Wicidestun cywikisource https://cy.wikisource.org/wiki/Hafan MediaWiki 1.45.0-wmf.8 first-letter Media Arbennig Sgwrs Defnyddiwr Sgwrs Defnyddiwr Wicidestun Sgwrs Wicidestun Delwedd Sgwrs Delwedd MediaWici Sgwrs MediaWici Nodyn Sgwrs Nodyn Cymorth Sgwrs Cymorth Categori Sgwrs Categori Tudalen Sgwrs Tudalen Indecs Sgwrs Indecs TimedText TimedText talk Modiwl Sgwrs modiwl 2 10285 142376 142336 2025-07-03T22:55:29Z AlwynapHuw 1710 /* Angen eu prawfddarllen */ 142376 wikitext text/x-wiki ==Wedi eu Cyhoeddi== {{Div col}} #[[Gemau Doethineb|Gemau Doethineb gan John Jones (Ioan Eifion)]] #[[Y Drws Agored|Y Drws Agored gan Robert Hughes Jones]] #[[Ffrwythau Dethol|Ffrwythau Dethol gan Ben Davies, Pant-teg]] #[[Straeon Gwerin Affrica|Straeon Gwerin Affrica gan Robert Griffith, Madagascar]] #[[Caneuon Mynyddog|Caneuon Mynyddog gan Richard Davies (Mynyddog)]] #[[Blagur y Gwanwyn a Chaneuon Ereill|Blagur y Gwanwyn a Chaneuon Ereill gan William J Richards]] #[[Pentre'r Plant|Pentre'r Plant gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Y Ddau Adda|Y Ddau Adda gan Dafydd Rhys Williams (Index)]] #[[Gweithiau Eben Fardd|Gweithiau Eben Fardd gol O. M. Edwards]] #[[Ystên Sioned|Ystên Sioned gan Daniel Silvan Evans a John Jones (Ivon)]] #[[Gwilym a Benni Bach|Gwilym a Benni Bach gan William Llewelyn Williams]] #[[Bugail y Bryn|Bugail y Bryn gan Moelona]] #[[Bil y Gymraeg ac Addysg|Bil y Gymraeg ac Addysg (Cymru) 2025 gan Senedd Cymru]] #[[Y Fainc Sglodion|Y Fainc Sglodion gan John William Jones]] #[[Beirdd y Berwyn 1700-1750|Beirdd y Berwyn 1700-1750 gol O. M. Edwards]] #[[Y Geilwad Bach|Y Geilwad Bach gan Lewis Davies, y Cymer]] #[[Murmuron Awen|Murmuron Awen gan Robert Roberts (Gwaenfab)]] #[[Clawdd Terfyn|Clawdd Terfyn gan Robert Dewi Williams]] #[[Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol II|Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol II gan Owen Wynne Jones (Glasynys)]] #[[Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol I|Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol I gan Owen Wynne Jones (Glasynys)]] #[[Cofiant, neu Hanes bywyd a marwolaeth y Parch. Thomas Jones, Dinbych|Cofiant y Parch. Thomas Jones, Dinbych gan Thomas Jones, Dinbych]] #[[Chydig ar Gof a Chadw|Chydig ar Gof a Chadw gan William Thomas Edwards (Gwilym Deudraeth)]] #[[Hugh Owen Bronyclydwr Apostol y Gogledd|Hugh Owen Bronyclydwr Apostol y Gogledd gan Zachary Mather]] #[[Siôn Gymro (llyfr)|Siôn Gymro (llyfr) gan Ben Davies, Pant-teg]] #[[Cofiant Watcyn Wyn|Cofiant Watcyn Wyn gan Penar Griffiths]] #[[Yr Awen Barod|Yr Awen Barod gan William Thomas Edwards (Gwilym Deudraeth)]] #[[Goronwy ar Grwydr 1, Italia Dlos|Goronwy ar Grwydr 1, Italia Dlos gan Goronwy Jones, Prestatyn]] #[[Hunangofiant Tomi|Hunangofiant Tomi gan Edward Tegla Davies]] #[[Caniadau (T. Gwynn Jones)|Caniadau gan T. Gwynn Jones]] #[[Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf 1|Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf 1 (Mynwy, Meirion, Maldwyn) gan gan Thomas Rees a John Thomas]] #[[Hanes Gwareiddiad|Hanes Gwareiddiad gan Gwilym Arthur Edwards]] #[[Dail y Dderwen|Dail y Dderwen gan William J Richards]] #[[Hanes Bywyd (Dic Aberdaron a Twm o'r Nant)|Hanes Bywyd (Dic Aberdaron a Twm o'r Nant) gol Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Am dro i Fadagascar|Am dro i Fadagascar gan Daniel Owen Jones]] #[[Cerddoriaeth yng Nghymru (Cyfres Pobun)|Cerddoriaeth yng Nghymru (Cyfres Pobun) gan Idris Lewis]] #[[Caniadau Gwili|Caniadau Gwili gan John Jenkins (Gwili)]] #[[Yng Ngwres y Dydd|Yng Ngwres y Dydd gan Joseph Jones (J. J. Drefnewydd)]] #[[Gwlad y Gan a Chaniadau Eraill|Gwlad y Gan a Chaniadau Eraill gan T. Gwynn Jones]] #[[Ymadawiad Arthur a Chaniadau Eraill|Ymadawiad Arthur a Chaniadau Eraill gan T. Gwynn Jones]] #[[Hanes y Lleuad|Hanes y Lleuad ffug awdur Syr John Herschel]] #[[Llinell neu Ddwy|Llinell neu Ddwy gan John Jones (Ioan Brothen)]] #[[Yn Llefaru Eto|Yn Llefaru Eto gan Anhysbys]] #[[Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf III|Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf III gan Emrys ap Iwan]] #[[Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf II|Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf II gan Emrys ap Iwan]] #[[Methodistiaeth Cymru Cyfrol I|Methodistiaeth Cymru Cyfrol I gan John Hughes, Lerpwl]] #[[Y Trefedigaethau|Y Trefedigaethau gan Ifor Leslie Evans]] #[[Telyn Bywyd|Telyn Bywyd gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Cathlau Bore a Nawn|Cathlau Bore a Nawn gan Owen Griffith Owen (Alafon)]] #[[Derwyn neu Pob Pant a Gyfodir (Nofel)|Derwyn neu Pob Pant a Gyfodir (Nofel) gan Robert David Morris]] #[[Ifor Owen (nofel)|Ifor Owen (nofel) gan Henry Emlyn Thomas (Emlyn)]] #[[Ysgrifau (John Breese Davies)|Ysgrifau gan John Breese Davies]] #[[Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf I|Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf I gan Emrys ap Iwan]] #[[Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig|Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig gan Thomas Jones-Humphreys]] #[[Rheinallt ab Gruffydd (Rhamant)|Rheinallt ab Gruffydd (Rhamant) gan Isaac Foulkes]] #[[Y Ddau Frawd|Y Ddau Frawd gan Nel Wyn (sef Llew Tegid)]] #[[Anturiaethau Robinson Crusoe|Anturiaethau Robinson Crusoe cyf gan William Rowlands, Porthmadog]] #[[Cofiant D Emlyn Evans|Cofiant D Emlyn Evans gan Evan Keri Evans]] #[[Telynegion (Silyn a Gruffydd)|Telynegion gan R Silyn Roberts a W. J. Gruffudd]] #[[Gwaith Hugh Jones, Maesglasau|Gwaith Hugh Jones, Maesglasau gol O. M. Edwards]] #[[Y Cwm Unig a Chaniadau Eraill|Y Cwm Unig a Chaniadau Eraill gan Dewi Emrys]] #[[Beddau'r Proffwydi (drama)|Beddau'r Proffwydi (drama) gan W. J. Gruffydd ]] #[[Storio a Chadw dogfennau Ewyllys Crynodeb Gweithredol o Ymateb y Llywodraeth]] #[[Storio a chadw dogfennau ewyllys gwreiddiol. Ymgynghoriad|Storio a chadw dogfennau ewyllys gwreiddiol. Ymgynghoriad gan Lywodraeth y DU]] #[[Nansi'r Dditectif|Nansi'r Dditectif gan Owain Llew Rowlands]] #[[Cyfrol Goffa Richard Bennett|Cyfrol Goffa Richard Bennett gol. D Teifgar Davies]] #[[Brut y Tywysogion (Ab Owen)|Brut y Tywysogion (Ab Owen) gol O. M. Edwards]] #[[Cymru Newydd, Hanes Y Wladva Gymreig|Cymru Newydd, Hanes Y Wladva Gymreig gan Lewis Jones, Plas Hedd]] #[[Gwaith Huw Morus|Gwaith Huw Morus gan Huw Morus (Eos Ceiriog)]] #[[Wat Emwnt|Wat Emwnt gan Lewis Davies, y Cymer]] #[[John Ceiriog Hughes: ei Fywyd, ei Athrylith, a'i Waith|John Ceiriog Hughes: ei Fywyd, ei Athrylith, a'i Waith gan Llyfrbyf]] #[[Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil)|Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil) gan Evan Evans (Ieuan Glan Geirionydd)]] #[[Adgof am Ieuan Glan Geirionnydd|Adgof am Ieuan Glan Geirionnydd gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Caniadau Barlwydon Llyfr 1|Caniadau Barlwydon Llyfr 1 gan Robert John Davies (Barlwydon)]] #[[Barlwydon (Cymru 1896)]] #[[Huw Huws neu y Llafurwr Cymreig|Huw Huws neu y Llafurwr Cymreig gan Lewis William Lewis (Llew Llwyfo)]] #[[Llewelyn Parri (nofel)|Llewelyn Parri (nofel) gan Lewis William Lewis (Llew Llwyfo)]] #[[Caniadau Owen Lewis (Glan Cymerig)|Caniadau gan Owen Lewis (Glan Cymerig)]] #[[Hanes Llangeitho a'i hamgylchoedd|Hanes Llangeitho a'i hamgylchoedd gan David Morgan, Llangeitho]] #[[Hanes dechreuad a chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Ngwrecsam|Hanes dechreuad a chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Ngwrecsam gan Edward Francis]] #[[Gwaith Dewi Wyn|Gwaith Dewi Wyn gol O. M. Edwards]] #[[Cofiant John Williams (I ab Ioan) Aberduar|Cofiant John Williams (I ab Ioan) Aberduar gan John Davies, Llandysul]] #[[Athrylith Ceiriog|Athrylith Ceiriog gan Howell Elvet Lewis (Elfed)]] #[[Telyn Seion sef Pedwar ar Bymtheg o Garolau Nadolig|Telyn Seion sef Pedwar ar Bymtheg o Garolau Nadolig gol. Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Gwaith Iolo Goch|Gwaith Iolo Goch gol Thomas Matthews]] #[[Cofiant am y Parch. Richard Humphreys, Dyffryn|Cofiant am y Parch. Richard Humphreys, Dyffryn gan Griffith Williams, Talsarnau]] #[[Gwaith Sion Cent|Gwaith Sion Cent gol Thomas Matthews]] #[[Dyddanwch yr Aelwyd|Dyddanwch yr Aelwyd gan Hughes a'i Fab, Wrecsam]] #[[Gwaith Ieuan Brydydd Hir|Gwaith Ieuan Brydydd Hir gol O. M. Edwards]] #[[Gwaith yr Hen Ficer|Gwaith yr Hen Ficer gol O. M. Edwards]] #[[Am Dro i Erstalwm|Am Dro i Erstalwm gan Index]] #[[Bro fy Mebyd a Chaniadau Eraill|Bro fy Mebyd a Chaniadau Eraill gan Humphrey Jones (Bryfdir)]] #[[Ceiriog a Mynyddog|Ceiriog a Mynyddog gan John Morgan Edwards]] #[[Crynodeb o Hanes Dechreuad a Chynydd yr Eglwysi Annibynol yn Mon|Crynodeb o Hanes Dechreuad a Chynydd yr Eglwysi Annibynol yn Mon gan William Williams (Cromwell)]] #[[Awdl Dinyster Jerusalem|Awdl Dinyster Jerusalem gan Eben Fardd]] #[[Nedw|Nedw gan Edward Tegla Davies]] #[[Dros y Gamfa|Dros y Gamfa gan Fanny Edwards]] #[[Diwrnod yn Nolgellau|Diwrnod yn Nolgellau gan Robert Thomas Williams (Trebor Môn)]] #[[Awdl ar yr Adgyfodiad (Ieuan Ionawr)|Awdl ar yr Adgyfodiad gan Evan Jones (Ieuan Ionawr)]] #[[Cofiant y Diweddar Barch W Williams o'r Wern|Cofiant y Diweddar Barch W Williams o'r Wern gan William Rees (Gwilym Hiraethog)]] #[[Tri Wyr o Sodom a'r Aipht|Tri Wyr o Sodom a'r Aipht gan William Williams, Pantycelyn]] #[[F'Ewythr Tomos: cân ddyri|F'Ewythr Tomos: cân ddyri gan Eben Fardd]] #[[Hynafiaethau Nant Nantlle|Hynafiaethau Nant Nantlle gan William Robert Ambrose]] #[[Bywyd y Parch. Ebenezer Richard|Bywyd y Parch. Ebenezer Richard gan Henry ac Edward W Richard]] #[[Traethawd ar Enwogion Swydd Feirion|Traethawd ar Enwogion Swydd Feirion gan Edward Davies (Iolo Meirion)]] #[[Hanes Porthmadog ei Chrefydd a'i Henwogion|Hanes Porthmadog ei Chrefydd a'i Henwogion gan Edward Davies, Penmorfa]] #[[Wil Ellis, Porthmadog-Cymru Cyf 29 1905]] #[[Hanes Niwbwrch|Hanes Niwbwrch gan Owen Williamson]] #[[Teulu Bach Nantoer|Teulu Bach Nantoer gan Moelona]] #[[Barddoniaeth Goronwy Owen (gol Llyfrbryf)|Barddoniaeth Goronwy Owen gol Isaac Foulkes (Llyfrbryf)]] #[[Y Tadau Methodistaidd Cyfrol I|Y Tadau Methodistaidd Cyfrol I gan John Morgan Jones]] #[[Hwian-gerddi Cymraeg F' Ewyrth Huw|Hwian-gerddi Cymraeg F' Ewyrth Huw gan O. M. Edwards]] #[[Hanes Tredegar ynghyd a Braslun o Hanes Pontgwaithyrhaiarn|Hanes Tredegar ynghyd a Braslun o Hanes Pontgwaithyrhaiarn gan David Morris (Eiddil Gwent)]] #[[Hanes Sir Fôn|Hanes Sir Fôn gan Thomas Pritchard, ('Rhen Graswr Eleth)]] #[[Holl Waith Barddonol Goronwy Owen|Holl Waith Barddonol Goronwy Owen gol Isaac Foulkes]] #[[Adgofion am John Elias|Adgofion am John Elias gan Richard Parry (Gwalchmai)]] #[[Tro Trwy'r Wig|Tro Trwy'r Wig gan Richard Morgan (1854-1939)]] #[[Gyda'r Hen Feirdd, Carneddog|Gyda'r Hen Feirdd, Carneddog gan Richard Griffith (Carneddog)]] #[[Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785)|Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785) gan Owen Gaianydd Williams]] #[[Dafydd Jones o Drefriw, Cymru 1903]] #[[John Evans, Eglwysbach (Cymru 1897)|John Evans, Eglwysbach (Cymru 1897) gan Walter Daniel]] #[[Awdlau Coffadwriaethol am Y Parch Goronwy Owain|Awdlau Coffadwriaethol am Y Parch Goronwy Owain gan y Gwyneddigion]] #[[Cerdd coffa Goleufryn|Cerdd coffa Goleufryn gan J. T. Job]] #[[Adgofion am Goleufryn|Adgofion am Goleufryn gan Evan Williams, Llanfrothen]] #[[Goronwy Owen a'r Morrisiaid|Goronwy Owen a'r Morrisiaid gan Owen Gaianydd Williams]] #[[Yr Efengyl yn ôl Sant Marc|Yr Efengyl yn ôl Sant Marc gan y Fibl Gymdeithas Americanaidd (1894)]] #[[Llythyrau Goronwy Owen|Llythyrau Goronwy Owen gol John Morris-Jones]] #[[Diliau Meirion Cyf I|Diliau Meirion Cyf I gan gan Morris Davies (Meurig Ebrill)]] #[[Cyfarwyddiadau at brynu cadw a magu moch|Cyfarwyddiadau at brynu cadw a magu moch gol Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Gwaith Joshua Thomas|Gwaith Joshua Thomas gol O M Edwards]] #[[Glan Cledwen (Cymru 15 Rhagfyr 1897)]] #[[Dringo'r Andes|Dringo'r Andes gan Eluned Morgan]] #[[Naw Mis yn Nghymru|Naw Mis yn Nghymru gan Owen Griffith (Giraldus)]] #[[Ysgrifau Puleston|Ysgrifau Puleston gan John Puleston Jones]] #[[Cofiant Cadwaladr Jones, Dolgellau|Cofiant Cadwaladr Jones, Dolgellau gan Robert Thomas (Ap Vychan)]] #[[Rhigymau'r Ffordd Fawr|Rhigymau'r Ffordd Fawr gan Dewi Emrys]] #[[Coffadwriaeth, neu Hanes Byr o fywyd a Marwolaeth y Parchedig John Williams|Coffadwriaeth y Parch John Williams, Pantycelyn gan Maurice Davies, Llanfair-ym-Muallt]] #[[Fy Mhererindod Ysbrydol|Fy Mhererindod Ysbrydol gan Evan Keri Evans]] #[[Yr Efengyl yn ôl Sant Matthew|Yr Efengyl yn ôl Sant Matthew gan y Fibl Gymdeithas Americanaidd (1894)]] #[[Beirdd y Bala|Beirdd y Bala gol O. M. Edwards]] #[[Gwaith Robert Owen (Bardd y Môr)|Gwaith Robert Owen (Bardd y Môr) gol O. M. Edwards]] #[[Can newydd yn rhoddi hanes dienyddiad Richard Lewis|Can newydd yn rhoddi hanes dienyddiad Richard Lewis gan Dic Dywyll]] #[[Gwyllllis yn Nayd|Gwyllllis yn Nayd gan Dr William Price]] #[[Gwroniaid y Ffydd|Gwroniaid y Ffydd gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Tanchwa yn Cilfynydd|Tanchwa yn Cilfynydd baled gan awdur Anhysbys]] #[[Damwain echrydus Glofa Carnant, Cwmaman, Sir Gaerfyrddin]] #[[Blodau Drain Duon|Blodau Drain Duon gan Thomas Jacob