros ei farn mewn ffordd a barai lai o dramgwydd i rai na chytunai ag ef. Eto, nid gŵr a hoffai dramgwyddo ydoedd, canys nodweddid ef â llawer o foneddigeiddrwydd a thegwch, eithr gŵr nodedig o ffyddlon i'w argyhoeddiad a'i farn ei hun ynglŷn â gwahanol faterion. Ac fe'n hargyhoeddid mor llwyr o'i gydwybodolrwydd a chywirdeb ei amcanion fel na allem lai nag edrych i fyny ato hyd yn oed pan na allem yn hollol gydweld ag ef. Yr oedd yn gofyn gŵr cadarn i gymryd y safle a gymerodd ef ynglŷn ag ambell fater, yn neilltuol felly ynglŷn â diwinyddiaeth, ac i allu dal y beirniadu a'r condemnio a fu arno. Ond daliodd ef ymlaen heb chwerwi, ac heb ymostwng i ymdderu â'r gwŷr galluog a fu'n ei ffonodio'n gas yn ein cylchgronnau. Ond sôn yr oeddwn am Adams fel ''meistr''. Dywedir fod pob dyn, fel rheol, yn tueddu i gael ei gymryd am y pris a ddyry ef arno'i hun. Yr oedd gan Adams bris arno'i hun, a hwnnw'n bris go uchel, a hynny nid am ei fod yn hunanol, nac am gadw ymhell oddiwrth eraill er<noinclude><references/></noinclude> 3o9wtxziyd6glujydn87297jyofnds4 104 69134 138368 2025-06-03T23:05:55Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138368 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>cuddio'i fychander, eithr am ei fod yn naturiol urddasol, ac yn ymwybodol o'i nerth a chywirdeb ei amcanion. Ond er yn synied yn uchel o'i swydd fel gweinidog yr Efengyl, eto ni chredai mewn honiadaeth swyddogol, na bod gogoniant ei swydd mewn na diwyg na thôn na dawn na cherddediad. Yr oedd ar ei ben ei hun yn ei gadach gwyn, yn y cwlwm beth bynnag, felly hefyd yn ei ddull o draddodi a'i gerddediad. Fel rheol, brasgamwr hoenus a fyddai, fel pe byddai brasgamau ei feddwl yn symud ei gorff. Yr oedd iddo rai arferion bychain yr hoffai lynu wrthynt yn hytrach na bod yn efelychwr neb arall; ac nid oedd y rhai hynny ond adlewychion o agweddau ar ei feddwl. Gallesid meddwl fod gŵr galluog fel oedd ef yn rhy fawr i sylwi ar fanion; ond nid un felly ydoedd, eithr sylwai ar bopeth. Pwy na sylwodd ar ei lygad? Yr oedd yn cynniwair i bob man; ac y mae mwy o'r dalent yna gan bregethwyr nag a dyb llawer. Ond sut bynnag am olwg allanol Adams, yr oedd yn awgrymiadol iawn o'r hyn ydoedd fel dyn,—yn lân ac urddasol, er heb fod yn hollol fel pregethwyr yn gyffredin. Yr oedd ei bopeth yn adlewyrchu annibyniaeth ei feddwl a phurdeb ei gymeriad. A theimlid hyn yn ei holl gyflawniadau a'i gynhyrchion amryfal. Ond yr oedd ei safon ymhopeth mor uchel fel nad ar unwaith y deuid i'w werthfawrogi. Yn wir, bu'n rhaid iddo yntau, megis y dywedir am ryw lenor Saesneg, "fagu'r chwaeth a allai ei werthfawrogi." Ac wedi unwaith ddyfod i'w ddeall fel dyn, ni ellid llai na chredu ynddo a'i barchu, a dyfod i deimlo ei fod yn creu awyrgylch ''bracing''—llawn o symbyliad i geisio ymgyrraedd at y goreu ymhob cyfeiriad. "Pa weinidog yn y wlad a lwyddai i ennill ei bobl i gredu cymaint ynddo ag ef?" Evan, ebe un o brif ddynion Bryngwenith wrth ei was, "mae gyda chi gred fawr ym<noinclude><references/></noinclude> kp7q8ftqinoeibjnw0kfxrdzgztxyoi 104 69135 138369 2025-06-03T23:06:39Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138369 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Mr. Adams. 'Rwy'n credu pe d'wedai wrthych ganol dydd, 'Evan, chododd yr haul ddim heddi,''Naddo wir, syr', a ddywedsech wrtho." Llwyddai ef i ennill ei bobl i gredu ynddo nid trwy na gweniaith na gwaseiddiwch, ond trwy eu hargyhoeddi mai eu cyfaill ydoedd, ac mai amcan cynta'r cwbl a gyflawnai fel gweinidog oedd eu llesoli yng ngwir ystyr y gair. Yn wir, gellid meddwl bod ei bobl mewn perigl i g'lymu wrtho ef lawn cymaint, os nad mwy, nag wrth yr achos. Deuai'n gyfystyr â'r achos iddynt, gellid meddwl; megis yn gorfforiad gweledig iddynt o Grefydd ac Eglwys Crist, yn ei hegwyddorion a'i chymeriad. Gan nad pa mor ragorol y pregethai, efô ei hun oedd ei bregeth oreu, gan mor ffyddlon y byddai i'r goreu a fyddai ymhob cylch. A dyna a gyfrif mai math ar bregeth o radd uchel y teimlid ei bresenoldeb lle bynnag y byddai. Yr oedd yn "halen ddaear" yn ogystal ag yn oleuni'r byd," yn atalfa ar ffordd drygioni yn ogystal â bod yn feithrinwr daioni. A thramgwyddodd rhai wrth ei oleuni am fod gormod o'r halen ynddo, a digio mwy wrtho oherwydd ei burdeb nag oherwydd hyd yn oed ei ddiwinyddiaeth y condemnid cymaint arni. Safai mor gyson a phendant dros safon uchel o fywyd fel nad oedd byth ''off duty'' ynglŷn â hynny. A pha weinidog, hefyd, a lwyddai i roddi cymaint o fin ar feddwl a chydwybod pregethwyr ieuainc a ymwasgai ato ag a wnâi ef? A hynny nid trwy awdurdodi a gorchymyn, na thrwy ymddwyn yn nawddogol tuag atynt, ond yn hytrach trwy fod o ddifrif, ac yn serchog ac agos atynt, ac oddiar awydd didwyll i fod o help iddynt. Mor ofalus y byddai rhag dolurio'u teimladau! Yr oedd yn wir gyfaill. Eto, ni chredai mewn na rhodres na gweniaith, a chlwyfid ef gan ymddygiad heb fod yn anrhydeddus. Gwerthfawrogai bob unplygrwydd a thiriondeb yn fawr;<noinclude><references/></noinclude> 5w01sfqxy4tobbzq6bxmzkjwiowky9a 104 69136 138370 2025-06-03T23:07:12Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138370 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>prin y ceid neb mwy byw i brydferthwch a mwynder nag ef. Yr oedd yn graff i ganfod troeon felly, a chyffyrddiadau felly mewn barddoniaeth a phregethau a cherddoriaeth; er nad oedd ef ei hun mor abl â llawer i osod allan syniadau felly yn ei gynhyrchion. Y peth agosaf i hynny oedd ei wên, canys gwenai'n brydferth iawn pan ddisgynnai'r heulwen ar ei galon. Y pethau prydferthaf a welais o'i eiddo erioed oedd ei wenau yn ei gystudd olaf a phan oedd wedi myned yn hollol orweiddiog. Ac i un mor fyw ag ef, ac un a fuasai mor ymroddedig i'w waith, dïau fod yr ymdeimlad fod adeg ei noswyl yn ymyl yn cynhyrchu ynddo feddyliau a theimladau dieithr iawn. Eto, gwelais ef yn gwenu'n brydferth yr adeg honno. Ac nid rhyfedd hynny i un a wnaethai ddiwrnod mor dda o waith yng Ngwinllan ei Arglwydd. Cofiaf iddo gael cynnig ar ragor nag un swydd tuallan i gylch uniongyrchol y weinidogaeth. Ond er y buasai'r gwaith yn ysgafnach, a'r gydnabyddiaeth lawer yn fwy, eto ni fynnai adael y weinidogaeth. Yr oedd wrth ei fodd gyd â'i waith. Yn wir, dygai lawer o ysbryd y weinidogaeth i bob cylch y troai ynddo ac i bopeth a gyflawnai. Ac yr oedd ei syniad am hawliau a gofynion y weinidogaeth yn uchel iawn, a byddai ar ei oreu'n ceisio dyfod i fyny â'r gofynion. Mae'r nodiadau a ganlyn—rhan a ddigwydd fod ar gael o anerchiad o'i eiddo i fyfyrwyr—yn enghraifft o'i fanylwch ynglŷn â gofynion y weinidogaeth: Hoffwn gyfeirio'n fyr at fater arall pwysig, ond anodd ei drafod ar lawer ystyr, sef meithrin difrifoldeb ac ysbrydolrwydd meddwl a theimlad. Yr wyf yn gryf o'r farn ein bod yn gwella, ac yn ymddiwygio ynglŷn â hyn. Ond eto y mae lle. Nid wyf am i unrhyw fyfyriwr na gweinidog fod yn wynebdrist, yn troi ei lygaid tua'r nef yn barhaus, fel y disgyblion<noinclude><references/></noinclude> 4zogz6bn3m27fahn7xg0ljg6dvola3e 104 69137 138371 2025-06-03T23:07:39Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138371 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ar Fynydd yr Olewydd gynt, a chwyfio'u dwylaw yn ddefosiynol, ac ocheneidio'n drwmlwythog. Yn naturiol amheuwn wir grefyddolder y cyfryw un, am na byddai hynny ond ''mask'' o ragrith i guddio'i wir gymeriad. Ond y mae yna eithafion eraill y dylid gwneuthur ymdrech i'w hosgoi. Cofiaf yn dda am un o'r Cyfarfodydd Chwarterol cyntaf i mi fyned iddo. Wedi cinio ymneilltuodd y gweinidogion i ystafell i ysmygu. Yr oedd mwg y myglys yn deffroi rhyw ysbrydiaeth gellweirus yn y brodyr. Deuai stori ar ol stori i beri crechwen. Atgofid rhyw frawd am dro trwstan o'i eiddo, a cheid chwerthiniad llawen. Atgofid un arall am ryw ''illustration'' o'i eiddo oedd wedi disgyn yn flat. Chwerthiniad arall. Poenid brawd arall oherwydd ei fethiant fel ymgeisydd am alwad i ryw eglwys wag neu'i gilydd. I mi, yr oedd yr ymddiddan, y grechwen, a'r ''chaff'' yn fwy tebig i faldordd yfwyr yn y dafarn nag i gwmnïaeth gweinidogion yr Efengyl. Ac fe aeth y brodyr o ganol y baldordd ynfyd i'r addoldy i ganu mawl, i weddïo, ac i bregethu. Ceid amen gynnes gan y cellweiryn ar ol myned i'r capel. Gweddïai'n ddoniol yr un a fuasai cyn hynny yr un mor ddoniol gyd â'i stori, nad oedd ei chwaeth ry uchel a dywedyd y lleiaf. Y mae ymddiraddio fel hyn yn annheilwng o urddas gweinidog yr Efengyl, ac yn rhwym o'i anghymhwyso i wneuthur ei waith yn effeithiol. Serthedd, ymadrodd ffol, a choeg ddigrifwch, pethau nad ydynt weddus,' yw ymddygiad o'r fath a enwyd. Gwareder ni rhagddo. Rai blynyddoedd yn ol deuai'r un ysbryd cellweirus i'r golwg yng nghyfarfodydd yr Undeb. Yn sicr y mae'n brawf o ysgafnder a diffyg urddas, ac o ddiffyg ymdeimlad o ddifrifoldeb bywyd. Ond yr ydym yn gwella yn hyn o beth hefyd. Y feddyg-<noinclude><references/></noinclude> r3l596sf0ejseytdkg9sgoplhehs045 104 69138 138372 2025-06-03T23:08:36Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138372 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>iniaeth yw meithrin ysbrydolrwydd mwy, fel canlyniad cymundeb agosach â Duw. Ymdeimlad o bwysig'rwydd ein swydd fel cenhadon dros Grist, ac fel rhai y disgwylir iddynt gynrychioli Crist gerbron y byd: hyn, meddaf, yn unig a all roddi i ni y difrifoldeb a'r urddas y sydd yn gweddu i'n safle a'n swydd. Cawn gyffes ffydd Adams, fel y gwelsom, yn ei ysgrif ar "Credo a Chymeriad." Eithr wedi ymsefydlu yn y weinidogaeth, gwelodd fod yna rwystr ar ffordd ei sylweddoli, nid yn unig yng ngolygiadau'r saint, ond hefyd yn eu hymddygiadau. Daeth felly i wrthdarawiad â cheidwaid yr athrawiaeth a gwarchodlu'r dafarn; ac anodd dywedyd pa rai oedd ei elynion gwaethaf, er mai'r olaf a ddangosai hynny'n gyhoeddus mewn baldordd a rheg. Nid rhyfedd i un o'i frwdfrydedd moesol ef fynd yn bregethwr dyletswyddau di dderbyn wyneb yn gystal ag yn wrthwynebydd dogmâu meirw a marwol. Ym mlynyddoedd cyntaf ei weinidogaeth pregethai ddyletswyddau hyd adref; ac meddai un o ddiaconiaid Bryngwenith wrtho un diwrnod, "Buasai'n dda iawn gennyf, Syr, pe buaswn wedi marw cyn i chwi erioed dd'od yma'n weinidog, oherwydd y cyfrifoldeb ydych wedi ei roddi arnaf." Credwn fod y braslun a ganlyn yn enghraifft deg o'i bregethau y pryd hwn. Ceir ef mewn dwy ffurf—un yn 1881 a'r llall yn 1883—ac y mae'r gwahaniaeth yn awgrymiadol. Y testun yw Mat. 13 33, a'r ddau ben cyntaf yn 1881 yw: (1). Y mae Teyrnas Nefoedd yn ei hegwyddorion yn bur groes i dueddiadau naturiol y galon ddynol; (2). Mae'n rhaid i wirioneddau'r Efengyl suddo i'r galon cyn y gwnânt les (y prif rwystrau i hyn yw ysgafnder gwamal yr ieuanc a bydolrwydd yr hen). {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 7mw4mpzl1rzj228eq9yzm9n7ldmftpz 104 69139 138373 2025-06-03T23:09:06Z AlwynapHuw 1710 /* Heb ei brawfddarllen eto */ Dechrau tudalen newydd gyda "Eithr yn ol yr ail fraslun y mae yna "gyfaddaster rhwng y lefain a'r blawd "; a'r ail ben yw Graddol ddylanwad Gwirionedd a Daioni," gan mai lefeinio y mae, nid gorfodi drwy rym. Ond y mae'r trydydd pen yr un yn y ddau, sef bod crefydd yn gofyn y cyfan o ddyn, "corff, meddwl ac ysbryd "; "ei amser, ei orchwylion, ei gyfoeth, ei gydymdeimlad gwirioneddol." "Y mae gormod o duedd i gyfyngu tiriogaeth crefydd i wasanaeth mewn capeli, ca... 138373 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Eithr yn ol yr ail fraslun y mae yna "gyfaddaster rhwng y lefain a'r blawd "; a'r ail ben yw Graddol ddylanwad Gwirionedd a Daioni," gan mai lefeinio y mae, nid gorfodi drwy rym. Ond y mae'r trydydd pen yr un yn y ddau, sef bod crefydd yn gofyn y cyfan o ddyn, "corff, meddwl ac ysbryd "; "ei amser, ei orchwylion, ei gyfoeth, ei gydymdeimlad gwirioneddol." "Y mae gormod o duedd i gyfyngu tiriogaeth crefydd i wasanaeth mewn capeli, canu emynau a gwrando pregethau," pan ddylai ymwneuthur â holl gysylltiadau bywyd pob dyn, yn y siop, y maes, y farchnad, a'r aelwyd." Yr oedd yr ymadrodd y pryd hwnnw yn ddieithr—a chaled. Gosododd Adams sylfeini ei lwyddiant gweinidogaethol i lawr yn ddïau cyn dyfod i Hawen, yn ei ymgysegriad i Dduw a'i ymroddiad i astudiaeth o'i Wirionedd; ond ymhen tua blwyddyn wedi'r ymsefydlu gosododd un arall i lawr yn ei briodas â Miss Jane Evans, Pantygwenith.<ref>Wyres i'r enwog Ddr. Davies, Pant-teg</ref> Un o jokes ei gyfeillion oedd mai ei phriodi hi oedd ei amcan cyntaf, a phriodi'r eglwys yn ail; ac ni wadai ef hynny, er nad oedd yn wir i gyd. Gellir bod yn sicr o hyn, o leiaf, na fuasai yr un o'i briodasau eglwysig wedi bod agos mor llwyddiannus a dedwydd onibâi am ei uniad hapus ag un a anwyd—meddai rhywun—i fod yn wraig gweinidog, er fod ei breuddwydion hi i gyfeiriad tra gwahanol cyn ei weled ef. Nid bob amser, nac yn aml, y gellir proffwyd o fardd, ond ni wad neb na throdd proffwydoliaeth Tafolog, adeg eu priodas, allan yn wir (a gobeithiwn hefyd ei ddeisyfiad yn niwedd yr englyn): Sian Ifans ei wen Efa—i Adams ::Wnâ'n Eden ei drigfa; :I'w buchedd boed diwedd da—fel porth clyd :I fyw lawenfyd y Nefol Wynfa. Q Y mae llawer o bregethau Adams yn ystod y cyfnod hwn wedi eu hysgrifennu yn y Saesneg. Eto, ni chlywodd na'i briod na'i gyfeillion sôn ganddo am unrhyw duedd i fynd i'r weinidogaeth Seisnig. Ni thybiwn fod y gwagogoniant o bregethu'r efengyl yn y Saesneg erioed wedi bod yn demtasiwn iddo. Mewn gwirionedd, nid oedd yn ogoniant yn ei olwg " oblegid y gogoniant tra rhagorol o bregethu'r Gwirionedd ei hun. Eto, pan fyddai galw, a phan roddid cyfleustra iddo i wasanaethu'r Gwirionedd yn yr iaith honno, ni pheidiodd â phregethu, a siarad, a darlithio ynddi hyd y diwedd.<noinclude><references/></noinclude> jlaey5j7znfuluz1d2xbdp73w5to54h 138374 138373 2025-06-03T23:10:17Z AlwynapHuw 1710 /* Heb destun */ 138374 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 69140 138375 2025-06-03T23:11:25Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138375 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Eithr yn ol yr ail fraslun y mae yna "gyfaddaster rhwng y lefain a'r blawd "; a'r ail ben yw Graddol ddylanwad Gwirionedd a Daioni," gan mai lefeinio y mae, nid gorfodi drwy rym. Ond y mae'r trydydd pen yr un yn y ddau, sef bod crefydd yn gofyn y cyfan o ddyn, "corff, meddwl ac ysbryd "; "ei amser, ei orchwylion, ei gyfoeth, ei gydymdeimlad gwirioneddol." "Y mae gormod o duedd i gyfyngu tiriogaeth crefydd i wasanaeth mewn capeli, canu emynau a gwrando pregethau," pan ddylai ymwneuthur â holl gysylltiadau bywyd pob dyn, yn y siop, y maes, y farchnad, a'r aelwyd." Yr oedd yr ymadrodd y pryd hwnnw yn ddieithr—a chaled. Gosododd Adams sylfeini ei lwyddiant gweinidogaethol i lawr yn ddïau cyn dyfod i Hawen, yn ei ymgysegriad i Dduw a'i ymroddiad i astudiaeth o'i Wirionedd; ond ymhen tua blwyddyn wedi'r ymsefydlu gosododd un arall i lawr yn ei briodas â Miss Jane Evans, Pantygwenith.<ref>Wyres i'r enwog Ddr. Davies, Pant-teg</ref> Un o jokes ei gyfeillion oedd mai ei phriodi hi oedd ei amcan cyntaf, a phriodi'r eglwys yn ail; ac ni wadai ef hynny, er nad oedd yn wir i gyd. Gellir bod yn sicr o hyn, o leiaf, na fuasai yr un o'i briodasau eglwysig wedi bod agos mor llwyddiannus a dedwydd onibâi am ei uniad hapus ag un a anwyd—meddai rhywun—i fod yn wraig gweinidog, er fod ei breuddwydion hi i gyfeiriad tra gwahanol cyn ei weled ef. Nid bob amser, nac yn aml, y gellir proffwyd o fardd, ond ni wad neb na throdd proffwydoliaeth Tafolog, adeg eu priodas, allan yn wir (a gobeithiwn hefyd ei ddeisyfiad yn niwedd yr englyn): {{center block| <poem> Sian Ifans ei wen Efa—i Adams ::Wnâ'n Eden ei drigfa; :I'w buchedd boed diwedd da—fel porth clyd :I fyw lawenfyd y Nefol Wynfa. </poem> }} <br><noinclude><references/></noinclude> 9aq8x1z2r0yqlbmygg20am7ogoyq442 104 69141 138376 2025-06-03T23:12:11Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138376 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Y mae llawer o bregethau Adams yn ystod y cyfnod hwn wedi eu hysgrifennu yn y Saesneg. Eto, ni chlywodd na'i briod na'i gyfeillion sôn ganddo am unrhyw duedd i fynd i'r weinidogaeth Seisnig. Ni thybiwn fod y gwagogoniant o bregethu'r efengyl yn y Saesneg erioed wedi bod yn demtasiwn iddo. Mewn gwirionedd, nid oedd yn ogoniant yn ei olwg "oblegid y gogoniant tra rhagorol" o bregethu'r Gwirionedd ei hun. Eto, pan fyddai galw, a phan roddid cyfleustra iddo i wasanaethu'r Gwirionedd yn yr iaith honno, ni pheidiodd â phregethu, a siarad, a darlithio ynddi hyd y diwedd. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 2qqwyyqrfqgrc5o0ibcpztsuijrdw5s 104 69142 138377 2025-06-03T23:16:48Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138377 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude><br> [[Delwedd:Jane (cynt Evans) gwraig y Parch David Adams (Hawen).jpg|canol|400px]] {{c|MRS. ADAMS YNG NGHYFNOD BETHESDA.}} <br> {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> crt7849ddp4qk3rcwljjiy513d8d9y3 104 69143 138378 2025-06-03T23:30:06Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138378 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|BRASLUN O'I HANES}}}} [Gall y braslun hwn fod yn gyfleus i rywrai, ond dylasai fod fwy na hynny, oblegid dengys annigonolrwydd pob cronicl o'r fath i gymhlethrwydd bywyd—ei ddyfnder a'i uchter yn neilltuol. Fe sylwa'r darllenydd mai'r blynyddoedd teneuaf ar yr wyneb oedd y rhai tewaf eu cynnyrch a mwyaf eu twf yn y dwfn yn ei hanes, sef 1880-1889 yn athronyddol a 1900-1906 yn ysbrydol. Efallai y byddai'n well gan rywrai edrych ar y cyfnod blaenaf fel un o fynd i mewn i benumbra ac umbra Hegel a Darwin, a'r olaf fel un o ddyfod allan ohonynt; ond hyd yn oed felly, yr oeddynt yn gyfnodau â'u hystyr ar y cyntaf islaw'r wyneb. Y mae'r blynyddoedd o 1914 ymlaen yn dra chynhyrchiol mewn rhoddi i'r byd wmbredd o feddyliau oedd "dros ben" ganddo ar ol ymchwil a myfyrdod oes, heb ddim o bwys arbennig i'w groniclo. Bid siŵr, croniclir ffeithiau llai pwysig yn nechreu ei fywyd, am eu bod, yn berthynasol, yn dra phwysig y pryd hwnnw, fel y mae nant y mynydd ar ddechreu taith afon o fwy pwys iddi nag afonig yn nês ymlaen, pan yw ei rhediad yn llydan a llawn yn y doldir]. {{Center block/s}} <poem> 1845 Ganwyd yn Nhalybont, Awst 28. 1859: Gadael yr ysgol am y gwaith mŵn. 1862 Mynd yn ol i'r ysgol fel pupil teacher. 1865 Mynd i Goleg Normalaidd Bangor. 1866: Yn gydfuddugol â Gwilym Pennant am gân i "Weniaith." 1867 Yn Ysgolfeistr yn y Bryn, Llanelli. 1868: Ennill amryw wobrwyon Eisteddfodol. 1869 Mynd i Goleg Normalaidd Abertawe, a matriculatio ym Mhrifysgol Llundain. 1870: Ysgolfeistr yn Ystradgynlais. 1872: Gadael Ystradgynlais oblegid gwaelder iechyd. 1873: Ennill ar y bryddest i'r "Anialwch" ym Mrynamman. 1874 Ennill Ysgoloriaeth yng Ngholeg y Brifysgol, Aber ystwyth. 1877 Graddio'n B.A. ym Mhrifysgol Llundain. :Ennill Cadair Powys am bryddest ar "Addysg." 