Vicipéid gawiki https://ga.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%ADomhleathanach MediaWiki 1.45.0-wmf.3 first-letter Meán Speisialta Plé Úsáideoir Plé úsáideora Vicipéid Plé Vicipéide Íomhá Plé íomhá MediaWiki Plé MediaWiki Teimpléad Plé teimpléid Cabhair Plé cabhrach Catagóir Plé catagóire TimedText TimedText talk Module Module talk Ogham 0 2211 1268884 1255607 2025-06-06T15:53:17Z 223.24.94.69 /* Deireadh ré */ 1268884 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Córais Scríbhneoireachta‎}} <div align=center><font size=7>&#x169b;&#x1691;&#x168c;&#x1690;&#x168b;&#x169c;</font></div> Is [[aibítir]] sheanda í an t'''Ogham''' nó '''Aibítir na gcrann''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Ogam'''), an t-oghamchraobh, a bhíodh in úsáid roimh theacht na [[Críostaíocht]]a go h[[Éire]]ann, sa tréimhse idir [[300]] A.D. agus [[600]] A.D. Tuairiscíonn na saineolaithe nárbh aibítir neamhspleách í, ach gur [[rúnscríbhinn]] de shaghas áirithe a bhí ann agus í bunaithe ar aibítir na [[Laidin]]e. Faightear inscríbhinní in Éirinn, in [[Albain]], sa [[An Bhreatain Bheag|Bhreatain Bheag]], i [[Sasana]], agus ar [[Oileán Mhanann]]. [[Íomhá:Book of Ballymote 170r.jpg|mion|clé|240px|Leathanach 170r - Leabhar Bhaile an Mhóta]] == An córas scríbhneoireachta == Nuair a bhí an tOgham gearrtha ar [[liag]], ar ghallán nó ar chloch chuimhneachán, rith an téacs aníos ó bhun go barr na cloiche. D'úsáidtí poncanna do na [[guta|gutaí]] mar seo a leanas: ponc amháin = a, dhá phonc = o, trí phonc = u, ceithre phonc = e agus cúig phonc = i. D'úsáidtí stróiceacha do na [[consan|consain]]. Ghearrtaí an scríbhneoireacht seo ar imeall na cloiche nó ar lár líne ar a dtugtaí an 'fleasc'. Tá inscríbhinní dátheangacha [[Gaeilge]] agus [[Laidin]]e ann freisin, a théann ó chlé go deas. Nuair a bhí an tOgham scríofa i lámhscríbhinní, lean an téacs gnáth-threo na Laidine (cothrománach agus ó chlé go deas), le stríoca ingearacha in áit eangaí greanta na n-inscríbhinní le haghaidh na ngutaí. [[Íomhá:All Ogham letters including Forfeda - Übersicht aller Ogham-Zeichen einschließlich Forfeda.jpg|thumb|350px|Tá 25 bunlitir san Ogham]] == Áiteanna leis na samplaí == Maítear gur thosaigh an tOgham, in iardheisceart na tíre agus tá fáil ar 121 sampla de na galláin seo i g[[Contae Chiarraí]]. Faightear 81 sampla i g[[Contae Chorcaí]] agus 47 sampla i g[[Contae Phort Láirge]]. Faightear 15 sampla sa Bhreatain Bheag agus tá an gallán oghaim is sia soir le fáil i [[Silchester]] i Sasana, rud a chiallaíonn gur bhog na daoine leis an scríbhneoireacht seo soir de réir a chéile, ó Chontae Chiarraí ar aghaidh. ==Na litreacha== {{féach freisin|Bríatharogam}} Tá 25 bunlitir san Ogham. Tugtar ''fid''<ref>[http://dil.ie/21999 fid], crann, litir, guta, ar eDIL</ref> (fiodh, crann) ar an gcéad fiche [[Litir (aibítir)|litir]], roinnte ina gceithre aicme ainmnithe as an gcéad litir sa tsraith (''Aicme Bheithe'', ''Aicme Uatha'', ''Aicme Mhuine'', ''Aicme Ailme''). Cuireann an focal 'fiodh' in iúl an nasc idir crainn agus ainmneacha na litreacha. Is ''taebomna''<ref>[http://dil.ie/39468 taebomna] ar eDIL</ref>, taobhomhna nó consain iad an chéad 15 díobh, agus gutaí simplí na 5 deireanacha. Tugtar ''[[forfeda]]''<ref>[http://dil.ie/23611 forfid], litir sa bhreis, ar eDIL</ref> (airfheánna, litreacha sa bhreis) ar na litreacha eile. Tá aon aicme oifigiúil amháin inniu ann, agus défhoghair atá ann, ach faightear ''forfeda'' eile, go háirithe Peith. {{Litreacha Oghaim}} <!-- féach na leathanaigh féin * '''[[Beith (ogham)|Beith]] [B]''', Is é is brí le '''Beithe''' sa tSean-Ghaeilge ná "[[Beith|crann beithe]]", gaolmhar leis an bhfocal ''bedw'' sa Mheán-Bhreatnais. Ceaptar gur iasacht ón bhfocal gaolmhar sa Ghaillis é an focal Laidine ''betula''. * '''[[Luis (ogham)|Luis]]/Caertheand [L]''', Sa tSean-Ghaeilge, tá an focal '''Luis''' gaolmhar le ''luise'' nó ''lus.'' Úsáidtear '''Caertheand''' i gcóras na gcrann, i.e. seanfhocal ar "[[Caorthann|crann caorthainn]]". * '''[[Fearn (ogham)|Fearn]] [W]''', bhí an brí céanna ag '''Fearn''' sa tSean-Ghaeilge is atá aige sa Nua-Ghaeilge ~ [[Fearn]] nó [[Fearnóg]]. Ós rud é go bhfoghraíodh "f" mar "w" sa tSean-Ghaeilge, i.e.''*wernā'', ba é '''{{IPA|[w]}}''' an fhuaim a sheasann sé di. *'''[[Sail (ogham)|Sail]] [S]''', Is é is brí le '''Sail''' sa tSean-Ghaeilge ná "[[Saileach|crann saillí]]" nó "[[saileach]]", gaolmhar le ''salix'' sa Laidin. * '''[[Nion (ogham)|Nion]]/Uinnius [N]''' Is é is brí le '''Nin''' sa tSean-Ghaeilge ná "píce" or "áiléir". Úsáidtear '''Uinnius''' i gcóras na gcrann, i.e. seanfhocal ar "[[Fuinseog|fhuinseog]]".--> * '''[[Uath (ogham)|Uath]] [H]''', tá an bhrí chéanna ag an bhfocal '''Uath '''sa tSean-Ghaeilge is atá aige sa Nua-Ghaeilge. Úsáidtear “[[Sceach gheal|Sceach Gheall]]” i gCóras na gcrann. Ní fios cad é sanasaíocht fhoinseacht an fhocail, áfach, foghraíocht an fhocail ach oiread. Molann McManus (1986) gur '''[y]''' atá i gceist. Mhol Peter Schrijver (''féach ''McManus 1991:37) go bhfuil seans ann, más rud é gurb leagan gaolmhar é leis an Laidin pavere, gur lean rian den *p sa [[Phróta-Ind-Eorpach]] ar aghaidh sa nGaeilge Chianach, ach níl aon fhianaise neamhspleách de sin.<!-- * '''[[Dair (ogham)|Dair]] [D]''', tá an bhrí chéanna ag an bhfocal '''Dair '''sa tSean-Ghaeilge is atá aige sa Nua-Ghaeilge, i.e. [[Dair|crann darach]]. (PIE ''*doru-'').<ref>https://en.wiktionary.org/wiki/dair</ref> * '''[[Tinne (ogham)|Tinne]]/Cuileand [T],''' De réir fianaise na nathanna meafaracha (nó ''kennings''), is é is brí le Tinne sa tSean-Ghaeilge ná "barra miotail”, nó “tinne". Úsáidtear “Cuileand” i gCóras na gcrann, i.e. [[Cuileann]]. * '''[[Coll (ogham)|Coll]]''', sa tSean-Ghaeilge bhí an focal céanna atá ann inniu sa Nua-Ghaeilge, '''Coll''', gaolmhar leis an focal ''collen'' sa Bhreatanais. Sa Laidin, tá an focal ''corulus'' nó ''corylus'' gaolmhar leis. * '''[[Ceirt (ogham)|Ceirt]]''', nó '''Cert''' sa tSean-Ghaeilge. Tá an focal seo gaolmhar le ''perth'' sa Bhreatnais agus ''quercus'', “dair”, sa Laidin (Próta-Ind-Eorpach *perkwos). Ceapadh go mícheart gur ceirt a bhí ann sa tSean-Ghaeilge, an focal ar “chiap”, agus tá an botún sin le feiceáil sna nathanna meafaracha. * '''[[Muin (ogham)|Muin]]''' * '''[[Gort (ogham)|Gort]]''' * '''[[nGéadal (ogham)|nGéadal]]''' * '''[[Straif (ogham)|Straif]]''' * '''[[Ruis (ogham)|Ruis]]''' * '''[[Ailm (ogham)|Ailm]]''' * '''[[Onn (ogham)|Onn]]''' * '''[[Úr (ogham)|Úr]]''' * '''[[Eadhadh (ogham)|Eadhadh]]''' * '''[[Iodhadh (ogham)|Iodhadh]].'''--> ==Unicode== Cuireadh an tOgham leis an gCaighdeán Unicode i Mí Mheán Fómhair 1999 nuair a seoladh leagan 3.0. Tógadh litriú na n-ainmneacha as caighdeánú as an mbliain 1997,<ref>Cén cheann?</ref> agus gafa chuig an gCaighdeán Unicode agus Caighdeán na hÉireann 434:1999. Tá 32 cód le fáil sa bhloc Unicode, U+1680–U+169F, san áireamh spás, 26 litir &mdash; 25 sa 5 bhunaicme, agus peith &mdash; tús- agus críoch-chleite, agus 3 in áirithe. {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="5" class="wikitable nounderlines" style="border-collapse:collapse;background:#FFFFFF;font-size:large;text-align:center" | colspan="17" style="background:#F8F8F8;font-size:small" | '''Ogham'''<ref group=U1680>Ó leagan Unicode 12.0 amach</ref><ref group= U1680>Boscaí liatha neamhshannta</ref><br />[https://www.unicode.org/charts/PDF/U1680.pdf Cairt Oifigiúil den Unicode Consortium] (PDF) |- style="background:#F8F8F8;font-size:small" | style="width:45pt" | &nbsp; || style="width:20pt" | 0 || style="width:20pt" | 1 || style="width:20pt" | 2 || style="width:20pt" | 3 || style="width:20pt" | 4 || style="width:20pt" | 5 || style="width:20pt" | 6 || style="width:20pt" | 7 || style="width:20pt" | 8 || style="width:20pt" | 9 || style="width:20pt" | A || style="width:20pt" | B || style="width:20pt" | C || style="width:20pt" | D || style="width:20pt" | E || style="width:20pt" | F |- | style="background:#F8F8F8;font-size:small" | U+168x | style="font-family:'Noto Sans Ogham';" title="U+1680: SPACE" | &#x1680; | style="font-family:'Noto Sans Ogham';" title="U+1681: BEITH" | &#x1681; | style="font-family:'Noto Sans Ogham';" title="U+1682: LUIS" | &#x1682; | style="font-family:'Noto Sans Ogham';" title="U+1683: FEARN" | &#x1683; | style="font-family:'Noto Sans Ogham';" title="U+1684: SAIL" | &#x1684; | style="font-family:'Noto Sans Ogham';" title="U+1685: NION" | &#x1685; | style="font-family:'Noto Sans Ogham';" title="U+1686: UATH" | &#x1686; | style="font-family:'Noto Sans Ogham';" title="U+1687: DAIR" | &#x1687; | style="font-family:'Noto Sans Ogham';" title="U+1688: TINNE" | &#x1688; | style="font-family:'Noto Sans Ogham';" title="U+1689: COLL" | &#x1689; | style="font-family:'Noto Sans Ogham';" title="U+168A: CEIRT" | &#x168A; | style="font-family:'Noto Sans Ogham';" title="U+168B: MUIN" | &#x168B; | style="font-family:'Noto Sans Ogham';" title="U+168C: GORT" | &#x168C; | style="font-family:'Noto Sans Ogham';" title="U+168D: NGEADAL" | &#x168D; | style="font-family:'Noto Sans Ogham';" title="U+168E: STRAIF" | &#x168E; | style="font-family:'Noto Sans Ogham';" title="U+168F: RUIS" | &#x168F; |- | style="background:#F8F8F8;font-size:small" | U+169x | style="font-family:'Noto Sans Ogham';" title="U+1690: AILM" | &#x1690; | style="font-family:'Noto Sans Ogham';" title="U+1691: ONN" | &#x1691; | style="font-family:'Noto Sans Ogham';" title="U+1692: UR" | &#x1692; | style="font-family:'Noto Sans Ogham';" title="U+1693: EADHADH" | &#x1693; | style="font-family:'Noto Sans Ogham';" title="U+1694: IODHADH" | &#x1694; | style="font-family:'Noto Sans Ogham';" title="U+1695: EABHADH" | &#x1695; | style="font-family:'Noto Sans Ogham';" title="U+1696: OR" | &#x1696; | style="font-family:'Noto Sans Ogham';" title="U+1697: UILLEANN" | &#x1697; | style="font-family:'Noto Sans Ogham';" title="U+1698: IFIN" | &#x1698; | style="font-family:'Noto Sans Ogham';" title="U+1699: EAMHANCHOLL" | &#x1699; | style="font-family:'Noto Sans Ogham';" title="U+169A: PEITH" | &#x169A; | style="font-family:'Noto Sans Ogham';" title="U+169B: FEATHER MARK" | &#x169B; | style="font-family:'Noto Sans Ogham';" title="U+169C: REVERSED FEATHER MARK" | &#x169C; | title="In áirithe" style="background-color:#CCCCCC;" | | title="In áirithe" style="background-color:#CCCCCC;" | | title="In áirithe" style="background-color:#CCCCCC;" | |- | colspan="17" style="background:#F8F8F8;font-size:small;text-align:left" | '''Nótaí''' <references group=U1680 /> |} == Cé dó an tOgham? == Ba scil ar leith í an [[córas scríbhneoireachta]] seo, mar sin, scríobhtaí é do dhaoine tábhachtacha, a cuireadh san áit ina seasann an gallán anois. Ainmneacha daoine mór le rá – [[rí]]the, [[taoiseach|taoisigh]] agus daoine cumhachtacha eile – a scríobhtaí ar na galláin oghaim don chuid is mó. De réir na miotaseolaíochta, ba é an [[dia]] [[Ceilteach]] [[Ogmios]] (dia na h[[Urlabhairt (teangeolaíocht)|urlabhra]] agus na [[Foghlaim (oideachas|foghlama]]) a cheap an córas scríbhneoireachta seo. == Deireadh ré == Tháinig deireadh le ré an oghaim le teacht na manach go hÉirinn mar d'úsáidtí aibítir na Laidine ó shin i leith agus bhíodh na manaigh ag scríobh ar phár. Cé gur tháinig deireadh lena ré sa seachtú haois, faightear tagairt don ogham i leabhar ''Bhaile an Mhóta'' a scríobhadh san 11ú haois. == Foinse == * Ó Murchú, Máirtín (1985). ''The Irish Language''. An Roinn Ghnóthaí Eachtrannacha agus Bord na Gaeilge (arna chur i gcló ag Ormond Printing Co., Éire). ==Féach freisin== * ''[[Auraicept na n-Éces]]'' * [[Briatharoghaim]] * ''[[De Dúilib Feda na Forfid]]'' * [[An Leabhar Oghaim]] ==Naisc sheachtracha== * [http://www.megalithicireland.com Irish Ogham Stones] * [http://https://www.ucc.ie/en/discover/visit/centre/stone-corridor/The Stone Corridor] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130711041720/http://https/ |date=2013-07-11 }} ==Tagairtí== {{reflist}} {{Teangeolaíocht na Gaeilge}} [[Catagóir:Stair na hÉireann]] [[Catagóir:Aibítrí]] [[Catagóir:Ogham| ]] 9pnydpelira05rkszzekcymno0p10in Iúil Caesar 0 2668 1268878 1265376 2025-06-06T15:22:01Z 223.24.94.69 /* A Chuid Scríbhneoireachta */ 1268878 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Bhí '''Iúil Caesar''' ({{lang-la|Gaius Iulius Caesar}}); [[13 Iúil]] [[100 RC]] - [[15 Márta]] [[44 RC]]) ina ghinearál, ina [[polaitíocht|pholaiteoir]] agus ina [[scríbhneoir]] sa [[an tSean-Róimh|tSean-Róimh]]. Bhí sé ina bhall den chéad triúracht, agus ina dhiaidh sin, bhain sé amach [[deachtóir]]eacht na Poblachta Rómhánaí. Bíonn staidéar á dhéanamh fós ag scoláirí [[An Laidin|Laidine]] agus ag staraithe [[Fórsaí armtha|míleata]] ar a chuid [[Scríbhneoir|scríbhinní]], go háirithe ar an [[leabhar]] a scríobh sé faoin g[[Cogaidh na nGallach|cogadh Gallach]]<nowiki/>. == Cúlra == Fear de phór uasal ba ea Caius Iulius Caesar, agus baint aige le muintir Iúil nó ''gens Iulia'', ceann de na teaghlaigh ba shine agus ab uaisle sa [[An Róimh|Róimh]]. Chreid muintir Iúil go raibh gaol acu le Ascanius-Iulus, mac [[Aeinéas]]. Ba é Aeinéas bunaitheoir na Róimhe, de réir mar a mhaígh seanscéal Rómhánach, agus ba í an bandia Véineas féin máthair Aeinéas, má b'fhíor don tseanscéal chéanna. Leis an nginealas diaga seo a urramú, thóg Iúil Caesar teampall nua don bhandia sin, nuair a bhí sé i gceannas ar an Róimh, sa bhliain 45 r.Chr. Ní raibh fáltas ná tionchar polaitiúil ag roinnt leis an mórtas cine seo, mar, déanta na fírinne, ní raibh ag éirí go rómhaith le muintir Iúil i gcúrsaí polaitíochta ná eile. Sa bhliain 451 r. Chr. bhí fear darbh ainm Caius Iulius Iullus ar fear de na deichniúraithe nó ''decemviri'', a bhí le malairt cuma a chur ar an Róimh. Sa chéad dá chéad bliain eile, ní raibh ach beirt fhear de mhuintir Iúil ina gconsail. Bhí athair Caius Iulius Caesar ina phraetóir sa bhliain 92 r. Chr. Bhí gaolta Caesar ina gconsail agus ina gcinsirí (is é sin, ina ndaonáiritheoirí), freisin. == Saol == Sa bhliain 84 r. Chr. [[Pósadh|phós]] Iúil Caesar Cornelia, iníon an chonsail [[Lucius Cornelius Cinna]], a raibh baint aige le páirtí na b''Populares''. Nuair a chuaigh Caesar le polaitíocht, ba é an ginealas a dheimhnigh go rachadh sé leis na ''Populares'', le páirtí an phobail. Mar shampla, bhí a uncail Caius Marius ina ghinearál a chloígh an dá threibh bharbartha úd ''Cimbri'' agus ''Teutoni'', agus é i gceannas ar [[Páirtí polaitíochta|pháirtí]] an phobail sa [[Seanad na Róimhe|Seanad]] chomh maith. Sa bhliain chéanna (agus sé bliana d'aois aige), bhain Caesar amach post mar ''Flamen Dialis'', is é sin, príomh[[Sagart|shagart]] Iúpatair. B'fhéidir leas polaitiúil a bhaint as an bpost seo. Ar mhí-ámharaí an tsaoil, d'éirigh le [[Lucius Cornelius Sulla]] deachtóireacht a bhaint amach go gairid ina dhiaidh seo. Ó bhí Sulla ag tacú le páirtí na n''Optimates'', is é sin, páirtí na huasalaicme, bhí Caesar i bponc. Bhí sé pósta ar iníon Cinna agus gaol aige le duine tábhachtach eile de na ''Populares'', mar atá, Marius. D'éiligh Sulla ar Caesar idirscaradh ó Cornelia ach ní raibh Caesar sásta tabhairt isteach dó. Ina ionad sin thréig sé an Róimh. Bhí cairde sa chúirt ag Caesar a d'fhéach chuige nach raibh [[dúnmharú]] polaitiúil á bhagairt air, ach mar sin féin, d'fhan sé ar a theitheadh taobh amuigh den [[An Róimh|phríomhchathair]]. [[Íomhá:Julius Caesar.jpg|clé|mion|dealbh bhrád, Pantelleria]] Bhí fáilte roimhe sna [[fórsaí armtha]], ní nárbh ionadh, agus glacadh leis mar oifigeach foirne faoi cheannas an ghinearáil Marcus Minucius Thermus, a bhí ag faire chúige na hÁise (is é sin, iarthar na Mion-Áise, nó iarthar na Tuirce sa lá atá inniu ann) thar cionn Sulla. Nuair a bhí [[Cathair (lonnaíocht)|cathair]] Mytilene in [[oileán]] Lesbos faoi léigear ag [[saighdiúir]]í Thermus, bronnadh an ''corona civica'' nó coróin an tsaoránaigh ar Iúil Caesar—b'ionann sin is a rá go raibh sé tar éis duine dá chomh-Rómhánaigh a shábháil ar an mbás ar mhachaire an áir. Ó nach raibh deireadh ag teacht leis an léigear, cuireadh Caesar chuig rí na Bitine, Nicidéamas a Ceathair, duine de chomhghuaillithe na Rómhánach, le cuidiú a iarraidh air. Chaith sé tréimhse chomh fada ann gur cuireadh amach air go raibh caidreamh collaí ag Caesar leis an [[Rí]]. Sa bhliain 78 r. Chr. fuair Sulla bás agus d'fhill Caesar ar an Róimh le dul le [[polaitíocht]] arís. Mar ba ghnách sa Róimh ag an am, rinneadh ionchúisitheoir agus mionstátseirbhíseach—duine de na ''vigintisexviri—''de mo dhuine. Ina ionchúisitheoir dó chúisigh sé an t-iar-chonsal Cnaeus Cornelius Dolabella, duine de lucht leanúna Sulla. Thuig muintir na Róimhe as seo go raibh Caesar i ndeabhaidh le páirtí Sulla i gcónaí. Le teitheadh ó fhuath mhuintir Sulla, chinn Caesar ar an Róimh a thréigean arís, cé nach le saighdiúireacht a chuaigh sé. Is é an rud a rinne sé ná a aghaidh a thabhairt ar Oileán Ródas sa [[An tSean-Ghréig|Ghréig]] le reitric agus deisbhéalaí a fhoghlaim ó mháistir aitheanta na ceirde, Mólan. Níor tháinig sé a fhad le scoil Mhólain riamh, áfach, nó ghabh foghlaithe mara ina phríosúnach é le hairgead a fhuascailte a éileamh ar a mhuintir. Deirtear gur chuala Caesar iad ag rá go raibh cuma an bhoic mhóir air agus go raibh siad le fiche tallann óir a éileamh. Bhí Caesar den tuairim nach rachadh sé a phraghas ceart ar fhiche tallann óir, áfach, agus é ag áitiú ar na foghlaithe gurbh fhiú dóibh caoga tallann a iarraidh. San am céanna, dúirt sé leis na foghlaithe go gcrochfadh sé gach mac mallachta acu ar chros dá mbeadh sé de dhíth céille acu é a scaoileadh saor ina bheo. Níor thug na foghlaithe aird ar an rabhadh seo; fuair siad an caoga tallann, agus nuair a d'éirigh le Caesar a dhóthain saighdiúirí a fháil chuige chuaigh sé sa tóir ar na fuadaitheoirí. Ghabh sé iad sa deireadh agus chuir sé beart lena bhagairt, nó chéas sé na foghlaithe mara ar chros. Ó bhí siad ina gceann maith dó i rith a bhraighdeanais, áfach, bhris sé a gcuid cos sular crochadh iad le nach mbeadh moill mhór ar an mbás. === An Fód á Dhéanamh aige === I dtús na bliana 73 r. Chr. ceapadh Caesar ina dhuine de na [[Pontifices]], is é sin, ina bhall de chomhairle na sagart. Tháinig sé i gcomharbas ar ghaol leis, Caius Aurelius Cotta, a bhí tar éis bás a fháil. Sa bhliain 69 r. Chr. d'éirigh leis céim an chaestóra a fháil. Ba í an chaestóireacht an chéim ab ísle de na poist fhíorthábhachtacha - an ''cursus honorum'' nó cúrsa na n-onóracha—sa tsean-Róimh. Sa bhliain 68 r. Chr. cailleadh Cornelia, bean chéile Chaesar. Thug sé grá na hailpe do chailín saibhir de mhuintir Sulla, Pompeia, agus é ag baint leasa as a cuid airgid le dul chun cinn sa pholaitíocht. Sa bhliain 65 ceapadh ina aedíleach curúlach é, agus sa bhliain 63 rinneadh Pontifex Maximus de—is é sin, ardsagart na ndéithe go léir (Inniu, ar ndóigh, tugtar Pontifex Maximus ar [[Pápa|an bPápa]], ach tá an chéimíocht níos sine ná an [[Críostaíocht|Chríostaíocht]]). San am seo bhí an Róimh ar coipeadh le ráflaí faoi chomhcheilg a bhí ar cois ag baicle rúnda a bhunaigh [[Lucius Sergius Catilina]] le teacht i réim sa Róimh. Bhí cuid mhór de mhaithe is de mhóruaisle na Róimhe sáite sa chomhcheilg, agus amhras ar na daoine faoi Iúil Caesar féin, ó bhí caidreamh éigin aige le Catilina roimhe seo. Mar sin féin, d'éirigh le Caesar an drochamhras a scaipeadh. Sa bhliain 62 bhain Caesar amach céimíocht an phraetóra, ceann de na poist ab airde i gcóras riaracháin na Róimhe. Bhain mí-ádh pearsanta dó, áfach, nó b'éigean dó dealú óna bhean chéile, Pompeia, i ndiaidh scannail a d'fhág amhras na mígheanmnaíochta uirthi. Ba é an chéad phost tábhachtach a bhí ag Caesar taobh amuigh den Róimh ná próphraetóireacht na [[An Spáinn|Spáinne]]. Chuir sé cogadh fíochmhar ar na hIbéirigh, rud a thuill clú an straitéiseora dó agus a chuidigh leis bail a chur air féin i gcúrsaí airgid, rud ba ghá agus é chomh báite sin i bhfiacha. Bhí sé in inmhe, mar sin, cur isteach ar an bpost ab airde i gcóras riaracháin na Róimhe, is é sin, an chonsalacht. [[Íomhá:Pompejus modified.png|mion| [[Cnaeus Pompeius Magnus]] |clé]] Is iomaí Seanadóir a bhí míshásta le saint Chaesar sa chonsalacht, agus leis an ród a réiteach roimhe chuaigh Caesar i bpáirt le beirt sárachán eile, mar atá, [[Marcus Licinius Crassus]] agus [[Cnaeus Pompeius Magnus]]. Ba í seo an chéad [[Triúracht]], nó "an t-arrachtach tríchloigneach", mar a dúirt Varro. Tháinig an t-airgead (Crassus), an oirbheartaíocht mhíleata (Pompeius) agus an tionchar polaitiúil (Caesar) le chéile sa triúracht seo. Leis an gceangal a dhaingniú, phós Pompeius iníon Caesar, Iulia. Bhí an triúracht in ann an chonsalacht a bhaint amach do Caesar sa bhliain 59 r. Chr. Bhí cuid mhór de na Seanadóirí ag cur ina aghaidh mar sin féin, agus d'fhéach siad fiú le hé a chur as a phost trí tháinseamh. Ós rud é gur bronnadh próchonsalacht cúig bliana air le go mbeadh sé in ann cogadh a chur ar na hIllírigh agus ar na [[Gallaigh|Galla]]<nowiki/>igh, ní raibh seans ag a chuid naimhde an [[dlí]] a chur air mar ba mhian leo. Nuair a toghadh ina chonsal é phós sé arís. Calpurnia a bhí ar an mbrídeog, agus í ar an tríú bean chéile aige. ==== Próchonsalacht agus Cogadh ==== Is é is brí le "próchonsalacht" ná fad a cur le tréimhse na consalachta: de ghnáth ní mhairfeadh an chonsalacht thar aon bhliain amháin, ach bhí sé de nós ag na Rómhánaigh an chumhacht sin a thabhairt do na ginearáil go ceann tamaill eile. Chuir an phróchonsalacht ar chumas Caesar arm a earcú, rud a lig dó cogadh a chur ar na Gallaigh lena dtír a fhorghabháil don Róimh. D'éirigh leis an triúracht fad eile a chur le próchonsalacht Chaesar, nó bhí consalacht ag Crassus agus Pompeius araon sa bhliain 55 r.Chr. Chaith Caesar deich mbliana ar fad ina phróchonsal, mar sin, agus é ag cogaíocht sa Ghaill. D'éirigh le Caesar iomlán na Gaille a shealbhú, a fhad leis [[an Réin]]. Bhí sé in ann easaontas na nGallach a chur chun sochair dó féin, agus cuid mhaith de na treibheanna sásta dul i gcomhar le Caesar in aghaidh na gcomharsan. Dá thoradh sin, bhí Caesar in ann na Gallaigh a chloí de réir a chéile, gan cogadh a chur ar an iomlán dearg acu riamh. Bhí Caesar chomh dána dásachtach is gur rith leis sluaíochtaí míleata a dhéanamh go dtí an Ghearmáin agus an Bhreatain, rud a tharraing súil na Róimhe air, nó bhí na Rómhánaigh aineolach ar fad ar na críocha seo ag an am. Chinn Caesar sa deireadh gan gabháltas a dhéanamh orthu, agus níor thit [[an Bhreatain]] leis na Rómhánaigh ach céad bliain níos deireanaí. An teorainn a fheicimid idir an Fhrainc agus an Ghearmáin inniu, tá sí suite san áit ar fhág Caesar í, a bheag nó a mhór. [[Íomhá:CaesarElephant.jpg|mion|255x255px|49-48 BC. AR Denarius (17mm, 4.01 g, 2h).|clé]] Is féidir a mhaíomh gur maraíodh milliún Gallach le linn an chogaidh a chuir Caesar ar an nGaill. Fágadh milliún eile i ndaoirse agus i ndaorbhroid. Thug Caesar cuntas ar a chuid eachtraí sa Ghaill sa leabhar is cáiliúla dá chuid, mar atá, ''Commentarii de bello Gallico—''Tráchtaireacht ar chogadh na Gaille. An t-eolas atá againne ar chogaíocht na Rómhánach, tháinig cuid nach beag de chugainn ón leabhar seo. Leabhar bolscaireachta a bhí ann go bunúsach, lena chruthú don tSeanad go raibh údar ceart leis an gcogadh. Thairis sin de, ba í an leabhar seo a chuir ar a súile do na Rómhánaigh den chéad uair gur dhá phobal éagsúla ba ea na Ceiltigh agus na Gearmánaigh. Roimhe sin, shíl na Rómhánaigh nach raibh sna Gearmánaigh ach ceann de na treibheacha Ceilteacha. Ba é [[Vercingetorix]] an taoiseach ba mhó a chuir in aghaidh Caesar, agus é ar aon chothrom le Caesar mar cheannsaí cogaidh. B'fhada Caesar ag troid le Vercingetorix, a bhris an cath air i nGergovia (in aice le Clermont-Ferrand an lae inniu). Sa deireadh thiar thall, fuair sé an ceann is fearr ar an taoiseach Gallach in Alesia (Alise Sainte-Reine an lae inniu), áit ar thug Vercingetorix é féin suas do Chaesar le comha níos fearr a thabhú dá mhuintir. Deirtear gur chaith an taoiseach Gallach a ghléas cogaidh le cosa Caesar, ach is féidir nach bhfuil i gceist ach teilgean cainte. Taispeánadh Vercingetorix do mhuintir na Róimhe i mórshiúl caithréime Chaesar, ach ansin cuireadh chun báis é, nó bhí Caesar géarbharúlach gur namhaid dainséarach a bheadh ann dá n-éireodh leis éalú as an mbraighdeanas. Is follasach go raibh leas polaitiúil le baint as an gcaithréim seo, chomh maith le rachmas saolta, agus bhain Caesar an-tairbhe as na heachtraí cogaidh agus é ag iarraidh cumhacht a bhaint amach sa bhaile. ==== Cogadh Cathartha ==== Sa bhliain 53 r. Chr. maraíodh Crassus san Aisír, áit a raibh sé ag cur cogaidh ar na Pairtigh. Bhí Pompeius buartha faoi bhorradh Chaesar agus thosaigh sé ag déanamh mórtachais le Seanadóirí a raibh an colg céanna orthu. Bhí Caesar féin i ndeireadh na próchonsalachta agus é fágtha gan tacaíocht pholaitiúil de bharr chliseadh na Triúrachta. [[Íomhá:Crossing the Rubicon.jpg|clé|mion|Abhainn Rubico, [[:en:Jacob_Abbott|Abbott, Jacob]], (1803-1879) 1849]] Ba bhaol dó comhar Phompeius agus an tSeanaid, agus an chuma ar an scéal go ngabhfaidís é ar theacht go dtí an Róimh dó. Shíl sé, mar sin, nach raibh de rogha air ach teacht i dtreis le lámh láidir. Chuir an Seanad cosc ar Caesar a chuid léigiún a thabhairt leis go dtí an Iodáil, ach nuair a bhain sé amach teorainn na hIodáile agus na Gaille, Abhainn Rubico, ar an deichiú lá d'Eanáir, 49 r.Chr., chuaigh Caesar chun diúnais ar an Seanad agus thug cúig mhíle fear leis. Deirtear gur ar an ócáid úd a chualathas na focail chlúiteacha—''alea iacta est—''á labhairt aige. Ós rud é go raibh an [[An Ghréigis|Ghréigis]] chomh líofa aige leis an Laidin, mar ba dhual do scothaicme na Róimhe ag an am, is dócha gurb as Gréigis a dúirt sé iad—''anerriphtho kybos''. Tá tagairt sa mhéid sin do [[Drámaíocht|dhráma]] le Menandros, [[drámadóir]] Gréagach. Cibé scéal é, ghabh Caesar an Róimh gan mórán dua, agus theith Pompeius agus cuid mhór de na Seanadóirí go dtí an Ghréig roimhe. Sa bhliain 48 r. Chr. bronnadh an chonsalacht ar Caesar in athuair, agus siúd anonn chuig an nGréig é le cogadh a chur ar a chuid naimhde. Mhaidhm an cath ar Phompeius ag Pharsalos i dtuaisceart na Gréige, agus lorg sé dídean san Éigipt. Ní raibh Tolamaes a Trí Déag, rí na hÉigipte, sásta tearmann a thabhairt dó, áfach: dúnmharaíodh Pompeius ar orduithe an rí. Ag teacht sna sálaí ag Pompeius dó, shroich Caesar Alexandria, príomhchathair na hÉigipte, agus casadh deirfiúr an rí, [[Cleopatra]], air. De réir nós na nÉigipteach, bhí Cleopatra pósta ar a deartháir, ach níor stop sin í ó ghrá a thabhairt do Caesar, ná Caesar ó dhul ina haraicis. Más fíor féin gurbh é seo cumann grá na mílaoise, is iomaí trioblóid a tharraing sé. Rugadh mac di le Caesar agus Caesarion mar ainm air; bhí Caesar sásta a admháil gurbh é siúd a mhacsan, ach níor fhág sé dada ag an mbuachaill ina thiomna. Ní rithfeadh leis riamh Cleopatra a phósadh ach an oiread, nó bheadh a chnaipe déanta mar pholaiteoir sa Róimh, agus bhí sé pósta ar Chalpurnia i gcónaí. Ní raibh an cogadh cathartha críochnaithe go fóill, áfach. Bhí fórsaí an tSeanaid ag troid le Caesar i gcónaí, agus chuir sé cath orthu ag Thapsus i dtuaisceart na hAfraice ar an séú lá de Mhí Aibreáin, 46 r. Chr.. Chloígh sé Metellus Scipio agus Marcus Porcius Cato Óg, mac le [[Marcus Porcius Cato Maior|Cato Mór]]. D'éirigh Cnaeus Óg agus Sextus, beirt mhac le Pompeius, amach ina aghaidh, ach d'éirigh le Caesar an cogadh seo—Cogadh na Spáinne - a bhuachan chomh maith. Tháinig deireadh leis i Mí na Márta den bhliain 45 r. Chr., nuair a chloígh Caesar mic Pompeius ag Munda. Chuir Cnaeus lámh ina bhás féin ach tháinig an deartháir eile slán. === Deachtóireacht === [[Íomhá:RSC 0022 - transparent background.png|thumb|right|334px|Bonn ''Denarius'' ón [[1ú haois RC]] (44 RC). Caesar ar thaobh na láimhe clé. Venus ar thaobh na láimhe deise.]] Ní raibh an deachtóireacht bainte amach ag Caesar go fóill nuair a chrom sé ar reachtaíocht na Róimhe a leasú. Thug sé isteach roinnt mhaith dlíthe nua ([[Leges Iuliae]]), agus bhí rún aige slacht a chur ar na dlíthe go léir. Leasaigh sé an féilire agus bhí sé ag smaoineamh ar na Portaigh Phointíneacha a thriomú. Bhain Caesar amach an deachtóireacht ar dtús sa bhliain 46 r. Chr., i ndiaidh dó filleadh abhaile ón Éigipt. An uair sin bhí air éirí as an bpost i gceann deich mbliana, ach i ndiaidh dó bua a bhreith ar chlann mhac Phompeius rinne an Seanad ''dictator perpetuus'' nó buandeachtóir de. Bhí an deachtóireacht shealadach ag cur le bunreacht na Roimhe, nó bhí sé ceadaithe na cumhachtaí sin a thabhairt ar iasacht do ghinearál, mar shampla, ar feadh an chogaidh. Sampla de sin ba ea [[Cincinnatus]], fear a bhí ina chomhartha ar shuáilcí an Rómhánaigh idéalaigh: fear simplí a ghlac le cumhachtaí an deachtóra leis an Róimh a tharrtháil agus a d'fhill ar a sheancheird ina dhiaidh sin. Scéal eile ar fad ba ea an buandeachtóir, nó chuir sé an phoblacht féin i mbaol, rud a chuir olc ar mhórán agus ba chúis le comhcheilg i gcoinne Chaesar. Níl na staraithe ar aon tuairim inniu féin faoi cé acu a bhí fonn ar Chaesar rítheaghlach a bhunú agus an phoblacht a threascairt nó nach raibh. Bhí cumhacht ríoga aige cheana ach thuig sé nach bhféadfadh sé an scéal a phlé os ard. Chuimhnigh sé ar chogaidh eile a thosú—na Pairtigh a ionsaí agus díoltas a agairt orthu as marú Crassus. === Bás === [[Dúnmharú|Dúnmharaíodh]] Iúil Caesar ar an [[15 Márta|gcúigiú lá déag de Mhí na Márta]] (''Idus Martiae'', de réir fhéilire na Rómhánach) den bhliain 44 r. Chr. Bhí sé tar éis teacht go dtí an Seanad agus suí síos mar ar ghnách leis nuair a chonaic sé an lucht comhcheilge ag nochtadh a gcuid arm (''styli'' nó pinn mhiotail, is dócha) ina thimpeall. Ba é an sceanach ceart é agus gach duine ag iarraidh a chion féin den obair a dhéanamh. Ba é Publius Servilius Casca an chéad duine a ghoin Caesar. Is beag dochar a rinne sé. Cheap Caesar a lámh: "Céard atá tú a dhéanamh, a Chasca, a bhithiúnaigh?" Scairt Casca as Gréigis: "Cuidigh liom, a dheartháir!" (''Αδελφέ βοήθει!'') Sháigh deartháir Chasca a chlaíomh idir na heasnacha i Caesar, agus d'ionsaigh Cassius Caesar gur ghortaigh sé a aghaidh. Chuir Caesar sonrú i m[[Marcus Iunius Brutus|Brutus]] agus deirtear gur labhair sé leis as Gréigis: "Tú féin, a ghasúir?" (''Καὶ σὺ τέκνον''). Is amhlaidh go raibh meas an chara agus an mhic altrama ag Caesar ar Bhrutus, siúd is go raibh an bheirt acu in achrann a chéile i gcúrsaí polaitíochta. Is é an dara leagan den scéal atá ann, áfach, ná nach raibh Caesar in ann mórán a rá faoin am seo, agus easpa fola air. Ní raibh Marcus Tullius Cicero, máistir na deisbhéalaí agus na reitrice, sáite sa chomhcheilg, ach mura raibh, chonaic sé an dúnmharú le súile a chinn féin, agus bhí sé an-sásta go raibh deireadh curtha leis an "tíorántacht". Bhí sé ar dhuine de na naimhde ba bhinbí a bhí ag Caesar i saol polaitíochta na Róimhe (cé gur bhreá leis prós Chaesar), agus níor cheil sé an ríméad a bhí air i ndiaidh an dúnmharaithe. === Oidhreacht === Níor tháinig deireadh le cogadh cathartha na Róimhe le dúnmharú Caesar, a mhalairt ar fad. Ar dtús, bhris Marcus Antonius (a bhí ina chomh-Chonsal ag Caesar sa bhliain 44 r. Chr.) agus Octavianus, garnia is mac uchta Caesar, an cogadh ar lucht na comhcheilge. Iadsan, in éineacht leis an nginearál Marcus Aemilius Lepidus, a chuaigh le chéile sa Dara Triúracht. [[Íomhá:Rimini083.jpg|thumb|240px|Dealbh do Caesar - Rimini, [[An Iodáil]].]] I gceann tamaill chloígh Octavianus a chomh-Thriúraithe. Sa bhliain 31 r. Chr. bhí deireadh curtha leis an gcogadh cathartha aige agus é féin iompaithe ina Impire. Mar sin féin, bhí sé ag iarraidh dealramh na ríogachta a sheachaint, agus é ag caint ar '"athbhunú na Poblachta". Ní raibh ann féin, mar dhea, ach ''princeps'', is é sin, an chéad saoránach. I ndáiríre, bhí an stát faoi smacht aige féin amháin. Ba iad na Seanadóirí a bhronn an leasainm ''Augustus'' (Ágastas)—"urramach, mórga"—ar Octavianus, agus is mar Ágastas a choinníonn na hannála cuimhne air. Chomh luath le tús an dara triúracht, gaireadh dia d'Iúil Caesar—''divus Iulius'', Iúil Diaga. Sa bhliain 29 r. Chr., thiomnaigh Ágastas teampall d'Iúil Diaga sa Fhóram Rómhánach. Ba nós ag Ágastas freisin "mac an duine dhiaga" a thabhairt air féin. == A Chuid Scríbhneoireachta == [[File:Julii Caesaris quae exstant.tif|thumb|C. Iulii Caesaris quae extant, 1678]] Bhreac Caesar síos scéal a chogaidh i seacht leabhar an tsaothair úd ''Commentarii de bello Gallico'' ("Trácht ar chogadh na Gaille"). Ós rud é go bhfuil an saothar seo scríofa i Laidin shimplí shoiléir, gan ruthaig na reitrice, is gnách é a úsáid mar lón léitheoireachta do na scoláirí agus iad díreach ag éirí chomh heolach ar an Laidin is gur féidir leo an chéad leabhar a léamh. Is iomaí scoláire Laidine a d'fhoghlaim an chéad chúpla abairt sa leabhar seo de ghlanmheabhair, ós rud é gurb iad na focail seo a d'oscail an geata go saol na Róimhe: ''{{lang|la|Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliam Aquitani, tertiam qui ipsorum lingua Celtae nostra Galli appellantur—}}''is é sin: "Tá an Ghaill roinnte ina trí chuid, na Beilgigh ina gcónaí i gcuid amháin, na hAcatánaigh i gcuid eile acu, agus dream sa tríú cuid a dtugtar Ceiltigh orthu ina dteanga féin agus Gallaigh inár dteangana". Creidtear gur riachtanais pholaitiúla ba mhó a spreag Caesar chun pinn, nó bhí sé ag iarraidh lucht a cháinte sa Seanad a chur ina dtost agus a chruthú gurbh fhónta an rud a rinne sé d'ainneoin ar chosain an cogadh d'airgead Rómhánach. Thairis sin de, scríobh Caesar saothar beag, ''{{lang|la|De bello civili}}'', inar phléigh sé an chuid den chogadh cathartha a chonaic sé lena shúile cinn féin. Má tháinig aon saothar eile óna lámh níl a dhath fágtha de. == Bun-Fhoinsí == ==== A Shaothair Féin ==== <div class="references-small"> * [http://www.forumromanum.org/literature/caesarx.html Forum Romanum Index to Caesar's works online] Laidin agus Béarla * [http://www.freewebs.com/omniamundamundis/cae.htm omnia munda mundis] Hípearthéacs ''De Bello Gallico'' </div> ==== Saothair na Sean-Staraithe ==== <div class="references-small"> * [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Appian/Civil_Wars/2*.html Appianus, Leabhar 13] (aistriúchán Béarla) * [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/37*.html Cassius Dio, Leabhair; 37–44] (aistriúchán Béarla) * [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/L/Roman/Texts/Suetonius/12Caesars/Julius*.html Suetonius: Beathaisnéis Iúil Caesar - ''The Life of Julius Caesar'']. (Laidin agus Béarla agus iad croscheangailte: J.C. Rolfe a d'aistrigh go Béarla) </div> == Naisc Sheachtracha == * [http://www.forumromanum.org/literature/caesar/gallic.html Téacs Laidine ''Commentarii de bello Gallico'', le haistriúchán Béarla agus Fraincise] * [http://www.online-literature.com/shakespeare/julius_caesar/ Téacs an dráma Julius Caesar, le William Shakespeare] * [http://virgil.org/caesar/ Acmhainní ar líne] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100111024215/http://virgil.org/caesar/ |date=2010-01-11 }} == Tagairtí == {{Reflist}} {{Teimpléad:Litríocht na Sean-Róimhe}} {{DEFAULTSORT:Caesar, Iúil}} [[Catagóir:Daoine a rugadh i 100 RC]] [[Catagóir:Básanna i 44 RC]] [[Catagóir:Daoine a feallmharaíodh]] [[Catagóir:Deachtóirí]] [[Catagóir:Déithe Rómhánacha]] [[Catagóir:Ginearáil]] [[Catagóir:Sagairt]] [[Catagóir:Seanadóirí na Poblachta Rómhánaí‎]] [[Catagóir:Scríbhneoirí na Sean-Róimhe]] [[Catagóir:Staraithe]] 32kqe50x8zybot3j3ja9yhj55piq90p Foireann sacair náisiúnta Phoblacht na hÉireann 0 6558 1268947 1266756 2025-06-06T22:54:12Z LzerLive 66246 1268947 wikitext text/x-wiki {{Foireann pheile náisiúnta bosca eolais |Ainm = Poblacht na hÉireann |Suaitheantas = Ireland_FA.gif |Leasainm = ''Na mBuachaillí i nGlas'' ''(The Boys in Green)'' | pattern_la1 = _ire24h | pattern_b1 = _ire24h | pattern_ra1 = _ire24h | pattern_sh1 = _ire24h | pattern_so1 = _ire24hl | leftarm1 = 109240 | body1 = 109240 | rightarm1 = 109240 | shorts1 = FFFFFF | socks1 = 109240 | pattern_la2 =_ire24a | pattern_b2 =_ire24a | pattern_ra2 =_ire24a | pattern_sh2 =_ire24a | pattern_so2 =_ire24al | leftarm2 = FFFFFF | body2 = FFFFFF | rightarm2 = FFFFFF | shorts2 = 109240 | socks2 = FFFFFF |Cumann = [[Cumann Peile na hÉireann|FAI]] |Cónaidhm = [[UEFA]] |Traenálaí = {{bratach|Iceland}} [[Heimir Hallgrímsson]] |Most caps = [[Robbie Keane]] (146) |Ardaimsitheoir = [[Robbie Keane]] (68) |FIFA code = IRL |Staid = [[Staidiam Aviva]] |Rangú FIFA = 60ú |Céad chluiche = {{bratach|Ireland}} Éire 1 - 0 An Bhulgáir {{bratach|Bulgaria}}<br /><small>Colombes, [[An Fhrainc]]; [[28 Bealtaine]] [[1924]]</small> |Bua is mó = {{bratach|Ireland}} Éire 8 - 0 Málta {{bratach|Malta}}<br /><small>[[Baile Átha Cliath]], [[Poblacht na hÉireann|Éire]]; [[16 Samhain]] [[1983]]</small> |Cailleadh is mó = {{bratach|Brazil}} An Bhrasaíl 7 - 0 Éire {{bratach|Ireland}}<br /><small>Uberlândia, [[An Bhrasaíl]]; [[27 Bealtaine]] [[1982]]</small> |World cup apps = 3 |World cup first = [[1990]] |World cup best = Ceathrú ceannais, [[1990]] |Regional name = Craobh na hEorpa |Regional cup apps = 3 |Regional cup first = [[1988]] |Regional cup best = Babhta le 16, [[UEFA Euro 2016|2016]] }} Is í '''foireann peile náisiúnta Phoblacht na hÉireann''' a dhéanann ionadaíocht do Phoblacht na hÉireann i gcomórtais sacair. Tá an fhoireann náisiúnta faoi stiúir [[Cumann Peile na hÉireann]] agus imrítear a gcluichí baile sa [[Staidiam Aviva]] i m[[Baile Átha Cliath]]. Is é [[Martin O'Neill]] bainisteoir reatha na foirne. Cháiligh an fhoireann dá gcéad mhórchomórtas sa bhliain [[1988]] nuair a shroicheadar Craobh na hEorpa sa [[An Ghearmáin|Ghearmáin]]. Bhí bua cáiliúil acu in aghaidh [[foireann sacair náisiúnta Sasana|Shasana]] sa chomórtas seo, agus rinneadh laochra de na peileadóirí mar thoradh. Cháiligh siad do Chraobh na hEorpa arís sa bhliain [[UEFA Euro 2012|2012]] agus [[UEFA Euro 2016|2016]] agus do [[Corn Sacair an Domhain|Chorn Sacair an Domhain]] sna blianta [[1990]], [[1994]] agus [[2002]]. == Staid == Imríonn an fhoireann ag imirt a gcluichí baile sa [[Staidiam Aviva]], áis a roinneann siad le [[Foireann rugbaí náisiúnta na hÉireann|foireann rugbaí na hÉireann]]. Roimhe sin, d'imir an dá fhoireann i b[[Páirc an Chrócaigh]] mar shocrú sealadach, fad agus a bhí athfhorbairt á dhéanamh ar pháirc [[Bóthar Lansdún|Bhóthar Lansdún]] i m[[Baile Átha Cliath]], mar a thugaí air. Is é Staidiam Aviva ceanncheathrú an [[IRFU]] chomh maith, eagraíocht stiúrtha [[rugbaí]] in Éirinn. D'imir an fhoireann sacair a chéad chluiche sa staid seo i gcoinne [[an Iodáil|na hIodáile]] sa bhliain [[1971]]. Roimhe seo, bhíodh cluichí á imirt b[[Páirc Cnocán Uí Dhálaigh]]. == Stair chomórtais == === Corn Sacair an Domhain === * [[1930]] - ''Níor ghlac siad páirt '' * [[1934]] go [[1986]] - ''Níor cháiligh siad'' * [[1990]] - Cluiche ceathrúcheannais * [[1994]] - Babhta 2 * [[1998]] - ''Níor cháiligh siad'' * [[2002]] - Babhta 2 * [[Corn FIFA an Domhain 2006|2006]] go [[Corn FIFA an Domhain 2022|2022]] - ''Níor cháiligh siad'' === Craobh na hEorpa === * [[1960]] go [[Craobh Peile na hEorpa, 1984|1984]] - ''Níor cháiligh siad'' * [[1988]] - Babhta 1 * [[1992]] go [[2008]] - ''Níor cháiligh siad'' * [[UEFA Euro 2012|2012]] - Babhta 1 * [[UEFA Euro 2016|2016]] - Babhta le 16 * [[UEFA Euro 2020|2020]] go [[UEFA Euro 2024|2024]] - ''Níor cháiligh siad'' == Bainisteoirí == * [[Heimir Hallgrímsson]] ([[2024]]-) * [[Stephen Kenny]] ([[2020]]-[[2023]]) * [[Martin O'Neill]] ([[2013]]-[[2018]]) * [[Giovanni Trapattoni]] ([[2008]]-[[2013]]) * [[Steve Staunton]] ([[2006]]-[[2007]]) * [[Brian Kerr]] ([[2003]]-[[2005]]) * [[Mick McCarthy]] ([[1996]]-[[2002]]) agus ([[2018]]-[[2020]]) * [[Jack Charlton]] ([[1986]]-[[1995]]) * [[Eoin Hand]] ([[1980]]-[[1985]]) * [[Alan Kelly]] ([[1980]]) * [[John Giles]] ([[1973]]-[[1980]]) * [[Seán Thomas]] ([[1973]]) * [[Liam Tuohy]] ([[1971]]-[[1973]]) * [[Mick Meagan]] ([[1969]]-[[1971]]) == Scórálaithe is fearr == {|class="wikitable" ! Uimhir ! Ainm ! Ós rud é ! Spriocanna ! Cúil (Cluichí) |- align= |1. |align=left| [[Robbie Keane]] |1998– |'''67''' |145 |- |2. |align=left| [[Niall Quinn]] |1986–2002 |'''21''' |91 |- |3. |align=left| [[Frank Stapleton]] |1977–1990 |'''20''' |71 |- | rowspan="3"|4. |align=left| [[Don Givens]] |1969–1981 |'''19''' |56 |- |align=left| [[John Aldridge]] |1986–1997 |'''19''' |69 |- |align=left| [[Tony Cascarino]] |1985–2000 |'''19''' |88 |- |7. |align="left"| [[Shane Long]] |2007–2021 |'''17''' |88 |- | rowspan="2"|8. |align=left| [[Noel Cantwell]] |1953–1967 |'''14''' |36 |- |align=left| [[Kevin Doyle]] |2006–17 |'''14''' |62 |- | rowspan="2"|10. |align=left| [[Jimmy Dunne]] |1930–1939 |'''13''' |15 |- |align=left| [[Gerry Daly]] |1973–1986 |'''13''' |48 |- |} == Iar-imreoirí cáiliúla == {| |- style="vertical-align: top;" | * [[Roy Keane]] * [[Denis Irwin]] * [[Paul McGrath]] * [[John Giles]] * [[David O'Leary]] * [[John Aldridge]] * [[Liam Brady]] * [[Ronnie Whelan]] * [[Kevin Moran (peileadóir)|Kevin Moran]] * [[Frank Stapleton]] | | * [[Steve Staunton]] * [[Niall Quinn]] * [[Ray Houghton]] * [[Eamon Dunphy]] * [[Mick McCarthy]] * [[Packie Bonner]] * [[Tony Cascarino]] * [[Andy Townsend]] * [[Gary Kelly]] * [[Don Givens]] | | * [[Mark Lawrenson]] * [[Chris Hughton]] * [[Kevin Sheedy]] * [[Terry Phelan]] * [[Phil Babb]] * [[Jason McAteer]] * [[Tony Galvin]] * [[Eoin Hand]] * [[Steve Heighway]] * [[Matt Holland]] | | * [[Alan Kelly|Alan Kelly Sr.]] * [[Alan Kelly Jr.]] * [[Mark Kinsella]] * [[Jim Beglin]] * [[Tommy Coyne]] * [[Kenny Cunningham]] * [[David Kelly]] * [[Alan Kernaghan]] * [[Alan McLoughlin]] * [[John Sheridan]] * [[Shay Given]] |} == Scuaid faoi láthair == {| |- style="vertical-align: top;" | ;Scuad le haigh cluichí in aghaidh [[An tSeineagáil]] agus [[Lucsamburg]] ar an 6ú agus an 10ú de mí Meitheamh.: ;Cúl báirí * [[Caoimhín Kelleher]] - [[Liverpool F.C.|Liverpool]] [[Íomhá:Flag of England.svg|20px]] * [[Max O'Leary]] - [[Bristol City F.C.|Bristol City]] [[Íomhá:Flag of England.svg|20px]] * [[Josh Keeley]] - [[Leyton Orient F.C.|Leyton Orient]] [[Íomhá:Flag of England.svg|20px]] ;Cosantóirí * [[Nathan Collins]] (Leaschaptaen) - [[Brentford F.C.|Brentford]] [[Íomhá:Flag of England.svg|20px]] * [[Robbie Brady]] - [[Preston North End F.C.|Preston North End]] [[Íomhá:Flag of England.svg|20px]] * [[Dara O'Shea]] - [[Ipswich Town F.C.|Ipswich Town]] [[Íomhá:Flag of England.svg|20px]] * [[Andrew Omobamidele]] - [[RC Strasbourg Alsace|Strasbourg]] [[Íomhá:Flag of France.svg|20px]] * [[Liam Scales]] - [[Celtic F.C.|Celtic]] [[Íomhá:Flag of Scotland.svg|20px]] * [[Jake O'Brien]] - [[Everton F.C.|Everton]] [[Íomhá:Flag of England.svg|20px]] * [[Ryan Manning]] - [[Southampton F.C.|Southampton]] [[Íomhá:Flag of England.svg|20px]] * [[Matt Doherty]] - [[Wolverhampton Wanderers]] [[Íomhá:Flag of England.svg|20px]] * [[Josh Honohan]] - [[Shamrock Rovers]] [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] ;Lár na páirce * [[Jason Knight]] - [[Bristol City F.C.|Bristol City]] [[Íomhá:Flag of England.svg|20px]] * [[Will Smallbone]] - [[Southampton F.C.|Southampton]] [[Íomhá:Flag of England.svg|20px]] * [[Jack Taylor]] - [[Ipswich Town F.C.|Ipswich Town]] [[Íomhá:Flag of England.svg|20px]] * [[John Patrick]] - [[Stade de Reims]] [[Íomhá:Flag of France.svg|20px]] * [[Killian Phillips]] - [[St Mirren F.C.|St Mirren]] [[Íomhá:Flag of Scotland.svg|20px]] * [[Andrew Moran]] - [[Brighton & Hove Albion F.C.|Brighton & Hove Albion]] [[Íomhá:Flag of England.svg|20px]] ;Buailteoirí * [[Evan Ferguson]] - [[West Ham United F.C.|West Ham United]] [[Íomhá:Flag of England.svg|20px]] * [[Adam Idah]] - [[Celtic F.C.|Celtic]] [[Íomhá:Flag of Scotland.svg|20px]] * [[Troy Parrott]] - [[AZ Alkmaar]] [[Íomhá:Flag of Netherlands.svg|20px]] * [[Festy Ebosele]] - [[İstanbul Başakşehir F.K.|İstanbul Başakşehir]] [[Íomhá:Flag of Turkey.svg|20px]] * [[Kasey McAteer]] - [[Leicester City F.C.|Leicester City]] [[Íomhá:Flag of England.svg|20px]] |} {{síol}} [[Catagóir:Foirne sacair náisiúnta|Éire]] [[Catagóir:Sacar i bPoblacht na hÉireann]] [[Catagóir:Foireann sacair náisiúnta Phoblacht na hÉireann]] p1wp8vw6qus5d0lah459trsvkbmo885 Maighdean mhara 0 7153 1268932 1253738 2025-06-06T21:28:49Z Marcas.oduinn 33120 Nasc ar ais go Murúch 1268932 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Carachtar}} '''Maighdean mhara''' a thugtar ar chréatúr ar leath mná agus leath éisc í. '''[[Murúch]]''' a thugtar uirthi i n[[Gaeilge na Mumhan]]. Ón gcoim aníos, is bean í an mhaighdean mhara, ach ón gcoim síos, is iasc í. De réir traidisiúin eile, tá riocht róin ar mhurúcha de ghnáth, ach tagann riocht duine orthu tar éis dóibh cochall draíochta a bhaint díobh féin. Tá bua an cheoil ag na murúcha, agus is binn iad na hamhráin a chanann siad. Ar an drochuair, tá feall ina gcuid ceoil, mar baineann na maighdeana mara úsáid as na hamhráin chun bádóirí agus daoine eile a mhealladh isteach san fharraige, áit a mbáitear iad. Cé gur cuireadh básanna bádóirí ina leith, tá cuid mhaith scéalta ann a thaispeánann cion ar agus dáimh leis na murúcha, nó ar a laghad leis na maigheana mara sin a mealladh ar an talamh. De réir an bhéaloidis, déantar bean iomlán de mhurúch má ghoidtear a cochall draíochta. Is iomaí maighdean mhara a pósadh ar fhear cladaigh tar éis don fhear an cochall a ghoid ar an maighdean mhara. Cé go bhfuil cosa daonna ag an murúch in easpa an chochaill, baineann pianta fíochmhara leis an siúl i gcónaí, agus bíonn cumha uirthi i ndiaidh an tsaoil faoi thoinn. Cuireann cúpla hamhrán [[Sean-nós (amhránaíocht)|sean-nóis]] síos ar an gcumha seo, agus pléann sraith dánta sa leabhar ''Cead Aighnis'' le [[Nuala Ní Dhomhnaill]] an téama. Ba gheis do mhuintireacha áirithe rónta a mharú toisc gur creideadh gur ó mhurúch a shíolraigh an mhuintir. == Tagairtí == {{reflist}} {{Síol-miotas}} [[Catagóir:Seanscéalta]] s3082ob9zh3n6ngyq7zxbam5jpapnay Murúch 0 7154 1268931 72199 2025-06-06T21:28:02Z Marcas.oduinn 33120 Téacs ó enwiki (síol) 1268931 wikitext text/x-wiki [[Íomhá:Clonfert Cathedral Mermaid 2009 09 17.jpg|thumb|240px|right|'' Irish mermaid (bas-relief, [[Ard-Eaglais Chluain Fearta]]).]] [[Íomhá:Clontuskert_Priory_Doorway_Mermaid_2009_09_16.jpg|thumb|'' Carving of mermaid (possibly with mirror), [[Prióireacht Chluain Tuaiscirt]]]] I m[[béaloideas]] na hÉireann, murúch fir nó [[maighdean mhara]] is ea '''Murúch''' ([[Meán-Ghaeilge]] ''{{lang|mga|murdúchann}}'' nó ''{{lang|mga|murdúchu}}''<ref>eDIL s.v. [https://dil.ie/32866 murdúchann, murdúchu]</ref>). Deirtear go bhfuil cochaillín draíochta ag teastáil ó murúch chun taisteal idir muir agus tír. {{tl|síol-ie}} l8x5ynvtl2h9eutm168iop9yl3loxsx Garda Síochána 0 8925 1268958 1213951 2025-06-06T23:12:20Z TGcoa 21229 1268958 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Eagraíochta‎}} Is é '''An Garda Síochána''' an fórsa [[Póilíní|póilín]]<nowiki/>eachta náisiúnta i b[[Poblacht na hÉireann]]. == Stair == An [[22 Feabhra]] [[1922]], bunaíodh an “Civic Guard”. An Garda Síochána a tugadh orthu ar an [[8 Lúnasa]] [[1922]].<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.nli.ie/pdfs/mss%20lists/166_Eoin%20O%27Duffy%20Papers%20Collection%20List.pdf|teideal=Eoin O'Duffy Papers (lch 4)|údar=National Library of Ireland|dáta=|dátarochtana=2020|archivedate=2017-09-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170924002543/http://www.nli.ie/pdfs/mss%20lists/166_Eoin%20O%27Duffy%20Papers%20Collection%20List.pdf}}</ref><br />D'éirigh na Gardaí neamharmtha níos déanaí. Ainmníodh [[Eoin Ó Dubhthaigh]] (nó Eoin O’Duffy) ina choimisinéir ar an nGarda an [[11 Meán Fómhair]] [[1922]]. An 17 Iúil 1924,<ref>{{Lua idirlín|url=https://twitter.com/ucdlawschool/status/1284047689160757250|teideal=Acht an Ghárda Síochána, 1924, bonn dlíthiúil buan don fhórsa|údar=Scoil Dlí, COBAC|dáta=2020-07-17|language=ga|work=Twitter|dátarochtana=2020-07-18}}</ref> achtaíodh Acht an Ghárda Síochána, 1924, bonn dlíthiúil buan don fhórsa.<ref>{{Lua idirlín|url=http://achtanna.ie/ga.act.1924.0025.1.html|teideal=ACHT AN GHÁRDA SÍOCHÁNA, 1924|údar=Office of the Houses of the Oireachtas House Services Directorate Bills Office|language=ga|work=achtanna.ie|dátarochtana=2020-07-18|archivedate=2021-07-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210717103136/http://achtanna.ie/ga.act.1924.0025.1.html}}</ref> An [[22 Feabhra]] [[1933]], tugadh bata agus bóthar don Dubhthach.<ref>Ón 20 Iúil 1933 amach, bhí sé i gceannas ar an "nGarda Náisiúnta", eagraíocht de chineál faisisteach sna 1930idí a thugtaí "na Léinte Gorma" orthu i mbéal an phobail, an mílíste a chuir cosaint ar fáil do bhaill Chumann na nGaedheal</ref> Is é Drew Harris Coimisinéir an Gharda Síochána ó Mheán Fómhair 2018. Bhí taithí ag Harris ar sheirbhís phóilíneachta a chur ar mhalairt treo. Chuaigh sé san RUC i 1983 agus d’fhan sé sa tseirbhís nuair a bunaíodh an PSNI ina áit.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/ce-he-drew-harris-coimisineir-nua-an-gharda-siochana/|teideal=Cé hé Drew Harris, Coimisinéir nua an Gharda Síochána?|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2020-02-22}}</ref>,<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/ceisteanna-go-leor-gan-freagairt-i-dtaobh-drew-harris/|teideal=Ceisteanna go leor gan freagairt i dtaobh Drew Harris|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2020-02-22}}</ref> Bhí os cionn deich mbliana curtha isteach aige i gceannaireacht an PSNI mar Phríomhchonstábla Cúnta agus mar Leas-Phríomhchonstábla ó 2014 go dtí 2018. [[Íomhá:Garda.jpg|thumb|247x247px|Cór Tráchta na nGardaí|alt=|clé]] == Eagraíocht == Is iad na príomhfheidhmeann atá ag An Garda Síochána ná:<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.garda.ie/ga/fuinn/foireann-cheannasaiochta-sinsearach/|teideal=Eagraíocht|language=en|work=Garda|dátarochtana=2020-02-22}}</ref> * An choiriúlacht a aimsiú agus a chosc; * Slándáil na tíre a chinntiú; * Méid na ngortuithe marfacha agus dáiríre ar na bóithre a ísliú agus sábháilteacht bhóthair a fheabhsú; * Obair a dhéanamh le pobail chun cosc a chur ar an iompar frithshóisialta * Cur chuige idirghníomhaireachta maidir le réiteach fadhbanna agus caighdeán na beatha i gcoitinne a chur chun cinn. Is é an [[Rialtas]] a cheapas Coimisinéir an Gharda Síochána agus tá sé nó sí freagrach don [[Aire Dlí agus Cirt, Comhionannais agus Athchóirithe Dlí|Aire Dlí agus Cirt, Comhionannais agus Athchóirithe Dlí]]. [[Íomhá:Garda ERU helicopter landing.jpg|clé|mion|Aonad Práinnfhreagartha|220x220px]] Roinntear an tír i sé réigiún a bhfuil gach ceann díobh faoi smacht Choimisinéara Chúnta. Tá méid áirithe Rann i ngach réigiún agus gach ceann díobh faoi cheannas Ard-Cheannfoirt. Laistigh de gach Roinn tá roinnt Ceantar a bhfuil Ceannfort i gceannas ar gach ceann díobh. An [[31 Nollaig]] [[2005]], bhí 12,265 Garda (gach grád) ar an bhfórsa. {| class="wikitable" style="width:360px; float:right;" |- !Céim !Méid fostaithe<br />(31 Nollaig 2015) |- | Coimisinéir || 1 |- | Leas-Choimisinéir || 2 |- | Cúntóir-Choimisinéir || 5 |- | Príomh-Cheannfort|| 42 |- | Ceannfort|| 160 |- | Cigire || 247 |- | Sáirsint || 1,835 |- | Gardaí || 10,524 |- |Gardaí Ionaid || |- | Mac Léinn Ghardaí || |} Tá Ceanncheathrú an Gharda Síochána i b[[Páirc an Fhionnuisce]] i m[[Baile Átha Cliath]]. == Féach freisin == * [[An tÚdarás Póilíneachta]] == Naisc sheachtracha == *[http://www.garda.ie Suíomh oifigiúil] *[http://www.garda.ie/angarda/statistics/report2005/annreport_irish2005.pdf Tuarascáil Bhliantúil An Garda Síochána 2005] *[http://acts.oireachtas.ie/ga.act.1925.0007.1.html Acht Có-Nasctha Na Bhfórsaí Póilíneachta, 1925] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060725051942/http://acts.oireachtas.ie/ga.act.1925.0007.1.html |date=2006-07-25 }} == Tagairtí == {{reflist}} <br clear="all" /> {| class="toccolours" border="1" cellspacing="0" cellpadding="3" style="margin: 0 auto; border-collapse: collapse;" |- ! bgcolor="#efefef" align="center" | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|30px]] ! bgcolor="#efefef" align="center" | [[Íomhá:Flag of the United Kingdom.svg|30px]] |- | align="center" style="font-size: 100%;" | [[Garda Síochána|Garda Síochána na hÉireann]] || [[Seirbhís Phóilíneachta Thuaisceart Éireann]] |} [[Catagóir:Garda Síochána| ]] [[Catagóir:Poblacht na hÉireann]] 0j9b7u9la2g0svarrhynkunrnyt1pku Cathal Ó Sándair 0 9313 1268965 1265829 2025-06-06T23:21:14Z Taghdtaighde 60452 Catagóir curtha leis 1268965 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Údar [[Gaeilge]] ba ea '''Cathal Ó Sándair''' ([[15 Iúil]] [[1922]] - [[18 Feabhra]] [[1996]]). Áirítear gur scríobh sé timpeall 160 [[leabhar]], eachtraí gearra don óige a bhformhór.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=1757|teideal=Ó SÁNDAIR, Cathal (1922–1996)|language=ga|work=ainm.ie|dátarochtana=2020-11-16}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.dib.ie/biography/o-sandair-cathal-a6434|teideal=Ó Sándair, Cathal {{!}} Dictionary of Irish Biography|language=en|work=www.dib.ie|dátarochtana=2023-12-05}}</ref> Ba é an chéad duine é ar bronnadh Gradam [[Bord na Gaeilge|Bhord na Gaeilge]] air. == Saol == I i [[Weston-super-Mare]], [[Somerset]], a rugadh Cathal Ó Sándair ar an 15 Iúil 1922. B’as [[Dorset]] dá athair Simon Saunders; faoin ainm Darkey Saunders, bhain sé clú amach mar dhornálaí aitheanta. Ba í Florence Elliot ó [[Sráid Camden|Shráid Camden]], Baile Átha Cliath, máthair Chathail agus bhíodh sise ag obair i monarcha i m[[Briostó]] nuair a bhuail sí le Simon. D’fhan siad i Sasana ar feadh tréimhse ach ansin rinne siad cinneadh bogadh ar ais go hÉirinn lena bpáistí, agus Cathal ina lapadán fós. Chuaigh Simon Saunders isteach in arm an t[[Saorstát Éireann|Saorstáit]] agus chaith sé seal mar thiománaí ag an Aire [[Caoimhín Ó hUiginn]]. Bhí triúr deartháireacha agus deirfiúr amháin ag Cathal. Ba dhuine acu an dornálaí clúiteach Jack a bhuaigh craobh na hÉireann i meáchain éagsúla sna blianta [[1937]] agus [[1938]]. Cuireadh oideachas ar Cathal i Scoil Treasa, Ascaill Dhún Uabhair, agus i [[Meánscoil|meanscoil]] na m[[Bráithre Críostaí]], [[Sráid Synge]]. Le linn dó a bheith ag freastail ar an dhá scoil sin a músclaíodh spéis ann sa Ghaeilge agus sa scríbhneoireacht. Fiú agus é sa bhunscoil bhí spéis ag Cathal sa Ghaeilge agus cuireadh chun na [[Gaeltacht]]a é agus é deich mbliana d'aois. Scríobh sé gearrscéal Gaeilge a foilsíodh in iris óige na mBráithre, ''Our Boys'', agus sé bliana déag aige. I ndiaidh dó an scoil a fhágáil liostáil sé san [[Aerfhórsa|Aer-Chór]] i m[[Baile Dhónaill]]. Bhí sé ina bhall de [[Glúin na Buaidhe|Ghlúin na Buaidhe]], a bpáipéar ''[[Inniu]]'' á dhíol aige agus fógraí á mbailiú aige. Scríobh sé ailt go rialta don pháipéar sin freisin. Nuair a bunaíodh an Roinn Soláthairtí, roinn sealadach in aimsir an [[Dara Cogadh Domhanda|Chogaidh]], chaith sé tamall ag obair ann. Ina dhiaidh sin chuaigh sé isteach sa tSeirbhís Chustaim. [[Íomhá:Dúnmharbhú.jpg|deas|mion|150px|''Eachtraí Réics Carló'', Uimh. a Ceathair: ''Dúnmharbhú i bPáirc an Chrócaigh'' ([[1944]])]] === Leabhair === I 1942 a foilsíodh a chéad leabhar do pháistí, agus i 1943, ''Na Mairbh a d’Fhill'' foilsithe ag [[An Gúm]]. Díoladh 30,000 cóipeanna de agus lean Ó Sándair air ag scríobh go fonnmhar. Sa bhliain 1954 d’éirigh sé as a phost le bheith ag scríobh go lán-aimseartha, Foilsíodh a chéad leabhar do pháistí, ''Tríocha Píosa Airgid'', sa bhliain [[1942]], agus thosaigh sé ar shraith de scéalta [[Bleachtaire|bleachtaireachta]] le ''Na Mairbh a d'Fhill'' an bhliain a bhí chugainn. Tuairim is céad leabhar a scríobh sé faoin mbleachtaire [[Réics Carló]] agus bhí díol an-mhór orthu ar feadh breis agus fiche bliain. Bhí sraitheanna eile aige freisin, faoi shirriam in [[An tIarthar Fiáin|Iarthar Fiáin Mheiriceá]], Réamonn Óg, an [[Spásaire|spástaistealaí]] an Captaen Spéirling agus laochra eile. D'éirigh sé as a phost sa bhliain 1954 agus chuaigh leis an scríbhneoireacht go lánaimseartha. Ach tar éis tamaill bhí sé fágtha ar an gannchuid agus tar éis naoi mbliana den sclábhaíocht a bhain leis an scríbhneoireacht, chuaigh sé ar ais sa státseirbhís sa bhliain 1963 mar oifigeach custaim arís. Deirtear go mbagair sé dul ar imirce go Ceanada mura nglacfaí ar ais sa státseirbhís é. Scríobh sé úrscéal Béarla ''Bullets are Trumps'' sa tsraith i dtaobh [[Sexton Blake]], bleachtaire, a tháinig amach sa bhliain 1961. === Pearsanta === Fuair sé bás an [[18 Feabhra]], [[1996]]. Bhí sé pósta le Máire McGeown as [[Ard Mhacha]] agus bhí ceathrar clainne acu. == Roinnt saothar leis == *''Tríocha píosa airgid'' (1942) *''Na Mairbh a d’Fhill'' (1943), an chéad scéal faoi laoch na sraithe, Réics Carló *''An tEiteallán Do-Fheicthe'' (1943) *''Tríocha Píosa Airgid'' (1943) *''Jacko agus Sgéalta Eile'' (1943) *''An Corpán sa Trúnc'' (1944) *''Dúnṃharbhú i bPáirc an Chrócaigh'' (1944) *''Uathbhás i mBrugh na Bóinne'' (1944) *''An Gluaisteán Sidhe'' (1945) *''Súile an Iodhail'' (1945) *''An Lá Geal'' (1945) *''An Chathair Seo 'Gainne (Ocht ngearr-scéal)'' (1947) *''Soir ón Rio Grande'' (1949) *''Réics Carló ar an nGealaigh'' (1950) *''Réics Carló san Aifric'' (1951) *''Réics Carló ar Dhá Eachtra eile (Réics Carlo ar Mhars & Dúnmharú ar an gCanáil)'' (1951) *''Réics Carló san Éigipt'' (1951) *''Bealach an Ghunna'' (1951) *''Buachaillí Chluain Éanna'' (1952) *''Réics Carló i gCairlinn '' (1952) *''Réics Carló i bPáris '' (1952) *''John Joe'' (1952) *''Cás-Leabhar Réics Carló'' (1952) *''An Buachaill Bán'' (1952) *''Cailiní Chluain Éanna'' (1952) *''Réamonn Óg ar an Rio Grande'' (1952) *''Fir an Iarthair Fhiain'' (1952) *''Réics Carló ó Sráid Fhearchair'' (1952) *''Cluain Éanna go Bráth'' (1953) *''Cluain Éanna Arís'' (1953) *''Iníon an Iarthair'' (1953) *''Réics Carló sa tSín'' (1953) *''Micilín'' (1953) *''An Triú Adambhomba'' (1953) *''Réics Carló agus an Maisín Fé-Thalamh'' (1953) *''An Bóthar go Cuailgne'' (1953) *''Réics Carló sa Bhreasail'' (1953) *''Bliain ón mBás'' (1953) *''Réics Carló sna Stáit Aontaithe'' (1953) *''An Stróinséir ó Théacsas'' (1953) *''An tIndiach ó Éirinn'' (1953) *''Réics Carló agus Rún an Iarnróid Dúnta'' (1953) *''Réics Carló agus Cás an Amhránaí Sráide'' (1953) *''Réics Carló agus an Cró-Dheamhan'' (1954) *''Réics Carló i Londain'' (1954) *''Cuir Fios ar Réics Carló'' (1954) *''Réamonn Óg, Sirriam'' (1954) *''Réics Carló agus Ridire an Chaisleáin Duibh'' (1954) *''Réics Carló agus Mistéire na nÉan gan Sciatháin'' (1954) *''Uafás i gCluain Éanna'' (1954) *''Réamonn Óg Arís'' (1954) *''Réamonn Óg ar a Choimeád'' (1954) *''Cailíní Chluain Éanna agus Fear an Chlóca Dhuibh'' (1954) *''Buachaillí Chluain Éanna agus an Spiaire ón Spéir'' (1954) *''Réics Carló, Taighdeálaí Príobháideach'' (1954) *''Réamonn Óg i nGleann an Bháis'' (1954) *''Réamonn Óg, Cara na nIndiach'' (1955) *''Réics Carló i Meicsicó'' (1955) *''Cluain Éanna Arís'' (1955) *''Réics Carló agus Mistéire an Chuain'' (1955) *''Mistéir na Scoile ar Muir'' (1955) *''Réics Carló agus an Mhaidhm Bháite'' (1955) *''Réics Carló agus Cás an Cháilín Fhuadaithe'' (1955) *''Réics Carló i bPort Láirge'' (1955) *''Réics Carló agus Cás an Mhilliúnaí Mhairbh'' (1955) *''Réics Carló agus Mistéire na Loinge Sí'' (1955) *''Faoi Bhratach an Bháis'' (1955) *''Sorcha Ghlionnáin agus Ballaí Indreabháín'' (1955) *''Réamonn Óg agus Díoltas an Indiaigh'' (1955) *''Cuir Fios ar Réamonn Óg'' (1955) *''Réamonn Óg ó Lodestone'' (1955) *''Buachaillí Chluain Éanna agus an Mac Léinn is Raimhre ar Bith'' (1955) *''Réics Carló i nDún na nGall'' (1956) *''Réics Carló i gContae Mhuineacháin'' (1956) *''Réics Carló i nDún Dealgán'' (1956) *''Réics Carló agus Mistéire an Oileáin'' (1956) *''Réics Carló i gContae Chill Mantáin'' (1956) *''An tSeamhróigín Dhilís'' (1956) *''An Sean-Siopa Dorcha'' (1956) *''Réamonn Óg agus Indiagh ar an Teorainn'' (1956) *''Cuir Fios ar Scorach Ghlionnáin'' (1956) *''Réamonn Óg agus Rí an Mhachaire'' (1956) *''An Captaen Toirneach ar an Meánmhuir'' (1956) *''An Captaen Toirneach ar Eachtra Eile'' (1956) *''Mo Chara, mo Namhaid'' (1967) *''Captaen Toirneach agus Ór-Thaisce na Spáínnach'' (1956) *''Réics Carló i gCorcaigh'' (1956) *''Réamonn Óg agus Marcaigh na hOíche'' (1957) *''Réamonn Óg agus Éirí-Amach na nIndiach'' (1957) *''Réamonn Óg agus Marcaigh Ghleann an Bháis'' (1957) *''Réics Carló Arís'' (1957) *''Scorach Ghlionnáin ó Chonamara'' (1957) *''An Captaen Toirneach Arís'' (1957) *''Réics Carló agus an Fear do bhí Ró-Saibhir'' (1957) *''An Chéad Bhliain i gCluain Éanna'' (1959) *''Faoi Sheol leis an gCaptaen Toirneach'' (1959) *''Réamonn Óg, Sirriam gan Eagla'' (1959) *''Réamonn Óg agus an tÓr-Mhianach Caillte'' (1959) *''Díoltas Réamonn Óg'' (1959) *''Réamonn Óg agus an Marcach Dubh'' (1960) *''Le Columbus go Meiriceá'' (1960) *''Réamonn Óg agus Ór an Sprionlóra'' (1960) *''An Captaen Spéirling agus an Plainéad do Phléasc'' (1960) *''Réamonn Óg, Namhaid na mBithúnach'' (1960) *''Réamonn Óg an Bó-bhuachaill Bómanta'' (1960) *''Eachtraí Buachaillí Chluain Éanna'' (1960) *''An Captaen Spéirling Arís'' (1960) *''Leis an gCaptaen Spéirling go Mars'' (1961) *''Eachtra Dheireannach Réamonn Óig'' (1961) *''An Sean-Siopa Dorcha'' (1961) *''Captaen Spéirling, Spás-Phíolóta'' (1962) *''An Campa sna Sléibhte'' (1962) *''Íobairt Sheáin'' (1962) *''An Príosúnach'' (1962) *''Prionsa, Rí na Madraí'' (1963) *''Mo Chara, mo Namhaid'' (1964) *''Ar Son a Charad'' (1964) *''Mo Mhadra Prionsa'' (1964) *''Rún m’Athar'' (1964) *''An Clódóir Óg'' (1964) *''Mo Ghaiscíoch, Micheál'' (1965) *''Prionsa an tSléibhe'' (1965) *''Prionsa Arís'' (1965) *''Uafás I mBrú na Bóinne'' (1970) Reprint *''An Glór Glé Glinn Fadó'' (1980) *''Fáilte ar Ais, a Réics'' (1981) *''Réics Carló ar Oileán Mhanainn'' (1984) *''An Glór Glé Glinn Fadó'', Foilseacháin Ábhair Spioradalta (FS), Baile Átha Cliath, 1980 *''Reks Carlo Ayns Mannin'' (aistriúchán [[Gaelg]] ar ''Réics Carló ar Oileán Mhanainn''), [[Yn Çheshaght Ghailckagh]], Peel, 2006 * ''Na Mairbh a d'fhill'' (An Gúm, eagrán nua 2022) * ''An tEitleán Dofheicthe'' (An Gúm, eagrán nua 2022). '''I mBéarla mar Cahill O'Sandair''' *''Introducing Ambrose'', [[Catholic Truth Society of Ireland]], Baile Átha Cliath, 1950 *''Ambrose and the Parrot'', Irish Messenger Office, Baile Átha Cliath, 1951 *''Ambrose and the Phantom'', Irish Messenger Office, Baile Átha Cliath, 1951 *''Pat Sees the Truth'', Irish Messenger Office, Baile Átha Cliath, 1951 '''I mBéarla mar Desmond Reid''' *''Bullets are Trumps'', [[Amalgamated Press]], London, 1961 ([[Sexton Blake]] Library #488) ==Féach freisin== * [[Scorach Ghlionnáin]] == Naisc sheachtracha == * [http://www.cathalosandair.com/ CathalOSandair.com] == Tagairtí == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Sandair, Cathal O}} [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1922]] [[Catagóir:Básanna i 1996]] [[Catagóir:Scríbhneoirí Gaeilge]] [[Catagóir:Daoine as Somerset]] [[Catagóir:Daoine Sasanacha]] [[Catagóir:Gaeilgeoirí]] [[Catagóir:Státseirbhísigh Éireannacha]] [[Catagóir:Leabhair do pháistí]] [[Catagóir:Scríbhneoirí scéalta bleachtaireachta]] [[Catagóir:Daoine léannta i Scoil Synge]] [[Catagóir:Ficsean eolaíochta i nGaeilge]] jnnagy4ct95panwds62k4tenc942tem Catagóir:Úrscéalta Éireannacha 14 17870 1268905 1259051 2025-06-06T20:27:07Z Taghdtaighde 60452 Catagóirí athraithe agus mionathruithe eile 1268905 wikitext text/x-wiki {{Féach freisin|Catagóir:Úrscéalta Gaeilge}} {{Féach freisin|Catagóir:Úrscéalaithe Éireannacha}} {{DEFAULTSORT:Urscealta Eireannacha}} [[Catagóir:Úrscéalta de réir tíre|Eireannacha, Urscealta]] [[Catagóir:Leabhair Éireannacha]] [[Catagóir:Litríocht na hÉireann]] bol8rbg5cnwyzx70ar49ishxy9zet5n Plé úsáideora:Alison 3 19276 1268890 1267576 2025-06-06T16:46:18Z Marcas.oduinn 33120 /* Teimpléad efn */ mír nua 1268890 wikitext text/x-wiki {{Úsáideoir:Alison/Talkheader}} <!-- Nótaí síos anseo, kiddiez :) --> {{Úsáideoir:Alison/todo}} == Haigh a Alison<BR> <BR>Maidir le https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Acht_na_Leana%C3%AD,_1929&oldid=1086619 <BR>conas is féidir liom an WikiMap a scrios agus íomhá eile a chur isteach? GRMA Ciarán <BR> [[Úsáideoir:TGcoa|TGcoa]] ([[Plé úsáideora:TGcoa|plé]]) 19:08, 11 Bealtaine 2024 (UTC) == Haigh a Alison == Maidir le https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Acht_na_Leana%C3%AD,_1929&oldid=1086619 conas is féidir liom an WikiMap a scrios agus íomhá eile a chur isteach? GRMA Ciarán [[Úsáideoir:TGcoa|TGcoa]] ([[Plé úsáideora:TGcoa|plé]]) 19:08, 11 Bealtaine 2024 (UTC) == Teimpléad:Navbar == Dear Alison, Did you delete Teimpléad:Navbar at 8 Feabhra 2023 [https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Teimpl%C3%A9ad:Navbar&action=edit&redlink=1]. Can I try to restore it? I need it for this [[Úsáideoir:Hunu/Clár Dubh|Teimpléad]] [[Úsáideoir:Hunu|Hunu]] ([[Plé úsáideora:Hunu|plé]]) 19:22, 6 Meán Fómhair 2024 (UTC) == Glac páirt i gComórtas Scríbhneoireachta Eolaíochta Wiki! == Dia duit Alison a chara! I mí na Samhna seo tá comórtas scríbhneoireachta á reáchtáil againn chun ábhar faoi Mhná san Eolaíocht a fheabhsú ar Vicipéid agus ar Vicipéid. Táimid ag iarraidh ar eagarthóirí cabhrú le hailt faoi Mhná i STEM a fheabhsú, a chruthú agus cur leo. Tá an-áthas orm cuireadh a thabhairt duit a bheith páirteach agus seans a bheith agat duaiseanna a bhuachan! Chun tuilleadh eolais a fháil agus chun d’iontráil a chur leis an tábla cliceáil [[:en:Wikipedia:Wiki_Science_Ireland_Writing_Contest_2024|anseo.]] Míle buíochas, Pobal Éireann Wikimedia [[Úsáideoir:Cailínréalta|Cailínréalta]] ([[Plé úsáideora:Cailínréalta|plé]]) 14:38, 26 Samhain 2024 (UTC) == Maidir le: Nuashonraithe / Leathanach faoi Réicí == Hi, GRMMA maidir le nuashonraithe déanta agat ar leathanaigh cruthaithe agam. Chuir tú an catagóir "Ailt le téacs sa Bhéarla" leis an leathanach faoi Réicí a chruathaigh mé le déanaí. Ní dóibh liom go bhfuil fáth chun an catagóir sin a chuir air mar níl téaca Béarla ann. Bhféidir go mbeadh an catagóir oiriúnach ar an leathanach a chruthaigh mé faoi Tsí áfach. [[Úsáideoir:Darren J. Prior|Darren J. Prior]] ([[Plé úsáideora:Darren J. Prior|plé]]) 13:05, 30 Nollaig 2024 (UTC) + Agus ní eolaíocht é Réicí mar sin níl gá, dar liom, catagóir ag lua go bhfuil sé mar breágeolaíocht de dhíth. {{Síniú in easnamh| Darren J. Prior}} * Haidh, a Darren. Yeah, tá [[:Catagóir:Ailt le téacs sa Bhéarla]] le feiceáil ar [[Réicí]] anois, mar usáidear an teimpléad {{tl|Lang-en}} chun an téacs "''Reiki''" as Béarla a léiriú. Féach ar fhoinse an leathanach. Agus ní [[eolaíocht]] é ach '''breág'''eolaíocht; pseudoscience mar a déarfa i mBéarla - [[Úsáideoir:Alison|<span style="color:#FF823D;font-family: comic sans ms">'''A<font color= "#FF7C0A">l<font color= "#FFB550">is</font>o</font>n'''</span>]] <sup>[[Plé_úsáideora:Alison|plé]]</sup> 21:35, 30 Nollaig 2024 (UTC) ** Maidir leis an leathanach [[en:Reiki|taobh ansin]]; ''"Reiki is a pseudoscientific form of energy healing, a type of alternative medicine originating in Japan."'' - [[Úsáideoir:Alison|<span style="color:#FF823D;font-family: comic sans ms">'''A<font color= "#FF7C0A">l<font color= "#FFB550">is</font>o</font>n'''</span>]] <sup>[[Plé_úsáideora:Alison|plé]]</sup> 21:38, 30 Nollaig 2024 (UTC) == Buíochas == Go raibh míle maith agat, a Alison, as do eagarthóireacht leanúnach ar mo chuid leathanaigh. [[Úsáideoir:DaithíÓ|DaithíÓ]] ([[Plé úsáideora:DaithíÓ|plé]]) 05:21, 10 Feabhra 2025 (UTC) * Ó - tá fáilte is fiche romhat! Fadhb ar bith! :) [[Úsáideoir:Alison|<span style="color:#FF823D;font-family: comic sans ms">'''A<font color= "#FF7C0A">l<font color= "#FFB550">is</font>o</font>n'''</span>]] <sup>[[Plé_úsáideora:Alison|plé]]</sup> 05:36, 10 Feabhra 2025 (UTC) == Bot flag removal request for Purbo T == Hi, the account [[Special:CentralAuth/Purbo T|Purbo T]] is globally locked, and the owner is confirmed to be deceased. Since it still has the bot flag on this wiki, I suggest the flag be removed. You can check its rights here: [[Special:ListUsers/bot|List of bots]] / [[Special:UserRights/Purbo T|User rights for Purbo T]]. Thanks. cc {{ping|Kwekubo|Guliolopez}} --[[Úsáideoir:MdsShakil|MdsShakil]] ([[Plé úsáideora:MdsShakil|plé]]) 03:41, 2 Aibreán 2025 (UTC) * {{Déanta}} - [[Úsáideoir:Alison|<span style="color:#FF823D;font-family: comic sans ms">'''A<font color= "#FF7C0A">l<font color= "#FFB550">is</font>o</font>n'''</span>]] <sup>[[Plé_úsáideora:Alison|plé]]</sup> 05:08, 2 Aibreán 2025 (UTC) == Teimpléad:convert == A Alison, a chara, míle buíochas as do chabhair inniu leis na teimpléid a d'aistrigh mé. Tá an teimpléad ar fad don "tábla speiceas" ag feidmhiú i gceart ar Vicipéid na Gaeilge agus is féidir an chéad leagan a fheiceáil ar "Cúcabarra". É sin ráite, thug mé fadhb le "Teimpléad:convert" faoi deara sa chaoi is nach bhfuil sé ag úsáid na giorrúcháin Bhéarla seachas na cinn Gaeilge. An mbeifeá-sa in ann plé leis sin mar níl a fhios agam cad é an "♥|safesubst" a luaitear i bhfoinse an teimpléid? [[Úsáideoir:An Sionnach Rua|An Sionnach Rua]] ([[Plé úsáideora:An Sionnach Rua|plé]]) 16:25, 24 Aibreán 2025 (UTC) * Oh hey - fadhb ar bith! Tá sár-obair déanta agat fós :) Maidir le {{Tl|Convert}} - tá a lán logánú ''(localisation)'' de dhíth fós, ach níl a lán am ar fáil agam mar táim ró-ghnóthach ar [[Apple Inc.|mo phost laethúil]] * Lé déanamh: [[Module:Convert]], [[Module:Convert/text]], [[Module:Convert/data]], [[Module:Convert/extra]] - [[Úsáideoir:Alison|<span style="color:#FF823D;font-family: comic sans ms">'''A<font color= "#FF7C0A">l<font color= "#FFB550">is</font>o</font>n'''</span>]] <sup>[[Plé_úsáideora:Alison|plé]]</sup> 22:10, 24 Aibreán 2025 (UTC) == Wikidata == Haigh Alison, Conas a nasc tú an leathanach [[Caoineadh na nGael]] leis an Wikidata ceart? GRMA, Prof. Spud [[Úsáideoir:Professor Spud|Professor Spud]] ([[Plé úsáideora:Professor Spud|plé]]) 20:41, 25 Aibreán 2025 (UTC) * {{Ping|Professor Spud}} - bhí orm [https://www.wikidata.org/w/index.php?title=Q134089022&action=history an iontráil a chruthú] ar Wikidata liom féin - [[Úsáideoir:Alison|<span style="color:#FF823D;font-family: comic sans ms">'''A<font color= "#FF7C0A">l<font color= "#FFB550">is</font>o</font>n'''</span>]] <sup>[[Plé_úsáideora:Alison|plé]]</sup> 00:02, 26 Aibreán 2025 (UTC) == Cuireadh chuig Cruinniú Pobail – 27ú Bealtaine == Haigh Alison! Tá súil agam go bhfuil tú go maith :) Tá Pobal Éireann Wikimedia | Wikimedia Community Ireland ag reáchtáil an chéad chruinniú pobail eile ar líne ar <nowiki>'''</nowiki>Dé Máirt, 27 Bealtaine ag 18:00<nowiki>'''</nowiki>. Ba bhreá linn tú a fheiceáil ann! Is deis é seo do Vicipéidéirí gníomhacha le: * Nuacht agus forbairtí a roinnt * Smaointe nua agus dúshláin a phlé * Vótáil ar an dréacht-Straitéis 2025–2028 <nowiki>'''</nowiki>Sonraí an chruinnithe:<nowiki>'''</nowiki> Ar Google Meet: [https://meet.google.com/mnw-pubq-xyc<nowiki> meet.google.com/mnw-pubq-xyc]</nowiki> Fón: +353 1 571 2001 | PIN: 202 328 238# Is féidir an straitéis a léamh roimh ré anseo: [nascaithe anseo] Mura féidir leat a bheith i láthair ach ba mhaith leat do thuairim nó moltaí ar an straitéis a thabhairt, seol r-phost chugam ag: <nowiki>'''</nowiki>oifigeach.gaeilge<nowiki>{{@}}</nowiki>wikimedia.ie<nowiki>'''</nowiki> Le gach dea-ghuí, Amy ~ [Úsáideoir:OifigeachWMIE] [[Úsáideoir:OifigeachWMIE|OifigeachWMIE]] ([[Plé úsáideora:OifigeachWMIE|plé]]) 14:01, 23 Bealtaine 2025 (UTC) * Haigh, a Amy! Míle buíoch as do theachtaireacht agus an cuireadh :) Táim anseo i gCaileafóirnia (PDT / UTC+8) faoi láthair. An bhfuil fhios agaibh cén crios ama atá ráite faoi thuas? "Irish Standard Time" (IST), b'fhéidir? - [[Úsáideoir:Alison|<span style="color:#FF823D;font-family: comic sans ms">'''A<font color= "#FF7C0A">l<font color= "#FFB550">is</font>o</font>n'''</span>]] <sup>[[Plé_úsáideora:Alison|plé]]</sup> 17:54, 23 Bealtaine 2025 (UTC) Haigh Alison, Tá IST i gceist le linn an cruinniú. Má ta suim agat bualadh le chéile am éinne go luath (i gceann cúpla seachtain) nó i rith Meitheamh abair liom! Le gach dea-ghuí, Amy ~ [Úsáideoir:OifigeachWMIE] [[Úsáideoir:OifigeachWMIE|OifigeachWMIE]] ([[Plé úsáideora:OifigeachWMIE|plé]]) 14:01, 23 Bealtaine 2025 (UTC) == Iarratas ar chabhair chun leathanach a dheisiú == Haigh a chairde, an féidir le duine ar bith cabhrú liom feabhas a chur ar aistriúchán an leathanaigh seo? https://ga.wikipedia.org/wiki/Andrea_Benetti Go raibh maith agaibh go léir, tá súil agam go léifidh duine éigin an teachtaireacht seo agus go gcabhróidh sé liom :-) [[Úsáideoir:PamelaBertaccini|PamelaBertaccini]] ([[Plé úsáideora:PamelaBertaccini|plé]]) 16:34, 25 Bealtaine 2025 (UTC) == Teimpléad efn == Hi Alison, is amhlaidh dom go bhfuil rud éigin cearr leis an teimpléad "efn". Féach mar shampla [[Gúbretha Caratniad]]. Cé go bhfeictear "a" mar mhír seo nóta thíos, feictear "[lower-alpha 1]" sa téacs thuas. [[Úsáideoir:Marcas.oduinn|Marcas]] ([[Plé úsáideora:Marcas.oduinn|plé]]) 16:46, 6 Meitheamh 2025 (UTC) d8h9kwicblaa54hloaclvvrhyp6fuhl Catagóir:Úrscéalaithe Éireannacha 14 19298 1268906 1261636 2025-06-06T20:28:42Z Taghdtaighde 60452 Féach freisin 1268906 wikitext text/x-wiki {{Féach freisin|Catagóir:Úrscéalaithe Gaeilge}} {{Féach freisin|Catagóir:Úrscéalta Éireannacha}} [[Catagóir:Scríbhneoirí Éireannacha|Urscealaithe]] [[Catagóir:Úrscéalaithe de réir tíre|Eireannacha]] h995olvbetee9edculmpukwgz5b9a2p Muintir na hÉireann 0 21189 1268930 1266930 2025-06-06T21:27:54Z ListeriaBot 25319 Wikidata list updated [V2] 1268930 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Grúpa Daonna}} Tá 6.38 mhilliún '''duine in Éirinn''' (Gaeilge: ''Muintir na hÉireann'', ''na hÉireannaigh'', ''na Gaeil'') (Béarla: ''The People of Ireland'') (Ultais: ''Tha fowk o Airlann''). Is de bhunadh [[Na Ceiltigh|Ceilteach]] an chuid is mó den daonra, a tháinig i dtír ó mhór-roinn na [[An Eoraip|hEorpa]] thar na cianta. Bhí cuid mhaith inimirce, freisin, ó am go ham ó thíortha eile, go háirithe as [[Alba]], agus ar bhonn níos lú, as [[Sasana]]. Is [[Caitliceachas|Caitlicigh]] formhór (os cionn 70%) an daonra. Is [[Protastúnachas|Protastúnaigh]] formhór na coda eile, beagán níos mó ná leath na ndaoine in [[Cúige Uladh|Ulaidh]], agus iad roinnte idir eaglaisí éagsúla, go háirithe [[Preispitéireachas|Preispitéirigh]] agus Anglacaigh (a bhaineann le h[[Eaglais na hÉireann]]. Féach ar an alt [[Creideamh in Éirinn]] le tuilleadh sonraí). {{Wikidata list |sparql=SELECT ?item ?yob ?yod WHERE { ?item wdt:P19 ?pob . ?pob wdt:P131* wd:Q27. OPTIONAL { ?item wdt:P569 ?dob. BIND(YEAR(?dob) as ?yob) } OPTIONAL { ?item wdt:P570 ?dod. BIND(YEAR(?dod) as ?yod) } . } |wdq=. |sort=569 |section=31 |links=local |columns=number:#,P18,label:nome,P569,P570,P19 }} == duine == {| class='wikitable sortable' ! # ! íomhá ! nome ! dáta breithe ! dáta báis ! áit bhreithe |- | style='text-align:right'| 1 | [[Íomhá:James Joyce by Alex Ehrenzweig, 1915 cropped.jpg|center|128px]] | [[James Joyce]] | 1882-02-02 | 1941-01-13 | [[Ráth Garbh]] |- | style='text-align:right'| 2 | [[Íomhá:Kathleen Yardley Lonsdale (1903-1971).jpg|center|128px]] | [[Kathleen Lonsdale]] | 1903-01-28 | 1971-04-01 | [[Droichead Nua]] |- | style='text-align:right'| 3 | [[Íomhá:William Rowan Hamilton painting.jpg|center|128px]] | [[William Rowan Hamilton]] | 1805-08-04 | 1865-09-02 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 4 | [[Íomhá:Trevor Sargent.jpg|center|128px]] | [[Trevor Sargent]] | 1960-07-26 | | [[Cill Dhéagláin]] |- | style='text-align:right'| 5 | [[Íomhá:KayMcNulty maturitní fotografie.jpg|center|128px]] | [[Kathleen Antonelli]] | 1921-02-12 | 2006-04-20 | [[An Craoslach]] |- | style='text-align:right'| 6 | [[Íomhá:GrahamNorton-byPhilipRomano.jpg|center|128px]] | [[Graham Norton]] | 1963-04-04 | | [[Cluain Dolcáin]] |- | style='text-align:right'| 7 | [[Íomhá:George Bernard Shaw 1936.jpg|center|128px]] | [[George Bernard Shaw]] | 1856-07-26 | 1950-11-02 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 8 | [[Íomhá:Sir Francis Beaufort by Stephen Pearce.jpg|center|128px]] | [[Francis Beaufort]] | 1774-05-27 | 1857-12-17 | [[An Uaimh]] |- | style='text-align:right'| 9 | [[Íomhá:Mícheál Ó Súilleabháin (left) honorary conferring of Seamus Heaney (right) at the University of Limerick, 1996.jpg|center|128px]] | [[Mícheál Ó Súilleabháin (ollamh)|Mícheál Ó Súilleabháin]] | 1950-12-10 | 2018-11-07 | [[Cluain Meala]] |- | style='text-align:right'| 10 | [[Íomhá:2016-02-01 Rosanna Davison.jpg|center|128px]] | [[Rosanna Davison]] | 1984-04-17 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 11 | | [[Seán Ó Céirín]] | 1962-07-19 | 2001-08-21 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 12 | [[Íomhá:Oscar Wilde by Napoleon Sarony. Three-quarter-length photograph, seated.jpg|center|128px]] | [[Oscar Wilde]] | 1854-10-16<br/>1854-06-16 | 1900-11-30 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 13 | [[Íomhá:Bram Stoker 1906.jpg|center|128px]] | [[Bram Stoker]] | 1847-11-08<br/>1847-03-08 | 1912-04-20 | [[Cluain Tarbh]] |- | style='text-align:right'| 14 | [[Íomhá:Samuel Beckett, Pic, 1 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Samuel Beckett]] | 1906-04-13 | 1989-12-22 | [[Carraig an tSionnaigh]] |- | style='text-align:right'| 15 | [[Íomhá:Enya - The Orlando Sentinel (1989) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Enya]] | 1961-05-17 | | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 16 | [[Íomhá:William Butler Yeats by George Charles Beresford.jpg|center|128px]] | [[W. B. Yeats]] | 1865-06-13<br/>1865-03-13 | 1939-01-28 | [[Dumhach Thrá]] |- | style='text-align:right'| 17 | [[Íomhá:Jonathan Swift by Charles Jervas detail.jpg|center|128px]] | [[Jonathan Swift]] | 1667-11-30 | 1745-10-19 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 18 | [[Íomhá:Primordial Party.San 2016 16.jpg|center|128px]] | [[Alan Averill|Q43379]] | 1975-08-26 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 19 | [[Íomhá:The Shannon Portrait of the Hon Robert Boyle.jpg|center|128px]] | [[Robert Boyle]] | 1627-01-25 | 1691-12-31 | ''[[:d:Q2368947|Caisleán Leasa Móire]]'' |- | style='text-align:right'| 20 | [[Íomhá:2022 Michael D. Higgins (51988246304) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Mícheál D. Ó hUigínn|Mícheál D. Ó hUiginn]] | 1941-04-18 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 21 | [[Íomhá:Enda Kenny (2012) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Enda Kenny|Éanna Ó Coinnigh]] | 1951-04-24 | | [[Caisleán an Bharraigh]] |- | style='text-align:right'| 22 | [[Íomhá:Enright Anne koeln literaturhaus 181108.jpg|center|128px]] | [[Anne Enright]] | 1962-10-11 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 23 | [[Íomhá:Paul Durcan 2018.png|center|128px]] | [[Paul Durcan|Pól Mac Duarcáin]] | 1944-10-16 | 2025-05-17 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 24 | [[Íomhá:Poet Patrick Kavanagh (cropped).jpg|center|128px]] | [[Patrick Kavanagh]] | 1904-10-21 | 1967-11-30 | [[Inis Caoin]] |- | style='text-align:right'| 25 | [[Íomhá:Roddy Doyle in the festival garden at Haus der Berliner Festspiele on September 14th 2015 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Roddy Doyle]] | 1958-05-08 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 26 | [[Íomhá:ThatXmasBFILFF191024 (55 of 119) (54100308426) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Fiona Shaw]] | 1958-07-10 | | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 27 | [[Íomhá:Jay OShea v Stoke cropped.jpg|center|128px]] | [[James O'Shea]] | 1988-08-10 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 28 | [[Íomhá:Stbrigid.jpg|center|128px]] | [[Naomh Bríd]] | 451<br/>453 | 523-02-01 | ''[[:d:Q5438072|Fochaird]]''<br/>[[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 29 | [[Íomhá:PierceBrosnan-byPhilipRomano.jpg|center|128px]] | [[Pierce Brosnan]] | 1953-05-16 | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 30 | [[Íomhá:George Berkeley by Jonh Smibert.jpg|center|128px]] | [[George Berkeley]] | 1685-03-12 | 1753-01-14 | ''[[:d:Q15215556|Dysart Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 31 | [[Íomhá:Richard Harris 1985 (1).jpg|center|128px]] | [[Richard Harris]] | 1930-10-01 | 2002-10-25 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 32 | [[Íomhá:Mother Jones no. 3.jpg|center|128px]] | [[Mary Harris Jones]] | 1830-05-01 | 1930-11-30 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 33 | [[Íomhá:William Thomas Mulvany by Schaarwächter.jpg|center|128px]] | [[William Thomas Mulvany]] | 1806-03-11 | 1885-10-30 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 34 | [[Íomhá:Stephen Ireland 2009 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Stephen Ireland]] | 1986-08-22 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 35 | | [[Sandie Jones]] | 1951-11-09 | 2019-09-19 | [[Cromghlinn, BÁC|Cromghlinn]] |- | style='text-align:right'| 36 | [[Íomhá:Raphoe Cathedral Church of St. Eunan Choir Window W02 Saint Eunan II 2016 09 02.jpg|center|128px]] | [[Naomh Adhamhnán]] | 624 | 704 | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 37 | [[Íomhá:Sir Arthur Wellesley, 1st Duke of Wellington.jpg|center|128px]] | [[Arthur Wellesley, 1ú Diúc Wellington]] | 1769-05-01 | 1852-09-14 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 38 | [[Íomhá:Saint Aidan.jpg|center|128px]] | [[Naomh Aodhán Lindisfarne]] | 590 | 651-08-31 | [[Cúige Chonnacht]] |- | style='text-align:right'| 39 | [[Íomhá:Ned O'Sullivan.jpg|center|128px]] | [[Ned O'Sullivan]] | 1950-11-25 | | [[Lios Tuathail]] |- | style='text-align:right'| 40 | [[Íomhá:Binchy33 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Maeve Binchy]] | 1940-05-28<br/>1939-05-28<br/>1939-05-29 | 2012-07-30 | [[Deilginis]] |- | style='text-align:right'| 41 | [[Íomhá:BertieAhernBerlin2007-bis.jpg|center|128px]] | [[Bertie Ahern|Parthalán Ó hEachthairn]] | 1951-09-12 | | [[Droim Conrach]] |- | style='text-align:right'| 42 | [[Íomhá:George Gabriel Stokes, ante 1903 - Accademia delle Scienze di Torino 0155 B.jpg|center|128px]] | [[George Gabriel Stokes]] | 1819-08-13 | 1903-02-01 | [[An Scrín]] |- | style='text-align:right'| 43 | [[Íomhá:JoeyO'Brien.JPG|center|128px]] | [[Joey O'Brien]] | 1986-02-17 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 44 | [[Íomhá:Stieler - Lola Montez (Schönheitengalerie).jpg|center|128px]] | [[Lola Montez (Eliza Gilbert, damhsóir)|Lola Montez]] | 1821-02-17 | 1861-01-17 | [[An Ghráinseach, Contae Shligigh|An Ghráinseach]] |- | style='text-align:right'| 45 | [[Íomhá:Sir Joshua Reynolds - Edmund Burke, 1729 - 1797. Statesman, orator and author - PG 2362 - National Galleries of Scotland.jpg|center|128px]] | [[Edmund Burke|Edmond Búrc]] | 1729-01-12 | 1797-07-09 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 46 | [[Íomhá:Sir Charles Gavan Duffy (Weekly Times, 1874).jpg|center|128px]] | [[Cathal Gabhán Ó Dubhthaigh]] | 1816-04-12 | 1903-02-09 | [[Muineachán]] |- | style='text-align:right'| 47 | | [[John Desmond Bernal]] | 1901-05-10 | 1971-09-15 | [[An tAonach]] |- | style='text-align:right'| 48 | [[Íomhá:BansheesBFI131022 (5 of 22) (52448072829) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Colin Farrell]] | 1976-05-31 | | ''[[:d:Q104261563|Caisleán Cnucha]]'' |- | style='text-align:right'| 49 | [[Íomhá:Eddie Jordan 2017 United States GP .jpg|center|128px]] | [[Eddie Jordan|Q173175]] | 1948-03-30 | 2025-03-20 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 50 | [[Íomhá:Michael Collins 1922.jpg|center|128px]] | [[Mícheál Ó Coileáin]] | 1890-10-16 | 1922-08-22 | [[Cloich na Coillte]] |- | style='text-align:right'| 51 | [[Íomhá:Seán MacSwiney, Oct 1920 (cropped).png|center|128px]] | [[Seán MacSwiney]] | 19th century | 20th century | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 52 | | [[James O'Keeffe]] | 1912 | 1986-05 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 53 | [[Íomhá:Sir Edward Carson, bw photo portrait seated.jpg|center|128px]] | [[Edward Carson]] | 1854-02-09 | 1935-10-22 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 54 | | [[Conor Maguire]] | 1889-12-16 | 1971-09-26 | [[Conga]] |- | style='text-align:right'| 55 | [[Íomhá:Edna O'Brien (2016).jpg|center|128px]] | [[Edna O'Brien]] | 1930-12-15 | 2024-07-27 | [[Tuaim Gréine]] |- | style='text-align:right'| 56 | | [[Ben Briscoe]] | 1934-03-11 | 2023-07-10 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 57 | [[Íomhá:Heilbronn-Kilianskirche-SeyfferAltar03.JPG|center|128px]] | [[Naomh Cilian]] | 640 | 689 | [[An Mullach, Contae an Chabháin|An Mullach]] |- | style='text-align:right'| 58 | [[Íomhá:Ernest Walton.jpg|center|128px]] | [[Ernest Walton|Ernest Thomas Sinton Walton]] | 1903-10-06 | 1995-06-25 | [[Dún na Mainistreach]] |- | style='text-align:right'| 59 | [[Íomhá:2013 Robbie Keane (cropped).jpg|center|128px]] | [[Robbie Keane]] | 1980-07-08 | | [[Tamhlacht]] |- | style='text-align:right'| 60 | [[Íomhá:Brian Cowen at White House on Saint Patrick's Day 2009.jpg|center|128px]] | [[Brian Cowen|Brian Ó Comhain]] | 1960-01-10 | | [[Tulach Mhór]] |- | style='text-align:right'| 61 | [[Íomhá:Mary Robinson (2014).jpg|center|128px]] | [[Máire Mhic Róibín]] | 1944-05-21 | | [[Béal an Átha]] |- | style='text-align:right'| 62 | [[Íomhá:Roy keane 2014.jpg|center|128px]] | [[Roy Keane]] | 1971-08-10 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 63 | [[Íomhá:DDuff.JPG|center|128px]] | [[Damien Duff]] | 1979-03-02 | | [[Baile Baodáin]] |- | style='text-align:right'| 64 | [[Íomhá:Sinead O'Connor (14828633401) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Sinéad O'Connor]] | 1966-12-08 | 2023-07-26 | [[Gleann na gCaorach]] |- | style='text-align:right'| 65 | | [[James Ryan]] | 1891-12-06<br/>1892-12-06 | 1970-09-25 | ''[[:d:Q22084281|Teach Munna]]'' |- | style='text-align:right'| 66 | [[Íomhá:Cillian Murphy at Berlinale 2024, Ausschnitt.jpg|center|128px]] | [[Cillian Murphy]] | 1976-05-25 | | [[Dúglas]] |- | style='text-align:right'| 67 | [[Íomhá:Michael Gambon cropped.jpg|center|128px]] | [[Michael Gambon]] | 1940-10-19 | 2023-09-27 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 68 | [[Íomhá:Mark Deery.jpeg|center|128px]] | [[Mark Dearey]] | 1963-03-19 | | [[Contae Lú]] |- | style='text-align:right'| 69 | [[Íomhá:Brendan Gleeson.jpg|center|128px]] | [[Brendan Gleeson]] | 1955-03-29 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 70 | | [[Siobhán Nic Gearailt, Cuntaois Urumhan]] | 1509 | 1565-01-02 | [[Cionn tSáile]] |- | style='text-align:right'| 71 | [[Íomhá:Saint brendan german manuscript.jpg|center|128px]] | [[Naomh Breandán]] | 486 | 575 | [[An Fhianait]] |- | style='text-align:right'| 72 | [[Íomhá:John field.jpg|center|128px]] | [[John Field]] | 1782-07-26 | 1837-01-23<br/>1837-01-11 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 73 | [[Íomhá:Evanna Lynch (51693246964).jpg|center|128px]] | [[Evanna Lynch]] | 1991-08-16 | | [[Tearmann Feichín]] |- | style='text-align:right'| 74 | [[Íomhá:Eoin Colfer at BookExpo (05180).jpg|center|128px]] | [[Eoin Colfer]] | 1965-05-14 | | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 75 | [[Íomhá:John Millington Synge - Project Gutenberg eText 19028.jpg|center|128px]] | [[John Millington Synge]] | 1871-04-16 | 1909-03-24 | [[Ráth Fearnáin]] |- | style='text-align:right'| 76 | [[Íomhá:JonathanRhysMeyersApr06 (edit).jpg|center|128px]] | [[Jonathan Rhys Meyers]] | 1977-07-27 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 77 | [[Íomhá:Stephen Gately 2009.jpg|center|128px]] | [[Stephen Gately]] | 1976-03-17 | 2009-10-10 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 78 | [[Íomhá:Shay Given 2021.png|center|128px]] | [[Shay Given]] | 1976-04-20 | | [[Leifear]] |- | style='text-align:right'| 79 | [[Íomhá:Herbert Kitchener 1914.jpg|center|128px]] | [[Herbert Kitchener, an Chéad Iarla Kitchener|Horatio Kitchener]] | 1850-06-24 | 1916-06-05 | [[Béal Átha Longfoirt]] |- | style='text-align:right'| 80 | [[Íomhá:Geldof, Bob (IMF 2009).jpg|center|128px]] | [[Bob Geldof]] | 1951-10-05 | | [[Dún Laoghaire]] |- | style='text-align:right'| 81 | | [[Iris Murdoch]] | 1919-07-15 | 1999-02-08 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 82 | [[Íomhá:Laurence Sterne by Sir Joshua Reynolds.jpg|center|128px]] | [[Laurence Sterne]] | 1713-11-24 | 1768-03-18 | [[Cluain Meala]] |- | style='text-align:right'| 83 | [[Íomhá:Glen Hansard - Lucca Comics & Games 2015 2.JPG|center|128px]] | [[Glen Hansard]] | 1970-04-21 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 84 | [[Íomhá:Seán Barrett Ceann Comhairle 2015.png|center|128px]] | [[Seán Barrett (polaiteoir i nDún Laoghaire)|Seán Barrett]] | 1944-08-09 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 85 | [[Íomhá:Sheamus March 2018.jpg|center|128px]] | [[Sheamus]] | 1978-01-28 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 86 | | [[Christopher Nolan (scríbhneoir)|Christopher Nolan]] | 1965-09-06 | 2009-02-20 | [[An Muileann gCearr]] |- | style='text-align:right'| 87 | [[Íomhá:John Redmond 1917.JPG|center|128px]] | [[Seán Mac Réamainn]] | 1856-09-01 | 1918-03-06 | [[Contae Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 88 | [[Íomhá:Autographed Photograph From Maureen O'Hara Price to Clifton Cates, circa 1945 (22479452472).jpg|center|128px]] | [[Maureen O'Hara]] | 1920-08-17 | 2015-10-24 | [[Raghnallach]] |- | style='text-align:right'| 89 | [[Íomhá:Cecelia Ahern - Buchmesse Wien 2022 (a).JPG|center|128px]] | [[Cecelia Ahern]] | 1981-09-30 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 90 | [[Íomhá:Niamh Kavanagh in Oslo 2010.jpg|center|128px]] | [[Niamh Kavanagh]] | 1968-02-13 | | [[Fionnghlas]] |- | style='text-align:right'| 91 | [[Íomhá:Maureen O Sullivan, The New Movie Magazine, 1934.jpg|center|128px]] | [[Maureen O'Sullivan (aisteoir)|Maureen O'Sullivan]] | 1911-05-17 | 1998-06-23 | ''[[:d:Q1124843|Mainistir na Búille]]'' |- | style='text-align:right'| 92 | [[Íomhá:Brenda Fricker March 1990.jpg|center|128px]] | [[Brenda Fricker]] | 1945-02-17 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 93 | [[Íomhá:Eimear Quinn tijdens Het Grote Songfestivalfeest 2019.jpg|center|128px]] | [[Eimear Quinn]] | 1972-12-18 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 94 | [[Íomhá:Sarah Bolger (48484781976) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Sarah Bolger]] | 1991-02-28 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 95 | [[Íomhá:Sharon Corr.png|center|128px]] | [[Sharon Corr]] | 1970-03-24 | | [[Dún Dealgan]] |- | style='text-align:right'| 96 | [[Íomhá:Columba at Bridei's fort.jpg|center|128px]] | [[Colm Cille]] | 521-12-07 | 597-06-09 | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 97 | [[Íomhá:Veronica Guerin 1.jpg|center|128px]] | [[Veronica Guerin]] | 1959-07-05 | 1996-06-26 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 98 | [[Íomhá:Elaine Cassidy 2012.png|center|128px]] | [[Elaine Cassidy]] | 1979-12-31 | | [[Cill Chomhghaill]] |- | style='text-align:right'| 99 | [[Íomhá:Sonia O'Sullivan from Sean Kelly and Sonia O Sullivan.jpg|center|128px]] | [[Sonia O'Sullivan]] | 1969-11-28 | | [[An Cóbh]] |- | style='text-align:right'| 100 | [[Íomhá:Fionnula Flanagan (2018) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Fionnula Flanagan]] | 1941-12-10 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 101 | | [[Michelle Smith]] | 1969-12-16 | | [[Ráth Cúil, Baile Átha Cliath|Ráth Cúil]] |- | style='text-align:right'| 102 | [[Íomhá:Douglas Hyde - Project Gutenberg eText 19028.jpg|center|128px]] | [[Dubhghlas de hÍde]] | 1860-01-17 | 1949-07-12 | [[An Caisleán Riabhach]] |- | style='text-align:right'| 103 | [[Íomhá:Mairebrennan2.jpg|center|128px]] | [[Moya Brennan|Máire Ní Bhraonáin]] | 1952-08-04 | | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 104 | [[Íomhá:Lady gregory.jpg|center|128px]] | [[Lady Gregory]] | 1852-03-15 | 1932-05-22 | [[Baile Locha Riach]] |- | style='text-align:right'| 105 | [[Íomhá:Finnan.jpg|center|128px]] | [[Steve Finnan]] | 1976-04-24 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 106 | [[Íomhá:Richard Dunne 2012 Sopot.jpg|center|128px]] | [[Richard Dunne]] | 1979-09-21 | | [[Tamhlacht]] |- | style='text-align:right'| 107 | [[Íomhá:William O'Brien 1917.jpg|center|128px]] | [[William O'Brien]] | 1852-10-02 | 1928-02-25 | [[Mala]] |- | style='text-align:right'| 108 | [[Íomhá:Smith O'Brien, The Irish Patriot.jpg|center|128px]] | [[William Smith O’Brien|William Smith O'Brien]] | 1803-10-17 | 1864-06-18 | [[Caisleán Dhrom Ólainn]] |- | style='text-align:right'| 109 | [[Íomhá:Birr St. Brendan's Church St. Brendan Window 2010 09 10.jpg|center|128px]] | [[Brendan mac Nemainn]] | 5th century | 573 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 110 | [[Íomhá:Naoise Ó Muirí 2013.jpg|center|128px]] | [[Naoise Ó Muirí]] | 1972-09-15 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 111 | [[Íomhá:WithSMcropped.jpg|center|128px]] | [[Samantha Mumba]] | 1983-01-18 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 112 | [[Íomhá:Christy Moore in Vicar Street.jpg|center|128px]] | [[Christy Moore]] | 1945-05-07 | | [[Droichead Nua]] |- | style='text-align:right'| 113 | [[Íomhá:Kerry Condon during an interview in 2022 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Kerry Condon]] | 1983-01-09 | | [[Dúrlas Éile|Durlas]] |- | style='text-align:right'| 114 | [[Íomhá:Marian Keyes 2022.jpg|center|128px]] | [[Marian Keyes]] | 1963-09-10 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 115 | [[Íomhá:Imelda May (1).jpg|center|128px]] | [[Imelda May]] | 1974-07-10 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 116 | [[Íomhá:Alison Doody 2.jpg|center|128px]] | [[Alison Doody]] | 1966-11-11 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 117 | | [[Frank O'Farrell]] | 1927-10-09 | 2022-03-06 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 118 | [[Íomhá:Katie Taylor 2012 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Katie Taylor]] | 1986-07-02 | | [[Bré]] |- | style='text-align:right'| 119 | [[Íomhá:Grainne Mhaol Ni Mhaille Statue.jpg|center|128px]] | [[Gráinne Ní Mháille]] | 1539 | 1603<br/>1599-06-18 | [[Oileán Chliara|Cliara]] |- | style='text-align:right'| 120 | [[Íomhá:Maryolympia.jpg|center|128px]] | [[Mary Black]] | 1955-05-23<br/>1955-05-22 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 121 | [[Íomhá:Jordan by Hoppner.jpg|center|128px]] | [[Dorothea Jordan]] | 1761-11-21 | 1816-07-05 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 122 | [[Íomhá:John Lyons 2012.jpg|center|128px]] | [[John Lyons]] | 1977-06 | | [[Baile Munna]] |- | style='text-align:right'| 123 | [[Íomhá:Andrea corr glastonbury.jpg|center|128px]] | [[Andrea Corr]] | 1974-05-17 | | [[Dún Dealgan]] |- | style='text-align:right'| 124 | [[Íomhá:Frank Fahy .PNG|center|128px]] | [[Proinsias Ó Fathaigh]] | 1880-01-12 | 1953-07-12 | [[Contae na Gaillimhe]]<br/>[[Éire]] |- | style='text-align:right'| 125 | [[Íomhá:Ladywilde.jpg|center|128px]] | [[Jane Francesca Agnes Wilde|Jane Wilde]] | 1821-12-27 | 1896-02-03 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 126 | [[Íomhá:Brian Bóruma mac Cennétig (1723) (crop).jpg|center|128px]] | [[Brian Bóramha]] | 941 | 1014-04-23 | [[Cill Dalua]] |- | style='text-align:right'| 127 | [[Íomhá:Éamon Ó Cuív clutching a cup.png|center|128px]] | [[Éamon Ó Cuív]] | 1950-06-23 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 128 | [[Íomhá:Patrick Pearse cph.3b15294.jpg|center|128px]] | [[Pádraig Mac Piarais]] | 1879-11-10 | 1916-05-03 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 129 | [[Íomhá:Thomas Ashe, half-length portrait (34628644896).jpg|center|128px]] | [[Tomás Ághas]] | 1885-01-12 | 1917-09-25 | [[Lios Póil]] |- | style='text-align:right'| 130 | [[Íomhá:Seán Haughey, Jan 2024 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Seán Ó hEochaidh]] | 1961-11-08 | | [[Ráth Eanaigh]] |- | style='text-align:right'| 131 | | [[Tony Gregory]] | 1947-12-05 | 2009-01-02 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 132 | [[Íomhá:Dublin Writers Festival 2007 (686228986) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Claire Keegan]] | 1968 | | [[Contae Chill Mhantáin]] |- | style='text-align:right'| 133 | | [[Michael Keyes]] | 1886-03-31 | 1959-09-08 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 134 | [[Íomhá:Joseph Mary Plunkett.jpg|center|128px]] | [[Seosamh Pluincéad]] | 1887-11-21 | 1916-05-04 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 135 | [[Íomhá:John Joly.jpg|center|128px]] | [[John Joly]] | 1857-11-01 | 1933-12-08 | [[Breacánach]] |- | style='text-align:right'| 136 | [[Íomhá:Cork (47) 1.jpg|center|128px]] | [[Naomh Fionnbarra|Naomh Fionnbharra]] | 550 | 623-09-25 | [[Droichead na Bandan]] |- | style='text-align:right'| 137 | [[Íomhá:StSunniva.jpg|center|128px]] | [[Sunniva]] | 10th century | | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 138 | [[Íomhá:Kevin Doyle at Avaya (cropped).jpg|center|128px]] | [[Kevin Doyle]] | 1983-09-18 | | [[Maigh Arnaí]] |- | style='text-align:right'| 139 | [[Íomhá:Gabriel Byrne 2010.jpg|center|128px]] | [[Gabriel Byrne]] | 1950-05-12 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 140 | [[Íomhá:FIFA WC-qualification 2014 - Austria vs Ireland 2013-09-10 - Shane Long 02.jpg|center|128px]] | [[Shane Long]] | 1987-01-22 | | [[Gort na hUamha]] |- | style='text-align:right'| 141 | [[Íomhá:Charlie McCreevy portrait.jpg|center|128px]] | [[Charles McCreevy|Cathal Mac Riabhaigh]] | 1949-09-30 | | [[Na Solláin]] |- | style='text-align:right'| 142 | [[Íomhá:Eilean Mor Chapel.jpg|center|128px]] | [[Naomh Abbán]] | 570 | 620-03-16 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 143 | [[Íomhá:Manchester - Old Trafford - Manchester United vs Crawley Town.jpg|center|128px]] | [[John O'Shea]] | 1981-04-30 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 144 | [[Íomhá:Cox Portrait 2002.jpg|center|128px]] | [[Pat Cox|Pádraig Mac an Choiligh]] | 1952-11-28 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 145 | [[Íomhá:Patrick Hillery (cropped).jpg|center|128px]] | [[Pádraig Ó hIrighile]] | 1923-05-02 | 2008-04-12 | [[Sráid na Cathrach]] |- | style='text-align:right'| 146 | [[Íomhá:Edward Sabine Maull&Fox BNF Gallica.jpg|center|128px]] | [[Edward Sabine]] | 1788-10-14 | 1883-06-26 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 147 | [[Íomhá:Ronan Keating - 2016-11-25 Night of the Proms (cropped).jpg|center|128px]] | [[Ronan Keating]] | 1977-03-03 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 148 | [[Íomhá:Damien Rice live 2.jpg|center|128px]] | [[Damien Rice]] | 1973-12-07 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 149 | [[Íomhá:Roger Casement.jpg|center|128px]] | [[Ruairí Mac Easmainn]] | 1864-09-01 | 1916-08-03 | [[Cuas an Ghainimh]]<br/>[[Dumhach Thrá]] |- | style='text-align:right'| 150 | [[Íomhá:Brian McFadden (cropped2).jpg|center|128px]] | [[Brian McFadden]] | 1980-04-12 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 151 | [[Íomhá:Joshua Reynolds - William Petty.jpg|center|128px]] | [[William Petty, 2ú hIarla Shelburne|William Petty]] | 1737-05-02 | 1805-05-07 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 152 | [[Íomhá:BRENDANBEHAN.jpg|center|128px]] | [[Breandán Ó Beacháin]] | 1923-02-09 | 1964-03-20 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 153 | [[Íomhá:John Banville (2019) III.jpg|center|128px]] | [[John Banville]] | 1945-12-08 | | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 154 | [[Íomhá:Colm Meaney at the 2024 Toronto International Film Festival (cropped).jpg|center|128px]] | [[Colm Meaney]] | 1953-05-30 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 155 | [[Íomhá:Stephen Hunt 2011.jpg|center|128px]] | [[Stephen Hunt]] | 1981-08-01 | | [[Port Laoise]] |- | style='text-align:right'| 156 | [[Íomhá:Daniel O'Connell.png|center|128px]] | [[Dónall Ó Conaill]] | 1775-08-06 | 1847-05-15 | [[Cathair Saidhbhín]] |- | style='text-align:right'| 157 | [[Íomhá:Sean ocasey 1924.jpg|center|128px]] | [[Seán Ó Cathasaigh]] | 1880-03-30 | 1964-09-18 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 158 | [[Íomhá:Thomas Moore from NPG.jpg|center|128px]] | [[Thomas Moore]] | 1779-05-28 | 1852-02-25 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 159 | [[Íomhá:10.5.17RobertSheehanByLuigiNovi1.jpg|center|128px]] | [[Robert Sheehan]] | 1988-01-07 | | [[Port Laoise]] |- | style='text-align:right'| 160 | [[Íomhá:Glenn Whelan 2012 Sopot.jpg|center|128px]] | [[Glenn Whelan]] | 1984-01-13 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 161 | [[Íomhá:Keith Andrews 2011.jpg|center|128px]] | [[Keith Andrews]] | 1980-09-13 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 162 | [[Íomhá:Staunton, Steve.jpg|center|128px]] | [[Steve Staunton]] | 1969-01-19 | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 163 | [[Íomhá:Seamus Coleman (cropped).jpg|center|128px]] | [[Séamus Coleman]] | 1988-10-11 | | [[Dún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 164 | [[Íomhá:FIFA WC-qualification 2014 - Austria vs Ireland 2013-09-10 - Paul McShane 03 (cropped).JPG|center|128px]] | [[Paul McShane]] | 1986-01-06 | | [[Cill Mhantáin]] |- | style='text-align:right'| 165 | [[Íomhá:Charles Stewart Parnell (Portrait).jpg|center|128px]] | [[Charles Stewart Parnell]] | 1846-06-27 | 1891-10-06 | [[Contae Chill Mhantáin]] |- | style='text-align:right'| 166 | [[Íomhá:Denis Irwin (2017-07-29 img06) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Denis Irwin]] | 1965-10-31 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 167 | [[Íomhá:San Colombano.jpg|center|128px]] | [[Columbán]] | 543 | 615-11-23 | [[Cúige Laighean]] |- | style='text-align:right'| 168 | [[Íomhá:ESC2016 - Ireland 01 3.jpg|center|128px]] | [[Nicky Byrne]] | 1978-10-09 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 169 | [[Íomhá:Sean T OKelly WhiteHouse 19390517.jpg|center|128px]] | [[Seán T. Ó Ceallaigh|Seán Tomás Ó Ceallaigh]] | 1882-08-25 | 1966-11-23 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 170 | [[Íomhá:Stephen Kelly 2012 Sopot.jpg|center|128px]] | [[Stephen Kelly]] | 1983-09-06 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 171 | [[Íomhá:Rory Gallagher 1982.jpg|center|128px]] | [[Rory Gallagher]] | 1948-03-02 | 1995-06-14 | [[Béal Átha Seanaidh]] |- | style='text-align:right'| 172 | [[Íomhá:Cropped portrait of Henry Grattan.jpg|center|128px]] | [[Henry Grattan]] | 1746-07-03 | 1820-06-04 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 173 | [[Íomhá:Lord Castlereagh Marquess of Londonderry.jpg|center|128px]] | [[Robert Stewart, Bíocunta an Chaisleáin Riabhaigh]] | 1769-06-18 | 1822-08-12 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 174 | [[Íomhá:Timothy Michael Healy Thoms Whos Who 1923.jpg|center|128px]] | [[Tadhg Ó hEaluithe (polaiteoir)|Tadhg Ó hEaluithe]] | 1855-05-17 | 1931-03-26 | [[Beanntraí]] |- | style='text-align:right'| 175 | [[Íomhá:William Martin Murphy Oil Painting by William Orpen.jpg|center|128px]] | [[William Martin Murphy|William Máirtín Ó Murchadha]] | 1844-11-21 | 1919-06-25 | [[Baile Chaisleáin Bhéarra]] |- | style='text-align:right'| 176 | [[Íomhá:James Ussher by Sir Peter Lely.jpg|center|128px]] | [[James Ussher]] | 1581-01-04 | 1656-03-21 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 177 | [[Íomhá:John Bruton, February 2002 (cropped 02).jpg|center|128px]] | [[John Bruton|Seán de Briotún]] | 1947-05-18 | 2024-02-06 | [[Dún Búinne]] |- | style='text-align:right'| 178 | [[Íomhá:Charles Haughey 1967 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Cathal Ó hEochaidh]] | 1925-09-16 | 2006-06-13 | [[Caisleán an Bharraigh]] |- | style='text-align:right'| 179 | [[Íomhá:Benjamin Guinness ILN.jpg|center|128px]] | [[Benjamin Lee Guinness|Benjamin Guinness]] | 1798-11-01 | 1868-05-19 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 180 | | [[Seán Eichingeam]] | 1870 | 1923-04-23 | [[Cuan Bhaile na Cúirte]] |- | style='text-align:right'| 181 | [[Íomhá:Austin Stack (cropped).jpg|center|128px]] | [[Aibhistín de Staic]] | 1879-12-07 | 1929-04-27 | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 182 | [[Íomhá:Michael Conaghan, 2008 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Michael Conaghan]] | 1944-09 | | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 183 | [[Íomhá:Sir Phelim O’Neill.png|center|128px]] | [[Féilim Ó Néill]] | 1603 | 1653<br/>1652-03-10 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 184 | [[Íomhá:John Toland.jpg|center|128px]] | [[John Toland]] | 1670-11-30 | 1722-03-11 | ''[[:d:Q4068887|Ardagh]]'' |- | style='text-align:right'| 185 | [[Íomhá:Niall Quinn 2011 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Niall Quinn]] | 1966-10-06 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 186 | [[Íomhá:Maurice O'Connor.jpg|center|128px]] | [[Toirdhealbhach Ó Cearbhalláin]] | 1670 | 1738-03-25 | [[Contae na Mí]] |- | style='text-align:right'| 187 | [[Íomhá:Ken Doherty PHC 2012-3.jpg|center|128px]] | [[Ken Doherty]] | 1969-09-17 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 188 | [[Íomhá:Lawrence Parsons.jpg|center|128px]] | [[Laurence Parsons]] | 1840-11-17 | 1908-08-29 | [[Biorra]] |- | style='text-align:right'| 189 | [[Íomhá:1stEarlOfIveagh.jpg|center|128px]] | [[Edward Cecil Guinness]] | 1847-11-10 | 1927-10-07 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 190 | [[Íomhá:Portrait of Patrick Sarsfield, Earl of Lucan NGI.4328.PNG|center|128px]] | [[Pádraig Sáirséal]] | 1655 | 1693-08-21 | [[Leamhcán]] |- | style='text-align:right'| 191 | [[Íomhá:Feargus Edward O'Connor-crop.jpg|center|128px]] | [[Feargus O'Connor]] | 1794-07-18 | 1855-08-30<br/>1855-08-31 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 192 | [[Íomhá:Catherine Day, Secretary-General of the EC - 2011.jpg|center|128px]] | [[Catherine Day]] | 1954-06-16 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 193 | [[Íomhá:Arthur Griffith (1871-1922).jpg|center|128px]] | [[Art Ó Gríofa]] | 1872-03-31 | 1922-08-12 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 194 | [[Íomhá:Richard Sheridan.jpg|center|128px]] | [[Richard Brinsley Sheridan]] | 1751-10-30 | 1816-07-07 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 195 | [[Íomhá:Darren Shan (2016).jpg|center|128px]] | [[Darren Shan]] | 1972-07-03<br/>1972-07-02 | | [[Londain]]<br/>[[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 196 | [[Íomhá:Dick Spring 1995 (headshot).jpg|center|128px]] | [[Dick Spring|Risteard Mac An Earraigh]] | 1950-08-29 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 197 | [[Íomhá:Liam Brady rte.jpg|center|128px]] | [[Liam Brady]] | 1956-02-13 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 198 | [[Íomhá:Stephen ROCHE.jpg|center|128px]] | [[Stephen Roche]] | 1959-11-28 | | [[Dún Droma]] |- | style='text-align:right'| 199 | [[Íomhá:Aidan Gillen (headshot).jpg|center|128px]] | [[Aidan Gillen]] | 1968-04-24 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 200 | [[Íomhá:John Tyndall portrait mid career.jpg|center|128px]] | [[John Tyndall]] | 1820-08-02 | 1893-12-04 | [[Contae Cheatharlach]] |- | style='text-align:right'| 201 | [[Íomhá:Ronnie drew 2004.jpg|center|128px]] | [[Ronnie Drew]] | 1934-09-16 | 2008-08-16 | [[Dún Laoghaire]] |- | style='text-align:right'| 202 | [[Íomhá:Gerald Fitzgerald 9th Earl of Kildare 2.JPG|center|128px]] | [[Gearóid Óg Mac Gearailt]] | 1487 | 1534-09-02 | [[Maigh Nuad]] |- | style='text-align:right'| 203 | [[Íomhá:Ray-Sachs-Ivor-Robinson-Art-Komar-and-John-Lighton-Synge-Jablonna-1962-Photo.png|center|128px]] | [[John Lighton Synge]] | 1897-03-23 | 1995-03-30 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 204 | [[Íomhá:Charles Villiers Stanford c1894bw.jpg|center|128px]] | [[Charles Villiers Stanford]] | 1852-09-30 | 1924-03-29 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 205 | [[Íomhá:Statua di Luke Kelly.jpg|center|128px]] | [[Luke Kelly]] | 1940-11-17 | 1984-01-30 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 206 | | [[Frank McGuinness]] | 1953-07-29 | | [[Bun Cranncha]] |- | style='text-align:right'| 207 | [[Íomhá:Liam O'Flaherty.jpeg|center|128px]] | [[Liam Ó Flaithearta]] | 1896-08-28<br/>1896-04-28<br/>1897-04-19 | 1984-09-07<br/>1984-07-07 | [[Inis Mór, Árainn|Inis Mór]] |- | style='text-align:right'| 208 | [[Íomhá:Darren O'Dea 2011.jpg|center|128px]] | [[Darren O'Dea]] | 1987-02-04 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 209 | [[Íomhá:Anton abbadia.png|center|128px]] | [[Antoine Thomson d'Abbadie]] | 1810-01-03 | 1897-03-19 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 210 | | [[Packie Bonner]] | 1960-05-24 | | [[Ailt an Chorráin]] |- | style='text-align:right'| 211 | [[Íomhá:Ciarán Cannon April 2018 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Ciarán Cannon|Ciarán Ó Canáin]] | 1965-09-19 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 212 | [[Íomhá:Henry Hughes Wilson, British general, photo portrait standing in uniform.jpg|center|128px]] | [[Henry Wilson]] | 1864-05-05 | 1922-06-22 | [[Contae an Longfoirt]] |- | style='text-align:right'| 213 | | [[Máirtín Mac Cumascaigh]] | 1978-11-09 | | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 214 | [[Íomhá:Albert Reynolds (cropped).jpg|center|128px]] | [[Ailbhe Mac Raghnaill]] | 1932-11-03 | 2014-08-21 | [[Rúscaigh]] |- | style='text-align:right'| 215 | | [[Dan Neville]] | 1946-12-08 | | [[Contae Luimnigh]] |- | style='text-align:right'| 216 | [[Íomhá:Liam Twomey, May 2015 (17744432900) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Liam Twomey]] | 1967-04-03 | | [[Cloich na Coillte]] |- | style='text-align:right'| 217 | [[Íomhá:Ciarán Cuffe Annual Green Convention 2018.jpg|center|128px]] | [[Ciarán Cuffe]] | 1963-04-03 | | [[Seanchill]] |- | style='text-align:right'| 218 | [[Íomhá:Bernard Durkan (official portrait) 2020 (cropped) 2.png|center|128px]] | [[Bernard Durkan]] | 1945-03-26 | | [[Béal Átha na Muice]] |- | style='text-align:right'| 219 | | [[Bernard Ó hAilín]] | 1944-09-09 | 2024-06-22 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 220 | [[Íomhá:Cearbhall Ó Dálaigh, 1975 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Cearbhall Ó Dálaigh]] | 1911-02-12 | 1978-03-21<br/>1978-03-11 | [[Bré]] |- | style='text-align:right'| 221 | [[Íomhá:DOOR STEP 2016-07-12 Denis Naughten (27644046983).jpg|center|128px]] | [[Denis Naughten]] | 1973-06-23 | | [[Contae Ros Comáin]] |- | style='text-align:right'| 222 | [[Íomhá:Taoiseach Liam Cosgrave-Patricks Day 1976.jpg|center|128px]] | [[Liam Mac Cosgair]] | 1920-04-13 | 2017-10-04 | [[Caisleán Cnucha]] |- | style='text-align:right'| 223 | [[Íomhá:PadraigHarrington2004RyderCup.jpg|center|128px]] | [[Pádraig Harrington]] | 1971-08-31 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 224 | [[Íomhá:Vincent Coll leaving court NYWTS.jpg|center|128px]] | [[Uinseann Ó Colla (Mad Dog Coll)|Uinseann Ó Colla]] | 1908-07-20 | 1932-02-08 | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 225 | [[Íomhá:Jack Lynch, 1972 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Seán Ó Loingsigh]] | 1917-08-15 | 1999-10-20 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 226 | [[Íomhá:Dylan Moran Melbourne.jpg|center|128px]] | [[Dylan Moran]] | 1971-11-03 | | [[An Uaimh]] |- | style='text-align:right'| 227 | [[Íomhá:US visit of Taoiseach Costello in 1956 (cropped).jpg|center|128px]] | [[John A. Costello|Seán A Mac Coisdealbha]] | 1891-06-20 | 1976-01-05 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 228 | [[Íomhá:Eoin Hand (1981).jpg|center|128px]] | [[Eoin Hand]] | 1946-03-30 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 229 | [[Íomhá:Anthony Lawlor.jpg|center|128px]] | [[Anthony Lawlor]] | 1959-06-13 | | [[Baile Eoin]] |- | style='text-align:right'| 230 | [[Íomhá:Thomas FitzGerald, 10th Earl of Kildare.jpg|center|128px]] | [[Tomás Mac Gearailt, 10ú hIarla Chill Dara|Tomás Mac Gearailt]] | 1513 | 1537 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 231 | | [[Alice Kyteler]] | 1263 | No/unknown value | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 232 | | [[Gary Deegan]] | 1987-09-28 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 233 | [[Íomhá:Enniscorthy St. Aidan's Cathedral East Aisle Fifth Window Saint Aidan Detail 2009 09 28.jpg|center|128px]] | [[Naomh Aodhán (Maodhóg)]] | 6th century | 627 | [[Contae an Chabháin]] |- | style='text-align:right'| 234 | [[Íomhá:William Stokes (1804 - 1878).jpg|center|128px]] | [[William Stokes]] | 1804-10-01 | 1878-01-10 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 235 | [[Íomhá:BrotherWalfrid(AndrewKerins).jpg|center|128px]] | [[Andrew Kerins]] | 1840-05-18 | 1915-04-17 | [[Contae Shligigh]] |- | style='text-align:right'| 236 | [[Íomhá:PadraicColum.jpeg|center|128px]] | [[Padraic Colum]] | 1881-12-08 | 1972-01-11 | [[Contae an Longfoirt]] |- | style='text-align:right'| 237 | [[Íomhá:Eileen Desmond 1981 02.jpg|center|128px]] | [[Eileen Desmond]] | 1932-12-29 | 2005-01-06 | [[Cionn tSáile]] |- | style='text-align:right'| 238 | | [[Josephine Hart]] | 1942-03-01 | 2011-06-02 | [[An Muileann gCearr]] |- | style='text-align:right'| 239 | | [[Dónal McCann]] | 1943-05-07 | 1999-07-17 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 240 | [[Íomhá:Dan O'Herlihy 1955.JPG|center|128px]] | [[Dan O'Herlihy]] | 1919-05-01 | 2005-02-17 | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 241 | [[Íomhá:Portrait of Theobald Wolfe Tone (4672711).jpg|center|128px]] | [[Theobald Wolfe Tone]] | 1763-06-20 | 1798-11-19 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 242 | [[Íomhá:Eileen Gray.jpg|center|128px]] | [[Eileen Gray]] | 1878-08-08<br/>1879 | 1976-10-31 | [[Inis Córthaidh]] |- | style='text-align:right'| 243 | [[Íomhá:Tommy Bowe.jpg|center|128px]] | [[Tommy Bowe]] | 1984-02-22 | | [[Muineachán]] |- | style='text-align:right'| 244 | [[Íomhá:Cardinal Sean Patrick Brady.jpg|center|128px]] | [[Seán Mac Brádaigh]] | 1939-08-16 | | ''[[:d:Q5309129|Drumcalpin]]'' |- | style='text-align:right'| 245 | [[Íomhá:Kate O'Brien, 1926.jpg|center|128px]] | [[Cáit Ní Bhriain]] | 1897-12-03 | 1974-08-13 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 246 | [[Íomhá:Marian Harkin, Dec 2024 - 54193737946 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Marian Harkin]] | 1953-11-26 | | [[Baile an Tóchair]] |- | style='text-align:right'| 247 | [[Íomhá:Portrait of Nora Joyce (Mrs. James Joyce) 1926–1927 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Nora Barnacle]] | 1884-03-21 | 1951-04-10 | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 248 | [[Íomhá:Maria Doyle Kennedy 2014 crop.jpg|center|128px]] | [[Maria Doyle Kennedy]] | 1964-09-25 | | [[Cluain Tarbh]] |- | style='text-align:right'| 249 | [[Íomhá:Catherine Hayes.jpg|center|128px]] | [[Catherine Hayes]] | 1818-10-29<br/>1825 | 1861-08-11 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 250 | [[Íomhá:Deirdre de Búrca at Lisbon 2.jpg|center|128px]] | [[Déirdre de Búrca]] | 1963-10 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 251 | | [[Angela Farrell]] | 1952 | | [[Dún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 252 | [[Íomhá:Joan Burton crop.jpg|center|128px]] | [[Joan Burton]] | 1949-02-01 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 253 | [[Íomhá:Mary Coughlan.jpg|center|128px]] | [[Máire Ní Chochláinn]] | 1965-05-28 | | [[Dún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 254 | [[Íomhá:Jan O'Sullivan.jpg|center|128px]] | [[Jan O'Sullivan|Jan Uí Shúilleabháin]] | 1950-12-06 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 255 | | [[Frank Cluskey]] | 1930-04-08 | 1989-05-07 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 256 | [[Íomhá:Padraig Faulkner, 1980 (cropped).png|center|128px]] | [[Pádraig Faulkner]] | 1918-03-12 | 2012-06-01 | [[Dún Dealgan]] |- | style='text-align:right'| 257 | [[Íomhá:Gerry Collins 1990.jpg|center|128px]] | [[Gerry Collins]] | 1938-10-16 | | [[Mainistir na Féile]] |- | style='text-align:right'| 258 | | [[John O'Connell (Baile Átha Cliath)|John O'Connell]] | 1927-01-20 | 2013-03-08 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 259 | [[Íomhá:Tony O'Reilly 1959.jpg|center|128px]] | [[Tony O'Reilly]] | 1936-05-07 | 2024-05-18 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 260 | | [[Kirsten Sheridan]] | 1976-07-14 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 261 | [[Íomhá:Rob Kearney 2015 RWC.jpg|center|128px]] | [[Rob Kearney]] | 1986-03-26 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 262 | [[Íomhá:Arthur Guinness.jpg|center|128px]] | [[Arthur Guinness]] | 1725 | 1803-01-23 | [[Cill Droichid]] |- | style='text-align:right'| 263 | [[Íomhá:George Noble Plunkett, circa 1915.jpg|center|128px]] | [[George Noble Plunkett|An Cunta Pluincéad]] | 1851-12-03 | 1948-03-12 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 264 | [[Íomhá:Alan Dukes, December 1996 (cropped original).jpg|center|128px]] | [[Alan Dukes|Ailéin de Diúc]] | 1945-04-20 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 265 | [[Íomhá:Michael O'Leary, September 1979 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Michael O'Leary (Aire)|Michael O'Leary]] | 1936-05-08 | 2006-05-11 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 266 | | [[Justin Keating]] | 1930-01-07 | 2009-12-31 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 267 | | [[Breandán Ó hEithir]] | 1930-01-18 | 1990-10-26 | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 268 | [[Íomhá:Tomás Mac Giolla.jpg|center|128px]] | [[Tomás Mac Giolla]] | 1924-01-25 | 2010-02-04 | [[An tAonach]] |- | style='text-align:right'| 269 | [[Íomhá:Alan Kelly 2011.jpg|center|128px]] | [[Alan Kelly (polaiteoir)|Alan Kelly]] | 1975-07-13 | | [[An Port Rua]] |- | style='text-align:right'| 270 | [[Íomhá:James Dillon circa 1930s.jpg|center|128px]] | [[James Dillon|Séamus Diolún]] | 1902-09-26 | 1986-02-10 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 271 | [[Íomhá:Portrait of Sir Richard John Griffith, 1st Bt. (by Stephen Catterson Smith).jpg|center|128px]] | [[Richard Griffith]] | 1784-09-20 | 1878-09-22 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 272 | [[Íomhá:Edward Hincks.jpg|center|128px]] | [[Edward Hincks]] | 1792-08-19 | 1866-12-03 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 273 | [[Íomhá:FIFA WC-qualification 2014 - Austria vs Ireland 2013-09-10 - David Forde 01.jpg|center|128px]] | [[David Forde]] | 1979-12-20 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 274 | [[Íomhá:Domhnall Gleeson by Gage Skidmore.jpg|center|128px]] | [[Domhnall Gleeson]] | 1983-05-12 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 275 | [[Íomhá:William Thomas Cosgrave.jpg|center|128px]] | [[Liam Tomás Mac Cosgair]] | 1880-06-06 | 1965-11-16 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 276 | [[Íomhá:Brendan Howlin Aviva (cropped).jpg|center|128px]] | [[Brendan Howlin]] | 1956-05-09 | | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 277 | [[Íomhá:Brendan Smith 2024 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Brendan Smith]] | 1956-06-01 | | [[An Cabhán]] |- | style='text-align:right'| 278 | | [[Séamus Pattison]] | 1936-04-19 | 2018-02-04 | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 279 | [[Íomhá:The British Library - Classic Album Sundays present an Evening with Róisín Murphy (zPkiYJX5h7Q - 1920x1080 - 8m43s).png|center|128px]] | [[Róisín Murphy]] | 1973-07-05 | | [[An tInbhear Mór]] |- | style='text-align:right'| 280 | | [[Seán Flanagan]] | 1922-01-26 | 1993-02-05 | [[Béal Átha hAmhnais]] |- | style='text-align:right'| 281 | [[Íomhá:Mary Lou McDonald, 2018.jpg|center|128px]] | [[Mary Lou McDonald]] | 1969-05-01 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 282 | | [[Doireann Ní Bhriain]] | 1952 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 283 | | [[Nuala O'Faolain|Nuala Ó Faoláin]] | 1940-03-01 | 2008-05-09 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 284 | | [[Dawn Martin]] | 1976-06-28 | | [[Dún Dealgan]] |- | style='text-align:right'| 285 | [[Íomhá:Mary White Green Party.jpg|center|128px]] | [[Mary White]] | 1948-11-24 | | [[Bré]] |- | style='text-align:right'| 286 | | [[Marina Carr]] | 1964-11-17 | | [[Contae Uíbh Fhailí]] |- | style='text-align:right'| 287 | [[Íomhá:Siobhan Fahey.jpg|center|128px]] | [[Siobhan Fahey]] | 1958-09-10 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 288 | [[Íomhá:Mary Harney cropped.jpg|center|128px]] | [[Mary Harney|Máire Ní Áirne]] | 1953-03-11 | | [[Béal Átha na Sluaighe]] |- | style='text-align:right'| 289 | [[Íomhá:Mairead McGuinness 2023.jpg|center|128px]] | [[Mairead McGuinness|Máiréad Nic Aonasa]] | 1959-06-13 | | [[Droichead Átha]]<br/>[[Baile Átha Fhirdhia]] |- | style='text-align:right'| 290 | [[Íomhá:Mary Hanafin (cropped).jpg|center|128px]] | [[Máire Ní Ainifín]] | 1959-06-01 | | [[Dúrlas Éile|Durlas]] |- | style='text-align:right'| 291 | [[Íomhá:Seán Lemass, 1966.jpg|center|128px]] | [[Seán F. Lemass]] | 1899-07-15 | 1971-05-11 | [[An Baile Breac (Baile Átha Cliath)|An Baile Breac]] |- | style='text-align:right'| 292 | | [[Margaret Hassan]] | 1945-04-18 | 2004-11-08 | [[Deilginis]] |- | style='text-align:right'| 293 | | [[Noel Browne|Nollaig de Brún]] | 1915-12-20 | 1997-05-21 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 294 | [[Íomhá:Andy Reid.png|center|128px]] | [[Andy Reid]] | 1982-07-29 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 295 | | [[David Kelly]] | 1929-07-11 | 2012-02-12 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 296 | [[Íomhá:Colm toibin 2006.jpg|center|128px]] | [[Colm Tóibín]] | 1955-05-30 | | [[Inis Córthaidh]] |- | style='text-align:right'| 297 | [[Íomhá:KeithFahey Augsburg.jpg|center|128px]] | [[Keith Fahey]] | 1983-01-15 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 298 | [[Íomhá:James Hoban circa 1800 - Crop.jpg|center|128px]] | [[James Hoban]] | 1762 | 1831-12-08 | [[Contae Chill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 299 | [[Íomhá:Tom Crean2b.JPG|center|128px]] | [[Tom Crean|Tomás Ó Croidheáin]] | 1877-02-16 | 1938-07-27 | [[Abhainn an Scáil]] |- | style='text-align:right'| 300 | [[Íomhá:Batt O'Keeffe 2.png|center|128px]] | [[Batt O'Keeffe]] | 1945-04-02 | | [[Mala]] |- | style='text-align:right'| 301 | [[Íomhá:James Stephens, 1935.jpg|center|128px]] | [[James Stephens (scríbhneoir)]] | 1882-02-09<br/>1882-02-02 | 1950-12-26 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 302 | [[Íomhá:Prendergast, Phil-9374.jpg|center|128px]] | [[Phil Prendergast]] | 1959-09-20 | | [[Contae Chill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 303 | | [[Ruth Bradley]] | 1987-01-24 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 304 | [[Íomhá:SKenny.jpg|center|128px]] | [[Stephen Kenny]] | 1971-10-30 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 305 | [[Íomhá:Cillian Sheridan.jpg|center|128px]] | [[Cillian Sheridan]] | 1989-02-23 | | [[Coill an Chollaigh]] |- | style='text-align:right'| 306 | | [[Yvonne McGuinness]] | 1972-10-12 | | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 307 | [[Íomhá:Thomas F. Meagher.jpg|center|128px]] | [[Thomas Francis Meagher]] | 1823-08-03 | 1867-07-01 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 308 | [[Íomhá:Ó Mórna agus Dánta Eile.png|center|128px]] | [[Máirtín Ó Direáin]] | 1910-11-29 | 1988-03-19 | [[Inis Mór, Árainn|Inis Mór]] |- | style='text-align:right'| 309 | | [[Mary Kennedy]] | 1956-10-04 | | [[Cluain Dolcáin]] |- | style='text-align:right'| 310 | [[Íomhá:Nessa Childers MEP Ireland 01 (cropped).JPG|center|128px]] | [[Nessa Childers]] | 1956-10-09 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 311 | | [[William Trevor]] | 1928-05-24 | 2016-11-20 | [[Baile Mhistéala]] |- | style='text-align:right'| 312 | [[Íomhá:Dave Allen 1968.JPG|center|128px]] | [[Dave Allen]] | 1936-07-06 | 2005-03-10 | [[Teach na Giúise]] |- | style='text-align:right'| 313 | | [[Christy Brown]] | 1932-06-05 | 1981-09-07 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 314 | [[Íomhá:Alan Shatter.jpg|center|128px]] | [[Alan Shatter]] | 1951-02-01 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 315 | [[Íomhá:Anthony Stokes Tehran derby.jpg|center|128px]] | [[Anthony Stokes]] | 1988-07-25 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 316 | | [[Éinde Ó Callaráin]] | 1942-05 | 2004-04-08 | [[Maigh Locha]] |- | style='text-align:right'| 317 | [[Íomhá:George Francis FitzGerald.jpg|center|128px]] | [[George Francis Fitzgerald]] | 1851-08-03 | 1901-02-21 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 318 | | [[Avril Doyle]] | 1949-04-18 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 319 | [[Íomhá:Frances Fitzgerald 2011.jpg|center|128px]] | [[Frances Fitzgerald]] | 1950-08-01 | | [[Cromadh]] |- | style='text-align:right'| 320 | [[Íomhá:Catherine Byrne TD.jpg|center|128px]] | [[Catherine Byrne]] | 1956-02-26 | | [[An Cloigín Gorm]] |- | style='text-align:right'| 321 | [[Íomhá:Dublin Martyrs by Conall McCabe (2001).jpg|center|128px]] | [[Maighréad de Bhál]] | 1515 | 1584 | [[Contae na Mí]] |- | style='text-align:right'| 322 | [[Íomhá:Mary O'Rourke, September 2009.jpg|center|128px]] | [[Mary O'Rourke|Máire Uí Ruairc]] | 1937-05-31 | 2024-10-03 | [[Baile Átha Luain]] |- | style='text-align:right'| 323 | [[Íomhá:Dervla Kirwan in 2016.jpg|center|128px]] | [[Dervla Kirwan]] | 1971-10-24<br/>1971-10-23 | | [[Baile an Teampaill (Baile Átha Cliath)|Baile an Teampaill]] |- | style='text-align:right'| 324 | [[Íomhá:Dolores O'Riordan, Festivalbar, Milan, Italy, May 29, 2004.jpg|center|128px]] | [[Dolores O'Riordan|Dolores Ní Ríordáin]] | 1971-09-06 | 2018-01-15 | [[Baile Uí Bhricín Thuaidh]] |- | style='text-align:right'| 325 | [[Íomhá:Mary Ward (scientist).jpg|center|128px]] | [[Mary Ward]] | 1827-04-27 | 1869-08-31 | [[Contae Uíbh Fhailí]] |- | style='text-align:right'| 326 | | [[Paddy Canny]] | 1919 | 2008-06-28 | ''[[:d:Q104294289|Gleann Dríth]]'' |- | style='text-align:right'| 327 | [[Íomhá:Joe Kinnear Hull City v. Newcastle United 1.png|center|128px]] | [[Joe Kinnear]] | 1946-12-27 | 2024-04-07 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 328 | [[Íomhá:Robert Emmet--The Irish Patriot.jpg|center|128px]] | [[Roibeard Emmet]] | 1780-03-04 | 1803-09-20 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 329 | [[Íomhá:Billy Kelleher.jpg|center|128px]] | [[Billy Kelleher]] | 1968-01-20 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 330 | [[Íomhá:Minister Jimmy Deenihan at the Feile na Greine Festival, Tech Amergin, Waterville, Co Kerry. 