Thomas (Sarnicol)]] #[[Telyn Dyfi|Telyn Dyfi gan Daniel Silvan Evans]] #[[Cyfrinach y Dwyrain|Cyfrinach y Dwyrain gan David Cunllo Davies]] #[[Oriau yn y Wlad|Oriau yn y Wlad gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Branwen Ferch Llŷr (Tegla)|Branwen Ferch Llŷr (Tegla) gan Edward Tegla Davies]] #[[Prif Feirdd Eifionydd|Prif Feirdd Eifionydd gan Edward David Rowlands]] #[[Deddf Plant (Diddymu Amddiffyniad Cosb Resymol)(Cymru) 2020]] #[[Rhys Llwyd y Lleuad|Rhys Llwyd y Lleuad gan E Tegla Davies]] #[[Oriau Gydag Enwogion|Oriau Gydag Enwogion gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Byr Gofiant am Naw a Deugain o Weinidogion Ymadawedig Sir Aberteifi|Byr Gofiant am Naw a Deugain o Weinidogion Ymadawedig Sir Aberteifi gan John Evans, Abermeurig]] #[[Hanes Alexander Fawr|Hanes Alexander Fawr gan Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf I|Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf I gan Emrys ap Iwan]] #[[Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf II|Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf II gan Emrys ap Iwan]] #[[Y Lleian Lwyd|Y Lleian Lwyd gan Moelona]] #[[Cenadon Hedd|Cenadon Hedd gan William Jones, Cwmaman]] #[[Dagrau Hiraeth|Dagrau Hiraeth gan William Jones, Pontsaeson]] #[[Saith o Farwnadau|Saith o Farwnadau gan William Williams, Pantycelyn]] #[[Storïau o Hanes Cymru cyf I|Storïau o Hanes Cymru cyf I gan Moelona]] #[[Traethawd bywgraffyddol a beirniadol ar fywyd ac athrylith Lewis Morris|Traethawd bywgraffyddol a beirniadol ar fywyd ac athrylith Lewis Morris gan Griffith Jones (Glan Menai)]] #[[Hanes Bywyd Pio Nono|Hanes Bywyd Pio Nono gan Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Caniadau Watcyn Wyn|Caniadau Watcyn Wyn gan Watkin Hezekiah Williams (Watcyn Wyn)]] #[[Cofiant y Parch Thomas Edwards, Cwmystwyth|Cofiant y Parch Thomas Edwards, Cwmystwyth gan John Evans, Abermeurig]] #[[Gwrid y Machlud|Gwrid y Machlud gan Richard Jones (Ap Alun Mabon)]] #[[Yr Hwiangerddi (O M Edwards)|Yr Hwiangerddi gan O M Edwards]] #[[Noson o Farrug|Noson o Farrug gan Robert Griffith Berry]] #[[Meini Gwagedd|Meini Gwagedd gan James Kitchener Davies]] #[[Y Tri Brenin o Gwlen]] #[[Hanes Methodistiaeth Arfon-Caernarvon|Hanes Methodistiaeth Arfon-Caernarvon gan William Hobley]] #[[Cofiant Dr. Joseph Parry Mus. Doc. (1841-1903)|Cofiant Dr. Joseph Parry Mus. Doc. (1841-1903) gan Evan Keri Evans]] #[[Rhobat Wyn|Rhobat Wyn gan Awena Rhun]] #[[Cofiant y Parch Isaac Morgan Harry|Cofiant y Parch Isaac Morgan Harry gan Thomas Lewis Jones, Machen]] #[[Tanchwa y Mardy - Mercher, Rhagfyr 23, 1885; 80 wedi eu lladd]] #[[Cerddi Hanes|Cerddi Hanes gan Thomas Gwynn Jones]] #[[Ieuan Gwyllt, Ei Fywyd, Ei Lafur|Ieuan Gwyllt, Ei Fywyd, Ei Lafur gan John Eiddion Jones]] #[[Patrymau Gwlad|Patrymau Gwlad gan Thomas Jacob Thomas (Sarnicol)]] #[[David Williams y Piwritan|David Williams y Piwritan gan Richard Thomas, Bontnewydd]] #[[Cofiant y diweddar Barch Evan Rowlands, Ebenezer, Pontypwl|Cofiant y diweddar Barch Evan Rowlands, Ebenezer, Pontypwl gan Ellis Hughes, Penmaen]] #[[Cofiant Darluniadol Y Parch William Williams o'r Wern|Cofiant Darluniadol Y Parch William Williams o'r Wern gan David Samuel Jones]] #[[Bywgraffiad y diweddar barchedig T. Price|Bywgraffiad y diweddar barchedig T. Price gan Benjamin Evans (Telynfab)]] #[[Llyfr Haf|Llyfr Haf gan Owen Morgan Edwards]] #[[Drych y Prif Oesoedd (Detholiad 1896)|Drych y Prif Oesoedd (Detholiad 1896) gol O. M. Edwards]] #[[Hanes Methodistiaeth Arfon-Waenfawr|Hanes Methodistiaeth Arfon-Waenfawr gan William Hobley]] #[[Beryl|Beryl gan Elizabeth Mary Jones (Moelona)]] #[[Hanes Methodistiaeth Arfon-Clynnog|Hanes Methodistiaeth Arfon-Clynnog gan William Hobley]] #[[Breuddwydion Myfanwy|Breuddwydion Myfanwy gan Elizabeth Mary Jones (Moelona)]] #[[Lloffion o'r Mynwentydd|Lloffion o'r Mynwentydd gan Thomas Rowland Roberts (Asaph)]] #[[Cofiant y diweddar Barch Robert Everett|Cofiant y diweddar Barch Robert Everett gan David Davies (Dewi Emlyn)]] #[[Y Wen Fro|Y Wen Fro gan Ellen Evans]] #[[Cerrig y Rhyd|Cerrig y Rhyd gan Winnie Parry]] #[[Gwaith Edward Richard|Gwaith Edward Richard gan Edward Richard, Ystrad Meurig]] #[[Bywyd Ieuan Gwynedd Ganddo Ef Ei Hun]] #[[Humphrey Jones a Diwygiad 1859|Humphrey Jones a Diwygiad 1859 gan Evan Isaac]] #[[Adgofion Andronicus|Adgofion Andronicus gan John Williams Jones (Andronicus)]] #[[Teithiau a Helyntion Meurig Ebrill|Teithiau a Helyntion Meurig Ebrill gan Morris Davies (Meurig Ebrill)]] #[[Cofiant Richard Jones Llwyngwril|Cofiant Richard Jones Llwyngwril gan Evan Evans, Llangollen]] #[[Profiadau Pellach|Profiadau Pellach gan G M Ll Davies]] #[[Datganiad Cyffredinol o Hawliau Dynol]] #[[Hanes y Bibl Cymraeg|Hanes y Bibl Cymraeg gan Thomas Levi]] #[[Pererindod Heddwch|Pererindod Heddwch, G M Ll Davies]] #[[Tan yr Enfys|Tan yr Enfys gan D J Lewis Jenkins]] #[[Yr Ogof|Yr Ogof gan T Rowland Hughes]] #[[Syr Owen M Edwards Detholiad o'i Ysgrifau]] #[[Profedigaethau Enoc Huws (1939)]] #[[Dyddgwaith|Dyddgwaith gan Thomas Gwynn Jones]] #[[Salm i Famon a Marwnad Grey|Salm i Famon a Marwnad Grey gan John Morris-Jones]] #[[Madam Wen|Madam Wen gan William David Owen]] #[[Dan Gwmwl|Dan Gwmwl gan Awena Rhun]] #[[Atgofion am Dalysarn]] #[[Cerddi'r Bwthyn|Cerddi'r Bwthyn gan Dewi Emrys]] #[[Capelulo]] #[[Y Pennaf Peth]] #[[Goronwy Owen - Detholiad o'i Farddoniaeth]] #[[Yr Hen Lwybrau|Yr Hen Lwybrau gan John Davies (Isfryn)]] #[[Gwaith Gwilym Marles]] #[[Gwaith ap Vychan]] #[[Gwaith Gwilym Hiraethog]] #[[Cadeiriau Enwog]] #[[Y Cychwyn]] #[[Cofiant Hwfa Môn]] #[[Hynafiaethau Edeyrnion]] #[[Aildrefniad Cymdeithas]] #[[Ar y Groesffordd]] #[[Astudiaethau T Gwynn Jones]] #[[Bil Cymru Atebolrwydd a Grymuso Ariannol 2014]] #[[Brethyn Cartref]] #[[Brithgofion]] #[[Bywyd a Chan Tomos Efans (Cyndelyn)]] #[[Bywyd a Gwaith Henry Richard AS]] #[[Bywyd a Llafur John Wesley]] #[[Bywyd a gweithiau Azariah Shadrach]] #[[Cân neu Ddwy]] #[[Caniadau'r Allt]] #[[Caniadau Buddug]] #[[Caniadau ac ati]] #[[Cartrefi Cymru, O. M. Edwards]] #[[Catherine Prichard (Buddug), Cymru, Cyfrol 39, 1910]] #[[Catiau Cwta]] #[[Cerddi'r Eryri]] #[[Cerddi a Baledi]] #[[Ceris y Pwll]] #[[Chwedlau'r Aelwyd]] #[[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg]] #[[Coelion Cymru]] #[[Cofiant Dafydd Rolant, Pennal]] #[[Cofiant Daniel Owen: ynghyd a Sylwadau ar ei Ysgrifeniadau]] #[[Cwm Eithin]] #[[Cyflafan Ofnadwy Dolgellau]] #[[Cymeriadau (T. Gwynn Jones)]] #[[Cymru Fu]] #[[D Rhagfyr Jones (o Dywysydd y Plant 1901)]] #[[Daff Owen]] #[[Dau faled gan John Jones (Jac Glan-y-gors)]] #[[Dechreuad a Chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Abergele, Pensarn etc|Dechreuad a Chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Abergele, Pensarn etc gan Francis Jones, Abergele]] #[[Deddf Cynulliad Cenedlaethol Cymru (Ieithoedd Swyddogol) 2012]] #[[Diarhebion Cymru]] #[[Drama Rhys Lewis]] #[[Drych yr Amseroedd]] #[[Er Mwyn Cymru]] #[[Griffith Ellis Bootle, Cymru Cyf 23, 1902]] #[[Gwaith Dewi Wnion]] #[[Gwaith Alun]] #[[Gwaith Ann Griffiths]] #[[Gwaith Ceiriog]] #[[Gwaith Dafydd ap Gwilym]] #[[Gwaith John Davies]] #[[Gwaith John Hughes]] #[[Gwaith John Thomas]] #[[Gwaith Mynyddog Cyfrol 1]] #[[Gwaith Mynyddog Cyfrol 2]] #[[Gwaith S.R.]] #[[Gwaith Thomas Griffiths]] #[[Gweledigaethau Y Bardd Cwsg (Silvan Evans 1865)]] #[[Gwialen Fedw Fy Mam]] #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf I]] #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf II]] #[[Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I]] #[[Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf II]] #[[Hanes Pedr Fawr, Ymerawdwr Rwssia]] #[[Hanes bywyd Thomas Edwards bardd gynt o'r Nant]] #[[Hanes Bywyd Thomas Williams, Capelulo]] #[[Hanes Bywyd ac Anturiaethau Dr Livingstone]] #[[Hanes llenyddiaeth ac enwogion Llanllechid a Llandegai]] #[[Hanes y Wladfa Gymreig yn Patagonia]] #[[Hen Gymeriadau Dolgellau]] #[[Hynafiaethau Edeyrnion]] #[[I'r Aifft ac yn Ol]] #[[Llenyddiaeth Fy Ngwlad]] #[[Lewsyn yr Heliwr (nofel)]] #[[Llio Plas y Nos]] #[[Llyfr Del]] #[[Llyfr Nest]] #[[Llyfr Owen]] #[[Mabinogion J M Edwards Cyf 1]] #[[Mabinogion J M Edwards Cyf 2]] #[[Mary Jones y Gymraes fechan heb yr un Beibl]] #[[Mesur Addysg (Cymru) 2011]] #[[Mesur Diogelwch ar Gludiant i Ddysgwyr (Cymru) 2011]] #[[Mesur Gwneud Iawn am Gamweddau'r GIG (Cymru) 2008]] #[[Mesur Teithio gan Ddysgwyr (Cymru) 2008]] #[[O Law i Law]] #[[Oll synnwyr pen Kembero ygyd]] #[[Penillion Telyn Llyfrau'r Ford Gron]] #[[Plant Dic Sion Dafydd]] #[[Rhai o Gymry Lerpwl]] #[[Rhamant Bywyd Lloyd George]] #[[Rhan o waith mewn Cernyweg Canol (Add. Ch. 19491)]] #[[Rhodd Mam i'w Phlentyn]] #[[Rhyfeddodau'r Cread]] #[[Adolygiad o lyfr Sadie "Twilight Hours"]] #[[Seren Tan Gwmwl]] #[[Storïau Mawr y Byd]] #[[Straeon y Pentan]] #[[Sŵn y Gwynt Sy'n Chwythu]] #[[Tanchwa ddychrynllyd yn Nyffryn Rhondda, ger Pontypridd]] #[[Telynegion Maes a Môr]] #[[Tom Ellis Gwladgarwr a Gwleidydd]] #[[Traethawd ar Gaio a'i Hynafiaethau]] #[[Traethawd ar Hanes Plwyf Merthyr]] #[[Tro Trwy'r Gogledd]] #[[Tro i'r De]] #[[Tro yn Llydaw]] #[[Trwy India'r Gorllewin]] #[[Twm o'r Nant Cyf II (ab Owen)]] #[[William Jones (Nofel)]] #[[Y Cywyddwyr Llyfrau'r Ford Gron]] #[[Y Gelfyddyd Gwta]] #[[Y Siswrn]] #[[Yn y Wlad]] #[[Yny lhyvyr hwnn]] #[[Yr Hwiangerddi (O M Edwards)]] #[[Yr Hynod William Ellis, Maentwrog]] #[[Ysgolfeistriaid Mr Charles o'r Bala]] #[[Ysgrifau (Dewi Emrys)]] #[[Yr Eneth Ga'dd ei Gwrthod]] #[[Myfyrdod mewn mynwent|Myfyrdod mewn mynwent gan John Parry, Llaneilian]] #[[Dyrif etholiadol Ceredigion 1892]] #[[Canmlwyddiant Marwolaeth y Parch. John Wesley, M.A., Mawrth 3ydd, 1891]] #[[Er cof am Joseph Meredith, Adelaide Villa, Llandudno|Er cof am Joseph Meredith, Adelaide Villa, Llandudno D. S. Thomas (Glan Pair)]] #[[Deuddeg penill coffadwriaethol i'r diweddar Barch. John Hughes, Carneddau|Deuddeg penill coffadwriaethol i'r diweddar Barch. John Hughes, Carneddau gan Ellis Isfryn Williams]] #[[Hanes Brwydr Waterloo|Hanes Brwydr Waterloo gan Hugh Humphreys, Caernarfon]] #[[Galar gan, er coffadwriaeth am y ddamwain yn ngwaith glo Landshipping Chwefror 14eg, 1844]] #[[Galargan ar ol y Mochyn Du]] #[[Baledi-Cwynfan y Morwr a Deio Bach]] #[[Marwnad er coffadwriaeth am y diweddar Barch John Elias]] #[[William Morgan, Pant, Dowlais (Trysorfa y Plant)]] #[[Hen Fibl Fawr fy Mam]] #[[Tanchwa ofnadwy yn Abersychan]] #[[Y Ffeiriau Hynotaf yn Ddeuddeg Sir Cymru]] #[[Henry Kirke White (Trysorfa y Plant Ebrill 1891)]] #[[Mynwy yng Nghymru (Cymru Cyf X Rhif 57)]] #[[Rhanau o'r Corff (Fanny Edwards)]] #[[Thomas Matthews, Cymru, Chwefror 1917]] #[[Huw Morus—Dadorchuddiad Ei Golofn Goffadwriaethol, Pont Y Meibion, Awst 26 1909]] #[[Owain Aran (erthyglau Cymru 1909)]] # [[Lewys Aran (Cymru Tachwedd 1918)]] #[[Owen R Lewis (Glan Cymerig) Perl y Plant 1910]] #[[John Puleston Jones (Trysorfa y Plant 1906)]] #[[Dafydd Jones o Gaio (Cymru 1898)|Dafydd Jones o Gaio (Cymru 1898) gan David Cunllo Davies]] #[[Fel y gwelais Arglwyddes Llanofer]] #[[Ioan Madog (Cymru 1896)]] #[[Llofruddiaeth Thomas Watkins gan Benjamin Jones, Aberdâr 1866]] # [[Ròseen-Dhu|Ròseen-Dhu gan William Sharp (Fiona Macleod) wedi'i gyfieithu gan Owen Griffith Owen (Alafon)]] #[[Son-days (Henry Vaughan)|Son-days gan Henry Vaughan wedi'i gyfieithu gan Robert David Rowland (Anthropos)]] #[[Can Coffadwriaethol Tanymarian|Can Coffadwriaethol Tanymarian gan John Henry Hughes (Ieuan o Leyn)]] #[[Morwynion Glan Meirionydd|Morwynion Glan Meirionydd gan Lewis Morris (Llewelyn Ddu o Fôn)]] #[[A Poison Tree gan William Blake|A Poison Tree gan William Blake wedi'i gyfieithu gan John Jenkins (Gwili)]] #[[Dewi Idris (Cymru 1899)|Dewi Idris (Cymru 1899) gan Carneddog]] #[[John Jones (Ioan Eifion) Cymru 1896]] {{Div col end}} ==Wedi eu cyhoeddi heb sgan== #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf II]] #[[Pascon Agan Arluth]] #[[Cyfieithiadau o gerddi i'r Gymraeg]] #[[Y Tri Brenin o Gwlen]] ==Wedi eu prawfddarllen heb eu cyhoeddi== {{Div col}} # [[Enwogion Ceredigion]] # [[Indecs:Hanes Mynachdai.pdf]] # [[Indecs:Ceinion Llenyddiaeth Cymreig Cyf I.djvu]] {{Div col end}} ==Rhannau wedi eu cyhoeddi== #[[Enwogion Sir Aberteifi]] 13/187 #[[Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion Cymru 1867-Cyf I]] 31/683 ==Angen eu prawfddarllen== {{Div col}} #[[Indecs:Blodau'r Gynghanedd.djvu]] #[[Indecs:Rhwng Gwg a Gwên.djvu]] #[[Indecs:Llyfr y Ddau Dwyll.djvu]] #[[Indecs:Llyfr y Ddau Brawf.djvu]] #[[Indecs:Llyfr y Dyn Pren.djvu]] #[[Indecs:Llyfr Pawb.djvu]] #[[Indecs:Album Aberhonddu.djvu]] #[[Indecs:Yr Ysgol Gymraeg.djvu]] #[[Indecs:Beirdd a Bardd-rin Cymru Fu.djvu]] #[[Indecs:Elfennau Beirniadaeth Lenorol.djvu]] #[[Indecs:John Jones (Ioan Eifion) Cymru 1896.djvu]] #[[Indecs:Dafydd ab Gwilym o Fuallt.djvu]] #[[Indecs:John Wesley, ei fywyd a'i llafur.djvu]] (angen ei ail lwytho) #[[Indecs:Caniadydd 1841.djvu]] #[[Indecs:Archaeologia Lleynensis.djvu]] #[[Indecs:Y Gestiana.djvu]] #[[Indecs:Blagur Awen Ben Bowen.djvu]] #[[Indecs:Bywgraffiad y Parch Thos Richard Abergwaen.djvu]] #[[Indecs:Camrau mewn grammadeg Cymreig (IA camraumewngramma00apiw).pdf]] #[[Indecs:Caniadau Cymru.djvu]] #[[Indecs:Caniadau Hiraethog.djvu]] #[[Indecs:Caniadau John Morris-Jones.djvu]] #[[Indecs:Casgliad