1878: Cael ei ordeinio'n weinidog Hawen a Bryngwenith. </poem><noinclude>{{Div end}}</noinclude> ecsfcvf90xu3zworth49e34eu7ymv5f 138381 138378 2025-06-03T23:35:09Z AlwynapHuw 1710 138381 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|BRASLUN O'I HANES}}}} [Gall y braslun hwn fod yn gyfleus i rywrai, ond dylasai fod fwy na hynny, oblegid dengys annigonolrwydd pob cronicl o'r fath i gymhlethrwydd bywyd—ei ddyfnder a'i uchter yn neilltuol. Fe sylwa'r darllenydd mai'r blynyddoedd teneuaf ar yr wyneb oedd y rhai tewaf eu cynnyrch a mwyaf eu twf yn y dwfn yn ei hanes, sef 1880-1889 yn athronyddol a 1900-1906 yn ysbrydol. Efallai y byddai'n well gan rywrai edrych ar y cyfnod blaenaf fel un o fynd i mewn i benumbra ac umbra Hegel a Darwin, a'r olaf fel un o ddyfod allan ohonynt; ond hyd yn oed felly, yr oeddynt yn gyfnodau â'u hystyr ar y cyntaf islaw'r wyneb. Y mae'r blynyddoedd o 1914 ymlaen yn dra chynhyrchiol mewn rhoddi i'r byd wmbredd o feddyliau oedd "dros ben" ganddo ar ol ymchwil a myfyrdod oes, heb ddim o bwys arbennig i'w groniclo. Bid siŵr, croniclir ffeithiau llai pwysig yn nechreu ei fywyd, am eu bod, yn berthynasol, yn dra phwysig y pryd hwnnw, fel y mae nant y mynydd ar ddechreu taith afon o fwy pwys iddi nag afonig yn nês ymlaen, pan yw ei rhediad yn llydan a llawn yn y doldir]. {{Center block/s}} <poem> 1845: Ganwyd yn Nhalybont, Awst 28. 1859: Gadael yr ysgol am y gwaith mŵn. 1862: Mynd yn ol i'r ysgol fel pupil teacher. 1865: Mynd i Goleg Normalaidd Bangor. 1866: Yn gydfuddugol â Gwilym Pennant am gân i "Weniaith." 1867: Yn Ysgolfeistr yn y Bryn, Llanelli. 1868: Ennill amryw wobrwyon Eisteddfodol. 1869: Mynd i Goleg Normalaidd Abertawe, a matriculatio ym Mhrifysgol Llundain. 1870: Ysgolfeistr yn Ystradgynlais. 1872: Gadael Ystradgynlais oblegid gwaelder iechyd. 1873: Ennill ar y bryddest i'r "Anialwch" ym Mrynamman. 1874: Ennill Ysgoloriaeth yng Ngholeg y Brifysgol, Aber ystwyth. 1877: Graddio'n B.A. ym Mhrifysgol Llundain. ::Ennill Cadair Powys am bryddest ar "Addysg." 1878: Cael ei ordeinio'n weinidog Hawen a Bryngwenith. </poem><noinclude>{{Div end}}</noinclude> 7mi635p9y562hzyrajx2cnndh44wlw5 104 69144 138379 2025-06-03T23:32:50Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138379 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" />{{Center block/s}}</noinclude><poem> 1880: Ennill Coron Eisteddfod Tregaron am bryddest ar Wyrth Gyntaf Crist." 1884 Ennill ar draethawd ar "Hegel" yn Eisteddfod Genedlaethol Lerpwl. 1888: Symud i Fethesda, Arfon. 1889: Ennill Cadair Eisteddfod Abermaw am bryddest ar "Orthrwm." 1891: Ennill Coron Eisteddfod Genedlaethol Abertawe am bryddest ar "Cromwel." 1892: Ennill ar draethawd ar Athroniaeth Green a Martineau yn Eisteddfod Genedlaethol Rhyl. 1893: Ennill hanner y wobr ar draethawd ar " Ddatblygiad " yn Eisteddfod Genedlaethol Pontypridd. 1895: Symud i Grove Street, Lerpwl. 1897: Cyhoeddi Paul yng Ngoleuni'r Iesu. 1899: Ennill ar y traethawd ar "Foeseg Gristnogol" yn Eisteddfod Genedlaethol Caerdydd. 1906: Cyhoeddi Yr Hen a'r Newydd mewn Diwinyddiaeth. 1908: Cyhoeddi Esboniad ar y Galatiaid. Cyhoeddi Llawlyfr yr Athro. 1913: Yn Gadeirydd yr Undeb Annibynnol Cymraeg. 1914: Cyhoeddi Yr Eglwys a Gwareiddiad Diweddar. 1922: Yn cael ei daro'n glaf, a derbyn gwybodaeth o fwriad Prifysgol Cymru i roddi iddo deitl D.D. 1923: Huno yn yr angau (Gorff. 5), a'i gladdu yn Nhalybont (Gorff. 10). </poem> {{Div end}} <br><noinclude><references/></noinclude> 0883fve2calznkz86z8vpf0q4khyhwq 138380 138379 2025-06-03T23:34:18Z AlwynapHuw 1710 138380 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" />{{Center block/s}}</noinclude><poem> 1880: Ennill Coron Eisteddfod Tregaron am bryddest ar Wyrth Gyntaf Crist." 1884: Ennill ar draethawd ar "Hegel" yn Eisteddfod Genedlaethol Lerpwl. 1888: Symud i Fethesda, Arfon. 1889: Ennill Cadair Eisteddfod Abermaw am bryddest ar "Orthrwm." 1891: Ennill Coron Eisteddfod Genedlaethol Abertawe am bryddest ar "Cromwel." 1892: Ennill ar draethawd ar Athroniaeth Green a Martineau yn Eisteddfod Genedlaethol Rhyl. 1893: Ennill hanner y wobr ar draethawd ar " Ddatblygiad " yn Eisteddfod Genedlaethol Pontypridd. 1895: Symud i Grove Street, Lerpwl. 1897: Cyhoeddi Paul yng Ngoleuni'r Iesu. 1899: Ennill ar y traethawd ar "Foeseg Gristnogol" yn Eisteddfod Genedlaethol Caerdydd. 1906: Cyhoeddi Yr Hen a'r Newydd mewn Diwinyddiaeth. 1908: Cyhoeddi Esboniad ar y Galatiaid. ::Cyhoeddi Llawlyfr yr Athro. 1913: Yn Gadeirydd yr Undeb Annibynnol Cymraeg. 1914: Cyhoeddi Yr Eglwys a Gwareiddiad Diweddar. 1922: Yn cael ei daro'n glaf, a derbyn gwybodaeth o fwriad Prifysgol Cymru i roddi iddo deitl D.D. 1923: Huno yn yr angau (Gorff. 5), a'i gladdu yn Nhalybont (Gorff. 10). </poem> {{Div end}} <br><noinclude><references/></noinclude> 91mn54cqqhgslyrk8n9x5khvovi5y9r 104 69145 138382 2025-06-04T00:23:02Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138382 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr||VII. LLENYDDIAETH A DIRWEST.}} Y FFORDD y deuthum i wybod gyntaf am Adams oedd trwy fynych gyfeiriadau'r newyddiaduron ato fel efrydydd ieuanc llwyddiannus iawn yng Ngholeg Aberystwyth yn 1874-7. A'r waith gyntaf erioed i mi ei weled oedd yng nghyfarfod ail-agor Capel Bwlch y Groes, Rhagfyr 7, 1881. Y Saboth cyn hynny y dechreuaswn fel gweinidog ym Mrynmair a Beulah. Yng nghyfarfod Bwlch y Groes y noson honno, eisteddai ef ar y dde i mi o'r pulpud. Ac yn y sêt fawr ar ddiwedd yr oedfa honno y cefais yr ysgwyd llaw a'r siarad cyntaf erioed ag ef. A bu'r geiriau caredig a ddywedodd wrthyf am fy mhregeth ar Phil. ii. 5-8 yn help i mi iawn-ddehongli'r olwg oedd arno'n gwrando. Canys gwrandawr pregeth rhyfedd ydoedd, ei ddau lygaid ynghau, gan dueddu i wyro'i ben, a gosod ei law yn awr ac eilwaith ar ei wyneb. A bu ei ddull o wrando yn dramgwydd i lawer brawd gwan. Eto, yr oedd yn gwrando o ddifrif, ac yn gweld mwy o'r bregeth, ac yn y bregeth, nag a welai ambell gynulleidfa gyfan. Deuthai ef i Hawen yn agos i bedair blynedd cyn i mi ymsefydlu'n gymydog iddo, ac adnabyddid ef fel Mr. Adams, tra y sonnid am weinidogion eraill y cylch fel "Davies y Glyn," " Evans, Drewen," "Rees, Llechryd," a "Jones, Castellnewydd." Ond Mr. Adams oedd ef. A pherthynai iddo rywbeth anneffiniol a gyfiawnhâi gyfeirio ato felly. Ond wedi iddo ddyfod i'r Gogledd a dechreu dangos nad oedd mor ffyddlon a'r llïaws o'i frodyr i'r hen rigolau diwinyddol yn arbennig felly pan feiddiodd ddal "Paul yng ngoleuni'r Iesu "—collodd y Mr. į fesur a daeth i gael ei alw'n "Adams," enw a ddaeth<noinclude><references/></noinclude> 0gb9ux0lx7f5wnv48etk7vltzn84ljx 138383 138382 2025-06-04T00:23:46Z AlwynapHuw 1710 138383 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|VII. LLENYDDIAETH A DIRWEST.}}}} Y FFORDD y deuthum i wybod gyntaf am Adams oedd trwy fynych gyfeiriadau'r newyddiaduron ato fel efrydydd ieuanc llwyddiannus iawn yng Ngholeg Aberystwyth yn 1874-7. A'r waith gyntaf erioed i mi ei weled oedd yng nghyfarfod ail-agor Capel Bwlch y Groes, Rhagfyr 7, 1881. Y Saboth cyn hynny y dechreuaswn fel gweinidog ym Mrynmair a Beulah. Yng nghyfarfod Bwlch y Groes y noson honno, eisteddai ef ar y dde i mi o'r pulpud. Ac yn y sêt fawr ar ddiwedd yr oedfa honno y cefais yr ysgwyd llaw a'r siarad cyntaf erioed ag ef. A bu'r geiriau caredig a ddywedodd wrthyf am fy mhregeth ar Phil. ii. 5-8 yn help i mi iawn-ddehongli'r olwg oedd arno'n gwrando. Canys gwrandawr pregeth rhyfedd ydoedd, ei ddau lygaid ynghau, gan dueddu i wyro'i ben, a gosod ei law yn awr ac eilwaith ar ei wyneb. A bu ei ddull o wrando yn dramgwydd i lawer brawd gwan. Eto, yr oedd yn gwrando o ddifrif, ac yn gweld mwy o'r bregeth, ac yn y bregeth, nag a welai ambell gynulleidfa gyfan. Deuthai ef i Hawen yn agos i bedair blynedd cyn i mi ymsefydlu'n gymydog iddo, ac adnabyddid ef fel Mr. Adams, tra y sonnid am weinidogion eraill y cylch fel "Davies y Glyn," " Evans, Drewen," "Rees, Llechryd," a "Jones, Castellnewydd." Ond Mr. Adams oedd ef. A pherthynai iddo rywbeth anneffiniol a gyfiawnhâi gyfeirio ato felly. Ond wedi iddo ddyfod i'r Gogledd a dechreu dangos nad oedd mor ffyddlon a'r llïaws o'i frodyr i'r hen rigolau diwinyddol yn arbennig felly pan feiddiodd ddal "Paul yng ngoleuni'r Iesu "—collodd y Mr. į fesur a daeth i gael ei alw'n "Adams," enw a ddaeth<noinclude><references/></noinclude> gbmmn81lj5mvon0c7i67goeiwnxpuf7 138384 138383 2025-06-04T00:49:59Z AlwynapHuw 1710 138384 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|VII. LLENYDDIAETH A DIRWEST.}}}} Y FFORDD y deuthum i wybod gyntaf am Adams oedd trwy fynych gyfeiriadau'r newyddiaduron ato fel efrydydd ieuanc llwyddiannus iawn yng Ngholeg Aberystwyth yn 1874-7. A'r waith gyntaf erioed i mi ei weled oedd yng nghyfarfod ail-agor Capel Bwlch y Groes, Rhagfyr 7, 1881. Y Saboth cyn hynny y dechreuaswn fel gweinidog ym Mrynmair a Beulah. Yng nghyfarfod Bwlch y Groes y noson honno, eisteddai ef ar y dde i mi o'r pulpud. Ac yn y sêt fawr ar ddiwedd yr oedfa honno y cefais yr ysgwyd llaw a'r siarad cyntaf erioed ag ef. A bu'r geiriau caredig a ddywedodd wrthyf am fy mhregeth ar Phil. ii. 5-8 yn help i mi iawn-ddehongli'r olwg oedd arno'n gwrando. Canys gwrandawr pregeth rhyfedd ydoedd, ei ddau lygaid ynghau, gan dueddu i wyro'i ben, a gosod ei law yn awr ac eilwaith ar ei wyneb. A bu ei ddull o wrando yn dramgwydd i lawer brawd gwan. Eto, yr oedd yn gwrando o ddifrif, ac yn gweld mwy o'r bregeth, ac yn y bregeth, nag a welai ambell gynulleidfa gyfan. Deuthai ef i Hawen yn agos i bedair blynedd cyn i mi ymsefydlu'n gymydog iddo, ac adnabyddid ef fel ''Mr.'' Adams, tra y sonnid am weinidogion eraill y cylch fel "Davies y Glyn," "Evans, Drewen," "Rees, Llechryd," a "Jones, Castellnewydd." Ond ''Mr.'' Adams oedd ef. A pherthynai iddo rywbeth anneffiniol a gyfiawnhâi gyfeirio ato felly. Ond wedi iddo ddyfod i'r Gogledd a dechreu dangos nad oedd mor ffyddlon a'r llïaws o'i frodyr i'r hen rigolau diwinyddol yn arbennig felly pan feiddiodd ddal "Paul yng ngoleuni'r Iesu"—collodd y ''Mr.'' į fesur a daeth i gael ei alw'n ''"Adams,"'' enw a ddaeth<noinclude><references/></noinclude> mwex9ceg8wlonjwf2ln68yvcg0f37go 104 69146 138385 2025-06-04T12:07:47Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138385 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude><br> [[Delwedd:Y Parch a Mrs David Adams (Hawen) ym 1879.jpg|canol|400px]] {{c|MR. A MRS. ADAMS YN 1879}} <br> {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 13nw87kykzxot72tt6m718868gg4l9m 104 69147 138386 2025-06-04T12:08:13Z AlwynapHuw 1710 /* Heb destun */ 138386 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 69148 138387 2025-06-04T12:22:35Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138387 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude><br> [[Delwedd:Sarah Jane a Myfanwy merched David Adams (Hawen).jpg|400px|canol]] {{c|MISS ADAMS.{{bwlch|5em}}MISS MYFANWY ADAMS.}}<br> {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> pw19pviigc03ocwcdvhz04h3zu6hcwd 104 69149 138388 2025-06-04T12:22:56Z AlwynapHuw 1710 /* Heb destun */ 138388 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 69150 138389 2025-06-04T12:23:36Z AlwynapHuw 1710 /* Heb destun */ 138389 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 69151 138390 2025-06-04T12:24:04Z AlwynapHuw 1710 /* Heb destun */ 138390 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 69152 138391 2025-06-04T12:24:40Z AlwynapHuw 1710 /* Heb destun */ 138391 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 69153 138392 2025-06-04T12:25:14Z AlwynapHuw 1710 /* Heb destun */ 138392 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 69154 138397 2025-06-05T00:59:02Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138397 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>i beri rhyw iâs ryfedd o arswyd trwy galon uniongrededd llawer o'r saint, a'u tybiai eu hunain agosaf i'r nefoedd. Y ddau gyfeiriad y cefais i y fraint o gydweithio mwyaf ag ef oedd gyda chyfarfodydd llenyddol a dirwest. Credem y gellid trwy y ddau gyfeiriad yna ennill y cymdogaethau i ymwneuthur â phethau a fyddai'n gynorthwy i'r bywyd goreu. Cawsom lawer o hyfrydwch wrth gefnogi'r cyfarfodydd llenyddol; cymerem ran yn eu trefnu,—a'u cario ymlaen, arwain neu feirniadu bron bopeth ond datganu. Caem ddigon o waith, llawer o fwynhâd, a'r rhan fynychaf caem gerdded adref yn bur hwyr y nos. Nid oedd dim yn ormod o drafferth gan Adams i lwyddo'r cyfarfodydd hyn a deffro'r meddwl ieuanc i gyfeiriad buddiol. Beirniadai'n fanwl ac adeiladol, gan annog yr ieuainc bob amser i roddi nod uchel o'u blaen a gwneuthur y goreu o'u talent a'u horiau hamdden. Ac nid ychydig o'n beio a gaem am anesmwytho ar y bobl ieuainc, a'u denu i ymgynnull at ei gilydd yma a thraw, ac i wario'u harian am hen lyfrau. Dyma a ddywedodd gwraig gweinidog wrthyf am yr ymdrechion hyn: "Mi gewch eich dau achos i edifarhau am ddysgu'r bobl ifanc yma i arfer eu doniau. Y nhw fydd y rhai cyntaf i godi yn eich erbyn eto." Ond ni wiriwyd hynny o gwbl. Ond y wedd fwyaf arbennig ar ein cydweithio oedd o blaid sobrwydd. A chawsom yr Hybarch Owen Thomas, fy rhagflaenydd ym Mrynmair a Beulah, yn gyfaill a chydweithiwr campus. Yr oedd ef yn llwyrymwrthodwr adnabyddus drwy'i oes, ond er maint ei sêl dros sobrwydd, prin oedd ei fedr i fagu dirwestwyr. Miniog ac ymosodol iawn oedd yn y cyfeiriad yma. Ac nid heb achos, mae'n debig, canys yr oedd mynd i'r dafarn ac yfeta yn beth cyffredinol. Eto, cofier fod tros 40 mlynedd<noinclude><references/></noinclude> 7jtzjvp6re3jdybiwf6dm6w1654r069 104 69155 138398 2025-06-05T01:11:27Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138398 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>er hynny, a bod y syniad am dafarn ac yfeta wedi newid llawer erbyn hyn. Prin, mae'n debig, bod gwaelod sir Aberteifi yn waeth yn hyn o beth na rhannau amaethyddol eraill o'r wlad. Sut bynnag am hynny, teimlai llawer o ddynion goreu'r ardaloedd fod eisiau dadgysylltu'r eglwys oddiwrth y dafarn. Gwyddai rhannau isaf Ceredigion i rai o'i gweinidogion syrthio'n aberth llwyr bron i yfeta, ond gwelodd ragor nag un o'r cyfryw yn cael eu gwared o gadwynau'r blys, ac yn troi'n apostolion sobrwydd o'r fath ragoraf. Ond, a chymryd y wlad yn gyffredinol, yr oedd Bchus yn eilun parchus, a'r eglwys mewn ambell ardal megis dan nawdd y dafarn. Heblaw hynny, gallasai braich y weinidogaeth fod gryn lawer yn gryfach i frwydro yn erbyn cyfeddach a medd'dod. Yn wyneb sefyllfa o'r fath, oedd gymaint rhwystr ar y ffordd i fagu plant a phobl ieuainc yr eglwysi fel y dylesid, dechreuasom godi'n llef o ddifrif o blaid sobrwydd. Ac wrth wneuthur hynny nid yn unig anesmwythem ar y bobl ieuainc, ond ar bobl mewn oed hefyd, a cheid mwy o wingo yn erbyn gwneuthur hynny nag yn erbyn aflonyddu'r ieuainc. Deuwyd i edrych arnom fel aflonyddwyr y byd a'r eglwys, a mawr y beio arnom. Yr unig ddau hynafgwr a gaem i'n cynorthwyo o ddifrif mewn cyfarfodydd oedd y Parch. Owen Thomas a'r Parch. David Oliver (M.C.), Tŵrgwyn (cymydog i Adams). Ond ni olyga hyn anghofio'r gwasanaeth gwerthfawr i sobrwydd a wnaethai'r Parchn. W. Rees, Llechryd, a W. Jones, Trewyddel, ar ffiniau sir Benfro. Yr ydys wedi cael mynych gymhelliad i ysgrifennu hanes yr ymgyrch ddirwestol y cefais i y fraint o gymryd rhan ynddi gydag Adams yn 1882—7, ond yn anffodus prin iawn yw'r cofnodion ynglŷn â hi. Eto, y mae digon ar gael i roddi help i'r darllenydd gael syniad am weithgarwch a sêl Adams o blaid sobrwydd. Ac wrth geisio<noinclude><references/></noinclude> gcx8siqcc5v24foyvqa7psjkdsar14r 104 69156 138399 2025-06-05T16:12:01Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138399 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>cyfeirio ato ef, mae perigl i'r ysgrifennydd ddyfod yn amlycach nag y dylai fod. Wedi bod yma a thraw yn cynnal cyfarfodydd dirwest (heblaw pregethu'n awr ac eilwaith yn ein heglwysi'n hunain ar ddirwest) meddiannwyd ni gan awydd i ehangu maes ein cenhadaeth. Yn gynnar ym Mai, 1882, galwodd Adams i dreulio prynhawn gyd â mi yn fy llety yn Nhrefaesfach, Beulah. A dyna'r adeg y penderfynasom deithio cymaint ag a allem o'r sir (yn ol ein cyfle) ar ran dirwest, heb ddisgwyl tâl o gwbl. A Mehefin y 29, 1882, dechreuasom ar ein cenhadaeth yng Nghastellnewydd, lle'r oedd tua 30 o dafarnau ar y pryd. Y noson honno yr oedd yr Hybarch Owen Thomas gyd â ni fel cadeirydd. Gorffennaf y 13. Credaf ein bod ein dau yn y cwrdd dirwest a gynhelid yn Llandysul. Awst yr 17, yr oeddwn gyd ag Adams yng Nghapel y Wig, dan nawdd cangen leol Mudiad y Ruban Glas. Ardystiodd 190. Dechreuem weled fod ein cenhadaeth yn cael ei gwerthfawrogi. Awst yr 22, cynhelid y Cyfarfod Chwarterol yn y Crugiau, pryd y penderfynasom alw sylw'r Gynhadledd at ein cenhadaeth a gofyn cefnogaeth y gweinidogion a'r lleygwyr a fyddai'n bresennol. Nid gofyn eu caniatâd yr oeddis. A'r gŵr a siaradodd yn fwyaf cefnogol i ni oedd y Parch. E. Aeron Jones, Castellnewydd Emlyn. Dywedodd i ni fod yn cynnal cyfarfod yng Nghastellnewydd, a'n bod yn ymddangos yn ddynion o argyhoeddiad, ac yn trafod y mater yn deg a boneddigaidd. Cawsom gefnogaeth weddol gan y Gynhadledd—rhyw oddefiad parchus, ag eithrio geiriau cefnogol iawn y Parch. Aeron Jones. Adams, wrth gwrs, a ddylasai roddi'n hachos o flaen y Gynhadledd, ond ni wnâi hynny,<noinclude><references/></noinclude> fv53el1iovzmy1v19ykk9vecex2m1ut 104 69157 138400 2025-06-05T16:13:12Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138400 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"canys", meddai, "nid wyf fi yn eu ffafr o gwbl am nad wyf ddigon iach yn y ffydd, ac yn hen droseddwr ynglŷn â dirwest byth oddiar y Bregeth Ddirwestol a draddodais yng Nghymanfa Llanarth flynyddoedd yn ol." A phregeth neilltuol am ei difrifwch a'i nerth oedd honno, mae'n debig. Wele rai cofnodion pellach: Awst y 24, cwrdd dirwest yn Llandysul. Medi y 25, cyfarfod ym Mwlchygroes. Llawer yn ardystio. Medi y 26, ein dau yn Llanarth ar wahoddiad y Temlwyr Da. Cynulleidfa fawr, a 1 yn arwyddo. Medi y 27, ym Mydroilyn. Capelaid llawn. Cwrdd doniol. Ond llawer yn arwyddo. Hydref y 24, ein dau yng ngŵyl flynyddol y Temlwyr Da yn Llangeler. Capelaid llawn a chroeso cynnes. Tachwedd y 6, yn Neuaddlwyd. Ein dal gan law trwm. Capelaid llawn, gwrandawiad astud. Tachwedd y 7. Nebo. Cynulleidfa fawr. Y Parch. Lloyd Morgan newydd ymsefydlu yno, ac yn selog dros sobrwydd. Fel yr awgrymwyd, bylchog iawn yw'r cofnodion o'r ymgyrch ddirwestol, ond cariwyd hi ymlaen am rai blynyddoedd, ac ardystiodd llaweroedd mewn amryw leoedd. Mawrth y 19, 1883, arwyddodd 101 yn Beulah. Mai, 1883, arwyddodd 33 yn Pisgah. A llawer ym Mrynmair, Mai y 6, 1885; a 30 yn Nhachwedd yr un flwyddyn. Ymwelwyd hefyd â Nanternis, Ceinewydd, Capel Iwan, Trelech, Llanbedr, Cilcenin, Capel y Drindod, Glynarthen, Hawen, ac amryw o leoedd eraill, ac ymwelwyd â rhai lleoedd droeon. Anfon ein cyhoeddiad y byddem fel rheol, ond cawsom ein gwahodd i amryw fannau. Teithiasom gymaint i gyfeiriad canol y sir nes dyfod yn<noinclude><references/></noinclude> jo52bllnrv5u777c1jakmnzgonfbi16 104 69158 138401 2025-06-05T16:13:48Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138401 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>gyfarwydd iawn â'r enwau Ffostrosol, Synod Inn, Capel Cynon a Banc Shôn Cwilt. Cerdded y byddem fynychaf. Brydiau eraill llogem gerbyd am ran neu'r cwbl o'r ffordd. Ac anfynych y gwelsom unrhyw arwydd o berthynas rhwng na'r ceffyl na'i yriedydd â Jehu. Cawsom ein dal ragor nag unwaith gan law trwm, a bu'n dda cael newid dillad