2012.JPG|center|128px]] | [[Jimmy Deenihan]] | 1952-09-11 | | [[Leic Snámha]] |- | style='text-align:right'| 331 | [[Íomhá:Pat Breen 2017 at Opening plenary session, 11 December 2017 cropped.jpg|center|128px]] | [[Pat Breen]] | 1957-03-21 | | [[Inis (baile)|Inis]] |- | style='text-align:right'| 332 | [[Íomhá:William Strutt, Portrait of Robert O'Hara Burke, 1860.jpg|center|128px]] | [[Robert O'Hara Burke]] | 1821-05-06 | 1861-06-28<br/>1861-07-01 | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 333 | [[Íomhá:Pat Rabbitte, circa 2002.jpg|center|128px]] | [[Pat Rabbite|Pádraic Ó Coinín]] | 1949-05-18 | | [[Clár Chlainne Mhuiris]] |- | style='text-align:right'| 334 | [[Íomhá:Peter von Lacy.PNG|center|128px]] | [[Peadar de Lása]] | 1678-10-30<br/>1678-09-29 | 1751-04-19 | [[Cill Íde]] |- | style='text-align:right'| 335 | [[Íomhá:Cathalbrugha.JPG|center|128px]] | [[Cathal Brugha]] | 1874-07-18 | 1922-07-07 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 336 | | [[Máirtín Ó Cadhain]] | 1906 | 1970-10-18 | [[An Spidéal]] |- | style='text-align:right'| 337 | [[Íomhá:Gen. Richard Mulcahy LCCN2014717121.jpg|center|128px]] | [[Risteárd Ó Maolchatha]] | 1886-05-10 | 1971-12-16 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 338 | [[Íomhá:Maturin.jpg|center|128px]] | [[Charles Maturin]] | 1782-09-25 | 1824-10-30 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 339 | [[Íomhá:Saint Virgilius, Salzburg.jpg|center|128px]] | [[Naomh Feargal]] | 700 | 784-11-27 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 340 | [[Íomhá:Paddy Keenan ACF.jpg|center|128px]] | [[Paddy Keenan]] | 1950-01-30 | | [[Baile Átha Troim]] |- | style='text-align:right'| 341 | | [[John Joe Nevin|John Joseph Nevin]] | 1989-06-07 | | [[An Muileann gCearr]] |- | style='text-align:right'| 342 | [[Íomhá:James Fintan Lalor (Young Irelander).jpg|center|128px]] | [[James Fintan Lalor (Éire Óg)|James Fintan Lalor]] | 1807-03-10 | 1849-12-27 | [[Contae Laoise]] |- | style='text-align:right'| 343 | [[Íomhá:DionBoucicault.jpg|center|128px]] | [[Dion Boucicault]] | 1822-12-26 | 1890-09-18 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 344 | [[Íomhá:Donal MacIntyre.jpg|center|128px]] | [[Donal MacIntyre]] | 1966-01-25 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 345 | [[Íomhá:Michael O’Leary 2015 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Michael O'Leary (Ryanair)|Michael O'Leary]] | 1961-03-20 | | [[An Muileann gCearr]] |- | style='text-align:right'| 346 | [[Íomhá:Kian Egan 2009.jpg|center|128px]] | [[Kian Egan]] | 1980-04-29 | | [[Sligeach]] |- | style='text-align:right'| 347 | | [[Niall Caille]] | 9th century | 846 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 348 | [[Íomhá:Paul Murphy 2013.jpg|center|128px]] | [[Paul Murphy (Polaiteoir Éireannach)|Paul Murphy]] | 1983-04-13 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 349 | [[Íomhá:Statue St Finnian of Clonard (cropped).jpg|center|128px]] | [[Naomh Fionnán (Cluain Ioraird)|Fionnán Chluain Ioraird]] | 470 | 549<br/>552 | [[Míseal]] |- | style='text-align:right'| 350 | | [[Michael P. Kitt]] | 1950-05-17 | | [[Tuaim]] |- | style='text-align:right'| 351 | [[Íomhá:James Everett, 1949.jpg|center|128px]] | [[James Everett]] | 1894-05-01 | 1967-12-18 | ''[[:d:Q104276727|Ráth Droma]]'' |- | style='text-align:right'| 352 | [[Íomhá:Brian-Crowley-Ireland-MIP-Europaparlament-by-Leila-Paul-1.jpg|center|128px]] | [[Brian Mac Amhlaidh]] | 1964-03-04 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 353 | | [[Seán Treacy]] | 1923-09-22 | 2018-03-23 | [[Cluain Meala]] |- | style='text-align:right'| 354 | [[Íomhá:Louis Walsh2009July.jpg|center|128px]] | [[Louis Walsh]] | 1952-08-05 | | [[Coillte Mach]] |- | style='text-align:right'| 355 | [[Íomhá:Altan - Mardis de Plouescat 2013 05.JPG|center|128px]] | [[Mairéad Ní Mhaonaigh]] | 1959-07-26 | | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 356 | | [[Hugh O'Flaherty]] | 1898-02-28 | 1963-10-30 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 357 | [[Íomhá:Drbarnardo.jpg|center|128px]] | [[Thomas John Barnardo]] | 1845-07-04 | 1905-09-19 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 358 | | [[Patrick Hogan (Ceann Comhairle)|Patrick Hogan]] | 1886-01-01 | 1969-01-24 | [[Contae an Chláir]] |- | style='text-align:right'| 359 | [[Íomhá:Portrait of George Brown.jpg|center|128px]] | [[Seoirse de Brún]] | 1698-06-15 | 1792-02-18<br/>1792-09-18 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 360 | [[Íomhá:Art O'Connor.jpg|center|128px]] | [[Art O'Connor]] | 1888 | 1950-05-10 | [[Cill Droichid]] |- | style='text-align:right'| 361 | [[Íomhá:John Thomas Romney Robinson by James Simonton c1850s.png|center|128px]] | [[Thomas Romney Robinson|John Thomas Romney Robinson]] | 1792-04-23 | 1882-02-28 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 362 | [[Íomhá:Oliver Plunket by Edward Luttrell.jpg|center|128px]] | [[Oilibhéar Pluincéad|Oilibhéar Pluincéid]] | 1629-11-01 | 1681-07-01 | [[Loch Craobh]] |- | style='text-align:right'| 363 | [[Íomhá:Tomás Ó Criomhthain.jpg|center|128px]] | [[Tomás Ó Criomhthain]] | 1855 | 1937-03-07 | [[Na Blascaodaí]] |- | style='text-align:right'| 364 | [[Íomhá:James Napper Tandy.jpg|center|128px]] | [[James Napper Tandy]] | 1740 | 1803-08-24 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 365 | [[Íomhá:Domhnall Ua Buachalla circa 1916.png|center|128px]] | [[Domhnall Ua Buachalla]] | 1866-02-05 | 1963-10-30 | [[Maigh Nuad]] |- | style='text-align:right'| 366 | [[Íomhá:John McCormack, 1884-1945 LCCN2003677331.jpg|center|128px]] | [[John McCormack]] | 1884-06-14 | 1945-09-16 | [[Baile Átha Luain]] |- | style='text-align:right'| 367 | | [[Seathrún Céitinn]] | 1569 | 1644 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 368 | | [[Conor McPherson]] | 1971-08-06 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 369 | [[Íomhá:Terry Wogan MBE Investiture cropped.jpg|center|128px]] | [[Terry Wogan]] | 1938-08-03 | 2016-01-31 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 370 | [[Íomhá:Ron Delany 1957.jpg|center|128px]] | [[Ronnie Delany]] | 1935-03-06 | | [[An tInbhear Mór]] |- | style='text-align:right'| 371 | [[Íomhá:PSM V79 D211 George Johnston Stoney.png|center|128px]] | [[George Johnstone Stoney]] | 1826-02-15 | 1911-07-05 | [[Contae Uíbh Fhailí]] |- | style='text-align:right'| 372 | [[Íomhá:Eamonn Coghlan (cropped).jpg|center|128px]] | [[Eamonn Coghlan]] | 1952-11-21 | | [[Droimeanach]] |- | style='text-align:right'| 373 | | [[Conchúr Crús Ó Briain]] | 1917-11-03 | 2008-12-18 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 374 | [[Íomhá:Paddy Moloney.jpg|center|128px]] | [[Paddy Moloney]] | 1938-08-01 | 2021-10-12 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 375 | [[Íomhá:Birr St. Brendan's Church Saint Kieran Window Detail 2010 09 10.jpg|center|128px]] | [[Naomh Ciarán]] | 516 | 546 | [[Contae Ros Comáin]] |- | style='text-align:right'| 376 | [[Íomhá:Robert Kane (chemist).jpg|center|128px]] | [[Robert Kane]] | 1809-09-24 | 1890-02-16 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 377 | [[Íomhá:Adhemar de Barros e Patrick Peyton (1964).jpg|center|128px]] | [[Patrick Peyton]] | 1909-01-09 | 1992-06-03 | [[Áth Tí an Mheasaigh]] |- | style='text-align:right'| 378 | [[Íomhá:RubyWalsh2013.jpg|center|128px]] | [[Ruby Walsh]] | 1979-05-14 | | ''[[:d:Q2084287|An Chill]]'' |- | style='text-align:right'| 379 | | [[Éamann Ó Braonáin]] | 1978-10-02 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 380 | [[Íomhá:Shane Filan.jpg|center|128px]] | [[Shane Filan]] | 1979-07-05<br/>1979-07 | | [[Sligeach]] |- | style='text-align:right'| 381 | [[Íomhá:President Biden celebrates 2023 Saint Patrick's Day at the White House (4) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Niall Horan]] | 1993-09-13 | | [[An Muileann gCearr]] |- | style='text-align:right'| 382 | [[Íomhá:Jack Gleeson (August 2012) (headshot).jpg|center|128px]] | [[Jack Gleeson]] | 1992-05-20 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 383 | | [[Austin Clarke]] | 1896-05-09 | 1974-03-19 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 384 | | [[Paddy Reilly]] | 1939-10-18 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 385 | [[Íomhá:LarryMullenJr.jpg|center|128px]] | [[Larry Mullen]] | 1961-10-31 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 386 | [[Íomhá:Bono singing in Indianapolis on Joshua Tree Tour 2017 9-10-17.jpg|center|128px]] | [[Bono]] | 1960-05-10 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 387 | | [[Brian Kerr]] | 1953-03-03<br/>1953-03-05 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 388 | | [[Gráinne Seoige]] | 1973-11-05 | | [[An Spidéal]] |- | style='text-align:right'| 389 | | [[Billy Roche]] | 1949-01-11 | | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 390 | [[Íomhá:Diarmaid Mac Murrough Expugnatio Hibernica.jpg|center|128px]] | [[Diarmaid Mac Murchadha]] | 1110 | 1171-05-01 | [[Cúige Laighean]] |- | style='text-align:right'| 391 | [[Íomhá:Bobby Aylward.jpg|center|128px]] | [[Bobby Aylward]] | 1955-04-01 | 2022-07-14 | [[Muileann an Bhata]] |- | style='text-align:right'| 392 | | [[Bobby Molloy]] | 1936-07-09 | 2016-10-02 | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 393 | [[Íomhá:Kirwan Richard portrait.jpg|center|128px]] | [[Richard Kirwan]] | 1733-08-01 | 1812-06-22 | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 394 | [[Íomhá:Brendan Corish 1949.png|center|128px]] | [[Brendan Corish|Breandán Mac Fheorais]] | 1918-11-19 | 1990-02-17 | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 395 | | [[Peadar de Bhulbh]] | 1727 | 1803 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 396 | [[Íomhá:Brian Lenihan, July 2010 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Brian Seosamh Ó Luineacháin]] | 1959-05-21 | 2011-06-10 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 397 | [[Íomhá:Brian Lenihan, 1981 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Brian Pádraig Ó Luineacháin]] | 1930-11-17 | 1995-11-01 | [[Dún Dealgan]] |- | style='text-align:right'| 398 | [[Íomhá:Brian O'Driscoll 2.jpg|center|128px]] | [[Brian O'Driscoll]] | 1979-01-21 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 399 | [[Íomhá:Brian Ó Domhnaill.jpg|center|128px]] | [[Brian Ó Domhnaill]] | 1977-10-18 | | [[Leitir Ceanainn]] |- | style='text-align:right'| 400 | [[Íomhá:Eamon Ryan Green Party.jpg|center|128px]] | [[Eamon Ryan|Éamon Ryan]] | 1963-07-28 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 401 | [[Íomhá:Micheál Martin TD (cropped).jpg|center|128px]] | [[Mícheál Ó Máirtín]] | 1960-08-01 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 402 | [[Íomhá:George Charles Beresford - William Orpen (1903).jpg|center|128px]] | [[William Orpen]] | 1878-11-27 | 1931-09-29 | [[Stigh Lorgan]] |- | style='text-align:right'| 403 | [[Íomhá:Declans church.jpg|center|128px]] | [[Naomh Deaglán]] | 5th century | 5th century | [[Cúige Mumhan]] |- | style='text-align:right'| 404 | [[Íomhá:Sir John Lavery – His Eminence Cardinal Logue.jpg|center|128px]] | [[Michael Logue]] | 1840-10-01 | 1924-11-19 | [[Cill Mhic Réanáin]] |- | style='text-align:right'| 405 | [[Íomhá:Cynthia Ní Mhurchú, 2024.jpg|center|128px]] | [[Cynthia Ní Mhurchú]] | 1966 | | [[Ceatharlach]] |- | style='text-align:right'| 406 | | [[Gráinne Murphy]] | 1993-03-26 | | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 407 | | [[Ceann Faoladh mac Blathmaic]] | | 675 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 408 | | [[Michael Carruth]] | 1967-07-09 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 409 | [[Íomhá:Dermot Bolger.png|center|128px]] | [[Dermot Bolger]] | 1959 | | [[Fionnghlas]] |- | style='text-align:right'| 410 | [[Íomhá:Stefan Molyneux 2014-02-10.jpg|center|128px]] | [[Stefan Molyneux]] | 1966-09-24 | | [[Baile Átha Luain]] |- | style='text-align:right'| 411 | | [[Kevin Moran (peileadóir)|Kevin Moran]] | 1956-04-29 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 412 | | [[T. P. McKenna]] | 1929-09-07 | 2011-02-13 | [[An Mullach, Contae an Chabháin|An Mullach]] |- | style='text-align:right'| 413 | [[Íomhá:Thomas Derrig.JPG|center|128px]] | [[Tomás Ó Deirg]] | 1897-11-26 | 1956-11-19 | [[Cathair na Mart]] |- | style='text-align:right'| 414 | [[Íomhá:Jim Corr.jpg|center|128px]] | [[Jim Corr]] | 1964-07-31 | | [[Dún Dealgan]] |- | style='text-align:right'| 415 | [[Íomhá:Graham Linehan - 2013 (8735745502) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Graham Linehan]] | 1968-05-22 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 416 | [[Íomhá:Blason fam fr Geraldin2.svg|center|128px]] | [[Gearailt Mac Gearailt, 14ú Iarla Dheasumhan]] | 1533 | 1583-11-11 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 417 | | [[Patrick O'Donnell]] | 1907-08-21 | 1970-10-04 | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 418 | [[Íomhá:3968-owen heary (cropped).jpg|center|128px]] | [[Owen Heary]] | 1976-10-04 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 419 | [[Íomhá:Ernest Shackleton before 1909.jpg|center|128px]] | [[Ernest Shackleton]] | 1874-02-15 | 1922-01-05 | [[Caisleán Cill Chá]] |- | style='text-align:right'| 420 | [[Íomhá:JohnPhilipHolland.jpg|center|128px]] | [[Seán Pilib Ó Maolchalann]] | 1840-02-29 | 1914-08-12 | [[Lios Ceannúir]] |- | style='text-align:right'| 421 | [[Íomhá:Shane Horgan 2009 cropped.jpg|center|128px]] | [[Shane Horgan]] | 1978-07-18 | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 422 | [[Íomhá:Full length picture, Kevin O'Higgins, Minister of Home Affairs (23878736159) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Kevin O’Higgins|Caoimhín Ó hUiginn]] | 1892-06-07 | 1927-07-10 | [[An Sráidbhaile, Contae Laoise|An Sráidbhaile]] |- | style='text-align:right'| 423 | [[Íomhá:Sinkevichinring.jpg|center|128px]] | [[Kenny Egan]] | 1982-01-07 | | [[Cluain Dolcáin]] |- | style='text-align:right'| 424 | [[Íomhá:Eoin O'Duffy.png|center|128px]] | [[Eoin Ó Dubhthaigh]] | 1892-10-20 | 1944-11-30 | [[Baile na Lorgan]] |- | style='text-align:right'| 425 | [[Íomhá:John Hayes LQ 2010.jpg|center|128px]] | [[John Hayes]] | 1973-11-02 | | ''[[:d:Q5308307|An Drom Salach]]'' |- | style='text-align:right'| 426 | [[Íomhá:Peter Sutherland (1985).jpg|center|128px]] | [[Peter Sutherland]] | 1946-04-25 | 2018-01-07 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 427 | | [[Darren Sutherland]] | 1982-04-18 | 2009-09-14 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 428 | [[Íomhá:RobertChildersBarton.jpg|center|128px]] | [[Riobárd Bartún]] | 1881-03-14 | 1975-08-10 | [[Áth na mBó]] |- | style='text-align:right'| 429 | [[Íomhá:Jim-Higgins-Ireland-MIP-Europaparlament-by-Leila-Paul-1.jpg|center|128px]] | [[Jim Higgins]] | 1945-05-04 | | [[Béal Átha hAmhnais]] |- | style='text-align:right'| 430 | [[Íomhá:Thomas mac curtain.jpg|center|128px]] | [[Tomás Mac Curtáin]] | 1884-03-20 | 1920-03-20 | ''[[:d:Q81933233|Baile an Chnocáin]]'' |- | style='text-align:right'| 431 | | [[Seán Ó Neachtain]] | 1947-05-22 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 432 | [[Íomhá:GordonDarcy.jpg|center|128px]] | [[Gordon D'Arcy]] | 1980-02-10 | | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 433 | [[Íomhá:Éamonn Ceannt.jpg|center|128px]] | [[Éamonn Ceannt]] | 1881-09-21 | 1916-05-08 | [[Béal Átha Mó]] |- | style='text-align:right'| 434 | [[Íomhá:Mick lally.jpg|center|128px]] | [[Micheál Ó Maolallaí]] | 1945-11-10 | 2010-08-31 | [[Tuar Mhic Éadaigh]] |- | style='text-align:right'| 435 | [[Íomhá:Colum McCann Speaking2.jpg|center|128px]] | [[Colum McCann]] | 1965-02-28 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 436 | [[Íomhá:Daguerrotipo Brown.jpg|center|128px]] | [[William Brown (aimiréal)|William Brown]] | 1777-06-22 | 1857-03-14<br/>1857-03-03 | [[Béal Easa]] |- | style='text-align:right'| 437 | [[Íomhá:Henry Shefflin.jpg|center|128px]] | [[Henry Shefflin|Anraí Ó Sibhleáin]] | 1979-01-11 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 438 | [[Íomhá:Seán Moylan, c. June 1922 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Seán Moylan]] | 1888-11-19 | 1957-11-16 | [[Contae Luimnigh]] |- | style='text-align:right'| 439 | [[Íomhá:Michael Kelly by Adele Romany.jpg|center|128px]] | [[Michael Kelly (teanór agus fear amharclainne)|Michael Kelly]] | 1762-12-25 | 1826-10-09 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 440 | [[Íomhá:Richard Bruton 2013.jpeg|center|128px]] | [[Richard Bruton]] | 1953-03-15 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 441 | [[Íomhá:Harry Clarke (photo).jpg|center|128px]] | [[Harry Clarke]] | 1889-03-17 | 1931-01-06 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 442 | [[Íomhá:Pat the Cope Gallagher MEP 1.jpg|center|128px]] | [[Pat the Cope Gallagher]] | 1948-03-10 | | [[Ailt an Chorráin]] |- | style='text-align:right'| 443 | | [[Séamus Kirk]] | 1945-04-26 | | [[Contae Lú]] |- | style='text-align:right'| 444 | [[Íomhá:John O'Donoghue.JPG|center|128px]] | [[John O'Donoghue (polaiteoir)|John O'Donoghue]] | 1956-05-28 | | [[Cathair Saidhbhín]] |- | style='text-align:right'| 445 | [[Íomhá:Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland (1916) (14780125542).jpg|center|128px]] | [[George Petrie]] | 1790-01-01 | 1866-01-17 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 446 | [[Íomhá:Eamon Gilmore Conference 2010 cropped.jpg|center|128px]] | [[Éamon Mac Giollamóir]] | 1955-04-24 | | [[An Chealtrach]] |- | style='text-align:right'| 447 | [[Íomhá:Robert Alexander Stewart Macalister - 1870-to-1950.jpg|center|128px]] | [[R. A. Stewart Macalister|Robert Alexander Stewart MacAlister]] | 1870-07-08 | 1950-04-26 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 448 | [[Íomhá:RobertMallet.jpg|center|128px]] | [[Robert Mallet]] | 1810-06-03 | 1881-11-05 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 449 | [[Íomhá:George Charles Beresford 1934-5.jpg|center|128px]] | [[George Charles Beresford]] | 1864-07-10 | 1938-02-21 | [[Contae Liatroma]] |- | style='text-align:right'| 450 | [[Íomhá:(Phil Hogan) 160531 Informal Meeting Ministers of Agriculture Informal Meeting of EU Ministers of Agriculture (26766297963) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Phil Hogan]] | 1960-07-04 | | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 451 | [[Íomhá:Dara Ó Briain 2011 BAFTAs.jpg|center|128px]] | [[Dara Ó Briain]] | 1972-02-04 | | [[Bré]] |- | style='text-align:right'| 452 | [[Íomhá:Donal-lunny-the-basement-sydney-australia-24-03-06.jpg|center|128px]] | [[Donal Lunny]] | 1947-03-10 | | [[Tulach Mhór]] |- | style='text-align:right'| 453 | [[Íomhá:Finn Bálor Backstage cropped.jpg|center|128px]] | [[Finn Bálor]] | 1981-07-25 | | [[Bré]] |- | style='text-align:right'| 454 | [[Íomhá:Seán Gallagher.jpg|center|128px]] | [[Seán Gallagher]] | 1962-07-07 | | [[Muineachán]] |- | style='text-align:right'| 455 | [[Íomhá:Tom O'Donnell, 1982 (cropped).tif|center|128px]] | [[Tom O'Donnell]] | 1926-08-30 | 2020-10-08 | ''[[:d:Q104313425|Builgidín]]'' |- | style='text-align:right'| 456 | [[Íomhá:Robert McClure.jpg|center|128px]] | [[Robert McClure]] | 1807-01-28 | 1873-10-17 | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 457 | [[Íomhá:TJ Murphy Cork Labour.png|center|128px]] | [[Timothy J. Murphy]] | 1893-07-17 | 1949-04-29 | [[Cluain Droichead]] |- | style='text-align:right'| 458 | [[Íomhá:Cathal.jpg|center|128px]] | [[Cathal Ó Searcaigh]] | 1956-07-12 | | [[Gort an Choirce]] |- | style='text-align:right'| 459 | [[Íomhá:MarcusDaly.jpg|center|128px]] | [[Marcus Daly]] | 1841-12-05 | 1900-11-12 | [[Baile Shéamais Dhuibh]] |- | style='text-align:right'| 460 | [[Íomhá:Charlie Flanagan 2014.jpg|center|128px]] | [[Charles Flanagan]] | 1956-11-01 | | [[Móinteach Mílic]] |- | style='text-align:right'| 461 | [[Íomhá:Charles McDonald, June 12 1973 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Charles McDonald]] | 1935-06-11 | | [[Contae Laoise]] |- | style='text-align:right'| 462 | [[Íomhá:VioletGibson1926.jpg|center|128px]] | [[Violet Gibson]] | 1876-08-31 | 1956-05-02 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 463 | [[Íomhá:Colm Burke 2015.jpg|center|128px]] | [[Colm Burke]] | 1957-01-17 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 464 | [[Íomhá:David Andrews (politician).jpg|center|128px]] | [[David Andrews]] | 1935-03-15 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 465 | [[Íomhá:Robert Adams Irish Surgeon.jpg|center|128px]] | [[Robert Adams]] | 1791 | 1875-01-13 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 466 | [[Íomhá:Daniel Morrissey 1927.png|center|128px]] | [[Daniel Morrissey]] | 1895-11-28 | 1981-01-01 | [[An tAonach]] |- | style='text-align:right'| 467 | | [[Cormac Breathnach]] | 1886 | 1956-05-29 | [[Cathair Saidhbhín]]<br/>''[[:d:Q65557497|An Chnapóg]]'' |- | style='text-align:right'| 468 | | [[Cormac Breslin]] | 1902-04-25 | 1978-01-23 | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 469 | [[Íomhá:Portrait of Isaac Butt.jpg|center|128px]] | [[Isaac Butt]] | 1813-09-06 | 1879-05-05 | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 470 | | [[Fearghal mac Maoil Dúin]] | | 722-12-11 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 471 | [[Íomhá:Dublin St. Patrick's Cathedral North Transept Window King Cormac of Cashel Detail King Cormac 2012 09 26.jpg|center|128px]] | [[Cormac mac Cuileannáin]] | 9th century | 908-09-13 | [[Caiseal (Tiobraid Árann)|Caiseal]] |- | style='text-align:right'| 472 | | [[Conghalach Chnóbha|Congalach Cnogba]] | 10th century | 956 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 473 | | [[Domhnall mac Aodha]] | 6th century | 642-01 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 474 | | [[Aodh Allán]] | 7th century | 743 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 475 | | [[Fíonsneachta Fleách mac Dúnchadha]] | 7th century | 695 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 476 | [[Íomhá:DaisyBates1921-2.jpg|center|128px]] | [[Daisy Bates]] | 1859-10-16 | 1951-04-18 | [[Ros Cré]] |- | style='text-align:right'| 477 | [[Íomhá:Daniel Mannix 1926.jpg|center|128px]] | [[Daniel Mannix]] | 1864-03-04 | 1963-11-06 | [[An Ráth, Contae Chorcaí|An Ráth]] |- | style='text-align:right'| 478 | [[Íomhá:Danielodonnellindublin2.jpg|center|128px]] | [[Daniel O'Donnell]] | 1961-12-12 | | [[Cionn Caslach]] |- | style='text-align:right'| 479 | [[Íomhá:Dara Calleary (official portrait) 2020 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Dara Calleary]] | 1973-05-10 | | [[Béal an Átha]] |- | style='text-align:right'| 480 | [[Íomhá:Darragh O'Brien.jpg|center|128px]] | [[Darragh O'Brien]] | 1974-07-08 | | [[Mullach Íde]] |- | style='text-align:right'| 481 | [[Íomhá:David Feldman SA at Autumn Stampex 2017.jpg|center|128px]] | [[David Feldman (saineolaí stampaí)|David Feldman]] | 1947 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 482 | [[Íomhá:Deirdre Clune 2014 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Deirdre Clune]] | 1959-06-01 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 483 | | [[Denis J. O'Sullivan]] | 1918-03-05 | 1987-07-20 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 484 | [[Íomhá:Denis O'Donovan at the Enthronement of Naruhito (1).jpg|center|128px]] | [[Denis O'Donovan]] | 1955-07-23 | | [[Beanntraí]] |- | style='text-align:right'| 485 | [[Íomhá:Dermot Earley 2009.jpg|center|128px]] | [[Diarmuid Ó Mochóir (Mór)|Diarmuid Ó Mochóir]] | 1948-02-24 | 2010-06-23 | [[Contae Ros Comáin]] |- | style='text-align:right'| 486 | [[Íomhá:Father Ted's wax figure.jpg|center|128px]] | [[Dermot Morgan]] | 1952-03-31 | 1998-02-28 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 487 | [[Íomhá:Desmond O'Malley, 1979 (election box crop).tif|center|128px]] | [[Deasún Ó Máille]] | 1939-02-02 | 2021-07-21 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 488 | [[Íomhá:Diarmuid Wilson.jpg|center|128px]] | [[Diarmuid Wilson]] | 1965-11-20 | | [[Contae an Chabháin]] |- | style='text-align:right'| 489 | [[Íomhá:Liamlynchira.jpg|center|128px]] | [[Liam Ó Loingsigh]] | 1893-11-20 | 1923-04-10 | [[Contae Luimnigh]] |- | style='text-align:right'| 490 | [[Íomhá:Philip Pettit.jpg|center|128px]] | [[Philip Pettit]] | 1945 | | [[Béal Átha Ghártha]] |- | style='text-align:right'| 491 | [[Íomhá:Dominic Hannigan.jpg|center|128px]] | [[Dominic Hannigan]] | 1965-07 | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 492 | | [[John O'Donohue]] | 1956-01-01 | 2008-01-03 | [[Cúige Chonnacht]] |- | style='text-align:right'| 493 | | [[Donnchadha Ó Máille]] | 1921 | 1968-03-10 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 494 | [[Íomhá:Joseph McGrath 1922.png|center|128px]] | [[Joseph McGrath (réabhlóidí agus fear gnó)|Seosamh Mac Craith]] | 1887 | 1966-03-01 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 495 | | [[Pádraig Ó Donnagáin]] | 1923-10-29 | 2000-11-26 | [[Mainistir Bhuithe]] |- | style='text-align:right'| 496 | [[Íomhá:Paschal Donohoe (2024) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Paschal Donohoe]] | 1974-09-19 | | [[Baile Phib]] |- | style='text-align:right'| 497 | | [[Aodh Fionnliath|Áed Findliath]] | | 879-11-20 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 498 | | [[Donnchadh Donn|Donnchad Donn]] | 9th century | 944 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 499 | [[Íomhá:Victor Herbert.jpg|center|128px]] | [[Victor Herbert]] | 1859-02-01 | 1924-05-26 | [[Baile Átha Cliath]]<br/>[[Geansaí (oileán)|Geansaí]] |- | style='text-align:right'| 500 | | [[Kieran Crotty]] | 1930-08-20 | 2022 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 501 | | [[Eamonn Casey]] | 1927-04-24 | 2017-03-13 | [[Contae Chiarraí]] |- | style='text-align:right'| 502 | | [[John McGahern]] | 1934-11-12 | 2006-03-30 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 503 | [[Íomhá:Flann for Érinn.png|center|128px]] | [[Fland Mac Máel Sechnaill]] | 847<br/>848 | 916-05-25 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 504 | | [[Domhnall mac Murchadha]] | 7th century | 763 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 505 | [[Íomhá:Statue of Pádraic Ó Conaire in Eyre Square Galway.jpg|center|128px]] | [[Pádraic Ó Conaire]] | 1882-02-28 | 1928-10-06 | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 506 | [[Íomhá:Whitleystokes.jpg|center|128px]] | [[Whitley Stokes]] | 1830-02-28 | 1909-04-13 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 507 | | [[Patrick Baxter]] | 1891-10-01 | 1959-04-03 | [[Contae an Chabháin]] |- | style='text-align:right'| 508 | | [[Patrick Lindsay|Patrick J. Lindsay]] | 1914-01-18 | 1993-06-29 | [[Cearnóg Parnell]] |- | style='text-align:right'| 509 | [[Íomhá:Buttevant St. Mary's Church North Window Lower Lights Detail Saint Colman of Cloyne Detail 2012 09 08.jpg|center|128px]] | [[Naomh Colmán|Colmán mac Léníne]] | 522-10-15 | 600-11-24 | [[Cúige Mumhan]] |- | style='text-align:right'| 510 | | [[Donnchad Midi|Donnchad Midi mac Domnaill]] | 733 | 797-02-06 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 511 | | [[Conchúr mac Donnchadha|Conchobar mac Donnchada]] | 8th century | 833 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 512 | [[Íomhá:Edmund Ignatius Rice.JPG|center|128px]] | [[Éamann Iognáid Rís]] | 1762-06-01 | 1844-08-29 | [[Callainn]] |- | style='text-align:right'| 513 | | [[Patrick Byrne]] | 1925-04-02 | 2021-10-19 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 514 | [[Íomhá:Boys Town founder Edward J. Flanagan.jpg|center|128px]] | [[Edward J. Flanagan]] | 1886-07-13 | 1948-05-15 | [[Ros Comáin]] |- | style='text-align:right'| 515 | | [[Ardal O'Hanlon]] | 1965-10-08 | | [[Carraig Mhachaire Rois]] |- | style='text-align:right'| 516 | [[Íomhá:Peadar Kearney, 1912 (retouched).jpg|center|128px]] | [[Peadar Ó Cearnaigh]] | 1883-12-12 | 1942-11-24 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 517 | [[Íomhá:Edward Joshua Cooper.jpg|center|128px]] | [[Edward Cooper]] | 1798-05-01 | 1863-04-28<br/>1863-04-23 | [[Faiche Stiabhna]] |- | style='text-align:right'| 518 | [[Íomhá:Wilfred Bramble (Hospital Fete) (5722158967) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Wilfrid Brambell]] | 1912-03-22 | 1985-01-18 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 519 | [[Íomhá:James Barry.jpg|center|128px]] | [[Margaret Ann Bulkley (James Barry)|James Barry]] | 1789 | 1865-07-25 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 520 | [[Íomhá:Edwin Maxwell in Romance on the Run (1938).jpg|center|128px]] | [[Edwin Maxwell (aisteoir)|Edwin Maxwell]] | 1886-02-09 | 1948-08-13 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 521 | | [[Seán Moore]] | 1913-05-19 | 1986-10-01 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 522 | | [[Lochlainn Ó Raifeartaigh]] | 1933-03-11 | 2000-11-18 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 523 | [[Íomhá:Marc McSharry in 2020.jpg|center|128px]] | [[Marc MacSharry]] | 1973-07-12 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 524 | [[Íomhá:Eoin Ryan Jnr, 2009 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Eoin Ryan|Eoin Ó Riain]] | 1953-02-24 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 525 | | [[Oliver J. Flanagan]] | 1920-05-22 | 1987-04-26 | [[Contae Laoise]] |- | style='text-align:right'| 526 | [[Íomhá:Paddy Smith, 1927.jpg|center|128px]] | [[Patrick "Paddy" Smith|Patrick Smith]] | 1901-07-17 | 1982-03-18 | [[Coill an Chollaigh]] |- | style='text-align:right'| 527 | [[Íomhá:Grayscalecurry.png|center|128px]] | [[Eoghan Ó Comhraí]] | 1794-11-20 | 1862-07-30 | ''[[:d:Q5297157|Dún Átha]]'' |- | style='text-align:right'| 528 | [[Íomhá:Rory O'Connor portrait.jpg|center|128px]] | [[Rory O'Connor|Ruairí Ó Conchúir]] | 1883-11-28 | 1922-12-08 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 529 | [[Íomhá:Kelly, Seán-9813.jpg|center|128px]] | [[Seán Ó Ceallaigh (Fine Gael)|Seán Ó Ceallaigh]] | 1952-04-26 | | [[Cill Airne]] |- | style='text-align:right'| 530 | | [[James Geoghegan (Fianna Fáil)|James Geoghegan]] | 1886-12-08 | 1951-03-27 | [[An Muileann gCearr]] |- | style='text-align:right'| 531 | [[Íomhá:For remembrance, soldier poets who have fallen in the war, Adcock, 1920 DJVU pg 71.jpg|center|128px]] | [[Francis Ledwidge]] | 1887-08-19 | 1917-07-31 | [[Baile Shláine]] |- | style='text-align:right'| 532 | [[Íomhá:Michael Davitt (Charlie Farr) restored.png|center|128px]] | [[Michael Davitt (feachtasóir)|Mícheál Dáibhéad]] | 1846-03-25 | 1906-05-30<br/>1896 | [[An tSráid]] |- | style='text-align:right'| 533 | | [[Marianus Scottus]] | 1028 | 1082-12-22 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 534 | [[Íomhá:Ray MacSharry, May 1980 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Ray MacSharry|Réamann Mac Searraigh]] | 1938-04-29 | | [[Sligeach]] |- | style='text-align:right'| 535 | [[Íomhá:Portrait of Ambrosio O'Higgins.jpg|center|128px]] | [[Ambrós Ó hUiginn]] | 1720-02-13 | 1801-03-19 | [[Baile an Fharaidh]] |- | style='text-align:right'| 536 | | [[Martin Cahill]] | 1949-05-23 | 1994-08-18 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 537 | [[Íomhá:Orpen OSJGogarty.jpg|center|128px]] | [[Oliver St. John Gogarty|Oliver St John Gogarty]] | 1878-08-17 | 1957-09-22 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 538 | [[Íomhá:Thomas Kent, executed Irish nationalist 1916.jpg|center|128px]] | [[Tomás Ceannt]] | 1865-08-29 | 1916-05-09 | [[Caisleán Ó Liatháin]] |- | style='text-align:right'| 539 | [[Íomhá:Joe Higgins TD, 2014.jpg|center|128px]] | [[Joe Higgins]] | 1949-05-20 | | [[Lios Póil]] |- | style='text-align:right'| 540 | [[Íomhá:Hugh Kennedy.jpg|center|128px]] | [[Hugh Kennedy]] | 1879-07-11 | 1936-12-01 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 541 | [[Íomhá:Willie O'Dea 2009.jpg|center|128px]] | [[Willie O'Dea]] | 1952-11-01 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 542 | [[Íomhá:Michael Noonan, May 2017 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Michael Noonan|Micheál Ó Nuanáin]] | 1943-05-21 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 543 | [[Íomhá:Gerald Barry 2007.jpg|center|128px]] | [[Gerald Barry]] | 1952-04-28 | | [[Contae an Chláir]] |- | style='text-align:right'| 544 | | [[Peadar Rís]] | 1935-06-16 | 1992-10-25 | [[Dún Dealgan]] |- | style='text-align:right'| 545 | | [[Timothy O'Donovan]] | 1881-04-04 | 1951 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 546 | | [[John Ormonde]] | 1905-09-15 | 1981-06-25 | [[Contae Phort Láirge]] |- | style='text-align:right'| 547 | [[Íomhá:Seanoriada.jpg|center|128px]] | [[Seán Ó Riada]] | 1931-08-01 | 1971-10-03 | [[Áth Dara]] |- | style='text-align:right'| 548 | [[Íomhá:Terrence mac swiney.jpg|center|128px]] | [[Traolach Mac Suibhne]] | 1879-03-28 | 1920-10-25 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 549 | [[Íomhá:John B. Keane, Irish playwright, cropped.jpg|center|128px]] | [[John B. Keane]] | 1928-07-21 | 2002-05-30 | [[Lios Tuathail]] |- | style='text-align:right'| 550 | [[Íomhá:Proinsias De Rossa, cropped.jpg|center|128px]] | [[Proinsias de Rossa|Proinsias De Rossa]] | 1940-05-15 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 551 | [[Íomhá:Willo Flood 3.jpg|center|128px]] | [[Willo Flood]] | 1985-04-10 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 552 | [[Íomhá:Johnny Sexton, Jan 2020 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Jonathan Sexton]] | 1985-07-11 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 553 | | [[Michael K. Noonan]] | 19th century | 20th century | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 554 | [[Íomhá:Gay Mitchell.jpg|center|128px]] | [[Gabriel de Mhistéal]] | 1951-12-30 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 555 | | [[Feargal Ó hAnnluain]] | 1936-02-02 | 1957-01-01 | [[Muineachán]] |- | style='text-align:right'| 556 | | [[Mícheál Ó Móráin|Micheál Ó Móráin]] | 1912-12-25 | 1983-05-06 | [[Contae Mhaigh Eo]] |- | style='text-align:right'| 557 | | [[James FitzGerald-Kenney]] | 1878-01-01 | 1956-10-21 | [[Clár Chlainne Mhuiris]] |- | style='text-align:right'| 558 | | [[Fidelma Healy Eames]] | 1962-07-14 | | [[Maigh Locha]] |- | style='text-align:right'| 559 | | [[Richie Ryan]] | 1929-02-27 | 2019-03-17 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 560 | [[Íomhá:Judge Fionan O'Loingsigh - 1948.tif|center|128px]] | [[Fionán Ó Loingsigh]] | 1889-03-17 | 1966-06-03 | [[Cathair Saidhbhín]] |- | style='text-align:right'| 561 | [[Íomhá:Katherine Plunket.jpg|center|128px]] | [[Katherine Plunket]] | 1820-11-22 | 1932-10-14 | [[Contae Lú]] |- | style='text-align:right'| 562 | [[Íomhá:Garret FitzGerald 1975 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Garret Fitzgerald|Gearóid Mac Gearailt]] | 1926-02-09 | 2011-05-19 | [[Droichead na Dothra]] |- | style='text-align:right'| 563 | [[Íomhá:Nonpareil Jack Dempsey portrait.jpg|center|128px]] | [[Nonpareil Dempsey]] | 1862-12-15 | 1895-11-02<br/>1896-11-01 | [[An Currach]] |- | style='text-align:right'| 564 | | [[Frank Daly]] | 1886 | 1950-02-18 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 565 | [[Íomhá:Dublin Martyrs by Conall McCabe (2001).jpg|center|128px]] | [[Proinnsias Táiliúr]] | 1550 | 1621-01-30 | [[Sord]] |- | style='text-align:right'| 566 | [[Íomhá:Frank Feighan 2014.jpg|center|128px]] | [[Frank Feighan]] | 1962-07-04 | | ''[[:d:Q1124843|Mainistir na Búille]]'' |- | style='text-align:right'| 567 | [[Íomhá:Peter Stringer Munster.jpg|center|128px]] | [[Peter Stringer]] | 1977-12-13 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 568 | [[Íomhá:Niamh Bhreathnach.jpg|center|128px]] | [[Niamh Bhreathnach]] | 1945-06-01 | 2023-02-06 | [[Baile Uí Lachnáin]] |- | style='text-align:right'| 569 | | [[Peadar Doyle]] | 19th century | 1956-08-04 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 570 | [[Íomhá:Gearoid O'Sullivan (cropped).jpg|center|128px]] | [[Gearóid Ó Súilleabháin]] | 1891-01-28 | 1948-03-25 | [[An Sciobairín]] |- | style='text-align:right'| 571 | | [[Shane McEntee]] | 1956-12-19 | 2012-12-21 | [[An Obair]] |- | style='text-align:right'| 572 | | [[Gemma Hussey]] | 1938-11-11 | 2024-11-26 | [[Bré]] |- | style='text-align:right'| 573 | [[Íomhá:Gene Fitzgerald, 1978 (cropped).tif|center|128px]] | [[Gene Fitzgerald]] | 1932-08-21 | 2007-12-14 | [[An Baile Gallda]] |- | style='text-align:right'| 574 | | [[Seoirse Ó Colla]] | 1925-10-18 | 1983-09-17 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 575 | | [[Gerard Sweetman]] | 1908-06-10 | 1970-01-28 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 576 | [[Íomhá:Gerry Ryan.jpg|center|128px]] | [[Gerry Ryan]] | 1956-06-04 | 2010-04-30 | [[Cluain Tarbh]] |- | style='text-align:right'| 577 | [[Íomhá:PJ Ruttledge.png|center|128px]] | [[P. J. Ruttledge]] | 1892 | 1952-05-08 | [[Béal an Átha]] |- | style='text-align:right'| 578 | | [[Ray McAnally]] | 1926-03-30 | 1989-06-15 | [[Bun Cranncha]] |- | style='text-align:right'| 579 | [[Íomhá:President John F. Kennedy Meets with Lord Mayor of Dublin Robert Briscoe (cropped).jpg|center|128px]] | [[Robert Briscoe]] | 1894-09-25 | 1969-03-11 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 580 | | [[Paddy O’Toole]] | 1938-01-15 | 2025-05-11 | [[Contae Mhaigh Eo]] |- | style='text-align:right'| 581 | [[Íomhá:Sir Hugh Percy Lane.jpg|center|128px]] | [[Hugh Lane]] | 1875-11-09 | 1915-05-07 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 582 | [[Íomhá:Paddy Burke 2014.jpg|center|128px]] | [[Paddy Burke]] | 1955-01-15 | | [[Caisleán an Bharraigh]] |- | style='text-align:right'| 583 | | [[Timothy Sullivan (breitheamh)|Timothy Sullivan]] | 1874-01-06 | 1949-05-12 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 584 | | [[Seachnassach mac Blathmaic]] | | 671 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 585 | | [[Blathmac mac Aodha Sláine]] | 7th century | 665 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 586 | | [[Conghal Ceannmhaghair]] | | 710 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 587 | | [[Fógartach mac Néill]] | 7th century | 724 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 588 | [[Íomhá:Thomas Kinsella - University of Pennsylvania - 16 November 2009 01 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Thomas Kinsella]] | 1928-05-04 | 2021-12-22 | [[Inse Chór]] |- | style='text-align:right'| 589 | [[Íomhá:Violet Florence Martin.jpg|center|128px]] | [[Violet Florence Martin]] | 1862-06-11 | 1915-12-21 | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 590 | | [[John L. Murray (breitheamh)|John L. Murray]] | 1943-05-10 | 2023-01-18 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 591 | | [[John McCann]] | 1905-06-17 | 1980-02-23 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 592 | [[Íomhá:William O'Brien.png|center|128px]] | [[William O'Brien (Páirtí an Lucht Oibre)|William O'Brien]] | 1881-01-23 | 1968-10-31 | [[Cloich na Coillte]] |- | style='text-align:right'| 593 | | [[Henry Kenny]] | 1913-09-07 | 1975-09-25 | [[Caisleán an Bharraigh]] |- | style='text-align:right'| 594 | [[Íomhá:H. M. Dockrell 1948 election pamphlet (cropped).jpg|center|128px]] | [[Henry Morgan Dockrell]] | 1880 | 1955-10-26 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 595 | | [[Mervyn Taylor]] | 1931-12-01 | 2021-09-23 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 596 | [[Íomhá:Hugh Leonard, Playwright, 2004.jpg|center|128px]] | [[Hugh Leonard]] | 1926-11-09 | 2009-02-12 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 597 | [[Íomhá:Newly Elected Deputy Noel Grealish 2024 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Noel Grealish]] | 1965-12-16 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 598 | [[Íomhá:Humphrey Lloyd.jpg|center|128px]] | [[Humphrey Lloyd]] | 1800-04-16 | 1881-01-17 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 599 | [[Íomhá:Jason Byrne pictured vs Drogheda United at Dalymount Park, Aug 2014.png|center|128px]] | [[Jason Byrne (imreoir sacair)|Jason Byrne]] | 1978-02-23 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 600 | [[Íomhá:Pat Kenny.jpg|center|128px]] | [[Pat Kenny]] | 1948-01-29 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 601 | [[Íomhá:Caroline corr.jpg|center|128px]] | [[Caroline Corr]] | 1973-03-17 | | [[Dún Dealgan]] |- | style='text-align:right'| 602 | | [[Alan Kelly (imreoir)|Alan Kelly]] | 1936-07-05 | 2009-05-20 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 603 | | [[Paddy Belton]] | 1926-06-25 | 1987-05-22 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 604 | [[Íomhá:Séamus Brennan Jan 2008.jpg|center|128px]] | [[Séamus Ó Braonáin]] | 1948-02-16 | 2008-07-09 | [[Bóthar na Trá]] |- | style='text-align:right'| 605 | | [[William Murphy]] | 1892-02-12 | 1967-11-16 | [[Contae an Chláir]] |- | style='text-align:right'| 606 | [[Íomhá:Rory O'Connor Stone Carving.jpg|center|128px]] | [[Ruaidrí mac Tairrdelbach Ua Conchobair]] | 1116 | 1198-12-02 | [[Tuaim]] |- | style='text-align:right'| 607 | [[Íomhá:Simon Coveney 2018.jpg|center|128px]] | [[Simon Coveney|Síomón Ó Cómhanaigh]] | 1972-06-16 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 608 | [[Íomhá:James Campbell, Vanity Fair, 1909-08-25.jpg|center|128px]] | [[James Campbell]] | 1851-04-04 | 1931-03-22 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 609 | [[Íomhá:Jim Gibbons, 1979 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Jim Gibbons]] | 1924-08-03 | 1997-12-20 | [[Contae Chill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 610 | [[Íomhá:Michael Lowry.jpg|center|128px]] | [[Michael Lowry]] | 1954-03-13 | | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 611 | | [[Séamas Ó hArgadáin]] | 1782 | 1855 | [[Cathair na Mart]] |- | style='text-align:right'| 612 | [[Íomhá:James Reilly April 2014.jpg|center|128px]] | [[James Reilly]] | 1955-08-16 | | [[Lusca]] |- | style='text-align:right'| 613 | | [[James Tully]] | 1915-09-18 | 1992-05-20 | [[Contae na Mí]] |- | style='text-align:right'| 614 | | [[Martin O'Sullivan]] | 2nd millennium | 1956-01-20 | [[Inis Díomáin]] |- | style='text-align:right'| 615 | | [[Jerry Cronin]] | 1925-09-15 | 1990-10-19 | [[Mainistir Fhear Maí]] |- | style='text-align:right'| 616 | [[Íomhá:Seán Garland.jpg|center|128px]] | [[Seán Garland]] | 1934-03-07 | 2018-12-13 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 617 | | [[Jim Walsh]] | 1947-05-05 | | [[Ros Mhic Thriúin]] |- | style='text-align:right'| 618 | [[Íomhá:JoeDolan1975.jpg|center|128px]] | [[Joe Dolan]] | 1939-10-16 | 2007-12-26 | [[An Muileann gCearr]] |- | style='text-align:right'| 619 | [[Íomhá:John Gormley TD, Minister for the Environment, Heritage and Local Government.jpg|center|128px]] | [[John Gormley]] | 1959-08-04 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 620 | [[Íomhá:Sean MacEoin.jpg|center|128px]] | [[Seán Mac Eoin]] | 1893-09-30 | 1973-07-07 | [[Béal Átha na Lao]] |- | style='text-align:right'| 621 | [[Íomhá:JJ O'Kelly, circa 1918 to 1931.jpg|center|128px]] | [[Seán Ó Ceallaigh (Sceilg)|Seán Ó Ceallaigh]] | 1872 | 1957-03-26 | [[Oileán Dairbhre]] |- | style='text-align:right'| 622 | | [[John M. O'Sullivan]] | 1881-02-18 | 1948-02-09 | [[Cill Airne]] |- | style='text-align:right'| 623 | [[Íomhá:John Wilson, 1987 (cropped).png|center|128px]] | [[John Wilson|Seán P. Mac Uilliam]] | 1923-07-08 | 2007-07-09 | [[Contae an Chabháin]] |- | style='text-align:right'| 624 | [[Íomhá:John Sealy Townsend.jpg|center|128px]] | [[John Sealy Townsend]] | 1868-06-07 | 1957-02-16 | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 625 | | [[Larry Gogan]] | 1934-05-03 | 2020-01-07 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 626 | | [[Joseph Blowick]] | 1903-03-13 | 1970-08-12 | [[Baile na Cora]] |- | style='text-align:right'| 627 | [[Íomhá:Joseph Brennan TD for Donegal Leitrim 1970.jpg|center|128px]] | [[Joseph Brennan (Ceann Comhairle)|Joseph Brennan]] | 1912-02-14 | 1980-07-13 | [[Dún Cionnaola]] |- | style='text-align:right'| 628 | | [[Tom Sheahan]] | 1968-09-05 | | [[Cill Airne]] |- | style='text-align:right'| 629 | | [[Neil Blaney]] | 1922-10-29 | 1995-11-08 | [[Fánaid]] |- | style='text-align:right'| 630 | [[Íomhá:Leo Varadkar TD (cropped).jpg|center|128px]] | [[Leo Varadkar]] | 1979-01-18 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 631 | [[Íomhá:Kathleen Clarke as Lord Mayor of Dublin, circa 1940, colourised.jpg|center|128px]] | [[Caitlín Bean Uí Chléirigh|Kathleen Clarke]] | 1878-04-11 | 1972-09-29 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 632 | [[Íomhá:Terence Flanagan.jpg|center|128px]] | [[Terence Flanagan]] | 1975-01-01 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 633 | | [[Kevin Boland]] | 1917-10-15 | 2001-09-23 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 634 | [[Íomhá:Kevin Joseph Farrell 1.jpg|center|128px]] | [[Kevin Farrell]] | 1947-09-02 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 635 | | [[Glen Crowe]] | 1977-12-25 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 636 | [[Íomhá:Fenlon (cropped).jpg|center|128px]] | [[Pat Fenlon]] | 1969-03-15 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 637 | | [[Thomas Kilroy]] | 1934-09-23 | 2023-12-07 | [[Callainn]] |- | style='text-align:right'| 638 | | [[Tom O'Higgins]] | 1916-07-23 | 2003-02-25 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 639 | [[Íomhá:Portrait of Luke Wadding P2027.jpg|center|128px]] | [[Luke Wadding]] | 1588-10-16 | 1657-11-18 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 640 | [[Íomhá:Mark Feehily 2011.jpg|center|128px]] | [[Mark Feehily]] | 1980-05-28 | | [[Sligeach]] |- | style='text-align:right'| 641 | [[Íomhá:Osborn Bergin, circa 1930s.jpg|center|128px]] | [[Osborn Bergin|Osborn Joseph Bergin]] | 1873-11-26 | 1950-10-06 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 642 | | [[Sam Maguire]] | 1877-03-11 | 1927-02-06 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 643 | [[Íomhá:Jeremiah O'Donovan Rossa.jpg|center|128px]] | [[Diarmaid Ó Donnabháin Rosa|Diarmaid Ó Donnabháin Rossa]] | 1831-09-10 | 1915-06-29 | [[Ros Ó gCairbre]] |- | style='text-align:right'| 644 | [[Íomhá:Harry Boland Portrait.jpg|center|128px]] | [[Harry Boland|Énrí Ó Beóláin]] | 1887-04-27 | 1922-08-01 | [[Baile Phib]] |- | style='text-align:right'| 645 | | [[Noel Coonan]] | 1951-01-06 | | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 646 | | [[Labhrás Ó Murchú]] | 1939-08-14 | | [[Caiseal (Tiobraid Árann)|Caiseal]] |- | style='text-align:right'| 647 | | [[William FitzGerald (breitheamh)|William FitzGerald]] | 1906-01-04 | 1974-10-17 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 648 | | [[Rory O'Hanlon]] | 1934-02-07 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 649 | [[Íomhá:Right Hon Laurence O'Neill The Lord Mayor cropped from Ireland's National Pledge, April 1918.jpg|center|128px]] | [[Laurence O'Neill]] | 1874 | 1943-07-26 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 650 | [[Íomhá:Flickr - DEEEP Project - MEP Liam Aylward, Ireland.jpg|center|128px]] | [[Liam Aighleart]] | 1952-09-27 | | [[Muileann an Bhata]] |- | style='text-align:right'| 651 | | [[Liam Mac Cóil]] | 1952 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 652 | [[Íomhá:Kevin Barry.jpg|center|128px]] | [[Kevin Barry]] | 1902-01-20 | 1920-11-01 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 653 | [[Íomhá:Maighread Ní Dhomhnaill.jpg|center|128px]] | [[Maighread Ní Dhomhnaill]] | 1955 | | [[Ceanannas]] |- | style='text-align:right'| 654 | | [[Louis le Brocquy]] | 1916-11-10 | 2012-04-25 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 655 | [[Íomhá:John Spillane 1 2010 (cropped).JPG|center|128px]] | [[John Spillane]] | 1961 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 656 | | [[Mark Clinton]] | 1915-02-07 | 2001-12-23 | [[Ceanannas]] |- | style='text-align:right'| 657 | [[Íomhá:Зустріч Президента України з головами обох палат парламенту Ірландії 11.jpg|center|128px]] | [[Mark Daly]] | 1973-03-12 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 658 | | [[Martin O'Donoghue]] | 1933-05-13 | 2018-07-20 | [[Cromghlinn, BÁC|Cromghlinn]] |- | style='text-align:right'| 659 | | [[Maurice Cummins]] | 1953-02-25 | | [[Contae Phort Láirge]] |- | style='text-align:right'| 660 | | [[Maurice E. Dockrell]] | 1908-10-06 | 1986-12-09 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 661 | [[Íomhá:Michael cusack portrait.jpg|center|128px]] | [[Mícheál Cíosóg]] | 1847-09-20 | 1906-11-27 | [[Cora Finne]] |- | style='text-align:right'| 662 | | [[Michael Hayes]] | 1889-12-01 | 1976-07-11 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 663 | | [[Michael Hilliard]] | 1903-03-11 | 1982-01-01 | [[An Uaimh]] |- | style='text-align:right'| 664 | [[Íomhá:McDowell says NO! (9826113044) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Michael McDowell|Mícheál Mac Dubhghaill]] | 1951-05-29 | | [[Raghnallach]] |- | style='text-align:right'| 665 | [[Íomhá:Trevor Joyce 2020.jpg|center|128px]] | [[Trevor Joyce]] | 1947-10-26 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 666 | | [[Niall Tóibín]] | 1929-11-21 | 2019-11-13 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 667 | [[Íomhá:Niall O Brolchain Mayor Galway.jpg|center|128px]] | [[Niall Ó Brolcháin]] | 1965-04-14 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 668 | [[Íomhá:Nora Owen, May 1996.jpg|center|128px]] | [[Nora Owen]] | 1945-06-01 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 669 | [[Íomhá:Liam O'Flinn.jpg|center|128px]] | [[Liam Ó Floinn]] | 1945-04-15 | 2018-03-14 | ''[[:d:Q2084287|An Chill]]'' |- | style='text-align:right'| 670 | [[Íomhá:CardinalPaulCullen.jpg|center|128px]] | [[Pól Ó Cuilinn]] | 1803-04-29 | 1878-10-24 | ''[[:d:Q6966181|An Fhorrach Mhór]]'' |- | style='text-align:right'| 671 | [[Íomhá:Tp1web.jpg|center|128px]] | [[Tommy Peoples]] | 1948 | 2018-08-04 | [[Baile Suingean]] |- | style='text-align:right'| 672 | [[Íomhá:Oscar Traynor (under the X) (7541615018).jpg|center|128px]] | [[Oscar Traynor]] | 1886-03-21 | 1963-12-15 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 673 | [[Íomhá:Paul O'Connell warmup.jpg|center|128px]] | [[Paul O'Connell]] | 1979-10-20 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 674 | [[Íomhá:Ruairi Quinn (cropped).jpg|center|128px]] | [[Ruairi Quinn|Ruairí Ó Cuinn]] | 1946-04-02 | | [[Dumhach Thrá]] |- | style='text-align:right'| 675 | [[Íomhá:Muireann Nic Amhlaoibh. Waterville.jpg|center|128px]] | [[Muireann Nic Amhlaoibh]] | 1978 | | [[Inis Oírr]] |- | style='text-align:right'| 676 | [[Íomhá:Odonovan.jpg|center|128px]] | [[Seán Ó Donnabháin]] | 1806-07-25 | 1861-12-10 | [[Contae Chill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 677 | [[Íomhá:Patrick J. Reynolds 1984.jpg|center|128px]] | [[Patrick J. Reynolds]] | 1920-11-25 | 2003-12-27 | [[Contae Liatroma]] |- | style='text-align:right'| 678 | | [[Patrick Lalor]] | 1926-07-19 | 2016-07-29 | [[Port Laoise]] |- | style='text-align:right'| 679 | | [[Patrick Little]] | 1884-06-17 | 1963-05-16 | [[Dún Droma]] |- | style='text-align:right'| 680 | | [[Patrick McGrath]] | 2nd millennium | 1956-06-20 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 681 | | [[Paul Bradford]] | 1963-12-01 | | [[Mala]] |- | style='text-align:right'| 682 | | [[Peadar Mercier]] | 1914 | 1991 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 683 | | [[Pearse Wyse]] | 1928-03-02 | 2009-04-28 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 684 | [[Íomhá:Peter Barry.jpg|center|128px]] | [[Peter Barry|Peadar de Barra]] | 1928-08-10 | 2016-08-26 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 685 | | [[Eoghan Rua Ó Súilleabháin]] | 1748 | 1784-06-17 | ''[[:d:Q81944530|Na Mínteoga]]'' |- | style='text-align:right'| 686 | | [[Peter Hughes]] | 19th century | 1954-06-24 | [[Contae Lú]] |- | style='text-align:right'| 687 | [[Íomhá:Willie clancy statue.jpg|center|128px]] | [[Willie Clancy]] | 1918-12-24 | 1973-01-24 | [[Sráid na Cathrach]] |- | style='text-align:right'| 688 | | [[Philip Brady]] | 1898-06-10 | 1995-01-06 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 689 | | [[Philip Cosgrave]] | 1884-11-02 | 1923-10-23 | [[Contae Átha Cliath Theas]] |- | style='text-align:right'| 690 | [[Íomhá:William Molyneux - Kneller.jpg|center|128px]] | [[William Molyneux]] | 1656-04-17 | 1698-10-11 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 691 | [[Íomhá:Dervla Murphy 2008.jpg|center|128px]] | [[Dervla Murphy]] | 1931-11-28 | 2022-05-22 | [[Lios Mór]] |- | style='text-align:right'| 692 | [[Íomhá:McGee-sm.jpg|center|128px]] | [[Thomas D'Arcy McGee]] | 1825-04-13 | 1868-04-07 | [[Cairlinn]] |- | style='text-align:right'| 693 | [[Íomhá:Liam Ó Maonlaí 2007.jpg|center|128px]] | [[Liam Ó Maonlaí]] | 1964-11-07 | | [[Baile na Manach]] |- | style='text-align:right'| 694 | [[Íomhá:Aoifenifhearraigh.jpg|center|128px]] | [[Aoife Ní Fhearraigh]] | | | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 695 | [[Íomhá:Richard Boyd Barrett 2024 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Richard Boyd Barrett]] | 1967-02-06 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 696 | [[Íomhá:Robert Troy.jpg|center|128px]] | [[Robert Troy]] | 1982-01-24 | | [[Baile na Carraige]] |- | style='text-align:right'| 697 | [[Íomhá:Comandante John Riley 1848, bust Mexico.jpg|center|128px]] | [[Seán Pádraig Ó Raghallaigh]] | 1824-02-08 | 1879-10-10 | [[An Clochán (Contae na Gaillimhe)|An Clochán]] |- | style='text-align:right'| 698 | | [[Seán Doherty (Ros Comáin)|Seán Ó Dochartaigh]] | 1944-06-29 | 2005-06-07 | [[Contae Ros Comáin]] |- | style='text-align:right'| 699 | | [[Seán Gibbons]] | 1883-05-31 | 1952-04-19 | [[Contae Chill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 700 | | [[Seán Goulding]] | 1877 | 1959-12-15 | [[Contae Phort Láirge]] |- | style='text-align:right'| 701 | | [[Seán Kenny]] | 1942-10-01 | | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 702 | | [[Seán Sherwin]] | 1946 | 2025-04-30 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 703 | [[Íomhá:Shane Ross (official portrait).jpg|center|128px]] | [[Shane Ross]] | 1949-07-11 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 704 | [[Íomhá:Window depicting St. Kieran, Seir Kieran Church, Bell Hill.jpg|center|128px]] | [[Ciarán Saighre]] | 1st millennium<br/>375 | 530 | [[Cléire]] |- | style='text-align:right'| 705 | [[Íomhá:Val Doonican.png|center|128px]] | [[Val Doonican]] | 1927-02-03 | 2015-07-02<br/>2015-07-01 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 706 | [[Íomhá:Eamon Dunphy 2013 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Eamonn Dunphy]] | 1945-08-03 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 707 | [[Íomhá:Steve Collins.jpg|center|128px]] | [[Steve Collins]] | 1964-07-21 | | [[an Chabrach]] |- | style='text-align:right'| 708 | [[Íomhá:Seumas Burke LCCN2014716858.jpg|center|128px]] | [[Séamus Burke|Séamus Búrc]] | 1893-06-14 | 1967-01-01 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 709 | | [[Séamus Dolan]] | 1914-12-10 | 2010-08-10 | [[An Blaic]] |- | style='text-align:right'| 710 | | [[Diarmuid Ó Murchú]] | 1975-08-22 | | [[An Daingean|Daingean Uí Chúis]] |- | style='text-align:right'| 711 | [[Íomhá:Pat Doherty MP with Mary Doherty and Barry McGuigan at the London St Patrick's Day march. (16232423774).jpg|center|128px]] | [[Barry McGuigan]] | 1961-02-28 | | [[Muineachán]] |- | style='text-align:right'| 712 | [[Íomhá:Mike McTigue.jpg|center|128px]] | [[Mike McTigue]] | 1892-11-26 | 1966-08-12 | [[Contae an Chláir]] |- | style='text-align:right'| 713 | [[Íomhá:Terry Leyden.jpg|center|128px]] | [[Terry Leyden]] | 1945-10-01 | | [[Contae Ros Comáin]] |- | style='text-align:right'| 714 | [[Íomhá:Wexford Church of the Immaculate Conception South Aisle Window Saint Laurentius O Toole Detail 2010 09 29.jpg|center|128px]] | [[Lorcán Ua Tuathail]] | 1128 | 1180-11-14<br/>1180-11-12 | [[Díseart Diarmada]] |- | style='text-align:right'| 715 | [[Íomhá:John OFlynn.jpg|center|128px]] | [[John O'Flynn]] | 1982-07-11 | | [[An Cóbh]] |- | style='text-align:right'| 716 | [[Íomhá:Michealod.jpg|center|128px]] | [[Micheál Ó Domhnaill]] | 1951-10-07<br/>1952-10-07 | 2006-07-07 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 717 | [[Íomhá:Thomas William Croke 2.jpg|center|128px]] | [[Tomás Cróc|Thomas Croke]] | 1824-05-28 | 1902-07-22 | ''[[:d:Q60554581|Cill Bhrain]]'' |- | style='text-align:right'| 718 | | [[Thomas Finlay]] | 1922-09-17 | 2017-12-03 | [[An Charraig Dhubh]] |- | style='text-align:right'| 719 | [[Íomhá:Thomas J. Fitzpatrick 1984.jpg|center|128px]] | [[Thomas J. Fitzpatrick (An Cabhán)|Thomas J. Fitzpatrick]] | 1918-02-14 | 2006-10-02 | [[Contae Mhuineacháin]] |- | style='text-align:right'| 720 | | [[Thomas Walsh]] | 1901-12-18 | 1956-07-14 | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 721 | [[Íomhá:Timmy Dooley.jpg|center|128px]] | [[Timmy Dooley]] | 1969-02-13 | | [[Baile Uí Bheoláin]] |- | style='text-align:right'| 722 | | [[Séamus Ó Beaglaoich]] | 1949-09 | 2023-01-09 | [[Baile na bPoc, Paróiste Mórdhach|Baile na bPoc]] |- | style='text-align:right'| 723 | | [[Tom Nolan]] | 1921-07-27 | 1992-08-17 | [[Míseal]] |- | style='text-align:right'| 724 | | [[Joe Heaney|Seosamh Ó hÉanaí]] | 1919-10-15 | 1984-05-01 | [[An Aird Thoir]] |- | style='text-align:right'| 725 | [[Íomhá:Roy O'Donovan 03-08-2013 1.jpg|center|128px]] | [[Roy O'Donovan]] | 1985-08-10 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 726 | [[Íomhá:Lorrha Priory of St. Ruadhan SW 2010 09 04.jpg|center|128px]] | [[Naomh Ruadhán]] | | 584-04-15 | [[Cúige Laighean]] |- | style='text-align:right'| 727 | [[Íomhá:JohnO'Mahony1867 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Seán Ó Mathúna]] | 1815-01-12 | 1877-02-07<br/>1877-02-06 | ''[[:d:Q104312834|Loch an Eanaigh]]'' |- | style='text-align:right'| 728 | [[Íomhá:Sihtric 989 1036 ruler of Dublin.jpg|center|128px]] | [[Sitric II]] | 970 | 1042 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 729 | | [[William J. Murphy (Páirtí an Lucht Oibre)|William J. Murphy]] | 1928-05-17 | 2018-09-17 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 730 | [[Íomhá:William Norton circa 1927 to 1932.png|center|128px]] | [[William Norton|Liam Ó Neachtain]] | 1900 | 1963-12-04 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 731 | [[Íomhá:Patrick Cardinal Moran.jpg|center|128px]] | [[Patrick Francis Moran]] | 1830-09-16 | 1911-08-16 | [[Leithghlinn an Droichid]] |- | style='text-align:right'| 732 | [[Íomhá:Gary Doherty.jpg|center|128px]] | [[Gary Doherty]] | 1980-01-31 | | [[Carn Domhnach]] |- | style='text-align:right'| 733 | [[Íomhá:Lord Edward Fitzgerald by Hugh Douglas Hamilton.jpg|center|128px]] | [[an Tiarna Éadbhard Mac Gearailt]] | 1763-10-15 | 1798-06-04 | ''[[:d:Q5047391|Teach Carton]]'' |- | style='text-align:right'| 734 | [[Íomhá:GenPEConnor.jpg|center|128px]] | [[Patrick Edward Connor]] | 1820-03-17 | 1891-12-17 | [[Contae Chiarraí]] |- | style='text-align:right'| 735 | [[Íomhá:Colin Healy.jpg|center|128px]] | [[Colin Healy]] | 1980-03-14 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 736 | [[Íomhá:Alex White TD 2014 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Alex White]] | 1958-12-03 | | [[Marino]] |- | style='text-align:right'| 737 | [[Íomhá:William Lamport.jpg|center|128px]] | [[William Lamport]] | 1615<br/>1611 | 1659-11-19 | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 738 | [[Íomhá:AlexanderMitchellWithDundalkBayInRearGround Portrait 1873 OilOnCanvas ByRobertHooke BelfastHarbourCommissioners.jpg|center|128px]] | [[Alexander Mitchell]] | 1780-04-13 | 1868-06-25 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 739 | | [[Alexis FitzGerald Óg]] | 1945-05-07 | 2015-07-16 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 740 | [[Íomhá:Alfred Byrne.jpeg|center|128px]] | [[Alfie Byrne]] | 1882-03-17 | 1956-03-13 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 741 | | [[Alfred P. Byrne]] | 1913 | 1952-07-26 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 742 | [[Íomhá:Raiftearaí.jpg|center|128px]] | [[Antoine Raiftearaí|Antaine Raiftearaí]] | 1779-03-30 | 1835-12-25 | ''[[:d:Q60555058|Cill Liadáin]]'' |- | style='text-align:right'| 743 | [[Íomhá:UNA FODEN AT RTE's WINTER SEASON LAUNCH (SMOCK ALLEY THEATRE) REF-107005 (19922574374).jpg|center|128px]] | [[Una Healy]] | 1981-10-10 | | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 744 | | [[Tomás Ó Rathile]] | 1882-11-11 | 1953-11-16 | [[Lios Tuathail]] |- | style='text-align:right'| 745 | [[Íomhá:Jim stynes.jpg|center|128px]] | [[Jim Stynes]] | 1966-04-23 | 2012-03-20 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 746 | [[Íomhá:Gaelic Chieftain.jpg|center|128px]] | [[Aodh Rua Ó Dónaill]] | 1572-10-30 | 1602-09-10 | [[Leifear]] |- | style='text-align:right'| 747 | [[Íomhá:Shane Lowry KLM Open 2010.JPG|center|128px]] | [[Shane Lowry]] | 1987-04-02 | | [[Clóirtheach]] |- | style='text-align:right'| 748 | [[Íomhá:Sculpture of Brian Merriman, Ennistymon - geograph.org.uk - 1602652.jpg|center|128px]] | [[Brian Mac Giolla Meidhre]] | 1747 | 1805-07-27 | [[Contae an Chláir]] |- | style='text-align:right'| 749 | [[Íomhá:Ian Gibson FLM2019-1.jpg|center|128px]] | [[Ian Gibson]] | 1939-04-21 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 750 | | [[Toirdhealbhach Ua Conchobhair]] | 1088 | 1156 | [[Cúige Chonnacht]] |- | style='text-align:right'| 751 | [[Íomhá:Milo O'Shea 1967.jpg|center|128px]] | [[Milo O'Shea]] | 1926-06-02 | 2013-04-02 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 752 | [[Íomhá:Clerke Agnes Mary.jpg|center|128px]] | [[Agnes Mary Clerke]] | 1842-02-10 | 1907-01-20 | [[An Sciobairín]] |- | style='text-align:right'| 753 | [[Íomhá:John Devoy.jpg|center|128px]] | [[Seán Ó Dubhuí]] | 1842-09-03 | 1928-09-29 | ''[[:d:Q2084287|An Chill]]'' |- | style='text-align:right'| 754 | | [[Seán Mac Fhionnghaile]] | 1952 | 2009-11-01 | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 755 | [[Íomhá:Eliza lynch 1864.jpg|center|128px]] | [[Eliza Lynch]] | 1835-03-06 | 1886-07-27 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 756 | | [[Aengus Mac Grianna]] | 1964-07-09 | | [[Ráth Eanaigh]] |- | style='text-align:right'| 757 | [[Íomhá:Caitriona Balfe at the 2024 Toronto International Film Festival (crop).jpg|center|128px]] | [[Caitriona Balfe]] | 1979-10-04 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 758 | | [[Cathal Goulding|Cathal Ó Goillín]] | 1922-01-02 | 1998-12-26 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 759 | | [[Criostóir Ó Rinn]] | 1920-10-12 | 1979-03-02 | [[Cluain, Contae Chorcaí|Cluain]] |- | style='text-align:right'| 760 | [[Íomhá:Ciara grant.jpg|center|128px]] | [[Ciara Grant]] | 1978-05-17 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 761 | [[Íomhá:Clare Daly (48758765246) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Clare Daly]] | 1968-04-11 | | [[Droichead Nua]] |- | style='text-align:right'| 762 | [[Íomhá:Colm Cooper from Sean Marty Lockhart & Colm Cooper - 2009.jpg|center|128px]] | [[Colm Cúipéir]] | 1983-06-03 | | [[Cill Airne]] |- | style='text-align:right'| 763 | [[Íomhá:Constance Smith in Man in the Attic.jpg|center|128px]] | [[Constance Smith]] | 1928-01-22 | 2003-06-30 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 764 | [[Íomhá:Djcarey2012 cropped.jpg|center|128px]] | [[D. S. Ó Ciara]] | 1970-11-11 | | [[Gabhrán]] |- | style='text-align:right'| 765 | | [[Dónal Ó Seancháin]] | 1977-01-04 | | [[Lios Mór]] |- | style='text-align:right'| 766 | | [[Dónal Ó Caoimh]] | 1907-06-02 | 1967-06-02 | [[Mainistir Fhear Maí]] |- | style='text-align:right'| 767 | | [[Darragh Ó Sé]] | 1975-04-01 | | [[Ceann Trá]] |- | style='text-align:right'| 768 | [[Íomhá:Declan-Kidney-09-05-23.jpg|center|128px]] | [[Declan Kidney]] | 1959-10-20 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 769 | [[Íomhá:Declan O'Sullivan.JPG|center|128px]] | [[Déaglán Ó Súilleabháin]] | 1983-12-18 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 770 | [[Íomhá:NC Courage vs Gotham FC (Mar 2024) 141 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Denise O'Sullivan]] | 1994-02-04 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 771 | | [[Diarmaid mac Maoil na mBó|Diarmait mac Maíl na mBó]] | | 1072-02-07 | [[Fearna]] |- | style='text-align:right'| 772 | | [[Domnall Mór Ua Briain|Domhnall Mór Ó Briain]] | | 1194 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 773 | [[Íomhá:Stowe Missal cumdach (inverted).png|center|128px]] | [[Donnchadh mac Briain|Donnchad mac Briain]] | | 1064 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 774 | [[Íomhá:Talbot.jpg|center|128px]] | [[Matt Talbot]] | 1856-05-02 | 1925-06-07 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 775 | | [[Éadbhard Ó Cathaoir]] | 1941-10-14 | | [[Inis Tíog]] |- | style='text-align:right'| 776 | [[Íomhá:Major John MacBride.jpg|center|128px]] | [[John MacBride (réabhlóidí)|Seán Mac Giolla Bhríde]] | 1868-05-07 | 1916-05-05 | [[Cathair na Mart]] |- | style='text-align:right'| 777 | [[Íomhá:Image reproduced by permission of the National Folklore Collection, University Dublin.jpg|center|128px]] | [[Eibhlís Uí Chróinín (amhránaí ar an sean-nós)|Eibhlís Uí Chróinín]] | 1879-05-29 | 1956-06-02 | ''[[:d:Q65558645|An Ráth Thiar]]'' |- | style='text-align:right'| 778 | [[Íomhá:Sean-Heuston.jpg|center|128px]] | [[Seán Heuston]] | 1891-02-21 | 1916-05-08 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 779 | [[Íomhá:SeamusEnnis.jpg|center|128px]] | [[Séamus Ennis]] | 1919-05-05 | 1982-10-05 | [[Fionnghlas]] |- | style='text-align:right'| 780 | | [[Alec Reid]] | 1931-08-05 | 2013-11-22 | [[An tAonach]]<br/>[[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 781 | | [[Fiach mac Aodha Ó Broin]] | 1534 | 1597-05-08 | [[Síol Éalaigh]] |- | style='text-align:right'| 782 | [[Íomhá:Frances Black 2020.jpg|center|128px]] | [[Frances Black]] | 1960-06-25 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 783 | | [[Francis Browne]] | 1880-01-03 | 1960-07-07 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 784 | | [[Frank Kelly]] | 1938-12-28 | 2016-02-28 | [[An Charraig Dhubh]] |- | style='text-align:right'| 785 | [[Íomhá:George Gardner2.jpg|center|128px]] | [[George Gardner]] | 1877-03-17 | 1954-07-08 | [[Lios Dúin Bhearna]] |- | style='text-align:right'| 786 | [[Íomhá:Jimfitzpatricl.png|center|128px]] | [[Jim Fitzpatrick (ealaíontóir)|Jim Fitzpatrick]] | 1946 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 787 | | [[Gormflaith ingen Murchada]] | 960 | 1030 | [[An Nás]] |- | style='text-align:right'| 788 | [[Íomhá:Grace Gifford by William Orpen.jpg|center|128px]] | [[Grace Gifford]] | 1888-03-04 | 1955-12-13 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 789 | | [[Henry Bagenal]] | 1556 | 1598-08-14 | [[Contae Lú]] |- | style='text-align:right'| 790 | | [[James Nolan]] | 1977-01-27 | | [[Contae Uíbh Fhailí]] |- | style='text-align:right'| 791 | [[Íomhá:John Colgan.jpg|center|128px]] | [[Seán Mac Colgáin]] | 1592 | 1658-01-15 | [[Carn Domhnach]] |- | style='text-align:right'| 792 | | [[Seán Seosamh Ó Raghallaigh]] | 1919 | 1952 | [[Cill na Seanrátha]] |- | style='text-align:right'| 793 | [[Íomhá:John O Leary 1900 Hollyer.jpg|center|128px]] | [[Seán Ó Laoghaire (Fínín)|Seán Ó Laoghaire]] | 1830-07-23 | 1907-03-16 | [[Tiobraid Árann (baile)|Tiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 794 | [[Íomhá:Johnoshanassy.jpg|center|128px]] | [[Seán Ó Seachnasaigh]] | 1818 | 1883-05-18<br/>1883-05-05 | [[Tiobraid Árann (baile)|Tiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 795 | [[Íomhá:John Philpot Curran from NPG.jpg|center|128px]] | [[John Philpot Curran]] | 1750-07-24 | 1817-10-14 | [[Áth Trasna]] |- | style='text-align:right'| 796 | | [[Caoimhín Ó hIfearnáin]] | 1929-08-20 | 2013-01-25 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 797 | [[Íomhá:Lucinda Creighton (cropped).jpg|center|128px]] | [[Lucinda Creighton]] | 1980-01-20 | | [[Clár Chlainne Mhuiris]] |- | style='text-align:right'| 798 | | [[Marc Ó Sé]] | 1980-04-21 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 799 | [[Íomhá:Williepearse.jpg|center|128px]] | [[Liam Mac Piarais]] | 1881-11-15 | 1916-05-04 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 800 | [[Íomhá:Mary Davis 1.jpg|center|128px]] | [[Mary Davis]] | 1954-08-06 | | [[Béal Átha na Muice]] |- | style='text-align:right'| 801 | | [[Michael Coleman]] | 1891-01-31 | 1945-01-04 | [[Baile an Mhóta (Sligeach)|Baile an Mhóta]] |- | style='text-align:right'| 802 | | [[Michael Herbert]] | 1925-05-17 | 2006-06-20 | [[Contae Luimnigh]] |- | style='text-align:right'| 803 | | [[Mícheál Ó Conaill]] | 1937-01-04 | | [[Oileán Dairbhre]] |- | style='text-align:right'| 804 | | [[Mícheál Mac Síthigh]] | 1954-07-28 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 805 | [[Íomhá:Thomas MacDonagh.png|center|128px]] | [[Tomás Mac Donnchadha]] | 1878-02-01 | 1916-05-03 | [[Cloch Shiurdáin]] |- | style='text-align:right'| 806 | [[Íomhá:Seán Mac Diarmada.png|center|128px]] | [[Seán Mac Diarmada]] | 1883-02-28 | 1916-05-12 | [[Coillte Clochair]] |- | style='text-align:right'| 807 | [[Íomhá:Conn Colbert.JPG|center|128px]] | [[Conchur Ó Colbaird]] | 1888-10-19 | 1916-05-08 | [[Contae Luimnigh]] |- | style='text-align:right'| 808 | [[Íomhá:Michael O'Hanrahan.JPG|center|128px]] | [[Mícheál Ó hAnnracháin|Micheál Ó hAnnracháin]] | 1877-01-16 | 1916-05-04 | [[Ros Mhic Thriúin]] |- | style='text-align:right'| 809 | [[Íomhá:Michael Mallin - (Commandant Irish Republican Army) Executed May 8th, 1916. (36052732403).jpg|center|128px]] | [[Mícheál Ó Mulláin]] | 1874-12-01 | 1916-05-08 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 810 | [[Íomhá:Edwarddaly.jpg|center|128px]] | [[Éamonn Ó Dálaigh]] | 1891-02-25 | 1916-05-04 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 811 | [[Íomhá:The O'Rahilly (28201706279) (2).jpg|center|128px]] | [[Mícheál Seosamh Ó Rathaille]] | 1875-04-22<br/>1875-04-21 | 1916-04-29<br/>1916-04-28 | [[Béal Átha Longfoirt]] |- | style='text-align:right'| 812 | | [[Máire Mhac an tSaoi]] | 1922-04-04 | 2021-10-16 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 813 | [[Íomhá:Seán Ó Ríordáin - Bust.jpg|center|128px]] | [[Seán Ó Ríordáin]] | 1916-12-03 | 1977-02-21 | [[Baile Bhuirne]] |- | style='text-align:right'| 814 | [[Íomhá:Peig Sayers c1945.png|center|128px]] | [[Peig Sayers]] | 1873 | 1958 | [[Dún Chaoin]] |- | style='text-align:right'| 815 | | [[Moss Keane]] | 1948-07-27 | 2010-10-05 | [[Corra]] |- | style='text-align:right'| 816 | | [[Eoghan Ó Tuairisc]] | 1919-04-03 | 1982-08-24 | [[Béal Átha na Sluaighe]] |- | style='text-align:right'| 817 | | [[Muiris Ó Súilleabháin]] | 1904-02-19 | 1950-06-25 | [[An Blascaod Mór]] |- | style='text-align:right'| 818 | | [[Seán Ó Tuama]] | 1926-01-28 | 2006-10-14 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 819 | | [[Murchadh mac Diarmada|Murchad mac Diarmata]] | | 1070 | [[Cúige Laighean]] |- | style='text-align:right'| 820 | [[Íomhá:Alan Titley.JPG|center|128px]] | [[Alan Titley]] | 1947-06-28 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 821 | | [[Ulick O'Connor]] | 1928 | 2019-10-07 | [[Ráth Garbh]] |- | style='text-align:right'| 822 | | [[Vincent Morley]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 823 | [[Íomhá:Peadar Ua Laoghaire.png|center|128px]] | [[Peadar Ua Laoghaire]] | 1839-04 | 1920-03-21 | [[Cluain Droichead]] |- | style='text-align:right'| 824 | | [[Seán Clárach Mac Domhnaill]] | 1691 | 1754-01-07 | ''[[:d:Q4518970|Baile an Teampaill]]'' |- | style='text-align:right'| 825 | [[Íomhá:Niamh Fahey 2014 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Niamh Fahey]] | 1987-10-13 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 826 | | [[Nioclás Tóibín (amhránaí)|Nioclás Tóibín]] | 1928-02-05 | 1994-09-19 | ''[[:d:Q65559250|Baile Uí Raghallaigh]]'' |- | style='text-align:right'| 827 | | [[Nollaig Ó Sceacháin]] | 1945-12-06 | | [[Droichead Binéid]] |- | style='text-align:right'| 828 | | [[Paddy Ambrose]] | 1928-10-17 | 2002-02-22 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 829 | | [[Paddy Coad]] | 1920-04-04 | 1992-08-03<br/>1992-03-08 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 830 | [[Íomhá:PatScullyManager.jpg|center|128px]] | [[Pat Scully]] | 1970-06-23 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 831 | [[Íomhá:Pink Spillane.jpg|center|128px]] | [[Pádraig Ó Spealáin]] | 1955-12-01 | | [[An Teampall Nua, Contae Chiarraí|An Teampall Nua]] |- | style='text-align:right'| 832 | [[Íomhá:P W Joyce.png|center|128px]] | [[Patrick Weston Joyce]] | 1827 | 1914-01-07 | [[Luimneach]]<br/>[[An Sliabh Riabhach]] |- | style='text-align:right'| 833 | | [[Paul Galvin]] | 1979-11-02 | | [[Leic Snámha]] |- | style='text-align:right'| 834 | | [[Séamus Ó Grianna]] | 1889-11-17 | 1969-11-27 | [[Rann na Feirste]] |- | style='text-align:right'| 835 | | [[Myles Dillon]] | 1900-04-11 | 1972-06-18 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 836 | [[Íomhá:Robert Dwyer Joyce.jpg|center|128px]] | [[Robert Dwyer Joyce]] | 1830 | 1883 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 837 | [[Íomhá:Ruairí Ó Brádaigh 2004.jpg|center|128px]] | [[Ruairí Ó Brádaigh]] | 1932-10-02 | 2013-06-05 | [[An Longfort]] |- | style='text-align:right'| 838 | | [[Seán 'ac Dhonncha]] | 1919-10-02 | 1996-12-14 | [[An Aird Thiar]] |- | style='text-align:right'| 839 | | [[Seán Puircell]] | 1928-12-17 | 2005-08-27 | [[Tuaim]] |- | style='text-align:right'| 840 | | [[Seán Ó Conaill]] | 1853-01-21 | 1931-05-21 | ''[[:d:Q104310160|Cill Rialaigh]]'' |- | style='text-align:right'| 841 | | [[Dáibhí Ó Bruadair]] | 1625 | 1698-01 | [[Barraigh Mhóra]] |- | style='text-align:right'| 842 | [[Íomhá:John Dillon.jpg|center|128px]] | [[John Dillon|Seán Diolún]] | 1851-09-04 | 1927-08-04 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 843 | [[Íomhá:Bridie gallagher.jpg|center|128px]] | [[Bridie Gallagher]] | 1924-09-07 | 2012-01-09 | [[An Craoslach]] |- | style='text-align:right'| 844 | [[Íomhá:Thomas Antisell (1817-1893).jpg|center|128px]] | [[Thomas Antisell]] | 1817-01-16 | 1893-06-14 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 845 | [[Íomhá:Ed Joyce 2007 cropped.jpg|center|128px]] | [[Ed Joyce]] | 1978-09-22 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 846 | | [[Tom Munnelly]] | 1944-05-25 | 2007-08-30 | [[Ráth Maonais]] |- | style='text-align:right'| 847 | | [[Tommy Langan]] | 1921-09-23 | 1974-09-22 | [[Caisleán an Bharraigh]] |- | style='text-align:right'| 848 | | [[Tomás Ó Murchú]] | 1921 | 1985 | [[Contae Laoise]] |- | style='text-align:right'| 849 | | [[Tomás Breatnach]] | 1983-05-27<br/>1983 | | [[Tulach Ruáin]] |- | style='text-align:right'| 850 | [[Íomhá:Vincent Browne.jpg|center|128px]] | [[Vincent Browne]] | 1944-07-17 | | [[Béal an Átha, Contae Luimnigh|Béal an Átha]] |- | style='text-align:right'| 851 | [[Íomhá:David McWilliams.jpg|center|128px]] | [[David McWilliams]] | 1966 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 852 | | [[Peadar Ó Gealacáin]] | 1793 | 1860 | [[Maigh nEalta]] |- | style='text-align:right'| 853 | [[Íomhá:Willie Walsh (cropped).jpg|center|128px]] | [[Willie Walsh]] | 1961-10-25 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 854 | [[Íomhá:Aine O'Gorman Republic of Ireland mix zone 2020-03-05 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Áine O'Gorman]] | 1989-05-13 | | [[Cill Mhantáin]] |- | style='text-align:right'| 855 | | [[Éamon de Buitléar]] | 1930-01-22 | 2013-01-27 | [[Bré]] |- | style='text-align:right'| 856 | | [[Aodh Mac Gabhráin]] | 1670 | 1738 | [[Gleann Ghaibhle]] |- | style='text-align:right'| 857 | | [[Brian Shelley]] | 1981-11-15 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 858 | | [[Brión mac Echach Muigmedóin]] | 5th century | 5th century | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 859 | | [[Dave Mooney]] | 1984-10-30 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 860 | [[Íomhá:Donnchadh Mac Fhionnghaile.jpg|center|128px]] | [[Donnchadh Mac Fhionnlaoich]] | 1945-04-27 | | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 861 | | [[Colm Ó Maonlaí]] | 1966-12-10 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 862 | | [[Páidí Ó Sé]] | 1955-05-16 | 2012-12-15 | [[Ceann Trá]] |- | style='text-align:right'| 863 | [[Íomhá:Micheál Ó Muircheartaigh in Villa Maria, Waterville. 2012.JPG|center|128px]] | [[Mícheál Ó Muircheartaigh]] | 1930-08-20 | 2024-06-25 | [[An Daingean|Daingean Uí Chúis]] |- | style='text-align:right'| 864 | [[Íomhá:Tom Barry IRA.jpg|center|128px]] | [[Tom Barry (Óglach na hÉireann)|Tomás de Barra]] | 1897-07-01 | 1980-07-02 | [[Cill Orglan]] |- | style='text-align:right'| 865 | [[Íomhá:James Stephens Fenian.jpg|center|128px]] | [[Séamas Mac Stiofáin]] | 1825-01-26 | 1901-04-28 | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 866 | [[Íomhá:Sean Keating self-portrait.jpg|center|128px]] | [[Seán Céitinn]] | 1889-09-28 | 1977-12-21 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 867 | | [[Geraldine Kennedy]] | 1951-09-01 | | [[Trá Mhór]] |- | style='text-align:right'| 868 | [[Íomhá:TadhgMacD-0005.jpg|center|128px]] | [[Tadhg Mac Dhonnagáin]] | 1961 | | [[Achadh Mór, Contae Mhaigh Eo|Achadh Mór]] |- | style='text-align:right'| 869 | [[Íomhá:Peadar O'Donnell, 1930.jpg|center|128px]] | [[Peadar O'Donnell]] | 1893-02-22 | 1986-05-13 | [[An Clochán Liath]] |- | style='text-align:right'| 870 | [[Íomhá:Máiréad Ní Ghráda.jpg|center|128px]] | [[Máiréad Ní Ghráda]] | 1896-12-23 | 1971-06-13 | [[Cill Mháille]] |- | style='text-align:right'| 871 | [[Íomhá:Padraig Amond.jpg|center|128px]] | [[Pádraig Amond]] | 1988-04-15 | | [[Ceatharlach]] |- | style='text-align:right'| 872 | [[Íomhá:Kbrennan2.JPG|center|128px]] | [[Killian Brennan]] | 1984-01-31 | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 873 | [[Íomhá:Farrenmark.JPG|center|128px]] | [[Mark Farren]] | 1982-05-01 | 2016-02-03 | [[Dún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 874 | | [[Martin Coleman]] | 1983-02-15 | | [[Béal Átha an Cheasaigh]] |- | style='text-align:right'| 875 | [[Íomhá:Todd Carty.jpg|center|128px]] | [[Todd Carty]] | 1963-08-31 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 876 | | [[John Perry]] | 1956-08-15 | | [[Baile an Mhóta (Sligeach)|Baile an Mhóta]] |- | style='text-align:right'| 877 | [[Íomhá:Michael Moynihan 2024 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Michael Moynihan (polaiteoir Corcaíoch)|Michael Moynihan]] | 1968-01-12 | | [[Mala]] |- | style='text-align:right'| 878 | [[Íomhá:Seán Fleming.jpg|center|128px]] | [[Seán Fleming]] | 1958-02-01 | | [[Contae Laoise]] |- | style='text-align:right'| 879 | [[Íomhá:Joe Costello 2013.jpg|center|128px]] | [[Joe Costello (polaiteoir Éireannach)|Seosamh Mac Coisdealbha]] | 1945-07-13 | | [[An Ghaobhach]] |- | style='text-align:right'| 880 | [[Íomhá:Thomas P. Broughan.jpg|center|128px]] | [[Tommy Broughan]] | 1947-08-01 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 881 | [[Íomhá:Kathleen Lynch 2013.jpg|center|128px]] | [[Kathleen Lynch]] | 1953-06-07 | | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 882 | [[Íomhá:Paul Kehoe TD.jpg|center|128px]] | [[Paul Kehoe]] | 1973-01-11 | | [[Brí]] |- | style='text-align:right'| 883 | [[Íomhá:Michael Ring 2012 cropped.jpg|center|128px]] | [[Michael Ring]] | 1953-12-24 | | [[Cathair na Mart]] |- | style='text-align:right'| 884 | [[Íomhá:Róisín Shortall 2020.jpg|center|128px]] | [[Róisín Shortall|Róisín Ní Shoirtéil]] | 1954-04-25 | | [[Droim Conrach]] |- | style='text-align:right'| 885 | [[Íomhá:Barry Andrews, IIEA, Dec 2018.jpg|center|128px]] | [[Barry Andrews]] | 1967-05-16 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 886 | | [[Billy Timmins]] | 1959-10-01 | | [[Bealach Conglais]] |- | style='text-align:right'| 887 | | [[Brian O'Shea]] | 1944-12-09 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 888 | [[Íomhá:Emmet Stagg, circa 2002 02.jpg|center|128px]] | [[Emmet Stagg]] | 1944-10-01 | 2024-03-17 | [[Maolla]] |- | style='text-align:right'| 889 | [[Íomhá:Fergus O'Dowd 2013.jpg|center|128px]] | [[Fergus O'Dowd]] | 1948-09-01 | | [[Dúrlas Éile|Durlas]] |- | style='text-align:right'| 890 | [[Íomhá:Jack Wall, circa 2002 03.jpg|center|128px]] | [[Jack Wall]] | 1945-07-01 | | [[Díseart Diarmada]] |- | style='text-align:right'| 891 | [[Íomhá:John Deasy 2015.jpg|center|128px]] | [[John Deasy (Fine Gael)|John Deasy]] | 1967-10-08 | | [[Dún Garbhán]] |- | style='text-align:right'| 892 | | [[Ivor Mac Alaigh]] | 1958-05-06 | | [[Contae Bhaile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 893 | | [[Tom Hayes]] | 1952-02-16 | | [[An Gabhailín]] |- | style='text-align:right'| 894 | [[Íomhá:Olivia Mitchell.jpg|center|128px]] | [[Olivia Mitchell]] | 1947-07-31 | | [[Biorra]] |- | style='text-align:right'| 895 | [[Íomhá:David Stanton 2016.jpg|center|128px]] | [[David Stanton]] | 1957-02-15 | | [[Mainistir na Corann]] |- | style='text-align:right'| 896 | | [[Oilibhéar Breathnach]] | 1937-07-13 | 1996-03-09 | [[Baile Mhic Andáin]] |- | style='text-align:right'| 897 | | [[Tomás de Bhaldraithe]] | 1916-12-14 | 1996-04-24 | ''[[:d:Q65559040|Baile na Cora]]'' |- | style='text-align:right'| 898 | [[Íomhá:Damien English 2015.jpg|center|128px]] | [[Damien English]] | 1978-02-21 | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 899 | | [[Brian O'Doherty]] | 1928-05-04 | 2022-11-07 | [[Bealach an Doirín]] |- | style='text-align:right'| 900 | | [[Eamonn Andrews]] | 1922-12-19 | 1987-11-05 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 901 | | [[Vivion de Valera]] | 1910-12-13 | 1982-02-16 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 902 | [[Íomhá:ColmÓCíosóig.png|center|128px]] | [[Colm Ó Cíosóig]] | 1964-10-31 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 903 | | [[Sinéad de Valera]] | 1878-06-03 | 1975-01-07 | [[Baile Brigín]] |- | style='text-align:right'| 904 | [[Íomhá:Dinneen by Yeats.jpg|center|128px]] | [[Pádraig Ua Duinnín]] | 1860-12-25 | 1934-09-29 | [[An Ráth Mhór]] |- | style='text-align:right'| 905 | [[Íomhá:Luke 'Ming' Flanagan Strokestown 2011.png|center|128px]] | [[Luke 'Ming' Flanagan]] | 1972-01-22 | | [[Ros Comáin]] |- | style='text-align:right'| 906 | | [[Seosamh Mac Grianna]] | 1901-01-15 | 1990-06-11 | [[Rann na Feirste]] |- | style='text-align:right'| 907 | [[Íomhá:Catilín Maude.jpg|center|128px]] | [[Caitlín Maude]] | 1941-06-22 | 1982-06-06 | [[Casla]] |- | style='text-align:right'| 908 | | [[Seán Sabhat]] | 1928 | 1957-01-01 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 909 | | [[Tomás Mac Síomóin]] | 1938 | 2022-02-17 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 910 | | [[Máire Mullarney]] | 1921-09-01 | 2008-08-18 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 911 | [[Íomhá:Dónal Óg Cusack at Web Summit 2014 cropped.jpg|center|128px]] | [[Dónal Óg Ó Cíosóg]] | 1977-03-16 | | [[Cluain, Contae Chorcaí|Cluain]] |- | style='text-align:right'| 912 | [[Íomhá:Tim Pat and Martin McGuinness (cropped).jpg|center|128px]] | [[Tim Pat Coogan|Tadhg Pádraig Ó Cuagáin]] | 1935-04-22 | | [[Baile na Manach]] |- | style='text-align:right'| 913 | [[Íomhá:Daniel Breen police notice1.jpg|center|128px]] | [[Dónall Ó Braoin]] | 1894-08-11 | 1969-12-27 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 914 | [[Íomhá:Gay Byrne.JPG|center|128px]] | [[Gay Byrne]] | 1934-08-05 | 2019-11-04 | [[Rialto]] |- | style='text-align:right'| 915 | | [[Lesley Roy]] | 1986-09-17 | | [[Baile Brigín]] |- | style='text-align:right'| 916 | [[Íomhá:Isle of Iona, St. Oran's Chapel doorway - geograph.org.uk - 921177.jpg|center|128px]] | [[Naomh Odhrán]] | 5th century | 563 | [[Contae na Mí]] |- | style='text-align:right'| 917 | [[Íomhá:Timothy Daniel Sullivan00.jpg|center|128px]] | [[Timothy Daniel Sullivan]] | 1827-05-29 | 1914-03-31 | [[Beanntraí]] |- | style='text-align:right'| 918 | [[Íomhá:Bundesarchiv Bild 102-08594, Daniel A. Binchy.jpg|center|128px]] | [[D. A. Binchy]] | 1899-06-03 | 1989-05-04 | [[An Ráth, Contae Chorcaí|An Ráth]] |- | style='text-align:right'| 919 | [[Íomhá:MK17449 Aisling Bea.jpg|center|128px]] | [[Aisling Bea]] | 1984-03-16 | | [[Contae Chill Dara]] |- | style='text-align:right'| 920 | [[Íomhá:Simon Zebo 2017.jpg|center|128px]] | [[Simon Zebo]] | 1990-03-16 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 921 | | [[Fearghas Ó Ceallaigh|Fergus Kelly]] | 1944-12-16 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 922 | [[Íomhá:Ardara Sculpture of John Doherty by Redmond Herrity 2014 09 05.jpg|center|128px]] | [[John Doherty]] | 1895<br/>1900 | 1980-01-26 | [[Ard an Rátha]] |- | style='text-align:right'| 923 | [[Íomhá:Sean Hales, circa 1910s.png|center|128px]] | [[Sean Hales]] | 1880-03-30 | 1922-12-07 | [[Baile na Daibhche]] |- | style='text-align:right'| 924 | [[Íomhá:Tom J. O'Connell, circa 1930s.jpg|center|128px]] | [[Thomas J. O'Connell]] | 1882-11-21 | 1969-06-22 | [[Cnoc Mhuire, Contae Mhaigh Eo|Cnoc Mhuire]] |- | style='text-align:right'| 925 | [[Íomhá:David O'Leary and Ronan Finn.jpg|center|128px]] | [[Ronan Finn]] | 1987-12-21 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 926 | | [[Óengus mac Óengobann]] | 8th century | 824 | [[Contae Laoise]] |- | style='text-align:right'| 927 | [[Íomhá:Ernie O'Malley Prison 2.jpg|center|128px]] | [[Earnán Ó Máille]] | 1897-05-26 | 1957-03-25 | [[Caisleán an Bharraigh]] |- | style='text-align:right'| 928 | | [[Aaron Mac Cuinneagáin]] | 1993-04-04 | | [[Sionainn (baile)|Sionainn]] |- | style='text-align:right'| 929 | [[Íomhá:Ada English.jpg|center|128px]] | [[Eithne Inglis]] | 1875-01-10 | 1944-01-27 | [[Cathair Saidhbhín]] |- | style='text-align:right'| 930 | [[Íomhá:Adam Fergus at DarkLight Con 4 by People Conventions.jpg|center|128px]] | [[Adam Fergus]] | | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 931 | [[Íomhá:Adrian Hardiman - 20090224.jpg|center|128px]] | [[Adrian Hardiman]] | 1951-05-21 | 2016-03-07 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 932 | [[Íomhá:Aengus Ó Snodaigh.jpg|center|128px]] | [[Aengus Ó Snodaigh]] | 1964-07-31 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 933 | [[Íomhá:Agnes O'Farrelly, circa 1890.png|center|128px]] | [[Úna Ní Fhaircheallaigh]] | 1874-06-24 | 1951-11-05 | [[Achadh an Iúir]] |- | style='text-align:right'| 934 | | [[Aodhán Ó Fógartaigh]] | 1982-07-20 | | [[Áth na nUrlainn]] |- | style='text-align:right'| 935 | [[Íomhá:Aidan Harte (cropped).jpg|center|128px]] | [[Aodán Ó hAirt]] | 1988-08-17 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 936 | [[Íomhá:Aidan O'Mahony & Eoin Bradley (cropped) - Aidan O'Mahony.jpg|center|128px]] | [[Aodhán Ó Mathúna]] | 1980-06-08 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 937 | | [[Aodán Ó Sé]] | 1990-06-29 | | [[An Muileann gCearr]] |- | style='text-align:right'| 938 | [[Íomhá:Aidan Price.jpg|center|128px]] | [[Aidan Price]] | 1981-12-08 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 939 | [[Íomhá:Senator Aideen Hayden (cropped).jpg|center|128px]] | [[Aideen Hayden]] | 1959 | | [[Contae Cheatharlach]] |- | style='text-align:right'| 940 | | [[Ailbhe Ní Ghearbhuigh]] | 1984 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 941 | [[Íomhá:Aine Lawlor.jpg|center|128px]] | [[Aine Lawlor]] | 1961 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 942 | | [[Eileen MacDonagh]] | 1956-07-20 | | [[An Ghaobhach]] |- | style='text-align:right'| 943 | | [[Alan Ó Brógáin]] | 1982-01-11 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 944 | [[Íomhá:Alan Dillon 2020.jpg|center|128px]] | [[Alan Dillon]] | 1984 | | [[Caisleán an Bharraigh]] |- | style='text-align:right'| 945 | [[Íomhá:Alan Farrell 2014.jpg|center|128px]] | [[Alan Farrell]] | 1977-12-29 | | [[Mullach Íde]] |- | style='text-align:right'| 946 | | [[Alan Mathews]] | 1965-06-27 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 947 | [[Íomhá:Alan Nolan cropped.jpg|center|128px]] | [[Alan Ó Nualláin]] | 1985-06-04 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 948 | | [[Alexander Haslett]] | 1883-09-02 | 1951-01-17 | [[Glasloch]] |- | style='text-align:right'| 949 | | [[Alfred O'Rahilly]] | 1884-10-01 | 1969-08-01 | [[Lios Tuathail]] |- | style='text-align:right'| 950 | | [[Alice Maher]] | 1956 | | ''[[:d:Q4220554|Cill Mhaoileachair]]'' |- | style='text-align:right'| 951 | [[Íomhá:Madame-Alicia-Adelaide-Needham.jpg|center|128px]] | [[Alicia Adélaide Needham]] | 1864-10-31 | 1945-12-24 | [[An Seanchaisleán]] |- | style='text-align:right'| 952 | [[Íomhá:AmandaByramJuly10.JPG|center|128px]] | [[Amanda Byram]] | 1973-06-16 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 953 | | [[Ambrós Ó Donnabháin]] | 1962-06-11 | | [[Gníomh go Leith]] |- | style='text-align:right'| 954 | | [[Amhlaoibh Ó Súilleabháin]] | 1780<br/>1783-05-01 | 1838-11-20 | [[Cill Airne]] |- | style='text-align:right'| 955 | [[Íomhá:Amy Huberman at Dublin Film Festival.jpg|center|128px]] | [[Amy Huberman]] | 1979-03-20 | | [[Cábán tSíle]] |- | style='text-align:right'| 956 | [[Íomhá:Louis Hersent-Crossing the bridge at Landshut.jpg|center|128px]] | [[Andrew O'Reilly von Ballinlough]] | 1742-08-03 | 1832-07-05<br/>1832-04-05 | [[Baile an Locha, Contae Ros Comáin|Baile an Locha]] |- | style='text-align:right'| 957 | [[Íomhá:Andrew Doyle, May 2015.jpg|center|128px]] | [[Andrew Doyle]] | 1960-07-02 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 958 | [[Íomhá:Andy Moran.jpg|center|128px]] | [[Aindriu Ó Morain]] | 1983-11-02 | | [[Caisleán an Bharraigh]] |- | style='text-align:right'| 959 | [[Íomhá:Ann Phelan 2013.jpg|center|128px]] | [[Ann Phelan]] | 1961-09-16 | | [[Gráig na Manach]] |- | style='text-align:right'| 960 | [[Íomhá:Anna Parnell c1878.jpg|center|128px]] | [[Anna Parnell|Anna Catherine Parnell]] | 1852-05-13 | 1911-09-20 | ''[[:d:Q2699632|Teach Avondale]]'' |- | style='text-align:right'| 961 | | [[Anna Geary]] | 1988-07-28 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 962 | [[Íomhá:Annahaslam.jpg|center|128px]] | [[Anna Haslam]] | 1829-04-06 | 1922-11-28 | [[Eochaill]] |- | style='text-align:right'| 963 | | [[Annalise Murphy]] | 1990-02-01 | | [[Baile Átha Troim]] |- | style='text-align:right'| 964 | | [[Anne Colley]] | 1951-07 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 965 | [[Íomhá:Portrait-of-anne-devlin.jpg|center|128px]] | [[Anne Devlin]] | 1780 | 1851-09-01 | [[Contae Chill Mhantáin]] |- | style='text-align:right'| 966 | | [[Anne Doyle]] | 1952-01-30 | | [[Fearna]] |- | style='text-align:right'| 967 | | [[Anne Ferris]] | 1954-09-24 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 968 | | [[Ann Lovett]] | 1968-04-06 | 1984-01-31 | [[An Cóbh]] |- | style='text-align:right'| 969 | | [[Anne Butler Yeats|Anne Yeats]] | 1919-05-09 | 2001-07-04 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 970 | | [[Anthony Barry]] | 1901-06-07 | 1983-10-24 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 971 | | [[Antóin Ó Dálaigh]] | 1969-10-29 | | [[Droichead an Chláir]] |- | style='text-align:right'| 972 | [[Íomhá:Anthony Nash cropped.jpg|center|128px]] | [[Antóin de Nais]] | 1984-10-12 | | [[Ceann Toirc]] |- | style='text-align:right'| 973 | | [[Anthony Thompson]] | 1986-07-24 | | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 974 | | [[Aodán Mac Gearailt]] | 1978-10-29 | | [[Contae Chiarraí]] |- | style='text-align:right'| 975 | [[Íomhá:Aodhán Ó Ríordáin.jpg|center|128px]] | [[Aodhán Ó Ríordáin]] | 1976-07-22 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 976 | [[Íomhá:Aoibhinn Ni Shuilleabhain in Soroti.jpg|center|128px]] | [[Aoibhinn Ní Shúilleabháin]] | 1983 | | ''[[:d:Q5043765|Ceathrú na Con]]'' |- | style='text-align:right'| 977 | | [[Aoife Ní Thuairisg]] | | | [[Indreabhán]] |- | style='text-align:right'| 978 | | [[Art Ó Cléirigh]] | 1879-10-25 | 1932-11-23 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 979 | | [[Arthur Spring]] | 1976-07-05 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 980 | | [[Daragh O'Malley]] | 1954-05-25 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 981 | [[Íomhá:Averil Power 2.jpg|center|128px]] | [[Averil Power]] | 1978-07-26 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 982 | | [[Bang Bang]] | 1906-04-19 | 1981-01-12 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 983 | | [[Barney Mellows]] | 1896-03-29 | 1942-02-25 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 984 | | [[Barry Cogan]] | 1936-09-27 | | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 985 | [[Íomhá:Barry Cowen.jpg|center|128px]] | [[Barry Cowen]] | 1967-08-28 | | [[Clóirtheach]] |- | style='text-align:right'| 986 | [[Íomhá:Basil McCrea Lisburn Office047.jpg|center|128px]] | [[Basil McCrea]] | 1959-11-13 | | [[Ráth Mealtain]] |- | style='text-align:right'| 987 | | [[Batt Donegan]] | 1910-12-21 | 1978-08-26 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 988 | [[Íomhá:Batt O'Connor.jpg|center|128px]] | [[Batt O'Connor]] | 1870-07-04 | 1935-02-07 | [[Contae Chiarraí]] |- | style='text-align:right'| 989 | | [[Beatrice Gubbins]] | 1878-09-19 | 1944-08-12 | [[Contae Luimnigh]] |- | style='text-align:right'| 990 | | [[Ben Óg Dunne|Ben Dunne]] | 1949-03-11 | 2023-11-18 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 991 | | [[Beircheart Ó Conchúir]] | 1979-01-25 | | ''[[:d:Q7020800|Baile Nua Sheandroma]]'' |- | style='text-align:right'| 992 | [[Íomhá:Bernadette O'Farrell - Sponsor, July 25, 1959.jpg|center|128px]] | [[Bernadette O'Farrell]] | 1924-01-30 | 1999-09-26 | [[Biorra]] |- | style='text-align:right'| 993 | [[Íomhá:Bernard Brogan at Web Summit 2014b.jpg|center|128px]] | [[Bernard Brogan]] | 1984-04-03 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 994 | | [[Bernard Cowen]] | 1932-01-29 | 1984-01-24 | [[Clóirtheach]] |- | style='text-align:right'| 995 | [[Íomhá:Bernard dunne.jpg|center|128px]] | [[Bernard Dunne]] | 1980-02-06 | | [[Cluain Dolcáin]] |- | style='text-align:right'| 996 | | [[Bernard O'Shea]] | 1978 | | [[Darú, Contae Laoise|Darú]] |- | style='text-align:right'| 997 | | [[Bibi Baskin]] | 1952-05-19 | | [[Ard an Rátha]] |- | style='text-align:right'| 998 | | [[Liam Cúipéir]] | 1987-12-16 | | [[Eochaill]] |- | style='text-align:right'| 999 | | [[Bill O'Herlihy]] | 1938-09-26 | 2015-05-25 | [[An Glaisín]] |- | style='text-align:right'| 1000 | | [[Billy Fox]] | 1939-01-03 | 1974-03-12 | [[Contae Mhuineacháin]] |- | style='text-align:right'| 1001 | | [[Billy Woods]] | 1973-10-24 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1002 | | [[Bob Doyle]] | 1916-02-12 | 2009-01-22 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1003 | | [[Bob Quinn]] | 1935<br/>1939 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1004 | [[Íomhá:Lady Mary Bailey.jpg|center|128px]] | [[Mary Bailey]] | 1890-12-01 | 1960-07-29 | ''[[:d:Q7369899|Caisleán an Rosa Mhóir]]'' |- | style='text-align:right'| 1005 | [[Íomhá:Margaret E. Cousins, 1932.png|center|128px]] | [[Margaret Cousins]] | 1878-11-07 | 1954-03-11 | ''[[:d:Q1124843|Mainistir na Búille]]'' |- | style='text-align:right'| 1006 | | [[Breandán Ó Buachalla]] | 1936-01-15 | 2010-05-20 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1007 | | [[Brenda Power]] | | | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 1008 | | [[Breandán de Buigléir|Breandán Dé Buigléir]] | 1985-07-22 | | [[An Geata Bán]] |- | style='text-align:right'| 1009 | | [[Brendan Crinion]] | 1923-11-11 | 1989-07-02 | [[Contae Chill Dara]] |- | style='text-align:right'| 1010 | [[Íomhá:Brendan Grace.jpg|center|128px]] | [[Brendan Grace]] | 1951-04-01 | 2019-07-11 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1011 | | [[Brendan Halligan]] | 1936-07-05 | 2020-08-09 | [[Rialto]] |- | style='text-align:right'| 1012 | | [[Brendan Ingle]] | 1940-06-19 | 2018-05-25 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1013 | [[Íomhá:Brendan-Kehoe.jpg|center|128px]] | [[Brendan Kehoe]] | 1970-12-03 | 2011-07-19 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1014 | | [[Brendan Kennelly]] | 1936 | 2021-10-17 | [[Béal Átha Longfoirt]] |- | style='text-align:right'| 1015 | [[Íomhá:Brendan Maher (2014).jpg|center|128px]] | [[Brendan Maher]] | 1989-01-05 | | [[Buiríos Ó Luigheach]] |- | style='text-align:right'| 1016 | [[Íomhá:Brendan O’Carroll was the Grand Marshal At The St. Patrick's Day Parade In Dublin REF-102282 (16640203117) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Brendan O'Carroll]] | 1955-09-15 | | [[Fionnghlas]] |- | style='text-align:right'| 1017 | [[Íomhá:Brendan Ryan 2013.png|center|128px]] | [[Brendan Ryan]] | 1953-02-05 | | [[Domhnach Bat]] |- | style='text-align:right'| 1018 | | [[Brendan Shine]] | 1947-06-02 | | [[Baile Átha Luain]] |- | style='text-align:right'| 1019 | | [[Brendan Toal]] | 1940-12-01 | | [[Contae Mhuineacháin]] |- | style='text-align:right'| 1020 | | [[Brian Brady]] | 1903-03-29 | 1949-09-10 | [[Na Cealla Beaga]] |- | style='text-align:right'| 1021 | [[Íomhá:Minister Brian Hayes at Sneem River.JPG|center|128px]] | [[Brian Hayes]] | 1969-08-23 | | [[Tamhlacht]] |- | style='text-align:right'| 1022 | | [[Brian Ó Murchú]] | 1982-09-16 | | ''[[:d:Q3930472|Ráth Chormaic]]'' |- | style='text-align:right'| 1023 | | [[Brian Ó hAlluráin]] | 1991-05-17 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1024 | [[Íomhá:Banba.jpg|center|128px]] | [[Brian Ó hUiginn]] | 1882-07-01 | 1963-03-03 | [[Cill Scíre]] |- | style='text-align:right'| 1025 | [[Íomhá:Brian Stanley 2013.jpg|center|128px]] | [[Brian Stanley]] | 1961-01-12 | | [[Buiríos Mór Osraí]] |- | style='text-align:right'| 1026 | | [[Brian Ó Faoileacháin]] | 1971-08 | | [[Beannchar, Contae Uíbh Fhailí|Beannchar]] |- | style='text-align:right'| 1027 | | [[Bridget Rice]] | 1885-05-07 | 1967-12-08 | [[Cluain Cearbán]] |- | style='text-align:right'| 1028 | | [[Briege Corkery]] | 1986-12-16 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1029 | | [[Eva Rothschild]] | 1972<br/>1971-02 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1030 | | [[Bryan Cullen]] | 1984-04-07 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1031 | | [[Bryan Cusack]] | 1882-08-02 | 1973-05-24 | [[Contae an Chabháin]] |- | style='text-align:right'| 1032 | | [[Bryan Sheehan]] | 1985-08-25 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1033 | | [[Bríd Ní Neachtain]] | 1959 | | [[Ros Muc]] |- | style='text-align:right'| 1034 | [[Íomhá:Rodgers33.jpg|center|128px]] | [[Bríd Rodgers]] | 1935-02-20 | | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 1035 | | [[Mary Byrne]] | 1959-11-03 | | [[Baile Formaid]] |- | style='text-align:right'| 1036 | [[Íomhá:Caitlín Brugha.jpg|center|128px]] | [[Caitlín Brugha]] | 1879-12-11 | 1959-12-01 | [[Biorra]] |- | style='text-align:right'| 1037 | [[Íomhá:Caoimhghín Ó Caoláin speaking to press 2013 crop.jpg|center|128px]] | [[Caoimhghín Ó Caoláin]] | 1953-09-18 | | [[Muineachán]] |- | style='text-align:right'| 1038 | [[Íomhá:Carmel snow.jpg|center|128px]] | [[Carmel Snow]] | 1887-08-27 | 1961-05 | [[Deilginis]] |- | style='text-align:right'| 1039 | | [[Carrie Acheson]] | 1934-09-11 | 2023-01-16 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 1040 | | [[Cathal Coughlan]] | 1937-10-03 | 1986-06-21 | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 1041 | | [[Cathal Mac an Oirchinnigh]] | 1991 | | [[Inis (baile)|Inis]] |- | style='text-align:right'| 1042 | | [[Cathal Mac Coille]] | 1952 | | [[Cluain Dolcáin]] |- | style='text-align:right'| 1043 | | [[Cathal Ó Murchadha]] | 1880-02-16 | 1958-04-28 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1044 | [[Íomhá:Catherine Connolly.jpg|center|128px]] | [[Catherine Connolly]] | 1957-07-12 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1045 | [[Íomhá:Catherine Murphy politician frameless photo.jpg|center|128px]] | [[Catherine Murphy]] | 1953-09-01 | | [[Baile Phámar]] |- | style='text-align:right'| 1046 | [[Íomhá:Catherine Noone.jpg|center|128px]] | [[Catherine Noone]] | 1976-06-24 | | [[Clár Chlainne Mhuiris]] |- | style='text-align:right'| 1047 | | [[Cearbhall Óg Ó Dálaigh]] | | | ''[[:d:Q65559822|An Phailís]]'' |- | style='text-align:right'| 1048 | [[Íomhá:Charles J Kickham.JPG|center|128px]] | [[Charles J. Kickham]] | 1828-05-09 | 1882-08-22 | [[Muileann na hUamhan]] |- | style='text-align:right'| 1049 | [[Íomhá:Charles O'Conor of Belanagare.png|center|128px]] | [[Cathal Ó Conchubhair]] | 1710-01-01 | 1791-07-01 | [[Contae Shligigh]] |- | style='text-align:right'| 1050 | [[Íomhá:Charlie Bird crop.jpg|center|128px]] | [[Charlie Bird]] | 1949-09-09 | 2024-03-11 | [[Dumhach Thrá]] |- | style='text-align:right'| 1051 | [[Íomhá:Charlie McConalogue 2011.jpg|center|128px]] | [[Charlie McConalogue]] | 1977-10-04 | | [[Carn Domhnach]] |- | style='text-align:right'| 1052 | [[Íomhá:John Doyle by Henry Edward Doyle mw01929.jpg|center|128px]] | [[John Doyle]] | 1797 | 1868-01-02 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1053 | [[Íomhá:Chris Andrews 2018.jpg|center|128px]] | [[Chris Andrews (polaiteoir)|Chris Andrews]] | 1964-05-25 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1054 | [[Íomhá:Christie Hennessy.jpg|center|128px]] | [[Christie Hennessy]] | 1945-11-19 | 2007-12-11 | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1055 | | [[Christopher Byrne]] | 1886 | 1957-09-05 | [[An Charraig Dhubh]] |- | style='text-align:right'| 1056 | [[Íomhá:Christopher Joyce (hurler).jpg|center|128px]] | [[Criostóir Seoige]] | 1992-01-04 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1057 | [[Íomhá:Christydignam.jpg|center|128px]] | [[Christy Dignam]] | 1960-05-23 | 2023-06-13 | [[Fionnghlas]] |- | style='text-align:right'| 1058 | | [[Cian Ó Diolún]] | 1988-10-30 | | [[Inis (baile)|Inis]] |- | style='text-align:right'| 1059 | | [[Cian Ó Súilleabháin]] | 1988-03-27 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1060 | [[Íomhá:Ciara Conway 2014.jpg|center|128px]] | [[Ciara Conway]] | 1980-08-13 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1061 | | [[Ciarán Mac Giolla Chainnigh]] | 1993-07-06 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1062 | | [[Ciarán Mac Mathúna]] | 1925-11-26 | 2009-12-11 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1063 | [[Íomhá:Ciarán Lynch 2014.jpg|center|128px]] | [[Ciarán Lynch]] | 1964-06-13 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1064 | | [[Ciarán Murphy]] | 1940-05-30 | | [[Contae Chill Mhantáin]] |- | style='text-align:right'| 1065 | | [[Ciarán Ó Faoláin]] | 1976-02-28 | | [[Ráth Eanaigh]] |- | style='text-align:right'| 1066 | [[Íomhá:Cillian Buckley cropped.jpg|center|128px]] | [[Cillian Ó Buachalla]] | 1992-07-14 | | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 1067 | | [[Cillian O'Connor]] | 1992-05 | | [[Baile an Tobair, Contae Mhaigh Eo (Ceara)|Baile an Tobair]] |- | style='text-align:right'| 1068 | | [[Clement Coughlan]] | 1942-08-14 | 1983-02-01 | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 1069 | | [[Colette Nic Aodha]] | 1967 | | [[Sruthair]] |- | style='text-align:right'| 1070 | | [[Cóilín Ó Fionnalaigh]] | 1989-08-25 | | [[Baile Héil]] |- | style='text-align:right'| 1071 | | [[Colin Moran]] | 1980-06-06 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1072 | | [[Cóilín Ó Riain]] | 1988-09-02 | | [[Cora Chaitlín]] |- | style='text-align:right'| 1073 | [[Íomhá:Colm Callanan cropped.jpg|center|128px]] | [[Colm Ó Callanáin]] | 1982-07-18 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1074 | | [[Colm Ó Gealbháin]] | 1993-02-02 | | [[Cluain Lára]] |- | style='text-align:right'| 1075 | | [[Colm Keaveney]] | 1971-01-11 | | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 1076 | [[Íomhá:Colm de Bhailís.png|center|128px]] | [[Colm de Bhailís]] | 1796-05-02 | 1906-02-27 | [[Leitir Mealláin]] |- | style='text-align:right'| 1077 | [[Íomhá:Saint Colman MacDuagh window, Hugh Lane Gallery.jpg|center|128px]] | [[Colmán mac Duach]] | 550<br/>6th century | 632-10-29 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1078 | [[Íomhá:Con Collins.jpg|center|128px]] | [[Conchubhar Ó Coileáin]] | 1881-11-13 | 1937-11-23 | ''[[:d:Q65559960|Aránach]]'' |- | style='text-align:right'| 1079 | | [[Con Meaney]] | 1890-12-08 | 1970-09-11 | [[Sráid an Mhuilinn]] |- | style='text-align:right'| 1080 | [[Íomhá:Conal Keaney (cropped).jpg|center|128px]] | [[Conal Keaney|Conal Ó Cianaigh]] | 1982-09-24 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1081 | | [[Conor Allis]] | 1990-03-08 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1082 | [[Íomhá:Conor Cooney.jpg|center|128px]] | [[Conchúr Ó Cuana]] | 1992-10-22 | | [[Béal Átha na Sluaighe]] |- | style='text-align:right'| 1083 | | [[Conchúir Ó Fogartaigh]] | 1990-05-12 | | [[Caisleán an Chomair]] |- | style='text-align:right'| 1084 | | [[Conchur Ó Liatháin]] | 1992-07-30 | | [[Mainistir na Corann]] |- | style='text-align:right'| 1085 | | [[Conchúir Mac Craith]] | 1991-05-29 | | [[Inis (baile)|Inis]] |- | style='text-align:right'| 1086 | [[Íomhá:Conor McGregor, UFC 189 World Tour London (2).jpg|center|128px]] | [[Conor McGregor|Conchúr Antóin Mac Gréagóir]] | 1988-07-14 | | [[Cromghlinn, BÁC|Cromghlinn]] |- | style='text-align:right'| 1087 | | [[Conchur Ó Súilleabháin]] | 1989-03-08 | | [[Gleann Maghair]] |- | style='text-align:right'| 1088 | | [[Cornelius Connolly]] | | | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1089 | | [[Cáit Keane]] | 1949-09-24 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1090 | [[Íomhá:David Patrick Moran.png|center|128px]] | [[D.P. Moran|David Patrick Moran]] | 1869-03-22 | 1936-01-31 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1091 | [[Íomhá:Damien Dempsey.jpg|center|128px]] | [[Damien Dempsey]] | 1975 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1092 | [[Íomhá:Damien Hayes cropped.jpg|center|128px]] | [[Damien Hayes]] | 1982-02-18 | | [[Béal Átha na Sluaighe]] |- | style='text-align:right'| 1093 | | [[Dan Desmond]] | 1913-10-03 | 1964-12-09 | [[Bun an Tábhairne]] |- | style='text-align:right'| 1094 | [[Íomhá:Dankeating.jpg|center|128px]] | [[Dan Keating]] | 1902-01-02 | 2007-10-02 | [[Caisleán na Mainge]] |- | style='text-align:right'| 1095 | | [[Dan Spring]] | 1910-07-01 | 1998-01-01 | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1096 | | [[Daniel Bohane]] | 1983 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1097 | | [[Daniel Byrne]] | 1885-10-05 | 1952-06-09 | [[Contae Cheatharlach]] |- | style='text-align:right'| 1098 | | [[Daniel Corkery]] | 1883-09-20 | 1961-04-23 | [[Maigh Chromtha]] |- | style='text-align:right'| 1099 | | [[Daniel Corkery (údar)|Daniel Corkery]] | 1878-02-14 | 1964-12-31 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1100 | | [[Dónall Ó Cearnaigh]] | 1989-12-19 | | [[Gleann Maghair]] |- | style='text-align:right'| 1101 | | [[Daniel McCarthy]] | 1883-01-22 | 1957-03-02 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1102 | | [[Daniel Moloney]] | 1909 | 1963-06-26 | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1103 | | [[Daniel O'Callaghan (Corcaigh)|Daniel O'Callaghan]] | | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1104 | | [[Daniel O'Rourke]] | | 1968-08-04 | [[Contae Liatroma]] |- | style='text-align:right'| 1105 | | [[Daniel Vaughan]] | 1897-07-27 | 1975-09-23 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1106 | | [[Danny Sutcliffe]] | 1992-02-24 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1107 | [[Íomhá:Dara Murphy 2015.jpg|center|128px]] | [[Dara Murphy]] | 1969-12-02 | | [[Gleann Maghair]] |- | style='text-align:right'| 1108 | [[Íomhá:Ocinneide cropped.jpg|center|128px]] | [[Dara Ó Cinnéide]] | 1975-04-25 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1109 | | [[Dara Ó Conaola]] | 1945 | | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 1110 | | [[Darach Ó hEoghanáin]] | 1990-03-21 | | [[Cluain Lára]] |- | style='text-align:right'| 1111 | | [[Darach Mac Con Iomaire]] | 1977 | | [[An Charraig Dhubh]] |- | style='text-align:right'| 1112 | | [[Darach Ó Catháin]] | 1922 | 1987 | ''[[:d:Q65955633|An Máimín]]'' |- | style='text-align:right'| 1113 | [[Íomhá:Darach Ó Scolaí.JPG|center|128px]] | [[Darach Ó Scolaí]] | 1963 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1114 | [[Íomhá:Darina Allen, Ballymaloe Cookery (42147510135) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Darina Allen]] | 1948-06-13 | | [[An Chúlchoill]] |- | style='text-align:right'| 1115 | | [[Darragh Ó Cuaig|daragh fives]] | 1992-03-26 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1116 | [[Íomhá:Darrell Figgis, 1924.jpg|center|128px]] | [[Darrell Figgis]] | 1882-09-17 | 1925-10-27 | [[Ráth Maonais]] |- | style='text-align:right'| 1117 | | [[Darren Magee]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1118 | [[Íomhá:Dave Fanning 2015 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Dave Fanning]] | 1956-02-27 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1119 | [[Íomhá:David Burke (Hurler) cropped.jpg|center|128px]] | [[David Burke]] | 1990-01-07 | | [[Béal Átha na Sluaighe]] |- | style='text-align:right'| 1120 | [[Íomhá:David Cullinane TD (40211918003) (cropped).jpg|center|128px]] | [[David Cullinane]] | 1974-07-04 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1121 | | [[Daithí Mac Éinrí]] | | | [[Ráth Eanaigh]] |- | style='text-align:right'| 1122 | | [[David Moran]] | 1988-06-29 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1123 | | [[Daithí Ó Treasaigh]] | 1989-11-21 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1124 | | [[Declan Costello]] | 1926-08-01 | 2011-06-06 | [[Fionnradharc]] |- | style='text-align:right'| 1125 | | [[Declan O'Mahony]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1126 | | [[Denis Allen]] | 1896-01-02 | 1961-03-29 | [[Contae Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 1127 | [[Íomhá:Denis Bastick during the 2013 NFL Final (cropped).jpg|center|128px]] | [[Donnacha Bastic]] | 1981-05-08 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1128 | [[Íomhá:Denis Behan Writing.jpg|center|128px]] | [[Denis Behan]] | 1984-01-02 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1129 | | [[Denis Bradley]] | | | [[Bun Cranncha]] |- | style='text-align:right'| 1130 | | [[Donncha Ó Cochláin]] | 1945-06-07 | | [[An Linn Dubh]] |- | style='text-align:right'| 1131 | | [[Denis Farrelly]] | 1912-09-18 | 1974-12-27 | [[Contae na Mí]] |- | style='text-align:right'| 1132 | [[Íomhá:Portrait of Denis Florence McCarthy P549.jpg|center|128px]] | [[Denis Florence MacCarthy]] | 1817-05-26 | 1882-04-07 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1133 | [[Íomhá:Denis Landy.jpg|center|128px]] | [[Denis Landy]] | 1962-02-28 | | [[Carraig na Siúire]] |- | style='text-align:right'| 1134 | [[Íomhá:Denis 'Ogie' Moran. Sea Lodge Hotel. Waterville.jpg|center|128px]] | [[Donncha Ó Moráin]] | 1956-01-16 | | [[Baile an Bhuinneánaigh]] |- | style='text-align:right'| 1135 | | [[Dearbhorghaill iníon Mhurchaidh Uí Mhaoil Sheachlainn|Derbforgaill]] | 1108 | 1193 | [[Contae na Mí]] |- | style='text-align:right'| 1136 | [[Íomhá:Derek Keating 2014 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Derek Keating]] | 1955-05 | 2023-05-06 | [[Baile Formaid]] |- | style='text-align:right'| 1137 | | [[Derek Ó Loinn]] | 1978-07-04 | | [[Áth na nUrlainn]] |- | style='text-align:right'| 1138 | | [[Derek Mooney]] | 1967-03-04 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1139 | | [[Derek Murray]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1140 | [[Íomhá:Derek Nolan Election Photo.jpg|center|128px]] | [[Derek Nolan]] | 1982 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1141 | | [[Dermot Somers]] | 1947 | | [[Contae Ros Comáin]] |- | style='text-align:right'| 1142 | [[Íomhá:Derry O`Sullivan poet 41x33cm 2002.jpg|center|128px]] | [[Derry O'Sullivan]] | 1944 | | [[Beanntraí]] |- | style='text-align:right'| 1143 | | [[Des Cahill]] | 1953-05-01 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1144 | | [[Desmond Governey]] | 1920-09-11 | 1984-12-29 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1145 | | [[Dessie Farrell]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1146 | [[Íomhá:Cllr Ellis Mansion House, Dublin.JPG|center|128px]] | [[Dessie Ellis]] | 1953-09-23 | | [[Baile Munna]] |- | style='text-align:right'| 1147 | | [[Seán Óg de Paor]] | 1970-12-24 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1148 | [[Íomhá:Diane Caldwell 20200223 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Diane Caldwell]] | 1988-09-11 | | [[Baile Brigín]] |- | style='text-align:right'| 1149 | | [[Diarmuid Lynch]] | 1878-01-10 | 1950-11-09 | [[Trácht Fhionn]] |- | style='text-align:right'| 1150 | | [[Diarmuid O'Carroll]] | 1987-03-16 | | [[Cill Airne]] |- | style='text-align:right'| 1151 | [[Íomhá:Diarmuid O'Sullivan cropped.jpg|center|128px]] | [[Diarmuid Ó Súilleabháin (iománaí)|Diarmuid Ó Súilleabháin]] | 1978-07-27 | | [[Cluain, Contae Chorcaí|Cluain]] |- | style='text-align:right'| 1152 | | [[Dick Dowling]] | 1938-12-12 | 2024-03-30 | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 1153 | [[Íomhá:Willie Penrose 2005 cropped.jpg|center|128px]] | [[Willie Penrose|Liam Penrose]] | 1956-08-01 | | [[Baile na Carraige]] |- | style='text-align:right'| 1154 | | [[Don Davern]] | 1935-03-04 | 1968-11-02 | [[Caiseal (Tiobraid Árann)|Caiseal]] |- | style='text-align:right'| 1155 | | [[Donal Creed]] | 1924-09-07 | 2017-11-23 | [[Maigh Chromtha]] |- | style='text-align:right'| 1156 | | [[Donal O'Donoghue]] | 1894-06-05 | 1971-07-26 | [[Cill Airne]] |- | style='text-align:right'| 1157 | | [[Donal Ó Grádaigh]] | 1981-07 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1158 | | [[Domhnall Ó Tuathaigh]] | 1989-09-20 | | [[Inis (baile)|Inis]] |- | style='text-align:right'| 1159 | [[Íomhá:Donnchadh-walsh.png|center|128px]] | [[Donnacha Walsh]] | 1984-07-03 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1160 | | [[Donncha Ó Dúlaing]] | 1933-03-15 | 2021-09-04 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1161 | | [[Donnchadh Ó Briain]] | 1897-11-17 | 1981-09-22 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1162 | | [[Donnchadh Ó Corráin]] | 1942-02-28 | 2017-10-25 | ''[[:d:Q104308060|Graighin]]'' |- | style='text-align:right'| 1163 | [[Íomhá:Dora Sigerson.jpg|center|128px]] | [[Dora Sigerson Shorter]] | 1866-08-16 | 1918-01-06 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1164 | | [[Dorothy Cross]] | 1956 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1165 | | [[Dorothy Stopford-Price]] | 1890-09-09 | 1954-01-30<br/>1954-01-28 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1166 | | [[Dáithí Ó Sé]] | 1976-06-02 | | [[An Daingean|Daingean Uí Chúis]] |- | style='text-align:right'| 1167 | | [[Dónall Mac Giolla Easpaig]] | 1948-04-23 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1168 | | [[Dónall Mac Amhlaigh]] | 1926 | 1989-01-27 | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1169 | | [[Edward Conway]] | 1894-07-03 | 1968-12-29 | [[An tAonach]] |- | style='text-align:right'| 1170 | | [[Eamon Rice]] | 1873-04-26 | 1937-11-07 | [[Contae Mhuineacháin]] |- | style='text-align:right'| 1171 | [[Íomhá:Eamon Scanlon (cropped).jpg|center|128px]] | [[Eamon Scanlon]] | 1954-09-20 | | [[Baile an Mhóta (Sligeach)|Baile an Mhóta]] |- | style='text-align:right'| 1172 | | [[Éamon Ó Ciosáin]] | 1899 | 1979-05-20 | [[Contae Chiarraí]] |- | style='text-align:right'| 1173 | | [[Eamonn Maloney]] | 1953 | | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 1174 | | [[Éamonn Ó Néill]] | 1882 | 1954-11-03 | [[Cionn tSáile]] |- | style='text-align:right'| 1175 | [[Íomhá:Eavan Boland in 1996.jpg|center|128px]] | [[Eavan Boland]] | 1944-09-24 | 2020-04-27 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1176 | | [[Eddie Filgate]] | 1915-09-16 | 2017-01-19 | [[Contae Lú]] |- | style='text-align:right'| 1177 | | [[Eddie Fullerton]] | 1935-02-09 | 1991-05-25 | [[Dún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 1178 | | [[Edward Aylward]] | 1894 | 1976-02 | [[Contae Chill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 1179 | [[Íomhá:Edward John Gwynn.jpg|center|128px]] | [[Edward Gwynn]] | 1868-04-01 | 1941-02-10 | [[Ráth Mealtain]] |- | style='text-align:right'| 1180 | | [[Edward Walsh]] | 1805 | 1850-08-06 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1181 | | [[Eighneachán Ó hAnnluain]] | 1933 | 1994-12-14 | [[Muineachán]] |- | style='text-align:right'| 1182 | | [[Eimear Ní Chonaola]] | 1977 | | [[An Spidéal]] |- | style='text-align:right'| 1183 | [[Íomhá:Eithne Coyle circa 1910s.jpg|center|128px]] | [[Eithne Ní Cumhaill]] | 1897 | 1985 | [[An Fál Carrach]] |- | style='text-align:right'| 1184 | [[Íomhá:Professor Eleanor Maguire FMedSci FRS.jpg|center|128px]] | [[Eleanor Maguire]] | 1970-03-27 | 2025-01-04 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1185 | [[Íomhá:Elizabeth O'Farrell, circa 1910s.png|center|128px]] | [[Elizabeth O'Farrell]] | 1884-11-05 | 1957-06-25 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1186 | | [[Ellen Hutchins]] | 1785-03-17 | 1815-02-09 | [[Béal Átha Leice]] |- | style='text-align:right'| 1187 | | [[Eoghan Mac Diarmada]] | 1983-04-15 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1188 | [[Íomhá:Eoghan Murphy 2014.png|center|128px]] | [[Eoghan Murphy]] | 1982-04-23 | | [[Dumhach Thrá]] |- | style='text-align:right'| 1189 | | [[Eoghan Ó Gadhra]] | 1985-09-24 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1190 | | [[Eoghan Rua Mac an Bhaird]] | 1570 | 1630 | ''[[:d:Q60554538|Cill Bharrainn]]'' |- | style='text-align:right'| 1191 | | [[Eoghan an Mhéirín Mac Cárthaigh|Eoghan Mac Cárthaigh]] | 1691 | 1756 | [[An Eatharla]] |- | style='text-align:right'| 1192 | [[Íomhá:Eoin Brosnan. Kerry Footballer and Solicitor..JPG|center|128px]] | [[Eoin Brosnan]] | | | [[Cill Airne]] |- | style='text-align:right'| 1193 | | [[Eoin Ó Ceadagáin]] | 1986-09-01 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1194 | [[Íomhá:Pte Eoin Larkin Kilkenny Hurler (4951370639).jpg|center|128px]] | [[Eoin Ó Lorcáin]] | 1984-07-17 | | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 1195 | [[Íomhá:Eoin Liston. Sea Lodge Hotel. Waterville.JPG|center|128px]] | [[Eoin Liostún]] | 1957-10-16 | | [[Baile an Bhuinneánaigh]] |- | style='text-align:right'| 1196 | [[Íomhá:Eoin Ó Broin 2016 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Eoin Ó Broin]] | 1972-09-11 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1197 | [[Íomhá:Eric Byrne 2010 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Eric Byrne]] | 1947-04-21 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1198 | | [[Patrick Power (Staraí Éireannach)|Patrick Power]] | 1862-03-08 | 1951 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1199 | | [[Ernest Alton]] | 1873 | 1952-02-18 | [[An Muileann gCearr]] |- | style='text-align:right'| 1200 | [[Íomhá:JJ Walsh Mugshots.jpg|center|128px]] | [[James Walsh]] | 1880-02-20 | 1948-11-30 | [[Droichead na Bandan]] |- | style='text-align:right'| 1201 | | [[Eugene Doherty]] | 1862-01-22 | 1937-05-01 | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 1202 | [[Íomhá:Pixie McKenna at the BAFTA's (cropped).jpg|center|128px]] | [[Pixie McKenna]] | 1971-01-20 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1203 | [[Íomhá:Eva Selina Laura Gore-Booth (c. late1880s).jpg|center|128px]] | [[Eva Gore-Booth]] | 1870-05-22 | 1926-06-30 | [[Contae Shligigh]] |- | style='text-align:right'| 1204 | | [[Eva Philbin]] | 1914-01-04 | 2005-06-24 | [[Béal an Átha]] |- | style='text-align:right'| 1205 | | [[Evelyn O'Rourke]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1206 | | [[Evie Hone]] | 1894-04-22 | 1955-03-13 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1207 | | [[Feargal Quinn]] | 1936-11-27 | 2019-04-25 | [[Contae Bhaile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1208 | [[Íomhá:Roscommon St. Mary's Priory Choir Tomb Effigy 2014 08 28.jpg|center|128px]] | [[Felim mac Cathail Crobdeirg Ua Conchobair]] | | 1265 | [[Cúige Chonnacht]] |- | style='text-align:right'| 1209 | | [[Fiach Mac Conghail]] | 1964-08-04 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1210 | | [[Fiachra Breathnach]] | 1986-11-21 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1211 | | [[Finbarr Dwyer]] | 1946-09-20 | 2014-02-08 | [[Baile Chaisleáin Bhéarra]] |- | style='text-align:right'| 1212 | [[Íomhá:Finian Hanley cropped.jpg|center|128px]] | [[Finian Hanley]] | 1985-01-04 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1213 | [[Íomhá:Finian McGrath politician.jpg|center|128px]] | [[Finian McGrath]] | 1953-04-09 | | [[Tuaim]] |- | style='text-align:right'| 1214 | | [[Fintan Coogan, Mór]] | 1910-04-13 | 1984-11-04 | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 1215 | | [[Fintan O'Toole]] | 1958-02-18 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1216 | | [[Fiona Glascott]] | 1982-11-22 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1217 | | [[Flor Crowley]] | 1934-12-27 | 1997-05-16 | [[Droichead na Bandan]] |- | style='text-align:right'| 1218 | [[Íomhá:Frances Browne 7.jpg|center|128px]] | [[Frances Browne]] | 1816-01-16 | 1879-08-21 | [[Srath an Urláir]] |- | style='text-align:right'| 1219 | | [[Francis Brennan]] | 1953-09-24 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1220 | [[Íomhá:Frank Cahill.jpg|center|128px]] | [[Francis Cahill]] | 1882 | 1957-10 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1221 | | [[Francis Humphreys]] | 1891 | 1961-04-19 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1222 | | [[Francis McGuinness]] | 1868 | 1934-11-30 | [[Tearmann Bearaigh]] |- | style='text-align:right'| 1223 | [[Íomhá:FrancisSheehy-Skeffington.gif|center|128px]] | [[Francis Sheehy-Skeffington|Proinsias Mac Síthigh-Sceimhealtún]] | 1878-12-23 | 1916-04-26 | [[Coill an Chollaigh]] |- | style='text-align:right'| 1224 | | [[Frank Clarke (breitheamh)|Frank Clarke]] | 1951-10-10 | | [[Baile Bhailcín]] |- | style='text-align:right'| 1225 | | [[Frank Drohan]] | 1879-08-13 | 1953-03-05 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 1226 | [[Íomhá:Frank MacDermot, 1933.jpg|center|128px]] | [[Frank MacDermot]] | 1886-11-25 | 1975-06-24 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1227 | | [[Proinnsias de Priondargást]] | 1933-07-13 | 2015-02-20 