o ganeuon Cymru.pdf]] #[[Indecs:Ceinion Emrys.djvu]] #[[Indecs:Ceinion Llenyddiaeth Cymreig Cyf I.djvu]] #[[Indecs:Clasuron Rhyddiaith Cymru.djvu]] #[[Indecs:Yr Ysgol Farddol.djvu]] #[[Indecs:Ystoriau Siluria.djvu]] #[[Indecs:Ystorya de Carolo Magno o Lyfr Coch Hergest.djvu]] #[[Indecs:Ystyron Enwau ym Mhlwyfi Towyn, Llangelynin, Llanegryn etc.pdf]] #[[Indecs:Cofiant a Gweithiau Ieuan Gwynedd.djvu]] #[[Indecs:Cofiant a gweithiau Risiart Ddu o Wynedd.djvu]] #[[Indecs:Cofiant a Phregethau Robert Roberts, Clynnog.djvu]] #[[Indecs:Cofiant Ann Griffiths gynt o Dolwar Fechan.pdf]] #[[Indecs:Cofiant David Davies, Bermo.pdf]] #[[Indecs:Cofiant James Davies Radnor O.djvu]] #[[Indecs:Cofiant Thomas Gee.djvu]] #[[Indecs:Cofiant y Parch David Adams (Hawen).djvu]] #[[Indecs:Cofiant y Parchedig John Jones Talsarn.djvu]] #[[Indecs:Cofiant y Parchedig William Evans, Tonyrefail.djvu]] #[[Indecs:Cwm Glo.djvu]] #[[Indecs:Cyfystyron y gymraeg - sef y casgliad buddugol yn Eisteddfod Genhedlaethol Gwrecsam, 1888 (IA cyfystyronygymra00jone).pdf]] #[[Indecs:Cymru Owen Jones Cyf I.pdf]] #[[Indecs:Cymru Owen Jones Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Dafydd Dafis sef Hunangofiant Ymgeisydd Seneddol.djvu]] #[[Indecs:Diliau Meirion Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Diwygwyr Cymru.djvu]] #[[Indecs:Dr W Owen Pughe.pdf]] #[[Indecs:Drych y Prif Oesoedd 1884.djvu]] #[[Indecs:Drych y Prif Oesoedd 1902.djvu]] #[[Indecs:Emrys (Cyfres y Fil).pdf]] #[[Indecs:Emynau a'u Hawduriaid.djvu]] #[[Indecs:Enwogion y Ffydd Cyf I.pdf]] #[[Indecs:Enwogion y Ffydd Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Er mwyn Iesu - pregethau, &c t (IA ermwyniesupreget00jone).pdf]] #[[Indecs:Erthyglau, Pregethau a Chaniadau.djvu]] #[[Indecs:Ffynnonloyw.djvu]] #[[Indecs:Geiriadur bywgraffyddol o enwogion cymru 1867-Cyf I.djvu]] #[[Indecs:Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion cymru Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Geiriadur Cymraeg a Saesneg Byr, Cyfres y Fil.pdf]] #[[Indecs:Geiriadur ysgrythyrol- yn cynnwys hanesiaeth, duwinyddiaeth, athroniaeth ... (IA geiriadurysgryt03chargoog).pdf]] #[[Indecs:Geirlyfr bywgraffiadol o enwogion Cymru 1870.pdf]] #[[Indecs:Geraint ac Enid a Chaniadau Eraill.djvu]] #[[Indecs:Gwaith barddonol Islwyn - 1832-1878 (IA gwaithbarddonoli00islw).pdf]] #[[Indecs:Gwaith Caledfryn.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Glan y Gors.djvu]] #[[Indecs:Gwaith Lewis Glyn Cothi.djvu]] #[[Indecs:Gwaith William Ambrose (Emrys).djvu]] #[[Indecs:Gweithiau Barddonol a Rhyddieithol Ieuan Gwynedd.djvu]] #[[Indecs:Gweithiau William Pant-y-Celyn, cyfrol 1 (IA pantycelyn gweithiau1).pdf]] #[[Indecs:Gweithiau William Pant-y-Celyn, cyfrol 2 (IA pantycelyn gweithiau2).pdf]] #[[Indecs:Gwersi Mewn Llysieueg.djvu]] #[[Indecs:Gwreichion y Diwygiadau.djvu]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 01.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 02.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 03.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 04.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 05.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 06.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 07.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 08.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 09.pdf]] #[[Indecs:Gwyddoniadur Cyf 10.pdf]] #[[Indecs:Hanes Annibyniaeth ym Mhlwyf Ffestiniog.pdf]] #[[Indecs:Hanes Cymru America.djvu]] #[[Indecs:Hanes eglwysi annibynol Cymru Cyf 2.pdf]] #[[Indecs:Hanes eglwysi annibynol Cymru Cyf 3.pdf]] #[[Indecs:Hanes eglwysi annibynol Cymru Cyf 4.pdf]] #[[Indecs:Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf V.djvu]] #[[Indecs:Hanes Llenyddiaeth Gymreig o 1320 hyd 1650.pdf]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Bangor.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Bethesda.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Dinorwig.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Dyffryn Clwyd-Dosbarth Rhuthin.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf III.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Liverpool Cyf I.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Liverpool Cyf II.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Sir Fflint.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Sir Gaerfyrddin.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth yn Nosbarth Trefffynon 1750-1910.djvu]] #[[Indecs:Hanes Morganwg (Dafydd Morganwg).djvu]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Ffestiniog.djvu]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Llandyssul.djvu]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Llanegryn.pdf]] #[[Indecs:Helyntion Bywyd Hen Deiliwr.djvu]] #[[Indecs:Howel Harris yn Llundain.djvu]] #[[Indecs:Hunangofiant Rhys Lewis, Gweinidog Bethel.pdf]] #[[Indecs:Hynafiaethau Llandegai a Llanllechid.pdf]] #[[Indecs:Iolo Morganwg (Cadrawd).pdf]] #[[Indecs:Llenyddiaeth y Cymry - llawlyfr i efrydwyr.djvu]] #[[Indecs:Llinell neu Ddwy.djvu]] #[[Indecs:Llwyn Hudol.pdf]] #[[Indecs:Llyfr emynau (IA llyfrem00jone).pdf]] #[[Indecs:Llyfr Emynau MC a MW 1930.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Gloywi Cymraeg.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Pawb ar Bob-peth.pdf]] #[[Indecs:Llyfr y Tri Aderyn.pdf]] #[[Indecs:Llynnoedd Llonydd.djvu]] #[[Indecs:Manion.djvu]] #[[Indecs:Megys Trwy Dan.djvu]] #[[Indecs:Mesur y Gymraeg (Cymru) 2011.pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth Cymru Cyfrol II.djvu]] #[[Indecs:Methodistiaeth Cymru Cyfrol III.djvu]] #[[Indecs:Methodistiaeth Dwyrain Meirionydd.pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth Môn.pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth yn Nosbarth Colwyn Bay.djvu]] #[[Indecs:O'r Bala i Geneva.djvu]] #[[Indecs:Odl a Chynghanedd.djvu]] #[[Indecs:Orgraff yr Iaith Gymraeg (adroddiad 1928).djvu]] #[[Indecs:Oriau'r Hwyr.pdf]] #[[Indecs:Penillion ystyriol rhagorol yn dangos nad oes ag na fy ag na fydd dim waeth na phechod, pob meddwl, gair a gweithred croes i ewyllys Duw a elwir yn bechod (IA wg35-1-172).pdf]] #[[Indecs:Pigion Englynion Fy Ngwlad Casgliad 1.djvu]] #[[Indecs:Pigion Englynion Fy Ngwlad Casgliad 2.djvu]] #[[Indecs:Plant y Goedwig.djvu]] #[[Indecs:Plant y Goedwig.pdf]] #[[Indecs:Prif Emynwyr Cymru.pdf]] #[[Indecs:Prydnawngwaith y Cymry.djvu]] #[[Indecs:Red Book of Hergest - Jesus College MS 111.djvu]] #[[Indecs:Robert Owen Apostol Llafur Cyf 1.djvu]] #[[Indecs:Robert Owen, Apostol Llafur, Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Saith o Farwnadau.pdf]] #[[Indecs:Tair o gerddi newyddion - Yn gyntaf, Cerdd yn erbyn tyngu a chablu enw Duw, ar Crimson velvet, neu Gwynfan Brydain (IA wg35-1-179g).pdf]] #[[Indecs:Taith y pererin darluniadol.pdf]] #[[Indecs:Tecel gan Gabriel Parry, cyhoeddwyd yn 1854.pdf]] #[[Indecs:Tecel gan Gabriel Parry.pdf]] #[[Indecs:Teithiau yng Nghymru Pennant.pdf]] #[[Indecs:Testament Newydd (1894).djvu]] #[[Indecs:Testament Newydd ein Harglwydd a'n Hiachawdwr Iesu Grist.djvu]] #[[Indecs:Traethodau ac Areithiau R J Derfel.pdf]] #[[Indecs:Trystan ac Esyllt.djvu]] #[[Indecs:Twm o'r Nant Cyf I.pdf]] #[[Indecs:Wil Brydydd y Coed.pdf]] #[[Indecs:Y Beibl (Argraffiad Caergrawnt 1891).djvu]] #[[Indecs:Y Bibl Cyssegr-Lan (BFBS 1861).pdf]] #[[Indecs:Y Bywgraffydd Wesleyaidd.djvu]] #[[Indecs:Y Digrifwr Cymraeg.djvu]] #[[Indecs:Y Mabinogion Cymreig-sef, Chwedlau rhamantus yr hen Gymry.pdf]] #[[Indecs:Y Monwyson.djvu]] #[[Indecs:Y Pigion.djvu]] #[[Indecs:Y tadau methodistaidd Cyf II.djvu]] #[[Indecs:Y trydydd cynyg Mynyddog.djvu]] #[[Indecs:Yr ail Gynnyg, Mynyddog.djvu]] #[[Indecs:Yr athrawes o ddifrif.pdf]] #[[Indecs:Yr Efengyl yn ol Ioan XI-XXI (Esboniad 1931).djvu]] #[[Indecs:Yr Iaith Gymraeg 1785 1885 1985.djvu]] #[[Indecs:A pocket dictionary, Welsh-English.djvu]] #[[Indecs:Aleluia - neu, lyfr o hymnau (IA aleluianh00will).pdf]] #[[Indecs:Argraphiad newydd o eiriadur beiblaidd (IA argraphiadnewydd00browuoft).pdf]] {{Div col end}} ==Angen testun cyfansawdd== {{Div col}} #[[Gwaith Ann Griffiths]] #[[Gwaith John Davies]] #[[Gwaith John Hughes]] #[[Gwaith S.R.]] #[[Gwaith Thomas Griffiths]] #[[Hanes bywyd Thomas Edwards bardd gynt o'r Nant]] #[[Hanes Bywyd Thomas Williams, Capelulo]] #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf II]] #[[Hanes llenyddiaeth ac enwogion Llanllechid a Llandegai]] #[[Hen Gymeriadau Dolgellau]] #[[Oll synnwyr pen Kembero ygyd]] #[[Penillion Telyn Llyfrau'r Ford Gron]] {{Div col end}} <br> ==Wedi sganio efo peiriant Wiki UK== ■ Wedi cyhoeddi ▲ Rhannau wedi eu cyhoeddi ●Problemau cyhoeddi {{Div col}} #[[Indecs:Y Drws Agored.djvu]]■ #[[Indecs:Blodau'r Gynghanedd.djvu]] #[[Indecs:Yr Ysgol Gymraeg.djvu]] #[[Indecs:Pentre'r plant.djvu]]■ #[[Indecs:Straeon Gwerin Affrica.djvu]]■ #[[Indecs:Gwilym a Benni Bach.djvu]]■ #[[Indecs:Blagur y Gwanwyn a Chaneuon Ereill.djvu]]■ #[[Indecs:Goronwy ar Grwydr 1, Italia Dlos.djvu]]■ #[[Indecs:Hunangofiant Tomi.djvu]]■ #[[Indecs:Beirdd a Bardd-rin Cymru Fu.djvu]] #[[Indecs:Hanes Gwareiddiad.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Bywyd Dic Aberdaron Twm o'r Nant.djvu]]■ #[[Indecs:Am dro i Fadagascar.djvu]]■ #[[Indecs:Elfennau Beirniadaeth Lenorol.djvu]] #[[Indecs:Caniadau Gwili.djvu]]■ #[[Indecs:Caniadau (T. Gwynn Jones).djvu]]■ #[[Indecs:Yng Ngwres y Dydd.djvu]]■ #[[Indecs:Y Fainc Sglodion.djvu]]■ #[[Indecs:Cathlau Bore a Nawn.djvu]]■ #[[Indecs:Derwyn neu Pob Pant a Gyfodir (Nofel).djvu]]■ #[[Indecs:Ceinion Llenyddiaeth Cymreig Llyfr 2.djvu]] #[[Indecs:Anturiaethau Robinson Crusoe.djvu]]■ #[[Indecs:Nansi'r Dditectif.djvu]]■ #[[Indecs:Nedw (llyfr).djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Porthmadog ei Chrefydd a'i henwogion.djvu]]■ #[[Indecs:Teulu Bach Nantoer.djvu]]■ #[[Indecs:Orgraff yr Iaith Gymraeg (adroddiad 1928).djvu]] #[[Indecs:Ceiriog a Mynyddog.djvu]]■ #[[Indecs:Bro fy Mebyd a Chaniadau Eraill.djvu]]■ #[[Indecs:Branwen Ferch Llyr (Tegla).djvu]]■ #[[Indecs:Rhys Llwyd y Lleuad.djvu]]■ #[[Indecs:Oriau Gydag Enwogion.djvu]]■ #[[Indecs:Prif Feirdd Eifionydd.djvu]]■ #[[Indecs:Y Lleian Lwyd.pdf]]■ #[[Indecs:Storïau o Hanes Cymru cyf I.djvu]]■ #[[Indecs:Meini Gwagedd.djvu]]■ #[[Indecs:Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf I.pdf]]■ #[[Indecs:Breuddwyd Pabydd Wrth Ei Ewyllys Cyf II.djvu]]■ #[[Indecs:Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf I.djvu]]■ #[[Indecs:Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf II.djvu]]■ #[[Indecs:Erthyglau Emrys ap Iwan Cyf III.djvu]]■ #[[Indecs:Blodau Drain Duon.djvu]]■ #[[Indecs:Bugail y Bryn.djvu]]■ #[[Indecs:Y Wen Fro.djvu]]■ #[[Indecs:Ffynnonloyw.djvu]]● #[[Indecs:Breuddwydion Myfanwy.djvu]]■ #[[Indecs:Beryl.djvu]]■ #[[Indecs:Fy Mhererindod Ysbrydol.djvu]]■ #[[Indecs:Patrymau Gwlad.djvu]]■ #[[Indecs:Pererindod Heddwch.djvu]]■ #[[Indecs:Profiadau Pellach 01.djvu]]■ #[[Indecs:Tan yr Enfys.djvu]]■ #[[Indecs:Ysgrifau Puleston.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant y Parch David Adams (Hawen).djvu]] #[[Indecs:Ceinion Llenyddiaeth Cymreig Cyf I.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant Watcyn Wyn.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant D Emlyn Evans.djvu]]■ #[[Indecs:Humphrey Jones a Diwygiad 1859.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant Dr. Joseph Parry Mus. Doc. (1841-1903).djvu]]■ #[[Indecs:Gwreichion y Diwygiadau.djvu]] #[[Indecs:Erthyglau, Pregethau a Chaniadau.djvu]] #[[Indecs:Ysgrifau (John Breese Davies).djvu]]■ #[[Indecs:Gwrid y Machlyd.djvu]]■ #[[Indecs:Cyfrol Goffa Richard Bennett.djvu]]■ #[[Ysgrifau (Dewi Emrys)]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf]]■ #[[Indecs:Robert Owen, Apostol Llafur, Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig.pdf]]■ #[[Indecs:Yn y Wlad.pdf]]■ #[[Indecs:Hanes Plwyf Llanegryn.pdf]] #[[Indecs:Hanes Mynachdai.pdf]] #[[Indecs:Cerddi Hanes.pdf]]■ #[[Indecs:Beirdd y Bala.pdf]]■ #[[Indecs:Noson o Farug.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Joshua Thomas.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Del (OME).pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Dewi Wyn.djvu]]■ #[[Indecs:Brethyn Cartref.pdf]]■ #[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth Dwyrain Meirionydd.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Gwilym Marles.pdf]]■ #[[Indecs:Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil).pdf]]■ #[[Indecs:O Law i Law.pdf]]■ #[[Indecs:Cwm Eithin.djvu]]■ #[[Indecs:Gwaith Huw Morus.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Iolo Goch.djvu]]■ #[[Indecs:Ceris y Pwll.pdf]]■ #[[Indecs:Yr Ogof.pdf]]■ #[[Indecs:Penillion Telyn.pdf]]■ #[[Indecs:Llyfr Owen.pdf]]■ #[[Indecs:Seren Tan Gwmwl.djvu]]■ #[[Indecs:Llyfr Haf.pdf]]■ #[[Indecs:Tro Trwy'r Wig.pdf]]■ #[[Indecs:Tro i'r De.pdf]]■ #[[Indecs:Yr Hwiangerddi (O M Edwards).pdf]]■ #[[Indecs:Y Gelfyddyd Gwta.pdf]]■ #[[Indecs:Rhyfeddodau'r Cread.pdf]]■ #[[Indecs:Ar y Groesffordd.pdf]]■ #[[Indecs:Tom Ellis Gwladgarwr a Gwleidydd.pdf]]■ #[[Indecs:Wat Emwnt.pdf]]‎■ #[[Indecs:Ystoriau Siluria..pdf]]‎ #[[Indecs:Daffr Owen.pdf]]■ #[[Indecs:Y Geilwad Bach.pdf]]■ #[[Indecs:Lewsyn yr Heliwr 01.pdf]]‎■ #[[Indecs:Cofiant David Davies, Bermo.