ar adegau felly. Ond gwelsom lawer diwrnod nodedig o ddymunol, a llawer tro y buom yn eistedd i lawr i gael chydig o orffwys yng nghymdogaeth Banc Shôn Cwilt. Un tro yr oedd Y Geninen newydd ein cyrraedd, a hyfrydwch ac adeiladaeth oedd gwrando ar Adams yn darllen un o bryddestau goreu Llew Llwyfo oedd yn y rhifyn. Gwneid ein cyfarfodydd i fyny o bregeth ac araith, pregethem ac areithiem bob yn ail, a cheid cynulliadau lluosog ymhob man. Eto digwyddodd rhai pethau diddorol ynglŷn â'n cenhadaeth. Yn debig i hyn y cyhoeddid ni gan archiagon un eglwys,—gŵr braf a doniol, ond a thipyn rhyngddo a bod yn Nasaread:— "Nos Fercher nesaf bydd hwn-a-hwn a hwn-a-hwn yma'n areithio ar ddirwest, y tacla ofnadwy yn d'od yma'r amser busy yma (ym mis Medi yr oeddid yno). Ar ganol yr araith mewn cyfarfod arall, gwaeddodd dyn mewn oed allan ragor nag unwaith, "Yr ydych yn dweyd celwydd." Ac wedi i'r cadeirydd arfer ei awdurdod, llesg-ymlwybrodd y cyfaill allan—cyfaill a fuasai'n amaethwr parchus, ond oedd wedi troi i ofera, ac oedd mewn diod ar y pryd. A chyn pen y flwyddyn caed y truan yn farw ar fin y ffordd—un o ferthyron y ddiod. Dro arall, yr oedd un o weinidogion y sir yn gadeirydd ein cyfarfod. Gŵr rhagorol, ac heb fod yn llymeitiwr. Yn ei anerchiad o'r gadair, amddiffynnai gymedrolder, gan ddywedyd mai yn y gyfeddach yr oedd y perigl. Anwybyddai'r ffigyrau am laddedigion y ddiod. Ond tran-<noinclude><references/></noinclude> hz6di73xllqvduwsm3qd19k0a6n1wmj 104 69159 138402 2025-06-05T16:14:20Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138402 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>noeth y cyfarfod yr oedd yn berwi gan frwdfrydedd dros amddiffyn adar y gymdogaeth, canys deuai rhyw estroniaid yno i ddal pob ''bullfinch'' a allent. Cawsom lawer o oerfelgarwch ac o ymosod arnom mewn geiriau, a hynny gan rai y buasid yn disgwyl gwell pethau oddiwrthynt. Ac nid peth dieithr oedd i deulu Adams, pan fyddai ef ar ei deithiau dirwestol, gael eu poeni gan yfetwyr ar eu ffordd adref o'r ffair neu'r farchnad. Safent ar gyfer y tŷ, gan ddywedyd yr hyn oedd ar eu meddwl, mewn geiriau cryfion. Ac un noson taflwyd carreg fawr trwy ffenestr Brynhawen, a dihangfa gyfyng a gafodd y forwyn ac un o'r plant rhag mynd yn aberth i'r ysbryd ymosodol a gynrychiolid gan y garreg. Ni ddeuthpwyd i wybod enw'r troseddwr. Afraid yw manylu ar y gwrthwynebiadau a gafodd ef ymhob ffurf arnynt. Ond nid gŵr i'w ddigalonni nac i ddïal oedd ef. Yn hytrach, yr oedd yn barod i ddioddef i'r eithaf dros yr hyn a gredai oedd iawn. Ac er ei roddi i huno yn naear ei bentref genedigol, y mae'n "llefaru eto," a'i ddylanwad i'w deimlo'n fawr heddiw y ffordd y cerddodd yng ngwaelod sir Aberteifi. Erbyn hyn, y mae'r cyfarfodydd llenyddol a'r cyfarfodydd dirwestol y bu'n offeryn i'w sefydlu wedi tyfu i fod yn eisteddfodau a chymanfaoedd dirwestol enwog a llwyddiannus. Ac ni all meddwl amdano ac atgofio ei weithgarwch amlochrog ynglŷn â'r gwaith o ddeffro a hyrwyddo camre daioni, lai na pheri hiraeth dwfn amdano a diolchgarwch cynnes am ei wasanaeth gwerthfawr. Yn 1880, enillodd Goron Eisteddfod Tregaron am y bryddest oreu ar "Wyrth Gyntaf Crist." Yn 1881 daeth allan yn ail da i Watcyn Wyn am y Goron Genedlaethol ym Merthyr, am bryddest ar "Fywyd." Yr oedd rhai o'i syniadau, yn ol y feirniadaeth, yn dramgwydd i dri beirniad hollol uniongred. Yn 1884, enillodd<noinclude><references/></noinclude> gtbixfn09evv5r8cymrymdp3oiawt6s 104 69160 138403 2025-06-05T16:14:38Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138403 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>y wobr o £30 a thlws aur yn Eisteddfod Genedlaethol Lerpwl am draethawd ar Hegel. Yr oedd y gystadleuaeth hon yn hynod ar gyfrif y ffaith fod y Prifathro Morris yn gosod "Vera "—sef Adams—ymlaenaf, a "Non-Hegel" yn ail; y Prifathro T. C. Edwards am rannu'r wobr rhwng y ddau, a'r Athro Henry Jones am rannu'r wobr rhwng "Vera " a Myfyriwr," tra yn cyhuddo "Non-Hegel" o lên-ladrad. Yn yr amgylchiadau cytunodd y tri i roddi'r wobr i "Vera." {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> s1oio1eqj50djx2m6fd0pifybtyut94 104 69161 138404 2025-06-05T16:23:08Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138404 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|VIII. HOLI'R PWNC.}}}} ER fod bywyd cyhoeddus Adams yn amlochrog iawn, eto prin y caniata maint bwriadedig y GyfrolGoffa inni roddi pennod ar bob un o'r agweddau hynny. Ond yr oedd dwy agwedd amlwg a dylanwadol ynglŷn â'i weinidogaeth yn Hawen a Bryngwenith na ellir llai na rhoddi iddynt bennod gyfan, sef ei ymdrech o blaid sobrwydd, a'i lafur mawr a gwerthfawr fel holwr ysgolion. Go brin y bu llawer o'i ragorach fel holwr yng Nghymru erioed. Er i mi gael cystal, os nad gwell, cyfle nag odid neb arall i wybod am ei wasanaeth o blaid dirwest, eto ychydig o gyfle a gefais i'w wrando'n holi ysgolion. Felly teimlwn yn falch o'r ysgrif ragorol a ganlyn arno fel holwr gan y Parch. Thomas Davies, Horeb, Llandysul: Buan yr ymledodd y newydd bod gweinidog newydd Hawen yn holwr da, ac eto dywedai ambell un yn dawel fach nad oedd yn rhyw iach iawn yn y ffydd. Teimlai rhai mai goreu i gyd oedd hynny, a phasiwyd gofyn iddo ddyfod i holi Ysgol Horeb yng Nghymanfa'r Llungwyn, a chawsai yntau wybod cyn diwedd y dydd beth oedd diwinyddiaeth bur ac iach, a gwae a fuasai iddo fentro anghytuno â'r pethau a gredid yn ddiameu yn eu plith. A bu Mr. Adams yn holi Horeb flwyddyn ar ol blwyddyn. Cytunid yn bur gyffredinol na fedrai neb holi fel efô, ond credai'r colofnau, ceidwaid yr athrawiaeth,' na wyddai ef fawr am uniongrededd, ac nad oedd ei ddaliadau diwinyddol ond heresïau noeth. Yr oedd cewri yn y Sgrythur yn y cylch hwn y dyddiau hynny,—dynlliwiasai'r Beibl eu bywyd, eu meddwl a'u barn:<noinclude><references/></noinclude> ech1lim21kdqe0cnoaw70iefksokgkt 104 69162 138405 2025-06-05T16:23:27Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138405 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>yr oedd ei awdurdod yn derfynol, a ysgrifennwyd a ysgrifennwyd. Dyna'r math ar ddynion yr oedd yn rhaid arno eu hwynebu yn y Gymanfa. Efô oedd y cyntaf i wrthwynebu syniadau Calfinaidd eglwysi Annibynnol y cylch, y syniadau hynny a fu'n bod oddiar rwyg Arminiaeth Pant y Creuddyn. Etholedigaeth, y Cyfrifiad, ac athrawiaethau eraill oedd testunau'r dadleuon mawr a phoeth. Credai cewri'r ffydd yn y cylch y gwyddai Paul holl gyngor a meddwl Duw, a bod popeth yn Ie ac yn Amen iddo ef: credent mai iddynt hwy'n unig yr oedd pob ''rights yn reserved'' ym meddwl yr Apostol ei hun. Pan ddigwyddai rhywun fel Adams anghytuno—wel, gwae iddo! Pechasai yn erbyn Ysbryd Glân esboniadaeth gywir, a cheid digon o farchogion i gymryd gafael yn y cleddyf, y darian a'r astalch dros y peth hwnnw a ystyrid yn gysondeb y ffydd. Nid oedd bwrw arfau yn y rhyfel hwnnw. Llawer gwaith y safodd Daniel Davies, Gilfach Chwith, John Tomos y Cipar, David ac Ifan Davies, meibion y Maengwyn, ac eraill fel dur o blaid yr hen athrawiaethau. Llawer ymdrechfa galed a fu rhyngddo a'r cewri hyn a'u tebig. Adams yn y pulpud, y gelynion o'i flaen; fel y dywedodd un: ''Cannon to right of him, cannon to left of him.'' Deuai adnodau fel tân belennau o bob cyfeiriad, neu fel yr ehed y saethau oddiar y bwa. Mor gywrain a deheuig yr oeddynt yn gwau adnodau mawr y Rhufeiniaid, yr Ephesiaid, a'r Colosiaid i mewn i'w hymresymiadau, ac nid oedd wiw iddo ddywedyd dim yn erbyn y Sgrythur a ddywedai Y rhai a ragwybu a ragluniodd ef,' ac ymadroddion cyffelyb; gwae'r gweinidog hwnnw na neb arall a âi mor hy â dywedyd gair yn erbyn adnodau Duw fel eu llefarwyd gan yr Apostol Paul. Nid oedd eis-<noinclude><references/></noinclude> 5j9pokweeate22xafh2iw5zekgccan6 104 69163 138406 2025-06-05T18:55:20Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138406 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>iau gwahodd lluoedd i'r Gymanfa yn y dyddiau hynny. Pwy a allai fod adref? Digwyddodd aml dro doniol a digrif yn ei hanes wrth holi. Un tro arweiniodd yr Ysgol at bwnc mawr Pechod Gwreiddiol, ac yr oedd yn ei afiaith wrth drin cwestiwn fel hwn. Credai'r saint yr athrawiaeth hon, gan mwyaf ohonynt, heb un amheuaeth; yr oedd yn gymaint o ffaith iddynt â deddf codiad haul. Ameu peth fel hyn, y fath ryfyg! Taflai ef gwestiwn ar ol cwestiwn, a'r colofnau yn taflu adnod ar ol adnod ato yntau: oni wyddent am driciau rhesymeg, fe wyddent adnodau ddigon, ac o'r diwedd dyfynnwyd y geiriau hynny Mewn anwiredd y'm lluniwyd, ac mewn pechod yr esgorodd fy mam arnaf.' Medd- yliodd pawb fod hyn yn setlo'r cwestiwn, ond ebr Adams: Salm Solomon yw honna, a chyfeirio y mae ef at Bathseba, ei fam?' Ac yn dawel a phwyllog hollol, dyma'r atebiad yn mynd yn ol iddo: 'Wel, syr, yn ol fel dw i'n nabod dynion, mi allwn i feddwl ma Bathseba yw'n mam ni i gyd.' Teg yw dywedyd na fwynhawyd yr ergyd byw a ffraeth hwn yn well gan neb na chan yr holwr ei hun. Cododd y teiml- adau mor uchel un tro nes cyffroi arweinydd Ysgol Horeb yn fawr. Buasai'n darllen naw neu ddeg o esboniadau, a phan welodd na bu hynny i ddim pwr- pas i gyfarfod holi Adams, caeodd ei Feibl yn drystfawr, gan ddyweydd wrth yr Ysgol oedd ar ffrynt y galeri: Eisteddwch i lawr, boys; eisteddwch i lawr; mae hwn yn gwadu popeth.' Ambell dro holai'n galed iawn, a phoethaf y rhyfel goreu i gyd ganddo, ac nid ymddangosai'n fwy wrth ei fodd na phan fyddai'r Ysgol i gyd yn ei erbyn. Mewn un Gymanfa, cafodd Ysgol neilltuol driniaeth lem iawn, a chydnabyddai pawb mai ef oedd y gorch-<noinclude><references/></noinclude> jzrfxg0vxluz5ruvc5vnn2c4zwgndd2 104 69164 138407 2025-06-05T18:55:57Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138407 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>fygwr y diwrnod hwnnw. Ond y mae rhyw gysur ymhob amgylchiad: methodd atebwr mawr yr Ysgol â bod yn y Gymanfa honno oherwydd afiechyd. Gofid calon iddo oedd clywed sut y bu hi ar yr Ysgol yn y Gymanfa, ac er mwyn profi prun ai Adams ynteu'r Ysgol oedd drechaf, penderfynwyd i'r Ysgol fynd i Hawen ar nos Sul, ac Adams i holi. Rhaid oedd cael Toriad dydd ar Gymru yn anthem, a 'phetasai ym mwriad y Côr gystadlu yn yr Eisteddfod Genedlaethol, ni buasai mwy o baratoi. Er cymaint paratoad y Côr, nid oedd i'w gymharu â pharatoad y diwinyddion; yr oeddynt wrthi mewn amser ac allan o amser, yn enwedig y brawd oedd yn sâl ddydd y Gymanfa. Syniai am Idrisyn gyd â pharch ac edmygedd mawr, ond ofnai nad oedd yn ddigon newydd a ffres i gyfarfod ag Adams; rhaid oedd ymgynghori â Barnes, a llawer gwaith y dywedodd: Dyma'i feistr e', Hawen-w!' Aelwyd lon, hapus a dibryder oedd yr eiddo ef, aelwyd y chwedl a'r gân, ond nosweithiau lawer cyn y nos Sul hwn, rhaid oedd i'r wraig a'r plant, y gweision a'r morynion fynd i'w gwelyau yn gynnar er mwyn iddo gael perffaith lonyddwch a thawelwch gyd â'i Barnes. Ni lafuriodd myfyriwr erioed yn galetach gogyfer â'i arholiad nag y gwnaeth y brawd hwn erbyn yr holi. Gwnaeth ryw bedair tudalen ffwlscap o nodiadau, a phob un o'r nodiadau, yn ei dyb ef, yn mynd i orchfygu'r holwr. Daeth y nos Sul-prynhawn braf yn nechreu haf: yr Ysgol ar y llofft yn Hawen, ac eisteddodd yntau uwchben y cloc. Codai, yn awr ac yn y man, i weled a ddeuthai'r Ysgol i gyd. Breintiwyd ef â chorff tal ond â thymer byr iawn, â chalon fawr ond ag amynedd bach. Medrus ydoedd ar y gwaith o dorri'r llechau, er hynny ni fachludodd yr haul er-<noinclude><references/></noinclude> 6jkzgzg4ubhpsab8vcnmocwy5u98jk1 104 69165 138408 2025-06-05T18:57:59Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138408 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ioed ar ei ddigofaint. Dechreuodd yr holi, a dyma'r cwestiwn cyntaf yn dyfod. Edrychodd yntau ar y ffwlscaps ar ei lin: ac, fel y digwydd weithiau, nid oedd dim cyfleus iawn yn y nodiadau yn ateb y cwestiwn. Atebodd brawd a eisteddai yn y sedd uwch-ben iddo. Dyma'r ail, a'r trydydd gwestiwn—a dim yn y nodiadau eto. Pan ddaeth y pedwerydd, gosododd y nodiadau yn ei boced, gwelodd fod ei lafur i gyd yn ofer; collodd ei dymer, trodd at yr Ysgol, a dywedodd, Weles i riod shwd beth, p'idiwch ag ateb yr hen ff{{bar|2}}, w. Dyw e ddim gida'r pwnc o gwbl—gadewch e'n llonydd, shwd holi weda i. O hynny allan, yn y gwasanaeth hwnnw, nid agorodd ei enau. Cyn mynd allan o'r capel yr oedd wedi maddeu'r cyfan i Adams am ei holi gwael. Y Sul dilynol aed ati i ddewis holwr erbyn y Llungwyn, ac er syndod i bawb, ef oedd y cyntaf i gynnig gwein- 'idog Hawen. Fel pwnc y Llungwyn hwnnw, rhaid oedd iddo gael rhan o Gorinthiaid xv.-pwnc yr Atgyfodiad. Ar hyn o bryd yr oedd newydd gael benthyg gweithiau Dr. Dick gan gyfaill iddo, ac felly ni wnâi dim ond yr Atgyfodiad y tro i fod yn bwnc. Y Llungwyn hwnnw bu'n rhaid ar Adams ymladd un o'i frwydrau mawrion. Credai'r cyfaill hwn, a'r rhan fwyaf o bawb, y Beibl i gyd, a chredent hefyd mewn Atgyfodiad—atgyfodiad y corff yn gystal ag atgyfodiad yr enaid. Gwahaniaethent hwy oddiwrth yr holwr yn fawr, ac ar dir Sgrythur yr oeddynt bron ag ennill y dydd. Dyfynnent adnodau'n rhugl, galwent y ddau Destament at eu gwasanaeth; iddynt hwy, penderfynai hyn bopeth. A'r frwydr yn ei hanterth, ciliodd Mr. Adams ychydig yn ei ol yn y pulpud, a dywedodd: 'Dw i ddim am i hwn ddod i fyny, beth bynnag.' Ac ar darawiad amrant,<noinclude><references/></noinclude> 9xvgneg4qn94e2lhuy2uv4jtoetiqox 104 69166 138409 2025-06-05T19:01:38Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138409 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>dywedodd y cyfaill â'r corff hardd lluniaidd: 'Se hwnna gen inne, Adams, fyswn inne ddim amdano chwaith.' Ni ddadleuwyd rhagor am yr atgyfodiad yn yr oedfa honno! 'Deheuig iawn ydoedd Adams i ddyfod â damcaniaethau diweddar athroniaeth a diwinyddiaeth i'w gwestiynau, megis Datblygiad, Hegeliaeth, a phethau felly. Sonnir llawer heddiw am the ''solidarity of the human race,'' a dyna'r unig beth oedd ganddo 'pan holai Ysgol yn araith Paul ar Areopagus. Ei athrylith fel holwr oedd yn cynhyrfu meddwl a deffro dychymig, a pho fwyaf dadleuadwy fyddai'r mater, llonnaf i gyd oedd yntau. Hawdd oedd gweled mewn ambell Gymanfa fod yna un cwestiwn mawr yn ei boeni, a deuai at hwnnw o bob man. Un tro personoliaeth y diafol oedd ei beth mawr. Gwnaeth alanas mawr yng nghyfarfod y bore â'r ddwy Ysgol, gyd â'r cwestiwn dyrys hwn. Wrth holi Ysgol yn y prynhawn aeth at bersonoliaeth y diafol wedyn, ac ebr un o'r rhai mwyaf byw ei ddychymig a ''smart'' ei dafod a adwaenais erioed, "Syr, dyw hwnna ddim yn y maes." Anwybyddodd awgrym ei gyfaill, a meistr ydoedd ef ar y grefft o anwybyddu atebiad neu awgrym, ond gwnâi hynny mewn dull boneddigaidd a charedig. "Wel," ebr y cyfaill, "os i chi am ddadl, syr, i ni'n barod!" gan edrych ar yr Ysgol. Ni bu erioed y fath luchio ar adnodau, a chroesi cleddyfau wrth resymu. Heb fod yn hir iawn deellodd nad oedd argyhoeddi i fod ar yr Ysgol, a bod y gwahaniaeth rhyngddynt yn mynd yn fwy yn hytrach na mynd yn llai, a'r Ysgol, hithau, yn mynd yn gadarnach yn ei chred o adnod i adnod ac o ymresymiad i ymresymiad. Yn y diwedd caeodd Adams ei gôt, a dywedodd, "Person neu beidio, ddaw ef ddim i mewn fan yma." {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 9vya4utq2xnd80wahsuxlxujjjjibzg 104 69167 138410 2025-06-05T19:02:34Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138410 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Daeth yr ateb oddiwrth ben dadleuwr yr Ysgol: Tw-lêt, syr, mae e' na oddiar ddeg bore heddi. Deellai Adams ddigon ar y natur ddynol i wybod mai annoeth fyddai holi llawer rhagor y prynhawn hwnnw. Y gymwynas fawr, ac efallai'r gwasanaeth goreu a gyflawnodd ef, oedd sôn am bethau newyddion diwinyddiaeth ac athroniaeth yn y Gymanfa Ysgolion. Efô yn ei ddydd oedd yr unig un bron a wnâi beth felly. Y pethau dyfnion hyn oedd bwyd cyffredin y Gymanfa yn ei amser ef. Pa gymwynas fwy a ellid â dynion hyddysg yn eu Beibl?--dynion a wyddai'n dda am gelfyddyd dadleu—yn enwedig dadleu diwinyddiaeth—dynion heb lawer o addysg, efallai, ond eto dynion diwylliedig, dynion oedd, er maint eu hawydd am esbonio a deall y Beibl, ac er cymaint eu rhyddfrydiaeth mewn gwleidyddiaeth, eto i gyd yn geidwadwyr mewn diwinyddiaeth: rhyfyg a phechod oedd beiddio symud yr hen ffiniau, na sôn wrthynt hwy am ddigwyddiadau a darganfyddiadau byd mawr y meddwl. Rhyw ysgwyd eu pennau a wnaent a dywedyd mai ffolineb oedd mwy na hanner y pethau y soniai ef amdanynt, ac eto ni wnâi neb y tro fel holwr ond ef. Ni chred llawer o'r hen ddadleuwyr i Einstein ddarganfod dim na ddadleuwyd ac a wyntylliwyd 30 neu 35 mlynedd yn ol, yn yr hen Gymanfaoedd. Gŵr araf ei gerddediad, ac mor araf â hynny yn ei ddull, yw'r gwladwr, ac efallai bod rhywbeth yn wylaidd ac yn ddrwgdybus ynddo. Ni chymer yn hawdd at ddyn dieithr, ac anos fyth iddo yw derbyn syniadau newyddion, Yr oedd a dyma achos ei helynt ag Adams. Adams y pregethwr ac Adams yr holwr yn ddau ddyn hollol wahanol iddo. Rhagor nag unwaith y clywsom eiriau tebig i hyn: Beth sy ar y dyn 'ma? {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> r5gset6ocl7ioaum88ilgqvfc8xahe3 104 69168 138411 2025-06-05T19:03:47Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138411 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Pam na fydde fe'n holi fel y mae e'n pregethu? Mae e'n pregethu fel dyn arall, ac yn hollol iach yn y ffydd pan yw e'n gweddïo. Mae e'r un peth a ni pan yw'n gneud y pethe hyn. Mae e'n gweid y gwir wrth bregethu a gweddïo". Adams yr holwr oedd yn anodd iddynt hwy ei ddeall, nid y pregethwr. Nid amheuent ei allu a'i ddysg, gwyddent ei fod mor amddifad o gyfaddawd â halen, ar gwestiynau moesol, a bod cryn dipyn o'r peth hwn yn ei bregethau; ac er ei ddiwinyddiaeth ryfedd, ni fedrent yn eu byw lai na'i barchu a'i anrhydeddu. Y mae rhyw sawr hyfryd ar ei goffadwriaeth, a rhaid fydd claddu rhagor nag un oes cyn y bydd y sôn am Adams, Hawen, fel holwr wedi peidio â bod. Bu yma'n holi ddwywaith wedi i mi ddyfod yma, a buasai yma fwy na hynny pe gallasai ddyfod; nid oedd iddo gydymgeisydd, a rhyfedd iawn, dyma'r feirniadaeth arno y troeon hyn: Onid yw Adams wedi newid? 'Dyw e ddim tebig y peth o'dd e. Mae e'n awr 'run peth a ni. Ni ddaeth tros eu meddwl erioed iddynt hwy newid synient amdanynt eu hunain eu bod o hyd megis ag yr oeddynt yn y dechreu. Gwnaeth ef waith mawr yn ei ddydd mewn barddoniaeth, athroniaeth a diwinyddiaeth, ond ni wnaeth fwy o waith mewn unrhyw gylch na phan holai Ysgol: gosododd fin ar feddwl llawer, a gwnaeth y Testament Newydd yn llyfr byw a newydd ; a pha waith a ellir ei gymharu â hwn? Pes claddesid yn Hawen, buasai llawer un, a fu'n dadleu'n boeth ag ef, yno yn ei angladd yn tywallt dagrau ei galon ar fedd un a berchid yn fawr ganddynt er iddynt anghytuno ag ef lawer gwaith. Deuai i wrthdarawiad yn y Cyfarfodydd Holi nid yn unig â cheidwaid yr athrawiaeth yn yr Ysgolion, ond ambell<noinclude><references/></noinclude> kzqn5h79ubgygvw41cib0zty0ftjron 104 69169 138412 2025-06-05T19:04:52Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138412 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>waith â'r holwyr pregethwrol eraill. Bu cyfarfod felly un tro yn Llanarth—yr unig gyfarfod ysgolion yn yr awyr agored y clywsom ni sôn amdano. Ymhlith yr holwyr ar yr esgynlawr yr oedd y Parch. D. S. Davies, Caerfyrddin, a phan oedd Adams yn holi yr oedd Mr. Davies yn cael ei osod ar waith gan eraill yn ddïau— yn ateb yn awr ac eilwaith. Wedi goddef am beth amser trodd Adams yn ol ato, a dywedyd, Mr. Davies, pan fo'r Ysgol yn methu, mi ofynnaf fi i chwi. Rhodd hynny daw arno yn y lle hwnnw; ond wedi myned i'r tŷ apeliai ef—ac eraill nad oedd mor amlwg ar y maes—at y Parch. Wm. Evans, Aberaeron, i sathru ar seirff y fath syniadau cyfeiliornus, a rhoddi ei amddiffyn i'n hieuenctid. Ac meddai'r hen sant, Ho, ni âd yr Ysbryd Glân i'r plant fynd ymhell iawn oddiwrth y gwirionedd,—ateb a ddengys fel y mae'r gwir sant, er yn uniongred ei hun, yn codi uwchlaw'r llythyren at yr ysbryd. Rhoddir i ddilyn enghraifft o ddull gofalus Adams o baratoi ar gyfer holi ysgol. Eto, er ei fod yn paratoi'r maes, nid oedd o gwbl yn gyfyngedig i gwestiynau paratoedig, ond yn gofyn cwestiwn ar ateb, mewn modd byw, hyblyg a diddorol:— {{c|''Ephesiaid v.''