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1228 | | [[Frank Sherwin]] | 1905 | 1981 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1229 | | [[Frank Stockwell]] | 1928-12-07 | 2009-03-09 | [[Tuaim]] |- | style='text-align:right'| 1230 | | [[Frank Taylor]] | 1914-05-30 | 1998-04-15 | [[Contae an Chláir]] |- | style='text-align:right'| 1231 | | [[Frederick Crowley]] | 1880 | 1945-05-05 | [[Cill Airne]] |- | style='text-align:right'| 1232 | | [[Garraí Mag Uidhir]] | 1983-06-26 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1233 | | [[Gabhán Ó Mathúna]] | 1987-06-11 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1234 | [[Íomhá:Gearóidín Bhreathnach.jpg|center|128px]] | [[Gearóidín Bhreathnach]] | | | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 1235 | | [[George C. Bennett]] | 1877 | 1963-06-20 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1236 | [[Íomhá:Self-portrait of George Francis Mulvany, first Director of the National Gallery of Ireland.jpg|center|128px]] | [[George Francis Mulvany]] | 1809 | 1869 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1237 | [[Íomhá:George Lee at count.jpg|center|128px]] | [[George Lee (iriseoir)|George Lee]] | 1962-09-27 | | [[Teach Mealóg]] |- | style='text-align:right'| 1238 | | [[George Morrison]] | 1922-11-03 | | [[Trá Mhór]] |- | style='text-align:right'| 1239 | | [[George Nicolls]] | 1886-04-29 | 1942-05-11 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1240 | | [[George Wolfe]] | 1860 | 1941-12-01 | [[An Baile Mór, Contae Chill Dara|An Baile Mór]] |- | style='text-align:right'| 1241 | | [[Gerard Brennan]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1242 | | [[Gearóid de Paor]] | 1952-06-27 | | [[Áth an Choite]] |- | style='text-align:right'| 1243 | | [[Gerald Fitzgibbon]] | 1866-10-08 | 1942-12-06 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1244 | [[Íomhá:Ged Nash.jpg|center|128px]] | [[Gerald Nash]] | 1975-12-07 | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 1245 | | [[Gerard Lynch]] | 1931-06-15 | | [[Contae Chiarraí]] |- | style='text-align:right'| 1246 | | [[Gerry Brady]] | 1948 | | [[Contae Chill Dara]] |- | style='text-align:right'| 1247 | | [[Gerry Hutch]] | 1963 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1248 | | [[Gerry L'Estrange]] | 1917-11-07 | 1996-04-05 | [[An tSráid, Contae na hIarmhí|An tSráid]] |- | style='text-align:right'| 1249 | [[Íomhá:Glenda Gilson at adiff 2016.jpg|center|128px]] | [[Glenda Gilson]] | 1981-03-03 | | [[Caisleán Cnucha]] |- | style='text-align:right'| 1250 | | [[Gerard McDonnell]] | 1971-01-20 | 2008-08-02 | ''[[:d:Q4220515|Cill Churnáin]]'' |- | style='text-align:right'| 1251 | [[Íomhá:Saint Gobnait.jpg|center|128px]] | [[Gobnait]] | | 6th century | [[Contae an Chláir]] |- | style='text-align:right'| 1252 | | [[Godfrey Timmins]] | 1927-09-06 | 2001-04-11 | [[Bealach Conglais]] |- | style='text-align:right'| 1253 | [[Íomhá:Graham Canty.jpg|center|128px]] | [[Graham Ó Cáinte]] | 1980-07-23 | | [[Beanntraí]] |- | style='text-align:right'| 1254 | | [[Graham Mag Oireachtaigh]] | 1973-05-17 | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 1255 | [[Íomhá:Pictiúr fíorach.jpg|center|128px]] | [[Graham Knuttel]] | 1954 | 2023 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1256 | | [[Margaretta Bowen]] | 1880-01-01 | 1981-04-08 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1257 | | [[Roddy Connolly]] | 1901-02-11 | 1980-12-16 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1258 | [[Íomhá:William Dargan - Project Gutenberg eText 17293.jpg|center|128px]] | [[William Dargan]] | 1799-02-28 | 1867-02-07 | [[Contae Cheatharlach]] |- | style='text-align:right'| 1259 | | [[Gus Healy]] | 1904-05-20 | 1987-07-10 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1260 | [[Íomhá:Hanna Sheehy-Skeffington in 1916.png|center|128px]] | [[Hanna Sheehy-Skeffington]] | 1877-05-24 | 1946-04-20 | [[Ceann Toirc]] |- | style='text-align:right'| 1261 | [[Íomhá:Heather Humphreys 2016.jpg|center|128px]] | [[Heather Humphreys]] | 1963-05-14 | | ''[[:d:Q31173147|An Droim]]'' |- | style='text-align:right'| 1262 | | [[Helena Molony]] | 1883-01-15 | 1967-01-28<br/>1967-01-29 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1263 | [[Íomhá:ThomasAddisEmmet.jpg|center|128px]] | [[Thomas Addis Emmet]] | 1764-04-24 | 1827-11-14 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1264 | | [[Henry Barron (breitheamh)|Henry Barron]] | 1928-05-25 | 2010-02-25 | [[Deilginis]] |- | style='text-align:right'| 1265 | [[Íomhá:Dublin Old Library Trinity College 05.jpg|center|128px]] | [[Henry Joseph Monck Mason]] | 1778-07-15 | 1858-04-14 | [[Contae Chill Mhantáin]] |- | style='text-align:right'| 1266 | [[Íomhá:Henry Kelly hosting 'After Dark' (cropped).jpg|center|128px]] | [[Henry Kelly]] | 1946-04-17 | 2025-02-25 | [[Baile Átha Luain]]<br/>[[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1267 | [[Íomhá:Hildegarde Naughton.jpg|center|128px]] | [[Hildegarde Naughton]] | 1977-05-01 | | [[Órán Mór]] |- | style='text-align:right'| 1268 | [[Íomhá:Tom Hales, circa 1920s.jpg|center|128px]] | [[Tom Hales]] | 1892-03-05 | 1966-04-29 | [[Baile na Daibhche]] |- | style='text-align:right'| 1269 | | [[Honor Crowley]] | 1903-10-19 | 1966-10-18 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1270 | | [[Hugh Byrne (Fine Gael)|Hugh Byrne]] | 1939-07-05 | 2023-04-22 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1271 | | [[Hugh Colohan]] | 1894-09-30 | 1931-04-15 | [[Contae Chill Dara]] |- | style='text-align:right'| 1272 | | [[Hugh Geoghegan]] | 1938-05-16 | 2024-07-07 | [[Baile Átha Luain]] |- | style='text-align:right'| 1273 | [[Íomhá:Dr Hugh Gibbons.jpg|center|128px]] | [[Hugh Gibbons]] | 1916-07-06 | 2007-11-13 | [[Béal na mBuillí]] |- | style='text-align:right'| 1274 | [[Íomhá:John T O'Brien.jpg|center|128px]] | [[Seán Tuathmhumhain Ó Briain]] | 1786-06-24 | 1861-06-01 | [[Bealach Conglais]] |- | style='text-align:right'| 1275 | | [[Ian Dempsey]] | 1961-01-16 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1276 | [[Íomhá:Frank Ryan and John Robinson, circa 1936.jpg|center|128px]] | [[Proinsias Ó Riain]] | 1902-09-11 | 1944-06-10 | [[Contae Luimnigh]] |- | style='text-align:right'| 1277 | [[Íomhá:Ivana Bacik 2024 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Ivana Bacik]] | 1968-05-25 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1278 | | [[J. J. Clancy]] | 1847 | 1932-05-01 | [[Cúil Mhuine]] |- | style='text-align:right'| 1279 | | [[J. J. Ó Dúláinne]] | 1982-03-06 | | [[Baile Sheáin, Contae Chill Chainnigh|Baile Sheáin]] |- | style='text-align:right'| 1280 | | [[Jack Doyle]] | 1913-08-31 | 1978-12-13 | [[An Cóbh]] |- | style='text-align:right'| 1281 | | [[Jack Finlay]] | 1890 | 1942-09-30 | [[Contae Laoise]] |- | style='text-align:right'| 1282 | | [[Seán Ó Sé]] | 1957-11-19 | | [[Cathair Saidhbhín]] |- | style='text-align:right'| 1283 | | [[Jackie Fahey]] | 1928-01-23 | 2019-03-18 | [[Cluain Meala]] |- | style='text-align:right'| 1284 | | [[Jackie Healy-Rae]] | 1931-03-09 | 2014-12-05 | [[Cill Gharbháin, Contae Chiarraí|Cill Gharbháin]] |- | style='text-align:right'| 1285 | | [[Seán de Paor]] | 1916-05-30 | 1994-02-23 | [[Áth an Choite]] |- | style='text-align:right'| 1286 | [[Íomhá:Jackie Tyrrell (cropped).jpg|center|128px]] | [[Seán Tirial]] | 1982-06-19 | | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 1287 | [[Íomhá:Jacqui Hurley.png|center|128px]] | [[Jacqui Hurley]] | 1984-01-15 | | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1288 | | [[James B. Lynch]] | | 1954-03-12 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1289 | | [[James Bannon]] | 1958-03-06 | | [[Contae an Longfoirt]] |- | style='text-align:right'| 1290 | | [[James Berry]] | 1842 | 1914-06-04 | [[Bun Abhann, Contae Mhaigh Eo|Bun Abhann]] |- | style='text-align:right'| 1291 | | [[James Burke (Ros Comáin)|James Burke]] | No/unknown value | 1964-05-12<br/>1964-10-02 | [[Contae Ros Comáin]] |- | style='text-align:right'| 1292 | | [[James Colbert]] | 1890-01-03 | 1970-01-28 | [[Caisleán Maí Tamhnach]] |- | style='text-align:right'| 1293 | | [[James Collins]] | 1900-10-30 | 1967-09-01 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1294 | | [[James Cosgrave]] | 1865-09-12 | 1936-04-18 | [[Dún an Uchta]] |- | style='text-align:right'| 1295 | | [[James Daly]] | 1899 | 1920-11-02 | [[Béal Átha Mó]] |- | style='text-align:right'| 1296 | | [[James Devins]] | 1873 | 1922-09-20 | [[Contae Shligigh]] |- | style='text-align:right'| 1297 | | [[James Dolan]] | 1882-03-29 | 1955-07-14 | [[Cluainín]] |- | style='text-align:right'| 1298 | [[Íomhá:James heffernan.png|center|128px]] | [[James Heffernan]] | 1979-10-03 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1299 | [[Íomhá:James Hickey, 1937.jpg|center|128px]] | [[James Hickey]] | 1886 | 1966-06-07 | [[Mala]] |- | style='text-align:right'| 1300 | | [[James Kelly (Fianna Fáil)|James Kelly]] | No/unknown value | No/unknown value | [[Contae na Mí]] |- | style='text-align:right'| 1301 | [[Íomhá:James (Seamus) Lennon, circa 1920s.png|center|128px]] | [[James Lennon]] | 1881 | 1958-08-13 | [[An Bhuiríos, Contae Cheatharlach|An Bhuiríos]] |- | style='text-align:right'| 1302 | [[Íomhá:James McCarthy during the 2013 NFL Final.jpg|center|128px]] | [[Séamus Mac Cártaigh]] | 1990-03-01 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1303 | | [[Séamas Mac Fhearaigh]] | 1971-11-26 | | [[Droichead Binéid]] |- | style='text-align:right'| 1304 | [[Íomhá:McGee WMQ14 (6) (14583901776).jpg|center|128px]] | [[James McGee]] | 1987-06-10 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1305 | | [[James Morrisroe]] | 1875-04-05 | 1937-12-31 | [[Contae Mhaigh Eo]] |- | style='text-align:right'| 1306 | | [[James Murphy]] | 1887-12-28 | 1961-10-07 | [[Contae Lú]] |- | style='text-align:right'| 1307 | | [[James Myles]] | 1877 | 1956-02-13 | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 1308 | [[Íomhá:James O'Mara.jpg|center|128px]] | [[James O'Mara]] | 1873-08-06 | 1948-11-21 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1309 | | [[James Pattison]] | 1886-06-28 | 1963-12-31 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1310 | [[Íomhá:James Skehill (2013).jpg|center|128px]] | [[Séamus Ó Sceacháil]] | 1988-02-22 | | [[Béal Átha na Sluaighe]] |- | style='text-align:right'| 1311 | | [[James Tunney]] | 1892 | 1964-05-11 | [[Contae Mhaigh Eo]] |- | style='text-align:right'| 1312 | [[Íomhá:Jason Byrne - SYTYF.JPG|center|128px]] | [[Jason Byrne (fear grinn)|Jason Byrne]] | 1972-02-27 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1313 | | [[Iasan Scorlóg]] | 1976-01-10 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1314 | | [[Jasper Wolfe]] | 1872-08-03 | 1952-08-27 | [[An Sciobairín]] |- | style='text-align:right'| 1315 | | [[Jennifer Zamparelli|Jennifer Maguire]] | 1980-04-09 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1316 | [[Íomhá:Jerry Buttimer 2014.jpg|center|128px]] | [[Jerry Buttimer]] | 1967-03-18 | | [[Baile an Easpaig]] |- | style='text-align:right'| 1317 | [[Íomhá:Jessie Buckley 2019.jpg|center|128px]] | [[Jessie Buckley]] | 1989-12-28 | | [[Cill Airne]] |- | style='text-align:right'| 1318 | [[Íomhá:Jillian van Turnhout.jpg|center|128px]] | [[Jillian van Turnhout]] | 1968-03-29 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1319 | | [[Jim D'Arcy]] | 1954-07-20 | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 1320 | [[Íomhá:Jim Daly politician.jpg|center|128px]] | [[Jim Daly]] | 1972-12-20 | | [[Draighneach]] |- | style='text-align:right'| 1321 | | [[Séamas Langtún]] | 1918-01-18 | 1987-04-18 | [[Gabhrán]] |- | style='text-align:right'| 1322 | | [[Séamus de Barra-Ó Murchú]] | 1954-08-22 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1323 | | [[Jimmy Harte]] | 1958-02-27 | | [[Leifear]] |- | style='text-align:right'| 1324 | | [[Séamus Ó Géibheannaigh|Jimmy Keaveney]] | 1945-02-12 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1325 | | [[Joan Burke]] | 1928-02-08 | 2016-11-27 | [[Droichead na Bandan]] |- | style='text-align:right'| 1326 | [[Íomhá:Joan Collins TD 2011.jpg|center|128px]] | [[Joan Collins (polaiteoir)|Joan Collins]] | 1961-06-04 | | [[Droimeanach]] |- | style='text-align:right'| 1327 | | [[Joe Behan]] | 1959-07-30 | | [[Bré]] |- | style='text-align:right'| 1328 | [[Íomhá:Joe Bergin (Gaelic footballer, 2015).jpg|center|128px]] | [[Joe Bergin]] | 1981-02-17 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1329 | [[Íomhá:Joe Canning (2013).jpg|center|128px]] | [[Seosamh Ó Cainín]] | 1988-10-11 | | [[Port Omna]] |- | style='text-align:right'| 1330 | [[Íomhá:Joe Carey 2014.jpg|center|128px]] | [[Joe Carey]] | 1975-06-24 | | [[Droichead an Chláir]] |- | style='text-align:right'| 1331 | | [[Seosamh Ó Déin]] | 1977-11-15 | | [[Cill Ia]] |- | style='text-align:right'| 1332 | [[Íomhá:Joe Duffy.jpg|center|128px]] | [[Joe Duffy]] | 1956-01-27 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1333 | [[Íomhá:Joe Gamble Writing.jpg|center|128px]] | [[Joe Gamble]] | 1982-01-14 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1334 | | [[Seosamh Mac Donncha]] | 1953 | 2016-05-20 | [[Tuaim]] |- | style='text-align:right'| 1335 | [[Íomhá:Senator Joe McHugh Fine Gael.JPG|center|128px]] | [[Joe McHugh]] | 1971-07-16 | | [[Carraig Airt]] |- | style='text-align:right'| 1336 | [[Íomhá:Joe O'Reilly Irish Cavan politician head.jpg|center|128px]] | [[Joe O'Reilly]] | 1955-04-01 | | [[Muinchille]] |- | style='text-align:right'| 1337 | | [[Joe Steve Ó Neachtain]] | 1942 | 2020-01-19 | ''[[:d:Q113192695|An Chré Dhubh]]'' |- | style='text-align:right'| 1338 | | [[John Bowman (craoltóir)]] | 1942 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1339 | | [[John Coffey (iománaí)|Seán Ó Cofaigh]] | 1918-01-14 | 2019-08-12 | [[An Bóthar Leathan]] |- | style='text-align:right'| 1340 | | [[Seán Ó Conalláin]] | 1989-01-23 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1341 | [[Íomhá:Dr John Crowley TD.png|center|128px]] | [[John Crowley]] | 1870 | 1934 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1342 | [[Íomhá:John Curran politician.jpg|center|128px]] | [[John Curran]] | 1960-06-17 | | [[Leamhcán]] |- | style='text-align:right'| 1343 | | [[John Daly]] | 1867-03-23 | 1932-02-23 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1344 | | [[John Delaney]] | 1967-10-16 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1345 | | [[John Dinneen]] | 1867-03-23 | 1942-01-01 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1346 | | [[John Donnellan]] | 1937-03-27 | | [[Dún Mór, Contae na Gaillimhe|Dún Mór]] |- | style='text-align:right'| 1347 | | [[John Flynn]] | 1891-11-10 | 1968-08-22 | [[Cathair Saidhbhín]] |- | style='text-align:right'| 1348 | | [[John Galvin]] | 1907-05-15 | 1963-10-11 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1349 | [[Íomhá:John Gilroy.png|center|128px]] | [[John Gilroy]] | 1967-07-20 | | [[Baile Átha Buí]] |- | style='text-align:right'| 1350 | | [[John Good]] | | 1941-04-02 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1351 | [[Íomhá:John Halligan 2011.jpg|center|128px]] | [[John Halligan]] | 1955-01-18 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1352 | | [[John Healy]] | 1903-05-26 | 1995 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1353 | [[Íomhá:John Hely-Hutchinson.jpg|center|128px]] | [[John Hely-Hutchinson]] | 1724 | 1794-09-04 | [[Mala]] |- | style='text-align:right'| 1354 | [[Íomhá:John McGuinness 2006.jpg|center|128px]] | [[John J. McGuinness]] | 1955-03-15 | | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 1355 | | [[John Jinks]] | 1872 | 1934-09-11 | [[Droim Chliabh]] |- | style='text-align:right'| 1356 | | [[John Joe Doyle]] | 1906-06-14 | 2000-08-11 | [[Cora Chaitlín]] |- | style='text-align:right'| 1357 | | [[John Joe McGirl]] | 1921-03-25 | 1988-12-08 | [[Béal an Átha Móir]] |- | style='text-align:right'| 1358 | | [[John Joe O'Reilly]] | 1881-04-24 | 1967-12-28 | [[Contae Liatroma]] |- | style='text-align:right'| 1359 | | [[John Joe Rice]] | 1893 | 1970-07-24 | [[Neidín]] |- | style='text-align:right'| 1360 | | [[Seán Ó Céin]] | 1917-02-18 | 1975-10-01 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1361 | | [[John Leonard]] | 1976-10-20 | | [[Mullach Íde]] |- | style='text-align:right'| 1362 | | [[John Lynch (Ciarraí)|John Lynch]] | 1889-04-10 | 1957-06-10 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1363 | | [[John Mac Menamin (breitheamh)|John Mac Menamin]] | 1952-11-14 | | [[Raghnallach]] |- | style='text-align:right'| 1364 | | [[John Mannion Óg]] | 1944-10-26 | 2006-04-02 | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 1365 | | [[John Mannion, Mór]] | 1907-06-04 | 1978-09-10 | [[An Clochán (Contae na Gaillimhe)|An Clochán]] |- | style='text-align:right'| 1366 | | [[Seán Mac Gafraidh (iománaí)|Seán Mac Gafraidh]] | 1987-09-11 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1367 | | [[John McCoy]] | 1940-07-01 | | [[Contae Luimnigh]] |- | style='text-align:right'| 1368 | | [[Seán Ó Maoláin]] | 1981-01-28 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1369 | | [[Seán Ó Murchú (sagart)|Seán Ó Murchú]] | 1753 | 1798-06-26 | [[Contae Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 1370 | | [[John Murray (craoltóir Éireannach)]] | 1964 | | [[Tamhlacht]] |- | style='text-align:right'| 1371 | | [[John O’Byrne|John O'Byrne]] | 1884-04-24 | 1954-01-14 | [[Ceatharlach]] |- | style='text-align:right'| 1372 | | [[John O'Donovan]] | 1908 | 1982-05-17 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1373 | | [[Seán Ó Caoimh]] | 1951-04-15 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1374 | | [[John O'Leary (Ciarraí)|John O'Leary]] | 1933-05-03 | 2015-10-05 | [[Cill Airne]] |- | style='text-align:right'| 1375 | | [[John O'Leary (Loch Garman)|John O'Leary]] | 1894-09-01 | 1959-06-21 | [[Contae Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 1376 | [[Íomhá:John O'Mahony.jpg|center|128px]] | [[John O'Mahony]] | 1953-06-08 | 2024-07-06 | [[Cill Mobhí]] |- | style='text-align:right'| 1377 | | [[John O'Sullivan (Corcaigh)|John O'Sullivan]] | 1901-06-08 | 1990-02-28 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1378 | [[Íomhá:John Paul Phelan 2014.jpg|center|128px]] | [[John Paul Phelan]] | 1978-09-27 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1379 | | [[Seán Tennyson]] | 1985-02-06 | | [[Contae Chill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 1380 | | [[John Whelan]] | 1961-03-24 | | [[Port Laoise]] |- | style='text-align:right'| 1381 | | [[Johnny Callanan]] | 1910-05-20 | 1982-06-15 | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 1382 | | [[Johnny Connor]] | 1899 | 1955-12-11 | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1383 | | [[Johnny Geoghegan]] | 1913-11-05 | 1975-01-05 | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 1384 | [[Íomhá:Jon Kenny and Seán Kelly (cropped).jpg|center|128px]] | [[Jon Kenny]] | 1957-12-12 | 2024-11-15 | [[An tOspidéal]] |- | style='text-align:right'| 1385 | [[Íomhá:Jonathan Glynn (2013).jpg|center|128px]] | [[Seán Mac Gloinn]] | 1993-06-07 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1386 | [[Íomhá:Jonathan O'Brien 2014.jpg|center|128px]] | [[Jonathan O'Brien]] | 1971-12-28 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1387 | [[Íomhá:Jonathan Pim 1806-1885.jpg|center|128px]] | [[Jonathan Pim (1806–1885)|Jonathan Pim]] | 1806 | 1885-07-06 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1388 | | [[Joseph Bermingham]] | 1919-05-09 | 1995-08-11 | [[Contae Chill Dara]] |- | style='text-align:right'| 1389 | | [[Joseph Hughes]] | 1905-09-18 | 1960-01-20 | [[Dún Garbhán]] |- | style='text-align:right'| 1390 | [[Íomhá:Joseph McGuiness (38537799191).jpg|center|128px]] | [[Joseph McGuinness]] | 1875-04-10 | 1922-05-31 | [[Tearmann Bearaigh]] |- | style='text-align:right'| 1391 | [[Íomhá:Joseph Sweeney, 22 Jan 1919 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Joseph Sweeney]] | 1897-06-13 | 1980-11-25 | [[Ailt an Chorráin]] |- | style='text-align:right'| 1392 | [[Íomhá:Justin Barrett, 2017 Ard Fheis (cropped).jpg|center|128px]] | [[Justin Barrett]] | 1971-04-13 | | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 1393 | | [[Justin McKenna]] | 1896-06-09 | 1950-03-23 | [[Contae an Chabháin]] |- | style='text-align:right'| 1394 | | [[Kathleen Lynn]] | 1874-01-28 | 1955-09-14 | [[Cill Ala]] |- | style='text-align:right'| 1395 | | [[Kathleen O'Callaghan]] | 1885-10-11 | 1961-03-16 | ''[[:d:Q104304114|Crois Uí Mhathúna]]'' |- | style='text-align:right'| 1396 | | [[Kathleen O'Connor]] | 1934-07-30 | 2017-12-13 | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1397 | [[Íomhá:Kathryn Reilly (cropped).jpg|center|128px]] | [[Kathryn Reilly]] | 1988-09-17 | | [[Baile Shéamais Dhuibh]] |- | style='text-align:right'| 1398 | [[Íomhá:Kathryn Thomas at RTÉ's winter season launch (cropped).jpg|center|128px]] | [[Kathryn Thomas]] | 1979-01-20 | | [[Ceatharlach]] |- | style='text-align:right'| 1399 | [[Íomhá:Katie Holten 2013 Sensing Change from video.png|center|128px]] | [[Katie Holten]] | 1975-09-22 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1400 | | [[Caoimhín Ó Cáinte]] | 1986 | | [[Inis Eonáin]] |- | style='text-align:right'| 1401 | | [[Caoimhín Ó Dubháin]] | 1991-10 | | ''[[:d:Q5167663|Cuanach]]'' |- | style='text-align:right'| 1402 | | [[Kevin Hartnett]] | 1984-06-04 | | [[An Seangharraí]] |- | style='text-align:right'| 1403 | | [[Caoimhín Mac Meanman]] | 1986-12-09 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1404 | | [[Caoimhín Ó Móráin]] | 1987-03-03 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1405 | [[Íomhá:Kieran O'Donnell (cropped).jpg|center|128px]] | [[Kieran O'Donnell]] | 1963-05-08 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1406 | | [[Kieran O'Leary]] | 1987-07-28 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1407 | | [[Killian Young]] | 1987-01-04 | | [[An Rinn Aird]] |- | style='text-align:right'| 1408 | | [[Láimhbheartach Mac Cionnaith]] | 1870-07-16 | 1956-12-27 | [[Cluain Tarbh]] |- | style='text-align:right'| 1409 | | [[Larry McMahon]] | 1929-01-18 | 2006-02-16 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1410 | [[Íomhá:Jaguar XE - Arrival in London (15185880955) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Laura Whitmore]] | 1985-05-04 | | [[Bré]]<br/>[[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1411 | [[Íomhá:Laurence Ginnell.jpg|center|128px]] | [[Labhrás Mag Fhionnail]] | 1852-04-09 | 1923-04-17 | [[Dealbhna]] |- | style='text-align:right'| 1412 | | [[Lee Keegan]] | 1989-10-25 | | [[Caisleán an Bharraigh]] |- | style='text-align:right'| 1413 | | [[Leo McLoone]] | 1989 | | [[Leitir Ceanainn]] |- | style='text-align:right'| 1414 | [[Íomhá:Leona Maguire 2011 EK Amateur Noordwijk.JPG|center|128px]] | [[Leona Maguire]] | 1994-11-30 | | [[An Cabhán]] |- | style='text-align:right'| 1415 | | [[Liam Ahern]] | 1916-01-12 | 1974-07-13 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1416 | | [[Liam Cunningham]] | 1915-01-25 | 1976-02-29 | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 1417 | | [[Liam Ó Fionnalaigh]] | 1958-01-01 | | [[Baile an Phoill]] |- | style='text-align:right'| 1418 | | [[Liam Hamilton]] | 1928-09-08 | 2000-11-29 | [[Baile Mhistéala]] |- | style='text-align:right'| 1419 | [[Íomhá:Liam Kearney.jpg|center|128px]] | [[Liam Kearney]] | 1983-01-10 | | [[Conaithe]] |- | style='text-align:right'| 1420 | | [[Liam Lawlor|Liam Ó Leathlobhair]] | 1945-10-01 | 2005-10-22 | [[Cromghlinn, BÁC|Cromghlinn]] |- | style='text-align:right'| 1421 | | [[Liam Mac Con Iomaire]] | 1937-10-09 | 2019-05-05 | [[Casla]] |- | style='text-align:right'| 1422 | | [[William M. McKechnie (breitheamh)|William M. McKechnie]] | 1951-04-16 | | [[Cionn tSáile]] |- | style='text-align:right'| 1423 | | [[Liam de Róiste]] | 1882-06-15 | 1959-05-15 | [[Baile Mhontáin]] |- | style='text-align:right'| 1424 | [[Íomhá:Linda Bhreathnach.jpg|center|128px]] | [[Linda Bhreathnach]] | 1983 | | [[Ros Muc]] |- | style='text-align:right'| 1425 | | [[Lionel Booth]] | 1914-06-12 | 1997-05-31 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1426 | | [[Lorcan Allen]] | 1940-03-27 | | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 1427 | | [[Lorcan Robbins|Lorcán O Roibín]] | 1880s | 1939 | [[An Móta]] |- | style='text-align:right'| 1428 | | [[Lorenzo Ó Meachair]] | 1899-09-16 | 1973-05-17 | [[Tulach Ruáin]] |- | style='text-align:right'| 1429 | [[Íomhá:Louise Quinn Eskilstuna.jpg|center|128px]] | [[Louise Quinn]] | 1990-06-17 | | [[Baile Coimín]] |- | style='text-align:right'| 1430 | | [[Lucy Kennedy]] | 1976-04-21 | | [[Cuas an Ghainimh]]<br/>[[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1431 | | [[Lughaidh Ó Cléirigh]] | 1580 | 1630 | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 1432 | | [[Luke Belton]] | 1918-08-09 | 2006-06-18 | [[Contae an Longfoirt]] |- | style='text-align:right'| 1433 | | [[M. J. Nolan|M.J. Ó Nualláin]] | 1951-01-25 | | [[Muine Bheag]] |- | style='text-align:right'| 1434 | | [[Macdara Ó Fátharta]] | | | [[Inis Meáin]] |- | style='text-align:right'| 1435 | [[Íomhá:Maeve Higgins.jpeg|center|128px]] | [[Maeve Higgins]] | 1981-03-24 | | [[An Cóbh]] |- | style='text-align:right'| 1436 | | [[Mainie Jellett|Mainie Harriet Jellett]] | 1897-04-29 | 1944-02-16 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1437 | | [[Majella O'Donnell]] | 1960-04-14 | | [[Dúrlas Éile|Durlas]] |- | style='text-align:right'| 1438 | | [[Manchán Magan]] | 1970 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1439 | | [[Mainchín Seoighe]] | 1920-08-18 | 2006-07-03 | ''[[:d:Q104313381|Baile Thancaird]]'' |- | style='text-align:right'| 1440 | [[Íomhá:Manus Lunny 2005.jpg|center|128px]] | [[Manus Lunny]] | 1962 | | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 1441 | | [[Margaret Collins-O'Driscoll]] | 1878 | 1945-06-17 | [[Cloich na Coillte]] |- | style='text-align:right'| 1442 | | [[Margaret Mary Pearse]] | 1878-08-24 | 1968-11-07 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1443 | [[Íomhá:Margaret Pearse in later life.jpg|center|128px]] | [[Margaret Pearse]] | 1857-02-12 | 1932-04-22 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1444 | | [[Margo]] | 1951-02-06 | | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 1445 | | [[Marian Finucane]] | 1950-05-21 | 2020-01-02 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1446 | [[Íomhá:Marie-Louise O'Donnell.jpg|center|128px]] | [[Marie-Louise O'Donnell]] | 1952-09-05 | | [[Béal Easa]] |- | style='text-align:right'| 1447 | | [[Marie Moloney]] | 1958-08-26 | | [[Contae Chiarraí]] |- | style='text-align:right'| 1448 | | [[Marie Mullen]] | 1953 | | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 1449 | [[Íomhá:Mark Killilea Snr, 1927.jpg|center|128px]] | [[Mark Killilea, Mór]] | 1897-01-15 | 1970-09-29 | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 1450 | | [[Mark Killilea, Óg]] | 1939-09-05 | 2018-12-31 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1451 | | [[Mark Vaughan]] | 1985-10-11 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1452 | | [[Martin Brennan]] | 1903-03-01 | 1956-06-21 | [[Tobar an Choire]] |- | style='text-align:right'| 1453 | | [[Martin Conlon]] | 1879 | 1966-01-23 | [[Contae Ros Comáin]] |- | style='text-align:right'| 1454 | [[Íomhá:Martin Conway 2025 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Martin Conway]] | 1974-04-08 | | [[Inis Díomáin]] |- | style='text-align:right'| 1455 | [[Íomhá:Martin Ferris TD (6133609624).jpg|center|128px]] | [[Martin Ferris]] | 1952-02-10 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1456 | | [[Martin Gibbons]] | 1953-03-01 | | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 1457 | [[Íomhá:Martin Heydon 2017.jpg|center|128px]] | [[Martin Heydon]] | 1978-08-09 | | [[Cill Chuillinn]] |- | style='text-align:right'| 1458 | [[Íomhá:Martin McDonogh.jpg|center|128px]] | [[Máirtín Mac Donnchadha]] | 1858<br/>1857 | 1934-11-24 | [[Garmna]] |- | style='text-align:right'| 1459 | | [[Martin Medlar]] | 1899-12-04 | 1965-06-04 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1460 | | [[Máirtín Ó Raghallaigh]] | 1993 | | [[Leitir Ceanainn]] |- | style='text-align:right'| 1461 | | [[Martin Roddy]] | 1883-12-09 | 1948-01-08 | ''[[:d:Q18022071|Cill Mhic Eoghain]]'' |- | style='text-align:right'| 1462 | | [[Martin Ryan]] | 1900-01-31 | 1943-07-22 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 1463 | [[Íomhá:Martin savage.jpg|center|128px]] | [[Máirtín Sabhaois]] | 1898 | 1919-12-19 | [[Baile Easa Dara]] |- | style='text-align:right'| 1464 | | [[Máirtín Ó Stoirín]] | 1964-09-28 | | [[An Bealach, Contae Loch Garman|An Bealach]] |- | style='text-align:right'| 1465 | [[Íomhá:Marty Morrissey perched upon a stool.jpg|center|128px]] | [[Marty Morrissey]] | 1958-10-28 | | [[Mala]] |- | style='text-align:right'| 1466 | [[Íomhá:StateLibQld 1 114664 Men and women who rival the birds, 1930 (cropped).jpg|center|128px]] | [[An Bhantiarna Mary Heath]] | 1896-11-10 | 1939-05-09 | [[Cnoc an Doire]] |- | style='text-align:right'| 1467 | [[Íomhá:Mary Ann O'Brien, 2011.jpg|center|128px]] | [[Mary Ann O'Brien]] | 1960-09-08 | | [[Contae Phort Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1468 | [[Íomhá:1657534158379 P487 BANOTTI 003 MOBILE.jpg|center|128px]] | [[Mary Banotti]] | 1939-05-29 | 2024-05-10 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1469 | | [[Mary Colum]] | 1884-06-13<br/>1887-06-13 | 1957-10-22 | [[Cúil Mhuine]]<br/>[[Contae Shligigh]] |- | style='text-align:right'| 1470 | | [[Máire Ní Aodáin]] | 1862 | 1942 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1471 | | [[Mary Laffoy (breitheamh)|Mary Laffoy]] | 1945-06-17 | | [[Tuaim]] |- | style='text-align:right'| 1472 | [[Íomhá:Mary Mitchell O'Connor 2011.jpg|center|128px]] | [[Mary Mitchell O'Connor]] | 1959-06-10 | | [[Baile an Mhuilinn, Contae na Gaillimhe|Baile an Mhuilinn]] |- | style='text-align:right'| 1473 | | [[Mary Moran]] | 1960-06-28 | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 1474 | | [[Mary Reynolds]] | 1889-10-10 | 1974-08-29 | [[Contae Liatroma]] |- | style='text-align:right'| 1475 | | [[Mary Ryan]] | 1898-01-31 | 1981-02-08 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 1476 | | [[Mary Wilson (craoltóir)]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1477 | [[Íomhá:Matt Connor of Offaly — one of the greatest footballers of all time.jpg|center|128px]] | [[Maitiú Ó Conchubhair]] | 1960 | | [[Inis na mBreatnach]] |- | style='text-align:right'| 1478 | [[Íomhá:Mattie McGrath.jpg|center|128px]] | [[Mattie McGrath]] | 1958-09-01 | | ''[[:d:Q7017303|An Caisleán Nua]]'' |- | style='text-align:right'| 1479 | | [[Maura Derrane]] | 1970-07-08 | | [[Inis Mór, Árainn|Inis Mór]] |- | style='text-align:right'| 1480 | | [[Maura Laverty]] | 1907-05-15 | 1966-07-28 | [[Ráth Iomgháin]] |- | style='text-align:right'| 1481 | | [[Maureen O'Carroll]] | 1913-03-29 | 1984-05-09 | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1482 | | [[Maureen Potter]] | 1925-01-03 | 2004-04-07 | [[Fionnradharc]] |- | style='text-align:right'| 1483 | [[Íomhá:Maurice Davin.jpg|center|128px]] | [[Muiris Ó Daimhín]] | 1842-06-29 | 1927-01-27 | [[Carraig na Siúire]] |- | style='text-align:right'| 1484 | [[Íomhá:Maurice Fitzgerald, Semple Stadium Wall of Fame.jpg|center|128px]] | [[Muiris Mac Gearailt]] | 1969 | | [[Cathair Saidhbhín]] |- | style='text-align:right'| 1485 | [[Íomhá:Maurice Quinlivan 2015.jpg|center|128px]] | [[Maurice Quinlivan]] | 1967-11-23 | | [[Baile Uí Neachtain Beag]] |- | style='text-align:right'| 1486 | | [[Muiris Ó Seanacháin]] | 1990-02-01 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1487 | [[Íomhá:Max Arthur Macauliffe Portrait.jpg|center|128px]] | [[Micheál Mac Amhlaoibh]] | 1841-09-10 | 1913-03-15 | [[An Caisleán Nua, Contae Luimnigh|An Caisleán Nua]] |- | style='text-align:right'| 1488 | | [[Maxwell Henry Close]] | 1822 | 1903-09-12 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1489 | [[Íomhá:Fight Like Apes - MayKay.jpg|center|128px]] | [[MayKay]] | 1986 | | [[Cill Dara]] |- | style='text-align:right'| 1490 | [[Íomhá:Megan Campbell (21384714842).jpg|center|128px]] | [[Megan Campbell]] | 1993-06-28 | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 1491 | | [[Michael Brennan (Fine Gael)|Michael Brennan]] | 1884 | 1970-10-06 | [[Contae Ros Comáin]] |- | style='text-align:right'| 1492 | | [[Michael Carty]] | 1916-12-16 | 1975-04-23 | [[Baile Locha Riach]] |- | style='text-align:right'| 1493 | [[Íomhá:Michael Colivet, circa 1920s.png|center|128px]] | [[Michael Colivet]] | 1882-03-29 | 1955-05-04 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1494 | | [[Michael Comiskey]] | 1953-10-01 | | [[Cluainín]] |- | style='text-align:right'| 1495 | [[Íomhá:Michael Creed in 2024 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Michael Creed]] | 1963-06-29 | | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1496 | [[Íomhá:Michael Darragh MacAuley.jpg|center|128px]] | [[Michael Darragh MacAuley]] | 1986-08 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1497 | | [[Michael Davern]] | 1900-07-22 | 1973-07-25 | [[Caiseal (Tiobraid Árann)|Caiseal]] |- | style='text-align:right'| 1498 | | [[Michael Derham]] | 1889 | 1923-11-20 | [[Contae Bhaile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1499 | [[Íomhá:Mick Devine.jpg|center|128px]] | [[Michael Devine]] | 1973-03-19 | | [[An Cóbh]] |- | style='text-align:right'| 1500 | | [[Michael Doyle]] | | 1942-09-07 | ''[[:d:Q26715338|Tagoat]]'' |- | style='text-align:right'| 1501 | [[Íomhá:M Egan JP TC Cork cropped from Ireland's National Pledge, April 1918.jpg|center|128px]] | [[Michael Egan]] | 1866-02 | 1947-03 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1502 | | [[Michael F. Kitt]] | 1914-09-13 | 1974-12-24 | [[An Creagán, Contae na Gaillimhe|An Creagán]] |- | style='text-align:right'| 1503 | | [[Micheál Ó Fionnalaigh]] | 1985-02-28 | | [[Baile Héil]] |- | style='text-align:right'| 1504 | | [[Micheál Mac Síomóin]] | 1989-04-09 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1505 | [[Íomhá:Michael Healy Rae smiles for a Constituent.JPG|center|128px]] | [[Michael Healy-Rae]] | 1967-01-11 | | [[Cill Gharbháin, Contae Chiarraí|Cill Gharbháin]] |- | style='text-align:right'| 1506 | [[Íomhá:Michael Heffernan TD, circa 1910s.png|center|128px]] | [[Michael Heffernan]] | 1885-04-03 | 1970-11-21 | [[Carraig na Siúire]] |- | style='text-align:right'| 1507 | | [[Michael Hennessy]] | | | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1508 | | [[Mícheál Caomhánach]] | 1979-04-06 | | [[Achadh Úr]] |- | style='text-align:right'| 1509 | | [[Michael Lipper]] | 1932-06-01 | 1987-10-18 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1510 | | [[Michael Lyons]] | 1910-11-01 | 1991-11-19 | [[Contae Mhaigh Eo]] |- | style='text-align:right'| 1511 | | [[Michael Lyster]] | 1958 | | [[Dún Garbhán]] |- | style='text-align:right'| 1512 | | [[Michael McCarthy]] | 1976-11-15 | | [[Dún Mánmhaí]] |- | style='text-align:right'| 1513 | [[Íomhá:Michael McGlynn 2016.jpg|center|128px]] | [[Michael McGlynn]] | 1964-05-11 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1514 | [[Íomhá:Michael McGrath 2014 (headshot).jpg|center|128px]] | [[Michael McGrath]] | 1976-08-23 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1515 | [[Íomhá:Michael McNamara (official portrait) 2020 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Michael McNamara]] | 1974-03-01 | | [[An Scairbh]] |- | style='text-align:right'| 1516 | | [[Michael Meehan]] | 1984 | | [[Béal Átha na Sluaighe]] |- | style='text-align:right'| 1517 | | [[Michael Mullins]] | 1953-02-22 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1518 | [[Íomhá:Michael Murphy pen vs John Deighan - USFC 08.jpg|center|128px]] | [[Michael Murphy (peileadóir)|Michael Murphy]] | 1989-08-04 | | [[Leitir Ceanainn]] |- | style='text-align:right'| 1519 | | [[Michael Murphy]] | 1919-03-12 | 2000-10-28 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1520 | | [[Mícheál Ó hEithir]] | 1920-06-02 | 1996-11-24 | [[Glas Naíon]] |- | style='text-align:right'| 1521 | [[Íomhá:Michael P O'Hickey.jpg|center|128px]] | [[Micheál Ó hIceadha]] | 1860-03-12<br/>1861-03-12 | 1916-11-19 | ''[[:d:Q104319975|An Charraig Bheag]]'' |- | style='text-align:right'| 1522 | | [[Micheál Ó Síothcháin]] | 1870-12-17 | 1945-03-01 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1523 | | [[Michael Sheridan]] | 1896 | 1970-07-06 | [[Contae an Chabháin]] |- | style='text-align:right'| 1524 | [[Íomhá:Michael Staines 1918.jpg|center|128px]] | [[Michael Staines]] | 1885-05-01 | 1955-10-26 | [[Baile Uí Fhiacháin]] |- | style='text-align:right'| 1525 | [[Íomhá:Michael D'Arcy 2014.jpg|center|128px]] | [[Michael W. D'Arcy]] | 1970-02-26 | | [[Guaire]] |- | style='text-align:right'| 1526 | | [[Mícheál Breathnach (Port Láirge)|Mícheál Breathnach]] | 1983-04-23 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1527 | | [[Michael ffrench-O'Carroll]] | 1919-09-15 | 2007-05-05 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1528 | | [[Michelle Mulherin]] | 1972-01-20 | | [[Béal an Átha]] |- | style='text-align:right'| 1529 | [[Íomhá:First Minister Humza Yousaf meets with First Minister of Northern Ireland designate Michelle O'Neill, 2023 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Michelle O'Neill]] | 1977-01-10 | | [[Mainistir Fhear Maí]] |- | style='text-align:right'| 1530 | | [[Micheál Ó Síoda]] | 1888-05-30 | 1966-10-19 | [[An Carn Mór, Contae na Gaillimhe|An Carn Mór]] |- | style='text-align:right'| 1531 | | [[Mick Doyle (rugbaí)|Mick Doyle]] | 1941-10-13 | 2004-05-11 | [[Oileán Ciarraí]] |- | style='text-align:right'| 1532 | | [[Mick Fitzpatrick]] | 1893 | 1968-10-08 | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 1533 | | [[Mícheál Mac Aodha]] | 1912-07-12 | 1982-09-13 | [[Caisleán Uí Chonaill]] |- | style='text-align:right'| 1534 | [[Íomhá:Mick Moloney.jpg|center|128px]] | [[Mick Moloney]] | 1944-11-15 | 2022-07-27 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1535 | [[Íomhá:Mick O'Dwyer in 2012.jpg|center|128px]] | [[Mícheál Ó Duibhir (peileadóir)|Mícheál Ó Duibhir]] | 1936-06-09 | 2025-04-03 | [[An Coireán]] |- | style='text-align:right'| 1536 | [[Íomhá:Nuclear Disarmament Making the world free from nuclear weapons (48915893717).jpg|center|128px]] | [[Mick Wallace]] | 1955-11-09 | | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 1537 | | [[Mickey Kearns]] | 1943-04-18 | | [[Sligeach]] |- | style='text-align:right'| 1538 | | [[Mike Denver]] | 1980-06-15 | | [[Port Omna]] |- | style='text-align:right'| 1539 | | [[Mike Frank Russell]] | 1977 | | [[Cill Orglan]] |- | style='text-align:right'| 1540 | | [[Mildred Anne Butler]] | 1858-01-11 | 1941-10-11 | [[Baile Mhic Andáin]] |- | style='text-align:right'| 1541 | [[Íomhá:Miriam O'Callaghan in chat with Ryan Tubridy.jpg|center|128px]] | [[Miriam O'Callaghan]] | 1960-01-06 | | [[Carraig an tSionnaigh]] |- | style='text-align:right'| 1542 | | [[Monica Barnes]] | 1936-02-12 | 2018-05-03 | [[Carraig Mhachaire Rois]] |- | style='text-align:right'| 1543 | | [[Muiris Mac Conghail]] | 1941-05-12 | 2019-11-25 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1544 | | [[Myrtle Allen]] | 1924-03-13 | 2018-06-13 | ''[[:d:Q7810423|Tivoli, Corcaigh]]'' |- | style='text-align:right'| 1545 | [[Íomhá:Portrait of Maire Nic Shiubhlaigh P3647.jpg|center|128px]] | [[Máire Nic Shiubhlaigh]] | 1883-05-05 | 1958-09-09 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1546 | [[Íomhá:Maire-Ni-Chineide2.jpg|center|128px]] | [[Máire Ní Chinnéide]] | 1879-01-17 | 1967-05-25 | [[Ráth Maonais]] |- | style='text-align:right'| 1547 | [[Íomhá:Niall Burke cropped.jpg|center|128px]] | [[Níall de Búrca]] | 1991-05-21 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1548 | [[Íomhá:Niall Collins.jpg|center|128px]] | [[Niall Collins]] | 1973-03-30 | | [[Tobar Phádraig]] |- | style='text-align:right'| 1549 | | [[Niall Ó Dónaill]] | 1908-08-27 | 1995-02-10 | [[Loch an Iúir]] |- | style='text-align:right'| 1550 | | [[Nioclás Inglis]] | 1962-10-20 | | [[Cuilleann, Contae Thiobraid Árann|Cuilleann]] |- | style='text-align:right'| 1551 | | [[Nollaig Ó Conchubhair]] | 1990-04-12 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1552 | | [[Nollaig Mac Craith]] | 1990-12-17 | | [[Luachma]] |- | style='text-align:right'| 1553 | | [[Nollaig Ó Muraíle]] | | | [[Cnoc Mhuire, Contae Mhaigh Eo|Cnoc Mhuire]] |- | style='text-align:right'| 1554 | | [[Nollaig Ó Gadhra]] | 1943-12-16 | 2008-08-13 | [[Fíonach, Contae Luimnigh|Fíonach]] |- | style='text-align:right'| 1555 | [[Íomhá:Oliver Callan in chat with Ryan Tubridy.jpg|center|128px]] | [[Oliver Callan]] | 1980-12-27 | | [[Inis Caoin]] |- | style='text-align:right'| 1556 | | [[Ollie Cahill]] | 1975-09-29 | | [[Cluain Meala]] |- | style='text-align:right'| 1557 | | [[Orla Guerin]] | 1966-05-15 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1558 | [[Íomhá:P. J. Moloney, 22 Jan 1919 (cropped).jpg|center|128px]] | [[P. J. Moloney]] | 1869-03-20 | 1947-09-04 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 1559 | | [[P.S. Ó Riain]] | 1977-06-15 | | [[Baile Sheáin, Contae Chill Chainnigh|Baile Sheáin]] |- | style='text-align:right'| 1560 | | [[Pádraig Mac Aindriú]] | 1988-07-18 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1561 | | [[Paddy Harte]] | 1931-07-26 | 2018-01-08 | [[Leifear]] |- | style='text-align:right'| 1562 | | [[Paddy Keaveney]] | 1929-10-28 | 1995-07-19 | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 1563 | | [[Pádraig Mac Craith]] | 1989-02-02 | | [[Ard an Rátha]] |- | style='text-align:right'| 1564 | | [[Pádraig Ó Faoláin]] | 1910-09-16 | 1971-12-07 | [[Achadh Úr]] |- | style='text-align:right'| 1565 | | [[Pádraig de Priondragás]] | 1958 | | ''[[:d:Q4222952|Clárach]]'' |- | style='text-align:right'| 1566 | [[Íomhá:Panti Bliss (20922291612).jpg|center|128px]] | [[Rory O'Neill]] | 1968-11-16 | | [[Baile an Róba]] |- | style='text-align:right'| 1567 | | [[Paschal Mooney]] | 1947-10-14 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1568 | [[Íomhá:Pat Deering 2016.png|center|128px]] | [[Pat Deering]] | 1967-02-02 | | [[Ráth Bhile]] |- | style='text-align:right'| 1569 | | [[Pádraig Ó Dónalláin]] | 1985-06-19 | | [[Inis (baile)|Inis]] |- | style='text-align:right'| 1570 | | [[Pat Gilroy]] | 1971-11-03 | | [[Marino]] |- | style='text-align:right'| 1571 | [[Íomhá:PAT INGOLDSBY 3 BW.jpg|center|128px]] | [[Pat Ingoldsby]] | 1942-08-25 | 2025-03-01 | [[Mullach Íde]] |- | style='text-align:right'| 1572 | | [[Pat O'Neill]] | 1958-11-14 | | [[Contae Chill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 1573 | | [[Patricia Burke Brogan]] | 1926-03-17 | 2022-09-05 | [[Cill an Dísirt]] |- | style='text-align:right'| 1574 | | [[Patrick Beegan]] | 1895-05-26 | 1958-02-02 | [[Ceapaigh an tSeagail]] |- | style='text-align:right'| 1575 | [[Íomhá:Patrick Belton, 1933.jpg|center|128px]] | [[Patrick Belton]] | 1885 | 1945-01-30 | [[Béal Átha Liag]] |- | style='text-align:right'| 1576 | | [[Patrick Brennan]] | 1891 | 20th century | [[Míleac, Contae an Chláir|Míleac]] |- | style='text-align:right'| 1577 | | [[Patrick Burke (An Clár)|Patrick Burke]] | 1879-04-16 | 1945-02-07 | [[Contae an Chláir]] |- | style='text-align:right'| 1578 | | [[Patrick Burke (Baile Átha Cliath)|Patrick Burke]] | 1904-01-26 | 1985-09-09 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1579 | | [[Patrick Cahill]] | 1884-09-11 | 1946-11-12 | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1580 | | [[Patrick Clancy]] | 1877 | 1947-02-21 | [[An Brú]] |- | style='text-align:right'| 1581 | | [[Patrick Connor]] | 1906-03-15 | 1989-08-26 | [[Neidín]] |- | style='text-align:right'| 1582 | | [[Patrick Crotty]] | 1902-11-23 | 1970-11-26 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1583 | | [[Patrick Dooley]] | 1910-01-14 | 1982-05-02 | [[Baile Átha Í]] |- | style='text-align:right'| 1584 | | [[Patrick Duffy (polaiteoir)|Patrick Duffy]] | 1875-07-28 | 1946-07-21 | [[Baile na Lorgan]] |- | style='text-align:right'| 1585 | | [[Patrick Finucane]] | 1890-12-05 | 1984-04-10 | [[Mala]] |- | style='text-align:right'| 1586 | | [[Patrick Fogarty]] | | 1947-05-02 | [[Contae Bhaile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1587 | | [[Patrick Gaffney]] | | 1943 | [[Contae Cheatharlach]] |- | style='text-align:right'| 1588 | | [[Patrick Giles]] | 1899 | 1965-03-13 | [[Maigh Dearmhaí]] |- | style='text-align:right'| 1589 | | [[Patrick Hogan (Cumann na nGaedheal)|Patrick Hogan]] | 1891-05-13 | 1936-07-14 | [[An Ballán]] |- | style='text-align:right'| 1590 | | [[Patrick Hogan (Tiobraid Árann)|Patrick Hogan]] | 1907-03-25 | 1972-10-05 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 1591 | [[Íomhá:Patrick Horgan.jpg|center|128px]] | [[Pádraig Ó hOrgáin]] | 1988-05-05 | | [[An Linn Dubh]] |- | style='text-align:right'| 1592 | | [[Patrick Kerrigan]] | 1928-02-21 | 1979-07-04 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1593 | | [[Patrick Kinane]] | 1892-07-03 | 1957-07-15 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 1594 | | [[Patrick Lenihan]] | 1902-09-04 | 1970-03-11 | [[Cill Fhionnúrach]] |- | style='text-align:right'| 1595 | | [[Patrick Leonard]] | 1862 | 1944-05-10 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 1596 | [[Íomhá:Patrick MacGill, 1936.jpg|center|128px]] | [[Patrick MacGill|Pádraig Mac a' Ghoill]] | 1889-12-24 | 1963-11 | [[Na Gleannta]] |- | style='text-align:right'| 1597 | | [[Patrick Maher]] | 1989-10-12 | | [[Cluain Meala]] |- | style='text-align:right'| 1598 | | [[Patrick Malone]] | 1916-05-30 | 1993-12-03 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 1599 | | [[Patrick McCarvill]] | 1893-05-23 | 1955-03-16 | [[Contae Mhuineacháin]] |- | style='text-align:right'| 1600 | | [[Patrick McGoldrick]] | 1865-08-12 | 1939-04-26 | ''[[:d:Q6407922|Cúil na gCuirridín]]'' |- | style='text-align:right'| 1601 | | [[Patrick Norton]] | 1928 | | [[Contae Chill Dara]] |- | style='text-align:right'| 1602 | | [[Patrick Nulty]] | 1982-11-18 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1603 | | [[Patrick O'Byrne]] | 1870-08 | 1944-01-20 | [[Ros Cré]] |- | style='text-align:right'| 1604 | | [[Pádraig Ó Conchubhair]] | 1991-02-06 | | ''[[:d:Q7850732|An Tobar]]'' |- | style='text-align:right'| 1605 | | [[Padaí Mhicheáil Airt (The Invincibles)|Pádraig Ó Domhnaill]] | 1835 | 1883-12-17 | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 1606 | [[Íomhá:Patrick O'Donovan - 2018.jpg|center|128px]] | [[Patrick O'Donovan]] | 1977-03-21 | | [[An Caisleán Nua, Contae Luimnigh|An Caisleán Nua]] |- | style='text-align:right'| 1607 | | [[Pádraig Ó Caoimh]] | 1881<br/>1881-07-03 | 1973-09-20 | ''[[:d:Q60556178|Nuachabháil]]'' |- | style='text-align:right'| 1608 | | [[Patrick O'Malley]] | 1943-07-01 | 2021-03-27 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1609 | | [[Patrick Palmer]] | 1889-04-13 | 1971-03-21 | [[Dún na Séad]] |- | style='text-align:right'| 1610 | | [[Patrick Shanahan]] | 1908-03-10 | 2000-02-01 | [[Contae an Chláir]] |- | style='text-align:right'| 1611 | | [[Patrick Teehan]] | 1904-04-14 | 1985-12-25 | [[Tigh Moling]] |- | style='text-align:right'| 1612 | | [[Paudge Brennan]] | 1922-02-18 | 1998-06-10 | [[Contae Chill Mhantáin]] |- | style='text-align:right'| 1613 | [[Íomhá:Paudie Coffey.jpg|center|128px]] | [[Paudie Coffey]] | 1969-05-15 | | [[Contae Phort Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1614 | | [[Paudie O'Sullivan]] | 1988-11-28 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1615 | | [[Paul Casey]] | 1981-10-14 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1616 | [[Íomhá:Paul Coghlan, June 2018 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Paul Coghlan]] | 1944-06-01 | 2023-06-08 | [[Cill Airne]] |- | style='text-align:right'| 1617 | | [[Paul (Óg) Connaughton]] | 1982-01 | | [[An Creagán, Contae na Gaillimhe|An Creagán]] |- | style='text-align:right'| 1618 | | [[Paul Griffin]] | | | [[Stigh Lorgan]] |- | style='text-align:right'| 1619 | | [[Paul O'Connor]] | | | [[Neidín]] |- | style='text-align:right'| 1620 | [[Íomhá:Paul Ryan (hurler).jpg|center|128px]] | [[Pól Ó Riain]] | 1988-11-03 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1621 | | [[Pádraic Ó Mathúna|Pauric Mahony]] | 1992-05-11 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1622 | | [[Peadar Cowan]] | 1903-10-23 | 1962-05-09 | [[Ármhach]] |- | style='text-align:right'| 1623 | | [[Cú Uladh - Peadar Toner Mac Fhionnlaoich|Peadar Toner Mac Fhionnlaoich]] | 1857-10-05 | 1942-07-01 | ''[[:d:Q65559265|Allt an Iarainn]]'' |- | style='text-align:right'| 1624 | [[Íomhá:Peadar Tóibín 2024 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Peadar Tóibín]] | 1974-06-19 | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 1625 | | [[Percy Dockrell]] | 1914-12-27 | 1979-11-22 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1626 | [[Íomhá:Peter Fitzpatrick.jpg|center|128px]] | [[Peter Fitzpatrick]] | 1962-05-11 | | [[Dún Dealgan]] |- | style='text-align:right'| 1627 | | [[Peter J. Ward]] | 1891-11-01 | 1970-01-06 | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 1628 | [[Íomhá:Peter Mathews.jpg|center|128px]] | [[Peter Mathews]] | 1951-08 | 2017-02-27 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1629 | | [[Phelim Calleary]] | 1895-10-03 | 1974-01-04 | [[Béal an Átha]] |- | style='text-align:right'| 1630 | | [[Pilib Ó Mathúna]] | 1991-01-09 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1631 | [[Íomhá:7d1b3dc73225f14081cadd08c3ce5775.jpg--the late philly mcguinness will be honoured next sunday when the gaa park in mohill is rededicated as the philly mcguinness memorial park.jpg|center|128px]] | [[Philip McGuinness]] | 1984-02-29 | 2010-04-19 | [[Contae Liatroma]] |- | style='text-align:right'| 1632 | | [[Pilib Mac Mathúna]] | 1987-09-05 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1633 | | [[Philip Shanahan]] | 1874-10-27 | 1931-11-21 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 1634 | | [[Pierce McCan]] | 1882-08-02 | 1919-03-06 | [[Contae Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 1635 | | [[Proinsias Mac Aonghusa]] | 1933-06-23 | 2003-09-28 | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1636 | | [[Pádhraic Ó Comáin]] | | | ''[[:d:Q4253241|Leacach]]'' |- | style='text-align:right'| 1637 | [[Íomhá:Pádraic Maher(cropped).jpg|center|128px]] | [[Pádraic Maher]] | 1989-02-09 | | [[Dúrlas Éile|Durlas]] |- | style='text-align:right'| 1638 | | [[Pádraig Ó Baoill]] | 1993 | | [[An Baile Dubh, Contae Chiarraí (Clann Mhuiris)|An Baile Dubh]] |- | style='text-align:right'| 1639 | | [[Pádraig Reidy]] | 1986 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1640 | | [[Pádraig Tyers]] | 1925-10-20 | 2010-02-19 | [[Tuar an Fhíona]] |- | style='text-align:right'| 1641 | | [[Pádraig Ó Fiannachta]] | 1927 | 2016-07-15 | ''[[:d:Q65559350|An Paideac]]'' |- | style='text-align:right'| 1642 | | [[Pádraig Ó Siochfhradha]] | 1883-03-10 | 1964-11-19 | ''[[:d:Q65558431|Baile an Ghóilín]]'' |- | style='text-align:right'| 1643 | [[Íomhá:PádraigÓSnodaigh.JPG|center|128px]] | [[Pádraig Ó Snodaigh]] | 1935-05-18 | 2025-01-02 | [[Ceatharlach]] |- | style='text-align:right'| 1644 | | [[Páidí Ó Lionáird]] | 1968-08-17 | | [[Cúil Aodha]] |- | style='text-align:right'| 1645 | [[Íomhá:Pól Ó Foighil.jpg|center|128px]] | [[Pól Ó Foighil]] | 1928-06-01 | 2005-03-21 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 1646 | [[Íomhá:Rachel Allen at MAD Symposium.jpg|center|128px]] | [[Rachel Allen]] | 1971-10-11 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1647 | [[Íomhá:Ray Butler.jpg|center|128px]] | [[Ray Butler (polaiteoir)|Ray Butler]] | 1965-12-30 | | [[Ceanannas]] |- | style='text-align:right'| 1648 | | [[Ray D'Arcy]] | 1964-09-01 | | [[Cill Dara]] |- | style='text-align:right'| 1649 | | [[Ray Kennedy (iriseoir)|Ray Kennedy]] | 1970 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1650 | [[Íomhá:Becky Lynch July 2019.jpg|center|128px]] | [[Becky Lynch]] | 1987-01-30 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1651 | [[Íomhá:Regina Doherty, 2017.jpg|center|128px]] | [[Regina Doherty]] | 1971-01-26 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1652 | [[Íomhá:Barrington,Richard Manliffe01.png|center|128px]] | [[Richard Barrington]] | 1849 | 1915-09-15 | ''[[:d:Q104277926|An Fásach Rua]]'' |- | style='text-align:right'| 1653 | | [[Richard Barry]] | 1919-09-04 | 2013-04-28 | [[Mainistir Fhear Maí]] |- | style='text-align:right'| 1654 | | [[Richard Beamish]] | 1862-06-16<br/>1861-06-16 | 1938-02-23 | [[An Gleanntán]] |- | style='text-align:right'| 1655 | [[Íomhá:Richard Corish, circa 1930s.jpg|center|128px]] | [[Richard Corish]] | 1889-01-01 | 1945-07-19 | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 1656 | | [[Risteárd de Hae]] | 1902 | 1976 | [[Mainistir na Féile]] |- | style='text-align:right'| 1657 | | [[Richard Stanihurst|Richard Stanyhurst]] | 1547 | 1618 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1658 | | [[Richard Walsh]] | 1889 | 1957-12-04 | [[Contae Mhaigh Eo]] |- | style='text-align:right'| 1659 | | [[Richard Wilson]] | 1875 | 1957-02-20 | [[Contae Chill Mhantáin]] |- | style='text-align:right'| 1660 | [[Íomhá:Richie Hogan from TJ Reid, Seán Kelly, Richie Hogan, Walter Walsh.jpg|center|128px]] | [[Risteard Ó hÓgáin]] | 1988-08-08 | | [[Dún Feart]] |- | style='text-align:right'| 1661 | | [[Risteard de Hindeberg]] | 1863-09-18 | 1916-03-17 | ''[[:d:Q104320133|Barr Beithí]]'' |- | style='text-align:right'| 1662 | | [[Risteárd Cooper]] | 1969-02 | | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 1663 | [[Íomhá:Robert Ballagh 2014.jpg|center|128px]] | [[Robert Ballagh]] | 1943-09-22 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1664 | | [[Robert Day]] | 1885 | 1949 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1665 | | [[Robert Dowds]] | 1953-05 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1666 | | [[Roibeard Ó Faracháin]] | 1909-04-24 | 1984-12-29 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1667 | | [[Robert Lahiffe]] | 1911 | 1975-03-08 | [[Gort Inse Guaire|An Gort]] |- | style='text-align:right'| 1668 | | [[Roger Garland]] | 1933-02 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1669 | | [[Roger Sweetman]] | 1874-08-18 | 1954-05-20 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1670 | | [[Roibeard Ó Maolalaigh]] | 1966 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1671 | | [[Ronan Collins]] | 1952-10-09 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1672 | | [[Rónán Ó Corráin]] | 1981-02-26 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1673 | [[Íomhá:A rest in rotten row.jpg|center|128px]] | [[Rose Maynard Barton]] | 1856-04-21 | 1929 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 1674 | [[Íomhá:Rosemary Smith 1965.jpg|center|128px]] | [[Rosemary Smith]] | 1937-08-07 | 2023-12-05 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1675 | | [[Ross McConnell]] | | | [[Glas Naíon]] |- | style='text-align:right'| 1676 | | [[Ross O'Carroll]] | 1987-01-01 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1677 | | [[Ruairí Brugha]] | 1917-10-15 | 2006-01-31 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1678 | | [[Rian Mac Aodh]] | 1994-04-11 | | [[Leitir Ceanainn]] |- | style='text-align:right'| 1679 | | [[Ryan Ó Dubhuir]] | 1986-07-23 | | [[Caiseal (Tiobraid Árann)|Caiseal]] |- | style='text-align:right'| 1680 | [[Íomhá:Ryan O'Shaughnessy (2) 20180508 EuroVisionary (cropped).jpg|center|128px]] | [[Ryan O'Shaughnessy]] | 1992-09-27 | | [[Na Sceirí]] |- | style='text-align:right'| 1681 | [[Íomhá:Ryan Tubridy, 2018 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Ryan Tubridy]] | 1973-05-28 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1682 | [[Íomhá:Róisín O On Stage With Mary Black Her Mother At The Stand For The Truth Event --stand4truth--143406 (29372207157).jpg|center|128px]] | [[Róisín O]] | 1988 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1683 | | [[Rónán Mac Con Iomaire]] | 1975-01-02 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1684 | [[Íomhá:Rónán Mullen - 2025 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Rónán Mullen]] | 1970-10-13 | | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 1685 | | [[Rónán Mac Aodha Bhuí]] | 1970-05-06 | 2023-09-19 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1686 | | [[Rónán Ó Flatharta]] | | | [[Contae Chiarraí]] |- | style='text-align:right'| 1687 | | [[Samuel Holt]] | 1887 | 1929-04-18 | [[An Chúil, Contae na hIarmhí|An Chúil]] |- | style='text-align:right'| 1688 | | [[Samuel O'Flaherty]] | 1894-08-20 | 1930-05-22 | [[Caisleán na Finne]] |- | style='text-align:right'| 1689 | [[Íomhá:Sandra McLellan TD, Cork East (cropped).jpg|center|128px]] | [[Sandra McLellan]] | 1961-05 | | [[Eochaill]] |- | style='text-align:right'| 1690 | [[Íomhá:Sarah Purser by John Butler Yeats.png|center|128px]] | [[Sarah Purser]] | 1848-03-22 | 1943-08-07 | [[Dún Laoghaire]] |- | style='text-align:right'| 1691 | | [[Seamus Moore]] | 1947-06-18 | | [[Callainn]] |- | style='text-align:right'| 1692 | | [[Séamas Ó Muíneacháin]] | 1973-10-22 | | [[Contae Chiarraí]] |- | style='text-align:right'| 1693 | [[Íomhá:Sean Barrett 2014.png|center|128px]] | [[Sean Barrett (eacnamaí)|Sean Barrett]] | 1944 | | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1694 | [[Íomhá:Sean O'Rourke crop.jpg|center|128px]] | [[Sean O'Rourke]] | 1955 | | [[Port Laoise]] |- | style='text-align:right'| 1695 | | [[Seán Ardagh]] | 1947-11-25 | 2016-05-17 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1696 | | [[Seán Brosnan]] | 1916-12-21 | 1979-04-18 | [[An Daingean|Daingean Uí Chúis]] |- | style='text-align:right'| 1697 | | [[Seán Bán Breathnach]] | 1949 | | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 1698 | | [[Seán Carroll]] | 1892-01-20 | 1954-02-01 | [[Contae Luimnigh]] |- | style='text-align:right'| 1699 | [[Íomhá:Seán Crowe 2023 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Seán Crowe]] | 1957-03-07 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1700 | | [[Seán Ó Curraoin (iománaí)|Seán Ó Curraoin]] | 1981-11-11 | | [[Cluain Meala]] |- | style='text-align:right'| 1701 | | [[Seán Dunne]] | 1918-12-18 | 1969-06-25 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1702 | | [[Seán FitzPatrick]] | 1948-05-25 | 2021-11-08 | [[Contae Chill Mhantáin]] |- | style='text-align:right'| 1703 | | [[Seán French (1890–1937)|Seán French]] | 1890-05-29 | 1937-09-12 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1704 | | [[Seán French (1931–2011)|Seán French]] | 1931-11-08 | 2011-12-25 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1705 | | [[Seán Hayes (polaiteoir)|Seán Hayes]] | 1884 | 1941<br/>1928-01-24 | [[Cuan Dor]] |- | style='text-align:right'| 1706 | [[Íomhá:Seán Kyne 2025 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Seán Ó Cadhain (polaiteoir)|Seán Ó Cadhain]] | 1975-05-07 | | [[Maigh Cuilinn]] |- | style='text-align:right'| 1707 | | [[Seán McCarthy (Corcaigh)|Seán McCarthy]] | 1889 | 1974-03-14 | ''[[:d:Q7899349|Garraí Thancaird]]'' |- | style='text-align:right'| 1708 | | [[Seán McCurtin]] | 1896-06-24 | 1982-11-12 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 1709 | [[Íomhá:Sean McGarry, Circa 1914-1923.png|center|128px]] | [[Seán McGarry]] | 1886-08-02 | 1958-12-09 | [[Dún Droma]] |- | style='text-align:right'| 1710 | | [[Seán Ó Murchú (peileadóir)|Seán Ó Murchú]] | 1932-12 | 2025-04-14 | [[An Com, Contae Chiarraí (Corca Dhuibhne)|An Com]] |- | style='text-align:right'| 1711 | | [[Seán Ó Gráda]] | 1889-12-01 | 1966-04-07 | [[Contae an Chláir]] |- | style='text-align:right'| 1712 | | [[Seán O'Mahony]] | 1864 | 1934-11-28 | [[Baile Mhic Andáin]] |- | style='text-align:right'| 1713 | [[Íomhá:Sean-osullivan.png|center|128px]] | [[Seán O'Sullivan]] | | | [[Contae Chiarraí]] |- | style='text-align:right'| 1714 | [[Íomhá:Sean Sherlock Portrait 2020.jpeg|center|128px]] | [[Seán Sherlock]] | 1972-12-06 | | [[Mala]] |- | style='text-align:right'| 1715 | | [[Seán Ó Tiobraide]] | 1897 | 1939-07-15 | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1716 | [[Íomhá:Sean Treacy circa 1919.jpg|center|128px]] | [[Seán Tracey (réabhlóidí, 1895-1920)|Seán Ó Treasaigh]] | 1895-02-14 | 1920-10-14 | [[Sulchóid Bheag]] |- | style='text-align:right'| 1717 | | [[Seán Ó Ceallaigh (polaiteoir Cláiríneach)|Seán Ó Ceallaigh]] | 1896-04-17 | 1994-06-15 | [[Contae an Chláir]] |- | style='text-align:right'| 1718 | | [[Johnny Chóil Mhaidhc Ó Coisdealbha]] | 1929-06-21 | 2006-10-27 | [[Indreabhán]] |- | style='text-align:right'| 1719 | [[Íomhá:Seán Ó Fearghaíl 2016.jpg|center|128px]] | [[Seán Ó Fearghaíl]] | 1960-04-17 | | [[Contae Chill Dara]] |- | style='text-align:right'| 1720 | | [[Seán Ó Neachtain (Scoláire Gaeilge)|Seán Ó Neachtain]] | 1650 | 1729-03-09 | ''[[:d:Q67061513|Cluain Oileáin]]'' |- | style='text-align:right'| 1721 | | [[Mike Murphy]] | 1941-10-20 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1722 | | [[Seán Ó Dulaoích]] | 1986-09-26 | | [[Tulach Mhór]] |- | style='text-align:right'| 1723 | | [[Shane Mac Dhuarcáin]] | 1987-07-01 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1724 | | [[Shane Murphy]] | 1983-08-19 | | [[An Gleanntán]] |- | style='text-align:right'| 1725 | | [[Shane O'Neill]] | 1986-03-01 | | [[Baile an Easpaig]] |- | style='text-align:right'| 1726 | | [[Shane Ryan]] | 1978-10-05 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1727 | | [[Sharon Ní Bheoláin]] | 1966-02-15 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1728 | | [[Sheila Galvin]] | 1914-02-23 | 1983-03-20 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1729 | [[Íomhá:Simon Harris at the Special European Council - 2024 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Simon Harris|Síomón Ó hEarchaí]] | 1986-10-17 | | [[Na Clocha Liatha]] |- | style='text-align:right'| 1730 | | [[Seán Ó Súilleabháin (saighdiúir)|Seán Ó Súilleabháin]] | 1700 | 1760 | [[Contae Chiarraí]] |- | style='text-align:right'| 1731 | | [[Osmond Esmonde]] | 1896-04-04 | 1936-07-22 | [[Contae Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 1732 | | [[Siún Nic Gearailt]] | 1971-09-14 | | [[An Fheothanach]] |- | style='text-align:right'| 1733 | | [[Sorcha Ní Ghuairim]] | 1911-10-11 | 1976-12-24 | [[Roisín na Mainiach]] |- | style='text-align:right'| 1734 | [[Íomhá:Stella Steyn.jpg|center|128px]] | [[Stella Steyn]] | 1907-12-26 | 1987-07-21 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1735 | [[Íomhá:Stephanie Roche.jpg|center|128px]] | [[Stephanie Zambra|Stephanie Roche]] | 1989-06-13 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1736 | | [[Stephen Barrett]] | 1913-12-26 | 1976-09-08 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1737 | [[Íomhá:Stephen Cluxton kick out 2012 cropped.jpg|center|128px]] | [[Stiofán Cluxton]] | 1981-12-17 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1738 | [[Íomhá:Seán MacBride circa 1947.jpg|center|128px]] | [[Stephen Coughlan]] | 1910-12-26 | 1994-12-20 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1739 | | [[Stephen Fuller]] | 1900-01-01 | 1984 | [[Cill Flainn]] |- | style='text-align:right'| 1740 | | [[Stephen Jordan]] | 1886-12-26 | 1975-09-15 | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 1741 | [[Íomhá:Stephen McDonnell.jpg|center|128px]] | [[Stephen McDonnell (iománaí)|Stephen McDonnell]] | 1989-01-28 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1742 | | [[Stiofán Ó Cuív]] | 1991-04-29 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1743 | [[Íomhá:Stephen Rice (footballer).jpg|center|128px]] | [[Stephen Rice]] | 1984-10-06 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1744 | [[Íomhá:Susan Denham 2014.jpg|center|128px]] | [[Susan Denham]] | 1945-05-07 | | [[Dumhach Thrá]] |- | style='text-align:right'| 1745 | [[Íomhá:Susan O'Keeffe 2014.png|center|128px]] | [[Susan O'Keeffe]] | 1960-09-18 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1746 | | [[Séadna Ó Móra]] | 1993-03-09 | | [[Droichead Abhann Ó gCearnaigh]] |- | style='text-align:right'| 1747 | [[Íomhá:Séamus Callanan (cropped).jpg|center|128px]] | [[Séamas Ó Callanáin]] | 1988-09-15 | | [[An Drom]] |- | style='text-align:right'| 1748 | | [[Séamus Doyle]] | 1885 | 1971-04-30 | [[Inis Córthaidh]] |- | style='text-align:right'| 1749 | | [[Séamus Dwyer]] | 1886-11-15 | 1922-12-20 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1750 | | [[Séamus Fitzgerald]] | 1896-08-21 | 1972-07-23 | [[An Cóbh]] |- | style='text-align:right'| 1751 | [[Íomhá:Seamus Healy, Dec 2024 - (54192713966) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Séamus Healy]] | 1950-08-09 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1752 | | [[Séamus Mac an Iomaire]] | 1891-01-13 | 1967-11-15 | [[Maínis]] |- | style='text-align:right'| 1753 | | [[Seán Ó Loirgneáin]] | | | ''[[:d:Q104328324|An Pháirc Gharbh]]'' |- | style='text-align:right'| 1754 | | [[Síle Ní Bhraonáin]] | 1983 | | [[An Spidéal]] |- | style='text-align:right'| 1755 | | [[Síle Seoige]] | 1979-04-13 | | [[An Spidéal]] |- | style='text-align:right'| 1756 | [[Íomhá:TJ Reid from TJ Reid, Seán Kelly, Richie Hogan, Walter Walsh.jpg|center|128px]] | [[T. S. Ó Maoildeirg]] | 1987-11-16 | | [[Baile Héil]] |- | style='text-align:right'| 1757 | [[Íomhá:Tadhg Crowley 1924 Election Poster.jpg|center|128px]] | [[Tadhg Crowley]] | 1890-05-01 | 1970-03-12 | [[Baile an Londraigh]] |- | style='text-align:right'| 1758 | [[Íomhá:Tadhg O Donnchadha 1902.jpg|center|128px]] | [[Tadhg Ó Donnchadha]] | 1874<br/>1874-09-04 | 1949<br/>1949-09-21 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1759 | | [[Tommy Tiernan]] | 1969-06-16 | | [[An Uaimh]] |- | style='text-align:right'| 1760 | | [[Terry Brennan]] | 1942-05-24 | 2020-06-19 | [[Cairlinn]] |- | style='text-align:right'| 1761 | [[Íomhá:ThomasBracken-NZ.JPG|center|128px]] | [[Thomas Bracken]] | 1843-12-21 | 1898-02-16 | [[Cluain Eois]] |- | style='text-align:right'| 1762 | | [[Thomas Burke (An Clár)|Thomas Burke]] | 1908-06-10 | 1951-11-20 | [[Sráid na Cathrach]] |- | style='text-align:right'| 1763 | [[Íomhá:Thomas Byrne.jpg|center|128px]] | [[Thomas Byrne (An Mhí Thoir)|Thomas Byrne]] | 1977-06-01 | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 1764 | [[Íomhá:Thomas Davis Young Irelander.JPG|center|128px]] | [[Tomás Dáibhis]] | 1814-10-14 | 1845-09-16 | [[Mala]] |- | style='text-align:right'| 1765 | | [[Thomas Dunne]] | 1926-03-10 | 1990-08-03 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 1766 | [[Íomhá:TF O'Higgins, 1933.png|center|128px]] | [[Thomas F. O'Higgins]] | 1890-04-08 | 1953-11-01 | [[An Sráidbhaile, Contae Laoise|An Sráidbhaile]] |- | style='text-align:right'| 1767 | | [[Thomas Finlay (Cumann na nGaedheal)|Thomas Finlay]] | 1893-10-11 | 1932-11-22 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1768 | | [[Thomas Harris]] | 1895 | 1974-02-18 | [[Contae Chill Dara]] |- | style='text-align:right'| 1769 | [[Íomhá:ThomasHunter.jpg|center|128px]] | [[Thomas Hunter]] | 1885 | 1932-03-11 | [[Baile Chaisleáin an Róistigh]] |- | style='text-align:right'| 1770 | | [[Thomas Hussey]] | 1936-01-25 | 2024-01-21 | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 1771 | | [[Thomas J. Fitzpatrick (Baile Átha Cliath)|Thomas J. Fitzpatrick]] | 1926-07-29 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1772 | | [[Thomas Meaney]] | 1931-08-11 | 2022 | [[Sráid an Mhuilinn]] |- | style='text-align:right'| 1773 | [[Íomhá:Irish nationalist politician Thomas O'Donnell.png|center|128px]] | [[Tomás Ó Domhnaill (polaiteoir náisiúnach Éireannach)]] | 1871-11-30 | 1943-06-11 | [[An Baile Dubh, Contae Chiarraí (Clann Mhuiris)|An Baile Dubh]] |- | style='text-align:right'| 1774 | | [[Thomas O'Donoghue]] | 1890 | 20th century | [[Cathair Saidhbhín]] |- | style='text-align:right'| 1775 | | [[Thomas O'Mahony]] | | 1924-07-20 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1776 | [[Íomhá:Thomas Pringle politician.jpg|center|128px]] | [[Thomas Pringle]] | 1967-08-11 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1777 | [[Íomhá:MADDEN(1888) p370 THOMAS RUSSEL.jpg|center|128px]] | [[Tomás Ruiséil (reibiliúnach)|Tomás Ruiséil]] | 1767-11-21 | 1803-10-21 | [[Drom Átháin]] |- | style='text-align:right'| 1778 | [[Íomhá:Thomas Ryan.jpg|center|128px]] | [[Tomás Ó Riain]] | 1989-09-19 | | [[Tulach an Iarainn]] |- | style='text-align:right'| 1779 | | [[Thomas Tynan]] | 1859 | 1953-09-24 | [[Baile Briotáis]] |- | style='text-align:right'| 1780 | | [[Timmy McCarthy]] | 1977-09-07 | | [[Caisleán Ó Liatháin]] |- | style='text-align:right'| 1781 | | [[Timothy O'Connor]] | 1906-10-01 | 1986-07-21 | [[Cill Orglan]] |- | style='text-align:right'| 1782 | | [[Timothy O'Sullivan (Fianna Fáil)|Timothy O'Sullivan]] | 1899-07-26 | 1971-03-03 | [[Beanntraí]] |- | style='text-align:right'| 1783 | [[Íomhá:Timothy Quill 1930.jpg|center|128px]] | [[Timothy Quill]] | 1901-05-09 | 1960-06-10 | [[Cluain Droichead]] |- | style='text-align:right'| 1784 | [[Íomhá:Toiréasa Ferris 2013 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Toiréasa Ferris]] | 1980-03-24 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1785 | | [[Tom Barry (T.D., Fine Gael)|Tom Barry]] | 1968-10-10 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1786 | | [[Tom Clancy|Q7815327]] | 1924-10-29 | 1990-11-07 | [[Carraig na Siúire]] |- | style='text-align:right'| 1787 | | [[Tom Condon]] | 1987-11-09 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1788 | | [[Tom Fleming]] | 1951-02 | | [[Cill Airne]] |- | style='text-align:right'| 1789 | [[Íomhá:Tom Kettle.jpg|center|128px]] | [[Tom Kettle]] | 1880-02-09 | 1916-09-09 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1790 | | [[Tom Leonard]] | 1924-05-30 | 2004-03-05 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1791 | | [[Tom McEllistrim (1894–1973)|Tom McEllistrim]] | 1894-10-14 | 1973-12-04 | [[Lios Tuathail]] |- | style='text-align:right'| 1792 | | [[Tom Murphy]] | 1935-02-23 | 2018-05-15 | [[Tuaim]] |- | style='text-align:right'| 1793 | | [[Tom O'Reilly (An Cabhán)|Tom O'Reilly]] | 1915-08-06 | 1995-02-01 | [[Cill na Seanrátha]] |- | style='text-align:right'| 1794 | | [[Tom Sailí Ó Flaithearta]] | 1931 | 2021-04-15 | [[An Cheathrú Rua]] |- | style='text-align:right'| 1795 | | [[Tomás Ó Doinn]] | 1974-05-21 | | [[Tuaim Uí Mheára]] |- | style='text-align:right'| 1796 | | [[Tommy Griffin]] | 1978-04-12 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1797 | [[Íomhá:Tommy Walsh.jpg|center|128px]] | [[Tomás Breathnach (peileadóir)|Tomás Breathnach]] | 1988-02-26 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1798 | | [[Tomás Mac Eoin]] | 1937 | | [[An Cheathrú Rua]] |- | style='text-align:right'| 1799 | | [[Tomás Ó Flatharta]] | | | [[Contae Chiarraí]] |- | style='text-align:right'| 1800 | | [[Antóin de Brún]] | 1973-07-01 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1801 | | [[Antoine Ó Ceallaigh]] | 1993-12-15 | | [[Inis (baile)|Inis]] |- | style='text-align:right'| 1802 | | [[Tónaí Mac Taidhg]] | 1946-01 | | [[Cloich na Coillte]] |- | style='text-align:right'| 1803 | | [[Tony Mulcahy]] | 1959-04-12 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1804 | | [[Treasa Ní Cheannabháin]] | 1953 | | [[Cill Chiaráin]] |- | style='text-align:right'| 1805 | | [[Trevor Mac Goill]] | 1975 | | [[An Scrín, Contae na Mí|An Scrín]] |- | style='text-align:right'| 1806 | [[Íomhá:Bishop Trevor Williams.jpg|center|128px]] | [[Trevor Williams (easpag)|Trevor Williams]] | 1948 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1807 | | [[Uileog de Búrca]] | 1829-12-29 | 1887-11-22 | [[Caisleán an Bharraigh]] |- | style='text-align:right'| 1808 | | [[Val Mulkerns]] | 1925-02-14 | 2018-03-10 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1809 | [[Íomhá:Dr Vincent White in his Mayoral robes.jpg|center|128px]] | [[Vincent White]] | 1885 | 1958-12-14 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1810 | | [[Vincent Woods]] | 1960 | | [[Contae Liatroma]] |- | style='text-align:right'| 1811 | | [[Uaitéar Ó Maicín|Walter Macken]] | 1915-05-03 | 1967-04-22 | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1812 | [[Íomhá:Walter Walsh (hurler) cropped.jpg|center|128px]] | [[Ualtar Breathnach]] | 1991-05-25 | | [[Ros Bearrcon]] |- | style='text-align:right'| 1813 | [[Íomhá:Wilhelmina Geddes.jpg|center|128px]] | [[Wilhelmina Geddes]] | 1887 | 1955 | [[Liatroim]] |- | style='text-align:right'| 1814 | | [[Uilliam Ó Domhnaill]] | 16th century | 1628-07-11 | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 1815 | | [[William Davin]] | 1890-02 | 1956-03-01 | [[Ráth Domhnaigh]] |- | style='text-align:right'| 1816 | | [[William Desmond]] | | 1941-09-05 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1817 | | [[William Duffy]] | 1865-04-07 | 1945-01-01 | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 1818 | | [[William Frederick Wakeman]] | 1822 | 1900 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1819 | | [[William Higgins]] | 1763 | 1825 | [[Cúil Mhuine]] |- | style='text-align:right'| 1820 | [[Íomhá:William James MacNeven.jpg|center|128px]] | [[William James MacNeven]] | 1763-03-21 | 1841-07-12 | [[Eachroim, Contae na Gaillimhe|Eachroim]] |- | style='text-align:right'| 1821 | | [[William O'Donnell]] | | 1947-02-04 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 1822 | | [[William Redmond]] | 1886 | 1932-04-17 | [[Contae Phort Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1823 | | [[William Sears]] | 1868 | 1929-03-23 | [[An Éill]] |- | style='text-align:right'| 1824 | [[Íomhá:Sean O'Faolain, W. Stockley, D.Corkery, Tilly Fleischmann, Fr Patrick MacSwiney, Germaine Stockley, Aloys Fleischmann, visitors,1929.JPG|center|128px]] | [[William Stockley]] | 1859-06-29 | 1943-07-22 | [[Teach Mealóg]] |- | style='text-align:right'| 1825 | | [[Willie O'Dwyer]] | 1984-04-04 | | [[Muileann an Bhata]] |- | style='text-align:right'| 1826 | [[Íomhá:Major William Redmond bust, Wexford city.jpg|center|128px]] | [[Liam Mac Réamoinn|Willie Redmond]] | 1861-04-15 | 1917-06-07 | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 1827 | | [[Áine Collins]] | 1969-09-01 | | [[Bántír]] |- | style='text-align:right'| 1828 | | [[Éamon Rooney]] | | 1993-11-09 | [[Contae Bhaile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1829 | | [[Éamonn Mac Thomáis]] | 1927-01-13 | 2002-08-16 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1830 | | [[Éanna Ní Lamhna]] | 1950 | | [[Baile an Ghearlánaigh]] |- | style='text-align:right'| 1831 | | [[Éilís Ní Dhuibhne]] | 1954-02-22 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1832 | [[Íomhá:UnaOHagan-1Web.jpg|center|128px]] | [[Úna O'Hagan]] | 1962 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1833 | [[Íomhá:2018 Helen McEntee (39947643565) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Helen McEntee|Eiléana Nic an tSaoi]] | 1986-06-08 | | [[An Uaimh]] |- | style='text-align:right'| 1834 | [[Íomhá:St. Mary's Collegiate College Church, Youghal, Co. Cork.JPG|center|128px]] | [[Michael Jones (saighdiúir)|Michael Jones]] | 1606 | 1649-03-09 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 1835 | | [[Paul Doolin]] | 1963-03-26 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1836 | | [[Kieran Cremin]] | | | [[Cill Airne]] |- | style='text-align:right'| 1837 | | [[Hector Ó hEochagáin]] | 1969-08-17 | | [[An Uaimh]] |- | style='text-align:right'| 1838 | | [[Nollaig Ó hÍcí]] | 1980-12-12 | | ''[[:d:Q5315564|Dún Iomagáin]]'' |- | style='text-align:right'| 1839 | | [[Noel Harrington]] | 1970-12-24 | | [[Baile Chaisleáin Bhéarra]] |- | style='text-align:right'| 1840 | | [[Gearóid Mac Cuinneagáin]] | 1961-08-30 | | ''[[:d:Q17104710|An Tóchar]]'' |- | style='text-align:right'| 1841 | | [[Ronan Hussey]] | | | [[An tSnaidhm]] |- | style='text-align:right'| 1842 | [[Íomhá:Terry Cavanagh (developer) picture.jpg|center|128px]] | [[Terry Cavanagh]] | 1984 | | [[Tigh Damhnata]] |- | style='text-align:right'| 1843 | | [[William Bowles]] | 1705<br/>1714 | 1780-08-25 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1844 | [[Íomhá:John Boyle O'Reilly cph.3a38519.jpg|center|128px]] | [[John Boyle O'Reilly]] | 1844-06-28 | 1890-08-10 | [[Contae na Mí]] |- | style='text-align:right'| 1845 | | [[Beairtle Ó Conaire]] | | | [[Ros Muc]] |- | style='text-align:right'| 1846 | [[Íomhá:BiddyJenkinson.jpg|center|128px]] | [[Biddy Jenkinson]] | 1949 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1847 | [[Íomhá:Portrait of Singer Big Tom (Nov 2004).jpg|center|128px]] | [[Big Tom]] | 1936-09-18 | 2018-04-17 | [[Baile na Lorgan]] |- | style='text-align:right'| 1848 | | [[Breandán Delap]] | 1965 | | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 1849 | [[Íomhá:Brendan Griffin, T.D. Fine Gael (cropped).JPG|center|128px]] | [[Brendan Griffin]] | 1982-03-14 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1850 | | [[Brian Walsh]] | 1972-09-28 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1851 | | [[Colm Mac Séalaigh]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1852 | [[Íomhá:Davy-fitzgerald-sf.jpg|center|128px]] | [[Daithí Mac Gearailt]] | 1971-08-02 | | [[Droichead Abhann Ó gCearnaigh]] |- | style='text-align:right'| 1853 | [[Íomhá:Doimnic Mac Giolla Bhríde.jpg|center|128px]] | [[Doimnic Mac Giolla Bhríde]] | | | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 1854 | | [[Dymphna Lonergan]] | 1949 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1855 | | [[Dáithí Ó hÓgáin]] | 1949 | 2011 | [[An Brú]] |- | style='text-align:right'| 1856 | | [[Dáithí Mac Cárthaigh]] | | | [[Inis Córthaidh]] |- | style='text-align:right'| 1857 | | [[Dáibhí de Barra]] | 1758 | 1851 | [[Carraig Thuathail]] |- | style='text-align:right'| 1858 | | [[Déaglán Collinge]] | 1949 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1859 | | [[Domhnall Ó Conchubhair]] | 1847 | 1930-09-27 | ''[[:d:Q104300976|An Cnoc Dubh]]'' |- | style='text-align:right'| 1860 | | [[Eibhlín Ní Chathailriabhaigh]] | 1910-06-01 | 2001-06-07 | [[Domhnach Broc]] |- | style='text-align:right'| 1861 | | [[Eilís Ní Dheá]] | | | [[An Tulach (An Clár)|An Tulach]] |- | style='text-align:right'| 1862 | | [[Eoghan Mac Giolla Bhríde]] | | | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 1863 | | [[Fionn Mac Cumhaill (scríbhneoir)|Fionn Mac Cumhaill]] | 1885-06-23 | 1965-08-07 | ''[[:d:Q104348887|Leitir Catha]]'' |- | style='text-align:right'| 1864 | | [[Jackie Mac Donncha]] | 1946 | | [[Cill Chiaráin]] |- | style='text-align:right'| 1865 | | [[Liam Mac Amhlaigh]] | | | [[Contae Chill Mhantáin]] |- | style='text-align:right'| 1866 | | [[Maidhc Dainín Ó Sé]] | 1942-02-02 | 2013-08-29 | [[Baile na nGall, Contae Chiarraí|Baile na nGall]] |- | style='text-align:right'| 1867 | | [[Mark Geary]] | 1971-01-31 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1868 | [[Íomhá:Maureen O'Sullivan (official portrait).jpg|center|128px]] | [[Maureen O'Sullivan (polaiteoir)|Maureen O'Sullivan]] | 1951-03-10 | | [[An Port Thoir]] |- | style='text-align:right'| 1869 | | [[Micheál Ó Cuaig]] | 1950 | | ''[[:d:Q112619831|Aill na Brón]]'' |- | style='text-align:right'| 1870 | | [[Máire Ní Scolaí]] | 1909-05-24 | 1985-06-28 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1871 | | [[Máirtín Ó Corrbuí]] | 1912-11-17 | 2002-05-08 | ''[[:d:Q104314882|An Pháirc Bhuí]]'' |- | style='text-align:right'| 1872 | | [[Máirtín Óg Mac Donncha]] | | | [[An Cheathrú Rua]] |- | style='text-align:right'| 1873 | | [[Máirín Ní Rodaigh]] | | 1965-10 | [[An Cabhán]] |- | style='text-align:right'| 1874 | | [[Mícheál W. Ó Murchú]] | | | [[Ráth Chormaic]] |- | style='text-align:right'| 1875 | | [[Mícheál Breathnach]] | 1881-09-16 | 1908-09-28 | [[An Lochán Beag, Contae na Gaillimhe|An Lochán Beag]] |- | style='text-align:right'| 1876 | | [[Mícheál de Barra]] | | | [[Cill Fhionnúrach]] |- | style='text-align:right'| 1877 | | [[Mícheál Ó Bréartúin]] | 1930 | 2011 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1878 | | [[Niall Ó Ciosáin]] | 1960 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1879 | [[Íomhá:Nell Ní Chróinín 2014.jpg|center|128px]] | [[Nell Ní Chróinín]] | 1990 | | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1880 | | [[Niall Ó Cárthaigh]] | 1981-09-01 | | [[Carraig Thuathail]] |- | style='text-align:right'| 1881 | | [[Paddy Bushe]] | 1948 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1882 | | [[Patsy Ó Ceannabháin]] | 1943 | 1998 | [[Ros Muc]] |- | style='text-align:right'| 1883 | | [[Peadar Ó hUallaigh]] | 1950 | | [[Cluain Meala]] |- | style='text-align:right'| 1884 | | [[Paul Seevers]] | 1969 | | [[Sligeach]] |- | style='text-align:right'| 1885 | | [[Páraic Breathnach]] | 1956 | | ''[[:d:Q65391591|Carna]]'' |- | style='text-align:right'| 1886 | | [[Pádraig Mac Suibhne]] | 1942-02-23 | 2020-03-24 | ''[[:d:Q104348490|Beitheach]]'' |- | style='text-align:right'| 1887 | | [[Pádraig Standún]] | 1946 | | ''[[:d:Q62035956|Baile Dhabhac]]'' |- | style='text-align:right'| 1888 | | [[Pádraig Ó Baoighill]] | 1932-11-15 | 2024-06-21 | [[Rann na Feirste]] |- | style='text-align:right'| 1889 | | [[Pádraig Ó Cíobháin]] | 1951-03-12 | | [[Baile an Fheirtéaraigh]] |- | style='text-align:right'| 1890 | | [[Pádraic Óg Ó Conaire]] | 1893-03-11 | 1971-08-05 | ''[[:d:Q104321570|An Turlach Beag]]'' |- | style='text-align:right'| 1891 | | [[Pól Ó Gallchóir]] | | | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 1892 | | [[Regina Uí Chollatáin]] | | | [[Leitir Ceanainn]] |- | style='text-align:right'| 1893 | | [[Seosamh Ó Cuaig]] | | | ''[[:d:Q112619831|Aill na Brón]]'' |- | style='text-align:right'| 1894 | | [[Seán Ó Curraoin]] | | | [[Bearna]] |- | style='text-align:right'| 1895 | [[Íomhá:Seán Ó Cuirreáin.jpg|center|128px]] | [[Seán Ó Cuirreáin]] | | | [[Gort an Choirce]] |- | style='text-align:right'| 1896 | | [[Seán Ó Ruadháin]] | 1883-02-20 | 1966-06-22 | [[Gaoth Sáile]] |- | style='text-align:right'| 1897 | [[Íomhá:Stephen Donnelly 2016.jpg|center|128px]] | [[Stephen Donnelly]] | 1975-12-14 | | [[Deilgne]] |- | style='text-align:right'| 1898 | | [[Séamas Mac Annaidh]] | 1961 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1899 | | [[Tadhg Gaelach Ó Súilleabháin]] | 1715 | 1795 | [[Tuar na Fola]] |- | style='text-align:right'| 1900 | [[Íomhá:Tony McLoughlin.jpg|center|128px]] | [[Tony McLoughlin]] | 1949-01-19 | | [[Sligeach]] |- | style='text-align:right'| 1901 | | [[Torlach Mac Con Midhe]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1902 | | [[Énrí Ó Muirgheasa]] | 1874-01-14 | 1945-08-13 | ''[[:d:Q65558304|An Caisleán Thoir]]'' |- | style='text-align:right'| 1903 | | [[Neasa Ní Chinnéide]] | 1952 | | [[Baile an Mhúraigh, Paróiste Mórdhach|Baile an Mhúraigh]] |- | style='text-align:right'| 1904 | [[Íomhá:Mary A. Sadlier (A ROUND TABLE, 1897).png|center|128px]] | [[Mary Anne Sadlier]] | 1820-12-31 | 1903-04-05 | [[Muinchille]] |- | style='text-align:right'| 1905 | | [[Kit Ahern]] | 1915-01-13 | 2007-12-27 | [[Áth an tSléibhe]] |- | style='text-align:right'| 1906 | | [[Seán Ó Conghaile]] | 1948-06-14 | | [[Leitir Móir]] |- | style='text-align:right'| 1907 | [[Íomhá:Michael Colreavy 2011.jpg|center|128px]] | [[Michael Colreavy]] | 1948-09 | | [[Sligeach]] |- | style='text-align:right'| 1908 | | [[Neil Ronan]] | 1979-09-01 | | [[Bealach Átha]] |- | style='text-align:right'| 1909 | | [[Nicky McFadden]] | 1962-12-25 | 2014-03-25 | [[Baile Átha Luain]] |- | style='text-align:right'| 1910 | | [[Tadhg Dall Ó hUiginn]] | 1550 | 1591-03 | [[Cúige Chonnacht]] |- | style='text-align:right'| 1911 | | [[Tomás Ó Néill Ruiséal]] | 1828 | 1908 | [[An Móta]] |- | style='text-align:right'| 1912 | | [[Mary Elizabeth Byrne]] | 1880-07-02 | 1931-01-19 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1913 | [[Íomhá:Paul Flynn cropped.jpg|center|128px]] | [[Pól Ó Floinn]] | 1986-07-08 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1914 | | [[Anraí Ó Riain]] | 1957-04-07 | 2020-11-24 | ''[[:d:Q4222952|Clárach]]'' |- | style='text-align:right'| 1915 | | [[Seosamh Ó Ceocháin]] | 1918 | 1988-01-16 | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1916 | [[Íomhá:Jennie Wyse Power.jpg|center|128px]] | [[Jennie Wyse Power]] | 1858-05-01 | 1941-01-05 | [[Bealach Conglais]] |- | style='text-align:right'| 1917 | [[Íomhá:Sir.James.Ware.png|center|128px]] | [[James Ware]] | 1594-11-26 | 1666-12-01 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1918 | [[Íomhá:Doireann Ní Ghríofa, 2023.jpg|center|128px]] | [[Doireann Ní Ghríofa]] | 1981-04-29 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1919 | [[Íomhá:Michael Donnellan, circa 1944.jpg|center|128px]] | [[Michael Donnellan]] | 1900 | 1964-09-27 | [[Dún Mór, Contae na Gaillimhe|Dún Mór]] |- | style='text-align:right'| 1920 | | [[Mícheál Ó Lócháin|Micheál Ó Lócháin]] | 1836-09-29 | 1899-01-10 | ''[[:d:Q104326011|Currach an Doire]]'' |- | style='text-align:right'| 1921 | | [[Joseph MacBride]] | 1860 | 1938-01-01 | [[Contae Mhaigh Eo]] |- | style='text-align:right'| 1922 | [[Íomhá:Tom O'Sullivan (2009).jpg|center|128px]] | [[Tom O'Sullivan]] | 1978-11-15 | | [[Contae Chiarraí]] |- | style='text-align:right'| 1923 | | [[Keith Hanley]] | 1993-08-15 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1924 | | [[Louis Dalton]] | 1862-09-20 | 1945-01-13 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 1925 | | [[Hugh Law]] | 1872<br/>1872-07-28 | 1943-04-01<br/>1943-04-02 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1926 | | [[James Crowley]] | 1880 | 1946-01-21 | [[Contae Chiarraí]] |- | style='text-align:right'| 1927 | | [[Francis Bulfin]] | 1874-02-12 | 1951-03-22 | [[Contae Uíbh Fhailí]] |- | style='text-align:right'| 1928 | [[Íomhá:Bridget Mary Redmond, circa 1930s (retouched).png|center|128px]] | [[Bridget Redmond]] | 1905 | 1952-05-03 | [[An Currach]] |- | style='text-align:right'| 1929 | | [[John Horgan]] | 1876 | 1955-06-27 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1930 | | [[Patrick Egan]] | 1891 | 1960-04-28 | [[Tulach Mhór]] |- | style='text-align:right'| 1931 | | [[Michael Kilroy]] | 1884-09-14 | 1962-12-23 | [[Baile Uí Fhiacháin]] |- | style='text-align:right'| 1932 | | [[Michael Kennedy (An Longfort)|Michael Kennedy]] | 1897-03-01 | 1965-02-14 | [[Baile na gCros (Contae na hIermhí)|Baile na gCros (Contae na hIarmhí)]] |- | style='text-align:right'| 1933 | [[Íomhá:Peter Paul Galligan.jpg|center|128px]] | [[Paul Galligan]] | 1888-06-20 | 1966-12-14 | [[Carraig Álainn]] |- | style='text-align:right'| 1934 | | [[John Butler]] | 1891 | 1968-02-16 | [[Béal na Molt]] |- | style='text-align:right'| 1935 | | [[Rosie Hackett]] | 1893-07-25<br/>1883 | 1976-05-04<br/>1976-07-04 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1936 | | [[Noel Lemass, Óg|Noel Lemass]] | 1929-02-14 | 1976-04-13 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1937 | | [[Martin Corry]] | 1890-12-12 | 1979-02-14 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1938 | [[Íomhá:Jackmurphy.jpg|center|128px]] | [[Jack Murphy]] | 1920 | 1984-07-11 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1939 | | [[Jack McQuillan]] | 1920-08-30 | 1998-03-08 | [[Béal Átha Feorainne]] |- | style='text-align:right'| 1940 | | [[Michael O'Halloran]] | 1933-08-20 | 1999-11-29 | [[Contae an Chláir]] |- | style='text-align:right'| 1941 | | [[David Kent]] | 1867-02-02 | 1930-11 | [[Caisleán Ó Liatháin]] |- | style='text-align:right'| 1942 | | [[Joseph MacDonagh]] | 1883-05-18 | 1922-12-25 | [[Cloch Shiurdáin]] |- | style='text-align:right'| 1943 | | [[Ellen O'Leary]] | 1831 | 1889 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 1944 | | [[Harry Colley]] | 1891-02-21 | 1972-01-18 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1945 | | [[Críostóir Ó Floinn]] | 1927-12-18 | 2023-10-09 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1946 | | [[Don Cockburn]] | 1930-03-13 | 2017-09-05 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1947 | | [[Jim Corr (polaiteoir)|Jim Corr]] | 1934-01-25 | | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1948 | | [[James White]] | 1938-01-02 | 2014-09-02 | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 1949 | | [[Tony Scannell]] | 1945-08-14 | 2020-05-26 | [[Cionn tSáile]] |- | style='text-align:right'| 1950 | | [[Jim Fahy]] | 1946 | 2022 | [[Baile Locha Riach]] |- | style='text-align:right'| 1951 | | [[Patrick Gallagher]] | 1946-12-01 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1952 | | [[Henry Abbott]] | 1947-12-18 | | [[An Muileann gCearr]] |- | style='text-align:right'| 1953 | [[Íomhá:Yvonne Farrell at arcVision 2015.jpg|center|128px]] | [[Yvonne Farrell]] | 1951 | | [[Tulach Mhór]] |- | style='text-align:right'| 1954 | [[Íomhá:Lorraine Higgins, Feb 2014 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Lorraine Higgins]] | 1979-08-03 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1955 | | [[John Kelly]] | 1960-02-02 | | [[Baile an Tobair, Contae Ros Comáin|Baile an Tobair]] |- | style='text-align:right'| 1956 | | [[Mary Mooney]] | 1958-12-01 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1957 | | [[Thomas Nagle]] | | | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1958 | | [[Seosamh Ó Cuana]] | 1965-03-17 | | [[An Ballán]] |- | style='text-align:right'| 1959 | | [[John Fitzgibbon]] | 1967-05-06 | | [[An Linn Dubh]] |- | style='text-align:right'| 1960 | | [[Imelda Henry]] | 1967-03-05 | | [[Contae Shligigh]] |- | style='text-align:right'| 1961 | | [[Cathal Barrett]] | 1993-07-21 | | ''[[:d:Q4499047|Mainistir na Croiche]]'' |- | style='text-align:right'| 1962 | | [[Mícheál Ó Cathail]] | 1989-01-03 | | [[Dúrlas Éile|Durlas]] |- | style='text-align:right'| 1963 | [[Íomhá:Johnny Coen (2013).jpg|center|128px]] | [[Seán Ó Comdhain]] | 1991-03-19 | | [[Béal Átha na Sluaighe]] |- | style='text-align:right'| 1964 | | [[Jake Ó Diolúin]] | 1992 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1965 | | [[Shay Byrne]] | 1973 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1966 | | [[Marc Eilís]] | 1990-08-26 | | [[Sráid an Mhuilinn]] |- | style='text-align:right'| 1967 | | [[Iásón Mac Giollarnáth]] | 1993-12-22 | | [[An tAonach]] |- | style='text-align:right'| 1968 | | [[Domhnall Caomhánach]] | 1140 | 1175 | [[Cúige Laighean]] |- | style='text-align:right'| 1969 | | [[Nicolás Bhailís]] | 1548 | 1585-12-14 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1970 | | [[Éamonn Ó Dochartaigh]] | 1990s | | [[Leitir Ceanainn]] |- | style='text-align:right'| 1971 | [[Íomhá:2022-08-21 European Championships 2022 – Men's 800 Metres by Sandro Halank–032.jpg|center|128px]] | [[Mark English]] | 1993-03-18 | | [[Leitir Ceanainn]] |- | style='text-align:right'| 1972 | | [[Séamus Ó hAirtnéada]] | 1990-07-17 | | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1973 | | [[Peter Duggan]] | 1993 | | ''[[:d:Q15964429|Cluaine]]'' |- | style='text-align:right'| 1974 | | [[Daithí Mac an Oirchinnigh]] | 1992-12-07 | | [[Inis (baile)|Inis]] |- | style='text-align:right'| 1975 | | [[Lorcán Mac Lochlainn]] | 1989-11-14 | | [[Ceann Toirc]] |- | style='text-align:right'| 1976 | [[Íomhá:Paul Murphy (hurler) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Pól Ó Murchú]] | 1989-01-01 | | [[Dún Feart]] |- | style='text-align:right'| 1977 | | [[Seán Ó Dónaill]] | 1994-06-15 | | [[Inis (baile)|Inis]] |- | style='text-align:right'| 1978 | [[Íomhá:John O'Dwyer (2014).jpg|center|128px]] | [[Seán Ó Duibhir]] | 1991-09-17 | | [[Cluain Meala]] |- | style='text-align:right'| 1979 | [[Íomhá:Luke O'Farrell (cropped).jpg|center|128px]] | [[Lúcás Ó Fearghaill]] | 1990-02-25 | | [[Mainistir na Corann]] |- | style='text-align:right'| 1980 | | [[Roibeard Ó Sé]] | 1990-07-20 | | [[Carraig Uí Leighin]] |- | style='text-align:right'| 1981 | | [[Nioclás Mac Uaid]] | 1989-06-12 | | [[Eifinn]] |- | style='text-align:right'| 1982 | | [[Shane Ó Carthaigh]] | 1994-09-28 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1983 | [[Íomhá:Hozier Troubadour West Hollywood.jpg|center|128px]] | [[Hozier]] | 1990-03-17 | | [[Bré]] |- | style='text-align:right'| 1984 | | [[Marc Mac Aodh]] | 1990-08-22 | | [[Leitir Ceanainn]] |- | style='text-align:right'| 1985 | | [[James O'Donoghue]] | 1990-06-19 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1986 | | [[Pádraig Breathnach]] | 1992-03-12 | | [[Tulach Ruáin]] |- | style='text-align:right'| 1987 | | [[Pól Ó Mainnín]] | 1993-05-25 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1988 | | [[Eímear Noone]] | 1970s | | [[Cill Chonaill]] |- | style='text-align:right'| 1989 | | [[Máel Sechnaill mac Máele Ruanaid]] | | 862 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 1990 | [[Íomhá:Sean-canney-3.jpg|center|128px]] | [[Seán Canney]] | 1960-04-06 | | ''[[:d:Q4882077|Béal Chláir]]'' |- | style='text-align:right'| 1991 | [[Íomhá:Dublin footballer Jonny Cooper at the RDS Arena cropped.jpg|center|128px]] | [[Seán Cúipéir]] | 1989-11-04 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1992 | | [[John Kennedy (peileadóir)]] | 20th century | | ''[[:d:Q55437286|Eas Daoi]]'' |- | style='text-align:right'| 1993 | [[Íomhá:Odhranmacniallais cropped.jpg|center|128px]] | [[Odhrán Mac Niallais]] | 1992-08-12 | | [[Leitir Ceanainn]] |- | style='text-align:right'| 1994 | [[Íomhá:Jack McCaffrey (2013).jpg|center|128px]] | [[Seán Mac Gafraidh (peileadóir)|Seán Mac Gafraidh]] | 1993-10-19 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1995 | [[Íomhá:Neil Mc Gee Donegal GAA.png|center|128px]] | [[Niall Mac Aoidh]] | 1985-11-13 | | [[Leitir Ceanainn]] |- | style='text-align:right'| 1996 | | [[Conor McManus]] | | | [[Muineachán]] |- | style='text-align:right'| 1997 | [[Íomhá:Brendan McCahey live performance 2014-07-14 20-23.jpg|center|128px]] | [[Brendan McCahey]] | 1976 | | ''[[:d:Q4319146|Machaire Cluana]]'' |- | style='text-align:right'| 1998 | | [[Séamus de Barra]] | 1990-06-29 | | [[Cluain Meala]] |- | style='text-align:right'| 1999 | | [[Rós Ní Mhaonaigh]] | 1740 | 1798 | [[Contae na Mí]] |- | style='text-align:right'| 2000 | [[Íomhá:Grace O'Sullivan.jpg|center|128px]] | [[Grace O'Sullivan|Grace O’Sullivan]] | 1962-03-08 | | [[Trá Mhór]] |- | style='text-align:right'| 2001 | | [[Déin Mac Concharraige]] | 1990-02-26 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2002 | | [[Stephen Walsh]] | 1985-12-20 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2003 | | [[Ailéin Ó Ceadagáin]] | 1993-05-17 | | [[Dúglas]] |- | style='text-align:right'| 2004 | [[Íomhá:Lynn Boylan (Lynn Ní Bhaoigheallain).jpg|center|128px]] | [[Lynn Boylan]] | 1976-11-29 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2005 | [[Íomhá:Damien Cahalane cropped.jpg|center|128px]] | [[Damien Cahalane]] | 1992-08-10 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2006 | [[Íomhá:Ruth Coppinger.jpg|center|128px]] | [[Ruth Coppinger]] | 1967-04-18 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2007 | | [[Áistín Ó Gliasáin]] | 1995-06-27 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 2008 | [[Íomhá:Gabrielle McFadden.jpg|center|128px]] | [[Gabrielle McFadden]] | 1967-04-09 | | [[Baile Átha Luain]] |- | style='text-align:right'| 2009 | [[Íomhá:Liadh Ní Riada MLA Oct 2018 (close cropped).jpg|center|128px]] | [[Liadh Ní Riada]] | 1966-11-28 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2010 | [[Íomhá:Roderic O'Gorman.jpg|center|128px]] | [[Roderic O’Gorman]] | 1982-12-12 | | [[Mullach Eadrad]] |- | style='text-align:right'| 2011 | [[Íomhá:Edith Anne Stoney.jpg|center|128px]] | [[Edith Anne Stoney]] | 1869-01-06 | 1938-06-25 | [[Droichead na Dothra]] |- | style='text-align:right'| 2012 | | [[Joseph Cooper Walker]] | 1761 | 1810-04-12 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2013 | | [[Seán Mac Mathúna]] | 1936 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 2014 | [[Íomhá:Donall o healai 2020 1.jpg|center|128px]] | [[Dónall Ó Héalaí]] | 1987 | | [[Indreabhán]] |- | style='text-align:right'| 2015 | [[Íomhá:Portrait of John D’Alton P6048.jpg|center|128px]] | [[John D'Alton (staraí)|John D'Alton]] | 1792 | 1867 | [[Contae na hIarmhí]] |- | style='text-align:right'| 2016 | | [[Killian Burke]] | 1993-01-09 | | [[Mainistir na Corann]] |- | style='text-align:right'| 2017 | | [[Lee Chin]] | 1992-10-08 | | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 2018 | [[Íomhá:Brian Lawton (hurler).jpg|center|128px]] | [[Brian Ó Lachtnáin]] | 1992-12-09 | | [[Baile na Martra]] |- | style='text-align:right'| 2019 | | [[Rónán Ó Meachair]] | 1995-11-09 | | [[Dúrlas Éile|Durlas]] |- | style='text-align:right'| 2020 | [[Íomhá:Sarah Greene at Abbey Theatre Noble Call.jpg|center|128px]] | [[Sarah Greene]] | 1984-07-21 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2021 | | [[Peter Charleton]] | 1956-03-27 | | [[Caisleán Cnucha]] |- | style='text-align:right'| 2022 | | [[Seosamh Ó hOldáin]] | 1990-07-02 | | [[Baile Héil]] |- | style='text-align:right'| 2023 | [[Íomhá:2022-08-18 European Championships 2022 – Men's 400 Metres Hurdles by Sandro Halank–014.jpg|center|128px]] | [[Thomas Barr]] | 1992-07-24 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 2024 | | [[Christina Noble]] | 1944-12-23 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2025 | | [[Seán Breathnach]] | 1993 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2026 | [[Íomhá:Paul O'Donovan 2016.jpg|center|128px]] | [[Paul O'Donovan]] | 1994-04-19 | | ''[[:d:Q104297150|An Lisín]]'' |- | style='text-align:right'| 2027 | [[Íomhá:Arthur Guinness II.png|center|128px]] | [[Arthur Hart Guinness]] | 1768 | 1855 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2028 | [[Íomhá:Bregenz- Subsidiarityconference-Gerard P Craughwell-01a.jpg|center|128px]] | [[Gerard Craughwell]] | 1953-11-22 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2029 | [[Íomhá:Michael Fitzmaurice.jpg|center|128px]] | [[Michael Fitzmaurice]] | 1969-09-18 | | [[Glinsce, Contae na Gaillimhe (Béal Átha Mó)|Glinsce]] |- | style='text-align:right'| 2030 | | [[Sara Berkeley]] | 1967 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2031 | | [[Hugh McFadden]] | | | [[Leitir Ceanainn]] |- | style='text-align:right'| 2032 | | [[Sarah Mary Fitton]] | 1796 | 1874-03-30 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2033 | [[Íomhá:Mary O'Donovan Rossa.png|center|128px]] | [[Mary Jane O’Donovan Rossa|Mary O'Donovan Rossa]] | 1845-01-27 | 1916-08-18<br/>1916-08-17 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 2034 | [[Íomhá:Portrait of Thomas James Mulvany .PNG|center|128px]] | [[Thomas James Mulvany]] | 1779 | 1845-02-27 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2035 | [[Íomhá:Nóirín O'Sullivan, Dublin, 2023.jpg|center|128px]] | [[Nóirín O'Sullivan]] | 1960-11-03 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2036 | | [[William Haliday]] | 1788 | 1812 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2037 | | [[Áine Ní Fhoghludha]] | 1880-11-10 | 1932-04-14 | ''[[:d:Q104319641|An Móta]]'' |- | style='text-align:right'| 2038 | | [[Patrick Ganly]] | 1809 | 1899 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2039 | [[Íomhá:Robert murphy Irish mathematician.png|center|128px]] | [[Robert Murphy]] | 1806 | 1843-03-12 | [[Mala]] |- | style='text-align:right'| 2040 | | [[William Kirby Sullivan]] | 1821 | 1890 | [[An Druipseach]] |- | style='text-align:right'| 2041 | [[Íomhá:20150513 ESC 2015 Molly Sterling 5070.jpg|center|128px]] | [[Molly Sterling]] | 1998-03-08 | | [[Pocán]] |- | style='text-align:right'| 2042 | [[Íomhá:Gavin Duffy.jpg|center|128px]] | [[Gavin Duffy]] | 1960-04-29 | | [[Cill Dara]] |- | style='text-align:right'| 2043 | | [[Seán Mac Craith]] | 1994-07-28 | | [[Luachma]] |- | style='text-align:right'| 2044 | [[Íomhá:Énna Mac Murchada (Bodleian Library MS Rawlinson B 503, folio 36r).jpg|center|128px]] | [[Éanna Mac Murchadha|Enna mac Donnchada Mac Murchada]] | | 1126 | [[Cúige Laighean]] |- | style='text-align:right'| 2045 | | [[Conchobar Ua Briain|Conchúr Ó Briain]] | | 1142 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 2046 | [[Íomhá:Gavin James Piknik i Parken 2017 (164342).jpg|center|128px]] | [[Gavin James]] | 1991-07-05 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2047 | | [[Mary Swanzy]] | 1882 | 1978 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2048 | | [[Seosamh Laoide]] | 1865-05-24 | 1939-09-21 | [[Raghnallach]] |- | style='text-align:right'| 2049 | [[Íomhá:Bríd Smith.jpg|center|128px]] | [[Bríd Smith]] | 1961-09-18 | | [[Ráth Fearnáin]] |- | style='text-align:right'| 2050 | [[Íomhá:Áine Ní Ghlinn.jpg|center|128px]] | [[Áine Ní Ghlinn]] | 1955 | | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 2051 | | [[Lucy O'Byrne]] | 1991<br/>1992 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2052 | | [[Robert Francis Ruttledge]] | 1899-09-11 | 2002-01-12 | [[Contae Cheatharlach]] |- | style='text-align:right'| 2053 | [[Íomhá:Gerard Barrett at DIFF 2015.jpg|center|128px]] | [[Gerard Barrett]] | 1987-07-05 | | [[Áth an tSléibhe]] |- | style='text-align:right'| 2054 | | [[Máirin de Valéra]] | 1912-04-12 | 1984-08-08 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2055 | | [[Dúnmharú Declan Flynn|Declan Flynn]] | 1951 | 1982-09-09 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2056 | | [[Barra Ó hAonghusa|Barry Hennessy]] | 1989-10-14 | | [[Cill Mocheallóg]] |- | style='text-align:right'| 2057 | | [[Fanny Currey]] | 1848-05-30 | 1917-03-30 | ''[[:d:Q2368947|Caisleán Leasa Móire]]'' |- | style='text-align:right'| 2058 | [[Íomhá:Jacksepticeye by Gage Skidmore.jpg|center|128px]] | [[Jacksepticeye]] | 1990-02-07 | | [[An Clochán (Contae Uíbh Fhailí)|An Clochán]] |- | style='text-align:right'| 2059 | | [[Catherine Isabella Osborne]] | 1818-06-30 | 1880-06-21 | ''[[:d:Q57272913|Teach Newtown Anner]]'' |- | style='text-align:right'| 2060 | | [[Colm Ó Ceallaigh]] | 1928 | 2017 | [[Camas]] |- | style='text-align:right'| 2061 | | [[Seán Ua Cearnaigh]] | 1933-06-13 | 2020-10-26 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 2062 | | [[Cian Ó Loingsigh|Cian Lynch]] | 1996-01-03 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2063 | | [[Daithí Mac Braoin]] | 1985-09-20 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2064 | | [[Daithí Ó Riada (Luimneach)|David Reidy]] | 1993 | | [[An tÁth Leacach]] |- | style='text-align:right'| 2065 | | [[Déaglán hAnnáin]] | 1992-11 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2066 | | [[Gréacháin Ó Maolchathaigh]] | 1990-06-02 | | [[Cill Mocheallóg]] |- | style='text-align:right'| 2067 | | [[Kim Hayden]] | | | [[An Caisleán Nua, Contae Chill Mhantáin|An Caisleán Nua]] |- | style='text-align:right'| 2068 | | [[Morgan Jageurs]] | 1862 | 1932-04-28 | [[Tulach Mhór]] |- | style='text-align:right'| 2069 | | [[Peter Morgan Jaguers]] | 1862 | 1932 | [[Tulach Mhór]] |- | style='text-align:right'| 2070 | | [[Nollaig Ní Laoire]] | 1989 | | [[Ráth Chairn]] |- | style='text-align:right'| 2071 | | [[Seán Ó Lúing]] | 1917-05-16 | 2000-02-10 | [[Baile an Fheirtéaraigh]] |- | style='text-align:right'| 2072 | | [[Fionntán Mac Aodha Bhuí]] | 1924 | 2012 | [[An Muileann gCearr]] |- | style='text-align:right'| 2073 | | [[Páidí Ó Briain]] | 1989-09-05 | | [[Cill Mocheallóg]] |- | style='text-align:right'| 2074 | | [[Pól de Brún]] | 1989-09-21 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2075 | | [[Risteard Mac Cárthaigh]] | 1988 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2076 | | [[Tadhg Ó Scanaill (aisteoir)|Tadhg Ó Scanaill]] | 1883-05-09 | 1967-01-18 | [[Baile Bhuirne]] |- | style='text-align:right'| 2077 | | [[Tadhg Ó Scanaill (múinteoir)|Tadhg Ó Scanaill]] | 1870 | 1939-08-20 | ''[[:d:Q65557130|An Inse Mhór]]'' |- | style='text-align:right'| 2078 | | [[Seánie O'Brien]] | | 1988 | [[Tobar Phádraig]] |- | style='text-align:right'| 2079 | | [[Máire Ní Shúilleabháin]] | 1884-02-02 | 1914-07-14 | [[Sráid na Cathrach]] |- | style='text-align:right'| 2080 | | [[Séamus Ó hÍcí]] | 1988 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2081 | | [[Séamus Ó Riain]] | 1987-04-07 | | [[Garraí Uí Spealáin]] |- | style='text-align:right'| 2082 | | [[Mícheál Ó Tiománaidhe|Micheál Ó Tiománaidhe]] | 1853-09-20 | 1940-03-07 | ''[[:d:Q104331267|An Cartún Dubh]]'' |- | style='text-align:right'| 2083 | | [[Uáin Mac Conmara]] | 1986-06-11 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2084 | | [[Patrick Donoghue]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2085 | [[Íomhá:Claire Hanna.JPG|center|128px]] | [[Claire Hanna]] | 1980-06-19 | | [[Conamara]] |- | style='text-align:right'| 2086 | | [[Moyra Barry]] | 1886 | 1960-02-02 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2087 | [[Íomhá:Susan McKenna-Lawlor Suggested That We In Ireland Should Build Our Own Rocket (Inspirefest 2015)---105769 (18976188652) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Susan McKenna-Lawlor]] | 1935-03-03 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2088 | [[Íomhá:Rut Brandt by Stuart Mentiply.jpg|center|128px]] | [[Ruth Brandt]] | 1936-06-22 | 1989-08-13 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2089 | | [[Conchúir Mac Domhnall]] | 1995-09-22 | | [[Guaire]] |- | style='text-align:right'| 2090 | | [[Cormac Ó Murchú]] | 1993-04-21 | | [[Mala]] |- | style='text-align:right'| 2091 | | [[Dorothy Blackham]] | 1896-03-01 | 1975-09-03 | [[Ráth Maonais]] |- | style='text-align:right'| 2092 | | [[Seán Mac Beinéid]] | 1996-12-05 | | [[Baile na Sagart]] |- | style='text-align:right'| 2093 | | [[Stiofán Mac Beinéid]] | 1995-10-08 | | [[Baile na Sagart]] |- | style='text-align:right'| 2094 | | [[Pádraig Ó Corráin|Padraig Ó Corráin]] | 1996-03-02 | | [[Dún Garbhán]] |- | style='text-align:right'| 2095 | [[Íomhá:Noel Rock.jpg|center|128px]] | [[Noel Rock]] | 1987-11-11 | | [[Baile Munna]] |- | style='text-align:right'| 2096 | | [[Séamus Ó Cinnéide]] | 1993-06-26 | | [[Cluain Meala]] |- | style='text-align:right'| 2097 | | [[Rónán Ó Loingsigh]] | 1996 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2098 | [[Íomhá:Cathal Mannion (cropped).jpg|center|128px]] | [[Cathal Ó Mainnín]] | 1994-10-22 | | [[Béal Átha na Sluaighe]] |- | style='text-align:right'| 2099 | | [[Tomás Ó Muireasa|Tom Morrissey]] | 1996-05-29 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2100 | | [[Neilí Ní Bhriain]] | 1864-06-04 | 1925-04-01 | [[Contae Luimnigh]] |- | style='text-align:right'| 2101 | | [[Tadhg de Búrca]] | 1994-09-19 | | [[Clais Mhór]] |- | style='text-align:right'| 2102 | | [[William Ganly]] | 1855 | 1926-02-20 | [[Inis Mór, Árainn|Inis Mór]] |- | style='text-align:right'| 2103 | | [[Edward Hayes]] | 1810<br/>1814 | 1870-11-12 | [[Contae Laoise]]<br/>[[Garraí Eoin]] |- | style='text-align:right'| 2104 | [[Íomhá:William Henry Gregory Vanity Fair 30 December 1871.jpg|center|128px]] | [[William Henry Gregory]] | 1817-07-12<br/>1817-06-13 | 1892-03-06 | [[Caisleán Bhaile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2105 | [[Íomhá:Gearóid McInerney (2014).jpg|center|128px]] | [[Gearóid Mac an Airchinnigh]] | 1990-09-24 | | [[Órán Mór]] |- | style='text-align:right'| 2106 | [[Íomhá:2019 London Marathon IMG 9029 (32788526567).jpg|center|128px]] | [[Sinéad Diver]] | 1977-02-17 | | [[Béal an Mhuirthead]] |- | style='text-align:right'| 2107 | [[Íomhá:Daithí Burke cropped.jpg|center|128px]] | [[Daithí de Búrca]] | 1992-11-16 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2108 | | [[Brían Ó Fiannachta]] | 1993-03-02 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2109 | | [[Seán Ó Caoilte]] | 1993-01-10 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2110 | [[Íomhá:Conor Whelan cropped.jpg|center|128px]] | [[Conchúir Ó Faoláin]] | 1996-10-31 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2111 | | [[Roibeard Ó Leannáin]] | 1993 | | [[Droichead Binéid]] |- | style='text-align:right'| 2112 | [[Íomhá:John Hanbury and Jonjo Farrell.jpg|center|128px]] | [[Seán Ó hAnmhuire]] | 1993-05-13 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2113 | [[Íomhá:Jason Flynn (2015).jpg|center|128px]] | [[Iasón Ó Floinn]] | 1994-11-16 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2114 | [[Íomhá:Pádraic Mannion(cropped).jpg|center|128px]] | [[Pádraic Ó Mainnín]] | 1993-03-06 | | [[Béal Átha na Sluaighe]] |- | style='text-align:right'| 2115 | | [[Louise O'Neill]] | 1985-02-24 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2116 | [[Íomhá:Shelly mcnamara 2013.jpg|center|128px]] | [[Shelley McNamara]] | 1952 | | [[Lios Dúin Bhearna]] |- | style='text-align:right'| 2117 | | [[Pádraic Breathnach]] | 1942-07-12 | | [[Maigh Cuilinn]] |- | style='text-align:right'| 2118 | [[Íomhá:Cllr Cormac Devlin Hi Res.jpg|center|128px]] | [[Cormac Devlin]] | 1980-08-30 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2119 | [[Íomhá:Sportsfile (Web Summit) (22554473410) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Paddy Cosgrave]] | 1983-03-19 | | [[Contae Chill Mhantáin]] |- | style='text-align:right'| 2120 | [[Íomhá:Katie McCabe Republic of Ireland mix zone 2020-03-05 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Katie McCabe]] | 1995-09-21 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2121 | | [[Gerard Hogan]] | 1964-12-23<br/>1958 | | [[Cluain Meala]] |- | style='text-align:right'| 2122 | | [[Eoghan Ó Siadhail]] | 1584 | 1650-06-21 | [[Contae na hIarmhí]] |- | style='text-align:right'| 2123 | [[Íomhá:Catherine Martin TD.jpg|center|128px]] | [[Catherine Martin]] | 1972-09-30 | | [[Muineachán]] |- | style='text-align:right'| 2124 | [[Íomhá:Gino Kenny.jpg|center|128px]] | [[Gino Kenny]] | 1972-06-25 | | [[Cluain Dolcáin]] |- | style='text-align:right'| 2125 | [[Íomhá:Imelda Munster 2015.jpg|center|128px]] | [[Imelda Munster]] | 1968-02-24 | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 2126 | [[Íomhá:Shane Cassells (official portrait).jpg|center|128px]] | [[Shane Cassells]] | 1971-03-26 | | [[An Uaimh]] |- | style='text-align:right'| 2127 | [[Íomhá:Kathleen Funchion 2015.jpg|center|128px]] | [[Kathleen Funchion]] | 1981-04-22 | | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 2128 | [[Íomhá:Michael Harty.jpg|center|128px]] | [[Michael Harty]] | 1955-04-07 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2129 | [[Íomhá:Frank O'Rourke.jpg|center|128px]] | [[Frank O'Rourke]] | 1969-06-11 | | [[Sligeach]] |- | style='text-align:right'| 2130 | [[Íomhá:Maria Bailey TD.jpg|center|128px]] | [[Maria Bailey]] | 1976-04-10 | | [[Deilginis]] |- | style='text-align:right'| 2131 | [[Íomhá:John Brady 2015.jpg|center|128px]] | [[John Brady]] | 1973-07-28 | | [[Bré]] |- | style='text-align:right'| 2132 | [[Íomhá:John Brassil.jpg|center|128px]] | [[John Brassil]] | 1963-05-16 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 2133 | [[Íomhá:Declan Breathnach 2016 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Declan Breathnach]] | 1959-06-01 | | [[Droichead an Chnoic]] |- | style='text-align:right'| 2134 | [[Íomhá:Colm Brophy 2024 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Colm Brophy]] | 1973-01-09 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2135 | [[Íomhá:James Browne politician.jpg|center|128px]] | [[James Browne]] | 1975-10-15 | | [[Inis Córthaidh]] |- | style='text-align:right'| 2136 | [[Íomhá:Pat Buckley 2016.jpg|center|128px]] | [[Pat Buckley]] | 1968-07-13 | | [[Mainistir na Corann]] |- | style='text-align:right'| 2137 | [[Íomhá:Peter Burke 2025 South Boston St. Patrick's Day Breakfast 54397908242 1.jpg|center|128px]] | [[Peter Burke]] | 1982-10-22 | | [[An Muileann gCearr]] |- | style='text-align:right'| 2138 | [[Íomhá:Mary Butler.jpg|center|128px]] | [[Mary Butler]] | 1963-01-27 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 2139 | [[Íomhá:Jackie Cahill.jpg|center|128px]] | [[Jackie Cahill]] | 1957-08-05 | | [[Dúrlas Éile|Durlas]] |- | style='text-align:right'| 2140 | [[Íomhá:Pat Casey.jpg|center|128px]] | [[Pat Casey]] | 1962-03-11 | | [[An Láithreach]] |- | style='text-align:right'| 2141 | [[Íomhá:Lisa Chambers (official portrait).jpg|center|128px]] | [[Lisa Chambers]] | 1986-08-24 | | [[Caisleán an Bharraigh]] |- | style='text-align:right'| 2142 | [[Íomhá:Jack Chambers (polaiteoir).jpg|center|128px]] | [[Jack Chambers]] | 1990-11-21 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2143 | [[Íomhá:Michael Collins politician.jpg|center|128px]] | [[Michael Collins (polaiteoir)|Michael Collins]] | 1958-07-15 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2144 | [[Íomhá:Danny Healy-Rae.jpg|center|128px]] | [[Danny Healy-Rae]] | 1954-07-16 | | [[Cill Gharbháin, Contae Chiarraí|Cill Gharbháin]] |- | style='text-align:right'| 2145 | [[Íomhá:Martin Kenny 2015 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Martin Kenny]] | 1971-10-01 | | [[Sligeach]] |- | style='text-align:right'| 2146 | [[Íomhá:John Lahart.jpg|center|128px]] | [[John Lahart]] | 1960-10-08 | | [[Baile Uí Ruáin]] |- | style='text-align:right'| 2147 | [[Íomhá:James Lawless TD.jpg|center|128px]] | [[James Lawless]] | 1976-08-19 | | [[Guaire]] |- | style='text-align:right'| 2148 | [[Íomhá:Josepha Madigan.jpg|center|128px]] | [[Josepha Madigan]] | 1970-05-21 | | [[Carraig an tSionnaigh]] |- | style='text-align:right'| 2149 | [[Íomhá:Denise Mitchell 2024 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Denise Mitchell]] | 1976-11-22 | | [[An Chúlóg]] |- | style='text-align:right'| 2150 | [[Íomhá:Kevin Boxer Moran.jpg|center|128px]] | [[Kevin Moran (polaiteoir)|Kevin Moran]] | 1963-05-12 | | [[Baile Átha Luain]] |- | style='text-align:right'| 2151 | [[Íomhá:Aindrias Moynihan.jpg|center|128px]] | [[Aindrias Moynihan]] | 1967-10-17 | | [[Maigh Chromtha]] |- | style='text-align:right'| 2152 | [[Íomhá:Margaret Murphy O'Mahony 2025 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Margaret Murphy O'Mahony]] | 1969-10-07 | | [[Droichead na Bandan]] |- | style='text-align:right'| 2153 | [[Íomhá:Eugene Murphy.jpg|center|128px]] | [[Eugene Murphy]] | 1965-08-26 | | ''[[:d:Q1124843|Mainistir na Búille]]'' |- | style='text-align:right'| 2154 | [[Íomhá:Tom Neville 2016.png|center|128px]] | [[Tom Neville (polaiteoir)|Tom Neville]] | 1975-09-25 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2155 | [[Íomhá:Carol Nolan 2015.jpg|center|128px]] | [[Carol Nolan]] | 1978-05-23 | | [[Baile Mhic Ádaim]] |- | style='text-align:right'| 2156 | [[Íomhá:Jim O'Callaghan.jpg|center|128px]] | [[Jim O'Callaghan]] | 1968-01-05 | | [[Carraig an tSionnaigh]] |- | style='text-align:right'| 2157 | [[Íomhá:Kate O'Connell in 2014.jpg|center|128px]] | [[Kate O'Connell]] | 1980-01-03 | | [[Cill Bheagáin]] |- | style='text-align:right'| 2158 | [[Íomhá:Kevin O'Keeffe.jpg|center|128px]] | [[Kevin O'Keeffe]] | 1964-03-09 | | [[Mala]] |- | style='text-align:right'| 2159 | [[Íomhá:Donnchadh Ó Laoghaire 2014.jpg|center|128px]] | [[Donnchadh Ó Laoghaire (polaiteoir)|Donnchadh Ó Laoghaire]] | 1989-06-14 | | ''[[:d:Q17104710|An Tóchar]]'' |- | style='text-align:right'| 2160 | [[Íomhá:Fiona O Loughlin 2025 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Fiona O'Loughlin]] | 1965-09-08 | | [[Ráth Iomgháin]] |- | style='text-align:right'| 2161 | [[Íomhá:Louise O'Reilly TD (32890052618) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Louise O'Reilly]] | 1973-09-27 | | [[Cromghlinn, BÁC|Cromghlinn]] |- | style='text-align:right'| 2162 | [[Íomhá:Anne Rabbitte.jpg|center|128px]] | [[Anne Rabbitte]] | 1970-04-11 | | [[Port Omna]] |- | style='text-align:right'| 2163 | [[Íomhá:Niamh Smyth (portrait).jpg|center|128px]] | [[Niamh Smyth]] | 1972-04-19 | | [[Muinchille]] |- | style='text-align:right'| 2164 | | [[Julia Grenan]] | 1883-07-02 | 1972-01-06 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2165 | [[Íomhá:Sabina Higgins.jpg|center|128px]] | [[Sabina Higgins]] | 1944-05-07 | | [[Baile an Daighin, Contae Mhaigh Eo|Baile an Daighin]] |- | style='text-align:right'| 2166 | [[Íomhá:Cian O'Callaghan 2020.jpg|center|128px]] | [[Cian O’Callaghan]] | 1979-05-10<br/>1979-05-07 | | [[Cill Fhionntain]] |- | style='text-align:right'| 2167 | | [[Vincent Barry]] | 1908 | 1975 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2168 | [[Íomhá:N McBride 1900.jpg|center|128px]] | [[Niall Mac Giolla Bhrighde]] | 1861 | 1942 | ''[[:d:Q104349864|Faiche Mhór]]'' |- | style='text-align:right'| 2169 | | [[Seán Mac Giobúin]] | 1992-09-21 | | [[Áth Dara]] |- | style='text-align:right'| 2170 | [[Íomhá:Lynn Ruane TD.jpg|center|128px]] | [[Lynn Ruane]] | 1984-10-20 | | [[Tamhlacht]] |- | style='text-align:right'| 2171 | [[Íomhá:Dee Forbes 2015 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Dee Forbes]] | 1967-02 | | [[Drom Dhá Liag]] |- | style='text-align:right'| 2172 | [[Íomhá:Alice-Mary Higgins.jpg|center|128px]] | [[Alice Mary Higgins]] | 1975-06-17 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2173 | | [[Michael Lawson]] | 1997 | | [[Cúil Darach]] |- | style='text-align:right'| 2174 | [[Íomhá:Fintan Warfield 2015.jpg|center|128px]] | [[Fintan Warfield]] | 1992-03-16 | | [[Crois Araild]] |- | style='text-align:right'| 2175 | [[Íomhá:Tim Lombard.jpg|center|128px]] | [[Tim Lombard]] | 1976-02-17 | | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 2176 | [[Íomhá:Jennifer Murnane O'Connor.jpg|center|128px]] | [[Jennifer Murnane-O'Connor]] | 1966-05-24 | | [[Contae Cheatharlach]] |- | style='text-align:right'| 2177 | [[Íomhá:Robbie Gallagher 2025 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Robbie Gallagher]] | 1968-02-19 | | ''[[:d:Q2404974|An Tearmann]]'' |- | style='text-align:right'| 2178 | [[Íomhá:Aidan Davitt.jpg|center|128px]] | [[Aidan Davitt]] | 1978-10-13 | | [[An Muileann gCearr]] |- | style='text-align:right'| 2179 | [[Íomhá:Gerry Horkan.jpg|center|128px]] | [[Gerry Horkan]] | 1961-07-22 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2180 | [[Íomhá:Maura Hopkins.jpg|center|128px]] | [[Maura Hopkins]] | 1984-05-25 | | [[Bealach an Doirín]] |- | style='text-align:right'| 2181 | [[Íomhá:Conor cleary.jpg|center|128px]] | [[Conor Cleary]] | 1994 | | [[Sráid na Cathrach]] |- | style='text-align:right'| 2182 | [[Íomhá:Gary O'Donovan 2016.jpg|center|128px]] | [[Gary O'Donovan]] | 1992-12-30 | | [[An Sciobairín]] |- | style='text-align:right'| 2183 | | [[Aron Ó Seanachair]] | 1997 | | [[Sionainn (baile)|Sionainn]] |- | style='text-align:right'| 2184 | [[Íomhá:Victor Boyhan 2025 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Victor Boyhan]] | 1961-04-30 | | [[Dún Laoghaire]] |- | style='text-align:right'| 2185 | [[Íomhá:Rose Conway-Walsh (2024) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Rose Conway-Walsh]] | 1969-10-13 | | [[Béal an Mhuirthead]] |- | style='text-align:right'| 2186 | [[Íomhá:Maria Byrne 2025 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Maria Byrne]] | 1967-11-27 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2187 | [[Íomhá:Lorraine Clifford-Lee.jpg|center|128px]] | [[Lorraine Clifford-Lee]] | 1972-07-24 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 2188 | [[Íomhá:Máire Devine 2015.jpg|center|128px]] | [[Máire Devine]] | 1972-09-07 | | [[Na Saoirsí]] |- | style='text-align:right'| 2189 | [[Íomhá:Paul Gavan 2016.jpg|center|128px]] | [[Paul Gavan]] | 1965-11-29 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2190 | [[Íomhá:Keith Swanick.jpg|center|128px]] | [[Keith Swanick]] | 1974-07-12 | | [[An Caisleán Riabhach]] |- | style='text-align:right'| 2191 | [[Íomhá:Neale Richmond 2016.jpg|center|128px]] | [[Neale Richmond]] | 1983-03-15 | | [[Baile an tSaoir]] |- | style='text-align:right'| 2192 | [[Íomhá:Catherine Ardagh.jpg|center|128px]] | [[Catherine Ardagh]] | 1982-09-20 | | [[Cromghlinn, BÁC|Cromghlinn]] |- | style='text-align:right'| 2193 | | [[Michael O'Higgins]] | 1917-11-01 | 2005-03-09 | [[Teach Srafáin]] |- | style='text-align:right'| 2194 | | [[Brigid Hogan-O'Higgins]] | 1932-03-10 | 2022-11-02 | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 2195 | [[Íomhá:Colette Kelleher.jpg|center|128px]] | [[Colette Kelleher]] | 1960-10-09 | | [[Maigh Chromtha]] |- | style='text-align:right'| 2196 | [[Íomhá:Billy Lawless.jpg|center|128px]] | [[Billy Lawless]] | 1951-07-04 | 2024-11-08 | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2197 | [[Íomhá:Pádraig Ó Céidigh.jpg|center|128px]] | [[Pádraig Ó Céidigh]] | 1957-01-02 | | [[Conamara]] |- | style='text-align:right'| 2198 | | [[Seán de Brún]] | 1993 | | ''[[:d:Q28232598|Baile Uí Aodha, Contae an Chláir]]'' |- | style='text-align:right'| 2199 | [[Íomhá:Anne Maria Waters.jpg|center|128px]] | [[Anne Marie Waters]] | 1977-08-24 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2200 | | [[Daithí Ó Riada (An Clár)]] | 1993 | | [[Inis (baile)|Inis]] |- | style='text-align:right'| 2201 | | [[Diarmaid Ó Broin]] | 1994 | | [[Tobar Phádraig]] |- | style='text-align:right'| 2202 | | [[James Toher]] | 1993 | | [[Baile Átha Troim]] |- | style='text-align:right'| 2203 | [[Íomhá:Paul Daly.jpg|center|128px]] | [[Paul Daly]] | 1958-01-19 | | [[Cill Bheagáin]] |- | style='text-align:right'| 2204 | [[Íomhá:John Dolan politician.jpg|center|128px]] | [[John Dolan]] | 1956-01-13 | | [[Tiobraid Árann (baile)|Tiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 2205 | [[Íomhá:JoanFreemanPetaHousePressPack.jpg|center|128px]] | [[Joan Freeman]] | 1958-04-02 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2206 | | [[Dónall Mac Cormaic]] | 1993-01-28 | | [[Cluain Meala]] |- | style='text-align:right'| 2207 | | [[Thomas de Vere Coneys]] | 1804 | 1851-12-28 | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 2208 | | [[Séamas Ó Dubhghaill]] | 1855-07-25 | 1929-05-30 | ''[[:d:Q104306937|Cúil Éanaigh]]'' |- | style='text-align:right'| 2209 | | [[Seosamh Ó Tórna]] | 1888-08-02 | 1967-04-04 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2210 | | [[Peadar Bairéad]] | | 2019 | [[Iorras]] |- | style='text-align:right'| 2211 | | [[Siobhán Ní Shúilleabháin]] | 1928-08-31 | 2013-05-21 | [[Baile an Fheirtéaraigh]] |- | style='text-align:right'| 2212 | | [[Barra de Nais|Barry Nash]] | 1996-12-31 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2213 | | [[Seán Mac Clochaire]] | 1997-08-25 | | [[Dúglas]] |- | style='text-align:right'| 2214 | | [[Moya Llewelyn Davies]] | 1881-03-25 | 1943-09-28 | [[An Charraig Dhubh]] |- | style='text-align:right'| 2215 | | [[Liam de Bluinsín]] | 1996 | | [[Droichead Binéid]] |- | style='text-align:right'| 2216 | | [[Damien Ó Ciaragáin]] | 1994-01-11 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2217 | [[Íomhá:Adrian Tuohy (cropped).jpg|center|128px]] | [[Adrian Ó Tuathaigh]] | 1993-05-14 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2218 | | [[Siobhán McSweeney]] | 1979-12-27 | | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 2219 | | [[Charles Dawson]] | 1842 | 1917 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2220 | | [[Nancy Corrigan]] | 1912-06-21 | 1983 | [[Acaill]] |- | style='text-align:right'| 2221 | | [[Jemma Redmond]] | 1978-03-16 | 2016-08-16 | [[Tamhlacht]] |- | style='text-align:right'| 2222 | | [[Margaret Dobbs]] | 1871-11-19 | 1962-01-02 | [[Contae Aontroma]]<br/>[[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2223 | | [[Jamie Barron]] | 1993 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 2224 | [[Íomhá:Women in Mathematics Day 2018 13.jpg|center|128px]] | [[Sheila Tinney]] | 1918-01-15 | 2010-03-27 | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2225 | | [[Austin Carroll]] | 1835<br/>1835-02-23 | 1909<br/>1909-11-29 | [[Cluain Meala]] |- | style='text-align:right'| 2226 | [[Íomhá:Enda O'Coineen (5).jpg|center|128px]] | [[Enda Ó Coinnín]] | 1955-01-01 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2227 | [[Íomhá:Brendan Murray RedCarpet Kyiv 2017.jpg|center|128px]] | [[Brendan Murray]] | 1996-11-16 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2228 | | [[Amybeth McNulty]] | 2001-11-07 | | [[Dún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 2229 | | [[David Byrne]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2230 | | [[Gearóid Ó hÉigeartaigh]] | 1994 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2231 | | [[Lúcás Miach]] | 1996-10-29 | | [[Baile