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Sion Cent.pdf]]■ #[[Indecs:Rhobat Wyn.pdf]]■ #[[Indecs:Prif Emynwyr Cymru.pdf]] #[[Indecs:Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785).pdf]]■ #[[Indecs:Iolo Morganwg (Cadrawd).pdf]] #[[Indecs:Diwrnod yn Nolgellau.pdf]]■ #[[Indecs:Hanes Annibyniaeth ym Mhlwyf Ffestiniog.pdf]]●(angen ei ail sganio) #[[Indecs:Dechreuad a Chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Abergele, Pensarn etc.pdf]]■ #[[Indecs:Emrys (Cyfres y Fil).pdf]] #[[Indecs:Cerrig y Rhyd.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith yr Hen Ficer.pdf]]■ #[[Indecs:Capelulo (Elfyn).pdf]]■ #[[Indecs:Dr W Owen Pughe.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Owen Gruffydd o Lanystumdwy.djvu]] #Gwaith Owen Gruffydd, Llanystumdwy.pdf #[[Indecs:Gwaith Hugh Jones, Maesglasau.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Goronwy Owen Cyf II.djvu]]■ #[[Indecs:Gwaith Edward Richard.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Ieuan Brydydd Hir.pdf]]■ #[[Indecs:Y Cychwyn.djvu]]■ #[[Indecs:Llyfr Emynau MC a MW 1930.pdf]]● #[[Indecs:Tro Trwy'r Gogledd.pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Robert Owen (Bardd y Môr).pdf]]■ #[[Indecs:Gwaith Glan y Gors.djvu]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Ffestiniog.djvu]] #[[Indecs:Beirdd y Berwyn 1700-1750.djvu]]■ #[[Indecs:Robert Owen Apostol Llafur Cyf 1.djvu]] #[[Indecs:Gwaith Edward Morus.djvu]] #[[Indecs:Brut y Tywysogion Cyfres y Fil.djvu]]■ #[[Indecs:Ap-Vychan-CyK.djvu]]■ #[[Indecs:Cyfrinach y Dwyrain.djvu]]■ #[[Indecs:Ysgolfeistriaid Mr Charles o'r Bala.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Caernarvon.djvu]]■ #[[Indecs:Gwaith Goronwy Owen Cyf I.djvu]]■ #[[Indecs:Drych y Prif Oesoedd Ab Owen.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaid Arfon-Waenfawr.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Clynnog.djvu]]■ #[[Indecs:Trwy India'r Gorllewin.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf III.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf II.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Bethesda.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Dinorwig.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Arfon-Bangor.djvu]] #[[Indecs:Methodistiaeth yn Nosbarth Colwyn Bay.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Liverpool Cyf I.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Liverpool Cyf II.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Sir Gaerfyrddin.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Dyffryn Clwyd-Dosbarth Rhuthin.djvu]] #[[Indecs:Brithgofion.djvu]]■ #[[Indecs:Profedigaethau Enoc Huws (Addasiad 1939).djvu]]■ #[[Indecs:Yr Hynod William Ellis Maentwrog.djvu]]■ #[[Indecs:Ifor Owen.djvu]]■ #[[Indecs:Syr Owen M Edwards Detholiad o'i Ysgrifau.djvu]]■ #[[Indecs:Storïau Mawr y Byd.djvu]]■ #[[Indecs:Geraint ac Enid a Chaniadau Eraill.djvu]] #[[Indecs:Sŵn y Gwynt Sy'n Chwythu.pdf]]■ #[[Indecs:Cwm Glo.djvu]] #[[Indecs:Llwyn Hudol.pdf]] #[[Indecs:Cofiant Cadwaladr Jones, Dolgellau.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Sir Fflint.djvu]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth yn Nosbarth Trefffynon 1750-1910.djvu]] #[[Indecs:Chwalfa.djvu]]■ #[[Indecs:Barddoniaeth Goronwy Owen (gol Llyfrbryf).djvu]]■ #[[Indecs:I'r Aifft ac yn Ol.djvu]]■ #[[Indecs:Cerddoriaeth yng Nghymru (Cyfres Pobun).djvu]]■ #[[Indecs:Howel Harris yn Llundain.djvu]] #[[Indecs:Ymadawiad Arthur a Chaniadau Eraill.djvu]]■ #[[Indecs:Gwlad y Gan a Chaniadau Eraill.djvu]]■ #[[Indecs:Manion.djvu]] #[[Indecs:Astudiaethau T Gwynn Jones.djvu]]■ #[[Indecs:Dyddgwaith.djvu]]■ #[[Indecs:Cymeriadau T. Gwynn Jones.djvu]]■ #[[Indecs:Y Trefedigaethau.djvu]]■ #[[Indecs:Caniadau Cymru.djvu]] #[[Indecs:Odl a Chynghanedd.djvu]] #[[Indecs:Cerddi'r Bwthyn.djvu]]■ #[[Indecs:Emynau a'u Hawduriaid.djvu]] #[[Indecs:Bugail Geirf Lorraine.djvu]]■ #[[Indecs:David Williams y Piwritan.djvu]]■ #[[Indecs:Telynegion (Silyn).djvu]]■ #[[Indecs:Ffrwythau Dethol.djvu]]■ #[[Indecs:Trystan ac Esyllt.djvu]] #[[Indecs:Gwersi Mewn Llysieueg.djvu]] #[[Indecs:Y Cwm Unig a Chaniadau Eraill.djvu]]■ #[[Indecs:Siôn Gymro.djvu]]■ #[[Indecs:Rhamant Bywyd Lloyd George.djvu]]■ #[[Llio Plas y Nos|Llio Plas y Nos gan R Silyn Roberts]]■ #[[Indecs:Gwaith Barddonol Glasynys Cyfrol II.djvu]]■ #[[Indecs:Caniadau'r Allt.djvu]]■ #[[Indecs:Dafydd Dafis sef Hunangofiant Ymgeisydd Seneddol.djvu]] #[[Indecs:Diwygwyr Cymru.djvu]] #[[Indecs:Gwaith William Ambrose (Emrys).djvu]] #[[Indecs:Blagur Awen Ben Bowen.djvu]] #[[Indecs:Ceinion Emrys.djvu]] #[[Indecs:Cadeiriau Enwog.djvu]]■ #[[Indecs:Catia Cwta.djvu|Catiau Cwta]]■ #[[Indecs:Yr Awen Barod.djvu]]■ #[[Indecs:Yr Efengyl yn ol Ioan XI-XXI (Esboniad 1931).djvu]] #[[Indecs:Bywyd Ieuan Gwynedd Ganddo Ef Ei Hun.djvu]]■ #[[Indecs:Chydig ar Gof a Chadw.djvu]]■ #[[Indecs:Roosevelt.djvu]] #[[Indecs:Llinell neu Ddwy.djvu]]■ #[[Indecs:Telyn Bywyd.djvu]]■ #[[Indecs:Oriau yn y Wlad.djvu]]■ #[[Indecs:Cofiant Hwfa Môn.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes eglwysi annibynol Cymru Cyf 1.djvu]]■ #[[Indecs:Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf V.djvu]] #[[Indecs:Yr Hen Lwybrau.djvu]]■ #[[Indecs:Y Pennaf Peth.djvu]]■ #[[Indecs:Atgofion am Dalysarn.djvu]]■ #[[Indecs:Dan Gwmwl (Awena Rhun).djvu]]■ #[[Indecs:Salm i Famon a Marwnad Grey.djvu]]■ {{Div col end}} ===Saesneg=== #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_The_Great_European_War_Vol_1.pdf The History of The Great European War Vol 1] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_II.pdf The History of The Great European War Vol II] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_III.pdf The History of The Great European War Vol III] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_IV.djvu/Index:The History of the Great European War Vol IV.djvu] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:Kalendars_of_Gwynedd.pdf Kalendars of Gwynedd] #[https://en.wikisource.org/wiki/Index:Speeches_and_addresses_by_the_late_Thomas_E_Ellis_M_P.pdf Speeches and addresses by the late Thomas E. Ellis M.P. ] ow9xj959e6qryuzrtpy5j1r2ci6xgdm 104 59804 142403 121965 2025-07-03T23:47:08Z AlwynapHuw 1710 142403 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{Mm-mawr'''YSTORÏAU SILURIA'''}}}} {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> lt10g5rv61bzxcdyd0mjeh9hkt64qtx 142404 142403 2025-07-03T23:47:21Z AlwynapHuw 1710 142404 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{Mm-mawr|'''YSTORÏAU SILURIA'''}}}} {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> f0ziyace285mi1opbh31bi0dvxwbfwe 104 59908 142405 122381 2025-07-03T23:48:47Z AlwynapHuw 1710 142405 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|{{Xxx-larger|YSTORIAU SILURIA}}}} {{rule|10em}} {{rule|10em}} {{c|I.<br>{{larger|YR AIL LENG.}}}} PAN oedd ein Gwaredwr ond newydd farw yng ngwlad Canaan daeth rhai o'r bobl y perthynai Pilat a'i filwyr iddynt i'n gwlad ni-Prydain. Yr un oedd y neges ddaeth â hwy yma ag a aeth â hwy i wlad yr Iesu, sef ceisio trechu y bobl oedd yn byw yno cyn hynny, cymeryd eu tir oddiarnynt, a'u gwneuthur yn weision i'w gwlad fawr hwy-Rhufain. Dechreuasant ymladd â'n Caradog ni yma yn y flwyddyn 43 o.c., ond er iddynt ei gymeryd ef yn garcharor i'w prif-ddinas yn y flwyddyn 51 o.c., ni lwyddasant i'n trechu yn llwyr hyd tua 78 o.c. "Lleng" oedd yr enw a arferent am gatrawd o'u milwyr, a rhifai honno yn aml tua chwe mil o wŷr arfog. Galwent y llengoedd wrth rif neilltuol yn ol y drefn y dygwyd hwynt i fod, sef Y Gyntaf, Yr Ail, Y Drydedd, Y Bedwaredd, etc. Bu yr Ail Leng, sef un o'r dewraf ym myddin Rhufain, yn hir iawn yn y rhan o'n gwlad a alwent hwy yn Siluria, ond a elwir gennym ni yn Gwent a Morgannwg. Eu prif orsafoedd yno<noinclude><references/></noinclude> lb8nicetc9s301w1q0f61tyz8j45n25 104 59914 142406 122388 2025-07-03T23:50:25Z AlwynapHuw 1710 142406 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude><br> [[Delwedd:Ystoriau Siluria (page 15 crop).jpg|canol|500px|bawd|{{c|IDWAL A'R ARTHES.}}]] <br><noinclude><references/></noinclude> olmnml7gw2z1yn6pqdrggmxc94nnzbe 104 59915 142407 122390 2025-07-03T23:51:00Z AlwynapHuw 1710 142407 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|II.{{larger|<br>CYNAN AP RHYS.}}}} CLYWSOCH yn ddiau am y Tywysog Du ym mrwydr Cresi (1346 o.c.), a'r modd dewr yr ymladdodd yn erbyn y Ffrancod yno, ac efe ond llanc pymtheg oed. Nid peth newydd oedd i fechgynnos o'i oed ef ddwyn arfau yn y gad. Gwnaeth amryw hynny yng Nghymru o'i flaen. Un o honynt oedd Cynan ap Rhys ap Tewdwr, a ddilynodd ei dad i'r ymgyrch gwaedlyd rhyngddo ag Iestin ap Gwrgant a Rhobert Fitzhamon tua'r flwyddyn 1090 o.c. Wedi croesi o honynt o Ddyfed hyd Fannau Brycheiniog, daeth gwŷr Rhys ar draws y gelyn ar y Waun Hir a orwedd rhwng Cwm Cynon a Glyn Nedd. Yn ymyl hon, ar ochr Fforest Fawr Llwydcoed, mae ffermdy a erys hyd heddyw— Llety Rhys--lle cysgodd y tywysog hen a'i fab hoff y noson cyn y frwydr. Yn gynnar bore trannoeth, aeth y ddau allan i drefnu eu llu erbyn cyfarfod y Morgeinwyr a'r Normaniaid oedd yn rhuthro i fyny drwy Gwm Cynon. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> a8kpuykd3z68qvz1svafl8khhb9u2xo 104 59918 142408 122394 2025-07-03T23:51:41Z AlwynapHuw 1710 142408 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|III.{{larger|<br>Y GWYSTL BACH.}}}} YCHYDIG ŵyr plant heddyw am y caledi ddioddefwyd gan blant yr amser gynt, pan oedd rhyfel yn bennaf gorchwyl cenhedloedd, a bendithion heddwch bron yn hollol ddieithr iddynt. Canrifoedd creulon iawn fu yr unfed ar ddeg, y ddeuddegfed, a'r drydedd ar ddeg i Ddeheudir Cymru. Ar y naill law ymdrechai y Normaniaid i ladrata y tir oddiar y Cymry, tra ar y llaw arall ymdrechai'r brodorion lawn cymaint a hwythau (er y mynych anghytuno) i ddal eu gafael ynddo. Dyna'r amser y codwyd y cestyll mawr a welir eto yng Nghaerdydd, Abertawe, Caerffili, Casnewydd, a llawer man arall rhwng y Bannau a'r môr. Teimlai y Normaniaid yn ddiogel yn y rhai hyn, hyd yn oed pan wedi colli aml i frwydr y tu allan iddynt. Wedi i'r Norman lwyddo i lwyr oresgyn rhan o'r wlad, y peth cyntaf a wnai wedyn oedd dangos llymder at y Cymry, ac yn neilltuol at y tywysog Cymreig yr ysbeiliwyd ei dir. Un o'r arferion llymaf oedd dwyn ymaith rhai o'i blant, a chadw y Cymry bychain hyn rhwng<noinclude><references/></noinclude> nowrfhkw20hxqt253vcl8kc2n86dgse 104 59926 142409 122405 2025-07-03T23:52:28Z AlwynapHuw 1710 142409 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|IV.{{larger|<br>PRIOD "EIN LLYW OLA'."}}}} UN diwrnod tawel, tesog, ym mis Medi 127—o.c. hwyliai llong fechan, "Yr Eryr," i fyny ar hyd Môr Hafren. Nid oedd, ar yr olwg gyntaf, ddim amgen nag un o'r llongau eraill hwylient y culfôr ar yr un pryd. Eisteddai y capten wrth y llyw, a chanai y morwyr wrth eu gwaith fel pe na bai 'storm na Môr Biscay mewn bod. Gwyddent yn eithaf da, er hynny, am dymestl a drycin, canys yr oeddent wedi eu profi, a gallent yn briodol ddywedyd am y môr tawel o'u cylch: {{c|"Llawn o dwyll yw ei wên deg."}} ond fel morwyr yn gyffredin nid oedd ystorm y ddoe yn rhwystr iddynt fwynhau heulwen heddyw, ac felly canu a wnaethant. Yn sŵn eu cerdd daeth chwant "taraw cân " i galon arall ar y bwrdd, a hynny a wnaed mewn ''canzonet'' Ffrengig fechan. Perchen y llais swynol oedd tywysoges o waed uchel, ac o brydferthwch ail i neb. Pa beth a barodd i riain deg fel hon eistedd yno ynghanol y morwyr? Ni wyddai y dwylo pwy ydoedd, hyd yn oed, ond yr oedd rhywbeth yn ei<noinclude><references/></noinclude> 40wi9ofn9g4i3dnvb4uhob7g4m1odf1 104 59931 142411 122411 2025-07-03T23:54:05Z AlwynapHuw 1710 142411 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|V.{{larger|<br>Y BEIRDD TEULU.}}}} YN Y Canol Oesoedd yr oedd i bob teulu urddasol a chyfoethog ei fardd arbennig ei hun. Gwaith hwnnw, heblaw canu clodydd gŵr y palas, oedd bod yn athro i'w blant, ac yn geidwad ei achau, hynny yw, bod yn wybodus yn holl orffennol y teulu—yn ei enedigaethau, briodasau, a marwolaethau. Cofier fod y prif deuluoedd y pryd hwnnw yn siarad Cymraeg, ac yn cymeryd diddordeb yn yr iaith a phopeth ynglŷn â hi. Yn y palasau y cynhelid llawer eisteddfod, a gwahoddid iddynt feirdd yr holl randir, heb ofyn na disgwyl dim oddiwrthynt am lety, bwyd, a diod. Dyna'r rheswm bod cymaint o ganu gan feirdd y cyfnod hwnnw i haelioni y gwahanol deuluoedd. Yn wir, treuliai ambell fardd ei holl fywyd i fyned o balas i balas, gan droi mewn hawddfyd beunydd, a chanu i bob llaw hael a'i cynhaliai ar lwybr ei fywyd crwydrol. Bai mawr cerddi yr hen feirdd oedd hawlio gormod o rinweddau i'r bobl hael, er bod hynny yn ddiddorol inni lawer pryd, ac yn rhoi cryn oleuni ar arferion yr oesoedd o'r blaen. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> r4w8yxzzyjpiglqnk0ebizyzrr2s24p 104 59934 142410 122414 2025-07-03T23:53:31Z AlwynapHuw 1710 142410 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude><br> [[File:Ystoriau Siluria (page 32 crop).jpg|500px|canol|bawd|{{c|DAL Y DYWYSOGES ELINOR.}}]] <br><noinclude><references/></noinclude> cxhfu12eqgdacwvwfit71hwak5uayyx 104 70764 142377 2025-07-03T23:00:45Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 142377 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|VI.