Güiquipeya
extwiki
https://ext.wikipedia.org/wiki/G%C3%BCiquipedia:Port%C3%A1
MediaWiki 1.45.0-wmf.9
first-letter
Mediu
Especial
Caraba
Usuario
Usuario caraba
Güiquipedia
Güiquipedia caraba
Archivu
Archivu caraba
MediaWiki
MediaWiki caraba
Prantilla
Prantilla caraba
Ayua
Ayua caraba
Categoría
Categoría caraba
TimedText
TimedText talk
Módulo
Módulo discusión
Evento
Evento discusión
Dia
0
705
136833
118289
2025-07-09T18:41:36Z
InternetArchiveBot
17037
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
136833
wikitext
text/x-wiki
[[Image:SunsetinBiarritz.JPG|thumb|right|200px|Orihoscu en Biarritz]]
Se llama '''dia''' (el latín "dies") al tiempu que tarda la [[Tierra]] en repial 360 graus alreol el su [[ehi]]. Se trata duna horma e miil el tiempu —la primel que tuvu el ombri— inque el esarrollu e l'[[Astronumia|astronumia]] á muestrau que, sigún seya la referéncia que se gasti pa miil un hiru, se trata e tiempu solal u e tiempu sidéreu —el primeru toma cumu referéncia al Sol i el segunderu a las estrellas—. Nel chascu en que nu se acompañi el términu "dia" con otru vocablu, ebi entendelsi cumu dia solal meyu, basi el tiempu cevil, que se devii en 24 oras, de 60 minutus i 3600 segundus (60 segundus pol minutu). Es izil, un dia cuenta con 86.400 segundus.
== Dia solal meiu ==
Es el gastau pa tolos asuntus cotidianus. Se defini cumu el tiempu que tarda el Sol en culminal dos vezis consecutivas nel meriyanu el oservaol, sigún un promeyu anual.
Cola mesma referéncia, el Sol, se tiini el añu tropical u añu trópicu, tiempu que s'enraba la Tierra nel su movimientu anual. Nun añu trópicu la Tierra da 365,242189 güertas alreol el su ehi i, pol tantu, un añu trópicu dura 365,242189 dias solaris meyus.
== Dia sidéreu ==
Tamién llamau dia sideral, es el tiempu que trascurri entri dos tránsitus sucesivus el equinoccio meyu u, de manera equivalenti, es el tiempu entri culminacionis sucesivas duna estrella nel meriyanu local. Pa un oservaol concretu el dia sidéreu prencipia cuandu el puntu Aries bandea el su meriyanu.
Nun añu trópicu la Tierra da 365,242189 güertas alreol el su ehi respeto al Sol, peru respetu a las estrellas da una güerta mas: 366,242189. Se puei conseguil una aprosimación suficientimenti güena el valol el dia sidéreu:
:*1 añu trópicu = 365,242189 dias = 8.765,8125 oras
:*1 dia sidéreu = (8.765,8125 h/366,242189) = 23,9345 oras
El dia sidéreu resurta sel argu menol de 24 oras: 23o 56m 4s, aprosimadamenti.
En [[Astronumia|astronumia]] oservacional se gasta el tiempu sidéreu. Supongamus que oi aliniamus una estrella i escrebimus la ora. Mañana la estrella arcançará la mesma aliniación unus 3m 55,9s enantis.
Pol otra parti, ai que deferencial entri el períu e repiu e la Tierra respetu a las estrellas i el dia sidéreu propiamenti iziu. Al sel el equinoccio meyu un puntu móvil ebiu a la precesión, el dia sidéreu es 0,0084 segundus mas cortu qu'el períu rotacional respetu a las estrellas.
Sintetizandu:
:*Períu rotacional respetu a las estrellas: 23o 56m 4,0989s
:*Dia sidéreu (meyu): 23o 56m 4,0905s
== Atijus esternus ==
* [http://www.easycalculation.com/date-day/days-between-dates.php Carculaol el númeru e dias, mesis i añus entri dos fechas] (ingrés).
* [https://web.archive.org/web/20080731153712/http://herbert.gandraxa.com/herbert/lod.asp Duración de día] (ingrés).