}} a. 1. ''Dilynwyr. Imitators.'' Plentyn yn dysgu wrth wneuthur fel y gwêl ei dad yn gwneuthur. Iesu yn gweithio am fod Ei Dad yn gweithio. Nid yw y Mab yn gwneuthur dim o hono'i hun ond fel y gwelo Ef y Tad yn ei wneuthur. Edmygedd ac anwyldeb yn arwain i eilfyddiad ym mhawb. a. 2. ''Rhodiwch''. Dullwedd Heb. am arwain bywyd, ymddwyn. Bydded cariad yn gymhelliad yn egwyddor fyw yn eich bywyd. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 080g4cg7xa2st56xtkk1bedbwxozkom 138414 138412 2025-06-05T19:10:27Z AlwynapHuw 1710 138414 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>waith â'r holwyr pregethwrol eraill. Bu cyfarfod felly un tro yn Llanarth—yr unig gyfarfod ysgolion yn yr awyr agored y clywsom ni sôn amdano. Ymhlith yr holwyr ar yr esgynlawr yr oedd y Parch. D. S. Davies, Caerfyrddin, a phan oedd Adams yn holi yr oedd Mr. Davies yn cael ei osod ar waith gan eraill yn ddïau— yn ateb yn awr ac eilwaith. Wedi goddef am beth amser trodd Adams yn ol ato, a dywedyd, Mr. Davies, pan fo'r Ysgol yn methu, mi ofynnaf fi i chwi. Rhodd hynny daw arno yn y lle hwnnw; ond wedi myned i'r tŷ apeliai ef—ac eraill nad oedd mor amlwg ar y maes—at y Parch. Wm. Evans, Aberaeron, i sathru ar seirff y fath syniadau cyfeiliornus, a rhoddi ei amddiffyn i'n hieuenctid. Ac meddai'r hen sant, Ho, ni âd yr Ysbryd Glân i'r plant fynd ymhell iawn oddiwrth y gwirionedd,—ateb a ddengys fel y mae'r gwir sant, er yn uniongred ei hun, yn codi uwchlaw'r llythyren at yr ysbryd. Rhoddir i ddilyn enghraifft o ddull gofalus Adams o baratoi ar gyfer holi ysgol. Eto, er ei fod yn paratoi'r maes, nid oedd o gwbl yn gyfyngedig i gwestiynau paratoedig, ond yn gofyn cwestiwn ar ateb, mewn modd byw, hyblyg a diddorol:— {{c|''Ephesiaid v.''}} a. 1. {{Left margin|''Dilynwyr. Imitators.'' Plentyn yn dysgu wrth wneuthur fel y gwêl ei dad yn gwneuthur. Iesu yn gweithio am fod Ei Dad yn gweithio. Nid yw y Mab yn gwneuthur dim o hono'i hun ond fel y gwelo Ef y Tad yn ei wneuthur. Edmygedd ac anwyldeb yn arwain i eilfyddiad ym mhawb.}} a. 2. ''Rhodiwch''. Dullwedd Heb. am arwain bywyd, ymddwyn. Bydded cariad yn gymhelliad yn egwyddor fyw yn eich bywyd. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> mn1mt32n8rsddsw8jb4b7w1zklba2wc 138416 138414 2025-06-05T19:13:12Z AlwynapHuw 1710 138416 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>waith â'r holwyr pregethwrol eraill. Bu cyfarfod felly un tro yn Llanarth—yr unig gyfarfod ysgolion yn yr awyr agored y clywsom ni sôn amdano. Ymhlith yr holwyr ar yr esgynlawr yr oedd y Parch. D. S. Davies, Caerfyrddin, a phan oedd Adams yn holi yr oedd Mr. Davies yn cael ei osod ar waith gan eraill yn ddïau— yn ateb yn awr ac eilwaith. Wedi goddef am beth amser trodd Adams yn ol ato, a dywedyd, Mr. Davies, pan fo'r Ysgol yn methu, mi ofynnaf fi i chwi. Rhodd hynny daw arno yn y lle hwnnw; ond wedi myned i'r tŷ apeliai ef—ac eraill nad oedd mor amlwg ar y maes—at y Parch. Wm. Evans, Aberaeron, i sathru ar seirff y fath syniadau cyfeiliornus, a rhoddi ei amddiffyn i'n hieuenctid. Ac meddai'r hen sant, Ho, ni âd yr Ysbryd Glân i'r plant fynd ymhell iawn oddiwrth y gwirionedd,—ateb a ddengys fel y mae'r gwir sant, er yn uniongred ei hun, yn codi uwchlaw'r llythyren at yr ysbryd. Rhoddir i ddilyn enghraifft o ddull gofalus Adams o baratoi ar gyfer holi ysgol. Eto, er ei fod yn paratoi'r maes, nid oedd o gwbl yn gyfyngedig i gwestiynau paratoedig, ond yn gofyn cwestiwn ar ateb, mewn modd byw, hyblyg a diddorol:— {{c|''Ephesiaid v.''}} a. 1. {{Left margin}}''Dilynwyr. Imitators.'' Plentyn yn dysgu wrth wneuthur fel y gwêl ei dad yn gwneuthur. Iesu yn gweithio am fod Ei Dad yn gweithio. Nid yw y Mab yn gwneuthur dim o hono'i hun ond fel y gwelo Ef y Tad yn ei wneuthur. Edmygedd ac anwyldeb yn arwain i eilfyddiad ym mhawb.}} a. 2. ''Rhodiwch''. Dullwedd Heb. am arwain bywyd, ymddwyn. Bydded cariad yn gymhelliad yn egwyddor fyw yn eich bywyd. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> g5e8nl1xkvi5qzob7jpc0ezkg2edma9 138417 138416 2025-06-05T19:14:57Z AlwynapHuw 1710 138417 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>waith â'r holwyr pregethwrol eraill. Bu cyfarfod felly un tro yn Llanarth—yr unig gyfarfod ysgolion yn yr awyr agored y clywsom ni sôn amdano. Ymhlith yr holwyr ar yr esgynlawr yr oedd y Parch. D. S. Davies, Caerfyrddin, a phan oedd Adams yn holi yr oedd Mr. Davies yn cael ei osod ar waith gan eraill yn ddïau— yn ateb yn awr ac eilwaith. Wedi goddef am beth amser trodd Adams yn ol ato, a dywedyd, Mr. Davies, pan fo'r Ysgol yn methu, mi ofynnaf fi i chwi. Rhodd hynny daw arno yn y lle hwnnw; ond wedi myned i'r tŷ apeliai ef—ac eraill nad oedd mor amlwg ar y maes—at y Parch. Wm. Evans, Aberaeron, i sathru ar seirff y fath syniadau cyfeiliornus, a rhoddi ei amddiffyn i'n hieuenctid. Ac meddai'r hen sant, Ho, ni âd yr Ysbryd Glân i'r plant fynd ymhell iawn oddiwrth y gwirionedd,—ateb a ddengys fel y mae'r gwir sant, er yn uniongred ei hun, yn codi uwchlaw'r llythyren at yr ysbryd. Rhoddir i ddilyn enghraifft o ddull gofalus Adams o baratoi ar gyfer holi ysgol. Eto, er ei fod yn paratoi'r maes, nid oedd o gwbl yn gyfyngedig i gwestiynau paratoedig, ond yn gofyn cwestiwn ar ateb, mewn modd byw, hyblyg a diddorol:— {{c|''Ephesiaid v.''}} a. 1. ''Dilynwyr. Imitators.'' Plentyn yn dysgu wrth wneuthur fel y gwêl ei dad yn gwneuthur. Iesu yn gweithio am fod Ei Dad yn gweithio. Nid yw y Mab yn gwneuthur dim o hono'i hun ond fel y gwelo Ef y Tad yn ei wneuthur. Edmygedd ac anwyldeb yn arwain i eilfyddiad ym mhawb. a. 2. ''Rhodiwch''. Dullwedd Heb. am arwain bywyd, ymddwyn. Bydded cariad yn gymhelliad yn egwyddor fyw yn eich bywyd. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> hm3g58nmqol9hd2oti9cq0h60qwm5y8 104 69170 138413 2025-06-05T19:09:27Z AlwynapHuw 1710 /* Heb ei brawfddarllen eto */ Dechrau tudalen newydd gyda "Megis y carodd Crist ninnau. Dilyn Crist yw dilyn Duw. Y mae cariad Duw yng Nghrist tuag atom ni i gael ei ail adrodd, ei ail fyw gennym ninnau yn ein hymddygiadau tuag at ein gilydd. Cf. Gal. v. 2; 1 Ioan iii. 16; 1 Petr iv. 13. Drosom ni. Trososodiad cariad ''(moral substitution, not legal)''. Crist yn cyfranogi o'n poenau a'n gofidiau ond nid o'n heuogrwydd. O arogl peraidd. Duw yn caru Iesu am Ei fod yn ymaberthu er mwyn dynion... 138413 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Megis y carodd Crist ninnau. Dilyn Crist yw dilyn Duw. Y mae cariad Duw yng Nghrist tuag atom ni i gael ei ail adrodd, ei ail fyw gennym ninnau yn ein hymddygiadau tuag at ein gilydd. Cf. Gal. v. 2; 1 Ioan iii. 16; 1 Petr iv. 13. Drosom ni. Trososodiad cariad ''(moral substitution, not legal)''. Crist yn cyfranogi o'n poenau a'n gofidiau ond nid o'n heuogrwydd. O arogl peraidd. Duw yn caru Iesu am Ei fod yn ymaberthu er mwyn dynion. Nid oedd Duw yn ddig wrth Iesu pan oedd yn dioddef drosom. Cf. Ioan x. 17. a. 3. Cybydd-dra: ::1. Gwadiad o lywodraeth a gofal Duw am y byd a'i drigolion. ::2. Amharch i Dduw drwy ysbeilio Duw o'i aur a'i gyfoeth. ::3. Cam â'i enaid ei hun—sychu ffynhonnell ei drugaredd a'i gydymdeimlad. a. 4. Serthedd. Obscenity, αἰσχρότης,, iaith aflan, anniwair. ::''Coeg ddigrifwch. Jesting. Life is earnest.'' Anweddaidd i sefyllfa ac urddas dyn. a. 5. ''Yn nheyrnas Crist.'' Yn yr eglwys weledig ar y ddaear. Dim hawl i'w breintiau. Dim etifeddiaeth na meddiant o'i thrysorau. ::A Duw. Dim rhan na meddiant yn Nuw. Cf. Salm xvi. 5. a. 6. ''Geiriau ofer''. Peidiwch â chymryd eich darbwyllo fod y weithred yna yn ddiniwed. Nid yw'r Efengyl yn caniatau rhyddid i bechu—Ni watworir Duw, etc. a. 8. ''Tywyllwch:'' Arwydda anwybodaeth, aflendid, perigl, marwolaeth. {{nop}} ::''Goleuni yn yr Arglwydd'': Wedi eu dwyn i'r goleuni gan yr Arglwydd. Yn y gwirionedd am Dduw. a. 9. ''Ffrwyth yr Ysbryd''. R.V. Ffrwyth y goleuni. Goleuni yn fywyd. ''Daioni—kindness, beneficence.'' Nid yr egwyddor o ddaioni yn gymaint â gweithredoedd o garedig- rwydd ac elusen. a. 17. ''Annoethion.'' Rhai heb ddeall a gwerthfawrogi cyfleusterau. ::''Doethion''. Rhai yn deall beth yw ewyllys Duw. Ond mae'n rhaid ei byw yn gyntaf. Mae'n rhaid dyfod a hi i ''test'' bywyd cyn y deuir i'w deall. (Hinton said of a remark—I do not simply ''know'' it, ''I have found it out''). a. 18. ''Gormodedd.'' (Wherein is riot, R.V.). Y mae swyn yn y gwin i arwain dynion i ''riot'' a gormodedd. Ac y mae yfed i ormodedd unwaith yn rhwyddhau'r ffordd ar gyfer tro arall, fel afon yn codi ac yn gorlifo. Y mae yn lledu ei gwely, yn mynd ymaith â rhannau o'r gwrthglawdd ac yn lleihau ei allu i'w rhwystro i orlifo y tro nesaf. ::''Llanwer chwi a'r Ysbryd Glân''. Dim gormodedd yn bosibl yma. Nid wrth fesur y rhoddodd Duw yr Ysbryd i Iesu, ac fe'i rhydd i ninnau yn ol mesur dawn Crist os bydd ynom awydd am ei feddu. a. 19. ''Gan lefaru mewn salmau, etc.'' Gwin yn gwneuthur dynion yn siaradus a stwrllyd. Yr Ysbryd yntau yn sirioli dynion i ganu salmau ac odlau ysbrydol. Canu maswedd wrth y gwin. Canu mawl dan ddylanwad yr Ysbryd. Rhegi wrth y gwin—gweddio dan ddylanwad yr Ysbryd. a. 20. Gan ddiolch. Y gwin yn gwneuthur dynion yn fostfawr a chwyddedig. Ysbryd Duw yn dwyn Q dynion i ystyried eu dibyniad ac i deimlo'n ddiolchgar. ''Yn wastad.'' Hyn i fod yn sefyllfa arferol y meddwl—yn ''habit.'' ''I Dduw a'r Tad.'' Y Tad ynddo sydd yn dwyn i agwedd meddwl diolchgar. ''Yn enw'r Arglwydd Iesu Grist.'' Enw yn golygu Ei gymeriad a'i nodweddion. Y cwbl ag yw. Yn Ei serch at Dduw. Yn Ei ostyngeiddrwydd a'i hunan anghof. ''Arglwydd Iesu Grist.'' Y Gwaredwr a'r Llywodraethwr yn Iesu yn ein gwaredu er mwyn ein cael yn deyrngar iddo. Gwasanaethodd ar Fwrdd Ysgol Troedyraur drwy'r blynyddoedd heb ball; ac am werth ei weithgarwch a'i wasanaeth gwleidyddol nid oes eisiau gwell tystiolaeth nag a geir yn anerchiad Cymdeithas Ryddfrydol Aberbanc, a gyflwynwyd iddo mewn cwrdd cyhoeddus yn Horeb: Annwyl a Pharchedig Syr,<br> Y mae eich perthynas â ni mewn ystyr wleidyddol er y flwyddyn 1880 wedi bod y fath fel na allwn oddef i'r cysylltiad agos a chynnes hwnnw gael ei dorri heb i ni gydnabod ein gofid oherwydd hynny yn ogystal ag amlygu ein syniadau uchel ac annwyl am danoch chwithau drwy gyfrwng yr Anerchiad hwn. Y mae eich teilyngdod chwi a'n teimlad ninnau yn hawlio hyn. Buoch yn ffyddlon bob amser i'ch egwyddorion ac argyhoeddiadau eich cydwybod, a hynny yn wyneb llawer o rwystrau. Yn ystod yr amser a nodwyd aberthasoch lawer o'ch amser gwerthfawr a'ch talentau amrywiol i wasanaethu'r achos mawr Rhyddfrydig yn Neheubarth hen sir enwog Aberteifi, ac mewn Q modd arbennig felly ein Cymdeithas ni yn Aberbanc. Ni allwn byth anghofio y gwasanaeth a wnaethoch i Ryddfrydiaeth y sir ym mrwydr fythgofiadwy 1886 pan wnaeth cymaint 'long-ddrylliad o'r ffydd.' Gofidiwn oherwydd eich ymadawiad o'n hardal, ond wrth atgofio yr wyth mlynedd diweddaf bydd i chwi le cynnes a pharchus yn ein calon fel un o'n harweinwyr gwleidyddol. Bydd yn gaffaeliad dirfawr i ardal oleuedig a phoblog Bethesda eich cael i fyw ynddi, a chredwn y derbynnir chwi yn galonnog gan y Rhyddfrydwyr adnabyddus a chydwybodol y sydd yno eisoes. Dymuniad gonest ein calon ydyw ar i chwi gael oes hir i wasanaethu'r achos Rhyddfrydig yn eich cylch newydd, oherwydd yr ydym yn hollol argyhoeddedig fod brwydrau eto i'w hymladd cyn y cawn fwynhau perffaith ryddid, yn wladol a chrefyddol. Derbyniwch yr Anerchiad hwn fel dangosiad o'n 'hedmygedd o'ch cymeriad pur, eich ynni di-ball, a'ch galluoedd disglair. Bydd yr Anerchiad hefyd yn foddion i'ch atgoffa chwithau o enwau hen gyd-filwyr i chwi ar feysydd brwydrau gwleidyddol 1880, 1885, 1886 yn sir Aberteifi. Eich ewyllyswyr da, {{c|AELODAU CYMDEITHAS RYDDFRYDOL ABERBANC.}}<noinclude><references/></noinclude> 3bnvd084mooo3fohe6tceazk2ealoqd 138422 138413 2025-06-05T19:27:14Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138422 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>''Megis y carodd Crist ninnau.'' Dilyn Crist yw dilyn Duw. Y mae cariad Duw yng Nghrist tuag atom ni i gael ei ail adrodd, ei ail fyw gennym ninnau yn ein hymddygiadau tuag at ein gilydd. Cf. Gal. v. 2; 1 Ioan iii. 16; 1 Petr iv. 13. ''Drosom ni.'' Trososodiad cariad ''(moral substitution, not legal)''. Crist yn cyfranogi o'n poenau a'n gofidiau ond nid o'n heuogrwydd. O arogl peraidd. Duw yn caru Iesu am Ei fod yn ymaberthu er mwyn dynion. Nid oedd Duw yn ddig wrth Iesu pan oedd yn dioddef drosom. Cf. Ioan x. 17. a. 3. ''Cybydd-dra:'' ::1. Gwadiad o lywodraeth a gofal Duw am y byd a'i drigolion. ::2. Amharch i Dduw drwy ysbeilio Duw o'i aur a'i gyfoeth. ::3. Cam â'i enaid ei hun—sychu ffynhonnell ei drugaredd a'i gydymdeimlad. a. 4. ''Serthedd. Obscenity, αἰσχρότης'', iaith aflan, anniwair. ::''Coeg ddigrifwch. Jesting. Life is earnest.'' Anweddaidd i sefyllfa ac urddas dyn. a. 5. ''Yn nheyrnas Crist.'' Yn yr eglwys weledig ar y ddaear. Dim hawl i'w breintiau. Dim etifeddiaeth na meddiant o'i thrysorau. ::A Duw. Dim rhan na meddiant yn Nuw. Cf. Salm xvi. 5. a. 6. ''Geiriau ofer''. Peidiwch â chymryd eich darbwyllo fod y weithred yna yn ddiniwed. Nid yw'r Efengyl yn caniatau rhyddid i bechu—Ni watworir Duw, etc. a. 8. ''Tywyllwch:'' Arwydda anwybodaeth, aflendid, perigl, marwolaeth. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> jk4ipefinbura2r82ptxeye0qbzi375 138423 138422 2025-06-05T19:27:47Z AlwynapHuw 1710 138423 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>''Megis y carodd Crist ninnau.'' Dilyn Crist yw dilyn Duw. Y mae cariad Duw yng Nghrist tuag atom ni i gael ei ail adrodd, ei ail fyw gennym ninnau yn ein hymddygiadau tuag at ein gilydd. Cf. Gal. v. 2; 1 Ioan iii. 16; 1 Petr iv. 13. ''Drosom ni.'' Trososodiad cariad ''(moral substitution, not legal)''. Crist yn cyfranogi o'n poenau a'n gofidiau ond nid o'n heuogrwydd. O arogl peraidd. Duw yn caru Iesu am Ei fod yn ymaberthu er mwyn dynion. Nid oedd Duw yn ddig wrth Iesu pan oedd yn dioddef drosom. Cf. Ioan x. 17. a. 3. ''Cybydd-dra:'' ::1. Gwadiad o lywodraeth a gofal Duw am y byd a'i drigolion. ::2. Amharch i Dduw drwy ysbeilio Duw o'i aur a'i gyfoeth. ::3. Cam â'i enaid ei hun—sychu ffynhonnell ei drugaredd a'i gydymdeimlad. a. 4. ''Serthedd. Obscenity, αἰσχρότης'', iaith aflan, anniwair. ::''Coeg ddigrifwch. Jesting. Life is earnest.'' Anweddaidd i sefyllfa ac urddas dyn. a. 5. ''Yn nheyrnas Crist.'' Yn yr eglwys weledig ar y ddaear. Dim hawl i'w breintiau. Dim etifeddiaeth na meddiant o'i thrysorau. ::''A Duw''. Dim rhan na meddiant yn Nuw. Cf. Salm xvi. 5. a. 6. ''Geiriau ofer''. Peidiwch â chymryd eich darbwyllo fod y weithred yna yn ddiniwed. Nid yw'r Efengyl yn caniatau rhyddid i bechu—Ni watworir Duw, etc. a. 8. ''Tywyllwch:'' Arwydda anwybodaeth, aflendid, perigl, marwolaeth. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> gcnar2ty8swf4oct9zn9d8tzi8xs4ew 10 69171 138415 2025-06-05T19:12:21Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "<includeonly><div class="wst-left-margin" {{optional style|margin-left={{{1|}}}|text-indent={{{3|}}}|margin-right={{{4|}}}}}><!-- -->{{{trackingcats|[[Category:Pages using left-margin with split template]]}}}</includeonly><noinclude> {{documentation|Template:Left margin/doc}} </noinclude>" 138415 wikitext text/x-wiki <includeonly><div class="wst-left-margin" {{optional style|margin-left={{{1|}}}|text-indent={{{3|}}}|margin-right={{{4|}}}}}><!-- -->{{{trackingcats|[[Category:Pages using left-margin with split template]]}}}</includeonly><noinclude> {{documentation|Template:Left margin/doc}} </noinclude> sqdyih99f4mbhmqfyhmbswg2f3xqwmw 10 69172 138418 2025-06-05T19:19:08Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "<includeonly>{{left margin/s|1={{{1|}}}|3={{{3|}}}|4={{{4|}}}|trackingcats=}} {{#if:{{{2|}}}|{{{2}}} {{left margin/e}}[[Category:Pages using left-margin with text]]|[[Category:Pages using left-margin without text]]}}</includeonly><noinclude> {{documentation}} </noinclude>" 138418 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{left margin/s|1={{{1|}}}|3={{{3|}}}|4={{{4|}}}|trackingcats=}} {{#if:{{{2|}}}|{{{2}}} {{left margin/e}}[[Category:Pages using left-margin with text]]|[[Category:Pages using left-margin without text]]}}</includeonly><noinclude> {{documentation}} </noinclude> fxp1sxzh97t38o5wnev7m8qa40gmemi 10 69173 138419 2025-06-05T19:21:51Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda ".wst-custom-rule { text-align:center; margin:1em auto 1em auto; background-color:transparent; color:inherit; } .wst-custom-rule.wst-custom-rule-inline { display:block; border-collapse:collapse; border-spacing:0 0; margin:0 auto 0 auto; } .skin-theme-clientpref-night .wst-custom-rule { filter:invert(1) hue-rotate(180deg); } @media(prefers-color-scheme: dark) { .skin-theme-clientpref-os .wst-custom-rule { filter:invert(1) hue-rotate(180deg); } }" 138419 sanitized-css text/css .wst-custom-rule { text-align:center; margin:1em auto 1em auto; background-color:transparent; color:inherit; } .wst-custom-rule.wst-custom-rule-inline { display:block; border-collapse:collapse; border-spacing:0 0; margin:0 auto 0 auto; } .skin-theme-clientpref-night .wst-custom-rule { filter:invert(1) hue-rotate(180deg); } @media(prefers-color-scheme: dark) { .skin-theme-clientpref-os .wst-custom-rule { filter:invert(1) hue-rotate(180deg); } } 9yokfix583eog1or85juier7uzs48xn 10 69174 138420 2025-06-05T19:22:37Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "<onlyinclude><templatestyles src="Template:Custom rule/styles.css" />{{#invoke:Custom rule|custom_rule}}</onlyinclude>{{documentation}}" 138420 wikitext text/x-wiki <onlyinclude><templatestyles src="Template:Custom rule/styles.css" />{{#invoke:Custom rule|custom_rule}}</onlyinclude>{{documentation}} 1xtd3njovv06xqfapuezluiwn5wl4ja 828 69175 138421 2025-06-05T19:25:04Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "require('strict') local p = {} --p stands for package local getArgs = require('Module:Arguments').getArgs local yesno = require('Module:Yesno') local error_message = require('Module:Error')['error'] local segment_shortcuts = mw.loadData('Module:Custom rule/segments') local function custom_rule_segment(args) local name if args[1] then name = segment_shortcuts[args[1]] or args[1] end local size = args[2] if not name or not size then return error_mess..." 138421 Scribunto text/plain require('strict') local p = {} --p stands for package local getArgs = require('Module:Arguments').getArgs local yesno = require('Module:Yesno') local error_message = require('Module:Error')['error'] local segment_shortcuts = mw.loadData('Module:Custom rule/segments') local function custom_rule_segment(args) local name if args[1] then name = segment_shortcuts[args[1]] or args[1] end local size = args[2] if not name or not size then return error_message({'[[Module:Custom rule]] error: could not interpret rule segment'}) end return '[[File:Rule Segment - ' .. name .. ' - ' .. size .. 