Níos]] |- | style='text-align:right'| 2232 | | [[Aisling Ní Dhonnchadha]] | | | [[An tAonach]] |- | style='text-align:right'| 2233 | | [[Kathleen Watkins]] | 1934-10-17 | 2024-11-07 | [[Teach Sagard]] |- | style='text-align:right'| 2234 | | [[Rory Keenan]] | 1980-06-09 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2235 | | [[Donncha Ó Céileachair]] | 1918 | 1960 | [[Cúil Aodha]] |- | style='text-align:right'| 2236 | | [[Mary Elmes]] | 1908-05-05 | 2002-03-09 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2237 | | [[Matthew Hussey]] | 1942 | | [[An Chathair, Contae Thiobraid Árann|An Chathair]] |- | style='text-align:right'| 2238 | | [[Michael English]] | 1979-04-23 | | [[Díseart Diarmada]] |- | style='text-align:right'| 2239 | [[Íomhá:IVRLA 10443 Ó hEinirí.jpg|center|128px]] | [[Seán Ó hEinirí|Seán Ó hÉinirí]] | 1915-03-26 | 1998-07-26 | [[Cill Ghallagáin]] |- | style='text-align:right'| 2240 | | [[Colm Ó Spealáin]] | 1993-07-01 | | [[Caisleán Ó Liatháin]] |- | style='text-align:right'| 2241 | | [[Darragh Mac Giobúin]] | 1997-04-01 | | [[An Ráth, Contae Chorcaí|An Ráth]] |- | style='text-align:right'| 2242 | | [[Mícheál Ó Cathaláin]] | 1995-06-17 | | [[Droichead na Bandan]] |- | style='text-align:right'| 2243 | | [[Seán Mac Erlaine]] | 1976-07-30 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2244 | | [[Marc Ó Colmáin]] | 1997-12-23 | | [[An Bhlarna]] |- | style='text-align:right'| 2245 | | [[Déin Ó Brosnacháin]] | 1991-06-24 | | [[An Linn Dubh]] |- | style='text-align:right'| 2246 | | [[Roibeard Ó Floinn]] | 1997-11-07 | | [[An Gleanntán]] |- | style='text-align:right'| 2247 | [[Íomhá:Hayley Nolan Lewes FC Women 2 London City 3 14 02 2021-235 (50944207431) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Hayley Nolan]] | 1997-03-07 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2248 | | [[Barra Ó Cochláin]] | 1990 | | [[Baile Gunnair]] |- | style='text-align:right'| 2249 | | [[Darragh Ó Liatháin]] | 1997 | | [[Dún Garbhán]] |- | style='text-align:right'| 2250 | [[Íomhá:Caitriona Perry.jpg|center|128px]] | [[Caitríona Perry]] | 1980-03-15 | | [[Ráth Maonais]] |- | style='text-align:right'| 2251 | | [[Mac Shile Ó hAodha]] | 1998 | | [[Cill Díoma]] |- | style='text-align:right'| 2252 | | [[Seán Ó Finn]] | 1996-01-24 | | [[An Brú]] |- | style='text-align:right'| 2253 | | [[Aron Ó Giolláin]] | 1996 | | [[Tobar Phádraig]] |- | style='text-align:right'| 2254 | | [[Peadar Lamb]] | 1930 | 2017-09-01 | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2255 | | [[Nicola Coughlan]] | 1987-01-09 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2256 | | [[Conn Ó Ceallacháin]] | 1996 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2257 | | [[Eiric na Leamhna]] | 1994 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2258 | [[Íomhá:Mícheál Mac Donncha 2015.jpg|center|128px]] | [[Mícheál Mac Donncha]] | 1965-03-11 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2259 | [[Íomhá:Aaron Connolly 2023.jpg|center|128px]] | [[Aaron Connolly]] | 2000-01-28 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2260 | | [[Teresa Mannion]] | 1961 | | ''[[:d:Q20855530|Baile Gall]]'' |- | style='text-align:right'| 2261 | | [[Biddy White Lennon]] | 1945 | 2017-11-25 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2262 | | [[Robert William Alexander]] | 1905-11-21 | 1979-12-17 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2263 | | [[Seána Kerslake]] | 1992-10-21 | | [[Tamhlacht]] |- | style='text-align:right'| 2264 | | [[Keelin Shanley]] | 1968-08-24 | 2020-02-08 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2265 | [[Íomhá:Evanne Ní Chuilinn.png|center|128px]] | [[Evanne Ní Chuilinn]] | 1981 | | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 2266 | | [[Domhnaill Ó Bearáin]] | 1928-02-28 | 2018-01-03 | [[Contae Átha Cliath Theas]] |- | style='text-align:right'| 2267 | | [[Seán Ó Donnchú]] | 1996-01-25 | | [[Inis Cara]] |- | style='text-align:right'| 2268 | | [[Tadhg Ó Mathúna]] | 1997-01-13 | | ''[[:d:Q7020800|Baile Nua Sheandroma]]'' |- | style='text-align:right'| 2269 | | [[Denise McCormack]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2270 | [[Íomhá:Kerry minor Capt, Fellow Fossa Man David Clifford.jpg|center|128px]] | [[David Clifford]] | 1999-01-22 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 2271 | | [[Níall Ó Scolaí]] | 1994-04-19 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2272 | | [[Colm Basquel]] | 1996 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2273 | | [[Evan Mac Cumascaigh]] | 1998 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2274 | [[Íomhá:Tara Flynn.jpg|center|128px]] | [[Tara Flynn]] | | | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 2275 | | [[Lúc Ó Scannláin]] | 1996-06-02 | | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 2276 | | [[Risteard Ó Laocha]] | 1997-03-13 | | [[Inis Tíog]] |- | style='text-align:right'| 2277 | | [[Máirtín Ó Ceocháin]] | 1998-12-09 | | [[Tulach Ruáin]] |- | style='text-align:right'| 2278 | | [[Darren Ó Braonáin]] | 1996-11-13 | | [[Achadh Úr]] |- | style='text-align:right'| 2279 | | [[Pádraig Ó Loinn]] | 1996-12-02 | | [[Inis Tíog]] |- | style='text-align:right'| 2280 | | [[Pádraig Ó Duíginn]] | 1995-09-23 | | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 2281 | | [[Catherine Corless]] | 1954 | | [[Tuaim]] |- | style='text-align:right'| 2282 | | [[Darach Ó Séaghdha]] | 20th century | | [[Ráth Fearnáin]] |- | style='text-align:right'| 2283 | | [[Cecilia Margaret Nairn]] | 1791 | 1857-06-04 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2284 | | [[Osgur Ó Ciardha]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2285 | | [[Victoria Coffey]] | 1911-09-16 | 1999-06-15 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2286 | [[Íomhá:Harriet Scott (footballer) Lewes FC Women 0 Birmingham City 0 21 08 2022-595 (52303311389).jpg|center|128px]] | [[Harriet Scott]] | 1993-02-10 | | [[Baile Coimín]]<br/>[[Reading, Berkshire|Reading]] |- | style='text-align:right'| 2287 | | [[Georgia Drummy]] | 2000-04-18 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2288 | | [[Sally Rooney]] | 1991-02-20 | | [[Caisleán an Bharraigh]] |- | style='text-align:right'| 2289 | | [[James Murnaghan]] | 1881 | 1973 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2290 | [[Íomhá:Rhasidat Adeleke at 400m women Final Budapest 2023 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Rhasidat Adeleke]] | 2002-08-29 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2291 | | [[Adrian Breen]] | 1992-05-28 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2292 | | [[Brian Ó hÓgáin (Tiobraid Árann)|Brian Ó hÓgáin]] | 1996-07-09 | | [[Lothra]] |- | style='text-align:right'| 2293 | | [[Seán Ó Conchúir]] | 1998-10-01 | | [[Gleann Maghair]] |- | style='text-align:right'| 2294 | [[Íomhá:Maud Joynt at the School of Irish learning 1913.jpg|center|128px]] | [[Maud Joynt]] | 1868-03-07 | 1940-07-24 | [[Contae Ros Comáin]] |- | style='text-align:right'| 2295 | [[Íomhá:Leanne Kiernan Lewes FC Women 0 West Ham Utd Women 5 pre season 12 08 2018-758 (43300204544) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Leanne Kiernan]] | 1999-04-27 | | [[Coill an Chollaigh]] |- | style='text-align:right'| 2296 | | [[Margaret Grey Porter]] | | 1881 | [[Contae Mhaigh Eo]] |- | style='text-align:right'| 2297 | | [[Risteard Inglis]] | 1995 | | [[Dún Bleisce]] |- | style='text-align:right'| 2298 | | [[Séamus Ó Flanagáin]] | 1997 | | ''[[:d:Q4494222|An Fheothanach]]'' |- | style='text-align:right'| 2299 | | [[Darragh Ó Donnabháin]] | 1995 | | ''[[:d:Q59726393|Úlla]]'' |- | style='text-align:right'| 2300 | | [[Grace O'Flanagan]] | 1989-04-07 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2301 | | [[Nicola Evans]] | 1990-01-17 | | [[Cluain Sceach]] |- | style='text-align:right'| 2302 | | [[Yvonne O'Byrne]] | 1992-01-02 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2303 | | [[Roisin Upton]] | 1994-04-01 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2304 | | [[Nicola Daly]] | 1988-04-03 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2305 | | [[Aifric Mac Aodha]] | 1979 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2306 | | [[Caitríona Ní Chléirchín]] | 1978 | | [[Scairbh na gCaorach]] |- | style='text-align:right'| 2307 | | [[Eleanor Knott]] | 1886-11-18 | 1975-01-04 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2308 | | [[Éanna Ó Muireasa]] | 1994 | | [[Droichead Binéid]] |- | style='text-align:right'| 2309 | | [[Dónall Ó Muireasa]] | 1993-04-20 | | [[Caisleán Uí Chonaill]] |- | style='text-align:right'| 2310 | | [[Pádraig Ó Riain (iománaí)|Pádraig Ó Riain]] | 1995 | | [[Dún Bleisce]] |- | style='text-align:right'| 2311 | | [[Clíodhna Ní Lionáin]] | | | [[Cúil Ghréine]] |- | style='text-align:right'| 2312 | | [[Bríd Ní Mhóráin]] | 1951 | | [[Áth Trasna]] |- | style='text-align:right'| 2313 | | [[Máire Ní Dhonnchadha Dhuibh]] | 1702 | 1795 | [[Contae Chiarraí]] |- | style='text-align:right'| 2314 | | [[Mary Georgina Barton]] | 1861-04-03 | 1949-11-08 | [[Dún Dealgan]] |- | style='text-align:right'| 2315 | | [[Claire O'Riordan]] | 1994-10-12 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2316 | [[Íomhá:Amber Barrett 20201011 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Amber Barrett]] | 1996-01-16 | | [[Baile na nGallóglach]] |- | style='text-align:right'| 2317 | | [[Rory Ó Beagáin]] | 1992-04-11 | | [[An Bhoth|Baile an Scotaigh]] |- | style='text-align:right'| 2318 | [[Íomhá:Pódio Olímpico (boxe, feminino) (cropped - Harrington).jpg|center|128px]] | [[Kellie Harrington]] | 1989-12-11 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2319 | | [[Donncha Ó Cróinín]] | 1919-12-08 | 1990-06-05 | [[Baile Mhic Íre]] |- | style='text-align:right'| 2320 | | [[Vicky Phelan]] | 1974-10-28 | 2022-11-14 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2321 | [[Íomhá:Jane Ni Dhulchaointigh.jpeg|center|128px]] | [[Jane Ní Dhulchaointigh]] | | | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 2322 | [[Íomhá:Meg Connery, circa 1920s.jpg|center|128px]] | [[Meg Connery]] | 1879 | 1956-12 | [[Cathair na Mart]] |- | style='text-align:right'| 2323 | | [[Brian Ó hEadhra]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2324 | | [[Niall Déiseach]] | 1994 | | ''[[:d:Q28232598|Baile Uí Aodha, Contae an Chláir]]'' |- | style='text-align:right'| 2325 | | [[Karen Byrne]] | 1992-05-30 | | [[Baile Formaid]] |- | style='text-align:right'| 2326 | | [[Marc Mac Eochaidh]] | 1998-09-09 | | [[Cill Síoláin]] |- | style='text-align:right'| 2327 | | [[John Nolan (damhsóir)|John Nolan]] | 1990-07-07 | | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 2328 | | [[Vincent Lambe]] | 1980-12-01 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2329 | | [[Patrick Smyth]] | 1824 | 1865-10-14 | [[Béal an Átha]] |- | style='text-align:right'| 2330 | | [[Máire Treasa Ní Dhubhghaill]] | | | [[Conamara]] |- | style='text-align:right'| 2331 | | [[Alan Dempsey]] | | | [[Contae Luimnigh]] |- | style='text-align:right'| 2332 | | [[Ben Troy]] | | | [[Carraig Mhachaire Rois]] |- | style='text-align:right'| 2333 | | [[Thomas Wall]] | 1906-07-04 | 1985-08-20 | ''[[:d:Q104316697|Baile na mBodach]]'' |- | style='text-align:right'| 2334 | | [[Caitlín Nic Aoidh]] | | | [[Cloch Cheann Fhaola]] |- | style='text-align:right'| 2335 | [[Íomhá:Bryan Dobson.jpg|center|128px]] | [[Bryan Dobson]] | 1960-02-10 | | [[Dumhach Thrá]] |- | style='text-align:right'| 2336 | | [[Seán Tadhg Ó Gairbhí]] | | | [[Ráth Caola]] |- | style='text-align:right'| 2337 | [[Íomhá:Ógie Ó Céilleachair.jpg|center|128px]] | [[Ógie Ó Céilleachair]] | | | [[An Rinn (Contae Phort Láirge)|An Rinn]] |- | style='text-align:right'| 2338 | | [[Heather Payne]] | 2000-01-26 | | [[Béal Átha na Sluaighe]] |- | style='text-align:right'| 2339 | | [[Fintan McCarthy (rámhaí)|Fintan McCarthy]] | 1996-11-23 | | [[An Sciobairín]] |- | style='text-align:right'| 2340 | | [[Clíodna Cussen]] | 1932-09-18 | 2022-08-02 | [[An Caisleán Nua, Contae Luimnigh|An Caisleán Nua]] |- | style='text-align:right'| 2341 | [[Íomhá:Dermot Kennedy performing at 2019 Lowlands Festival.png|center|128px]] | [[Diarmuid Ó Cinnéide|Dermot Kennedy]] | 1991-12-13 | | [[Ráth Cúil, Baile Átha Cliath|Ráth Cúil]] |- | style='text-align:right'| 2342 | | [[Naoise Dolan]] | 1992 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2343 | | [[John Farrelly]] | 2000-05-16 | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 2344 | | [[Seán Mac An Ultaigh|Seán Mac an Ultaigh]] | 1994-06-28 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 2345 | [[Íomhá:Emma Dabiri, November 2021.png|center|128px]] | [[Emma Dabiri]] | 1979-03-25 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2346 | | [[Alice Little]] | 1990-05-03 | | [[Cúige Laighean]] |- | style='text-align:right'| 2347 | | [[Mabel Sharman Crawford]] | 1820-06-03 | 1912-02-14 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2348 | | [[Seán T. Ó Meallaigh]] | 1983-02-15 | | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 2349 | | [[Diarmaid Ó Muirithe]] | 1935-11-11 | 2014-07-11 | [[Ros Mhic Thriúin]] |- | style='text-align:right'| 2350 | | [[Ciara Ní É]] | | | [[Cluain Tarbh]] |- | style='text-align:right'| 2351 | [[Íomhá:Proinsias Mac a'Bhaird.jpg|center|128px]] | [[Proinsias Mac a' Bhaird]] | 1973-07-10 | | [[Árainn Mhór]] |- | style='text-align:right'| 2352 | [[Íomhá:2019-06-29 1st FIG Artistic Gymnastics JWCH Women's Apparatus finals Vault Victory ceremony (Martin Rulsch) 23.jpg|center|128px]] | [[Jennifer Gadirova]] | 2004-10-03 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2353 | [[Íomhá:Caoilinn hughes 8315752.jpg|center|128px]] | [[Caoilinn Hughes]] | 1985 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2354 | [[Íomhá:Izzy Atkinson.jpg|center|128px]] | [[Isibeal Atkinson]] | 2001-07-17 | | [[An Ros, Contae Bhaile Átha Cliath|An Ros]] |- | style='text-align:right'| 2355 | | [[Jessica Ziu]] | 2002 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2356 | | [[Sinéad Ní Uallacháin]] | | | ''[[:d:Q67050365|Baile an Éanaigh]]'' |- | style='text-align:right'| 2357 | | [[Oonah Keogh]] | 1903-05-02 | 1989-07-18 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2358 | | [[Risteárd Ó Glaisne]] | 1927-09-02 | 2003-11-06 | [[Droichead na Bandan]] |- | style='text-align:right'| 2359 | | [[Emilie Pine]] | 1977<br/>1978 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2360 | | [[Dáirine Ní Mheadhra]] | | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2361 | [[Íomhá:Cathal Berry 2020.jpg|center|128px]] | [[Cathal Berry]] | 1977 | | [[Contae Phort Láirge]] |- | style='text-align:right'| 2362 | | [[Gavin Bazunu]] | 2002-02-20 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2363 | | [[Charlotte Dease]] | 1873-07-20 | 1953-05-05 | [[Baile Briotáis]] |- | style='text-align:right'| 2364 | | [[Cáit Feiritéar]] | 1916-12-01 | 2005-06-08 | ''[[:d:Q104309724|Baile na hAbha]]'' |- | style='text-align:right'| 2365 | [[Íomhá:EugeneMurtagh1234.jpg|center|128px]] | [[Eugene Murtagh]] | 1942 | | [[Dún an Rí]] |- | style='text-align:right'| 2366 | | [[Nessa Ní Shéaghdha]] | 1916-03-14 | 1993-04-11 | [[Droim Conrach]] |- | style='text-align:right'| 2367 | [[Íomhá:Paul mescal 2022 2.jpg|center|128px]] | [[Paul Mescal]] | 1996-02-02 | | [[Maigh Nuad]] |- | style='text-align:right'| 2368 | [[Íomhá:Máire Rua O'Brien.jpg|center|128px]] | [[Máire Rua Nic Mhathúna|Máire Rua Ní Mhathúna]] | 1615 | 1686 | [[Cluain idir Dhá Lá]] |- | style='text-align:right'| 2369 | | [[Caitlín Ní Thoirbheird]] | 1891-05-05 | 1969-07-24 | ''[[:d:Q1124843|Mainistir na Búille]]'' |- | style='text-align:right'| 2370 | [[Íomhá:Mark Ward Sinn Féin.jpg|center|128px]] | [[Mark Ward (polaiteoir)]] | 1974 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2371 | [[Íomhá:Louisa harland diff 2021 1.jpg|center|128px]] | [[Louisa Harland]] | 1993-01-31<br/>1994-01-31 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2372 | | [[Josie Sheáin Jeaic Mac Donncha]] | 1943 | 2017-09-09 | [[An Aird Thiar]] |- | style='text-align:right'| 2373 | | [[Teresa Mullen]] | 1938-04-27 | 1989-08-23 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2374 | | [[Caitlín Ní Chualáin]] | | | [[Indreabhán]] |- | style='text-align:right'| 2375 | | [[Liam Budhlaeir]] | 1923-09-28 | 1995-06-10 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2376 | | [[Séamus Ó Coileáin (aistritheoir)|Séamus Ó Coileáin]] | | | [[Áth an tSléibhe]] |- | style='text-align:right'| 2377 | [[Íomhá:Hazel Chu 2021 - 1 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Hazel Chu]] | 1980 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2378 | | [[Maura Higgins]] | 1990-11-25<br/>1990-10-25 | | [[Contae an Longfoirt]] |- | style='text-align:right'| 2379 | | [[Seán Ó hÉalaí]] | 1938-01-27 | 2017-12-11 | ''[[:d:Q82025075|Poll Raithní (Sweeny)]]'' |- | style='text-align:right'| 2380 | | [[Áine Hensey]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2381 | | [[Aogán Ó Muircheartaigh]] | 1948 | 2025-05-26 | [[Dún Chaoin]] |- | style='text-align:right'| 2382 | | [[John Beag Ó Flatharta]] | | | [[Leitir Mealláin]] |- | style='text-align:right'| 2383 | | [[Mícheál de Mórdha]] | | | [[Dún Chaoin]] |- | style='text-align:right'| 2384 | | [[Seán Ó Tuairisg]] | 1944 | 2023-04-20 | [[An Lochán Beag, Contae na Gaillimhe|An Lochán Beag]] |- | style='text-align:right'| 2385 | | [[Caitlín Ní Mhaolchróin]] | 1895-11-22 | 1973-06-13 | [[Cill Bheagáin]] |- | style='text-align:right'| 2386 | | [[Nóra Ághas]] | 1882-07-15 | 1970-01-20 | ''[[:d:Q60555545|Cinn Aird]]'' |- | style='text-align:right'| 2387 | [[Íomhá:Holly Cairns, April 2023 (headshot).jpg|center|128px]] | [[Holly Cairns]] | 1989-11-04 | | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 2388 | | [[An Beirneach|Liam Ó Beirn]] | 1869 | 1949-07-17 | ''[[:d:Q104325767|Ceathrú na Gaoithe]]'' |- | style='text-align:right'| 2389 | | [[Seosamh Ieróm Mac Giolla Phádraig]] | 1878 | 1910 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2390 | | [[Seán Ó Súilleabháin (béaloideasóir)|Seán Ó Súilleabháin]] | 1903-11-30 | 1996-12-12 | [[Contae Chiarraí]] |- | style='text-align:right'| 2391 | [[Íomhá:Ruairí Ó Murchú 2020.jpg|center|128px]] | [[Ruairí Ó Murchú]] | 1978-05-03 | | [[Dún Dealgan]] |- | style='text-align:right'| 2392 | [[Íomhá:Sorca Clarke 2020.jpg|center|128px]] | [[Sorca Clarke]] | 1978 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2393 | [[Íomhá:Violet-Anne Wynne 2020.jpg|center|128px]] | [[Violet-Anne Wynne]] | 1988 | | [[Cill Rois]] |- | style='text-align:right'| 2394 | [[Íomhá:Mairéad Farrell 2014.jpg|center|128px]] | [[Mairéad Farrell (polaiteoir)|Mairéad Farrell]] | 1990-01-06 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2395 | [[Íomhá:Pa Daly 2014.jpg|center|128px]] | [[Pa Daly]] | 1969 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 2396 | [[Íomhá:Jennifer Carroll MacNeill 2020.jpg|center|128px]] | [[Jennifer Carroll MacNeill]] | 1980-09-05 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2397 | [[Íomhá:Marc Ó Cathasaigh 2020.jpg|center|128px]] | [[Marc Ó Cathasaigh]] | 1977-01-03 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 2398 | [[Íomhá:Christopher O'Sullivan 2020.jpg|center|128px]] | [[Christopher O’Sullivan|Christopher O'Sullivan]] | 1982-06-02 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2399 | [[Íomhá:Brian Leddin.jpg|center|128px]] | [[Brian Leddin]] | 1979 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2400 | [[Íomhá:Malcolm Noonan 2025 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Malcolm Noonan]] | 1966 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 2401 | [[Íomhá:Claire Kerrane 2015.jpg|center|128px]] | [[Claire Kerrane]] | 1992-04-24 | | [[Dún Gar]] |- | style='text-align:right'| 2402 | [[Íomhá:Pauline Tully 2025 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Pauline Tully]] | 20th century | | [[Cill na Leice]] |- | style='text-align:right'| 2403 | [[Íomhá:Patrick Costello 2020.jpg|center|128px]] | [[Patrick Costello]] | 1980-05-21 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2404 | [[Íomhá:Norma Foley.jpeg|center|128px]] | [[Norma Foley]] | 1970 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 2405 | [[Íomhá:Verona Murphy (official portrait) 2020 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Verona Murphy]] | 1971 | | ''[[:d:Q104271796|An Ghráinseach]]'' |- | style='text-align:right'| 2406 | [[Íomhá:Jennifer Whitmore 2024 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Jennifer Whitmore]] | 1974-06 | | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 2407 | [[Íomhá:Emer Higgins, 2022.jpg|center|128px]] | [[Emer Higgins]] | 1980s | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2408 | [[Íomhá:Joe Flaherty (politician).jpeg|center|128px]] | [[Joe Flaherty (polaiteoir)|Joe Flaherty]] | 1969 | | [[An Muileann gCearr]] |- | style='text-align:right'| 2409 | [[Íomhá:Steven Matthews 2020.jpg|center|128px]] | [[Steven Matthews]] | 1971 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2410 | [[Íomhá:Patricia Ryan 2020.jpg|center|128px]] | [[Patricia Ryan (polaiteoir)]] | 1969-03-03 | | [[Baile Briotáis]] |- | style='text-align:right'| 2411 | [[Íomhá:Duncan Smith 2020.jpg|center|128px]] | [[Duncan Smith (polaiteoir)|Duncan Smith]] | 1983-05-17 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2412 | [[Íomhá:Paul Donnelly 2012.jpg|center|128px]] | [[Paul Donnelly]] | 1969 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2413 | | [[Máirín Ní Mhuiríosa]] | 1906-09-05 | 1982-08-27 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2414 | | [[Tony Holohan]] | | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2415 | [[Íomhá:Eibhlín Nic Niocaill.jpg|center|128px]] | [[Eibhlín Nic Niocaill]] | 1884-10-22 | 1909-08-13 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2416 | | [[Bríd Ní Ghiolláin]] | 1894-11-15 | 2003-12-31 | ''[[:d:Q124407631|Fearann an Choirce]]'' |- | style='text-align:right'| 2417 | | [[Sorcha Richardson]] | 1990 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2418 | | [[Eileen O'Faoláin]] | 1900-06-10 | 1988-09-20 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2419 | [[Íomhá:Orla Comerford at the 2024 Summer Paralympics (cropped).jpg|center|128px]] | [[Orla Comerford]] | 1997-09-14 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2420 | | [[Nan Tom Teaimín]] | | | [[Conamara]] |- | style='text-align:right'| 2421 | | [[Máire Ní Chéileachair]] | | | ''[[:d:Q4481305|An Fearann]]'' |- | style='text-align:right'| 2422 | | [[Richie Conroy]] | | | [[Contae Chill Dara]] |- | style='text-align:right'| 2423 | [[Íomhá:John Cummins (Irish politician).jpg|center|128px]] | [[John Cummins|Q96384541]] | 1988 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 2424 | | [[Lyra (amhránaí)|Lyra]] | 1993-05-19 | | [[Droichead na Bandan]] |- | style='text-align:right'| 2425 | | [[Pádraigín Haicéad]] | 1604 | 1654-11 | ''[[:d:Q4852302|An Baile Tarsna]]'' |- | style='text-align:right'| 2426 | | [[Sibéal Davitt]] | 1989 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2427 | [[Íomhá:CMAT, Brooklyn, March 2022 2 (cropped) (cropped).jpg|center|128px]] | [[CMAT]] | 1996-02-23 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2428 | [[Íomhá:Jamie Finn Lewes FC Women 0 Birmingham City 0 21 08 2022-717 (52303039536) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Jamie Finn]] | 1998-04-24 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2429 | | [[Niamh Farrelly]] | 1999-04-15 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2430 | | [[Áine Ní Chíobháin]] | | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2431 | | [[Breandán 'ac Gearailt]] | | | [[Baile an Mhúraigh, Paróiste Mórdhach|Baile an Mhúraigh]] |- | style='text-align:right'| 2432 | | [[Máire Ní Thuathail (léiritheoir)|Máire Ní Thuathail]] | 1959-07-29 | 2016-09-19 | [[Tuar Mhic Éadaigh]] |- | style='text-align:right'| 2433 | | [[Maud Cotter]] | 1954 | | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 2434 | | [[Aodhán Madden]] | 1947 | 2015 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2435 | | [[Caitlín Ní Chionnaith]] | 1897-09-09 | 1988-03-22 | [[An Seanchaisleán]] |- | style='text-align:right'| 2436 | | [[Rachael Blackmore]] | 1989-07-11 | | ''[[:d:Q60555085|Cill Náile]]'' |- | style='text-align:right'| 2437 | [[Íomhá:Saoirse Noonan Durham 2023 (sq cropped).jpg|center|128px]] | [[Saoirse Noonan]] | 1999-07-13 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2438 | | [[Paddy McMahon]] | 1933 | 2019 | [[An Tulach (An Clár)|An Tulach]] |- | style='text-align:right'| 2439 | | [[SON]] | 1990-04-21 | | [[Inis (baile)|Inis]] |- | style='text-align:right'| 2440 | | [[Bernadette Nic an tSaoir]] | | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2441 | | [[Seán Garvey]] | 1952 | 2022-05-06 | [[Cathair Saidhbhín]] |- | style='text-align:right'| 2442 | | [[Éanna Hardwicke]] | 1996-10-21 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2443 | | [[Annraoi Ó Liatháin]] | 1917-10-15 | 1981-07-27 | [[Port Omna]] |- | style='text-align:right'| 2444 | | [[Donnchadh Ó Laoghaire (ollamh)|Donnchadh Ó Laoghaire]] | 1877-01-21 | 1944-04-03 | ''[[:d:Q104298855|Doire an Chuilinn]]'' |- | style='text-align:right'| 2445 | [[Íomhá:Katie McGreal.jpg|center|128px]] | [[Katie McGreal]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2446 | | [[Róisín Uí Mhadagáin Ní Raghallaigh]] | 1903-01-21 | 1974-02-13 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2447 | | [[Mícheál Ó hAodha|Micheál Ó hAodha]] | 1918-07-31 | 1998-01-26 | [[Cill Dalua]] |- | style='text-align:right'| 2448 | | [[Séamus Ó Creag]] | 1861<br/>1863 | 1934-09-15 | ''[[:d:Q104348893|Droim na Saileach]]'' |- | style='text-align:right'| 2449 | [[Íomhá:Colm Bairéad DIFF Panel 1.png|center|128px]] | [[Colm Bairéad]] | 1981 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2450 | | [[Diarmuid de Faoite]] | 1967 | | [[Inis (baile)|Inis]] |- | style='text-align:right'| 2451 | | [[Pádraig Ó Macháin]] | | | [[Lios Mór]] |- | style='text-align:right'| 2452 | | [[Siún Ní Dhuinn]] | | | [[Dún Dealgan]] |- | style='text-align:right'| 2453 | | [[Abbie Larkin]] | 2005-04-27 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2454 | | [[Carol Cronin]] | | | [[Contae Chill Mhantáin]] |- | style='text-align:right'| 2455 | | [[Liam Prút]] | 1940 | 2023-09-30 | [[An tAonach]] |- | style='text-align:right'| 2456 | | [[Tadhg Ó Dúshláine]] | 1951-06-06 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2457 | | [[James Henry (aistritheoir)|Séamas Ó hInnéirghe]] | 1918 | | ''[[:d:Q104336077|Dumha Thuama]]'' |- | style='text-align:right'| 2458 | | [[Isobel Ní Riain]] | 1969 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2459 | | [[Seosamh Ó Guairim]] | 1955-12-12 | 2017-03-06 | [[Roisín na Mainiach]] |- | style='text-align:right'| 2460 | | [[Eoin Ó Catháin]] | | | [[Contae an Chláir]] |- | style='text-align:right'| 2461 | | [[Paddy Mhéime Ó Súilleabháin]] | 1944 | | ''[[:d:Q81084492|Loch Conaortha]]'' |- | style='text-align:right'| 2462 | | [[Lillis Ó Laoire]] | 1961 | | [[Gort an Choirce]] |- | style='text-align:right'| 2463 | | [[Siuán Ní Mhaonaigh]] | | | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 2464 | | [[Máire Dinny Wren]] | | | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 2465 | | [[Niamh Ní Chróinín]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2466 | | [[Aodán Ó Ceallaigh]] | | | [[An Rinn (Contae Phort Láirge)|An Rinn]] |- | style='text-align:right'| 2467 | [[Íomhá:Charlotte Blake Thornley Stoker (1818-1901) writer, activist, and mother of Bram Stoker.png|center|128px]] | [[Charlotte Stoker]] | 1818 | 1901-03-15 | [[Béal Átha Seanaidh]] |- | style='text-align:right'| 2468 | | [[Nan Ghriallais]] | 1936-04-02 | 2018-11-19 | [[Muiceanach idir Dhá Sháile]] |- | style='text-align:right'| 2469 | | [[Sorcha O'Raghallaigh]] | | | [[Contae Uíbh Fhailí]] |- | style='text-align:right'| 2470 | | [[Flann Ó Riain]] | 1929-09-18 | 2008-12-06 | [[Leamhcán]] |- | style='text-align:right'| 2471 | | [[Simon Ó Faoláin]] | 1973 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2472 | [[Íomhá:Gavan Reilly, 2023 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Gavan Reilly]] | | | ''[[:d:Q59721533|Ráth Moliain]]'' |- | style='text-align:right'| 2473 | | [[Joan Mallon]] | | | [[Contae Mhuineacháin]] |- | style='text-align:right'| 2474 | | [[Molly Bracken]] | 1908-02-03 | 1991-11-19 | [[Cluain Meala]] |- | style='text-align:right'| 2475 | [[Íomhá:Deirdre Brennan poet.jpg|center|128px]] | [[Deirdre Brennan]] | 1934 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2476 | | [[Jazzy (amhránaí)|Jazzy]] | 1996-09-19 | | [[Cromghlinn, BÁC|Cromghlinn]] |- | style='text-align:right'| 2477 | | [[Olan Monk]] | | | [[Indreabhán]] |- | style='text-align:right'| 2478 | | [[Louisa Ní Éideáin]] | 1984 | | [[Léim an Bhradáin]] |- | style='text-align:right'| 2479 | | [[Hugh Mac Giolla Chearra]] | | | [[Rann na Feirste]] |- | style='text-align:right'| 2480 | | [[Stephen O'Hanlon]] | | | [[Contae Mhuineacháin]] |- | style='text-align:right'| 2481 | | [[Roibeard Ó Cathasaigh]] | | | [[Lios Póil]] |- | style='text-align:right'| 2482 | | [[Séamus Ó hUltacháin]] | 1948 | 2023-09-19 | ''[[:d:Q104343964|Corr na Gaoithe]]'' |- | style='text-align:right'| 2483 | | [[Sam Ó Fearraigh]] | | | [[Gort an Choirce]] |- | style='text-align:right'| 2484 | | [[Cormac Mac Gearailt]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2485 | | [[Iarla Ó Muirthile]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2486 | | [[Diarmuid Breathnach]] | 1930-08-05 | 2023-11-13 | ''[[:d:Q104278666|Coill tSíomóin]]'' |- | style='text-align:right'| 2487 | | [[John William Seoighe]] | 1919 | 2015 | ''[[:d:Q104320884|Inis an Ghainimh]]'' |- | style='text-align:right'| 2488 | | [[Mícheál Mháire an Ghabha Ó Ceannabháin]] | 1936 | 2005 | [[An Aird Thoir]] |- | style='text-align:right'| 2489 | | [[Máire an Ghabha]] | 1905-03-18 | 1999 | [[An Aird Thoir]] |- | style='text-align:right'| 2490 | | [[Johnny Mháirtín Learaí Mac Donnchadha]] | 1937 | | [[Leitreach Ard]] |- | style='text-align:right'| 2491 | | [[Cóilín Sheáin Dharach Seoige]] | 1918-04 | 2001-04 | [[Ros Muc]] |- | style='text-align:right'| 2492 | | [[John Sheáin Dharach Seoige]] | | | ''[[:d:Q104321603|Ros Muc]]'' |- | style='text-align:right'| 2493 | | [[Tom Bheairtle Tom Ó Flatharta]] | 1926-08-15 | 2013-11-12 | [[An Lochán Beag, Contae na Gaillimhe|An Lochán Beag]] |- | style='text-align:right'| 2494 | | [[Tom Phaddy Mac Diarmada]] | 1909-03-02 | 2001-04-02 | [[An Lochán Beag, Contae na Gaillimhe|An Lochán Beag]] |- | style='text-align:right'| 2495 | | [[Johnny Báille]] | 1932-03-25 | 2004-09-26 | [[Leitir Móir]] |- | style='text-align:right'| 2496 | | [[Tess Uí Chonghaile]] | | 2005-03-08 | ''[[:d:Q65955633|An Máimín]]'' |- | style='text-align:right'| 2497 | | [[Maidhc Cheannabháin]] | | | ''[[:d:Q104324152|An tÁth Buí]]'' |- | style='text-align:right'| 2498 | | [[Stiofán Ó Cualáin (amhránaí)|Stiofán Ó Cualáin]] | | | ''[[:d:Q124414504|Baile na Cille]]'' |- | style='text-align:right'| 2499 | | [[Pat Cheoinín]] | 1915 | 2008 | [[Fínis]] |- | style='text-align:right'| 2500 | | [[Sonaí Choilm Learaí Ó Conghaile]] | 1945 | | ''[[:d:Q124447379|Cora Bhuí]]'' |- | style='text-align:right'| 2501 | | [[Máire Nic Dhonnchadha]] | | 2020-12-01 | ''[[:d:Q124499647|An Caorán Mór]]'' |- | style='text-align:right'| 2502 | | [[Réamonn Jimmy Mac Donncha]] | 1938 | 2012-01-26 | [[Inis Mhic Cionaith]] |- | style='text-align:right'| 2503 | | [[Bina McLoughlin]] | 1929 | 2001-02-16 | ''[[:d:Q104321379|Gleann na nGeimhleach]]'' |- | style='text-align:right'| 2504 | | [[Domhnall Ó Baoighill]] | 1878-01-25 | 1948-05-30 | [[Croithlí]] |- | style='text-align:right'| 2505 | | [[Róisín Chambers]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2506 | | [[Edwina Guckian]] | | | [[Droim ar Snámh]] |- | style='text-align:right'| 2507 | | [[Shauna Bannon]] | 1993-10-23 | | [[Tamhlacht]] |- | style='text-align:right'| 2508 | | [[Seamas Ó hAoláin]] | | | [[An Baile Dubh, Contae Phort Láirge|An Baile Dubh]] |- | style='text-align:right'| 2509 | | [[Ciarán Ó hÓgartaigh]] | 1967 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2510 | | [[Síle Denvir]] | | | [[Indreabhán]] |- | style='text-align:right'| 2511 | | [[Joni Crone]] | 1953 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2512 | | [[Shane Ó Curraighín]] | | | [[Teileann]] |- | style='text-align:right'| 2513 | | [[Tara Howley]] | | | [[Cill Fhionnúrach]] |- | style='text-align:right'| 2514 | | [[Pádraig Rynne]] | | | [[Contae an Chláir]] |- | style='text-align:right'| 2515 | | [[Marina Ní Dhubháin]] | | | [[An Daingean|Daingean Uí Chúis]] |- | style='text-align:right'| 2516 | | [[Hilary Bowen-Walsh]] | | | [[Baile Easa Dara]] |- | style='text-align:right'| 2517 | | [[Séaghan Ó Súilleabháin]] | 1999 | | [[Cill Orglan]] |- | style='text-align:right'| 2518 | | [[Tadhg Ó Murchadha (béaloideasóir)|Tadhg Ó Murchadha]] | 1896-02-11 | 1961-09-08 | ''[[:d:Q104310755|Cathair Dónall]]'' |- | style='text-align:right'| 2519 | [[Íomhá:Albert Dolan 2024.jpg|center|128px]] | [[Albert Dolan]] | 1998-12-01 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2520 | | [[Mike Mac Domhnaill]] | | | ''[[:d:Q104311662|Cluain Cath]]'' |- | style='text-align:right'| 2521 | | [[Tomás Ó Coileáin]] | | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2522 | | [[Séamus Ó Cinnéide (file)|Séamus Ó Cinnéide]] | 1925 | 1992-12-26 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2523 | | [[Muireann Ní Chíobháin]] | 1984 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2524 | | [[Cúán de Búrca]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2525 | | [[Marie-Louise Nicholson]] | | | [[Tearmann Feichín]] |- | style='text-align:right'| 2526 | | [[John Prendergast]] | | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 2527 | | [[Seoirsín Bashford]] | | | [[Contae Mhaigh Eo]] |- | style='text-align:right'| 2528 | | [[Seán Collins (amhránaí)|Seán Collins]] | | | [[Domhnach Bat]] |- | style='text-align:right'| 2529 | | [[Cormac Ó Beaglaoich]] | | | [[Corca Dhuibhne]] |- | style='text-align:right'| 2530 | | [[Majella Ní Dhomhnaill]] | | | [[Bré]] |- | style='text-align:right'| 2531 | | [[Siobhán Peoples]] | | | [[Inis (baile)|Inis]] |- | style='text-align:right'| 2532 | | [[Colm Broderick]] | | | [[Ceatharlach]] |} == Misc == {| class='wikitable sortable' ! # ! íomhá ! nome ! dáta breithe ! dáta báis ! áit bhreithe |- | style='text-align:right'| 1 | [[Íomhá:Jedward-original.jpg|center|128px]] | [[Jedward]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2 | [[Íomhá:Godfried Maes - The beheading of Saint Dymphna.jpg|center|128px]] | [[Naomh Damhnait]] | 7th century | 7th century | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 3 | [[Íomhá:Dustin.jpg|center|128px]] | [[Dustin Turcaí]] | 1988-11-13 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 4 | [[Íomhá:Anne Marie McMahon.png|center|128px]] | [[Anne Marie McMahon]] | | | [[Contae an Chláir]] |} {{Wikidata list end}} {{Cómhaoin|Category:People of Ireland|Muintir na hÉireann}} {{síol-ie}} [[Catagóir:Daoine Éireannacha| ]] [[Catagóir:Grúpaí eitneacha in Éirinn]] [[Catagóir:Grúpaí eitneacha i dTuaisceart Éireann]] 6dhufld6jd5jcisjmnh0klj88j4dqtz Gearrscéalaíocht Ghaeilge na Ré seo 0 22043 1268921 1253197 2025-06-06T21:13:31Z Taghdtaighde 60452 Nasc curtha leis 1268921 wikitext text/x-wiki Foirm bhisiúil i litríocht na Gaeilge is ea '''gearrscéalaíocht Ghaeilge na ré seo'''. Tá an ghearrscéalaíocht á saothrú i nGaeilge ó dheireadh an 19ú haois i leith, agus tá cuid den litríocht chomhaimseartha is fearr sa teanga le fáil inti. Mar a dúirt an scríbhneoir [[Máirtín Ó Cadhain]] (1981) agus é ina ghearrscéalaí cumasach é féin: :''Scríobhadh na mílte gearrscéal sa Ghaeilge. Tá siad ina sprémhóin inti... Tá sé éasca iad a chur i gcló, nó iad a chur á gcraobhscaoileadh ar an raidió anois''.<ref>Ó Cadhain, lch 100.</ref> Leanann foilsitheoirí Gaeilge orthu ag cur cnuasaigh gearrscéalta amach agus tá ficsean gearr le léamh i gcónaí sna hirisí Gaeilge. == Ceannródaithe == Ba dheacair a rá arbh é [[Pádraig Mac Piarais]] (1879-1916) nó [[Pádraic Ó Conaire]] (1883-1928) a thug an ghearrscéalaíocht nua isteach sa Ghaeilge, ach i leith an Phiarsaigh is mó a chuirtear é.<ref>Ibid., lch 100.</ref> Nua-aoisí i gcúrsaí litríochta ba ea an Piarsach lena linn, rud a chuir sé in iúl i 1906 nuair a dúirt sé gurbh éigean dul i ngleic le cúrsaí sóisialta, polaitíochta agus creidimh i saol comhaimseartha na hÉireann, agus paróisteachas a sheachaint maidir le huigeacht, ton agus dearcadh.<ref>‘About Literature,’ ''An Claidheamh Solais'', 26 Bealtaine 1906, lgh 6-7, luaite in Markey.</ref> Tá sé maíte gur cosúil litríocht na Gaeilge le foirmeacha eile den scríbhneoireacht nua-aoiseach sa mhéid gur thréig sí foirmeacha, ábhar agus stíl de shaghas traidisiúnta, de réir mar a mhol an Piarsach, chun teacht ar bhealaí chun cuntas ceart a thabhairt ar shaol ár linne, agus gur bhain sí tairbhe neamhchoitianta as an nGaeilge chuige.<ref>Markey, lch 50.</ref> Scríobh Ó Conaire úrscéal (''Deoraíocht'') ach tá roinnt mhaith dá chlú ag brath ar a chuid gearrscéalta. Bhí taithí aige ar shaol na tuaithe agus ar shaol na mbailte, agus tá sé ráite ina thaobh go raibh an dearcadh iltíreach aige thar aon duine eile dá chomhaimsirigh. Réitigh sé an bealach dóibh siúd arbh áil leo réimse na nualitríochta Gaeilge a leathnú.<ref>Caerwyn Williams agus Ní Muiríosa, lgh 364-365.</ref> Nuair a thosaigh na nua-aoisithe ag scríobh i nGaeilge bhí rian na sean-nósanna scéalaíochta ar scríbhneoireacht na Gaeilge fós, ach tuigeadh gurbh fhéidir tabhairt faoin ngnó ar bhealach eile. In [[Oireachtas na Gaeilge]] 1899 bhí an fógra comórtais seo ann: ‘Gearrscéal de shaghas ar bith ach béaloideas’.<ref>Luaite in ''Field Day Review 4'', 2008: Idir Dhá Chomhairle/Between Two Minds, lch 229.</ref> Mar sin féin, d’éirigh le [[Pádraig Ó Siochfhradha]] (An Seabhac) (1883-1964) clú éigin a bhaint amach le cnuasach scéalta agus dréachtaí faoin muintir i sráidbhaile tuaithe dar teideal ''An Baile Seo ‘Gainne'', saothar a bhain leas as cúrsaí béaloidis.<ref>Kiberd, lgh 48-9</ref> Tá sé áitithe ó shin go bhfuil claonadh ag údair Éireannacha chun an béaloideas a chur in oiriúint do théamaí agus d’fhoirmeacha liteartha an lae inniu.<ref>Ingman, Heather (2011). ''A History of the Irish Short Story'' (réamhrá). Cambridge University Press. ISBN 9780521867245</ref> Dúirt an criticeoir [[Eoghan Ó hAnluain]] gur thráthúil mar a tharla athbheochan scríbhneoireacht chruthaitheach na Gaeilge díreach nuair a bhí an gearrscéal á thabhairt chun foirfeachta go hidirnáisiúnta mar fhoirm liteartha.<ref>Eoghan Ó hAnluain, ‘Seán Mac Mathúna - An Gearrscéalaí’ (Réamhaiste): http://www.coislife.ie/reamhaiste.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161205221818/http://www.coislife.ie/reamhaiste.pdf |date=2016-12-05 }}</ref> == An nua-aoiseachas == Ar na scríbhneoirí aitheanta Gaeilge a chuaigh i gceann na gearrscéalaíochta lenár linn tá [[Donncha Ó Céileachair]] agus [[Síle Ní Chéileachair]], [[Piaras Béaslaí]], Conchúir Ó Ruairc, Annraoi Ó Liatháin, Séamas Ó Néill, Tomás Bairéad, Mícheál Ó Siochrú, Pádraig Óg Ó Conaire agus a lán eile. Is é [[Máirtín Ó Cadhain]] (1906-1970), áfach, an scríbhneoir is clúití acu. === Máirtín Ó Cadhain === Tá cáil ar Mháirtín Ó Cadhain mar dhuine de na scríbhneoirí próis is mó sa Ghaeilge nua-aimseartha.<ref> Denvir, Gearóid, ‘Cadhan Aonair: Saothar Liteartha Mháirtín Uí Chadhain’, BÁC, 1987. Réamhrá IX.</ref><ref>”Máirtín Ó Cadhain, Ceist na mBan agus Ceisteanna Ban le [[Máire Ní Annracháin]],” lch 39, in Ó hÁinle, Cathal, ''Criostalú: Aistí ar Shaothar Mháirtín Uí Chadhain'', Coiscéim, BÁC, 1998.</ref> Foilsíodh trí úrscéal agus sé bhailiúchán gearrscéalta leis. Scríobh sé prós dlúthfhite deacair ar dtús, cé gur éirigh a stíl beagán níos simplí níos déanaí agus é ag scríobh faoi shaol na cathrach. Bhí a chuid tuairimí féin aige faoi céard is gearrscéal ann: “Is cuntas é ar eachtra nó ar staid intinne, nó imeacht amháin, tréith amháin ar leith de cháilíocht duine ag feidhmiú, nó ag spairn le rud eile, fiú cuntas ar ghotha den dúlra”.<ref>Ó Cadhain, lch 101.</ref> Dúirt sé freisin gur “fíoraontas an tréith is suntasaí den ghearrscéal; gach rud a bheith fuinte fáiscthe...”<ref>Ibid., lch 101.</ref> Deir an file agus criticeoir [[Louis de Paor]] gurb é mórthéama Uí Chadhain ina chuid gearrscéalta “an choimhlint idir mianta an duine aonair agus na bacanna a chuireann struchtúir áirithe i saol an phobail dar díobh é ar a fhorbairt phearsanta”.<ref>De Paor, Louis, ‘Maxim Gorky, Máirtín Ó Cadhain agus Riastradh na Scéalaíochta’, ''Comhar'' (Nollaig 1990), lgh 51-5.</ref> == Gearrscéalaithe eile == Tá sé maíte go bhfuil éagsúlacht mhór ag baint le gearrscéalaíocht na Gaeilge toisc gur tógadh na scríbhneoirí i dtraidisiúin dhifriúla, ach nach bhfuil an oiread sin tráchta déanta ar an bhfadhb seo agus ar an gcaoi a dtéann scríbhneoirí chun spairne léi. Is cuma cá mhéad atá scríofa cheana faoi cheird na gearrscéalaíochta i dteangacha eile: “Ní ionann litríocht na Gaeilge agus litríocht ar bith eile dá ghaolmhaire iad”.<ref>Mac Congáil, lch 107.</ref> As an nGaeltacht a fáisceadh formhór na ngearscéalaithe agus tá a rian sin ar a saothar. Bhí meas ag an gCadhnach féin ar na scríbhneoirí cáiliúla Ultacha [[Seosamh Mac Grianna]] agus [[Séamas Ó Grianna]] toisc go ndearna siad iarracht léiriú a dhéanamh ar mhuintir na Gaeltachta in áit pictiúr idéalach a tharraingt mar a bhí á dhéanamh ag bunús na scríbhneoirí Gaeltachta go dtí sin.<ref>Ibid. lch 112.</ref> Bhain [[Liam Ó Flaithearta]], údar a rugadh in Árainn, clú amach mar scríbhneoir Béarla, ach d’iompaigh ar an nGaeilge arís leis an gcnuasach ''Dúil'' agus cuntas inti ar shaol na tuaithe. Ní mór a thaitin sí leis na léirmheastóirí ag an am, ach tá meas tagtha ag léitheoirí uirthi ó shin.<ref>Ó hEithir, Breandán (1991) (eag. Caoilfhionn Nic Pháidín), ''An Chaint sa tSráidbhaile'', lch. 167. Comhar Teoranta, Baile Átha Cliath.</ref> Anuas go dtí lár an fichiú haois bhí an chuid is mó de chainteoirí líofa le fáil sa Ghaeltacht, ach bhí an teanga ag dul i neart sa réimse uirbeach. Bhí a rian sin le haithint ar ''Bullaí Mhártain'' (1955), cnuasach le Domhnall Ó Céileachair and Síle Ní Chéileachair a phléigh saol na tuaithe agus saol na cathrach. Ba é an scéal céanna é ag scéalta [[Dónall Mac Amhlaigh|Dhónaill Mhic Amhlaigh]], údar a raibh Gaeilge Chonamara ar a thoil aige ach a chuaigh ag obair ina sclábhaí i gcathracha Shasana. In ''Feamainn Bealtaine'' (scéalta agus sceitsí, 1961) nocht an file [[Máirtín Ó Direáin]] glórtha na Gaeltachta le greann agus grinneas. Braithstint ar leith atá le fáil i scéalta [[Seán Mac Mathúna|Sheáin Mhic Mhathúna]], réalaí fileata a bhain cáil amach as a thuiscint ar aigne an duine agus a chreideann i dtábhacht an tinfidh. Tá sé ráite faoi gur cúram coitianta ina scéalta “an ghéarbhraistint leochailleach do rudaí a bheith ag teacht chun críche”.<ref>Eoghan Ó hAnluain, ‘Seán Mac Mathúna - An Gearrscéalaí’ (Réamhaiste): http://www.coislife.ie/reamhaiste.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161205221818/http://www.coislife.ie/reamhaiste.pdf |date=2016-12-05 }}</ref> Chuaigh an chéad chnuasach aige, ''Ding'', go mór i bhfeidhm ar léitheoirí na Gaeilge agus glór neamhchoitianta le cloisteáil inti. Gearrscéalaí de chineál neamhchoitianta i litríocht na Gaeilge is ea [[Daithí Ó Muirí]] agus blas aisteach neamhshaolta ar a shaothar.<ref>Leabhar Breac, ''Seacht Lá na Díleann'': "Tá stíl shiúráilte scríbhneoireachta ag rith leis na scéalta seo... éirim éigin síúil, neamhshaolta, fíormhealltach iontu... agus draíocht áirithe leo a thug ar shiúl mé." Moltóir an Oireachtais, 1996: http://leabharbreac.com/leabhair.html?pID=30 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131228001120/http://leabharbreac.com/leabhair.html?pID=30 |date=2013-12-28 }}</ref> Saghas réalachas draíochta atá á chleachtadh aige agus an bhagairt le mothú ann i gcónaí.<ref>Carson, Liam, ‘Like a Rolling Stone: Irish Language Literature and Art in a Modern Cultural Context,’ in ''Numéro Cinq Magazine'', Vol. V, No. 10, October 2014: http://numerocinqmagazine.com/2014/10/01/uimhir-a-cuig-like-a-rolling-stone-irish-language-literature-and-art-in-a-modern-cultural-context-liam-carson/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160211081124/http://numerocinqmagazine.com/2014/10/01/uimhir-a-cuig-like-a-rolling-stone-irish-language-literature-and-art-in-a-modern-cultural-context-liam-carson/ |date=2016-02-11 }}</ref> Tá an fhantaisíocht agus an aigne thriallach fite fuaite freisin i saothar [[Mícheál Ó Conghaile|Mhíchíl Uí Chonghaile]], scríbhneoir agus foilsitheoir.<ref> Siobhán Máiréad Kennedy, ''Iniúchadh ar Ghnéithe den Fhantaisíocht i nGearrscéalta Mhichíl Uí Chonghaile'': Mórthráchtas MA sa Ghaeilge, Coláiste Mhuire Gan Smál, Ollscoil Luimnigh 2015 [https://dspace.mic.ul.ie/bitstream/handle/10395/2049/Kennedy,%20Siobhan%20(2015)%20Ini%C3%BAchadh%20ar%20ghn%C3%A9ithe%20den%20fhantais%C3%ADocht%20i%20ngearrsc%C3%A9alta%20Mhich%C3%ADl%20U%C3%AD%20Chonghaile%20MA.pdf?sequence=2&isAllowed=y]: “Tá traidisiún láidir ag an ngearrscéal féin sa Ghaeilge agus tugann an Conghaileach ábhar machnaimh dúinn le húsáid an ghearrscéil mar mhodh scríbhneoireachta chun é féin a chur os ár gcomhair mar ghearrscéalaí triallach. Is éard atá againn i ngearrscéalta Mhichíl Uí Chonghaile ná saothar a bhaineann an anáil dínn go minic leis an meascán seo den sean agus nua a bhíonn le fáil iontu”.</ref> Tá blas an réalachais le fáil i gcónaí, áfach, ar chuid mhaith de na gearrscéalta a fhoilsítear i nGaeilge. Sampla de sin saothar [[Ré Ó Laighléis|Ré Uí Laighléis]], scríbhneoir do dhaoine óga a bhfuil mórán scríofa aige faoi fhadhbanna drugaí agus eile. Tá an réalachas céanna ag baint le scéalta scríbhneoirí Gaeltachta ar nós Choilm Uí Cheallaigh, [[Joe Steve Uí Neachtain|Joe Steve Ó Neachtain]], Mhaidhc Dainín Uí Shé agus eile. == Gearrscéalaithe Gaeilge thar lear == Tá an ghearrscéalaíocht á cleachtadh ag scríbhneoirí de chuid phobal na Gaeilge thar lear. Is díol spéise iad sa mhéid nach de shliocht Éireannach cuid acu cé gurb í an Ghaeilge a phríomhtheanga liteartha. Déanann a leithéidí scóip na gearrscéalaíochta a leathnú agus a hábhar a shaibhriú. I n[[Doire]] a rugadh [[Pádraig Ó Siadhail]] ach tá sé ina chónaí in Halifax in Albain Nua [[Ceanada|Cheanada]] ón mbliain 1987 i leith. Tá deich leabhar Gaeilge foilsithe aige i rith na tréimhse sin, agus bailiúchán gearrscéalta san áireamh. San Ísiltír a rugadh [[Alex Hijmans]]. Chaith sé tamall de bhlianta in Éirinn ach sa [[An Bhrasaíl|Bhrasaíl]] atá sé ina chónaí anois. I measc na leabhar a d’fhoilsigh sé i nGaeilge tá ''Gonta'' (2012), bailiúchán gearrscéalta. Teangeolaí Fionnlannach is ea [[Panu Petteri Höglund]] agus a lán scríofa aige i nGaeilge. Eascraíonn a scéalta as saol dorcha na Lochlainne nó na Meán-Eorpa agus idir dáiríreacht agus fhantaisíocht ag gabháil leo. Tá roinnt cnuasach curtha i gcló aige.<ref>Máirín Nic Eoin, ‘Interdisciplinary Perspectives on Transnational Irish-Language Writing,’ April 12, 2013: https://breac.nd.edu/articles/38920-interdisciplinary-perspectives-on-transnational-irish-language-writing-2/</ref> Scribhneoir é Colin Ryan a bhfuil a mhuintir lonnaithe san Astráil ó na 1860í agus a bhfuil a lán scéalta foilsithe aige i nGaeilge agus i mBéarla ar irisí liteartha. Tháinig cnuasach dá chuid gearrscéalta Gaeilge amach i 2015 agus tagairt déanta ag an am don ghné mhistéireach dhuairc a bhaineann leo.<ref>Nóta foilsitheora: ''Teachtaireacht'', cnuasach le Colin Ryan: https://www.cic.ie/books/published-books/teachtaireacht {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160409211816/http://www.cic.ie/books/published-books/teachtaireacht |date=2016-04-09 }}</ref> D'fhoilsigh [[Cló Iar-Chonnacht]] cnuasach nua leis (''Ceo Bruithne'') i ndeireadh 2019. == An ghearrscéalaíocht feasta == Fir is mó a bhíodh chun tosaigh i ngearrscéalaíocht na Gaeilge, cé go ndearna [[Síle Ní Chéileachair]] agus [[Siobhán Ní Shúilleabháin]] obair an-suimiúil. Is iomaí scríbhneoir mná a d’fhoilsigh cnuasach ó shin. Orthu siúd tá Colette Nic Aodha, Deirdre Brennan, Deirdre Ní Ghrianna, [[Biddy Jenkinson]], Méadhbh Ní Ghallchobhair, [[Réaltán Ní Leannáin]], Máire Dinny Wren, Máirín Uí Fhearraigh, [[Brighid Uí Mhonacháin]] agus Síle Uí Ghallchóir. Is dócha ar a bhfuil de ghearrscéalta á bhfoilsiú faoi láthair nach mbeidh aon lagú ar an ngearrscéalaíocht Ghaeilge feasta. Is mór an chabhair chuige seo an fháilte atá ag irisí liteartha ar nós ''[[Feasta]]'', ''[[Comhar]]'', ''[[An tUltach]]'' agus ''[[An Gael]]'' roimh ghearrscéalta, agus tá cnuasaigh nua á gcur amach i gcónaí.<ref>Tá 125 cnuasach ar a laghad i gcló faoi láthair: féach Litríocht.com, http://www.litriocht.com.</ref> Ábhar uirbeach is mó a phléitear faoi láthair i ngearrscéalta na Gaeilge, rud a leanann uirbiú na teanga féin.<ref>Féach tuairisc James McCloskey ar leathnú na Gaeilge sa timpeallacht chathrach (2006): “Irish as a World Language”: http://ohlone.ucsc.edu/~jim/PDF/notre-dame.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170517010634/http://ohlone.ucsc.edu/~jim/PDF/notre-dame.pdf |date=2017-05-17 }}.</ref> == Nótaí == {{reflist}} == Tagairtí == Caerwyn Williams, J.E.; Ní Mhuiríosa, Máirín (1979). ''Traidisiún Liteartha na nGael''. An Clóchomhar Tta. Ingman, Heather (2011). ''A History of the Irish Short Story''. Cambridge University Press. ISBN 9780521867245 Kiberd, Declan (2005). ''The Irish Writer and the World''. Cambridge University Press. ISBN 1139446002, 9781139446006 Mac Congáil, Nollaig, ‘Ó Cadhain agus an Gearrscéal,’ in Seán Ó Mórdha (eag.), ''Scríobh 5'', An Clóchomhar Tta, 1981. Markey, Anne, ‘Modernism, Maunsel and the Irish Short Story’ in Edwina Keown agus Carol Taaffe (eag.) (2010) ''Irish Modernism'', Peter Lang. ISBN 3039118943, 9783039118946 Ó Cadhain, Máirtín, ‘An Gearrscéal sa Ghaeilge,’ in Seán Ó Mórdha (eag.), ''Scríobh 5'', An Clóchomhar Tta, 1981. == Le léamh == Ní Dhonnchadha, Aisling (1981). ''An Gearrscéal sa Ghaeilge, 1898-1940''. An Clóchomhar Tta. == Naisc sheachtracha == * [[Gearrscéal]] * [[Splancfhicsean na Gaeilge]] * [[Litríocht na Gaeilge]] {{DEFAULTSORT:Gearrscealaiocht Ghaeilge na Re seo}} [[Catagóir:Gearrscéalta Gaeilge| ]] [[Catagóir:Gearrscéalta|*]] [[Catagóir:Litríocht na Gaeilge]] sbn4k6o9ey4ya2v8ibuho2771cfwzah Catagóir:Básanna i 1066 14 27563 1268941 668256 2025-06-06T22:22:48Z Alison 570 Catagóir:1066 1268941 wikitext text/x-wiki {{Catcómhaoin|1066 deaths|Básanna i 1066}} [[Catagóir:Blianta báis|1066]] [[Catagóir:1066]] as1h1pr4fbm27icqaar9557v757ah9z Publius Cornelius Tacitus 0 29020 1268882 1192258 2025-06-06T15:37:59Z 223.24.94.69 1268882 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Seanadóir agus staraí de chuid [[Impireacht na Róimhe|na Sean-Róimhe]] ab ea '''Publius (nó Gaius) Cornelius Tacitus''' (AD 56 - AD 117). Sna codanna a mhaireann de chuid a dhá mhór-oibreacha- [[Annála]] agus [[Startha|Startha-]] déanann Tacitus iniúchadh ar réimis na nImpirí Rómhánacha [[Tiberius]], [[Claudius]], [[Nero]] agus iad siúd a bhí i gcumhacht le linn Bhliain na gCeithre Impirí. Réisíonn an dá shaothar stair Impireacht na Róimhe ó bhás [[Augustus]] sa bhliain 14 AD go dtí go bhfuair an [[Domitian|tImpire Domitian]] bás sa bhliain 96 AD (is dócha). Tá bearnaí ollmhór sna téacsanna a mhaireann, lena n-áirítear ceann ceithre leabhar fada sna hAnnála. Pléann oibreacha eile Thacitus faoin óráidíocht (i bhformáid agallamh, féach [[Dialogus de oratoribus]]), [[Germania]] (sa lámhscríbhinn ''De origine et situ Germanorum''), agus nótaí beathaisnéise mar gheall ar a athair céile [[Agricola]], go príomha, le linn a fheachtas sa [[An Bhreatain|Bhreatain]]. (Laidin: Britannia) (féach ''[[De Vita et moribus Iulii Agricolae]]''). B'údar é Tacitus a scríobh ag deireadh Ré Airgid litríocht na [[Laidin]]e (na Laidine Clasaicí). {{Teimpléad:Litríocht na Sean-Róimhe}} [[Catagóir:Scríbhneoirí na Sean-Róimhe]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 56]] [[Catagóir:Básanna i 117]] h7xqsqdd9thtdzv9vwbakqrba5hxmnl Máiréad Ní Ghráda 0 31867 1268964 1254258 2025-06-06T23:20:52Z Taghdtaighde 60452 Catagóir curtha leis 1268964 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} [[Drámadóir]], scríbhneoir agus [[Craoltóireacht|craoltóir]] as [[Contae an Chláir]] ab ea '''Máiréad Ní Ghráda'''.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=76|teideal=NÍ GHRÁDA, Máiréad (1896–1971)|language=ga|work=ainm.ie|dátarochtana=2019-04-28}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.clarelibrary.ie/eolas/coclare/people/nighrada.htm|teideal=Clare People: Mairéad Ní Ghráda|work=www.clarelibrary.ie|dátarochtana=2022-12-03}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.dib.ie/biography/ni-ghrada-mairead-a6187|teideal=Ní Ghráda, Máiréad {{!}} Dictionary of Irish Biography|language=en|work=www.dib.ie|dátarochtana=2022-12-03}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://corkcitylibraries.tumblr.com/post/646349857521549312/mair%C3%A9ad-n%C3%AD-ghr%C3%A1da-and-an-triail|teideal=Mairéad Ní Ghráda and An Triail|údar=Cork City libraries|dáta=2021|work=Tumblr|dátarochtana=2022-12-03}}</ref> Rugadh í i g[[Cill Mhaile]] (gar d'[[Inis (baile)|Inis]]) ar an [[23 Nollaig]] [[1896]] agus cailleadh í ar an [[13 Meitheamh]] [[1971]]. Scríobh sí na drámaí [[An Triail (Máiréad Ní Ghráda)|''An Triail'']] (1964), ar churaclam na h[[Ardteistiméireacht]]<nowiki/>a, agus ''[[Breithiúnas]]''',''''' ar cheann de mhórdhrámaí na Gaeilge,<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.litriocht.com/siopa/breithiunas/?lang=en|teideal=Breithiúnas|údar=Litríocht.com|language=ga-IE|dátarochtana=2022-12-03}}</ref> ar churaclam an GCE.<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.rewardinglearning.org.uk/common/includes/microsite_doc_link.aspx?docid=1257-4|teideal=CCEA Draft GCE Specification in Irish|údar=rewardinglearning.org.uk/|dáta=2013|dátarochtana=2022|archivedate=2022-12-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20221203002807/http://www.rewardinglearning.org.uk/common/includes/microsite_doc_link.aspx?docid=1257-4}}</ref> == Saol == === Tús a saoil === I gCill Mháille, taobh thiar d'Inis, Contae an Chláir, a rugadh Máiréad Ní Ghráda ar an 23 Nollaig 1896. B'[[Feirmeoir|fheirmeoir]] a hathair, Séamus Ó Gráda, a chaith tamall ina chomhairleoir áitiúil. Bhí [[an Ghaeilge|Gaeilge]] aige ó dhúchas. Meastar gur uaidh sin a tháinig grá Mháiréad don [[Teanga (cumarsáid)|teanga]]. Breac-Ghaeltacht a bhí i gCill Mháille, agus bhí Gaeilge ag muintir Mháiréad Ní Ghráda. Bhí giotaí de ''[[Cúirt an Mheán Oíche]]'' agus véarsaóicht Ghailge eile de ghlanmheabhair ag a hathair, ar chainteoir dúchais é. Bhí Séamus ina [[Náisiúnachas in Éirinn|náisiúnaí]], agus bhíodh baill de ghluaiseachtaí náisiúnta ar lóistín sa teach sna blianta roimh bhunú [[Saorstát Éireann|Shaorstát Éireann]]. Duine díobh sin [[Earnán de Blaghd (Ernest Blythe)|Earnán de Blaghd]], [[Aire Rialtas|aire airgeadais]] chéad [[rialtas]] an tSaorstáit, a raibh Máiréad mar rúnaí aige ó 1921 go dtí 1923. Fuair sí [[oideachas]] [[Meánscoil|meánscoile]] i gClochar na Trócaire in Inis. Bhain sí duaiseanna amach sna scrúdaithe agus scoláireacht go [[An Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath|Coláiste na hOllscoile, Baile Átha Cliat]]<nowiki/>h. Bhain sí céim BA sa Ghaeilge sa bhliain 1919, faoi stiúir [[Dubhghlas de hÍde|Dhubhghlais de hÍde]]. Fuair sí céim MA sa Ghaeilge chomh maith<ref>Ní Ghlinn, Gearóidín. (2002). "An triail : staidéar ar an dráma don Ardteistiméireacht (Ardleibhéal)". Gill & Macmillan. OCLC 49738883</ref>. === Réabhlóidí === Bhí taithí ag an údar ar an bpolaitíocht aitiúil mar ba chomhairleoir contae agus náisiúntóir a hathair féin, Séamus Ó Gráda as [[Contae an Chláir|Contae an Chláir.]]<ref name=":02">{{Lua idirlín|url=https://static1.squarespace.com/static/602f79a565837b32cc85cebe/t/619cc9343e898770578d14a2/1637665076775/1.+R%C3%A9amhr%C3%A1+-+Introduction.pdf|teideal=Réamhrá|údar=Éamon Ó Ciosáin|dátarochtana=2022}}</ref> Bhí sí sáite i gcorráil pholaitiúil na linne agus í ar an [[ollscoil]]. Bhí aithne aici ar go leor daoine a bhí páirteach sa ghluaiseacht náisiúnach, mar a bhí sí féin, sna blianta idir 1916 agus 1923. Ba bhall de [[Cumann na mBan|Chumann na mBan]] í.<ref>History Ireland. 2012. ''Mairéad Ní Ghráda (1896–1971)''. ''20th-century / Contemporary History''. 20 (1).</ref> Sa bhliain 1920 cuireadh i bpríosún í faoi bheith ag díol [[bratach]] do [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]]. Ghlac sí taobh an t[[Saorstát Éireann|Saorstáit]] i g[[Cogadh Cathartha na hÉireann|Cogadh na gCarad]] (1922-23). Chuaigh an tréimhse seo i gcion go mór uirthi: is é is cúlra d'fhormhór a cuid [[gearrscéal]]<nowiki/>ta agus dá mórdhráma deireanach ''[[Breithiúnas]]'' (1968). Mhúin Máiréad Ní Ghráda i scoil trialach i nGleann na gCaorach, Co. Bhaile Átha Cliath, (1919-20). Tamall ina dhiaidh sin, fuair sí post mar rúnaí [[Teachta Dála|TD]] de chuid [[Cumann na nGaedheal|Chumann na nGaedheal]], [[Earnán de Blaghd]]. [[Íomhá:Woman tuning radio 1923.jpg|mion|ag éisteach leis an [[raidió]] sna [[1920idí]] ; bhí Ní Ghráda ina láithreoir]] Phós sí Risteard Ó Ciosáin, oifigeach sna [[Garda Síochána|Gardaí]], sa bhliain 1923. Bhí beirt mhac acu, Séamus agus Brian. === Craoltóir === Chuir pobal na tíre aithne uirthi mar láithreoir ar [[Raidió Teilifís Éireann|Raidió Éireann]] (2RN) ó 1926 amach. Bhí freagracht uirthi chomh maith as cláracha do [[Bean|mhná]] agus do pháistí, agus as an g[[cartlann]] [[Ceol|cheoil]]. Ba í céad bhan[[Craoltóireacht|chraoltóir]] 2RN í, ag am nach raibh a leithéid ar an BBC féin. Post páirtaimseartha a bhí ann, áfach, agus d'éirigh sí as sa bhliain 1935, tar éis athrú [[Rialtas na hÉireann|rialtais]] i 1932.<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.gaelminn.org/triail/nighrada.htm|teideal=Gaeltacht Minnesota: An Triail|work=www.gaelminn.org|dátarochtana=2019-04-28}}</ref> Mhair a spéis i gcúrsaí [[Oideachas|oideachais]] do pháistí, i gcúrsaí ban agus a dúil sa cheol go buan ina dhiaidh sin. === Scríbhneoir === [[Íomhá:Unitarian Church, St Stephens Green, Dublin (2683674018).jpg|mion|[[Amharclann an Damer]], BÁ¢]] Bhí spéis riamh aici i gcúrsaí [[Drámaíocht na Gaeilge|drámaíochta]]. Bhí sí ar dhuine den bhuíon a bhuanaigh An Comhar Drámaíochta sa bhliain 1923 chun drámaí Gaeilge a léiriú go rialta. Ba é ''An Uacht'' a céad dráma. Chum sí é do dhaltaí Choláiste Tís Chill Mhic Oda, áit a raibh sí ag teagasc, i 1931. Léirigh [[Micheál Mac Liammhóir|Mícheál Mac Liammóir]] ''An Uacht'' in [[Amharclann an Gheata]] in Aibreán 1931. [[Íomhá:Dublin Ireland Gate Theater 2009-09-27.JPG|mion|[[Amharclann an Gheata|Amharclanm an Gheata]] ]] [[Íomhá:Breithiúnas Máiréad Ní Ghráda polaiteoir.png|mion|[[Breithiúnas|''Breithiúnas'']]]] Lean Máiréad Ní Ghráda uirthi ag cumadh drámaí ó 1931 go dtí deireadh na [[1960idí]]. Le linn an ama sin, bhí sí ina heagarthóir ar leabhair scoile le Brún agus Ó Nualláin agus is iomaí sraith téacsleabhar Gaeilge, Béarla agus [[stair]]<nowiki/>e a scríobh sí nó a chuir sí in eagar, chomh maith leis an iris oideachais ''Teacher's Work.'' Chaith sí tamall ina cathaoirleach ar Chumann na Scríbhneoirí. Dá bharr sin agus de bharr a spéise sa drámaíocht, bhí sí páirteach sna hiarrachtaí a rinneadh le [[Amharclann|hamharclann]] Ghaeilge a bhunú i m[[Baile Átha Cliath]] ó na [[1940idí]] ar aghaidh. Cé go raibh sí féin bainteach le léirithe as Gaeilge in [[Amharclann na Mainistreach]] sa tréimhse sin, chreid sí gur ghá áras ar leith do dhrámaíocht na Gaeilge. Léiríodh drámaí léi in [[Amharclann an Damer]], a bhunaigh [[Gael Linn|Gael-Linn]] sa bhliain 1955, agus ba é ''An Triail'' (1964) an ceann ba mhó cáil (a bhí inchurtha leis [[An Giall]] le [[Breandán Ó Beacháin]]). Má bhain umhlaíocht le Máiréad Ní Ghráda i leith a cumais féin ba dhuine an-[[Neamhspleách (polaitíocht)|neamhspleách]] a bhí inti. Bhí post dá cuid féin aici ar feadh a saoil, ag am ar mhinice na mná sa bhaile. Fuair sí bás i mBaile Átha Cliath ar an [[13 Meitheamh]] [[1971]]. == Eolas == * Éamonn Ó Cíosáin - ''An Triail: Breithiúnas, dhá dhráma le Máiréad Ní Ghráda'', Baile Átha Cliath, Oifig an tSoláthair, 1978. * Siobhán Ní Bhrádaigh - Máiréad Ní Ghráda—ceannródaí drámaíochta, 1996, Cló Iar-Chonnachta. * Rinne Alan Titley clár raidió i dtaobh a saothair. Cuireadh leagan próis i gcló é in ''Scríbhneoirí faoi Chaibidil'', 2010 in eagar ag Titley. == Foilseacháin == === Drámaí === * Giolla an tSolais (1945) * Lá buí Bealtaine (1953) * Úil glas Oíche Shamhna (1955) * Súgán sneachta (1959) * Stailc Ocrais (1960) * Mac Uí Rudaí (1961) * An Triail (1964): Scríobh Ní Ghráda an dráma seo sna [[1960idí]], ach tá sé chomh tráthúil sa lá atá inniu ann.  Léiríonn sí samplaí maithe den imeallú a bhíodh coitianta in Éirinn maidir le máithreacha singil.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.independent.ie/entertainment/theatre-arts/our-forgotten-writer-who-put-society-on-trial-in-the-1960s-30743291.html|teideal=Our forgotten writer who put society on trial in the 1960s|language=en|work=Independent.ie|dátarochtana=2019-04-28}}</ref> * [[Breithiúnas]] (1968) === Leabhair === * Tír na Deo (Peter Pan), 1938 * Manannán (1940) * Progress in Irish * [[Codladh Céad Bliain]] == Foinsí == * Ní Bhrádaigh, Siobhán, ''Máiréad Ní Ghráda Ceannródaí Drámaíochta'', [[Cló Iar-Chonnacht]], 1996. * Ó Siadhail, Pádraig, ''Stair Dhrámaíocht na Gaeilge 1900-1970'', [[Cló Iar-Chonnacht]], 1993. == Tagairtí == {{Reflist}} {{DEFAULTSORT:Grada, Mairead Ni}} [[Catagóir:Daoine as Contae an Chláir]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1896]] [[Catagóir:Básanna i 1971]] [[Catagóir:Drámadóirí Éireannacha]] [[Catagóir:Máiréad Ní Ghráda]] [[Catagóir:Láithreoirí raidió Éireannacha]] [[Catagóir:Feiminigh Éireannacha]] [[Catagóir:Ficsean eolaíochta i nGaeilge]] b2wppmzivp5sotmwpqf6lq4c5a95o0l Narcissus Marsh 0 43864 1268938 1113226 2025-06-06T21:59:18Z Marcas.oduinn 33120 Naisc 1268938 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Ba phearsa eaglaise é '''Narcissus Marsh''' (20 Nollaig 1638 - 2 Samhain 1713) a bhí ina phropast ar [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath|Choláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath]] agus a bhunaigh an chéad leabharlann phoiblí in [[Éire|Éirinn]]. Rugadh é sa bhliain [[1638]] i [[Hanington]] i [[Wiltshire]] i [[Sasana]]. Fuair a athair, William, ainmneacha dá mhic (Narcissus, Onesiphorus agus Epaphroditus) ó litreacha [[Naomh Pól]]. Chuaigh Narcissus chuig [[Ollscoil Oxford]] agus bhain sé chéim amach ann sa bhliain [[1660]]. Oirníodh é sa bhliain [[1662]] agus bhain sé dochtúireacht le diagacht amach sa bhliain [[1671]]. Fuair sé post i [[Swindon]] agus roghnaigh an easpag ann bean dó chun phósadh, ach dhiúltaigh Marsh agus briseadh as an bpost é. Bhí [[Séamas de Buitléar, an 1ú Diúc Urmhumhan]], a bhí ina sheansailéir ar [[Ollscoil Oxford]], ina phatrún dó agus ceapadh Marsh mar phropast [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath|Choláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath]] in Eanáir [[1679]]. Níor thaitin na mic léinn ná an baile leis. Bhí béim mhór aige ansin ar an [[Gaeilge|nGaeilge]] agus an [[Bíobla]] agus [[Leabhar na hUrnaí Coitinne]] sa teanga sin. Ceapadh [[Pól Ó hUiginn]] chun na mic léann ba [[Gaeilgeoir|Gaeilgeoirí]] iad a mhúineadh ó thaobh léimh, scríofa agus gramadaí na [[Gaeilge]] agus bhí seirbhís eaglasta sa teanga sin gach mí. D'fhreastail Marsh ar na léachtaí agus na seirbhísí seo. Thug sé léacht don [[Cumann Fealsúnachta Bhaile Átha Cliath|Chumann Fealsúnachta Bhaile Átha Cliath]] sa bhliain [[1683]] faoi eolaíocht nua, 'Foirceadal Fuaime' (''Doctrine of Sounds''), ina raibh an chéad trácht riamh ar 'fuaimeolaíocht' (''Acousticks''), agus cheap sé an focal 'micreafón' (''microphone''). Ceapadh Marsh mar [[Easpag Fhearna agus Leithghlinn]] sa bhliain [[1683]]. Theith sé sa bhliain [[1689]] mar smaoinigh sé go raibh [[Caitlicigh]] ag bagairt trioblóide air ach d'fhill sé i ndiaidh [[Cath na Bóinne]]. Ceapadh é mar [[Ard-Easpag Chaisil (Eaglais na hÉireann)|Ard-Easpag Chaisil]] sa bhliain [[1691]] agus aistríodh é chuig [[Ard-Easpag Bhaile Átha Cliath (Eaglais na hÉireann)|Bhaile Átha Cliath]] sa bhliain [[1694]]. Bhunaigh sé [[Leabharlann Marsh|leabharlann]] don pobal in aice lena phálás sa bhliain [[1701]], mar nach raibh rochtain acu ar leabharlann [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath|Choláiste na Tríonóide]]. Aistríodh é chuig [[Ard-Easpag Ard Mhaca (Eaglais na hÉireann)|Ardeaspagóideacht Ard Mhaca]] sa bhliain [[1703]]. Fuair Marsh bás ar an [[2 Samhain]] [[1713]] agus cuireadh é i dtuama in [[Ardeaglais Naomh Pádraig, Baile Átha Cliath]]. D'fhág sé a chuid leabhar ar fad don [[Leabharlann Marsh|leabharlann]] a bhunaigh sé agus a lámhscríbhinní ar fad do [[Bodleian Library|Leabharlann Bodley]] [[Ollscoil Oxford]]. == Leabharliosta == * http://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=1371 * Brian Lalor, ''The Encyclopaedia of Ireland'', Gill & Macmillan (Baile Átha Cliath, 2003), ISBN 0-7171-3000-2 == Tagairtí == {{Reflist}} {{DEFAULTSORT:Marsh, Narcissus}} [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1638]] [[Catagóir:Básanna i 1713]] [[Catagóir:Alumni Choláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath]] [[Catagóir:Ardeaspaig]] [[Catagóir:Daoine Sasanacha]] [[Catagóir:Eaglais na hÉireann]] [[Catagóir:Fir]] [[Catagóir:Protastúnaigh Éireannacha]] o8s348ujsj859aiy5vxxxczampo98de Splanc leictreonach 0 51883 1268927 1166965 2025-06-06T21:24:47Z Taghdtaighde 60452 Nasc curtha leis 1268927 wikitext text/x-wiki {{Le haghaidh|na hirise [[Splancfhicsean|splancfhicsin]]|Splonk}}{{WD Bosca Sonraí Uirlis}} Is éard is '''splanc leictreonach''' ann ná foinse [[Solas|solais]] i gcomhair [[Grianghrafadóireacht|grianghrafadóireachta]] a tháirgeann solas láidir an-ghairid nuair a dhíluchtaítear toilleoir trí fheadán folúsaithe le rian xeanóin ann. Níl an feadán seoltach go ndéantar toilleoir eile a dhíluchtú tríd an 3ú leictreoid atá mórthimpeall an fheadán splaince is a spreagtar ag tadhaill i gcomhla an [[Ceamara|cheamara]]. Is amhlaidh a ianaíonn an ghníomhaíocht seo an xéanón sa bhfeadán, á ullmhú ina sheoltóir don phríomhsplanc. Maireann an splanc 0.001 [[soicind]] (1/1000 s) de ghnáth. Athraítear an t-aschur solais don nochtadh go leanúnach uathoibríoch le monatóiriú an tsolais le fótaichill agus fad na splaince a athrú le feiste tíreastóra síos go dtí timpeall 0.00002 soicind.<ref name="FreamhanEolais">{{Cite encyclopedia|last=Hussey|first=Matt|author-link=Matthew Hussey|title=Splanc leictreonach|encyclopedia=[[Fréamh an Eolais]]|language=ga|date=2011|publisher=[[Coiscéim]]|page=619}}</ref> == Tagairtí == {{Reflist}} {{Fréamh an Eolais}} {{síol}} al661mofc50848piz75fek0gkehd1qg Air Cuan Dubh Drilseach 0 55039 1268968 1234420 2025-06-06T23:26:01Z Taghdtaighde 60452 Catagóir curtha leis agus mionathruithe eile 1268968 wikitext text/x-wiki {{Teideal iodálach}} {{WD Bosca Sonraí Leabhar}} Is [[úrscéal]] le [[Tim Armstrong]] é '''''Air Cuan Dubh Drilseach''''' ([[An Ghaeilge|Gaeilge]]: ''Ar Fharraige Dhubh Thrilseach'') a d'fhoilsigh CLÀR sa bhliain 2013.<ref>{{cite journal|last=MacIlleathain|first=Ruairidh|title=Lèirmheas: Air Cuan Dubh Drilseach|journal=Cothrom|year=2013|volume=76|pages=44–45}}</ref> Is é ''Air Cuan Dubh Drilseach'' an chéad leabhar [[cruafhicsean eolaíochta]] sa [[Gaeilge na hAlban|Ghàidhlig]] a scríobhadh do dhaoine fásta.<ref>{{cite journal| title = Leugh an Leabhair | author = Presenter: Mark Wringe | network = [[BBC]] | station = [[BBC Radio nan Gaidheal]] | airdate = 2013-06-7 | minutes = 24:00}}</ref> Cuimsíonn an scéal gnéithe den [[ceoldráma spáis|cheoldráma spáis]], [[cibearphunc]], rómánsaíocht, agus eachtraí bhanna ceoil an bhóthair. [[Gaeilge na hAlban]] a labhraíonn gach carachtar san úrscéal seo, rud a ligeann don údar domhan lán-Ghaelach a chruthú.<ref>{{cite web|last=Cockburn|first=Paul|teideal=We’re talking to Tim Armstrong, author of Air Cuan Dubh Drilseach|url=http://arcfinity.tumblr.com/post/50642045399/were-talking-to-tim-armstrong-author-of-air-cuan-dubh|work=Arcfinity|foilsitheoir=ARC magazine|accessdate=17 June 2013}}</ref> Ardsibhialtacht uathlathach agus sárchaipitlíoch an tsochaí a ndéantar léiriu uirthi ann. ==Leagan Gaeilge== {{Príomhalt|Tinte na Farraige Duibhe}} Foilsíodh leagan Gaeilge sa bhliain [[2020]]. [[Leabhar Breac]] a d'fhoilsigh ''[[Tinte na Farraige Duibhe]]'', aistriúchán a rinne [[Eoin P. Ó Murchú]]. Ainmníodh an t-aistriúchán ar ghearrliosta aistriúchán Ghradam de Bhaldraithe ag duaiseanna liteartha an Oireachtais. == Tagairtí == {{reflist}} == Naisc sheachtracha == {{síol}} [[Catagóir:Litríocht Ghaeilge na hAlban]] [[Catagóir:Úrscéalta Albanacha]] [[Catagóir:Ficsean eolaíochta i nGaeilge]] [[Catagóir:Ficsean eolaíochta]] [[Catagóir:Úrscéalta]] 9ev8d3slo24bh79pela24cxle4eq1ne Ficsean eolaíochta i nGaeilge 0 63618 1268950 1263891 2025-06-06T23:08:04Z Taghdtaighde 60452 Catagóir curtha leis agus beagán eile 1268950 wikitext text/x-wiki Is éard is '''Ficsean eolaíochta i nGaeilge''' ann ná an seánra litríochta [[ficsean eolaíochta]] atá ar fáil i [[Gaeilge]]. Faightear locht ar an nGaeilge toisc go samhlaítear nach bhfuil go leor den seánra seo sa litríocht aici. ==Samplaí Áirithe a Luaitear leis an Seánra== * [[Máiréad Ní Ghráda]] * [[Cathal Ó Sandair]] * [[Air Cuan Dubh Drilseach]] * [[Makaronik]] le [[Dave Duggan]] === ''Domhan faoi Cheilt'' le Iarla Mac Aodha Bhuí Cló Mhaigh Eo 1999 === Turas a thugann Evan agus Brigitta isteach i nduibheagán an spáis. Cá bhfios cén cineál allúrach a chasfar orthu nó cén chontúirt ina mbeidh siad. === ''An Clár Amanda'', Iarla Mac Aodha Bhuí, Cló Mhaigh Eo, 2000 === Tagann beirt dheartháir ar fhianaise go bhfuil deachtóir sa Chianoirthear in ann seilbh a ghlacadh ar intinn an duine trí chlár úr ríomhaireachta agus na milliúin a chur i gcuntais bhainc san [[An Eilvéis|Eilvéis]] ag an am céanna. Agus iad fós ag iarraidh teacht ar réiteach faoi cheard ba chóir dóibh a dhéanamh beirtear greim ar intinn dhuine acu féin Scéinséir na déaglitríochta Gaeilge. === ''[[Talfasg]]'' === Scéal finsceolaíochta a dhíríonn ar bhuachaill a dheirfiúr agus cailín a aimsíonn inneall a chuireann iad ag taisteal tríd an am chuig an todhchaí, tá an domhan scartha 2065, tá an teicneolaíochta sách dona seachas na carranna ciúine, rud atá tarlaithe, tá [[Slisne sileacain|sliseanna]] in [[Inchinn dhaonna|inchinní]] daoine agus táthar ag iarraidh smacht a choinneáil ar an domhan, casann siad lena chéile sa todhchaí agus ar deireadh éiríonn leo deireadh a chur leis an gcóras polaitiúil ansmachtach agus filleadh ar an mbliain 1991 as ar tháinig siad. Tá deacracht creideamh sna hainmneacha daonna agus áiteanna. D'aistrigh [[Liam Prút]] go Gaeilge na hÉireann é. === ''Smaointe Beaga Cumhachtacha'' le [[Pól Ó Cainín]] === Leabhar ficsean eolaíochta sa tsraith Foghlaimeoir Fásta. ==Saothair áirithe== * 1923 "Cuairt ar an nGealaigh" Mac Craith, Mícheál Éire Fáinne an Lae, 17-03-23 * 1923 "Eachtra Fuirne" Mac Craith, Mícheál Éire Fáinne an Lae, 15-12-23 * 1924 "Na Néalladóirí" Piatt, Donn Éire An Reult, 1924 * 1925 Sprid na Sean-Laoch [[Leon Ó Broin|Ó Broin, Leon]] Éire Sguab, Samhain. 1925 * 1925 Dibheartaigh ó Shean-Shasana Ó Ciarghusa, Seán Éire gan foilsiú - FL, 14/11/25 * 1926 "Páipéar a Fristadh i mBosca" [[Pádraic Ó Conaire|Ó Conaire, Pádraic]] Éire Connacht Tribune, 29-05-1926 * 1927 "Aisling" Ó Riain, Art Éire Fáinne an Lae, Deir. Fómhair 1927 * 1927 An Tost Ó Riain, Art Éire * 1932 "Díoghaltas ar Ghallaibh…" [[Brian Ó Nualláin|O'Brien, Flann]] Éire Irish Press 18-01-1932 * 1932 "Teacht agus Imeacht Sheán Bhuidhe" O'Brien, Flann Éire Irish Press 13-06-1932 * 1933 "Marbhan" Conan (ainm cleite) Éire Connacht Tribune, 25-03-1933 * 1938 "Ceithre Bhuille an Chluig" [[Seosamh Ó Tórna|Ó Torna, Seosamh]] Éire Bonaventura, Earrach 1938 * 1938 "Duinneall" Ó Torna, Seosamh Éire Bonaventura, Earrach 1938 * 1940 Manannán [[Máiréad Ní Ghráda|Ní Ghráda, Máiréad]] Éire * 1947 Algoland MacMaoláin, Seán Éire * 1960 Captaen Spéirling agus an Phláinéad do Phléasc [[Cathal Ó Sándair|Ó Sándair, Cathal]] Éire * 1961 Captaen Spéirling, Spás-Phíolóta Ó Sándair, Cathal Éire * 1961 Leis an Chaptaen Spéirling go Mars Ó Sándair, Cathal Éire * 1985 Pax Dei [[Mícheál Ó Brolacháin|Ó Brolacháin, Mícheál]] Éire * 1988 A.D. 2016 [[Pádraig Standún|Standún, Pádraig]] Éire * 1995 Siosafas [[Pól Ó Muirí|Ó Muirí, Pól]] * 1997 An Fear a Phléasc [[Mícheál Ó Conghaile|Ó Congaile, Mícheál]] * 1999 Domhan Faoi Cheilt Mac Aodha Bhuí, Iarla Éire * 2000 An Clár Amanda Mac Aodha Bhuí, Iarla *2003 Ag Altóir an Diabhail [[Tomás Mac Síomóin|MacSíomóin, Tomás]] Éire {| class="wikitable" |- * 1923 "Cuairt ar an nGealaigh" Mac Craith, Mícheál Éire Fáinne an Lae, 17-03-23 * 1923 "Eachtra Fuirne" Mac Craith, Mícheál Éire Fáinne an Lae, 15-12-23 * 1924 "Na Néalladóirí" Piatt, Donn Éire An Reult, 1924 * 1925 Sprid na Sean-Laoch Ó Broin, Leon Éire Sguab, Samhain. 1925 * 1925 Dibheartaigh ó Shean-Shasana Ó Ciarghusa, Seán Éire gan foilsiú - FL, 14/11/25 * 1926 "Páipéar a Fristadh i mBosca" Ó Conaire, Pádraic Éire Connacht Tribune, 29-05-1926 * 1927 "Aisling" Ó Riain, Art Éire Fáinne an Lae, Deir. Fómhair 1927 * 1927 An Tost Ó Riain, Art Éire * 1932 "Díoghaltas ar Ghallaibh…" O'Brien, Flann Éire Irish Press 18-01-1932 * 1932 "Teacht agus Imeacht Sheán Bhuidhe" O'Brien, Flann Éire Irish Press 13-06-1932 * 1933 "Marbhan" Conan (ainm cleite) Éire Connacht Tribune, 25-03-1933 * 1938 "Ceithre Bhuille an Chluig" Ó Torna, Seosamh Éire Bonaventura, Earrach 1938 * 1938 "Duinneall" Ó Torna, Seosamh Éire Bonaventura, Earrach 1938 * 1940 Manannán Ní Ghráda, Máiréad Éire * 1947 Algoland MacMaoláin, Seán Éire * 1960 Captaen Spéirling agus an Phláinéad do Phléasc Ó Sándair, Cathal Éire * 1961 Captaen Spéirling, Spás-Phíolóta Ó Sándair, Cathal Éire * 1961 Leis an Chaptaen Spéirling go Mars Ó Sándair, Cathal Éire * 1985 Pax Dei Ó Brolacháin, Mícheál Éire * 1988 A.D. 2016 Standún, Pádraig Éire * 1995 Siosafas Ó Muirí, Pól * 1997 An Fear a Phléasc Ó Congaile, Mícheál * 1999 Domhan Faoi Cheilt Mac Aodha Bhuí, Iarla Éire * 2000 An Clár Amanda Mac Aodha Bhuí, Iarla * 2003 Ag Altóir an Diabhail MacSíomóin, Tomás Éire |} ==Scéalta agus Leabhair ó Ghaeilge na hAlban== * "An t-Eilean Céin" le Garbhan MacAoidh, Gairm 32, 307–311, (1960) * "An Duine Ùr" le Rob Shirley, Gairm 38, 109–115, (1961) * Iain am Measg Nan Reultan le [[Iain Mac a' Ghobhainn]] (1970) * "An Rionnag" le Iain Mac a' Ghobhainn i an Adhar Ameireaganach (1973) * Clann a' Phroifeasair le [[Maoilios Caimbeul|Maoilios M. Caimbeul]] (1988) * Talfasg le Maoilios M. Caimbeul (1990) * "An Keppler" le Iain MacIlleathain (2008) i An Claigeann aig Damien Hirst le Ùr-sgeul * "Luathas-teichidh" le [[Tim Armstrong]] (2011) i Saorsa le Ùr-sgeul * [[Air Cuan Dubh Drilseach]] le Tim Armstrong (2013) * "Cuilean na Nollaige" le Tim Armstrong sa nuachtán, an t-Albannach (21-12-2013) * ''An t-Adhar Ur'' le Dennis King. ==Foinsí== * ''Science Fiction and Fantasy in the Irish Language''. le Philip O’Leary * Jack Fennell, a bhailigh liosta na saothar Gaeilge, tugann sé cuntas orthu ina shaothar ''A Short Guide to Irish Science Fiction''. {{DEFAULTSORT:Ficsean eolaiochta i nGaeilge}} [[Catagóir:Ficsean eolaíochta i nGaeilge|*]] [[catagóir:Seánraí litríochta]] [[catagóir:Litríocht na Gaeilge]] [[Catagóir:An Ghaeilge]] 6a0jlyy3kzmzdaxnvmie8eazbds2olh Catagóir:Cláir ficsean eolaíochta a bhaineann leis na beatha eachtardhomhanda 14 77301 1268960 857541 2025-06-06T23:15:04Z Taghdtaighde 60452 Catagóirí athraithe 1268960 wikitext text/x-wiki {{DEFAULTSORT:Clair ficsean eolaiochta a bhaineann leis na beatha eachtardhomhanda}} [[Catagóir: Cláir teilifíse a bhaineann leis na beatha eachtardhomhanda]] [[Catagóir: Ficsean eolaíochta a bhaineann leis na beatha eachtardhomhanda]] 16ikkt47pso4gcpxafisvqca4csjzt5 Catagóir:Beatha eachtardhomhanda sna meáin 14 77304 1268961 921099 2025-06-06T23:16:42Z Taghdtaighde 60452 Catagóirí athraithe 1268961 wikitext text/x-wiki {{DEFAULTSORT:Beatha eachtardhomhanda sna meain}} [[Catagóir: Beatha eachtardhomhanda]] <br /> [[Catagóir:Ficsean eolaíochta a bhaineann leis na beatha eachtardhomhanda]] 1brfbmwv918vi6vrr6cq0731ss4uzjm Catagóir:Cláir teilifíse a bhaineann leis na beatha eachtardhomhanda 14 77309 1268962 857226 2025-06-06T23:18:06Z Taghdtaighde 60452 Catagóirí bainte 1268962 wikitext text/x-wiki [[Catagóir: Cláir ficsean eolaíochta]] [[Catagóir: Ficsean eolaíochta a bhaineann leis na beatha eachtardhomhanda]] [[Catagóir: Beatha eachtardhomhanda sna meáin]] [[Catagóir: Cláir ficsean eolaíochta]] ez86usvulea8rx9ojdoyexpt4glh3ia Fleadh Bhricreann 0 86261 1268881 1268646 2025-06-06T15:34:03Z Marcas.oduinn 33120 /* Lámhscríbhinní */Naisc bheo srl 1268881 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Leabhar}} I [[Miotaseolaíocht na nGael]], is scéal na [[Rúraíocht]]a é '''''Fleadh Bhricreann''''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''''Fled Bricrenn'''''). ==Achoimre== Tugann Bricre, file agus síorscabhaire, cuireadh d'fhir uaisle na [[Uladh]] go fleadh ag a thigh nua ag Dún Rudhraí ([[Dún Droma, Contae an Dúin|Dún Droma]], [[Contae an Dúin]]). Gríosaíonn sé na trí laoch, [[Cú Chulainn]], [[Conall Cearnach]], agus [[Laoghaire Buach]] chun iomaíochta le haghaidh na [[curadhmhír|curadhmhíre]]. Déanann na laochra gaiscí ar leith, agus téann siad go dtí [[Connacht]] go dtuga [[Ailill mac Máta|Ailill]] agus [[Méabh]] breithiúnas orthu, agus go dtí [[Mumha]] go dtuga [[Cú Raoi]]. Gach uair, fógraítear Cú Chulainn mar churadh, ach diúltaíonn an bheirt eile an toradh a ghlacadh. I ndeireadh na dála, ar ais i n[[Eamhain Mhacha]], tugann fathach fir dúshlán don triúr a cheann a bhaint de, ar an mbonn go dtuga siad cead dó teacht ar ais agus a gcinn a bhaint díobh. Glacann ar dtús Laoghaire, ansin Conall, an dúshlán. Baineann siad a cheann den fhathach, ach piocann sé suas é agus ag go brách leis. Nuair a thagann sé ar ais an oíche dár gcionn, tá siad, cladhairí, as láthair. Is é Cú Chulainn amháin a sheasann lena fhocal. Ligeann an fathach a anam leis, aithníonn sé féin mar Chú Raoi faoi bhréagriocht, agus fógraíonn sé gurb é Cú Chulainn, de bharr a chrógacht agus a dhea-chlú, an curadh gan ceistiú.<ref>[[Tom Peete Cross]] & Clark Harris Slover (eag.), ''Ancient Irish Tales'', Henry Holt & Sons, 1936 (ar athchló Barnes & Noble, 1996), ll. 254–280.</ref> ==Stair== Téann an scéal siar go dtí an 8ú haois, agus caomhnaítear é i roinnt lámhscríbhinní, ina measc ''[[Leabhar na hUidhre]]'' (c. 1106). Faightear móitíf na curadhmhíre i scéal eile na Rúraíochta, ''[[Scéla Mucce Meic Dathó]]'', rud a chuirtear i gcuimhne scríbhneoireacht na n-údar clasaiceach mar gheall ar nósanna ceilteacha mhór-roinn na hEorpa.<ref>[[Athenaeus]], ''Deipnosophists'' [http://digicoll.library.wisc.edu/cgi-bin/Literature/Literature-idx?type=turn&entity=Literature.AthV1.p0254&isize=M&pview=hide 4.40]</ref><ref>[[Diodorus Siculus]], ''Historical Library'' [https://books.google.com/books?id=agd-eLVNRMMC&printsec=titlepage#PPA314,M1 5.28]</ref> Faightear dúshlán an díchéannta sa litríocht chlasaiceach,<ref>Athenaeus, ''Deipnosophists'' [http://digicoll.library.wisc.edu/cgi-bin/Literature/Literature-idx?type=turn&entity=Literature.AthV1.p0254&isize=M&pview=hide 4.40]</ref> chomh maith le litríocht na meánaoise, amhail ''[[Sir Gawain and the Green Knight]]''.<ref>James MacKillop, ''Dictionary of Celtic Mythology'', Oxford University Press, 1998, ll. 209–210</ref> Ní foláir do ''Fled Bricrenn'' bheith measctha le ''[[Fled Bricrenn ocus Loinges mac nDuíl Dermait]]'', scéal eile na Rúraíochta le Bricre mar phríomhphearsa, agus cuid eile de bhia measúil. == Lámhscríbhinní == * [[Leabhar na hUidhre]], MS 23 E 25 (LU): ll.&nbsp;99b–112b +H (Baile Átha Cliath, ARÉ).<ref>Kathleen Mulchrone, et al. ''Catalogue of Irish Manuscripts in the Royal Irish Academy''. Baile Átha Cliath, 1926–70. 3367–79. </ref> Deireadh ar iarraidh. Idirshliochta le '''H'''. * An [[Seanchas Mór]], [https://www.isos.dias.ie/libraries/TCD/TCD_MS_1336/irish/index.htm MS 1336] (H 3.17): ll.&nbsp;683–710 (Baile Átha Cliath, [[Leabharlann Choláiste na Tríonóide]]).<ref>T. K. Abbott and E. J. Gwynn, ''Catalogue of Irish manuscripts in the library of Trinity College.'' Baile Átha Cliath, 1921, ll. 125–39 agus 355–8.</ref> Blúire. * [https://www.isos.dias.ie/libraries/TCD/TCD_MS_1337/irish/index.htm MS 1337] (H 3.18): lch.&nbsp;607 (Baile Átha Cliath, Leabharlann Choláiste na Tríonóide).<ref>Abbott and Gwynn, ibidem, 140–58.</ref> Sleachta le gluaiseanna. * Ed. XL: ll.&nbsp;69–76 (Dún Éideann, National Library of Scotland).<ref>John MacKechnie, ''Catalogue of Gaelic Manuscripts in Selected Libraries in Great Britain and Ireland.'' Iml. 1. Boston, 1973, ll. 192–5</ref> ''Cennach ind Ruanada'' ach amháin. * [http://www.ucc.ie/celt/published/G301022/index.html Codex Vossianus]: f 3R-9V (Leiden).<ref>Ludwig Christian Stern, "Le manuscrit Irlandais de Leide". ''[[Revue Celtique]]'' 13 (1892), ll. 1–31.</ref> Blúirí. * [https://www.vanhamel.nl/codecs/London,_British_Library,_MS_Egerton_93 Egerton 93]: f. 20R-25V (Londain, [[British Library]]).<ref>Robin Flower, ''Catalogue of Irish manuscripts in the British Museum.'' Iml. 2. Londain, 1926, ll. 434–Richard Irvine Best.</ref> Blúire. ==Tuilleadh le léamh== ===Eagráin agus aistriúcháin=== * [[Ernst Windisch|Windisch, Ernst]] (eag.). "''Fled Bricrend'', 'Das Fest des Bricriu'". ''Irische Texte mit Wörterbuch''. Leipzig, 1880, ll. 235–311 agus 330–6. Bunaithe ar LU, Egerton 93 agus MS 1337. Errata foilsithe in ''Revue Celtique'' 5: 238. * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (eag. agus aistr.), "The Edinburgh version of the Cennach ind Rúanado (The bargain of the strong man).” ''[[Revue Celtique]]'' 14 (1893): ll. 450–91. Bunaithe ar Ed. XL. * [[George Henderson|Henderson, George]] (eag. agus aistr.). ''Fled Bricrend.'' Irish Texts Society 2. Londain agus Baile Átha Cliath, 1899. Bunaithe ar LU 99b1-112b48, Ed. XL agus leaganacha eile. Le fáil [https://archive.org/details/fledbricrendfeas02henduoft anseo] ar líne. [https://archive.org/details/Bricriu Audiobook] ag Internet Archive. * Stern, Ludwig Christian (ed.). "Fled Bricrend nach dem Codex Vossianus". ''[[Zeitschrift für celtische Philologie]]'' 4 (1903): 143–77. Leiden, Codex Vossianus, le fáil ar [http://www.ucc.ie/celt/published/G301022/index.html CELT]. * [[R.I. Best|Best, R.I.]] agus Osborn Bergin (eag.), ''Lebor na hUidre. Book of the Dun Cow''. Baile Átha Cliath, 1929: ll. 50–3. Leagan dioplómaitiúil de Leabhar na hUidhre. Le fáil ar [http://www.ucc.ie/celt/online/G301900 CELT] * Henderson, George (aistr.), "Bricriu's Feast". In ''Ancient Irish tales'', eag. T.P. Cross agus C.H. Slover. New York, 1936: ll. 254–80. * Gantz, Jeffrey (aistr.). ''Early Irish Myths and Sagas''. New York, 1981: ll. 219–55. Bunaithe ar leaganacha Dhún Éideann agus Leiden. * Koch, John T. and Henderson, George (aistr.). In ''The Celtic Heroic Age'', eag. John T. Koch agus John Carey, 3d ed. Andover, 2000: ll. 76–105. Nualeagan d'aistriúchán Henderson. * [[Rudolf Thurneysen|Thurneysen, Rudolf]] (aistr.). "Der Streit um das Heldenstück". In ''Sagen aus dem alten Irland'', eag. R. Thurneysen. Berlin, 1901: ll. 25–57. (Géarmánis) * d'Arbois de Jubainville, Henry (tr.). "Festin de Bricriu". In: ''L'Épopée celtique en Irlande'', eag. H. D'Arbois de Jubainville et al. Paris, 1892: ll. 81–148. (Fraincis) * Agrati, G. and M.L. Magini (aistr.), ''La saga irlandese di Cu Chulainn, 'Il festino de Bricriu'''. Milan, 1982. (Iodáilis) * Draak, Maartje and Frida de Jong (aistr.). ''Het feestgelag van Bricriu''. Amsterdam, 1986. (Ollannais) ===Fo-litríocht=== * Krappe, Alexander Haggerty. "Le morceau du héros". ''[[Revue Celtique]]'' 38 (1931): ll. 145–8. * Mac Cana, Proinsias. "Varia V. An instance of modified narrative repetition in ''Fled Bricrenn''". ''[[Ériu (iriseán)|Ériu]]'' 28 (1977): ll. 168–72. * Mac Eoin, G. "The Dating of Middle Irish Texts". ''Proceedings of the British Academy'' 68 (1982): ll. 109–37. * Martin, B.K. "The Medieval Irish Stories about Bricriu's Feast and Mac Dátho's Pig". ''Parergon: Bulletin of the Australian and New Zealand Association for Medieval and Renaissance Studies'' 10.1 (1992): ll. 71–93. * O'Brien, M.A. "Fled Bricrenn". In ''Irish Sagas'', eag. Myles Dillon. Baile Átha Cliath, 1958: ll. 67–78. * O'Leary, Philip. "Honour-Bound: The Social Context of Early Irish Heroic ''geis''". ''Celtica'' 20 (1988): ll. 85–107. * O'Leary, Philip. "Verbal Deceit in the Ulster Cycle". ''[[Éigse]]'' 21 (1986): ll. 16–26. * O'Leary, Philip. "Contention at Feasts in Early Irish Literature". ''[[Éigse]]'' 20 (1984): ll. 115–127. * Ó Riain, Padraig (eag). ''Fled Bricrenn: Reassessments''. Londain, 2000. Ina measc na haistí a leanas: ** Maier, Bernhard, "Comparing ''Fled Bricrenn'' with Classical Descriptions of Continental Celts: Parallels, Problems and Pitfalls" (1–14) ** Koch, John T., "''Fled Bricrenn'''s Significance within the Broader Celtic Context" (15–39) ** Jacobs, Nicolas, "''Fled Bricrenn'' and ''Sir Gawain and the Green Knight''" (40–55) ** Hellmuth, Petra S., "The Role of Cu Roi in ''Fled Bricrenn''" (56–69) ** Mac Cana, Proinsias, "Notes on Structure and Syntax in ''Fled Bricrenn''" (70–92). * Sayers, William. "Úath mac Imomain (''Fled Bricrend''), Óðinn, and Why the Green Knight is Green.” ''[[Mankind Quarterly]]'' 30 (1990): 307–16. * Slotkin, Edgar M. "The structure of ''Fled Bricrenn'' before and after the 'Lebor na hUidre' interpolations". ''[[Ériu (iriseán)|Ériu]]'' 29 (1978): ll. 64–77. * Slotkin, Edgar M. "More on Modified Narrative Repetition in ''Fled Bricrenn''". In ''Ildanach ildirech. A Festschrift for Proinsias Mac Cana'', eag. John Carey, John T. Koch, agus Pierre-Yves Lambert. Andover agus Aberystwyth, Celtic Studies Publications, 1999: ll. 231–44. * Thurneysen, Rudolf. "Allerlei Irisches. VI. Die Interpolation von ''Fled Bricrend'' in LU". ''[[Zeitschrift für celtische Philologie]]'' 10 (1915): ll. 440–4. * Thurneysen, Rudolf. "Zu irischen Texten. 1. Die Überlieferung der ''Fled Bricrenn''. 2. Zum Gedicht von St. Paul II." ''[[Zeitschrift für celtische Philologie]]'' 4 (1903): ll. 193–207. * Zimmer, Heinrich. "Keltische Studien, V. Über den compilatorischen Charakter der irischen Sagentexte im sogennanten Lebor na hUidri, 6. ''Fled Bricrend''". ''Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung'' 28 (1887): ll. 623–61. ==Tagairtí== {{reflist}} {{An Rúraíocht}} [[Catagóir:An Rúraíocht]] s4k5erhnylhcbum8nwp3aew4v8xyzt4 1268883 1268881 2025-06-06T15:48:57Z Marcas.oduinn 33120 /* Tuilleadh le léamh */Naisc 1268883 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Leabhar}} I [[Miotaseolaíocht na nGael]], is scéal na [[Rúraíocht]]a é '''''Fleadh Bhricreann''''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''''Fled Bricrenn'''''). ==Achoimre== Tugann Bricre, file agus síorscabhaire, cuireadh d'fhir uaisle na [[Uladh]] go fleadh ag a thigh nua ag Dún Rudhraí ([[Dún Droma, Contae an Dúin|Dún Droma]], [[Contae an Dúin]]). Gríosaíonn sé na trí laoch, [[Cú Chulainn]], [[Conall Cearnach]], agus [[Laoghaire Buach]] chun iomaíochta le haghaidh na [[curadhmhír|curadhmhíre]]. Déanann na laochra gaiscí ar leith, agus téann siad go dtí [[Connacht]] go dtuga [[Ailill mac Máta|Ailill]] agus [[Méabh]] breithiúnas orthu, agus go dtí [[Mumha]] go dtuga [[Cú Raoi]]. Gach uair, fógraítear Cú Chulainn mar churadh, ach diúltaíonn an bheirt eile an toradh a ghlacadh. I ndeireadh na dála, ar ais i n[[Eamhain Mhacha]], tugann fathach fir dúshlán don triúr a cheann a bhaint de, ar an mbonn go dtuga siad cead dó teacht ar ais agus a gcinn a bhaint díobh. Glacann ar dtús Laoghaire, ansin Conall, an dúshlán. Baineann siad a cheann den fhathach, ach piocann sé suas é agus ag go brách leis. Nuair a thagann sé ar ais an oíche dár gcionn, tá siad, cladhairí, as láthair. Is é Cú Chulainn amháin a sheasann lena fhocal. Ligeann an fathach a anam leis, aithníonn sé féin mar Chú Raoi faoi bhréagriocht, agus fógraíonn sé gurb é Cú Chulainn, de bharr a chrógacht agus a dhea-chlú, an curadh gan ceistiú.<ref>[[Tom Peete Cross]] & Clark Harris Slover (eag.), ''Ancient Irish Tales'', Henry Holt & Sons, 1936 (ar athchló Barnes & Noble, 1996), ll. 254–280.</ref> ==Stair== Téann an scéal siar go dtí an 8ú haois, agus caomhnaítear é i roinnt lámhscríbhinní, ina measc ''[[Leabhar na hUidhre]]'' (c. 1106). Faightear móitíf na curadhmhíre i scéal eile na Rúraíochta, ''[[Scéla Mucce Meic Dathó]]'', rud a chuirtear i gcuimhne scríbhneoireacht na n-údar clasaiceach mar gheall ar nósanna ceilteacha mhór-roinn na hEorpa.<ref>[[Athenaeus]], ''Deipnosophists'' [http://digicoll.library.wisc.edu/cgi-bin/Literature/Literature-idx?type=turn&entity=Literature.AthV1.p0254&isize=M&pview=hide 4.40]</ref><ref>[[Diodorus Siculus]], ''Historical Library'' [https://books.google.com/books?id=agd-eLVNRMMC&printsec=titlepage#PPA314,M1 5.28]</ref> Faightear dúshlán an díchéannta sa litríocht chlasaiceach,<ref>Athenaeus, ''Deipnosophists'' [http://digicoll.library.wisc.edu/cgi-bin/Literature/Literature-idx?type=turn&entity=Literature.AthV1.p0254&isize=M&pview=hide 4.40]</ref> chomh maith le litríocht na meánaoise, amhail ''[[Sir Gawain and the Green Knight]]''.<ref>James MacKillop, ''Dictionary of Celtic Mythology'', Oxford University Press, 1998, ll. 209–210</ref> Ní foláir do ''Fled Bricrenn'' bheith measctha le ''[[Fled Bricrenn ocus Loinges mac nDuíl Dermait]]'', scéal eile na Rúraíochta le Bricre mar phríomhphearsa, agus cuid eile de bhia measúil. == Lámhscríbhinní == * [[Leabhar na hUidhre]], MS 23 E 25 (LU): ll.&nbsp;99b–112b +H (Baile Átha Cliath, ARÉ).<ref>Kathleen Mulchrone, et al. ''Catalogue of Irish Manuscripts in the Royal Irish Academy''. Baile Átha Cliath, 1926–70. 3367–79. </ref> Deireadh ar iarraidh. Idirshliochta le '''H'''. * An [[Seanchas Mór]], [https://www.isos.dias.ie/libraries/TCD/TCD_MS_1336/irish/index.htm MS 1336] (H 3.17): ll.&nbsp;683–710 (Baile Átha Cliath, [[Leabharlann Choláiste na Tríonóide]]).<ref>T. K. Abbott and E. J. Gwynn, ''Catalogue of Irish manuscripts in the library of Trinity College.'' Baile Átha Cliath, 1921, ll. 125–39 agus 355–8.</ref> Blúire. * [https://www.isos.dias.ie/libraries/TCD/TCD_MS_1337/irish/index.htm MS 1337] (H 3.18): lch.&nbsp;607 (Baile Átha Cliath, Leabharlann Choláiste na Tríonóide).<ref>Abbott and Gwynn, ibidem, 140–58.</ref> Sleachta le gluaiseanna. * Ed. XL: ll.&nbsp;69–76 (Dún Éideann, National Library of Scotland).<ref>John MacKechnie, ''Catalogue of Gaelic Manuscripts in Selected Libraries in Great Britain and Ireland.'' Iml. 1. Boston, 1973, ll. 192–5</ref> ''Cennach ind Ruanada'' ach amháin. * [http://www.ucc.ie/celt/published/G301022/index.html Codex Vossianus]: f 3R-9V (Leiden).<ref>Ludwig Christian Stern, "Le manuscrit Irlandais de Leide". ''[[Revue Celtique]]'' 13 (1892), ll. 1–31.</ref> Blúirí. * [https://www.vanhamel.nl/codecs/London,_British_Library,_MS_Egerton_93 Egerton 93]: f. 20R-25V (Londain, [[British Library]]).<ref>Robin Flower, ''Catalogue of Irish manuscripts in the British Museum.'' Iml. 2. Londain, 1926, ll. 434–Richard Irvine Best.</ref> Blúire. ==Tuilleadh le léamh== ===Eagráin agus aistriúcháin=== * [[Ernst Windisch|Windisch, Ernst]] (eag.). "''Fled Bricrend'', 'Das Fest des Bricriu'". ''Irische Texte mit Wörterbuch''. Leipzig, 1880, ll. 235–311 agus 330–6. Bunaithe ar LU, Egerton 93 agus MS 1337. Errata foilsithe in ''Revue Celtique'' 5: 238. * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (eag. agus aistr.), "The Edinburgh version of the Cennach ind Rúanado (The bargain of the strong man).” ''[[Revue Celtique]]'' 14 (1893): ll. 450–91. Bunaithe ar Ed. XL. * [[George Henderson|Henderson, George]] (eag. agus aistr.). ''Fled Bricrend.'' Irish Texts Society 2. Londain agus Baile Átha Cliath, 1899. Bunaithe ar LU 99b1-112b48, Ed. XL agus leaganacha eile. Le fáil [https://archive.org/details/fledbricrendfeas02henduoft anseo] ar líne. [https://archive.org/details/Bricriu Audiobook] ag Internet Archive. * Stern, Ludwig Christian (ed.). "Fled Bricrend nach dem Codex Vossianus". ''[[Zeitschrift für celtische Philologie]]'' 4 (1903): 143–77. Leiden, Codex Vossianus, le fáil ar [http://www.ucc.ie/celt/published/G301022/index.html CELT]. * [[Richard Irvine Best|Best, R.I.]] agus Osborn Bergin (eag.), ''Lebor na hUidre. Book of the Dun Cow''. Baile Átha Cliath, 1929: ll. 50–3. Leagan dioplómaitiúil de Leabhar na hUidhre. Le fáil ar [http://www.ucc.ie/celt/online/G301900 CELT] * Henderson, George (aistr.), "Bricriu's Feast". In ''Ancient Irish tales'', eag. T.P. Cross agus C.H. Slover. New York, 1936: ll. 254–80. * Gantz, Jeffrey (aistr.). ''Early Irish Myths and Sagas''. New York, 1981: ll. 219–55. Bunaithe ar leaganacha Dhún Éideann agus Leiden. * [[John T. Koch|Koch, John T.]] agus Henderson, George (aistr.). In ''The Celtic Heroic Age'', eag. John T. Koch agus John Carey, 3ú héag. Andover, 2000: ll. 76–105. Nualeagan d'aistriúchán Henderson. * [[Rudolf Thurneysen|Thurneysen, Rudolf]] (aistr.). "Der Streit um das Heldenstück". In ''Sagen aus dem alten Irland'', eag. R. Thurneysen. Berlin, 1901: ll. 25–57. (Géarmánis) * d'Arbois de Jubainville, Henry (tr.). "Festin de Bricriu". In: ''L'Épopée celtique en Irlande'', eag. H. D'Arbois de Jubainville et al. Páras, 1892: ll. 81–148. (Fraincis) * Agrati, G. and M.L. Magini (aistr.), ''La saga irlandese di Cu Chulainn, 'Il festino de Bricriu'''. Milan, 1982. (Iodáilis) * Draak, Maartje and Frida de Jong (aistr.). ''Het feestgelag van Bricriu''. Amsterdam, 1986. (Ollannais) === Fo-litríocht === * Krappe, Alexander Haggerty. "Le morceau du héros". ''[[Revue Celtique]]'' 38 (1931): ll. 145–8. * Mac Cana, Proinsias. "Varia V. An instance of modified narrative repetition in ''Fled Bricrenn''". ''[[Ériu (iriseán)|Ériu]]'' 28 (1977): ll. 168–72. * Mac Eoin, G. "The Dating of Middle Irish Texts". ''Proceedings of the British Academy'' 68 (1982): ll. 109–37. * Martin, B.K. "The Medieval Irish Stories about Bricriu's Feast and Mac Dátho's Pig". ''Parergon: Bulletin of the Australian and New Zealand Association for Medieval and Renaissance Studies'' 10.1 (1992): ll. 71–93. * O'Brien, M.A. "Fled Bricrenn". In ''Irish Sagas'', eag. Myles Dillon. Baile Átha Cliath, 1958: ll. 67–78. * O'Leary, Philip. "Honour-Bound: The Social Context of Early Irish Heroic ''geis''". ''[[Celtica (iriseán)|Celtica]]'' 20 (1988): ll. 85–107. * O'Leary, Philip. "Verbal Deceit in the Ulster Cycle". ''[[Éigse (iriseán)|Éigse]]'' 21 (1986): ll. 16–26. * O'Leary, Philip. "Contention at Feasts in Early Irish Literature". ''[[Éigse (iriseán)|Éigse]]'' 20 (1984): ll. 115–127. * Ó Riain, Padraig (eag). ''Fled Bricrenn: Reassessments''. Londain, 2000. Ina measc na haistí a leanas: ** Maier, Bernhard, "Comparing ''Fled Bricrenn'' with Classical Descriptions of Continental Celts: Parallels, Problems and Pitfalls" (1–14) ** Koch, John T., "''Fled Bricrenn'''s Significance within the Broader Celtic Context" (15–39) ** Jacobs, Nicolas, "''Fled Bricrenn'' and ''Sir Gawain and the Green Knight''" (40–55) ** Hellmuth, Petra S., "The Role of Cu Roi in ''Fled Bricrenn''" (56–69) ** Mac Cana, Proinsias, "Notes on Structure and Syntax in ''Fled Bricrenn''" (70–92). * Sayers, William. "Úath mac Imomain (''Fled Bricrend''), Óðinn, and Why the Green Knight is Green.” ''[[Mankind Quarterly]]'' 30 (1990): 307–16. * Slotkin, Edgar M. "The structure of ''Fled Bricrenn'' before and after the 'Lebor na hUidre' interpolations". ''[[Ériu (iriseán)|Ériu]]'' 29 (1978): ll. 64–77. * Slotkin, Edgar M. "More on Modified Narrative Repetition in ''Fled Bricrenn''". In ''Ildanach ildirech. A Festschrift for Proinsias Mac Cana'', eag. John Carey, John T. Koch, agus Pierre-Yves Lambert. Andover agus Aberystwyth, Celtic Studies Publications, 1999: ll. 231–44. * [[Rudolf Thurneysen|Thurneysen, Rudolf]]. "Allerlei Irisches. VI. Die Interpolation von ''Fled Bricrend'' in LU". ''[[Zeitschrift für celtische Philologie]]'' 10 (1915): ll. 440–4. * Thurneysen, Rudolf. "Zu irischen Texten. 1. Die Überlieferung der ''Fled Bricrenn''. 2. Zum Gedicht von St. Paul II." ''[[Zeitschrift für celtische Philologie]]'' 4 (1903): ll. 193–207. * Zimmer, Heinrich. "Keltische Studien, V. Über den compilatorischen Charakter der irischen Sagentexte im sogennanten Lebor na hUidri, 6. ''Fled Bricrend''". ''Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung'' 28 (1887): ll. 623–61. ==Tagairtí== {{reflist}} {{An Rúraíocht}} [[Catagóir:An Rúraíocht]] fhpzp27xj5d4tz445req1tvaxmlth8r Réaltán Ní Leannáin 0 86330 1268917 1190824 2025-06-06T20:59:56Z Taghdtaighde 60452 Catagóirí curtha leis agus mionathruithe eile 1268917 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Rugadh '''Réaltán Ní Leannáin''' i m[[Béal Feirste]], agus chaith sí a hóige agus a déaga ann le linn na seascaidí agus na seachtóidí. Tá cónaí uirthi faoi láthair i m[[Baile Átha Cliath]]. Thosaigh Réaltán ag teagasc [[An Ghaeilge|Gaeilge]] agus [[An Spáinnis|Spáinnise]] i scoileanna dara leibhéal sna hochtóidí. Tá tréimhsí caite aici ar fud na Spáinne agus tá taithí aici ar go leor de na teangacha éagsúla a labhraítear ann. Bhog sí as sin go dtí an t-oideachas tríú leibhéal, ag léachtóireacht san [[oideachas]] i g[[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath|Coláiste na Tríonóide]] agus in [[Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath]]. Chuaigh sí as sin go h[[Ollscoil na Banríona, Béal Feirste|<nowiki>Ollscoil na Banríona</nowiki>, Béal Feirste]]. Le linn di bheith ag léachtóireacht in Ollscoil na Banríona tháinig [[ailse]] uirthi. Sháraigh sí an deacracht seo, áfach, agus tá sí ag scríobh ó bhí 2007 ann. Tá cnuasach filíochta foilsithe aici, ''Turas Ailse'' (2011), bunaithe ar an eispéaras seo. Déanann sí blagáil ar ailse<ref>{{Lua idirlín|url=http://turasailse.blogspot.ie/|teideal=turas amháin|language=en-GB|work=turasailse.blogspot.ie|dátarochtana=2020-11-02}}</ref> agus ar ghnéithe eile dá saol agus déanann sí léirmheasanna ar leabhair nua-fhoilsithe.<ref>{{Lua idirlín|url=http://eithniu.blogspot.com/|teideal=Fataí na Filíochta|údar=Réaltán Ní Leannáin|dáta=2016-12-06|work=banba|dátarochtana=2020-11-02}}</ref> Déanann sí tvuíteáil freisin.<ref>{{Lua idirlín|url=https://twitter.com/realtannil|teideal=https://twitter.com/realtannil|language=ga|work=Twitter|dátarochtana=2020-11-02}}</ref> Sa bhliain 2015 d’fhoilsigh [[Cló Iar-Chonnacht]] a cnuasach gearrscéalta, ''Dílis'',<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.cic.ie/books/published-books/dilis|teideal=Leabhar gearrscéalta le Réaltán Ní Leannáin - Dílis {{!}} CIC|work=www.cic.ie|dátarochtana=2020-11-02|archivedate=2020-09-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200928074011/https://www.cic.ie/books/published-books/dilis}}</ref> radharc neamhthrócaireach ó thaobh na mban de ar an saol. Bhí an-ráchairt air, agus chothaigh sé conspóid lena pheirspeictíocht dhiongbháilte. Is í Réaltán an chéad scríbhneoir Éireannach le bheith roghnaithe ag [[Foras na Gaeilge]] don tionscadal idirnáisiúnta scríbhneoireachta ''Focail Eile''. Is clár comhpháirtíochta é ''Focail Eile'' idir eagraíochtaí cultúrtha ar fud na hEorpa agus é mar aidhm aige líonra de shocrúcháin chruthaitheacha a chur ar bun do scríbhneoirí Eorpacha i mionteangacha agus i dteangacha mionlaigh. == Foilseacháin == * ''Dílis'' (2015), [[Cló Iar-Chonnacht]], cnuasach gearrscéalta  ISBN: 9781784441234   * "An páiste deiridh" (2012) in ''An Guth 7'' ([[Rody Gorman]], eagarthóir), [[Coiscéim]], dán. * ''Turas ailse'' (2011) Coiscéim, cnuasach filíochta * "Aerfort" (in ''Dílis''), téacs molta ag NCCA don chéad bhliain TS nua * "An Cor nach gCastar," dráma raidió, ([[Raidió na Life]]), léirithe in 2018   * "Watching," [[splancfhicsean]], ''The Incubator'', Issue 13, August 2017 * "Doors," gearrscéal, ''The Incubator'', Issue 14, December 2017 * "Is Iomaí Cor," gearrscéal, in http://www.otherwordsliterature.eu/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181122135727/http://www.otherwordsliterature.eu/ |date=2018-11-22 }} (2016), aistriúcháin ar fáil ar an suíomh i mBéarla agus i dteangacha eile * "Bongú," sliocht as novella, in ''[[An tUltach]]'', Cáisc 2016 * "Impirí," gearrscéal, in ''An tUltach'', Nollaig 2015 * "Teas," gearrscéal, in ''[[Comhar]]'', Deireadh Fómhair 2015   * "Clic," gearrscéal, in ''[[Feasta]]'', Márta 2014 == Tagairtí == {{Reflist}} {{DEFAULTSORT:Leannain, Realtan}} [[Catagóir:Scríbhneoirí Gaeilge]] [[Catagóir:Filí Gaeilge]] [[Catagóir:Úrscéalaithe Gaeilge]] [[Catagóir:Scríbhneoirí Éireannacha]] [[Catagóir:Gearrscéalaithe Éireannacha]] [[Catagóir:Filí na hÉireann]] [[Catagóir:Úrscéalaithe Éireannacha]] [[Catagóir:Daoine as Béal Feirste]] [[Catagóir:Daoine as Baile Átha Cliath]] [[Catagóir:Daoine beo]] [[Catagóir:Alumni Choláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath]] b159rl22ei08u427iy438e3xgytkrfx 1268924 1268917 2025-06-06T21:17:57Z Taghdtaighde 60452 Catagóir curtha leis 1268924 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Rugadh '''Réaltán Ní Leannáin''' i m[[Béal Feirste]], agus chaith sí a hóige agus a déaga ann le linn na seascaidí agus na seachtóidí. Tá cónaí uirthi faoi láthair i m[[Baile Átha Cliath]]. Thosaigh Réaltán ag teagasc [[An Ghaeilge|Gaeilge]] agus [[An Spáinnis|Spáinnise]] i scoileanna dara leibhéal sna hochtóidí. Tá tréimhsí caite aici ar fud na Spáinne agus tá taithí aici ar go leor de na teangacha éagsúla a labhraítear ann. Bhog sí as sin go dtí an t-oideachas tríú leibhéal, ag léachtóireacht san [[oideachas]] i g[[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath|Coláiste na Tríonóide]] agus in [[Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath]]. Chuaigh sí as sin go h[[Ollscoil na Banríona, Béal Feirste|<nowiki>Ollscoil na Banríona</nowiki>, Béal Feirste]]. Le linn di bheith ag léachtóireacht in Ollscoil na Banríona tháinig [[ailse]] uirthi. Sháraigh sí an deacracht seo, áfach, agus tá sí ag scríobh ó bhí 2007 ann. Tá cnuasach filíochta foilsithe aici, ''Turas Ailse'' (2011), bunaithe ar an eispéaras seo. Déanann sí blagáil ar ailse<ref>{{Lua idirlín|url=http://turasailse.blogspot.ie/|teideal=turas amháin|language=en-GB|work=turasailse.blogspot.ie|dátarochtana=2020-11-02}}</ref> agus ar ghnéithe eile dá saol agus déanann sí léirmheasanna ar leabhair nua-fhoilsithe.<ref>{{Lua idirlín|url=http://eithniu.blogspot.com/|teideal=Fataí na Filíochta|údar=Réaltán Ní Leannáin|dáta=2016-12-06|work=banba|dátarochtana=2020-11-02}}</ref> Déanann sí tvuíteáil freisin.<ref>{{Lua idirlín|url=https://twitter.com/realtannil|teideal=https://twitter.com/realtannil|language=ga|work=Twitter|dátarochtana=2020-11-02}}</ref> Sa bhliain 2015 d’fhoilsigh [[Cló Iar-Chonnacht]] a cnuasach gearrscéalta, ''Dílis'',<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.cic.ie/books/published-books/dilis|teideal=Leabhar gearrscéalta le Réaltán Ní Leannáin - Dílis {{!}} CIC|work=www.cic.ie|dátarochtana=2020-11-02|archivedate=2020-09-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200928074011/https://www.cic.ie/books/published-books/dilis}}</ref> radharc neamhthrócaireach ó thaobh na mban de ar an saol. Bhí an-ráchairt air, agus chothaigh sé conspóid lena pheirspeictíocht dhiongbháilte. Is í Réaltán an chéad scríbhneoir Éireannach le bheith roghnaithe ag [[Foras na Gaeilge]] don tionscadal idirnáisiúnta scríbhneoireachta ''Focail Eile''. Is clár comhpháirtíochta é ''Focail Eile'' idir eagraíochtaí cultúrtha ar fud na hEorpa agus é mar aidhm aige líonra de shocrúcháin chruthaitheacha a chur ar bun do scríbhneoirí Eorpacha i mionteangacha agus i dteangacha mionlaigh. == Foilseacháin == * ''Dílis'' (2015), [[Cló Iar-Chonnacht]], cnuasach gearrscéalta  ISBN: 9781784441234   * "An páiste deiridh" (2012) in ''An Guth 7'' ([[Rody Gorman]], eagarthóir), [[Coiscéim]], dán. * ''Turas ailse'' (2011) Coiscéim, cnuasach filíochta * "Aerfort" (in ''Dílis''), téacs molta ag NCCA don chéad bhliain TS nua * "An Cor nach gCastar," dráma raidió, ([[Raidió na Life]]), léirithe in 2018   * "Watching," [[splancfhicsean]], ''The Incubator'', Issue 13, August 2017 * "Doors," gearrscéal, ''The Incubator'', Issue 14, December 2017 * "Is Iomaí Cor," gearrscéal, in http://www.otherwordsliterature.eu/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181122135727/http://www.otherwordsliterature.eu/ |date=2018-11-22 }} (2016), aistriúcháin ar fáil ar an suíomh i mBéarla agus i dteangacha eile * "Bongú," sliocht as novella, in ''[[An tUltach]]'', Cáisc 2016 * "Impirí," gearrscéal, in ''An tUltach'', Nollaig 2015 * "Teas," gearrscéal, in ''[[Comhar]]'', Deireadh Fómhair 2015   * "Clic," gearrscéal, in ''[[Feasta]]'', Márta 2014 == Tagairtí == {{Reflist}} {{DEFAULTSORT:Leannain, Realtan}} [[Catagóir:Scríbhneoirí Gaeilge]] [[Catagóir:Filí Gaeilge]] [[Catagóir:Úrscéalaithe Gaeilge]] [[Catagóir:Scríbhneoirí Éireannacha]] [[Catagóir:Gearrscéalaithe Éireannacha]] [[Catagóir:Filí na hÉireann]] [[Catagóir:Úrscéalaithe Éireannacha]] [[Catagóir:Scríbhneoirí splancfhicsin]] [[Catagóir:Daoine as Béal Feirste]] [[Catagóir:Daoine as Baile Átha Cliath]] [[Catagóir:Daoine beo]] [[Catagóir:Alumni Choláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath]] 459q1tgqqw21xtpyfoc9lblcgqdn1tp Lúin Chealtchair 0 86634 1268879 1241821 2025-06-06T15:27:41Z Marcas.oduinn 33120 /* Téacsanna */Naisc 1268879 wikitext text/x-wiki Sa [[Rúraíocht]] i [[miotaseolaíocht na nGael]], ba sleá nó ga fada é '''Lúin Celtchair''', arm a bhí le [[Celtchar|Celtchar mac Uthechar]] agus beartaithe ag laochra eile, amhail [[Dubthach]], [[Mac Cécht]] agus [[Fedlimid mac Daill|Fedlimid]]. ==Saintréithe== Tá sainchuntais ar úsáid ar leith agus tionchar millteanach an tsleá le fáil i dtéacsanna na [[Meán-Ghaeilge]] ''[[Togail Bruidne Dá Derga]]'' (Athleagan II) agus ''[[Mesca Ulad]]''. Sna scéalta araon, úsáidtear seift an fhir faire ("''watchman device''"<ref>O'Connor, R. (2014). Was Classical imitation necessary for the writing of large-scale Irish sagas? Reflections on Táin Bó Cúailnge and the “Watchman Device”. In R. O'Connor (Eag.), Classical Literature and Learning in Medieval Irish Narrative (ll. 165-195). D. S. Brewer.</ref>) mar a thugtar air, chun cur síos a dhéanamh ar chuma scanrúil an laoich, [[Dubthach|Dubthach Dóeltenga]]. ===Togail Bruidne Dá Derga=== {{main|Togail Bruidne Dá Derga}} Tagann an sleá ar an bhfód agus spiairí [[Ingcél Cáech]] ag tabhairt tuairisce ar an mbuíon mór gaiscí [[Conaire Mór|Chonaire Mhóir]] i mbrú Dhá Dheirg. D'inis [[Lomnae Drúth]]: :"Bhí sleá mór ag an bhfear sa lár, le caoga seam tríd, agus eire do thréad damh a chrann. Bheartaigh sé an sleá go dtí gur eitil spréacha chomh mór le huibheacha uaidh, nach mór, agus bhuail an stoc faoina bhos faoi thrí. Ós a gcomhair amach, bhí coire mór biadh, mór go leor do mhart, le leacht creathnach dorcha ann, agus thum an fear an sleá isteach sa leacht. Muna múchfadh an sleá go gasta, bheadh sé ar lasadh thar a chrann. Mheasfaí go raibh craos tine thuas sa tigh." D'aithin an léirmhínitheoir [[Fer Rogain]] gur Dhubhthach (Dóeltenga) é an fear, agus mhínigh sé: :"Agus an sleá a bhí i láimh Dhubhthaigh, ba é sin Lúin Chealtchair Mac Uitheachair, a fuarthas ag Cath Mag Tuired. Gach uair a mbíonn fuil naimhde ar tí a rith ón sleá, is gá coire lán nimhe chun é a mhúchadh; sin nó lasfaidh an sleá i ndorn an fhir á iompar, agus pollfaidh sé é nó tiarna teach an rí. Marófar fear le gach urchar an tsleá, fiú muna mbuailfidh sé é; má chaitear an sleá, maróidh sé naonúr, agus beidh rí nó oidhre ríoga nó taoiseach creachach ina measc. Mionnaím ar mhionn mo dhaonna, riarfaidh Lúin Chealtchair deochanna an bháis go slua mór anocht."<ref>''Togail Bruidne Dá Derga'', eag. Knott, ll. 37–8; aistr. Gantz, lch. 97.</ref> ===Mesca Ulad=== {{main|Mesca Ulad}} Thug fir fhaire [[Méabh|Mhéabha]] tuairisc mar an gcéanna ina gcur síos ar na gaiscí ag druidim leo: :"Mórlaoch, a gha go dtí a ghualainn. Buailte ag a gha-theocht, buaileann sé stoc an mhórgha trasna a bhoise, go bpléascann lánbholg sponc-splancacha tintrithe amach thar a lann agus thar a bharr. Ós a chomhair, tá coire lán d'fhuil dhubh, de leacht millteanach, ullmhaithe i rith na hoíche lena asarlaíocht, le fuil chon agus chat agus draoithe, go dtuma barr an tsleá úd isteach sa leacht nimhiúil, le teacht a shleá-theocht." Thug [[Cú Raoi]] le fios do Mhéabh agus a buíon go raibh Dubthach an té a chonaic na fir fhaire, agus an Lúin ar iasacht aige, agus go raibh coire lán d'fhuil dhearg ós a chomhair amach "... nára lasaí a chrann agus nára bhá an fear á iompar sa coire lán d'fhuil nimhiúil; agus is ag tuar cogaidh atá."<ref>''Mesca Ulad'' § 44, aistr. Koch, ''CHA'', lch. 120.</ref> Creidtear gurb é brí na tréithe seo ná: "thuar sleánna íogara ... lena gcreathaí, teacht catha agus áir."<ref>Hennessy, ''Mesca Ulad. Or, the Intoxication of the Ultonians''. xv.</ref> Tugann leagan déanach den tseanscéal ''[[Cath Ruis na Ríg]]'' cur síos níos gonta ar an Lúin, ach cuireann roinnt sonraithe eile san áireamh, ina measc gur ghá ceathrar amhas chun an coire a choinnigh in áit.<ref>''Cath Ruis na Ríg'', eag. agus aistr. Hogan, ll. 78-9.</ref> Maraíodh Cealtchar trí thimpiste, agus cú fiáin básaithe aige. Leag sé an sleá ina sheasamh agus shil braon fola síos an crann isteach ann, á mharú.<ref>''Aided Cheltchair mac Uthechair'', eag. agus aistr. Meyer, ll. 30–1</ref> ==Cúrsaíocht== Sa Rúraíocht, feictear Lúin Chealtchair á chaitheamh ag gaiscí éagsúla na nUladh agus na gConnacht. Bhain Dubhthach úsáid as (''[[Togail Bruidne Dá Derga]]'' agus ''[[Mesca Ulad]]''), agus mharaigh [[Fedlimid]] Dubhthach féin leis an shea úd, de réir nóta i ndiaidh ''[[Togail Bruidne Dá Choca(e)]]''.<ref>Stokes, Whitley, eag. agus aistr. "Da Choca's Hostel [Bruiden Da Chocae]", [https://books.google.com/books?id=FBIMAAAAIAAJ Revue Celtique 21], Notes, lch. 401. I measc nótaí le Stokes ar §59, deirtear go dtéann an B-téacs ó fhréamh an A-téacs faoi bhun (TCD MS 1337) ag an bpointe seo, agus go bhfuil nóta ag bun an MS A-téacs (lch. 724?) a insíonn faoi "... dúnmharú Dhubhtaigh le Feidhlimidh leis an sleá cáiliúil darb ainm Lúin Celtchair".</ref> De réir dáin le [[Cináed ua hArtacáin]] (bás 975), mharaigh laoch na gConnacht, [[Mac Céacht]], [[Cúscraid]] Menn Mac [[Conchúr mac Neasa|Chonchúir mhic Neasa]] le hurchar an tsleá.<ref>Cináed Ua hArtacáin, "Fianna bátar i nEmain", eag. Stokes, lch. 308 § 16. Deir O'Curry trí dhearmad gurbh é [[Cet mac Mágach]] a mharaigh Cúscraid. O'Curry, ''On the manners and customs of the ancient Irish'', vol. III: lch. 325.</ref> Tá sliocht an freisin in [[LCnT, MS 1336]], col. 723<ref>''Mesca Ulad'', eag. Hennessy, réamhrá, lch. xiv.</ref> a deir gur tháinig an sleá slán go dtí ré [[Cormac mac Airt|Chormac mac Airt]], agus tháinig chuig an ainm Crimall Birnbuadach,<ref>Is amhlaidh gurb ionann sin agus ''gai buafnech'' (sleá nimhiúil), leasainm Aonghasa, caochóir Chormaic, mar a mhol Hennessy ''loc. cit.'', cé go measann T. F. O'Rahilly (EIHM, 65) gurbh ionann é agus [[Loegaire Bern Buadach]]</ref> á dhéanamh dall, agus dá bharr, neamhinniúil don ríogacht. Thairis sin, maítear gurbh é an ''ibar alai fhidbaidha'' (iúr cáiliúil na coille), 'sé sin, ainm sleá [[Lugh|Lugh mac Eithliu]] na [[Tuatha Dé Danann|dTuath Dé Danann]]. Tá an sliocht an mar iarscríbhinn i leagan níos deireanaí (''B group'') de ''[[Tairired na nDéssi]]'', le fáil san MS cheana,<ref>[[LCnT MS 1336]], cols. 720b-723a, denoted variant '''H''' text in Kuno Meyer eag., ''Tucait indarba na nDéssi'', ''Anecdota from Irish Manuscripts'', vol. i. (1907), ll. 15–24. Tá leagan eile den teideal san ''H''-téacs, ''Cóecad Cormaic i Temraig'' (Caochadh Chormaic i dTeamhair), de réir Arbois de Jubainville, ''Essai d'un catalogue'', lch. 90</ref>. [[Image:Lugh spear Millar.jpg|right|thumb|200px|Léaráid le H.R. Millar, "Lugh's Magic Spear", 1905.]] ===Ga Assail=== Mholann [[Arthur C. L. Brown]] agus [[R. S. Loomis]], tacadóirí ar son bunúis Ghaelaigh d'fhinscéalta an tSoithigh Naofa, gurbh ionann Lúin Chealtchair agus [[Ga Assail]], sleá [[Lugh]],<ref>Loomis, ''Arthurian tradition'', ll. 379–82</ref><ref>Brown, "The Bleeding Lance."</ref> arm a luaitear i scéalta na Meán-Ghaeilge ar cheann des na Ceithre Thaisce na a dTuath Dé Danann. Thuigfí go bhfuil nasc eatarthu i ''[[Togail Bruidne Dá Derga]]'', a deir go bhfuarthas an Lúin ag Cath Mag Tuired, ina chloígh na Túatha Dé, faoi cheannas Lugh, na [[Fomhóraigh]]. Ina theannta sin, i scéal níos deireanaí na [[Luath-NuaGhaeilge]] ''[[Oidheadh Chlainne Tuireann]]'', déantar cur síos ar gha Lugh a gcuirfí i gcuimhne Lúin Chealtchair.<ref>Carey, ''Ireland and the Grail'', lch. 169, nóta 6.</ref> ==Féach freisin== * [[Gáe Bulg]] ==Foinsí== === Téacsanna === * [[Cináed Ua hArtacáin]], "Fianna bátar i nEmain", eag. [[Whitley Stokes]], "On the deaths of some Irish heroes." ''[[Revue Celtique]]'' 23, (1902), ll. 303–48. * ''[[Togail Bruidne Dá Derga]]'', eag. [[Eleanor Knott]], ''Togail Bruidne Da Derga''. Baile Átha Cliath, 1936; aistr. [[Jeffrey Gantz]], ''Early Irish Myths and Sagas''. Harmondsworth: Penguin, 1986. * ''[[Mesca Ulad]]'' ** eag. J. Carmichael Watson, ''Mesca Ulad''. Mediaeval and Modern Irish Series 13. Baile Átha Cliath, 1941 ** aistr. John T. Koch, in ''The Celtic Heroic Age'', eag. John T. Koch agus John Carey. 3ú eag. Andover, 2000, ll. 106-27 ** eag. agus aistr. W M Hennessy. ''Mesca Ulad: or, the Intoxication of the Ultonians''. Todd Lecture Series 1. Baile Átha Cliath, 1889. * ''[[Aided Cheltchair mac Uthechair]]'', eag. agus aistr. Kuno Meyer, ''The Death Tales of the Ulster Heroes''. Todd Lecture Series. Baile Átha Cliath, 1906. 24–31. [http://www.ancienttexts.org/library/celtic/ctexts/celtchar.html ar líne]. * "The [[Tairired na nDéssi|Expulsion of the Déisi]]" ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|LCT]] MS 1336). Níor eagraíodh fós an sliocht ábhartha, agus níor foilsíodh é san eagrán le Vernam Hul (eag. agus aistr.), "The later version of the Expulsion of the Déssi." [[ZCP]] 27 (1957–59): ll.&nbsp;14–63. * ''[[Cath Ruis na Ríg]]'' (Stowe MS E IV 3), eag. agus aistr. Edmund Hogan, ''Cath Ruis na Ríg for Bóinn''. Todd Lecture Series 4. Baile Átha Cliath, 1892. ===Saothair=== * Carey, John. ''Ireland and the Grail''. Aberystwyth, 2007. * Brown, Arthur Charles Lewis. "The Bleeding Lance." [[Publications of the Modern Language Association|PMLA]] 25 1910, ll. 1–59. * Loomis, Roger Sherman. ''Arthurian tradition and Chrétien de Troyes''. New York, 1949. * [[Eugene O'Curry|O'Curry, Eugene]]. ''On the manners and customs of the ancient Irish''. Vol. 3, Léachtaí vol. 2. Londain: Williams and Norgate, 1873. Ll.&nbsp;324–7. ==Tagairtí== {{reflist}} {{An Rúraíocht}} {{DEFAULTSORT:Luin Chealtchair}} [[Catagóir:Tuatha Dé Danann]] [[Catagóir:An Rúraíocht]] 1tw7f33ebzdmd9c5uwyz9priwzfgtsv 1268899 1268879 2025-06-06T19:26:47Z Professor Spud 56406 Glanadh 1268899 wikitext text/x-wiki Sa [[Rúraíocht]] i [[miotaseolaíocht na nGael]], ba sleá nó ga fada é '''Lúin Celtchair''', arm a bhí le [[Celtchar|Celtchar mac Uthechar]] agus beartaithe ag laochra eile, amhail [[Dubthach]], [[Mac Cécht]] agus [[Fedlimid mac Daill|Fedlimid]]. ==Saintréithe== Tá sainchuntais ar úsáid ar leith agus tionchar millteanach an tsleá le fáil i dtéacsanna na [[Meán-Ghaeilge]] ''[[Togail Bruidne Dá Derga]]'' (Athleagan II) agus ''[[Mesca Ulad]]''. Sna scéalta araon, úsáidtear seift an fhir faire ("''watchman device''"<ref>O'Connor, R. (2014). Was Classical imitation necessary for the writing of large-scale Irish sagas? Reflections on Táin Bó Cúailnge and the “Watchman Device”. In R. O'Connor (Eag.), Classical Literature and Learning in Medieval Irish Narrative (ll. 165-195). D. S. Brewer.</ref>) mar a thugtar air, chun cur síos a dhéanamh ar chuma scanrúil an laoich, [[Dubthach|Dubthach Dóeltenga]]. ===Togail Bruidne Dá Derga=== {{main|Togail Bruidne Dá Derga}} Tagann an sleá ar an bhfód agus spiairí [[Ingcél Cáech]] ag tabhairt tuairisce ar an mbuíon mór gaiscí [[Conaire Mór|Chonaire Mhóir]] i mbrú Dhá Dheirg. D'inis [[Lomnae Drúth]]: :"Bhí sleá mór ag an bhfear sa lár, le caoga seam tríd, agus eire do thréad damh a chrann. Bheartaigh sé an sleá go dtí gur eitil spréacha chomh mór le huibheacha uaidh, nach mór, agus bhuail an stoc faoina bhos faoi thrí. Ós a gcomhair amach, bhí coire mór biadh, mór go leor do mhart, le leacht creathnach dorcha ann, agus thum an fear an sleá isteach sa leacht. Muna múchfadh an sleá go gasta, bheadh sé ar lasadh thar a chrann. Mheasfaí go raibh craos tine thuas sa tigh." D'aithin an léirmhínitheoir [[Fer Rogain]] gur Dhubhthach (Dóeltenga) é an fear, agus mhínigh sé: :"Agus an sleá a bhí i láimh Dhubhthaigh, ba é sin Lúin Chealtchair Mac Uitheachair, a fuarthas ag Cath Mag Tuired. Gach uair a mbíonn fuil naimhde ar tí a rith ón sleá, is gá coire lán nimhe chun é a mhúchadh; sin nó lasfaidh an sleá i ndorn an fhir á iompar, agus pollfaidh sé é nó tiarna teach an rí. Marófar fear le gach urchar an tsleá, fiú muna mbuailfidh sé é; má chaitear an sleá, maróidh sé naonúr, agus beidh rí nó oidhre ríoga nó taoiseach creachach ina measc. Mionnaím ar mhionn mo dhaonna, riarfaidh Lúin Chealtchair deochanna an bháis go slua mór anocht."<ref>''Togail Bruidne Dá Derga'', eag. Knott, ll. 37–8; aistr. Gantz, lch. 97.</ref> ===Mesca Ulad=== {{main|Mesca Ulad}} Thug fir fhaire [[Méabh|Mhéabha]] tuairisc mar an gcéanna ina gcur síos ar na gaiscí ag druidim leo: :"Mórlaoch, a gha go dtí a ghualainn. Buailte ag a gha-theocht, buaileann sé stoc an mhórgha trasna a bhoise, go bpléascann lánbholg sponc-splancacha tintrithe amach thar a lann agus thar a bharr. Ós a chomhair, tá coire lán d'fhuil dhubh, de leacht millteanach, ullmhaithe i rith na hoíche lena asarlaíocht, le fuil chon agus chat agus draoithe, go dtuma barr an tsleá úd isteach sa leacht nimhiúil, le teacht a shleá-theocht." Thug [[Cú Raoi]] le fios do Mhéabh agus a buíon go raibh Dubthach an té a chonaic na fir fhaire, agus an Lúin ar iasacht aige, agus go raibh coire lán d'fhuil dhearg ós a chomhair amach "... nára lasaí a chrann agus nára bhá an fear á iompar sa coire lán d'fhuil nimhiúil; agus is ag tuar cogaidh atá."<ref>''Mesca Ulad'' § 44, aistr. Koch, ''CHA'', lch. 120.</ref> Creidtear gurb é brí na tréithe seo ná: "thuar sleánna íogara ... lena gcreathaí, teacht catha agus áir."<ref>Hennessy, ''Mesca Ulad. Or, the Intoxication of the Ultonians''. xv.</ref> Tugann leagan déanach den tseanscéal ''[[Cath Ruis na Ríg]]'' cur síos níos gonta ar an Lúin, ach cuireann roinnt sonraithe eile san áireamh, ina measc gur ghá ceathrar amhas chun an coire a choinnigh in áit.<ref>''Cath Ruis na Ríg'', eag. agus aistr. Hogan, ll. 78-9.</ref> Maraíodh Cealtchar trí thimpiste, agus cú fiáin básaithe aige. Leag sé an sleá ina sheasamh agus shil braon fola síos an crann isteach ann, á mharú.<ref>''Aided Cheltchair mac Uthechair'', eag. agus aistr. Meyer, ll. 30–1</ref> ==Cúrsaíocht== Sa Rúraíocht, feictear Lúin Chealtchair á chaitheamh ag gaiscí éagsúla na nUladh agus na gConnacht. Bhain Dubhthach úsáid as (''[[Togail Bruidne Dá Derga]]'' agus ''[[Mesca Ulad]]''), agus mharaigh [[Fedlimid]] Dubhthach féin leis an shea úd, de réir nóta i ndiaidh ''[[Togail Bruidne Dá Choca(e)]]''.<ref>Stokes, Whitley, eag. agus aistr. "Da Choca's Hostel [Bruiden Da Chocae]", [https://books.google.com/books?id=FBIMAAAAIAAJ Revue Celtique 21], Notes, lch. 401. I measc nótaí le Stokes ar §59, deirtear go dtéann an B-téacs ó fhréamh an A-téacs faoi bhun (TCD MS 1337) ag an bpointe seo, agus go bhfuil nóta ag bun an MS A-téacs (lch. 724?) a insíonn faoi "... dúnmharú Dhubhtaigh le Feidhlimidh leis an sleá cáiliúil darb ainm Lúin Celtchair".</ref> De réir dáin le [[Cináed ua hArtacáin]] (bás 975), mharaigh laoch na gConnacht, [[Mac Céacht]], [[Cúscraid]] Menn Mac [[Conchúr mac Neasa|Chonchúir mhic Neasa]] le hurchar an tsleá.<ref>Cináed Ua hArtacáin, "Fianna bátar i nEmain", eag. Stokes, lch. 308 § 16. Deir O'Curry trí dhearmad gurbh é [[Cet mac Mágach]] a mharaigh Cúscraid. O'Curry, ''On the manners and customs of the ancient Irish'', vol. III: lch. 325.</ref> Tá sliocht an freisin in [[LCnT, MS 1336]], col. 723<ref>''Mesca Ulad'', eag. Hennessy, réamhrá, lch. xiv.</ref> a deir gur tháinig an sleá slán go dtí ré [[Cormac mac Airt|Chormac mac Airt]], agus tháinig chuig an ainm Crimall Birnbuadach,<ref>Is amhlaidh gurb ionann sin agus ''gai buafnech'' (sleá nimhiúil), leasainm Aonghasa, caochóir Chormaic, mar a mhol Hennessy ''loc. cit.'', cé go measann T. F. O'Rahilly (EIHM, 65) gurbh ionann é agus [[Loegaire Bern Buadach]]</ref> á dhéanamh dall, agus dá bharr, neamhinniúil don ríogacht. Thairis sin, maítear gurbh é an ''ibar alai fhidbaidha'' (iúr cáiliúil na coille), 'sé sin, ainm sleá [[Lugh|Lugh mac Eithliu]] na [[Tuatha Dé Danann|dTuatha Dé Danann]]. Tá an sliocht an mar iarscríbhinn i leagan níos deireanaí (''B group'') de ''[[Tairired na nDéssi]]'', le fáil san MS cheana,<ref>[[LCnT MS 1336]], cols. 720b-723a, denoted variant '''H''' text in Kuno Meyer eag., ''Tucait indarba na nDéssi'', ''Anecdota from Irish Manuscripts'', vol. i. (1907), ll. 15–24. Tá leagan eile den teideal san ''H''-téacs, ''Cóecad Cormaic i Temraig'' (Caochadh Chormaic i dTeamhair), de réir Arbois de Jubainville, ''Essai d'un catalogue'', lch. 90</ref>. [[Image:Lugh spear Millar.jpg|right|thumb|200px|Léaráid le H.R. Millar, "Lugh's Magic Spear", 1905.]] ===Ga Assail=== Mholann [[Arthur C. L. Brown]] agus [[R. S. Loomis]], tacadóirí ar son bunúis Ghaelaigh d'fhinscéalta an tSoithigh Naofa, gurbh ionann Lúin Chealtchair agus [[Ga Assail]], sleá [[Lugh]],<ref>Loomis, ''Arthurian tradition'', ll. 379–82</ref><ref>Brown, "The Bleeding Lance."</ref> arm a luaitear i scéalta na Meán-Ghaeilge ar cheann des na Ceithre Thaisce na a dTuath Dé Danann. Thuigfí go bhfuil nasc eatarthu i ''[[Togail Bruidne Dá Derga]]'', a deir go bhfuarthas an Lúin ag Cath Mag Tuired, ina chloígh na Tuatha Dé, faoi cheannas Lugh, na [[Fomhóraigh]]. Ina theannta sin, i scéal níos deireanaí na [[Luath-NuaGhaeilge]] ''[[Oidheadh Chlainne Tuireann]]'', déantar cur síos ar gha Lugh a gcuirfí i gcuimhne Lúin Chealtchair.<ref>Carey, ''Ireland and the Grail'', lch. 169, nóta 6.</ref> ==Féach freisin== * [[Gáe Bulg]] ==Foinsí== === Téacsanna === * [[Cináed Ua hArtacáin]], "Fianna bátar i nEmain", eag. [[Whitley Stokes]], "On the deaths of some Irish heroes." ''[[Revue Celtique]]'' 23, (1902), ll. 303–48. * ''[[Togail Bruidne Dá Derga]]'', eag. [[Eleanor Knott]], ''Togail Bruidne Da Derga''. Baile Átha Cliath, 1936; aistr. [[Jeffrey Gantz]], ''Early Irish Myths and Sagas''. Harmondsworth: Penguin, 1986. * ''[[Mesca Ulad]]'' ** eag. J. Carmichael Watson, ''Mesca Ulad''. Mediaeval and Modern Irish Series 13. Baile Átha Cliath, 1941 ** aistr. John T. Koch, in ''The Celtic Heroic Age'', eag. John T. Koch agus John Carey. 3ú eag. Andover, 2000, ll. 106-27 ** eag. agus aistr. W M Hennessy. ''Mesca Ulad: or, the Intoxication of the Ultonians''. Todd Lecture Series 1. Baile Átha Cliath, 1889. * ''[[Aided Cheltchair mac Uthechair]]'', eag. agus aistr. Kuno Meyer, ''The Death Tales of the Ulster Heroes''. Todd Lecture Series. Baile Átha Cliath, 1906. 24–31. [http://www.ancienttexts.org/library/celtic/ctexts/celtchar.html ar líne]. * "The [[Tairired na nDéssi|Expulsion of the Déisi]]" ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|LCT]] MS 1336). Níor eagraíodh fós an sliocht ábhartha, agus níor foilsíodh é san eagrán le Vernam Hul (eag. agus aistr.), "The later version of the Expulsion of the Déssi." [[ZCP]] 27 (1957–59): ll.