<!--EntelGüiqui-->
[[Categoría:Dias de la semana]]
qtwad5c74vhb431x9li2ir0ivfmtkhd
Lengua ocitana
0
1734
136834
131101
2025-07-09T19:23:37Z
InternetArchiveBot
17037
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
136834
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox idiomas|nombri=Ocitanu|nombriautótonu=''occitan, lenga d'òc''
|Imagin=
[[Archivu:Los_dialectes_de_l%27occitan.jpg|frameless|center]]
|algotrasdenominacionis=
|estaus=[[Francia]], [[España]], [[Italia]]
|territórius= Ocitánia
|palrantis=~ 1.939.000
|p1= |p2=-
|crasificación=|crasificación=
|família=Induropeu<br />
Itálicu<br />
Latinu-faliscu<br />
[[Latín]]<br />
[[Luengas romancis|Romanci]]<br />
Ociental<br />
Galu-Ibéricu<br />
Galu-Romanci<br />
Ocitanu-románicu<br />
'''Ocitanu'''<br />
|pais=-Oficial nel Valli d'Arán (Cataluña, España)
|regulau=-Conselh de la Lenga Occitana
|iso1=-oc
|iso2=oci
|sil=oci
|Cóigu wiki=oc}}[[File:Besièrs17march2007.JPG|thumb|right|Manifestacion de 20 000 presonas pol l'ocitanu en Besièrs en 2007]]
L''''Ocitanu''' es una [[lenguas romancis]] palrá n'[[Ocitania]], es izil nel térciu sul de [[Fráncia]] (en 9 rihionis i 39 departamentus del Estau francés), en [[Itália]] i nel [[Valli d'Arán]] en [[España]] (ondi alcibi el nombri d'aranés). L'ocitanu es una lengua mu paecia al [[catalán]]. En [[España]], está reconocia cumu [[lengua oficial]] en Cataluña.
=== Dialeutus ===
L'ocitanu es una luenga dialetaliçá, se puein destingil trés grandis grupus dialetalis:
* A: Norocitanu: [[alvernés]], [[lemosín]] i [[vivaru-alpín]]
* B: Ocitanu meriyonal: [[lengadocianu]] i [[provenzal]]
* C: [[Gascón]]
[[File:Harta Occitania.svg|thumb|center|upright=1.5|Occitània]]
== Atijus p'ahuera ==
* [http://gallica.bnf.fr/scripts/catalog.php?CT=(N007485|N007486) Lo Tresaur dau Felibritge] El iziunariu mas grandi del ocitanu, de F. Mistral
* [http://www.lexilogos.com/occitan_langue_dictionnaires.htm Lexilogos] Atihus al tentu l'ocitanu
* [http://occitanet.free.fr/oc/index.html Occitanet]
* [https://web.archive.org/web/20060618161534/http://revistadoc.org/index.php?lng=fr Lingüistica Occitana] Rivista eletrónica de lingüística ocitana
* [https://web.archive.org/web/20091027113546/http://www.geocities.com/Athens/7156/CLO0.html Conselh de la Lenga Occitana]
* [http://www.marraire.com/ Marraire (l'occitan en Velai e al nòrd de Vivarés)]
* [http://www.aieo.org/ Associacion Internacionala d'Estudis Occitans]
* [https://web.archive.org/web/20070105025109/http://www.institutoccitan.com/accueil.html Institut Occitan (Pau)]
* [http://www.bedt.it/ Bibliografia electronica dels trobadors]
* [http://br.groups.yahoo.com/group/parlar_occitan/ Parlar Occitan] Grupu e descusion
* [https://web.archive.org/web/20080719004632/http://tech.groups.yahoo.com/group/la-lenga-occitana/ La Lenga Occitana] Grupu e descusión
* [https://web.archive.org/web/20061012161412/http://listes.cict.fr/wws/info/list-oc Lista Òc] Grupu e descusión
* [https://web.archive.org/web/20061006032144/http://www.crdp-montpellier.fr/occitan/direenoc.htm Ehercícius en luenga ocitana]
* [https://web.archive.org/web/20061130210616/http://www.crdp-toulouse.fr/themadoc/occitan/plan.htm Ressorsas pedagogicas per l'occitan]
* [https://web.archive.org/web/20070930005428/http://www.up.univ-mrs.fr/tresoc/somoc.htm Cièl d'Òc] Testus
* [http://www.dom.badw-muenchen.de/ Dicionariu de l'ocitanu medieval]
* [http://www.chez.com/lengadoc/lexic_medieval.htm Léssicu de l'ocitanu medieval]
* [http://thesaurus.unice.fr/ Thesaurus Occitan] Dialeutolohia
* [http://www.occitan-oc.org Òc per l'occitan] Anuariu las impresas i olganismus col certificau "òc per l'occitan"
[[Categoría:Luengas d'España]]
[[Categoría:Luengas d'Itália]]
[[Categoría:Luengas de Fráncia]]
[[Categoría:Luengas romancis]]
l1jpb0vbyvtfrguxvcr6bs877s5gzi5
Barack Obama
0
2135
136835
128914
2025-07-09T20:35:55Z
Chewseventeeth
19186
136835
wikitext
text/x-wiki
[[Archivu:Portrait of Barack Obama.jpg|miniaturadeimagen|272x272px]]
'''Barack Hussein Obama II''' [[IPA|[bəˈrɑːk huːˈseɪn oʊˈbɑːmə]]], tuvu nacéncia el 4 d'[[agostu]] de 1961 en Honolulu (Haguai). Miembru el Partiu Demúcrata i senaol "junior" pol Illinois dendi el 3 d'[[Eneru]] de [[2005]] hata'l 16 de [[Noviembri]] de [[2008]], es l'atual presienti-eletu los [[Estaus Uníus|Estaus Uñius]] endispués de bel ganau las elecionis presiencialis celebrás el 4 de Noviembri de 2008. Barack Obama ocupó oficialmenti el su cargu cumu 44º Presienti los Estaus Uñius el 20 d'Eneru de 2009. Essi mesmu añu se le concedió el [[Prémiu Nobel]] de la [[Pas]].<ref>http://nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/2009/</ref>
Obama es el primel afru-americanu en sel ligiu presienti los Estaus Unius, i tamién hue el primel en estal nominau candiatu a esti cargu pol unu los grandis partius politicus desti pais. Graduau pola Univelsiá de Colúmbia i la Escuela de Derechu de Harvard, ondi amás hue presienti la Harvard Law Review, publicacion al tentu leyis la universiá, Obama trebajó comu olganiçaol comunitario i comu avogau en derechu cevil enantis de sel ligiu comu senaol por Illinois entri 1997 i 2004. Hue professol de Derechu constitucional ena Escuela de Derechu de la Univelsiá de Chicago entri los añus 1992 i 2004. Endespues de no otenel un puestu ena Camara Representantis de los Estaus Unius nel añu 2000, escomençó una campaña pa sel senaol en jeneru 2003. Hue ligiu al fin comu senaol en noviembri 2004 con un 70% de los votus.