{{mawr|LLETYGARWCH YR HEN AMSEROEDD.}}}} "HYWEL! tyr'd hefo mi! Rhaid wrthyf dy ddyfod. Myn y sêr ymladd i'n herbyn ar hyn o bryd, ond try y rhôd eto. Tyr'd! Fe ofala Rhys dy frawd am fy ngwŷr. Awn i'r De!" Dyna eiriau Owain Glyndwr, tywysog Cymru, i'w gyfaill Hywel Gethin, ar ol colli o hono ddwy frwydr yn Nyffryn Wysg yng nghorff yr un wythnos. Ymgiliodd o'r golwg unwaith cyn hynny yn 1402, ond cododd ei seren drachefn yn yr un flwyddyn, a daeth ei lwyddiant yntau i'w anterth mewn canlyniad. Gwyddai Owain y buasai helfa fawr ar ei ol trannoeth y frwydr, a chan mai ffoi i'r Gogledd y disgwyliai y gelyn iddo ei wneuthur, trodd i'r De-i safnau y llewod oedd yno yn sychedu am ei waed. Trwy Flaen-y-Glyn ac Hepsta wele'r ddeuddyn yn cerdded, gan dynnu at Graig-y-Llyn, Pen Pych, Mynydd y Caerau, a Moelgila. Llawer ystenaid o laeth a llawer tolc o fara ceirch gawsant ar eu taith gan wŷr y wlad. Edrychai y rhai hynny yn syn ar y ddau Gymro<noinclude><references/></noinclude> mhr0ey78c8poo089wy3gjr38wtbxyo2 142378 142377 2025-07-03T23:01:28Z AlwynapHuw 1710 142378 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|VI.<br>{{mawr|LLETYGARWCH YR HEN AMSEROEDD.}}}} "HYWEL! tyr'd hefo mi! Rhaid wrthyf dy ddyfod. Myn y sêr ymladd i'n herbyn ar hyn o bryd, ond try y rhôd eto. Tyr'd! Fe ofala Rhys dy frawd am fy ngwŷr. Awn i'r De!" Dyna eiriau Owain Glyndwr, tywysog Cymru, i'w gyfaill Hywel Gethin, ar ol colli o hono ddwy frwydr yn Nyffryn Wysg yng nghorff yr un wythnos. Ymgiliodd o'r golwg unwaith cyn hynny yn 1402, ond cododd ei seren drachefn yn yr un flwyddyn, a daeth ei lwyddiant yntau i'w anterth mewn canlyniad. Gwyddai Owain y buasai helfa fawr ar ei ol trannoeth y frwydr, a chan mai ffoi i'r Gogledd y disgwyliai y gelyn iddo ei wneuthur, trodd i'r De-i safnau y llewod oedd yno yn sychedu am ei waed. Trwy Flaen-y-Glyn ac Hepsta wele'r ddeuddyn yn cerdded, gan dynnu at Graig-y-Llyn, Pen Pych, Mynydd y Caerau, a Moelgila. Llawer ystenaid o laeth a llawer tolc o fara ceirch gawsant ar eu taith gan wŷr y wlad. Edrychai y rhai hynny yn syn ar y ddau Gymro<noinclude><references/></noinclude> 2pufjtpjmxsrsxjywklm57pjio9skqo 104 70765 142379 2025-07-03T23:04:30Z AlwynapHuw 1710 /* Heb ei brawfddarllen eto */ Dechrau tudalen newydd gyda "a siaradent ar un foment Gymraeg gloyw, ac ar foment arall iaith y cestyll. "Mi wyddwn, Hywel, y medret y Normaneg; dyna'r rheswm y'th ddewisais. Bydd honno yn bopeth inni yn y man. Nid am ddim y buost yn Rhydychen ai ie? mwy na minnau yn llys ein harglwydd Rhisiart? Rhisiart ddiniwed! ai byw, ai marw efe? Ond wele, beth yw'r castell acw? Tybiaf mai y Coety ydyw. Yma mae Berclos fonheddig, onide? Berclos! rhaid i mi heno aros y... 142379 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="AlwynapHuw" /></noinclude>a siaradent ar un foment Gymraeg gloyw, ac ar foment arall iaith y cestyll. "Mi wyddwn, Hywel, y medret y Normaneg; dyna'r rheswm y'th ddewisais. Bydd honno yn bopeth inni yn y man. Nid am ddim y buost yn Rhydychen ai ie? mwy na minnau yn llys ein harglwydd Rhisiart? Rhisiart ddiniwed! ai byw, ai marw efe? Ond wele, beth yw'r castell acw? Tybiaf mai y Coety ydyw. Yma mae Berclos fonheddig, onide? Berclos! rhaid i mi heno aros yn dy dŷ !" Dyna fel y siaradai Glyndwr â'i gyfaill, gan ffug-annerch Berclos yn y diwedd, fel petai hwnnw yno yn bresennol. Dynesasant at borth y castell, ac wedi curo, gofynodd Owain yn foesgar i'r porthor mewn Normaneg da, "A oes yma lety noson i ddeuddyn o bererindod Pen Rhys gollodd y ffordd oddiyno?" "Oes yn sicr," meddai Berclos, gan glywed y gofyniad a dyfod ymlaen. "Dewch i mewn!" I mewn yr awd, lluniaeth a roddwyd, a siarad yn gyfeillgar fu. "Blin gennyf nad gwell y ddarpariaeth," ebe'r Norman bonheddig, "ond mae 'ngwŷr allan yn dàl y gwalch Owain Glyndwr sydd yn yr ardal, meddir." {{nop}}<noinclude></noinclude> 5l9k74j9gxvskdir6pzpk69o1o3b8cl 142388 142379 2025-07-03T23:17:23Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 142388 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>a siaradent ar un foment Gymraeg gloyw, ac ar foment arall iaith y cestyll. "Mi wyddwn, Hywel, y medret y Normaneg; dyna'r rheswm y'th ddewisais. Bydd honno yn bopeth inni yn y man. Nid am ddim y buost yn Rhydychen ai ie? mwy na minnau yn llys ein harglwydd Rhisiart? Rhisiart ddiniwed! ai byw, ai marw efe? Ond wele, beth yw'r castell acw? Tybiaf mai y Coety ydyw. Yma mae Berclos fonheddig, onide? Berclos! rhaid i mi heno aros yn dy dŷ !" Dyna fel y siaradai Glyndwr â'i gyfaill, gan ffug-annerch Berclos yn y diwedd, fel petai hwnnw yno yn bresennol. Dynesasant at borth y castell, ac wedi curo, gofynodd Owain yn foesgar i'r porthor mewn Normaneg da, "A oes yma lety noson i ddeuddyn o bererindod Pen Rhys gollodd y ffordd oddiyno?" "Oes yn sicr," meddai Berclos, gan glywed y gofyniad a dyfod ymlaen. "Dewch i mewn!" I mewn yr awd, lluniaeth a roddwyd, a siarad yn gyfeillgar fu. "Blin gennyf nad gwell y ddarpariaeth," ebe'r Norman bonheddig, "ond mae 'ngwŷr allan yn dàl y gwalch Owain Glyndwr sydd yn yr ardal, meddir." {{nop}}<noinclude></noinclude> 1vnfsg7s2be1ujw11898plobrlw9cyf 104 70766 142380 2025-07-03T23:05:48Z AlwynapHuw 1710 /* Heb ei brawfddarllen eto */ Dechrau tudalen newydd gyda ""Eisiau dàl y cenaw hwnnw," ebe'r dieithr-ddyn. "Arhoswch ddiwrnod, chwi a'i gwelwch," ebe'r llall drachefn. "Ni bydd hir cyn ei ddal â'i sawdl i fyny." Yna bu hir ymgom a datganiad o hoffter y naill at y llall. Yna noson arall a bore newydd. "Rhaid mynd bellach," meddai'r pererin. "Arhoswch eto ddiwrnod," meddai'r castellydd, "byddwn yn sicr o gael Glyndwr i mewn heddyw." Yna ni allodd y gwron ddàl yn hwy. Ebe fe: "Y mae Owain... 142380 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Eisiau dàl y cenaw hwnnw," ebe'r dieithr-ddyn. "Arhoswch ddiwrnod, chwi a'i gwelwch," ebe'r llall drachefn. "Ni bydd hir cyn ei ddal â'i sawdl i fyny." Yna bu hir ymgom a datganiad o hoffter y naill at y llall. Yna noson arall a bore newydd. "Rhaid mynd bellach," meddai'r pererin. "Arhoswch eto ddiwrnod," meddai'r castellydd, "byddwn yn sicr o gael Glyndwr i mewn heddyw." Yna ni allodd y gwron ddàl yn hwy. Ebe fe: "Y mae Owain Glyndwr yn gosod ei law yn llaw Syr Lorens Berclos mewn cyfeillgarwch pur, ac yn diolch iddo am ei groeso tywysogaidd. Byddwch wych! yn iach, Syr Lorens!" Cymaint oedd syndod y pendefig, fel nad ynganodd air. Trodd ei wyneb tua'i gastell a gadawodd i'w ymwelydd ymadael mewn heddwch. Yr oedd wedi bwyta o'i fara. {{nop}}<noinclude></noinclude> jle1awnx1gk4jy6ea0ore2mlykxcvk2 142389 142380 2025-07-03T23:17:35Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 142389 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Eisiau dàl y cenaw hwnnw," ebe'r dieithr-ddyn. "Arhoswch ddiwrnod, chwi a'i gwelwch," ebe'r llall drachefn. "Ni bydd hir cyn ei ddal â'i sawdl i fyny." Yna bu hir ymgom a datganiad o hoffter y naill at y llall. Yna noson arall a bore newydd. "Rhaid mynd bellach," meddai'r pererin. "Arhoswch eto ddiwrnod," meddai'r castellydd, "byddwn yn sicr o gael Glyndwr i mewn heddyw." Yna ni allodd y gwron ddàl yn hwy. Ebe fe: "Y mae Owain Glyndwr yn gosod ei law yn llaw Syr Lorens Berclos mewn cyfeillgarwch pur, ac yn diolch iddo am ei groeso tywysogaidd. Byddwch wych! yn iach, Syr Lorens!" Cymaint oedd syndod y pendefig, fel nad ynganodd air. Trodd ei wyneb tua'i gastell a gadawodd i'w ymwelydd ymadael mewn heddwch. Yr oedd wedi bwyta o'i fara. {{nop}}<noinclude></noinclude> jkjavp5o73ha1608ktiyabtk0yjhx36 104 70767 142381 2025-07-03T23:08:30Z AlwynapHuw 1710 /* Heb ei brawfddarllen eto */ Dechrau tudalen newydd gyda "{{c|VII.<br>{{mawr|Y CYMRO BERERIN.}}}} YN ymyl y dyfr-gwymp anferth ar afon Mellte, yng nghyrrau pellaf Dyffryn Nedd, saif tyddyn hen iawn a elwir eto wrth yr un enw ag y'i gelwid lawer canrif yn ol, sef Gwern Bleiddiau. Allan o hono aeth llawer cenhedlaeth fechgyn i ymladd dros eu gwlad a'u tywysog, cyn bod sôn am y ''khaki'', na chot goch ychwaith. Ni wyddai ein cyndeidiau y foment y deuai gelyn ar eu traws, ac felly, eu dilla... 142381 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|VII.<br>{{mawr|Y CYMRO BERERIN.}}}} YN ymyl y dyfr-gwymp anferth ar afon Mellte, yng nghyrrau pellaf Dyffryn Nedd, saif tyddyn hen iawn a elwir eto wrth yr un enw ag y'i gelwid lawer canrif yn ol, sef Gwern Bleiddiau. Allan o hono aeth llawer cenhedlaeth fechgyn i ymladd dros eu gwlad a'u tywysog, cyn bod sôn am y ''khaki'', na chot goch ychwaith. Ni wyddai ein cyndeidiau y foment y deuai gelyn ar eu traws, ac felly, eu dillad gwaith oedd eu dillad ymladd hefyd; a phan roddent y cryman, y ffust, neu'r pladur o'u llaw, nid oedd ond cymeryd y cleddyf, y bicell, neu y bwa a'r saethau yn eu lle. Rhaid cofio bod i bob tyddyn yn yr amser hwnnw ddau dŷ, y gaeaf-dre, neu hendre, yn yr iseldir, a'r lluest neu haf-dre yn yr ucheldir. Amcan yr hafdy oedd cael bod yn agos i'r gwartheg i'w gwylied a'u godro pan borent yr uchel leoedd ar hirddydd haf, ac i wneuthur y caws a'r ymenyn ynddo yn hytrach na chludo y llaeth yr holl ffordd i'r dyffryn. Yn y dyddiau y soniaf am danynt, sef tua saith canrif yn ol, gwaith Ithel ap Ievan, ail<noinclude></noinclude> dh6kzt3l4cjwhf0eihkkzz9r2awiy35 142390 142381 2025-07-03T23:17:48Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 142390 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|VII.<br>{{mawr|Y CYMRO BERERIN.}}}} YN ymyl y dyfr-gwymp anferth ar afon Mellte, yng nghyrrau pellaf Dyffryn Nedd, saif tyddyn hen iawn a elwir eto wrth yr un enw ag y'i gelwid lawer canrif yn ol, sef Gwern Bleiddiau. Allan o hono aeth llawer cenhedlaeth fechgyn i ymladd dros eu gwlad a'u tywysog, cyn bod sôn am y ''khaki'', na chot goch ychwaith. Ni wyddai ein cyndeidiau y foment y deuai gelyn ar eu traws, ac felly, eu dillad gwaith oedd eu dillad ymladd hefyd; a phan roddent y cryman, y ffust, neu'r pladur o'u llaw, nid oedd ond cymeryd y cleddyf, y bicell, neu y bwa a'r saethau yn eu lle. Rhaid cofio bod i bob tyddyn yn yr amser hwnnw ddau dŷ, y gaeaf-dre, neu hendre, yn yr iseldir, a'r lluest neu haf-dre yn yr ucheldir. Amcan yr hafdy oedd cael bod yn agos i'r gwartheg i'w gwylied a'u godro pan borent yr uchel leoedd ar hirddydd haf, ac i wneuthur y caws a'r ymenyn ynddo yn hytrach na chludo y llaeth yr holl ffordd i'r dyffryn. Yn y dyddiau y soniaf am danynt, sef tua saith canrif yn ol, gwaith Ithel ap Ievan, ail<noinclude></noinclude> 6c2lurz86yq7zg4uc3idf75nqn84slx 104 70768 142382 2025-07-03T23:09:33Z AlwynapHuw 1710 /* Darllenwyd y proflenni */ Dechrau tudalen newydd gyda "fab Gwern Bleiddiau, oedd gofalu, bob yn ail â'i frawd, am wartheg y lluest, sef yr hafdy lle cadwai ei dad saith o honynt i bori godreon y Fân. Rhaid cyfaddef nad oedd Ithel yn hoff o'r gwaith. Lle unig iawn oedd y lluest, a gwell o lawer gan y llanc oedd ymarfer ag arfau, fel y gallai, ryw ddydd, ddangos ei fedr o flaen torf. Bu ei hen daid allan yn nhymor ei ieuenctid gyda Morgan Gam, a Llywelyn Fawr, pan dorrwyd Castell Nedd ga... 142382 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>fab Gwern Bleiddiau, oedd gofalu, bob yn ail â'i frawd, am wartheg y lluest, sef yr hafdy lle cadwai ei dad saith o honynt i bori godreon y Fân. Rhaid cyfaddef nad oedd Ithel yn hoff o'r gwaith. Lle unig iawn oedd y lluest, a gwell o lawer gan y llanc oedd ymarfer ag arfau, fel y gallai, ryw ddydd, ddangos ei fedr o flaen torf. Bu ei hen daid allan yn nhymor ei ieuenctid gyda Morgan Gam, a Llywelyn Fawr, pan dorrwyd Castell Nedd gan y Cymry; a chreodd yr hanes, oedd yn draddodiad teulu erbyn hyn, yn rhinwedd adroddiad mynych ar barth pridd y tyddyn, ysfa angherddol yn Ithel i weled y byd tu allan. Gwelai y môr yn ddyddiol oddiar lechwedd y Fàn, ond beth dalai ei weled o bell i lanc fel efe? A beth oedd yng Ngwern Bleiddiau a'r lluest i'w gadw yno? Dim ond un dydd llwyd fel y llall a bwyta bara segur, oblegid gallasai ei frodyr iau wneuthur ei waith ef cystal ag yntau. Yn sicr, nid arhosai i rydu ar lan Mellte holl ddyddiau ei fywyd pan gynygiai y cestyll a'r llongau bopeth i fachgen anturiaethus fel efe. Ar hynny, gloywodd yn fanwl iawn y cledd nad elai byth i unman hebddo, a disgwyliodd yn anamyneddgar iawn am ddiwedd yr wythnos,<noinclude></noinclude> od87n1jwwjy0qxozjq7ynllh4j9zkp7 104 70769 142383 2025-07-03T23:11:02Z AlwynapHuw 1710 /* Darllenwyd y proflenni */ Dechrau tudalen newydd gyda "pan ddelai ei frawd Rhydderch i newid ag ef a chymeryd gofal y lluest am yr wythnos ddyfodol yn ol arferiad y tyddynnoedd. Pan ddaeth hwnnw, dywedodd Ithel yn ddioedi wrtho ei fod yn mynd i ffwrdd, ac y byddai iddo hysbysu hynny i'w rieni pan elai i'r hendre drachefn. Wedi cysuro ei frawd bach, ac addaw iddo bethau mawr ar ei ddychweliad, aeth Ithel dros y rhos i'r gorllewin, ac wedi ei thramwyo am beth amser, tarawodd ar briffordd y... 142383 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>pan ddelai ei frawd Rhydderch i newid ag ef a chymeryd gofal y lluest am yr wythnos ddyfodol yn ol arferiad y tyddynnoedd. Pan ddaeth hwnnw, dywedodd Ithel yn ddioedi wrtho ei fod yn mynd i ffwrdd, ac y byddai iddo hysbysu hynny i'w rieni pan elai i'r hendre drachefn. Wedi cysuro ei frawd bach, ac addaw iddo bethau mawr ar ei ddychweliad, aeth Ithel dros y