&nbsp;14–63. * ''[[Cath Ruis na Ríg]]'' (Stowe MS E IV 3), eag. agus aistr. Edmund Hogan, ''Cath Ruis na Ríg for Bóinn''. Todd Lecture Series 4. Baile Átha Cliath, 1892. ===Saothair=== * Carey, John. ''Ireland and the Grail''. Aberystwyth, 2007. * Brown, Arthur Charles Lewis. "The Bleeding Lance." [[Publications of the Modern Language Association|PMLA]] 25 1910, ll. 1–59. * Loomis, Roger Sherman. ''Arthurian tradition and Chrétien de Troyes''. New York, 1949. * [[Eugene O'Curry|O'Curry, Eugene]]. ''On the manners and customs of the ancient Irish''. Vol. 3, Léachtaí vol. 2. Londain: Williams and Norgate, 1873. Ll.&nbsp;324–7. ==Tagairtí== {{reflist}} {{An Rúraíocht}} {{DEFAULTSORT:Luin Chealtchair}} [[Catagóir:Tuatha Dé Danann]] [[Catagóir:An Rúraíocht]] a8x0agaelgmpjzca3ttdw1664p7hxy0 Úsáideoir:Marcas.oduinn/Clár Dubh 2 90902 1268857 1268856 2025-06-06T12:23:50Z Marcas.oduinn 33120 /* 21st century */ 1268857 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * ''[[:en:Merrow|Merrow]]'', [[Murúch]] ≈ [[Maighdean mhara]] * [[Fear dearg]] * [[Lí Ban]] == Foclóireacht == # ''[[:en:Irish lexicography|Irish lexicography]]'' - [[Foclóireacht na Gaeilge]] # ''[[:en:Marsh's Library|Marsh's Library]]'' - [[Leabharlann an Ard Easpaig Marsh]]=[[Leabharlann Marsh]] == An Féineachas == [[An Féineachas]] (agus/nó b'fhéidir [[Seanchas]] / [[Béaloideas]]). Spreagtha ag ''[[:en:Wikipedia:Recent_additions/2025/March#8 March 2025|Recent additions, 8 March 2025]]'' [[Teimpléad:WD Bosca Sonraí Doiciméad]] ''[https://dil.ie/34117 othrus]'' ≈ fulaingt tinnis/othrais. === Leathanaigh ann cheanna === # ''judgements which are [[:en:Gúbretha Caratniad|false]]'' - [[Gúbretha Caratniad]] ([[Bodleian Library]], [[Rawlinson B 502]]) # ''[[:en:Críth Gablach|the branched purchase]]'' - [[Críth Gablach]] (MacA) === Féach freisin === # ''[[:en:Celtic law|Celtic law]]'' - [[Dlí Ceilteach]] === Déanta === Nuashonraithe (lámhscríbhinní): # [[Senchas Már]] (SM) # [[Bechbretha]] ([[Senchas Már#Bechbretha agus Coibes Uisci Thairdne|SM #21]]) # [[Bretha Crólige]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #33]]) As nua: # [[Corpus Iuris Hibernici]] (CIH) # [[Sanas Uí Dhuibhdábhoireann]] (MacA) # [[Cethairṡlicht Athgabálae]] ([[Senchas Már#Cethairslicht Athgabálae|SM #2]]) # [[Sechtae]] ([[Senchas Már#Sechtae|SM #9]]) # [[Recholl Breth]] (SM #13) # [[Bretha Déin Chécht]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #34]]) # [[Muirbretha]] ([[Senchas Már#Clár ábhar|SM #38]]) # [[Anfuigell]] (m.s., CnaT, LS 1387; MacA) # [[Berrad Airechta]] (CnaT, LS 1337) # [[Bretha Étgid]] ([[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]] LS 23 P 3) # [[Cóic Conara Fugill]] (m.s., [[Uraicecht Becc]], [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Di Astud Chor]] (''via'' [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Mellbretha]] ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], LS 1363) # [[Uí Lochlainn]] # [[Uí Dhuibhdábhoireann]] # [[CnaT BÁC, LS 1317]], [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath, LS 1317]] # [[Bóaire]] # [[Coinmheadh is buannacht]] # [[Gabháil chine]]- # [[Brehon Law Commission]] # [[Cyfraith Hywel]]- # [[Galanas]]- # [[Accessus ad auctores]]- # [[Hapax legomenon]]- # [[Mac Aodhagáin]] &rightarrow; [[Mhic Aodhagáin]] # [[John Lynch (Gratianus Lucius)]] # [[Fearghas Ó Ceallaigh]] # [[Robert Atkinson]]- # [[Leabharlann COBÁC]] # [[Cathair Mhic Neachtain]] # [[Thom McGinty]] == Críth Gablach == == Lámhscríbhinní '' The text of ''Críth Gablach'' is in three manuscripts, each incomplete, but together preserving the entirety of the ''Críth Gablach''. Each manuscript is 16th century in date, and can be traced back to the law school of [[Mhic Aodhagáin]].<ref name=Binchy/>{{rp|xii}} The earliest editor of the ''Críth Gablach'' was [[Eoghan Ó Comhraí]] (1873 agus 1879), who also provided a translation, though "much of his translation is guesswork". [[Eoin Mac Néill]] (1923) published a more reliable translation, and [[D. A. Binchy]] (1941) a new edition of the Old Irish text.<ref name=Binchy>{{cite book | editor-last=Binchy | editor-first=D. A. | title=Críth Gablach | series=Mediaeval and Modern Irish Series | volume=11 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=1941 }}</ref>{{rp|xi}} '' As only one manuscript preserves the end of the tract, it is unclear whether the ''Críth Gablach'' was intended to end with the short legal poem (or {{lang|sga|roscad}}) which comes after its prose portion in the manuscript. [[Liam Breatnach]] argues that it was, while MacNeill and Binchy argue that it wasn't.<ref name=Breatnach>{{cite book | last=Breatnach | first=Liam | title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' | series=Early Irish Law Series | volume=5 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=2005 }}</ref>{{rp|242}} {{reflist}} == Gúbretha Caratniad == == Lámhscríbhinní '' The complete text of ''Gúbretha Caratniad'' is contained in the [[Bodleian Library]], MS [[Rawlinson B 502]],<ref name=Breatnach>{{cite book | last=Breatnach | first=Liam | title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' | series=Early Irish Law Series | volume=5 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=2005 }}</ref>{{rp|262}} a 12th-century Irish manuscript which is the oldest to preserve any early Irish law text.<ref name=KellyTransmission>{{cite book | last=Kelly | first=Fergus | chapter=Texts and transmissions: the law-texts | editor1-first=Próinséas | editor1-last=Ní Chatháin | editor2-first=Michael | editor2-last=Richter | title=Ireland and Europe in the early Middle Ages: texts and transmissions | location=Baile Átha Cliath | publisher=Four Courts Press | date=2002 | pages=230–242 }}</ref>{{rp|230}} The reliability of this manuscript of ''Gúbretha'' is quite high.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|304}} In Rawlinson B 502, glosses to ''Gúbretha Caratniad'' are provided, which cite other early Irish texts in order illustrate the rule, or exception, in question.<ref name=Breatnach/>{{rp|262, 351}} These glosses appear to have been copied by the scribe, rather than originating with him.<ref name=ThurneysenIII>{{cite journal |last=Thurneysen |first=Rudolf |title=Aus dem irischen Recht III: 4. Die falschen Urteilssprüche Caratnia's |journal=Zeitschrift für celtische Philologie |volume=15 |date=1925 |pages=302–370 |doi=10.1515/zcph.1925.15.1.302 }}</ref>{{rp|304}} The other manuscript of ''Gúbretha'' is an incomplete text in [[Leabharlann Choláiste na Tríonóide]] LS 1363 [H 4. 22].<ref name=Breatnach/>{{rp|262}} The title is from the [[incipit]] of the Rawlinson text: {{lang|sga|Gúbretha Caratniad Tescti in so}} ("Here are the false verdicts of Caratnia Tescthe{{efn|1=Caratnia's byname {{lang|sga|Tescthe}}, literally "the cut one", is explained in the introduction as deriving from him being abandoned and wounded ("cut") by his people before being adopted into Conn's court.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}}}}").<ref name=Breatnach/>{{rp|262}}<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}} {{notelist}} {{reflist}} == Foclóireacht na Gaeilge == [[Íomhá:King Cormac, Emly.jpg|thumb|400x400px|''[[Cormac mac Cuilennáin]], [[ríthe na Mumhan|rí na Mumhan]], a d'éag sa bhliain 908, agus a deirtear gurbh eisean a scríobh [[Sanas Chormaic]]]] Is féidir '''[[Foclóireacht]] na Gaeilge''' a aithint as an 8ú haois ar aghaidh. == Würzburg Timpeall na bliana 750, bhí dalta Éireannach anaithnid ag staidéar in [[Würzburg]] sa Ghearmáin, a scríobh mínithe as Gaeilge atá ar marthain fós, ar an téacs as [[Laidin]] de na Litreacha [[Naomh Pól]]. Is é seo an sampla is luaithe dá leithéid d'fhoclóireacht Gaeilge. == Cormac Tugadh sanais ar na chéad ghluaiseanna nó fhoclóirí tiomsaithe go neamhspleách ar téacs áirithe. Tá clú agus cáil ar [[Sanas Chormaic]], a tiomsaíodh sa 9ú haois le [[Cormac mac Cuilennáin|Cormac Mac Cuileannáin]], Easpag [[Caiseal|Chaisil]] agus [[Ríthe na Mumhan|rí Mumhan]], a d'éag sa bhliain 908. Moltar gurb é an chéad tsaothar dá leithéid as teanga neamhchlaisiceach na hEorpa. Feictear sa sanas an mínithe comhchiallacha na cheannfhocal as Béarla nó Laidin. I roinnt cásanna, tugtar sanasaíocht an fhocail. == Ó Cléirigh Sagart de chuid [[Proinsiasach|na bProinsiasach]] agus taoiseach na [[Annála na gCeithre Máistrí|gCeithre Máistrí]] ba é [[Mícheál Ó Cléirigh]]. Thiomsaigh sé sanas cáiliúl darb ainm Sanasán Mhichíl Uí Chléirigh. <!--This glossary was printed in 1643 during the author's lifetime. These two glossaries and others are valuable for the etymological and encyclopaedic information contained in them. They are of equal value for their explanations of difficult words and because they contain words for which there is no evidence to be had apart from the spoken language of the present day.--> == An Pluincéadach Sa bhliain 1662, chríochnaigh Richard Plunkett (An Pluincéadach), [[Proinsiasaigh]] ina chónaí i m[[Baile Átha Troim]], a mhór shaothar, .i. foclóir Laidin-Gaeilge.<ref>[https://www.isos.dias.ie/libraries/MARSH/MS_Z_4_2_5/english/index.html Latin-Irish Dictionary], le Plunkett, ar ISOS</ref> Níos foilsíodh an scríbhinn riamh agus in ainneoin sin, bhain foclóirithe níos déanaí an-úsáid as.<ref>de Bhaldraithe, T. 1987. ‘An Pluincéadach: Ceannródaí Foclóireachta.’ Teangeolas 22: 19-26.</ref> Tá an lámhscríbhinn caomhnaithe anois i [[Leabharlann Marsh]] i mBaile Átha Cliath. == 18th century [[Íomhá:Edward Lhuyd.JPG|left|thumb|278x278px|''[[Edward Lhuyd|Edward Lhwyd]], foclóirí Breatnach agus an chéad [[Léann Ceilteach|scoláire Ceilteach]],<ref>{{cite book | title=Archӕologia Britannica: Texts & Translations | last=Lhwyd | first=Edward | publisher=Celtic Studies Publications | year=2009 | isbn=978-1-891271-14-4 | location=Aberystwyth | pages=VII }}</ref> a deirtear]] Bhí [[Edward Lhuyd]], cainteoir Breatnaise, ar cheann de sna chéad daoine a bhain úsáid as an bhfoclóir leis an bPluincéad. Sa bhliain 1707, d'fhoilsigh sé foclóir agus ann na [[teangacha Ceilteacha]], Laidin agus Béarla. I rith na 18ú haoise, tiomsaíodh ceithre fhoclóir mhóra, a foilsíodh dhá cheann acu: * Béarla-Gaeilge ** Foclóir cuimsitheach le [[Conchubhar Ó Beaglaoich]], sagart agus teagascóir pearsanta i b[[Páras]], agus [[Aodh Buí Mac Cruitín]], scoláire as [[Contae an Chláir]].<ref>Ó Beaglaoich, C, agus Mac Cuirtín, A, eag. 1732. An Foclóir Béarla Gaoidheilge. Guerin, Páras.</ref> (1732), Páras.<ref>See Mac Coinnigh, Marcas. 2012. ‘Tracing Inspiration in Proverbial Material: from The Royal Dictionary (1699 & 1729) of [[Abel Boyer]] to [[The English-Irish Dictionary (1732)]] of Begley-McCurtin’. International Journal of Lexicography 26 (2012): 23-57.</ref> ** Crab ''[neamh-fhoilsithe]''<ref name=deb1958>De Bhaldraithe, T., 1958. ‘Modern Irish Lexicography’, Proceedings of the Eighth International Congress of Linguistics (Oslo): 413-415.</ref> * Gaeilge-Béarla ** [[Seán Ó Briain (easpag)|Seán Ó Briain]], Easpag of Cloyne and Ross.<ref>Ó Cearnaigh, S. 1993. ‘The Irish-English Dictionary of Bishop John O'Brien 1768.’ The Linen Hall Review 10.1: 15-17.</ref> (1768), Páras ** Francis Walsh agus [[Tadhg Ó Neachtain]]<ref>[https://www.isos.dias.ie/libraries/MARSH/MS_Z_3_1_13/english/catalogue.html Irish-English Dictionary] (1739) ar ISOS</ref> <ref name=deb1958/> (1739) ''[neamh-fhoilsithe]'' == 19th century I rith na 19ú haoise, tiomsaíodh trí fhoclóir Béarla-Gaeilge agus trí Gaeilge-Béarla dictionaries were compiled, a foilsíodh ceathair acu: * Béarla-Gaeilge ** [[Tadhg Ó Coinnialláin]] (1814) ** Clareman, [[Peadar Ó Conaill]] ''[neamh-fhoilsithe]''<ref>Ó Conaill, P., 1826. Foclóir Gaeilge-Béarla. Lámhscríbhinn neamh-fhoilsithe, LS [[Egerton 83]], Acadamh Ríoga na hÉireann, Baile Átha Cliath.</ref> ** [[Robert MacAdam]], fear gnó, Protastúnach agus athbheochanóir na Gaeilge as [[Béal Feirste]] (c. 1850) ''[neamh-fhoilsithe]'' * Gaeilge-Béarla ** [[Domhnall Ó Foghludha]] (1855)<ref name=eor1821>O’Reilly, E. 1821. An Irish-English Dictionary. Baile Átha Cliath: A. O'Neil.</ref> ** [[Éadbhard Ó Raghallaigh]] (1817, 1821, 1864)<ref name=eor1821/> ** [[Thomas de Vere Coneys]] (1849). == 20th century [[Íomhá:An Irish-English dictionary, being a thesaurus of words, phrases and idioms of the modern Irish language, with explanations in English.djvu|thumb|''Foclóir Gaedhilge agus Béarla'' leis an Duinnín, 1904]] Sa 20ú haois, thiomsaigh [[Seán Óg Mac Murchadha Caomhánach]] (''afm'' Seán a' Chóta) a mhór-shaothar ''Croidhe Cainnte Chiarraighe''. Cé go raibh sé ar intinn aige ar dtús ach canúint [[An Daingean|an Daingin]] a chur ann, d'fhás sé le swelled to over 60,000 ceannfhocal agus 2.2 milliúin focal go hiomlán. De bharr na gcostas, níor foilsíodh an foclóir le linn shaol Sheáin. Cúig bliana is seachtó tar éis dó bheith críochnaithe, cuireadh ar fáil é<ref>{{lua idirlín | url = http://www.forasnagaeilge.ie/wp-content/uploads/2016/06/8fddae92ae307b022d964ebe73d45df6.pdf | teideal=Croidhe Cainnte Chiarraighe | sloinne=Caomhánach | ainm=Seán Óg | dáta=1942 }}</ref> a bhuíochas leis an obair déanta ag [[Tracey Ní Mhaonaigh]] as [[Ollscoil na hÉireann, Má Nuad|Ollscoil Mhá Nuad]]. I rith na 20ú haoise, foilsíodh ceithre fhoclóir Bhéarla-Gaeilge agus trí Ghaeilge-Béarla: * Béarla-Gaeilge ** [[Edmund Edward Fournier D'Albe|Edmund Fournier d’Albe]] (1903) ** [[Timothy O'Neill Lane]] (1904, 1918)<ref>O’Neill Lane, T. 1916. Larger English-Irish dictionary. Baile Átha Cliath: The Educational Co. of Ireland.</ref> ** [[Láimhbheartach Mac Cionnaith]] (1935) ** [[Tomás de Bhaldraithe]] (1959). * Gaeilge-Béarla ** an saothar cáiliúil le [[Pádraig Ua Duinnín]]<ref>Ua Súilleabháin, S. 2005. ‘Dinneen’s Dictionary of 1904 and 1927: Background, Use of Historical Dictionaries and of Contemporary Informants.’ P. Riggs (eag.), Dinneen and The Dictionary 1904-2004. Subsidiary Series No. 16. Baile Átha Cliath: [[Irish Texts Society]].</ref> (1904,<ref>Dinneen, P. 1904. ''Foclóir Gaedhilge agus Béarla''. Baile Átha Cliath: M. H. Gill and Son, Ltd.</ref> 1927)<ref>Ó Duinnín, P. ‘Irish Lexicography─ a reply’ Irish Ecclesiastical Record: 4ú sraith. Feabhra, 121-141</ref> ** [[Dictionary of the Irish Language]] (1913–76) foilsithe ag Acadamh Ríoga na hÉireann, saothar tagartha le haghaidh [[Sean-Ghaeilge|Sean]] agus [[Meán-Ghaeilge]] ** [[Niall Ó Dónaill|Uí Dhónaill]] [[Foclóir Gaeilge-Béarla (1977)]].<ref>Ó Dónaill, N. 1978. Foclóir Gaeilge-Béarla, An Gúm, Baile Átha Cliath.</ref> Rinneadh dhá fhoclóir le Gaeilge agus teanga eile, don chéad uair ó am an Phluincéid: * foclóir Gaeilge-[[An Fhraincis|Fraincis]] (1952)<ref>{{cite book | title=Foclóir Gaedhilge agus Frainncise | last=Hayes | first=Richard | publisher=Oifig an tSoláthair | year=1952 | location=Baile Átha Cliath }}</ref> le [[Risteárd de Hae]] * foclóir Gaeilge-[[An Bhriotáinis|Briotáinis]] le [[Loeiz Andouard]] agus [[Éamon Ó Ciosáin]] (1987).<ref>De Bhaldraithe, T. 1958. ‘Modern Irish Lexicography’, Proceedings of the Eighth International Congress of Linguistics (Oslo): 413-415.</ref> I dteannta sin uile, foilsíodh fosta an-chuid foclóirí idir téarmaíochta, canúna, scoile agus póca. == 21st century == Ó thús na 20ú haoise ar aghaidh, tá tuilleadh forbairte le feiceáil i bhfoclóireacht Gaeilge: * foclóir Gaeilge-[[An Spáinnis|Spáinnis]] foilsithe ag [[Coiscéim]],<ref>{{cite book | title=Diccionario Irlandés-Español / Foclóir Gaeilge-Spáinnise | last=Barnwell | first=David | last2=Ó Domhnalláin | first2=Pádraig | last3=Rodríguez Alonso | first3=Carmen | publisher=Coiscéim | year=2009 | location=Baile Átha Cliath }}</ref> * foclóir Irish-[[an Ghearmáinis|Gearmáinis]] foilsithe ag Buske<ref>{{cite book | title=Wörterbuch Irisch-Deutsch: Mit einem deutsch-irischen Wortindex | last=Caldas | first=Thomas F. | last2=Schleicher | first2=Clemens | publisher=Buske | year=2015 | location=Tübingen }}</ref> * foclóir Gaeilge-[[an Rúisis|Rúisis]] ar líne, déanta le Alexey Shibakov,<ref>{{lua idirlín | url = http://www.irish-russian.net/%d0%be%d0%b1-%d1%8d%d1%82%d0%be%d0%b9-%d1%81%d1%82%d1%80%d0%b0%d0%bd%d0%b8%d1%86%d0%b5/about-this-site/ | teideal=Big Irish-Russian Dictionary with Transcription by Alexey Shibakov, Electronic Version | sloinne=Shibakov | ainm=Alexey | dáta=2017 | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> Leis sin, tá ar a laghad cúig theanga Eorpach ann le foclóirí Gaeilge. Idir an dá linn, tá foclóirí Gaeilge ann do gach [[Teangacha Ceilteacha|teanga Ceilteach]], a bhuíochas le: * [[Caoimhín Ó Scanaill]] agus a chuid foclóirí Ceilteacha<ref>{{lua idirlín | url = http://cs.slu.edu/~scannell/pub/gd2ga.pdf | teideal=Foclóir Gàidhlig-Gaeilge | sloinne=Scannell | ainm=Kevin P. | dáta=2016 | dáta-rochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref><ref>{{lua idirlín |url=http://cs.slu.edu/~scannell/pub/gv2ga.pdf | teideal=Foclóir Manainnis-Gaeilge | sloinne=Scannell | ainm=Kevin P. | dáta=2016 | dáta-rochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> * [[Joe Mitchell]] agus an foclóir [[An Bhreatnais|Breatnais]]-Gaeilge dá chuid.<ref>{{cite news | url=https://tuairisc.ie/an-chead-fhocloir-breatnaise-gaeilge-le-foilsiu/ | teideal=An chéad fhoclóir Breatnaise-Gaeilge le foilsiú | dáta=29ú Samhain 2017 | suíomh=Tuairisc.ie | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> * foclóir Gaeilge-[[An Choirnis|Coirnis]] ar líne<ref>[https://glosbe.com/ga/kw Foclóir Gaeilge - Coirnis] ar Glosbe</ref> [[Íomhá:Royal Irish Academy, Academy House, 19 Dawson Street, Dublin 2.jpg|left|thumb|Ceanncheathrú [[Acadamh Ríoga na hÉireann]], foilsitheoir eDIL agus tionscadail fhoclóireachta eile.]] '' The internet has notably become a far greater medium for dictionaries since the turn of the century. Ó Dónaill and de Bhaldraithe's bilingual dictionaries and the monolingual Foclóir Beag can be searched for free online<ref>{{lua idirlín | url = http://www.teanglann.ie | teideal=Teanglann | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> and [[Foras na Gaeilge]] New English-Irish Dictionary<ref>{{lua idirlín | url=http://www.focloir.ie | teideal=New Irish-English Dictionary | dáta=2012 | dáta-rochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> is available exclusively electronically, as is the national terminology database provided by Fiontar in [[Dublin City University|DCU]].<ref>{{lua idirlín | url=http://www.tearma.ie | teideal=National Terminology Database | dáta-rochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> Intergaelic,<ref>{{lua idirlín | url = http://www.intergaelic.com | teideal=Intergaelic | sloinne=Scannell | ainm=Kevin P. | sloinne2=Boleslav Měchura | ainm2=Michal | dáta=2015 | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> a resource for speakers of Gaelic languages is provided by Kevin Scannell and [[Michal Boleslav Měchura]]. The [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] also republished their comprehensive dictionary of early Irish online as the [[Dictionary of the Irish Language|eDIL]]<ref>{{lua idirlín | url = http://www.dil.ie/about | teideal=eDIL – History of the Dictionary | website=eDIL | dáta-rochtana=16ú Iúil 2018 }}</ref> and work is ongoing on a comprehensive historical dictionary of Irish covering the period 1600-2000.<ref>{{lua idirlín | url=http://www.fng.ie | teideal=Foclóir Stairiúil na Gaeilge | suíomh=Acadamh Ríoga na hÉireann | dáta-rochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> <!-- taighde pearsanta? '' Those great lexicographers who practiced lexicography in Irish were for the most part learned men who had a particular love for Irish. The precise methodologies employed by most of them remain unknown to us. They had no hesitancy, however, in borrowing from dictionaries that already existed. This point has been skillfully shown with no little humour in many articles written by one of the great lexicographers of the 20th century, [[Tomás de Bhaldraithe]]. In general their research and use of pre-existing sources greatly increased the value and scope of their work. They sometimes erred in selection of specific word versions which they gleaned from their sources, however. On other occasions one cannot be sure that it is not without a degree of humour that they chose to include certain comical versions. It is not clear whether ignorance or wit was responsible for the following examples from some of the aforementioned works – “giolla earbuill, a page or train-bearer”; “lachaim, I duck or dive”; “calaoiseach, a juggler”; “bol, a poet; a cow”. When in future appointing a dictionary editor perhaps the job description should state that a “siollaire” is required – “siollaire, a scanner of every word, a carper, a dictator; a beater, striker, smiter, a dexterous harper also a good singer; siollaire mná, a strong comely woman” – those are the descriptions found in some of the dictionaries for a person deemed a “siollaire”. It will be interesting to note how the word “siollaire" will be employed by those lexicographers who come after us. In any case the journey of over one thousand two hundred years travelled by Irish lexicography from the glossist of Würzburg to the new [[Foras na Gaeilge]] dictionary is one of which we can be justifiably proud.<ref>De Bhaldraithe, T. 1980. ‘Foclóirí agus foclóireacht na Gaeilge’, The Maynooth Review 6.1.:3-15.</ref> --> == Naisc sheachtracha * [http://www.historyireland.com/book-reviews/focloiri-agus-focloirithe-na-gaeilge/ Foclóirí agus foclóirithe na Gaeilge] ar [[History Ireland]] * ''[https://www.gaois.ie/download/2008-corpus-planning-for-irish-dictionaries-and-terminology.pdf Corpus Planning for Irish, Dictionaries and Terminology]'' le Caoilfhionn Nic Pháidín * Naisc maidir le [http://www.smo.uhi.ac.uk/gaeilge/focloiri/ foclóireacht na Gaeilge] ar Sabhal Mòr Ostaig == Tagairtí {{reflist}} [[Catagóir:Foclóirí Gaeilge]] == Dlí Ceilteach == Bhíodh roinnt codanna dlí i réim sna [[Náisiúin Cheilteacha]] éagsúla. Cé nach ionann iad ó thaobh sonraí de, tá eatarthu roinnt pointí atá cosúil le chéile. Bhí [[An Féineachas]] i réim i nÉirinn go dtí [[ionradh na Normannach]] sa bhliain 1171. Scríobhadh síos na dlíthe le linn na ré [[Sean-Ghaeilge]] (c. 600–900) agus is dócha go bhfuil dhá na ré réamh-Chríostaí le feiceáil ann. Deirtear go traidisiúnta gurbh é [[Hywel Dda]], rí na Breataine Bige idir 942 agus a bhás sa bhliain 950, an té a chuir [[Cyfraith Hywel|dlí Breatnach]] i scríbhinn. Go dtí go bhfuair [[Llywelyn ap Gruffudd]] bás sa bhliain 1282, bhí an cód dlí seo i réim le haghaidh cásanna coiriúla, agus go dtí ''[[Laws in Wales Acts 1535–1542|Laws in Wales Acts]]'' i lár na séú haoise le haghaidh cásanna sibhialta. Ba é mar tréith choiteann na gcódanna seo ná béim ar éiricí ba ghá a íoc d'íonartaigh nó a mhuintir, in ionad pionós ag rialóir nó an stát. Is é sin sin a rá, [[tort law]] a bhí iontu, gan iontu coireanna nó gan íospartach nó in aghaidh an stáit. == Dlíthe Ceilteacha réamhstairiúil In ainneoin údar amhail is [[Feargas Ó Ceallaigh]], ''Guide to Early Irish Law'',<ref>Kelly 1988, 231–2</ref> ní dócha go raibh ann riamh 'dlí coiteann Ceilteach' mar chorpus dlí aontaithe, gan trácht ar códaithe. Ina áit sin, meastar anois go raibh dlíthe éagsúla ag na Ceiltigh ar dtús, a chuir tionchar ar a chéile thar am, agus dá bharr sa deireadh d'éirigh siar cosúil a chéile. Ní féidir amh ach a leithéid de dhlí a athchruthú go ginearálta.<ref>Karl 2005a.</ref> == Tagairtí {{reflist}} {{tl|síol}} == Dlí luath na hÉireann == Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas. The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law". My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference. Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"? Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former. Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach). Notes: * Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie * "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann? * What about Welsh, English or Roman law? {{Dlí luath na hÉireann}} == Téamh domhanda == ••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir Ann cheana: * [[Téamh domhanda]] '' Global warming * [[:Catagóir:Téamh domhanda]] * [[Aeráid]] '' Climate * [[:Catagóir:Athrú aeráide]] * [[Tonn teasa]] '' Heat wave * [[Falscaí]] '' Wild fire * [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation * [[Eostatacht]] '' Eustacy 'Cúis'eanna nua: # [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas # [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission # [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission # [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture i0dd2n2mv6i70jouu23rtrz8976u0y6 1268858 1268857 2025-06-06T13:29:37Z Marcas.oduinn 33120 /* 21st century */ 1268858 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * ''[[:en:Merrow|Merrow]]'', [[Murúch]] ≈ [[Maighdean mhara]] * [[Fear dearg]] * [[Lí Ban]] == Foclóireacht == # ''[[:en:Irish lexicography|Irish lexicography]]'' - [[Foclóireacht na Gaeilge]] # ''[[:en:Marsh's Library|Marsh's Library]]'' - [[Leabharlann an Ard Easpaig Marsh]]=[[Leabharlann Marsh]] == An Féineachas == [[An Féineachas]] (agus/nó b'fhéidir [[Seanchas]] / [[Béaloideas]]). Spreagtha ag ''[[:en:Wikipedia:Recent_additions/2025/March#8 March 2025|Recent additions, 8 March 2025]]'' [[Teimpléad:WD Bosca Sonraí Doiciméad]] ''[https://dil.ie/34117 othrus]'' ≈ fulaingt tinnis/othrais. === Leathanaigh ann cheanna === # ''judgements which are [[:en:Gúbretha Caratniad|false]]'' - [[Gúbretha Caratniad]] ([[Bodleian Library]], [[Rawlinson B 502]]) # ''[[:en:Críth Gablach|the branched purchase]]'' - [[Críth Gablach]] (MacA) === Féach freisin === # ''[[:en:Celtic law|Celtic law]]'' - [[Dlí Ceilteach]] === Déanta === Nuashonraithe (lámhscríbhinní): # [[Senchas Már]] (SM) # [[Bechbretha]] ([[Senchas Már#Bechbretha agus Coibes Uisci Thairdne|SM #21]]) # [[Bretha Crólige]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #33]]) As nua: # [[Corpus Iuris Hibernici]] (CIH) # [[Sanas Uí Dhuibhdábhoireann]] (MacA) # [[Cethairṡlicht Athgabálae]] ([[Senchas Már#Cethairslicht Athgabálae|SM #2]]) # [[Sechtae]] ([[Senchas Már#Sechtae|SM #9]]) # [[Recholl Breth]] (SM #13) # [[Bretha Déin Chécht]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #34]]) # [[Muirbretha]] ([[Senchas Már#Clár ábhar|SM #38]]) # [[Anfuigell]] (m.s., CnaT, LS 1387; MacA) # [[Berrad Airechta]] (CnaT, LS 1337) # [[Bretha Étgid]] ([[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]] LS 23 P 3) # [[Cóic Conara Fugill]] (m.s., [[Uraicecht Becc]], [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Di Astud Chor]] (''via'' [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Mellbretha]] ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], LS 1363) # [[Uí Lochlainn]] # [[Uí Dhuibhdábhoireann]] # [[CnaT BÁC, LS 1317]], [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath, LS 1317]] # [[Bóaire]] # [[Coinmheadh is buannacht]] # [[Gabháil chine]]- # [[Brehon Law Commission]] # [[Cyfraith Hywel]]- # [[Galanas]]- # [[Accessus ad auctores]]- # [[Hapax legomenon]]- # [[Mac Aodhagáin]] &rightarrow; [[Mhic Aodhagáin]] # [[John Lynch (Gratianus Lucius)]] # [[Fearghas Ó Ceallaigh]] # [[Robert Atkinson]]- # [[Leabharlann COBÁC]] # [[Cathair Mhic Neachtain]] # [[Thom McGinty]] == Críth Gablach == == Lámhscríbhinní '' The text of ''Críth Gablach'' is in three manuscripts, each incomplete, but together preserving the entirety of the ''Críth Gablach''. Each manuscript is 16th century in date, and can be traced back to the law school of [[Mhic Aodhagáin]].<ref name=Binchy/>{{rp|xii}} The earliest editor of the ''Críth Gablach'' was [[Eoghan Ó Comhraí]] (1873 agus 1879), who also provided a translation, though "much of his translation is guesswork". [[Eoin Mac Néill]] (1923) published a more reliable translation, and [[D. A. Binchy]] (1941) a new edition of the Old Irish text.<ref name=Binchy>{{cite book | editor-last=Binchy | editor-first=D. A. | title=Críth Gablach | series=Mediaeval and Modern Irish Series | volume=11 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=1941 }}</ref>{{rp|xi}} '' As only one manuscript preserves the end of the tract, it is unclear whether the ''Críth Gablach'' was intended to end with the short legal poem (or {{lang|sga|roscad}}) which comes after its prose portion in the manuscript. [[Liam Breatnach]] argues that it was, while MacNeill and Binchy argue that it wasn't.<ref name=Breatnach>{{cite book | last=Breatnach | first=Liam | title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' | series=Early Irish Law Series | volume=5 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=2005 }}</ref>{{rp|242}} {{reflist}} == Gúbretha Caratniad == == Lámhscríbhinní '' The complete text of ''Gúbretha Caratniad'' is contained in the [[Bodleian Library]], MS [[Rawlinson B 502]],<ref name=Breatnach>{{cite book | last=Breatnach | first=Liam | title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' | series=Early Irish Law Series | volume=5 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=2005 }}</ref>{{rp|262}} a 12th-century Irish manuscript which is the oldest to preserve any early Irish law text.<ref name=KellyTransmission>{{cite book | last=Kelly | first=Fergus | chapter=Texts and transmissions: the law-texts | editor1-first=Próinséas | editor1-last=Ní Chatháin | editor2-first=Michael | editor2-last=Richter | title=Ireland and Europe in the early Middle Ages: texts and transmissions | location=Baile Átha Cliath | publisher=Four Courts Press | date=2002 | pages=230–242 }}</ref>{{rp|230}} The reliability of this manuscript of ''Gúbretha'' is quite high.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|304}} In Rawlinson B 502, glosses to ''Gúbretha Caratniad'' are provided, which cite other early Irish texts in order illustrate the rule, or exception, in question.<ref name=Breatnach/>{{rp|262, 351}} These glosses appear to have been copied by the scribe, rather than originating with him.<ref name=ThurneysenIII>{{cite journal |last=Thurneysen |first=Rudolf |title=Aus dem irischen Recht III: 4. Die falschen Urteilssprüche Caratnia's |journal=Zeitschrift für celtische Philologie |volume=15 |date=1925 |pages=302–370 |doi=10.1515/zcph.1925.15.1.302 }}</ref>{{rp|304}} The other manuscript of ''Gúbretha'' is an incomplete text in [[Leabharlann Choláiste na Tríonóide]] LS 1363 [H 4. 22].<ref name=Breatnach/>{{rp|262}} The title is from the [[incipit]] of the Rawlinson text: {{lang|sga|Gúbretha Caratniad Tescti in so}} ("Here are the false verdicts of Caratnia Tescthe{{efn|1=Caratnia's byname {{lang|sga|Tescthe}}, literally "the cut one", is explained in the introduction as deriving from him being abandoned and wounded ("cut") by his people before being adopted into Conn's court.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}}}}").<ref name=Breatnach/>{{rp|262}}<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}} {{notelist}} {{reflist}} == Foclóireacht na Gaeilge == [[Íomhá:King Cormac, Emly.jpg|thumb|400x400px|''[[Cormac mac Cuilennáin]], [[ríthe na Mumhan|rí na Mumhan]], a d'éag sa bhliain 908, agus a deirtear gurbh eisean a scríobh [[Sanas Chormaic]]]] Is féidir '''[[Foclóireacht]] na Gaeilge''' a aithint as an 8ú haois ar aghaidh. == Würzburg Timpeall na bliana 750, bhí dalta Éireannach anaithnid ag staidéar in [[Würzburg]] sa Ghearmáin, a scríobh mínithe as Gaeilge atá ar marthain fós, ar an téacs as [[Laidin]] de na Litreacha [[Naomh Pól]]. Is é seo an sampla is luaithe dá leithéid d'fhoclóireacht Gaeilge. == Cormac Tugadh sanais ar na chéad ghluaiseanna nó fhoclóirí tiomsaithe go neamhspleách ar téacs áirithe. Tá clú agus cáil ar [[Sanas Chormaic]], a tiomsaíodh sa 9ú haois le [[Cormac mac Cuilennáin|Cormac Mac Cuileannáin]], Easpag [[Caiseal|Chaisil]] agus [[Ríthe na Mumhan|rí Mumhan]], a d'éag sa bhliain 908. Moltar gurb é an chéad tsaothar dá leithéid as teanga neamhchlaisiceach na hEorpa. Feictear sa sanas an mínithe comhchiallacha na cheannfhocal as Béarla nó Laidin. I roinnt cásanna, tugtar sanasaíocht an fhocail. == Ó Cléirigh Sagart de chuid [[Proinsiasach|na bProinsiasach]] agus taoiseach na [[Annála na gCeithre Máistrí|gCeithre Máistrí]] ba é [[Mícheál Ó Cléirigh]]. Thiomsaigh sé sanas cáiliúl darb ainm Sanasán Mhichíl Uí Chléirigh. <!--This glossary was printed in 1643 during the author's lifetime. These two glossaries and others are valuable for the etymological and encyclopaedic information contained in them. They are of equal value for their explanations of difficult words and because they contain words for which there is no evidence to be had apart from the spoken language of the present day.--> == An Pluincéadach Sa bhliain 1662, chríochnaigh Richard Plunkett (An Pluincéadach), [[Proinsiasaigh]] ina chónaí i m[[Baile Átha Troim]], a mhór shaothar, .i. foclóir Laidin-Gaeilge.<ref>[https://www.isos.dias.ie/libraries/MARSH/MS_Z_4_2_5/english/index.html Latin-Irish Dictionary], le Plunkett, ar ISOS</ref> Níos foilsíodh an scríbhinn riamh agus in ainneoin sin, bhain foclóirithe níos déanaí an-úsáid as.<ref>de Bhaldraithe, T. 1987. ‘An Pluincéadach: Ceannródaí Foclóireachta.’ Teangeolas 22: 19-26.</ref> Tá an lámhscríbhinn caomhnaithe anois i [[Leabharlann Marsh]] i mBaile Átha Cliath. == 18th century [[Íomhá:Edward Lhuyd.JPG|left|thumb|278x278px|''[[Edward Lhuyd|Edward Lhwyd]], foclóirí Breatnach agus an chéad [[Léann Ceilteach|scoláire Ceilteach]],<ref>{{cite book | title=Archӕologia Britannica: Texts & Translations | last=Lhwyd | first=Edward | publisher=Celtic Studies Publications | year=2009 | isbn=978-1-891271-14-4 | location=Aberystwyth | pages=VII }}</ref> a deirtear]] Bhí [[Edward Lhuyd]], cainteoir Breatnaise, ar cheann de sna chéad daoine a bhain úsáid as an bhfoclóir leis an bPluincéad. Sa bhliain 1707, d'fhoilsigh sé foclóir agus ann na [[teangacha Ceilteacha]], Laidin agus Béarla. I rith na 18ú haoise, tiomsaíodh ceithre fhoclóir mhóra, a foilsíodh dhá cheann acu: * Béarla-Gaeilge ** Foclóir cuimsitheach le [[Conchubhar Ó Beaglaoich]], sagart agus teagascóir pearsanta i b[[Páras]], agus [[Aodh Buí Mac Cruitín]], scoláire as [[Contae an Chláir]].<ref>Ó Beaglaoich, C, agus Mac Cuirtín, A, eag. 1732. An Foclóir Béarla Gaoidheilge. Guerin, Páras.</ref> (1732), Páras.<ref>See Mac Coinnigh, Marcas. 2012. ‘Tracing Inspiration in Proverbial Material: from The Royal Dictionary (1699 & 1729) of [[Abel Boyer]] to [[The English-Irish Dictionary (1732)]] of Begley-McCurtin’. International Journal of Lexicography 26 (2012): 23-57.</ref> ** Crab ''[neamh-fhoilsithe]''<ref name=deb1958>De Bhaldraithe, T., 1958. ‘Modern Irish Lexicography’, Proceedings of the Eighth International Congress of Linguistics (Oslo): 413-415.</ref> * Gaeilge-Béarla ** [[Seán Ó Briain (easpag)|Seán Ó Briain]], Easpag of Cloyne and Ross.<ref>Ó Cearnaigh, S. 1993. ‘The Irish-English Dictionary of Bishop John O'Brien 1768.’ The Linen Hall Review 10.1: 15-17.</ref> (1768), Páras ** Francis Walsh agus [[Tadhg Ó Neachtain]]<ref>[https://www.isos.dias.ie/libraries/MARSH/MS_Z_3_1_13/english/catalogue.html Irish-English Dictionary] (1739) ar ISOS</ref> <ref name=deb1958/> (1739) ''[neamh-fhoilsithe]'' == 19th century I rith na 19ú haoise, tiomsaíodh trí fhoclóir Béarla-Gaeilge agus trí Gaeilge-Béarla dictionaries were compiled, a foilsíodh ceathair acu: * Béarla-Gaeilge ** [[Tadhg Ó Coinnialláin]] (1814) ** Clareman, [[Peadar Ó Conaill]] ''[neamh-fhoilsithe]''<ref>Ó Conaill, P., 1826. Foclóir Gaeilge-Béarla. Lámhscríbhinn neamh-fhoilsithe, LS [[Egerton 83]], Acadamh Ríoga na hÉireann, Baile Átha Cliath.</ref> ** [[Robert MacAdam]], fear gnó, Protastúnach agus athbheochanóir na Gaeilge as [[Béal Feirste]] (c. 1850) ''[neamh-fhoilsithe]'' * Gaeilge-Béarla ** [[Domhnall Ó Foghludha]] (1855)<ref name=eor1821>O’Reilly, E. 1821. An Irish-English Dictionary. Baile Átha Cliath: A. O'Neil.</ref> ** [[Éadbhard Ó Raghallaigh]] (1817, 1821, 1864)<ref name=eor1821/> ** [[Thomas de Vere Coneys]] (1849). == 20th century [[Íomhá:An Irish-English dictionary, being a thesaurus of words, phrases and idioms of the modern Irish language, with explanations in English.djvu|thumb|''Foclóir Gaedhilge agus Béarla'' leis an Duinnín, 1904]] Sa 20ú haois, thiomsaigh [[Seán Óg Mac Murchadha Caomhánach]] (''afm'' Seán a' Chóta) a mhór-shaothar ''Croidhe Cainnte Chiarraighe''. Cé go raibh sé ar intinn aige ar dtús ach canúint [[An Daingean|an Daingin]] a chur ann, d'fhás sé le swelled to over 60,000 ceannfhocal agus 2.2 milliúin focal go hiomlán. De bharr na gcostas, níor foilsíodh an foclóir le linn shaol Sheáin. Cúig bliana is seachtó tar éis dó bheith críochnaithe, cuireadh ar fáil é<ref>{{lua idirlín | url = http://www.forasnagaeilge.ie/wp-content/uploads/2016/06/8fddae92ae307b022d964ebe73d45df6.pdf | teideal=Croidhe Cainnte Chiarraighe | sloinne=Caomhánach | ainm=Seán Óg | dáta=1942 }}</ref> a bhuíochas leis an obair déanta ag [[Tracey Ní Mhaonaigh]] as [[Ollscoil na hÉireann, Má Nuad|Ollscoil Mhá Nuad]]. I rith na 20ú haoise, foilsíodh ceithre fhoclóir Bhéarla-Gaeilge agus trí Ghaeilge-Béarla: * Béarla-Gaeilge ** [[Edmund Edward Fournier D'Albe|Edmund Fournier d’Albe]] (1903) ** [[Timothy O'Neill Lane]] (1904, 1918)<ref>O’Neill Lane, T. 1916. Larger English-Irish dictionary. Baile Átha Cliath: The Educational Co. of Ireland.</ref> ** [[Láimhbheartach Mac Cionnaith]] (1935) ** [[Tomás de Bhaldraithe]] (1959). * Gaeilge-Béarla ** an saothar cáiliúil le [[Pádraig Ua Duinnín]]<ref>Ua Súilleabháin, S. 2005. ‘Dinneen’s Dictionary of 1904 and 1927: Background, Use of Historical Dictionaries and of Contemporary Informants.’ P. Riggs (eag.), Dinneen and The Dictionary 1904-2004. Subsidiary Series No. 16. Baile Átha Cliath: [[Irish Texts Society]].</ref> (1904,<ref>Dinneen, P. 1904. ''Foclóir Gaedhilge agus Béarla''. Baile Átha Cliath: M. H. Gill and Son, Ltd.</ref> 1927)<ref>Ó Duinnín, P. ‘Irish Lexicography─ a reply’ Irish Ecclesiastical Record: 4ú sraith. Feabhra, 121-141</ref> ** [[Dictionary of the Irish Language]] (1913–76) foilsithe ag Acadamh Ríoga na hÉireann, saothar tagartha le haghaidh [[Sean-Ghaeilge|Sean]] agus [[Meán-Ghaeilge]] ** [[Niall Ó Dónaill|Uí Dhónaill]] [[Foclóir Gaeilge-Béarla (1977)]].<ref>Ó Dónaill, N. 1978. Foclóir Gaeilge-Béarla, An Gúm, Baile Átha Cliath.</ref> Rinneadh dhá fhoclóir le Gaeilge agus teanga eile, don chéad uair ó am an Phluincéid: * foclóir Gaeilge-[[An Fhraincis|Fraincis]] (1952)<ref>{{cite book | title=Foclóir Gaedhilge agus Frainncise | last=Hayes | first=Richard | publisher=Oifig an tSoláthair | year=1952 | location=Baile Átha Cliath }}</ref> le [[Risteárd de Hae]] * foclóir Gaeilge-[[An Bhriotáinis|Briotáinis]] le [[Loeiz Andouard]] agus [[Éamon Ó Ciosáin]] (1987).<ref>De Bhaldraithe, T. 1958. ‘Modern Irish Lexicography’, Proceedings of the Eighth International Congress of Linguistics (Oslo): 413-415.</ref> I dteannta sin uile, foilsíodh fosta an-chuid foclóirí idir téarmaíochta, canúna, scoile agus póca. == 21st century == Ó thús na 20ú haoise ar aghaidh, tá tuilleadh forbairte le feiceáil i bhfoclóireacht Gaeilge: * foclóir Gaeilge-[[An Spáinnis|Spáinnis]] foilsithe ag [[Coiscéim]],<ref>{{cite book | title=Diccionario Irlandés-Español / Foclóir Gaeilge-Spáinnise | last=Barnwell | first=David | last2=Ó Domhnalláin | first2=Pádraig | last3=Rodríguez Alonso | first3=Carmen | publisher=Coiscéim | year=2009 | location=Baile Átha Cliath }}</ref> * foclóir Irish-[[an Ghearmáinis|Gearmáinis]] foilsithe ag Buske<ref>{{cite book | title=Wörterbuch Irisch-Deutsch: Mit einem deutsch-irischen Wortindex | last=Caldas | first=Thomas F. | last2=Schleicher | first2=Clemens | publisher=Buske | year=2015 | location=Tübingen }}</ref> * foclóir Gaeilge-[[an Rúisis|Rúisis]] ar líne, déanta le Alexey Shibakov,<ref>{{lua idirlín | url = http://www.irish-russian.net/%d0%be%d0%b1-%d1%8d%d1%82%d0%be%d0%b9-%d1%81%d1%82%d1%80%d0%b0%d0%bd%d0%b8%d1%86%d0%b5/about-this-site/ | teideal=Big Irish-Russian Dictionary with Transcription by Alexey Shibakov, Electronic Version | sloinne=Shibakov | ainm=Alexey | dáta=2017 | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> Leis sin, tá ar a laghad cúig theanga Eorpach ann le foclóirí Gaeilge. Idir an dá linn, tá foclóirí Gaeilge ann do gach [[Teangacha Ceilteacha|teanga Ceilteach]], a bhuíochas le: * [[Caoimhín Ó Scanaill]] agus a chuid foclóirí Ceilteacha<ref>{{lua idirlín | url = http://cs.slu.edu/~scannell/pub/gd2ga.pdf | teideal=Foclóir Gàidhlig-Gaeilge | sloinne=Scannell | ainm=Kevin P. | dáta=2016 | dáta-rochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref><ref>{{lua idirlín |url=http://cs.slu.edu/~scannell/pub/gv2ga.pdf | teideal=Foclóir Manainnis-Gaeilge | sloinne=Scannell | ainm=Kevin P. | dáta=2016 | dáta-rochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> * [[Joe Mitchell]] agus an foclóir [[An Bhreatnais|Breatnais]]-Gaeilge dá chuid.<ref>{{cite news | url=https://tuairisc.ie/an-chead-fhocloir-breatnaise-gaeilge-le-foilsiu/ | teideal=An chéad fhoclóir Breatnaise-Gaeilge le foilsiú | dáta=29ú Samhain 2017 | suíomh=Tuairisc.ie | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> * foclóir Gaeilge-[[An Choirnis|Coirnis]] ar líne<ref>[https://glosbe.com/ga/kw Foclóir Gaeilge - Coirnis] ar Glosbe</ref> [[Íomhá:Royal Irish Academy, Academy House, 19 Dawson Street, Dublin 2.jpg|left|thumb|Ceanncheathrú [[Acadamh Ríoga na hÉireann]], foilsitheoir eDIL agus tionscadail fhoclóireachta eile.]] '' The internet has notably become a far greater medium for dictionaries since the turn of the century. *'' teanglann.ie: Ó Dónaill and de Bhaldraithe's bilingual dictionaries and the monolingual Foclóir Beag can be searched for free online<ref>{{lua idirlín | url = http://www.teanglann.ie | teideal=Teanglann | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> *'' foclóir.ie: [[Foras na Gaeilge]] New English-Irish Dictionary<ref>{{lua idirlín | url=http://www.focloir.ie | teideal=New Irish-English Dictionary | dáta=2012 | dáta-rochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> is available exclusively electronically *'' tearma.ie: the national terminology database provided by Fiontar in [[Dublin City University|DCU]].<ref>{{lua idirlín | url=http://www.tearma.ie | teideal=National Terminology Database | dáta-rochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> *'' intergaelic.com: Intergaelic,<ref>{{lua idirlín | url = http://www.intergaelic.com | teideal=Intergaelic | sloinne=Scannell | ainm=Kevin P. | sloinne2=Boleslav Měchura | ainm2=Michal | dáta=2015 | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> a resource for speakers of Gaelic languages is provided by Kevin Scannell and [[Michal Boleslav Měchura]]. *'' edil.ie: [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] also republished their comprehensive dictionary of early Irish online as the [[Dictionary of the Irish Language|eDIL]]<ref>{{lua idirlín | url = http://www.dil.ie/about | teideal=eDIL – History of the Dictionary | suíomh=eDIL | dátarochtana=16ú Iúil 2018 }}</ref> *'' fng.ie: work is ongoing on a comprehensive historical dictionary of Irish covering the period 1600-2000.<ref>{{lua idirlín | url=http://www.fng.ie | teideal=Foclóir Stairiúil na Gaeilge | suíomh=Acadamh Ríoga na hÉireann | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> <!-- taighde pearsanta? '' Those great lexicographers who practiced lexicography in Irish were for the most part learned men who had a particular love for Irish. The precise methodologies employed by most of them remain unknown to us. They had no hesitancy, however, in borrowing from dictionaries that already existed. This point has been skillfully shown with no little humour in many articles written by one of the great lexicographers of the 20th century, [[Tomás de Bhaldraithe]]. In general their research and use of pre-existing sources greatly increased the value and scope of their work. They sometimes erred in selection of specific word versions which they gleaned from their sources, however. On other occasions one cannot be sure that it is not without a degree of humour that they chose to include certain comical versions. It is not clear whether ignorance or wit was responsible for the following examples from some of the aforementioned works – “giolla earbuill, a page or train-bearer”; “lachaim, I duck or dive”; “calaoiseach, a juggler”; “bol, a poet; a cow”. When in future appointing a dictionary editor perhaps the job description should state that a “siollaire” is required – “siollaire, a scanner of every word, a carper, a dictator; a beater, striker, smiter, a dexterous harper also a good singer; siollaire mná, a strong comely woman” – those are the descriptions found in some of the dictionaries for a person deemed a “siollaire”. It will be interesting to note how the word “siollaire" will be employed by those lexicographers who come after us. In any case the journey of over one thousand two hundred years travelled by Irish lexicography from the glossist of Würzburg to the new [[Foras na Gaeilge]] dictionary is one of which we can be justifiably proud.<ref>De Bhaldraithe, T. 1980. ‘Foclóirí agus foclóireacht na Gaeilge’, The Maynooth Review 6.1.:3-15.</ref> --> == Naisc sheachtracha * [http://www.historyireland.com/book-reviews/focloiri-agus-focloirithe-na-gaeilge/ Foclóirí agus foclóirithe na Gaeilge] ar [[History Ireland]] * ''[https://www.gaois.ie/download/2008-corpus-planning-for-irish-dictionaries-and-terminology.pdf Corpus Planning for Irish, Dictionaries and Terminology]'' le Caoilfhionn Nic Pháidín * Naisc maidir le [http://www.smo.uhi.ac.uk/gaeilge/focloiri/ foclóireacht na Gaeilge] ar Sabhal Mòr Ostaig == Tagairtí {{reflist}} [[Catagóir:Foclóirí Gaeilge]] == Dlí Ceilteach == Bhíodh roinnt codanna dlí i réim sna [[Náisiúin Cheilteacha]] éagsúla. Cé nach ionann iad ó thaobh sonraí de, tá eatarthu roinnt pointí atá cosúil le chéile. Bhí [[An Féineachas]] i réim i nÉirinn go dtí [[ionradh na Normannach]] sa bhliain 1171. Scríobhadh síos na dlíthe le linn na ré [[Sean-Ghaeilge]] (c. 600–900) agus is dócha go bhfuil dhá na ré réamh-Chríostaí le feiceáil ann. Deirtear go traidisiúnta gurbh é [[Hywel Dda]], rí na Breataine Bige idir 942 agus a bhás sa bhliain 950, an té a chuir [[Cyfraith Hywel|dlí Breatnach]] i scríbhinn. Go dtí go bhfuair [[Llywelyn ap Gruffudd]] bás sa bhliain 1282, bhí an cód dlí seo i réim le haghaidh cásanna coiriúla, agus go dtí ''[[Laws in Wales Acts 1535–1542|Laws in Wales Acts]]'' i lár na séú haoise le haghaidh cásanna sibhialta. Ba é mar tréith choiteann na gcódanna seo ná béim ar éiricí ba ghá a íoc d'íonartaigh nó a mhuintir, in ionad pionós ag rialóir nó an stát. Is é sin sin a rá, [[tort law]] a bhí iontu, gan iontu coireanna nó gan íospartach nó in aghaidh an stáit. == Dlíthe Ceilteacha réamhstairiúil In ainneoin údar amhail is [[Feargas Ó Ceallaigh]], ''Guide to Early Irish Law'',<ref>Kelly 1988, 231–2</ref> ní dócha go raibh ann riamh 'dlí coiteann Ceilteach' mar chorpus dlí aontaithe, gan trácht ar códaithe. Ina áit sin, meastar anois go raibh dlíthe éagsúla ag na Ceiltigh ar dtús, a chuir tionchar ar a chéile thar am, agus dá bharr sa deireadh d'éirigh siar cosúil a chéile. Ní féidir amh ach a leithéid de dhlí a athchruthú go ginearálta.<ref>Karl 2005a.</ref> == Tagairtí {{reflist}} {{tl|síol}} == Dlí luath na hÉireann == Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas. The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law". My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference. Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"? Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former. Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach). Notes: * Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie * "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann? * What about Welsh, English or Roman law? {{Dlí luath na hÉireann}} == Téamh domhanda == ••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir Ann cheana: * [[Téamh domhanda]] '' Global warming * [[:Catagóir:Téamh domhanda]] * [[Aeráid]] '' Climate * [[:Catagóir:Athrú aeráide]] * [[Tonn teasa]] '' Heat wave * [[Falscaí]] '' Wild fire * [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation * [[Eostatacht]] '' Eustacy 'Cúis'eanna nua: # [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas # [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission # [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission # [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture 969p82iaspnuhh4i70y1pxznb7olms8 1268860 1268858 2025-06-06T14:04:54Z Marcas.oduinn 33120 /* 21st century */ 1268860 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * ''[[:en:Merrow|Merrow]]'', [[Murúch]] ≈ [[Maighdean mhara]] * [[Fear dearg]] * [[Lí Ban]] == Foclóireacht == # ''[[:en:Irish lexicography|Irish lexicography]]'' - [[Foclóireacht na Gaeilge]] # ''[[:en:Marsh's Library|Marsh's Library]]'' - [[Leabharlann an Ard Easpaig Marsh]]=[[Leabharlann Marsh]] == An Féineachas == [[An Féineachas]] (agus/nó b'fhéidir [[Seanchas]] / [[Béaloideas]]). Spreagtha ag ''[[:en:Wikipedia:Recent_additions/2025/March#8 March 2025|Recent additions, 8 March 2025]]'' [[Teimpléad:WD Bosca Sonraí Doiciméad]] ''[https://dil.ie/34117 othrus]'' ≈ fulaingt tinnis/othrais. === Leathanaigh ann cheanna === # ''judgements which are [[:en:Gúbretha Caratniad|false]]'' - [[Gúbretha Caratniad]] ([[Bodleian Library]], [[Rawlinson B 502]]) # ''[[:en:Críth Gablach|the branched purchase]]'' - [[Críth Gablach]] (MacA) === Féach freisin === # ''[[:en:Celtic law|Celtic law]]'' - [[Dlí Ceilteach]] === Déanta === Nuashonraithe (lámhscríbhinní): # [[Senchas Már]] (SM) # [[Bechbretha]] ([[Senchas Már#Bechbretha agus Coibes Uisci Thairdne|SM #21]]) # [[Bretha Crólige]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #33]]) As nua: # [[Corpus Iuris Hibernici]] (CIH) # [[Sanas Uí Dhuibhdábhoireann]] (MacA) # [[Cethairṡlicht Athgabálae]] ([[Senchas Már#Cethairslicht Athgabálae|SM #2]]) # [[Sechtae]] ([[Senchas Már#Sechtae|SM #9]]) # [[Recholl Breth]] (SM #13) # [[Bretha Déin Chécht]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #34]]) # [[Muirbretha]] ([[Senchas Már#Clár ábhar|SM #38]]) # [[Anfuigell]] (m.s., CnaT, LS 1387; MacA) # [[Berrad Airechta]] (CnaT, LS 1337) # [[Bretha Étgid]] ([[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]] LS 23 P 3) # [[Cóic Conara Fugill]] (m.s., [[Uraicecht Becc]], [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Di Astud Chor]] (''via'' [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Mellbretha]] ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], LS 1363) # [[Uí Lochlainn]] # [[Uí Dhuibhdábhoireann]] # [[CnaT BÁC, LS 1317]], [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath, LS 1317]] # [[Bóaire]] # [[Coinmheadh is buannacht]] # [[Gabháil chine]]- # [[Brehon Law Commission]] # [[Cyfraith Hywel]]- # [[Galanas]]- # [[Accessus ad auctores]]- # [[Hapax legomenon]]- # [[Mac Aodhagáin]] &rightarrow; [[Mhic Aodhagáin]] # [[John Lynch (Gratianus Lucius)]] # [[Fearghas Ó Ceallaigh]] # [[Robert Atkinson]]- # [[Leabharlann COBÁC]] # [[Cathair Mhic Neachtain]] # [[Thom McGinty]] == Críth Gablach == == Lámhscríbhinní '' The text of ''Críth Gablach'' is in three manuscripts, each incomplete, but together preserving the entirety of the ''Críth Gablach''. Each manuscript is 16th century in date, and can be traced back to the law school of [[Mhic Aodhagáin]].<ref name=Binchy/>{{rp|xii}} The earliest editor of the ''Críth Gablach'' was [[Eoghan Ó Comhraí]] (1873 agus 1879), who also provided a translation, though "much of his translation is guesswork". [[Eoin Mac Néill]] (1923) published a more reliable translation, and [[D. A. Binchy]] (1941) a new edition of the Old Irish text.<ref name=Binchy>{{cite book | editor-last=Binchy | editor-first=D. A. | title=Críth Gablach | series=Mediaeval and Modern Irish Series | volume=11 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=1941 }}</ref>{{rp|xi}} '' As only one manuscript preserves the end of the tract, it is unclear whether the ''Críth Gablach'' was intended to end with the short legal poem (or {{lang|sga|roscad}}) which comes after its prose portion in the manuscript. [[Liam Breatnach]] argues that it was, while MacNeill and Binchy argue that it wasn't.<ref name=Breatnach>{{cite book | last=Breatnach | first=Liam | title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' | series=Early Irish Law Series | volume=5 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=2005 }}</ref>{{rp|242}} {{reflist}} == Gúbretha Caratniad == == Lámhscríbhinní '' The complete text of ''Gúbretha Caratniad'' is contained in the [[Bodleian Library]], MS [[Rawlinson B 502]],<ref name=Breatnach>{{cite book | last=Breatnach | first=Liam | title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' | series=Early Irish Law Series | volume=5 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=2005 }}</ref>{{rp|262}} a 12th-century Irish manuscript which is the oldest to preserve any early Irish law text.<ref name=KellyTransmission>{{cite book | last=Kelly | first=Fergus | chapter=Texts and transmissions: the law-texts | editor1-first=Próinséas | editor1-last=Ní Chatháin | editor2-first=Michael | editor2-last=Richter | title=Ireland and Europe in the early Middle Ages: texts and transmissions | location=Baile Átha Cliath | publisher=Four Courts Press | date=2002 | pages=230–242 }}</ref>{{rp|230}} The reliability of this manuscript of ''Gúbretha'' is quite high.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|304}} In Rawlinson B 502, glosses to ''Gúbretha Caratniad'' are provided, which cite other early Irish texts in order illustrate the rule, or exception, in question.<ref name=Breatnach/>{{rp|262, 351}} These glosses appear to have been copied by the scribe, rather than originating with him.<ref name=ThurneysenIII>{{cite journal |last=Thurneysen |first=Rudolf |title=Aus dem irischen Recht III: 4. Die falschen Urteilssprüche Caratnia's |journal=Zeitschrift für celtische Philologie |volume=15 |date=1925 |pages=302–370 |doi=10.1515/zcph.1925.15.1.302 }}</ref>{{rp|304}} The other manuscript of ''Gúbretha'' is an incomplete text in [[Leabharlann Choláiste na Tríonóide]] LS 1363 [H 4. 22].<ref name=Breatnach/>{{rp|262}} The title is from the [[incipit]] of the Rawlinson text: {{lang|sga|Gúbretha Caratniad Tescti in so}} ("Here are the false verdicts of Caratnia Tescthe{{efn|1=Caratnia's byname {{lang|sga|Tescthe}}, literally "the cut one", is explained in the introduction as deriving from him being abandoned and wounded ("cut") by his people before being adopted into Conn's court.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}}}}").<ref name=Breatnach/>{{rp|262}}<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}} {{notelist}} {{reflist}} == Foclóireacht na Gaeilge == [[Íomhá:King Cormac, Emly.jpg|thumb|400x400px|''[[Cormac mac Cuilennáin]], [[ríthe na Mumhan|rí na Mumhan]], a d'éag sa bhliain 908, agus a deirtear gurbh eisean a scríobh [[Sanas Chormaic]]]] Is féidir '''[[Foclóireacht]] na Gaeilge''' a aithint as an 8ú haois ar aghaidh. == Würzburg Timpeall na bliana 750, bhí dalta Éireannach anaithnid ag staidéar in [[Würzburg]] sa Ghearmáin, a scríobh mínithe as Gaeilge atá ar marthain fós, ar an téacs as [[Laidin]] de na Litreacha [[Naomh Pól]]. Is é seo an sampla is luaithe dá leithéid d'fhoclóireacht Gaeilge. == Cormac Tugadh sanais ar na chéad ghluaiseanna nó fhoclóirí tiomsaithe go neamhspleách ar téacs áirithe. Tá clú agus cáil ar [[Sanas Chormaic]], a tiomsaíodh sa 9ú haois le [[Cormac mac Cuilennáin|Cormac Mac Cuileannáin]], Easpag [[Caiseal|Chaisil]] agus [[Ríthe na Mumhan|rí Mumhan]], a d'éag sa bhliain 908. Moltar gurb é an chéad tsaothar dá leithéid as teanga neamhchlaisiceach na hEorpa. Feictear sa sanas an mínithe comhchiallacha na cheannfhocal as Béarla nó Laidin. I roinnt cásanna, tugtar sanasaíocht an fhocail. == Ó Cléirigh Sagart de chuid [[Proinsiasach|na bProinsiasach]] agus taoiseach na [[Annála na gCeithre Máistrí|gCeithre Máistrí]] ba é [[Mícheál Ó Cléirigh]]. Thiomsaigh sé sanas cáiliúl darb ainm Sanasán Mhichíl Uí Chléirigh. <!--This glossary was printed in 1643 during the author's lifetime. These two glossaries and others are valuable for the etymological and encyclopaedic information contained in them. They are of equal value for their explanations of difficult words and because they contain words for which there is no evidence to be had apart from the spoken language of the present day.--> == An Pluincéadach Sa bhliain 1662, chríochnaigh Richard Plunkett (An Pluincéadach), [[Proinsiasaigh]] ina chónaí i m[[Baile Átha Troim]], a mhór shaothar, .i. foclóir Laidin-Gaeilge.<ref>[https://www.isos.dias.ie/libraries/MARSH/MS_Z_4_2_5/english/index.html Latin-Irish Dictionary], le Plunkett, ar ISOS</ref> Níos foilsíodh an scríbhinn riamh agus in ainneoin sin, bhain foclóirithe níos déanaí an-úsáid as.<ref>de Bhaldraithe, T. 1987. ‘An Pluincéadach: Ceannródaí Foclóireachta.’ Teangeolas 22: 19-26.</ref> Tá an lámhscríbhinn caomhnaithe anois i [[Leabharlann Marsh]] i mBaile Átha Cliath. == 18th century [[Íomhá:Edward Lhuyd.JPG|left|thumb|278x278px|''[[Edward Lhuyd|Edward Lhwyd]], foclóirí Breatnach agus an chéad [[Léann Ceilteach|scoláire Ceilteach]],<ref>{{cite book | title=Archӕologia Britannica: Texts & Translations | last=Lhwyd | first=Edward | publisher=Celtic Studies Publications | year=2009 | isbn=978-1-891271-14-4 | location=Aberystwyth | pages=VII }}</ref> a deirtear]] Bhí [[Edward Lhuyd]], cainteoir Breatnaise, ar cheann de sna chéad daoine a bhain úsáid as an bhfoclóir leis an bPluincéad. Sa bhliain 1707, d'fhoilsigh sé foclóir agus ann na [[teangacha Ceilteacha]], Laidin agus Béarla. I rith na 18ú haoise, tiomsaíodh ceithre fhoclóir mhóra, a foilsíodh dhá cheann acu: * Béarla-Gaeilge ** Foclóir cuimsitheach le [[Conchubhar Ó Beaglaoich]], sagart agus teagascóir pearsanta i b[[Páras]], agus [[Aodh Buí Mac Cruitín]], scoláire as [[Contae an Chláir]].<ref>Ó Beaglaoich, C, agus Mac Cuirtín, A, eag. 1732. An Foclóir Béarla Gaoidheilge. Guerin, Páras.</ref> (1732), Páras.<ref>See Mac Coinnigh, Marcas. 2012. ‘Tracing Inspiration in Proverbial Material: from The Royal Dictionary (1699 & 1729) of [[Abel Boyer]] to [[The English-Irish Dictionary (1732)]] of Begley-McCurtin’. International Journal of Lexicography 26 (2012): 23-57.</ref> ** Crab ''[neamh-fhoilsithe]''<ref name=deb1958>De Bhaldraithe, T., 1958. ‘Modern Irish Lexicography’, Proceedings of the Eighth International Congress of Linguistics (Oslo): 413-415.</ref> * Gaeilge-Béarla ** [[Seán Ó Briain (easpag)|Seán Ó Briain]], Easpag of Cloyne and Ross.<ref>Ó Cearnaigh, S. 1993. ‘The Irish-English Dictionary of Bishop John O'Brien 1768.’ The Linen Hall Review 10.1: 15-17.</ref> (1768), Páras ** Francis Walsh agus [[Tadhg Ó Neachtain]]<ref>[https://www.isos.dias.ie/libraries/MARSH/MS_Z_3_1_13/english/catalogue.html Irish-English Dictionary] (1739) ar ISOS</ref> <ref name=deb1958/> (1739) ''[neamh-fhoilsithe]'' == 19th century I rith na 19ú haoise, tiomsaíodh trí fhoclóir Béarla-Gaeilge agus trí Gaeilge-Béarla dictionaries were compiled, a foilsíodh ceathair acu: * Béarla-Gaeilge ** [[Tadhg Ó Coinnialláin]] (1814) ** Clareman, [[Peadar Ó Conaill]] ''[neamh-fhoilsithe]''<ref>Ó Conaill, P., 1826. Foclóir Gaeilge-Béarla. Lámhscríbhinn neamh-fhoilsithe, LS [[Egerton 83]], Acadamh Ríoga na hÉireann, Baile Átha Cliath.</ref> ** [[Robert MacAdam]], fear gnó, Protastúnach agus athbheochanóir na Gaeilge as [[Béal Feirste]] (c. 1850) ''[neamh-fhoilsithe]'' * Gaeilge-Béarla ** [[Domhnall Ó Foghludha]] (1855)<ref name=eor1821>O’Reilly, E. 1821. An Irish-English Dictionary. Baile Átha Cliath: A. O'Neil.</ref> ** [[Éadbhard Ó Raghallaigh]] (1817, 1821, 1864)<ref name=eor1821/> ** [[Thomas de Vere Coneys]] (1849). == 20th century [[Íomhá:An Irish-English dictionary, being a thesaurus of words, phrases and idioms of the modern Irish language, with explanations in English.djvu|thumb|''Foclóir Gaedhilge agus Béarla'' leis an Duinnín, 1904]] Sa 20ú haois, thiomsaigh [[Seán Óg Mac Murchadha Caomhánach]] (''afm'' Seán a' Chóta) a mhór-shaothar ''Croidhe Cainnte Chiarraighe''. Cé go raibh sé ar intinn aige ar dtús ach canúint [[An Daingean|an Daingin]] a chur ann, d'fhás sé le swelled to over 60,000 ceannfhocal agus 2.2 milliúin focal go hiomlán. De bharr na gcostas, níor foilsíodh an foclóir le linn shaol Sheáin. Cúig bliana is seachtó tar éis dó bheith críochnaithe, cuireadh ar fáil é<ref>{{lua idirlín | url = http://www.forasnagaeilge.ie/wp-content/uploads/2016/06/8fddae92ae307b022d964ebe73d45df6.pdf | teideal=Croidhe Cainnte Chiarraighe | sloinne=Caomhánach | ainm=Seán Óg | dáta=1942 }}</ref> a bhuíochas leis an obair déanta ag [[Tracey Ní Mhaonaigh]] as [[Ollscoil na hÉireann, Má Nuad|Ollscoil Mhá Nuad]]. I rith na 20ú haoise, foilsíodh ceithre fhoclóir Bhéarla-Gaeilge agus trí Ghaeilge-Béarla: * Béarla-Gaeilge ** [[Edmund Edward Fournier D'Albe|Edmund Fournier d’Albe]] (1903) ** [[Timothy O'Neill Lane]] (1904, 1918)<ref>O’Neill Lane, T. 1916. Larger English-Irish dictionary. Baile Átha Cliath: The Educational Co. of Ireland.</ref> ** [[Láimhbheartach Mac Cionnaith]] (1935) ** [[Tomás de Bhaldraithe]] (1959). * Gaeilge-Béarla ** an saothar cáiliúil le [[Pádraig Ua Duinnín]]<ref>Ua Súilleabháin, S. 2005. ‘Dinneen’s Dictionary of 1904 and 1927: Background, Use of Historical Dictionaries and of Contemporary Informants.’ P. Riggs (eag.), Dinneen and The Dictionary 1904-2004. Subsidiary Series No. 16. Baile Átha Cliath: [[Irish Texts Society]].</ref> (1904,<ref>Dinneen, P. 1904. ''Foclóir Gaedhilge agus Béarla''. Baile Átha Cliath: M. H. Gill and Son, Ltd.</ref> 1927)<ref>Ó Duinnín, P. ‘Irish Lexicography─ a reply’ Irish Ecclesiastical Record: 4ú sraith. Feabhra, 121-141</ref> ** [[Dictionary of the Irish Language]] (1913–76) foilsithe ag Acadamh Ríoga na hÉireann, saothar tagartha le haghaidh [[Sean-Ghaeilge|Sean]] agus [[Meán-Ghaeilge]] ** [[Niall Ó Dónaill|Uí Dhónaill]] [[Foclóir Gaeilge-Béarla (1977)]].<ref>Ó Dónaill, N. 1978. Foclóir Gaeilge-Béarla, An Gúm, Baile Átha Cliath.</ref> Rinneadh dhá fhoclóir le Gaeilge agus teanga eile, don chéad uair ó am an Phluincéid: * foclóir Gaeilge-[[An Fhraincis|Fraincis]] (1952)<ref>{{cite book | title=Foclóir Gaedhilge agus Frainncise | last=Hayes | first=Richard | publisher=Oifig an tSoláthair | year=1952 | location=Baile Átha Cliath }}</ref> le [[Risteárd de Hae]] * foclóir Gaeilge-[[An Bhriotáinis|Briotáinis]] le [[Loeiz Andouard]] agus [[Éamon Ó Ciosáin]] (1987).<ref>De Bhaldraithe, T. 1958. ‘Modern Irish Lexicography’, Proceedings of the Eighth International Congress of Linguistics (Oslo): 413-415.</ref> I dteannta sin uile, foilsíodh fosta an-chuid foclóirí idir téarmaíochta, canúna, scoile agus póca. == 21st century == Ó thús na 20ú haoise ar aghaidh, tá tuilleadh forbairte le feiceáil i bhfoclóireacht Gaeilge: * foclóir Gaeilge-[[An Spáinnis|Spáinnis]] foilsithe ag [[Coiscéim]],<ref>{{cite book | title=Diccionario Irlandés-Español / Foclóir Gaeilge-Spáinnise | last=Barnwell | first=David | last2=Ó Domhnalláin | first2=Pádraig | last3=Rodríguez Alonso | first3=Carmen | publisher=Coiscéim | year=2009 | location=Baile Átha Cliath }}</ref> * foclóir Gaeilge-[[an Ghearmáinis|Gearmáinis]] foilsithe ag Buske<ref>{{cite book | title=Wörterbuch Irisch-Deutsch: Mit einem deutsch-irischen Wortindex | last=Caldas | first=Thomas F. | last2=Schleicher | first2=Clemens | publisher=Buske | year=2015 | location=Tübingen }}</ref> * foclóir Gaeilge-[[an Rúisis|Rúisis]] ar líne, déanta le Alexey Shibakov<ref>{{lua idirlín | url = http://www.irish-russian.net/%d0%be%d0%b1-%d1%8d%d1%82%d0%be%d0%b9-%d1%81%d1%82%d1%80%d0%b0%d0%bd%d0%b8%d1%86%d0%b5/about-this-site/ | teideal=Big Irish-Russian Dictionary with Transcription by Alexey Shibakov, Electronic Version | sloinne=Shibakov | ainm=Alexey | dáta=2017 | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> Leis sin, tá ar a laghad cúig theanga Eorpach ann le foclóirí Gaeilge. Idir an dá linn, tá foclóirí Gaeilge ann do gach [[Teangacha Ceilteacha|teanga Ceilteach]], a bhuíochas le: * [[Caoimhín Ó Scanaill]] agus a chuid foclóirí Ceilteacha<ref>{{lua idirlín | url = http://cs.slu.edu/~scannell/pub/gd2ga.pdf | teideal=Foclóir Gàidhlig-Gaeilge | sloinne=Scannell | ainm=Kevin P. | dáta=2016 | dáta-rochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref><ref>{{lua idirlín |url=http://cs.slu.edu/~scannell/pub/gv2ga.pdf | teideal=Foclóir Manainnis-Gaeilge | sloinne=Scannell | ainm=Kevin P. | dáta=2016 | dáta-rochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> * [[Joe Mitchell]] agus an foclóir [[An Bhreatnais|Breatnais]]-Gaeilge dá chuid.<ref>{{cite news | url=https://tuairisc.ie/an-chead-fhocloir-breatnaise-gaeilge-le-foilsiu/ | teideal=An chéad fhoclóir Breatnaise-Gaeilge le foilsiú | dáta=29ú Samhain 2017 | suíomh=Tuairisc.ie | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> * foclóir Gaeilge-[[An Choirnis|Coirnis]] ar líne<ref>[https://glosbe.com/ga/kw Foclóir Gaeilge - Coirnis] ar Glosbe</ref> [[Íomhá:Royal Irish Academy, Academy House, 19 Dawson Street, Dublin 2.jpg|left|thumb|Ceanncheathrú [[Acadamh Ríoga na hÉireann]], foilsitheoir [[Dictionary of the Irish Language|eDIL]] agus tionscadal foclóireachta eile.]] Is acmhainn ollmhór anois é an t-idirlíon le haghaidh foclóirí: * [[teanglann.ie]]: tá foclóirí Uí Dhónaill agus de Bhaldraithe's le fáil ann, i dteannta leis an bhFoclóir Beag aonteangacha<ref>{{lua idirlín | url = http://www.teanglann.ie | teideal=Teanglann | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> * [[foclóir.ie]]: Foclóir Nua Béarla-Gaeilge (FNBG) le [[Foras na Gaeilge]]<ref>{{lua idirlín | url=http://www.focloir.ie | teideal=New Irish-English Dictionary | dáta=2012 | dáta-rochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> ar líne ach amháin * [[téarma.ie]]: an Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge curtha ar fáil ag Fiontar in [[Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath|OCBÁC]].<ref>{{lua idirlín | url=http://www.tearma.ie | teideal=National Terminology Database | dáta-rochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> * [[intergaelic.com]]: acmhainn do chainteoirí theangacha Gaelacha, curtha ar fáil ag [[Caoimhín Ó Scanaill]] agus [[Michal Boleslav Měchura]]<ref>{{lua idirlín | url = http://www.intergaelic.com | teideal=Intergaelic | sloinne=Scannell | ainm=Kevin P. | sloinne2=Boleslav Měchura | ainm2=Michal | dáta=2015 | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> * [[Dictionary of the Irish Language|edil.ie]]: curtha ar líne ag [[Acadamh Ríoga na hÉireann]]<ref>{{lua idirlín | url = http://www.dil.ie/about | teideal=eDIL – History of the Dictionary | suíomh=eDIL | dátarochtana=16ú Iúil 2018 }}</ref> * [[fng.ie]]: obair ar siúl ar fhocloir cuimsitheach stairiúil thar an tréimhse 1600-2000.<ref>{{lua idirlín | url=http://www.fng.ie | teideal=Foclóir Stairiúil na Gaeilge | suíomh=Acadamh Ríoga na hÉireann | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> <!-- taighde pearsanta? '' Those great lexicographers who practiced lexicography in Irish were for the most part learned men who had a particular love for Irish. The precise methodologies employed by most of them remain unknown to us. They had no hesitancy, however, in borrowing from dictionaries that already existed. This point has been skillfully shown with no little humour in many articles written by one of the great lexicographers of the 20th century, [[Tomás de Bhaldraithe]]. In general their research and use of pre-existing sources greatly increased the value and scope of their work. They sometimes erred in selection of specific word versions which they gleaned from their sources, however. On other occasions one cannot be sure that it is not without a degree of humour that they chose to include certain comical versions. It is not clear whether ignorance or wit was responsible for the following examples from some of the aforementioned works – “giolla earbuill, a page or train-bearer”; “lachaim, I duck or dive”; “calaoiseach, a juggler”; “bol, a poet; a cow”. When in future appointing a dictionary editor perhaps the job description should state that a “siollaire” is required – “siollaire, a scanner of every word, a carper, a dictator; a beater, striker, smiter, a dexterous harper also a good singer; siollaire mná, a strong comely woman” – those are the descriptions found in some of the dictionaries for a person deemed a “siollaire”. It will be interesting to note how the word “siollaire" will be employed by those lexicographers who come after us. In any case the journey of over one thousand two hundred years travelled by Irish lexicography from the glossist of Würzburg to the new [[Foras na Gaeilge]] dictionary is one of which we can be justifiably proud.<ref>De Bhaldraithe, T. 1980. ‘Foclóirí agus foclóireacht na Gaeilge’, The Maynooth Review 6.1.:3-15.</ref> --> == Naisc sheachtracha * [http://www.historyireland.com/book-reviews/focloiri-agus-focloirithe-na-gaeilge/ Foclóirí agus foclóirithe na Gaeilge] ar [[History Ireland]] * ''[https://www.gaois.ie/download/2008-corpus-planning-for-irish-dictionaries-and-terminology.pdf Corpus Planning for Irish, Dictionaries and Terminology]'' le Caoilfhionn Nic Pháidín * Naisc maidir le [http://www.smo.uhi.ac.uk/gaeilge/focloiri/ foclóireacht na Gaeilge] ar Sabhal Mòr Ostaig == Tagairtí {{reflist}} [[Catagóir:Foclóirí Gaeilge]] == Dlí Ceilteach == Bhíodh roinnt codanna dlí i réim sna [[Náisiúin Cheilteacha]] éagsúla. Cé nach ionann iad ó thaobh sonraí de, tá eatarthu roinnt pointí atá cosúil le chéile. Bhí [[An Féineachas]] i réim i nÉirinn go dtí [[ionradh na Normannach]] sa bhliain 1171. Scríobhadh síos na dlíthe le linn na ré [[Sean-Ghaeilge]] (c. 600–900) agus is dócha go bhfuil dhá na ré réamh-Chríostaí le feiceáil ann. Deirtear go traidisiúnta gurbh é [[Hywel Dda]], rí na Breataine Bige idir 942 agus a bhás sa bhliain 950, an té a chuir [[Cyfraith Hywel|dlí Breatnach]] i scríbhinn. Go dtí go bhfuair [[Llywelyn ap Gruffudd]] bás sa bhliain 1282, bhí an cód dlí seo i réim le haghaidh cásanna coiriúla, agus go dtí ''[[Laws in Wales Acts 1535–1542|Laws in Wales Acts]]'' i lár na séú haoise le haghaidh cásanna sibhialta. Ba é mar tréith choiteann na gcódanna seo ná béim ar éiricí ba ghá a íoc d'íonartaigh nó a mhuintir, in ionad pionós ag rialóir nó an stát. Is é sin sin a rá, [[tort law]] a bhí iontu, gan iontu coireanna nó gan íospartach nó in aghaidh an stáit. == Dlíthe Ceilteacha réamhstairiúil In ainneoin údar amhail is [[Feargas Ó Ceallaigh]], ''Guide to Early Irish Law'',<ref>Kelly 1988, 231–2</ref> ní dócha go raibh ann riamh 'dlí coiteann Ceilteach' mar chorpus dlí aontaithe, gan trácht ar códaithe. Ina áit sin, meastar anois go raibh dlíthe éagsúla ag na Ceiltigh ar dtús, a chuir tionchar ar a chéile thar am, agus dá bharr sa deireadh d'éirigh siar cosúil a chéile. Ní féidir amh ach a leithéid de dhlí a athchruthú go ginearálta.<ref>Karl 2005a.</ref> == Tagairtí {{reflist}} {{tl|síol}} == Dlí luath na hÉireann == Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas. The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law". My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference. Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"? Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former. Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach). Notes: * Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie * "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann? * What about Welsh, English or Roman law? {{Dlí luath na hÉireann}} == Téamh domhanda == ••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir Ann cheana: * [[Téamh domhanda]] '' Global warming * [[:Catagóir:Téamh domhanda]] * [[Aeráid]] '' Climate * [[:Catagóir:Athrú aeráide]] * [[Tonn teasa]] '' Heat wave * [[Falscaí]] '' Wild fire * [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation * [[Eostatacht]] '' Eustacy 'Cúis'eanna nua: # [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas # [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission # [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission # [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture tf94bls6o6oo5xqynoktk9xcwi3uiox 1268862 1268860 2025-06-06T14:28:32Z Marcas.oduinn 33120 1268862 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * ''[[:en:Merrow|Merrow]]'', [[Murúch]] ≈ [[Maighdean mhara]] * [[Fear dearg]] * [[Lí Ban]] == Foclóireacht == # ''[[:en:Irish lexicography|Irish lexicography]]'' - [[Foclóireacht na Gaeilge]] # ''[[:en:Marsh's Library|Marsh's Library]]'' - [[Leabharlann an Ard Easpaig Marsh]]=[[Leabharlann Marsh]] == An Féineachas == [[An Féineachas]] (agus/nó b'fhéidir [[Seanchas]] / [[Béaloideas]]). Spreagtha ag ''[[:en:Wikipedia:Recent_additions/2025/March#8 March 2025|Recent additions, 8 March 2025]]'' [[Teimpléad:WD Bosca Sonraí Doiciméad]] ''[https://dil.ie/34117 othrus]'' ≈ fulaingt tinnis/othrais. === Leathanaigh ann cheanna === # ''judgements which are [[:en:Gúbretha Caratniad|false]]'' - [[Gúbretha Caratniad]] ([[Bodleian Library]], [[Rawlinson B 502]]) # ''[[:en:Críth Gablach|the branched purchase]]'' - [[Críth Gablach]] (MacA) === Féach freisin === # ''[[:en:Celtic law|Celtic law]]'' - [[Dlí Ceilteach]] === Déanta === Nuashonraithe (lámhscríbhinní): # [[Senchas Már]] (SM) # [[Bechbretha]] ([[Senchas Már#Bechbretha agus Coibes Uisci Thairdne|SM #21]]) # [[Bretha Crólige]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #33]]) As nua: # [[Corpus Iuris Hibernici]] (CIH) # [[Sanas Uí Dhuibhdábhoireann]] (MacA) # [[Cethairṡlicht Athgabálae]] ([[Senchas Már#Cethairslicht Athgabálae|SM #2]]) # [[Sechtae]] ([[Senchas Már#Sechtae|SM #9]]) # [[Recholl Breth]] (SM #13) # [[Bretha Déin Chécht]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #34]]) # [[Muirbretha]] ([[Senchas Már#Clár ábhar|SM #38]]) # [[Anfuigell]] (m.s., CnaT, LS 1387; MacA) # [[Berrad Airechta]] (CnaT, LS 1337) # [[Bretha Étgid]] ([[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]] LS 23 P 3) # [[Cóic Conara Fugill]] (m.s., [[Uraicecht Becc]], [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Di Astud Chor]] (''via'' [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Mellbretha]] ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], LS 1363) # [[Uí Lochlainn]] # [[Uí Dhuibhdábhoireann]] # [[CnaT BÁC, LS 1317]], [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath, LS 1317]] # [[Bóaire]] # [[Coinmheadh is buannacht]] # [[Gabháil chine]]- # [[Brehon Law Commission]] # [[Cyfraith Hywel]]- # [[Galanas]]- # [[Accessus ad auctores]]- # [[Hapax legomenon]]- # [[Mac Aodhagáin]] &rightarrow; [[Mhic Aodhagáin]] # [[John Lynch (Gratianus Lucius)]] # [[Fearghas Ó Ceallaigh]] # [[Robert Atkinson]]- # [[Leabharlann COBÁC]] # [[Cathair Mhic Neachtain]] # [[Thom McGinty]] == Críth Gablach == == Lámhscríbhinní '' The text of ''Críth Gablach'' is in three manuscripts, each incomplete, but together preserving the entirety of the ''Críth Gablach''. Each manuscript is 16th century in date, and can be traced back to the law school of [[Mhic Aodhagáin]].<ref name=Binchy/>{{rp|xii}} The earliest editor of the ''Críth Gablach'' was [[Eoghan Ó Comhraí]] (1873 agus 1879), who also provided a translation, though "much of his translation is guesswork". [[Eoin Mac Néill]] (1923) published a more reliable translation, and [[D. A. Binchy]] (1941) a new edition of the Old Irish text.<ref name=Binchy>{{cite book | editor-last=Binchy | editor-first=D. A. | title=Críth Gablach | series=Mediaeval and Modern Irish Series | volume=11 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=1941 }}</ref>{{rp|xi}} '' As only one manuscript preserves the end of the tract, it is unclear whether the ''Críth Gablach'' was intended to end with the short legal poem (or {{lang|sga|roscad}}) which comes after its prose portion in the manuscript. [[Liam Breatnach]] argues that it was, while MacNeill and Binchy argue that it wasn't.<ref name=Breatnach>{{cite book | last=Breatnach | first=Liam | title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' | series=Early Irish Law Series | volume=5 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=2005 }}</ref>{{rp|242}} {{reflist}} == Gúbretha Caratniad == == Lámhscríbhinní '' The complete text of ''Gúbretha Caratniad'' is contained in the [[Bodleian Library]], MS [[Rawlinson B 502]],<ref name=Breatnach>{{cite book | last=Breatnach | first=Liam | title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' | series=Early Irish Law Series | volume=5 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=2005 }}</ref>{{rp|262}} a 12th-century Irish manuscript which is the oldest to preserve any early Irish law text.<ref name=KellyTransmission>{{cite book | last=Kelly | first=Fergus | chapter=Texts and transmissions: the law-texts | editor1-first=Próinséas | editor1-last=Ní Chatháin | editor2-first=Michael | editor2-last=Richter | title=Ireland and Europe in the early Middle Ages: texts and transmissions | location=Baile Átha Cliath | publisher=Four Courts Press | date=2002 | pages=230–242 }}</ref>{{rp|230}} The reliability of this manuscript of ''Gúbretha'' is quite high.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|304}} In Rawlinson B 502, glosses to ''Gúbretha Caratniad'' are provided, which cite other early Irish texts in order illustrate the rule, or exception, in question.<ref name=Breatnach/>{{rp|262, 351}} These glosses appear to have been copied by the scribe, rather than originating with him.<ref name=ThurneysenIII>{{cite journal |last=Thurneysen |first=Rudolf |title=Aus dem irischen Recht III: 4. Die falschen Urteilssprüche Caratnia's |journal=Zeitschrift für celtische Philologie |volume=15 |date=1925 |pages=302–370 |doi=10.1515/zcph.1925.15.1.302 }}</ref>{{rp|304}} The other manuscript of ''Gúbretha'' is an incomplete text in [[Leabharlann Choláiste na Tríonóide]] LS 1363 [H 4. 22].<ref name=Breatnach/>{{rp|262}} The title is from the [[incipit]] of the Rawlinson text: {{lang|sga|Gúbretha Caratniad Tescti in so}} ("Here are the false verdicts of Caratnia Tescthe{{efn|1=Caratnia's byname {{lang|sga|Tescthe}}, literally "the cut one", is explained in the introduction as deriving from him being abandoned and wounded ("cut") by his people before being adopted into Conn's court.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}}}}").<ref name=Breatnach/>{{rp|262}}<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}} {{notelist}} {{reflist}} == Foclóireacht na Gaeilge == [[Íomhá:King Cormac, Emly.jpg|thumb|400x400px|''[[Cormac mac Cuilennáin]], [[ríthe na Mumhan|rí na Mumhan]], a d'éag sa bhliain 908, agus a deirtear gurbh eisean a scríobh [[Sanas Chormaic]]]] Is féidir '''[[Foclóireacht]] na Gaeilge''' a aithint as an 8ú haois ar aghaidh. == Würzburg Timpeall na bliana 750, bhí dalta Éireannach anaithnid ag staidéar in [[Würzburg]] sa Ghearmáin, a scríobh mínithe as Gaeilge atá ar marthain fós, ar an téacs as [[Laidin]] de na Litreacha [[Naomh Pól]]. Is é seo an sampla is luaithe dá leithéid d'fhoclóireacht Gaeilge. == Cormac Tugadh sanais ar na chéad ghluaiseanna nó fhoclóirí tiomsaithe go neamhspleách ar téacs áirithe. Tá clú agus cáil ar [[Sanas Chormaic]], a tiomsaíodh sa 9ú haois le [[Cormac mac Cuilennáin|Cormac Mac Cuileannáin]], Easpag [[Caiseal|Chaisil]] agus [[Ríthe na Mumhan|rí Mumhan]], a d'éag sa bhliain 908. Moltar gurb é an chéad tsaothar dá leithéid as teanga neamhchlaisiceach na hEorpa. Feictear sa sanas an mínithe comhchiallacha na cheannfhocal as Béarla nó Laidin. I roinnt cásanna, tugtar sanasaíocht an fhocail. == Ó Cléirigh Sagart de chuid [[Proinsiasach|na bProinsiasach]] agus taoiseach na [[Annála na gCeithre Máistrí|gCeithre Máistrí]] ba é [[Mícheál Ó Cléirigh]]. Thiomsaigh sé sanas cáiliúl darb ainm Sanasán Mhichíl Uí Chléirigh. <!--This glossary was printed in 1643 during the author's lifetime. These two glossaries and others are valuable for the etymological and encyclopaedic information contained in them. They are of equal value for their explanations of difficult words and because they contain words for which there is no evidence to be had apart from the spoken language of the present day.--> == An Pluincéadach Sa bhliain 1662, chríochnaigh Richard Plunkett (An Pluincéadach), [[Proinsiasaigh]] ina chónaí i m[[Baile Átha Troim]], a mhór shaothar, .i. foclóir Laidin-Gaeilge.<ref>[https://www.isos.dias.ie/libraries/MARSH/MS_Z_4_2_5/english/index.html Latin-Irish Dictionary], le Plunkett, ar ISOS</ref> Níos foilsíodh an scríbhinn riamh agus in ainneoin sin, bhain foclóirithe níos déanaí an-úsáid as.<ref>de Bhaldraithe, T. 1987. ‘An Pluincéadach: Ceannródaí Foclóireachta.’ Teangeolas 22: 19-26.</ref> Tá an lámhscríbhinn caomhnaithe anois i [[Leabharlann Marsh]] i mBaile Átha Cliath. == 18th century [[Íomhá:Edward Lhuyd.JPG|left|thumb|278x278px|''[[Edward Lhuyd|Edward Lhwyd]], foclóirí Breatnach agus an chéad [[Léann Ceilteach|scoláire Ceilteach]],<ref>{{cite book | title=Archӕologia Britannica: Texts & Translations | last=Lhwyd | first=Edward | publisher=Celtic Studies Publications | year=2009 | isbn=978-1-891271-14-4 | location=Aberystwyth | pages=VII }}</ref> a deirtear]] Bhí [[Edward Lhuyd]], cainteoir Breatnaise, ar cheann de sna chéad daoine a bhain úsáid as an bhfoclóir leis an bPluincéad. Sa bhliain 1707, d'fhoilsigh sé foclóir agus ann na [[teangacha Ceilteacha]], Laidin agus Béarla. I rith na 18ú haoise, tiomsaíodh ceithre fhoclóir mhóra, a foilsíodh dhá cheann acu: * Béarla-Gaeilge ** Foclóir cuimsitheach le [[Conchubhar Ó Beaglaoich]], sagart agus teagascóir pearsanta i b[[Páras]], agus [[Aodh Buí Mac Cruitín]], scoláire as [[Contae an Chláir]].<ref>Ó Beaglaoich, C, agus Mac Cuirtín, A, eag. 1732. An Foclóir Béarla Gaoidheilge. Guerin, Páras.</ref> (1732), Páras.<ref>See Mac Coinnigh, Marcas. 2012. ‘Tracing Inspiration in Proverbial Material: from The Royal Dictionary (1699 & 1729) of [[Abel Boyer]] to [[The English-Irish Dictionary (1732)]] of Begley-McCurtin’. International Journal of Lexicography 26 (2012): 23-57.</ref> ** Crab ''[neamh-fhoilsithe]''<ref name=deb1958>De Bhaldraithe, T., 1958. ‘Modern Irish Lexicography’, Proceedings of the Eighth International Congress of Linguistics (Oslo): 413-415.</ref> * Gaeilge-Béarla ** [[Seán Ó Briain (easpag)|Seán Ó Briain]], Easpag of Cloyne and Ross.<ref>Ó Cearnaigh, S. 1993. ‘The Irish-English Dictionary of Bishop John O'Brien 1768.’ The Linen Hall Review 10.1: 15-17.</ref> (1768), Páras ** Francis Walsh agus [[Tadhg Ó Neachtain]]<ref>[https://www.isos.dias.ie/libraries/MARSH/MS_Z_3_1_13/english/catalogue.html Irish-English Dictionary] (1739) ar ISOS</ref> <ref name=deb1958/> (1739) ''[neamh-fhoilsithe]'' == 19th century I rith na 19ú haoise, tiomsaíodh trí fhoclóir Béarla-Gaeilge agus trí Gaeilge-Béarla dictionaries were compiled, a foilsíodh ceathair acu: * Béarla-Gaeilge ** [[Tadhg Ó Coinnialláin]] (1814) ** Clareman, [[Peadar Ó Conaill]] ''[neamh-fhoilsithe]''<ref>Ó Conaill, P., 1826. Foclóir Gaeilge-Béarla. Lámhscríbhinn neamh-fhoilsithe, LS [[Egerton 83]], Acadamh Ríoga na hÉireann, Baile Átha Cliath.</ref> ** [[Robert MacAdam]], fear gnó, Protastúnach agus athbheochanóir na Gaeilge as [[Béal Feirste]] (c. 1850) ''[neamh-fhoilsithe]'' * Gaeilge-Béarla ** [[Domhnall Ó Foghludha]] (1855)<ref name=eor1821>O’Reilly, E. 1821. An Irish-English Dictionary. Baile Átha Cliath: A. O'Neil.</ref> ** [[Éadbhard Ó Raghallaigh]] (1817, 1821, 1864)<ref name=eor1821/> ** [[Thomas de Vere Coneys]] (1849). == 20th century [[Íomhá:An Irish-English dictionary, being a thesaurus of words, phrases and idioms of the modern Irish language, with explanations in English.djvu|thumb|''Foclóir Gaedhilge agus Béarla'' leis an Duinnín, 1904]] Sa 20ú haois, thiomsaigh [[Seán Óg Mac Murchadha Caomhánach]] (''afm'' Seán a' Chóta) a mhór-shaothar ''Croidhe Cainnte Chiarraighe''. Cé go raibh sé ar intinn aige ar dtús ach canúint [[An Daingean|an Daingin]] a chur ann, d'fhás sé le swelled to over 60,000 ceannfhocal agus 2.2 milliúin focal go hiomlán. De bharr na gcostas, níor foilsíodh an foclóir le linn shaol Sheáin. Cúig bliana is seachtó tar éis dó bheith críochnaithe, cuireadh ar fáil é<ref>{{lua idirlín | url = http://www.forasnagaeilge.ie/wp-content/uploads/2016/06/8fddae92ae307b022d964ebe73d45df6.pdf | teideal=Croidhe Cainnte Chiarraighe | sloinne=Caomhánach | ainm=Seán Óg | dáta=1942 }}</ref> a bhuíochas leis an obair déanta ag [[Tracey Ní Mhaonaigh]] as [[Ollscoil na hÉireann, Má Nuad|Ollscoil Mhá Nuad]]. I rith na 20ú haoise, foilsíodh ceithre fhoclóir Bhéarla-Gaeilge agus trí Ghaeilge-Béarla: * Béarla-Gaeilge ** [[Edmund Edward Fournier D'Albe|Edmund Fournier d’Albe]] (1903) ** [[Timothy O'Neill Lane]] (1904, 1918)<ref>O’Neill Lane, T. 1916. Larger English-Irish dictionary. Baile Átha Cliath: The Educational Co. of Ireland.</ref> ** [[Láimhbheartach Mac Cionnaith]] (1935) ** [[Tomás de Bhaldraithe]] (1959). * Gaeilge-Béarla ** an saothar cáiliúil le [[Pádraig Ua Duinnín]]<ref>Ua Súilleabháin, S. 2005. ‘Dinneen’s Dictionary of 1904 and 1927: Background, Use of Historical Dictionaries and of Contemporary Informants.’ P. Riggs (eag.), Dinneen and The Dictionary 1904-2004. Subsidiary Series No. 16. Baile Átha Cliath: [[Irish Texts Society]].</ref> (1904,<ref>Dinneen, P. 1904. ''Foclóir Gaedhilge agus Béarla''. Baile Átha Cliath: M. H. Gill and Son, Ltd.</ref> 1927)<ref>Ó Duinnín, P. ‘Irish Lexicography─ a reply’ Irish Ecclesiastical Record: 4ú sraith. Feabhra, 121-141</ref> ** [[Dictionary of the Irish Language]] (1913–76) foilsithe ag Acadamh Ríoga na hÉireann, saothar tagartha le haghaidh [[Sean-Ghaeilge|Sean]] agus [[Meán-Ghaeilge]] ** [[Niall Ó Dónaill|Uí Dhónaill]] [[Foclóir Gaeilge-Béarla (1977)]].<ref>Ó Dónaill, N. 1978. Foclóir Gaeilge-Béarla, An Gúm, Baile Átha Cliath.</ref> Rinneadh dhá fhoclóir le Gaeilge agus teanga eile, don chéad uair ó am an Phluincéid: * foclóir Gaeilge-[[An Fhraincis|Fraincis]] (1952)<ref>{{cite book | title=Foclóir Gaedhilge agus Frainncise | last=Hayes | first=Richard | publisher=Oifig an tSoláthair | year=1952 | location=Baile Átha Cliath }}</ref> le [[Risteárd de Hae]] * foclóir Gaeilge-[[An Bhriotáinis|Briotáinis]] le [[Loeiz Andouard]] agus [[Éamon Ó Ciosáin]] (1987).<ref>De Bhaldraithe, T. 1958. ‘Modern Irish Lexicography’, Proceedings of the Eighth International Congress of Linguistics (Oslo): 413-415.</ref> I dteannta sin uile, foilsíodh fosta an-chuid foclóirí idir téarmaíochta, canúna, scoile agus póca. == 21st century Ó thús na 20ú haoise ar aghaidh, tá tuilleadh forbairte le feiceáil i bhfoclóireacht Gaeilge: * foclóir Gaeilge-[[An Spáinnis|Spáinnis]] foilsithe ag [[Coiscéim]],<ref>{{cite book | title=Diccionario Irlandés-Español / Foclóir Gaeilge-Spáinnise | last=Barnwell | first=David | last2=Ó Domhnalláin | first2=Pádraig | last3=Rodríguez Alonso | first3=Carmen | publisher=Coiscéim | year=2009 | location=Baile Átha Cliath }}</ref> * foclóir Gaeilge-[[an Ghearmáinis|Gearmáinis]] foilsithe ag Buske<ref>{{cite book | title=Wörterbuch Irisch-Deutsch: Mit einem deutsch-irischen Wortindex | last=Caldas | first=Thomas F. | last2=Schleicher | first2=Clemens | publisher=Buske | year=2015 | location=Tübingen }}</ref> * foclóir Gaeilge-[[an Rúisis|Rúisis]] ar líne, déanta le Alexey Shibakov<ref>{{lua idirlín | url = http://www.irish-russian.net/%d0%be%d0%b1-%d1%8d%d1%82%d0%be%d0%b9-%d1%81%d1%82%d1%80%d0%b0%d0%bd%d0%b8%d1%86%d0%b5/about-this-site/ | teideal=Big Irish-Russian Dictionary with Transcription by Alexey Shibakov, Electronic Version | sloinne=Shibakov | ainm=Alexey | dáta=2017 | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> Leis sin, tá ar a laghad cúig theanga Eorpach ann le foclóirí Gaeilge. Idir an dá linn, tá foclóirí Gaeilge ann do gach [[Teangacha Ceilteacha|teanga Ceilteach]], a bhuíochas le: * [[Caoimhín Ó Scanaill]] agus a chuid foclóirí Ceilteacha<ref>{{lua idirlín | url = http://cs.slu.edu/~scannell/pub/gd2ga.pdf | teideal=Foclóir Gàidhlig-Gaeilge | sloinne=Scannell | ainm=Kevin P. | dáta=2016 | dáta-rochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref><ref>{{lua idirlín |url=http://cs.slu.edu/~scannell/pub/gv2ga.pdf | teideal=Foclóir Manainnis-Gaeilge | sloinne=Scannell | ainm=Kevin P. | dáta=2016 | dáta-rochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> * [[Joe Mitchell]] agus an foclóir [[An Bhreatnais|Breatnais]]-Gaeilge dá chuid.<ref>{{cite news | url=https://tuairisc.ie/an-chead-fhocloir-breatnaise-gaeilge-le-foilsiu/ | teideal=An chéad fhoclóir Breatnaise-Gaeilge le foilsiú | dáta=29ú Samhain 2017 | suíomh=Tuairisc.ie | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> * foclóir Gaeilge-[[An Choirnis|Coirnis]] ar líne<ref>[https://glosbe.com/ga/kw Foclóir Gaeilge - Coirnis] ar Glosbe</ref> [[Íomhá:Royal Irish Academy, Academy House, 19 Dawson Street, Dublin 2.jpg|left|thumb|Ceanncheathrú [[Acadamh Ríoga na hÉireann]], foilsitheoir [[Dictionary of the Irish Language|eDIL]] agus tionscadal foclóireachta eile.]] Is acmhainn ollmhór anois é an t-idirlíon le haghaidh foclóirí: * [[teanglann.ie]]: tá foclóirí Uí Dhónaill agus de Bhaldraithe's le fáil ann, i dteannta leis an bhFoclóir Beag aonteangacha<ref>{{lua idirlín | url = http://www.teanglann.ie | teideal=Teanglann | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> * [[foclóir.ie]]: Foclóir Nua Béarla-Gaeilge (FNBG) le [[Foras na Gaeilge]]<ref>{{lua idirlín | url=http://www.focloir.ie | teideal=New Irish-English Dictionary | dáta=2012 | dáta-rochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> ar líne ach amháin * [[téarma.ie]]: an Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge curtha ar fáil ag Fiontar in [[Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath|OCBÁC]].<ref>{{lua idirlín | url=http://www.tearma.ie | teideal=National Terminology Database | dáta-rochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> * [[intergaelic.com]]: acmhainn do chainteoirí theangacha Gaelacha, curtha ar fáil ag [[Caoimhín Ó Scanaill]] agus [[Michal Boleslav Měchura]]<ref>{{lua idirlín | url = http://www.intergaelic.com | teideal=Intergaelic | sloinne=Scannell | ainm=Kevin P. | sloinne2=Boleslav Měchura | ainm2=Michal | dáta=2015 | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> * [[Dictionary of the Irish Language|edil.ie]]: curtha ar líne ag [[Acadamh Ríoga na hÉireann]]<ref>{{lua idirlín | url = http://www.dil.ie/about | teideal=eDIL – History of the Dictionary | suíomh=eDIL | dátarochtana=16ú Iúil 2018 }}</ref> * [[fng.ie]]: obair ar siúl ar fhocloir cuimsitheach stairiúil thar an tréimhse 1600-2000.<ref>{{lua idirlín | url=http://www.fng.ie | teideal=Foclóir Stairiúil na Gaeilge | suíomh=Acadamh Ríoga na hÉireann | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> <!-- taighde pearsanta? '' Those great lexicographers who practiced lexicography in Irish were for the most part learned men who had a particular love for Irish. The precise methodologies employed by most of them remain unknown to us. They had no hesitancy, however, in borrowing from dictionaries that already existed. This point has been skillfully shown with no little humour in many articles written by one of the great lexicographers of the 20th century, [[Tomás de Bhaldraithe]]. In general their research and use of pre-existing sources greatly increased the value and scope of their work. They sometimes erred in selection of specific word versions which they gleaned from their sources, however. On other occasions one cannot be sure that it is not without a degree of humour that they chose to include certain comical versions. It is not clear whether ignorance or wit was responsible for the following examples from some of the aforementioned works – “giolla earbuill, a page or train-bearer”; “lachaim, I duck or dive”; “calaoiseach, a juggler”; “bol, a poet; a cow”. When in future appointing a dictionary editor perhaps the job description should state that a “siollaire” is required – “siollaire, a scanner of every word, a carper, a dictator; a beater, striker, smiter, a dexterous harper also a good singer; siollaire mná, a strong comely woman” – those are the descriptions found in some of the dictionaries for a person deemed a “siollaire”. It will be interesting to note how the word “siollaire" will be employed by those lexicographers who come after us. In any case the journey of over one thousand two hundred years travelled by Irish lexicography from the glossist of Würzburg to the new [[Foras na Gaeilge]] dictionary is one of which we can be justifiably proud.<ref>De Bhaldraithe, T. 1980. ‘Foclóirí agus foclóireacht na Gaeilge’, The Maynooth Review 6.1.:3-15.</ref> --> == Naisc sheachtracha * [http://www.historyireland.com/book-reviews/focloiri-agus-focloirithe-na-gaeilge/ Foclóirí agus foclóirithe na Gaeilge] ar [[History Ireland]] * ''[https://www.gaois.ie/download/2008-corpus-planning-for-irish-dictionaries-and-terminology.pdf Corpus Planning for Irish, Dictionaries and Terminology]'' le Caoilfhionn Nic Pháidín * Naisc maidir le [http://www.smo.uhi.ac.uk/gaeilge/focloiri/ foclóireacht na Gaeilge] ar Sabhal Mòr Ostaig == Tagairtí {{reflist}} [[Catagóir:Foclóireacht]] [[Catagóir:Foclóirí Gaeilge]] == Dlí Ceilteach == Bhíodh roinnt codanna dlí i réim sna [[Náisiúin Cheilteacha]] éagsúla. Cé nach ionann iad ó thaobh sonraí de, tá eatarthu roinnt pointí atá cosúil le chéile. Bhí [[An Féineachas]] i réim i nÉirinn go dtí [[ionradh na Normannach]] sa bhliain 1171. Scríobhadh síos na dlíthe le linn na ré [[Sean-Ghaeilge]] (c. 600–900) agus is dócha go bhfuil dhá na ré réamh-Chríostaí le feiceáil ann. Deirtear go traidisiúnta gurbh é [[Hywel Dda]], rí na Breataine Bige idir 942 agus a bhás sa bhliain 950, an té a chuir [[Cyfraith Hywel|dlí Breatnach]] i scríbhinn. Go dtí go bhfuair [[Llywelyn ap Gruffudd]] bás sa bhliain 1282, bhí an cód dlí seo i réim le haghaidh cásanna coiriúla, agus go dtí ''[[Laws in Wales Acts 1535–1542|Laws in Wales Acts]]'' i lár na séú haoise le haghaidh cásanna sibhialta. Ba é mar tréith choiteann na gcódanna seo ná béim ar éiricí ba ghá a íoc d'íonartaigh nó a mhuintir, in ionad pionós ag rialóir nó an stát. Is é sin sin a rá, [[tort law]] a bhí iontu, gan iontu coireanna nó gan íospartach nó in aghaidh an stáit. == Dlíthe Ceilteacha réamhstairiúil In ainneoin údar amhail is [[Feargas Ó Ceallaigh]], ''Guide to Early Irish Law'',<ref>Kelly 1988, 231–2</ref> ní dócha go raibh ann riamh 'dlí coiteann Ceilteach' mar chorpus dlí aontaithe, gan trácht ar códaithe. Ina áit sin, meastar anois go raibh dlíthe éagsúla ag na Ceiltigh ar dtús, a chuir tionchar ar a chéile thar am, agus dá bharr sa deireadh d'éirigh siar cosúil a chéile. Ní féidir amh ach a leithéid de dhlí a athchruthú go ginearálta.<ref>Karl 2005a.</ref> == Tagairtí {{reflist}} {{tl|síol}} == Dlí luath na hÉireann == Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas. The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law". My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference. Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"? Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former. Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach). Notes: * Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie * "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann? * What about Welsh, English or Roman law? {{Dlí luath na hÉireann}} == Téamh domhanda == ••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir Ann cheana: * [[Téamh domhanda]] '' Global warming * [[:Catagóir:Téamh domhanda]] * [[Aeráid]] '' Climate * [[:Catagóir:Athrú aeráide]] * [[Tonn teasa]] '' Heat wave * [[Falscaí]] '' Wild fire * [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation * [[Eostatacht]] '' Eustacy 'Cúis'eanna nua: # [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas # [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission # [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission # [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture oue1pztunjaxvp9flkarqyb3rismfbs 1268863 1268862 2025-06-06T14:28:51Z Marcas.oduinn 33120 1268863 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * ''[[:en:Merrow|Merrow]]'', [[Murúch]] ≈ [[Maighdean mhara]] * [[Fear dearg]] * [[Lí Ban]] == Foclóireacht == # ''[[:en:Irish lexicography|Irish lexicography]]'' - [[Foclóireacht na Gaeilge]] # ''[[:en:Marsh's Library|Marsh's Library]]'' - [[Leabharlann an Ard Easpaig Marsh]]=[[Leabharlann Marsh]] == An Féineachas == [[An Féineachas]] (agus/nó b'fhéidir [[Seanchas]] / [[Béaloideas]]). Spreagtha ag ''[[:en:Wikipedia:Recent_additions/2025/March#8 March 2025|Recent additions, 8 March 2025]]'' [[Teimpléad:WD Bosca Sonraí Doiciméad]] ''[https://dil.ie/34117 othrus]'' ≈ fulaingt tinnis/othrais. === Leathanaigh ann cheanna === # ''judgements which are [[:en:Gúbretha Caratniad|false]]'' - [[Gúbretha Caratniad]] ([[Bodleian Library]], [[Rawlinson B 502]]) # ''[[:en:Críth Gablach|the branched purchase]]'' - [[Críth Gablach]] (MacA) === Féach freisin === # ''[[:en:Celtic law|Celtic law]]'' - [[Dlí Ceilteach]] === Déanta === Nuashonraithe (lámhscríbhinní): # [[Senchas Már]] (SM) # [[Bechbretha]] ([[Senchas Már#Bechbretha agus Coibes Uisci Thairdne|SM #21]]) # [[Bretha Crólige]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #33]]) As nua: # [[Corpus Iuris Hibernici]] (CIH) # [[Sanas Uí Dhuibhdábhoireann]] (MacA) # [[Cethairṡlicht Athgabálae]] ([[Senchas Már#Cethairslicht Athgabálae|SM #2]]) # [[Sechtae]] ([[Senchas Már#Sechtae|SM #9]]) # [[Recholl Breth]] (SM #13) # [[Bretha Déin Chécht]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #34]]) # [[Muirbretha]] ([[Senchas Már#Clár ábhar|SM #38]]) # [[Anfuigell]] (m.s., CnaT, LS 1387; MacA) # [[Berrad Airechta]] (CnaT, LS 1337) # [[Bretha Étgid]] ([[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]] LS 23 P 3) # [[Cóic Conara Fugill]] (m.s., [[Uraicecht Becc]], [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Di Astud Chor]] (''via'' [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Mellbretha]] ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], LS 1363) # [[Uí Lochlainn]] # [[Uí Dhuibhdábhoireann]] # [[CnaT BÁC, LS 1317]], [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath, LS 1317]] # [[Bóaire]] # [[Coinmheadh is buannacht]] # [[Gabháil chine]]- # [[Brehon Law Commission]] # [[Cyfraith Hywel]]- # [[Galanas]]- # [[Accessus ad auctores]]- # [[Hapax legomenon]]- # [[Mac Aodhagáin]] &rightarrow; [[Mhic Aodhagáin]] # [[John Lynch (Gratianus Lucius)]] # [[Fearghas Ó Ceallaigh]] # [[Robert Atkinson]]- # [[Leabharlann COBÁC]] # [[Cathair Mhic Neachtain]] # [[Thom McGinty]] == Críth Gablach == == Lámhscríbhinní '' The text of ''Críth Gablach'' is in three manuscripts, each incomplete, but together preserving the entirety of the ''Críth Gablach''. Each manuscript is 16th century in date, and can be traced back to the law school of [[Mhic Aodhagáin]].<ref name=Binchy/>{{rp|xii}} The earliest editor of the ''Críth Gablach'' was [[Eoghan Ó Comhraí]] (1873 agus 1879), who also provided a translation, though "much of his translation is guesswork". [[Eoin Mac Néill]] (1923) published a more reliable translation, and [[D. A. Binchy]] (1941) a new edition of the Old Irish text.<ref name=Binchy>{{cite book | editor-last=Binchy | editor-first=D. A. | title=Críth Gablach | series=Mediaeval and Modern Irish Series | volume=11 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=1941 }}</ref>{{rp|xi}} '' As only one manuscript preserves the end of the tract, it is unclear whether the ''Críth Gablach'' was intended to end with the short legal poem (or {{lang|sga|roscad}}) which comes after its prose portion in the manuscript. [[Liam Breatnach]] argues that it was, while MacNeill and Binchy argue that it wasn't.<ref name=Breatnach>{{cite book | last=Breatnach | first=Liam | title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' | series=Early Irish Law Series | volume=5 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=2005 }}</ref>{{rp|242}} {{reflist}} == Gúbretha Caratniad == == Lámhscríbhinní '' The complete text of ''Gúbretha Caratniad'' is contained in the [[Bodleian Library]], MS [[Rawlinson B 502]],<ref name=Breatnach>{{cite book | last=Breatnach | first=Liam | title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' | series=Early Irish Law Series | volume=5 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=2005 }}</ref>{{rp|262}} a 12th-century Irish manuscript which is the oldest to preserve any early Irish law text.<ref name=KellyTransmission>{{cite book | last=Kelly | first=Fergus | chapter=Texts and transmissions: the law-texts | editor1-first=Próinséas | editor1-last=Ní Chatháin | editor2-first=Michael | editor2-last=Richter | title=Ireland and Europe in the early Middle Ages: texts and transmissions | location=Baile Átha Cliath | publisher=Four Courts Press | date=2002 | pages=230–242 }}</ref>{{rp|230}} The reliability of this manuscript of ''Gúbretha'' is quite high.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|304}} In Rawlinson B 502, glosses to ''Gúbretha Caratniad'' are provided, which cite other early Irish texts in order illustrate the rule, or exception, in question.<ref name=Breatnach/>{{rp|262, 351}} These glosses appear to have been copied by the scribe, rather than originating with him.<ref name=ThurneysenIII>{{cite journal |last=Thurneysen |first=Rudolf |title=Aus dem irischen Recht III: 4. Die falschen Urteilssprüche Caratnia's |journal=Zeitschrift für celtische Philologie |volume=15 |date=1925 |pages=302–370 |doi=10.1515/zcph.1925.15.1.302 }}</ref>{{rp|304}} The other manuscript of ''Gúbretha'' is an incomplete text in [[Leabharlann Choláiste na Tríonóide]] LS 1363 [H 4. 22].<ref name=Breatnach/>{{rp|262}} The title is from the [[incipit]] of the Rawlinson text: {{lang|sga|Gúbretha Caratniad Tescti in so}} ("Here are the false verdicts of Caratnia Tescthe{{efn|1=Caratnia's byname {{lang|sga|Tescthe}}, literally "the cut one", is explained in the introduction as deriving from him being abandoned and wounded ("cut") by his people before being adopted into Conn's court.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}}}}").<ref name=Breatnach/>{{rp|262}}<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}} {{notelist}} {{reflist}} == Dlí Ceilteach == Bhíodh roinnt codanna dlí i réim sna [[Náisiúin Cheilteacha]] éagsúla. Cé nach ionann iad ó thaobh sonraí de, tá eatarthu roinnt pointí atá cosúil le chéile. Bhí [[An Féineachas]] i réim i nÉirinn go dtí [[ionradh na Normannach]] sa bhliain 1171. Scríobhadh síos na dlíthe le linn na ré [[Sean-Ghaeilge]] (c. 600–900) agus is dócha go bhfuil dhá na ré réamh-Chríostaí le feiceáil ann. Deirtear go traidisiúnta gurbh é [[Hywel Dda]], rí na Breataine Bige idir 942 agus a bhás sa bhliain 950, an té a chuir [[Cyfraith Hywel|dlí Breatnach]] i scríbhinn. Go dtí go bhfuair [[Llywelyn ap Gruffudd]] bás sa bhliain 1282, bhí an cód dlí seo i réim le haghaidh cásanna coiriúla, agus go dtí ''[[Laws in Wales Acts 1535–1542|Laws in Wales Acts]]'' i lár na séú haoise le haghaidh cásanna sibhialta. Ba é mar tréith choiteann na gcódanna seo ná béim ar éiricí ba ghá a íoc d'íonartaigh nó a mhuintir, in ionad pionós ag rialóir nó an stát. Is é sin sin a rá, [[tort law]] a bhí iontu, gan iontu coireanna nó gan íospartach nó in aghaidh an stáit. == Dlíthe Ceilteacha réamhstairiúil In ainneoin údar amhail is [[Feargas Ó Ceallaigh]], ''Guide to Early Irish Law'',<ref>Kelly 1988, 231–2</ref> ní dócha go raibh ann riamh 'dlí coiteann Ceilteach' mar chorpus dlí aontaithe, gan trácht ar códaithe. Ina áit sin, meastar anois go raibh dlíthe éagsúla ag na Ceiltigh ar dtús, a chuir tionchar ar a chéile thar am, agus dá bharr sa deireadh d'éirigh siar cosúil a chéile. Ní féidir amh ach a leithéid de dhlí a athchruthú go ginearálta.<ref>Karl 2005a.</ref> == Tagairtí {{reflist}} {{tl|síol}} == Dlí luath na hÉireann == Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas. The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law". My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference. Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"? Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former. Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach). Notes: * Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie * "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann? * What about Welsh, English or Roman law? {{Dlí luath na hÉireann}} == Téamh domhanda == ••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir Ann cheana: * [[Téamh domhanda]] '' Global warming * [[:Catagóir:Téamh domhanda]] * [[Aeráid]] '' Climate * [[:Catagóir:Athrú aeráide]] * [[Tonn teasa]] '' Heat wave * [[Falscaí]] '' Wild fire * [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation * [[Eostatacht]] '' Eustacy 'Cúis'eanna nua: # [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas # [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission # [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission # [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture axty3outzazxjrgc7e36r3pobc2xdpb 1268865 1268863 2025-06-06T14:36:08Z Marcas.oduinn 33120 /* Foclóireacht */ 1268865 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * ''[[:en:Merrow|Merrow]]'', [[Murúch]] ≈ [[Maighdean mhara]] * [[Fear dearg]] * [[Lí Ban]] == Foclóireacht == # ''[[:en:Irish lexicography|Irish lexicography]]'' - [[Foclóireacht na Gaeilge]] # ''[[:en:Marsh's Library|Marsh's Library]]'' - [[Leabharlann an Ard Easpaig Marsh]]=[[Leabharlann Marsh]] # [[foclóir.ie]]=[[focloir.ie]] == An Féineachas == [[An Féineachas]] (agus/nó b'fhéidir [[Seanchas]] / [[Béaloideas]]). Spreagtha ag ''[[:en:Wikipedia:Recent_additions/2025/March#8 March 2025|Recent additions, 8 March 2025]]'' [[Teimpléad:WD Bosca Sonraí Doiciméad]] ''[https://dil.ie/34117 othrus]'' ≈ fulaingt tinnis/othrais. === Leathanaigh ann cheanna === # ''judgements which are [[:en:Gúbretha Caratniad|false]]'' - [[Gúbretha Caratniad]] ([[Bodleian Library]], [[Rawlinson B 502]]) # ''[[:en:Críth Gablach|the branched purchase]]'' - [[Críth Gablach]] (MacA) === Féach freisin === # ''[[:en:Celtic law|Celtic law]]'' - [[Dlí Ceilteach]] === Déanta === Nuashonraithe (lámhscríbhinní): # [[Senchas Már]] (SM) # [[Bechbretha]] ([[Senchas Már#Bechbretha agus Coibes Uisci Thairdne|SM #21]]) # [[Bretha Crólige]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #33]]) As nua: # [[Corpus Iuris Hibernici]] (CIH) # [[Sanas Uí Dhuibhdábhoireann]] (MacA) # [[Cethairṡlicht Athgabálae]] ([[Senchas Már#Cethairslicht Athgabálae|SM #2]]) # [[Sechtae]] ([[Senchas Már#Sechtae|SM #9]]) # [[Recholl Breth]] (SM #13) # [[Bretha Déin Chécht]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #34]]) # [[Muirbretha]] ([[Senchas Már#Clár ábhar|SM #38]]) # [[Anfuigell]] (m.s., CnaT, LS 1387; MacA) # [[Berrad Airechta]] (CnaT, LS 1337) # [[Bretha Étgid]] ([[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]] LS 23 P 3) # [[Cóic Conara Fugill]] (m.s., [[Uraicecht Becc]], [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Di Astud Chor]] (''via'' [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Mellbretha]] ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], LS 1363) # [[Uí Lochlainn]] # [[Uí Dhuibhdábhoireann]] # [[CnaT BÁC, LS 1317]], [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath, LS 1317]] # [[Bóaire]] # [[Coinmheadh is buannacht]] # [[Gabháil chine]]- # [[Brehon Law Commission]] # [[Cyfraith Hywel]]- # [[Galanas]]- # [[Accessus ad auctores]]- # [[Hapax legomenon]]- # [[Mac Aodhagáin]] &rightarrow; [[Mhic Aodhagáin]] # [[John Lynch (Gratianus Lucius)]] # [[Fearghas Ó Ceallaigh]] # [[Robert Atkinson]]- # [[Leabharlann COBÁC]] # [[Cathair Mhic Neachtain]] # [[Thom McGinty]] == Críth Gablach == == Lámhscríbhinní '' The text of ''Críth Gablach'' is in three manuscripts, each incomplete, but together preserving the entirety of the ''Críth Gablach''. Each manuscript is 16th century in date, and can be traced back to the law school of [[Mhic Aodhagáin]].<ref name=Binchy/>{{rp|xii}} The earliest editor of the ''Críth Gablach'' was [[Eoghan Ó Comhraí]] (1873 agus 1879), who also provided a translation, though "much of his translation is guesswork". [[Eoin Mac Néill]] (1923) published a more reliable translation, and [[D. A. Binchy]] (1941) a new edition of the Old Irish text.<ref name=Binchy>{{cite book | editor-last=Binchy | editor-first=D. A. | title=Críth Gablach | series=Mediaeval and Modern Irish Series | volume=11 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=1941 }}</ref>{{rp|xi}} '' As only one manuscript preserves the end of the tract, it is unclear whether the ''Críth Gablach'' was intended to end with the short legal poem (or {{lang|sga|roscad}}) which comes after its prose portion in the manuscript. [[Liam Breatnach]] argues that it was, while MacNeill and Binchy argue that it wasn't.<ref name=Breatnach>{{cite book | last=Breatnach | first=Liam | title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' | series=Early Irish Law Series | volume=5 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=2005 }}</ref>{{rp|242}} {{reflist}} == Gúbretha Caratniad == == Lámhscríbhinní '' The complete text of ''Gúbretha Caratniad'' is contained in the [[Bodleian Library]], MS [[Rawlinson B 502]],<ref name=Breatnach>{{cite book | last=Breatnach | first=Liam | title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' | series=Early Irish Law Series | volume=5 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=2005 }}</ref>{{rp|262}} a 12th-century Irish manuscript which is the oldest to preserve any early Irish law text.<ref name=KellyTransmission>{{cite book | last=Kelly | first=Fergus | chapter=Texts and transmissions: the law-texts | editor1-first=Próinséas | editor1-last=Ní Chatháin | editor2-first=Michael | editor2-last=Richter | title=Ireland and Europe in the early Middle Ages: texts and transmissions | location=Baile Átha Cliath | publisher=Four Courts Press | date=2002 | pages=230–242 }}</ref>{{rp|230}} The reliability of this manuscript of ''Gúbretha'' is quite high.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|304}} In Rawlinson B 502, glosses to ''Gúbretha Caratniad'' are provided, which cite other early Irish texts in order illustrate the rule, or exception, in question.<ref name=Breatnach/>{{rp|262, 351}} These glosses appear to have been copied by the scribe, rather than originating with him.<ref name=ThurneysenIII>{{cite journal |last=Thurneysen |first=Rudolf |title=Aus dem irischen Recht III: 4. Die falschen Urteilssprüche Caratnia's |journal=Zeitschrift für celtische Philologie |volume=15 |date=1925 |pages=302–370 |doi=10.1515/zcph.1925.15.1.302 }}</ref>{{rp|304}} The other manuscript of ''Gúbretha'' is an incomplete text in [[Leabharlann Choláiste na Tríonóide]] LS 1363 [H 4. 22].<ref name=Breatnach/>{{rp|262}} The title is from the [[incipit]] of the Rawlinson text: {{lang|sga|Gúbretha Caratniad Tescti in so}} ("Here are the false verdicts of Caratnia Tescthe{{efn|1=Caratnia's byname {{lang|sga|Tescthe}}, literally "the cut one", is explained in the introduction as deriving from him being abandoned and wounded ("cut") by his people before being adopted into Conn's court.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}}}}").<ref name=Breatnach/>{{rp|262}}<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}} {{notelist}} {{reflist}} == Dlí Ceilteach == Bhíodh roinnt codanna dlí i réim sna [[Náisiúin Cheilteacha]] éagsúla. Cé nach ionann iad ó thaobh sonraí de, tá eatarthu roinnt pointí atá cosúil le chéile. Bhí [[An Féineachas]] i réim i nÉirinn go dtí [[ionradh na Normannach]] sa bhliain 1171. Scríobhadh síos na dlíthe le linn na ré [[Sean-Ghaeilge]] (c. 600–900) agus is dócha go bhfuil dhá na ré réamh-Chríostaí le feiceáil ann. Deirtear go traidisiúnta gurbh é [[Hywel Dda]], rí na Breataine Bige idir 942 agus a bhás sa bhliain 950, an té a chuir [[Cyfraith Hywel|dlí Breatnach]] i scríbhinn. Go dtí go bhfuair [[Llywelyn ap Gruffudd]] bás sa bhliain 1282, bhí an cód dlí seo i réim le haghaidh cásanna coiriúla, agus go dtí ''[[Laws in Wales Acts 1535–1542|Laws in Wales Acts]]'' i lár na séú haoise le haghaidh cásanna sibhialta. Ba é mar tréith choiteann na gcódanna seo ná béim ar éiricí ba ghá a íoc d'íonartaigh nó a mhuintir, in ionad pionós ag rialóir nó an stát. Is é sin sin a rá, [[tort law]] a bhí iontu, gan iontu coireanna nó gan íospartach nó in aghaidh an stáit. == Dlíthe Ceilteacha réamhstairiúil In ainneoin údar amhail is [[Feargas Ó Ceallaigh]], ''Guide to Early Irish Law'',<ref>Kelly 1988, 231–2</ref> ní dócha go raibh ann riamh 'dlí coiteann Ceilteach' mar chorpus dlí aontaithe, gan trácht ar códaithe. Ina áit sin, meastar anois go raibh dlíthe éagsúla ag na Ceiltigh ar dtús, a chuir tionchar ar a chéile thar am, agus dá bharr sa deireadh d'éirigh siar cosúil a chéile. Ní féidir amh ach a leithéid de dhlí a athchruthú go ginearálta.<ref>Karl 2005a.</ref> == Tagairtí {{reflist}} {{tl|síol}} == Dlí luath na hÉireann == Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas. The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law". My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference. Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"? Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former. Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach). Notes: * Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie * "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann? * What about Welsh, English or Roman law? {{Dlí luath na hÉireann}} == Téamh domhanda == ••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir Ann cheana: * [[Téamh domhanda]] '' Global warming * [[:Catagóir:Téamh domhanda]] * [[Aeráid]] '' Climate * [[:Catagóir:Athrú aeráide]] * [[Tonn teasa]] '' Heat wave * [[Falscaí]] '' Wild fire * [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation * [[Eostatacht]] '' Eustacy 'Cúis'eanna nua: # [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas # [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission # [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission # [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture 81ap4or324z902zj6h1wk74yq1bwyzr 1268868 1268865 2025-06-06T14:48:25Z Marcas.oduinn 33120 1268868 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * ''[[:en:Merrow|Merrow]]'', [[Murúch]] ≈ [[Maighdean mhara]] * [[Fear dearg]] * [[Lí Ban]] == Foclóireacht == # ''[[:en:Irish lexicography|Irish lexicography]]'' - [[Foclóireacht na Gaeilge]] # ''[[:en:Marsh's Library|Marsh's Library]]'' - [[Leabharlann an Ard Easpaig Marsh]]=[[Leabharlann Marsh]] # [[foclóir.ie]]=[[focloir.ie]] == An Féineachas == [[An Féineachas]] (agus/nó b'fhéidir [[Seanchas]] / [[Béaloideas]]). Spreagtha ag ''[[:en:Wikipedia:Recent_additions/2025/March#8 March 2025|Recent additions, 8 March 2025]]'' [[Teimpléad:WD Bosca Sonraí Doiciméad]] ''[https://dil.ie/34117 othrus]'' ≈ fulaingt tinnis/othrais. === Leathanaigh ann cheanna === # ''judgements which are [[:en:Gúbretha Caratniad|false]]'' - [[Gúbretha Caratniad]] ([[Bodleian Library]], [[Rawlinson B 502]]) # ''[[:en:Críth Gablach|the branched purchase]]'' - [[Críth Gablach]] (MacA) === Féach freisin === # ''[[:en:Celtic law|Celtic law]]'' - [[Dlí Ceilteach]] === Déanta === Nuashonraithe (lámhscríbhinní): # [[Senchas Már]] (SM) # [[Bechbretha]] ([[Senchas Már#Bechbretha agus Coibes Uisci Thairdne|SM #21]]) # [[Bretha Crólige]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #33]]) As nua: # [[Corpus Iuris Hibernici]] (CIH) # [[Sanas Uí Dhuibhdábhoireann]] (MacA) # [[Cethairṡlicht Athgabálae]] ([[Senchas Már#Cethairslicht Athgabálae|SM #2]]) # [[Sechtae]] ([[Senchas Már#Sechtae|SM #9]]) # [[Recholl Breth]] (SM #13) # [[Bretha Déin Chécht]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #34]]) # [[Muirbretha]] ([[Senchas Már#Clár ábhar|SM #38]]) # [[Anfuigell]] (m.s., CnaT, LS 1387; MacA) # [[Berrad Airechta]] (CnaT, LS 1337) # [[Bretha Étgid]] ([[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]] LS 23 P 3) # [[Cóic Conara Fugill]] (m.s., [[Uraicecht Becc]], [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Di Astud Chor]] (''via'' [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Mellbretha]] ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], LS 1363) # [[Uí Lochlainn]] # [[Uí Dhuibhdábhoireann]] # [[CnaT BÁC, LS 1317]], [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath, LS 1317]] # [[Bóaire]] # [[Coinmheadh is buannacht]] # [[Gabháil chine]]- # [[Brehon Law Commission]] # [[Cyfraith Hywel]]- # [[Galanas]]- # [[Accessus ad auctores]]- # [[Hapax legomenon]]- # [[Mac Aodhagáin]] &rightarrow; [[Mhic Aodhagáin]] # [[John Lynch (Gratianus Lucius)]] # [[Fearghas Ó Ceallaigh]] # [[Robert Atkinson]]- # [[Leabharlann COBÁC]] # [[Cathair Mhic Neachtain]] # [[Thom McGinty]] == Críth Gablach == == Lámhscríbhinní '' The text of ''Críth Gablach'' is in three manuscripts, each incomplete, but together preserving the entirety of the ''Críth Gablach''. Each manuscript is 16th century in date, and can be traced back to the law school of [[Mhic Aodhagáin]].<ref name=Binchy/>{{rp|xii}} The earliest editor of the ''Críth Gablach'' was [[Eoghan Ó Comhraí]] (1873 agus 1879), who also provided a translation, though "much of his translation is guesswork". [[Eoin Mac Néill]] (1923) published a more reliable translation, and [[D. A. Binchy]] (1941) a new edition of the Old Irish text.<ref name=Binchy>{{cite book | editor-last=Binchy | editor-first=D. A. | title=Críth Gablach | series=Mediaeval and Modern Irish Series | volume=11 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=1941 }}</ref>{{rp|xi}} '' As only one manuscript preserves the end of the tract, it is unclear whether the ''Críth Gablach'' was intended to end with the short legal poem (or {{lang|sga|roscad}}) which comes after its prose portion in the manuscript. [[Liam Breatnach]] argues that it was, while MacNeill and Binchy argue that it wasn't.<ref name=Breatnach>{{cite book | last=Breatnach | first=Liam | title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' | series=Early Irish Law Series | volume=5 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=2005 }}</ref>{{rp|242}} {{reflist}} == Gúbretha Caratniad == == Lámhscríbhinní '' The complete text of ''Gúbretha Caratniad'' is contained in the [[Bodleian Library]], MS [[Rawlinson B 502]],<ref name=Breatnach>{{cite book | last=Breatnach | first=Liam | title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' | series=Early Irish Law Series | volume=5 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=2005 }}</ref>{{rp|262}} a 12th-century Irish manuscript which is the oldest to preserve any early Irish law text.<ref name=KellyTransmission>{{cite book | last=Kelly | first=Fergus | chapter=Texts and transmissions: the law-texts | editor1-first=Próinséas | editor1-last=Ní Chatháin | editor2-first=Michael | editor2-last=Richter | title=Ireland and Europe in the early Middle Ages: texts and transmissions | location=Baile Átha Cliath | publisher=Four Courts Press | date=2002 | pages=230–242 }}</ref>{{rp|230}} The reliability of this manuscript of ''Gúbretha'' is quite high.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|304}} In Rawlinson B 502, glosses to ''Gúbretha Caratniad'' are provided, which cite other early Irish texts in order illustrate the rule, or exception, in question.<ref name=Breatnach/>{{rp|262, 351}} These glosses appear to have been copied by the scribe, rather than originating with him.<ref name=ThurneysenIII>{{cite journal |last=Thurneysen |first=Rudolf |title=Aus dem irischen Recht III: 4. Die falschen Urteilssprüche Caratnia's |journal=Zeitschrift für celtische Philologie |volume=15 |date=1925 |pages=302–370 |doi=10.1515/zcph.1925.15.1.302 }}</ref>{{rp|304}} The other manuscript of ''Gúbretha'' is an incomplete text in [[Leabharlann Choláiste na Tríonóide]] LS 1363 [H 4. 22].<ref name=Breatnach/>{{rp|262}} The title is from the [[incipit]] of the Rawlinson text: {{lang|sga|Gúbretha Caratniad Tescti in so}} ("Here are the false verdicts of Caratnia Tescthe{{efn|1=Caratnia's byname {{lang|sga|Tescthe}}, literally "the cut one", is explained in the introduction as deriving from him being abandoned and wounded ("cut") by his people before being adopted into Conn's court.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}}}}").<ref name=Breatnach/>{{rp|262}}<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}} {{notelist}} {{reflist}} == Dlí luath na hÉireann == Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas. The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law". My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference. Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"? Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former. Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach). Notes: * Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie * "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann? * What about Welsh, English or Roman law? {{Dlí luath na hÉireann}} == Téamh domhanda == ••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir Ann cheana: * [[Téamh domhanda]] '' Global warming * [[:Catagóir:Téamh domhanda]] * [[Aeráid]] '' Climate * [[:Catagóir:Athrú aeráide]] * [[Tonn teasa]] '' Heat wave * [[Falscaí]] '' Wild fire * [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation * [[Eostatacht]] '' Eustacy 'Cúis'eanna nua: # [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas # [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission # [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission # [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture 6tjq0plzl3bi3r1o3ffba1axsmkj7rl 1268871 1268868 2025-06-06T14:50:42Z Marcas.oduinn 33120 /* Féach freisin */ 1268871 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * ''[[:en:Merrow|Merrow]]'', [[Murúch]] ≈ [[Maighdean mhara]] * [[Fear dearg]] * [[Lí Ban]] == Foclóireacht == # ''[[:en:Irish lexicography|Irish lexicography]]'' - [[Foclóireacht na Gaeilge]] # ''[[:en:Marsh's Library|Marsh's Library]]'' - [[Leabharlann an Ard Easpaig Marsh]]=[[Leabharlann Marsh]] # [[foclóir.ie]]=[[focloir.ie]] == An Féineachas == [[An Féineachas]] (agus/nó b'fhéidir [[Seanchas]] / [[Béaloideas]]). Spreagtha ag ''[[:en:Wikipedia:Recent_additions/2025/March#8 March 2025|Recent additions, 8 March 2025]]'' [[Teimpléad:WD Bosca Sonraí Doiciméad]] ''[https://dil.ie/34117 othrus]'' ≈ fulaingt tinnis/othrais. === Leathanaigh ann cheanna === # ''judgements which are [[:en:Gúbretha Caratniad|false]]'' - [[Gúbretha Caratniad]] ([[Bodleian Library]], [[Rawlinson B 502]]) # ''[[:en:Críth Gablach|the branched purchase]]'' - [[Críth Gablach]] (MacA) === Féach freisin === # [[Dlí Ceilteach]] === Déanta === Nuashonraithe (lámhscríbhinní): # [[Senchas Már]] (SM) # [[Bechbretha]] ([[Senchas Már#Bechbretha agus Coibes Uisci Thairdne|SM #21]]) # [[Bretha Crólige]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #33]]) As nua: # [[Corpus Iuris Hibernici]] (CIH) # [[Sanas Uí Dhuibhdábhoireann]] (MacA) # [[Cethairṡlicht Athgabálae]] ([[Senchas Már#Cethairslicht Athgabálae|SM #2]]) # [[Sechtae]] ([[Senchas Már#Sechtae|SM #9]]) # [[Recholl Breth]] (SM #13) # [[Bretha Déin Chécht]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #34]]) # [[Muirbretha]] ([[Senchas Már#Clár ábhar|SM #38]]) # [[Anfuigell]] (m.s., CnaT, LS 1387; MacA) # [[Berrad Airechta]] (CnaT, LS 1337) # [[Bretha Étgid]] ([[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]] LS 23 P 3) # [[Cóic Conara Fugill]] (m.s., [[Uraicecht Becc]], [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Di Astud Chor]] (''via'' [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Mellbretha]] ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], LS 1363) # [[Uí Lochlainn]] # [[Uí Dhuibhdábhoireann]] # [[CnaT BÁC, LS 1317]], [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath, LS 1317]] # [[Bóaire]] # [[Coinmheadh is buannacht]] # [[Gabháil chine]]- # [[Brehon Law Commission]] # [[Cyfraith Hywel]]- # [[Galanas]]- # [[Accessus ad auctores]]- # [[Hapax legomenon]]- # [[Mac Aodhagáin]] &rightarrow; [[Mhic Aodhagáin]] # [[John Lynch (Gratianus Lucius)]] # [[Fearghas Ó Ceallaigh]] # [[Robert Atkinson]]- # [[Leabharlann COBÁC]] # [[Cathair Mhic Neachtain]] # [[Thom McGinty]] == Críth Gablach == == Lámhscríbhinní '' The text of ''Críth Gablach'' is in three manuscripts, each incomplete, but together preserving the entirety of the ''Críth Gablach''. Each manuscript is 16th century in date, and can be traced back to the law school of [[Mhic Aodhagáin]].