Obama anunçió la su campaña pa las elecionis generalis en [[hebreru]] 2007, i hue nombrau oficialmenti ena Convencion Democrata de 2008. Concurrió a las eslecionis con [[Joe Biden]] comu candidatu a vicipresienti. Los candidatus el Partiu Republicanu presentarun a John McCain (pa Presienti) i Sarah Palin (pa vicipresienta).
== Huentis ==
{{listaref}}
{{Commonscat}}
[[Categoría:Pulíticus]]
oz763bxnaijjqfx8k6ob19zcgzcfwcj
136836
136835
2025-07-09T23:37:35Z
Sa~eswiki
8342
136836
wikitext
text/x-wiki
{{ficha de pressona}}
'''Barack Hussein Obama II''' [[IPA|[bəˈrɑːk huːˈseɪn oʊˈbɑːmə]]], tuvu nacéncia el 4 d'[[agostu]] de 1961 en Honolulu (Haguai). Miembru el Partiu Demúcrata i senaol "junior" pol Illinois dendi el 3 d'[[Eneru]] de [[2005]] hata'l 16 de [[Noviembri]] de [[2008]], es l'atual presienti-eletu los [[Estaus Uníus|Estaus Uñius]] endispués de bel ganau las elecionis presiencialis celebrás el 4 de Noviembri de 2008. Barack Obama ocupó oficialmenti el su cargu cumu 44º Presienti los Estaus Uñius el 20 d'Eneru de 2009. Essi mesmu añu se le concedió el [[Prémiu Nobel]] de la [[Pas]].<ref>http://nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/2009/</ref>
Obama es el primel afru-americanu en sel ligiu presienti los Estaus Unius, i tamién hue el primel en estal nominau candiatu a esti cargu pol unu los grandis partius politicus desti pais. Graduau pola Univelsiá de Colúmbia i la Escuela de Derechu de Harvard, ondi amás hue presienti la Harvard Law Review, publicacion al tentu leyis la universiá, Obama trebajó comu olganiçaol comunitario i comu avogau en derechu cevil enantis de sel ligiu comu senaol por Illinois entri 1997 i 2004. Hue professol de Derechu constitucional ena Escuela de Derechu de la Univelsiá de Chicago entri los añus 1992 i 2004. Endespues de no otenel un puestu ena Camara Representantis de los Estaus Unius nel añu 2000, escomençó una campaña pa sel senaol en jeneru 2003. Hue ligiu al fin comu senaol en noviembri 2004 con un 70% de los votus.
Obama anunçió la su campaña pa las elecionis generalis en [[hebreru]] 2007, i hue nombrau oficialmenti ena Convencion Democrata de 2008. Concurrió a las eslecionis con [[Joe Biden]] comu candidatu a vicipresienti. Los candidatus el Partiu Republicanu presentarun a John McCain (pa Presienti) i Sarah Palin (pa vicipresienta).