rhos i'r gorllewin, ac wedi ei thramwyo am beth amser, tarawodd ar briffordd y blaenau-Y Sarn Helen-a’i harweiniai i ardal y cestyll. Ar ei ffordd ni chyfarfu â neb nes ei ddisgyn i'r dyffryn ger aber y Ddylais. Yna gwelodd ŵr yn cwympo coed, arall yn aredig, a thrydydd yn pysgota. O weled pennau y tri wedi eu heillio gwyddai mai mynachod oeddynt, a'i fod ef yn awr yn nesu at Fonachlog Fawr Nedd, am harddwch yr hon y clywodd gymaint gan bawb a'i gwelsant. Tuag yno, yn wir, yr oedd ei gyfeiriad cyntaf, nid am fod ynddo awydd troi yn fynach, ond am mai yr abaty oedd yr unig fan y gwyddai y cawsai noswyl diogel a rhad. Yr oedd weithian yn hwyrhau ac yntau eto gryn bellter o'r lle. Wrth brysuro ymlaen yn y cyfnos, gwelodd eglwys rhyngddo a'r afon, a phan ar ei chyfer<noinclude></noinclude> d83vdbjwu7t7wn0hj9ktacy4ynnk2go 104 70770 142384 2025-07-03T23:13:23Z AlwynapHuw 1710 /* Darllenwyd y proflenni */ Dechrau tudalen newydd gyda "wele hen ddyn, urddasol yr olwg arno, ar fedr cloi y glwyd fawr dros y nos. Wrth weled golwg luddedig Ithel dywedodd mewn goslef caredig, "Yr ydwyt wedi dyfod ffordd bell, fy mab, ac y mae y nos bron dy ddal. Onid gwell iti aros yma heno a mynd i'th daith gyda'r wawr?" "Gwir, O dad," ebe Ithel, a chyda hynny trodd i'r llan. "Diosg dy gledd, fy mab!" ebe'r hen ŵr drachefn. Dim ond hedd yn unig breswylia yn Sant Giles." Yna y gwy... 142384 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>wele hen ddyn, urddasol yr olwg arno, ar fedr cloi y glwyd fawr dros y nos. Wrth weled golwg luddedig Ithel dywedodd mewn goslef caredig, "Yr ydwyt wedi dyfod ffordd bell, fy mab, ac y mae y nos bron dy ddal. Onid gwell iti aros yma heno a mynd i'th daith gyda'r wawr?" "Gwir, O dad," ebe Ithel, a chyda hynny trodd i'r llan. "Diosg dy gledd, fy mab!" ebe'r hen ŵr drachefn. Dim ond hedd yn unig breswylia yn Sant Giles." Yna y gwybu Ithel mai yng nghapel y pererinion yr oedd, ac ufuddhaodd ar unwaith. Wedi mynd o hono i mewn i'r neuadd, gwelodd ryw ugain o ddynion yn ddiwyd yn golchi eu traed, a phan gafodd yntau lestr dwfr gwnaeth yntau yr un peth. Yna cafwyd lluniaeth syml a siarad cyffredin pan y datguddiwyd bod amryw o'r cwmni ar bererindod i Ben-Rhys, Rhondda, ac yn bwriadu cyrchu yno dros Graig-y-Llyn drannoeth. Aros y balinger yr oedd eraill i fyny'r afon, i'w cymeryd lawer ymhellach, sef dros y môr i Sant Iago yn yr Ysbaen, i'r lle cysegredig yno. Bwriad Ithel oedd cynnyg ei hun a'i gledd i wasanaeth Arglwydd Afan, canys Cymry i gyd<noinclude></noinclude> 85xz1ro5cp5lrur5ibq3id3x0lhmod7 104 70771 142385 2025-07-03T23:15:12Z AlwynapHuw 1710 /* Darllenwyd y proflenni */ Dechrau tudalen newydd gyda "oedd yno, ac nid Normaniaid fel yng Nghastell Nedd ac Abertawe. Gyda'r llanw yn y bore wele'r ''balinger'' ger y làn wrth yr eglwys, a'r pererinion fel un gŵr yn tyrru i'w hymyl. Rhifwyd y rhai arfaethent forio i Sant Iago, ac aethant ar y bwrdd. Yna gofynnodd y capten a oedd rhagor. Edrychodd i gyfeiriad Ithel gan ryw gredu mai pererin oedd yntau hefyd, am na welai ei gledd gan amledd y dyrfa. Ac ebe fe wrtho, "Nawr, machgen i, dy... 142385 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>oedd yno, ac nid Normaniaid fel yng Nghastell Nedd ac Abertawe. Gyda'r llanw yn y bore wele'r ''balinger'' ger y làn wrth yr eglwys, a'r pererinion fel un gŵr yn tyrru i'w hymyl. Rhifwyd y rhai arfaethent forio i Sant Iago, ac aethant ar y bwrdd. Yna gofynnodd y capten a oedd rhagor. Edrychodd i gyfeiriad Ithel gan ryw gredu mai pererin oedd yntau hefyd, am na welai ei gledd gan amledd y dyrfa. Ac ebe fe wrtho, "Nawr, machgen i, dyma dy gyfle am heddwch bythol!" Ar hyn neshaodd Ithel ato i ymyl y llong ac a ddywedodd yn ddistaw mewn atebiad, "Nid oes gennyf arian i dalu fy nghludiad, ond os ydyw dwy fraich na phrofodd ddim ond gwaith caled erioed yn gyfartal i hynny, y fi yw eich dyn." "Neidia i'r bwrdd!" ebe'r capten, ac yn y man rhestrwyd y llanc Cymreig fel un o'r dwylo. Yn fuan wedyn hwyliodd y llong yn ei hol i lawr i'r afon, a chan adael Llansawel ar y chwith, ymsaethodd allan i Fôr Hafren. Ni fedrodd Ithel weithio ond ychydig am y deuddydd cyntaf. Yr oedd popeth mor ddieithr iddo, a mwy na'r oll, yr oedd, fel y rhelyw o'r newyddiaid ar y bwrdd, yn sâl iawn gan glefyd<noinclude></noinclude> o8ef01uezljje3od277ou56qa9nuzc2 104 70772 142386 2025-07-03T23:16:50Z AlwynapHuw 1710 /* Darllenwyd y proflenni */ Dechrau tudalen newydd gyda "y môr. Ond ymhen deuddydd arall gweithiai yn egnïol, a dysgai rywbeth newydd o grefft y morwr yn barhaus. Yr oedd y llong erbyn hyn allan o'r cul-foroedd ac yn hwylio y cefnfor llydan. Edrychai y pererinion ymlaen at gyrraedd y làn mewn ychydig amser, pan yn sydyn cododd gwynt nerthol o'r gogledd-orllewin. Digwyddai ar y pryd bod yr hwylbrennau yn cario yr holl hwyliau oedd yn bosibl iddynt, ac o herwydd hynny, taflwyd y llong ar e... 142386 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>y môr. Ond ymhen deuddydd arall gweithiai yn egnïol, a dysgai rywbeth newydd o grefft y morwr yn barhaus. Yr oedd y llong erbyn hyn allan o'r cul-foroedd ac yn hwylio y cefnfor llydan. Edrychai y pererinion ymlaen at gyrraedd y làn mewn ychydig amser, pan yn sydyn cododd gwynt nerthol o'r gogledd-orllewin. Digwyddai ar y pryd bod yr hwylbrennau yn cario yr holl hwyliau oedd yn bosibl iddynt, ac o herwydd hynny, taflwyd y llong ar ei hochr. Yna y bu gwaeddi mawr, y capten a'r dwylo gan brysurdeb eu gwaith, a'r pererinion gan eu hofnau. Y foment nesaf torrodd yr hwylbren mwyaf, a thaflwyd y llestr yn gwbl ar drugaredd y môr. Trwy y nos chwythwyd hi o flaen y gwynt, a phan ddaeth y bore, taflwyd hi gan y tonnau ar draeth tywodlyd. Bu llawer o'r pererinion foddi ynghyd â rhai o'r dwylo, yn eu hymdrech i gyrraedd y tir; ond cyrhaeddodd y gweddill, ac yn eu plith y capten ac Ithel, y làn yn ddiogel. Daeth y brodorion atynt, ac a roisant iddynt ymgeledd. Gwybuwyd mai ar dir Guienne yr oeddent, ac hefyd bod y Tywysog Du o Loegr yno ar y pryd. Pan glywodd efe mai deiliaid ei dad oedd yr anffodusion, dangosodd iddynt garedigrwydd nid bychan. {{nop}}<noinclude></noinclude> p39nf160v7xrr548birnsu9dyhexnwu 104 70773 142387 2025-07-03T23:17:03Z AlwynapHuw 1710 /* Darllenwyd y proflenni */ Dechrau tudalen newydd gyda "Ymhen rhai wythnosau ymunodd Ithel â byddin y tywysog, ac ymladdodd drosto yn Poictiers a mannau eraill. Ni ddaeth yn ol i'w wlad am saith mlynedd, a phan gyrhaeddodd ei gartref ymhen yr amser hwnnw, gwybu farw o'i dad a dau o'i frodyr yn y rhyfeloedd yng Nghymru. Bu yn gefn i'w fam, a phan fu hithau farw, priododd ef un o ferched y wlad, a bu gan ei blant gymaint o sôn yn yr hen Wern Bleiddiau am Poictiers a'r Tywysog Du ag a fu am... 142387 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Ymhen rhai wythnosau ymunodd Ithel â byddin y tywysog, ac ymladdodd drosto yn Poictiers a mannau eraill. Ni ddaeth yn ol i'w wlad am saith mlynedd, a phan gyrhaeddodd ei gartref ymhen yr amser hwnnw, gwybu farw o'i dad a dau o'i frodyr yn y rhyfeloedd yng Nghymru. Bu yn gefn i'w fam, a phan fu hithau farw, priododd ef un o ferched y wlad, a bu gan ei blant gymaint o sôn yn yr hen Wern Bleiddiau am Poictiers a'r Tywysog Du ag a fu am Gastell Nedd a Llywelyn Fawr gan eu tad a'u taid.<noinclude></noinclude> tmfxemhcmpdst04vmcnidir2zxafli9 104 70774 142391 2025-07-03T23:22:34Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 142391 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|VIII.<br>COLYN DOLFFYN.}}}} A YDYCH erioed wedi meddwl enwoced yw Môr Hafren yn hanes Cymru a Lloegr? Drosto y daeth y Llu Du o Ddenmarc a Llychlyn i feddiannu y traeth bron yn llwyr o Gaerdydd i Benfro. Drosto hefyd, gan lanio ym Mhorthceri, y daeth Rhobert Fitzhamon i oresgyn Morgannwg. Ar ynys y Steepholm yr ymguddiodd Edith Swan's Neck ar ol colli ei chariad, Harallt yr Ail o Loegr, ym mrwydr waedlyd Hastings, yn 1066; ac i fyny'r culfor y ceisiodd Elinor de Montfort gyrraedd ei chariad hithau, Llywelyn ein Llyw Olaf, pan hwyliodd hi yma o Ffrainc. Pennod hir hefyd yw hanes ei fôr-ladron, ac at un o'r rhei'ny y cyfeiriwn yn awr, sef, Colyn Dolffyn. Brodor o Lydaw oedd ef, ac felly 'roedd o'r un waed a ninnau. Nid Dolffyn oedd ei enw priodol, ond yr un a gymerodd efe oddiwrth yr anifail chwareus hwnnw sydd yn y môr. Hynod iawn bod yr un enw, Dauphin, wedi ei roddi i fab hynaf brenin Ffrainc, hefyd. Ond pwy bynnag oedd frenin y tir, Colyn Dolffyn, yn ei ddydd, oedd frenin y môr o Lydaw<noinclude><references/></noinclude> js8cd3xmhgejcdwh17heqg5qay6urms 142392 142391 2025-07-03T23:22:57Z AlwynapHuw 1710 142392 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|VIII.<br>{{mawr|COLYN DOLFFYN.}}}} A YDYCH erioed wedi meddwl enwoced yw Môr Hafren yn hanes Cymru a Lloegr? Drosto y daeth y Llu Du o Ddenmarc a Llychlyn i feddiannu y traeth bron yn llwyr o Gaerdydd i Benfro. Drosto hefyd, gan lanio ym Mhorthceri, y daeth Rhobert Fitzhamon i oresgyn Morgannwg. Ar ynys y Steepholm yr ymguddiodd Edith Swan's Neck ar ol colli ei chariad, Harallt yr Ail o Loegr, ym mrwydr waedlyd Hastings, yn 1066; ac i fyny'r culfor y ceisiodd Elinor de Montfort gyrraedd ei chariad hithau, Llywelyn ein Llyw Olaf, pan hwyliodd hi yma o Ffrainc. Pennod hir hefyd yw hanes ei fôr-ladron, ac at un o'r rhei'ny y cyfeiriwn yn awr, sef, Colyn Dolffyn. Brodor o Lydaw oedd ef, ac felly 'roedd o'r un waed a ninnau. Nid Dolffyn oedd ei enw priodol, ond yr un a gymerodd efe oddiwrth yr anifail chwareus hwnnw sydd yn y môr. Hynod iawn bod yr un enw, Dauphin, wedi ei roddi i fab hynaf brenin Ffrainc, hefyd. Ond pwy bynnag oedd frenin y tir, Colyn Dolffyn, yn ei ddydd, oedd frenin y môr o Lydaw<noinclude><references/></noinclude> 2eibkef3jtbpb4udeqrt0wrpo60v0sp 104 70775 142393 2025-07-03T23:25:14Z AlwynapHuw 1710 /* Darllenwyd y proflenni */ Dechrau tudalen newydd gyda "i'r Alban, canys nid oedd arno ofn neb, ac ni phetrusai ysbeilio llongau Lloegr, Cymru, a Ffrainc oll fel ei gilydd. Yr oedd ganddo ddeucant o wŷr a ufuddhaent i'w orchymyn ef ymhob peth, a thrwy ddewrder a difrawder y rhai hyn, gwnaeth efe lawer o ddifrod ar fasnach y gwledydd. Er iddo ladd lliaws o forwyr gonest, nid lladd oedd ei brif amcan, ond ysbeilio, a phe daliasai efe rywun cyfoethog, ni ollyngai ef yn rhydd hyd oni thalai s... 142393 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>i'r Alban, canys nid oedd arno ofn neb, ac ni phetrusai ysbeilio llongau Lloegr, Cymru, a Ffrainc oll fel ei gilydd. Yr oedd ganddo ddeucant o wŷr a ufuddhaent i'w orchymyn ef ymhob peth, a thrwy ddewrder a difrawder y rhai hyn, gwnaeth efe lawer o ddifrod ar fasnach y gwledydd. Er iddo ladd lliaws o forwyr gonest, nid lladd oedd ei brif amcan, ond ysbeilio, a phe daliasai efe rywun cyfoethog, ni ollyngai ef yn rhydd hyd oni thalai swm mawr yn bridwerth. Y teulu cyfoethocaf ar làn Môr Hafren yn yr oes honno oedd y Stradlingiaid o Landdunwyd, ac heblaw meddu tir lawer ym Morgannwg a'r cyffiniau, yr oedd ganddynt ystâd eang yng Ngwlad yr Haf. Gan fod y sir honno gyferbyn â Morgannwg ar yr ochr arall i Fôr Hafren, hwyliai aelodau y teulu hwn yn fynych o'r naill draeth i'r llall, a gwyddai Colyn Dolffyn hynny. Digwyddodd, pan oedd ar y môr-leidr brinder arian, iddo wylied Llanddunwyd yn fanwl; ac un diwrnod, pan oedd Syr Harri Stradling a'i heliwr yn dychwelyd o helfa hwnt i'r culfor iddo ddal y ddau. Parodd hynny ofn a gofid mawr trwy Forgannwg, gan y tybid bod Colyn wedi lladd y meistr a'r gwas. Ond nid eu lladd oedd ei<noinclude></noinclude> ekhsu97h28x35qnpwjbwzq1kpbre8ev 104 70776 142394 2025-07-03T23:26:39Z AlwynapHuw 1710 /* Darllenwyd y proflenni */ Dechrau tudalen newydd gyda "fwriad, a rhoddwyd ar ddeall yn fuan y gellid cael rhyddid i Syr Harri am ddwy fil o forciau, a'r un peth i'r heliwr am ddeucant. Gwerthwyd dwy faenor o eiddo y marchog yn swydd Rhydychen, Tregwilym (ger Maesaleg, ym Mynwy), a Maenor Sutton ym Mro Morgan- nwg, i gael digon o arian parod i dalu gofynion Colyn, ac wedi eu cyflwyno iddo cafodd y ddau garcharor eu rhyddid. Wedi hyn, buwyd yn ofalus iawn wrth fordwyo Môr Hafren i wylio... 