<ref name=Binchy/>{{rp|xii}} The earliest editor of the ''Críth Gablach'' was [[Eoghan Ó Comhraí]] (1873 agus 1879), who also provided a translation, though "much of his translation is guesswork". [[Eoin Mac Néill]] (1923) published a more reliable translation, and [[D. A. Binchy]] (1941) a new edition of the Old Irish text.<ref name=Binchy>{{cite book | editor-last=Binchy | editor-first=D. A. | title=Críth Gablach | series=Mediaeval and Modern Irish Series | volume=11 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=1941 }}</ref>{{rp|xi}} '' As only one manuscript preserves the end of the tract, it is unclear whether the ''Críth Gablach'' was intended to end with the short legal poem (or {{lang|sga|roscad}}) which comes after its prose portion in the manuscript. [[Liam Breatnach]] argues that it was, while MacNeill and Binchy argue that it wasn't.<ref name=Breatnach>{{cite book | last=Breatnach | first=Liam | title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' | series=Early Irish Law Series | volume=5 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=2005 }}</ref>{{rp|242}} {{reflist}} == Gúbretha Caratniad == == Lámhscríbhinní '' The complete text of ''Gúbretha Caratniad'' is contained in the [[Bodleian Library]], MS [[Rawlinson B 502]],<ref name=Breatnach>{{cite book | last=Breatnach | first=Liam | title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' | series=Early Irish Law Series | volume=5 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=2005 }}</ref>{{rp|262}} a 12th-century Irish manuscript which is the oldest to preserve any early Irish law text.<ref name=KellyTransmission>{{cite book | last=Kelly | first=Fergus | chapter=Texts and transmissions: the law-texts | editor1-first=Próinséas | editor1-last=Ní Chatháin | editor2-first=Michael | editor2-last=Richter | title=Ireland and Europe in the early Middle Ages: texts and transmissions | location=Baile Átha Cliath | publisher=Four Courts Press | date=2002 | pages=230–242 }}</ref>{{rp|230}} The reliability of this manuscript of ''Gúbretha'' is quite high.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|304}} In Rawlinson B 502, glosses to ''Gúbretha Caratniad'' are provided, which cite other early Irish texts in order illustrate the rule, or exception, in question.<ref name=Breatnach/>{{rp|262, 351}} These glosses appear to have been copied by the scribe, rather than originating with him.<ref name=ThurneysenIII>{{cite journal |last=Thurneysen |first=Rudolf |title=Aus dem irischen Recht III: 4. Die falschen Urteilssprüche Caratnia's |journal=Zeitschrift für celtische Philologie |volume=15 |date=1925 |pages=302–370 |doi=10.1515/zcph.1925.15.1.302 }}</ref>{{rp|304}} The other manuscript of ''Gúbretha'' is an incomplete text in [[Leabharlann Choláiste na Tríonóide]] LS 1363 [H 4. 22].<ref name=Breatnach/>{{rp|262}} The title is from the [[incipit]] of the Rawlinson text: {{lang|sga|Gúbretha Caratniad Tescti in so}} ("Here are the false verdicts of Caratnia Tescthe{{efn|1=Caratnia's byname {{lang|sga|Tescthe}}, literally "the cut one", is explained in the introduction as deriving from him being abandoned and wounded ("cut") by his people before being adopted into Conn's court.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}}}}").<ref name=Breatnach/>{{rp|262}}<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}} {{notelist}} {{reflist}} == Dlí luath na hÉireann == Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas. The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law". My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference. Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"? Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former. Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach). Notes: * Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie * "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann? * What about Welsh, English or Roman law? {{Dlí luath na hÉireann}} == Téamh domhanda == ••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir Ann cheana: * [[Téamh domhanda]] '' Global warming * [[:Catagóir:Téamh domhanda]] * [[Aeráid]] '' Climate * [[:Catagóir:Athrú aeráide]] * [[Tonn teasa]] '' Heat wave * [[Falscaí]] '' Wild fire * [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation * [[Eostatacht]] '' Eustacy 'Cúis'eanna nua: # [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas # [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission # [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission # [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture lvlo4qbkyjcoet657e1mmn76ibbr3sv 1268872 1268871 2025-06-06T14:50:50Z Marcas.oduinn 33120 /* Féach freisin */ 1268872 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * ''[[:en:Merrow|Merrow]]'', [[Murúch]] ≈ [[Maighdean mhara]] * [[Fear dearg]] * [[Lí Ban]] == Foclóireacht == # ''[[:en:Irish lexicography|Irish lexicography]]'' - [[Foclóireacht na Gaeilge]] # ''[[:en:Marsh's Library|Marsh's Library]]'' - [[Leabharlann an Ard Easpaig Marsh]]=[[Leabharlann Marsh]] # [[foclóir.ie]]=[[focloir.ie]] == An Féineachas == [[An Féineachas]] (agus/nó b'fhéidir [[Seanchas]] / [[Béaloideas]]). Spreagtha ag ''[[:en:Wikipedia:Recent_additions/2025/March#8 March 2025|Recent additions, 8 March 2025]]'' [[Teimpléad:WD Bosca Sonraí Doiciméad]] ''[https://dil.ie/34117 othrus]'' ≈ fulaingt tinnis/othrais. === Leathanaigh ann cheanna === # ''judgements which are [[:en:Gúbretha Caratniad|false]]'' - [[Gúbretha Caratniad]] ([[Bodleian Library]], [[Rawlinson B 502]]) # ''[[:en:Críth Gablach|the branched purchase]]'' - [[Críth Gablach]] (MacA) === Féach freisin === === Déanta === Nuashonraithe (lámhscríbhinní): # [[Senchas Már]] (SM) # [[Bechbretha]] ([[Senchas Már#Bechbretha agus Coibes Uisci Thairdne|SM #21]]) # [[Bretha Crólige]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #33]]) As nua: # [[Corpus Iuris Hibernici]] (CIH) # [[Sanas Uí Dhuibhdábhoireann]] (MacA) # [[Cethairṡlicht Athgabálae]] ([[Senchas Már#Cethairslicht Athgabálae|SM #2]]) # [[Sechtae]] ([[Senchas Már#Sechtae|SM #9]]) # [[Recholl Breth]] (SM #13) # [[Bretha Déin Chécht]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #34]]) # [[Muirbretha]] ([[Senchas Már#Clár ábhar|SM #38]]) # [[Anfuigell]] (m.s., CnaT, LS 1387; MacA) # [[Berrad Airechta]] (CnaT, LS 1337) # [[Bretha Étgid]] ([[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]] LS 23 P 3) # [[Cóic Conara Fugill]] (m.s., [[Uraicecht Becc]], [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Di Astud Chor]] (''via'' [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Mellbretha]] ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], LS 1363) # [[Uí Lochlainn]] # [[Uí Dhuibhdábhoireann]] # [[CnaT BÁC, LS 1317]], [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath, LS 1317]] # [[Bóaire]] # [[Coinmheadh is buannacht]] # [[Gabháil chine]]- # [[Brehon Law Commission]] # [[Cyfraith Hywel]]- # [[Galanas]]- # [[Accessus ad auctores]]- # [[Hapax legomenon]]- # [[Mac Aodhagáin]] &rightarrow; [[Mhic Aodhagáin]] # [[John Lynch (Gratianus Lucius)]] # [[Fearghas Ó Ceallaigh]] # [[Robert Atkinson]]- # [[Leabharlann COBÁC]] # [[Cathair Mhic Neachtain]] # [[Thom McGinty]] == Críth Gablach == == Lámhscríbhinní '' The text of ''Críth Gablach'' is in three manuscripts, each incomplete, but together preserving the entirety of the ''Críth Gablach''. Each manuscript is 16th century in date, and can be traced back to the law school of [[Mhic Aodhagáin]].<ref name=Binchy/>{{rp|xii}} The earliest editor of the ''Críth Gablach'' was [[Eoghan Ó Comhraí]] (1873 agus 1879), who also provided a translation, though "much of his translation is guesswork". [[Eoin Mac Néill]] (1923) published a more reliable translation, and [[D. A. Binchy]] (1941) a new edition of the Old Irish text.<ref name=Binchy>{{cite book | editor-last=Binchy | editor-first=D. A. | title=Críth Gablach | series=Mediaeval and Modern Irish Series | volume=11 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=1941 }}</ref>{{rp|xi}} '' As only one manuscript preserves the end of the tract, it is unclear whether the ''Críth Gablach'' was intended to end with the short legal poem (or {{lang|sga|roscad}}) which comes after its prose portion in the manuscript. [[Liam Breatnach]] argues that it was, while MacNeill and Binchy argue that it wasn't.<ref name=Breatnach>{{cite book | last=Breatnach | first=Liam | title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' | series=Early Irish Law Series | volume=5 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=2005 }}</ref>{{rp|242}} {{reflist}} == Gúbretha Caratniad == == Lámhscríbhinní '' The complete text of ''Gúbretha Caratniad'' is contained in the [[Bodleian Library]], MS [[Rawlinson B 502]],<ref name=Breatnach>{{cite book | last=Breatnach | first=Liam | title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' | series=Early Irish Law Series | volume=5 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=2005 }}</ref>{{rp|262}} a 12th-century Irish manuscript which is the oldest to preserve any early Irish law text.<ref name=KellyTransmission>{{cite book | last=Kelly | first=Fergus | chapter=Texts and transmissions: the law-texts | editor1-first=Próinséas | editor1-last=Ní Chatháin | editor2-first=Michael | editor2-last=Richter | title=Ireland and Europe in the early Middle Ages: texts and transmissions | location=Baile Átha Cliath | publisher=Four Courts Press | date=2002 | pages=230–242 }}</ref>{{rp|230}} The reliability of this manuscript of ''Gúbretha'' is quite high.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|304}} In Rawlinson B 502, glosses to ''Gúbretha Caratniad'' are provided, which cite other early Irish texts in order illustrate the rule, or exception, in question.<ref name=Breatnach/>{{rp|262, 351}} These glosses appear to have been copied by the scribe, rather than originating with him.<ref name=ThurneysenIII>{{cite journal |last=Thurneysen |first=Rudolf |title=Aus dem irischen Recht III: 4. Die falschen Urteilssprüche Caratnia's |journal=Zeitschrift für celtische Philologie |volume=15 |date=1925 |pages=302–370 |doi=10.1515/zcph.1925.15.1.302 }}</ref>{{rp|304}} The other manuscript of ''Gúbretha'' is an incomplete text in [[Leabharlann Choláiste na Tríonóide]] LS 1363 [H 4. 22].<ref name=Breatnach/>{{rp|262}} The title is from the [[incipit]] of the Rawlinson text: {{lang|sga|Gúbretha Caratniad Tescti in so}} ("Here are the false verdicts of Caratnia Tescthe{{efn|1=Caratnia's byname {{lang|sga|Tescthe}}, literally "the cut one", is explained in the introduction as deriving from him being abandoned and wounded ("cut") by his people before being adopted into Conn's court.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}}}}").<ref name=Breatnach/>{{rp|262}}<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}} {{notelist}} {{reflist}} == Dlí luath na hÉireann == Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas. The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law". My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference. Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"? Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former. Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach). Notes: * Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie * "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann? * What about Welsh, English or Roman law? {{Dlí luath na hÉireann}} == Téamh domhanda == ••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir Ann cheana: * [[Téamh domhanda]] '' Global warming * [[:Catagóir:Téamh domhanda]] * [[Aeráid]] '' Climate * [[:Catagóir:Athrú aeráide]] * [[Tonn teasa]] '' Heat wave * [[Falscaí]] '' Wild fire * [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation * [[Eostatacht]] '' Eustacy 'Cúis'eanna nua: # [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas # [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission # [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission # [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture 4yqg8agvo6eqczf6djuq6vgc51kqvay 1268873 1268872 2025-06-06T14:51:05Z Marcas.oduinn 33120 /* Déanta */ 1268873 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * ''[[:en:Merrow|Merrow]]'', [[Murúch]] ≈ [[Maighdean mhara]] * [[Fear dearg]] * [[Lí Ban]] == Foclóireacht == # ''[[:en:Irish lexicography|Irish lexicography]]'' - [[Foclóireacht na Gaeilge]] # ''[[:en:Marsh's Library|Marsh's Library]]'' - [[Leabharlann an Ard Easpaig Marsh]]=[[Leabharlann Marsh]] # [[foclóir.ie]]=[[focloir.ie]] == An Féineachas == [[An Féineachas]] (agus/nó b'fhéidir [[Seanchas]] / [[Béaloideas]]). Spreagtha ag ''[[:en:Wikipedia:Recent_additions/2025/March#8 March 2025|Recent additions, 8 March 2025]]'' [[Teimpléad:WD Bosca Sonraí Doiciméad]] ''[https://dil.ie/34117 othrus]'' ≈ fulaingt tinnis/othrais. === Leathanaigh ann cheanna === # ''judgements which are [[:en:Gúbretha Caratniad|false]]'' - [[Gúbretha Caratniad]] ([[Bodleian Library]], [[Rawlinson B 502]]) # ''[[:en:Críth Gablach|the branched purchase]]'' - [[Críth Gablach]] (MacA) === Féach freisin === === Déanta === Nuashonraithe (lámhscríbhinní): # [[Senchas Már]] (SM) # [[Bechbretha]] ([[Senchas Már#Bechbretha agus Coibes Uisci Thairdne|SM #21]]) # [[Bretha Crólige]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #33]]) As nua: # [[Dlí Ceilteach]]- # [[Corpus Iuris Hibernici]] (CIH) # [[Sanas Uí Dhuibhdábhoireann]] (MacA) # [[Cethairṡlicht Athgabálae]] ([[Senchas Már#Cethairslicht Athgabálae|SM #2]]) # [[Sechtae]] ([[Senchas Már#Sechtae|SM #9]]) # [[Recholl Breth]] (SM #13) # [[Bretha Déin Chécht]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #34]]) # [[Muirbretha]] ([[Senchas Már#Clár ábhar|SM #38]]) # [[Anfuigell]] (m.s., CnaT, LS 1387; MacA) # [[Berrad Airechta]] (CnaT, LS 1337) # [[Bretha Étgid]] ([[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]] LS 23 P 3) # [[Cóic Conara Fugill]] (m.s., [[Uraicecht Becc]], [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Di Astud Chor]] (''via'' [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Mellbretha]] ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], LS 1363) # [[Uí Lochlainn]] # [[Uí Dhuibhdábhoireann]] # [[CnaT BÁC, LS 1317]], [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath, LS 1317]] # [[Bóaire]] # [[Coinmheadh is buannacht]] # [[Gabháil chine]]- # [[Brehon Law Commission]] # [[Cyfraith Hywel]]- # [[Galanas]]- # [[Accessus ad auctores]]- # [[Hapax legomenon]]- # [[Mac Aodhagáin]] &rightarrow; [[Mhic Aodhagáin]] # [[John Lynch (Gratianus Lucius)]] # [[Fearghas Ó Ceallaigh]] # [[Robert Atkinson]]- # [[Leabharlann COBÁC]] # [[Cathair Mhic Neachtain]] # [[Thom McGinty]] == Críth Gablach == == Lámhscríbhinní '' The text of ''Críth Gablach'' is in three manuscripts, each incomplete, but together preserving the entirety of the ''Críth Gablach''. Each manuscript is 16th century in date, and can be traced back to the law school of [[Mhic Aodhagáin]].<ref name=Binchy/>{{rp|xii}} The earliest editor of the ''Críth Gablach'' was [[Eoghan Ó Comhraí]] (1873 agus 1879), who also provided a translation, though "much of his translation is guesswork". [[Eoin Mac Néill]] (1923) published a more reliable translation, and [[D. A. Binchy]] (1941) a new edition of the Old Irish text.<ref name=Binchy>{{cite book | editor-last=Binchy | editor-first=D. A. | title=Críth Gablach | series=Mediaeval and Modern Irish Series | volume=11 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=1941 }}</ref>{{rp|xi}} '' As only one manuscript preserves the end of the tract, it is unclear whether the ''Críth Gablach'' was intended to end with the short legal poem (or {{lang|sga|roscad}}) which comes after its prose portion in the manuscript. [[Liam Breatnach]] argues that it was, while MacNeill and Binchy argue that it wasn't.<ref name=Breatnach>{{cite book | last=Breatnach | first=Liam | title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' | series=Early Irish Law Series | volume=5 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=2005 }}</ref>{{rp|242}} {{reflist}} == Gúbretha Caratniad == == Lámhscríbhinní '' The complete text of ''Gúbretha Caratniad'' is contained in the [[Bodleian Library]], MS [[Rawlinson B 502]],<ref name=Breatnach>{{cite book | last=Breatnach | first=Liam | title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' | series=Early Irish Law Series | volume=5 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=2005 }}</ref>{{rp|262}} a 12th-century Irish manuscript which is the oldest to preserve any early Irish law text.<ref name=KellyTransmission>{{cite book | last=Kelly | first=Fergus | chapter=Texts and transmissions: the law-texts | editor1-first=Próinséas | editor1-last=Ní Chatháin | editor2-first=Michael | editor2-last=Richter | title=Ireland and Europe in the early Middle Ages: texts and transmissions | location=Baile Átha Cliath | publisher=Four Courts Press | date=2002 | pages=230–242 }}</ref>{{rp|230}} The reliability of this manuscript of ''Gúbretha'' is quite high.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|304}} In Rawlinson B 502, glosses to ''Gúbretha Caratniad'' are provided, which cite other early Irish texts in order illustrate the rule, or exception, in question.<ref name=Breatnach/>{{rp|262, 351}} These glosses appear to have been copied by the scribe, rather than originating with him.<ref name=ThurneysenIII>{{cite journal |last=Thurneysen |first=Rudolf |title=Aus dem irischen Recht III: 4. Die falschen Urteilssprüche Caratnia's |journal=Zeitschrift für celtische Philologie |volume=15 |date=1925 |pages=302–370 |doi=10.1515/zcph.1925.15.1.302 }}</ref>{{rp|304}} The other manuscript of ''Gúbretha'' is an incomplete text in [[Leabharlann Choláiste na Tríonóide]] LS 1363 [H 4. 22].<ref name=Breatnach/>{{rp|262}} The title is from the [[incipit]] of the Rawlinson text: {{lang|sga|Gúbretha Caratniad Tescti in so}} ("Here are the false verdicts of Caratnia Tescthe{{efn|1=Caratnia's byname {{lang|sga|Tescthe}}, literally "the cut one", is explained in the introduction as deriving from him being abandoned and wounded ("cut") by his people before being adopted into Conn's court.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}}}}").<ref name=Breatnach/>{{rp|262}}<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}} {{notelist}} {{reflist}} == Dlí luath na hÉireann == Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas. The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law". My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference. Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"? Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former. Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach). Notes: * Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie * "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann? * What about Welsh, English or Roman law? {{Dlí luath na hÉireann}} == Téamh domhanda == ••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir Ann cheana: * [[Téamh domhanda]] '' Global warming * [[:Catagóir:Téamh domhanda]] * [[Aeráid]] '' Climate * [[:Catagóir:Athrú aeráide]] * [[Tonn teasa]] '' Heat wave * [[Falscaí]] '' Wild fire * [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation * [[Eostatacht]] '' Eustacy 'Cúis'eanna nua: # [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas # [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission # [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission # [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture j57hztnf5bsg6j298do5ok5so7b90gu 1268874 1268873 2025-06-06T15:11:41Z Marcas.oduinn 33120 1268874 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * ''[[:en:Merrow|Merrow]]'', [[Murúch]] ≈ [[Maighdean mhara]] * [[Fear dearg]] * [[Lí Ban]] == Foclóireacht == # ''[[:en:Irish lexicography|Irish lexicography]]'' - [[Foclóireacht na Gaeilge]] # ''[[:en:Marsh's Library|Marsh's Library]]'' - [[Leabharlann an Ard Easpaig Marsh]]=[[Leabharlann Marsh]] # [[foclóir.ie]]=[[focloir.ie]] == An Féineachas == [[An Féineachas]] (agus/nó b'fhéidir [[Seanchas]] / [[Béaloideas]]). Spreagtha ag ''[[:en:Wikipedia:Recent_additions/2025/March#8 March 2025|Recent additions, 8 March 2025]]'' [[Teimpléad:WD Bosca Sonraí Doiciméad]] ''[https://dil.ie/34117 othrus]'' ≈ fulaingt tinnis/othrais. === Leathanaigh ann cheanna === # ''judgements which are [[:en:Gúbretha Caratniad|false]]'' - [[Gúbretha Caratniad]] ([[Bodleian Library]], [[Rawlinson B 502]]) # ''[[:en:Críth Gablach|the branched purchase]]'' - [[Críth Gablach]] (MacA) === Féach freisin === === Déanta === Nuashonraithe (lámhscríbhinní): # [[Senchas Már]] (SM) # [[Bechbretha]] ([[Senchas Már#Bechbretha agus Coibes Uisci Thairdne|SM #21]]) # [[Bretha Crólige]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #33]]) As nua: # [[Dlí Ceilteach]]- # [[Corpus Iuris Hibernici]] (CIH) # [[Sanas Uí Dhuibhdábhoireann]] (MacA) # [[Cethairṡlicht Athgabálae]] ([[Senchas Már#Cethairslicht Athgabálae|SM #2]]) # [[Sechtae]] ([[Senchas Már#Sechtae|SM #9]]) # [[Recholl Breth]] (SM #13) # [[Bretha Déin Chécht]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #34]]) # [[Muirbretha]] ([[Senchas Már#Clár ábhar|SM #38]]) # [[Anfuigell]] (m.s., CnaT, LS 1387; MacA) # [[Berrad Airechta]] (CnaT, LS 1337) # [[Bretha Étgid]] ([[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]] LS 23 P 3) # [[Cóic Conara Fugill]] (m.s., [[Uraicecht Becc]], [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Di Astud Chor]] (''via'' [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Mellbretha]] ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], LS 1363) # [[Uí Lochlainn]] # [[Uí Dhuibhdábhoireann]] # [[CnaT BÁC, LS 1317]], [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath, LS 1317]] # [[Bóaire]] # [[Coinmheadh is buannacht]] # [[Gabháil chine]]- # [[Brehon Law Commission]] # [[Cyfraith Hywel]]- # [[Galanas]]- # [[Accessus ad auctores]]- # [[Hapax legomenon]]- # [[Mac Aodhagáin]] &rightarrow; [[Mhic Aodhagáin]] # [[John Lynch (Gratianus Lucius)]] # [[Fearghas Ó Ceallaigh]] # [[Robert Atkinson]]- # [[Leabharlann COBÁC]] # [[Cathair Mhic Neachtain]] # [[Thom McGinty]] == Críth Gablach == == Lámhscríbhinní Faightear an téacs de ''Críth Gablach'' i dtrí lámhscríbhinn, neamhiomlán gach aon ceann acu, ach le chéile tá an rud go léir. As an 16ú haois atá gach scríbhinn, as an scoil dlí [[Mhic Aodhagáin]].<ref name=Binchy/>{{rp|xii}} Is é [[Eoghan Ó Comhraí]] an chéad eagarthóir ar an téacs (1873 agus 1879). Chuir sé aistriúchán ar fáil, cé gur "tuairimíocht" é an-chuid de. D'fhoilsigh [[Eoin Mac Néill]] (1923) aistriúchán níos fearr, agus [[D. A. Binchy]] (1941) eagrán nua den tSean-Ghaeilge.<ref name=Binchy>{{cite book | editor-last=Binchy | editor-first=D. A. | title=Críth Gablach | series=Mediaeval and Modern Irish Series | volume=11 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=1941 }}</ref>{{rp|xi}} Cé nach bhfuil deireadh an téacs ach in aon scríbhinn amháin, is doiléir é an gá an dán gearr dlí (nó roscadh) a bheith ann. Tá [[Liam Breatnach]] ar son na smaointe, ach tá Mac Néill agus Binchy ina choinne.<ref name=Breatnach>{{cite book | last=Breatnach | first=Liam | title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' | series=Early Irish Law Series | volume=5 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=2005 }}</ref>{{rp|242}} {{reflist}} == Gúbretha Caratniad == == Lámhscríbhinní '' The complete text of ''Gúbretha Caratniad'' is contained in the [[Bodleian Library]], MS [[Rawlinson B 502]],<ref name=Breatnach>{{cite book | last=Breatnach | first=Liam | title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' | series=Early Irish Law Series | volume=5 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=2005 }}</ref>{{rp|262}} a 12th-century Irish manuscript which is the oldest to preserve any early Irish law text.<ref name=KellyTransmission>{{cite book | last=Kelly | first=Fergus | chapter=Texts and transmissions: the law-texts | editor1-first=Próinséas | editor1-last=Ní Chatháin | editor2-first=Michael | editor2-last=Richter | title=Ireland and Europe in the early Middle Ages: texts and transmissions | location=Baile Átha Cliath | publisher=Four Courts Press | date=2002 | pages=230–242 }}</ref>{{rp|230}} The reliability of this manuscript of ''Gúbretha'' is quite high.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|304}} In Rawlinson B 502, glosses to ''Gúbretha Caratniad'' are provided, which cite other early Irish texts in order illustrate the rule, or exception, in question.<ref name=Breatnach/>{{rp|262, 351}} These glosses appear to have been copied by the scribe, rather than originating with him.<ref name=ThurneysenIII>{{cite journal |last=Thurneysen |first=Rudolf |title=Aus dem irischen Recht III: 4. Die falschen Urteilssprüche Caratnia's |journal=Zeitschrift für celtische Philologie |volume=15 |date=1925 |pages=302–370 |doi=10.1515/zcph.1925.15.1.302 }}</ref>{{rp|304}} The other manuscript of ''Gúbretha'' is an incomplete text in [[Leabharlann Choláiste na Tríonóide]] LS 1363 [H 4. 22].<ref name=Breatnach/>{{rp|262}} The title is from the [[incipit]] of the Rawlinson text: {{lang|sga|Gúbretha Caratniad Tescti in so}} ("Here are the false verdicts of Caratnia Tescthe{{efn|1=Caratnia's byname {{lang|sga|Tescthe}}, literally "the cut one", is explained in the introduction as deriving from him being abandoned and wounded ("cut") by his people before being adopted into Conn's court.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}}}}").<ref name=Breatnach/>{{rp|262}}<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}} {{notelist}} {{reflist}} == Dlí luath na hÉireann == Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas. The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law". My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference. Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"? Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former. Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach). Notes: * Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie * "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann? * What about Welsh, English or Roman law? {{Dlí luath na hÉireann}} == Téamh domhanda == ••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir Ann cheana: * [[Téamh domhanda]] '' Global warming * [[:Catagóir:Téamh domhanda]] * [[Aeráid]] '' Climate * [[:Catagóir:Athrú aeráide]] * [[Tonn teasa]] '' Heat wave * [[Falscaí]] '' Wild fire * [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation * [[Eostatacht]] '' Eustacy 'Cúis'eanna nua: # [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas # [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission # [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission # [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture d8nv8plo3a93pymb70bfvnafeijbckj 1268875 1268874 2025-06-06T15:11:51Z Marcas.oduinn 33120 1268875 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * ''[[:en:Merrow|Merrow]]'', [[Murúch]] ≈ [[Maighdean mhara]] * [[Fear dearg]] * [[Lí Ban]] == Foclóireacht == # ''[[:en:Irish lexicography|Irish lexicography]]'' - [[Foclóireacht na Gaeilge]] # ''[[:en:Marsh's Library|Marsh's Library]]'' - [[Leabharlann an Ard Easpaig Marsh]]=[[Leabharlann Marsh]] # [[foclóir.ie]]=[[focloir.ie]] == An Féineachas == [[An Féineachas]] (agus/nó b'fhéidir [[Seanchas]] / [[Béaloideas]]). Spreagtha ag ''[[:en:Wikipedia:Recent_additions/2025/March#8 March 2025|Recent additions, 8 March 2025]]'' [[Teimpléad:WD Bosca Sonraí Doiciméad]] ''[https://dil.ie/34117 othrus]'' ≈ fulaingt tinnis/othrais. === Leathanaigh ann cheanna === # ''judgements which are [[:en:Gúbretha Caratniad|false]]'' - [[Gúbretha Caratniad]] ([[Bodleian Library]], [[Rawlinson B 502]]) # ''[[:en:Críth Gablach|the branched purchase]]'' - [[Críth Gablach]] (MacA) === Féach freisin === === Déanta === Nuashonraithe (lámhscríbhinní): # [[Senchas Már]] (SM) # [[Bechbretha]] ([[Senchas Már#Bechbretha agus Coibes Uisci Thairdne|SM #21]]) # [[Bretha Crólige]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #33]]) As nua: # [[Dlí Ceilteach]]- # [[Corpus Iuris Hibernici]] (CIH) # [[Sanas Uí Dhuibhdábhoireann]] (MacA) # [[Cethairṡlicht Athgabálae]] ([[Senchas Már#Cethairslicht Athgabálae|SM #2]]) # [[Sechtae]] ([[Senchas Már#Sechtae|SM #9]]) # [[Recholl Breth]] (SM #13) # [[Bretha Déin Chécht]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #34]]) # [[Muirbretha]] ([[Senchas Már#Clár ábhar|SM #38]]) # [[Anfuigell]] (m.s., CnaT, LS 1387; MacA) # [[Berrad Airechta]] (CnaT, LS 1337) # [[Bretha Étgid]] ([[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]] LS 23 P 3) # [[Cóic Conara Fugill]] (m.s., [[Uraicecht Becc]], [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Di Astud Chor]] (''via'' [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Mellbretha]] ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], LS 1363) # [[Uí Lochlainn]] # [[Uí Dhuibhdábhoireann]] # [[CnaT BÁC, LS 1317]], [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath, LS 1317]] # [[Bóaire]] # [[Coinmheadh is buannacht]] # [[Gabháil chine]]- # [[Brehon Law Commission]] # [[Cyfraith Hywel]]- # [[Galanas]]- # [[Accessus ad auctores]]- # [[Hapax legomenon]]- # [[Mac Aodhagáin]] &rightarrow; [[Mhic Aodhagáin]] # [[John Lynch (Gratianus Lucius)]] # [[Fearghas Ó Ceallaigh]] # [[Robert Atkinson]]- # [[Leabharlann COBÁC]] # [[Cathair Mhic Neachtain]] # [[Thom McGinty]] == Gúbretha Caratniad == == Lámhscríbhinní '' The complete text of ''Gúbretha Caratniad'' is contained in the [[Bodleian Library]], MS [[Rawlinson B 502]],<ref name=Breatnach>{{cite book | last=Breatnach | first=Liam | title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' | series=Early Irish Law Series | volume=5 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=2005 }}</ref>{{rp|262}} a 12th-century Irish manuscript which is the oldest to preserve any early Irish law text.<ref name=KellyTransmission>{{cite book | last=Kelly | first=Fergus | chapter=Texts and transmissions: the law-texts | editor1-first=Próinséas | editor1-last=Ní Chatháin | editor2-first=Michael | editor2-last=Richter | title=Ireland and Europe in the early Middle Ages: texts and transmissions | location=Baile Átha Cliath | publisher=Four Courts Press | date=2002 | pages=230–242 }}</ref>{{rp|230}} The reliability of this manuscript of ''Gúbretha'' is quite high.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|304}} In Rawlinson B 502, glosses to ''Gúbretha Caratniad'' are provided, which cite other early Irish texts in order illustrate the rule, or exception, in question.<ref name=Breatnach/>{{rp|262, 351}} These glosses appear to have been copied by the scribe, rather than originating with him.<ref name=ThurneysenIII>{{cite journal |last=Thurneysen |first=Rudolf |title=Aus dem irischen Recht III: 4. Die falschen Urteilssprüche Caratnia's |journal=Zeitschrift für celtische Philologie |volume=15 |date=1925 |pages=302–370 |doi=10.1515/zcph.1925.15.1.302 }}</ref>{{rp|304}} The other manuscript of ''Gúbretha'' is an incomplete text in [[Leabharlann Choláiste na Tríonóide]] LS 1363 [H 4. 22].<ref name=Breatnach/>{{rp|262}} The title is from the [[incipit]] of the Rawlinson text: {{lang|sga|Gúbretha Caratniad Tescti in so}} ("Here are the false verdicts of Caratnia Tescthe{{efn|1=Caratnia's byname {{lang|sga|Tescthe}}, literally "the cut one", is explained in the introduction as deriving from him being abandoned and wounded ("cut") by his people before being adopted into Conn's court.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}}}}").<ref name=Breatnach/>{{rp|262}}<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}} {{notelist}} {{reflist}} == Dlí luath na hÉireann == Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas. The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law". My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference. Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"? Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former. Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach). Notes: * Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie * "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann? * What about Welsh, English or Roman law? {{Dlí luath na hÉireann}} == Téamh domhanda == ••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir Ann cheana: * [[Téamh domhanda]] '' Global warming * [[:Catagóir:Téamh domhanda]] * [[Aeráid]] '' Climate * [[:Catagóir:Athrú aeráide]] * [[Tonn teasa]] '' Heat wave * [[Falscaí]] '' Wild fire * [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation * [[Eostatacht]] '' Eustacy 'Cúis'eanna nua: # [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas # [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission # [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission # [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture g3vxkjjqlf70zj1ozszn9dlc62bncxb 1268885 1268875 2025-06-06T16:03:51Z Marcas.oduinn 33120 /* Gúbretha Caratniad */ 1268885 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * ''[[:en:Merrow|Merrow]]'', [[Murúch]] ≈ [[Maighdean mhara]] * [[Fear dearg]] * [[Lí Ban]] == Foclóireacht == # ''[[:en:Irish lexicography|Irish lexicography]]'' - [[Foclóireacht na Gaeilge]] # ''[[:en:Marsh's Library|Marsh's Library]]'' - [[Leabharlann an Ard Easpaig Marsh]]=[[Leabharlann Marsh]] # [[foclóir.ie]]=[[focloir.ie]] == An Féineachas == [[An Féineachas]] (agus/nó b'fhéidir [[Seanchas]] / [[Béaloideas]]). Spreagtha ag ''[[:en:Wikipedia:Recent_additions/2025/March#8 March 2025|Recent additions, 8 March 2025]]'' [[Teimpléad:WD Bosca Sonraí Doiciméad]] ''[https://dil.ie/34117 othrus]'' ≈ fulaingt tinnis/othrais. === Leathanaigh ann cheanna === # ''judgements which are [[:en:Gúbretha Caratniad|false]]'' - [[Gúbretha Caratniad]] ([[Bodleian Library]], [[Rawlinson B 502]]) # ''[[:en:Críth Gablach|the branched purchase]]'' - [[Críth Gablach]] (MacA) === Féach freisin === === Déanta === Nuashonraithe (lámhscríbhinní): # [[Senchas Már]] (SM) # [[Bechbretha]] ([[Senchas Már#Bechbretha agus Coibes Uisci Thairdne|SM #21]]) # [[Bretha Crólige]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #33]]) As nua: # [[Dlí Ceilteach]]- # [[Corpus Iuris Hibernici]] (CIH) # [[Sanas Uí Dhuibhdábhoireann]] (MacA) # [[Cethairṡlicht Athgabálae]] ([[Senchas Már#Cethairslicht Athgabálae|SM #2]]) # [[Sechtae]] ([[Senchas Már#Sechtae|SM #9]]) # [[Recholl Breth]] (SM #13) # [[Bretha Déin Chécht]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #34]]) # [[Muirbretha]] ([[Senchas Már#Clár ábhar|SM #38]]) # [[Anfuigell]] (m.s., CnaT, LS 1387; MacA) # [[Berrad Airechta]] (CnaT, LS 1337) # [[Bretha Étgid]] ([[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]] LS 23 P 3) # [[Cóic Conara Fugill]] (m.s., [[Uraicecht Becc]], [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Di Astud Chor]] (''via'' [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Mellbretha]] ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], LS 1363) # [[Uí Lochlainn]] # [[Uí Dhuibhdábhoireann]] # [[CnaT BÁC, LS 1317]], [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath, LS 1317]] # [[Bóaire]] # [[Coinmheadh is buannacht]] # [[Gabháil chine]]- # [[Brehon Law Commission]] # [[Cyfraith Hywel]]- # [[Galanas]]- # [[Accessus ad auctores]]- # [[Hapax legomenon]]- # [[Mac Aodhagáin]] &rightarrow; [[Mhic Aodhagáin]] # [[John Lynch (Gratianus Lucius)]] # [[Fearghas Ó Ceallaigh]] # [[Robert Atkinson]]- # [[Leabharlann COBÁC]] # [[Cathair Mhic Neachtain]] # [[Thom McGinty]] == Gúbretha Caratniad == == Lámhscríbhinní Tá an téacs iomlán let fáil sa lámhscríbhinn [[Bodleian Library]], MS [[Rawlinson B 502]] den 12ú haois,<ref name=Breatnach>{{cite book | last=Breatnach | first=Liam | title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' | series=Early Irish Law Series | volume=5 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=2005 }}</ref>{{rp|262}} an scríbhinn is sine ina bhfuil téacs dlí caomhnaithe inti .<ref name=KellyTransmission>{{cite book | last=Kelly | first=Fergus | chapter=Texts and transmissions: the law-texts | editor1-first=Próinséas | editor1-last=Ní Chatháin | editor2-first=Michael | editor2-last=Richter | title=Ireland and Europe in the early Middle Ages: texts and transmissions | location=Baile Átha Cliath | publisher=Four Courts Press | date=2002 | pages=230–242 }}</ref>{{rp|230}} '' The reliability of this manuscript of ''Gúbretha'' is quite high.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|304}} In Rawlinson B 502, glosses to ''Gúbretha Caratniad'' are provided, which cite other early Irish texts in order illustrate the rule in question.<ref name=Breatnach/>{{rp|262, 351}} These glosses appear to have been copied by the scribe, rather than originating with him.<ref name=ThurneysenIII>{{cite journal | last=Thurneysen | first=Rudolf | title=Aus dem irischen Recht III: 4. Die falschen Urteilssprüche Caratnia's | journal=[[Zeitschrift für celtische Philologie]] | volume=15 | date=1925 | pages=302–370 | doi=10.1515/zcph.1925.15.1.302 }}</ref>{{rp|304}} The other manuscript of ''Gúbretha'' is an incomplete text in [[Leabharlann Choláiste na Tríonóide]] LS 1363 [H 4. 22].<ref name=Breatnach/>{{rp|262}} Tá an teideal tógtha title as an the [[incipit]] den téacs sa lámhscríbhinn Rawlinson: {{lang|sga|Gúbretha Caratniad Tescti in so}}{{efn|group=n|'' Caratnia's byname {{lang|sga|Tescthe}} is explained in the introduction as deriving from him being abandoned and wounded ("cut") by his people before being adopted into Conn's court.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}}}}<ref name=Breatnach/>{{rp|262}}<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}} {{notelist|group=n}} {{reflist}} == Dlí luath na hÉireann == Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas. The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law". My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference. Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"? Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former. Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach). Notes: * Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie * "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann? * What about Welsh, English or Roman law? {{Dlí luath na hÉireann}} == Téamh domhanda == ••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir Ann cheana: * [[Téamh domhanda]] '' Global warming * [[:Catagóir:Téamh domhanda]] * [[Aeráid]] '' Climate * [[:Catagóir:Athrú aeráide]] * [[Tonn teasa]] '' Heat wave * [[Falscaí]] '' Wild fire * [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation * [[Eostatacht]] '' Eustacy 'Cúis'eanna nua: # [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas # [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission # [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission # [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture sj634epaqnfznoz7xxkxfehih3svwmp 1268886 1268885 2025-06-06T16:37:20Z Marcas.oduinn 33120 /* Gúbretha Caratniad */ 1268886 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * ''[[:en:Merrow|Merrow]]'', [[Murúch]] ≈ [[Maighdean mhara]] * [[Fear dearg]] * [[Lí Ban]] == Foclóireacht == # ''[[:en:Irish lexicography|Irish lexicography]]'' - [[Foclóireacht na Gaeilge]] # ''[[:en:Marsh's Library|Marsh's Library]]'' - [[Leabharlann an Ard Easpaig Marsh]]=[[Leabharlann Marsh]] # [[foclóir.ie]]=[[focloir.ie]] == An Féineachas == [[An Féineachas]] (agus/nó b'fhéidir [[Seanchas]] / [[Béaloideas]]). Spreagtha ag ''[[:en:Wikipedia:Recent_additions/2025/March#8 March 2025|Recent additions, 8 March 2025]]'' [[Teimpléad:WD Bosca Sonraí Doiciméad]] ''[https://dil.ie/34117 othrus]'' ≈ fulaingt tinnis/othrais. === Leathanaigh ann cheanna === # ''judgements which are [[:en:Gúbretha Caratniad|false]]'' - [[Gúbretha Caratniad]] ([[Bodleian Library]], [[Rawlinson B 502]]) # ''[[:en:Críth Gablach|the branched purchase]]'' - [[Críth Gablach]] (MacA) === Féach freisin === === Déanta === Nuashonraithe (lámhscríbhinní): # [[Senchas Már]] (SM) # [[Bechbretha]] ([[Senchas Már#Bechbretha agus Coibes Uisci Thairdne|SM #21]]) # [[Bretha Crólige]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #33]]) As nua: # [[Dlí Ceilteach]]- # [[Corpus Iuris Hibernici]] (CIH) # [[Sanas Uí Dhuibhdábhoireann]] (MacA) # [[Cethairṡlicht Athgabálae]] ([[Senchas Már#Cethairslicht Athgabálae|SM #2]]) # [[Sechtae]] ([[Senchas Már#Sechtae|SM #9]]) # [[Recholl Breth]] (SM #13) # [[Bretha Déin Chécht]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #34]]) # [[Muirbretha]] ([[Senchas Már#Clár ábhar|SM #38]]) # [[Anfuigell]] (m.s., CnaT, LS 1387; MacA) # [[Berrad Airechta]] (CnaT, LS 1337) # [[Bretha Étgid]] ([[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]] LS 23 P 3) # [[Cóic Conara Fugill]] (m.s., [[Uraicecht Becc]], [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Di Astud Chor]] (''via'' [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Mellbretha]] ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], LS 1363) # [[Uí Lochlainn]] # [[Uí Dhuibhdábhoireann]] # [[CnaT BÁC, LS 1317]], [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath, LS 1317]] # [[Bóaire]] # [[Coinmheadh is buannacht]] # [[Gabháil chine]]- # [[Brehon Law Commission]] # [[Cyfraith Hywel]]- # [[Galanas]]- # [[Accessus ad auctores]]- # [[Hapax legomenon]]- # [[Mac Aodhagáin]] &rightarrow; [[Mhic Aodhagáin]] # [[John Lynch (Gratianus Lucius)]] # [[Fearghas Ó Ceallaigh]] # [[Robert Atkinson]]- # [[Leabharlann COBÁC]] # [[Cathair Mhic Neachtain]] # [[Thom McGinty]] == Gúbretha Caratniad == == Lámhscríbhinní Tá an téacs iomlán le fáil sa lámhscríbhinn [[Bodleian Library]], MS [[Rawlinson B 502]] den 12ú haois,<ref name=Breatnach>{{cite book | last=Breatnach | first=Liam | title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' | series=Early Irish Law Series | volume=5 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=2005 }}</ref>{{rp|262}} an scríbhinn is sine ina bhfuil téacs dlí caomhnaithe inti .<ref name=KellyTransmission>{{cite book | last=Kelly | first=Fergus | chapter=Texts and transmissions: the law-texts | editor1-first=Próinséas | editor1-last=Ní Chatháin | editor2-first=Michael | editor2-last=Richter | title=Ireland and Europe in the early Middle Ages: texts and transmissions | location=Baile Átha Cliath | publisher=Four Courts Press | date=2002 | pages=230–242 }}</ref>{{rp|230}} Is sách ard é iontaofacht an téacs sa scríbhinn úd.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|304}} Lena chois sin, tá gluaiseanna le fáil ann a luann luaththéacsanna eile.<ref name=Breatnach/>{{rp|262, 351}} Is amhlaidh gur cóipeanna iad na gluaiseanna, nuair scríobhadh iad ar nua.<ref name=ThurneysenIII>{{cite journal | last=Thurneysen | first=Rudolf | title=Aus dem irischen Recht III: 4. Die falschen Urteilssprüche Caratnia's | journal=[[Zeitschrift für celtische Philologie]] | volume=15 | date=1925 | pages=302–370 | doi=10.1515/zcph.1925.15.1.302 }}</ref>{{rp|304}} Tá téacs neamhiomlán de ''Gúbretha'' le fáil sa lámhscríbhinn [[Leabharlann Choláiste na Tríonóide]] LS 1363 [H 4. 22].<ref name=Breatnach/>{{rp|262}} Tá an teideal tógtha as an [[incipit]] den téacs sa lámhscríbhinn Rawlinson: {{lang|sga|Gúbretha Caratniad Tescti in so}}{{efn|group=n|Deirtear gur bhain Caradnia a leasainm amach tar éis dó bheith gearrtha nó gonta ag a mhuintir féin sular thóg Conn isteach ar altramas é.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}}}}<ref name=Breatnach/>{{rp|262}}<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}} {{notelist|group=n}} {{reflist}} == Dlí luath na hÉireann == Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas. The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law". My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference. Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"? Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former. Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach). Notes: * Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie * "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann? * What about Welsh, English or Roman law? {{Dlí luath na hÉireann}} == Téamh domhanda == ••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir Ann cheana: * [[Téamh domhanda]] '' Global warming * [[:Catagóir:Téamh domhanda]] * [[Aeráid]] '' Climate * [[:Catagóir:Athrú aeráide]] * [[Tonn teasa]] '' Heat wave * [[Falscaí]] '' Wild fire * [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation * [[Eostatacht]] '' Eustacy 'Cúis'eanna nua: # [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas # [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission # [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission # [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture 4t112ydel042qisxbln4gbwchs6lhhg 1268887 1268886 2025-06-06T16:37:35Z Marcas.oduinn 33120 1268887 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * ''[[:en:Merrow|Merrow]]'', [[Murúch]] ≈ [[Maighdean mhara]] * [[Fear dearg]] * [[Lí Ban]] == Foclóireacht == # ''[[:en:Irish lexicography|Irish lexicography]]'' - [[Foclóireacht na Gaeilge]] # ''[[:en:Marsh's Library|Marsh's Library]]'' - [[Leabharlann an Ard Easpaig Marsh]]=[[Leabharlann Marsh]] # [[foclóir.ie]]=[[focloir.ie]] == An Féineachas == [[An Féineachas]] (agus/nó b'fhéidir [[Seanchas]] / [[Béaloideas]]). Spreagtha ag ''[[:en:Wikipedia:Recent_additions/2025/March#8 March 2025|Recent additions, 8 March 2025]]'' [[Teimpléad:WD Bosca Sonraí Doiciméad]] ''[https://dil.ie/34117 othrus]'' ≈ fulaingt tinnis/othrais. === Leathanaigh ann cheanna === # ''judgements which are [[:en:Gúbretha Caratniad|false]]'' - [[Gúbretha Caratniad]] ([[Bodleian Library]], [[Rawlinson B 502]]) # ''[[:en:Críth Gablach|the branched purchase]]'' - [[Críth Gablach]] (MacA) === Féach freisin === === Déanta === Nuashonraithe (lámhscríbhinní): # [[Senchas Már]] (SM) # [[Bechbretha]] ([[Senchas Már#Bechbretha agus Coibes Uisci Thairdne|SM #21]]) # [[Bretha Crólige]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #33]]) As nua: # [[Dlí Ceilteach]]- # [[Corpus Iuris Hibernici]] (CIH) # [[Sanas Uí Dhuibhdábhoireann]] (MacA) # [[Cethairṡlicht Athgabálae]] ([[Senchas Már#Cethairslicht Athgabálae|SM #2]]) # [[Sechtae]] ([[Senchas Már#Sechtae|SM #9]]) # [[Recholl Breth]] (SM #13) # [[Bretha Déin Chécht]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #34]]) # [[Muirbretha]] ([[Senchas Már#Clár ábhar|SM #38]]) # [[Anfuigell]] (m.s., CnaT, LS 1387; MacA) # [[Berrad Airechta]] (CnaT, LS 1337) # [[Bretha Étgid]] ([[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]] LS 23 P 3) # [[Cóic Conara Fugill]] (m.s., [[Uraicecht Becc]], [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Di Astud Chor]] (''via'' [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Mellbretha]] ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], LS 1363) # [[Uí Lochlainn]] # [[Uí Dhuibhdábhoireann]] # [[CnaT BÁC, LS 1317]], [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath, LS 1317]] # [[Bóaire]] # [[Coinmheadh is buannacht]] # [[Gabháil chine]]- # [[Brehon Law Commission]] # [[Cyfraith Hywel]]- # [[Galanas]]- # [[Accessus ad auctores]]- # [[Hapax legomenon]]- # [[Mac Aodhagáin]] &rightarrow; [[Mhic Aodhagáin]] # [[John Lynch (Gratianus Lucius)]] # [[Fearghas Ó Ceallaigh]] # [[Robert Atkinson]]- # [[Leabharlann COBÁC]] # [[Cathair Mhic Neachtain]] # [[Thom McGinty]] == Dlí luath na hÉireann == Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas. The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law". My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference. Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"? Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former. Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach). Notes: * Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie * "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann? * What about Welsh, English or Roman law? {{Dlí luath na hÉireann}} == Téamh domhanda == ••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir Ann cheana: * [[Téamh domhanda]] '' Global warming * [[:Catagóir:Téamh domhanda]] * [[Aeráid]] '' Climate * [[:Catagóir:Athrú aeráide]] * [[Tonn teasa]] '' Heat wave * [[Falscaí]] '' Wild fire * [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation * [[Eostatacht]] '' Eustacy 'Cúis'eanna nua: # [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas # [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission # [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission # [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture anu2s3r90ow2b7ykgjqpun5mhbvex0f 1268891 1268887 2025-06-06T16:47:34Z Marcas.oduinn 33120 /* Leathanaigh ann cheanna */ 1268891 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * ''[[:en:Merrow|Merrow]]'', [[Murúch]] ≈ [[Maighdean mhara]] * [[Fear dearg]] * [[Lí Ban]] == Foclóireacht == # ''[[:en:Irish lexicography|Irish lexicography]]'' - [[Foclóireacht na Gaeilge]] # ''[[:en:Marsh's Library|Marsh's Library]]'' - [[Leabharlann an Ard Easpaig Marsh]]=[[Leabharlann Marsh]] # [[foclóir.ie]]=[[focloir.ie]] == An Féineachas == [[An Féineachas]] (agus/nó b'fhéidir [[Seanchas]] / [[Béaloideas]]). Spreagtha ag ''[[:en:Wikipedia:Recent_additions/2025/March#8 March 2025|Recent additions, 8 March 2025]]'' [[Teimpléad:WD Bosca Sonraí Doiciméad]] ''[https://dil.ie/34117 othrus]'' ≈ fulaingt tinnis/othrais. === Leathanaigh ann cheanna === === Féach freisin === === Déanta === Nuashonraithe (lámhscríbhinní): # [[Senchas Már]] (SM) # [[Bechbretha]] ([[Senchas Már#Bechbretha agus Coibes Uisci Thairdne|SM #21]]) # [[Bretha Crólige]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #33]]) As nua: # [[Dlí Ceilteach]]- # [[Corpus Iuris Hibernici]] (CIH) # [[Sanas Uí Dhuibhdábhoireann]] (MacA) # [[Cethairṡlicht Athgabálae]] ([[Senchas Már#Cethairslicht Athgabálae|SM #2]]) # [[Sechtae]] ([[Senchas Már#Sechtae|SM #9]]) # [[Recholl Breth]] (SM #13) # [[Bretha Déin Chécht]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #34]]) # [[Muirbretha]] ([[Senchas Már#Clár ábhar|SM #38]]) # [[Anfuigell]] (m.s., CnaT, LS 1387; MacA) # [[Berrad Airechta]] (CnaT, LS 1337) # [[Bretha Étgid]] ([[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]] LS 23 P 3) # [[Cóic Conara Fugill]] (m.s., [[Uraicecht Becc]], [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Di Astud Chor]] (''via'' [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Mellbretha]] ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], LS 1363) # [[Uí Lochlainn]] # [[Uí Dhuibhdábhoireann]] # [[CnaT BÁC, LS 1317]], [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath, LS 1317]] # [[Bóaire]] # [[Coinmheadh is buannacht]] # [[Gabháil chine]]- # [[Brehon Law Commission]] # [[Cyfraith Hywel]]- # [[Galanas]]- # [[Accessus ad auctores]]- # [[Hapax legomenon]]- # [[Mac Aodhagáin]] &rightarrow; [[Mhic Aodhagáin]] # [[John Lynch (Gratianus Lucius)]] # [[Fearghas Ó Ceallaigh]] # [[Robert Atkinson]]- # [[Leabharlann COBÁC]] # [[Cathair Mhic Neachtain]] # [[Thom McGinty]] == Dlí luath na hÉireann == Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas. The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law". My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference. Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"? Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former. Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach). Notes: * Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie * "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann? * What about Welsh, English or Roman law? {{Dlí luath na hÉireann}} == Téamh domhanda == ••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir Ann cheana: * [[Téamh domhanda]] '' Global warming * [[:Catagóir:Téamh domhanda]] * [[Aeráid]] '' Climate * [[:Catagóir:Athrú aeráide]] * [[Tonn teasa]] '' Heat wave * [[Falscaí]] '' Wild fire * [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation * [[Eostatacht]] '' Eustacy 'Cúis'eanna nua: # [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas # [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission # [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission # [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture 80x8eog4c684q4z0pb2ctxm1jl5teyx 1268892 1268891 2025-06-06T16:48:00Z Marcas.oduinn 33120 /* Déanta */ 1268892 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * ''[[:en:Merrow|Merrow]]'', [[Murúch]] ≈ [[Maighdean mhara]] * [[Fear dearg]] * [[Lí Ban]] == Foclóireacht == # ''[[:en:Irish lexicography|Irish lexicography]]'' - [[Foclóireacht na Gaeilge]] # ''[[:en:Marsh's Library|Marsh's Library]]'' - [[Leabharlann an Ard Easpaig Marsh]]=[[Leabharlann Marsh]] # [[foclóir.ie]]=[[focloir.ie]] == An Féineachas == [[An Féineachas]] (agus/nó b'fhéidir [[Seanchas]] / [[Béaloideas]]). Spreagtha ag ''[[:en:Wikipedia:Recent_additions/2025/March#8 March 2025|Recent additions, 8 March 2025]]'' [[Teimpléad:WD Bosca Sonraí Doiciméad]] ''[https://dil.ie/34117 othrus]'' ≈ fulaingt tinnis/othrais. === Leathanaigh ann cheanna === === Féach freisin === === Déanta === Nuashonraithe (lámhscríbhinní): # [[Senchas Már]] (SM) # [[Bechbretha]] ([[Senchas Már#Bechbretha agus Coibes Uisci Thairdne|SM #21]]) # [[Bretha Crólige]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #33]]) # [[Críth Gablach]] (MacA) # [[Gúbretha Caratniad]] ([[Bodleian Library]], [[Rawlinson B 502]]) As nua: # [[Dlí Ceilteach]]- # [[Corpus Iuris Hibernici]] (CIH) # [[Sanas Uí Dhuibhdábhoireann]] (MacA) # [[Cethairṡlicht Athgabálae]] ([[Senchas Már#Cethairslicht Athgabálae|SM #2]]) # [[Sechtae]] ([[Senchas Már#Sechtae|SM #9]]) # [[Recholl Breth]] (SM #13) # [[Bretha Déin Chécht]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #34]]) # [[Muirbretha]] ([[Senchas Már#Clár ábhar|SM #38]]) # [[Anfuigell]] (m.s., CnaT, LS 1387; MacA) # [[Berrad Airechta]] (CnaT, LS 1337) # [[Bretha Étgid]] ([[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]] LS 23 P 3) # [[Cóic Conara Fugill]] (m.s., [[Uraicecht Becc]], [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Di Astud Chor]] (''via'' [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Mellbretha]] ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], LS 1363) # [[Uí Lochlainn]] # [[Uí Dhuibhdábhoireann]] # [[CnaT BÁC, LS 1317]], [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath, LS 1317]] # [[Bóaire]] # [[Coinmheadh is buannacht]] # [[Gabháil chine]]- # [[Brehon Law Commission]] # [[Cyfraith Hywel]]- # [[Galanas]]- # [[Accessus ad auctores]]- # [[Hapax legomenon]]- # [[Mac Aodhagáin]] &rightarrow; [[Mhic Aodhagáin]] # [[John Lynch (Gratianus Lucius)]] # [[Fearghas Ó Ceallaigh]] # [[Robert Atkinson]]- # [[Leabharlann COBÁC]] # [[Cathair Mhic Neachtain]] # [[Thom McGinty]] == Dlí luath na hÉireann == Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas. The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law". My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference. Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"? Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former. Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach). Notes: * Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie * "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann? * What about Welsh, English or Roman law? {{Dlí luath na hÉireann}} == Téamh domhanda == ••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir Ann cheana: * [[Téamh domhanda]] '' Global warming * [[:Catagóir:Téamh domhanda]] * [[Aeráid]] '' Climate * [[:Catagóir:Athrú aeráide]] * [[Tonn teasa]] '' Heat wave * [[Falscaí]] '' Wild fire * [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation * [[Eostatacht]] '' Eustacy 'Cúis'eanna nua: # [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas # [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission # [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission # [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture jv46zifcicoyi07xcg3aee1s74kvttu 1268893 1268892 2025-06-06T16:50:06Z Marcas.oduinn 33120 /* Déanta */ 1268893 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * ''[[:en:Merrow|Merrow]]'', [[Murúch]] ≈ [[Maighdean mhara]] * [[Fear dearg]] * [[Lí Ban]] == Foclóireacht == # ''[[:en:Irish lexicography|Irish lexicography]]'' - [[Foclóireacht na Gaeilge]] # ''[[:en:Marsh's Library|Marsh's Library]]'' - [[Leabharlann an Ard Easpaig Marsh]]=[[Leabharlann Marsh]] # [[foclóir.ie]]=[[focloir.ie]] == An Féineachas == [[An Féineachas]] (agus/nó b'fhéidir [[Seanchas]] / [[Béaloideas]]). Spreagtha ag ''[[:en:Wikipedia:Recent_additions/2025/March#8 March 2025|Recent additions, 8 March 2025]]'' [[Teimpléad:WD Bosca Sonraí Doiciméad]] ''[https://dil.ie/34117 othrus]'' ≈ fulaingt tinnis/othrais. === Leathanaigh ann cheanna === === Féach freisin === === Déanta === Nuashonraithe (lámhscríbhinní): # [[Senchas Már]] (SM) # [[Bechbretha]] ([[Senchas Már#Bechbretha agus Coibes Uisci Thairdne|SM #21]]) # [[Bretha Crólige]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #33]]) # [[Críth Gablach]] (MacA) # [[Gúbretha Caratniad]] ([[Bodleian Library]], [[Rawlinson B 502]]) As nua, iomlán: # [[Corpus Iuris Hibernici]] (CIH) # [[Sanas Uí Dhuibhdábhoireann]] (MacA) # [[Cethairṡlicht Athgabálae]] ([[Senchas Már#Cethairslicht Athgabálae|SM #2]]) # [[Sechtae]] ([[Senchas Már#Sechtae|SM #9]]) # [[Recholl Breth]] (SM #13) # [[Bretha Déin Chécht]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #34]]) # [[Muirbretha]] ([[Senchas Már#Clár ábhar|SM #38]]) # [[Anfuigell]] (m.s., CnaT, LS 1387; MacA) # [[Berrad Airechta]] (CnaT, LS 1337) # [[Bretha Étgid]] ([[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]] LS 23 P 3) # [[Cóic Conara Fugill]] (m.s., [[Uraicecht Becc]], [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Di Astud Chor]] (''via'' [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Mellbretha]] ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], LS 1363) # [[Uí Lochlainn]] # [[Uí Dhuibhdábhoireann]] # [[CnaT BÁC, LS 1317]], [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath, LS 1317]] # [[Bóaire]] # [[Coinmheadh is buannacht]] # [[Brehon Law Commission]] # [[Mac Aodhagáin]] &rightarrow; [[Mhic Aodhagáin]] # [[John Lynch (Gratianus Lucius)]] # [[Fearghas Ó Ceallaigh]] # [[Leabharlann COBÁC]] # [[Cathair Mhic Neachtain]] # [[Thom McGinty]] As nua, síolta: # [[Dlí Ceilteach]]- # [[Gabháil chine]]- # [[Cyfraith Hywel]]- # [[Galanas]]- # [[Accessus ad auctores]]- # [[Hapax legomenon]]- # [[Robert Atkinson]]- == Dlí luath na hÉireann == Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas. The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law". My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference. Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"? Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former. Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach). Notes: * Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie * "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann? * What about Welsh, English or Roman law? {{Dlí luath na hÉireann}} == Téamh domhanda == ••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir Ann cheana: * [[Téamh domhanda]] '' Global warming * [[:Catagóir:Téamh domhanda]] * [[Aeráid]] '' Climate * [[:Catagóir:Athrú aeráide]] * [[Tonn teasa]] '' Heat wave * [[Falscaí]] '' Wild fire * [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation * [[Eostatacht]] '' Eustacy 'Cúis'eanna nua: # [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas # [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission # [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission # [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture s749bulohnknc1xiwhi12rufcpuhvf6 1268894 1268893 2025-06-06T16:54:06Z Marcas.oduinn 33120 /* An Féineachas */ 1268894 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * ''[[:en:Merrow|Merrow]]'', [[Murúch]] ≈ [[Maighdean mhara]] * [[Fear dearg]] * [[Lí Ban]] == Foclóireacht == # ''[[:en:Irish lexicography|Irish lexicography]]'' - [[Foclóireacht na Gaeilge]] # ''[[:en:Marsh's Library|Marsh's Library]]'' - [[Leabharlann an Ard Easpaig Marsh]]=[[Leabharlann Marsh]] # [[foclóir.ie]]=[[focloir.ie]] == An Féineachas == [[An Féineachas]] (agus/nó b'fhéidir [[Seanchas]] / [[Béaloideas]]). Spreagtha ag ''[[:en:Wikipedia:Recent_additions/2025/March#8 March 2025|Recent additions, 8 March 2025]]'' ''[https://dil.ie/34117 othrus]'' ≈ fulaingt tinnis/othrais. Teimpléid; * [[Teimpléad:WD Bosca Sonraí Doiciméad]] * [[Teimpléad:efn]] Nuashonraithe (lámhscríbhinní): # [[Senchas Már]] (SM) # [[Bechbretha]] ([[Senchas Már#Bechbretha agus Coibes Uisci Thairdne|SM #21]]) # [[Bretha Crólige]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #33]]) # [[Críth Gablach]] (MacA) # [[Gúbretha Caratniad]] ([[Bodleian Library]], [[Rawlinson B 502]]) As nua, iomlán: # [[Corpus Iuris Hibernici]] (CIH) # [[Sanas Uí Dhuibhdábhoireann]] (MacA) # [[Cethairṡlicht Athgabálae]] ([[Senchas Már#Cethairslicht Athgabálae|SM #2]]) # [[Sechtae]] ([[Senchas Már#Sechtae|SM #9]]) # [[Recholl Breth]] (SM #13) # [[Bretha Déin Chécht]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #34]]) # [[Muirbretha]] ([[Senchas Már#Clár ábhar|SM #38]]) # [[Anfuigell]] (m.s., CnaT, LS 1387; MacA) # [[Berrad Airechta]] (CnaT, LS 1337) # [[Bretha Étgid]] ([[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]] LS 23 P 3) # [[Cóic Conara Fugill]] (m.s., [[Uraicecht Becc]], [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Di Astud Chor]] (''via'' [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Mellbretha]] ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], LS 1363) # [[Uí Lochlainn]] # [[Uí Dhuibhdábhoireann]] # [[CnaT BÁC, LS 1317]], [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath, LS 1317]] # [[Bóaire]] # [[Coinmheadh is buannacht]] # [[Brehon Law Commission]] # [[Mac Aodhagáin]] &rightarrow; [[Mhic Aodhagáin]] # [[John Lynch (Gratianus Lucius)]] # [[Fearghas Ó Ceallaigh]] # [[Leabharlann COBÁC]] # [[Cathair Mhic Neachtain]] # [[Thom McGinty]] As nua, síolta: # [[Dlí Ceilteach]]- # [[Gabháil chine]]- # [[Cyfraith Hywel]]- # [[Galanas]]- # [[Accessus ad auctores]]- # [[Hapax legomenon]]- # [[Robert Atkinson]]- == Dlí luath na hÉireann == Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas. The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law". My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference. Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"? Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former. Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach). Notes: * Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie * "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann? * What about Welsh, English or Roman law? {{Dlí luath na hÉireann}} == Téamh domhanda == ••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir Ann cheana: * [[Téamh domhanda]] '' Global warming * [[:Catagóir:Téamh domhanda]] * [[Aeráid]] '' Climate * [[:Catagóir:Athrú aeráide]] * [[Tonn teasa]] '' Heat wave * [[Falscaí]] '' Wild fire * [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation * [[Eostatacht]] '' Eustacy 'Cúis'eanna nua: # [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas # [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission # [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission # [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture sqbbkpo474cf4m0wkjdpusl2mhlitto 1268895 1268894 2025-06-06T16:58:31Z Marcas.oduinn 33120 1268895 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Litríocht == # ''[[:en:Merrow|Merrow]]'', [[Murúch]] ≈ [[Maighdean mhara]] # ''[[:en:Tongu do dia toinges mo thúath|Tongu do dia toinges mo thúath]]'' - [[Tongu do dia toinges mo thúath]] == Foclóireacht == # ''[[:en:Irish lexicography|Irish lexicography]]'' - [[Foclóireacht na Gaeilge]] # ''[[:en:Marsh's Library|Marsh's Library]]'' - [[Leabharlann an Ard Easpaig Marsh]]=[[Leabharlann Marsh]] # [[foclóir.ie]]=[[focloir.ie]] == An Féineachas == [[An Féineachas]] (agus/nó b'fhéidir [[Seanchas]] / [[Béaloideas]]). Spreagtha ag ''[[:en:Wikipedia:Recent_additions/2025/March#8 March 2025|Recent additions, 8 March 2025]]'' ''[https://dil.ie/34117 othrus]'' ≈ fulaingt tinnis/othrais. Teimpléid; * [[Teimpléad:WD Bosca Sonraí Doiciméad]] * [[Teimpléad:efn]] Nuashonraithe (lámhscríbhinní): # [[Senchas Már]] (SM) # [[Bechbretha]] ([[Senchas Már#Bechbretha agus Coibes Uisci Thairdne|SM #21]]) # [[Bretha Crólige]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #33]]) # [[Críth Gablach]] (MacA) # [[Gúbretha Caratniad]] ([[Bodleian Library]], [[Rawlinson B 502]]) As nua, iomlán: # [[Corpus Iuris Hibernici]] (CIH) # [[Sanas Uí Dhuibhdábhoireann]] (MacA) # [[Cethairṡlicht Athgabálae]] ([[Senchas Már#Cethairslicht Athgabálae|SM #2]]) # [[Sechtae]] ([[Senchas Már#Sechtae|SM #9]]) # [[Recholl Breth]] (SM #13) # [[Bretha Déin Chécht]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #34]]) # [[Muirbretha]] ([[Senchas Már#Clár ábhar|SM #38]]) # [[Anfuigell]] (m.s., CnaT, LS 1387; MacA) # [[Berrad Airechta]] (CnaT, LS 1337) # [[Bretha Étgid]] ([[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]] LS 23 P 3) # [[Cóic Conara Fugill]] (m.s., [[Uraicecht Becc]], [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Di Astud Chor]] (''via'' [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Mellbretha]] ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], LS 1363) # [[Uí Lochlainn]] # [[Uí Dhuibhdábhoireann]] # [[CnaT BÁC, LS 1317]], [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath, LS 1317]] # [[Bóaire]] # [[Coinmheadh is buannacht]] # [[Brehon Law Commission]] # [[Mac Aodhagáin]] &rightarrow; [[Mhic Aodhagáin]] # [[John Lynch (Gratianus Lucius)]] # [[Fearghas Ó Ceallaigh]] # [[Leabharlann COBÁC]] # [[Cathair Mhic Neachtain]] # [[Thom McGinty]] As nua, síolta: # [[Dlí Ceilteach]]- # [[Gabháil chine]]- # [[Cyfraith Hywel]]- # [[Galanas]]- # [[Accessus ad auctores]]- # [[Hapax legomenon]]- # [[Robert Atkinson]]- == Dlí luath na hÉireann == Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas. The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law". My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference. Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"? Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former. Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach). Notes: * Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie * "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann? * What about Welsh, English or Roman law? {{Dlí luath na hÉireann}} == Téamh domhanda == ••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir Ann cheana: * [[Téamh domhanda]] '' Global warming * [[:Catagóir:Téamh domhanda]] * [[Aeráid]] '' Climate * [[:Catagóir:Athrú aeráide]] * [[Tonn teasa]] '' Heat wave * [[Falscaí]] '' Wild fire * [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation * [[Eostatacht]] '' Eustacy 'Cúis'eanna nua: # [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas # [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission # [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission # [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture nxk2i5cc6avyoy44ds1xlfcpot615ua 1268919 1268895 2025-06-06T21:06:24Z Marcas.oduinn 33120 /* Litríocht */ 1268919 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Litríocht == # ''[[:en:Merrow|Merrow]]'', [[Murúch]] ≈ [[Maighdean mhara]] # ''[[:en:Tongu do dia toinges mo thúath|Tongu do dia toinges mo thúath]]'' - [[Tongu do dia toinges mo thúath]] == Murúch == [[Íomhá:Clonfert Cathedral Mermaid 2009 09 17.jpg|thumb|240px|right|'' Irish mermaid (bas-relief, [[Ard-Eaglais Chluain Fearta]]).]] [[Íomhá:Clontuskert_Priory_Doorway_Mermaid_2009_09_16.jpg|thumb|'' Carving of mermaid (possibly with mirror), [[Prióireacht Chluain Tuaiscirt]]]] '' '''Murúch''', [[Meán-Ghaeilge]] ''{{lang|mga|murdúchann}}'' nó ''{{lang|mga|murdúchu}}'',<ref>eDIL s.v. [https://dil.ie/32866 murdúchann, murdúchu]</ref> is a [[maighdean mhara]] in Irish folklore. '' The merrows supposedly require a cochaillín draíochta in order to travel between deep water and dry land. {{tl|síol-ie}} == Foclóireacht == # ''[[:en:Irish lexicography|Irish lexicography]]'' - [[Foclóireacht na Gaeilge]] # ''[[:en:Marsh's Library|Marsh's Library]]'' - [[Leabharlann an Ard Easpaig Marsh]]=[[Leabharlann Marsh]] # [[foclóir.ie]]=[[focloir.ie]] == An Féineachas == [[An Féineachas]] (agus/nó b'fhéidir [[Seanchas]] / [[Béaloideas]]). Spreagtha ag ''[[:en:Wikipedia:Recent_additions/2025/March#8 March 2025|Recent additions, 8 March 2025]]'' ''[https://dil.ie/34117 othrus]'' ≈ fulaingt tinnis/othrais. Teimpléid; * [[Teimpléad:WD Bosca Sonraí Doiciméad]] * [[Teimpléad:efn]] Nuashonraithe (lámhscríbhinní): # [[Senchas Már]] (SM) # [[Bechbretha]] ([[Senchas Már#Bechbretha agus Coibes Uisci Thairdne|SM #21]]) # [[Bretha Crólige]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #33]]) # [[Críth Gablach]] (MacA) # [[Gúbretha Caratniad]] ([[Bodleian Library]], [[Rawlinson B 502]]) As nua, iomlán: # [[Corpus Iuris Hibernici]] (CIH) # [[Sanas Uí Dhuibhdábhoireann]] (MacA) # [[Cethairṡlicht Athgabálae]] ([[Senchas Már#Cethairslicht Athgabálae|SM #2]]) # [[Sechtae]] ([[Senchas Már#Sechtae|SM #9]]) # [[Recholl Breth]] (SM #13) # [[Bretha Déin Chécht]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #34]]) # [[Muirbretha]] ([[Senchas Már#Clár ábhar|SM #38]]) # [[Anfuigell]] (m.s., CnaT, LS 1387; MacA) # [[Berrad Airechta]] (CnaT, LS 1337) # [[Bretha Étgid]] ([[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]] LS 23 P 3) # [[Cóic Conara Fugill]] (m.s., [[Uraicecht Becc]], [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Di Astud Chor]] (''via'' [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Mellbretha]] ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], LS 1363) # [[Uí Lochlainn]] # [[Uí Dhuibhdábhoireann]] # [[CnaT BÁC, LS 1317]], [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath, LS 1317]] # [[Bóaire]] # [[Coinmheadh is buannacht]] # [[Brehon Law Commission]] # [[Mac Aodhagáin]] &rightarrow; [[Mhic Aodhagáin]] # [[John Lynch (Gratianus Lucius)]] # [[Fearghas Ó Ceallaigh]] # [[Leabharlann COBÁC]] # [[Cathair Mhic Neachtain]] # [[Thom McGinty]] As nua, síolta: # [[Dlí Ceilteach]]- # [[Gabháil chine]]- # [[Cyfraith Hywel]]- # [[Galanas]]- # [[Accessus ad auctores]]- # [[Hapax legomenon]]- # [[Robert Atkinson]]- == Dlí luath na hÉireann == Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas. The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law". My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference. Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"? Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former. Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach). Notes: * Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie * "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann? * What about Welsh, English or Roman law? {{Dlí luath na hÉireann}} == Téamh domhanda == ••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir Ann cheana: * [[Téamh domhanda]] '' Global warming * [[:Catagóir:Téamh domhanda]] * [[Aeráid]] '' Climate * [[:Catagóir:Athrú aeráide]] * [[Tonn teasa]] '' Heat wave * [[Falscaí]] '' Wild fire * [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation * [[Eostatacht]] '' Eustacy 'Cúis'eanna nua: # [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas # [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission # [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission # [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture fo09o7rvs9v66wdn8m0svkz4jyxbi5s 1268928 1268919 2025-06-06T21:26:12Z Marcas.oduinn 33120 /* Murúch */ 1268928 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Litríocht == # ''[[:en:Merrow|Merrow]]'', [[Murúch]] ≈ [[Maighdean mhara]] # ''[[:en:Tongu do dia toinges mo thúath|Tongu do dia toinges mo thúath]]'' - [[Tongu do dia toinges mo thúath]] == Murúch == [[Íomhá:Clonfert Cathedral Mermaid 2009 09 17.jpg|thumb|240px|right|'' Irish mermaid (bas-relief, [[Ard-Eaglais Chluain Fearta]]).]] [[Íomhá:Clontuskert_Priory_Doorway_Mermaid_2009_09_16.jpg|thumb|'' Carving of mermaid (possibly with mirror), [[Prióireacht Chluain Tuaiscirt]]]] I m[[béaloideas]] na hÉireann, murúch fir nó [[maighdean mhara]] is ea '''Murúch''' ([[Meán-Ghaeilge]] ''{{lang|mga|murdúchann}}'' nó ''{{lang|mga|murdúchu}}'',<ref>eDIL s.v. [https://dil.ie/32866 murdúchann, murdúchu]</ref>). Deirtear go bhfuil cochaillín draíochta ag teastáil ó murúch chun taisteal idir muir agus tír. {{tl|síol-ie}} == Foclóireacht == # ''[[:en:Irish lexicography|Irish lexicography]]'' - [[Foclóireacht na Gaeilge]] # ''[[:en:Marsh's Library|Marsh's Library]]'' - [[Leabharlann an Ard Easpaig Marsh]]=[[Leabharlann Marsh]] # [[foclóir.ie]]=[[focloir.ie]] == An Féineachas == [[An Féineachas]] (agus/nó b'fhéidir [[Seanchas]] / [[Béaloideas]]). Spreagtha ag ''[[:en:Wikipedia:Recent_additions/2025/March#8 March 2025|Recent additions, 8 March 2025]]'' ''[https://dil.ie/34117 othrus]'' ≈ fulaingt tinnis/othrais. Teimpléid; * [[Teimpléad:WD Bosca Sonraí Doiciméad]] * [[Teimpléad:efn]] Nuashonraithe (lámhscríbhinní): # [[Senchas Már]] (SM) # [[Bechbretha]] ([[Senchas Már#Bechbretha agus Coibes Uisci Thairdne|SM #21]]) # [[Bretha Crólige]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #33]]) # [[Críth Gablach]] (MacA) # [[Gúbretha Caratniad]] ([[Bodleian Library]], [[Rawlinson B 502]]) As nua, iomlán: # [[Corpus Iuris Hibernici]] (CIH) # [[Sanas Uí Dhuibhdábhoireann]] (MacA) # [[Cethairṡlicht Athgabálae]] ([[Senchas Már#Cethairslicht Athgabálae|SM #2]]) # [[Sechtae]] ([[Senchas Már#Sechtae|SM #9]]) # [[Recholl Breth]] (SM #13) # [[Bretha Déin Chécht]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #34]]) # [[Muirbretha]] ([[Senchas Már#Clár ábhar|SM #38]]) # [[Anfuigell]] (m.s., CnaT, LS 1387; MacA) # [[Berrad Airechta]] (CnaT, LS 1337) # [[Bretha Étgid]] ([[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]] LS 23 P 3) # [[Cóic Conara Fugill]] (m.s., [[Uraicecht Becc]], [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Di Astud Chor]] (''via'' [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Mellbretha]] ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], LS 1363) # [[Uí Lochlainn]] # [[Uí Dhuibhdábhoireann]] # [[CnaT BÁC, LS 1317]], [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath, LS 1317]] # [[Bóaire]] # [[Coinmheadh is buannacht]] # [[Brehon Law Commission]] # [[Mac Aodhagáin]] &rightarrow; [[Mhic Aodhagáin]] # [[John Lynch (Gratianus Lucius)]] # [[Fearghas Ó Ceallaigh]] # [[Leabharlann COBÁC]] # [[Cathair Mhic Neachtain]] # [[Thom McGinty]] As nua, síolta: # [[Dlí Ceilteach]]- # [[Gabháil chine]]- # [[Cyfraith Hywel]]- # [[Galanas]]- # [[Accessus ad auctores]]- # [[Hapax legomenon]]- # [[Robert Atkinson]]- == Dlí luath na hÉireann == Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas. The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law". My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference. Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"? Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former. Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach). Notes: * Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie * "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann? * What about Welsh, English or Roman law? {{Dlí luath na hÉireann}} == Téamh domhanda == ••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir Ann cheana: * [[Téamh domhanda]] '' Global warming * [[:Catagóir:Téamh domhanda]] * [[Aeráid]] '' Climate * [[:Catagóir:Athrú aeráide]] * [[Tonn teasa]] '' Heat wave * [[Falscaí]] '' Wild fire * [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation * [[Eostatacht]] '' Eustacy 'Cúis'eanna nua: # [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas # [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission # [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission # [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture 8mjgz4lq33e6qh0klvm23utom2w7lbr 1268929 1268928 2025-06-06T21:26:25Z Marcas.oduinn 33120 1268929 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Litríocht == # ''[[:en:Merrow|Merrow]]'', [[Murúch]] ≈ [[Maighdean mhara]] # ''[[:en:Tongu do dia toinges mo thúath|Tongu do dia toinges mo thúath]]'' - [[Tongu do dia toinges mo thúath]] == Foclóireacht == # ''[[:en:Irish lexicography|Irish lexicography]]'' - [[Foclóireacht na Gaeilge]] # ''[[:en:Marsh's Library|Marsh's Library]]'' - [[Leabharlann an Ard Easpaig Marsh]]=[[Leabharlann Marsh]] # [[foclóir.ie]]=[[focloir.ie]] == An Féineachas == [[An Féineachas]] (agus/nó b'fhéidir [[Seanchas]] / [[Béaloideas]]). Spreagtha ag ''[[:en:Wikipedia:Recent_additions/2025/March#8 March 2025|Recent additions, 8 March 2025]]'' ''[https://dil.ie/34117 othrus]'' ≈ fulaingt tinnis/othrais. Teimpléid; * [[Teimpléad:WD Bosca Sonraí Doiciméad]] * [[Teimpléad:efn]] Nuashonraithe (lámhscríbhinní): # [[Senchas Már]] (SM) # [[Bechbretha]] ([[Senchas Már#Bechbretha agus Coibes Uisci Thairdne|SM #21]]) # [[Bretha Crólige]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #33]]) # [[Críth Gablach]] (MacA) # [[Gúbretha Caratniad]] ([[Bodleian Library]], [[Rawlinson B 502]]) As nua, iomlán: # [[Corpus Iuris Hibernici]] (CIH) # [[Sanas Uí Dhuibhdábhoireann]] (MacA) # [[Cethairṡlicht Athgabálae]] ([[Senchas Már#Cethairslicht Athgabálae|SM #2]]) # [[Sechtae]] ([[Senchas Már#Sechtae|SM #9]]) # [[Recholl Breth]] (SM #13) # [[Bretha Déin Chécht]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #34]]) # [[Muirbretha]] ([[Senchas Már#Clár ábhar|SM #38]]) # [[Anfuigell]] (m.s., CnaT, LS 1387; MacA) # [[Berrad Airechta]] (CnaT, LS 1337) # [[Bretha Étgid]] ([[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]] LS 23 P 3) # [[Cóic Conara Fugill]] (m.s., [[Uraicecht Becc]], [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Di Astud Chor]] (''via'' [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Mellbretha]] ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], LS 1363) # [[Uí Lochlainn]] # [[Uí Dhuibhdábhoireann]] # [[CnaT BÁC, LS 1317]], [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath, LS 1317]] # [[Bóaire]] # [[Coinmheadh is buannacht]] # [[Brehon Law Commission]] # [[Mac Aodhagáin]] &rightarrow; [[Mhic Aodhagáin]] # [[John Lynch (Gratianus Lucius)]] # [[Fearghas Ó Ceallaigh]] # [[Leabharlann COBÁC]] # [[Cathair Mhic Neachtain]] # [[Thom McGinty]] As nua, síolta: # [[Dlí Ceilteach]]- # [[Gabháil chine]]- # [[Cyfraith Hywel]]- # [[Galanas]]- # [[Accessus ad auctores]]- # [[Hapax legomenon]]- # [[Robert Atkinson]]- == Dlí luath na hÉireann == Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas. The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law". My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference. Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"? Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former. Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach). Notes: * Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie * "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann? * What about Welsh, English or Roman law? {{Dlí luath na hÉireann}} == Téamh domhanda == ••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir Ann cheana: * [[Téamh domhanda]] '' Global warming * [[:Catagóir:Téamh domhanda]] * [[Aeráid]] '' Climate * [[:Catagóir:Athrú aeráide]] * [[Tonn teasa]] '' Heat wave * [[Falscaí]] '' Wild fire * [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation * [[Eostatacht]] '' Eustacy 'Cúis'eanna nua: # [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas # [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission # [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission # [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture nxk2i5cc6avyoy44ds1xlfcpot615ua 1268933 1268929 2025-06-06T21:29:13Z Marcas.oduinn 33120 /* Litríocht */ 1268933 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Litríocht == # ''[[:en:Merrow|Merrow]]'', [[Murúch]]- ≈ [[Maighdean mhara]] # ''[[:en:Tongu do dia toinges mo thúath|Tongu do dia toinges mo thúath]]'' - [[Tongu do dia toinges mo thúath]] == Foclóireacht == # ''[[:en:Irish lexicography|Irish lexicography]]'' - [[Foclóireacht na Gaeilge]] # ''[[:en:Marsh's Library|Marsh's Library]]'' - [[Leabharlann an Ard Easpaig Marsh]]=[[Leabharlann Marsh]] # [[foclóir.ie]]=[[focloir.ie]] == An Féineachas == [[An Féineachas]] (agus/nó b'fhéidir [[Seanchas]] / [[Béaloideas]]). Spreagtha ag ''[[:en:Wikipedia:Recent_additions/2025/March#8 March 2025|Recent additions, 8 March 2025]]'' ''[https://dil.ie/34117 othrus]'' ≈ fulaingt tinnis/othrais. Teimpléid; * [[Teimpléad:WD Bosca Sonraí Doiciméad]] * [[Teimpléad:efn]] Nuashonraithe (lámhscríbhinní): # [[Senchas Már]] (SM) # [[Bechbretha]] ([[Senchas Már#Bechbretha agus Coibes Uisci Thairdne|SM #21]]) # [[Bretha Crólige]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #33]]) # [[Críth Gablach]] (MacA) # [[Gúbretha Caratniad]] ([[Bodleian Library]], [[Rawlinson B 502]]) As nua, iomlán: # [[Corpus Iuris Hibernici]] (CIH) # [[Sanas Uí Dhuibhdábhoireann]] (MacA) # [[Cethairṡlicht Athgabálae]] ([[Senchas Már#Cethairslicht Athgabálae|SM #2]]) # [[Sechtae]] ([[Senchas Már#Sechtae|SM #9]]) # [[Recholl Breth]] (SM #13) # [[Bretha Déin Chécht]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #34]]) # [[Muirbretha]] ([[Senchas Már#Clár ábhar|SM #38]]) # [[Anfuigell]] (m.s., CnaT, LS 1387; MacA) # [[Berrad Airechta]] (CnaT, LS 1337) # [[Bretha Étgid]] ([[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]] LS 23 P 3) # [[Cóic Conara Fugill]] (m.s., [[Uraicecht Becc]], [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Di Astud Chor]] (''via'' [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Mellbretha]] ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], LS 1363) # [[Uí Lochlainn]] # [[Uí Dhuibhdábhoireann]] # [[CnaT BÁC, LS 1317]], [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath, LS 1317]] # [[Bóaire]] # [[Coinmheadh is buannacht]] # [[Brehon Law Commission]] # [[Mac Aodhagáin]] &rightarrow; [[Mhic Aodhagáin]] # [[John Lynch (Gratianus Lucius)]] # [[Fearghas Ó Ceallaigh]] # [[Leabharlann COBÁC]] # [[Cathair Mhic Neachtain]] # [[Thom McGinty]] As nua, síolta: # [[Dlí Ceilteach]]- # [[Gabháil chine]]- # [[Cyfraith Hywel]]- # [[Galanas]]- # [[Accessus ad auctores]]- # [[Hapax legomenon]]- # [[Robert Atkinson]]- == Dlí luath na hÉireann == Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas. The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law". My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference. Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"? Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former. Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach). Notes: * Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie * "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann? * What about Welsh, English or Roman law? {{Dlí luath na hÉireann}} == Téamh domhanda == ••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir Ann cheana: * [[Téamh domhanda]] '' Global warming * [[:Catagóir:Téamh domhanda]] * [[Aeráid]] '' Climate * [[:Catagóir:Athrú aeráide]] * [[Tonn teasa]] '' Heat wave * [[Falscaí]] '' Wild fire * [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation * [[Eostatacht]] '' Eustacy 'Cúis'eanna nua: # [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas # [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission # [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission # [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture 0tun8ou00605x5aeikfki6yhnmidzfm 1268934 1268933 2025-06-06T21:40:14Z Marcas.oduinn 33120 /* Litríocht */ 1268934 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Litríocht == # ''[[:en:Merrow|Merrow]]'', [[Murúch]]- ≈ [[Maighdean mhara]] # ''[[:en:Tongu do dia toinges mo thúath|Tongu do dia toinges mo thúath]]'' - [[Tongu do dia toinges mo thúath]] == Marsh's Library == '' '''Marsh's Library''', situated in St. Patrick's Close, adjacent to [[Ardeaglais Naomh Pádraig, Baile Átha Cliath|Ardeaglais Naomh Pádraig]], [[Baile Átha Cliath]] is a well-preserved library of the late [[An Athbheochan]] and early [[An Eagnaíocht]]. When it opened to the public in 1707, it was the first public library in Ireland.<ref>{{cite book | last=De Breffny | first=Brian | author-link= | date=1983 | title=Ireland: A Cultural Encyclopedia | url= | location=Londain | publisher=Thames and Hudson | page=149 | isbn= }}</ref> It was built to the order of [[Narcissus Marsh]]. It has a collection of over 25,000 books and 300 manuscripts. == Tagairtí {{reflist}} == Foclóireacht == # ''[[:en:Irish lexicography|Irish lexicography]]'' - [[Foclóireacht na Gaeilge]] # ''[[:en:Marsh's Library|Marsh's Library]]'' - [[Leabharlann an Ard Easpaig Marsh]]=[[Leabharlann Marsh]] # [[foclóir.ie]]=[[focloir.ie]] == An Féineachas == [[An Féineachas]] (agus/nó b'fhéidir [[Seanchas]] / [[Béaloideas]]). Spreagtha ag ''[[:en:Wikipedia:Recent_additions/2025/March#8 March 2025|Recent additions, 8 March 2025]]'' ''[https://dil.ie/34117 othrus]'' ≈ fulaingt tinnis/othrais. Teimpléid; * [[Teimpléad:WD Bosca Sonraí Doiciméad]] * [[Teimpléad:efn]] Nuashonraithe (lámhscríbhinní): # [[Senchas Már]] (SM) # [[Bechbretha]] ([[Senchas Már#Bechbretha agus Coibes Uisci Thairdne|SM #21]]) # [[Bretha Crólige]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #33]]) # [[Críth Gablach]] (MacA) # [[Gúbretha Caratniad]] ([[Bodleian Library]], [[Rawlinson B 502]]) As nua, iomlán: # [[Corpus Iuris Hibernici]] (CIH) # [[Sanas Uí Dhuibhdábhoireann]] (MacA) # [[Cethairṡlicht Athgabálae]] ([[Senchas Már#Cethairslicht Athgabálae|SM #2]]) # [[Sechtae]] ([[Senchas Már#Sechtae|SM #9]]) # [[Recholl Breth]] (SM #13) # [[Bretha Déin Chécht]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #34]]) # [[Muirbretha]] ([[Senchas Már#Clár ábhar|SM #38]]) # [[Anfuigell]] (m.s., CnaT, LS 1387; MacA) # [[Berrad Airechta]] (CnaT, LS 1337) # [[Bretha Étgid]] ([[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]] LS 23 P 3) # [[Cóic Conara Fugill]] (m.s., [[Uraicecht Becc]], [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Di Astud Chor]] (''via'' [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Mellbretha]] ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], LS 1363) # [[Uí Lochlainn]] # [[Uí Dhuibhdábhoireann]] # [[CnaT BÁC, LS 1317]], [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath, LS 1317]] # [[Bóaire]] # [[Coinmheadh is buannacht]] # [[Brehon Law Commission]] # [[Mac Aodhagáin]] &rightarrow; [[Mhic Aodhagáin]] # [[John Lynch (Gratianus Lucius)]] # [[Fearghas Ó Ceallaigh]] # [[Leabharlann COBÁC]] # [[Cathair Mhic Neachtain]] # [[Thom McGinty]] As nua, síolta: # [[Dlí Ceilteach]]- # [[Gabháil chine]]- # [[Cyfraith Hywel]]- # [[Galanas]]- # [[Accessus ad auctores]]- # [[Hapax legomenon]]- # [[Robert Atkinson]]- == Dlí luath na hÉireann == Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas. The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law". My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference. Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"? Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former. Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach). Notes: * Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie * "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann? * What about Welsh, English or Roman law? {{Dlí luath na hÉireann}} == Téamh domhanda == ••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir Ann cheana: * [[Téamh domhanda]] '' Global warming * [[:Catagóir:Téamh domhanda]] * [[Aeráid]] '' Climate * [[:Catagóir:Athrú aeráide]] * [[Tonn teasa]] '' Heat wave * [[Falscaí]] '' Wild fire * [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation * [[Eostatacht]] '' Eustacy 'Cúis'eanna nua: # [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas # [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission # [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission # [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture 6k2x948z87s1eoi29pkjuh3k13ltgfm 1268935 1268934 2025-06-06T21:53:52Z Marcas.oduinn 33120 /* Leabharlann Marsh */ 1268935 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Litríocht == # ''[[:en:Merrow|Merrow]]'', [[Murúch]]- ≈ [[Maighdean mhara]] # ''[[:en:Tongu do dia toinges mo thúath|Tongu do dia toinges mo thúath]]'' - [[Tongu do dia toinges mo thúath]] == Leabharlann Marsh == Is leabharlann bunaithe san [[An Athbheochan]] déanach agus san agus go luath san [[An Eagnaíocht|Eagnaíocht]] luath ar a bhfuil bail mhaith uirthi is ea '''Leabharlann Marsh''', suite i gClós Phádraig in aice le h[[Ardeaglais Naomh Pádraig, Baile Átha Cliath|Ardeaglais Naomh Pádraig]], [[Baile Átha Cliath]]. Tógadh í ar ord an ardeaspaig, [[Narcissus Marsh]]. Nuair a osclaíodh í sa bhliain 1707, ba í ina chéad leabharlann phoiblí i nÉirinn.<ref>{{cite book | last=De Breffny | first=Brian | author-link= | date=1983 | title=Ireland: A Cultural Encyclopedia | url= | location=Londain | publisher=Thames and Hudson | page=149 | isbn= }}</ref> San bhailiúchán atá aici, tá níos mó ná 25,000 leabhar agus 300 lámhscríbhinn. == Tagairtí {{reflist}} == Foclóireacht == # ''[[:en:Irish lexicography|Irish lexicography]]'' - [[Foclóireacht na Gaeilge]] # ''[[:en:Marsh's Library|Marsh's Library]]'' - [[Leabharlann an Ard Easpaig Marsh]]=[[Leabharlann Marsh]] # [[foclóir.ie]]=[[focloir.ie]] == An Féineachas == [[An Féineachas]] (agus/nó b'fhéidir [[Seanchas]] / [[Béaloideas]]). Spreagtha ag ''[[:en:Wikipedia:Recent_additions/2025/March#8 March 2025|Recent additions, 8 March 2025]]'' ''[https://dil.ie/34117 othrus]'' ≈ fulaingt tinnis/othrais. Teimpléid; * [[Teimpléad:WD Bosca Sonraí Doiciméad]] * [[Teimpléad:efn]] Nuashonraithe (lámhscríbhinní): # [[Senchas Már]] (SM) # [[Bechbretha]] ([[Senchas Már#Bechbretha agus Coibes Uisci Thairdne|SM #21]]) # [[Bretha Crólige]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #33]]) # [[Críth Gablach]] (MacA) # [[Gúbretha Caratniad]] ([[Bodleian Library]], [[Rawlinson B 502]]) As nua, iomlán: # [[Corpus Iuris Hibernici]] (CIH) # [[Sanas Uí Dhuibhdábhoireann]] (MacA) # [[Cethairṡlicht Athgabálae]] ([[Senchas Már#Cethairslicht Athgabálae|SM #2]]) # [[Sechtae]] ([[Senchas Már#Sechtae|SM #9]]) # [[Recholl Breth]] (SM #13) # [[Bretha Déin Chécht]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #34]]) # [[Muirbretha]] ([[Senchas Már#Clár ábhar|SM #38]]) # [[Anfuigell]] (m.s., CnaT, LS 1387; MacA) # [[Berrad Airechta]] (CnaT, LS 1337) # [[Bretha Étgid]] ([[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]] LS 23 P 3) # [[Cóic Conara Fugill]] (m.s., [[Uraicecht Becc]], [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Di Astud Chor]] (''via'' [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Mellbretha]] ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], LS 1363) # [[Uí Lochlainn]] # [[Uí Dhuibhdábhoireann]] # [[CnaT BÁC, LS 1317]], [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath, LS 1317]] # [[Bóaire]] # [[Coinmheadh is buannacht]] # [[Brehon Law Commission]] # [[Mac Aodhagáin]] &rightarrow; [[Mhic Aodhagáin]] # [[John Lynch (Gratianus Lucius)]] # [[Fearghas Ó Ceallaigh]] # [[Leabharlann COBÁC]] # [[Cathair Mhic Neachtain]] # [[Thom McGinty]] As nua, síolta: # [[Dlí Ceilteach]]- # [[Gabháil chine]]- # [[Cyfraith Hywel]]- # [[Galanas]]- # [[Accessus ad auctores]]- # [[Hapax legomenon]]- # [[Robert Atkinson]]- == Dlí luath na hÉireann == Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas. The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law". My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference. Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"? Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former. Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach). Notes: * Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie * "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann? * What about Welsh, English or Roman law? {{Dlí luath na hÉireann}} == Téamh domhanda == ••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir Ann cheana: * [[Téamh domhanda]] '' Global warming * [[:Catagóir:Téamh domhanda]] * [[Aeráid]] '' Climate * [[:Catagóir:Athrú aeráide]] * [[Tonn teasa]] '' Heat wave * [[Falscaí]] '' Wild fire * [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation * [[Eostatacht]] '' Eustacy 'Cúis'eanna nua: # [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas # [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission # [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission # [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture 4ufkdcu2dzc8efk3bnbf4dllc6yutk3 1268936 1268935 2025-06-06T21:54:05Z Marcas.oduinn 33120 1268936 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Litríocht == # ''[[:en:Merrow|Merrow]]'', [[Murúch]]- ≈ [[Maighdean mhara]] # ''[[:en:Tongu do dia toinges mo thúath|Tongu do dia toinges mo thúath]]'' - [[Tongu do dia toinges mo thúath]] == Foclóireacht == # ''[[:en:Irish lexicography|Irish lexicography]]'' - [[Foclóireacht na Gaeilge]] # ''[[:en:Marsh's Library|Marsh's Library]]'' - [[Leabharlann an Ard Easpaig Marsh]]=[[Leabharlann Marsh]] # [[foclóir.ie]]=[[focloir.ie]] == An Féineachas == [[An Féineachas]] (agus/nó b'fhéidir [[Seanchas]] / [[Béaloideas]]). Spreagtha ag ''[[:en:Wikipedia:Recent_additions/2025/March#8 March 2025|Recent additions, 8 March 2025]]'' ''[https://dil.ie/34117 othrus]'' ≈ fulaingt tinnis/othrais. Teimpléid; * [[Teimpléad:WD Bosca Sonraí Doiciméad]] * [[Teimpléad:efn]] Nuashonraithe (lámhscríbhinní): # [[Senchas Már]] (SM) # [[Bechbretha]] ([[Senchas Már#Bechbretha agus Coibes Uisci Thairdne|SM #21]]) # [[Bretha Crólige]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #33]]) # [[Críth Gablach]] (MacA) # [[Gúbretha Caratniad]] ([[Bodleian Library]], [[Rawlinson B 502]]) As nua, iomlán: # [[Corpus Iuris Hibernici]] (CIH) # [[Sanas Uí Dhuibhdábhoireann]] (MacA) # [[Cethairṡlicht Athgabálae]] ([[Senchas Már#Cethairslicht Athgabálae|SM #2]]) # [[Sechtae]] ([[Senchas Már#Sechtae|SM #9]]) # [[Recholl Breth]] (SM #13) # [[Bretha Déin Chécht]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #34]]) # [[Muirbretha]] ([[Senchas Már#Clár ábhar|SM #38]]) # [[Anfuigell]] (m.s., CnaT, LS 1387; MacA) # [[Berrad Airechta]] (CnaT, LS 1337) # [[Bretha Étgid]] ([[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]] LS 23 P 3) # [[Cóic Conara Fugill]] (m.s., [[Uraicecht Becc]], [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Di Astud Chor]] (''via'' [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Mellbretha]] ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], LS 1363) # [[Uí Lochlainn]] # [[Uí Dhuibhdábhoireann]] # [[CnaT BÁC, LS 1317]], [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath, LS 1317]] # [[Bóaire]] # [[Coinmheadh is buannacht]] # [[Brehon Law Commission]] # [[Mac Aodhagáin]] &rightarrow; [[Mhic Aodhagáin]] # [[John Lynch (Gratianus Lucius)]] # [[Fearghas Ó Ceallaigh]] # [[Leabharlann COBÁC]] # [[Cathair Mhic Neachtain]] # [[Thom McGinty]] As nua, síolta: # [[Dlí Ceilteach]]- # [[Gabháil chine]]- # [[Cyfraith Hywel]]- # [[Galanas]]- # [[Accessus ad auctores]]- # [[Hapax legomenon]]- # [[Robert Atkinson]]- == Dlí luath na hÉireann == Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas. The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law". My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference. Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"? Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former. Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach). Notes: * Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie * "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann? * What about Welsh, English or Roman law? {{Dlí luath na hÉireann}} == Téamh domhanda == ••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir Ann cheana: * [[Téamh domhanda]] '' Global warming * [[:Catagóir:Téamh domhanda]] * [[Aeráid]] '' Climate * [[:Catagóir:Athrú aeráide]] * [[Tonn teasa]] '' Heat wave * [[Falscaí]] '' Wild fire * [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation * [[Eostatacht]] '' Eustacy 'Cúis'eanna nua: # [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas # [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission # [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission # [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture 0tun8ou00605x5aeikfki6yhnmidzfm 1268970 1268936 2025-06-07T04:35:03Z Marcas.oduinn 33120 /* Litríocht */ 1268970 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Litríocht == # ''[[:en:Merrow|Merrow]]'', [[Murúch]]- ≈ [[Maighdean mhara]] # ''[[:en:Tongu do dia toinges mo thúath|Tongu do dia toinges mo thúath]]'' - [[Tongu do dia toinges mo thúath]] == Tongu do dia == {{tl|teideal iodálach}} [[Íomhá:Cuchulain in Battle.jpg|thumb|'' [[Cú Chulainn]] (pictured, in battle) swears {{lang|sga|tongu do dia toinges mo thúath}} to destroy an opponent in the [[Lebor na hUidre|earliest recension]] of the {{lang|sga|[[Táin Bó Cúailnge]]}}.]] '''{{lang|sga|Tongu do dia toinges mo thúath}}''' is an [[Sean-Ghaeilge]] oath 'Mionnaím (tongaid<ref>eDIL s.v. [https://dil.ie/41385 tongaid]</ref>do Dhia a mhionníonn mó mhuintir ({{lang|sga|[[túath]]}})'. It is the standard oath in [[early Irish literature]]. Such formulae are common in the heroic sagas, when a character declares he will perform some feat. Some scholars have interpreted this oath as a relic of [[Ildiachas Ceilteach]]. Along these lines, [[Joseph Vendryes]] argued that the god behind this oath was the Celtic god [[Teutates]], and [[Calvert Watkins]] that the oath had roots in [[Próta-Ind-Eorpais]]. On the other hand, Ruairí Ó hUiginn has argued that the oath was a scholarly Christian invention, contrived to suit the pagan background of the Old Irish sagas. '' The aspect of [[taboo]] in this oath has also been discussed, with [[John T. Koch]] suggesting that it originated as a [[wikt:taboo deformation|taboo deformation]] (i.e., modification of a phrase to avoid a taboo word). == Tagairtí {{reflist}} == Foclóireacht == # ''[[:en:Irish lexicography|Irish lexicography]]'' - [[Foclóireacht na Gaeilge]] # ''[[:en:Marsh's Library|Marsh's Library]]'' - [[Leabharlann an Ard Easpaig Marsh]]=[[Leabharlann Marsh]] # [[foclóir.ie]]=[[focloir.ie]] == An Féineachas == [[An Féineachas]] (agus/nó b'fhéidir [[Seanchas]] / [[Béaloideas]]). Spreagtha ag ''[[:en:Wikipedia:Recent_additions/2025/March#8 March 2025|Recent additions, 8 March 2025]]'' ''[https://dil.ie/34117 othrus]'' ≈ fulaingt tinnis/othrais. Teimpléid; * [[Teimpléad:WD Bosca Sonraí Doiciméad]] * [[Teimpléad:efn]] Nuashonraithe (lámhscríbhinní): # [[Senchas Már]] (SM) # [[Bechbretha]] ([[Senchas Már#Bechbretha agus Coibes Uisci Thairdne|SM #21]]) # [[Bretha Crólige]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #33]]) # [[Críth Gablach]] (MacA) # [[Gúbretha Caratniad]] ([[Bodleian Library]], [[Rawlinson B 502]]) As nua, iomlán: # [[Corpus Iuris Hibernici]] (CIH) # [[Sanas Uí Dhuibhdábhoireann]] (MacA) # [[Cethairṡlicht Athgabálae]] ([[Senchas Már#Cethairslicht Athgabálae|SM #2]]) # [[Sechtae]] ([[Senchas Már#Sechtae|SM #9]]) # [[Recholl Breth]] (SM #13) # [[Bretha Déin Chécht]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #34]]) # [[Muirbretha]] ([[Senchas Már#Clár ábhar|SM #38]]) # [[Anfuigell]] (m.s., CnaT, LS 1387; MacA) # [[Berrad Airechta]] (CnaT, LS 1337) # [[Bretha Étgid]] ([[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]] LS 23 P 3) # [[Cóic Conara Fugill]] (m.s., [[Uraicecht Becc]], [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Di Astud Chor]] (''via'' [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Mellbretha]] ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], LS 1363) # [[Uí Lochlainn]] # [[Uí Dhuibhdábhoireann]] # [[CnaT BÁC, LS 1317]], [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath, LS 1317]] # [[Bóaire]] # [[Coinmheadh is buannacht]] # [[Brehon Law Commission]] # [[Mac Aodhagáin]] &rightarrow; [[Mhic Aodhagáin]] # [[John Lynch (Gratianus Lucius)]] # [[Fearghas Ó Ceallaigh]] # [[Leabharlann COBÁC]] # [[Cathair Mhic Neachtain]] # [[Thom McGinty]] As nua, síolta: # [[Dlí Ceilteach]]- # [[Gabháil chine]]- # [[Cyfraith Hywel]]- # [[Galanas]]- # [[Accessus ad auctores]]- # [[Hapax legomenon]]- # [[Robert Atkinson]]- == Dlí luath na hÉireann == Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas. The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law". My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference. Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"? Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former. Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach). Notes: * Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie * "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann? * What about Welsh, English or Roman law? {{Dlí luath na hÉireann}} == Téamh domhanda == ••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir Ann cheana: * [[Téamh domhanda]] '' Global warming * [[:Catagóir:Téamh domhanda]] * [[Aeráid]] '' Climate * [[:Catagóir:Athrú aeráide]] * [[Tonn teasa]] '' Heat wave * [[Falscaí]] '' Wild fire * [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation * [[Eostatacht]] '' Eustacy 'Cúis'eanna nua: # [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas # [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission # [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission # [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture domz1ryii5wrptg8vewb6jb6udlpbaa 1268972 1268970 2025-06-07T10:46:45Z Marcas.oduinn 33120 /* Tongu do dia */ 1268972 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Litríocht == # ''[[:en:Merrow|Merrow]]'', [[Murúch]]- ≈ [[Maighdean mhara]] # ''[[:en:Tongu do dia toinges mo thúath|Tongu do dia toinges mo thúath]]'' - [[Tongu do dia toinges mo thúath]] == Tongu do dia == {{tl|teideal iodálach}} [[Íomhá:Cuchulain in Battle.jpg|thumb|[[Cú Chulainn]] i mbun catha, ag mionn ''{{lang|sga|tongu do dia toinges mo thúath}}'' chun a chéile comhraic destroy, le feiceáil san [[Lebor na hUidre|athleagan is luaithe]] den ''[[Táin Bó Cúailnge]]'']] Is an gnáthmhionn i [[Luathlitríocht na hÉireann]] é '''{{lang|sga|tongu do dia toinges mo thúath}}''' as [[Sean-Ghaeilge]], nó 'Mionnaím{{efn|''tongu'', eDIL s.v. ''[https://dil.ie/41385 tongaid]''}}) do dhia (mar) a mhionníonn{{efn|toinges, foirm choibhneasta, ''cf'' "mar a leanas"}} mo thuath.'{{efn|[[túath]], muintir, srl.) Is sách coiteann iad sna seanscéalta a leithéid d'abairt, agus an laoch ag fógairt go ndéana sé éacht éigin. '' Some scholars have interpreted this oath as a relic of [[Ildiachas Ceilteach]]. [[Joseph Vendryes]] argued that the Celtic god [[Teutates]] was behind it, and [[Calvert Watkins]] that the oath had roots in [[Próta-Ind-Eorpais]].'' Ar an láimh eile, deir Ruairí Ó hUiginn gur cumadh an mionn ag scoláirí Chríostaí, rud de réir na seanscéalta págánacha. '' The aspect of [[geis]] in this oath has also been discussed. Mhol [[John T. Koch]] gur cumadh an mionn mar atá chun focal coiscthe a sheachaint. == Nótaí {{notelist}} == Tagairtí {{reflist}} == Foclóireacht == # ''[[:en:Irish lexicography|Irish lexicography]]'' - [[Foclóireacht na Gaeilge]] # ''[[:en:Marsh's Library|Marsh's Library]]'' - [[Leabharlann an Ard Easpaig Marsh]]=[[Leabharlann Marsh]] # [[foclóir.ie]]=[[focloir.ie]] == An Féineachas == [[An Féineachas]] (agus/nó b'fhéidir [[Seanchas]] / [[Béaloideas]]). Spreagtha ag ''[[:en:Wikipedia:Recent_additions/2025/March#8 March 2025|Recent additions, 8 March 2025]]'' ''[https://dil.ie/34117 othrus]'' ≈ fulaingt tinnis/othrais. Teimpléid; * [[Teimpléad:WD Bosca Sonraí Doiciméad]] * [[Teimpléad:efn]] Nuashonraithe (lámhscríbhinní): # [[Senchas Már]] (SM) # [[Bechbretha]] ([[Senchas Már#Bechbretha agus Coibes Uisci Thairdne|SM #21]]) # [[Bretha Crólige]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #33]]) # [[Críth Gablach]] (MacA) # [[Gúbretha Caratniad]] ([[Bodleian Library]], [[Rawlinson B 502]]) As nua, iomlán: # [[Corpus Iuris Hibernici]] (CIH) # [[Sanas Uí Dhuibhdábhoireann]] (MacA) # [[Cethairṡlicht Athgabálae]] ([[Senchas Már#Cethairslicht Athgabálae|SM #2]]) # [[Sechtae]] ([[Senchas Már#Sechtae|SM #9]]) # [[Recholl Breth]] (SM #13) # [[Bretha Déin Chécht]] ([[Senchas Már#Slicht Othrusa, Bretha Crólige agus Bretha Déin Chécht|SM #34]]) # [[Muirbretha]] ([[Senchas Már#Clár ábhar|SM #38]]) # [[Anfuigell]] (m.s., CnaT, LS 1387; MacA) # [[Berrad Airechta]] (CnaT, LS 1337) # [[Bretha Étgid]] ([[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]] LS 23 P 3) # [[Cóic Conara Fugill]] (m.s., [[Uraicecht Becc]], [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Di Astud Chor]] (''via'' [[Corpus Iuris Hibernici|CIH]]) # [[Mellbretha]] ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], LS 1363) # [[Uí Lochlainn]] # [[Uí Dhuibhdábhoireann]] # [[CnaT BÁC, LS 1317]], [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath, LS 1317]] # [[Bóaire]] # [[Coinmheadh is buannacht]] # [[Brehon Law Commission]] # [[Mac Aodhagáin]] &rightarrow; [[Mhic Aodhagáin]] # [[John Lynch (Gratianus Lucius)]] # [[Fearghas Ó Ceallaigh]] # [[Leabharlann COBÁC]] # [[Cathair Mhic Neachtain]] # [[Thom McGinty]] As nua, síolta: # [[Dlí Ceilteach]]- # [[Gabháil chine]]- # [[Cyfraith Hywel]]- # [[Galanas]]- # [[Accessus ad auctores]]- # [[Hapax legomenon]]- # [[Robert Atkinson]]- == Dlí luath na hÉireann == Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas. The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law". My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference. Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"? Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former. Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach). Notes: * Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie * "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann? * What about Welsh, English or Roman law? {{Dlí luath na hÉireann}} == Téamh domhanda == ••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir Ann cheana: * [[Téamh domhanda]] '' Global warming * [[:Catagóir:Téamh domhanda]] * [[Aeráid]] '' Climate * [[:Catagóir:Athrú aeráide]] * [[Tonn teasa]] '' Heat wave * [[Falscaí]] '' Wild fire * [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation * [[Eostatacht]] '' Eustacy 'Cúis'eanna nua: # [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas # [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission # [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission # [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture pu5tvz5gbqafknsatlwyfoerurcrscg Críth Gablach 0 91035 1268876 1267098 2025-06-06T15:13:19Z Marcas.oduinn 33120 /* Lámhscríbhinní */Lámhscríbhinní (ó enwiki) 1268876 wikitext text/x-wiki {{Teideal iodálach}} {{WD Bosca Sonraí Doiciméad}} Cnuasach dlíthe de chuid seanchas na hÉireann SeanGhaelaí is ea '''Ceannach Gabhlach''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Críth<ref>[http://dil.ie/12998 críth] ar eDIL</ref> Gablach'''), scríofa ag tús na 8ú&nbsp;haoise. Is é b'fhéidir an tráchtas stádais is cáiliúla atá ann, agus cinnte an ceann is so-aimsithe &mdash; tá eagrán nua-aimseartha foilsithe ag an [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]].<ref>Binchy 1979. Tá aistriúchán Béarla údarásach ann le Mac Neill, 1923, ll. 265–316.</ref> Leagtar amach é i bhfoirm ceist-agus-freagra, ag plé leis na haicmí shóisialta de phobal na hÉireann ársa, a chearta agus a dhualgais. Is soiléir é on ainm 'Ceannach Gabhlach', gurbh fhéidir cách a aicme a athrú (nó a cheannach), de réir an nath 'fearr fear a chineadh',<ref>Helmut Birkhan: ''Kelten. Versuch einer Gesamtdarstellung ihrer Kultur.'' Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 1997, ISBN 3-7001-2609-3, ll.&nbsp;989&nbsp;ff., 1020.</ref> ach amháin gur ghá dul ó ghabhal go gabhal. Roinneadh an tsochaí ina seacht n-aicme, ó ríthe go daoir, ó thaobh an dlí de. Sonraíodh go cruinn ''[[lóg n-enech]]'', tomhas na dtithe, seilbh is lú na mbó, cineál biadh, aoine, plean suíochán, conas ba ghá cliantacht a shocrú, srl. Is amhlaidh ámh nach úsáidfí a rialacha ar bhealach praiticiúil. Mar shampla, tá sonraí cliantachta ann fiú d'uaisle is airde, nach mbeadh riamh ina gcliaint. I dteannta leis an bpríomhthéacs, faightear dán sa lámhscríbhinn, díreach ag an deireadh.<ref>Breatnach 2005, ll. 242–243. Tá aistriúchán Béarla le fáil ar [http://www.ancienttexts.org/library/celtic/ctexts/crith.html ancienttexts.org], cé go dtugtar an t-ainm ''Crith Gablach'' go míthreorach air, agus léirítear D. Binchy mar aistritheoir.</ref> == Lámhscríbhinní == Faightear an téacs de ''Críth Gablach'' i dtrí lámhscríbhinn, neamhiomlán gach aon ceann acu, ach le chéile tá an rud go léir. As an 16ú haois atá gach scríbhinn, as an scoil dlí [[Mhic Aodhagáin]].<ref name=Binchy/>{{rp|xii}} Is é [[Eoghan Ó Comhraí]] an chéad eagarthóir ar an téacs (1873 agus 1879). Chuir sé aistriúchán ar fáil, cé gur "tuairimíocht" é an-chuid de. D'fhoilsigh [[Eoin Mac Néill]] (1923) aistriúchán níos fearr, agus [[D. A. Binchy]] (1941) eagrán nua den tSean-Ghaeilge.<ref name=Binchy>{{cite book | editor-last=Binchy | editor-first=D. A. | title=Críth Gablach | series=Mediaeval and Modern Irish Series | volume=11 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=1941 }}</ref>{{rp|xi}} Cé nach bhfuil deireadh an téacs ach in aon scríbhinn amháin, is doiléir é an gá an dán gearr dlí (nó roscadh) a bheith ann. Tá [[Liam Breatnach]] ar son na smaointe, ach tá Mac Néill agus Binchy ina choinne.<ref name=Breatnach>{{cite book | last=Breatnach | first=Liam | title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' | series=Early Irish Law Series | volume=5 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=2005 }}</ref>{{rp|242}} == Féach freisin == * [[Seanchas (dlí)]] * ''[[Aithech fortha]]'' * ''[[Bretha Crólige]]'' * ''[[Lóg n-enech]]'' * ''[[Fír flathemon]]'' ==Foinsí== * [[Helmut Birkhan]]: ''Kelten. Versuch einer Gesamtdarstellung ihrer Kultur.'' Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 1997, ISBN 3-7001-2609-3. * [[Bernhard Maier]]: ''Lexikon der keltischen Religion und Kultur'' (''[[Kröners Taschenausgabe]].'' Band 466). Kröner, Stuttgart 1994, ISBN 3-520-46601-5. ==Naisc sheachtracha== * Nils Müller-Scheessel, ''[http://books.google.at/books?id=B1dkVbDvPqYC&pg=PA245&dq=Crith+Gablach&hl=de&ei=ztIgTdSjN8LrOcevhI0J&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CDEQ6AEwAg#v=onepage&q=Crith%20Gablach&f=false Soziale Gruppen, kulturelle Grenzen: die Interpretation sozialer Identitäten in der prähistorischen Archäologie],'' Waxmann Verlag, 2006 ==Tagairtí== {{reflist}} {{Dlí luath na hÉireann}} {{DEFAULTSORT:Crith Gablach}} [[Catagóir:Seanchas]] [[Catagóir:An Féineachas]] ko1j8m1uekwhgjlzw8zi0y5fhfm57m8 1268877 1268876 2025-06-06T15:17:49Z Marcas.oduinn 33120 1268877 wikitext text/x-wiki {{Teideal iodálach}} {{WD Bosca Sonraí Doiciméad}} Cnuasach dlíthe de chuid seanchas na hÉireann SeanGhaelaí is ea '''Ceannach Gabhlach''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Críth<ref>[http://dil.ie/12998 críth] ar eDIL</ref> Gablach'''), scríofa ag tús na 8ú&nbsp;haoise. Is é b'fhéidir an tráchtas stádais is cáiliúla atá ann, agus cinnte an ceann is so-aimsithe &mdash; tá eagrán nua-aimseartha foilsithe ag an [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]].<ref>Binchy 1979. Tá aistriúchán Béarla údarásach ann le Mac Neill, 1923, ll. 265–316.</ref> Leagtar amach é i bhfoirm ceist-agus-freagra, ag plé leis na haicmí shóisialta de phobal na hÉireann ársa, a chearta agus a dhualgais. Is soiléir é on ainm 'Ceannach Gabhlach', gurbh fhéidir cách a aicme a athrú (nó a cheannach), de réir an nath 'fearr fear a chineadh',<ref>Helmut Birkhan: ''Kelten. Versuch einer Gesamtdarstellung ihrer Kultur.'' Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 1997, ISBN 3-7001-2609-3, ll.&nbsp;989&nbsp;ff., 1020.</ref> ach amháin gur ghá dul ó ghabhal go gabhal. Roinneadh an tsochaí ina seacht n-aicme, ó ríthe go daoir, ó thaobh an dlí de. Sonraíodh go cruinn ''[[lóg n-enech]]'', tomhas na dtithe, seilbh is lú na mbó, cineál biadh, aoine, plean suíochán, conas ba ghá cliantacht a shocrú, srl. Is amhlaidh ámh nach úsáidfí a rialacha ar bhealach praiticiúil. Mar shampla, tá sonraí cliantachta ann fiú d'uaisle is airde, nach mbeadh riamh ina gcliaint. I dteannta leis an bpríomhthéacs, faightear dán sa lámhscríbhinn, díreach ag an deireadh.<ref>Breatnach 2005, ll. 242–243. Tá aistriúchán Béarla le fáil ar [http://www.ancienttexts.org/library/celtic/ctexts/crith.html ancienttexts.org], cé go dtugtar an t-ainm ''Crith Gablach'' go míthreorach air, agus léirítear D. Binchy mar aistritheoir.</ref> == Lámhscríbhinní == Faightear an téacs de ''Críth Gablach'' i dtrí lámhscríbhinn,<ref>[[Leabharlann Choláiste na Tríonóide]] LS 1337, féach [https://codecs.vanhamel.nl/Críth_gablach Críth Gablach] ar CODECS</ref> neamhiomlán gach aon ceann acu, ach le chéile tá an rud go léir againn. As an 16ú haois atá gach scríbhinn, as an scoil dlí [[Mhic Aodhagáin]].<ref name=Binchy/>{{rp|xii}} Is é [[Eoghan Ó Comhraí]] an chéad eagarthóir ar an téacs (1873 agus 1879). Chuir sé aistriúchán ar fáil, cé gur "tuairimíocht" é an-chuid de. D'fhoilsigh [[Eoin Mac Néill]] (1923) aistriúchán níos fearr, agus [[D. A. Binchy]] (1941) eagrán nua den tSean-Ghaeilge.<ref name=Binchy>{{cite book | editor-last=Binchy | editor-first=D. A. | title=Críth Gablach | series=Mediaeval and Modern Irish Series | volume=11 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=1941 }}</ref>{{rp|xi}} Cé nach bhfuil deireadh an téacs ach in aon scríbhinn amháin, is doiléir é an gá an dán gearr dlí (nó roscadh) a bheith ann. Tá [[Liam Breatnach]] ar son na smaointe, ach tá Mac Néill agus Binchy ina choinne.<ref name=Breatnach>{{cite book | last=Breatnach | first=Liam | title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' | series=Early Irish Law Series | volume=5 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=2005 }}</ref>{{rp|242}} == Féach freisin == * [[Seanchas (dlí)]] * ''[[Aithech fortha]]'' * ''[[Bretha Crólige]]'' * ''[[Lóg n-enech]]'' * ''[[Fír flathemon]]'' ==Foinsí== * [[Helmut Birkhan]]: ''Kelten. Versuch einer Gesamtdarstellung ihrer Kultur.'' Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 1997, ISBN 3-7001-2609-3. * [[Bernhard Maier]]: ''Lexikon der keltischen Religion und Kultur'' (''[[Kröners Taschenausgabe]].'' Band 466). Kröner, Stuttgart 1994, ISBN 3-520-46601-5. ==Naisc sheachtracha== * Nils Müller-Scheessel, ''[http://books.google.at/books?id=B1dkVbDvPqYC&pg=PA245&dq=Crith+Gablach&hl=de&ei=ztIgTdSjN8LrOcevhI0J&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CDEQ6AEwAg#v=onepage&q=Crith%20Gablach&f=false Soziale Gruppen, kulturelle Grenzen: die Interpretation sozialer Identitäten in der prähistorischen Archäologie],'' Waxmann Verlag, 2006 ==Tagairtí== {{reflist}} {{Dlí luath na hÉireann}} {{DEFAULTSORT:Crith Gablach}} [[Catagóir:Seanchas]] [[Catagóir:An Féineachas]] bdftg5fdamz78mxygwk6zm1lbhd7z4e 1268900 1268877 2025-06-06T19:28:15Z Professor Spud 56406 Ceartú agus glanadh 1268900 wikitext text/x-wiki {{Teideal iodálach}} {{WD Bosca Sonraí Doiciméad}} Cnuasach dlíthe de chuid seanchas na hÉireann SeanGhaelaí is ea '''Ceannach Gabhlach''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Críth<ref>[http://dil.ie/12998 críth] ar eDIL</ref> Gablach'''), scríofa ag tús na 8ú&nbsp;haoise. Is é b'fhéidir an tráchtas stádais is cáiliúla atá ann, agus cinnte an ceann is so-aimsithe &mdash; tá eagrán nua-aimseartha foilsithe ag an [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]].<ref>Binchy 1979. Tá aistriúchán Béarla údarásach ann le Mac Neill, 1923, ll. 265–316.</ref> Leagtar amach é i bhfoirm ceist-agus-freagra, ag plé leis na haicmí shóisialta de phobal na hÉireann ársa, a chearta agus a dhualgais. Is soiléir é ón ainm 'Ceannach Gabhlach', gurbh fhéidir cách a aicme a athrú (nó a cheannach), de réir an nath 'fearr fear a chineadh',<ref>Helmut Birkhan: ''Kelten. Versuch einer Gesamtdarstellung ihrer Kultur.'' Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 1997, ISBN 3-7001-2609-3, ll.&nbsp;989&nbsp;ff., 1020.</ref> ach amháin gur ghá dul ó ghabhal go gabhal. Roinneadh an tsochaí ina seacht n-aicme, ó ríthe go daoir, ó thaobh an dlí de. Sonraíodh go cruinn ''[[lóg n-enech]]'', tomhas na dtithe, seilbh is lú na mbó, cineál biadh, aoine, plean suíochán, conas ba ghá cliantacht a shocrú, srl. Is amhlaidh ámh nach úsáidfí a rialacha ar bhealach praiticiúil. Mar shampla, tá sonraí cliantachta ann fiú d'uaisle is airde, nach mbeadh riamh ina gcliaint. I dteannta leis an bpríomhthéacs, faightear dán sa lámhscríbhinn, díreach ag an deireadh.<ref>Breatnach 2005, ll. 242–243. Tá aistriúchán Béarla le fáil ar [http://www.ancienttexts.org/library/celtic/ctexts/crith.html ancienttexts.org], cé go dtugtar an t-ainm ''Crith Gablach'' go míthreorach air, agus léirítear D. Binchy mar aistritheoir.</ref> == Lámhscríbhinní == Faightear an téacs de ''Críth Gablach'' i dtrí lámhscríbhinn,<ref>[[Leabharlann Choláiste na Tríonóide]] LS 1337, féach [https://codecs.vanhamel.nl/Críth_gablach Críth Gablach] ar CODECS</ref> neamhiomlán gach aon ceann acu, ach le chéile tá an rud go léir againn. As an 16ú haois atá gach scríbhinn, as an scoil dlí [[Mhic Aodhagáin]].<ref name=Binchy/>{{rp|xii}} Is é [[Eoghan Ó Comhraí]] an chéad eagarthóir ar an téacs (1873 agus 1879). Chuir sé aistriúchán ar fáil, cé gur "tuairimíocht" é an-chuid de. D'fhoilsigh [[Eoin Mac Néill]] (1923) aistriúchán níos fearr, agus [[D. A. Binchy]] (1941) eagrán nua den tSean-Ghaeilge.<ref name=Binchy>{{cite book | editor-last=Binchy | editor-first=D. A. | title=Críth Gablach | series=Mediaeval and Modern Irish Series | volume=11 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=1941 }}</ref>{{rp|xi}} Cé nach bhfuil deireadh an téacs ach in aon scríbhinn amháin, is doiléir é an gá an dán gearr dlí (nó roscadh) a bheith ann. Tá [[Liam Breatnach]] ar son na smaointe, ach tá Mac Néill agus Binchy ina choinne.<ref name=Breatnach>{{cite book | last=Breatnach | first=Liam | title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' | series=Early Irish Law Series | volume=5 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=2005 }}</ref>{{rp|242}} == Féach freisin == * [[Seanchas (dlí)]] * ''[[Aithech fortha]]'' * ''[[Bretha Crólige]]'' * ''[[Lóg n-enech]]'' * ''[[Fír flathemon]]'' ==Foinsí== * [[Helmut Birkhan]]: ''Kelten. Versuch einer Gesamtdarstellung ihrer Kultur.'' Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 1997, ISBN 3-7001-2609-3. * [[Bernhard Maier]]: ''Lexikon der keltischen Religion und Kultur'' (''[[Kröners Taschenausgabe]].'' Band 466). Kröner, Stuttgart 1994, ISBN 3-520-46601-5. ==Naisc sheachtracha== * Nils Müller-Scheessel, ''[http://books.google.at/books?id=B1dkVbDvPqYC&pg=PA245&dq=Crith+Gablach&hl=de&ei=ztIgTdSjN8LrOcevhI0J&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CDEQ6AEwAg#v=onepage&q=Crith%20Gablach&f=false Soziale Gruppen, kulturelle Grenzen: die Interpretation sozialer Identitäten in der prähistorischen Archäologie],'' Waxmann Verlag, 2006 ==Tagairtí== {{reflist}} {{Dlí luath na hÉireann}} {{DEFAULTSORT:Crith Gablach}} [[Catagóir:Seanchas]] [[Catagóir:An Féineachas]] hgn8uv9kgktmnn1nypatjpyskf5910m Dave Duggan 0 92356 1268966 1227917 2025-06-06T23:21:33Z Taghdtaighde 60452 Catagóir curtha leis 1268966 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Is úrscéalaí agus drámadóir [[Éireannach]] é '''Dave Duggan''', a chónaíonn i n[[Doire]] agus a rugadh i [[Londain]] sa bhliain [[1955]]. Cuireadh a shaothair amharclainne ar stáitse in Éirinn, [[Dún Éideann]], [[Learpholl]], [[Nua-Eabhrac (cathair)|Nua-Eabhrac]] agus san [[Afganastáin]]. An dráma is déanaí uaidh ná Chezzie's Chance (Blue Eagle Productions, 2018), tá [[snagcheol]] ann, agus bhí an-rath air i léiriú ag Féile Snagcheoil Dhoire. Scríobh sé an dráma Gruagairí (2007), a bhuaigh gradam ón Stewart Parker Trust, agus [[Makaronik]] (2014) don chompántas amharclannaíochta Gaeilge [[Aisling Ghéar]]. D'fhoilsigh [[Cló Iar-Chonnacht]] leagan úrscéil den dráma [[ficsean eolaíochta]] ''Makaronik'' sa bhliain [[2018]]. I measc a shaothair don scáileán tá Dance Lexie Dance (Raw Nerve Productions, 1996), a fuair ainmniúchán do na h[[Oscars]]. Is é A Sudden Sun (Guildhall Press, 2012) an dara húrscéal uaidh agus is é Related Lives: An Imagined Memoir (Guildhall Press, 2016) an leabhar is déanaí uaidh. Tá blag aige ag breathingwithalimp.blogspot.com agus tá breis eolais ar a shaothar ag www.facebook.com/DaveDugganWriter ==Saol Pearsanta== D'fhill a thuistí ar [[Port Láirge|Phort Láirge]], an áit arb as dóibh sa bhliain [[1963]]. Tógadh ann é. Chuaigh sé don [[fisic|fhisic]] i g[[Coláiste na hOllscoile, Baile Átha Cliath]]. {{DEFAULTSORT:Duggan, Dave}} [[catagóir:Scríbhneoirí Éireannacha]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1955]] [[Catagóir:Daoine beo]] [[Catagóir:Ficsean eolaíochta i nGaeilge]] 6uji8rpgnepuq3mk75cznkghqv4gptm Gúbretha Caratniad 0 97131 1268888 1267099 2025-06-06T16:38:58Z Marcas.oduinn 33120 /* Gúbretha Caratniad */Lámhscríbhinní ó enwiki 1268888 wikitext text/x-wiki {{Teideal iodálach}} {{WD Bosca Sonraí Doiciméad}} Cnuasach breithiúnas éagsúil is ea '''Bréagbhreitheanna Charadnia''' ([[Meán-Ghaeilge]] '''Gúbretha Caratniad'''). Is dócha dó dtéann na téacsanna féin siar go dtí an 9ú haois, ach na leaganacha atá caomhnaithe go dtí an 12ú haois. Tugtar 51 breithiúnas ann, scríofa ag an mbreitheamh Caradnia, comhairleoir dlí an rí, [[Conn Cétchathach|Conn Céadchathach]]. Cuimsítear ina measc gach cineál dlí. Ní hionann ámh na breithiúnais agus gnáthnósanna dlí na hÉireann. Luaitear go sainráite an t-idirghníomhú idir Córas Dlí agus an Choróin, agus go háirithe seasamh an rí mar cheart cúitimh deiridh. == Gúbretha Caratniad == == Lámhscríbhinní Tá an téacs iomlán le fáil sa lámhscríbhinn [[Bodleian Library]], MS [[Rawlinson B 502]] den 12ú haois,<ref name=Breatnach>{{cite book | last=Breatnach | first=Liam | title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' | series=Early Irish Law Series | volume=5 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=2005 }}</ref>{{rp|262}} an scríbhinn is sine ina bhfuil téacs dlí caomhnaithe inti .<ref name=KellyTransmission>{{cite book | last=Kelly | first=Fergus | chapter=Texts and transmissions: the law-texts | editor1-first=Próinséas | editor1-last=Ní Chatháin | editor2-first=Michael | editor2-last=Richter | title=Ireland and Europe in the early Middle Ages: texts and transmissions | location=Baile Átha Cliath | publisher=Four Courts Press | date=2002 | pages=230–242 }}</ref>{{rp|230}} Is sách ard é iontaofacht an téacs sa scríbhinn úd.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|304}} Lena chois sin, tá gluaiseanna le fáil ann a luann luaththéacsanna eile.<ref name=Breatnach/>{{rp|262, 351}} Is amhlaidh gur cóipeanna iad na gluaiseanna, nuair scríobhadh iad ar nua.<ref name=ThurneysenIII>{{cite journal | last=Thurneysen | first=Rudolf | title=Aus dem irischen Recht III: 4. Die falschen Urteilssprüche Caratnia's | journal=[[Zeitschrift für celtische Philologie]] | volume=15 | date=1925 | pages=302–370 | doi=10.1515/zcph.1925.15.1.302 }}</ref>{{rp|304}} Tá téacs neamhiomlán de ''Gúbretha'' le fáil sa lámhscríbhinn [[Leabharlann Choláiste na Tríonóide]] LS 1363 [H 4. 22].