== Huentis ==
{{listaref}}
{{Commonscat}}
[[Categoría:Pulíticus]]
p123z7cq491z81f8eweez1mgynbi3vb
136837
136836
2025-07-09T23:38:13Z
Sa~eswiki
8342
/* Huentis */
136837
wikitext
text/x-wiki
{{ficha de pressona}}
'''Barack Hussein Obama II''' [[IPA|[bəˈrɑːk huːˈseɪn oʊˈbɑːmə]]], tuvu nacéncia el 4 d'[[agostu]] de 1961 en Honolulu (Haguai). Miembru el Partiu Demúcrata i senaol "junior" pol Illinois dendi el 3 d'[[Eneru]] de [[2005]] hata'l 16 de [[Noviembri]] de [[2008]], es l'atual presienti-eletu los [[Estaus Uníus|Estaus Uñius]] endispués de bel ganau las elecionis presiencialis celebrás el 4 de Noviembri de 2008. Barack Obama ocupó oficialmenti el su cargu cumu 44º Presienti los Estaus Uñius el 20 d'Eneru de 2009. Essi mesmu añu se le concedió el [[Prémiu Nobel]] de la [[Pas]].<ref>http://nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/2009/</ref>
Obama es el primel afru-americanu en sel ligiu presienti los Estaus Unius, i tamién hue el primel en estal nominau candiatu a esti cargu pol unu los grandis partius politicus desti pais. Graduau pola Univelsiá de Colúmbia i la Escuela de Derechu de Harvard, ondi amás hue presienti la Harvard Law Review, publicacion al tentu leyis la universiá, Obama trebajó comu olganiçaol comunitario i comu avogau en derechu cevil enantis de sel ligiu comu senaol por Illinois entri 1997 i 2004. Hue professol de Derechu constitucional ena Escuela de Derechu de la Univelsiá de Chicago entri los añus 1992 i 2004. Endespues de no otenel un puestu ena Camara Representantis de los Estaus Unius nel añu 2000, escomençó una campaña pa sel senaol en jeneru 2003. Hue ligiu al fin comu senaol en noviembri 2004 con un 70% de los votus.
Obama anunçió la su campaña pa las elecionis generalis en [[hebreru]] 2007, i hue nombrau oficialmenti ena Convencion Democrata de 2008. Concurrió a las eslecionis con [[Joe Biden]] comu candidatu a vicipresienti. Los candidatus el Partiu Republicanu presentarun a John McCain (pa Presienti) i Sarah Palin (pa vicipresienta).
==Referencias==
{{listaref}}
{{Commonscat}}
[[Categoría:Pulíticus]]
b0od5b96jf3bwoef6hfsk218u5k40sw
Agricurtura
0
4288
136831
131515
2025-07-09T18:03:20Z
InternetArchiveBot
17037
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
136831
wikitext
text/x-wiki
[[File:Sembrado de soja en argentina.jpg|thumbnail|derecha|Sembrau de [[Glycine max|soja]] en [[Argentina]].]]
L''''agricoltura''' o ''''agricurtura'''' (del [[latín]] ''ager, agri'', 'campu o tierra de labranza' y ''cultūra'', 'cautivu, crianza')<ref>url=http://buscon.rae.es/draeI/SrvltGUIBusUsual?origen=RAE&LEMA=agro- agro-. [[Real Academia Española]]. [[Izionariu la luenga española]]</ref><ref>url=http://buscon.rae.es/draeI/SrvltGUIBusUsual?origen=RAE&LEMA=-cultura -cultura. [[Real Academia Española]]. [[Izionariu la luenga española]]</ref> es el conjuntu de ténicas y conocimientus pa cautival la tierra y la parte del [[sector primariu]]. En ella están encluius los deferentis lavutus e tratamientu del suelu y cautivu de vegetalis. Conprendi tó un conjuntu d'azionis umanas que trasforma el meyu ambienti natural, con el fin e mejoraglu pal crecimientu las siembras.
Las activiais relacionás son las que integran el llamau setol agrícola. Töas las activiais económicas qu'albarca esti setol tienin el su hundamentu en el esplotiju los recursus que la tierra origina, favorecía pola azion del ombri: alimentus [[vegetalis]] comu [[cerealis]], [[frutas]], [[ortalizas]], [[pastus]] cultivaus y [[forragis]]; fibras gastás pola [[endústria testil]], [[cultivus energéticus]], etc.
Es una activiá de gran enportáncia estratégica comu basi hundamental pal desarrollu autossuficienti y riqueza las nacionis.
La [[céncia]] qu'estuya la prática la agricoltura es l'[[Agronomía]].
== Estoria ==
[[File:Trilla del trigo en el Antiguo Egipto.jpg|thumb|right|Trilla de cerealis en el antigu Egitu.]]
En el [[Crecienti Fértil]] d'Oesti d'Asia, [[Egitu]] e [[La Índia]] huerun los sitius e la primera siembra y cosecha hidráulica, de plantas qu'avían síu recogías previamenti en la naturaleza. El desarrollu y l'independencia l'agricoltura se produju en el norti y sur e [[Repúbrica Populal China|China]], en el [[Sahel]] d'[[África]], en [[Nueva Guinea]] y en varias regionis e las [[América]]s. Los ochu cultivus llamaus hundaoris del [[Neolíticu]] l'agricoltura, huerun en primer lugar los [[cereal]]is: [[Triticum|trigu]] "[[Triticum spelta|espelta]]", el trigu "mochu", aluegu la [[Hordeum vulgare|cebá]]; las [[Fabaceae|leguminosas]]: [[Pisum sativum|guisantis]], [[Lens culinaris|lentejas]], [[Vicia ervilia|yerus]], [[Cicer arietinum|garbanzu]]; y el [[Linum usitatissimum|linu]].