'px.svg|middle|link=|alt=]]' end function p._custom_rule(args) local rule if yesno(args.inline or false) then rule = mw.html.create('span') else rule = mw.html.create('div') end rule:addClass('wst-custom-rule ' .. (args.class or '')) if args.style then rule:attr('style', args.style) end local segments = {} for i, v in ipairs(args) do if i % 2 == 1 then table.insert(segments, custom_rule_segment({args[i], args[i + 1]})) end end rule:wikitext(table.concat(segments)) return tostring(rule) end function p.custom_rule(frame) local args = getArgs(frame) return p._custom_rule(args) end return p mcbh2wgn4riw9o60jbur53icxk2oen0 104 69176 138424 2025-06-05T19:28:36Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138424 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>::''Goleuni yn yr Arglwydd'': Wedi eu dwyn i'r goleuni gan yr Arglwydd. Yn y gwirionedd am Dduw. a. 9. ''Ffrwyth yr Ysbryd''. R.V. Ffrwyth y goleuni. Goleuni yn fywyd. ''Daioni—kindness, beneficence.'' Nid yr egwyddor o ddaioni yn gymaint â gweithredoedd o garedig- rwydd ac elusen. a. 17. ''Annoethion.'' Rhai heb ddeall a gwerthfawrogi cyfleusterau. ::''Doethion''. Rhai yn deall beth yw ewyllys Duw. Ond mae'n rhaid ei byw yn gyntaf. Mae'n rhaid dyfod a hi i ''test'' bywyd cyn y deuir i'w deall. (Hinton said of a remark—I do not simply ''know'' it, ''I have found it out''). a. 18. ''Gormodedd.'' (Wherein is riot, R.V.). Y mae swyn yn y gwin i arwain dynion i ''riot'' a gormodedd. Ac y mae yfed i ormodedd unwaith yn rhwyddhau'r ffordd ar gyfer tro arall, fel afon yn codi ac yn gorlifo. Y mae yn lledu ei gwely, yn mynd ymaith â rhannau o'r gwrthglawdd ac yn lleihau ei allu i'w rhwystro i orlifo y tro nesaf. ::''Llanwer chwi a'r Ysbryd Glân''. Dim gormodedd yn bosibl yma. Nid wrth fesur y rhoddodd Duw yr Ysbryd i Iesu, ac fe'i rhydd i ninnau yn ol mesur dawn Crist os bydd ynom awydd am ei feddu. a. 19. ''Gan lefaru mewn salmau, etc.'' Gwin yn gwneuthur dynion yn siaradus a stwrllyd. Yr Ysbryd yntau yn sirioli dynion i ganu salmau ac odlau ysbrydol. Canu maswedd wrth y gwin. Canu mawl dan ddylanwad yr Ysbryd. Rhegi wrth y gwin—gweddio dan ddylanwad yr Ysbryd. a. 20. Gan ddiolch. Y gwin yn gwneuthur dynion yn fostfawr a chwyddedig. Ysbryd Duw yn dwyn<noinclude><references/></noinclude> aaa0k8v01dxqu8rklkvo2afq2wyjtyd 104 69177 138425 2025-06-05T19:29:08Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138425 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>dynion i ystyried eu dibyniad ac i deimlo'n ddiolchgar. ''Yn wastad.'' Hyn i fod yn sefyllfa arferol y meddwl—yn ''habit.'' ''I Dduw a'r Tad.'' Y Tad ynddo sydd yn dwyn i agwedd meddwl diolchgar. ''Yn enw'r Arglwydd Iesu Grist.'' Enw yn golygu Ei gymeriad a'i nodweddion. Y cwbl ag yw. Yn Ei serch at Dduw. Yn Ei ostyngeiddrwydd a'i hunan anghof. ''Arglwydd Iesu Grist.'' Y Gwaredwr a'r Llywodraethwr yn Iesu yn ein gwaredu er mwyn ein cael yn deyrngar iddo. Gwasanaethodd ar Fwrdd Ysgol Troedyraur drwy'r blynyddoedd heb ball; ac am werth ei weithgarwch a'i wasanaeth gwleidyddol nid oes eisiau gwell tystiolaeth nag a geir yn anerchiad Cymdeithas Ryddfrydol Aberbanc, a gyflwynwyd iddo mewn cwrdd cyhoeddus yn Horeb: Annwyl a Pharchedig Syr,<br> Y mae eich perthynas â ni mewn ystyr wleidyddol er y flwyddyn 1880 wedi bod y fath fel na allwn oddef i'r cysylltiad agos a chynnes hwnnw gael ei dorri heb i ni gydnabod ein gofid oherwydd hynny yn ogystal ag amlygu ein syniadau uchel ac annwyl am danoch chwithau drwy gyfrwng yr Anerchiad hwn. Y mae eich teilyngdod chwi a'n teimlad ninnau yn hawlio hyn. Buoch yn ffyddlon bob amser i'ch egwyddorion ac argyhoeddiadau eich cydwybod, a hynny yn wyneb llawer o rwystrau. Yn ystod yr amser a nodwyd aberthasoch lawer o'ch amser gwerthfawr a'ch talentau amrywiol i wasanaethu'r achos mawr Rhyddfrydig yn Neheubarth hen sir enwog Aberteifi, ac mewn<noinclude><references/></noinclude> ln1t26amtefj9i320e088r5jlxvgcgd 138426 138425 2025-06-05T19:29:52Z AlwynapHuw 1710 138426 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>dynion i ystyried eu dibyniad ac i deimlo'n ddiolchgar. ::''Yn wastad.'' Hyn i fod yn sefyllfa arferol y meddwl—yn ''habit.'' ::''I Dduw a'r Tad.'' Y Tad ynddo sydd yn dwyn i agwedd meddwl diolchgar. ::''Yn enw'r Arglwydd Iesu Grist.'' Enw yn golygu Ei gymeriad a'i nodweddion. Y cwbl ag yw. Yn Ei serch at Dduw. Yn Ei ostyngeiddrwydd a'i hunan anghof. ::''Arglwydd Iesu Grist.'' Y Gwaredwr a'r Llywodraethwr yn Iesu yn ein gwaredu er mwyn ein cael yn deyrngar iddo. Gwasanaethodd ar Fwrdd Ysgol Troedyraur drwy'r blynyddoedd heb ball; ac am werth ei weithgarwch a'i wasanaeth gwleidyddol nid oes eisiau gwell tystiolaeth nag a geir yn anerchiad Cymdeithas Ryddfrydol Aberbanc, a gyflwynwyd iddo mewn cwrdd cyhoeddus yn Horeb: Annwyl a Pharchedig Syr,<br> Y mae eich perthynas â ni mewn ystyr wleidyddol er y flwyddyn 1880 wedi bod y fath fel na allwn oddef i'r cysylltiad agos a chynnes hwnnw gael ei dorri heb i ni gydnabod ein gofid oherwydd hynny yn ogystal ag amlygu ein syniadau uchel ac annwyl am danoch chwithau drwy gyfrwng yr Anerchiad hwn. Y mae eich teilyngdod chwi a'n teimlad ninnau yn hawlio hyn. Buoch yn ffyddlon bob amser i'ch egwyddorion ac argyhoeddiadau eich cydwybod, a hynny yn wyneb llawer o rwystrau. Yn ystod yr amser a nodwyd aberthasoch lawer o'ch amser gwerthfawr a'ch talentau amrywiol i wasanaethu'r achos mawr Rhyddfrydig yn Neheubarth hen sir enwog Aberteifi, ac mewn<noinclude><references/></noinclude> rnzdf4lnk66e0slkkdff8k60pblsxpx 104 69178 138427 2025-06-05T19:30:27Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138427 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>modd arbennig felly ein Cymdeithas ni yn Aberbanc. Ni allwn byth anghofio y gwasanaeth a wnaethoch i Ryddfrydiaeth y sir ym mrwydr fythgofiadwy 1886 pan wnaeth cymaint 'long-ddrylliad o'r ffydd.' Gofidiwn oherwydd eich ymadawiad o'n hardal, ond wrth atgofio yr wyth mlynedd diweddaf bydd i chwi le cynnes a pharchus yn ein calon fel un o'n harweinwyr gwleidyddol. Bydd yn gaffaeliad dirfawr i ardal oleuedig a phoblog Bethesda eich cael i fyw ynddi, a chredwn y derbynnir chwi yn galonnog gan y Rhyddfrydwyr adnabyddus a chydwybodol y sydd yno eisoes. Dymuniad gonest ein calon ydyw ar i chwi gael oes hir i wasanaethu'r achos Rhyddfrydig yn eich cylch newydd, oherwydd yr ydym yn hollol argyhoeddedig fod brwydrau eto i'w hymladd cyn y cawn fwynhau perffaith ryddid, yn wladol a chrefyddol. Derbyniwch yr Anerchiad hwn fel dangosiad o'n 'hedmygedd o'ch cymeriad pur, eich ynni di-ball, a'ch galluoedd disglair. Bydd yr Anerchiad hefyd yn foddion i'ch atgoffa chwithau o enwau hen gyd-filwyr i chwi ar feysydd brwydrau gwleidyddol 1880, 1885, 1886 yn sir Aberteifi. {{c|Eich ewyllyswyr da,}} {{c|AELODAU CYMDEITHAS RYDDFRYDOL ABERBANC.}}<noinclude><references/></noinclude> olsqbrjzkl0p2ubpen9y2tbmkrdmuj6 104 69179 138428 2025-06-05T19:30:56Z AlwynapHuw 1710 /* Heb destun */ 138428 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 69180 138429 2025-06-05T20:04:33Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138429 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c{{mawr|IX. BETHESDA.}} MAE symudiad Adams o sir Aberteifi i Fethesda yn enghraifft o dor yn arwynebedd bywyd nad yw yn ddechreu cyfnod newydd yn ei hanes yn feddyliol na moesol. Yr oedd yn ddïau yn ddechreu cyfnod newydd o safbwynt teimlad a chylchfyd agos. A sôn dim am gysylltiad Mrs. Adams â'r hen ardal, yr oedd ef ei hun wedi gwreiddio'n ddwfn a llydan yno erbyn hyn ar ochr addysg, dirwest, gwleidyddiaeth a chrefydd; ac yr oedd pobl ei ofal a phobl oreu yr ardaloedd wedi dyfod i'w adnabod a'i werthfawrogi a'i garu yntau. Wedi iddo hysbysu yn Hawen un bore Sul ei fod yn bwriadu mynd i Fethesda, cynhaliwyd seiat arbennig yno yn yr hwyr—seiat gynnes anarferol—pryd y dywedodd Bet Yetgoch—un o saint yr eglwys—ei bod, er pan glywsai, wedi bod yn ymbil ar i Dduw gadw Adams yno. Ymddangosodd hanes y seiat honno yn Y Faner, gyd â'r canlyniad i Mr. W. J. Parry, Bethesda, ysgrifennu at Adams i geisio'i gadarnhau yn ei fwriad i ddyfod. Ond nid dyn i roddi ei air na'i dorri yn rhwydd oedd Adams. Eto, y mae'n sicr mai dim ond teimlad o ddyletswydd a'r gred ei fod (yn ei eiriau ei hun yn ddiweddarach) wedi gorffen ei waith yno, ynghyd â'r alwad i gylch pwysicach o wasanaeth, a allodd ei arwain o sir Aberteifi i sir Gaernarfon. Yr oedd y gwahaniaeth yn y cylchfyd moesol agos gymaint ag ydoedd yn yr amgylchoedd naturiol, a gwyddai ef hynny i fesur cyn mynd. Yn ddiweddarach sieryd am y cyfnewidiad fel hyn: Dechreuais i fy mywyd gweinidogaethol ymysg ffermwyr Deheu Ceredigion. Y mae arnaf ofn y byddwch oll yn tosturio wrthyf, a rhai ohonoch yn<noinclude><references/></noinclude> 8870jtekbqnagpij6owkfrsf27rmt8g 138430 138429 2025-06-05T20:04:47Z AlwynapHuw 1710 138430 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c{{mawr|IX. BETHESDA.}}}} MAE symudiad Adams o sir Aberteifi i Fethesda yn enghraifft o dor yn arwynebedd bywyd nad yw yn ddechreu cyfnod newydd yn ei hanes yn feddyliol na moesol. Yr oedd yn ddïau yn ddechreu cyfnod newydd o safbwynt teimlad a chylchfyd agos. A sôn dim am gysylltiad Mrs. Adams â'r hen ardal, yr oedd ef ei hun wedi gwreiddio'n ddwfn a llydan yno erbyn hyn ar ochr addysg, dirwest, gwleidyddiaeth a chrefydd; ac yr oedd pobl ei ofal a phobl oreu yr ardaloedd wedi dyfod i'w adnabod a'i werthfawrogi a'i garu yntau. Wedi iddo hysbysu yn Hawen un bore Sul ei fod yn bwriadu mynd i Fethesda, cynhaliwyd seiat arbennig yno yn yr hwyr—seiat gynnes anarferol—pryd y dywedodd Bet Yetgoch—un o saint yr eglwys—ei bod, er pan glywsai, wedi bod yn ymbil ar i Dduw gadw Adams yno. Ymddangosodd hanes y seiat honno yn Y Faner, gyd â'r canlyniad i Mr. W. J. Parry, Bethesda, ysgrifennu at Adams i geisio'i gadarnhau yn ei fwriad i ddyfod. Ond nid dyn i roddi ei air na'i dorri yn rhwydd oedd Adams. Eto, y mae'n sicr mai dim ond teimlad o ddyletswydd a'r gred ei fod (yn ei eiriau ei hun yn ddiweddarach) wedi gorffen ei waith yno, ynghyd â'r alwad i gylch pwysicach o wasanaeth, a allodd ei arwain o sir Aberteifi i sir Gaernarfon. Yr oedd y gwahaniaeth yn y cylchfyd moesol agos gymaint ag ydoedd yn yr amgylchoedd naturiol, a gwyddai ef hynny i fesur cyn mynd. Yn ddiweddarach sieryd am y cyfnewidiad fel hyn: Dechreuais i fy mywyd gweinidogaethol ymysg ffermwyr Deheu Ceredigion. Y mae arnaf ofn y byddwch oll yn tosturio wrthyf, a rhai ohonoch yn<noinclude><references/></noinclude> h21e6ybfi1xuglt15axmlx7a7l6kay3 138431 138430 2025-06-05T20:05:02Z AlwynapHuw 1710 138431 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|IX. BETHESDA.}}}} MAE symudiad Adams o sir Aberteifi i Fethesda yn enghraifft o dor yn arwynebedd bywyd nad yw yn ddechreu cyfnod newydd yn ei hanes yn feddyliol na moesol. Yr oedd yn ddïau yn ddechreu cyfnod newydd o safbwynt teimlad a chylchfyd agos. A sôn dim am gysylltiad Mrs. Adams â'r hen ardal, yr oedd ef ei hun wedi gwreiddio'n ddwfn a llydan yno erbyn hyn ar ochr addysg, dirwest, gwleidyddiaeth a chrefydd; ac yr oedd pobl ei ofal a phobl oreu yr ardaloedd wedi dyfod i'w adnabod a'i werthfawrogi a'i garu yntau. Wedi iddo hysbysu yn Hawen un bore Sul ei fod yn bwriadu mynd i Fethesda, cynhaliwyd seiat arbennig yno yn yr hwyr—seiat gynnes anarferol—pryd y dywedodd Bet Yetgoch—un o saint yr eglwys—ei bod, er pan glywsai, wedi bod yn ymbil ar i Dduw gadw Adams yno. Ymddangosodd hanes y seiat honno yn Y Faner, gyd â'r canlyniad i Mr. W. J. Parry, Bethesda, ysgrifennu at Adams i geisio'i gadarnhau yn ei fwriad i ddyfod. Ond nid dyn i roddi ei air na'i dorri yn rhwydd oedd Adams. Eto, y mae'n sicr mai dim ond teimlad o ddyletswydd a'r gred ei fod (yn ei eiriau ei hun yn ddiweddarach) wedi gorffen ei waith yno, ynghyd â'r alwad i gylch pwysicach o wasanaeth, a allodd ei arwain o sir Aberteifi i sir Gaernarfon. Yr oedd y gwahaniaeth yn y cylchfyd moesol agos gymaint ag ydoedd yn yr amgylchoedd naturiol, a gwyddai ef hynny i fesur cyn mynd. Yn ddiweddarach sieryd am y cyfnewidiad fel hyn: Dechreuais i fy mywyd gweinidogaethol ymysg ffermwyr Deheu Ceredigion. Y mae arnaf ofn y byddwch oll yn tosturio wrthyf, a rhai ohonoch yn<noinclude><references/></noinclude> g2amdj2x7ct50nqltqrg16gs5knmpm8 104 69181 138432 2025-06-05T20:05:34Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138432 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>chwerthin pan ddywedaf i'm disgyblaeth ddiwinyddol ddechreu o ddifrif ynglŷn â holi'r pwnc yn fisol yn Hawen a Bryngwenith. Yr oedd yr aelodau yn llythrennol yn ddynion un llyfr. Ai anrhydedd neu waradwydd yw hynny iddynt, ni wnâf dreio penderfynu; eithr hyn a wn, ei fod yn ffynhonnell o gryfder i'w hargyhoeddiadau, ac yn gofyn am fwy na chryf der cyfartal yn y sawl a gais eu hargyhoeddi o gyfeiliornad lle y maent yn cyfeiliorni. Ond yr wyf yn parhau i'w caru fel fy athrawon goreu a'm dychweledigion cyntaf. Yna arweiniwyd fi i Fethesda, a chefais y fraint o lafurio am saith mlynedd ymysg chwarelwyr deallus yr ardal honno. . . . Yr oedd y chwarelwyr hyn yn graff, ac yn feirniaid disgybledig—ar bregethu'n arbennig. Yn hyn ymdebygent i'r hen Ysgotiaid a ddisgrifir gan Ian Maclaren. Cymerent bregeth i fyny yn ystod yr awr ginio, gan wneuthur briwgig o aml un a chymeradwyo eraill, yn ol eu goleuni a'u chwaeth. Eithr darganfûm yno fod gweithwyr yn meddwl—nid drostynt eu hunain ond yn ddiadellog, a bod clod ac anghlod yn ymledu'n gyflym, a hynny rai prydiau nid yn ol teilyngdod neu annheilyngdod, ond yn ol y ddedfryd a euthai allan o'r chwarel. Dywedid mai eu difyrrwch oedd gwrando a beirniadu pregethau boed felly, yr oedd o leiaf yn ddifyrrwch mwy rhesymol na diddordeb y gweithiwr Seisnig yn lwc posibl rhyw geffyl mewn rhedegfa. Ond ag eithrio'r gwahaniaeth hwn yng ngwely'r afon, daliodd ei phrif redlif i fyned yn ei flaen yn yr un cyfeiriad a chyd â'r un grym, yn y fyfyrgell a'r pulpud a'r eisteddfod. Ni chollodd ei frwdfrydedd, ychwaith, ynglŷn â dirwest ac addysg a gwleidyddiaeth. Ond nid diwinyddiaeth<noinclude><references/></noinclude> b42bekfiz8yx1en37ezlgdlgtlbjqj7 104 69182 138433 2025-06-05T20:06:11Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138433 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>yn unig a ddysgodd yn Hawen—dysgodd lawer hefyd fel pregethwr a gweinidog. Credwn fod y sylwadau a ganlyn yn un o'i anerchiadau i fyfyrwyr yn hunanfywgraffol: Mae'n rhaid i bob un fod yn ffyddlon i'w argyhoeddiadau. . . . . Ond nid doeth yn y pregethwr yw cyfeirio'n rhy fynych at y pynciau y mae lle i wahaniaeth barn yn eu cylch. Gwell yw iddo dalu mwy o sylw i'r gwirioneddau y cytunir yn eu cylch, a chyfeirio yn bennaf at agweddau moesol y grefydd Gristnogol. Yr oedd hyn yn nodweddu ei bregethu ef yng nghyfnod Bethesda o'i gymharu â chyfnod Hawen: daeth gwirioneddau canolog Cristnogaeth—sef y rheiny sy'n dal perthynas â bywyd—i gymryd lle canolog yn y pulpud, tra na phwysleisid athrawiaethau dynol na phynciau megis atgyfodiad y corff. Fel gweinidog daeth i roddi lle pwysicach i ymweld â'i bobl, ac i fod yn fwy tirion a meddyginiaethol mewn disgyblaeth. Da gennym yn y fan hon allu cyflwyno i'r darllenydd farn un a gafodd well mantais na nemawr i neb i'w adnabod ym Methesda fel dyn a phregethwr a gweinidog, sef yr Henadur W. J. Parry, Coetmor Hall:— Pan geir athrylith o ryw natur mewn cymeriad, y mae hwnnw yn werth ei ddilyn, ei godi, ei fawrygu, a'i fywgraffu. Yr oedd David Adams yn gymeriad felly, ac mewn amryw bethau yn gymeriad ar ei ben ei hun. Yr oedd yn fyfyriwr ar hyd ei oes hyd oni phallodd ei iechyd. Gall eraill yn well na mi ei drafod fel myfyriwr, ym Mangor ac Aberystwyth, fel ysgolfeistr a gweinidog, hyd nes y daeth yn weinidog i Fethesda. Cyhyd ag y bu yma gwelais lawn cymaint ohono â neb, ac nid oedd neb yma yn ei edmygu yn fwy na mi fel dyn, fel cymydog, fel cyfaill,<noinclude><references/></noinclude> gj3dfgq2a7nngpfyfogycpxh8zqesz5 104 69183 138434 2025-06-05T20:06:39Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138434 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>fel pregethwr, ac fel gweinidog, ac yn y cymeriadau hynny y bydd a fynnof yn yr ychydig a ysgrifennaf. Yr oedd yn ddyn pur, yn ddyn cywir, yn ddyn o argyhoeddiadau dyfnion, yn ddyn a allai ddywedyd ei feddwl yn ol ei argyhoeddiad. I gael dyn cyflawn, mae'n rhaid cael y cwbl o'r pethau hyn ynddo. Os yn ddiffygiol o'r rhai hyn, ac o'r cwbl o'r rhai hyn, ni all fod yn Gristion. Pan ddaeth i Fethesda gyntaf, yr oedd ei gymeriad yma o'i flaen fel dyn, ac fel dirwestwr selog, a gwrthysmygwr. Wedi i'r symudiad a arweiniodd i'r alwad, yn yr hyn y'm cynorthwyid gan fy hen gyfaill cywir Dr. Herber Evans, ac i'r alwad gael ei hanfon a'i derbyn, ac y dechreuodd ei weinidogaeth yma yn Hydref, 1888, bu galw arnaf i gymryd taith i Canada, a bûm oddicartref rhyw saith wythnos. Un o'r pethau cyntaf a wnaeth wedi i mi ddychwelyd oedd gosod o flaen y swyddogion y ffaith eu bod oll yn gwybod ei fod yn ddirwestwr selog, ac yn gryf yn erbyn y fasnach feddwol, a'i fod am geisio cael pob aelod yn yr eglwys i fod felly; a chyn y gallai ddisgwyl llwyddo gyd â'r eglwys, fod yn rhaid iddo yn gyntaf oll gael y diaconiaid yn ddirwestwyr, a gosododd lyfr ar y bwrdd o'n blaen i ni roddi ein henwau o dan yr ardystiad dirwestol, a rhoes ei enw ei hun wrtho yn gyntaf, ac yna gofynnodd i bob un ohonom ni osod ein henwau ninnau wrtho ar ei ol. Cymerodd ei ffordd ei hun i geisio cael pob aelod i wneuthur yn gyffelyb. Ni lwyddodd gyd â'r cwbl ar unwaith, ond cafodd gan rai, a wrthododd ar y cyntaf, i wneuthur hynny wedyn. Yr oedd yn dra phenderfynol, ond byth yn derfysglyd ei ysbryd. Bu yn gyson fel hyn ar hyd ei fywyd yma. Gwyddech yn dda lle i'w gael ar bob mater, a hyn sydd yn werth i gymdeithas mewn gweinidog. Faint bynnag a newidiai eraill, safai ef fel y golofn â'i bys yn cyfeirio at y porth cyfyng. Yr oedd yn ddyn â'i argyhoeddiadau yn ddiwyro mewn gwaith, yn dilyn yr Iesu.