<ref name=Breatnach/>{{rp|262}} Tá an teideal tógtha as an [[incipit]] den téacs sa lámhscríbhinn Rawlinson: {{lang|sga|Gúbretha Caratniad Tescti in so}}{{efn|Deirtear gur bhain Caradnia a leasainm amach tar éis dó bheith gearrtha nó gonta ag a mhuintir féin sular thóg Conn isteach ar altramas é.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}}}}<ref name=Breatnach/>{{rp|262}}<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}} == Foinsí == * [[Bernhard Maier]], ''Lexikon der keltischen Religion und Kultur'', Kröner, Stuttgart 1994, ISBN 3-520-46601-5. == Nótaí == {{notelist}} == Naisc sheachtracha == * Robin Chapman Stacey, ''[https://books.google.at/books?id=R8MXE8yQByYC&pg=PA154&dq=Gubretha+Caratniad&hl=de&ei=kPQqTc-9H4b2sgbpju3HAg&sa=X&oi=book_result&ct=result#v=onepage&q=Gubretha%20Caratniad&f=false Dark speech: the performance of law in early Ireland],'' University of Pennsylvania Press, 2007. ==Tagairtí== {{reflist}} {{Dlí luath na hÉireann}} {{DEFAULTSORT:Gubretha Caratniad}} [[Catagóir:An Féineachas]] mmqqb6z8t31ttzuc8lerg5awgamfxwy 1268889 1268888 2025-06-06T16:39:16Z Marcas.oduinn 33120 /* Lámhscríbhinní */Typo 1268889 wikitext text/x-wiki {{Teideal iodálach}} {{WD Bosca Sonraí Doiciméad}} Cnuasach breithiúnas éagsúil is ea '''Bréagbhreitheanna Charadnia''' ([[Meán-Ghaeilge]] '''Gúbretha Caratniad'''). Is dócha dó dtéann na téacsanna féin siar go dtí an 9ú haois, ach na leaganacha atá caomhnaithe go dtí an 12ú haois. Tugtar 51 breithiúnas ann, scríofa ag an mbreitheamh Caradnia, comhairleoir dlí an rí, [[Conn Cétchathach|Conn Céadchathach]]. Cuimsítear ina measc gach cineál dlí. Ní hionann ámh na breithiúnais agus gnáthnósanna dlí na hÉireann. Luaitear go sainráite an t-idirghníomhú idir Córas Dlí agus an Choróin, agus go háirithe seasamh an rí mar cheart cúitimh deiridh. == Lámhscríbhinní == Tá an téacs iomlán le fáil sa lámhscríbhinn [[Bodleian Library]], MS [[Rawlinson B 502]] den 12ú haois,<ref name=Breatnach>{{cite book | last=Breatnach | first=Liam | title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' | series=Early Irish Law Series | volume=5 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=2005 }}</ref>{{rp|262}} an scríbhinn is sine ina bhfuil téacs dlí caomhnaithe inti .<ref name=KellyTransmission>{{cite book | last=Kelly | first=Fergus | chapter=Texts and transmissions: the law-texts | editor1-first=Próinséas | editor1-last=Ní Chatháin | editor2-first=Michael | editor2-last=Richter | title=Ireland and Europe in the early Middle Ages: texts and transmissions | location=Baile Átha Cliath | publisher=Four Courts Press | date=2002 | pages=230–242 }}</ref>{{rp|230}} Is sách ard é iontaofacht an téacs sa scríbhinn úd.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|304}} Lena chois sin, tá gluaiseanna le fáil ann a luann luaththéacsanna eile.<ref name=Breatnach/>{{rp|262, 351}} Is amhlaidh gur cóipeanna iad na gluaiseanna, nuair scríobhadh iad ar nua.<ref name=ThurneysenIII>{{cite journal | last=Thurneysen | first=Rudolf | title=Aus dem irischen Recht III: 4. Die falschen Urteilssprüche Caratnia's | journal=[[Zeitschrift für celtische Philologie]] | volume=15 | date=1925 | pages=302–370 | doi=10.1515/zcph.1925.15.1.302 }}</ref>{{rp|304}} Tá téacs neamhiomlán de ''Gúbretha'' le fáil sa lámhscríbhinn [[Leabharlann Choláiste na Tríonóide]] LS 1363 [H 4. 22].<ref name=Breatnach/>{{rp|262}} Tá an teideal tógtha as an [[incipit]] den téacs sa lámhscríbhinn Rawlinson: {{lang|sga|Gúbretha Caratniad Tescti in so}}{{efn|Deirtear gur bhain Caradnia a leasainm amach tar éis dó bheith gearrtha nó gonta ag a mhuintir féin sular thóg Conn isteach ar altramas é.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}}}}<ref name=Breatnach/>{{rp|262}}<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}} == Foinsí == * [[Bernhard Maier]], ''Lexikon der keltischen Religion und Kultur'', Kröner, Stuttgart 1994, ISBN 3-520-46601-5. == Nótaí == {{notelist}} == Naisc sheachtracha == * Robin Chapman Stacey, ''[https://books.google.at/books?id=R8MXE8yQByYC&pg=PA154&dq=Gubretha+Caratniad&hl=de&ei=kPQqTc-9H4b2sgbpju3HAg&sa=X&oi=book_result&ct=result#v=onepage&q=Gubretha%20Caratniad&f=false Dark speech: the performance of law in early Ireland],'' University of Pennsylvania Press, 2007. ==Tagairtí== {{reflist}} {{Dlí luath na hÉireann}} {{DEFAULTSORT:Gubretha Caratniad}} [[Catagóir:An Féineachas]] hr5kqx29vsqwi1c7708x2wtblumqnm9 1268898 1268889 2025-06-06T19:22:56Z Professor Spud 56406 Glanadh 1268898 wikitext text/x-wiki {{Teideal iodálach}} {{WD Bosca Sonraí Doiciméad}} Cnuasach breithiúnas éagsúil is ea '''Bréagbhreitheanna Charadnia''' ([[Meán-Ghaeilge]] '''Gúbretha Caratniad'''). Is dócha dó dtéann na téacsanna féin siar go dtí an 9ú haois, ach na leaganacha atá caomhnaithe go dtí an 12ú haois. Tugtar 51 breithiúnas ann, scríofa ag an mbreitheamh Caradnia, comhairleoir dlí an rí, [[Conn Cétchathach]]. Cuimsítear ina measc gach cineál dlí. Ní hionann ámh na breithiúnais agus gnáthnósanna dlí na hÉireann. Luaitear go sainráite an t-idirghníomhú idir Córas Dlí agus an Choróin, agus go háirithe seasamh an rí mar cheart cúitimh deiridh. == Lámhscríbhinní == Tá an téacs iomlán le fáil sa lámhscríbhinn [[Bodleian Library]], MS [[Rawlinson B 502]] den 12ú haois,<ref name=Breatnach>{{cite book | last=Breatnach | first=Liam | title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' | series=Early Irish Law Series | volume=5 | location=Baile Átha Cliath | publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] | date=2005 }}</ref>{{rp|262}} an scríbhinn is sine ina bhfuil téacs dlí caomhnaithe inti .<ref name=KellyTransmission>{{cite book | last=Kelly | first=Fergus | chapter=Texts and transmissions: the law-texts | editor1-first=Próinséas | editor1-last=Ní Chatháin | editor2-first=Michael | editor2-last=Richter | title=Ireland and Europe in the early Middle Ages: texts and transmissions | location=Baile Átha Cliath | publisher=Four Courts Press | date=2002 | pages=230–242 }}</ref>{{rp|230}} Is sách ard é iontaofacht an téacs sa scríbhinn úd.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|304}} Lena chois sin, tá gluaiseanna le fáil ann a luann luaththéacsanna eile.<ref name=Breatnach/>{{rp|262, 351}}Is amhlaidh gur cóipeanna iad na gluaiseanna, nuair scríobhadh iad ar nua.<ref name=ThurneysenIII>{{cite journal | last=Thurneysen | first=Rudolf | title=Aus dem irischen Recht III: 4. Die falschen Urteilssprüche Caratnia's | journal=[[Zeitschrift für celtische Philologie]] | volume=15 | date=1925 | pages=302–370 | doi=10.1515/zcph.1925.15.1.302 }}</ref>{{rp|304}} Tá téacs neamhiomlán de ''Gúbretha'' le fáil sa lámhscríbhinn [[Leabharlann Choláiste na Tríonóide]] LS 1363 [H 4. 22].<ref name=Breatnach/>{{rp|262}} Tá an teideal tógtha as an [[incipit]] den téacs sa lámhscríbhinn Rawlinson: {{lang|sga|Gúbretha Caratniad Tescti in so}}{{efn|Deirtear gur bhain Caradnia a leasainm amach tar éis dó bheith gearrtha nó gonta ag a mhuintir féin sular thóg Conn isteach ar altramas é.<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}}}}<ref name=Breatnach/>{{rp|262}}<ref name=ThurneysenIII/>{{rp|306}} == Foinsí == * [[Bernhard Maier]], ''Lexikon der keltischen Religion und Kultur'', Kröner, Stuttgart 1994, ISBN 3-520-46601-5. == Nótaí == {{notelist}} == Naisc sheachtracha == * Robin Chapman Stacey, ''[https://books.google.at/books?id=R8MXE8yQByYC&pg=PA154&dq=Gubretha+Caratniad&hl=de&ei=kPQqTc-9H4b2sgbpju3HAg&sa=X&oi=book_result&ct=result#v=onepage&q=Gubretha%20Caratniad&f=false Dark speech: the performance of law in early Ireland],'' University of Pennsylvania Press, 2007. ==Tagairtí== {{reflist}} {{Dlí luath na hÉireann}} {{DEFAULTSORT:Gubretha Caratniad}} [[Catagóir:An Féineachas]] rkcc78nn6likbwg9to0foro0vworurb Tinte na Farraige Duibhe 0 99438 1268967 1234406 2025-06-06T23:25:59Z Taghdtaighde 60452 Catagóirí curtha leis agus mionathruithe eile 1268967 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Leabhar}} {{teideal iodálach}} Úrscéal [[ficsean eolaíochta]] le [[Tim Armstrong]] a scríobhadh i nGaeilge na hAlban is ea '''Air Cuan Dubh Drilseach''' a foilsíodh ar dtús sa bhliain 2013. Ba é an chéad [[úrscéal]] ficsean eolaíochta lánfhada a scríobhadh do dhaoine fásta i n[[Gaeilge na hAlban]] é agus ghnóthaigh an leabhar gradam an ‘First Book of the Year’ do Tim Armstrong ón Saltire Society in 2013. Cuimsíonn an scéal gnéithe den cheoldráma spáis, [[cibearphunc]], rómánsaíocht, agus eachtraí bhanna ceoil an bhóthair. D'aistrigh [[Eoin P. Ó Murchú]] an t-úrscéal go [[An Ghaeilge|Gaeilge na hÉireann]], agus d'fhoilsigh an comhlacht foilsitheoireachta Éireannach [[Leabhar Breac (foilsitheoir)|Leabhar Breac]] é sa bhliain 2020 faoin teideal '''Tinte na Farraige Duibhe.''' Ainmníodh an t-aistriúchán ar ghearrliosta aistriúchán Ghradam de Bhaldraithe ag duaiseanna liteartha an Oireachtais. ==Féach Freisin== * [[Air Cuan Dubh Drilseach]] ==Naisc sheachtracha== *Tim Armstrong faoi Agallamh.https://leabharbreac.com/tim-armstrong/ *Air Cuan Dubh Drilseach. https://nos.ie/cultur/leabhair/air-cuan-dubh-drilseach/ [[Catagóir:Ficsean eolaíochta i nGaeilge]] [[Catagóir:Ficsean eolaíochta]] [[Catagóir:Úrscéalta Gaeilge]] [[Catagóir:Úrscéalta]] {{síol}} m784oje6791wqvomeq2jhbz4fjih4lb Sam Ó Fearraigh 0 110214 1268925 1236879 2025-06-06T21:18:34Z Taghdtaighde 60452 Catagóir curtha leis 1268925 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} File, scríbhneoir, drámadóir, aisteoir, scríbhneoir scripte agus amharclannóir is ea '''Sam Ó Fearraigh''', as [[Gort an Choirce]], i d[[Tír Chonaill]]. Foilsíodh filíocht dá chuid in [[Comhar]], [[Poblachd nam Bàrd]], Green Carnations | Glas na Gile, agus ROPES, agus foilsíodh ficsean gairid in [[Splonk]] (2020) agus sa chnuasach [[Bláth na dTulach]] (2021). Bhuaigh sé [[Comórtas Slamfhilíochta Liú Lúnasa]] in 2021 agus fuair dánta leis an chéad agus an tríú áit faoi seach i gcomórtas filíochta Frances Browne sa bhliain chéanna. I measc a chuid saothar amharclannaíochta tá ''[[Grindr, Saghdar, agus Cher]]'' (2023, comhoibriú le [[Ciara Ní É]] agus [[Eoin McEvoy]]), agus ''Balbháin'' (2020). Oibríonn Sam mar scéalaí, scriptscríbhneoir agus mar aisteoir ar [[Ros na Rún]]. Bíonn sé le clos ag imeachtaí amhail [[REIC]] go minic. == Naisc sheachtracha == * Próifíl [[AerachAiteachGaelach|AAG]]: [https://www.aerachaiteachgaelach.net/samofearraigh Sam Ó Fearraigh] * Dán in [[Comhar]]: [https://comhar.ie/iris/scribhneoiri/sam-o-fearraigh/ Mise Aerach] == Tagairtí == {{Reflist}} {{Síol-ie}} {{Rialú údaráis}} {{DEFAULTSORT:Fearraigh, Sam O}} [[Catagóir:Filí Gaeilge]] [[Catagóir:Filíocht ó bhéal i nGaeilge]] [[Catagóir:Scríbhneoirí Gaeilge]] [[Catagóir:Drámadóirí Éireannacha]] [[Catagóir:Amharclannaíocht na Gaeilge]] [[Catagóir:Aisteoirí]] [[Catagóir:Aisteoirí Éireannacha]] [[Catagóir:Aisteoirí teilifíse Éireannacha]] [[Catagóir:Scríbhneoirí splancfhicsin]] [[Catagóir:Muintir Ros na Rún]] [[Catagóir:Filí na hÉireann]] [[Catagóir:Daoine as Contae Dhún na nGall]] 8qwcs5bhcrzpna5t9s90c3eafnqo7k1 An Todhchaíochas Gaelach 0 110780 1268963 1223680 2025-06-06T23:19:23Z Taghdtaighde 60452 Catagóir curtha leis 1268963 wikitext text/x-wiki Is éard atá i gceist leis an '''Todhchaíochas Gaelach''' ná coincheap [[Na healaíona|ealaíne]] agus [[Socheolaíocht|socheolaíochta]] a fhiosraíonn cad í an todhchaí atá ag an nGaeilge. I measc na gceisteanna a chíortar tríthi tá; cén todhchaí í sin? Cén chuma atá uirthi? Conas is féidir leis an ealaín an todhchaí sin a shamhlú, a léiriú nó a fhíorú? Is gléas é an téarma leis an tsamhlaíocht a fhuascailt, le bheith ag smaoineamh ar shuímh, ar charachtair agus ar shochaithe nach ann dóibh ach a d’fhéadfadh a bheith, le todhchaí na Gaeilge agus a pobail a shamhlú as an nua. Is iomaí duine a chreideann nach bhfuil aon todhchaí amach roimh an nGaeilge. ‘''How terrifying it’s been to realize no one thinks my people have a future.''’ Sin iad focail [[N.K. Jemisin]] ina réamhrá leis an gcnuasach ''How Long ’Til Black Future Month'' (2018). Sna scéalta [[ficsean eolaíochta]] agus [[fantaisíocht|fantaisíochta]] a leanann an réamhrá sin, samhlaíonn Jemisin carachtair chumhachtacha de dhath agus domhan féidearthachtaí a spreagann dóchas agus a ardaíonn meanma. Tá gnéithe den Todhchaíochas Gaelach le feiceáil in alt de chuid [[Pádraig Mac Piarais|Phádraig Mhic Phiarais]] a scríobh sé faoin méid a tharlódh sa bhliain 2006 https://cartlann.org/authors/padraig-pearse/in-my-garden/ agus sa tSraith teilifíse [[Éirí Amach Amú]] a tháinig amach sa bhliain 2016 ina léirítear Éire ardteicneolaíoch, áit a bhfuil an Ghaeilge i réim agus éadaí ar leithligh á chaitheamh. ==Tionscadal comhpháirteach AerachAiteachGaelach== Sa bhliain 2024, chuir [[AerachAiteachGaelach]] agus MEITHEAL Phlean Teanga Chléire ocht gcinn de sparánachtaí cónaitheachta ar fáil le healaíontóirí de chuid an ghrúpa a thabhairt go h[[Cléire|Oileán Chléire]] i gCorcaigh le tabhairt faoi thionscadal ealaíne ar bith faoin téama ''An Todhchaíochas Gaelach''. Gach ealaíontóir a roghnaíodh faoin scéim seo, chaith sé/sí/siú/siad 10 lá ar an Oileán. Bhí sé i gceist go nglacfadh na healaíontóirí inspioráid ó cheannródaithe ghluaiseacht [[An tAfra-Thodhchaíochas|an Afra-Thodhchaíochais]] (leithéidí [[Janelle Monáe]] i réimse an cheoil, [[Octavia E. Butler]] i réimse na scríbhneoireachta, [[Jean-Michel Basquiat]] agus [[Ellen Gallagher]] i réimse na healaíne) agus go gcuirfeadh siad an méid a d'fhoghlaimeoidís i bhfeidhm chun saothair nua shamhlaíocha a cheapadh agus a fhorbairt faoi rúibric an Todhchaíochais Ghaelaigh ar an oileán. Bhí fáilte mhór roimh gach cineál ealaíne: an [[amhránaíocht]], an [[ceol]], an [[damhsa]], an [[drag]], an [[drámaíocht]], an [[ealaín]], an [[Filíocht|fhilíocht]], an prós agus eile. Is tionscadal comhpháirteach a bhí ann idir AerachAiteachGaelach agus MEITHEAL Phlean Teanga Chléire. Dob'fhéidir na sparánachtaí a chur ar fáil a bhuí leis an duaischiste ó Chomórtas na nDea-Chúiseanna ag an g[[Crannchur Náisiúnta]], comórtas ar bhain AAG an chéad duais ann i gcatagóir na Gaeilge sa bhliain [[2023]]. == Léitheoireacht bhreise == * [[Ian Ó Caoimh|Ó Caoimh, Ian]]. (2016). ''<nowiki/>'Saoradh na bhFocal: Máirtín Ó Cadhain agus an Todhchaíochas'''. in [[Ríona Nic Congáil|R. Nic Congáil]], [[Máirín Nic Eoin|M. Nic Eoin]], [[Meidhbhín Ní Úrdail|M. Ní Úrdail]], [[Pádraig Ó Liatháin|P. Ó Liatháin]] agus [[Regina Uí Chollatáin|R. Uí Chollatáin]] (Eagraithe), [https://comhar.ie/leabhair/litriocht-na-gaeilge-ar-fud-an-domhain-imleabhar-ii-critic-cultur-agus-comhtheacs-comhaimseartha/ Litríocht na Gaeilge ar Fud an Domhain, Imleabhar II]. [[Comhar Teoranta|LeabhairCOMHAR]]. ==Féach freisin== * [[An tAfra-Thodhchaíochas]] * [[Ficsean eolaíochta i nGaeilge]] {{DEFAULTSORT:Todhchaíochas Gaelach, An}} [[Catagóir:LADT]] [[Catagóir:Ealaíona na Gaeilge]] [[Catagóir:Socheolaíocht na Gaeilge]] [[Catagóir:Todhchaíochas]] [[Catagóir:Gluaiseachtaí liteartha]] [[Catagóir:Gluaiseachtaí ealaíne]] [[Catagóir:Ficsean eolaíochta]] [[Catagóir:Ficsean eolaíochta de réir seánra]] [[Catagóir:Ficsean eolaíochta i nGaeilge|*]] kfmowldyn87bpesnatib38kaas47s1v Gearóidín Nic Cárthaigh 0 116795 1268908 1250204 2025-06-06T20:38:46Z Taghdtaighde 60452 Catagóirí curtha leis agus mionathruithe eile 1268908 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Is scríbhneoir [[splancscéalta]], gearrscéalta agus dánta í '''Gearóidín Nic Cárthaigh'''. Bhuaigh sí Gradam Love Leabhar Gaeilge do Leabhar Ficsin Gaeilge na Bliana dá cnuasach splancficsin ‘''Geansaithe Móra''’ sa bhliain 2024. Tá saothar dá cuid foilsithe in irisí éagsúla agus is é ‘''Geansaithe Móra''’ an chéad chnuasach óna peann. == Tagairtí == {{Reflist}} {{DEFAULTSORT:Carthaigh, Gearoidin Nic}} [[Catagóir:Scríbhneoirí Splancfhicsin]] [[Catagóir:Scríbhneoirí Éireannacha]] [[Catagóir:Gearrscéalaithe Éireannacha]] [[Catagóir:Filí na hÉireann]] [[Catagóir:Scríbhneoirí Gaeilge]] [[Catagóir:Filí Gaeilge]] {{síol-beath-ie}} 4bvikd0mgbhkmt3taa048qwsbqjhm8m 1268926 1268908 2025-06-06T21:19:13Z Taghdtaighde 60452 Catagóirí athraithe 1268926 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Is scríbhneoir [[splancscéalta]], gearrscéalta agus dánta í '''Gearóidín Nic Cárthaigh'''. Bhuaigh sí Gradam Love Leabhar Gaeilge do Leabhar Ficsin Gaeilge na Bliana dá cnuasach splancficsin ‘''Geansaithe Móra''’ sa bhliain 2024. Tá saothar dá cuid foilsithe in irisí éagsúla agus is é ‘''Geansaithe Móra''’ an chéad chnuasach óna peann. == Tagairtí == {{Reflist}} {{DEFAULTSORT:Carthaigh, Gearoidin Nic}} [[Catagóir:Scríbhneoirí splancfhicsin]] [[Catagóir:Scríbhneoirí Éireannacha]] [[Catagóir:Gearrscéalaithe Éireannacha]] [[Catagóir:Filí na hÉireann]] [[Catagóir:Scríbhneoirí Gaeilge]] [[Catagóir:Filí Gaeilge]] {{síol-beath-ie}} f98ptm38racbqhg2kpd9us5rocylb9r 2025 0 117105 1268969 1268102 2025-06-07T04:10:39Z 103.248.206.219 1268969 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Bliain}} Is bliain choitianta í an bhliain '''2025''' ([[Uimhir Rómhánach|MMXXV]]). == Cúrsaí reatha == === Nollaig === === Samhain === COP30 nó [[Comhdháil na Náisiún Aontaithe maidir leis an athrú aeráide, 2025]] === Deireadh Fómhair === === Meán Fómhair === === Lúnasa === === Iúil === === Meitheamh === [[Íomhá:Gaza's_Rubble_in_Wehda_Street_during_Gaza_war_23-25.jpg|mion|220x220px|Srádi Wehda ar an 27 Feabhra 2025. Ar an 7 Bealtaine, d'ionsaigh an [[IDF]] margadh agus bialann i Sráid Wehda in Rimal. Maraíodh 33+.<ref name=":6">{{Luaigh foilseachán|title=2025 Wehda Street airstrikes|url=https://en.wikipedia.org/wiki/2025_Wehda_Street_airstrikes|journal=Wikipedia|date=2025-05-12|language=en}}</ref>]]I Meitheamh: === Bealtaine === 28 Bealtaine: Bhí [[Tubaiste Blatten|'''an sráidbhaile Blatten san Eilvéis scriosta''']] tar éis intitim [[Oighearshruth|oighearshrutha]]. Toradh [[Athrú aeráide in 2025|'''athrú aeráide''']] an tubaiste seo, agus na oighearshruthanna agus talamh síorshioctha sa cheantar ag leá. 27 Bealtaine: Rialaigh Cúirt na S-A um Thrádáil Idirnáisiúnta go raibh an chuid is mó de [[Cogadh trádála Trump|'''na taraifí de chuid Trump neamhdhleathach''']]. 26 Bealtaine: '''[[Eachtra buile bhóthair i Learpholl, 2025|Ghabh na póilíní Paul Doyle as Learpholl]],''' 53, fear gnó agus iar-Royal Marine. Thiomáin sé a charr ar an-luas trí shlua mór daoine Bhí sé as a chrann cumhachta ar dhrugaí.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.bbc.com/news/articles/c0j7exddjneo|teideal=Paul Doyle accused of using car as weapon at Liverpool parade, court told|dáta=2025-05-30|language=en-GB|work=www.bbc.com|dátarochtana=2025-06-01}}</ref> 23 Bealtaine: D'iarr Ceannaire na hEagraíochta Domhanda Sláinte, ar na hIosraelaigh trócaire a dhéanamh ar na Palaistínigh agus '''[[Ionsaithe ar Gaza, Bealtaine 2025|deireadh a chur leis an bhforbhrúidiúlacht]]''',<ref name=":4">{{Luaigh foilseachán|title='Córas sláinte Gaza ar tí titim as a chéile'|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0523/1514501-coras-slainte-gaza-ar-ti-titim-as-a-cheile/|date=2025-05-23|language=ga|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 21 Bealtaine: Scaoil saighdiúirí Iosrael urchair gar do ghrúpa taidhleoirí as an Aontas Eorpach agus iad ar cuairt ar an m[[An Bruach Thiar|Bruach Thiar]]. Bhí beirt as Éirinn ina measc.<ref name=":5">{{Luaigh foilseachán|title=Níl aon chúnamh faighte ag Palaistínigh fós, a deir carthanachtaí|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0521/1514073-meid-easnamhach-foirithinte-a-scaoileadh-isteach-go-gaza-msf/|date=2025-05-21|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 18 Bealtaine: '''[[Olltoghchán na Portaingéile, 2025|Olltoghchán na Portaingéile]]''', bua ag AD aon uair amháin eile, páirtí ar dheis ón lár. 18 Bealtaine: Bhuaigh méara Bucharest [[Nicuşor Dan]], polaiteoir sa lár, '''[[Toghchán Uachtaránachta na Rómáine, 2024-2025|toghchán uachtaránachta na Rómáine 2025]]'''. 17 Bealtaine: Thug na teileavótóirí sa tríú cuid de thíortha na hEorpa an scór is airde d’iarracht Iosrael i g'''[[Comórtas na hEoraifíse 2025|Comórtas na hEoraifíse]]''', beag beann ar an sléacht in Gaza. Mhaígh craoltóirí náisiúnta áirithe gur earcaigh’ Iosrael teileavótóirí do '''[[Yuval Raphael]].<ref name=":03">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/douze-points-diosrael-ceard-sa-diabhal-ba-chuis-leis/|teideal=‘Douze points’ d’Iosrael – céard sa diabhal ba chúis leis?|údar=Alex Hijmans|dáta=21 Bealtaine 2025|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-05-22}}</ref>''' 14 Bealtaine:  [[Ciontú éagórach Peter Sullivan|'''Ciontú éagórach Peter Sullivan''']]. Fuarthas é ciontach i gcás dúnmharaithe mná sa bhliain 1987 13/14 Bealtaine: [[Ionsaithe ar Gaza, Bealtaine 2025|'''D'ionsaigh an IDF an ''European Hospital'' in Khan Yunis''']].<ref>{{Luaigh foilseachán|title=2025 Gaza European Hospital strikes|url=https://en.wikipedia.org/wiki/2025_Gaza_European_Hospital_strikes|journal=Wikipedia|date=2025-05-23|language=en}}</ref> Maradíodh ceannare Hamas, b'fhéidir.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/70-palaistineach-eile-ar-a-laghad-maraithe-in-ionsaithe-iosrael/|teideal=70 Palaistíneach eile ar a laghad maraithe in ionsaithe Iosrael|dáta=2025-05-14|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-05-16}}</ref> 13 Bealtaine: Dúirt Trump go raibh na Stáit Aontaithe ag cur deireadh leis na smachtbhannaí a bhí acu ar an tSiria.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/70-palaistineach-eile-ar-a-laghad-maraithe-in-ionsaithe-iosrael/|teideal=70 Palaistíneach eile ar a laghad maraithe in ionsaithe Iosrael|dáta=2025-05-14|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-05-14}}</ref> 10 Bealtaine: Bhí "margadh" déanta idir na Stáit Aontaithe agus an tSín le taraifí cómhalartacha a ghearradh "go sealadach". Laghdaíodh taraifí na S-A ó 145% go dtí 30%.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Margadh sealadach idir Meiriceá agus an tSín faoi Tharaifí Trump|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0512/1512405-margadh-sealadach-idir-meiricea-agus-an-tsin-faoi-tharaifi-trump/|date=2025-05-12|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 10 Bealtaine: Tháinig [[Géarchéim na Caismíre 2025|'''sos comhraic''']] idir an [[Cogaíocht India - Pacastáin 2025|India agus an Phacastáin]] i bhfeidhm.<ref>{{Luaigh foilseachán|title='Sos comhraic idir an India agus an Phacastáin'-Trump|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0510/1512117-an-teannas-ag-gearu-i-gconai-idir-an-india-agus-an-phacastain/|date=2025-05-10|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 10 Bealtaine: Bhí socrú déanta i gCív idir ceannairí Eorpacha agus Rialtas na hÚcráine i dtaca le [[Cainteanna síochána idir an Rúis agus an Úcráin|'''sos comhraic 30 lá''']] a chur i bhfeidhm.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Socrú déanta i gCív|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0510/1512134-mor-cheannairi-na-heorpa-i-gciv/|date=2025-05-10|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 8 Bealtaine: Toghadh Robert Prevost mar [[Pápa Leo a Ceathair Déag|'''Pápa Leo a Ceathair Déag''']], ag an gceathrú vóta de chomhthionóil na gcairdinéal sa Séipéal Sistíneach.<ref>{{Lua idirlín|url=https://podcasts.apple.com/ca/podcast/10-bealtaine-2025-maigh-eo/id1525428808?i=1000707861745|teideal=Nuacht Mhall (Maigh Eo)|údar=Conradh na Gaeilge, Londain|dáta=10 Bealtaine 2025|language=ga-IE|work=Apple Podcasts|dátarochtana=2025-05-10}}</ref> 7 Bealtaine: [[Ionsaithe ar Gaza, Bealtaine 2025|'''D'ionsaigh an IDF margadh agus bialann''']] i Sráid Wehda i Rimal, Gaza. Maraíodh 33+.<ref name=":6" /> 6 Bealtaine: Tháinig [[Friedrich Merz|'''Friedrich Merz''']] (na coimeádaigh) i gcomharbas ar [[Olaf Scholz]] ón SPD. 5 Bealtaine, rinne India ionsaithe ar an Phacastáin => [[Cogaíocht India - Pacastáin 2025|'''Cogaíocht India - Pacastáin''']] [[Cogaíocht India - Pacastáin 2025|'''2025''']] === Aibreán === 30 Aibreán: théis 3 mhí d'aighneas agus achrann, '''[[Ionradh na Rúise ar an Úcráin|shínigh an Úcráin agus Stáit Aontaithe Mheiriceá conradh]]''', a thabharfainn fabhar agus tosaíocht ar stór mianraí na hÚcráine do Mheiriceá.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Margadh Trump déanta théis achrainn faoi mhianraí na hÚcráine|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0501/1510577-margadh-trump-deanta-theis-achrainn-faoi-mhianrai-na-hucraine/|date=2025-05-01|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 29 Aibreán: leis [[Dara téarma Donald Trump|'''an chéad 100 lá caite in oifig''']] aige, rinne Trump comóradh le slógadh i Michigan. Mhaígh sé gur éirigh níos fearr lena Rialtas sa chéad 100 lá acu in oifig ná mar a d'éirigh le aon Rialtas eile riamh.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Comóradh déanta ag Trump ar a chéad 100 lá in oifig|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0430/1510284-comoradh-deanta-ag-trump-ar-a-chead-100-la-in-oifig/|date=2025-04-30|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 28 Aibreán: '''[[Olltoghchán Cheanada 2025|Olltoghchán Cheanada 2025.]]''' D'éirigh leis an bPáirtí Liobrálach, agus [[Mark Carney]] i mbun, fanacht i gcumhacht. 25 Aibreán: Féinmharú '''[[Virginia Giuffre]]'''. Thosaigh sí ag obair i Mar-a-Lago in 2000 agus chas sí le Jeffrey Epstein, mí-úsáideoir gnéis, ann. 22 Aibreán: [[Ionsaí sceimhlitheoireachta Pahalgam, 2025|'''Ionsaí sceimhlitheoireachta Pahalgam''']]. Chuir Rialtas na hIndia an ''[[Indus Waters Treaty]]'' (1960)<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Indus Waters Treaty|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Indus_Waters_Treaty|journal=Wikipedia|date=2025-04-25|language=en}}</ref> ar fionraí. B'ionann é agus cogadh a fhógairt a dúirt Rialtas na Pacastáine.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.bbc.com/news/articles/cd7vjyezypqo|teideal=Pahalgam attack: Will India suspending Indus Waters Treaty affect Pakistan?|dáta=2025-04-25|language=en-GB|work=www.bbc.com|dátarochtana=2025-04-25}}</ref> 20 Aibreán: Ceiliúradh Aifreann na Cásca i d[[Teach Pobail Mhuire (Doirí Beaga)|'''Teach Pobail Mhuire''']] sna [[Doirí Beaga]] don uair dheireanach. 9 Aibreán: d'fhógair Trump sos 90 lá maidir leis [[Cogadh trádála Trump|na taraifí arda a bhí beartaithe aige]] a ghearradh; rinne sé U-chasadh ollmhór. [[Cliseadh na stocmhargaí 2025|D'ardaigh an NASDAQ 12%]] go tobann.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/sos-taraifi-90-la-fogartha-ag-donald-trump-taraif-ar-an-tsin-ardaithe/|teideal=Sos taraifí 90 lá fógartha ag Donald Trump, taraif ar an tSín ardaithe|dáta=2025-04-09|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-04-10}}</ref> 16 Aibreán: Osclaíodh go hoifigiúil an t-idirnascaire '''[[Greenlink]]'''. 16 Aibreán: Thug [[Cúirt Uachtarach na Ríochta Aontaithe|'''Cúirt Uachtarach na Ríochta Aontaithe''']] breithiúnas<ref>{{Lua idirlín|url=https://supremecourt.uk/uploads/uksc_2024_0042_press_summary_8a42145662.pdf|teideal=Summary|údar=supremecourt.uk|dáta=16 Aibreán 2025|dátarochtana=2025}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.supremecourt.uk/cases/uksc-2024-0042|teideal=For Women Scotland Ltd (Appellant) v The Scottish Ministers (Respondent) - UK Supreme Court|language=en|work=www.supremecourt.uk|dátarochtana=2025-04-19}}</ref> ina ndeirtear go mbaineann na téarmaí '[[bean]]' agus 'gnéas' le bean bhitheolaíoch agus gnéas bitheolaíoch amháin. I dtús mhí Aibreáin in Éirinn, bhí an aimsir "breá" brothallach. Bhí idir theaspach agus thriomach ar fud na tíre idir 8-12 Aibreán – teaspach de réir Met Éireann agus triomach de réir Uisce Éireann – agus an teocht chomh hard le 21 céim. Bhí Uisce Éireann ag achainí ar an bpobal a bheith spárálach agus uisce a chaomhnú.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Teocht chomh hard le 20 céim inniu, 21 céim amárach|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0409/1506630-teocht-chomh-hard-le-20-ceim-inniu-21-ceim-amarach/|date=2025-04-09|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 8 Aibreán: Dúirt Príomh-Aire na Breataine Keir Starmer inniu go raibh a rialtas ag déanamh a marana ar rialú a rinne cúirt i mBéal Feirste maidir le fiosrúchán poiblí a bhunú faoi [[Dúnmharú Sheáin Brown|'''dhúnmharú Sheáin Brown''']] i gCo Dhoire i mí na Bealtaine 1997. I dtús mhí Aibreáin, thosaigh '''[[cliseadh na stocmhargaí 2025]]''' i ndáiríre, a bhuíochas le Trump. Ar an 4 Aibreán ar [[Wall Street]], glanadh 5% de luach na gcuideachtaí a raibh scaireanna ar na margaí acu, ainneoin figiúirí maithe fostaíochta i Meiriceá ag an am.<ref name=":02">{{Luaigh foilseachán|title=Cíor thuathail tarraingthe ag Trump ar na stocmhargaí|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0407/1506239-cior-thuathail-tarraingthe-ag-trump-ar-na-stocmhargai/|date=2025-04-07|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 2 Aibreán: Cuireadh tús le '''[[Cogadh trádála Trump]]''' i ndáiríre. Thug Trump "Lá na Saoirse" ar an 2 Aibreán 2025. === Márta === Taifead aeráide nua: Bhí mí an Mhárta 2025 an Márta ba theo dár taifeadadh riamh san Eoraip (go dtí sin), dar le [[Clár Copernicus|Copernicus]]<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.seaandjob.com/worlds-record-breaking-heat-streak-extends-into-march/|teideal=World’s Record-Breaking Heat Streak Extends Into March {{!}} Sea and Job|údar=SEAANDJOB|language=en-US|dátarochtana=2025-04-09}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://climate.copernicus.eu/second-warmest-march-globally-large-wet-and-dry-anomalies-europe|teideal=Second-warmest March globally, large wet and dry anomalies in Europe|údar=Copernicus|dáta=2025-04-08|work=climate.copernicus.eu|dátarochtana=2025-04-09}}</ref> (agus focal ar bith faoi ar tuairisc.ie nó rte.ie). 28 Márta: Tharla crith talún deich gciliméadar faoi thalamh sa Mhaenmar.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Mandalay|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Mandalay|journal=Wikipedia|date=2025-03-28|language=en}}</ref> => [[Crith talún Mhaenmar, 2025|'''Crith talún Mhaenmar, 2025''']] 28 Márta: Thug leas-uachtarán na S-A [[J. D. Vance|JD Vance]] cuairt ar an n'''[[An Ghraonlainn|Graonlainn]]'''; bhí an turas cáinte ag polaiteoirí sa Ghraonlainn.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie/radio/rnag/clips/22499899/|teideal=Tús Áite: An Ghraonlainn|údar=RnaG|dáta=2025-03-24|language=ga-IE|work=RTE Radio|dátarochtana=2025-03-29}}</ref><ref>{{Luaigh foilseachán|title=Vance cáinte sa Danmhairg|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0329/1504753-vance-cainte-sa-danmhairg/|date=2025-03-29|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 23 Márta:  [[Marú oibrithe cabhracha i Rafah, 2025|'''Marú oibrithe cabhracha i Rafah''']] 18 Márta: Bhris Iosrael an sos cogaidh i nGaza => [[Ionsaithe Iosrael ar Gaza, Márta 2025|'''Ionsaithe Iosrael ar Gaza 2025''']] 18 Márta: Bhí [[Friedrich Merz|'''Friedrich Merz''']] agus [[Olaf Scholz]] in ann an coscán ar fhiacha a bhí leagtha síos i mBunreacht na Gearmáine a scaoileadh. 10 Márta: Dhiúltaigh Iosrael cead isteach sa [[Campa Jenin|Champa Jenin]].=> 40,000 duine díbeartha => '''[[Ionsaithe Iosrael ar an mBruach Thiar|Ionsaithe Iosrael ar an mBruach Thiar,]] 2025''' I mí an Mhárta 2025, d'iarr Rúnaí Cosanta Mheiriceá, [[Pete Hegseth|'''Pete Hegseth''']], ar na Hútaithe stop a chur le hionsaithe ar na longa tráchtála' a úsáideann an [[An Mhuir Rua|Mhuir Rua]]. Ar an 15 Márta, scaoil fórsaí Mheiriceá diúracáin i dtreo na Hutaithe. Cúpla lá níos déanaí, i sceitheadh comhrá grúpa rialtais na Stát Aontaithe ar [[Signal (aip)|Signal]], a tharla roimh na hionsaithe, phléigh Hegseth na pleananna. Tugadh "'''[[Signalgate]]'''" ar ar an scannal.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/us-news/2025/mar/26/new-revelations-us-signal-leak-claims-doubt-yemen|teideal=Signal leak revelations expose US officials’ lies about what was shared|údar=Peter Beaumont|dáta=2025-03-26|language=en-GB|work=The Guardian|dátarochtana=2025-03-29}}</ref><ref>{{Luaigh foilseachán|title=United States government group chat leak|url=https://en.wikipedia.org/wiki/United_States_government_group_chat_leak|journal=Wikipedia|date=2025-03-29|language=en}}</ref> => [[Géarchéim na Mara Rua|'''Géarchéim na Mara Rua''']] 10 Márta : Polladh tancaer breosla nuair a bhuail lastlong fúithi amach ó inbhear Humber => [[Imbhualadh sa Mhuir Thuaidh, 2025|'''Imbhualadh sa Mhuir Thuaidh, 2025''']] 3/4 Márta: Chuir na Stáit Aontaithe stop leis an gcúnamh míleata don Úcráin, chun brú a chur ar an Úcráin dul i mbun [[Cainteanna síochána idir an Rúis agus an Úcráin|'''cainteanna síochána''']] leis an Rúis.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Stop curtha ag Trump le cúnamh míleata don Úcráin faoi láthair|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0304/1500079-stop-curtha-ag-trump-le-cunamh-mileata-don-ucrain-faoi-lathair/|date=2025-03-04|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> === Feabhra === 28 Feabhra: Bhí cruinniú teasaí go maith ag Zelensky, Vance agus Trump sa Teach Bán.<ref>{{Luaigh foilseachán|title="Níor chóir géilleadh don Rúis", a dúirt Zelensky le Trump inniu|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0228/1499558-nior-choir-geilleadh-don-ruis-a-duirt-zelensky-le-trump-inniu/|date=2025-02-28|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> => [[Cainteanna síochána idir an Rúis agus an Úcráin|'''cainteanna síochána''']] 27 Feabhra: Reáchtáladh an chéad chruinniú de chomhaireacht Trump. Bhí Elon Musk, i láthair agus ról lárnach aige sa tionscadal chun chiorruithe ar sheirbhísí poiblí a chur i bhfeidhm => [[Roinn Éifeachtúlachta Rialtais|'''An Roinn Éifeachtúlachta Rialtais''']] / DOGE 27 Feabhra: D'eitil [[Andrew Tate|'''Andrew agus Tristan Tate''']] go dtí [[Fort Lauderdale]]; chuir Rialtas Trump brú ar Rialtas na [[An Rómáin|Rómáine]] chun na deartháireacha a ligeadh amach.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/news/2025/feb/27/andrew-tate-tristan-romania-us|teideal=Andrew Tate and brother land in US from Romania after travel ban lifted|údar=Jon Henley, Emine Sinmaz, Richard Luscombe|dáta=2025-02-27|language=en-GB|work=The Guardian|dátarochtana=2025-02-27}}</ref> 24 Feabhra: Díbríodh [[Lynn Boylan|'''Lynn Boylan''']], feisire Eorpach, as Iosrael. Ghlac na hIosraelaigh grianghraif di agus d'fhoilsigh siad iad ar na meáin shóisialta. Sárú ar shonraí pearsanta daoine ba ea é sin 23 Feabhra: [[Olltoghchán na Gearmáine 2025|'''Olltoghchán na Gearmáine 2025''']]. An CDU/CSU (na coimeádaigh) faoi stiúir [[Friedrich Merz]], i bhfad chun cinn ar na páirtithe eile agus thart ar 29% de na vótaí acu. 20 Feabhra: '''[[Scannal Luis Rubiales|ciontaíodh Luis Rubiales i bpóg a thabhairt don imreoir sacair]]''' '''[[Scannal Luis Rubiales|Jenni Hermoso]]''' in aghaidh a tola. 19 Feabhra: Chuir Trump an milleán faoi [[Ionradh na Rúise ar an Úcráin|ionradh na Rúise ar an Úcrain]]... ar an Úcráin<ref>Cinnte bréag de chuid Trump a bhí ann; rinne an [[Ionradh na Rúise ar an Úcráin|Rúis ionradh ar an Úcráin]] in 2022 agus maraíodh na céadta míle duine – idir shaighdiúirí agus shibhialtaigh – de bharr na cogaíochta, 2022-2025.</ref> agus bhí neamhshuim déanta ag Trump de chlamhsán Uachtarán na hÚcráine Zelensky. D'fhreagair Zelensky agus dúirt sé go raibh Trump faoi gheasa ag mífhaisnéis. D'aisfhreagair Trump agus dúirt seisean gur "deachtóir" ab ea Zelensky nár ghair olltoghchán san Úcráin in 2024 (le linn an [[Ionradh na Rúise ar an Úcráin|chogaidh]], rud a bhí dodhéanta).<ref>{{Luaigh foilseachán|title=File fuar déanta ag Trump de cheasacht na hÚcráine|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0219/1497605-file-fuar-deanta-ag-trump-de-cheasacht-na-hucraine/|date=2025-02-19|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/mas-siochain-ata-uait-ullmhaigh-don-chogadh/|teideal=‘Más síocháin atá uait, ullmhaigh don chogadh’|údar=Alex Hijmans|dáta=19 Feabhra 2025|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-02-19}}</ref> 18 Feabhra: Reáchtáladh '''[[Cainteanna síochána idir an Rúis agus an Úcráin|cainteanna]]''' '''[[Cainteanna síochána idir an Rúis agus an Úcráin|síochána idir Meiriceá agus an Rúis]]''' san Araib Shádach faoi dheireadh a chur leis an gcogaíocht san Úcráin. 14 Feabhra: Dúirt Leas Uachtarán Mheiriceá [[J. D. Vance|'''J.D. Vance''']] ag Comhdháil Slándála München go raibh "sirriam nua sa bhaile" (agus é ag tagairt d’Uachtarán Mheiriceá).<ref>{{Luaigh foilseachán|title=2025 JD Vance speech at the Munich Security Conference|url=https://en.wikipedia.org/wiki/2025_JD_Vance_speech_at_the_Munich_Security_Conference|journal=Wikipedia|date=2025-02-17|language=en}}</ref><ref>{{Luaigh foilseachán|title=Tús Áite: Comhdháil Slándála Munich le John Maguire|url=https://www.rte.ie/radio/podcasts/22488733-tus-aite-comhdhail-slandala-munich/|language=ga-IE|author=Nuacht RnaG|date=14 Feabhra 2025}}</ref> 12 Feabhra: Chuir Uachtarán Stáit Aontaithe Mheiriceá Trump alltacht ar cheannairí na hEorpa nuair a d’fhógair sé go raibh comhrá aige le hUachtarán na Rúise [[Vladimir Putin]] faoi chás na hÚcráine gan dul i dteagmháil leo.<ref>{{Lua idirlín|url=https://edition.cnn.com/2025/02/12/politics/putin-trump-phone-call/index.html|teideal=After Putin call, Trump says negotiations to end Ukraine war will start ‘immediately’ {{!}} CNN Politics|údar=Kaitlan Collins, Kevin Liptak|dáta=2025-02-12|language=en|work=CNN|dátarochtana=2025-02-17}}</ref> 4 Feabhra sa tSualainn[[Ionsaí lámhaigh Örebro, 2025|: '''lámhachadh agus maraíodh deichniúr''']] [[Ionsaí lámhaigh Örebro, 2025|in ionad oideachais]] do dhaoine fásta Ionsaí 4 Feabhra: '''[[Cogadh na gclaimhte gan trua gan taise agus an comhthéacs idirnáisiúnta|mhol Donald Trump an pobal Palaistíneach a dhíbirt]] as Gaza''' go buan, agus. "Riviera an Mheánoirthir" a dhéanamh de. Rinne Trump agus Elon Musk '''[[Dara téarma Donald Trump|iarracht áisíneachtaí de chuid na Stát Aontaithe a dhúnadh]]''' nó a laghdú. Mar shampla, bhí sé i gceist ag Trump deireadh a chur leis an áisíneacht stáit [[USAID]], a riarann cláracha daonchabhrach ar fud an domhain ar shon na Stáit Aontaithe.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Cúlghairm déanta ag Trump ar chead slándála Joe Biden|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0208/1495509-culghairm-deanta-ag-trump-ar-chead-slandala-joe-biden/|date=2025-02-08|language=ga}}</ref> === Eanáir === 24 Eanáir: Bhuail '''[[Stoirm Éowyn]]''' Éire agus an Bhreatain, "stoirm ghéar gan chuimse", ar cheann de na stoirmeacha ab fhíochmhaire a bhuail Éire riamh.<ref name=":0">{{Luaigh foilseachán|title='Stoirm ghéar gan chuimse'-BSL|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0124/1492783-stoirm-ghear-gan-chuimse-bsl/|date=2025-01-24|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 23 Eanáir: Fuair [[Micheál Martin]] séala a oifige ó [[Uachtarán na hÉireann]] [[Mícheál D. Ó hUigínn|Michael D Higgins]] tar éis don '''[[Rialtas an 34ú Dáil|34ú Dáil]]''' vótáil i bhfabhar é a cheapadh ina Thaoiseach don dara uair. 20 Eanáir sna Stáit Aontaithe: bhunaigh Elon Musk '''[[An Roinn Éifeachtúlachta Rialtais]]''' 20 Eanáir: '''Insealbhaíodh''' '''[[Donald Trump]] mar [[Uachtarán na Stát Aontaithe]]''' den dara huair {{Main|Dara téarma Donald Trump}} Fuarthas Donald Trump ciontach in 2024 sa chás gur cheil sé suas le $130,000 d'íocaíocht le [[Stormy Daniels]]. Ar an 10 Eanáir 2025, '''[[Ionchúiseamh Donald Trump i Nua-Eabhrac|scaoileadh Trump gan choinníoll]]''' ó tharla, a dúirt an breitheamh 'go bhfuil Donald Trump le hinsealbhú ina Uachtarán ar na Stáit Aontaithe'.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Píonós gearrtha ar an Uachtarán Trump|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0110/1490093-pionos-le-gearradh-inniu-ar-an-uachtaran-trump/|date=2025-01-10|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> Bhris ráig den '''ghalar [[Galar crúibe is béil|crúibe is béil]]''' amach sa Ghearmáin, an chéad uair a haimsíodh an galar sa Ghearmáin ó na 1980idí. 15 Eanáir: Bhí margadh faoi [[Cogadh Iosrael-Gaza|'''shos cogaidh déanta ag Iosrael agus Hamas''']] [[Cogadh Iosrael-Gaza|i nGaza]]. Aistríodh trúpaí Iosrael, nuair a tháinig an sos cogaidh i bhfeidhm, go dtí an [[An Bruach Thiar|Bruach Thiar a]]<nowiki/>gus bhí an foréigean géaraithe go tréan ann. Bhí teochtaí curiarrachta ann ar fud an domhain le linn 2024-2025. '''Ar an 10 Eanáir 2025, dúirt an tseirbhís [[Clár Copernicus|Copernicus]] gurbh í an bhliain 2024 ba theo riamh''' ó cuireadh tús le taifid.<ref>{{Luaigh foilseachán|title='2024 ba theo riamh'-Copernicus|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0110/1490071-2024-ba-theo-riamh-copernicus/|date=2025-01-10|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> => [[Aimsir na bliana 2025|'''Aimsir na bliana 2025''']]. Bhris [[Falscaithe i ndeisceart California, Eanáir 2025|'''falscaithe amach i Los Angeles agus sna ceantair máguaird''']] ar chósta thiar na Stát Aontaithe i mí Eanáir 2025, Ba mhillteanach an tubaiste é.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2025/01/12/us/californias-worst-wildfires-history.html|teideal=How the Destruction in Los Angeles Ranks in California’s Fire History|údar=Samuel Granados, Nicholas Bogel-Burroughs, Soumya Karlamangla|dáta=2025-01-09|language=en-US|work=The New York Times|dátarochtana=2025-01-10}}</ref> I mí Eanáir 2025, bhris '''ráig den [[Galar crúibe is béil|ghalar crúibe is béil]]''' amach sa Ghearmáin, go háirithe i gceantair cóngarach don phríomh-chathair Beirlín. D'éirigh '''[[An Ghraonlainn|an Ghraonlain]]<nowiki/>n''' ina cnámh spairne idir na Stáit Aontaithe agus an tAontas Eorpach. Thug Donald Trump le fios gur mian leis seilbh a fháil ar an nGraonlainn agus ar Chanáil Phanama. 7 Eanáir: Tharla '''[[Crith talún sa Tibéid, 2025|crith talún sa Tibéid]]''', gar don teorainn le [[Neipeal]]. 6 Eanáir: D'éirigh <bdi>[[Justin Trudeau|'''Justin Trudeau''']], príomh-aire Cheanada, as.</bdi> 1 Eanáir: Maraíodh 14 agus gortaíodh tríocha duine eile in '''[[Ionsaí trucailín i New Orleans, 2025|ionsaí trucailín i New Orleans]]''' ar Lá Caille. Iarshaighdiúir na Stát Aontaithe ba ea an sceimhlitheoir. Cúpla uair níos déanaí, [[Pléasadh Cybertruck i Las Vegas, 2025|'''phléasc trucailín Tesla roimh an Óstán Trump i Las Vegas''']]; thug saighdiúir na Stát Aontaithe eile lámh ina bhás féin agus [[neamhord struis iarthrámaigh]] air. == Básanna == * Na Gaeil a fuair bás in 2025: [[Pádraig Ó Snodaigh]] ([[Coiscéim]]) ar an 2 Eanáir, [[Paddy O’Toole]], Aire Gaeltachta, ar an 11 Bealtaine, [[Mícheál Ó Duibhir (peileadóir)|Mícheál Ó Duibhir, peileadóir]] ar an 3 Aibreán, * agus [[Eddie Jordan]], fiontraí, [[Henry Kelly]], craoltóir, [[Pat Ingoldsby]], file agus craoltóir, [[Eleanor Maguire]], néareolaí, [[Paul Durcan]], file * thar lear, [[Jean-Marie Le Pen]] (pobalóir Francach) ar an 7 Eanáir; an t-aisteoir Meiriceánach [[Gene Hackman]], roimh an 18 Feabhra 2025 (bhí Alzheimer air agus fuair sé bás nádúrtha ina aonar), [[Roberta Flack]], amhránaí, an [[Pápa Proinsias]] ar an 21 Aibreán, [[Virginia Giuffre]], íospartach gáinneála, == Duaiseanna Nobel == * [[Síocháin]] – * [[Fisic]] – * [[Ceimic]] – * [[Eacnamaíocht]] – * [[Leigheas]] – * [[Duais Nobel sa Litríocht|Litríocht]] – == Tagairtí == {{Reflist}} [[Catagóir:2025| ]] [[Catagóir:Blianta]] [[Catagóir:Cúrsaí reatha]] 8rvzuhpb57gx2luoegqd8d4bd2f7dtl 1268971 1268969 2025-06-07T05:29:04Z Alison 570 Cealaíodh athruithe [[Special:Contributions/103.248.206.219|103.248.206.219]] ([[User talk:103.248.206.219|Plé]]); ar ais chuig leagan le [[User:TGcoa|TGcoa]] 1268102 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Bliain}} Is bliain choitianta í an bhliain '''2025''' ([[Uimhir Rómhánach|MMXXV]]). == Cúrsaí reatha == === Nollaig === === Samhain === COP30 nó [[Comhdháil na Náisiún Aontaithe maidir leis an athrú aeráide, 2025]] === Deireadh Fómhair === === Meán Fómhair === === Lúnasa === === Iúil === === Meitheamh === [[Íomhá:Gaza's_Rubble_in_Wehda_Street_during_Gaza_war_23-25.jpg|mion|220x220px|Srádi Wehda ar an 27 Feabhra 2025. Ar an 7 Bealtaine, d'ionsaigh an [[IDF]] margadh agus bialann i Sráid Wehda in Rimal. Maraíodh 33+.<ref name=":6">{{Luaigh foilseachán|title=2025 Wehda Street airstrikes|url=https://en.wikipedia.org/wiki/2025_Wehda_Street_airstrikes|journal=Wikipedia|date=2025-05-12|language=en}}</ref>]]I Meitheamh: === Bealtaine === 28 Bealtaine: Bhí [[Tubaiste Blatten|'''an sráidbhaile Blatten san Eilvéis scriosta''']] tar éis intitim [[Oighearshruth|oighearshrutha]]. Toradh [[Athrú aeráide in 2025|'''athrú aeráide''']] an tubaiste seo, agus na oighearshruthanna agus talamh síorshioctha sa cheantar ag leá. 27 Bealtaine: Rialaigh Cúirt na S-A um Thrádáil Idirnáisiúnta go raibh an chuid is mó de [[Cogadh trádála Trump|'''na taraifí de chuid Trump neamhdhleathach''']]. 26 Bealtaine: '''[[Eachtra buile bhóthair i Learpholl, 2025|Ghabh na póilíní Paul Doyle as Learpholl]],''' 53, fear gnó agus iar-Royal Marine. Thiomáin sé a charr ar an-luas trí shlua mór daoine Bhí sé as a chrann cumhachta ar dhrugaí.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.bbc.com/news/articles/c0j7exddjneo|teideal=Paul Doyle accused of using car as weapon at Liverpool parade, court told|dáta=2025-05-30|language=en-GB|work=www.bbc.com|dátarochtana=2025-06-01}}</ref> 23 Bealtaine: D'iarr Ceannaire na hEagraíochta Domhanda Sláinte, ar na hIosraelaigh trócaire a dhéanamh ar na Palaistínigh agus '''[[Ionsaithe ar Gaza, Bealtaine 2025|deireadh a chur leis an bhforbhrúidiúlacht]]''',<ref name=":4">{{Luaigh foilseachán|title='Córas sláinte Gaza ar tí titim as a chéile'|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0523/1514501-coras-slainte-gaza-ar-ti-titim-as-a-cheile/|date=2025-05-23|language=ga|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 21 Bealtaine: Scaoil saighdiúirí Iosrael urchair gar do ghrúpa taidhleoirí as an Aontas Eorpach agus iad ar cuairt ar an m[[An Bruach Thiar|Bruach Thiar]]. Bhí beirt as Éirinn ina measc.<ref name=":5">{{Luaigh foilseachán|title=Níl aon chúnamh faighte ag Palaistínigh fós, a deir carthanachtaí|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0521/1514073-meid-easnamhach-foirithinte-a-scaoileadh-isteach-go-gaza-msf/|date=2025-05-21|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 18 Bealtaine: '''[[Olltoghchán na Portaingéile, 2025|Olltoghchán na Portaingéile]]''', bua ag AD aon uair amháin eile, páirtí ar dheis ón lár. 18 Bealtaine: Bhuaigh méara Bucharest [[Nicuşor Dan]], polaiteoir sa lár, '''[[Toghchán Uachtaránachta na Rómáine, 2024-2025|toghchán uachtaránachta na Rómáine 2025]]'''. 17 Bealtaine: Thug na teileavótóirí sa tríú cuid de thíortha na hEorpa an scór is airde d’iarracht Iosrael i g'''[[Comórtas na hEoraifíse 2025|Comórtas na hEoraifíse]]''', beag beann ar an sléacht in Gaza. Mhaígh craoltóirí náisiúnta áirithe gur earcaigh’ Iosrael teileavótóirí do '''[[Yuval Raphael]].<ref name=":03">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/douze-points-diosrael-ceard-sa-diabhal-ba-chuis-leis/|teideal=‘Douze points’ d’Iosrael – céard sa diabhal ba chúis leis?|údar=Alex Hijmans|dáta=21 Bealtaine 2025|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-05-22}}</ref>''' 14 Bealtaine:  [[Ciontú éagórach Peter Sullivan|'''Ciontú éagórach Peter Sullivan''']]. Fuarthas é ciontach i gcás dúnmharaithe mná sa bhliain 1987 13/14 Bealtaine: [[Ionsaithe ar Gaza, Bealtaine 2025|'''D'ionsaigh an IDF an ''European Hospital'' in Khan Yunis''']].<ref>{{Luaigh foilseachán|title=2025 Gaza European Hospital strikes|url=https://en.wikipedia.org/wiki/2025_Gaza_European_Hospital_strikes|journal=Wikipedia|date=2025-05-23|language=en}}</ref> Maradíodh ceannare Hamas, b'fhéidir.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/70-palaistineach-eile-ar-a-laghad-maraithe-in-ionsaithe-iosrael/|teideal=70 Palaistíneach eile ar a laghad maraithe in ionsaithe Iosrael|dáta=2025-05-14|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-05-16}}</ref> 13 Bealtaine: Dúirt Trump go raibh na Stáit Aontaithe ag cur deireadh leis na smachtbhannaí a bhí acu ar an tSiria.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/70-palaistineach-eile-ar-a-laghad-maraithe-in-ionsaithe-iosrael/|teideal=70 Palaistíneach eile ar a laghad maraithe in ionsaithe Iosrael|dáta=2025-05-14|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-05-14}}</ref> 10 Bealtaine: Bhí "margadh" déanta idir na Stáit Aontaithe agus an tSín le taraifí cómhalartacha a ghearradh "go sealadach". Laghdaíodh taraifí na S-A ó 145% go dtí 30%.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Margadh sealadach idir Meiriceá agus an tSín faoi Tharaifí Trump|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0512/1512405-margadh-sealadach-idir-meiricea-agus-an-tsin-faoi-tharaifi-trump/|date=2025-05-12|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 10 Bealtaine: Tháinig [[Géarchéim na Caismíre 2025|'''sos comhraic''']] idir an [[Cogaíocht India - Pacastáin 2025|India agus an Phacastáin]] i bhfeidhm.<ref>{{Luaigh foilseachán|title='Sos comhraic idir an India agus an Phacastáin'-Trump|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0510/1512117-an-teannas-ag-gearu-i-gconai-idir-an-india-agus-an-phacastain/|date=2025-05-10|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 10 Bealtaine: Bhí socrú déanta i gCív idir ceannairí Eorpacha agus Rialtas na hÚcráine i dtaca le [[Cainteanna síochána idir an Rúis agus an Úcráin|'''sos comhraic 30 lá''']] a chur i bhfeidhm.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Socrú déanta i gCív|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0510/1512134-mor-cheannairi-na-heorpa-i-gciv/|date=2025-05-10|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 8 Bealtaine: Toghadh Robert Prevost mar [[Pápa Leo a Ceathair Déag|'''Pápa Leo a Ceathair Déag''']], ag an gceathrú vóta de chomhthionóil na gcairdinéal sa Séipéal Sistíneach.<ref>{{Lua idirlín|url=https://podcasts.apple.com/ca/podcast/10-bealtaine-2025-maigh-eo/id1525428808?i=1000707861745|teideal=Nuacht Mhall (Maigh Eo)|údar=Conradh na Gaeilge, Londain|dáta=10 Bealtaine 2025|language=ga-IE|work=Apple Podcasts|dátarochtana=2025-05-10}}</ref> 7 Bealtaine: [[Ionsaithe ar Gaza, Bealtaine 2025|'''D'ionsaigh an IDF margadh agus bialann''']] i Sráid Wehda i Rimal, Gaza. Maraíodh 33+.<ref name=":6" /> 6 Bealtaine: Tháinig [[Friedrich Merz|'''Friedrich Merz''']] (na coimeádaigh) i gcomharbas ar [[Olaf Scholz]] ón SPD. 5 Bealtaine, rinne India ionsaithe ar an Phacastáin => [[Cogaíocht India - Pacastáin 2025|'''Cogaíocht India - Pacastáin''']] [[Cogaíocht India - Pacastáin 2025|'''2025''']] === Aibreán === 30 Aibreán: théis 3 mhí d'aighneas agus achrann, '''[[Ionradh na Rúise ar an Úcráin|shínigh an Úcráin agus Stáit Aontaithe Mheiriceá conradh]]''', a thabharfainn fabhar agus tosaíocht ar stór mianraí na hÚcráine do Mheiriceá.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Margadh Trump déanta théis achrainn faoi mhianraí na hÚcráine|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0501/1510577-margadh-trump-deanta-theis-achrainn-faoi-mhianrai-na-hucraine/|date=2025-05-01|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 29 Aibreán: leis [[Dara téarma Donald Trump|'''an chéad 100 lá caite in oifig''']] aige, rinne Trump comóradh le slógadh i Michigan. Mhaígh sé gur éirigh níos fearr lena Rialtas sa chéad 100 lá acu in oifig ná mar a d'éirigh le aon Rialtas eile riamh.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Comóradh déanta ag Trump ar a chéad 100 lá in oifig|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0430/1510284-comoradh-deanta-ag-trump-ar-a-chead-100-la-in-oifig/|date=2025-04-30|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 28 Aibreán: '''[[Olltoghchán Cheanada 2025|Olltoghchán Cheanada 2025.]]''' D'éirigh leis an bPáirtí Liobrálach, agus [[Mark Carney]] i mbun, fanacht i gcumhacht. 25 Aibreán: Féinmharú '''[[Virginia Giuffre]]'''. Thosaigh sí ag obair i Mar-a-Lago in 2000 agus chas sí le Jeffrey Epstein, mí-úsáideoir gnéis, ann. 22 Aibreán: [[Ionsaí sceimhlitheoireachta Pahalgam, 2025|'''Ionsaí sceimhlitheoireachta Pahalgam''']]. Chuir Rialtas na hIndia an ''[[Indus Waters Treaty]]'' (1960)<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Indus Waters Treaty|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Indus_Waters_Treaty|journal=Wikipedia|date=2025-04-25|language=en}}</ref> ar fionraí. B'ionann é agus cogadh a fhógairt a dúirt Rialtas na Pacastáine.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.bbc.com/news/articles/cd7vjyezypqo|teideal=Pahalgam attack: Will India suspending Indus Waters Treaty affect Pakistan?|dáta=2025-04-25|language=en-GB|work=www.bbc.com|dátarochtana=2025-04-25}}</ref> 20 Aibreán: Ceiliúradh Aifreann na Cásca i d[[Teach Pobail Mhuire (Doirí Beaga)|'''Teach Pobail Mhuire''']] sna [[Doirí Beaga]] don uair dheireanach. 9 Aibreán: d'fhógair Trump sos 90 lá maidir leis [[Cogadh trádála Trump|na taraifí arda a bhí beartaithe aige]] a ghearradh; rinne sé U-chasadh ollmhór. [[Cliseadh na stocmhargaí 2025|D'ardaigh an NASDAQ 12%]] go tobann.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/sos-taraifi-90-la-fogartha-ag-donald-trump-taraif-ar-an-tsin-ardaithe/|teideal=Sos taraifí 90 lá fógartha ag Donald Trump, taraif ar an tSín ardaithe|dáta=2025-04-09|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-04-10}}</ref> 16 Aibreán: Osclaíodh go hoifigiúil an t-idirnascaire '''[[Greenlink]]'''. 16 Aibreán: Thug [[Cúirt Uachtarach na Ríochta Aontaithe|'''Cúirt Uachtarach na Ríochta Aontaithe''']] breithiúnas<ref>{{Lua idirlín|url=https://supremecourt.uk/uploads/uksc_2024_0042_press_summary_8a42145662.pdf|teideal=Summary|údar=supremecourt.uk|dáta=16 Aibreán 2025|dátarochtana=2025}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.supremecourt.uk/cases/uksc-2024-0042|teideal=For Women Scotland Ltd (Appellant) v The Scottish Ministers (Respondent) - UK Supreme Court|language=en|work=www.supremecourt.uk|dátarochtana=2025-04-19}}</ref> ina ndeirtear go mbaineann na téarmaí '[[bean]]' agus 'gnéas' le bean bhitheolaíoch agus gnéas bitheolaíoch amháin. I dtús mhí Aibreáin in Éirinn, bhí an aimsir "breá" brothallach. Bhí idir theaspach agus thriomach ar fud na tíre idir 8-12 Aibreán – teaspach de réir Met Éireann agus triomach de réir Uisce Éireann – agus an teocht chomh hard le 21 céim. Bhí Uisce Éireann ag achainí ar an bpobal a bheith spárálach agus uisce a chaomhnú.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Teocht chomh hard le 20 céim inniu, 21 céim amárach|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0409/1506630-teocht-chomh-hard-le-20-ceim-inniu-21-ceim-amarach/|date=2025-04-09|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 8 Aibreán: Dúirt Príomh-Aire na Breataine Keir Starmer inniu go raibh a rialtas ag déanamh a marana ar rialú a rinne cúirt i mBéal Feirste maidir le fiosrúchán poiblí a bhunú faoi [[Dúnmharú Sheáin Brown|'''dhúnmharú Sheáin Brown''']] i gCo Dhoire i mí na Bealtaine 1997. I dtús mhí Aibreáin, thosaigh '''[[cliseadh na stocmhargaí 2025]]''' i ndáiríre, a bhuíochas le Trump. Ar an 4 Aibreán ar [[Wall Street]], glanadh 5% de luach na gcuideachtaí a raibh scaireanna ar na margaí acu, ainneoin figiúirí maithe fostaíochta i Meiriceá ag an am.<ref name=":02">{{Luaigh foilseachán|title=Cíor thuathail tarraingthe ag Trump ar na stocmhargaí|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0407/1506239-cior-thuathail-tarraingthe-ag-trump-ar-na-stocmhargai/|date=2025-04-07|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 2 Aibreán: Cuireadh tús le '''[[Cogadh trádála Trump]]''' i ndáiríre. Thug Trump "Lá na Saoirse" ar an 2 Aibreán 2025. === Márta === Taifead aeráide nua: Bhí mí an Mhárta 2025 an Márta ba theo dár taifeadadh riamh san Eoraip (go dtí sin), dar le [[Clár Copernicus|Copernicus]]<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.seaandjob.com/worlds-record-breaking-heat-streak-extends-into-march/|teideal=World’s Record-Breaking Heat Streak Extends Into March {{!}} Sea and Job|údar=SEAANDJOB|language=en-US|dátarochtana=2025-04-09}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://climate.copernicus.eu/second-warmest-march-globally-large-wet-and-dry-anomalies-europe|teideal=Second-warmest March globally, large wet and dry anomalies in Europe|údar=Copernicus|dáta=2025-04-08|work=climate.copernicus.eu|dátarochtana=2025-04-09}}</ref> (agus focal ar bith faoi ar tuairisc.ie nó rte.ie). 28 Márta: Tharla crith talún deich gciliméadar faoi thalamh sa Mhaenmar.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Mandalay|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Mandalay|journal=Wikipedia|date=2025-03-28|language=en}}</ref> => [[Crith talún Mhaenmar, 2025|'''Crith talún Mhaenmar, 2025''']] 28 Márta: Thug leas-uachtarán na S-A [[J. D. Vance|JD Vance]] cuairt ar an n'''[[An Ghraonlainn|Graonlainn]]'''; bhí an turas cáinte ag polaiteoirí sa Ghraonlainn.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie/radio/rnag/clips/22499899/|teideal=Tús Áite: An Ghraonlainn|údar=RnaG|dáta=2025-03-24|language=ga-IE|work=RTE Radio|dátarochtana=2025-03-29}}</ref><ref>{{Luaigh foilseachán|title=Vance cáinte sa Danmhairg|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0329/1504753-vance-cainte-sa-danmhairg/|date=2025-03-29|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 23 Márta:  [[Marú oibrithe cabhracha i Rafah, 2025|'''Marú oibrithe cabhracha i Rafah''']] 18 Márta: Bhris Iosrael an sos cogaidh i nGaza => [[Ionsaithe Iosrael ar Gaza, Márta 2025|'''Ionsaithe Iosrael ar Gaza 2025''']] 18 Márta: Bhí [[Friedrich Merz|'''Friedrich Merz''']] agus [[Olaf Scholz]] in ann an coscán ar fhiacha a bhí leagtha síos i mBunreacht na Gearmáine a scaoileadh. 10 Márta: Dhiúltaigh Iosrael cead isteach sa [[Campa Jenin|Champa Jenin]].=> 40,000 duine díbeartha => '''[[Ionsaithe Iosrael ar an mBruach Thiar|Ionsaithe Iosrael ar an mBruach Thiar,]] 2025''' I mí an Mhárta 2025, d'iarr Rúnaí Cosanta Mheiriceá, [[Pete Hegseth|'''Pete Hegseth''']], ar na Hútaithe stop a chur le hionsaithe ar na longa tráchtála' a úsáideann an [[An Mhuir Rua|Mhuir Rua]]. Ar an 15 Márta, scaoil fórsaí Mheiriceá diúracáin i dtreo na Hutaithe. Cúpla lá níos déanaí, i sceitheadh comhrá grúpa rialtais na Stát Aontaithe ar [[Signal (aip)|Signal]], a tharla roimh na hionsaithe, phléigh Hegseth na pleananna. Tugadh "'''[[Signalgate]]'''" ar ar an scannal.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/us-news/2025/mar/26/new-revelations-us-signal-leak-claims-doubt-yemen|teideal=Signal leak revelations expose US officials’ lies about what was shared|údar=Peter Beaumont|dáta=2025-03-26|language=en-GB|work=The Guardian|dátarochtana=2025-03-29}}</ref><ref>{{Luaigh foilseachán|title=United States government group chat leak|url=https://en.wikipedia.org/wiki/United_States_government_group_chat_leak|journal=Wikipedia|date=2025-03-29|language=en}}</ref> => [[Géarchéim na Mara Rua|'''Géarchéim na Mara Rua''']] 10 Márta : Polladh tancaer breosla nuair a bhuail lastlong fúithi amach ó inbhear Humber => [[Imbhualadh sa Mhuir Thuaidh, 2025|'''Imbhualadh sa Mhuir Thuaidh, 2025''']] 3/4 Márta: Chuir na Stáit Aontaithe stop leis an gcúnamh míleata don Úcráin, chun brú a chur ar an Úcráin dul i mbun [[Cainteanna síochána idir an Rúis agus an Úcráin|'''cainteanna síochána''']] leis an Rúis.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Stop curtha ag Trump le cúnamh míleata don Úcráin faoi láthair|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0304/1500079-stop-curtha-ag-trump-le-cunamh-mileata-don-ucrain-faoi-lathair/|date=2025-03-04|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> === Feabhra === 28 Feabhra: Bhí cruinniú teasaí go maith ag Zelensky, Vance agus Trump sa Teach Bán.<ref>{{Luaigh foilseachán|title="Níor chóir géilleadh don Rúis", a dúirt Zelensky le Trump inniu|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0228/1499558-nior-choir-geilleadh-don-ruis-a-duirt-zelensky-le-trump-inniu/|date=2025-02-28|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> => [[Cainteanna síochána idir an Rúis agus an Úcráin|'''cainteanna síochána''']] 27 Feabhra: Reáchtáladh an chéad chruinniú de chomhaireacht Trump. Bhí Elon Musk, i láthair agus ról lárnach aige sa tionscadal chun chiorruithe ar sheirbhísí poiblí a chur i bhfeidhm => [[Roinn Éifeachtúlachta Rialtais|'''An Roinn Éifeachtúlachta Rialtais''']] / DOGE 27 Feabhra: D'eitil [[Andrew Tate|'''Andrew agus Tristan Tate''']] go dtí [[Fort Lauderdale]]; chuir Rialtas Trump brú ar Rialtas na [[An Rómáin|Rómáine]] chun na deartháireacha a ligeadh amach.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/news/2025/feb/27/andrew-tate-tristan-romania-us|teideal=Andrew Tate and brother land in US from Romania after travel ban lifted|údar=Jon Henley, Emine Sinmaz, Richard Luscombe|dáta=2025-02-27|language=en-GB|work=The Guardian|dátarochtana=2025-02-27}}</ref> 24 Feabhra: Díbríodh [[Lynn Boylan|'''Lynn Boylan''']], feisire Eorpach, as Iosrael. Ghlac na hIosraelaigh grianghraif di agus d'fhoilsigh siad iad ar na meáin shóisialta. Sárú ar shonraí pearsanta daoine ba ea é sin 23 Feabhra: [[Olltoghchán na Gearmáine 2025|'''Olltoghchán na Gearmáine 2025''']]. An CDU/CSU (na coimeádaigh) faoi stiúir [[Friedrich Merz]], i bhfad chun cinn ar na páirtithe eile agus thart ar 29% de na vótaí acu. 20 Feabhra: '''[[Scannal Luis Rubiales|ciontaíodh Luis Rubiales i bpóg a thabhairt don imreoir sacair]]''' '''[[Scannal Luis Rubiales|Jenni Hermoso]]''' in aghaidh a tola. 19 Feabhra: Chuir Trump an milleán faoi [[Ionradh na Rúise ar an Úcráin|ionradh na Rúise ar an Úcrain]]... ar an Úcráin<ref>Cinnte bréag de chuid Trump a bhí ann; rinne an [[Ionradh na Rúise ar an Úcráin|Rúis ionradh ar an Úcráin]] in 2022 agus maraíodh na céadta míle duine – idir shaighdiúirí agus shibhialtaigh – de bharr na cogaíochta, 2022-2025.</ref> agus bhí neamhshuim déanta ag Trump de chlamhsán Uachtarán na hÚcráine Zelensky. D'fhreagair Zelensky agus dúirt sé go raibh Trump faoi gheasa ag mífhaisnéis. D'aisfhreagair Trump agus dúirt seisean gur "deachtóir" ab ea Zelensky nár ghair olltoghchán san Úcráin in 2024 (le linn an [[Ionradh na Rúise ar an Úcráin|chogaidh]], rud a bhí dodhéanta).<ref>{{Luaigh foilseachán|title=File fuar déanta ag Trump de cheasacht na hÚcráine|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0219/1497605-file-fuar-deanta-ag-trump-de-cheasacht-na-hucraine/|date=2025-02-19|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/mas-siochain-ata-uait-ullmhaigh-don-chogadh/|teideal=‘Más síocháin atá uait, ullmhaigh don chogadh’|údar=Alex Hijmans|dáta=19 Feabhra 2025|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-02-19}}</ref> 18 Feabhra: Reáchtáladh '''[[Cainteanna síochána idir an Rúis agus an Úcráin|cainteanna]]''' '''[[Cainteanna síochána idir an Rúis agus an Úcráin|síochána idir Meiriceá agus an Rúis]]''' san Araib Shádach faoi dheireadh a chur leis an gcogaíocht san Úcráin. 14 Feabhra: Dúirt Leas Uachtarán Mheiriceá [[J. D. Vance|'''J.D. Vance''']] ag Comhdháil Slándála München go raibh "sirriam nua sa bhaile" (agus é ag tagairt d’Uachtarán Mheiriceá).<ref>{{Luaigh foilseachán|title=2025 JD Vance speech at the Munich Security Conference|url=https://en.wikipedia.org/wiki/2025_JD_Vance_speech_at_the_Munich_Security_Conference|journal=Wikipedia|date=2025-02-17|language=en}}</ref><ref>{{Luaigh foilseachán|title=Tús Áite: Comhdháil Slándála Munich le John Maguire|url=https://www.rte.ie/radio/podcasts/22488733-tus-aite-comhdhail-slandala-munich/|language=ga-IE|author=Nuacht RnaG|date=14 Feabhra 2025}}</ref> 12 Feabhra: Chuir Uachtarán Stáit Aontaithe Mheiriceá Trump alltacht ar cheannairí na hEorpa nuair a d’fhógair sé go raibh comhrá aige le hUachtarán na Rúise [[Vladimir Putin]] faoi chás na hÚcráine gan dul i dteagmháil leo.<ref>{{Lua idirlín|url=https://edition.cnn.com/2025/02/12/politics/putin-trump-phone-call/index.html|teideal=After Putin call, Trump says negotiations to end Ukraine war will start ‘immediately’ {{!}} CNN Politics|údar=Kaitlan Collins, Kevin Liptak|dáta=2025-02-12|language=en|work=CNN|dátarochtana=2025-02-17}}</ref> 4 Feabhra sa tSualainn[[Ionsaí lámhaigh Örebro, 2025|: '''lámhachadh agus maraíodh deichniúr''']] [[Ionsaí lámhaigh Örebro, 2025|in ionad oideachais]] do dhaoine fásta Ionsaí 4 Feabhra: '''[[Cogadh na gclaimhte gan trua gan taise agus an comhthéacs idirnáisiúnta|mhol Donald Trump an pobal Palaistíneach a dhíbirt]] as Gaza''' go buan, agus. "Riviera an Mheánoirthir" a dhéanamh de. Rinne Trump agus Elon Musk '''[[Dara téarma Donald Trump|iarracht áisíneachtaí de chuid na Stát Aontaithe a dhúnadh]]''' nó a laghdú. Mar shampla, bhí sé i gceist ag Trump deireadh a chur leis an áisíneacht stáit [[USAID]], a riarann cláracha daonchabhrach ar fud an domhain ar shon na Stáit Aontaithe.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Cúlghairm déanta ag Trump ar chead slándála Joe Biden|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0208/1495509-culghairm-deanta-ag-trump-ar-chead-slandala-joe-biden/|date=2025-02-08|language=ga}}</ref> === Eanáir === 24 Eanáir: Bhuail '''[[Stoirm Éowyn]]''' Éire agus an Bhreatain, "stoirm ghéar gan chuimse", ar cheann de na stoirmeacha ab fhíochmhaire a bhuail Éire riamh.<ref name=":0">{{Luaigh foilseachán|title='Stoirm ghéar gan chuimse'-BSL|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0124/1492783-stoirm-ghear-gan-chuimse-bsl/|date=2025-01-24|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 23 Eanáir: Fuair [[Micheál Martin]] séala a oifige ó [[Uachtarán na hÉireann]] [[Mícheál D. Ó hUigínn|Michael D Higgins]] tar éis don '''[[Rialtas an 34ú Dáil|34ú Dáil]]''' vótáil i bhfabhar é a cheapadh ina Thaoiseach don dara uair. 20 Eanáir sna Stáit Aontaithe: bhunaigh Elon Musk '''[[An Roinn Éifeachtúlachta Rialtais]]''' 20 Eanáir: '''Insealbhaíodh''' '''[[Donald Trump]] mar [[Uachtarán na Stát Aontaithe]]''' den dara huair {{Main|Dara téarma Donald Trump}} Fuarthas Donald Trump ciontach in 2024 sa chás gur cheil sé suas le $130,000 d'íocaíocht le [[Stormy Daniels]]. Ar an 10 Eanáir 2025, '''[[Ionchúiseamh Donald Trump i Nua-Eabhrac|scaoileadh Trump gan choinníoll]]''' ó tharla, a dúirt an breitheamh 'go bhfuil Donald Trump le hinsealbhú ina Uachtarán ar na Stáit Aontaithe'.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Píonós gearrtha ar an Uachtarán Trump|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0110/1490093-pionos-le-gearradh-inniu-ar-an-uachtaran-trump/|date=2025-01-10|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> Bhris ráig den '''ghalar [[Galar crúibe is béil|crúibe is béil]]''' amach sa Ghearmáin, an chéad uair a haimsíodh an galar sa Ghearmáin ó na 1980idí. 15 Eanáir: Bhí margadh faoi [[Cogadh Iosrael-Gaza|'''shos cogaidh déanta ag Iosrael agus Hamas''']] [[Cogadh Iosrael-Gaza|i nGaza]]. Aistríodh trúpaí Iosrael, nuair a tháinig an sos cogaidh i bhfeidhm, go dtí an [[An Bruach Thiar|Bruach Thiar a]]<nowiki/>gus bhí an foréigean géaraithe go tréan ann. Bhí teochtaí curiarrachta ann ar fud an domhain le linn 2024-2025. '''Ar an 10 Eanáir 2025, dúirt an tseirbhís [[Clár Copernicus|Copernicus]] gurbh í an bhliain 2024 ba theo riamh''' ó cuireadh tús le taifid.<ref>{{Luaigh foilseachán|title='2024 ba theo riamh'-Copernicus|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0110/1490071-2024-ba-theo-riamh-copernicus/|date=2025-01-10|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> => [[Aimsir na bliana 2025|'''Aimsir na bliana 2025''']]. Bhris [[Falscaithe i ndeisceart California, Eanáir 2025|'''falscaithe amach i Los Angeles agus sna ceantair máguaird''']] ar chósta thiar na Stát Aontaithe i mí Eanáir 2025, Ba mhillteanach an tubaiste é.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2025/01/12/us/californias-worst-wildfires-history.html|teideal=How the Destruction in Los Angeles Ranks in California’s Fire History|údar=Samuel Granados, Nicholas Bogel-Burroughs, Soumya Karlamangla|dáta=2025-01-09|language=en-US|work=The New York Times|dátarochtana=2025-01-10}}</ref> I mí Eanáir 2025, bhris '''ráig den [[Galar crúibe is béil|ghalar crúibe is béil]]''' amach sa Ghearmáin, go háirithe i gceantair cóngarach don phríomh-chathair Beirlín. D'éirigh '''[[An Ghraonlainn|an Ghraonlain]]<nowiki/>n''' ina cnámh spairne idir na Stáit Aontaithe agus an tAontas Eorpach. Thug Donald Trump le fios gur mian leis seilbh a fháil ar an nGraonlainn agus ar Chanáil Phanama. 7 Eanáir: Tharla '''[[Crith talún sa Tibéid, 2025|crith talún sa Tibéid]]''', gar don teorainn le [[Neipeal]]. 6 Eanáir: D'éirigh <bdi>[[Justin Trudeau|'''Justin Trudeau''']], príomh-aire Cheanada, as.</bdi> 1 Eanáir: Maraíodh 14 agus gortaíodh tríocha duine eile in '''[[Ionsaí trucailín i New Orleans, 2025|ionsaí trucailín i New Orleans]]''' ar Lá Caille. Iarshaighdiúir na Stát Aontaithe ba ea an sceimhlitheoir. Cúpla uair níos déanaí, [[Pléasadh Cybertruck i Las Vegas, 2025|'''phléasc trucailín Tesla roimh an Óstán Trump i Las Vegas''']]; thug saighdiúir na Stát Aontaithe eile lámh ina bhás féin agus [[neamhord struis iarthrámaigh]] air. == Básanna == * Na Gaeil a fuair bás in 2025: [[Pádraig Ó Snodaigh]] ([[Coiscéim]]) ar an 2 Eanáir, [[Paddy O’Toole]], Aire Gaeltachta, ar an 11 Bealtaine, [[Mícheál Ó Duibhir (peileadóir)|Mícheál Ó Duibhir, peileadóir]] ar an 3 Aibreán, * agus [[Eddie Jordan]], fiontraí, [[Henry Kelly]], craoltóir, [[Pat Ingoldsby]], file agus craoltóir, [[Eleanor Maguire]], néareolaí, [[Paul Durcan]], file * thar lear, [[Jean-Marie Le Pen]] (pobalóir Francach) ar an 7 Eanáir; an t-aisteoir Meiriceánach [[Gene Hackman]], roimh an 18 Feabhra 2025 (bhí Alzheimer air agus fuair sé bás nádúrtha ina aonar), [[Roberta Flack]], amhránaí, an [[Pápa Proinsias]] ar an 21 Aibreán, [[Virginia Giuffre]], íospartach gáinneála, == Duaiseanna Nobel == * [[Síocháin]] – * [[Fisic]] – * [[Ceimic]] – * [[Eacnamaíocht]] – * [[Leigheas]] – * [[Duais Nobel sa Litríocht|Litríocht]] – == Tagairtí == {{Reflist}} [[Catagóir:2025| ]] [[Catagóir:Blianta]] [[Catagóir:Cúrsaí reatha]] rsjcgbzhuww2v008p4uruhhll8zrlhm Catagóir:Star Trek 14 118071 1268955 1259337 2025-06-06T23:11:36Z Taghdtaighde 60452 Catagóirí athraithe 1268955 wikitext text/x-wiki [[Catagóir:Cláir Teilifíse Mheiriceánacha]] [[Catagóir:Teilifís]] [[Catagóir:Ficsean eolaíochta i gCláir theilifíse]] 2koosktlyuo3iyizyu3ri7wxyfirrum Catagóir:Ficsean stairiúil na Gaeilge 14 118565 1268945 1262391 2025-06-06T22:48:07Z Taghdtaighde 60452 Catagóir curtha leis 1268945 wikitext text/x-wiki {{DEFAULTSORT:Ficsean stairiuil na Gaeilge}} [[Catagóir:Ficsean stairiúil|*]] [[Catagóir:Litríocht na Gaeilge]] [[Catagóir:Litríocht na Gaeilge de réir seánra]] n91vwvxcblubcwe5lv4sawa9hvuf0jf 1268946 1268945 2025-06-06T22:49:18Z Taghdtaighde 60452 Catagóir bainte 1268946 wikitext text/x-wiki {{DEFAULTSORT:Ficsean stairiuil na Gaeilge}} [[Catagóir:Ficsean stairiúil|*]] [[Catagóir:Litríocht na Gaeilge de réir seánra]] 26fdqmkkdwuq07drhl6buxdqg7iztof Dúnmharú Tina Satchwell 0 118982 1268859 1268804 2025-06-06T14:03:35Z TGcoa 21229 1268859 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Imeacht}} [[Íomhá:Buttimer Quay, Youghal - geograph.org.uk - 502649.jpg|mion|Eochaill: tá Sráid Grattan ar chlé (ní fheictear í)]] Fuarthas Richard Satchell ciontach i ndúnmharú a mhná céile, '''Tina Satchwell''' (née '''Tina''' '''Dingivan'''; a rugadh ar an 30 Samhain 1972), ina dteach cónaithe in [[Eochaill]] i gContae Chorcaigh sa bhliain 2017.<ref name=":3">{{Luaigh foilseachán|title=Richard Satchwell ciontach i ndúnmharú Tina Satchwell|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0530/1515936-richard-satchwell-ciontach-i-ndunmharu-tina-satchwell/|date=2025-05-30|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> Bhí Tina as [[Mainistir Fhear Maí]], agus fógraíodh go raibh sí ar iarraidh ar an 24 Márta 2017. Bhí sí 44 bliain d'aois ag an am. Fuarthas corp Tina curtha faoi shraith suiminte faoin straighre i dteach cónaithe na lánúine ar an 12 Deireadh Fómhair 2023. == Cúlra == Bhí Tina agus Richard Satchwell pósta ar feadh 25 bliain. Bhí an-grá ag Tina do chúrsaí faisin agus don dá mhadra a bhí aici, go háirithe a [[Chihuahua (madra)|sí-abhabha]] beag, Ruby. Chaith an fear seal sa bpríosún sna 2000idí as calaois a bhain le híocaíochtaí leasa shóisialaigh. Mhaígh sé gur tháinig athrú ar phearsantacht Tina i ndiaidh dá deartháir lámh a chur ina bhás féin i 2012. Bagraíodh a bhean air go rialta go scarfadh sí uaidh.<ref>Dúirt sé gur tháinig mórathrú ar a pearsanacht ó 2012 ar aghaidh. "Is fuath liom tú" agus "fágfaidh mé thú", a deireadh sí leis agus ansin, a dúirt sé, ghabhadh sí leithscéal leis. Tháing deireadh lena gcaidreamh collaí. ]Dúirt sé nár chuir sé riamh brú uirthi gnéas a bheith aici leis. </ref> Thug sé le fios go raibh leanaí ag teastáil uaidh ach nár theastaigh óna bhean chéile leanbh a thabhairt ar an saol. "Ghéill mé don mhéid a bhí uaithi i gcónaí", a dúirt sé.<ref name=":2">{{Luaigh foilseachán|title="Tháinig athrú ar phearsanacht Tina Satchwell"|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0509/1511992-thainig-athru-ar-phearsanacht-tina-satchwell/|date=2025-05-09|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> Bhailíodh Satchwell a íocaíochtaí leasa shóisialaigh féin agus íocaíochtaí a mhná céile, a dúirt sé, agus thugadh sé an t-airgead ar fad di. Dúirt sé nach raibh aon smacht aige riamh ar chaiteachas sa teach agus go raibh sé sona leis an socrú sin. Dúirt sé go ndéanadh sí ionsaithe air go rialta; go raibh tríocha lorg greama ar a dhroim. Thug sé le fios nach ndearna seisean aon díobháil di riamh.<ref name=":2" /> == 2017 == In 2017, bhí na Satchwell ag cur fúthu in [[Eochaill]] Co Chorcaí ar Shráid Grattan agus bhí siad ina gcónaí ann le dhá bhliain ag an am. Ar an 24 Márta 2017, chuaigh Richard Satchwell go dtí na Gardaí i Mainistir Fhear Maí agus dúirt sé leo go raibh Tina Satchwell ar iarraidh le 4 lá. ==== Scéal Richard Satchwell ag an am ==== D'inis Satchwell bréaga arís agus arís eile do chairde agus do theaghlaigh Tina Satchwell, do na meáin agus do na Gardaí féin gur fhill sé abhaile i ndiaidh dó teachtaireachtaí a dhéanamh agus go raibh Tina Satchwell imithe, agus €26,000 dá dtaiscí tógtha léi in airgead tirim i mála. Dúirt an fear go raibh sé i nDún Garbhán ar an 20 Márta. Nuair a tháinig sé abhaile an tráthnóna sin mhaígh sé go raibh a bhean imithe. Dúirt sé gur thóg sí dhá chás léi chomh maith le €26,000 in airgead taisce a bhí i bhfolach i mbosca san áiléar. Bhí a cuid eochracha, a guthán agus a cuid madraí fágtha ina diaidh aici. Mhaígh sé gur d'fhág Tina é toisc go raibh a gcaidreamh imithe in olcas agus go raibh sí in ann a bheith foréigneach. Thug sé le fios do na Gardaí go ndearna Tina ionsaithe fisiciúla air go minic ach nach ndearna seisean amhlaidh riamh toisc go raibh a chroí istigh inti. Mhaígh sé go raibh pearsantacht i bhfad níos láidre ag Tina ná mar atá aige féin. Raiméis a bhí ann, agus dúirt Sarah Howard, gaol de chuid Tina, nach bhfaca sí Tina agus í trodach ná ionsaitheach lena fear céile riamh. Dúirt sí gur duine grámhar, le croí mór, a raibh an-ghrá aici d'ainmhithe a bhí i Tina.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Ní fhaca gaol Tina Satchwell í trodach le Richard Satchwell riamh|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0521/1514156-ni-fhaca-gaol-tina-satchwell-i-trodach-le-richard-satchwell-riamh/|date=2025-05-21|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> Dheimhnigh an fear go raibh ionfhabhtú riospráide ag cur isteach ar Tina agus go raibh sí imithe go Sasana chun cuairt a thabhairt ar a deirfiúr. Mhaígh sé go raibh rud éigin ag cur as do Tina sna míonna sular imigh sí ar iarraidh agus gur bhraith sé go raibh sos de dhíth uirthi lena cuid smaointe agus mothúcháin a chur in eagar.<ref name=":1">{{Luaigh foilseachán|title=Agallaimh sna meáin pléite sa gCúirt faoi mharú Tina Satchwell|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0501/1510614-agallaimh-sna-meain-pleite-sa-gcuirt-faoi-mharu-tina-satchwell/|date=2025-05-01|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> Luaigh sé nach raibh sé buartha fúithi. Nuair a fiafraíodh dó san agallamh cén fáth ar fhan sé 4 lá théis do Tina a bheith ar iarraidh sular chuir sé fios ar na Gardaí, dúirt sé go raibh a dhochtúir teaghlaigh ar aon intinn leis gur chóir dó roinnt ama a thabhairt di. Ach tháinig neamhréireanna chun cinn ina scéal. Léirigh físeán CCTV agus sonraí ó ghuthán Richard nach raibh sé i nDún Garbhán an mhaidin a mhaígh gur d'imigh Tina ar iarraidh. An tuairim a bhí ag cuntasóir dlí-eolaíoch ná, nach mbeadh sé d'acmhainn ag Richard agus Tina Satchwell €26,000 a shábháil. Bhíodh an lánúin ag freastal ar dhíolacháin as búit cairr go mion minic. Go gairid i ndiaidh do Tina imeacht ar iarraidh, chonacthas Satchwell ag díol éadaí a mhná céile agus a cuid bróg ag díolachán as búit cairr.<ref name=":0">{{Luaigh foilseachán|title=D'athraigh Richard Satchwell a scéal nuair a aimsíodh corp a mhná|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0429/1510102-dathraigh-richard-satchwell-a-sceal-nuair-a-aimsiodh-corp-a-mhna/|date=2025-04-29|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> === Fiosrúchán === Sheiceáil Gardaí físeáin CCTV thart ar Eochaill, cuireadh tús le feachtas ar na meáin shóisialta, lorgaíodh cabhair ó stáisiúin raidió agus teilifíse agus chuaigh siad ó dhoras go doras ag lorg eolais ón bpobal. . Cuardaíodh calafoirt, aerfoirt, cois cósta agus coillte in iarracht teacht ar Tina. Trí mhí níos déanaí, bhí na Gardaí den tuairim gur tharla rud éigin do Tina agus lorgaíodh barántas cuardaigh don teach ina raibh sí féin agus Richard ina gcónaí. Ar an 7 Meitheamh 2017, rinne na Gardaí scrúdú ar theach Satchwell in Eochaill;<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Fiosrúchán ar bun in Eochaill faoi bhean atá ar iarraidh|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2017/0607/880986-fiosruchan-ar-bun-in-eochaill-faoi-bhean-ata-ar-iarraidh/|date=2017-06-07|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> rinne siad praiseach den jab ag breathnú siar anois, Úrghabhadh gairis leictreonacha. Bhí an teach míshlachtmhar, bhí salachar ó mhadraí ar an urlár agus bhí an chuma air go raibh an staighre tógtha le h-adhmad úr nach raibh peinteáilte. Níos déanaí, thug Edward Connolly, saineolaí dlí-eolaíoch fianaise, nach bhfuair sé aon rian fola sa teach ach thug sé faoi ndeara go raibh obair athchóirithe déanta ar an staighre.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Amhras gur tharla rud éigin do Tina Satchwell blianta ó shin|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0430/1510385-amhras-gur-tharla-rud-eigin-do-tina-satchwell-blianta-roimh-a-bas/|date=2025-04-30|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> I dtús mí an Mhárta 2018, chuir na Gardaí tús le cuardach i gcoill 40 acra cóngarach do [[Baile na Martra|Bhaile na Martra]] i ndiaidh dóibh "eolas" a fháil.  Bhí deireadh curtha leis an bhfeachtas cuardaigh ar an 16 Márta 2018.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Deireadh le cuardach i gContae Chorcaí do Tina Satchwell|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2018/0316/947954-deireadh-le-cuardach-i-gcontae-chorcai-do-tina-satchwell/|date=2018-03-16|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> === Na meáin === Bhí Satchwell ar fud na meán náisiúnta in 2017/2018 agus chloí sé leis an scéal céanna in agallaimh a rinne sé.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Richard Satchwell Talks About his Wife's Disappearance {{!}} The Ray D'Arcy Show {{!}} RTÉ One|url=https://www.youtube.com/watch?v=KSsSVnX-KUE|date=2018-03-10|author=RTÉ}}</ref><ref>{{Luaigh foilseachán|title=Richard Satchwell Speaks To Neil Prendeville {{!}} Cork's Red FM|url=https://www.youtube.com/watch?v=tPqmOJdJHKo|date=2018-03-12|author=RedFM}}</ref> Rinne sé agallamh le Nuacht TV3 mí Iúil 2017 inar fiafraíodh dó ar mharaigh sé a bhean. Dheimhnigh sé nár mharaigh agus nár leag sé méar uirthi riamh in san 30 bliain a bhí siad le chéile. In agallamh eile ar TV3 dúirt sé nach bhféadfadh sé a dhéanamh amach cén fáth nach raibh sí i dteagmháil leis ó d'imigh sí. Dúirt Satchwell gur tháinig roinnt daoine i dteagmháil leis théis do Tina a ghabháil ar iarraidh, ag rá go raibh sí feicthe acu; thug sé na tuairiscí sin do na Gardaí.<ref name=":1" /> == 2023 == Ar an 10 Deireadh Fómhair, ghabh Gardaí Satchwell agus cuireadh tús le dianchuardach aon uair amháin eile i dteach na lánúine. Ar an 11 Deireadh Fómhair 2023, rinne na Gardaí scrúdú ar theach cónaithe Satchwell aon uair amháin eile. Bhain siad leas as dhá mhiontochaltóir, scipe bruscair agus gearrthóir fásra agus iad i mbun an chuardaigh.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Cás Tina Satchwell: teach in Eochaill á chuardach ag Gardaí|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2023/1011/1410248-cas-tina-satchwell-teach-in-eochaill-a-chuardach-ag-gardai/|date=2023-10-11|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> Fuarthas a cnámharlach i log folaithe faoin staighre sa teach in Eochaill. Léirigh taifid fiaclóireachta gurb í a bhí ann.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Taisí Tina Satchwell atá sna cnámhiarsmaí a fuarthas in Eochaill|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2023/1013/1410704-taisiarsmai-tina-satchwell-ata-sna-cnamha-a-fuarthas-in-eochaill/|date=2023-10-13|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref><ref>{{Luaigh foilseachán|title=Cnámha daonna faighte ag teach Tina Satchwell in Eochaill|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2023/1012/1410487-cnamha-daonna-faighte-agus-dunmharu-tina-satchwell-a-fhiosru/|date=2023-10-12|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> Bhí sí clúdaithe le leathán dubh agus í curtha in uaigh faoin staighre sa seomra suite agus an uaigh clúdaithe le suimint. Ní raibh paiteolaí an Stáit in ann údar a báis a thabhairt. Sochraid phríobháideach a bhí ann do Tina ar an 25 Deireadh Fómhair ina baile dúchais. Mainistir Fhear Maí i dtuaisceart Chorcaí. Ach mhoilligh an t-eileatram lasmuigh den teach inar tógadh í i bPlás Naomh Bearnaird ar an mbaile. Stad daoine áitiúla feadh na sráide agus ghearr siad fíor na Croise orthu féin mar chomhartha dobróin.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Ómós tugtha do Tina Satchwell ina baile dúchais|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2023/1025/1412895-omos-tugtha-do-tina-satchwell-ina-baile-duchais/|date=2023-10-25|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> === Leithscéal nua === Bhí Richard Satchwell, 57 bliain ag an am, cúisithe faoi dheireadh ina dúnmharú. Mhaígh sé ansin go raibh sé taobh amuigh sa seid ar chúl an tí agus nuair a tháinig sé isteach, go raibh a bhean chéile ag bun an staighre, gléasta i róba folctha agus go raibh siséal ina lámh aici. Dúirt sé go raibh sí ag scríobadh phlástarchláir a bhí curtha in airde aige féin agus gur d'ionsaigh sí é leis an siséal nuair a cheistigh sé í faoi cad a bhí ar bun aici.<ref name=":0" /> Thit sé ar an dtalamh - a dúirt sé - agus bhí sí anuas air ag iarraidh é a shá leis an siséal. Mhaígh go raibh sé ag iarraidh é fhéin a chosaint le crios a bhí cóngarach dá muineál agus gur úsáid sé an crios sin chun í chóiméad uaidh. Dúirt sé gur thit Tina anuas ina ascaill agus í marbh.<ref name=":0" /> Bhog sé corp a mhná céile isteach i reoiteoir sa seid dhá lá ina dhiaidh sin. Dúirt sé gur thóg sé isteach ón reoiteoir í cúpla lá ina dhiaidh sin, go ndearna sé uaigh a thochailt, gur chuir sé leathán dubh mórthimpeall ar a corp, agus ansin gur chuir sé san uaigh faoin staighre í. Chuir sé suimint anuas ar an uaigh ina dhiaidh sin.<ref name=":0" /> == 2024 == I gCúirt Dúiche Chluain Meala ar an 12 Márta 2024, dúirt an Breitheamh Brian O'Shea nár mhór do na Gardaí an leabhar fianaise a chur i láthair na cúirte faoin 26 Márta, é sin nó d'fhéadfaí an cás a chaitheamh amach.<ref>{{Luaigh foilseachán|title='Baol ann go gcaithfear amach an cás i gcoinne Richard Satchwell'|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2024/0312/1437462-baol-ann-go-gcaithear-amach-an-cas-i-gcoinne-richard-satchwell/|date=2024-03-12|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> [[Íomhá:Criminal Courts of Justice 2.jpg|mion|Na [[Na Cúirteanna Breithiúnais Coiriúla|Cúirteanna Breithiúnais Coiriúla]] i mBÁC]] == 2025 == Sa [[Na Cúirteanna Breithiúnais Coiriúla|Phríomhchúirt Choiriúil]] i mBÁC ar an 29 Aibreán 2025, phléadáil Richard Satchwell neamhchiontach i ndúnmharú a mhná céile. Ar an 29 Bealtaine 2025, fuarthas Satchwell ciontach i ndúnmharú a mhná céile. Mhair an triail ceithre seachtaine agus thug breis agus 50 finné fianaise lena linn. Chaith an giúiré naoi n-uaire go leith i mbun machnaimh sular fógraíodh an breithiúnas. Gearradh príosún saoil - píonós atá éigeantach i gcás dúnmharaithe - ar Richard Satchwell,<ref name=":3" /><ref>{{Luaigh foilseachán|title=Tina Satchwell: "Deirfiúr, aintín, col ceathrair & iníon dílis"|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0530/1516002-tina-satchwell-deirfiur-aintin-col-ceathrair-inion-dilis/|date=2025-05-30|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> Sular ghearr an breitheamh pianbhreith ar an gciontóir inniu, rinne teaghlach Tina Satchwell cur síos sa chúirt ar an gcaoi a ndeachaigh an dúnmharú i gcion orthu. Dúirt a deirfiúr Lorraine Howard nach raibh sí ann ithe ná dul a chodladh mar go raibh sí i gcónaí ag cuimhneamh ar fhulaingt Tina agus ar an gcaoi ar folaíodh a corp.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Príosún saoil gearrtha ar Richard Satchwell|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0604/1516605-priosun-saoil-gearrtha-ar-richard-satchwell/|date=2025-06-04|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> == Athbhreithniú == Bhí sé follasach, ag breathnú siar ar an gcás, cá raibh corp Tina Satchwell curtha i bhfolach ag a fear céile. In ainneoin gur chuardaigh na Gardaí an teach in 2017, ní bhfuarthas cnámhiarsmaí Tina Satchwell faoin staighre sa teach go dtí Deireadh Fómhair 2023, sé bliana go leith ó chonacthas í go deireanach. Os a choinne sin, ní bhfuair an fóiréinseolaí in 2017 aon spreachall fola sa teach ag an am. Cuirfear tuarascáil faoin athbhreithniú ar an gcás chuig an Aire Dlí agus Cirt agus chuig an [[Údarás Póilíneachta agus Sábháilteachta Pobail]], an ghníomhaireacht reachtúil neamhspleách atá freagrach as formhaoirseacht a dhéanamh ar an nGarda Síochána.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Gardaí chun athbhreithniú a dhéanamh ar chás Tina Satchwell|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0606/1517073-gardai-chun-athbhreithniu-a-dheanamh-ar-chas-tina-satchwell/|date=2025-06-06|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> == Féach freisin == * [[Feimeamharú]] * [[Foréigean in aghaidh na mban in Éirinn]] == Naisc sheachtracha == * 2018: [https://www.youtube.com/watch?v=tPqmOJdJHKo Richard Satchwell Speaks To Neil Prendeville | Cork's Red FM] , 70 noiméad * 2018: [https://www.youtube.com/watch?v=KSsSVnX-KUE Richard Satchwell Talks About his Wife's Disappearance] | The Ray D'Arcy Show | RTÉ (cuid ar Youtube) == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:2017 in Éirinn]] [[Catagóir:2017]] [[Catagóir:Dúnmharuithe]] [[Catagóir:Foréigean i gcoinne na mban in Éirinn]] [[Catagóir:Mainistir Fhear Maí]] [[Catagóir:Eochaill]] [[Catagóir:Coireanna in Éirinn]] [[Catagóir:Feimeamharú]] 9n9lebxeruc8yoamtl70jzci9j0x6hq Mellbretha 0 119206 1268907 1267085 2025-06-06T20:34:17Z Marcas.oduinn 33120 Iolra 1268907 wikitext text/x-wiki {{Teideal iodálach}} {{WD Bosca Sonraí Doiciméad}} Is seantéacs de chuid [[an Féineachas|an Fhéineachais]] caomhnaithe ach go heaspach maidir le dlí spóirt é '''Meallbhreitheanna'''<!--iúnais?--> ([[Sean-Ghaeilge]] ''Mellbretha''<ref>eDIL s.v. [https://dil.ie/31904 mellbreth]</ref>). Sa mhír a mhaireann, pléitear ann gortuithe timpistigh, agus an dliteanas a bhaintear leo i spóirt éagsúla. Faightear ann an-chuid spórt, roinnt dóibh aduain, ach ina measc cluichí amhail is [[iománaíocht]] agus [[ficheall]]. [[File:Mellbretha fragment.jpg|thumb|Mír de ''Mellbretha'' a fheictear i gcumhdach an lámhscríbhinn [[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], MS 1363]] == Lámhscríbhinní == Sa bhliain 1968, tháinig Anne agus William O'Sullivan ar mhír den ''Mellbretha'' caomhnaithe ar ghiota párpháipéir i gceangal an lámhscríbhinn [[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], MS 1363.<ref name=KellyTransmission>{{cite book |last=Kelly |first=Fergus |chapter=Texts and transmissions: the law-texts |editor1-first=Próinséas |editor1-last=Ní Chatháin |editor2-first=Michael |editor2-last=Richter |title=Ireland and Europe in the early Middle Ages: texts and transmissions |location=Baile Átha Cliath|publisher=Four Courts Press |date=2002 |pages=230–242 }}</ref><sup>:230-231</sup> D'aistrigh agus d'eagraigh [[D. A. Binchy]] an mhír seo, á ceangal le plé gan lua ar dlí agus dliteanas spóirt, caomhnaithe sa lámhscríbhinn [[British Library]], MS [[Egerton 88]]. Ní aontaíonn [[Liam Breatnach]] go iomlán leis an tuairim seo ámh.<ref name=Binchy>{{cite journal |last=Binchy |first=D. A. |title=Mellbretha |journal=[[Celtica]] |volume=8 |date=1968 |pages=144–154 }}</ref><sup>:144</sup> <ref name=Breatnach>{{cite book |last=Breatnach |first=Liam |title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' |series=Early Irish Law Series |volume=5 |location=Baile Átha Cliath|publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] |date=2005 }}</ref><sup>:60, 263</sup> == Ábhair == Tosaíonn ''Mellbretha'' le scéimre ''[[accessus ad auctores]]'', chur síos bréagstairiúil ar áit, am, údar agus spreagadh an téacs.<ref>{{cite book |last=Qiu |first=Fangzhe |date=2021 |chapter=Law, Law-Books and Tradition in Early Medieval Ireland |chapter-url=https://www.academia.edu/45227557 |title=Law, Book, Culture in the Middle Ages |pages=126–146 |editor-last=Gobbitt |editor-first=Thom |location=Leiden|publisher=Brill |doi=10.1163/9789004448650_007 |isbn=978-90-04-44834-6 |s2cid=240549362 }}</ref><ref name=Binchy/><sup>:145</sup> ''Locc don leabar-sa Temair, 7 aimsir dó aimser Cuinn Cétcathaig, 7 peursa do Bodhainn, 7 tucait a deunma imairac comriachtain in da macraide dia Samhna for lar muige Breg; 7 robendaigh Patraicc 7 roforlin in esbaid." Loc/áit don leabhar-sa [[Cnoc na Teamhrach|Teamhair]], agus aimsir dó aimsir [[Conn Cétchathach|Choinn Céadchathaigh]], pearsa/údar dó Bodainn, agus tucaid/cúis a dhéanamh comhrac dhá mac-fhoireann ar mhá [[Ríthe Bhreá|Bhreá]] ar lá Samhna; agus bheannaigh [[Naomh Pádraig|Pádraig]] agus d'fhorlíon an easpa. Pléitear sanasaíocht an teidil ''Mellbretha'' i roinnt línte sa téacs.<ref name=Binchy/><sup>:145</sup> Ní raibh Binchy in ann lua ar bith don ainm a aimsiú i luathlitríocht Éireann,<ref name=Binchy/><sup>:145</sup> cé go ndéanann [[John Lynch (Gratianus Lucius)|John Lynch]] trácht air ina shaothar ''Cambrensis Eversus'' (1662) (níor thuig seisean go cruinn áfach an téacs mar atá).<ref name=Breatnach/><sup>:263-264</sup> Is scéal ar leith é i litríocht na hÉireann an cur síos seo faoi dhá fhoireann le linn ré Choinn. Bhí Binchy den bharúil gur mearchuimhne de sheanscéal anois-caillte atá ann.<ref name=Binchy/><sup>:146</sup> Mar an gcéanna, ní aithnítear an dlí-eolaí Bodainn lasmuigh den téacs seo.<ref name=Binchy/><sup>:148</sup>. Ar an taobh eile, feictear Naomh Pádraig go minic i luathstair dlí Éireann, ag tabhairt a cheada agus á ailíniú le creideamh Críostaí.<ref>{{cite book |last=Qiu |first=Fangzhe |title=Narratives in early Irish law tracts |type=PhD |url=https://cora.ucc.ie/items/5d7f28aa-680d-4952-a455-bb892087b784 |publisher=[[Coláiste na hOllscoile, Corcaigh]] |date=2014 }}</ref><sup>:124-125</sup> Sa mhír de ''Mellbretha'' atá caomhnaithe, pléitear ann dliteanas as gortuithe timpisteacha le linn cluichí.{{efn|1=Dar le William Sayers, is féidir a mhaíomh gurb é an saothar is luaite as teanga Eorpach chun spóirt agus cluichí a chur i gcreat dl.<ref name=Sayers>{{cite journal |last=Sayers |first= William |title=Games, sport and para-military exercise in early Ireland |journal=Aethlon: The Journal of Sport Literature |volume=10 |date=1992 |pages=105–123 |url=https://digital.la84.org/digital/api/collection/p17103coll10/id/19773/download }}</ref><sup>:106</sup>}} De réir dlí Ghaeligh, bhíodh duine gortaithe in ann costais leighis, bia agus cíos (ar a ghlaoitear "fulaingt tinnis"<ref>eDIL s.v. [https://dil.ie/24929 fulach]</ref>) i gcásanna éagsúla a éilimh.<ref name=Binchy/><sup>:132</sup> Roinntear na cluichí ina dtrí chineál: * {{lang|sga|ruidilsi cluichi}},<ref>eDIL s.v. [https://dil.ie/35730e ruidilse]{{Dead link|date=Bealtaine 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, (ruíleas?) m.s., [https://dil.ie/32219 migán], [https://dil.ie/38726 sraenán]</ref> cluichí le díolúine, cluichí nach bhfuil ceart iontu d'fhulaingt tinnis tar éis gortaithe thimpistigh * {{lang|sga|fíanchluichi}},<ref>eDIL s.v. [https://dil.ie/21945 fían]</ref> cluiche na bhFiann, ina bhfuil ceart iontu d'fhulaingt tinnis * {{lang|sga|colcluichi}},<ref>eDIL s.v. [https://dil.ie/9644 cluiche]</ref> cluichí ciontacha, tá an téacs doiléir ach is amhlaidh go dtabhaíonn siad fulaingt tinnis.<ref name=Binchy/><sup>:149-150</sup><ref name=KellyGuide>{{cite book |last=Kelly |first=Fergus |title=A Guide to Early Irish Law |series=Early Irish Law Series |volume=3 |location=Baile Átha Cliath |publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] |date=1988 }}</ref><sup>:150-151</sup>. Feictear i ''Mellbretha'' cúig chluiche is fiche.<ref name=Sayers/><sup>:106</sup> Is deacair roinnt dóibh a aithint, mínithe mar atá le timchaint, agus is amhlaidh gur ''[[hapax legomena]]'' iad roinnt dóibh i litríocht na hÉireann.<ref name=Sayers/><sup>:118</sup> <ref name=Binchy/><sup>:151</sup> Is cluichí na hóige, amhail is lámhchleasaíocht, iad na cluichí le díolúine. Is cluichí idir na hóige agus na haosachta iad cuid eile díobh, áfach, amhail is [[iománaíocht]]. Faightear cluichí cláir anseo amhail is [[ficheall]] agus [[brandubh]], cé gurb amhlaidh é gur cluichí do dhaoine fásta amháin iad.<ref name=Binchy/><sup>:152</sup> Tá béim níos paraimíleataí ar cluichí na bhFiann, amhail is marcaíocht capall agus radadh.<ref name=Sayers/> <sup>:113-115</sup> Is sách doiléir iad na colchluichí, ach de ghnáth is gníomhaíochtaí baolacha iad, amhail is "ag caitheamh sleá i dtionól isteach".<ref name=Binchy/><sup>:153</sup> <ref name=Sayers/><sup>:117</sup> == Tuilleadh le léamh == * {{cite book|last=Binchy |first=D. A. |title=[[Corpus Iuris Hibernici]] ''(6 iml.)'' |date=1978 |publisher=[[ Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] |location=Baile Átha Cliath |volume=8 |pages= 140–143}} 1589.1-48 (an mír as ''Mellbretha''); 1338.5-1346.25 (an plé as Egerton 88). * {{cite journal |last1=O'Sullivan |first1=Anne |last2=O'Sullivan|first2=William |date=1968 |title=A Legal Fragment |journal=Celtica}} == Nótaí == {{notelist}} == Tagairtí == {{reflist}} {{Dlí luath na hÉireann}} [[Catagóir:An Féineachas]] nrfkixcucwkgikjfuesij1ae5lyttk4 1268910 1268907 2025-06-06T20:39:58Z Marcas.oduinn 33120 /* Ábhair */Othrus 1268910 wikitext text/x-wiki {{Teideal iodálach}} {{WD Bosca Sonraí Doiciméad}} Is seantéacs de chuid [[an Féineachas|an Fhéineachais]] caomhnaithe ach go heaspach maidir le dlí spóirt é '''Meallbhreitheanna'''<!--iúnais?--> ([[Sean-Ghaeilge]] ''Mellbretha''<ref>eDIL s.v. [https://dil.ie/31904 mellbreth]</ref>). Sa mhír a mhaireann, pléitear ann gortuithe timpistigh, agus an dliteanas a bhaintear leo i spóirt éagsúla. Faightear ann an-chuid spórt, roinnt dóibh aduain, ach ina measc cluichí amhail is [[iománaíocht]] agus [[ficheall]]. [[File:Mellbretha fragment.jpg|thumb|Mír de ''Mellbretha'' a fheictear i gcumhdach an lámhscríbhinn [[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], MS 1363]] == Lámhscríbhinní == Sa bhliain 1968, tháinig Anne agus William O'Sullivan ar mhír den ''Mellbretha'' caomhnaithe ar ghiota párpháipéir i gceangal an lámhscríbhinn [[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|CnaT]], MS 1363.<ref name=KellyTransmission>{{cite book |last=Kelly |first=Fergus |chapter=Texts and transmissions: the law-texts |editor1-first=Próinséas |editor1-last=Ní Chatháin |editor2-first=Michael |editor2-last=Richter |title=Ireland and Europe in the early Middle Ages: texts and transmissions |location=Baile Átha Cliath|publisher=Four Courts Press |date=2002 |pages=230–242 }}</ref><sup>:230-231</sup> D'aistrigh agus d'eagraigh [[D. A. Binchy]] an mhír seo, á ceangal le plé gan lua ar dlí agus dliteanas spóirt, caomhnaithe sa lámhscríbhinn [[British Library]], MS [[Egerton 88]]. Ní aontaíonn [[Liam Breatnach]] go iomlán leis an tuairim seo ámh.<ref name=Binchy>{{cite journal |last=Binchy |first=D. A. |title=Mellbretha |journal=[[Celtica]] |volume=8 |date=1968 |pages=144–154 }}</ref><sup>:144</sup> <ref name=Breatnach>{{cite book |last=Breatnach |first=Liam |title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' |series=Early Irish Law Series |volume=5 |location=Baile Átha Cliath|publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] |date=2005 }}</ref><sup>:60, 263</sup> == Ábhair == Tosaíonn ''Mellbretha'' le scéimre ''[[accessus ad auctores]]'', chur síos bréagstairiúil ar áit, am, údar agus spreagadh an téacs.<ref>{{cite book |last=Qiu |first=Fangzhe |date=2021 |chapter=Law, Law-Books and Tradition in Early Medieval Ireland |chapter-url=https://www.academia.edu/45227557 |title=Law, Book, Culture in the Middle Ages |pages=126–146 |editor-last=Gobbitt |editor-first=Thom |location=Leiden|publisher=Brill |doi=10.1163/9789004448650_007 |isbn=978-90-04-44834-6 |s2cid=240549362 }}</ref><ref name=Binchy/><sup>:145</sup> ''Locc don leabar-sa Temair, 7 aimsir dó aimser Cuinn Cétcathaig, 7 peursa do Bodhainn, 7 tucait a deunma imairac comriachtain in da macraide dia Samhna for lar muige Breg; 7 robendaigh Patraicc 7 roforlin in esbaid." Loc/áit don leabhar-sa [[Cnoc na Teamhrach|Teamhair]], agus aimsir dó aimsir [[Conn Cétchathach|Choinn Céadchathaigh]], pearsa/údar dó Bodainn, agus tucaid/cúis a dhéanamh comhrac dhá mac-fhoireann ar mhá [[Ríthe Bhreá|Bhreá]] ar lá Samhna; agus bheannaigh [[Naomh Pádraig|Pádraig]] agus d'fhorlíon an easpa. Pléitear sanasaíocht an teidil ''Mellbretha'' i roinnt línte sa téacs.<ref name=Binchy/><sup>:145</sup> Ní raibh Binchy in ann lua ar bith don ainm a aimsiú i luathlitríocht Éireann,<ref name=Binchy/><sup>:145</sup> cé go ndéanann [[John Lynch (Gratianus Lucius)|John Lynch]] trácht air ina shaothar ''Cambrensis Eversus'' (1662) (níor thuig seisean go cruinn áfach an téacs mar atá).<ref name=Breatnach/><sup>:263-264</sup> Is scéal ar leith é i litríocht na hÉireann an cur síos seo faoi dhá fhoireann le linn ré Choinn. Bhí Binchy den bharúil gur mearchuimhne de sheanscéal anois-caillte atá ann.<ref name=Binchy/><sup>:146</sup> Mar an gcéanna, ní aithnítear an dlí-eolaí Bodainn lasmuigh den téacs seo.<ref name=Binchy/><sup>:148</sup>. Ar an taobh eile, feictear Naomh Pádraig go minic i luathstair dlí Éireann, ag tabhairt a cheada agus á ailíniú le creideamh Críostaí.<ref>{{cite book |last=Qiu |first=Fangzhe |title=Narratives in early Irish law tracts |type=PhD |url=https://cora.ucc.ie/items/5d7f28aa-680d-4952-a455-bb892087b784 |publisher=[[Coláiste na hOllscoile, Corcaigh]] |date=2014 }}</ref><sup>:124-125</sup> Sa mhír de ''Mellbretha'' atá caomhnaithe, pléitear ann dliteanas as gortuithe timpisteacha le linn cluichí.{{efn|1=Dar le William Sayers, is féidir a mhaíomh gurb é an saothar is luaite as teanga Eorpach chun spóirt agus cluichí a chur i gcreat dl.<ref name=Sayers>{{cite journal |last=Sayers |first= William |title=Games, sport and para-military exercise in early Ireland |journal=Aethlon: The Journal of Sport Literature |volume=10 |date=1992 |pages=105–123 |url=https://digital.la84.org/digital/api/collection/p17103coll10/id/19773/download }}</ref><sup>:106</sup>}} De réir dlí Ghaeligh, bhíodh duine gortaithe in ann costais leighis, bia agus cíos, ar a ghlaoitear "''othrus''"<ref>eDIL s.v. [https://dil.ie/34117 othrus], le brí cóir leighis a chur ar duine agus é tinn</ref> nó "fulaingt tinnis".<ref>eDIL s.v. [https://dil.ie/24929 fulach]</ref>) i gcásanna éagsúla a éilimh.<ref name=Binchy/><sup>:132</sup> Roinntear na cluichí ina dtrí chineál: * {{lang|sga|ruidilsi cluichi}},<ref>eDIL s.v. [https://dil.ie/35730e ruidilse]{{Dead link|date=Bealtaine 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, (ruíleas?) m.s., [https://dil.ie/32219 migán], [https://dil.ie/38726 sraenán]</ref> cluichí le díolúine, cluichí nach bhfuil ceart iontu d'fhulaingt tinnis tar éis gortaithe thimpistigh * {{lang|sga|fíanchluichi}},<ref>eDIL s.v. [https://dil.ie/21945 fían]</ref> cluiche na bhFiann, ina bhfuil ceart iontu d'fhulaingt tinnis * {{lang|sga|colcluichi}},<ref>eDIL s.v. [https://dil.ie/9644 cluiche]</ref> cluichí ciontacha, tá an téacs doiléir ach is amhlaidh go dtabhaíonn siad fulaingt tinnis.<ref name=Binchy/><sup>:149-150</sup><ref name=KellyGuide>{{cite book |last=Kelly |first=Fergus |title=A Guide to Early Irish Law |series=Early Irish Law Series |volume=3 |location=Baile Átha Cliath |publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] |date=1988 }}</ref><sup>:150-151</sup>. Feictear i ''Mellbretha'' cúig chluiche is fiche.<ref name=Sayers/><sup>:106</sup> Is deacair roinnt dóibh a aithint, mínithe mar atá le timchaint, agus is amhlaidh gur ''[[hapax legomena]]'' iad roinnt dóibh i litríocht na hÉireann.<ref name=Sayers/><sup>:118</sup> <ref name=Binchy/><sup>:151</sup> Is cluichí na hóige, amhail is lámhchleasaíocht, iad na cluichí le díolúine. Is cluichí idir na hóige agus na haosachta iad cuid eile díobh, áfach, amhail is [[iománaíocht]]. Faightear cluichí cláir anseo amhail is [[ficheall]] agus [[brandubh]], cé gurb amhlaidh é gur cluichí do dhaoine fásta amháin iad.<ref name=Binchy/><sup>:152</sup> Tá béim níos paraimíleataí ar cluichí na bhFiann, amhail is marcaíocht capall agus radadh.<ref name=Sayers/> <sup>:113-115</sup> Is sách doiléir iad na colchluichí, ach de ghnáth is gníomhaíochtaí baolacha iad, amhail is "ag caitheamh sleá i dtionól isteach".<ref name=Binchy/><sup>:153</sup> <ref name=Sayers/><sup>:117</sup> == Tuilleadh le léamh == * {{cite book|last=Binchy |first=D. A. |title=[[Corpus Iuris Hibernici]] ''(6 iml.)'' |date=1978 |publisher=[[ Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] |location=Baile Átha Cliath |volume=8 |pages= 140–143}} 1589.1-48 (an mír as ''Mellbretha''); 1338.5-1346.25 (an plé as Egerton 88). * {{cite journal |last1=O'Sullivan |first1=Anne |last2=O'Sullivan|first2=William |date=1968 |title=A Legal Fragment |journal=Celtica}} == Nótaí == {{notelist}} == Tagairtí == {{reflist}} {{Dlí luath na hÉireann}} [[Catagóir:An Féineachas]] 9yrpyni11lt5bv4b0x7m9yolhawng26 Sechtae 0 119303 1268915 1267072 2025-06-06T20:42:16Z Marcas.oduinn 33120 /* Ábhair */Othrus 1268915 wikitext text/x-wiki {{Teideal iodálach}} {{WD Bosca Sonraí Doiciméad}} [[Íomhá:Kelly, Texts and transmissions the law-texts, pl 2.jpg|An tús-litir maisithe ''A'' don ''Sechta I'' ([[Leabharlann Choláiste na Tríonóide|Coláiste na Tríonóide]], MS 1336).<ref name=KellyTransmission>{{cite book |last=Kelly |first=Fergus |chapter=Texts and transmissions: the law-texts |editor1-first=Próinséas Ní |editor1-last=Chatháin |editor2-first=Michael |editor2-last=Richter |title=Ireland and Europe in the early Middle Ages: texts and transmissions |location=Dublin |publisher=Four Courts Press |date=2002 |pages=230–242 }}</ref>{{rp|236}}|thumb]] Is cnuasach seachtaí de chuid [[An Féineachas|An Fhéineachais]] é an '''''Sechtae'''''. Faightear cúig sheachta is seasca ann ar ábhair éagsúla, ar cheann de na foinsí is faide agus is leithne ar luath dhlí na hÉireann. Is é an naoú dréacht é atá le fáil san ''[[Senchas Már]]''. == Lámhscríbhinní == Caomhnaítear an ''Sechtae'' go iomlán in aon lámhscríbhinn amháin, [[Bodleian Library]] MS Rawlinson B 487,<ref name=Eska/>{{rp|34}} cé go bhfuil [[Rudolf Thurneysen]] den tuairim nach bhfuil ach droch-chaighdeán aici.<ref name=Thurneysen>{{cite book |last=Thurneysen |first=Rudolf |orig-date=1935 |chapter=Celtic Law |title=Celtic Law Papers: Introductory to Welsh Medieval Law and Government. |editor1-first=Dafydd |editor1-last=Jenkins |location=Bruxelles |publisher=Les Editions de la Librairie Encyclopédique |date=1973 |pages=51–70 }}</ref>{{rp|58}} Tá sleachta den ''Sechtae'' le fáil i roinnt lámhscríbhinní eile.<ref name=Breatnach>{{cite book |last=Breatnach |first=Liam |title=A Companion to the ''Corpus Iuris Hibernici'' |series=Early Irish Law Series |volume=5 |location=Baile Átha Cliath|publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] |date=2005}}</ref>{{rp|291}} == Ábhair == Is ar cheann de na téacsanna is faide den surviving texts of [[An Féineachas|Fhéineachas]] atá fós ar marthain é an ''Sechtae''.<ref name=Eska/>{{rp|2}} Is é an naoú dréacht é atá le fáil san ''[[Senchas Már]]'', suite ag tús an trian lárnach.<ref name=KellyGuide/>{{rp|243}} Creidtear gur cuireadh an Seanchas le chéile idir deireadh an tseachtú haois agus tús an ochtú haois.<ref name=Eska/>{{rp|33}} Ní léir é ar scríobhadh an ''Sechtae'' le húdair thuata nó cléireacha. Bhí [[D. A. Binchy]] den tuairim gurbh údar tuata a bhí ann, le fianaise ann dlí scaoilte maidir le colscaradh i Seachta III.<ref name=KellyGuide>{{cite book |last=Kelly |first=Fergus |title=A Guide to Early Irish Law |series=Early Irish Law Series |volume=3 |location=Baile Átha Cliath|publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] |date=1988}}</ref>{{rp|233}} Tá cúig sheachta is seasca ann sa téacs den ''Sechtae'', liostaí neamónacha le seacht mír ar ábhar éigin dlí, mar shampla, seacht áit nach raibh cead ann troid. Ag lua mórleithead an téacs, dúirt [[Rudolf Thurneysen]] go bhfaightear ann ábhair nach bhfuil le fáil áit ar bith eile.<ref name=Eska>{{cite book |last=Eska |first=Charlene M. |title=Lost and Found in Early Irish Law: ''Aidbred'', Heptad 64, and ''Muirbretha'' |publisher=Brill |location=Leiden / Boston |series=Medieval Law and its Practice |volume=36 |date=2022 }}</ref>{{rp|34}}<ref name=KellyTransmission/>{{rp|233}<ref name=Thurneysen/>{{rp|57}} Tá seacht seachta déag eile ar marthain ann as saothair eile. Cuireadh go léir le chéile i gcló iad in ''Ancient Laws of Ireland''.<ref name=Breatnach/>{{rp|291-292}} <!--Kelly proposes a Christian origin for the heptad, given the signifance attached to the number by Jewish and Greek traditions.<ref>{{cite book |last=Kelly |first=Fergus |chapter=Thinking in Threes: The Triad in Early Irish Literature |chapter-url=https://www.thebritishacademy.ac.uk/documents/1994/pba125p001.pdf |date=2005 |doi=10.5871/bacad/9780197263242.003.0001 |editor-first=P. J. |editor-last=Marshall |title=Proceedings of the British Academy Volume 125, 2003 Lectures |location=Londain |isbn=978-0-19-726324-2}}</ref>{{rp|33}} --> Pléadh roinnt seachtaí agus a n-ábhair luath-dhlí ag scoláirí éagsúla:<ref name=Breatnach/>{{rp|292}} * [[Eoin Mac Néill]] (1923): aistriúcháin dhe Seachtaí XII go dtí XV, ag plé dlí stádais.<ref>{{cite journal |last=Mac Néill |first=Eoin |title=Ancient Irish Law. The Law of Status or Franchise |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy. Section C: Archaeology, Celtic Studies, History, Linguistics, Literature |volume=36 |date=1923 |pages=265–316 |jstor=25504234}}</ref>{{rp|292}} * [[Rudolf Thurneysen]] (1925): Seachta XXV i gcomhthéacs ''[[Cóic Conara Fugill]]''<ref>{{cite book |last=Thurneysen |first=Rudolf |title=Cóic Conara Fugill: Die fünf Wege zum Urteil |date=1925 |location=[[Berlin]] |publisher=Abhandlungen der Preussischen Akademie der Wissenschaften}}</ref>{{rp|47}} * &mdash; (1928): XXX agus LXV i gcomhthéacs dlí [[urra]]<ref>{{cite book |last=Thurneysen |first=Rudolf |title=Die Bürgschaft im irischen Recht |date=1928 |location=Berlin |publisher=Abhandlungen der Preussischen Akademie der Wissenschaften }}</ref>{{rp|47-54}} * [[D. A. Binchy|Binchy]] (1938): XXV i gcomhthéacs dlí ''orhruis''<ref>eDIL s.v. [https://dil.ie/34117 othrus], le brí cóir leighis a chur ar duine agus é tinn</ref> nó fulaingt tinnis<ref>{{cite journal|last=Binchy |first=D. A. |title=Sick-Maintenance in Irish Law |journal=[[Ériu]] |volume=12 |date=1938 |pages=78–134 |jstor=30008072}}</ref>{{rp|86-87}} * [[Liam Breatnach]] (1989): I agus II i gcomhthéacs dícháilithe dhlíthiúil<ref>{{cite journal |last=Breatnach |first=Liam |title=The First Third of ''Bretha Nemed Toísech'' |journal=Ériu |volume=40 |date=1989 |pages=1–40 |jstor=30006333 }}</ref>{{rp|31}} * [[Donnchadh Ó Corráin]] (1995): XLVII I gcomhthéacs éignithe agus caidrimh chollaí neamhcheadaithe<ref name=doc47>[https://codecs.vanhamel.nl/%C3%93_Corr%C3%A1in_1995a Women and the law in early Ireland”, in: Mary OʼDowd, and Sabine Wichert (eds)] ar [[CODECS]]; [https://celt.ucc.ie/women_law.html téacs] ar [[Corpus of Electronic Texts|CELT]]</ref> * [[Charlene Eska]] (2022): LXIV i gníomhach dlí earraí caillte.<ref name=Eska/>{{rp|33}} == Sliocht == Seo a leanas Seachta XLVII,<ref name=doc47 /> ina bpléitear éigniú agus caighdeán chollaí. ''Tá .uii. mná la Féniu [https://dil.ie/254 ada]² [https://dil.ie/16453 dílsi]² ina [https://dil.ie/24416 frithigib] [https://dil.ie/33175 nacon]¹ [https://dil.ie/17037 dlegar]¹² [https://dil.ie/16710 díre]² ná [https://dil.ie/20074 eneclainn]² ina [https://dil.ie/37898 sleith]; ní tuillet fiachu ná éric ina [https://dil.ie/23492 forcur] cibé [https://dil.ie/17752 do-d-róna]¹: [https://dil.ie/19519 echlach]² [https://dil.ie/25653 oides]¹ a corp do chách [https://dil.ie/18383 co rogaib]³ [https://dil.ie/25653 1 genus]² (nó [https://dil.ie/25654 2 genus]³), ben [https://dil.ie/4345 ara-túaisi] a sleith, ben [https://dil.ie/12011 con-ceil] a forcor, ben for-curthar i cathuir ná [https://dil.ie/17647 fóccuir] co n[https://dil.ie/16102 dichet] [https://dil.ie/34769 do ráith], ben [https://dil.ie/4118 ara-foím] [https://dil.ie/27761 immarmus] [https://dil.ie/9131 do chind]¹ a céile, ben [https://dil.ie/50038 ara-dála] fer [https://dil.ie/10032 2 cuice]³ i muine no lige, ben [https://dil.ie/467 ad-guid] [https://dil.ie/2810 aitire] Dé no duine i [https://dil.ie/23209 fomatu] a cuirp, ben [https://dil.ie/17617 do-fairget]²<sup>:tairg</sup> ar [https://dil.ie/14958 decmuic]. It é .uii. mná inso ada [https://dil.ie/42198 tualuing] taburta a corp i fomatu [https://dil.ie/29549 lánamnuis] acht ná [https://dil.ie/32100 methat] a ngnímu. Ní berat [https://dil.ie/11611 comperta]² for fine nadbi tualuing [https://dil.ie/38435 somaine]² lánamnuis. ¹: tagairt indíreach ar [https://dil.ie/ eDIL]<br> ²: féach fosta ar [https://www.teanglann.ie/ga/ FGB]<br> ³: doiléir <!-- The following is a translation of Heptad XV, dealing with the honour-price{{efn|According to [[Fergus Kelly]], a person's honour-price is the amount "to be paid for any major, offence committed against him, e.g. murder, satire, serious, injury, refusal of hospitality, theft, violation of his protection, etc.".<ref name=KellyGuide/>{{rp|8}}}} of women: {{quote|Ta seachtar ban san Fhéineachas ''who are not entitled to payment or honour-price from a person: a woman who steals, a woman who satirizes every class of person, a chantress of tales whose kin pays for her lying stories, a prostitute of the bushes, a woman who wounds, a woman who betrays, a woman who refuses hospitality to every law-abiding person. These are women who are not entitled to honour-price.<ref name=KellyGuide/>{{rp|349}}}} --> == Féach freisin == * ''[[Gúbretha Caratniad]]'', luath-théacs leathan eile an Fhéineachas. * ''[[Recholl Breth]]''luath-théacs leathan eile an Fhéineachas, ina bhfuil seachta amháin ann. == Tuilleadh le léamh == * {{cite book |date=1901 |title=Ancient Laws of Ireland |volume=5 |publisher=Stationery Office |location=Baile Átha Cliath}} [https://archive.org/details/ancientlawsirel01hancgoog/page/119 ll. 119-351] (aistriúchán Béarla), [https://archive.org/details/ancientlawsirel01hancgoog/page/353 353-373] (seachtaí eile as aistriúcháin Bhéarla). * {{cite book |last=Binchy |first=D. A. |title=Corpus Iuris Hibernici ''(6 vols.)'' |date=1978 |publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]] |location=Baile Átha Cliath}} 1.1-64.5; 1881.9-1896.22; 537.16-549.18; 1821.28-1854.36 (''Sechtae'' sna foinsí [[Sean-Ghaeilge]]) == Tagairtí == {{reflist}} {{Dlí luath na hÉireann}} [[Catagóir:An Féineachas]] 7zwwx2furru2v1s6x463vrj7klv1on7 Splonk 0 119412 1268904 1267600 2025-06-06T20:22:52Z Taghdtaighde 60452 Catagóir curtha leis agus mionathruithe eile 1268904 wikitext text/x-wiki {{Teideal iodálach}} {{WD Bosca Sonraí Nuachtán |editor=[[Nuala Ní Chonchúir]] <!--|ilustrador=Maisiúchán--> <!--|propietari=Úinéir--> |periodicitat=Leathbhliantán; ar sos <!--|fundador=bunaitheoir--> |genere=[[Splancfhicsean]] |tema=Gearrscéalta, agallaimh <!--|publicat_a=[[Éire]]--> |edicions=12<ref group="nóta">(faoi Bhealtaine 2025)</ref> |distribucio=Ar líne |idioma=[[An Béarla]] agus [[An Ghaeilge|an Ghaeilge]]|editor_cap=* [[Nuala Ní Chonchúir]] * [[Robert Barrett]] (Comheagarthóir) * [[Marie Gethins]] (Comheagarthóir / Bainisteoir na nAgallamh) * [[Adam Trodd]] (Comheagarthóir) * [[Janice Leagra]] (Eagarthóir Físiúil) * [[Sadhbh Devlin]] (Eagarthóir Gaeilge) * [[Finbar McLoughlin]] (Bainisteoir Gréasáin) <!--|editorial=foilsitheoir--> |fundacio=01/05/2019 <!--|tancament=Am deiridh--> |seu=[[Éire]] |accesobert=Is ea |preu=Saor in aisce |website=https://splonk.ie/ }} Is iris [[Splancfhicsean|splancfhicsin]] í '''''[[Splonk]]'''''.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie/gaeilge/2024/0612/1454341-nuala-oconnor-ag-dalkey-book-fest/|teideal=Author of 'Nora', Nuala O'Connor, at Dalkey Book Fest|dáta=12 Meitheamh 2024|language=ga ⁊ en|work=[[RTÉ.ie]]|dátarochtana=26 Bealtaine 2025}}</ref> Tá sí ilchineálach ó thaobh seánra de agus foilsíonn míreanna ó fud fad an domhain.<ref name=":1">{{Lua idirlín|url=https://www.writing.ie/news/splonk-a-new-irish-flash-e-zine/|teideal=Splonk: A New Irish Flash E-zine|údar=[[Nuala O'Connor]]|dáta=2019-02-26|language=en|work=[[Writing.ie]]|dátarochtana=2025-05-26}}</ref><ref name=":6" /> Tá aitheantas tuilte aici mar iris ar leith, an t-aon iris [[Éire|Éireannacha]] atá dírithe go hiomlán ar splancfhicsean ar líne.<ref name=":2">{{Lua idirlín|url=https://www.irishtimes.com/culture/books/review/2023/12/23/irish-literary-magazines-from-the-visually-stunning-to-the-unapologetically-plain/|teideal=Irish literary magazines: from the visually stunning to the unapologetically plain|údar=[[Mei Chin]]|dáta=23/12/2023|language=en|work=[[The Irish Times]]|dátarochtana=2025-05-26}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.independent.ie/regionals/wicklow/lifestyle/lucky-friday-the-13th-for-robert/39759059.html|teideal=Lucky Friday the 13th for Robert|údar=Myles Buchanan|dáta=2020-11-21|language=en|work=[[Wicklow People]]|dátarochtana=2025-05-26}}</ref> Leathbhliantán atá inti go hiondúil. Tá sí ar sos ó eisíodh eagrán 12 (Samhain 2024) i leith.<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://splonk.ie/about/|teideal=About – Splonk|language=en|dátarochtana=2025-05-26}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://splonk.ie/|teideal=Splonk – The Irish for Flash|language=en|dátarochtana=2025-05-26}}</ref> Mínítear gurb é an focal 'splanc' a thug a hainm don iris; tugtar suntas do chiall mheafarach an fhocail 'splaincín' freisin.<ref name=":0" /> Go dtí bunú ''Splonk'', b'fhacthas do Ní Chonchúir nach raibh iris ar bith in Éirinn a bhí ag plé leis an splancfhicsean amháin.<ref name=":1" /> Mar Eagarthóir Físiúil, cuireann an t-ealaíontóir meán measctha Meiriceánach [[Janice Leagra]] freagraí i bhfoirm phictiúir leis na scéalta.<ref name=":3">{{Lua idirlín|url=https://booksirelandmagazine.com/splonk-the-sparky-bi-lingual-journal-for-flash-fiction/|teideal=Splonk, the sparky bi-lingual journal for flash fiction - Books Ireland|údar=[[Nuala O'Connor]]|dáta=2021-07-27|language=en|work=[[Books Ireland]]|dátarochtana=2025-05-27}}</ref> Tá lucht na hirise ag leagan béim ar míreanna i mBéarla agus i nGaeilge a fhoilsiú ón dtús. Ba í [[Lisa Nic an Bhreithimh]] Eagarthóir Gaeilge na hirise óna bunú go ceann trí bliana.<ref name=":1" /><ref name=":3" /><ref name=":5">{{Luaigh foilseachán|author=[[Nuala Ní Chonchúir]]|date=2024-04-05|url=https://splonk.ie/2024/04/05/issue-11-editorial/|title=Editorial: Five Years of Splonk|journal=[[Splonk]]|issue=11|language=Béarla}}</ref> Fógraíodh in 2022 go mbeadh an scríbhneoir [[Sadhbh Devlin]] ina hEagarthóir Gaeilge ar an iris feasta.<ref>{{Lua idirlín|url=https://splonk.ie/2022/01/20/eagarthoir-gaeilge-nua-new-irish-language-editor/|teideal=Eagarthóir Gaeilge Nua – New Irish Language Editor – Splonk|dáta=2022-01-20|language=en ⁊ ga|dátarochtana=2025-05-27}}</ref> Ar na scríbhneoirí a fhoilsíodh míreanna dá gcuid i n[[An Ghaeilge|Gaeilge]] inti tá [[Gearóidín Nic Cárthaigh]],<ref group="nóta">Féach [https://splonk.ie/splonk-all-issues/splonk-issue-4/ eagrán 4]: [https://splonk.ie/2020/10/11/iasc-ar-an-aoine-gearoidin-nic-carthaigh/ ''Iasc ar an Aoine''];<br/>[https://splonk.ie/splonk-all-issues/splonk-5/ Eagrán 5]: ''[https://splonk.ie/2021/04/11/aire-na-fola/ Aire na Fola]'';<br/>[https://splonk.ie/splonk-all-issues/splonk-6/ Eagrán 6]: ''[https://splonk.ie/2021/11/21/labhrann-grainne-gearoidin-nic-carthaigh/ Labhrann Gráinne]'';<br/>[https://splonk.ie/splonk-all-issues/splonk-issue-8/ Eagrán 8]: [https://splonk.ie/2022/09/09/an-teileamh-deiridh-gearoidin-nic-charthaigh/ ''An tÉileamh Deiridh''];<br/>[https://splonk.ie/splonk-9/ Eagrán 9]: ''[https://splonk.ie/2023/04/25/o-mhainsear-go-mainsear-gearoidin-nic-carthaigh/ Ó Mhainséar go Mainséar]'';<br/>[https://splonk.ie/splonk-all-issues/splonk-11/ Eagrán 11]: ''[https://splonk.ie/2024/04/04/mise-agus-muirnin-gearoidin-nic-carthaigh/ Mise agus Muirnín]''</ref> [[Sam Ó Fearraigh]],<ref group="nóta">Féach [https://splonk.ie/splonk-all-issues/splonk-issue-3/ eagrán 3]: [https://splonk.ie/2020/05/28/an-paganach-deireanach-sam-o-fearraigh/ ''An Págánach Deireanach'']</ref> [[Réaltán Ní Leannáin]].<ref group="nóta">Féach [https://splonk.ie/splonk-all-issues/splonk-issue-2/ eagrán 2]: ''[https://splonk.ie/2020/01/01/seachnaionn-suil-realtan-ni-leannain/ Seachnaíonn Súil]''</ref> Ar na léaspairtí splancfhicsin a cuireadh faoi agallamh tá [[Lydia Davis]],<ref group="nóta">Féach [https://splonk.ie/splonk-all-issues/splonk-11/ eagrán 11]: [https://splonk.ie/2024/04/05/the-splonk-five-lydia-davis/ ''The Splonk Five: Lydia Davis'']</ref> [[Stuart Dybek]]<ref group="nóta">Féach [https://splonk.ie/splonk-all-issues/splonk-issue-4/ eagrán 4]: [https://splonk.ie/2020/10/29/the-splonk-five-interview-with-stuart-dybek/ ''The Splonk Five: Interview with Stuart Dybek'']</ref> agus [[Kathy Fish]].<ref group="nóta">Féach [https://splonk.ie/2019/05/01/the-splonk-five-interview-with-kathy-fish/ eagrán 1]: [https://splonk.ie/2019/05/01/the-splonk-five-interview-with-kathy-fish/ ''Kathy Fish The Splonk Five: Interview with Kathy Fish'']</ref><ref name=":5" /><ref name=":3" /> == Cur chuige == Glacann ''Splonk'' le míreanna maithe beag beann ar sheánra, téama ná ábhar – saothair turgnamhacha nó scéalta díreacha, splancacha le béim ar chúrsaí teanga nó ar an éigiall, stairiúil todhchaíoch, corr gnách, dubhach nó suairc.<ref name=":1" /><ref name=":3" /> Glactar le hiarratais ó gach cearn den domhan.<ref name=":6">{{Lua idirlín|url=https://splonk.ie/2019/01/18/news-page-3/|teideal=First editorial meeting – Splonk|dáta=2019-01-18|language=en|work=Splonk.ie|dátarochtana=2025-05-27}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://theshortstory.co.uk/magazine-interview-nuala-oconnor-editor-in-chief-of-splonk/|teideal=Magazine Interview: Nuala O'Connor, Editor-in-Chief of Splonk|údar=Alex Reece Abbott ⁊ Nuala Ní Chonchúir|dáta=2019-05-23|language=en|work=TSS Publishing|dátarochtana=2025-05-27}}</ref> Bíonn na heagarthóirí dall ar na scríbhneoirí agus na hiarratais á meas acu.<ref name=":1" /><ref name=":3" /> Foilsítear inti míreanna i dtrí rannóg:<ref name=":1" /> * ''SplonkFlash'': splancacha suas le 500 focal ar fad, i m[[An Béarla|Béarla]] * ''SplonkMicros'': suas le 100 focal, i mBéarla * ''SplonkSplanc'': suas le 500 focal, i n[[An Ghaeilge|Gaeilge]] Déanann na heagarthóirí míreanna áirithe a chur isteach i gcomhair duaiseanna agus díolamaí.<ref name=":3" /> Ó am go chéile foilsítear mion-eagráin a bhíonn sé mar sprioc acu na heagarthóirí féin in iúl.<ref>{{Luaigh foilseachán|author=[[Nuala Ní Chonchúir]]|date=2022-03-25|url=https://splonk.ie/2022/03/25/editors-note-splonk-seven/|title=Editor’s Note – Splonk Seven|journal=[[Splonk]]|issue=7|language=Béarla}}</ref> == Comhoibriú == Chuir Ní Chonchúir ceardlann faoin fhicsean stairiúil ar siúl mar chuid d'Fhéile Splancfhicsin [[Briostó|Bhriostó]] 2019 maille le painéal cainte, agus ceann eile in 2022.<ref>{{Cite news|url=https://www.flashfictionfestival.com/programme/|teideal=Programme|year=2019|language=en-GB|work=Flash Fiction Festival|dátarochtana=2025-05-27}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.flashfictionfestival.com/programme/|teideal=Programme : July|year=2022|language=en|work=Flash Fiction Festival|dátarochtana=2025-05-27}}</ref> Chuir beirt eagarthóirí de chuid na hirise, Lisa Nic An Breithimh agus [[Marie Gethins]], ceardlann splancfhicsin ar siúl ar líne do scríbhneoirí Béarla nó Gaeilge mar chuid d'Fhéile Liteartha Chorca Dhuibhne 2020.<ref>{{Luaigh foilseachán|url=https://splonk.ie/2020/10/09/splonk-workshop-at-dingle-lit/|title=Splonk Workshop at Dingle Lit|journal=[[Splonk]]|language=Béarla|date=2020-10-09}}</ref> Chuaigh an iris i gcomhar le Duais Splancfhicsin Allingham sa bhliain 2024. Rinne Ní Chonchúir moltóireacht ar an gcomórtas agus foilsíodh na trí mhír ab fhearr in eagrán 12 de ''Splonk''.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.allinghamfestival.com/news/2024/8/27/xj1gqjtglj5jg4rfx3ypkvt9c637r3|teideal=Flash Fiction Competition Judge|dáta=2024-08-27|language=en|work=Allingham Festival|dátarochtana=2025-05-27}}</ref><ref>{{Luaigh foilseachán|author=[[Nuala O’Connor]]|url=https://splonk.ie/2024/11/10/editorial-splonk-12/|title=Issue 12 – Editorial|journal=[[Splonk]]|issue=12|year=2024|month=Samhain|language=Béarla}}</ref> == Glacadh == Mhol an scríbhneoir [[Mei Chin]] ''Splonk'' mar iris, á rá gur aoibhinn léi gur ann di agus ag moladh an consaeit atá aici. Bíonn na míreanna a fhoilsítear inti go maith, a deir sí, mura mbíonn siad ar aon iomaire le h''Ein Hungerkünstler'' [[Franz Kafka|Khafka]] nó le h''Arcady'' an t[[James Joyce|Seoighigh]]. Luaigh sí áilleacht faoi leith le ''Stargazey Pie'' le [[Rick White]].<ref name=":2" /><ref group="nóta">Le haghaidh an scéal céanna féach [https://splonk.ie/splonk-9/ eagrán 9]: [https://splonk.ie/2023/04/17/stargazey-pie-rick-white/ ''Stargazey Pie'']</ref> B'í ''Splonk'' a thug a chéad taithí cheart ar an splancfhicsean don úrscéalaí [[Kevin Power]].<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.irishtimes.com/culture/books/review/2024/12/21/kevin-power-literary-magazines-are-all-the-more-vital-for-operating-off-the-commercial-grid/|teideal=Kevin Power: Literary magazines are all the more vital for operating off the commercial grid|údar=[[Kevin Power]]|dáta=2024-12-21|language=en|work=[[The Irish Times]]|dátarochtana=2025-05-26}}</ref> Chuir nuachtán mac léinn [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath|Choláiste na Tríonóide]], ''University Times'', fáilte roimpi mar iris, ag tuairimiú go bhfeileann sí do dhreamanna óga ach go háirithe.