142394 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>fwriad, a rhoddwyd ar ddeall yn fuan y gellid cael rhyddid i Syr Harri am ddwy fil o forciau, a'r un peth i'r heliwr am ddeucant. Gwerthwyd dwy faenor o eiddo y marchog yn swydd Rhydychen, Tregwilym (ger Maesaleg, ym Mynwy), a Maenor Sutton ym Mro Morgan- nwg, i gael digon o arian parod i dalu gofynion Colyn, ac wedi eu cyflwyno iddo cafodd y ddau garcharor eu rhyddid. Wedi hyn, buwyd yn ofalus iawn wrth fordwyo Môr Hafren i wylio symudiadau pob llong ddieithr ddeuai i fyny o'r gorwel. Ond er hynny i gyd parhau i ddal teithwyr yn awr ac yn y man a wnai y lleidr, hyd nes y daeth ei ddiwedd yntau. Un bore ystormus, gwelai pobl y traeth o gylch y Nash lestr mawr wedi mynd yn ddrylliau ar Graig y Tuscar yn ystod y nos. Gwelent hefyd lawer o'r dwylo, o bryd i'w gilydd, yn ceisio nofio i'r làn trwy y tonnau erchyll, ond boddi a wnaeth pob un gydag eithrio un dyn cawraidd a ymladdodd â'r dilyw fel un hanner gwallgof. Cyrhaeddodd hwnnw dir, ond nid cynt ag y cafodd ddaear dan ei draed nag y llewygodd yn y fan, a chariwyd ef i fyny i'r castell. Pan yn agoshau at y porth, cyferfu Hywel yr Heliwr â'r dorf a'i cariai, ac wedi cael un<noinclude></noinclude> 7ezs9wcfgy48at3xc06jh7ys11zh8wv 104 70777 142395 2025-07-03T23:28:47Z AlwynapHuw 1710 /* Darllenwyd y proflenni */ Dechrau tudalen newydd gyda "drem ar y morwr dywedodd yn bendant mai Colyn Dolffyn ei hun ydoedd. Wrth glywed ei enwi, a gweled yr heliwr a fu gynt yn ei grafangau, yn ei ymyl, llidiodd y lleidr yn fawr, a chan neidio at Hywel, bu ymron â'i dagu yn eu canol hwynt oll. Trodd hyn yr edmygedd ohono ar gyfrif ei frwydr ddewr â'r tonnau yn atgof am ei aml ddrwg-weithredoedd, ac wedi ei rwymo yn ddiogel, dygwyd ef o flaen Syr Harri, a thraddodwyd ef i gell sicraf y... 142395 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>drem ar y morwr dywedodd yn bendant mai Colyn Dolffyn ei hun ydoedd. Wrth glywed ei enwi, a gweled yr heliwr a fu gynt yn ei grafangau, yn ei ymyl, llidiodd y lleidr yn fawr, a chan neidio at Hywel, bu ymron â'i dagu yn eu canol hwynt oll. Trodd hyn yr edmygedd ohono ar gyfrif ei frwydr ddewr â'r tonnau yn atgof am ei aml ddrwg-weithredoedd, ac wedi ei rwymo yn ddiogel, dygwyd ef o flaen Syr Harri, a thraddodwyd ef i gell sicraf y castell i aros ei dynged. Ymhen tridiau, cynhullodd y marchog nifer o fonedd Morgannwg i Landdunwyd, ac wedi prawf teg, dedfrydwyd Colyn i'w grogi y noson honno. Crogwyd ef ar fur y castell yng ngŵydd yr holl wlad oddiamgylch, er i'r mor-leidr wneuthur ymgais i ladd y dienyddiwr yn y modd ag y gwnaeth â'r heliwr pan gariwyd ef i'r castell gyntaf. A'i gorff eto yn hongian, wele ddynes, wyllt ei gwedd, yn rhuthre drwy y dorf, ac wedi llefaru rhyw eiriau annealladwy mewn llais uchel, diflannodd. Wrth glywed ei sain erchyll, ymgroesodd pawb oedd yn bresennol, canys hwy a'i hadnabuent hi fel Mallt y Nos, dynes a dybid drwy yr holl ardal o fod yn dàl cymdeithas â'r Un Drwg. {{nop}}<noinclude></noinclude> cv2kckuhl6sprt9fzl77im7d1dgjz78 104 70778 142396 2025-07-03T23:30:05Z AlwynapHuw 1710 /* Darllenwyd y proflenni */ Dechrau tudalen newydd gyda "Yn hynod iawn, ni welwyd byth mohoni wedyn yn fyw, er y credir eto ei bod yn ymweled â'r lle ar bob noson ystormus, a'i bod y pryd hwnnw yn cynneu rhyw dân dieithr ar Graig y Tuscar i ddenu morwyr i'w dinistr. Bu cryn helynt gan y Brenin Harri y Chweched a'i swyddogion am grogi Coiyn Dolffyn yn Llanddunwyd, ac o'r braidd dihangodd Syr Harri Stradling heb gosb am gymeryd o hono y gyfraith i'w law ei hun. Nid y Llydaw-wr oedd lleidr... 142396 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Yn hynod iawn, ni welwyd byth mohoni wedyn yn fyw, er y credir eto ei bod yn ymweled â'r lle ar bob noson ystormus, a'i bod y pryd hwnnw yn cynneu rhyw dân dieithr ar Graig y Tuscar i ddenu morwyr i'w dinistr. Bu cryn helynt gan y Brenin Harri y Chweched a'i swyddogion am grogi Coiyn Dolffyn yn Llanddunwyd, ac o'r braidd dihangodd Syr Harri Stradling heb gosb am gymeryd o hono y gyfraith i'w law ei hun. Nid y Llydaw-wr oedd lleidr olaf Môr Hafren, oherwydd, yn amser y Frenhines Bess, apwynt- iodd y llywodraeth Stradling arall i wylied y culfor rhag môr-ladron ei oes ef, a dywedir iddo grogi cymaint a saith o honynt gyda'i gilydd yn y man y crogodd ei hynafiad Golyn Dolffyn ar y mur. {{nop}}<noinclude></noinclude> i3mlejm0ck9q5bwts3m9yma157cp5im 104 70779 142397 2025-07-03T23:32:11Z AlwynapHuw 1710 /* Darllenwyd y proflenni */ Dechrau tudalen newydd gyda "{{c|IX.<br>{{mawr|EGLWYS A PHERSONIAID BLAENGWRACH.}}}} UN o'r dynion goreu fagodd Cymru erioed oedd yr Esgob William Morgan, y gŵr mawr hwnnw a drodd yr Ysgrythur Lân o'r ieithoedd yr ysgrifennwyd hi gyntaf i'r Gymraeg. Gogleddwr oedd efe, ond y mae gan y De ran yn ei fywyd hefyd, canys bu am dymor yn Esgob Llandâf. Pan yn dàl y swydd urddasol honno, digwyddodd un peth yn ei fywyd ag y mae dau le o leiaf yn falch o hono hyd heddy... 142397 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|IX.<br>{{mawr|EGLWYS A PHERSONIAID BLAENGWRACH.}}}} UN o'r dynion goreu fagodd Cymru erioed oedd yr Esgob William Morgan, y gŵr mawr hwnnw a drodd yr Ysgrythur Lân o'r ieithoedd yr ysgrifennwyd hi gyntaf i'r Gymraeg. Gogleddwr oedd efe, ond y mae gan y De ran yn ei fywyd hefyd, canys bu am dymor yn Esgob Llandâf. Pan yn dàl y swydd urddasol honno, digwyddodd un peth yn ei fywyd ag y mae dau le o leiaf yn falch o hono hyd heddyw. Dyma fel y bu. Yr oedd Plwyf Glyncorrwg, yn yr amser neilltuol hwnnw, yn cyrraedd i ddau gwm, Gwrach a Chorrwg, gyda mynydd maith, anial rhyngddynt. Gan mai un eglwys yn unig oedd yn y plwyf, a honno ym mhentre Glyncorrwg, rhaid oedd i bobl Cwmgwrach gerdded y mynydd serth i'w chyrchu neu bod heb wasanaeth eglwysig o gwbl. Wrth weled blinder y daith, a phellter y ffordd, penderfynodd gŵr bonheddig ieuanc, sef Mr. George Williams o Faglan ac Aberpergwm adeiladu, ar ei draul ei hun, eglwys newydd i<noinclude></noinclude> 8llb2dqllqbgl6xujde3fk4joyyin5g 104 70780 142398 2025-07-03T23:33:59Z AlwynapHuw 1710 /* Darllenwyd y proflenni */ Dechrau tudalen newydd gyda "blwyfolion Cwmgwrach pe caniateid iddo wneuthur hynny. Yr un allasai roddi y caniatâd gofynnol iddo oedd Esgob Llandâf, a digwyddai mai Dr. Morgan y Beiblau oedd y gŵr a lenwai'r swydd honno ar y pryd. I wneuthur y cais, mabwysiadodd yr ysgweier ieuanc gynllun sy'n edrych dipyn yn hynod i ni, ond nad oedd yn hynod o gwbl yn yr oes honno, sef gofyn ar gân, hynny yw, gwneuthur darn o farddoniaeth i adrodd yr hanes ac i gynnwys y cais... 142398 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>blwyfolion Cwmgwrach pe caniateid iddo wneuthur hynny. Yr un allasai roddi y caniatâd gofynnol iddo oedd Esgob Llandâf, a digwyddai mai Dr. Morgan y Beiblau oedd y gŵr a lenwai'r swydd honno ar y pryd. I wneuthur y cais, mabwysiadodd yr ysgweier ieuanc gynllun sy'n edrych dipyn yn hynod i ni, ond nad oedd yn hynod o gwbl yn yr oes honno, sef gofyn ar gân, hynny yw, gwneuthur darn o farddoniaeth i adrodd yr hanes ac i gynnwys y cais. Un o'r beirdd goreu a adwaenai Mr. Williams oedd un Sion Mawddwy, a hwnnw a wnaeth y cywydd gofyn drosto. Beth feddyliech chwi oedd gwaith Sion Mawddwy pan wrth ei grefft? Pe ceisiech ddyfalu, byddech yn hir cyn rhoddi yr ateb. cywir, canys tincer ydoedd. Yr wyf yn sicr y cofiwch chwithau ar hyn am dincer enwog arall, sef John Bunyan o Bedford, a ysgrifennodd "Daith y Pererin." Ni wyddom pa fath dincer oedd Sion gyda'i lestri alcan, ond gwyddom ei fod yn fardd da, oblegid y mae y "cywydd gofyn" eto ar gael. Rhy faith yw ei osod yma ar ei hyd, heblaw ei fod yn afrwydd mewn mannau, ond efallai y deallwch rai o'i linellau. {{nop}}<noinclude></noinclude> bzrq6duwsfgm6k1jyyqmibq8aeupc9t 104 70781 142399 2025-07-03T23:38:15Z AlwynapHuw 1710 /* Darllenwyd y proflenni */ Dechrau tudalen newydd gyda "Wele hwynt, gan ddechreu gyda sôn am waith mawr yr Esgob fel cyfieithydd: {{center block| <poem> Llawn dawn call nod a enwaf, Llawn dysg wyd Esgob Llandâf." {{***|4}} Goleunod awdur glanwaith, Goleuaist, neddaist ein hiaith, O Roeg ac Ebryw hygwbl, A Lladin call, dawn y cwbl, Troest y ddau Destment trostynt Yn Gymraeg hoywdeg hynt." {{***|4}} "I'n dwyn i gyd, enwog Iôn, O dywyllwg rhai deillion.' </poem> }} <br> Yna, yn nê... 142399 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Wele hwynt, gan ddechreu gyda sôn am waith mawr yr Esgob fel cyfieithydd: {{center block| <poem> Llawn dawn call nod a enwaf, Llawn dysg wyd Esgob Llandâf." {{***|4}} Goleunod awdur glanwaith, Goleuaist, neddaist ein hiaith, O Roeg ac Ebryw hygwbl, A Lladin call, dawn y cwbl, Troest y ddau Destment trostynt Yn Gymraeg hoywdeg hynt." {{***|4}} "I'n dwyn i gyd, enwog Iôn, O dywyllwg rhai deillion.' </poem> }} <br> Yna, yn nês ymlaen yn y cywydd, sonia am Mr. George Williams wrth ei enw: {{center block| <poem> "O Forgannwg fawr gynnydd Aer Blaen Baglan harddlun hydd, Siars hael hwn yw Siors Wiliam, Sad Nudd, gwaed Iestin di nam. Ysgweier hael wisg aur rhwydd Fawrglod a'th annerch f'arglwydd." {{***|4}} </poem> }} <br> Wedyn, dywed am y ffordd arw i'r eglwys, a'r anhawster i'w cherdded tuag yno: {{nop}}<noinclude></noinclude> ousp5gug8htpiocytiwe5jcfk5p27ra 104 70782 142400 2025-07-03T23:41:24Z AlwynapHuw 1710 /* Darllenwyd y proflenni */ Dechrau tudalen newydd gyda "{{center block| <poem> Hir yw ffordd hwn, bryttwn bro, Hyd i'r Eglwys i dreiglo. A'r gauaf yn dragywydd Iôr i'r doeth pan oero'r dydd." "O Lynn Nedd lawen wiwddawn I Lynn Corrwg amlwg iawn.” </poem> }} <br> Fel y buesid yn tybio, rhoddodd yr Esgob Morgan y caniatâd yn galonnog; adeiladwyd eglwys newydd, a bu Glyncorrwg a Blaengwrach am genedlaethau wedyn o dan ofal yr un offeiriaid. Mewn oes ddiweddarach, bu agos i un o'r rhai... 142400 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{center block| <poem> Hir yw ffordd hwn, bryttwn bro, Hyd i'r Eglwys i dreiglo. A'r gauaf yn dragywydd Iôr i'r doeth pan oero'r dydd." "O Lynn Nedd lawen wiwddawn I Lynn Corrwg amlwg iawn.” </poem> }} <br> Fel y buesid yn tybio, rhoddodd yr Esgob Morgan y caniatâd yn galonnog; adeiladwyd eglwys newydd, a bu Glyncorrwg a Blaengwrach am genedlaethau wedyn o dan ofal yr un offeiriaid. Mewn oes ddiweddarach, bu agos i un o'r rhai hyn golli ei fywyd mewn niwl ar y mynydd, ac er mwyn osgoi y fath berigl drachefn, cloddiodd gwter fawr i'w dilyn o'r naill le i'r llall. Erys y gwter eto yn ymyl y llwybr, a'i henw yw "Ffos y Ffeirad." Un arall o'r clerigwyr oedd " Y Ffeirad Coch o'r Ystrad," dyn mawr, cryf, esgyrnog, a weinyddai nid yn unig yng Nghwm y Rhondda ond ym Mlaengwrach a Glyncorrwg hefyd. Yn ei amser ef, tua chanol y ddeunawfed ganrif, yr oedd lladron pen-ffordd Craig-y-Ddinas yn ddychryn i'r wlad. {{nop}}<noinclude></noinclude> ix13ut38ckqnpu06zfl4whfiyrb1ra5 104 70783 142401 2025-07-03T23:41:57Z AlwynapHuw 1710 /* Darllenwyd y proflenni */ Dechrau tudalen newydd gyda "Aeth un o'r rhain min hwyr i gyfarfod y "Ffeirad Coch" ar ei ddychweliad o erchwyn gwely claf. Cydiodd yn ffrwyn ei geffyl gan hawlio arian neu fywyd y person. Ni chafodd yr un o honynt, oblegid tarawodd y "Ffeirad Coch" ef â'i ffon ar ei ben gyda'r fath nerth fel ag i'w ladd ag un ergyd. Pan welodd efe fod y lleidr yn hollol farw cododd y corff, fel pe bai sypyn o O wair neu sachaid o yd, o'i flaen ar y ceffyl; a phan gyrhaeddodd... 142401 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Aeth un o'r rhain min hwyr i gyfarfod y "Ffeirad Coch" ar ei ddychweliad o erchwyn gwely claf. Cydiodd yn ffrwyn ei geffyl gan hawlio arian neu fywyd y person. Ni chafodd yr un o honynt, oblegid tarawodd y "Ffeirad Coch" ef â'i ffon ar ei ben gyda'r fath nerth fel ag i'w ladd ag un ergyd. Pan welodd efe fod y lleidr yn hollol farw cododd y corff, fel pe bai sypyn o O wair neu sachaid o yd, o'i flaen ar y ceffyl; a phan gyrhaeddodd dŷ yr ustus agosaf, taflodd y baich ofnadwy i lawr o flaen hwnnw gan ddywedyd, "Dyma fe! mi a'i tarewais o'm bodd, ond mi a'i lleddais o'm hanfodd!" {{nop}}<noinclude></noinclude> p9l0w0yjnea2ou4krs6wo4kmh7y2b0w 104 70784 142402 2025-07-03T23:46:11Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi'i brawfddarllen */ 142402 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[Delwedd:Ystoriau Siluria (y ffeiriad coch).jpg|canol|500px|bawd|{{c|Y FFEIRAD COCH A'R LLEIDR PENFFORDD.}}]] {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> roadxg3d6kzupasqcex9b7kor3gr2cj 104 70785 142412 2025-07-04T00:06:36Z AlwynapHuw 1710 /* Darllenwyd y proflenni */ Dechrau tudalen newydd gyda "{{c|X{{mawr|MAB Y BARDD.}}}} "NHAD! mae Aberafan yn un cyffro drwyddo heddyw !" Beth sy'n bod? "Llawer sy'n bod! Gwyddoch i Lywydd y Pengryniaid fynd heibio yma y ddoe. Arhosodd yn y dre; mynnai ein bod wedi helpu ei elynion, ac am hynny dywedai mai pentre difreiniol fyddai Aberafan byth mwy." "A gafodd efe y freinlen?" Naddo! Bu chwilio mawr am dani, ond methwyd ei chael, ac er gwasgu yr hen bortrif yn dost, gwrthododd yngan ga... 142412 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|X{{mawr|MAB Y BARDD.}}}} "NHAD! mae Aberafan yn un cyffro drwyddo heddyw !" Beth sy'n bod? "Llawer sy'n bod! Gwyddoch i Lywydd y Pengryniaid fynd heibio yma y ddoe. Arhosodd yn y dre; mynnai ein bod wedi helpu ei elynion, ac am hynny dywedai mai pentre difreiniol fyddai Aberafan byth mwy." "A gafodd efe y freinlen?" Naddo! Bu chwilio mawr am dani, ond methwyd ei chael, ac er gwasgu yr hen bortrif yn dost, gwrthododd yngan gair yn ei chylch, ac aeth ymlaen i hollti coed ar y boncyff fel pe bai na Senedd na Chromwel yn y byd." "Glew iawn y portrif! Beth wedyn? Ymadawodd y milwyr a'u capten gyda hwy. Cymaint oedd eu brys i ddal Poyer a'i gyfeillion fel yr anghofiasant gosbi y portrif fel yr oeddent wedi bygwth." Druan o Poyer! o hyd o flaen y 'storm!" Yna gan droi at ei fachgen: Dafydd rhaid iti, heb golli amser, gymeryd y cwch a chyrchu Aberdaugleddau i'w rybuddio. Byddi yno dridiau cyn cyrraedd o'r Pengrwn<noinclude></noinclude> 46i49hn3jaqalyffj2e5pg7qd5sieqh 104 70786 142413 2025-07-04T00:10:56Z AlwynapHuw 1710 /* Darllenwyd y proflenni */ Dechrau tudalen newydd gyda "hyll gastell Penfro. Rho fy nghofion i Poyer, a dŵed wrtho bod Edwart Dafydd yn ffyddlon." Edwart Dafydd oedd fardd mawr Margam, a gelyn pobun ddygai arf yn erbyn y brenin. Dafydd y mab a aeth, cafodd hinon ac awel ar y daith, a chyrchodd Benfro yn brydlon. Wedi gweled y milwriad hysbysodd i hwnnw fod Cromwel ei hun ar y ffordd tuag ato, ac o hynny paratowyd y Castell yn seithmwy nag arfer mewn ymborth a dwfr. Y gwarchae ddaeth, se... 142413 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>hyll gastell Penfro. Rho fy nghofion i Poyer, a dŵed wrtho bod Edwart Dafydd yn ffyddlon." Edwart Dafydd oedd fardd mawr Margam, a gelyn pobun ddygai arf yn erbyn y brenin. Dafydd y mab a aeth, cafodd hinon ac awel ar y daith, a chyrchodd Benfro yn brydlon. Wedi gweled y milwriad hysbysodd i hwnnw fod Cromwel ei hun ar y ffordd tuag ato, ac o hynny paratowyd y Castell yn seithmwy nag arfer mewn ymborth a dwfr. Y gwarchae ddaeth, serch hynny, a pharhaodd mor hir fel y collodd Cromwel arno ei hun yn lân. Pan ildiodd yr amddiffynwyr yn y diwedd, mynnai ef saethu yr oll. "Na!" meddai ei swyddogion, "pe ein lle ni fyddai eu lle hwy, oni wnaem ninnau yr un modd? Gadawer i'r Senedd benderfynu eu tynged." Hynny a wnaed. Daeth Dafydd yn rhydd, ond cymerwyd y Milwriad Poyer, ynghyd â Laugharne ac Ap Hywel yn garcharorion i Lundain. Glynodd Dafydd wrth y fintai bob cam gan haeru mai gwas y Milwriad Poyer oedd efe, ac y mynnai ei ddilyn i bobman, deued a ddêl. Cafodd, am ei daerineb, weini ar y Milwriad, er cysur mawr i hwnnw ar y daith. Wedi cyrraedd y brif-ddinas nid hir y bu'r Senedd cyn penderfynu tynged y tri milwriad.