En el año 7000 a. C., la nacienti agricoltura llegó a [[Egitu]]. Polo menus dendi 7000 a. C., en el subcontinenti indiu se cultivó trigu y cebá, comu lo demuestran escavacionis arqueológicas en Mehrgarh en [[Baluchistán]], en lo que hoy es [[Paquistán]].
En el añu 6000 a. C., l'agricoltura campesina s'atrincheró en las orillas del [[Nilu]]. Estu debíu al pocu desarrollu aún e las técnicas e [[riegu]]. Duranti esti tiempu, la agricoltura se desarrolló de forma independienti en el [[Estremu Orienti|Lejanu Orienti]], con el [[arroz]], en lugar e trigu, comu cultivu prencipal. Los agricultoris e [[Repúbrica Populal China|China]] e Indonesia logrun domestical el [[Colocasia esculenta|taru]] o papa china (''Colocasia esculenta'') y el [[Vigna radiata|frijol mung]] (''Vigna radiata''), la [[Glycine max|soja]] y el azuki (''Vigna angularis''). Como complementu a estas nuevas huentis d'[[glúcidu|hidratus e carbonu]], una red e pesca artamenti organizá en los ríus, lagus y las costas del océanu en estas áreas truju consigu grandis volúmenis e proteínas esencialis. En conjuntu, estus nuevus métodus agrícolas y de pesca originun un augi la población humana qu'empequeñeció töas las espansionis anterioris y que continúa en l'actualidá.
En 5000 a. C., los [[Sumeria|sumerius]] avían desarrollau las prencipalis técnicas agrícolas, incluyendu el cultivu intensivu la tierra a pazu escala, el [[monocultivu]], técnicas e [[riegu]], y el usu de manu d'obra especializá, particularmenti a lo largo la vía acuática agora conocía comu'l [[canal e Shatt al-Arab]], del [[delta de Golfu Pérsicu]] a la confluencia los ríus [[Tigris]] y [[Eufratis]].
La domesticación d'especis silvestris: [[Bos primigenius primigenius|urus]] y [[Ovis orientalis musimon|muflonis]] en [[Bos taurus|ganau vacunu]] y [[Ovis orientalis aries|ovinu]], respectivamenti, dio pasu a l'utilización a pazu escala d'animalis pa condumiu/fibra y comu bestias e cargación. El pastor s'unió al agricultor com'un proveedor esencial palas sociedáis sedentarias y seminómadas. El [[Zea mays|maíz]], la mandioca y el [[Maranta arundinacea|arrurruz]] huerun domesticás por primera vezi en el continenti americanu y se remontan al 5200 endenantis e Cristu.
== Vel tamién ==
<div style="font-size:100%; -moz-column-count:2; column-count:2;">
* [[Agricoltura rural]]
* [[Agricoltura de conservación]]
* [[Agricoltura de precisión]]
* [[Cultura]]
* [[Agricoltura de secanu]]
* [[Cosecha]]
* [[Siembra directa]]
* [[Política Agrícola Común e la Unión Uropea]]
* [[Engenieria agrícola]]
* [[Agroecología]]
* [[Agricoltura integrada a los edificius]]
* [[Productu agrícola]]
* [[Ecoagricoltura]]
* [[Aditivu alimentariu]]
* [[Segurancia alimentaria]]
* [[Economía de subsistencia]]
* [[Agricoltura vertical]]
</div>
== Huentis ==
=== Referéncias ===
{{listaref|2}}
=== Bibliografía ===
* LUELMO, Julio. ''Historia de la agricultura en Europa y América''. Madrid: Ediciones Istmo, 1975.
* Marcel Mazoyer, Laurence Roudart: ''Histoire des agricultures du monde: Du néolithique à la crise contemporaine'', Paris: Seuil, 2002, ISBN 2-02-053061-9, engl. ''A History of World Agriculture: From the Neolithic Age to the Current Crisis'', New York: Monthly Review Press, 2006, ISBN 1-58367-121-8.
* Alvarez, Robert A. (2007). "The March of Empire: Mangos, Avocados, and the Politics of Transfer". url = http://caliber.ucpress.net/doi/pdf/10.1525/gfc.2007.7.3.28 Gastronomica; 7(3):28–33. doi=10.1525/gfc.2007.7.3.28
* Bolens, L. (1997). "Agriculture" in [[Helaine Selin|Selin, Helaine]] (ed.), ''Encyclopedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures''. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht/Boston/London, pp. 20 – 22.
* Collinson, M. (ed.) ''A History of Farming Systems Research''. CABI Publishing, 2000. ISBN 978-0-85199-405-5
== Atijus ==
{{commonscat|Agriculture}}
* [https://web.archive.org/web/20160311074051/http://panoramaagrario.com/ Panorama Agrario — Guías, noticias y bolsa de lavutu del sector agrariu.]
* [https://web.archive.org/web/20120219151736/http://www.marm.es/es/agricultura/temas/default.aspx MAGRAMA —Ministeriu de Agricoltura, Alimentación y Meyu Ambienti (España)—.]