<noinclude><references/></noinclude> jy8wgrz9tvelhnonrg98f03a3myuq18 104 69184 138435 2025-06-05T20:07:08Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138435 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Gallem fentro ymddiried ynddo. Nid oedd berigl iddo'ch bradychu, ac ni chaech ef yn siarad yn fach yn eich cefn ac yn gwenu yn eich wyneb. Os byddai gan Mr. Adams rywbeth i'w ddywedyd am arall, ac eisiau ei ddywedyd, dywedai yn ei wyneb cyn y dywedai wrth arall yn ei gefn. Gallai un fentro myned ato i ddywedyd ei gŵyn, a gofyn ei gyngor heb ofni clywed y peth drannoeth o enau un arall, a pharod y cafodd pawb ef i wneuthur rhan cymydog pan fyddai angen am hynny. Byddai â'r wên yn wastad ar ei wyneb, a geiriau caredig yn diferu dros ei wefusau. Nid oedd yn ymhongar mewn unrhyw gylch, ond yn gyfeillgar â phawb. Tawedog iawn oedd gyd â dieithriaid, ond yn rhydd a chyfeillgar gyd â'r rhai yr oedd wedi dyfod i'w hadnabod. Byddai yn hoffi trafod cwestiynau â'r rhai hyn. Ni allai oddef aros yng nghymdeithas dynion a gyfrifai'n ffals, dynion na allai ymddiried ynddynt. Gyd â rhai felly, hawdd fyddai i ni oedd yn ei adnabod wybod, heb iddo ddywedyd, fod yn y gymdeithas ar y pryd un ag yr oedd ef wedi ei bwyso a'i gael yn brin. Ond pan fyddai nifer oedd yn gyfeillion iddo gyd â'i gilydd, byddai mor rhydd ac agored yn datgan ei farn am fater a pherson. Byddai yn ddifyr bod yn ei gymdeithas ar adegau felly. Yr oedd yn gyfaill diddan ar yr aelwyd, ond nid oedd croeso mawr i neb aros yn hir yn ei studi oni fyddai y cyfaill a ddeuai i mewn yno yn un a allai fyned i mewn i'r pwnc y byddai ar y pryd yn ei astudio, ac i un felly yr oedd pob croeso. Gwnâi ddefnydd o bob cyfaill, a chyfrannai yntau i'w gyfaill ei ran yntau o'r mêl. Ymdaflai yn gwbl i'r mater a gymerai mewn llaw i'w astudio, a mynnai gael i'w afael bob llyfr y byddai mewn angen amdano i ddwyn pob congl o'r pwnc i orwedd yn esmwyth yn y lle y credai ef y dylai orwedd. Gwyddwn mai Mr. Keri Evans a Mr. Pari Huws oedd y ddau gyfaill yr hoffai<noinclude><references/></noinclude> m69pfkb1fe08abtle6z3n8k3urlu91h 104 69185 138436 2025-06-05T20:07:45Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138436 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>fwyaf i drafod pethau o'r fath â hwy. Nid oedd yn ŵr a roddai gyfaill o'r neilltu ar chware bach. Yr oedd yn llwyr yn ei gyfeillgarwch fel yn ei astudiaeth. Cawsom wledd ac adeiladaeth o dan ei weinidogaeth. Fel pregethwr yr oedd yn syml ac urddasol, yn gosod i lawr y pwnc yr oedd yn myned i'w drafod, ac yn ei osod i lawr yn glir. Nid oedd ganddo unrhyw arddull neilltuol o areithyddiaeth, dim ond dull plaen ac eglur o drafod y pwnc fyddai ganddo yn y bregeth, ond gwnâi hynny'n ddengar. Ar y cychwyn prin y byddai yn symud ei gorff; weithiau codai ei fraich neu ysgydwai ei law dde, a phan ddechreuai danio caech ef yn symud yn ol ychydig yn y pulpud, ac yna yn camu ymlaen yn sydyn gyda thraddodiad cryf o ryw wirionedd pwysig a fyddai yn y bregeth, ac hyd ddiwedd y bregeth byddai wedi tanio ei ysbryd. Fel y byddai yn cyrraedd calon ei bwnc ceid ef yn gwresogi ac yn ail adrodd rhyw wirionedd, ceid ef yn codi ei lais, a dyfod yn llawer mwy rhydd yn ei draddodiad. Yr oedd ei bregethu yn sicr o fod i gyfeiriad agor deall y rhai mwyaf meddylgar yn y gynulleidfa, ac i wella eu calon. Yr oedd ei bregethau oll o natur ddyrchafol, a rhyfedd fel yr oedd y meddyliau mwyaf syml ac anllythrennog yn mawrygu ei arddull a'i bregethau oll. Yr oedd ei ddull syml a dwys wrth bregethu yn dywedyd yn ei ffafr yn y gynulleidfa. Credai pawb ei fod o ddifrif yn tra- ddodi y genadwri er mwyn ennill eu heneidiau i Grist. Rhybuddiai'r annychweledig a diddanai y saint. Cadwai Grist yn wastad yn y golwg. Yr oedd ei bregethu yn efengylaidd ac ymarferol. Yr oedd yn ddarllenwr mawr ac yn fyfyriwr caled. Bu yn neilltuol o ddedwydd a llwyddiannus ym Methesda,—o Hydref, 1888, pan ddaeth yma, hyd yr ymadawodd i Grove Street, Lerpwl, yn Hydref, 1895. Cadwodd yr eglwys a'r gynulleidfa gyd â'i gilydd, ac yr oedd yn gymeradwy neilltuol gyd â phob dosbarth,<noinclude><references/></noinclude> sb6kzl85xrx207kv6oupdh8xq00bm0h 104 69186 138437 2025-06-05T20:08:19Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138437 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>yn yr eglwys, y gynulleidfa a'r gymdogaeth. Cafodd yr eglwys yn 323 mewn rhif a gadawodd hi yn 368. Cafodd help yn ei deulu, ei wraig a'i ddwy ferch annwyl,—peth na chafodd rhai gweinidogion enwog, ac felly gallodd ymdaflu i waith y weinidogaeth heb groes deuluol i'w chario, a mawr fu ei fraint. Y tu allan i'w eglwys rhoddodd ei wasanaeth cyson ac egnïol i Addysg a Gwleidyddiaeth fel yn Hawen. Bu'n gefnogydd ffyddlon i hen Ysgol y Cefnfaes; yr oedd yn arweinydd yn y mudiad i gael ysgol ganol i'r lle, ac efô oedd cadeirydd ei Llywodraethwyr o'r cychwyn hyd nes yr ymadawodd i Lerpwl. Nid bob amser y mae gweinidog a fu'n ysgolfeistr ar delerau da â'r ysgolfeistri yn ei eglwys a'i gylch, ond nid oes ball ar edmygedd yr ysgolfeistri y bu Mr. Adams yn cydweithio â hwynt o'i lafur dros addysg a'i ffyddlondeb i'w gweinidogion. . . . . Yr oedd yn siaradwr dylanwadol ar y llwyfan. Dywed pobl Bethesda nad oedd yma neb yn ei ddydd o gyffelyb ddylanwad ar gyfarfod cyhoeddus.<ref>Y Prifathro T. Rees yn ''Y Geninen'' Hydref, 1922.</ref><noinclude><references/></noinclude> mgqffddqmmxz38jjh77p99tuzjnxlj9 104 69187 138438 2025-06-05T20:08:47Z AlwynapHuw 1710 /* Heb destun */ 138438 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 69188 138439 2025-06-05T21:31:06Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138439 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{mawr|X. "DATBLYGIAD"}}<ref>''esblygiad''</ref>.}} ER na ellir dywedyd bod tymor Bethesda yn ffurfio cyfnod meddyliol newydd yn ei hanes, gellir dywedyd i'w alluoedd meddyliol yn awr, drwy help astudiaeth gyson a datblygiad naturiol, gyrraedd eu llawn dwf. Yn awr, hefyd, y daeth i gael ei weld a'i gydnabod gan ei gydgenedl, Ogledd a De, a'i alw i'w phulpudau y tu allan i'w sir ei hun. Er mai drwy yr Eisteddfod, ymlaenaf oll, y daeth i sylw cenedlaethol, daeth yn ddilynol i hyn i gael ei werthfawrogi fel pregethwr yn rhinwedd ei ddawn a'i arbenigrwydd ei hun—ei wahodd i lawer o fannau, a'i wrthod gan eraill. Bu ei lwyddiant eisteddfodol yn fawr ac amlwg yn ystod y tymor hwn, a hynny ym meysydd Barddoniaeth, Athroniaeth, a Diwinyddiaeth. Enillodd ei ail gadair am bryddest ar Orthrwm yn Abermaw (1889) a derbyniwyd ef a'i gadair ym Methesda ynghanol banllefau'r lle. Yna enillodd ruban glas pryddestwr yng Nghoron Eisteddfod Genedlaethol Abertawe (1891) am ei arwrgerdd ar Cromwell. Am y gerdd hon dywedai Watcyn Wyn mai egni awenyddol yw ei nerth, a bod rhyw fywyd newydd yn yr holl symudiadau; Dafydd Morgannwg, bod drychfeddwl mawr fel mynydd uchel yn amlwg o bob rhan ohoni, sef amcan mawr a duwiolfrydig Cromwell i wneuthur trefn ar y tryblith; ac Elis Wyn o Wyrfai, bod mwy o farddoniaeth ynddi na'r lleill, ac yn gosod Cromwell mewn cymeriad mwy arwrol. Eto, ar waethaf y llwyddiant amlwg hwn ym myd yr Awen, ni allwn yn ein byw feddwl am Adams fel bardd yn gyntaf y mae pwysau barn fwy cyffredinol nag eiddo'r cofianwyr yn ein gwasgu i roddi'r prif sylw i weithiau<noinclude><references/></noinclude> mbkhlrsp0mu7as64uwt0cua6d1axngz 104 69189 138440 2025-06-05T21:32:05Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>athronyddol a diwinyddol y cyfnod hwn—ac i'r olaf yn fwy na'r blaenaf. A benthyca cymhariaeth oddiwrth rodfa a fu'n hoff iawn ganddo: yr ydym fel rhai wedi dringo i ben Braichmelyn, yn teimlo bod Carnedd Ddafydd a Charnedd Llewelyn yn codi lawer yn uwch o'n blaen, ac yn ein galw i fyny. Pan ysgrifennodd ei draethawd ar Hegel yn 1883, cydnabyddai nad oedd ond math ar dasg neu ymarferiad ''(exercise)'', ac y mae'n syn iddo allu meistroli awdur mor anodd i'r graddau y gwnaeth mewn amser mor fyr, ac ennill clod ei feirniaid ei fod wedi ei gymhathu'n fwy na'i gydymgeiswyr, ac yn siarad ohono ei hun yn fwy. Ac er mai gwaith mawr Vera yn y Ffrangeg oedd ei brif gynorthwyydd y pryd hwnnw, cyfeiria at weithiau Caird a Wallace a ''Prolegomena to Ethics Green''—llyfr nad oedd ond newydd ymddangos. O'r pryd hwnnw ymlaen cafodd ei atynnu'n fwy a mwy gan ddysgeidiaeth yr awduron hyn, a daeth yn dra hyddysg ynddi, fel nad ydym yn synnu ei fod, yn ol beirniadaeth yr Athro Henry Jones a Deon Llanelwy (Esgob Tyddewi), y goreu o ddigon ar y Traethawd Beirniadol ar Foeseg T. H. Green a Dr. J. Martineau yn Eisteddfod Genedlaethol Rhyl (1892). Y gwir yw, nad oedd neb ymysg cystadleuyddion eisteddfodol y pryd hwnnw, nac am flynyddoedd wedyn, yn meddu ar ei allu athronyddol ef, nac wedi ei ddisgyblu i'r fath raddau, a gwaith cymharol rwydd iddo oedd ysgrifennu traethawd meistrolgar ar y testun uchod—nid oedd angen iddo ond dwyn mwy o drefn a dosbarth ar syniadau oedd yn eiddo iddo eisoes. Yr hyn a wnâ, fel y gellid disgwyl, yw beirniadu Martineau oddiar safbwynt athronyddol Green mewn perthynas â'u golygiadau ar (1) natur bodolaeth (unoliaeth a deuoliaeth), (2) rhyddid yr ewyllys, (3) ffynhonnell ein gwybodaeth am ddaioni moesol, ac (4) amcan terfynol bywyd, {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> mpx1jdyg9xywid1tyvrjan461cad6r7 104 69190 138441 2025-06-05T21:33:18Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138441 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Mewn traethawd o'r fath, fodd bynnag, nid oes dim a fyddai—pe'i cyhoeddesid yn llyfryn—ohono ei hun ac yn uniongyrchol yn achosi dychryn diwinyddol, nac yn peri cynnwrf ymysg y credoau. Y llyfr a wnaeth hyn—o leiaf ar raddfa genedlaethol—oedd ei draethawd cyd-fuddugol yn Eisteddfod Genedlaethol Pontypridd (1893) ar Ddatblygiad yn ei berthynas â'r Cwymp, yr Ymgnawdoliad a'r Atgyfodiad. Yn y gystadleuaeth hon rhannwyd y wobr rhyngddo ef a'r Parch. (Prifathro) E. Griffith-Jones, D.D. Dywedai'r beirniaid, y Prifathro T. F. Roberts a'r Athro Edward Anwyl, amdano ei fod wedi ei ysgrifennu mewn Cymraeg clir a rhwydd, mewn arddull a weddai i draethawd yn ymwneuthur â phwnc diwinyddol neu athronyddol. Goleuir yr arddull hefyd gan fflachiadau o farddoniaeth neu eglurhadaeth. . . . Fel llawer o ddiwinyddion enwog yn ein dyddiau ni, y mae'n amlwg fod yr awdur wedi dyfod dan swyn athroniaeth Hegel, er nad ydyw yn cadw yn wasaidd ati. . . Y mae yn amlwg ei fod wedi deall y dull hanesyddol. . . . . Y mae ganddo wybodaeth led dda o wyddoniaeth naturiol ac o ddiwinyddiaeth yn ei hagweddau beirniadol. Byddai'r traethawd yn gryn gaffaeliad i Ddiwinyddiaeth Gymraeg, ond credwn y gellid cael ymdriniad llawnach ar yr Iawn o safle'r awdur ei hun. . . . Carasem weled ynddo ddyfnach a helaethach ystyriaeth o natur pechod. . . . . Y mae'r awdur yn credu yn gryf yn Atgyfodiad Crist fel ffaith lythrennol wir, ond nid yw ei ymdriniad â'r cwestiwn hwn, er yn werthfawr, yn athronyddol yn ystyr fanylaf y gair: y mae, yn hytrach, yn ein hatgofio o rai o ehediadau mwyaf barddonol a dychmygol Plato, {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> c78mxlfoi7l6mmg55dggym1ayja0sh2 104 69191 138442 2025-06-05T21:33:55Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138442 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Mewn llythyr at Mr. Adams yn ddiweddarach fe ddywed yr Athro Anwyl: Nid oedd dim anhawster i feirniadu eich traethawd chwi a thraethawd Mr. Griffith-Jones yn oreu. Credaf na allai beirniad teg o unrhyw ysgol lai na dyfod i'r casgliad hwnnw, ond nid oedd modd penderfynu rhyngoch. . . . . Yr hyn oeddwn yn hoffi yn neilltuol yn eich traethawd chwi oedd y treiddgarwch athronyddol oedd i'w weled ynddo. . . Gyd â golwg ar gyhoeddi'r traethodau, buaswn i, o'm rhan 'fy hun—ac yr wyf yn credu fy mod yn datgan teimlad Principal Roberts hefyd yn eich cynghori i'w cyhoeddi. . . . . Fe all rhai o'r syniadau fod yn newydd i ni yng Nghymru, ond yr wyf yn credu bod y wlad yn disgwyl am rywbeth newydd. . . . Gan eich bod eich dau yn bur uniongred ar bwnc Atgyfodiad Crist ac Anfarwoldeb, nid wyf yn meddwl y tramgwydda nemawr neb wrth eich dysgeidiaeth, neu os gwnâi rhai, fe gaech lawer i'ch dilyn. Ac er y dywed yr Athro ymhellach fod "bron bawb o'r ymgeiswyr yn credu mewn Datblygiad", a "neb yn bendant iawn ar gymryd hanes Adda ac Efa a'r Cwymp fel hanes llythrennol", yr oedd llawer o ddarllenwyr Cymru a rhai adolygwyr yn bendant iawn i'r gwrthwyneb pan gyhoeddwyd y traethawd. Eto ni bu ysgarmes fawr. Yr oedd y meddwl darllengar diwinyddol erbyn hyn wedi cael amser i ymgynefino ag athrawiaeth Datblygiad, fel nad ydoedd mwyach yn fwgan i beri dychryn; ffurfiai felly fath ar amddiffyn cyffredinol i'r llyfr. Yr oedd y ffaith ei fod yn bur uniongred ar bwnc Atgyfodiad Crist ac Anfarwoldeb hefyd yn ei ffafr. Bu'r esboniad Hegelaidd o'r Cwymp efallai'n fwy o rwystr na dim arall. Eto, gyd â rhai eithriadau, yr oedd hyd yn oed hwn, mi gredaf,<noinclude><references/></noinclude> o4oxzd8w20iexxr2sn7m619h6a9anie 104 69192 138443 2025-06-05T21:34:30Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138443 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>yn fwy o achos difyrrwch nag o dramgwydd: bu cyfeirio at "syrthio i fyny " yn gystal ag ysbardun i lawer pregeth, ac yn achos crechwen ym mwg tybaco'r tŷ capel. Nid oedd ymdrin â'r testun yn ei gwneuthur yn foesol angenrheidiol i dderbyn athrawiaeth Datblygiad o gwbl; yr hyn a ofynnid oedd dangos sut y gellid esbonio'r Cwymp a'r Ymgnawdoliad ac Atgyfodiad Crist yn gyson â hi. Ond derbynia Adams y ddamcaniaeth yn ei chrynswth, gallem feddwl, o'r nwy bore ymlaen; yn unig myn roddi iddi ei gwedd ddwyfyddol ''(theistic)'' yn hytrach na'r wedd fateryddol, ac fel y cyfryw ei chyfrif yn "weddol foddhaol." Ar y llaw arall, derbynia ddatganiadau'r Beibl, gyd â'r rhagocheliad" nad yw ysbrydoliaeth eiriol, a chywirdeb digamsyniol ar bynciau gwyddonol, yn gyson â chynnwys y Beibl, nac yn cael ei honni gan ei ysgrifenwyr." Ond cofio hyn, deil "y gall un dderbyn y datganiad mai Duw yn y dechreuad a greodd y nefoedd a'r ddaear," ac eto barhau yn gredwr mai'n raddol, ac yn unol â'r egwyddorion a ddysgir gan Ddatblygwyr, y dug Duw y cread materol a'r cread bywydol i'r ffurfiau a'u nodwedda yn bresennol." Er mwyn esbonio'r Cwymp yn gyson â'r hanes yn Genesis—nid "fel y deellir ef gan ddiwinyddion o ysgol Awstin a Chalfin "—ymwrthyd nid yn unig ag ysbrydoliaeth eiriol a gwyddonol y Beibl, ond â'r duedd i roddi ystyr llythrennol i'w ffigyrau a'i ddarluniau. "Llythyrenoliaeth yw un o rwystrau mwyaf ymchwiliad am y Gwirionedd." Yna wedi eglurhad allegol o'r lle a roddir i'r "pren" yn yr hanes, ac un chwedlonol ar yr Adda a'r Efa sydd yn natur pob dyn, deuwn at ganolbwynt athronyddol yr esboniad a gynhygia: "Yn ol yr hanes yn Genesis y mae Pechod a Gwybodaeth, neu yn fwy cywir Pechod a Hunanymwybydd-<noinclude><references/></noinclude> gtibxv9022pq7il5gxw1zc5lyjjhhv9 104 69193 138444 2025-06-05T21:37:45Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138444 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>iaeth, yn anwahanol gysylltiedig â'i gilydd. Nid yw pechod yn bod, ac ni all fod ond lle y mae ymwybyddiaeth o ryddid i ddewis neu wrthod. Y mae yna gyfnod yn hanes pob dyn pan mae ynddo gyflawn unoliaeth a pherffaith gytgord. Pryd hyn y mae dyn yn cyfranogi o'r mwynhad unrhywiog a deimla'r anifail a lywodraethir gan ei reddfau, ac a deimla'n gwbl wrth ei fodd pan ddiwellir ei anghenion ef. Yn y sefyllfa hon o heddwch cyson ac o ddiniweidrwydd dibechod, nid yw natur foesol anfeidrol dyn wedi torri'r plisgyn sydd yn ei chadw o fewn terfynau culion, cyfyng, y bywyd anifeilaidd islaw. Y pryd hwn, ni ellir dywedyd gyd â chywirdeb bod dyn na ''da'' na ''drwg''. . . . Gwaith dyn yn dihuno o gwsg y bywyd anifeilaidd i ymwybyddiaeth effro o'r elfen ddwyfol ac anfeidrol sydd hefyd ynddo, a ddug oddiamgylch y gwrthdarawiad rhwng hunanfeddiant yr anifail, ar un llaw, a dyheadau yr ysbryd anfarwol ar y llaw arall, sydd mor nodweddiadol o fywyd dyn Heb yn ei amherffeithrwydd ar y ddaear. . . . .Heb ymddatblygiad cynhyddol yn natur dyn o'r sefyllfa negyddol o ddiniweidrwydd i sefyllfa o hunanymwybyddiaeth weithgar, ni buasai na phechod na rhinwedd yn nodweddu ei weithredoedd o gwbl. . . .Ac os mai gweithredoedd moesol, drwy eu tra mynychu, sydd yn cynhyrchu cymeriad moesol, y mae yna wrthuni gwrthddywediadol i ni sôn am ddyn wedi ei greu yn berffaith o ran ei ''gymeriad''. Os bwriedid i'r uchod gynrychioli golygiadau Hegel ar y mater, yna y mae'r gair anifeilaidd a ddefnyddir i ddisgrifio'r cyfnod cyn-ymwybyddol yn anghywir; yr hyn a ddywed Hegel yw bod y gwybyddol ''(conscious)'' yn rhagflaenu'r ymwybyddol ''(self-conscious)'', ond nid<noinclude><references/></noinclude> 5r81npjurt82qjdb7hvio6v6orivwol 104 69194 138445 2025-06-05T21:38:58Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138445 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>gwybyddiaeth ''anifeilaidd'' sydd yn ddigonol i foesoldeb, ond gwybyddiaeth fel eiddo plentyn deuddeg oed cyn ei fod eto wedi ymryddhau o gaethiwed gorchymyn allanol. Ni ddywed ei feirniaid paham y barnent ei ymdriniad â phechod yn annigonol; ond y mae'n amlwg nad yw'r esboniad uchod yn cyfrif o gwbl am bechodau "cythreulig" (casineb, cynhennau, etc) o'u cyferbynnu â rhai anifeilaidd "; nac ychwaith yn cydnabod yr elfen anfeidrol sy mewn drygioni yn gystal â daioni. "Dyma dwyll ''(illusion)'' mawr bywyd," meddai Caird, "bod dyn yn ceisio'r annherfynol yn y terfynol," a bod y terfynol felly'n cymryd lle'r annherfynol. Yn ol yr uchod, "terfynol ffugiol" ''(false finite)'' yn unig yw pechod, nid "annherfynol ffugiol" ''(false infinite)''. ''"The light of Heaven led me astray,"'' meddai Burns am hudoliaeth pechod. Cydnebydd Adams fod yna "anhawster" ynglŷn â gwaith dyn yn dewis "y drwg o flaen y da," a chynhygia dair ystyriaeth sydd yn ein "cynorthwyo i ryw fesur" i'w ddatrys, sef bod ei gorff yn ymddatblygu o flaen ei feddwl a'i natur foesol, ei fod yn camsynied rhyddid am benrhyddid, a bod yn rhaid iddo ddysgu drwy brofiad. Ar le ac ystyr yr Ymgnawdoliad fe ddywed: Credwn fod yn bosibl maentumio bod anghenion natur Duw fel un perffaith, ac anghenion natur dyn fel un amherffaith, yn galw am yr Ymgnawdoliad, ac eto fod yn hollol gyson â Datblygiad yn yr ystyr o hunanddatguddiad angenrheidiol bywyd Duw. Nid yw hyn, wrth gwrs, yn golygu gwneuthur i ffwrdd â chyfryngiad uniongyrchol Duw, neu ddatguddiad cwbl newydd o eiddo bywyd Duw yn yr Ymgnawdoliad; neu, os dewisir yn well, nid yw'n ymgais esbonio ymaith yr elfen wyrthiol o'r Ymgnawdoliad. Os ydym yn iawn wrth faentumio bod creadigaeth<noinclude><references/></noinclude> klu3j4o89csnbs5rveoeo1rzunzapyc 104 69195 138446 2025-06-05T21:39:48Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138446 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>y bywyd llysieuol, anifeilaidd, a dynol, bob un yn ei ffordd ei hun, yn ddatguddiad newydd ac uwch na'r un blaenorol, yna nid amhriodol fyddai galw ymddangosiad pob un ohonynt yn wyrthiol yn yr ystyr ei fod yn gorfforiad o fywyd Duw mewn ffordd newydd, eithriadol, a rhagorach, o'i gyferbynnu â'r datguddiadau blaenorol. . . .Yn gyffelyb, a barnu oddiwrth fywyd dibechod Iesu o Nasareth, a dylanwad dyrchafol ac achubol Ei ddysgeidiaeth a'i fywyd santaidd fyth er hynny, mae'n rhaid inni, os yn ddiragfarn, dynnu'r casgliad bod yna rywbeth newydd, eithriadol, a ''gwyrthiol'' os mynner, yn Ei ymddangosiad ymysg dynion, ac yn natur dynion, ar y ddaear. Y mae'r Ymgnawdoliad "yn rhan hanfodol o gynllun Duw erioed," ac nid "yn dibynnu ar ddigwyddiad," gan na chafodd delw Duw" ei dangos ond yn amherffaith yn yr Adda cyntaf, a bod" cymeriad Duw fel un perffaith yn gwarafun iddo ymfodloni heb allu cynhyrchu'r perffaith hefyd." Am