<noinclude></noinclude> iysvbhymlb5rurpi0p2a4mneh1rbxbb 104 70787 142414 2025-07-04T00:13:55Z AlwynapHuw 1710 /* Darllenwyd y proflenni */ Dechrau tudalen newydd gyda "Yr oedd un i farw, a'r ddau arall i gael eu bywydau. Bwrw coelbren a fu trwy dynnu papur allan o gapan milwr, a galwyd merch fechan ddall i wneuthur hynny o orchwyl. Glywch chwi y swyddog? Dyma fel y bu—"Laugharne!" (yna hyhi yn tynnu allan bapur a'r swyddog yn ei ddarllen): "Bywyd wedi ei roddi gan Dduw." "Powel!" (eto yr un modd): "Bywyd wedi ei roddi gan Dduw." "Poyer!" "Dim." Gwelodd y Milwriad Poyer mai efe oedd i farw. Ce... 142414 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Yr oedd un i farw, a'r ddau arall i gael eu bywydau. Bwrw coelbren a fu trwy dynnu papur allan o gapan milwr, a galwyd merch fechan ddall i wneuthur hynny o orchwyl. Glywch chwi y swyddog? Dyma fel y bu—"Laugharne!" (yna hyhi yn tynnu allan bapur a'r swyddog yn ei ddarllen): "Bywyd wedi ei roddi gan Dduw." "Powel!" (eto yr un modd): "Bywyd wedi ei roddi gan Dduw." "Poyer!" "Dim." Gwelodd y Milwriad Poyer mai efe oedd i farw. Cerddodd at y mur cyfagos, trodd ei gefn arno, ac wynebodd y cwmni. "Parod!" ebe fe. Ar hyn, wele swyddog Seisnig yn nesu ato, a chadach yn ei law i'w gylymu tros lygaid y condemniedig. "Y cyfaill," ebe'r milwriad wrtho yn fwyn, "syllais ormod o weithiau i wyneb angau i'w ofni yn awr." "Parod!" ebe fe drachefn. "Taniwch!" ebe'r swyddog cyntaf wrth y milwyr. Gwnaethant hynny ar amrantiad, ac o'u blaen yn gelain syrthiodd un o'r Cymry dewraf aeth i faes câd erioed. {{nop}}<noinclude></noinclude> 4fib2kgvkioex1ookg0xy1n1yjf06ep 104 70788 142415 2025-07-04T00:16:34Z AlwynapHuw 1710 /* Darllenwyd y proflenni */ Dechrau tudalen newydd gyda "{{c|XI.<br>{{mawr|"FOX AND HOUNDS."}}}} YN rhandir mynyddig Sir Forgannwg preswylia ambell deulu hynafol sydd wedi trigiannu yn yr un ffermdy am lawer canrif. Eiddynt hwy y tir trin yn y cymoedd, a'r arosfeydd bortha filoedd o'u defaid ar y llethrau. O feddu wyneb y ddaear, eiddynt hwy hefyd oedd y glo anhysbydd lechai dan eu traed oddiar oesau y cynfyd. Pan ddechreuwyd gweithio y glo, daethant yn gyfoethog mewn "arian parod" yn ychw... 142415 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|XI.<br>{{mawr|"FOX AND HOUNDS."}}}} YN rhandir mynyddig Sir Forgannwg preswylia ambell deulu hynafol sydd wedi trigiannu yn yr un ffermdy am lawer canrif. Eiddynt hwy y tir trin yn y cymoedd, a'r arosfeydd bortha filoedd o'u defaid ar y llethrau. O feddu wyneb y ddaear, eiddynt hwy hefyd oedd y glo anhysbydd lechai dan eu traed oddiar oesau y cynfyd. Pan ddechreuwyd gweithio y glo, daethant yn gyfoethog mewn "arian parod" yn ychwanegol at y cyfoeth o dda a defaid a feddent cyn hynny. Eu prif ddifyrrwch oedd hela y cadno a'r ysgyfarnog, neu "y coch mawr" a'r "coch bach" fel y galwent hwynt yn eu dull chwareus. I'r perwyl o hela cadwent genelau o gŵn, a byd yr helwriaeth oedd eu pennaf siarad ar bob rhyw bryd. Un o'r teuluoedd hyn oedd y Jenkinsiaid o'r Gelli, Llangynwyd, ac un arall oedd Jenkinsiaid Llanharan uwchben y Fro. Helwyr cedyrn oeddent oll, a mynych y gwnaent gyfuno eu cenelau am ddiwrnod cyfan o hela gyda'i gilydd. {{nop}}<noinclude></noinclude> dn6f63hs0qqvvww40jgzfozymu29sct 104 70789 142416 2025-07-04T00:18:56Z AlwynapHuw 1710 /* Darllenwyd y proflenni */ Dechrau tudalen newydd gyda ""Mishtir!" ebe Meredydd, bugail y Gelli, un pen bore, "'rwy'n cretu y gwn am deulu o genddi bach yn y Graig ar war Coetcae Ffyrch." "Paid â gweud, bachgan! Wyt ti'n siwr?" "Eitha siwr, mishtir, neu dewch làn y'ch hunan i weld." I fyny aeth yr Ysgweier, ac wedi twrio ychydig i ddod o hyd iddynt, cawsant bum canddo ieuanc yno'n chwarae ar lawr yr ogof fel cathod bychain. Aethpwyd â hwy i lawr i Blas y Gelli, a mawr fu yr edmygu arn... 142416 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Mishtir!" ebe Meredydd, bugail y Gelli, un pen bore, "'rwy'n cretu y gwn am deulu o genddi bach yn y Graig ar war Coetcae Ffyrch." "Paid â gweud, bachgan! Wyt ti'n siwr?" "Eitha siwr, mishtir, neu dewch làn y'ch hunan i weld." I fyny aeth yr Ysgweier, ac wedi twrio ychydig i ddod o hyd iddynt, cawsant bum canddo ieuanc yno'n chwarae ar lawr yr ogof fel cathod bychain. Aethpwyd â hwy i lawr i Blas y Gelli, a mawr fu yr edmygu arnynt ynghyd â llawer o sôn am genddi eraill yn amser y tadau. "Meredydd!" ebe ei feistr bore trannoeth, "beth pe baet yn mynd ag un o'r cenddi bach i Sgweiar Llanharan. Dim ond i ti fynd oddiar frecwast ti elli fod yn ol cyn nos." "O'r gore, mishtir, fe af ar unwaith, ac y mae'n argo'li tywydd teg." Nid mor deg ychwaith, oblegid pan groesodd Meredydd y Foel Gila tua chanol dydd yr oedd yn boeth iawn, a'i syched yntau o ganlyniad yn mynd yn fwy. Pan ddaeth i Frynmenyn, yno gerbron ei lygaid yr oedd arwydd gwesty y "Fox and Hounds" yn dywedyd yn eglur bod yno ddar—pariaeth ar gyfer dyn ac anifail. "Eitha peth,"<noinclude></noinclude> 4np5ztkh3c79n1tlbuyrhkedtnpy12u 104 70790 142417 2025-07-04T00:29:13Z AlwynapHuw 1710 /* Darllenwyd y proflenni */ Dechrau tudalen newydd gyda "ebe yntau, dyma'r dyn beth bynnag, a dyma'r anifail hefyd gan wasgu y cwd a gariai y llwynog bychan. Ha! ha! ''Fox and Hounds'' hi heddy', ta beth." I mewn yr aeth a'r cwd o dan ei gesail. "Peint o ddiod, 'sglyddwch yn dda!" ebe fe wrth feistres y tŷ, a phan ddaeth y cwrw i'r bwrdd yfodd ef i gyd "ar ei ben." "Un arall, 'sglyddwch yn dda," ebe fe drachefn, "ma'n bo'th ffyrnig heddy." Pan yn dechreu yfed yr ail beint sylwodd fod... 142417 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ebe yntau, dyma'r dyn beth bynnag, a dyma'r anifail hefyd gan wasgu y cwd a gariai y llwynog bychan. Ha! ha! ''Fox and Hounds'' hi heddy', ta beth." I mewn yr aeth a'r cwd o dan ei gesail. "Peint o ddiod, 'sglyddwch yn dda!" ebe fe wrth feistres y tŷ, a phan ddaeth y cwrw i'r bwrdd yfodd ef i gyd "ar ei ben." "Un arall, 'sglyddwch yn dda," ebe fe drachefn, "ma'n bo'th ffyrnig heddy." Pan yn dechreu yfed yr ail beint sylwodd fod yn yr ystafell dri o lowyr yn yfed fel yntau pob un ei beint. Cyn bod ail fesur Meredydd wedi ei yfed i'r hanner yr oedd efe a'r glowyr mewn ysgwrs fawr yn dadleu ar ragoriaethau cŵn. "Sôn am greatur," meddai Meredydd, "wetwch chi ddim ar dri chynnyg beth sydd yn y cwtyn hyn!' Cwningen," atebai un; "Perchyll," ebe'r ail; Cilog giam!" mentrair trydydd. "Fflat, bob un!" chwarddai'r bugail yn iachus. "Canddo bach, boys, a hwnnw i 'Sgweiar Llanharan. 'Rwy'n right am hannar coron o leia' heddy', boys!" Galwyd am beint arall yn "iechyd da" i'r hanner coron coron disgwyliedig, ac erbyn hyn<noinclude></noinclude> i70ktc4ogynqkcyr17cou9aldhwdr17 104 70791 142418 2025-07-04T00:34:39Z AlwynapHuw 1710 /* Darllenwyd y proflenni */ Dechrau tudalen newydd gyda "Meredydd oedd yr awdurdod uchaf ar gi yn yr holl wlad, y goreu ei farn, a'r craffaf ei lygad. Ond nid oedd ei lygad yn ddigon craff, serch hynny, neu fe sylwai ar un o'r ''"boys"'' (ys dywedai efe) yn dwyn cwd y canddo yn llechwraidd i'r gegin tu ol i'w hystafell hwy. Yno tynnodd allan yn frysiog y canddo bach, ac a'i gosododd yng nghypwrdd y gegin, tra'r foment nesaf ymaflodd mewn gwrcath mawr du a gysgai yn ochr y tân, ac a'i gwthiod... 142418 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Meredydd oedd yr awdurdod uchaf ar gi yn yr holl wlad, y goreu ei farn, a'r craffaf ei lygad. Ond nid oedd ei lygad yn ddigon craff, serch hynny, neu fe sylwai ar un o'r ''"boys"'' (ys dywedai efe) yn dwyn cwd y canddo yn llechwraidd i'r gegin tu ol i'w hystafell hwy. Yno tynnodd allan yn frysiog y canddo bach, ac a'i gosododd yng nghypwrdd y gegin, tra'r foment nesaf ymaflodd mewn gwrcath mawr du a gysgai yn ochr y tân, ac a'i gwthiodd i le'r canddo, gan fyned i fyny ystafell yr yfed o'r tu ol i Feredydd a gosod y cwd yn ei le yno fel pe bai dim wedi digwydd. "Da bo'ch, ''boys''!" ebai'r awdurdod mawr ar gŵn, wedi iddo yfed ei beint i'r gwaelod. Bydd y 'Sgweiar yn falch, rwy'n siwr. Nid pob dydd y caiff bresant fel hwn." "Nage'n wir," meddai gwalch y gegin. Ni fyddai Meredydd agos mor llon ei ymadawiad pe gwyddai mai cwrcyn oedd dan ei gesail yn mynd allan, neu pe gallai glywed y chwerthin mawr yn y Fox and Hounds y munudau nesaf. "Dydd da, 'Sgweiar!" ebe fe wedi cyrraedd Plas Llanharan. "Hylo, Meredydd, chi sy' 'na? Shwd ma' nhw yn y Gelli?" {{nop}}<noinclude></noinclude> luxllxrlbukh0evv0cvywkh24s1d2z0 104 70792 142419 2025-07-04T00:37:39Z AlwynapHuw 1710 /* Darllenwyd y proflenni */ Dechrau tudalen newydd gyda ""Eitha da, syr, diolch i chi, ac ma' mishtir wedi'm hala i â chanddo bach i chi o Graig Coetcae Ffyrch." "Da iawn, Meredydd, dewch i ni ga'l 'i weld !" "Munud fach, Syr, i fi ga'l datrys y clwm cas yma, ac yna fe welwch berted canddo bach a welsoch â'ch llygaid yrioed." Ar hyn, allan y neidiodd gwrcath du mawr tra Meredydd, â'i ben ar agor ond heb allu yngan gair, ymron llewygu mewn syndod. "Ewch 'nol, Meredydd, ma' rhywun wedi... 142419 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Eitha da, syr, diolch i chi, ac ma' mishtir wedi'm hala i â chanddo bach i chi o Graig Coetcae Ffyrch." "Da iawn, Meredydd, dewch i ni ga'l 'i weld !" "Munud fach, Syr, i fi ga'l datrys y clwm cas yma, ac yna fe welwch berted canddo bach a welsoch â'ch llygaid yrioed." Ar hyn, allan y neidiodd gwrcath du mawr tra Meredydd, â'i ben ar agor ond heb allu yngan gair, ymron llewygu mewn syndod. "Ewch 'nol, Meredydd, ma' rhywun wedi g'neud ffwl â chi!" "Af yn wir, syr, ac fe weta wrth mishtir beth wy'n feddwl am dano yn shimplo ei hen was fel hyn. Ac fe 'weta racor wrthoch chi, fe af â'r cwrcyn yn ol bob cam, i dowli idd 'i ddannadd a, rhag cwiddyl iddo!" Pan ddaeth Meredydd i gyfer y ''Fox and Hounds'' ar ei daith yn ol, teimlai y gwnai peint arall fyd o ddaioni iddo cyn "cymeryd y mynydd." Felly i mewn yr aeth, ac fel y digwyddodd yr oedd yr un cwmni yno eto. Ati yr aeth ar unwaith i adrodd yr helynt, a mawr oedd y cydymdeimlad o herwydd ei sarhad gan ei feistr, ac nid y lleiaf ei deimlad oedd y gwalch a wnaeth y drwg i gyd. {{nop}}<noinclude></noinclude> 2ly83zjnoju2jt0q6btqhia91tp4p5l 104 70793 142420 2025-07-04T00:47:13Z AlwynapHuw 1710 /* Darllenwyd y proflenni */ Dechrau tudalen newydd gyda "Ni rwystrodd hynny ef, fodd bynnag, i wylied ei gyfle i ddwyn y cwd drachefn, a mynd i'r gegin gan dynnu allan yn awr y gwrcath yn frysiog, gosod y canddo yn ei le, ac adfer y cwd i ymyl Meredydd unwaith eto. Digon diflas y cododd y bugail i'r mynydd a'i wyneb tuag adre, a phan y byddai unrhyw gyffro yn y sach o dan ei gesail, llawer cernod gafodd y llwynog diniwed dan y dybiaeth mai y gwreath oedd. Po nesaf y deuai yr hen was at y G... 142420 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Ni rwystrodd hynny ef, fodd bynnag, i wylied ei gyfle i ddwyn y cwd drachefn, a mynd i'r gegin gan dynnu allan yn awr y gwrcath yn frysiog, gosod y canddo yn ei le, ac adfer y cwd i ymyl Meredydd unwaith eto. Digon diflas y cododd y bugail i'r mynydd a'i wyneb tuag adre, a phan y byddai unrhyw gyffro yn y sach o dan ei gesail, llawer cernod gafodd y llwynog diniwed dan y dybiaeth mai y gwreath oedd. Po nesaf y deuai yr hen was at y Gelli, poethaf i gyd yr elai ei dymer. "B'le ma' mishtir?" ebe fe'n wyllt wrth Mali'r forwyn pan gyrhaeddodd y trothwy. Meredydd bach!" ebe honno wrth weld ei olwg gynhyrfus" be' sy'n bod?" B'le ma' mishtir?" meddai yntau mewn llais mwy awdurdodol fyth. Wrth y 'scupor," atebai hithau yn ofnus, ond dewch i chi ga'l lletwated o gawl—ma'n siwr fod 'i isha fa arnoch chi." Ni chymerodd arno ei chlywed, ond hwnt ag ef at yr ysgubor pan welodd ei feistr yn dyfod i'w gyfarfod. Cyn bod hwnnw wedi cael cyfle i siarad taflodd Meredydd y cwd wrth ei draed, a dywedodd mewn llais sarrug, "Mishtir! ar ol ucian mlynadd yn fucal y Gelli o danoch chi a'ch tad dyma fi'n 'matal â chi." "Matal! Am beth, Meredydd?" {{nop}}<noinclude></noinclude> enba3e21dnwh20y3sanv79y9i5o3psg