* [http://www.agriculturaganaderiapesca.com AGP, noticias d'agricoltura.]
* [https://web.archive.org/web/20160402215609/http://www.agriculturas.com/ Web informativa sobri agricolturas.]
* [http://www.efeagro.com EFEagro, periodismu agroganaderu.]
* [http://www.worldbank.org/en/topic/agriculture Agriculture] material del [[World Bank Group]]
* [http://www.fao.org/home/en/ Sitiu web oficial] e la [[Organización d'Agricoltura y Alimentación]] (FAO) e los[[Estaus Uníus]]
* [https://web.archive.org/web/20140131234028/http://www.usda.gov/wps/portal/usda/usdahome Sitiu web oficial] del [[Departamentu d'Agricoltura los Estaus Uníus]] (USDA)
[[Categoría:Agricoltura]]
[[Categoría:Agricurtura]]
[[Categoría:Economia]]
[[Categoría:Agronomía]]
[[Categoría:Antropología]]
[[Categoría:Arqueología]]
[[Categoría:Industria alimentaria]]
9w5gcvyuzamqdut6cvpfzxecyof9l8e
Aníbal Martín
0
9566
136832
133274
2025-07-09T18:15:07Z
InternetArchiveBot
17037
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
136832
wikitext
text/x-wiki
{{ficha de pressona}}
'''Aníbal Martín Borrego''' ([[Caçris]], 16 de juñu del 1989) es un tradutol, poeta, corretol i escreviol [[estremeñu]], defendeol del gastu dela [[luenga estremeña]] i prencipal governichi del difundimientu dela [[Lengua estremeña|luenga estremeña]] polas [[Redi social|redis]].
== Correúra profissional ==
La su familia vién de Torremocha i de [[La Güetri]] nel monicipiu de [[Casaris]] ena comarca de [[Las Hurdis|Las Hurzis]] ([[Caçris]]), aondi los sus agüelus palravan hurzanu.<ref name=":1">{{Cita web|url=https://www.elconfidencial.com/cultura/2021-11-13/extremadura-castuo-lengua_3323177/|título=Primero los asturianos y ahora los extremeños, ¿es el castúo una lengua?|fechaacceso=06 marçu del 2024|apellido=Corroto|nombre=Paula|fecha=2021-11-13|sitioweb=elconfidencial.com|idioma=es}}</ref><ref>{{Cita web|url=https://www.elperiodicoextremadura.com/extremadura/2021/10/22/anibal-martin-extremeno-hecho-viral-58703214.html|título=Aníbal Martín, el extremeño que ha hecho viral el acento hurdano|fechaacceso=06 de marçu del 2024|apellido=Núñez|nombre=Celia Gálvez|fecha=2021-10-22|sitioweb=El Periódico Extremadura|idioma=es}}</ref> Especializau enas luengas comu’l [[Lengua russa|russu]], [[ingrés]] i l'[[Arabi|árabi]], á sacau quatru librinus, los poemarius ''Relación necesariamente breve de todo lo que ya no existe'' i ''Por si vienen a juzgarnos,'' el libru de relatus etimológicus ''Adunia'' i el librinu mas rezienti ''Yo hablo, ellas cantorin''.<ref>{{Cita web|url=https://www.yorokobu.es/adunia/|título=‘Adunia’, una colección de relatos etimológicos donde las palabras chozpan en la pradera|fechaacceso=06 de marçu del 2024|fecha=2021-03-15|idioma=es}}</ref><ref>{{Cita web|url=https://editorialpiedepagina.com/entrevista-a-anibal-martin-autor-de-adunia/|título=Entrevista a Aníbal Martín, autor de «Adunia»|fechaacceso=06 de marçu del 2024|apellido=editorialpdp|fecha=2021-02-22|sitioweb=Editorial {Pie de Página}|idioma=es}}</ref><ref>{{Cita web|url=https://www.regiondigital.com/noticias/cultura/390518-un-libro-del-autor-anibal-martin-reivindica-el-patrimonio-linguistico-extremeno.html|título=Un libro del autor Aníbal Martín reivindica el patrimonio lingüístico extremeño|fechaacceso=06 de marçu del 2024|apellido=Company|nombre=The Geco|fecha=2024-02-07|sitioweb=Región Digital}}</ref> Quandu nuevinu i nel mundu literariu á enfirmau anguna ves col nombreti de ''Aníbal Jaisért'', enque ya no lo gasta.<ref name=":0">{{Cita web|url=https://espacioulises.com/poemas/sexting-en-verso-libre/|título=Sexting en verso libre - espacio ulises|fechaacceso=06 de marçu del 2024|fecha=2022-07-04|sitioweb=web.archive.org|archive-date=2022-07-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20220704131121/https://espacioulises.com/poemas/sexting-en-verso-libre/|dead-url=yes}}</ref>[[Archivu:Aníbal Martín Borrego (3).jpg|miniaturadeimagen|150x150px|Leyendu'l su librinu|izquierda]]