berthynas yr Ymgnawdoliad â'r Iawn, fe ddywed: Y mae perthynas y Tad a'r Mab yn yr Hanfod Ddwyfol yn beth mor gyfrin fel nad yw ein hymwybyddiaeth foesol ni fel dynion yn gallu cynorthwyo nemor ddim arnom yn y ffordd o'i ddehongli. Ond gallwn yn hawdd ddeall bod yr Ymgnawdoliad yn Iesu, o ran Ei fywyd a'i farwolaeth, yn rhoddi bodlonrwydd (satisfaction) i Dduw, nid yn gymaint yn y cymeriad o Frenin yn cynrychioli hawliau cyfiawnder dialeddol, ond yn y cymeriad o Gariad Cyfiawn—yn Dad a Brenin—wrth weld Ei Sant Fab Iesu yn sylweddoli posibilrwydd eithaf y natur ddynol; yn ei unrhywioli ei Hun hyd yr eithaf â'r natur honno yn ei llawenydd ac yn ei thrueni; a thrwy Ei fywyd cariadlawn a'i<noinclude><references/></noinclude> 4mwok9rvpi85vy1efv7cwnhl6chbxwg 104 69196 138447 2025-06-05T21:41:03Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138447 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>farwolaeth hunanaberthol, yn llawn ddatguddio natur hanfodol y Duwdod fel Cariad Cyfiawn, cariad yn ei gosbi ei hun â phoen oherwydd pechod tra yn maddeu i'r pechadur. Y mae dau ddiffyg amlwg, na chyfeirir atynt gan ei feirniaid, yn y rhan hon o'r traethawd. (1) Ni cheir cyfeiriad at yr Ymwacad, y naill ffordd na'r llall; ac yn wahanol i'w safbwynt yn ei bryddest ar Fywyd "nid yw'n glir ar gynhanfodiad Crist. Dywed fod bodolaeth Duw fel Ysbryd Anfeidrol yn rhagdybied gwahaniaethau o angenrheidrwydd yn yr Hanfod Ddwyfol," a geilw hwynt yn Dad a Mab ac Ysbryd Glân." Dywed fod y bywyd Cristnogol yn " fywyd uwch," ac y gellid ei alw yn fywyd oddiuchod mewn ystyr allegol."Ond nid ydym, wrth ganiatau hyn, yn cael ein rhwymo i gydnabod uchfodaeth ''(transcendence)'' lleol y cyfryw, a thynnu y casgliad mai disgyn o'r nefoedd a wnaeth y bywyd santaidd Dwyfol hwnnw. . . . .Y mae yn fwy naturiol—h.y., yn fwy unol â dull gweithgarwch y Bywyd Dwyfol trwy'r cread—i dybied mai ymddatblygu a wnaeth oddiwrth a thrwy ffurfiau is y bywyd moesol ac ysbrydol oedd yn barod yn bod yn y natur ddynol." Nid yw y cyfeiriad at uchfodaeth ''lleol'' ond amherthynasol: y cwestiwn yw, nid a oedd yn bod mewn ''lle'', ond a oedd yn bod, ai ynteu dyfod i fod a wnaeth. (2). Nid yw yn dywedyd sut y mae dynoliaeth yn gyffredinol i'w chodi i berffeithrwydd yng Nghrist. Y cwbl a ddywed yw "bod datblygiad cynhyddol daioni mewn dyn yn gofyn am ''ideal'' sydd yn sylweddoliad o'i holl ddyheadau fel symbylydd iddo," a "bod sicrhau cymod rhyngddo ag ef ei hun fel un amherffaith, a rhyngddo fel troseddwr â Duw cyfiawn ond cariadlawn, yn galw am y Duw-ddyn lle y mae'r ddwy natur—y Ddwyfol a'r ddynol,<noinclude><references/></noinclude> 4jz8fdz6wtmlovophsu082757vamvkd 104 69197 138448 2025-06-05T21:42:08Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138448 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>mewn cymod cyflawn—ac yn ernes o'r un cymod yn y troseddwr ei hun." Yn yr adran nesaf (ar yr Atgyfodiad) cawn gyfeiriad at " gysylltiad organaidd dynion trwy ffydd â'r Iesu " a'u bod "yn gyfranogion o'i fywyd mewn canlyniad." Gwelir ei safbwynt cyffredinol mewn perthynas i'r Atgyfodiad yn y paragraff a ganlyn: Os yw Duw yn berffaith o ran Ei nodweddion personol, ac yn gariad o ran Ei hanfod moesol, ac os ydyw wedi creu dynion yn y meddiant o'r dyhead i gynhyddu ac i ymddatblygu nes dyfod yn nês-nês at Ei berffeithrwydd Ef ei hun yn ddiddiwedd, y mae ein syniad am Ei Gariad Tadol yn ein gwahardd i dybied y bydd iddo wrthod parhau ein bodolaeth ymwybodol i dragwyddoldeb, yr hyn yw telerau anghenrheidiol ein iawn addysgiant a'n datblygiad i'r graddau eithaf yr ydym yn dyheu amdano. Yn nês ymlaen ychwanega: "Wrth y telerau gofynnol golygwn ''barhad diderfyn'', a ''chorff'' fyddo'n meddu ar gyfaddaster i fod yn gyfrwng gweithgarwch yr ysbryd anfarwol ynom." Ni roddir prawf o'r angen am gorff, ond y ffaith "na allwn ni ffurfio syniad am enaid neu ysbryd yn gweithredu'n gwbl ddigorff," ac felly yr ymddengys Datblygiad yn "anorffenedig ac anghyflawn ac amberffaith am nad oes gan y bywyd ysbrydol gorff sydd yn meddu ar yr unrhyw barhad anfarwol." Rhydd Atgyfodiad Crist fath o sêl ar y golygiad hwn. Derbynnir tystiolaeth yr apostolion ynghylch y ''ffaith'', tra y cynhygir esboniad nodweddiadol ar yr hyn a ''olyga''. Deil fod yr amser presennol yn y ferf "Yr wyf yn ''dyrchafu''" "yn awgrymu bod yr Iesu'n edrych ar ei atgyfodiad fel ''process'' trwy yr hon y llyncid yr hyn sydd farwol gan fywyd ynddo yn ystod ei arhosiad yn eu plith cyn esgyn yn gorff-<noinclude><references/></noinclude> ic76xizee8t4f19gs8g7q2u9whabghr 104 69198 138449 2025-06-05T21:43:20Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138449 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>orol i'r nefoedd." "Y mae myfyrdod ar yr unrhywiaeth ac eto wahaniaeth yn Ei gorff atgyfodedig yn rhwymo pob darllenydd diragfarn i edrych ar yr atgyfodiad fel ''process'' y trawsnewidir ac y gweddnewidir ynddi y materol adnabyddus i ni, yn fater o rywogaeth mwy dillyn ''(refined)'', llai cnawdol, a llai dan ddylanwad disgyrchiant." Ar y llinell hon, ac ar bwys cyfeiriadau at Ioan 11 25, 26, 2 Cor. 5, etc., sy'n gwneuthur yr Atgyfodiad yn realiti presennol, datblyga'r athrawiaeth—"bod y bywyd ysbrydol sydd ynom yn cymhathu rhyw gyfran o'r defnyddiau sydd yn cyfansoddi'r corff presennol, gan eu trawsffurfio yn gorff o fater cwbl wahanol ac ar yr un pryd yn diogelu tebygrwydd yn y ffurf sydd yn ddigon i sicrhau ei unrhywiaeth. Fel hyn ymddengys i ni bod edrych ar yr ysbryd anfarwol preswyliedig ynom fel yr egwyddor ffurfiadol ''(formative)'' yn fwy cyson â dysgeidiaeth y Testament Newydd yn ogystal â bod yn gwbl ar linellau datblygiad cynhyddol a pherffeithiad graddol y bywyd sydd yn ymddatguddio yn a thrwy y cread." A dywed, ymhellach, fod—"gwyddor yn profi y gall y cyfryw gorff fodoli yn bresennol, yn gydffurf â'r corff presennol er yn anweledig i'r llygad ac annheimladwy gan ein dwylaw. Er y dywed ei feirniaid, "Nid yw y ddamcaniaeth a gynhygir gan yr awdur ynghylch y corff ysbrydol yn cael ei ddatblygu ar yr un pryd â'r corff naturiol, er ei bod gywrain, yn argyhoeddiadol, gan nad ydyw yn ffrwyth ymchwiliad gwyddonol," y mae yn ei ffafr bod dau o brif wyddonwyr yr oes yn ''The Unseen Universe'' yn ei chefnogi a dangos ei bod yn gyson â datganiadau gwyddoniaeth (tud. 159). Cymeradwyir hi ar linellau athronyddol gan J. H. Fichte, ac yn ddiweddarach—ddwy flynedd wedi<noinclude><references/></noinclude> oy1j72ibfpwg9hnjep7pxc3jize0ypv 104 69199 138450 2025-06-05T21:43:55Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138450 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>cyhoeddi traethawd Adams,—gan Thiele. (Gwêl J. Ward, ''The Realm of Ends'', tud. 400). I farnu safbwynt cyffredinol yr awdur yn deg, mae'n rhaid inni gofio'r hyn a ddywed mewn un man, sef "bod athrawiaeth Datblygiad fel cynnydd cyson, yn unol â deddfau neilltuol, a thrwy gyfrwng galluoedd arhosol yn y cread,' yn cael ei derbyn yn lled gyffredinol gan wyddonwyr." Ni dderbynnir mohoni i'r un graddau heddiw, ac nid teg ei gondemnio ef am blygu i ogwydd meddyliol ei oes. A chofio hyn, credwn y rhydd hanesydd diwinyddol y dyfodol iddo le amlwg, ac efallai'r amlycaf oll, yn natblygiad diwinyddiaeth Cymru yn niwedd y ganrif ddiweddaf, a hynny, nid yn unig fel arloeswr mentrus, ond hefyd fel arloeswr medrus. O leiaf, mae'n rhaid inni oll gydnabod iddo (yn ei eiriau ei hun) "geisio gwneuthur i ffwrdd â'r syniad o ddigwyddiad ''(contingency)'' mewn diwinyddiaeth, a dwyn i mewn angenrheidrwydd hanfodol yn ei le." {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> oh8tcafnhe3nsrpmgkhflzqhxo66pmh 104 69200 138451 2025-06-05T22:20:59Z AlwynapHuw 1710 /* Heb ei brawfddarllen eto */ Dechrau tudalen newydd gyda "amryw Gymdeithasfaoedd ; ac yn y diwedd at yr Ymneillduwyr yr aeth . Teimlodd Sir Drefaldwyn yn ddwfn yn yr anghydfod rhwng Harris a'r Methodistiaid. Wrth Harris y glynai Richard Tibbot a Lewis Evan ar y cyntaf; Harris, hefyd, fel y gwelsom, a fuasai yn offerynol i blanu y nifer amlaf o'r seiadau ; ac felly, y mae yn dra thebyg mai gydag ef a'i blaid y darfu iddynt oll aros . Ond gwedi iddo ef gilio i Drefecca, ac i Richard Tibbot a... 138451 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="AlwynapHuw" /></noinclude>amryw Gymdeithasfaoedd ; ac yn y diwedd at yr Ymneillduwyr yr aeth . Teimlodd Sir Drefaldwyn yn ddwfn yn yr anghydfod rhwng Harris a'r Methodistiaid. Wrth Harris y glynai Richard Tibbot a Lewis Evan ar y cyntaf; Harris, hefyd, fel y gwelsom, a fuasai yn offerynol i blanu y nifer amlaf o'r seiadau ; ac felly, y mae yn dra thebyg mai gydag ef a'i blaid y darfu iddynt oll aros . Ond gwedi iddo ef gilio i Drefecca, ac i Richard Tibbot a Lewis Evan ail ymuno â phobl Rowland, y tebygolrwydd yw i'r nifer amlaf o'r seiadau ddilyn eu hesiampl. Eithr yr oedd gwedd lwydaidd iawn ar yr achos. A darfu i un Thomas Meredith, cynghorwr, ymuno â Thomas Seen, o Lanfair- muallt, a chwedi methu byw tan ddysgyblaeth teulu Trefecca, ceisiasant ffurfio plaid o'i heiddynt eu hunain. Gyda golwg ar eu golygiadau athrawiaethol, dywedir yn Nrychyr Amseroedd: "Benthycasant gryn lawer o waith Mr. Cudworth, ac amryw o'r pethau anhawddaf eu deall o waith Mr. Morgan Llwyd, a William Erbury; a thuag at wneyd eu proffes yn ddigon ysprydol, rhoisant gryn swm o surdoes y Crynwyr am ben eu defnyddiau eraill. Gwedi dodi yr holl gymysg hyn yn nghyd, yr oedd y grefydd yma fel gwisg glytiog cardotyn, yn anhawdd dirnad pa beth oedd ei dechreuad. Nid oedd ganddynt ystyr lythyrenol ar un rhan o'r Ysgrythyrau, ond golygent y cyfan yn ysprydol. Er esiampl, nid y ddaear yr ydym yn byw arni a losgir, ond y ddaear sydd mewn dyn. Yr haul yn tywyllu yw haul rheswm. Dwy fydd yn malu mewn melin yw y ddwy anian. Nid oedd ganddynt un parch i'r Sabbath, nac i un o ordinhadau yr efengyl. "Yn syn iawn, cafodd y grefydd ryfedd yma ganlynwyr mewn pump o siroedd Cymru, ond yn Sir Drefaldwyn yr oedd gryfaf. Ond, modd bynag, diflanodd yn raddol ; eithr bu ei dylanwad yn dra niweidiol i'r eglwysi. Isel y parhaodd pethau hyd y flwyddyn 1762, pan y darfu i'r diwygiad mawr a dorodd allan, ac a ymledodd trwy Gymru, trwy offerynoliaeth hymnau Williams, Pantycelyn, gyrhaedd Trefaldwyn. Cof- iodd Duw ei gyfamod, a thywynodd Haul y cyfiawnder ar ganoedd oeddynt yn eistedd yn mro a chysgod angau. Cawsom y golygai Howell Harris y diwygiad hwn yn fwy ysprydol, ac yn fwy rhydd oddi- wrth gnawd, na'r un oedd yn cydfyned a'i weinidogaeth gyntaf ef. Cyfeiria yr Hybarch Robert Jones, Rhoslan, yn Nrych yr Amseroedd hefyd at y gwahaniaeth rhwng y ddau ddiwygiad. Am y cyffro oedd yn cydfyned â dyfodiad cyntaf Howell Harris, dywedir: "Yr oedd hwnw o ran dull ei weithrediadau yn llym ac yn daranllyd iawn; ond hwn (diwygiad 1762), megys gynt yn nhŷ Cornelius, tyrfaoedd lliosog yn mawrygu Duw heb allu ymatal, ond weithiau yn llamu o orfoledd, fel Dafydd gynt o flaen yr arch. Treulid weithiau nosweithiau cyfain mewn sain cân a moliant, fel tyrfa yn cadw gwyl. " Ymunodd canoedd a'r seiadau yr adeg hon, a chyfododd Methodistiaeth i fri a pharchusrwydd yn y wlad. Ni fu mwy o erlid ar yr efengyl mewn unrhyw sir yn Nghymru nag yn Nhrefaldwyn; yr oedd boneddwyr y sir yn arbenig yn hynodi eu hunain am eu gelyn- iaeth a'u traha. Yr ydym wedi cyfeirio yn barod at yr ymosodiad enbyd a wnaed ar James Beaumont, a William Evans, y cynghorwr gwresog ei yspryd o Nantmel, yn Llanidloes, a'r Drefnewydd, yn y flwyddyn 1744. Cawsom hefyd ddarfod i nifer o Fethodistiaid y sir gael eu gwysio i'r Sessiwn yn Mangor ddechreu yr un flwyddyn, ac iddynt gyflogi cyfreithiwr i amddiffyn eu hunain. Nid yw hanes y prawf ar gael, fel y mae y gwaethaf, ond y mae yn sicr i'r Arglwydd ofalu am ei eiddo, y rhai a ymddiriedent ynddo, ac iddynt fuddugoliaethu ar eu herlidwyr. Fel y bu yr erlid yn Nhrefaldwyn braidd yn fwy ffyrnig, ymddengys iddo barhau yn hwy nag yn un sir arall yn Nghymru. Dangoswyd gwrthwynebiad i bregethiad yr efengyl yn Llanidloes mor ddiweddar a'r flwyddyn 1819.<ref>[[Methodistiaeth Cymru Cyfrol I/Cychwyniad Methodistiaeth yn Sir Drefaldwyn|Methodistiaeth Cymru]]</ref> Ar ddydd gwyl Mabsant y flwyddyn hono pregethai John Elias ar yr heol, gyferbyn a gwesty y Lion, allan o bedrolfen. I hyn, cawsid caniatad gŵr y tŷ. Yr oedd enwogrwydd y gŵr parchedig a lefarai wedi peri i gynulleidfa anferth ymgasglu ; tybir fod agos i bum' mil o bobl yn bresenol. Gwedi i Humphrey Gwalchmai ddechreu, ac i emyn gael ei chanu, cymerodd Mr. Elias yn destun, Ioan xii. 32 : " A minau, os dyrchefir fi oddiar y ddaear, a dynaf bawb ataf fy hun. "Cafodd lonydd i fyned yn y blaen am tua haner awr, ac yr oedd y gynulleidfa fel arfer wedi ei hoelio wrth ei wefusau. Yna daeth ustus heddwch i'r lle, a chwedi ymwthio trwy y dorf, daeth<noinclude><references/></noinclude> a0qjr4nzydso6bsiq31emiup6y7pynl 138452 138451 2025-06-05T22:21:10Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138452 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>amryw Gymdeithasfaoedd ; ac yn y diwedd at yr Ymneillduwyr yr aeth . Teimlodd Sir Drefaldwyn yn ddwfn yn yr anghydfod rhwng Harris a'r Methodistiaid. Wrth Harris y glynai Richard Tibbot a Lewis Evan ar y cyntaf; Harris, hefyd, fel y gwelsom, a fuasai yn offerynol i blanu y nifer amlaf o'r seiadau ; ac felly, y mae yn dra thebyg mai gydag ef a'i blaid y darfu iddynt oll aros . Ond gwedi iddo ef gilio i Drefecca, ac i Richard Tibbot a Lewis Evan ail ymuno â phobl Rowland, y tebygolrwydd yw i'r nifer amlaf o'r seiadau ddilyn eu hesiampl. Eithr yr oedd gwedd lwydaidd iawn ar yr achos. A darfu i un Thomas Meredith, cynghorwr, ymuno â Thomas Seen, o Lanfair- muallt, a chwedi methu byw tan ddysgyblaeth teulu Trefecca, ceisiasant ffurfio plaid o'i heiddynt eu hunain. Gyda golwg ar eu golygiadau athrawiaethol, dywedir yn Nrychyr Amseroedd: "Benthycasant gryn lawer o waith Mr. Cudworth, ac amryw o'r pethau anhawddaf eu deall o waith Mr. Morgan Llwyd, a William Erbury; a thuag at wneyd eu proffes yn ddigon ysprydol, rhoisant gryn swm o surdoes y Crynwyr am ben eu defnyddiau eraill. Gwedi dodi yr holl gymysg hyn yn nghyd, yr oedd y grefydd yma fel gwisg glytiog cardotyn, yn anhawdd dirnad pa beth oedd ei dechreuad. Nid oedd ganddynt ystyr lythyrenol ar un rhan o'r Ysgrythyrau, ond golygent y cyfan yn ysprydol. Er esiampl, nid y ddaear yr ydym yn byw arni a losgir, ond y ddaear sydd mewn dyn. Yr haul yn tywyllu yw haul rheswm. Dwy fydd yn malu mewn melin yw y ddwy anian. Nid oedd ganddynt un parch i'r Sabbath, nac i un o ordinhadau yr efengyl. "Yn syn iawn, cafodd y grefydd ryfedd yma ganlynwyr mewn pump o siroedd Cymru, ond yn Sir Drefaldwyn yr oedd gryfaf. Ond, modd bynag, diflanodd yn raddol ; eithr bu ei dylanwad yn dra niweidiol i'r eglwysi. Isel y parhaodd pethau hyd y flwyddyn 1762, pan y darfu i'r diwygiad mawr a dorodd allan, ac a ymledodd trwy Gymru, trwy offerynoliaeth hymnau Williams, Pantycelyn, gyrhaedd Trefaldwyn. Cof- iodd Duw ei gyfamod, a thywynodd Haul y cyfiawnder ar ganoedd oeddynt yn eistedd yn mro a chysgod angau. Cawsom y golygai Howell Harris y diwygiad hwn yn fwy ysprydol, ac yn fwy rhydd oddi- wrth gnawd, na'r un oedd yn cydfyned a'i weinidogaeth gyntaf ef. Cyfeiria yr Hybarch Robert Jones, Rhoslan, yn Nrych yr Amseroedd hefyd at y gwahaniaeth rhwng y ddau ddiwygiad. Am y cyffro oedd yn cydfyned â dyfodiad cyntaf Howell Harris, dywedir: "Yr oedd hwnw o ran dull ei weithrediadau yn llym ac yn daranllyd iawn; ond hwn (diwygiad 1762), megys gynt yn nhŷ Cornelius, tyrfaoedd lliosog yn mawrygu Duw heb allu ymatal, ond weithiau yn llamu o orfoledd, fel Dafydd gynt o flaen yr arch. Treulid weithiau nosweithiau cyfain mewn sain cân a moliant, fel tyrfa yn cadw gwyl. " Ymunodd canoedd a'r seiadau yr adeg hon, a chyfododd Methodistiaeth i fri a pharchusrwydd yn y wlad. Ni fu mwy o erlid ar yr efengyl mewn unrhyw sir yn Nghymru nag yn Nhrefaldwyn; yr oedd boneddwyr y sir yn arbenig yn hynodi eu hunain am eu gelyn- iaeth a'u traha. Yr ydym wedi cyfeirio yn barod at yr ymosodiad enbyd a wnaed ar James Beaumont, a William Evans, y cynghorwr gwresog ei yspryd o Nantmel, yn Llanidloes, a'r Drefnewydd, yn y flwyddyn 1744. Cawsom hefyd ddarfod i nifer o Fethodistiaid y sir gael eu gwysio i'r Sessiwn yn Mangor ddechreu yr un flwyddyn, ac iddynt gyflogi cyfreithiwr i amddiffyn eu hunain. Nid yw hanes y prawf ar gael, fel y mae y gwaethaf, ond y mae yn sicr i'r Arglwydd ofalu am ei eiddo, y rhai a ymddiriedent ynddo, ac iddynt fuddugoliaethu ar eu herlidwyr. Fel y bu yr erlid yn Nhrefaldwyn braidd yn fwy ffyrnig, ymddengys iddo barhau yn hwy nag yn un sir arall yn Nghymru. Dangoswyd gwrthwynebiad i bregethiad yr efengyl yn Llanidloes mor ddiweddar a'r flwyddyn 1819.<ref>[[Methodistiaeth Cymru Cyfrol I/Cychwyniad Methodistiaeth yn Sir Drefaldwyn|Methodistiaeth Cymru]]</ref> Ar ddydd gwyl Mabsant y flwyddyn hono pregethai John Elias ar yr heol, gyferbyn a gwesty y Lion, allan o bedrolfen. I hyn, cawsid caniatad gŵr y tŷ. Yr oedd enwogrwydd y gŵr parchedig a lefarai wedi peri i gynulleidfa anferth ymgasglu ; tybir fod agos i bum' mil o bobl yn bresenol. Gwedi i Humphrey Gwalchmai ddechreu, ac i emyn gael ei chanu, cymerodd Mr. Elias yn destun, Ioan xii. 32 : " A minau, os dyrchefir fi oddiar y ddaear, a dynaf bawb ataf fy hun. "Cafodd lonydd i fyned yn y blaen am tua haner awr, ac yr oedd y gynulleidfa fel arfer wedi ei hoelio wrth ei wefusau. Yna daeth ustus heddwch i'r lle, a chwedi ymwthio trwy y dorf, daeth<noinclude><references/></noinclude> 5737hujvacdfaw4ilziyvopvwx1k5mn 138453 138452 2025-06-05T22:29:11Z AlwynapHuw 1710 138453 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>amryw Gymdeithasfaoedd ; ac yn y diwedd at yr Ymneillduwyr yr aeth . Teimlodd Sir Drefaldwyn yn ddwfn yn yr anghydfod rhwng Harris a'r Methodistiaid. Wrth Harris y glynai Richard Tibbot a Lewis Evan ar y cyntaf; Harris, hefyd, fel y gwelsom, a fuasai yn offerynol i blanu y nifer amlaf o'r seiadau ; ac felly, y mae yn dra thebyg mai gydag ef a'i blaid y darfu iddynt oll aros . Ond gwedi iddo ef gilio i Drefecca, ac i Richard Tibbot a Lewis Evan ail ymuno â phobl Rowland, y tebygolrwydd yw i'r nifer amlaf o'r seiadau ddilyn eu hesiampl. Eithr yr oedd gwedd lwydaidd iawn ar yr achos. A darfu i un Thomas Meredith, cynghorwr, ymuno â Thomas Seen, o Lanfair-muallt, a chwedi methu byw tan ddysgyblaeth teulu Trefecca, ceisiasant ffurfio plaid o'i heiddynt eu hunain. Gyda golwg ar eu golygiadau athrawiaethol, dywedir yn Nrychyr Amseroedd: "Benthycasant gryn lawer o waith Mr. Cudworth, ac amryw o'r pethau anhawddaf eu deall o waith Mr. Morgan Llwyd, a William Erbury; a thuag at wneyd eu proffes yn ddigon ysprydol, rhoisant gryn swm o surdoes y Crynwyr am ben eu defnyddiau eraill. Gwedi dodi yr holl gymysg hyn yn nghyd, yr oedd y grefydd yma fel gwisg glytiog cardotyn, yn anhawdd dirnad pa beth oedd ei dechreuad. Nid oedd ganddynt ystyr lythyrenol ar un rhan o'r Ysgrythyrau, ond golygent y cyfan yn ysprydol. Er esiampl, nid y ddaear yr ydym yn byw arni a losgir, ond y ddaear sydd mewn dyn. Yr haul yn tywyllu yw haul rheswm. Dwy fydd yn malu mewn melin yw y ddwy anian. Nid oedd ganddynt un parch i'r Sabbath, nac i un o ordinhadau yr efengyl. "Yn syn iawn, cafodd y grefydd ryfedd yma ganlynwyr mewn pump o siroedd Cymru, ond yn Sir Drefaldwyn yr oedd gryfaf. Ond, modd bynag, diflanodd yn raddol; eithr bu ei dylanwad yn dra niweidiol i'r eglwysi. Isel y parhaodd pethau hyd y flwyddyn 1762, pan y darfu i'r diwygiad mawr a dorodd allan, ac a ymledodd trwy Gymru, trwy offerynoliaeth hymnau Williams, Pantycelyn, gyrhaedd Trefaldwyn. Cofiodd Duw ei gyfamod, a thywynodd Haul y cyfiawnder ar ganoedd oeddynt yn eistedd yn mro a chysgod angau. Cawsom y golygai Howell Harris y diwygiad hwn yn fwy ysprydol, ac yn fwy rhydd oddiwrth gnawd, na'r un oedd yn cydfyned a'i weinidogaeth gyntaf ef. Cyfeiria yr Hybarch Robert Jones, Rhoslan, yn Nrych yr Amseroedd hefyd at y gwahaniaeth rhwng y ddau ddiwygiad. Am y cyffro oedd yn cydfyned â dyfodiad cyntaf Howell Harris, dywedir: "Yr oedd hwnw o ran dull ei weithrediadau yn llym ac yn daranllyd iawn; ond hwn (diwygiad 1762), megys gynt yn nhŷ Cornelius, tyrfaoedd lliosog yn mawrygu Duw heb allu ymatal, ond weithiau yn llamu o orfoledd, fel Dafydd gynt o flaen yr arch. Treulid weithiau nosweithiau cyfain mewn sain cân a moliant, fel tyrfa yn cadw gwyl. "Ymunodd canoedd a'r seiadau yr adeg hon, a chyfododd Methodistiaeth i fri a pharchusrwydd yn y wlad. Ni fu mwy o erlid ar yr efengyl mewn unrhyw sir yn Nghymru nag yn Nhrefaldwyn; yr oedd boneddwyr y sir yn arbenig yn hynodi eu hunain am eu gelyniaeth a'u traha. Yr ydym wedi cyfeirio yn barod at yr ymosodiad enbyd a wnaed ar James Beaumont, a William Evans, y cynghorwr gwresog ei yspryd o Nantmel, yn Llanidloes, a'r Drefnewydd, yn y flwyddyn 1744. Cawsom hefyd ddarfod i nifer o Fethodistiaid y sir gael eu gwysio i'r Sessiwn yn Mangor ddechreu yr un flwyddyn, ac iddynt gyflogi cyfreithiwr i amddiffyn eu hunain. Nid yw hanes y prawf ar gael, fel y mae y gwaethaf, ond y mae yn sicr i'r Arglwydd ofalu am ei eiddo, y rhai a ymddiriedent ynddo, ac iddynt fuddugoliaethu ar eu herlidwyr. Fel y bu yr erlid yn Nhrefaldwyn braidd yn fwy ffyrnig, ymddengys iddo barhau yn hwy nag yn un sir arall yn Nghymru. Dangoswyd gwrthwynebiad i bregethiad yr efengyl yn Llanidloes mor ddiweddar a'r flwyddyn 1819.