Dissali pola su devoción pola etimología i la su labol de promovición dela [[luenga estremeña]] enas [[Redi social|redis]], possimenti pola [[redi social]] ''X'' i en entrevistas en [[Comunicación|meyus de comunicación]].<ref>{{Cita web|url=https://www.lavanguardia.com/cribeo/cultura/20211021/7806503/joven-escritor-enamora-redes-hablando-extremeno-acento-hurdes-altas.html|título=Un joven escritor enamora a las redes hablando extremeño con acento de las Hurdes Altas|fechaacceso=06 de marçu del 2024|fecha=2021-10-21|sitioweb=La Vanguardia|idioma=es}}</ref><ref name=":2">{{Cita web|url=https://elgeneracionalpost.com/cultura/historia/2021/0910/30691/anibal-martin-el-extremeno-no-es-un-dialecto-del-castellano.html|título=Aníbal Martín: «El extremeño no es un dialecto del castellano»|fechaacceso=06 de marçu del 2024|apellido=Hegar|nombre=Alicia|fecha=2021-09-10|sitioweb=Noticias. Actualidad|idioma=es}}</ref><ref name=":3">{{Cita web|url=https://graduates.name/universitat_de_barcelona-2253-66#id214008594|título=European Graduates {{!}} Universitat de Barcelona, Barcelona Area, Spain|fechaacceso=06 de marçu del 2024|sitioweb=graduates.name|archive-date=2023-03-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20230312095839/https://graduates.name/universitat_de_barcelona-2253-66#id214008594|dead-url=yes}}</ref> Amás, tamién visibiliza’l coletivu LGTB, assina comu’l bisessual.<ref>{{Cita web|url=https://larevistadiversa.blogspot.com/2021/11/el-closet-abierto-con-anibal-martin-no.html|título=EL CLOSET ABIERTO CON ANÍBAL MARTÍN: No creo que exista un modelo de relación útil para todas las personas|fechaacceso=06 de marçu del 2024|sitioweb=EL CLOSET ABIERTO CON ANÍBAL MARTÍN|archive-date=2021-11-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20211128150413/https://larevistadiversa.blogspot.com/2021/11/el-closet-abierto-con-anibal-martin-no.html|dead-url=yes}}</ref> Dentri los sus trebajus más sonaus está el de recopilación i difundimientu de testus escrevíus n’[[estremeñu]] enos pedióricus roais d'[[Estremaúra]] d’emprencipius del siegru XX.<ref>{{Cita web|url=https://twitter.com/anibal_mb/status/1764998009295642755?ref_src=twsrc%5Egoogle%7Ctwcamp%5Eserp%7Ctwgr%5Etweet|título=Pediorismu nel siegru XX|fechaacceso=06 de marçu del 2024|autor=Aníbal Martín Borrego}}</ref> Eno tocanti ala custión dela crassificación lenguística del [[estremeñu]], izi lo siguienti:
«El naceru de l'[[estremeñu]] no es el [[Castellanu|castillanu]], si no l’[[Asturleonés (crassificación)|asturleonés]]. No es una volución del [[Castellanu|castillanu]], si no que vién delo que se palrava dentri [[Asturias|Asturies]] i [[Cantabria]], mas cercanu al [[Cántabru (palra)|cántabru]]. Lo que sí pudiera izil-si es que, comu’l [[Castellanu|castillanu]], es un dialetu del [[latín]].»<ref name=":1" /><ref name=":2" /><sub><small>- Aníbal Martín Borrego, ''«Primero los asturianos y ahora los extremeños, ¿es el castúo una lengua?» de Paula Corroto a El Confidencial.''</small></sub>
[[Archivu:Aníbal Martín Borrego (4).jpg|izquierda|miniaturadeimagen|161x161px|Aníbal ena su tierra]]
Apondera que l'[[estremeñu]] es una luenga aparecia i ermana del [[Castellanu|castillanu]], pos vién dun mesmu naceru qu'es el latín, peru con deferenti volución i infrugencias, polo tantu mereci la coficialidá n’[[Estremaúra]].<ref name=":1" /><ref name=":2" />
Á calavorau o calavora ugañu en ''El Diario, [[Canal Extremadura Radio|Canal Extremadura]], Onda Cero, Cadena Ser, El Salto, Umbigo, Ariadna RC, El País, Píkara Magazine'' i ''Narrativa Breve''.<ref name=":0" /><ref name=":4">{{Cita web|url=https://www.canalextremadura.es/noticias/caceres/la-tierna-peticion-de-un-abuelo-extremeno-para-que-el-libro-de-su-nieto-este-en-el|título=La tierna petición de un abuelo extremeño para que el libro de su nieto esté en el escaparate de la librería|fechaacceso=06 de marçu del 2024|fecha=2021-06-07|sitioweb=Canal Extremadura|idioma=es}}</ref> Pubrica artícalus d’opinión i académicus, comu tamién los que tratan dela [[música]] [[Arabi|árabi]].<ref name=":0" /> Á siu amás candilatu de ''Catalunya Actúa'' i de ''Més País'' en [[Barcelona]],<ref>{{Cita web|url=https://maspais.es/candidaturas-mas-pais/|título=Candidaturas – Más País|fechaacceso=06 de marçu del 2024|idioma=es|archive-date=2024-04-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20240423015426/https://maspais.es/candidaturas-mas-pais/|dead-url=yes}}</ref> aondi vivía quandu diva enas listas delas elecionis.<ref name=":0" /><ref name=":4" /> Ugañu vivi en [[Caçris]], la su ciá de nacencia. Tamién tién güena albeliá i maña tocandu'l pianu.<ref name=":2" /><ref>{{Cita web|url=https://www.canalextremadura.es/video/anibal-martin-y-la-magia-de-un-piano-en-twitter|título=Anibal Martín y la magia de un piano en Twitter|fechaacceso=06 de marçu del 2024|fecha=2020-08-14|sitioweb=Canal Extremadura|idioma=es}}</ref>
== Maestrança ==
S’agenció el títulu de profissional del pianu nel Conservatoriu Ermanus Berzosa, assitiau ena su ciá de nacencia. Endispués cussó dos añus de biotenología ena [[Nuversidá de Salamanca]]<ref>{{Cita web|url=https://www.extremadurate.es/2022/01/09/anibal-la-voz-del-extremenu/|título=Aníbal Martín, la voz del extremeñu|fechaacceso=06 de marçu del 2024|fecha=2022-01-09|sitioweb=Extremadurate|idioma=es}}</ref> i alogu hizu la carrera de Traduzión i Entrepetación col [[Lengua russa|russu]] i [[Arabi|árabi]] ena [[Graná|Nuversidá de Graná]] i dementras, cussó ''Teaching Arabic to Speakers of Other Languages'' ena [[Jordania|Nuversidá de Jordania]], aondi deprendió el enseñaeru del [[Arabi|árabi]] alos palrantis d’otras luengas. Aluspués hizu una maestría nel Mundu [[Arabi|Árabi]] i [[Islam|Islámicu]] dentri los añus 2014 i 2015 ena [[Barcelona|Nuversidá de Barcelona]].<ref name=":3" />
== Reconocencias ==
Á teníu varias reconocencias literarias, dentri las que dissali la segundera posición ena quarta edición del Premiu ''Orola de'' ''Vivencias'' del 2010.<ref>{{Cita web|url=https://www.diariovasco.com/v/20100521/cultura/profesor-madrid-gana-premio-20100521.html?ref=https%3A%2F%2Fwww.diariovasco.com%2Fv%2F20100521%2Fcultura%2Fprofesor-madrid-gana-premio-20100521.html|título=Un profesor de Madrid gana el premio Orola de Vivencias|fechaacceso=06 de marçu del 2024|apellido=PPLL|fecha=2010-05-21|sitioweb=El Diario Vasco|idioma=es}}</ref> Amás hue mentau l’[[Estremeñu|Estremeñu del Añu]] pola pubricación ''Extremadurate'', nel 2021.<ref>{{Cita web|url=https://www.extremadurate.es/2022/01/01/anibal-martin-extremeno-del-2021/|título=Aníbal Martín, Extremeño del 2021|fechaacceso=06 de marçu del 2024|fecha=2022-01-01|sitioweb=Extremadurate|idioma=es}}</ref> I tamién, pol esparigil la luenga delos sus agüelus enos añus caberus, á síu reconocíu comu'l Embaxaol delas Hurzis nel 2023, lo que le soponi un grandi vencijón pa poel seguil trebajandu.<ref>{{Cita web|url=https://www.feriaapicolahurdes.es/entrevista-a-anibal-martin-embajador-de-las-hurdes-2023/|título=Entrevista a Anibal Martín, Embajador de Las Hurdes 2023 – Feria de Apicultura y Turismo de Las Hurdes|fechaacceso=06 de marçu del 2024|idioma=es}}</ref>
== Obra ==
{| class="wikitable"
|'''Añu'''
|'''Títulu'''
|'''Editorial'''
|'''Luenga'''
|-
|2020
|''Relación necesariamente breve de todo lo que ya no existe''
|Olé Libros
|Castillanu
|-
|2021
|''Por si vienen a juzgarnos''
|La Cama Sol
|Castillanu
|-
|2021
|''Adunia. Colección de relatos etimológicos''
|Pie de página
|Castillanu
|-
|2023
|''Yo hablo, ellas cantorin''
|Pie de página
|Castillanu
|}
== Referencias ==
<references />
{{NF|1989||Martín Borrego, Aníbal}}
[[Categoría:OSCEC]]
[[Categoría:Escrebioris en estremeñu]]
[[Categoría:Escrebioris estremeñus en castellanu]]
g2xz66ykydpgrfqxnhi7ktep1lad38x