<ref>[[Methodistiaeth Cymru Cyfrol I/Cychwyniad Methodistiaeth yn Sir Drefaldwyn|Methodistiaeth Cymru]]</ref> Ar ddydd gwyl Mabsant y flwyddyn hono pregethai John Elias ar yr heol, gyferbyn a gwesty y Lion, allan o bedrolfen. I hyn, cawsid caniatad gŵr y tŷ. Yr oedd enwogrwydd y gŵr parchedig a lefarai wedi peri i gynulleidfa anferth ymgasglu; tybir fod agos i bum' mil o bobl yn bresenol. Gwedi i Humphrey Gwalchmai ddechreu, ac i emyn gael ei chanu, cymerodd Mr. Elias yn destun, Ioan xii. 32: " A minau, os dyrchefir fi oddiar y ddaear, a dynaf bawb ataf fy hun. "Cafodd lonydd i fyned yn y blaen am tua haner awr, ac yr oedd y gynulleidfa fel arfer wedi ei hoelio wrth ei wefusau. Yna daeth ustus heddwch i'r lle, a chwedi ymwthio trwy y dorf, daeth<noinclude><references/></noinclude> i0090fxpxyxmqm3il6c2gtgcg10viaz 138454 138453 2025-06-05T22:31:43Z AlwynapHuw 1710 138454 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>amryw Gymdeithasfaoedd; ac yn y diwedd at yr Ymneillduwyr yr aeth. Teimlodd Sir Drefaldwyn yn ddwfn yn yr anghydfod rhwng Harris a'r Methodistiaid. Wrth Harris y glynai Richard Tibbot a Lewis Evan ar y cyntaf; Harris, hefyd, fel y gwelsom, a fuasai yn offerynol i blanu y nifer amlaf o'r seiadau; ac felly, y mae yn dra thebyg mai gydag ef a'i blaid y darfu iddynt oll aros. Ond gwedi iddo ef gilio i Drefecca, ac i Richard Tibbot a Lewis Evan ail ymuno â phobl Rowland, y tebygolrwydd yw i'r nifer amlaf o'r seiadau ddilyn eu hesiampl. Eithr yr oedd gwedd lwydaidd iawn ar yr achos. A darfu i un Thomas Meredith, cynghorwr, ymuno â Thomas Seen, o Lanfair-muallt, a chwedi methu byw tan ddysgyblaeth teulu Trefecca, ceisiasant ffurfio plaid o'i heiddynt eu hunain. Gyda golwg ar eu golygiadau athrawiaethol, dywedir yn Nrychyr Amseroedd: "Benthycasant gryn lawer o waith Mr. Cudworth, ac amryw o'r pethau anhawddaf eu deall o waith Mr. Morgan Llwyd, a William Erbury; a thuag at wneyd eu proffes yn ddigon ysprydol, rhoisant gryn swm o surdoes y Crynwyr am ben eu defnyddiau eraill. Gwedi dodi yr holl gymysg hyn yn nghyd, yr oedd y grefydd yma fel gwisg glytiog cardotyn, yn anhawdd dirnad pa beth oedd ei dechreuad. Nid oedd ganddynt ystyr lythyrenol ar un rhan o'r Ysgrythyrau, ond golygent y cyfan yn ysprydol. Er esiampl, nid y ddaear yr ydym yn byw arni a losgir, ond y ddaear sydd mewn dyn. Yr haul yn tywyllu yw haul rheswm. Dwy fydd yn malu mewn melin yw y ddwy anian. Nid oedd ganddynt un parch i'r Sabbath, nac i un o ordinhadau yr efengyl. "Yn syn iawn, cafodd y grefydd ryfedd yma ganlynwyr mewn pump o siroedd Cymru, ond yn Sir Drefaldwyn yr oedd gryfaf. Ond, modd bynag, diflanodd yn raddol; eithr bu ei dylanwad yn dra niweidiol i'r eglwysi. Isel y parhaodd pethau hyd y flwyddyn 1762, pan y darfu i'r diwygiad mawr a dorodd allan, ac a ymledodd trwy Gymru, trwy offerynoliaeth hymnau Williams, Pantycelyn, gyrhaedd Trefaldwyn. Cofiodd Duw ei gyfamod, a thywynodd Haul y cyfiawnder ar ganoedd oeddynt yn eistedd yn mro a chysgod angau. Cawsom y golygai Howell Harris y diwygiad hwn yn fwy ysprydol, ac yn fwy rhydd oddiwrth gnawd, na'r un oedd yn cydfyned a'i weinidogaeth gyntaf ef. Cyfeiria yr Hybarch Robert Jones, Rhoslan, yn Nrych yr Amseroedd hefyd at y gwahaniaeth rhwng y ddau ddiwygiad. Am y cyffro oedd yn cydfyned â dyfodiad cyntaf Howell Harris, dywedir: "Yr oedd hwnw o ran dull ei weithrediadau yn llym ac yn daranllyd iawn; ond hwn (diwygiad 1762), megys gynt yn nhŷ Cornelius, tyrfaoedd lliosog yn mawrygu Duw heb allu ymatal, ond weithiau yn llamu o orfoledd, fel Dafydd gynt o flaen yr arch. Treulid weithiau nosweithiau cyfain mewn sain cân a moliant, fel tyrfa yn cadw gwyl. "Ymunodd canoedd a'r seiadau yr adeg hon, a chyfododd Methodistiaeth i fri a pharchusrwydd yn y wlad. Ni fu mwy o erlid ar yr efengyl mewn unrhyw sir yn Nghymru nag yn Nhrefaldwyn; yr oedd boneddwyr y sir yn arbenig yn hynodi eu hunain am eu gelyniaeth a'u traha. Yr ydym wedi cyfeirio yn barod at yr ymosodiad enbyd a wnaed ar James Beaumont, a William Evans, y cynghorwr gwresog ei yspryd o Nantmel, yn Llanidloes, a'r Drefnewydd, yn y flwyddyn 1744. Cawsom hefyd ddarfod i nifer o Fethodistiaid y sir gael eu gwysio i'r Sessiwn yn Mangor ddechreu yr un flwyddyn, ac iddynt gyflogi cyfreithiwr i amddiffyn eu hunain. Nid yw hanes y prawf ar gael, fel y mae y gwaethaf, ond y mae yn sicr i'r Arglwydd ofalu am ei eiddo, y rhai a ymddiriedent ynddo, ac iddynt fuddugoliaethu ar eu herlidwyr. Fel y bu yr erlid yn Nhrefaldwyn braidd yn fwy ffyrnig, ymddengys iddo barhau yn hwy nag yn un sir arall yn Nghymru. Dangoswyd gwrthwynebiad i bregethiad yr efengyl yn Llanidloes mor ddiweddar a'r flwyddyn 1819.<ref>[[Methodistiaeth Cymru Cyfrol I/Cychwyniad Methodistiaeth yn Sir Drefaldwyn|Methodistiaeth Cymru]]</ref> Ar ddydd gwyl Mabsant y flwyddyn hono pregethai John Elias ar yr heol, gyferbyn a gwesty y Lion, allan o bedrolfen. I hyn, cawsid caniatad gŵr y tŷ. Yr oedd enwogrwydd y gŵr parchedig a lefarai wedi peri i gynulleidfa anferth ymgasglu; tybir fod agos i bum' mil o bobl yn bresenol. Gwedi i Humphrey Gwalchmai ddechreu, ac i emyn gael ei chanu, cymerodd Mr. Elias yn destun, Ioan xii. 32: " A minau, os dyrchefir fi oddiar y ddaear, a dynaf bawb ataf fy hun. "Cafodd lonydd i fyned yn y blaen am tua haner awr, ac yr oedd y gynulleidfa fel arfer wedi ei hoelio wrth ei wefusau. Yna daeth ustus heddwch i'r lle, a chwedi ymwthio trwy y dorf, daeth<noinclude><references/></noinclude> nbb4zhbkz6s5dhonkfrjxo419l3ipwp 104 69201 138455 2025-06-05T22:38:50Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 138455 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>at y fan, a galwodd ar Mr. Hugh Jones, blaenor o enwogrwydd dirfawr gyda y Methodistiaid yn y dref, i fyned ato. Ei genadwri oedd gorchymyn i'r pregethwr ddystewi. Crefai Mr. Jones ac eraill am i Mr. Elias gael myned yn y blaen am ychydig yn hwy, a llwyddasant i dawelu y gŵr am ryw ugain mynyd. O'r diwedd pallodd ei amynedd, dringodd i ben y bedrolfen, aeth yn unionsyth at y pregethwr, a chan roddi ei law ar ei ysgwydd, gorchymynodd iddo roddi heibio. Cyffrodd y dyrfa yn aruthr; dychrynid rhai gan fraw, ond am y nifer amlaf, llenwid hwy â digofaint at y boneddwr a feiddiai aflonyddu ar genad Crist. Ond trodd y gweinidog ato yn dirion, a gofynodd ganiatad i ollwng y bobl ymaith trwy weddi, yr hyn ganiatad a gafodd. Dywedir i'r odfa, er iddi gael ei thori ar ei chanol, fod yn effeithiol i roddi y Gwylmabsant i lawr yn hollol. Aeth Mr. Elias oddiyno i'r capel, a chynghorodd y bobl i beidio dangos unrhyw ddigter at y boneddwr, gan ei fod yn amlwg mai ei ddirgymhell gan eraill a gawsai. Mor bell ag y gwyddom, dyma yr ymgais olaf yn Nghymru i rwystro y Methodistiaid i bregethu. Fel yr ydym wedi nodi yn barod, ymwelodd Howell Harris â rhai lleoedd yn Sir Feirionydd, yn arbenig Llanuwchllyn, a'r Bala, yn y flwyddyn 1740, sef yr un flwyddyn ag y daeth gyntaf i Drefaldwyn. Bu yn y Bala hefyd y flwyddyn ganlynol, 1741, a phrin y dihangodd a'i fywyd yn ysglyfaeth. Y mae yn bur sicr hefyd i Daniel Rowland ymweled â rhanau o Feirionydd yn 1740, a chai ef lonydd, gan ei fod yn offeiriad urddedig, ac mai yn yr eglwysydd y pregethai. Eithr er, yn ol pob tebyg, i amryw gael eu dychwelyd trwy weinidogaeth y ddau ŵr enwog hyn, nid yw yn ymddangos i seiat Fethodistaidd gael ei sefydlu o fewn terfynau Meirionydd hyd y flwyddyn 1745, pan yr ymunodd tuag wyth o frodyr a chwiorydd a'u gilydd yn gymdeithas yn y Bala. Yn flaenorol, ymunent a'r ychydig Ymneillduwyr oeddynt yn cydgyfarfod yn nhŷ Edward Williams, y gwehydd. Yn mysg yr aelodau a ffurfient y seiat gyntaf, yr oedd John Evans, y Bala, a'i briod; ond nid oedd John Evans y pryd hwn wedi dechreu pregethu. Yr oedd yspryd erlidgar yn fflamio yn y Bala o hyd; ac ni feiddiai y crefyddwyr gyfarfod a'u gilydd ond yn llechwraidd, a hyny cyn toriad y dydd. Er mwyn bod yn sicr o ddeffro, byddai pob un yn cylymu llinyn wrth ryw aelod o'i gorph wrth fyned i'r gwely, y noson flaenorol i'r seiat, ac yn gadael y pen arall i'r llinyn i grogi allan trwy y ffenestr; yna, byddai rhywun yn myned o gwmpas i'r tai yn brydlon, ac yn roddi plwc i'r llinyn. Dywedir mai y mwyaf gofalus gyda hyn oedd Evan Moses, y gôf, yr hwn oedd ŵr o'r Deheudir. Er mwyn cryfhau yr achosion gweiniaid yn y Gogledd, penododd y Gymdeithasfa ar bedwar o frodyr o'r Dê i aros yn Ngwynedd am chwarter blwyddyn bob un, ac i lafurio yn y dalaeth hyd eithaf eu gallu. Enwau y brodyr hyn oeddynt, Dafydd William Dafydd, John Belcher, Benjamin Thomas, a Dafydd William Rhys, ac ymddengys mai yn y Bala y gwnelent eu cartref. Y mae yn bur sicr na sefydlwyd yr un seiat Fethodistaidd arall o fewn terfynau Meirionydd, o leiaf hyd gwedi 1750; oblegyd yn Tachwedd y flwyddyn hon, bu Howell Harris ar daith trwy yr holl o Wynedd, yn ceisio perswadio y seiadau i ymuno a'i blaid ef, a'r unig le, yn ol ei ddydd-lyfr, y bu iddo ymweled ag ef yn Meirionydd oedd y Bala. Nid yw yn sicr pa ddylanwad a gafodd ar y gymdeithas; nid yw yn debyg iddo fod yn llwyddianus, oblegyd dywed mai llefaru yn llym wrth y credinwyr a wnaeth, er iddo gael rhyddid dirfawr wrth bregethu. Y tebygolrwydd yw fod John Evans yn rhy anhyblyg i gymeryd ei berswadio, a bod ei ddylanwad yn ddigonol i gadw yr aelodau eraill rhag myned trosodd. Tebygol mai yn Mhandy-y-ddwyryd, yn mhlwyf Maentwrog, y sefydlwyd yr ail seiat yn Sir Feirionydd, a hyny tua'r flwyddyn 1755. Gwnaed hyn trwy ddylanwad gwraig, o'r enw Lowri Williams. Un o Sir Gaernarfon ydoedd, ac arferai berthyn i'r seiat yn Mrynengan; ond gan na wnai hi a'i phriod ymwrthod a'r Methodistiaid, cawsant eu troi o'i tyddyn, sef Pandy-chwilog, er nad oedd y gŵr yn proffesu. Yn Mhandy-y-ddwyryd, y lle y gwnaethant eu cartref yn nesaf, yr oedd ganddynt bymtheg milltir i'w teithio i Frynengan, a deunaw i'r Bala, ac nid oedd pregethu o'r fath a garai Lowri Williams i'w gael mewn un man oedd nes. Nid oedd neb ychwaith yn yr ardal o gyffelyb feddwl iddi, ac yn teimlo dyddordeb yn mhethau crefydd. Yn ngwyneb hyn, penderfynodd gael pregethu i'w thŷ. Yn raddol, ffurfiwyd yno seiat, wyth mewn rhifedi, ac oblegyd mai wyth enaid a'<noinclude><references/></noinclude> tcdslapmi5krpcy3xs2dzux5r8prrg9 0 69202 138467 2025-06-06T00:36:27Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{Header | title = [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg]] | author = Owen Morgan Edwards | translator = | section = Rhagymadrodd | previous = [[../Rhagymadrodd|Rhagymadrodd]] | next = [[../Cynhwysiad|Cynhwysiad]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Clych adgof - penodau yn hanes fy addysg.djvu" from=7 to=8/> </div> [[Categori:Clych Adgof, O M Edwards]]" 138467 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg]] | author = Owen Morgan Edwards | translator = | section = Rhagymadrodd | previous = [[../Rhagymadrodd|Rhagymadrodd]] | next = [[../Cynhwysiad|Cynhwysiad]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Clych adgof - penodau yn hanes fy addysg.djvu" from=7 to=8/> </div> [[Categori:Clych Adgof, O M Edwards]] cxuxwkti1yqc8fg8xqzzryec19512sn 0 69203 138470 2025-06-06T00:41:41Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{Header | title = [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg]] | author = Owen Morgan Edwards | translator = | section = Rhagymadrodd | previous = [[../Rhagymadrodd|Rhagymadrodd]] | next = [[../Cynhwysiad|Cynhwysiad]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Clych adgof - penodau yn hanes fy addysg.djvu" from=7 to=8/> </div> [[Categori:Clych Adgof, O M Edwards]]" 138470 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg]] | author = Owen Morgan Edwards | translator = | section = Rhagymadrodd | previous = [[../Rhagymadrodd|Rhagymadrodd]] | next = [[../Cynhwysiad|Cynhwysiad]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Clych adgof - penodau yn hanes fy addysg.djvu" from=7 to=8/> </div> [[Categori:Clych Adgof, O M Edwards]] cxuxwkti1yqc8fg8xqzzryec19512sn 138476 138470 2025-06-06T00:57:42Z AlwynapHuw 1710 138476 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg]] | author = Owen Morgan Edwards | translator = | section = Rhagymadrodd | previous = [[../Rhagymadrodd|Rhagymadrodd]] | next = [[../Ysgol y Llan Rhan I|Ysgol y Llan Rhan I]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Clych adgof - penodau yn hanes fy addysg.djvu" from=7 to=8/> </div> {{DEFAULTSORT:Cynhwysiad}} [[Categori:Clych Adgof, O M Edwards]] n9aq7i9ocnvosq2z5o3t5vpikialpdh 0 69204 138473 2025-06-06T00:54:29Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{Header | title = [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg]] | author = Owen Morgan Edwards | translator = | section = | previous = | next = [[/Cynhwysiad/]] | notes = | notes =I'w lawr lwytho ar gyfer darllenydd e-lyfrau gweler [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg (testun cyfansawdd)]] }} {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;" |- | {{Wicipedia|Owen Morgan Edwards}} | {{Wicipedia|Clych Adgof - penodau yn ha..." 138473 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg]] | author = Owen Morgan Edwards | translator = | section = | previous = | next = [[/Cynhwysiad/]] | notes = | notes =I'w lawr lwytho ar gyfer darllenydd e-lyfrau gweler [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg (testun cyfansawdd)]] }} {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;" |- | {{Wicipedia|Owen Morgan Edwards}} | {{Wicipedia|Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg}} | {{Wikiquote}} |} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Clych adgof - penodau yn hanes fy addysg.djvu" from=1 to=116/> </div> [[Categori:Clych Adgof, O M Edwards]] [[Categori:Llyfrau Ab Owen]] [[Categori:Hunangofiannau]] [[Categori:Owen Morgan Edwards]] [[Categori:Llyfrau 1906]] L[[Categori:lyfrau'r 1900au]] {{PD-old}} qdhhh95hkob9koy0j972jrvg0vfkqxs 138475 138473 2025-06-06T00:56:12Z AlwynapHuw 1710 138475 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg]] | author = Owen Morgan Edwards | translator = | section = | previous = | next = | notes = | notes =I'w lawr lwytho ar gyfer darllenydd e-lyfrau gweler [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg (testun cyfansawdd)]] }} {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;" |- | {{Wicipedia|Owen Morgan Edwards}} | {{Wicipedia|Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg}} | {{Wikiquote}} |} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Clych adgof - penodau yn hanes fy addysg.djvu" from=1 to=116/> </div> [[Categori:Clych Adgof, O M Edwards]] [[Categori:Llyfrau Ab Owen]] [[Categori:Hunangofiannau]] [[Categori:Owen Morgan Edwards]] [[Categori:Llyfrau 1906]] L[[Categori:lyfrau'r 1900au]] {{PD-old}} nr7d3z9yncunpl4j2a9igdbgcs8s8qs 138482 138475 2025-06-06T01:13:29Z AlwynapHuw 1710 138482 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg]] | author = Owen Morgan Edwards | translator = | section = | previous = | next = | notes = | notes =I'w lawr lwytho ar gyfer darllenydd e-lyfrau gweler [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg (testun cyfansawdd)]] }} {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;" |- | {{Wicipedia|Owen Morgan Edwards}} | {{Wicipedia|Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg}} | {{Wikiquote|Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg}} |} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Clych adgof - penodau yn hanes fy addysg.djvu" from=1 to=116/> </div> [[Categori:Clych Adgof, O M Edwards]] [[Categori:Llyfrau Ab Owen]] [[Categori:Hunangofiannau]] [[Categori:Owen Morgan Edwards]] [[Categori:Llyfrau 1906]] L[[Categori:lyfrau'r 1900au]] {{PD-old}} pp5wyrziuchamchfsno88vzqdedz4y7 0 69205 138477 2025-06-06T00:59:50Z AlwynapHuw 1710 Dechrau tudalen newydd gyda "{{Header | title = [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg]] | author = Owen Morgan Edwards | translator = | section = | previous = [[../Cynhwysiad|Cynhwysiad]] | next = [[../Ysgol y Llan Rhan II|Ysgol y Llan Rhan II]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Clych adgof - penodau yn hanes fy addysg.djvu" from=9 to=22/> </div> {{DEFAULTSORT:Ysgol y Llan Rhan I}} [[Categori:Clych Adgof, O M Edwards]]" 138477 wikitext text/x-wiki {{Header | title = [[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg]] | author = Owen Morgan Edwards | translator = | section = | previous = [[../Cynhwysiad|Cynhwysiad]] | next = [[../Ysgol y Llan Rhan II|Ysgol y Llan Rhan II]] | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Clych adgof - penodau yn hanes fy addysg.djvu" from=9 to=22/> </div> {{DEFAULTSORT:Ysgol y Llan Rhan I}} [[Categori:Clych Adgof, O M Edwards]] l8or75m2bfh75d45ft1sabbpldf06z8 14 69206 138514 2025-06-06T01:59:02Z AlwynapHuw 1710 Yn ailgyfeirio at [[Categori:Dafydd Thomas (Dewi Wnion)]] 138514 wikitext text/x-wiki #ail-cyfeirio [[Categori:Dafydd Thomas (Dewi Wnion)]] 0mw5bfqehhe82w11bnlatwdyemlgbdz 14 69207 138515 2025-06-06T02:01:01Z AlwynapHuw 1710 Rydych wedi creu tudalen wag 138515 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1