<ref name=":4">{{Lua idirlín|url=https://universitytimes.ie/2020/02/with-splonk-smart-literature-for-a-smartphone-generation/|teideal=With Splonk, Smart Literature for a Smart(phone) Generation|údar=[[Ellen Finnerty]]|dáta=2020-02-12|language=en|work=[[University Times]]|dátarochtana=2025-05-27}}</ref> == Féach freisin == * ''[[Comhar]]'' * ''[[Crannóg (iris)|Crannóg]]'' * [[Aneas (iris)|''Aneas'']] * ''[[The Stinging Fly]]'' * ''[[Banshee]]'' == Naisc sheachtracha == * Suíomh oifigiúil: [https://splonk.ie/ splonk.ie] * [https://vimeo.com/426243415 Rogha scéalta (físeán)] * [https://www.rte.ie/gaeilge/2024/0612/1454341-nuala-oconnor-ag-dalkey-book-fest/ Agallamh leis an bpríomheagarthóir Nuala Ní Chonchúir in 2024 (ga ⁊ en)] * [https://www.rte.ie/radio/rnag/clips/22326035/ Agallamh le Lisa Nic an Bhreithimh agus Sadhbh Devlin ar RnaG in 2023] * [https://soundcloud.com/rnl/scoth-na-seachtaine-slan-leis-an-gceol-craobh-na-sraithe-splonk-tuilleadh-290319 Agallamh leis an Eagarthóir Gaeilge Lisa Nic an Bhreithimh ar RnaL in 2019 (27:00–37:00)] == Tagairtí == {{reflist}} ==Nótaí== {{reflist|group=nóta}} [[Catagóir:Irisí Éireannacha]] [[Catagóir:Irisí Gaeilge]] [[Catagóir:Splancfhicsean Éireannach]] [[Catagóir:Splancfhicsean i nGaeilge]] [[Catagóir:Splancfhicsean|*]] [[Catagóir:Gearrscéalta Gaeilge|*]] [[Catagóir:Gearrscéalta|*]] [[Catagóir:Bunaithe sa bhliain 2019]] goy9vjbhryinbhof9j83wxs8jfho7tw John Lynch (Gratianus Lucius) 0 119576 1268902 1268598 2025-06-06T19:33:10Z Professor Spud 56406 Ceartú agus glanadh 1268902 wikitext text/x-wiki {{Glanadh|formaid, srl.}} {{WD Bosca Sonraí Duine}} [[Sagart]] Éireannach agus [[Ard-Deagánach Thuama]] ba ea '''John Lynch''' (ainm cleite '''Gratianus Lucius'''; c. 1599 – c. 1677). Bhí cáil aige mar [[staraí]]. == Beatha == Rugadh é i [[Contae na Gaillimhe|nGaillimh]] tuairim is an bhliain 1599, agus [[Gael-Normanach]] a mhuintir. De réir an nóis, Alexander Lynch múinteoir ba ea a athair. Múineadh é féin ag na [[Cumann Íosa|Íosánaigh]], agus d'éirigh sé féin ina ghnáth-shagart c. 1622. Bhíodh [[Aifreann Laidineach|aifreann]] á cheiliúradh faoi cheilt aige, agus bhí sé féin ina múinteoir scoile.<ref name="DNB">''[[Dictionary of National Biography]]'', Lynch, John (1599?–1673?), Irish historian, le Thompson Cooper. Foilsithe 1893.</ref> Ceapadh é ina ard-deagánach [[Tuaim|Thuama]], agus bhí cónaí air sa seanchaisleán le [[Ruaidrí mac Tairrdelbach Ua Conchobair|Ruaidrí Ua Conchobair]]. Bhí [[Dubhaltach Mac Fhirbhisigh|Dubhaltach Mac Firbhisigh]] ina chara leis. I ndiaidh do Ghaillimh géilleadh don [[New Model Army]] sa bhliain 1652, chuaigh sé ar imirce go dtí an Fhrainc. Foilsíodh chuid dá shaothar i [[Saint Malo]]. D'éag sé sa Fhrainc tuairim is an bhliain 1677.<ref name = DNB/> == Saothair == Bhí Lynch ina údar ar na saothair a leanas: * ''A translation into Latin of [[Seathrún Céitinn|Geoffrey Keating's]] ‘[[Foras Feasa ar Éirinn|History of Ireland]],‘'' lámhscríbhinn. * ''‘Cambrensis Eversus,‘''{{efn|Teideal iomlána: ''Cambrensis Eversus sive potius Historica Fides in Rebus Hibernicis Giraldo Cambrensi abrogata; in quo plerasque justi historici dotes desiderari, plerosque nævos inesse, ostendit Gratianus Lucius, Hibernus, qui etiam aliquot res memorabiles Hibernicas veteris et novæ memoriæ passim e re nata huic operi inseruit. Impress. An. MDCLXII’'}} St. Malo(?). Tiomnaithe do [[Séarlas II Shasana|Shéarlas II]]. Aistrithe ón Laidin, le nótaí agus léargas, ag [[Theophilus O'Flanagan]], Baile Átha Cliath, 1795. Sa téacs, cosnaíonn Lynch scor na bianna 1643, síocháin na bliana 1646 agus 1648; cáineann an nuinteas; agus molann polasaí Urumhan.<!--An edition of this work, with an English translation and notes, by [[Matthew Kelly]], was printed for the Celtic Society, 3 vols. Baile Átha Cliath, 1848–52.--> * ''‘Epistle to M. Boileau‘'',{{efn|Teideal iomlán: ''‘Epistle to M. Boileau, Historian of the University of Paris, on the subject of Scottish Antiquities’''}} 1664. Foilsithe in ''‘Ogygia vindicated’'' le [[Ruairí Ó Flaithbheartaigh]], Baile Átha Cliath, 1775. * ''‘Alithinologia’''{{efn|Teideal iomlán: ''‘Alithinologia sive veridica Reponsio {{sic}} ad Invectivam, Mendaciis, falaciis, calumniis, & imposturis fœtam in plurimos Antistites, Proceres, & omnis ordinis Hibernos a R. P. R[ichardo] F[erral] C[appucino] Congregationi de Propaganda Fide, Anno Domini 1659, exhibitam. Eudoxio Alithinologo authore. Impress. An. MDCLXIV’''}} agus ''‘Supplementum Alithinologiæ’''{{efn|Teideal iomlán: ''‘Supplementum Alithinologiæ, quod partes invectivæ in Hibernos cusæ in Alithinologia non oppugnatas evertit’''}} St. Omer(?), 1667. Cáineann Lynch an Caipisíneach Richard Ferral, a scríobh dréacht mídhílis sa bhliain 1658 chuig an g[[Congregatio de Propaganda Fide]] ar rialú eaglaise i nÉirinn, rud a athmhúscail an t-easaontas idir an ''‘mere antient Irish’'' agus na hAngla-Éireannaigh a tháinig le [[Anraí II Shasana|hAnraí II]]. Ba é teideal dréacht Ferral ná ''Ad Sacram Congregationem''.{{efn|Teideal iomlán: '‘Ad Sacram Congregationem de Propagandâ Fide. Hic authores et Modus eversionis Catholicæ Religionis in Hiberniâ recensētur, et aliquot remedia pro conservandis reliquiis Catholicæ Religionis et Gentis proponuntur.’'}} * Dán as Laidin, scríofa c. 1667,'' ag freagairt na ceiste ''‘Cur in patriam non redis?’'' Eagraithe le [[Séamas Ó hArgadáin]] agus foilsithe in '‘Miscellany of the [[Irish Archaeological Society|Irish Archæological Society]],’' i. 90–98.'' * ''‘Pii Antistitis Icon’'',{{efn|Teideal iomlán: ''‘Pii Antistitis Icon, sive de Vita et Morte Rmi D. Francisci Kirovani, Alladensis Episcopi,’''}} St. Malo, 1669.'' Cuireadh an beathaisnéis seo de [[Francis Kirwan]], uncail le Lynch, ar athchló ag Baile Átha Cliath sa bhliain 1848, le aistriúchán Béarla agus nótaí le [[Charles Patrick Meehan]], a d'fhoilsigh dara heagrán sa bhliain 1884.<ref name=DNB/> == Tuilleadh le léamh == * ''John Lynch of Galway (c. 1599-1677): his career, exile and writing'', le Rene d’Ambrieres & Eamon Ó Ciosáin, in ''Journal of the [[Galway Archaeological and Historical Society]]'', Iml. 55, 2003. * ''The Tribes of Galway:1124-1642'', Adrian Martyn, Gallaimh, 2016. == Naisc sheachtracha == * [http://www.libraryireland.com/biography/JohnLynch.php John Lynch] ar libraryireland.com * {{cite journal |last1=D'Ambrières |first1=René |last2=Ó Ciosáin |first2=Éamon |title=John Lynch of Galway (C.1599-1677): His Career, Exile and Writing |journal=Journal of the Galway Archaeological and Historical Society |date=2003 |volume=55 |pages=50–63 |jstor=25535756 }} == Nótaí == {{notelist}} == Tagairtí == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Lynch, John}} [[Catagóir:Básanna sna 1670í]] [[Catagóir:Daoine as Contae na Gaillimhe]] [[Catagóir:Filí na hÉireann]] [[Catagóir:Sagairt Éireannacha]] [[Catagóir:Scríbhneoirí Éireannacha]] 7nrwkwc3ciotm1wrabhib0ev8ayv3dt Foclóir.ie 0 119603 1268861 2025-06-06T14:09:10Z Marcas.oduinn 33120 Athsheoladh chuig focloir.ie (nó an bealach eile thart?) 1268861 wikitext text/x-wiki #athsheoladh [[focloir.ie]] eqcves5au2h15a1n8ajelrp130jcbd9 Foclóireacht na Gaeilge 0 119604 1268864 2025-06-06T14:32:59Z Marcas.oduinn 33120 Cruthaithe ó enwiki 1268864 wikitext text/x-wiki [[Íomhá:King Cormac, Emly.jpg|thumb|400x400px|''[[Cormac mac Cuilennáin]], [[ríthe na Mumhan|rí na Mumhan]], a d'éag sa bhliain 908, agus a deirtear gurbh eisean a scríobh [[Sanas Chormaic]]]] Is féidir '''[[Foclóireacht]] na Gaeilge''' a aithint as an 8ú haois ar aghaidh. == Würzburg == Timpeall na bliana 750, bhí dalta Éireannach anaithnid ag staidéar in [[Würzburg]] sa Ghearmáin, a scríobh mínithe as Gaeilge atá ar marthain fós, ar an téacs as [[Laidin]] de na Litreacha [[Naomh Pól]]. Is é seo an sampla is luaithe dá leithéid d'fhoclóireacht Gaeilge. == Cormac == Tugadh sanais ar na chéad ghluaiseanna nó fhoclóirí tiomsaithe go neamhspleách ar téacs áirithe. Tá clú agus cáil ar [[Sanas Chormaic]], a tiomsaíodh sa 9ú haois le [[Cormac mac Cuilennáin|Cormac Mac Cuileannáin]], Easpag [[Caiseal|Chaisil]] agus [[Ríthe na Mumhan|rí Mumhan]], a d'éag sa bhliain 908. Moltar gurb é an chéad tsaothar dá leithéid as teanga neamhchlaisiceach na hEorpa. Feictear sa sanas an mínithe comhchiallacha na cheannfhocal as Béarla nó Laidin. I roinnt cásanna, tugtar sanasaíocht an fhocail. == Ó Cléirigh == Sagart de chuid [[Proinsiasach|na bProinsiasach]] agus taoiseach na [[Annála na gCeithre Máistrí|gCeithre Máistrí]] ba é [[Mícheál Ó Cléirigh]]. Thiomsaigh sé sanas cáiliúl darb ainm Sanasán Mhichíl Uí Chléirigh. <!--This glossary was printed in 1643 during the author's lifetime. These two glossaries and others are valuable for the etymological and encyclopaedic information contained in them. They are of equal value for their explanations of difficult words and because they contain words for which there is no evidence to be had apart from the spoken language of the present day.--> == An Pluincéadach == Sa bhliain 1662, chríochnaigh Richard Plunkett (An Pluincéadach), [[Proinsiasaigh]] ina chónaí i m[[Baile Átha Troim]], a mhór shaothar, .i. foclóir Laidin-Gaeilge.<ref>[https://www.isos.dias.ie/libraries/MARSH/MS_Z_4_2_5/english/index.html Latin-Irish Dictionary], le Plunkett, ar ISOS</ref> Níos foilsíodh an scríbhinn riamh agus in ainneoin sin, bhain foclóirithe níos déanaí an-úsáid as.<ref>de Bhaldraithe, T. 1987. ‘An Pluincéadach: Ceannródaí Foclóireachta.’ Teangeolas 22: 19-26.</ref> Tá an lámhscríbhinn caomhnaithe anois i [[Leabharlann Marsh]] i mBaile Átha Cliath. == 18ú haois == [[Íomhá:Edward Lhuyd.JPG|left|thumb|278x278px|''[[Edward Lhuyd|Edward Lhwyd]], foclóirí Breatnach agus an chéad [[Léann Ceilteach|scoláire Ceilteach]],<ref>{{cite book | title=Archӕologia Britannica: Texts & Translations | last=Lhwyd | first=Edward | publisher=Celtic Studies Publications | year=2009 | isbn=978-1-891271-14-4 | location=Aberystwyth | pages=VII }}</ref> a deirtear]] Bhí [[Edward Lhuyd]], cainteoir Breatnaise, ar cheann de sna chéad daoine a bhain úsáid as an bhfoclóir leis an bPluincéadach. Sa bhliain 1707, d'fhoilsigh sé foclóir agus ann na [[teangacha Ceilteacha]], Laidin agus Béarla. I rith na 18ú haoise, tiomsaíodh ceithre fhoclóir mhóra, a foilsíodh dhá cheann acu: * Béarla-Gaeilge ** Foclóir cuimsitheach le [[Conchubhar Ó Beaglaoich]], sagart agus teagascóir pearsanta i b[[Páras]], agus [[Aodh Buí Mac Cruitín]], scoláire as [[Contae an Chláir]].<ref>Ó Beaglaoich, C, agus Mac Cuirtín, A, eag. 1732. An Foclóir Béarla Gaoidheilge. Guerin, Páras.</ref> (1732), Páras.<ref>See Mac Coinnigh, Marcas. 2012. ‘Tracing Inspiration in Proverbial Material: from The Royal Dictionary (1699 & 1729) of [[Abel Boyer]] to [[The English-Irish Dictionary (1732)]] of Begley-McCurtin’. International Journal of Lexicography 26 (2012): 23-57.</ref> ** Crab ''[neamh-fhoilsithe]''<ref name=deb1958>De Bhaldraithe, T., 1958. ‘Modern Irish Lexicography’, Proceedings of the Eighth International Congress of Linguistics (Oslo): 413-415.</ref> * Gaeilge-Béarla ** [[Seán Ó Briain (easpag)|Seán Ó Briain]], Easpag of Cloyne and Ross.<ref>Ó Cearnaigh, S. 1993. ‘The Irish-English Dictionary of Bishop John O'Brien 1768.’ The Linen Hall Review 10.1: 15-17.</ref> (1768), Páras ** Francis Walsh agus [[Tadhg Ó Neachtain]]<ref>[https://www.isos.dias.ie/libraries/MARSH/MS_Z_3_1_13/english/catalogue.html Irish-English Dictionary] (1739) ar ISOS</ref> <ref name=deb1958/> (1739) ''[neamh-fhoilsithe]'' == 19ú haois == I rith na 19ú haoise, tiomsaíodh trí fhoclóir Béarla-Gaeilge agus trí Gaeilge-Béarla dictionaries were compiled, a foilsíodh ceathair acu: * Béarla-Gaeilge ** [[Tadhg Ó Coinnialláin]] (1814) ** Clareman, [[Peadar Ó Conaill]] ''[neamh-fhoilsithe]''<ref>Ó Conaill, P., 1826. Foclóir Gaeilge-Béarla. Lámhscríbhinn neamh-fhoilsithe, LS [[Egerton 83]], Acadamh Ríoga na hÉireann, Baile Átha Cliath.</ref> ** [[Robert MacAdam]], fear gnó, Protastúnach agus athbheochanóir na Gaeilge as [[Béal Feirste]] (c. 1850) ''[neamh-fhoilsithe]'' * Gaeilge-Béarla ** [[Domhnall Ó Foghludha]] (1855)<ref name=eor1821>O’Reilly, E. 1821. An Irish-English Dictionary. Baile Átha Cliath: A. O'Neil.</ref> ** [[Éadbhard Ó Raghallaigh]] (1817, 1821, 1864)<ref name=eor1821/> ** [[Thomas de Vere Coneys]] (1849). == 20ú haois == [[Íomhá:An Irish-English dictionary, being a thesaurus of words, phrases and idioms of the modern Irish language, with explanations in English.djvu|thumb|''Foclóir Gaedhilge agus Béarla'' leis an Duinnín, 1904]] Sa 20ú haois, thiomsaigh [[Seán Óg Mac Murchadha Caomhánach]] (''afm'' Seán a' Chóta) a mhór-shaothar ''Croidhe Cainnte Chiarraighe''. Cé go raibh sé ar intinn aige ar dtús ach canúint [[An Daingean|an Daingin]] a chur ann, d'fhás sé le swelled to over 60,000 ceannfhocal agus 2.2 milliúin focal go hiomlán. De bharr na gcostas, níor foilsíodh an foclóir le linn shaol Sheáin. Cúig bliana is seachtó tar éis dó bheith críochnaithe, cuireadh ar fáil é<ref>{{lua idirlín | url = http://www.forasnagaeilge.ie/wp-content/uploads/2016/06/8fddae92ae307b022d964ebe73d45df6.pdf | teideal=Croidhe Cainnte Chiarraighe | sloinne=Caomhánach | ainm=Seán Óg | dáta=1942 }}</ref> a bhuíochas leis an obair déanta ag [[Tracey Ní Mhaonaigh]] as [[Ollscoil na hÉireann, Má Nuad|Ollscoil Mhá Nuad]]. I rith na 20ú haoise, foilsíodh ceithre fhoclóir Bhéarla-Gaeilge agus trí Ghaeilge-Béarla: * Béarla-Gaeilge ** [[Edmund Edward Fournier D'Albe|Edmund Fournier d’Albe]] (1903) ** [[Timothy O'Neill Lane]] (1904, 1918)<ref>O’Neill Lane, T. 1916. Larger English-Irish dictionary. Baile Átha Cliath: The Educational Co. of Ireland.</ref> ** [[Láimhbheartach Mac Cionnaith]] (1935) ** [[Tomás de Bhaldraithe]] (1959). * Gaeilge-Béarla ** an saothar cáiliúil le [[Pádraig Ua Duinnín]]<ref>Ua Súilleabháin, S. 2005. ‘Dinneen’s Dictionary of 1904 and 1927: Background, Use of Historical Dictionaries and of Contemporary Informants.’ P. Riggs (eag.), Dinneen and The Dictionary 1904-2004. Subsidiary Series No. 16. Baile Átha Cliath: [[Irish Texts Society]].</ref> (1904,<ref>Dinneen, P. 1904. ''Foclóir Gaedhilge agus Béarla''. Baile Átha Cliath: M. H. Gill and Son, Ltd.</ref> 1927)<ref>Ó Duinnín, P. ‘Irish Lexicography─ a reply’ Irish Ecclesiastical Record: 4ú sraith. Feabhra, 121-141</ref> ** [[Dictionary of the Irish Language]] (1913–76) foilsithe ag Acadamh Ríoga na hÉireann, saothar tagartha le haghaidh [[Sean-Ghaeilge|Sean]] agus [[Meán-Ghaeilge]] ** [[Niall Ó Dónaill|Uí Dhónaill]] [[Foclóir Gaeilge-Béarla (1977)]].<ref>Ó Dónaill, N. 1978. Foclóir Gaeilge-Béarla, An Gúm, Baile Átha Cliath.</ref> Rinneadh dhá fhoclóir le Gaeilge agus teanga eile, don chéad uair ó am an Phluincéid: * foclóir Gaeilge-[[An Fhraincis|Fraincis]] (1952)<ref>{{cite book | title=Foclóir Gaedhilge agus Frainncise | last=Hayes | first=Richard | publisher=Oifig an tSoláthair | year=1952 | location=Baile Átha Cliath }}</ref> le [[Risteárd de Hae]] * foclóir Gaeilge-[[An Bhriotáinis|Briotáinis]] le [[Loeiz Andouard]] agus [[Éamon Ó Ciosáin]] (1987).<ref>De Bhaldraithe, T. 1958. ‘Modern Irish Lexicography’, Proceedings of the Eighth International Congress of Linguistics (Oslo): 413-415.</ref> I dteannta sin uile, foilsíodh fosta an-chuid foclóirí idir téarmaíochta, canúna, scoile agus póca. == 21st century == Ó thús na 20ú haoise ar aghaidh, tá tuilleadh forbairte le feiceáil i bhfoclóireacht Gaeilge: * foclóir Gaeilge-[[An Spáinnis|Spáinnis]] foilsithe ag [[Coiscéim]],<ref>{{cite book | title=Diccionario Irlandés-Español / Foclóir Gaeilge-Spáinnise | last=Barnwell | first=David | last2=Ó Domhnalláin | first2=Pádraig | last3=Rodríguez Alonso | first3=Carmen | publisher=Coiscéim | year=2009 | location=Baile Átha Cliath }}</ref> * foclóir Gaeilge-[[an Ghearmáinis|Gearmáinis]] foilsithe ag Buske<ref>{{cite book | title=Wörterbuch Irisch-Deutsch: Mit einem deutsch-irischen Wortindex | last=Caldas | first=Thomas F. | last2=Schleicher | first2=Clemens | publisher=Buske | year=2015 | location=Tübingen }}</ref> * foclóir Gaeilge-[[an Rúisis|Rúisis]] ar líne, déanta le Alexey Shibakov<ref>{{lua idirlín | url = http://www.irish-russian.net/%d0%be%d0%b1-%d1%8d%d1%82%d0%be%d0%b9-%d1%81%d1%82%d1%80%d0%b0%d0%bd%d0%b8%d1%86%d0%b5/about-this-site/ | teideal=Big Irish-Russian Dictionary with Transcription by Alexey Shibakov, Electronic Version | sloinne=Shibakov | ainm=Alexey | dáta=2017 | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> Leis sin, tá ar a laghad cúig theanga Eorpach ann le foclóirí Gaeilge. Idir an dá linn, tá foclóirí Gaeilge ann do gach [[Teangacha Ceilteacha|teanga Ceilteach]], a bhuíochas le: * [[Caoimhín Ó Scanaill]] agus a chuid foclóirí Ceilteacha<ref>{{lua idirlín | url = http://cs.slu.edu/~scannell/pub/gd2ga.pdf | teideal=Foclóir Gàidhlig-Gaeilge | sloinne=Scannell | ainm=Kevin P. | dáta=2016 | dáta-rochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref><ref>{{lua idirlín |url=http://cs.slu.edu/~scannell/pub/gv2ga.pdf | teideal=Foclóir Manainnis-Gaeilge | sloinne=Scannell | ainm=Kevin P. | dáta=2016 | dáta-rochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> * [[Joe Mitchell]] agus an foclóir [[An Bhreatnais|Breatnais]]-Gaeilge dá chuid.<ref>{{cite news | url=https://tuairisc.ie/an-chead-fhocloir-breatnaise-gaeilge-le-foilsiu/ | teideal=An chéad fhoclóir Breatnaise-Gaeilge le foilsiú | dáta=29ú Samhain 2017 | suíomh=Tuairisc.ie | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> * foclóir Gaeilge-[[An Choirnis|Coirnis]] ar líne<ref>[https://glosbe.com/ga/kw Foclóir Gaeilge - Coirnis] ar Glosbe</ref> [[Íomhá:Royal Irish Academy, Academy House, 19 Dawson Street, Dublin 2.jpg|left|thumb|Ceanncheathrú [[Acadamh Ríoga na hÉireann]], foilsitheoir [[Dictionary of the Irish Language|eDIL]] agus tionscadal foclóireachta eile.]] Is acmhainn ollmhór anois é an t-idirlíon le haghaidh foclóirí: * [[teanglann.ie]]: tá foclóirí Uí Dhónaill agus de Bhaldraithe's le fáil ann, i dteannta leis an bhFoclóir Beag aonteangacha<ref>{{lua idirlín | url = http://www.teanglann.ie | teideal=Teanglann | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> * [[foclóir.ie]]: Foclóir Nua Béarla-Gaeilge (FNBG) le [[Foras na Gaeilge]]<ref>{{lua idirlín | url=http://www.focloir.ie | teideal=New Irish-English Dictionary | dáta=2012 | dáta-rochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> ar líne ach amháin * [[téarma.ie]]: an Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge curtha ar fáil ag Fiontar in [[Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath|OCBÁC]].<ref>{{lua idirlín | url=http://www.tearma.ie | teideal=National Terminology Database | dáta-rochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> * [[intergaelic.com]]: acmhainn do chainteoirí theangacha Gaelacha, curtha ar fáil ag [[Caoimhín Ó Scanaill]] agus [[Michal Boleslav Měchura]]<ref>{{lua idirlín | url = http://www.intergaelic.com | teideal=Intergaelic | sloinne=Scannell | ainm=Kevin P. | sloinne2=Boleslav Měchura | ainm2=Michal | dáta=2015 | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> * [[Dictionary of the Irish Language|edil.ie]]: curtha ar líne ag [[Acadamh Ríoga na hÉireann]]<ref>{{lua idirlín | url = http://www.dil.ie/about | teideal=eDIL – History of the Dictionary | suíomh=eDIL | dátarochtana=16ú Iúil 2018 }}</ref> * [[fng.ie]]: obair ar siúl ar fhocloir cuimsitheach stairiúil thar an tréimhse 1600-2000.<ref>{{lua idirlín | url=http://www.fng.ie | teideal=Foclóir Stairiúil na Gaeilge | suíomh=Acadamh Ríoga na hÉireann | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> <!-- taighde pearsanta? '' Those great lexicographers who practiced lexicography in Irish were for the most part learned men who had a particular love for Irish. The precise methodologies employed by most of them remain unknown to us. They had no hesitancy, however, in borrowing from dictionaries that already existed. This point has been skillfully shown with no little humour in many articles written by one of the great lexicographers of the 20th century, [[Tomás de Bhaldraithe]]. In general their research and use of pre-existing sources greatly increased the value and scope of their work. They sometimes erred in selection of specific word versions which they gleaned from their sources, however. On other occasions one cannot be sure that it is not without a degree of humour that they chose to include certain comical versions. It is not clear whether ignorance or wit was responsible for the following examples from some of the aforementioned works – “giolla earbuill, a page or train-bearer”; “lachaim, I duck or dive”; “calaoiseach, a juggler”; “bol, a poet; a cow”. When in future appointing a dictionary editor perhaps the job description should state that a “siollaire” is required – “siollaire, a scanner of every word, a carper, a dictator; a beater, striker, smiter, a dexterous harper also a good singer; siollaire mná, a strong comely woman” – those are the descriptions found in some of the dictionaries for a person deemed a “siollaire”. It will be interesting to note how the word “siollaire" will be employed by those lexicographers who come after us. In any case the journey of over one thousand two hundred years travelled by Irish lexicography from the glossist of Würzburg to the new [[Foras na Gaeilge]] dictionary is one of which we can be justifiably proud.<ref>De Bhaldraithe, T. 1980. ‘Foclóirí agus foclóireacht na Gaeilge’, The Maynooth Review 6.1.:3-15.</ref> --> == Naisc sheachtracha == * [http://www.historyireland.com/book-reviews/focloiri-agus-focloirithe-na-gaeilge/ Foclóirí agus foclóirithe na Gaeilge] ar [[History Ireland]] * ''[https://www.gaois.ie/download/2008-corpus-planning-for-irish-dictionaries-and-terminology.pdf Corpus Planning for Irish, Dictionaries and Terminology]'' le Caoilfhionn Nic Pháidín * Naisc maidir le [http://www.smo.uhi.ac.uk/gaeilge/focloiri/ foclóireacht na Gaeilge] ar Sabhal Mòr Ostaig == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Foclóireacht]] [[Catagóir:Foclóirí Gaeilge]] mhztqh70nlokrpvetz2tvf6bt8ct6pn 1268866 1268864 2025-06-06T14:41:48Z Marcas.oduinn 33120 /* 21st century */ 1268866 wikitext text/x-wiki [[Íomhá:King Cormac, Emly.jpg|thumb|400x400px|''[[Cormac mac Cuilennáin]], [[ríthe na Mumhan|rí na Mumhan]], a d'éag sa bhliain 908, agus a deirtear gurbh eisean a scríobh [[Sanas Chormaic]]]] Is féidir '''[[Foclóireacht]] na Gaeilge''' a aithint as an 8ú haois ar aghaidh. == Würzburg == Timpeall na bliana 750, bhí dalta Éireannach anaithnid ag staidéar in [[Würzburg]] sa Ghearmáin, a scríobh mínithe as Gaeilge atá ar marthain fós, ar an téacs as [[Laidin]] de na Litreacha [[Naomh Pól]]. Is é seo an sampla is luaithe dá leithéid d'fhoclóireacht Gaeilge. == Cormac == Tugadh sanais ar na chéad ghluaiseanna nó fhoclóirí tiomsaithe go neamhspleách ar téacs áirithe. Tá clú agus cáil ar [[Sanas Chormaic]], a tiomsaíodh sa 9ú haois le [[Cormac mac Cuilennáin|Cormac Mac Cuileannáin]], Easpag [[Caiseal|Chaisil]] agus [[Ríthe na Mumhan|rí Mumhan]], a d'éag sa bhliain 908. Moltar gurb é an chéad tsaothar dá leithéid as teanga neamhchlaisiceach na hEorpa. Feictear sa sanas an mínithe comhchiallacha na cheannfhocal as Béarla nó Laidin. I roinnt cásanna, tugtar sanasaíocht an fhocail. == Ó Cléirigh == Sagart de chuid [[Proinsiasach|na bProinsiasach]] agus taoiseach na [[Annála na gCeithre Máistrí|gCeithre Máistrí]] ba é [[Mícheál Ó Cléirigh]]. Thiomsaigh sé sanas cáiliúl darb ainm Sanasán Mhichíl Uí Chléirigh. <!--This glossary was printed in 1643 during the author's lifetime. These two glossaries and others are valuable for the etymological and encyclopaedic information contained in them. They are of equal value for their explanations of difficult words and because they contain words for which there is no evidence to be had apart from the spoken language of the present day.--> == An Pluincéadach == Sa bhliain 1662, chríochnaigh Richard Plunkett (An Pluincéadach), [[Proinsiasaigh]] ina chónaí i m[[Baile Átha Troim]], a mhór shaothar, .i. foclóir Laidin-Gaeilge.<ref>[https://www.isos.dias.ie/libraries/MARSH/MS_Z_4_2_5/english/index.html Latin-Irish Dictionary], le Plunkett, ar ISOS</ref> Níos foilsíodh an scríbhinn riamh agus in ainneoin sin, bhain foclóirithe níos déanaí an-úsáid as.<ref>de Bhaldraithe, T. 1987. ‘An Pluincéadach: Ceannródaí Foclóireachta.’ Teangeolas 22: 19-26.</ref> Tá an lámhscríbhinn caomhnaithe anois i [[Leabharlann Marsh]] i mBaile Átha Cliath. == 18ú haois == [[Íomhá:Edward Lhuyd.JPG|left|thumb|278x278px|''[[Edward Lhuyd|Edward Lhwyd]], foclóirí Breatnach agus an chéad [[Léann Ceilteach|scoláire Ceilteach]],<ref>{{cite book | title=Archӕologia Britannica: Texts & Translations | last=Lhwyd | first=Edward | publisher=Celtic Studies Publications | year=2009 | isbn=978-1-891271-14-4 | location=Aberystwyth | pages=VII }}</ref> a deirtear]] Bhí [[Edward Lhuyd]], cainteoir Breatnaise, ar cheann de sna chéad daoine a bhain úsáid as an bhfoclóir leis an bPluincéadach. Sa bhliain 1707, d'fhoilsigh sé foclóir agus ann na [[teangacha Ceilteacha]], Laidin agus Béarla. I rith na 18ú haoise, tiomsaíodh ceithre fhoclóir mhóra, a foilsíodh dhá cheann acu: * Béarla-Gaeilge ** Foclóir cuimsitheach le [[Conchubhar Ó Beaglaoich]], sagart agus teagascóir pearsanta i b[[Páras]], agus [[Aodh Buí Mac Cruitín]], scoláire as [[Contae an Chláir]].<ref>Ó Beaglaoich, C, agus Mac Cuirtín, A, eag. 1732. An Foclóir Béarla Gaoidheilge. Guerin, Páras.</ref> (1732), Páras.<ref>See Mac Coinnigh, Marcas. 2012. ‘Tracing Inspiration in Proverbial Material: from The Royal Dictionary (1699 & 1729) of [[Abel Boyer]] to [[The English-Irish Dictionary (1732)]] of Begley-McCurtin’. International Journal of Lexicography 26 (2012): 23-57.</ref> ** Crab ''[neamh-fhoilsithe]''<ref name=deb1958>De Bhaldraithe, T., 1958. ‘Modern Irish Lexicography’, Proceedings of the Eighth International Congress of Linguistics (Oslo): 413-415.</ref> * Gaeilge-Béarla ** [[Seán Ó Briain (easpag)|Seán Ó Briain]], Easpag of Cloyne and Ross.<ref>Ó Cearnaigh, S. 1993. ‘The Irish-English Dictionary of Bishop John O'Brien 1768.’ The Linen Hall Review 10.1: 15-17.</ref> (1768), Páras ** Francis Walsh agus [[Tadhg Ó Neachtain]]<ref>[https://www.isos.dias.ie/libraries/MARSH/MS_Z_3_1_13/english/catalogue.html Irish-English Dictionary] (1739) ar ISOS</ref> <ref name=deb1958/> (1739) ''[neamh-fhoilsithe]'' == 19ú haois == I rith na 19ú haoise, tiomsaíodh trí fhoclóir Béarla-Gaeilge agus trí Gaeilge-Béarla dictionaries were compiled, a foilsíodh ceathair acu: * Béarla-Gaeilge ** [[Tadhg Ó Coinnialláin]] (1814) ** Clareman, [[Peadar Ó Conaill]] ''[neamh-fhoilsithe]''<ref>Ó Conaill, P., 1826. Foclóir Gaeilge-Béarla. Lámhscríbhinn neamh-fhoilsithe, LS [[Egerton 83]], Acadamh Ríoga na hÉireann, Baile Átha Cliath.</ref> ** [[Robert MacAdam]], fear gnó, Protastúnach agus athbheochanóir na Gaeilge as [[Béal Feirste]] (c. 1850) ''[neamh-fhoilsithe]'' * Gaeilge-Béarla ** [[Domhnall Ó Foghludha]] (1855)<ref name=eor1821>O’Reilly, E. 1821. An Irish-English Dictionary. Baile Átha Cliath: A. O'Neil.</ref> ** [[Éadbhard Ó Raghallaigh]] (1817, 1821, 1864)<ref name=eor1821/> ** [[Thomas de Vere Coneys]] (1849). == 20ú haois == [[Íomhá:An Irish-English dictionary, being a thesaurus of words, phrases and idioms of the modern Irish language, with explanations in English.djvu|thumb|''Foclóir Gaedhilge agus Béarla'' leis an Duinnín, 1904]] Sa 20ú haois, thiomsaigh [[Seán Óg Mac Murchadha Caomhánach]] (''afm'' Seán a' Chóta) a mhór-shaothar ''Croidhe Cainnte Chiarraighe''. Cé go raibh sé ar intinn aige ar dtús ach canúint [[An Daingean|an Daingin]] a chur ann, d'fhás sé le swelled to over 60,000 ceannfhocal agus 2.2 milliúin focal go hiomlán. De bharr na gcostas, níor foilsíodh an foclóir le linn shaol Sheáin. Cúig bliana is seachtó tar éis dó bheith críochnaithe, cuireadh ar fáil é<ref>{{lua idirlín | url = http://www.forasnagaeilge.ie/wp-content/uploads/2016/06/8fddae92ae307b022d964ebe73d45df6.pdf | teideal=Croidhe Cainnte Chiarraighe | sloinne=Caomhánach | ainm=Seán Óg | dáta=1942 }}</ref> a bhuíochas leis an obair déanta ag [[Tracey Ní Mhaonaigh]] as [[Ollscoil na hÉireann, Má Nuad|Ollscoil Mhá Nuad]]. I rith na 20ú haoise, foilsíodh ceithre fhoclóir Bhéarla-Gaeilge agus trí Ghaeilge-Béarla: * Béarla-Gaeilge ** [[Edmund Edward Fournier D'Albe|Edmund Fournier d’Albe]] (1903) ** [[Timothy O'Neill Lane]] (1904, 1918)<ref>O’Neill Lane, T. 1916. Larger English-Irish dictionary. Baile Átha Cliath: The Educational Co. of Ireland.</ref> ** [[Láimhbheartach Mac Cionnaith]] (1935) ** [[Tomás de Bhaldraithe]] (1959). * Gaeilge-Béarla ** an saothar cáiliúil le [[Pádraig Ua Duinnín]]<ref>Ua Súilleabháin, S. 2005. ‘Dinneen’s Dictionary of 1904 and 1927: Background, Use of Historical Dictionaries and of Contemporary Informants.’ P. Riggs (eag.), Dinneen and The Dictionary 1904-2004. Subsidiary Series No. 16. Baile Átha Cliath: [[Irish Texts Society]].</ref> (1904,<ref>Dinneen, P. 1904. ''Foclóir Gaedhilge agus Béarla''. Baile Átha Cliath: M. H. Gill and Son, Ltd.</ref> 1927)<ref>Ó Duinnín, P. ‘Irish Lexicography─ a reply’ Irish Ecclesiastical Record: 4ú sraith. Feabhra, 121-141</ref> ** [[Dictionary of the Irish Language]] (1913–76) foilsithe ag Acadamh Ríoga na hÉireann, saothar tagartha le haghaidh [[Sean-Ghaeilge|Sean]] agus [[Meán-Ghaeilge]] ** [[Niall Ó Dónaill|Uí Dhónaill]] [[Foclóir Gaeilge-Béarla (1977)]].<ref>Ó Dónaill, N. 1978. Foclóir Gaeilge-Béarla, An Gúm, Baile Átha Cliath.</ref> Rinneadh dhá fhoclóir le Gaeilge agus teanga eile, don chéad uair ó am an Phluincéid: * foclóir Gaeilge-[[An Fhraincis|Fraincis]] (1952)<ref>{{cite book | title=Foclóir Gaedhilge agus Frainncise | last=Hayes | first=Richard | publisher=Oifig an tSoláthair | year=1952 | location=Baile Átha Cliath }}</ref> le [[Risteárd de Hae]] * foclóir Gaeilge-[[An Bhriotáinis|Briotáinis]] le [[Loeiz Andouard]] agus [[Éamon Ó Ciosáin]] (1987).<ref>De Bhaldraithe, T. 1958. ‘Modern Irish Lexicography’, Proceedings of the Eighth International Congress of Linguistics (Oslo): 413-415.</ref> I dteannta sin uile, foilsíodh fosta an-chuid foclóirí idir téarmaíochta, canúna, scoile agus póca. == 21st century == Ó thús na 20ú haoise ar aghaidh, tá tuilleadh forbairte le feiceáil i bhfoclóireacht Gaeilge: * foclóir Gaeilge-[[An Spáinnis|Spáinnis]] foilsithe ag [[Coiscéim]],<ref>{{cite book | title=Diccionario Irlandés-Español / Foclóir Gaeilge-Spáinnise | last=Barnwell | first=David | last2=Ó Domhnalláin | first2=Pádraig | last3=Rodríguez Alonso | first3=Carmen | publisher=Coiscéim | year=2009 | location=Baile Átha Cliath }}</ref> * foclóir Gaeilge-[[an Ghearmáinis|Gearmáinis]] foilsithe ag Buske<ref>{{cite book | title=Wörterbuch Irisch-Deutsch: Mit einem deutsch-irischen Wortindex | last=Caldas | first=Thomas F. | last2=Schleicher | first2=Clemens | publisher=Buske | year=2015 | location=Tübingen }}</ref> * foclóir Gaeilge-[[an Rúisis|Rúisis]] ar líne, déanta le Alexey Shibakov<ref>{{lua idirlín | url = http://www.irish-russian.net/%d0%be%d0%b1-%d1%8d%d1%82%d0%be%d0%b9-%d1%81%d1%82%d1%80%d0%b0%d0%bd%d0%b8%d1%86%d0%b5/about-this-site/ | teideal=Big Irish-Russian Dictionary with Transcription by Alexey Shibakov, Electronic Version | sloinne=Shibakov | ainm=Alexey | dáta=2017 | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> Leis sin, tá ar a laghad cúig theanga Eorpach ann le foclóirí Gaeilge. Idir an dá linn, tá foclóirí Gaeilge ann do gach [[Teangacha Ceilteacha|teanga Ceilteach]], a bhuíochas le: * [[Caoimhín Ó Scanaill]] agus a chuid foclóirí Ceilteacha<ref>{{lua idirlín | url = http://cs.slu.edu/~scannell/pub/gd2ga.pdf | teideal=Foclóir Gàidhlig-Gaeilge | sloinne=Scannell | ainm=Kevin P. | dáta=2016 | dáta-rochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref><ref>{{lua idirlín |url=http://cs.slu.edu/~scannell/pub/gv2ga.pdf | teideal=Foclóir Manainnis-Gaeilge | sloinne=Scannell | ainm=Kevin P. | dáta=2016 | dáta-rochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> * [[Joe Mitchell]] agus an foclóir [[An Bhreatnais|Breatnais]]-Gaeilge dá chuid.<ref>{{cite news | url=https://tuairisc.ie/an-chead-fhocloir-breatnaise-gaeilge-le-foilsiu/ | teideal=An chéad fhoclóir Breatnaise-Gaeilge le foilsiú | dáta=29ú Samhain 2017 | suíomh=Tuairisc.ie | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> * foclóir Gaeilge-[[An Choirnis|Coirnis]] ar líne<ref>[https://glosbe.com/ga/kw Foclóir Gaeilge - Coirnis] ar Glosbe</ref> [[Íomhá:Royal Irish Academy, Academy House, 19 Dawson Street, Dublin 2.jpg|left|thumb|Ceanncheathrú [[Acadamh Ríoga na hÉireann]], foilsitheoir [[Dictionary of the Irish Language|eDIL]] agus tionscadal foclóireachta eile.]] Is acmhainn ollmhór anois é an t-idirlíon le haghaidh foclóirí: * [[teanglann.ie]]: tá foclóirí Uí Dhónaill agus de Bhaldraithe's le fáil ann, i dteannta leis an bhFoclóir Beag aonteangacha<ref>{{lua idirlín | url = http://www.teanglann.ie | teideal=Teanglann | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> * [[foclóir.ie]]: Foclóir Nua Béarla-Gaeilge (FNBG) le [[Foras na Gaeilge]]<ref>{{lua idirlín | url=http://www.focloir.ie | teideal=New Irish-English Dictionary | dáta=2012 | dáta-rochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> ar líne ach amháin * [[téarma.ie]]: an Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge curtha ar fáil ag Fiontar in [[Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath|OCBÁC]].<ref>{{lua idirlín | url=http://www.tearma.ie | teideal=National Terminology Database | dáta-rochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> * [[intergaelic.com]]: acmhainn do chainteoirí theangacha Gaelacha, curtha ar fáil ag [[Caoimhín Ó Scanaill]] agus [[Michal Boleslav Měchura]]<ref>{{lua idirlín | url = http://www.intergaelic.com | teideal=Intergaelic | sloinne=Scannell | ainm=Kevin P. | sloinne2=Boleslav Měchura | ainm2=Michal | dáta=2015 | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref><Gàidhlig agus Gaelg) * [[Dictionary of the Irish Language|edil.ie]]: curtha ar líne ag [[Acadamh Ríoga na hÉireann]]<ref>{{lua idirlín | url = http://www.dil.ie/about | teideal=eDIL – History of the Dictionary | suíomh=eDIL | dátarochtana=16ú Iúil 2018 }}</ref> * [[fng.ie]]: obair ar siúl ar fhocloir cuimsitheach stairiúil thar an tréimhse 1600-2000.<ref>{{lua idirlín | url=http://www.fng.ie | teideal=Foclóir Stairiúil na Gaeilge | suíomh=Acadamh Ríoga na hÉireann | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> <!-- taighde pearsanta? '' Those great lexicographers who practiced lexicography in Irish were for the most part learned men who had a particular love for Irish. The precise methodologies employed by most of them remain unknown to us. They had no hesitancy, however, in borrowing from dictionaries that already existed. This point has been skillfully shown with no little humour in many articles written by one of the great lexicographers of the 20th century, [[Tomás de Bhaldraithe]]. In general their research and use of pre-existing sources greatly increased the value and scope of their work. They sometimes erred in selection of specific word versions which they gleaned from their sources, however. On other occasions one cannot be sure that it is not without a degree of humour that they chose to include certain comical versions. It is not clear whether ignorance or wit was responsible for the following examples from some of the aforementioned works – “giolla earbuill, a page or train-bearer”; “lachaim, I duck or dive”; “calaoiseach, a juggler”; “bol, a poet; a cow”. When in future appointing a dictionary editor perhaps the job description should state that a “siollaire” is required – “siollaire, a scanner of every word, a carper, a dictator; a beater, striker, smiter, a dexterous harper also a good singer; siollaire mná, a strong comely woman” – those are the descriptions found in some of the dictionaries for a person deemed a “siollaire”. It will be interesting to note how the word “siollaire" will be employed by those lexicographers who come after us. In any case the journey of over one thousand two hundred years travelled by Irish lexicography from the glossist of Würzburg to the new [[Foras na Gaeilge]] dictionary is one of which we can be justifiably proud.<ref>De Bhaldraithe, T. 1980. ‘Foclóirí agus foclóireacht na Gaeilge’, The Maynooth Review 6.1.:3-15.</ref> --> == Naisc sheachtracha == * [http://www.historyireland.com/book-reviews/focloiri-agus-focloirithe-na-gaeilge/ Foclóirí agus foclóirithe na Gaeilge] ar [[History Ireland]] * ''[https://www.gaois.ie/download/2008-corpus-planning-for-irish-dictionaries-and-terminology.pdf Corpus Planning for Irish, Dictionaries and Terminology]'' le Caoilfhionn Nic Pháidín * Naisc maidir le [http://www.smo.uhi.ac.uk/gaeilge/focloiri/ foclóireacht na Gaeilge] ar Sabhal Mòr Ostaig == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Foclóireacht]] [[Catagóir:Foclóirí Gaeilge]] k9bakzpn7jddbg1ey14t3k3yq4om8ow 1268867 1268866 2025-06-06T14:43:18Z Marcas.oduinn 33120 /* Féach freisin */Féach freisin Foclóirí Gaeilge 1268867 wikitext text/x-wiki [[Íomhá:King Cormac, Emly.jpg|thumb|400x400px|''[[Cormac mac Cuilennáin]], [[ríthe na Mumhan|rí na Mumhan]], a d'éag sa bhliain 908, agus a deirtear gurbh eisean a scríobh [[Sanas Chormaic]]]] Is féidir '''[[Foclóireacht]] na Gaeilge''' a aithint as an 8ú haois ar aghaidh. == Würzburg == Timpeall na bliana 750, bhí dalta Éireannach anaithnid ag staidéar in [[Würzburg]] sa Ghearmáin, a scríobh mínithe as Gaeilge atá ar marthain fós, ar an téacs as [[Laidin]] de na Litreacha [[Naomh Pól]]. Is é seo an sampla is luaithe dá leithéid d'fhoclóireacht Gaeilge. == Cormac == Tugadh sanais ar na chéad ghluaiseanna nó fhoclóirí tiomsaithe go neamhspleách ar téacs áirithe. Tá clú agus cáil ar [[Sanas Chormaic]], a tiomsaíodh sa 9ú haois le [[Cormac mac Cuilennáin|Cormac Mac Cuileannáin]], Easpag [[Caiseal|Chaisil]] agus [[Ríthe na Mumhan|rí Mumhan]], a d'éag sa bhliain 908. Moltar gurb é an chéad tsaothar dá leithéid as teanga neamhchlaisiceach na hEorpa. Feictear sa sanas an mínithe comhchiallacha na cheannfhocal as Béarla nó Laidin. I roinnt cásanna, tugtar sanasaíocht an fhocail. == Ó Cléirigh == Sagart de chuid [[Proinsiasach|na bProinsiasach]] agus taoiseach na [[Annála na gCeithre Máistrí|gCeithre Máistrí]] ba é [[Mícheál Ó Cléirigh]]. Thiomsaigh sé sanas cáiliúl darb ainm Sanasán Mhichíl Uí Chléirigh. <!--This glossary was printed in 1643 during the author's lifetime. These two glossaries and others are valuable for the etymological and encyclopaedic information contained in them. They are of equal value for their explanations of difficult words and because they contain words for which there is no evidence to be had apart from the spoken language of the present day.--> == An Pluincéadach == Sa bhliain 1662, chríochnaigh Richard Plunkett (An Pluincéadach), [[Proinsiasaigh]] ina chónaí i m[[Baile Átha Troim]], a mhór shaothar, .i. foclóir Laidin-Gaeilge.<ref>[https://www.isos.dias.ie/libraries/MARSH/MS_Z_4_2_5/english/index.html Latin-Irish Dictionary], le Plunkett, ar ISOS</ref> Níos foilsíodh an scríbhinn riamh agus in ainneoin sin, bhain foclóirithe níos déanaí an-úsáid as.<ref>de Bhaldraithe, T. 1987. ‘An Pluincéadach: Ceannródaí Foclóireachta.’ Teangeolas 22: 19-26.</ref> Tá an lámhscríbhinn caomhnaithe anois i [[Leabharlann Marsh]] i mBaile Átha Cliath. == 18ú haois == [[Íomhá:Edward Lhuyd.JPG|left|thumb|278x278px|''[[Edward Lhuyd|Edward Lhwyd]], foclóirí Breatnach agus an chéad [[Léann Ceilteach|scoláire Ceilteach]],<ref>{{cite book | title=Archӕologia Britannica: Texts & Translations | last=Lhwyd | first=Edward | publisher=Celtic Studies Publications | year=2009 | isbn=978-1-891271-14-4 | location=Aberystwyth | pages=VII }}</ref> a deirtear]] Bhí [[Edward Lhuyd]], cainteoir Breatnaise, ar cheann de sna chéad daoine a bhain úsáid as an bhfoclóir leis an bPluincéadach. Sa bhliain 1707, d'fhoilsigh sé foclóir agus ann na [[teangacha Ceilteacha]], Laidin agus Béarla. I rith na 18ú haoise, tiomsaíodh ceithre fhoclóir mhóra, a foilsíodh dhá cheann acu: * Béarla-Gaeilge ** Foclóir cuimsitheach le [[Conchubhar Ó Beaglaoich]], sagart agus teagascóir pearsanta i b[[Páras]], agus [[Aodh Buí Mac Cruitín]], scoláire as [[Contae an Chláir]].<ref>Ó Beaglaoich, C, agus Mac Cuirtín, A, eag. 1732. An Foclóir Béarla Gaoidheilge. Guerin, Páras.</ref> (1732), Páras.<ref>See Mac Coinnigh, Marcas. 2012. ‘Tracing Inspiration in Proverbial Material: from The Royal Dictionary (1699 & 1729) of [[Abel Boyer]] to [[The English-Irish Dictionary (1732)]] of Begley-McCurtin’. International Journal of Lexicography 26 (2012): 23-57.</ref> ** Crab ''[neamh-fhoilsithe]''<ref name=deb1958>De Bhaldraithe, T., 1958. ‘Modern Irish Lexicography’, Proceedings of the Eighth International Congress of Linguistics (Oslo): 413-415.</ref> * Gaeilge-Béarla ** [[Seán Ó Briain (easpag)|Seán Ó Briain]], Easpag of Cloyne and Ross.<ref>Ó Cearnaigh, S. 1993. ‘The Irish-English Dictionary of Bishop John O'Brien 1768.’ The Linen Hall Review 10.1: 15-17.</ref> (1768), Páras ** Francis Walsh agus [[Tadhg Ó Neachtain]]<ref>[https://www.isos.dias.ie/libraries/MARSH/MS_Z_3_1_13/english/catalogue.html Irish-English Dictionary] (1739) ar ISOS</ref> <ref name=deb1958/> (1739) ''[neamh-fhoilsithe]'' == 19ú haois == I rith na 19ú haoise, tiomsaíodh trí fhoclóir Béarla-Gaeilge agus trí Gaeilge-Béarla dictionaries were compiled, a foilsíodh ceathair acu: * Béarla-Gaeilge ** [[Tadhg Ó Coinnialláin]] (1814) ** Clareman, [[Peadar Ó Conaill]] ''[neamh-fhoilsithe]''<ref>Ó Conaill, P., 1826. Foclóir Gaeilge-Béarla. Lámhscríbhinn neamh-fhoilsithe, LS [[Egerton 83]], Acadamh Ríoga na hÉireann, Baile Átha Cliath.</ref> ** [[Robert MacAdam]], fear gnó, Protastúnach agus athbheochanóir na Gaeilge as [[Béal Feirste]] (c. 1850) ''[neamh-fhoilsithe]'' * Gaeilge-Béarla ** [[Domhnall Ó Foghludha]] (1855)<ref name=eor1821>O’Reilly, E. 1821. An Irish-English Dictionary. Baile Átha Cliath: A. O'Neil.</ref> ** [[Éadbhard Ó Raghallaigh]] (1817, 1821, 1864)<ref name=eor1821/> ** [[Thomas de Vere Coneys]] (1849). == 20ú haois == [[Íomhá:An Irish-English dictionary, being a thesaurus of words, phrases and idioms of the modern Irish language, with explanations in English.djvu|thumb|''Foclóir Gaedhilge agus Béarla'' leis an Duinnín, 1904]] Sa 20ú haois, thiomsaigh [[Seán Óg Mac Murchadha Caomhánach]] (''afm'' Seán a' Chóta) a mhór-shaothar ''Croidhe Cainnte Chiarraighe''. Cé go raibh sé ar intinn aige ar dtús ach canúint [[An Daingean|an Daingin]] a chur ann, d'fhás sé le swelled to over 60,000 ceannfhocal agus 2.2 milliúin focal go hiomlán. De bharr na gcostas, níor foilsíodh an foclóir le linn shaol Sheáin. Cúig bliana is seachtó tar éis dó bheith críochnaithe, cuireadh ar fáil é<ref>{{lua idirlín | url = http://www.forasnagaeilge.ie/wp-content/uploads/2016/06/8fddae92ae307b022d964ebe73d45df6.pdf | teideal=Croidhe Cainnte Chiarraighe | sloinne=Caomhánach | ainm=Seán Óg | dáta=1942 }}</ref> a bhuíochas leis an obair déanta ag [[Tracey Ní Mhaonaigh]] as [[Ollscoil na hÉireann, Má Nuad|Ollscoil Mhá Nuad]]. I rith na 20ú haoise, foilsíodh ceithre fhoclóir Bhéarla-Gaeilge agus trí Ghaeilge-Béarla: * Béarla-Gaeilge ** [[Edmund Edward Fournier D'Albe|Edmund Fournier d’Albe]] (1903) ** [[Timothy O'Neill Lane]] (1904, 1918)<ref>O’Neill Lane, T. 1916. Larger English-Irish dictionary. Baile Átha Cliath: The Educational Co. of Ireland.</ref> ** [[Láimhbheartach Mac Cionnaith]] (1935) ** [[Tomás de Bhaldraithe]] (1959). * Gaeilge-Béarla ** an saothar cáiliúil le [[Pádraig Ua Duinnín]]<ref>Ua Súilleabháin, S. 2005. ‘Dinneen’s Dictionary of 1904 and 1927: Background, Use of Historical Dictionaries and of Contemporary Informants.’ P. Riggs (eag.), Dinneen and The Dictionary 1904-2004. Subsidiary Series No. 16. Baile Átha Cliath: [[Irish Texts Society]].</ref> (1904,<ref>Dinneen, P. 1904. ''Foclóir Gaedhilge agus Béarla''. Baile Átha Cliath: M. H. Gill and Son, Ltd.</ref> 1927)<ref>Ó Duinnín, P. ‘Irish Lexicography─ a reply’ Irish Ecclesiastical Record: 4ú sraith. Feabhra, 121-141</ref> ** [[Dictionary of the Irish Language]] (1913–76) foilsithe ag Acadamh Ríoga na hÉireann, saothar tagartha le haghaidh [[Sean-Ghaeilge|Sean]] agus [[Meán-Ghaeilge]] ** [[Niall Ó Dónaill|Uí Dhónaill]] [[Foclóir Gaeilge-Béarla (1977)]].<ref>Ó Dónaill, N. 1978. Foclóir Gaeilge-Béarla, An Gúm, Baile Átha Cliath.</ref> Rinneadh dhá fhoclóir le Gaeilge agus teanga eile, don chéad uair ó am an Phluincéid: * foclóir Gaeilge-[[An Fhraincis|Fraincis]] (1952)<ref>{{cite book | title=Foclóir Gaedhilge agus Frainncise | last=Hayes | first=Richard | publisher=Oifig an tSoláthair | year=1952 | location=Baile Átha Cliath }}</ref> le [[Risteárd de Hae]] * foclóir Gaeilge-[[An Bhriotáinis|Briotáinis]] le [[Loeiz Andouard]] agus [[Éamon Ó Ciosáin]] (1987).<ref>De Bhaldraithe, T. 1958. ‘Modern Irish Lexicography’, Proceedings of the Eighth International Congress of Linguistics (Oslo): 413-415.</ref> I dteannta sin uile, foilsíodh fosta an-chuid foclóirí idir téarmaíochta, canúna, scoile agus póca. == 21st century == Ó thús na 20ú haoise ar aghaidh, tá tuilleadh forbairte le feiceáil i bhfoclóireacht Gaeilge: * foclóir Gaeilge-[[An Spáinnis|Spáinnis]] foilsithe ag [[Coiscéim]],<ref>{{cite book | title=Diccionario Irlandés-Español / Foclóir Gaeilge-Spáinnise | last=Barnwell | first=David | last2=Ó Domhnalláin | first2=Pádraig | last3=Rodríguez Alonso | first3=Carmen | publisher=Coiscéim | year=2009 | location=Baile Átha Cliath }}</ref> * foclóir Gaeilge-[[an Ghearmáinis|Gearmáinis]] foilsithe ag Buske<ref>{{cite book | title=Wörterbuch Irisch-Deutsch: Mit einem deutsch-irischen Wortindex | last=Caldas | first=Thomas F. | last2=Schleicher | first2=Clemens | publisher=Buske | year=2015 | location=Tübingen }}</ref> * foclóir Gaeilge-[[an Rúisis|Rúisis]] ar líne, déanta le Alexey Shibakov<ref>{{lua idirlín | url = http://www.irish-russian.net/%d0%be%d0%b1-%d1%8d%d1%82%d0%be%d0%b9-%d1%81%d1%82%d1%80%d0%b0%d0%bd%d0%b8%d1%86%d0%b5/about-this-site/ | teideal=Big Irish-Russian Dictionary with Transcription by Alexey Shibakov, Electronic Version | sloinne=Shibakov | ainm=Alexey | dáta=2017 | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> Leis sin, tá ar a laghad cúig theanga Eorpach ann le foclóirí Gaeilge. Idir an dá linn, tá foclóirí Gaeilge ann do gach [[Teangacha Ceilteacha|teanga Ceilteach]], a bhuíochas le: * [[Caoimhín Ó Scanaill]] agus a chuid foclóirí Ceilteacha<ref>{{lua idirlín | url = http://cs.slu.edu/~scannell/pub/gd2ga.pdf | teideal=Foclóir Gàidhlig-Gaeilge | sloinne=Scannell | ainm=Kevin P. | dáta=2016 | dáta-rochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref><ref>{{lua idirlín |url=http://cs.slu.edu/~scannell/pub/gv2ga.pdf | teideal=Foclóir Manainnis-Gaeilge | sloinne=Scannell | ainm=Kevin P. | dáta=2016 | dáta-rochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> * [[Joe Mitchell]] agus an foclóir [[An Bhreatnais|Breatnais]]-Gaeilge dá chuid.<ref>{{cite news | url=https://tuairisc.ie/an-chead-fhocloir-breatnaise-gaeilge-le-foilsiu/ | teideal=An chéad fhoclóir Breatnaise-Gaeilge le foilsiú | dáta=29ú Samhain 2017 | suíomh=Tuairisc.ie | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> * foclóir Gaeilge-[[An Choirnis|Coirnis]] ar líne<ref>[https://glosbe.com/ga/kw Foclóir Gaeilge - Coirnis] ar Glosbe</ref> [[Íomhá:Royal Irish Academy, Academy House, 19 Dawson Street, Dublin 2.jpg|left|thumb|Ceanncheathrú [[Acadamh Ríoga na hÉireann]], foilsitheoir [[Dictionary of the Irish Language|eDIL]] agus tionscadal foclóireachta eile.]] Is acmhainn ollmhór anois é an t-idirlíon le haghaidh foclóirí: * [[teanglann.ie]]: tá foclóirí Uí Dhónaill agus de Bhaldraithe's le fáil ann, i dteannta leis an bhFoclóir Beag aonteangacha<ref>{{lua idirlín | url = http://www.teanglann.ie | teideal=Teanglann | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> * [[foclóir.ie]]: Foclóir Nua Béarla-Gaeilge (FNBG) le [[Foras na Gaeilge]]<ref>{{lua idirlín | url=http://www.focloir.ie | teideal=New Irish-English Dictionary | dáta=2012 | dáta-rochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> ar líne ach amháin * [[téarma.ie]]: an Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge curtha ar fáil ag Fiontar in [[Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath|OCBÁC]].<ref>{{lua idirlín | url=http://www.tearma.ie | teideal=National Terminology Database | dáta-rochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> * [[intergaelic.com]]: acmhainn do chainteoirí theangacha Gaelacha, curtha ar fáil ag [[Caoimhín Ó Scanaill]] agus [[Michal Boleslav Měchura]]<ref>{{lua idirlín | url = http://www.intergaelic.com | teideal=Intergaelic | sloinne=Scannell | ainm=Kevin P. | sloinne2=Boleslav Měchura | ainm2=Michal | dáta=2015 | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref><Gàidhlig agus Gaelg) * [[Dictionary of the Irish Language|edil.ie]]: curtha ar líne ag [[Acadamh Ríoga na hÉireann]]<ref>{{lua idirlín | url = http://www.dil.ie/about | teideal=eDIL – History of the Dictionary | suíomh=eDIL | dátarochtana=16ú Iúil 2018 }}</ref> * [[fng.ie]]: obair ar siúl ar fhocloir cuimsitheach stairiúil thar an tréimhse 1600-2000.<ref>{{lua idirlín | url=http://www.fng.ie | teideal=Foclóir Stairiúil na Gaeilge | suíomh=Acadamh Ríoga na hÉireann | dátarochtana=4ú Iúil 2018 }}</ref> <!-- taighde pearsanta? '' Those great lexicographers who practiced lexicography in Irish were for the most part learned men who had a particular love for Irish. The precise methodologies employed by most of them remain unknown to us. They had no hesitancy, however, in borrowing from dictionaries that already existed. This point has been skillfully shown with no little humour in many articles written by one of the great lexicographers of the 20th century, [[Tomás de Bhaldraithe]]. In general their research and use of pre-existing sources greatly increased the value and scope of their work. They sometimes erred in selection of specific word versions which they gleaned from their sources, however. On other occasions one cannot be sure that it is not without a degree of humour that they chose to include certain comical versions. It is not clear whether ignorance or wit was responsible for the following examples from some of the aforementioned works – “giolla earbuill, a page or train-bearer”; “lachaim, I duck or dive”; “calaoiseach, a juggler”; “bol, a poet; a cow”. When in future appointing a dictionary editor perhaps the job description should state that a “siollaire” is required – “siollaire, a scanner of every word, a carper, a dictator; a beater, striker, smiter, a dexterous harper also a good singer; siollaire mná, a strong comely woman” – those are the descriptions found in some of the dictionaries for a person deemed a “siollaire”. It will be interesting to note how the word “siollaire" will be employed by those lexicographers who come after us. In any case the journey of over one thousand two hundred years travelled by Irish lexicography from the glossist of Würzburg to the new [[Foras na Gaeilge]] dictionary is one of which we can be justifiably proud.<ref>De Bhaldraithe, T. 1980. ‘Foclóirí agus foclóireacht na Gaeilge’, The Maynooth Review 6.1.:3-15.</ref> --> == Féach freisin == * [[Foclóirí Gaeilge]] == Naisc sheachtracha == * [http://www.historyireland.com/book-reviews/focloiri-agus-focloirithe-na-gaeilge/ Foclóirí agus foclóirithe na Gaeilge] ar [[History Ireland]] * ''[https://www.gaois.ie/download/2008-corpus-planning-for-irish-dictionaries-and-terminology.pdf Corpus Planning for Irish, Dictionaries and Terminology]'' le Caoilfhionn Nic Pháidín * Naisc maidir le [http://www.smo.uhi.ac.uk/gaeilge/focloiri/ foclóireacht na Gaeilge] ar Sabhal Mòr Ostaig == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Foclóireacht]] [[Catagóir:Foclóirí Gaeilge]] fwak3tkg5l1qfgpsari5lxorrr1u3g0 Dlí Ceilteach 0 119605 1268869 2025-06-06T14:49:00Z Marcas.oduinn 33120 Cruthaithe mar shíol ó enwiki 1268869 wikitext text/x-wiki == Dlí Ceilteach == Bhíodh roinnt codanna dlí i réim sna [[Náisiúin Cheilteacha]] éagsúla. Cé nach ionann iad ó thaobh sonraí de, tá eatarthu roinnt pointí atá cosúil le chéile. Bhí [[An Féineachas]] i réim i nÉirinn go dtí [[ionradh na Normannach]] sa bhliain 1171. Scríobhadh síos na dlíthe le linn na ré [[Sean-Ghaeilge]] (c. 600–900) agus is dócha go bhfuil dhá na ré réamh-Chríostaí le feiceáil ann. Deirtear go traidisiúnta gurbh é [[Hywel Dda]], rí na Breataine Bige idir 942 agus a bhás sa bhliain 950, an té a chuir [[Cyfraith Hywel|dlí Breatnach]] i scríbhinn. Go dtí go bhfuair [[Llywelyn ap Gruffudd]] bás sa bhliain 1282, bhí an cód dlí seo i réim le haghaidh cásanna coiriúla, agus go dtí ''[[Laws in Wales Acts 1535–1542|Laws in Wales Acts]]'' i lár na séú haoise le haghaidh cásanna sibhialta. Ba é mar tréith choiteann na gcódanna seo ná béim ar éiricí ba ghá a íoc d'íonartaigh nó a mhuintir, in ionad pionós ag rialóir nó an stát. Is é sin sin a rá, [[tort law]] a bhí iontu, gan iontu coireanna nó gan íospartach nó in aghaidh an stáit. == Dlíthe Ceilteacha réamhstairiúil In ainneoin údar amhail is [[Feargas Ó Ceallaigh]], ''Guide to Early Irish Law'',<ref>Kelly 1988, 231–2</ref> ní dócha go raibh ann riamh 'dlí coiteann Ceilteach' mar chorpus dlí aontaithe, gan trácht ar códaithe. Ina áit sin, meastar anois go raibh dlíthe éagsúla ag na Ceiltigh ar dtús, a chuir tionchar ar a chéile thar am, agus dá bharr sa deireadh d'éirigh siar cosúil a chéile. Ní féidir amh ach a leithéid de dhlí a athchruthú go ginearálta.<ref>Karl 2005a.</ref> == Tagairtí == {{reflist}} {{tl|síol}} hrr72xof9czfvifshappjhclsyqdjsy 1268870 1268869 2025-06-06T14:49:25Z Marcas.oduinn 33120 Typo 1268870 wikitext text/x-wiki Bhíodh roinnt codanna dlí i réim sna [[Náisiúin Cheilteacha]] éagsúla. Cé nach ionann iad ó thaobh sonraí de, tá eatarthu roinnt pointí atá cosúil le chéile. Bhí [[An Féineachas]] i réim i nÉirinn go dtí [[ionradh na Normannach]] sa bhliain 1171. Scríobhadh síos na dlíthe le linn na ré [[Sean-Ghaeilge]] (c. 600–900) agus is dócha go bhfuil dhá na ré réamh-Chríostaí le feiceáil ann. Deirtear go traidisiúnta gurbh é [[Hywel Dda]], rí na Breataine Bige idir 942 agus a bhás sa bhliain 950, an té a chuir [[Cyfraith Hywel|dlí Breatnach]] i scríbhinn. Go dtí go bhfuair [[Llywelyn ap Gruffudd]] bás sa bhliain 1282, bhí an cód dlí seo i réim le haghaidh cásanna coiriúla, agus go dtí ''[[Laws in Wales Acts 1535–1542|Laws in Wales Acts]]'' i lár na séú haoise le haghaidh cásanna sibhialta. Ba é mar tréith choiteann na gcódanna seo ná béim ar éiricí ba ghá a íoc d'íonartaigh nó a mhuintir, in ionad pionós ag rialóir nó an stát. Is é sin sin a rá, [[tort law]] a bhí iontu, gan iontu coireanna nó gan íospartach nó in aghaidh an stáit. == Dlíthe Ceilteacha réamhstairiúil In ainneoin údar amhail is [[Feargas Ó Ceallaigh]], ''Guide to Early Irish Law'',<ref>Kelly 1988, 231–2</ref> ní dócha go raibh ann riamh 'dlí coiteann Ceilteach' mar chorpus dlí aontaithe, gan trácht ar códaithe. Ina áit sin, meastar anois go raibh dlíthe éagsúla ag na Ceiltigh ar dtús, a chuir tionchar ar a chéile thar am, agus dá bharr sa deireadh d'éirigh siar cosúil a chéile. Ní féidir amh ach a leithéid de dhlí a athchruthú go ginearálta.<ref>Karl 2005a.</ref> == Tagairtí == {{reflist}} {{tl|síol}} 2fssvrzoqjvwz91c6z1e11m6z5uwft3 1268897 1268870 2025-06-06T19:19:03Z Alison 570 ++ 1268897 wikitext text/x-wiki Bhíodh roinnt codanna dlí i réim sna [[Náisiúin Cheilteacha]] éagsúla. Cé nach ionann iad ó thaobh sonraí de, tá eatarthu roinnt pointí atá cosúil le chéile. Bhí [[An Féineachas]] i réim i nÉirinn go dtí [[ionradh na Normannach]] sa bhliain 1171. Scríobhadh síos na dlíthe le linn na ré [[Sean-Ghaeilge]] (c. 600–900) agus is dócha go bhfuil dhá na ré réamh-Chríostaí le feiceáil ann. Deirtear go traidisiúnta gurbh é [[Hywel Dda]], rí na Breataine Bige idir 942 agus a bhás sa bhliain 950, an té a chuir [[Cyfraith Hywel|dlí Breatnach]] i scríbhinn. Go dtí go bhfuair [[Llywelyn ap Gruffudd]] bás sa bhliain 1282, bhí an cód dlí seo i réim le haghaidh cásanna coiriúla, agus go dtí ''[[Laws in Wales Acts 1535–1542|Laws in Wales Acts]]'' i lár na séú haoise le haghaidh cásanna sibhialta. Ba é mar tréith choiteann na gcódanna seo ná béim ar éiricí ba ghá a íoc d'íonartaigh nó a mhuintir, in ionad pionós ag rialóir nó an stát. Is é sin sin a rá, [[tort law]] a bhí iontu, gan iontu coireanna nó gan íospartach nó in aghaidh an stáit. == Dlíthe Ceilteacha réamhstairiúil In ainneoin údar amhail is [[Feargas Ó Ceallaigh]], ''Guide to Early Irish Law'',<ref>Kelly 1988, 231–2</ref> ní dócha go raibh ann riamh 'dlí coiteann Ceilteach' mar chorpus dlí aontaithe, gan trácht ar códaithe. Ina áit sin, meastar anois go raibh dlíthe éagsúla ag na Ceiltigh ar dtús, a chuir tionchar ar a chéile thar am, agus dá bharr sa deireadh d'éirigh siar cosúil a chéile. Ní féidir amh ach a leithéid de dhlí a athchruthú go ginearálta.<ref>Karl 2005a.</ref> == Tagairtí == {{reflist}} {{síol-ie}} [[Catagóir:Dlí na hÉireann]] t2y3h8ivc7atc0euo80ohfbp44eoqri 1268901 1268897 2025-06-06T19:30:01Z Professor Spud 56406 Ceartú agus glanadh 1268901 wikitext text/x-wiki Bhíodh roinnt codanna dlí i réim sna [[Náisiúin Cheilteacha]] éagsúla. Cé nach ionann iad ó thaobh sonraí de, tá eatarthu roinnt pointí atá cosúil le chéile. Bhí [[An Féineachas]] i réim i nÉirinn go dtí [[ionradh na Normannach]] sa bhliain 1171. Scríobhadh síos na dlíthe le linn na ré [[Sean-Ghaeilge]] (c. 600–900) agus is dócha go bhfuil dhá na ré réamh-Chríostaí le feiceáil ann. Deirtear go traidisiúnta gurbh é [[Hywel Dda]], rí na Breataine Bige idir 942 agus a bhás sa bhliain 950, an té a chuir [[Cyfraith Hywel|dlí Breatnach]] i scríbhinn. Go dtí go bhfuair [[Llywelyn ap Gruffudd]] bás sa bhliain 1282, bhí an cód dlí seo i réim le haghaidh cásanna coiriúla, agus go dtí ''[[Laws in Wales Acts 1535–1542|Laws in Wales Acts]]'' i lár na séú haoise le haghaidh cásanna sibhialta. Ba é mar tréith choiteann na gcódanna seo ná béim ar éiricí ba ghá a íoc d'íonartaigh nó a mhuintir, in ionad pionós ag rialóir nó an stát. Is é sin sin a rá, [[tort law]] a bhí iontu, gan iontu coireanna nó gan íospartach nó in aghaidh an stáit. == Dlíthe Ceilteacha réamhstairiúil == In ainneoin údar amhail is [[Feargas Ó Ceallaigh]], ''Guide to Early Irish Law'',<ref>Kelly 1988, 231–2</ref> ní dócha go raibh ann riamh 'dlí coiteann Ceilteach' mar chorpas dlí aontaithe, gan trácht ar códaithe. Ina áit sin, meastar anois go raibh dlíthe éagsúla ag na Ceiltigh ar dtús, a chuir tionchar ar a chéile thar am, agus dá bharr sa deireadh d'éirigh siar cosúil a chéile. Ní féidir amh ach a leithéid de dhlí a athchruthú go ginearálta.<ref>Karl 2005a.</ref> == Tagairtí == {{reflist}} {{síol-ie}} [[Catagóir:Dlí na hÉireann]] p7nvsib4l79alkofwufe1yval7jadrw Údarás Póilíneachta 0 119606 1268880 2025-06-06T15:32:08Z TGcoa 21229 Leathanach cruthaithe le 'Bunaíodh an tÚdarás Póilíneachta mar chomhlacht neamhspleách le maoirseacht a dhéanamh ar fheidhmíocht An Gharda Síochána maidir le seirbhísí póilíneachta in Éirinn. Is iad príomhchuspóirí an Údaráis ná muinín agus iontaoibh i bpóilíneacht a chur chun cinn agus cúnamh a thabhairt do sheirbhísí póilíneachta in Éirinn sa todhchaí. Is comhlacht reachtúil é an tÚdarás, a bhunaigh in Acht an Gharda Síochána (An tÚdarás Póilí...' 1268880 wikitext text/x-wiki Bunaíodh an tÚdarás Póilíneachta mar chomhlacht neamhspleách le maoirseacht a dhéanamh ar fheidhmíocht An Gharda Síochána maidir le seirbhísí póilíneachta in Éirinn. Is iad príomhchuspóirí an Údaráis ná muinín agus iontaoibh i bpóilíneacht a chur chun cinn agus cúnamh a thabhairt do sheirbhísí póilíneachta in Éirinn sa todhchaí. Is comhlacht reachtúil é an tÚdarás, a bhunaigh in Acht an Gharda Síochána (An tÚdarás Póilíneachta agus Forálacha Ilghnéitheacha), 2015 ar Cuirtear réimse leathan feidhmeanna ar fáil tríd an Acht don Údarás agus bhí cuid acu sin faoi fhreagracht an Rialtais nó an Aire Dlí agus Cirt, Comhionannais agus Cosanta roimhe seo.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.policingauthority.ie/ga/about-us|teideal=About Us|language=ga|work=Policing Authority|dátarochtana=2025-06-06}}</ref> == Féach freisin == * [[an Bord um Ghearáin i gcoinne an Gharda Síochána]] * [[an tAonad um Chaighdeáin Ghairmiúla an Gharda Síochána]] == Tagairtí == {{reflist}}{{síol}} [[Catagóir:Garda Síochána]] [[Catagóir:Gardaí Síochána]] [[Catagóir:Na Gardaí Síochána]] [[Catagóir:Forfheidhmiú an dlí]] j6o4wddw1hocxd1k9ql9id1uy5j86wr 1268896 1268880 2025-06-06T19:12:15Z Alison 570 +WD, srl. 1268896 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}} Bunaíodh an tÚdarás Póilíneachta mar chomhlacht neamhspleách le maoirseacht a dhéanamh ar fheidhmíocht An Gharda Síochána maidir le seirbhísí póilíneachta in Éirinn. Is iad príomhchuspóirí an Údaráis ná muinín agus iontaoibh i bpóilíneacht a chur chun cinn agus cúnamh a thabhairt do sheirbhísí póilíneachta in Éirinn sa todhchaí. Is comhlacht reachtúil é an tÚdarás, a bhunaigh in Acht an Gharda Síochána (An tÚdarás Póilíneachta agus Forálacha Ilghnéitheacha), 2015 ar Cuirtear réimse leathan feidhmeanna ar fáil tríd an Acht don Údarás agus bhí cuid acu sin faoi fhreagracht an Rialtais nó an Aire Dlí agus Cirt, Comhionannais agus Cosanta roimhe seo.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.policingauthority.ie/ga/about-us|teideal=About Us|language=ga|work=Policing Authority|dátarochtana=2025-06-06}}</ref> == Féach freisin == * [[An Bord um Ghearáin i gcoinne an Gharda Síochána]] * [[An tAonad um Chaighdeáin Ghairmiúla an Gharda Síochána]] == Tagairtí == {{reflist}} {{síol-ie}} [[Catagóir:Garda Síochána]] [[Catagóir:Gardaí Síochána]] [[Catagóir:Na Gardaí Síochána]] [[Catagóir:Forfheidhmiú an dlí]] nfbitgdllw5wxl9ro5adojeqssj7ssg 1268951 1268896 2025-06-06T23:08:54Z TGcoa 21229 1268951 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}} Bunaíodh an tÚdarás Póilíneachta mar chomhlacht neamhspleách le maoirseacht a dhéanamh ar fheidhmíocht An Gharda Síochána maidir le seirbhísí póilíneachta in Éirinn. Is iad príomhchuspóirí an Údaráis ná muinín agus iontaoibh i bpóilíneacht a chur chun cinn agus cúnamh a thabhairt do sheirbhísí póilíneachta in Éirinn sa todhchaí. [[Íomhá:Badge of An Garda Síochána.svg|clé|mion]] == Stair == Is comhlacht reachtúil é an tÚdarás, a bhunaigh in Acht an Gharda Síochána (An tÚdarás Póilíneachta agus Forálacha Ilghnéitheacha), 2015. Bhí na feidhmeanna faoi fhreagracht an Rialtais nó an Aire Dlí agus Cirt, Comhionannais agus Cosanta roimhe seo.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.policingauthority.ie/ga/about-us|teideal=About Us|language=ga|work=Policing Authority|dátarochtana=2025-06-06}}</ref> == Freagrachtaí == Is é príomhaidhm an Údaráis Phóilíneachta ná maoirseacht a dhéanamh ar an nGarda Síochána i seirbhísí póilíneachta a chur ar fáil. Leagann an tÚdarás Póilíneachta amach tosaíochtaí agus spriocanna feidhmíochta don Gharda Síochána, mar shampla, ráiteas Straitéiseach trí bliana An Gharda Síochána, agus An Plean Bliantúil Póilíneachta, a cheadú, agusosaíochtaí Póilíneachta agus spriocanna feidhmíochta don Gharda Síochána a leagan amach. Tugann an tÚdarás faoi réimse gníomhaíochtaí a bhaineann le pearsanra a cheapadh don Gharda Síochána, lena n-áirítear ag ainmniú daoine do cheapachán faoin Rialtas do phoist Choimisinéir na nGardaí agus Leas-Choimisinéir na nGardaí (agus do na poist shinsearacha eile).<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.policingauthority.ie/ga/about-us/what-we-do|teideal=What We Do|language=ga|work=Policing Authority|dátarochtana=2025-06-06}}</ref> Níl aon ról ag an Údarás maidir le déileáil le gearáin aonair. Pléann [[Fiosrú]] / GSOC<ref>''Garda Síochána Ombudsman Commission'', nó ''the Office of the Police Ombudsman i''</ref><ref name=":0">{{Luaigh foilseachán|title=Fiosrú – the Office of the Police Ombudsman|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Fiosr%C3%BA_%E2%80%93_the_Office_of_the_Police_Ombudsman&oldid=1288593774|journal=Wikipedia|date=2025-05-03|language=en}}</ref> le gearáin ó bhaill an phobail maidir le hiompar chomhaltaí an Gharda Síochána. Tugann Cigireacht an Gharda Síochána faoi iniúchtaí nó fiosrúcháin ar ghnéithe áirithe d’obair agus de riarachán an Gharda Síochána. Níl ról cigireachta ag an Údarás Póilíneachta ach féadfaidh sé iarraidh ar an gCigireacht fiosrúchán a dhéanamh ar ábhar ar bith. Tá ról ag an Údarás freisin i bhfaireachán agus i measúnú a dhéanamh ar an dóigh a bhfuil na moltaí i dtuarascálacha ó Chigireacht an Gharda Síochána á gcur chun feidhme ag an nGarda Síochána.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.policingauthority.ie/assets/uploads/documents/Policing-Authority-Leaflet-Irish.pdf|teideal=Ról na 3 ghníomhaireacht - Bileog Eolais|údar=policingauthority.ie|dátarochtana=2025}}</ref> == Féach freisin == * [[Fiosrú]]<ref name=":0" /> * [[An Bord um Ghearáin i gcoinne an Gharda Síochána]] * [[An tAonad um Chaighdeáin Ghairmiúla an Gharda Síochána]] == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Garda Síochána]] [[Catagóir:Gardaí Síochána]] [[Catagóir:Na Gardaí Síochána]] [[Catagóir:Forfheidhmiú an dlí]] edsgn3s7bxn52bidtouk3sa0f7m0kz4 1268954 1268951 2025-06-06T23:11:20Z TGcoa 21229 1268954 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}} Bunaíodh an tÚdarás Póilíneachta mar chomhlacht neamhspleách le maoirseacht a dhéanamh ar fheidhmíocht An Gharda Síochána maidir le seirbhísí póilíneachta in Éirinn. Is iad príomhchuspóirí an Údaráis ná muinín agus iontaoibh i bpóilíneacht a chur chun cinn agus cúnamh a thabhairt do sheirbhísí póilíneachta in Éirinn sa todhchaí. [[Íomhá:Badge of An Garda Síochána.svg|clé|mion]] == Stair == Is comhlacht reachtúil é an tÚdarás, a bhunaigh in Acht an Gharda Síochána (An tÚdarás Póilíneachta agus Forálacha Ilghnéitheacha), 2015. Bhí na feidhmeanna faoi fhreagracht an Rialtais nó an Aire Dlí agus Cirt, Comhionannais agus Cosanta roimhe seo.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.policingauthority.ie/ga/about-us|teideal=About Us|language=ga|work=Policing Authority|dátarochtana=2025-06-06}}</ref> == Freagrachtaí == Is é príomhaidhm an Údaráis Phóilíneachta ná maoirseacht a dhéanamh ar an nGarda Síochána i seirbhísí póilíneachta a chur ar fáil. Leagann an tÚdarás Póilíneachta amach tosaíochtaí agus spriocanna feidhmíochta don Gharda Síochána, mar shampla, ráiteas Straitéiseach trí bliana An Gharda Síochána, agus An Plean Bliantúil Póilíneachta, a cheadú, agusosaíochtaí Póilíneachta agus spriocanna feidhmíochta don Gharda Síochána a leagan amach. Tugann an tÚdarás faoi réimse gníomhaíochtaí a bhaineann le pearsanra a cheapadh don Gharda Síochána, lena n-áirítear ag ainmniú daoine do cheapachán faoin Rialtas do phoist Choimisinéir na nGardaí agus Leas-Choimisinéir na nGardaí (agus do na poist shinsearacha eile).<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.policingauthority.ie/ga/about-us/what-we-do|teideal=What We Do|language=ga|work=Policing Authority|dátarochtana=2025-06-06}}</ref> Níl aon ról ag an Údarás maidir le déileáil le gearáin aonair. Pléann [[Fiosrú]] / GSOC<ref>''Garda Síochána Ombudsman Commission'', nó ''the Office of the Police Ombudsman i''</ref><ref name=":0">{{Luaigh foilseachán|title=Fiosrú – the Office of the Police Ombudsman|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Fiosr%C3%BA_%E2%80%93_the_Office_of_the_Police_Ombudsman&oldid=1288593774|journal=Wikipedia|date=2025-05-03|language=en}}</ref> le gearáin ó bhaill an phobail maidir le hiompar chomhaltaí an Gharda Síochána. Tugann Cigireacht an Gharda Síochána faoi iniúchtaí nó fiosrúcháin ar ghnéithe áirithe d’obair agus de riarachán an Gharda Síochána. Níl ról cigireachta ag an Údarás Póilíneachta ach féadfaidh sé iarraidh ar an gCigireacht fiosrúchán a dhéanamh ar ábhar ar bith. Tá ról ag an Údarás freisin i bhfaireachán agus i measúnú a dhéanamh ar an dóigh a bhfuil na moltaí i dtuarascálacha ó Chigireacht an Gharda Síochána á gcur chun feidhme ag an nGarda Síochána.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.policingauthority.ie/assets/uploads/documents/Policing-Authority-Leaflet-Irish.pdf|teideal=Ról na 3 ghníomhaireacht - Bileog Eolais|údar=policingauthority.ie|dátarochtana=2025}}</ref> == Féach freisin == * [[Fiosrú]]<ref name=":0" /> * [[An Bord um Ghearáin i gcoinne an Gharda Síochána]] * [[An tAonad um Chaighdeáin Ghairmiúla an Gharda Síochána]] == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Garda Síochána]] [[Catagóir:Forfheidhmiú an dlí]] [[Catagóir:Dlí agus Ceart in Éirinn]] hds5mfdxugsptik45836oqm4jdm3mqq 1268956 1268954 2025-06-06T23:11:55Z TGcoa 21229 Bhog TGcoa an leathanach [[Údarás Póilíneachta agus Sábháilteachta Pobail]] go [[Údarás Póilíneachta]] 1268954 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}} Bunaíodh an tÚdarás Póilíneachta mar chomhlacht neamhspleách le maoirseacht a dhéanamh ar fheidhmíocht An Gharda Síochána maidir le seirbhísí póilíneachta in Éirinn. Is iad príomhchuspóirí an Údaráis ná muinín agus iontaoibh i bpóilíneacht a chur chun cinn agus cúnamh a thabhairt do sheirbhísí póilíneachta in Éirinn sa todhchaí. [[Íomhá:Badge of An Garda Síochána.svg|clé|mion]] == Stair == Is comhlacht reachtúil é an tÚdarás, a bhunaigh in Acht an Gharda Síochána (An tÚdarás Póilíneachta agus Forálacha Ilghnéitheacha), 2015. Bhí na feidhmeanna faoi fhreagracht an Rialtais nó an Aire Dlí agus Cirt, Comhionannais agus Cosanta roimhe seo.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.policingauthority.ie/ga/about-us|teideal=About Us|language=ga|work=Policing Authority|dátarochtana=2025-06-06}}</ref> == Freagrachtaí == Is é príomhaidhm an Údaráis Phóilíneachta ná maoirseacht a dhéanamh ar an nGarda Síochána i seirbhísí póilíneachta a chur ar fáil. Leagann an tÚdarás Póilíneachta amach tosaíochtaí agus spriocanna feidhmíochta don Gharda Síochána, mar shampla, ráiteas Straitéiseach trí bliana An Gharda Síochána, agus An Plean Bliantúil Póilíneachta, a cheadú, agusosaíochtaí Póilíneachta agus spriocanna feidhmíochta don Gharda Síochána a leagan amach. Tugann an tÚdarás faoi réimse gníomhaíochtaí a bhaineann le pearsanra a cheapadh don Gharda Síochána, lena n-áirítear ag ainmniú daoine do cheapachán faoin Rialtas do phoist Choimisinéir na nGardaí agus Leas-Choimisinéir na nGardaí (agus do na poist shinsearacha eile).<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.policingauthority.ie/ga/about-us/what-we-do|teideal=What We Do|language=ga|work=Policing Authority|dátarochtana=2025-06-06}}</ref> Níl aon ról ag an Údarás maidir le déileáil le gearáin aonair. Pléann [[Fiosrú]] / GSOC<ref>''Garda Síochána Ombudsman Commission'', nó ''the Office of the Police Ombudsman i''</ref><ref name=":0">{{Luaigh foilseachán|title=Fiosrú – the Office of the Police Ombudsman|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Fiosr%C3%BA_%E2%80%93_the_Office_of_the_Police_Ombudsman&oldid=1288593774|journal=Wikipedia|date=2025-05-03|language=en}}</ref> le gearáin ó bhaill an phobail maidir le hiompar chomhaltaí an Gharda Síochána. Tugann Cigireacht an Gharda Síochána faoi iniúchtaí nó fiosrúcháin ar ghnéithe áirithe d’obair agus de riarachán an Gharda Síochána. Níl ról cigireachta ag an Údarás Póilíneachta ach féadfaidh sé iarraidh ar an gCigireacht fiosrúchán a dhéanamh ar ábhar ar bith. Tá ról ag an Údarás freisin i bhfaireachán agus i measúnú a dhéanamh ar an dóigh a bhfuil na moltaí i dtuarascálacha ó Chigireacht an Gharda Síochána á gcur chun feidhme ag an nGarda Síochána.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.policingauthority.ie/assets/uploads/documents/Policing-Authority-Leaflet-Irish.pdf|teideal=Ról na 3 ghníomhaireacht - Bileog Eolais|údar=policingauthority.ie|dátarochtana=2025}}</ref> == Féach freisin == * [[Fiosrú]]<ref name=":0" /> * [[An Bord um Ghearáin i gcoinne an Gharda Síochána]] * [[An tAonad um Chaighdeáin Ghairmiúla an Gharda Síochána]] == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Garda Síochána]] [[Catagóir:Forfheidhmiú an dlí]] [[Catagóir:Dlí agus Ceart in Éirinn]] hds5mfdxugsptik45836oqm4jdm3mqq Splancfhicsean 0 119607 1268903 2025-06-06T20:19:59Z Taghdtaighde 60452 Leathanach cruthaithe le '[[Íomhá:Univex Uniflash camera.jpg|mion|Sean-cheamara le [[Splanc leictreonach|splanc]]]] Is ionann '''[[splancfhicsean]]''' agus stíl litríochta atá fíor-ghonta, nó "fíor-ghearrscéalaíocht", "ina gcuirtear splancíomhánna nó fínéid ar ár súile dúinne".<ref name=":0">{{Luaigh foilseachán|author=[[IMRAM]]|url=https://imram.ie/wp-content/uploads/2021/10/Imram-2011.pdf|title=I mBeagán Focal ... IMRAM Newsflash|journal=Non, je ne regrette rien: Tio...' 1268903 wikitext text/x-wiki [[Íomhá:Univex Uniflash camera.jpg|mion|Sean-cheamara le [[Splanc leictreonach|splanc]]]] Is ionann '''[[splancfhicsean]]''' agus stíl litríochta atá fíor-ghonta, nó "fíor-ghearrscéalaíocht", "ina gcuirtear splancíomhánna nó fínéid ar ár súile dúinne".<ref name=":0">{{Luaigh foilseachán|author=[[IMRAM]]|url=https://imram.ie/wp-content/uploads/2021/10/Imram-2011.pdf|title=I mBeagán Focal ... IMRAM Newsflash|journal=Non, je ne regrette rien: Tionscadal Piaf-Brel|year=2011|language=ga ⁊ en|pages=lch 16}}</ref><ref name=":8">{{Lua idirlín|url=https://nos.ie/cultur/splanctha-i-ndiaidh-na-scribhneoireachta/|teideal=Splanctha i ndiaidh na scríbhneoireachta?|dáta=2018-02-08|work=[[Nós (iris)|NÓS]]|dátarochtana=2025-06-06}}</ref><ref name=":6">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/ni-chuirtear-focal-amu-i-sarchnuasach-splancfhicsin-ghearoidin-nic-carthaigh/|teideal=Ní chuirtear focal amú i sárchnuasach splancfhicsin Ghearóidín Nic Cárthaigh|údar=[[Emma Ní Chearúil]]|dáta=2024-12-20|work=[[Tuairisc.ie]]|dátarochtana=2025-06-06}}</ref> Táthar ann a rianaíonn a chuid fréamhacha i bhfad siar, fiú amháin chomh fada le fabhalscéalta Aesóip agus níos faide fós,<ref name=":0" /> ach tá borradh mór tar éis teacht faoi sa [[21ú haois]].<ref name=":2">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/sinead-oconnor-udar-splancfhicsin/|teideal=Sinéad O’Connor, údar splancfhicsin|údar=[[Alex Hijmans]]|dáta=2018-03-10|work=[[Tuairisc.ie]]|dátarochtana=2025-06-06}}</ref><ref name=":3">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/cuid-de-na-leabhair-ghaeilge-ba-choir-a-bheith-airithe-in-aon-liosta-de-100-scothleabhar/|teideal=Cuid de na leabhair Ghaeilge ba chóir a bheith áirithe in aon liosta de 100 scothleabhar|údar=[[Máirín Nic Eoin]]|dáta=2025-03-28|work=[[Tuairisc.ie]]|dátarochtana=2025-06-06}}</ref> Luaitear céad-úsáid an fhocail i nGaeilge le [[Gabriel Rosenstock]].<ref name=":1">{{Luaigh foilseachán|title=Splanceagarfhocal|journal=[[Comhar]]|volume=71|issue=10|jstor=https://www.jstor.org/stable/41497935|year=2011|month=Deireadh Fómhair}}</ref> Ó tharla go bhfuil an nós níos sine na an t-ainm, breathnaítear ar an bhfocal scaití amhail "béarlagair na haoise seo",<ref name=":5">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/teanga-eorpach-shlaintiuil-chumasach-i-an-ghaeilge-agus-an-titlioch-i-mbun-pinn/|teideal=Teanga Eorpach shláintiúil chumasach í an Ghaeilge agus an Titlíoch i mbun pinn|údar=[[Pól Ó Muirí]]|dáta=2024-04-25|work=[[Tuairisc.ie]]|dátarochtana=2025-06-06}}</ref> agus síleann tráchtairí eile go ndéanann sé a bheag den dua a chaitheann scríbhneoirí lena gcuid scéalta.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.irishtimes.com/culture/books/review/2023/12/23/irish-literary-magazines-from-the-visually-stunning-to-the-unapologetically-plain/|teideal=Irish literary magazines: from the visually stunning to the unapologetically plain|údar=[[Mei Chin]]|dáta=23/12/2023|language=en|work=[[The Irish Times]]|dátarochtana=2025-06-06}}</ref> == Gnéithe == === Giorracht === Níltear ar aon fhocal faoi fhad na splancscéalta.<ref name=":0" /> Ní áirítear saothair atá níos faide ná 1000 focal mar splancfhicsin go hiondúil agus luaitear 400 nó 300 focal freisin.<ref name=":8" /><ref name=":7">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/an-t-eagran-is-deanai-de-books-ireland-ag-cur-thar-maoil-le-gaeilge/|teideal=An t-eagrán is déanaí de Books Ireland ag cur thar maoil le Gaeilge|údar=[[Robert McMillen]]|dáta=2016-01-14|work=[[Tuairisc.ie]]|dátarochtana=2025-06-06}}</ref><ref name=":10">{{Lua idirlín|url=https://irishwriterscentre.ie/whats-on/imbolc-flash-fiction-showcase/|teideal=Imbolc Flash Fiction Showcase|dáta=2018-06-14|language=en ⁊ ga|work=[[Áras Scríbhneoirí na hÉireann]]|dátarochtana=2025-06-06}}</ref><ref name=":0" /> De thoradh ar shrianta a bhíonn i gceist le [[Na meáin shóisialta|meáin shóisialta]] áirithe, tá scéalta faoi bhun 280 litir féin i measc na gcineálacha éagsúla splancfhicsin a scríobhtar.<ref name=":8" /> Coinneáil laistigh de 500 focal is ea a éilíonn an iris dátheangach splancfhicsin ''[[Splonk]]'' agus tá rannóg faoi leith inti do mhicrifhicsean atá faoi bhun 100 focal ar fad.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.writing.ie/news/splonk-a-new-irish-flash-e-zine/|teideal=Splonk: A New Irish Flash E-zine|údar=[[Nuala O'Connor]]|dáta=2019-02-26|language=en|work=[[Writing.ie]]|dátarochtana=2025-06-06}}</ref> === Aire === Baintear suáilce as gontacht an splancfhicsin de thairbhe go ligeann sé don léitheoir glac scéalta a chur díobh in achar gearr. Déantar comparáid idir iad agus meáin shóisialta áirithe, agus ós rud é go maítear go bhfuil inniúlacht dhaoine a n-aird a dhíriú ar rudaí ag dul i laghad, tuairimítear go mbainfidh daoine atá gafa leis na meáin chéanna taitneamh as na scéalta a bhfuil "líon beag focal iontu ach atá toirtiúil ó thaobh ábhair agus mothúcháin de."<ref name=":6" /><ref>{{Lua idirlín|url=https://universitytimes.ie/2020/02/with-splonk-smart-literature-for-a-smartphone-generation/|teideal=With Splonk, Smart Literature for a Smart(phone) Generation|údar=[[Ellen Finnerty]]|dáta=2020-02-12|language=en|work=[[University Times]]|dátarochtana=2025-06-06}}</ref> Bíonn éagsúlacht mhór le braith orthu.<ref name=":4">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/adhradh-deanta-ar-an-eagsulacht-ag-imram/|teideal=Adhradh déanta ar an éagsúlacht ag IMRAM|údar=[[Aonghus Ó hAlmhain]]|dáta=2015-11-15|work=[[Tuairisc.ie]]|dátarochtana=2025-06-06}}</ref> === Gaoil === {| class="toccolours" style="float: right; margin-left: 1em; margin-right: 2em; font-size: 85%; background:#c6dbf7; color:black; width:30em; max-width: 40%;" cellspacing="5" | style="text-align: left;" | "Ar díol: bróga linbh. Níor caitheadh riamh iad." |- | style="text-align: right;" |—Splancscéal cáiliúil (aist. [[IMRAM]])<ref name=":0" /> |} Fearacht na meáin shóisialta, déantar comparáid idir an splancfhicsean agus an fhilíocht, agus an ealaín bhéil trí chéile.<ref name=":4" /> Bíonn splancscéalta i imeasc na bpíosaí a chloistear ag an oíche focal labhartha [[REIC]].<ref>{{Lua idirlín|url=https://nos.ie/cultur/5-1-imeacht-ghaelacha-8/|teideal=5 + 1 Imeacht Ghaelacha|údar=[[Caitríona Ní Chadhain]]|dáta=2016-11-10|work=[[Nós (iris)|NÓS]]|dátarochtana=2025-06-06}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://nos.ie/cultur/5-imeacht-ghaelacha-38/|teideal=5 Imeacht Ghaelacha|údar=[[Sinéad Ní Uallacháin]]|dáta=2017-02-02|work=[[Nós (iris)|NÓS]]|dátarochtana=2025-06-06}}</ref> Caitear le liricí amhrán áirithe mar splancfhicsean scaití freisin.<ref name=":2" /> Ar an taobh eile, is féidir sraith splancscéalta faoi na carachtair chéanna a nascadh le chéile ina [[nóibhille]].<ref>{{Luaigh foilseachán|author=[[Gearóidín Nic Cárthaigh]]|url=https://comhar.ie/iris/84/12/leabhair-na-bliana/|title=Leabhair na bliana {{!}} Ón Iodáilis go Gaeilge bhinn Uladh|journal=[[Comhar]]|volume=84|issue=12|month=Nollaig|year=2024}}</ref> == Sa Ghaeilge == Chuaigh an fhéile [[IMRAM]] i bpáirt leis an iris liteartha ''[[Comhar]]'' chun mórléamh splancfhicsin i nGaeilge a chur ar siúl sa bhliain 2011. Coimisiúnaíodh scéalta úra ó raidhse scríbhneoirí aitheanta,<ref group="nóta">[[Biddy Jenkinson]], [[Anna Heussaff]], [[Mícheál Ó Conghaile]], [[Alan Titley]], [[Caitríona Ní Chléirchín]], [[Simon Ó Faoláin]], [[Ceaití Ní Bheildiúin]], [[Celia de Fréine|Celia De Fréine]], [[Proinsias Mac a' Bhaird|Proinsias Mac a’ Bhaird]], [[Antain Mac Lochlainn]], [[Gabhan Ó Fachtna]], [[Scott de Buitléir]], [[Orna Ní Choileáin]], [[Gabriel Rosenstock]], [[Eoghan Mac Giolla Bhríde]], [[Seán Mac Mathúna]], [[Liam Ó Muirthile]] agus [[Mícheál Ó Ruairc]].</ref> scéalta a bhí le cloisteáil beo agus a fhoilsíodh in eagrán speisialta den iris.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Níorbh é sin an uair deireanach a cuireadh mórléamh splancfhicsin ar siúl ag an bhféile sin.<ref name=":4" /> Is minic freisin a luaitear an splancfhicsean mar théama sna ceardlanna scríbhneoireachta a chuireann [[Micheál Ó Conghaile]] agus [[Micheál Ó Ruairc]] i láthair mar chuid den fhéile.<ref>{{Luaigh foilseachán|author=[[IMRAM]]|url=https://imram.ie/wp-content/uploads/2021/10/Imram-2015.pdf|title=Ceardlann Náisiúnta: An Gearrscéal agus an Splancscéal|journal=Cleasaí Éin: Tionscadal an Phréacháin|year=2015|language=ga ⁊ en|pages=lch 3}}</ref><ref>{{Luaigh foilseachán|author=[[IMRAM]]|url=https://imram.ie/wp-content/uploads/2021/10/Imram-2016.pdf|title=Ceardlann Náisiúnta: An Gearrscéal, an tÚrscéal agus an Splancscéal|journal=Réaltneach: Tionscadal David Bowie|year=2016|language=ga ⁊ en|pages=lch 19}}</ref><ref>{{Luaigh foilseachán|author=[[IMRAM]]|url=https://imram.ie/wp-content/uploads/2021/10/Imram-2017.pdf|title=Ceardlann Náisiúnta: An Gearrscéal, an tÚrscéal agus an Splancscéal|journal=Tír Tairngire: Tionscadal Springsteen|year=2017|language=ga ⁊ en|pages=lch 18}}</ref><ref>{{Luaigh foilseachán|author=[[IMRAM]]|url=https://imram.ie/wp-content/uploads/2021/10/Imram-2018.pdf|title=Ceardlann Náisiúnta: An Gearrscéal, an tÚrscéal agus an Splancscéal|journal=Buail na Cloig: Tionscadal Gaspal Bob Dylan|year=2018|language=ga ⁊ en|pages=lch 21}}</ref><ref>{{Luaigh foilseachán|author=[[IMRAM]]|url=https://imram.ie/wp-content/uploads/2021/10/Imram-prog-2019.pdf|title=Ceardlann Náisiúnta: An Gearrscéal, an tÚrscéal agus an Splancscéal|journal=Fear an hAbhann: Tionscadal Nick Drake|year=2019|language=ga ⁊ en|pages=lch 20}}</ref> {| class="toccolours" style="float: right; margin-left: 1em; margin-right: 2em; font-size: 85%; background:#c6dbf7; color:black; width:30em; max-width: 40%;" cellspacing="5" | style="text-align: left;" | "Chonaiceamar siopaí leabhar á ndúnadh. Tiocfaimid as, tiocfaimid as. Irisí agus nuachtáin ag fáil bháis. Tiocfaimid as, tiocfaimid as. Splancfhicsean ag éirí níos gonta bliain i ndiaidh bliana. Tiocfaimid as. Sa deireadh ní raibh fágtha den splancfhicsean féin ach abairt. Abairt amháin. Tiocfaimid as. Ansin frása. Tiocfaimid. Ansin an focal aonair. Ansin …" |- | style="text-align: right;" |—Sliocht as gearrscéal le [[Gabriel Rosenstock]]<ref name=":12">{{Luaigh foilseachán|author=[[Gabriel Rosenstock]]|url=http://beo.ie/alt-eanlaith-an-aeir-a-bhraithim-uaim.aspx|title=Éanlaith an Aeir a Bhraithim Uaim|journal=[[Beo!]]|issue=134|month=Meitheamh|year=2012}}</ref> |} Reáchtáil IMRAM comórtas splancfhicsin sa bhliain 2015, i bpáirt le h[[Áras Scríbhneoirí na hÉireann]] agus leis an iris ''[[Books Ireland]]''. Foilsíodh scéalta na mbuaiteoirí san iris sin an bhliain dár gcionn.<ref group="nóta">Buaiteoirí: [[Feargal Ó Béarra]], [[Pádraig Mac Con Uladh]], [[Antaine Mac Mathúna]], [[Dairena Ní Chinnéide]], [[Máire Dinny Wren]].</ref><ref>{{Luaigh foilseachán|title=Flash Fiction|url=|journal=[[Books Ireland]]|date=2016|issn=0376-6039|pages=24–29|issue=365|jstor=https://www.jstor.org/stable/booksireland.365.24|language=Béarla ⁊ Gaeilge}}</ref><ref name=":7" /> Sa bhliain chéanna foilsíodh leabhar de chuid dhuine de na scríbhneoirí céanna, [[Máire Dinny Wren]]. Leabhar gearrscéalta is ea ''[[Go mbeinnse choíche saor]]'' gur féidir go leor acu a áireamh mar splancfhicsean.<ref>{{Lua idirlín|url=https://nos.ie/cultur/leabhair/sraith-ghearrscealta-saibhre/|teideal=Sraith ghearrscéalta saibhre|údar=[[Eoin P. Ó Murchú]]|dáta=2016-06-12|work=[[Nós (iris)|NÓS]]|dátarochtana=2025-06-06}}</ref><ref>{{Luaigh foilseachán|title=Na Leabhair a Thug Sásamh Dúinn i mBliana…|url=https://comhar.ie/iris/76/12/na-leabhair-a-thug-sasamh-duinn-i-mbliana/|journal=[[Comhar]]|date=2016|issn=0010-2369|pages=22–31|volume=76|issue=12|author=[[Réaltán Ní Leannáin]]|jstor=https://www.jstor.org/stable/24885156}}</ref> Rinne Áras Scríbhneoirí na hÉireann "an chéad chomórtas splancfhicsin dátheangach a fhógairt do dhaoine óga (idir 16 – 29)" sa bhliain 2018, ar an téama '[[Imbolc]]'.<ref name=":9">{{Lua idirlín|url=https://irishwriterscentre.ie/whats-on/imbolc-flash-fiction-competition-comortas-splancfhicsean-imbolc/|teideal=Imbolc Flash Fiction Competition {{!}} Comórtas Splancfhicsean Imbolc|dáta=2018-03-30|language=en ⁊ ga|work=[[Áras Scríbhneoirí na hÉireann]]|dátarochtana=2025-06-06}}</ref><ref group="nóta">Buaiteoirí: [[Lisa Nic an Bhreithimh]], [[Seán Mac Dhonnagáin]], [[Kyle Malone]], [[Roxana Rodica Badea]].</ref><ref name=":10" /> Bunaíodh an ríomhiris liteartha ''[[Splonk]]'' sa bhliain 2019 le díriú go sonrach ar splancfhicsean i mBéarla agus i nGaeilge a fhoilsiú.<ref>{{Lua idirlín|url=https://booksirelandmagazine.com/splonk-the-sparky-bi-lingual-journal-for-flash-fiction/|teideal=Splonk, the sparky bi-lingual journal for flash fiction - Books Ireland|údar=[[Nuala O'Connor]]|dáta=2021-07-27|language=en|work=[[Books Ireland]]|dátarochtana=2025-06-06}}</ref> Is sa bhliain dár gcionn ar thosaigh an iris ''[[Channel]]'' ag foilsiú beagán ábhair i nGaeilge tar éis dóibh comórtas splancfhicsin a reáchtáil i gcomhar le hÁras Scríbhneoirí na hÉireann agus le [[Garraithe Náisiúnta na Lus]].<ref>{{Lua idirlín|url=https://nos.ie/cultur/abhar-i-ngaeilge-a-lorg-ag-iris-liteartha-i-mbaile-atha-cliath/|teideal=Ábhar i nGaeilge á lorg ag iris liteartha i mBaile Átha Cliath|dáta=2023-06-01|work=[[Nós (iris)|NÓS]]|dátarochtana=2025-06-06}}</ref> Ar sheoladh [[Foclóir Mháirtín Uí Chadhain|Fhoclóir Mháirtín Uí Chadhain]] sa bhliain 2021, rinneadh suntas den chaoi go bhfuil cuid mhaith samplaí úsáide ann "ar geall iad le mionscéalta eachtraíochta, scéilíní astu féin a mblaistear iontu dúil agus cumas dosháraithe [[Máirtín Ó Cadhain|Uí Chadhain]] i mbun pinn."<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Foclóir Mháirtín Uí Chadhain foilsithe ag an Acadamh Ríoga|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2021/0618/1229028-focloir-mhairtin-ui-chadhain-foilsithe-ag-an-acadamh-rioga/|date=2021-06-18|journal=[[RTÉ.ie]]|accessdate=2025-06-06}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/blaiseadh-dfocloir-mhairtin-ui-chadhain-roimh-a-sheoladh-inniu/|teideal=Blaiseadh d’Foclóir Mháirtín Uí Chadhain roimh a sheoladh inniu|údar=[[Charlie Dillon]]|dáta=2021-06-18|work=[[Tuairisc.ie]]|dátarochtana=2025-06-06}}</ref> Foilsíodh rogha díobh mar leabhar sa bhliain 2025 faoin teideal ''[[Dúchan (leabhar)|Dúchan]]''.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.irishtimes.com/gaeilge/tuarascail/2025/05/19/taisce-luachmhar-focloireachta-ui-chadhain/|teideal=Taisce luachmhar foclóireachta Uí Chadhain|work=[[The Irish Times]]|dátarochtana=2025-06-06}}</ref> Tuairimítear gur féidir cuid den ábhar múinteoireachta a chuir an Cadhnach i dtoll a chéile, agus a fhoilsíodh go trítheangach, a áireamh mar splancfhicsean freisin.<ref name=":11">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/ta-seoda-cainte-agus-teagaisc-sa-leabhar-seo/|teideal=Tá seoda cainte agus teagaisc sa leabhar seo…|údar=[[Alan Titley]]|dáta=2022-05-03|work=[[Tuairisc.ie]]|dátarochtana=2025-06-06}}</ref> Foilsíodh ''[[Geansaithe Móra]]'' le [[Gearóidín Nic Cárthaigh]] sa bhliain 2024, leabhar splancfhicsin a phléann "réimse mór téamaí i saol na mban, idir chumha agus ghrá, idir uaigneas agus dóchas." Ghnóthaigh sé an duais mar Leabhar Ficsin Gaeilge na Bliana 2024 ag [[Gradaim na Leabhar Éireannach]].<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/leabhar-gaeilge-na-bliana-ag-na-irish-book-awards-buaite-ag-gearoidin-nic-carthaigh/|teideal=Leabhar Gaeilge na Bliana ag na Irish Book Awards buaite ag Gearóidín Nic Cárthaigh|údar=[[Pádraic Ó Ciardha]]|dáta=2024-11-27|work=[[Tuairisc.ie]]|dátarochtana=2025-06-06}}</ref><ref name=":6" /><ref name=":3" /> Sa bhliain 2025 foilsíodh ''[[Agus Anois – Beagáinín Ciúnais]]'' le [[Mike Mac Domhnaill]], cnuasach corrscríbhinní, stíl a bhfuil "gaol áirithe aici leis an ngearrscéal, leis an splancscéal agus le sruth comhfheasachta idirthéacsúil."<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/talamh-ur-a-treabhadh-ag-corrscribhneoir-greannmhar/|teideal=Talamh úr á treabhadh ag corrscríbhneoir greannmhar|údar=[[Eoin P. Ó Murchú]]|dáta=2025-01-14|work=[[Tuairisc.ie]]|dátarochtana=2025-06-06}}</ref> Thuairimigh [[Máirín Nic Eoin]] gur foirm í an splancfhicsean "a fheileann go maith do scríbhneoirí na Gaeilge."<ref name=":3" /> == Féach freisin == * ''[[Splonk]]'' * ''[[Comhar]]'' * [[IMRAM]] * [[Gearóidín Nic Cárthaigh]] == Naisc sheachtracha == * Suíomh na hirise splancfhicsin ''[https://www.splonk.ie Splonk]'' * Splancfhicsean i g''[https://comhar.ie/iris/topaici/118/ Comhar]'' * [https://focloiruichadhain.ria.ie/ Foclóir Mháirtín Uí Chadhain] == Tagairtí == {{reflist}} ==Nótaí== {{reflist|group=nóta}} [[Catagóir:Gearrscéalta|*]] [[Catagóir:Ficsean]] [[Catagóir:Litríocht]] [[Catagóir:Focail nuachumtha]] [[Catagóir:Cluichí Focal]] at0wlzxn9mq98nr632cwc3vl54ik6cp Splancscéalta 0 119608 1268909 2025-06-06T20:39:38Z Taghdtaighde 60452 Ag athdhíriú go [[Splancfhicsean]] 1268909 wikitext text/x-wiki #athsheoladh [[Splancfhicsean]] jxhioxxwgeg94sig60oqmrtgk4mvzp4 Splancscéalaíocht 0 119609 1268911 2025-06-06T20:40:04Z Taghdtaighde 60452 Ag athdhíriú go [[Splancfhicsean]] 1268911 wikitext text/x-wiki #athsheoladh [[Splancfhicsean]] jxhioxxwgeg94sig60oqmrtgk4mvzp4 Splancscéal 0 119610 1268912 2025-06-06T20:40:27Z Taghdtaighde 60452 Ag athdhíriú go [[Splancfhicsean]] 1268912 wikitext text/x-wiki #athsheoladh [[Splancfhicsean]] jxhioxxwgeg94sig60oqmrtgk4mvzp4 Splancfhicsin 0 119611 1268913 2025-06-06T20:41:08Z Taghdtaighde 60452 Ag athdhíriú go [[Splancfhicsean]] 1268913 wikitext text/x-wiki #athsheoladh [[Splancfhicsean]] jxhioxxwgeg94sig60oqmrtgk4mvzp4 Micrifhicsean 0 119612 1268914 2025-06-06T20:41:58Z Taghdtaighde 60452 Ag athdhíriú go [[Splancfhicsean]] 1268914 wikitext text/x-wiki #athsheoladh [[Splancfhicsean]] jxhioxxwgeg94sig60oqmrtgk4mvzp4 Micrifhicsin 0 119613 1268916 2025-06-06T20:42:20Z Taghdtaighde 60452 Ag athdhíriú go [[Splancfhicsean]] 1268916 wikitext text/x-wiki #athsheoladh [[Splancfhicsean]] jxhioxxwgeg94sig60oqmrtgk4mvzp4 Splancfhicsean na Gaeilge 0 119614 1268918 2025-06-06T21:05:07Z Taghdtaighde 60452 Ag athdhíriú go [[Splancfhicsean#Sa Ghaeilge]] 1268918 wikitext text/x-wiki #athsheoladh [[Splancfhicsean#Sa Ghaeilge]] [[Catagóir:Splancfhicsean i nGaeilge| ]] [[Catagóir:Gearrscéalta Gaeilge]] kvc91iu82bn83j5vzo34j0t4bupto4z Catagóir:Scríbhneoirí Splancfhicsin 14 119615 1268920 2025-06-06T21:11:08Z Taghdtaighde 60452 Leathanach cruthaithe le '{{DEFAULTSORT:Scribhneoiri Splancfhicsin}} [[Catagóir:Splancfhicsean]] [[Catagóir:Gearrscéalaithe]]' 1268920 wikitext text/x-wiki {{DEFAULTSORT:Scribhneoiri Splancfhicsin}} [[Catagóir:Splancfhicsean]] [[Catagóir:Gearrscéalaithe]] rns7i5nex7hirz5a8kv9al5g1jhpp24 1268922 1268920 2025-06-06T21:17:10Z Taghdtaighde 60452 Ag athdhíriú go [[Catagóir:Scríbhneoirí splancfhicsin]] 1268922 wikitext text/x-wiki #athsheoladh [[:Catagóir:Scríbhneoirí splancfhicsin]] naqr65nbuefq401ml59jipgx1s9cisp Catagóir:Scríbhneoirí splancfhicsin 14 119616 1268923 2025-06-06T21:17:29Z Taghdtaighde 60452 Leathanach cruthaithe le '{{DEFAULTSORT:Scribhneoiri splancfhicsin}} [[Catagóir:Splancfhicsean]] [[Catagóir:Gearrscéalaithe]]' 1268923 wikitext text/x-wiki {{DEFAULTSORT:Scribhneoiri splancfhicsin}} [[Catagóir:Splancfhicsean]] [[Catagóir:Gearrscéalaithe]] o8yin1wr42ck854jkd9lff289l3m3md Leabharlann Marsh 0 119617 1268937 2025-06-06T21:55:11Z Marcas.oduinn 33120 Cruthaithe mar shíol ó enwiki 1268937 wikitext text/x-wiki Is leabharlann bunaithe san [[An Athbheochan]] déanach agus san agus go luath san [[An Eagnaíocht|Eagnaíocht]] luath ar a bhfuil bail mhaith uirthi is ea '''Leabharlann Marsh''', suite i gClós Phádraig in aice le h[[Ardeaglais Naomh Pádraig, Baile Átha Cliath|Ardeaglais Naomh Pádraig]], [[Baile Átha Cliath]]. Tógadh í ar ord an ardeaspaig, [[Narcissus Marsh]]. Nuair a osclaíodh í sa bhliain 1707, ba í ina chéad leabharlann phoiblí i nÉirinn.<ref>{{cite book | last=De Breffny | first=Brian | author-link= | date=1983 | title=Ireland: A Cultural Encyclopedia | url= | location=Londain | publisher=Thames and Hudson | page=149 | isbn= }}</ref> San bhailiúchán atá aici, tá níos mó ná 25,000 leabhar agus 300 lámhscríbhinn. == Tagairtí {{reflist}} {{síol-ie}} c3sdxblcduckngvud3z6v5gak65z2a5 1268939 1268937 2025-06-06T22:16:28Z Alison 570 +WD, srl. 1268939 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Foirgneamh}} Is leabharlann bunaithe san [[An Athbheochan]] déanach agus san agus go luath san [[An Eagnaíocht|Eagnaíocht]] luath ar a bhfuil bail mhaith uirthi is ea '''Leabharlann Marsh''', suite i gClós Phádraig in aice le h[[Ardeaglais Naomh Pádraig, Baile Átha Cliath|Ardeaglais Naomh Pádraig]], [[Baile Átha Cliath]]. Tógadh í ar ord an ardeaspaig, [[Narcissus Marsh]]. Nuair a osclaíodh í sa bhliain 1707, ba í ina chéad leabharlann phoiblí i nÉirinn.<ref>{{cite book | last=De Breffny | first=Brian | author-link= | date=1983 | title=Ireland: A Cultural Encyclopedia | url= | location=Londain | publisher=Thames and Hudson | page=149 | isbn= }}</ref> San bhailiúchán atá aici, tá níos mó ná 25,000 leabhar agus 300 lámhscríbhinn. == Tagairtí == {{reflist}} {{síol-ie}} [[Catagóir:Leabharlanna]] m1laly1cy9fdqqghz7xct2xf6ry5hkj Catagóir:1066 14 119618 1268940 2025-06-06T22:21:53Z Alison 570 Nua 1268940 wikitext text/x-wiki [[Catagóir:Blianta]] 15604ze089hk17nwcq4dxluxafpmay2 Plé catagóire:Ficsean eolaíochta 15 119619 1268942 2025-06-06T22:28:49Z Taghdtaighde 60452 /* Scáththéarma á lorg */ mír nua 1268942 wikitext text/x-wiki == Scáththéarma á lorg == Ba mhaith liom scáthchatagóir a chruthú a thabharfadh le chéile cineálacha éagsúla ficsin le chéile a bhfuil gné neamhréadúil ag baint leo (an ficsean eolaíochta, an fhantaisíocht, an t-uafás osnádúrtha srl.). Bheadh sé seo ag freagairt don chatagóir atá i uicithe eile amhail [[:en:Category:Speculative_fiction|Category:Speculative fiction]]. Feicim go bhfuil [https://aonghus.blogspot.com/2018/01/ursula-k-le-guin.html foinse amháin] ann sa Ghaeilge ina dtagraítear do "'''ficsean tuairimeach'''", agus [https://www.rte.ie/gaeilge/2021/0811/1239403-leirmheas-tinte-na-farraige-duibhe/ foinse amháin eile] ina dtugtar "'''ficsean amhantrach'''" air. Sin an méid a fuaras go dtí seo. Maidir le teangacha gaolmhara, tá an chatagóir sin ann i nGaeilge Mhanann mar [[:gv:Ronney:Far-skeealaght_heiltynagh|Ronney:Far-skeealaght heiltynagh]] agus is iad atá ag [[Intergaelic]] mar aistriúcháin ar [http://www.intergaelic.com/gv-ga?s=sheiltynagh sheiltynagh] ná "'''barúlach, teoiriciúil, sílteach'''". Tá mé féin barúlach nach n-oireann an focal áirithe sin sa chás seo, agus go gcuireann 'teoiriciúil' rud éigin ró-chórasach in iúl. Tá an chatagóir sa Bhreatnais mar [[:cy:Categori:Ffuglen_ddamcaniaethol|Categori:Ffuglen ddamcaniaethol]] agus tá na hiontrálacha seo i bhfoclóir an Mhistéiligh: "damcanieithol: '''teoiriciúil''' a2." agus "delfrydol (damcaniaethol): '''idéalach''' a1.; (hyfryd, da) ar fheabhas y.adf.; Diwrnod delfrydol, scoth lae." Sílim go gcuirfeadh "ficsean idéalach" míthuiscint ar dhaoine. Táim ag lorg tuairimí mar sin, '''an mbeadh fiúntas le catagóir mar seo''' sa Ghaeilge mura bhfuiltear ag scríobh faoi? '''Má bheadh, cén Ghaeilge?''' Dála an scéil, níl mórán i bh[[Croidhe Cainnte Chiarraighe|Foclóir an Chóta]] ná i bh[[Foclóir Mháirtín Uí Chadhain]] i dtaobh na bhfocal seo, ach seo na sainmhínithe a thug [[Pádraig Ua Duinnín|Ó Duinnín]] orthu: '''Amhantrach''' * aṁantraċ: fortunate; [...] adventurous, wayward. [...] '''Síleach srl.''' * síleaċ: haunting, visiting, seeking, unexpected, subtle, miserable, lonely; * saoileaċ: thoughtful, imaginative, expectant. * saoilteaċ: imagining, suspicious, giving rise to rumours; [...] '''Tuairimeach''' * tuairimeach: intelligent, full of suggestions. [[Úsáideoir:Taghdtaighde|Taghdtaighde]] ([[Plé úsáideora:Taghdtaighde|plé]]) 22:28, 6 Meitheamh 2025 (UTC) boxx067ozu7c5g1sk5opeoy2c9upvgh Catagóir:Ficsean eolaíochta i nGaeilge 14 119620 1268943 2025-06-06T22:45:15Z Taghdtaighde 60452 Leathanach cruthaithe le '{{DEFAULTSORT:Ficsean eolaiochta i nGaeilge}} [[Catagóir:Ficsean eolaíochta|*]] [[Catagóir:Litríocht na Gaeilge de réir seánra]]' 1268943 wikitext text/x-wiki {{DEFAULTSORT:Ficsean eolaiochta i nGaeilge}} [[Catagóir:Ficsean eolaíochta|*]] [[Catagóir:Litríocht na Gaeilge de réir seánra]] 2j500hnquyae0hs9wi50t31vsozayrj Catagóir:Litríocht na Gaeilge de réir seánra 14 119621 1268944 2025-06-06T22:46:39Z Taghdtaighde 60452 Leathanach cruthaithe le '{{DEFAULTSORT:Litriocht na Gaeilge}} [[Catagóir:Litríocht na Gaeilge]] [[Catagóir:Litríocht de réir seánra|*]]' 1268944 wikitext text/x-wiki {{DEFAULTSORT:Litriocht na Gaeilge}} [[Catagóir:Litríocht na Gaeilge]] [[Catagóir:Litríocht de réir seánra|*]] i0ojecmhlgbej5b5mkv73r1jv0zj483 Plé:Tinte na Farraige Duibhe 1 119622 1268948 2025-06-06T22:56:44Z Taghdtaighde 60452 /* Cuir le chéile? */ mír nua 1268948 wikitext text/x-wiki == Cuir le chéile? == Go hiondúil le leabhair a aistríodh, is aon leathanach amháin a bhíonn acu, faoin theideal an leagain Ghaeilge agus an bhunteidil sonraithe sa bhosca sonraí. An bhfuil eagarthóirí an lgh seo den tuairim gur chóir [[Tinte na Farraige Duibhe|''Tinte na Farraige Duibhe'']] a choinneáil scartha ó ''[[Air Cuan Dubh Drilseach]]''? [[Úsáideoir:Taghdtaighde|Taghdtaighde]] ([[Plé úsáideora:Taghdtaighde|plé]]) 22:56, 6 Meitheamh 2025 (UTC) jucru2rw4np6pah5zoff8fzcuzsyh3q Plé:Air Cuan Dubh Drilseach 1 119623 1268949 2025-06-06T22:57:26Z Taghdtaighde 60452 /* Cuir le chéile? */ mír nua 1268949 wikitext text/x-wiki == Cuir le chéile? == Féach [[Plé:Tinte na Farraige Duibhe]] [[Úsáideoir:Taghdtaighde|Taghdtaighde]] ([[Plé úsáideora:Taghdtaighde|plé]]) 22:57, 6 Meitheamh 2025 (UTC) 2pnciy0s8puracn8gofchnrma45pize Catagóir:Gardaí Síochána 14 119624 1268952 2025-06-06T23:09:42Z TGcoa 21229 Ag athdhíriú go [[Catagóir:Garda Síochána]] 1268952 wikitext text/x-wiki #redirect[[Catagóir:Garda Síochána]] lyz6iia3x0bdp1kqknia4lkvn2ce3ae Catagóir:Na Gardaí Síochána 14 119625 1268953 2025-06-06T23:10:21Z TGcoa 21229 Ag athdhíriú go [[Catagóir:Garda Síochána]] 1268953 wikitext text/x-wiki #redirect[[Catagóir:Garda Síochána]] lyz6iia3x0bdp1kqknia4lkvn2ce3ae Údarás Póilíneachta agus Sábháilteachta Pobail 0 119626 1268957 2025-06-06T23:11:56Z TGcoa 21229 Bhog TGcoa an leathanach [[Údarás Póilíneachta agus Sábháilteachta Pobail]] go [[Údarás Póilíneachta]] 1268957 wikitext text/x-wiki #athsheoladh [[Údarás Póilíneachta]] cn0dqp96libtw74uob7eb3pgfrz1yht An tÚdarás Póilíneachta 0 119627 1268959 2025-06-06T23:13:04Z TGcoa 21229 Ag athdhíriú go [[Údarás Póilíneachta]] 1268959 wikitext text/x-wiki #athsheoladh[[Údarás Póilíneachta]] aok3rufn2u6h5kqa830qlv3yie9lnbe Jasmine Crockett 0 119628 1268973 2025-06-07T11:07:21Z Ériugena 188 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1294120723|Jasmine Crockett]]" 1268973 wikitext text/x-wiki Is dlíodóir agus polaiteoir Meiriceánach í '''Jasmine Felicia Crockett''' (rugadh í ar an 29 Márta 1981) atá ag feidhmiú mar ionadaí SAM don 30ú toghlach comhdhála Texas ó Eanáir 2023. Is ball den [[Páirtí Daonlathach (Stáit Aontaithe)|Pháirtí Daonlathach]] í. Sa 118ú Comhdháil, d’fhóin Crockett mar mhac léinn céad bhliana úr na nDaonlathach idir ceannaireacht Dhaonlathach an Tí agus na thart ar 35 ball nua-togtha den Pháirtí Daonlathach. <ref name="DN">{{Cite web-en|url=https://www.dallasnews.com/news/politics/2022/12/01/dallas-rep-elect-jasmine-crockett-chosen-for-freshman-house-leadership-role/|title=Dallas Rep.-elect Jasmine Crockett chosen for freshman House leadership role|author=Alvey|first=Rebekah|date=December 1, 2022|work=The Dallas Morning News|access-date=December 2, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20221202005835/https://www.dallasnews.com/news/politics/2022/12/01/dallas-rep-elect-jasmine-crockett-chosen-for-freshman-house-leadership-role/|archive-date=December 2, 2022}}</ref> Ainmníodh Crockett mar chomhchathaoirleach ar fheachtas Harris-Walz 2024. <ref>{{Cite web-en|url=https://www.statesman.com/story/news/state/2024/08/30/jasmine-crockett-harris-walz-campaign-dallas-texas-us-rep-national-co-chair-2024-democrat/75011558007/|title=Texas Rep. Jasmine Crockett of Dallas named national co-chair for Harris-Walz campaign|author=Simmerman|first=Alexis|date=August 30, 2024|language=en-US|work=Austin American-Statesman|access-date=2024-11-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20241121195017/https://www.statesman.com/story/news/state/2024/08/30/jasmine-crockett-harris-walz-campaign-dallas-texas-us-rep-national-co-chair-2024-democrat/75011558007/|archive-date=November 21, 2024}}</ref> Is ball de Cácas Forásach na Comhdhála í Crockett. <ref>{{Cite web-en|url=https://www.axios.com/2025/01/22/doge-mtg-crockett-casar-congress-stansbury|title=Congress set to face chaos with Marjorie Taylor Greene-led DOGE subcommittee|author=Solender|first=Andrew|date=2025-01-22|language=en|work=Axios|access-date=2025-02-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20250123105103/https://www.axios.com/2025/01/22/doge-mtg-crockett-casar-congress-stansbury|archive-date=January 23, 2025}}</ref> Roimhe seo, bhí Crockett ina ionadaí don 100ú ceantar i dTeach Ionadaithe Texas. Sular toghadh í, bhí sí ina cosantóir poiblí do [[Contae Bowie, Texas|Chontae Bowie, Texas]], agus bhí sí ag cleachtadh dlí i ngnólacht príobháideach roimhe sin. == Luathshaol agus gairm bheatha == Rugadh Crockett i [[St. Louis]], Missouri, do thuismitheoirí Joseph agus Gwen Crockett. <ref>{{Cite web-en|url=https://crockett.house.gov/media/press-releases/congresswoman-jasmine-crockett-sworn-119th-congress-photos|title=Congresswoman Jasmine Crockett Is Sworn In to 119th Congress (PHOTOS) {{!}} Representative Crockett|date=2025-01-03|language=en|work=crockett.house.gov|access-date=2025-02-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20250304075809/https://crockett.house.gov/media/press-releases/congresswoman-jasmine-crockett-sworn-119th-congress-photos|archive-date=March 4, 2025}}</ref> D’fhreastail sí ar Mary Institute agus ar [[:en:Mary_Institute_and_St._Louis_Country_Day_School|St. Louis Country Day School]]<nowiki/>agus ar Rosati-Kain, meánscoil Chaitliceach do chailíní i St. Louis. <ref>{{Cite web-en|url=http://www.stlamerican.com/news/local_news/north-county-native-texas-transplant-sets-sights-on-congress/article_2006ddfe-8f66-11ec-9d2e-c7212ad7ac9c.html|title=North County native, Texas transplant, sets sights on Congress|author=Robinson-Jacobs|first=Karen|date=February 16, 2022|work=St. Louis American|access-date=October 3, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230606051418/https://www.stlamerican.com/news/local_news/north-county-native-texas-transplant-sets-sights-on-congress/article_2006ddfe-8f66-11ec-9d2e-c7212ad7ac9c.html/|archive-date=June 6, 2023}}</ref> D’fhreastail sí ar Rhodes College, áit ar chomhairligh ollamh di go raibh an iomarca pearsantachta aici le bheith sásta bheith ina cuntasóir poiblí deimhnithe. Spreag an bealach a láimhseáil an scoil sraith eachtraí fuatha ar an gcampas í chun a bheith ina dlíodóir, nuair a fuair sí litir ghráin chiníoch agus nuair a '''scríobadh''' gluaisteáin a cairde gorma le heochracha. <ref>{{Cite web-en|url=https://kvia.com/cnn-national/2021/07/23/why-texass-lone-black-freshman-democrat-refuses-to-give-up-on-the-fight-for-voting-rights/|title=Why Texas's lone Black freshman Democrat refuses to give up on the fight for voting rights|author=Newsource|first=C. N. N.|date=2021-07-23|language=en-US|work=KVIA|access-date=2025-03-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20250221032707/https://kvia.com/cnn-national/2021/07/23/why-texass-lone-black-freshman-democrat-refuses-to-give-up-on-the-fight-for-voting-rights/|archive-date=February 21, 2025}}</ref> Mhínigh sí, "My school didn't know what to do, and they brought in [[:en:The_Cochran_Firm|The Cochran Firm]], and the lawyer that helped me became my instant 'shero'. ... While we never figured out what happened, it was empowering to have her there. I saw how much help a lawyer could be to somebody at a very confusing time." Bhain sí céim [[Baitsiléir Ealaíon|Bhaitsiléara Ealaíon]] amach i riarachán gnó sa bhliain 2003. <ref name="BP">{{Cite web-en|url=https://ballotpedia.org/Jasmine_Crockett|title=Jasmine Crockett|language=en|work=Ballotpedia|access-date=November 10, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20210520110843/https://ballotpedia.org/Jasmine_Crockett|archive-date=May 20, 2021}}</ref> D’fhreastail sí ar Ionad Dlí Ollscoil Houston, agus bhain sí céim Dochtúir sa Dlí (Juris Doctor) amach sa bhliain 2006. Bhí sí ina ball de Chumann Náisiúnta na nAbhcóidí agus de Chumann an Bharra c'''hoiriúil''' '''ghoirm''' Dallas. <ref name="BP">{{Cite web-en|url=https://ballotpedia.org/Jasmine_Crockett|title=Jasmine Crockett|language=en|work=Ballotpedia|access-date=November 10, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20210520110843/https://ballotpedia.org/Jasmine_Crockett|archive-date=May 20, 2021}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://ballotpedia.org/Jasmine_Crockett "Jasmine Crockett"]. ''Ballotpedia''. [https://web.archive.org/web/20210520110843/https://ballotpedia.org/Jasmine_Crockett Archived] from the original on May 20, 2021<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">November 10,</span> 2020</span>.</cite></ref> Chríochnaigh sí scoil dlí agus níorbh fhada gur bhain sí Dochtúir sa Dlí (Juris Doctor) amach sa bhliain 2006. Bhí sí ina cosantóir poiblí do [[Contae Bowie, Texas|Chontae Bowie]] agus ina dhiaidh sin bhunaigh sí gnólacht dlí, a láimhseáil cásanna dlí timpistí gluaisteán agus a ghlac cásanna ''pro bono'' do ghníomhaithe [[Black Lives Matter]] . Is [[Baisteachas|Baisteach]] í Crockett <ref>{{Cite web-en|url=https://www.pewresearch.org/religion/wp-content/uploads/sites/7/2022/12/PF_2023.01.03_congress_LIST.pdf|title=Religious affiliation of members of 118th Congress|publisher=PEW Research Center|access-date=May 13, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230316090407/https://www.pewresearch.org/religion/wp-content/uploads/sites/7/2022/12/PF_2023.01.03_congress_LIST.pdf|archive-date=March 16, 2023}}</ref> <ref>{{Cite web-en|url=https://www.pewresearch.org/|title=Faith on the Hill: The religious composition of the 118th Congress|publisher=Pew Research Center|access-date=March 6, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20191002005236/https://www.pewresearch.org/|archive-date=October 2, 2019}}</ref> agus is ball í den sheathras Delta Sigma Theta . <ref>{{Cite web-en|url=https://www.jasmineforus.com/meet-jasmine/|title=MEET JASMINE – Jasmine For US|work=www.jasmineforus.com|access-date=2025-02-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20240518235148/https://www.jasmineforus.com/meet-jasmine/|archive-date=May 18, 2024}}</ref> == Teach Ionadaithe Texas == Sa bhliain 2019, tar éis d' Eric Johnson a shuíochán i dTeach Texas a fhágáil le bheith ina mhéara ar [[Dallas, Texas|Dallas]], reáchtáladh olltoghadh speisialta ar an 5 Samhain le toghchán réitigh ar an 28 Eanáir 2020, don chuid eile dá théarma, a bhuaigh Lorraine Birabil . <ref>{{Cite web-en|url=https://ballotpedia.org/Texas_state_legislative_special_elections,_2019|title=Texas state legislative special elections, 2019|language=en|work=[[Ballotpedia]]|access-date=September 29, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230209054339/https://ballotpedia.org/Texas_state_legislative_special_elections,_2019|archive-date=February 9, 2023}}</ref> Thug Crockett dúshlán do Birabil i dtoghchán tosaigh na nDaonlathach sa bhliain 2020. Is ae éigean a bhhuail sí Birabil i dtoghchán tosaigh, agus chuaigh sí ar aghaidh go dtí an olltoghchán i mí na Samhna 2020, áit a bhuaigh sí gan freasúra. Thosaigh sí ag obair i mí Eanáir 2021. <ref>{{Cite web-en|url=https://www.texastribune.org/2020/07/21/lorraine-birabil-house-election/|title=State Rep. Lorraine Birabil concedes after primary runoff defeat|author=Svitek|first=Patrick|date=July 21, 2020|language=en|work=The Texas Tribune|access-date=November 10, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201110104402/https://www.texastribune.org/2020/07/21/lorraine-birabil-house-election/|archive-date=November 10, 2020}}</ref> <ref>{{Cite web-en|url=https://communityimpact.com/dallas-fort-worth/richardson/election-texas-2020-primary/2020/07/14/jasmine-felicia-crockett-edges-out-narrow-victory-over-incumbent-lorraine-birabil-in-race-for-house-district-100/|title=Jasmine Felicia Crockett edges out narrow victory over incumbent Lorraine Birabil in race for House District 100|author=Lueckemeyer|first=Olivia|date=July 14, 2020|language=English|work=impact|access-date=November 10, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201110052557/https://communityimpact.com/dallas-fort-worth/richardson/election-texas-2020-primary/2020/07/14/jasmine-felicia-crockett-edges-out-narrow-victory-over-incumbent-lorraine-birabil-in-race-for-house-district-100/|archive-date=November 10, 2020}}</ref> == Teach Ionadaithe na Stát Aontaithe == [[Íomhá:Nancy_Pelosi_Honors_Texas_House_Democrats_(cropped).jpg|mion| Pictiúr d'ionadaí Stáit Texas Trey Martinez Fischer, [[Spéicéir Theach na nIonadaithe, SAM|Spéicéir Theach na Stát Aontaithe]] [[Nancy Pelosi]], agus Crockett, sa bhliain 2021.]] [[Catagóir:Daoine beo]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1981]] td8ns1dr8zsaiyj6t17ks8li7zxdl96 1268974 1268973 2025-06-07T11:14:19Z Ériugena 188 1268974 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Is dlíodóir agus polaiteoir Meiriceánach í '''Jasmine Felicia Crockett''' (rugadh í ar an 29 Márta 1981) atá ag feidhmiú mar ionadaí SAM don 30ú toghlach comhdhála Texas ó Eanáir 2023. Is ball den [[Páirtí Daonlathach (Stáit Aontaithe)|Pháirtí Daonlathach]] í. Sa 118ú Comhdháil, d’fhóin Crockett mar mhac léinn céad bhliana úr na nDaonlathach idir ceannaireacht Dhaonlathach an Tí agus na thart ar 35 ball nua-togtha den Pháirtí Daonlathach. <ref name="DN">{{Cite web-en|url=https://www.dallasnews.com/news/politics/2022/12/01/dallas-rep-elect-jasmine-crockett-chosen-for-freshman-house-leadership-role/|title=Dallas Rep.-elect Jasmine Crockett chosen for freshman House leadership role|author=Alvey|first=Rebekah|date=December 1, 2022|work=The Dallas Morning News|access-date=December 2, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20221202005835/https://www.dallasnews.com/news/politics/2022/12/01/dallas-rep-elect-jasmine-crockett-chosen-for-freshman-house-leadership-role/|archive-date=December 2, 2022}}</ref> Ainmníodh Crockett mar chomhchathaoirleach ar fheachtas Harris-Walz 2024. <ref>{{Cite web-en|url=https://www.statesman.com/story/news/state/2024/08/30/jasmine-crockett-harris-walz-campaign-dallas-texas-us-rep-national-co-chair-2024-democrat/75011558007/|title=Texas Rep. Jasmine Crockett of Dallas named national co-chair for Harris-Walz campaign|author=Simmerman|first=Alexis|date=August 30, 2024|language=en-US|work=Austin American-Statesman|access-date=2024-11-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20241121195017/https://www.statesman.com/story/news/state/2024/08/30/jasmine-crockett-harris-walz-campaign-dallas-texas-us-rep-national-co-chair-2024-democrat/75011558007/|archive-date=November 21, 2024}}</ref> Is ball de Cácas Forásach na Comhdhála í Crockett. <ref>{{Cite web-en|url=https://www.axios.com/2025/01/22/doge-mtg-crockett-casar-congress-stansbury|title=Congress set to face chaos with Marjorie Taylor Greene-led DOGE subcommittee|author=Solender|first=Andrew|date=2025-01-22|language=en|work=Axios|access-date=2025-02-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20250123105103/https://www.axios.com/2025/01/22/doge-mtg-crockett-casar-congress-stansbury|archive-date=January 23, 2025}}</ref> Roimhe seo, bhí Crockett ina ionadaí don 100ú ceantar i dTeach Ionadaithe Texas. Sular toghadh í, bhí sí ina cosantóir poiblí do [[Contae Bowie, Texas|Chontae Bowie, Texas]], agus bhí sí ag cleachtadh dlí i ngnólacht príobháideach roimhe sin. == Luathshaol agus gairm bheatha == Rugadh Crockett i [[St. Louis]], Missouri, do thuismitheoirí Joseph agus Gwen Crockett. <ref>{{Cite web-en|url=https://crockett.house.gov/media/press-releases/congresswoman-jasmine-crockett-sworn-119th-congress-photos|title=Congresswoman Jasmine Crockett Is Sworn In to 119th Congress (PHOTOS) {{!}} Representative Crockett|date=2025-01-03|language=en|work=crockett.house.gov|access-date=2025-02-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20250304075809/https://crockett.house.gov/media/press-releases/congresswoman-jasmine-crockett-sworn-119th-congress-photos|archive-date=March 4, 2025}}</ref> D’fhreastail sí ar Mary Institute agus ar [[:en:Mary_Institute_and_St._Louis_Country_Day_School|St. Louis Country Day School]]<nowiki/>agus ar Rosati-Kain, meánscoil Chaitliceach do chailíní i St. Louis. <ref>{{Cite web-en|url=http://www.stlamerican.com/news/local_news/north-county-native-texas-transplant-sets-sights-on-congress/article_2006ddfe-8f66-11ec-9d2e-c7212ad7ac9c.html|title=North County native, Texas transplant, sets sights on Congress|author=Robinson-Jacobs|first=Karen|date=February 16, 2022|work=St. Louis American|access-date=October 3, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230606051418/https://www.stlamerican.com/news/local_news/north-county-native-texas-transplant-sets-sights-on-congress/article_2006ddfe-8f66-11ec-9d2e-c7212ad7ac9c.html/|archive-date=June 6, 2023}}</ref> D’fhreastail sí ar Rhodes College, áit ar chomhairligh ollamh di go raibh an iomarca pearsantachta aici le bheith sásta bheith ina cuntasóir poiblí deimhnithe. Spreag an bealach a láimhseáil an scoil sraith eachtraí fuatha ar an gcampas í chun a bheith ina dlíodóir, nuair a fuair sí litir ghráin chiníoch agus nuair a scríobadh gluaisteáin a cairde gorma le heochracha. <ref>{{Cite web-en|url=https://kvia.com/cnn-national/2021/07/23/why-texass-lone-black-freshman-democrat-refuses-to-give-up-on-the-fight-for-voting-rights/|title=Why Texas's lone Black freshman Democrat refuses to give up on the fight for voting rights|author=Newsource|first=C. N. N.|date=2021-07-23|language=en-US|work=KVIA|access-date=2025-03-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20250221032707/https://kvia.com/cnn-national/2021/07/23/why-texass-lone-black-freshman-democrat-refuses-to-give-up-on-the-fight-for-voting-rights/|archive-date=February 21, 2025}}</ref> Mhínigh sí, "My school didn't know what to do, and they brought in [[:en:The_Cochran_Firm|The Cochran Firm]], and the lawyer that helped me became my instant 'shero'. ... While we never figured out what happened, it was empowering to have her there. I saw how much help a lawyer could be to somebody at a very confusing time." Bhain sí céim [[Baitsiléir Ealaíon|Bhaitsiléara Ealaíon]] amach i riarachán gnó sa bhliain 2003. <ref name="BP">{{Cite web-en|url=https://ballotpedia.org/Jasmine_Crockett|title=Jasmine Crockett|language=en|work=Ballotpedia|access-date=November 10, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20210520110843/https://ballotpedia.org/Jasmine_Crockett|archive-date=May 20, 2021}}</ref> D’fhreastail sí ar Ionad Dlí Ollscoil Houston, agus bhain sí céim Dochtúir sa Dlí (Juris Doctor) amach sa bhliain 2006. Bhí sí ina ball de Chumann Náisiúnta na nAbhcóidí agus de Chumann an Bharra c'''hoiriúil''' '''ghoirm''' Dallas. <ref name="BP">{{Cite web-en|url=https://ballotpedia.org/Jasmine_Crockett|title=Jasmine Crockett|language=en|work=Ballotpedia|access-date=November 10, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20210520110843/https://ballotpedia.org/Jasmine_Crockett|archive-date=May 20, 2021}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://ballotpedia.org/Jasmine_Crockett "Jasmine Crockett"]. ''Ballotpedia''. [https://web.archive.org/web/20210520110843/https://ballotpedia.org/Jasmine_Crockett Archived] from the original on May 20, 2021<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">November 10,</span> 2020</span>.</cite></ref> Chríochnaigh sí scoil dlí agus níorbh fhada gur bhain sí Dochtúir sa Dlí (Juris Doctor) amach sa bhliain 2006. Bhí sí ina cosantóir poiblí do [[Contae Bowie, Texas|Chontae Bowie]] agus ina dhiaidh sin bhunaigh sí gnólacht dlí, a láimhseáil cásanna dlí timpistí gluaisteán agus a ghlac cásanna ''pro bono'' do ghníomhaithe [[Black Lives Matter]] . Is [[Baisteachas|Baisteach]] í Crockett <ref>{{Cite web-en|url=https://www.pewresearch.org/religion/wp-content/uploads/sites/7/2022/12/PF_2023.01.03_congress_LIST.pdf|title=Religious affiliation of members of 118th Congress|publisher=PEW Research Center|access-date=May 13, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230316090407/https://www.pewresearch.org/religion/wp-content/uploads/sites/7/2022/12/PF_2023.01.03_congress_LIST.pdf|archive-date=March 16, 2023}}</ref> <ref>{{Cite web-en|url=https://www.pewresearch.org/|title=Faith on the Hill: The religious composition of the 118th Congress|publisher=Pew Research Center|access-date=March 6, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20191002005236/https://www.pewresearch.org/|archive-date=October 2, 2019}}</ref> agus is ball í den sheathras Delta Sigma Theta . <ref>{{Cite web-en|url=https://www.jasmineforus.com/meet-jasmine/|title=MEET JASMINE – Jasmine For US|work=www.jasmineforus.com|access-date=2025-02-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20240518235148/https://www.jasmineforus.com/meet-jasmine/|archive-date=May 18, 2024}}</ref> == Teach Ionadaithe Texas == Sa bhliain 2019, tar éis d' Eric Johnson a shuíochán i dTeach Texas a fhágáil le bheith ina mhéara ar [[Dallas, Texas|Dallas]], reáchtáladh olltoghadh speisialta ar an 5 Samhain le toghchán réitigh ar an 28 Eanáir 2020, don chuid eile dá théarma, a bhuaigh Lorraine Birabil . <ref>{{Cite web-en|url=https://ballotpedia.org/Texas_state_legislative_special_elections,_2019|title=Texas state legislative special elections, 2019|language=en|work=[[Ballotpedia]]|access-date=September 29, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230209054339/https://ballotpedia.org/Texas_state_legislative_special_elections,_2019|archive-date=February 9, 2023}}</ref> Thug Crockett dúshlán do Birabil i dtoghchán tosaigh na nDaonlathach sa bhliain 2020. Is ae éigean a bhhuail sí Birabil i dtoghchán tosaigh, agus chuaigh sí ar aghaidh go dtí an olltoghchán i mí na Samhna 2020, áit a bhuaigh sí gan freasúra. Thosaigh sí ag obair i mí Eanáir 2021. <ref>{{Cite web-en|url=https://www.texastribune.org/2020/07/21/lorraine-birabil-house-election/|title=State Rep. Lorraine Birabil concedes after primary runoff defeat|author=Svitek|first=Patrick|date=July 21, 2020|language=en|work=The Texas Tribune|access-date=November 10, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201110104402/https://www.texastribune.org/2020/07/21/lorraine-birabil-house-election/|archive-date=November 10, 2020}}</ref> <ref>{{Cite web-en|url=https://communityimpact.com/dallas-fort-worth/richardson/election-texas-2020-primary/2020/07/14/jasmine-felicia-crockett-edges-out-narrow-victory-over-incumbent-lorraine-birabil-in-race-for-house-district-100/|title=Jasmine Felicia Crockett edges out narrow victory over incumbent Lorraine Birabil in race for House District 100|author=Lueckemeyer|first=Olivia|date=July 14, 2020|language=English|work=impact|access-date=November 10, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201110052557/https://communityimpact.com/dallas-fort-worth/richardson/election-texas-2020-primary/2020/07/14/jasmine-felicia-crockett-edges-out-narrow-victory-over-incumbent-lorraine-birabil-in-race-for-house-district-100/|archive-date=November 10, 2020}}</ref> == Teach Ionadaithe na Stát Aontaithe == [[Íomhá:Nancy_Pelosi_Honors_Texas_House_Democrats_(cropped).jpg|mion| Pictiúr d'ionadaí Stáit Texas Trey Martinez Fischer, [[Spéicéir Theach na nIonadaithe, SAM|Spéicéir Theach na Stát Aontaithe]] [[Nancy Pelosi]], agus Crockett, sa bhliain 2021.]] ==Tagairtí== [[Catagóir:Daoine beo]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1981]] [[Catagóir:Polaiteoirí Afrai-Mheiriceánaigh den 21ú haois]] [[Catagóir:Comhaltaí de Theach Reachtaíochta Texas den 21ú haois]] [[Catagóir:Comhaltaí de Theach Ionadaithe na Stát Aontaithe den 21ú haois]] [[Catagóir:Comhaltaí Afrai-Mheiriceánaigh de Theach Ionadaithe na Stát Aontaithe]] [[Catagóir:Baistigh as Texas]] [[Catagóir:Baill Delta Sigma Theta]] [[Catagóir:Baill an Pháirtí Dhaonlathaigh de Theach Reachtaíochta Texas]] [[Catagóir:Baill an Pháirtí Dhaonlathaigh de Theach Ionadaithe na Stát Aontaithe as Texas]] [[Catagóir:Daoine beo]] [[Catagóir:Polaiteoirí ó St. Louis]] [[Catagóir:Cosantóirí poiblí]] [[Catagóir:Alumni Choláiste Rhodes]] [[Catagóir:Dlíodóirí Texas]] [[Catagóir:Alumni Ionad Dlí Ollscoil Houston]] c4dibac5atnlhq62o5hfc1r49qhc9m1 1268975 1268974 2025-06-07T11:17:26Z Ériugena 188 1268975 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Is dlíodóir agus polaiteoir Meiriceánach í '''Jasmine Felicia Crockett''' (rugadh í ar an 29 Márta 1981) atá ag feidhmiú mar ionadaí SAM don 30ú toghlach comhdhála Texas ó Eanáir 2023. Is ball den [[Páirtí Daonlathach (Stáit Aontaithe)|Pháirtí Daonlathach]] í. Sa 118ú Comhdháil, d’fhóin Crockett mar mhac léinn céad bhliana úr na nDaonlathach idir ceannaireacht Dhaonlathach an Tí agus na thart ar 35 ball nua-togtha den Pháirtí Daonlathach. <ref name="DN">{{Cite web-en|url=https://www.dallasnews.com/news/politics/2022/12/01/dallas-rep-elect-jasmine-crockett-chosen-for-freshman-house-leadership-role/|title=Dallas Rep.-elect Jasmine Crockett chosen for freshman House leadership role|author=Alvey|first=Rebekah|date=December 1, 2022|work=The Dallas Morning News|access-date=December 2, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20221202005835/https://www.dallasnews.com/news/politics/2022/12/01/dallas-rep-elect-jasmine-crockett-chosen-for-freshman-house-leadership-role/|archive-date=December 2, 2022}}</ref> Ainmníodh Crockett mar chomhchathaoirleach ar fheachtas Harris-Walz 2024. <ref>{{Cite web-en|url=https://www.statesman.com/story/news/state/2024/08/30/jasmine-crockett-harris-walz-campaign-dallas-texas-us-rep-national-co-chair-2024-democrat/75011558007/|title=Texas Rep. Jasmine Crockett of Dallas named national co-chair for Harris-Walz campaign|author=Simmerman|first=Alexis|date=August 30, 2024|language=en-US|work=Austin American-Statesman|access-date=2024-11-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20241121195017/https://www.statesman.com/story/news/state/2024/08/30/jasmine-crockett-harris-walz-campaign-dallas-texas-us-rep-national-co-chair-2024-democrat/75011558007/|archive-date=November 21, 2024}}</ref> Is ball den 'Congressional Progressive Caucus' (Cácas Forásach na Comhdhála) í Crockett. <ref>{{Cite web-en|url=https://www.axios.com/2025/01/22/doge-mtg-crockett-casar-congress-stansbury|title=Congress set to face chaos with Marjorie Taylor Greene-led DOGE subcommittee|author=Solender|first=Andrew|date=2025-01-22|language=en|work=Axios|access-date=2025-02-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20250123105103/https://www.axios.com/2025/01/22/doge-mtg-crockett-casar-congress-stansbury|archive-date=January 23, 2025}}</ref> Roimhe seo, bhí Crockett ina ionadaí don 100ú ceantar i dTeach Ionadaithe Texas. Sular toghadh í, bhí sí ina cosantóir poiblí do [[Contae Bowie, Texas|Chontae Bowie, Texas]], agus bhí sí ag cleachtadh dlí i ngnólacht príobháideach roimhe sin. == Luathshaol agus gairm bheatha == Rugadh Crockett i [[St. Louis]], Missouri, do thuismitheoirí Joseph agus Gwen Crockett. <ref>{{Cite web-en|url=https://crockett.house.gov/media/press-releases/congresswoman-jasmine-crockett-sworn-119th-congress-photos|title=Congresswoman Jasmine Crockett Is Sworn In to 119th Congress (PHOTOS) {{!}} Representative Crockett|date=2025-01-03|language=en|work=crockett.house.gov|access-date=2025-02-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20250304075809/https://crockett.house.gov/media/press-releases/congresswoman-jasmine-crockett-sworn-119th-congress-photos|archive-date=March 4, 2025}}</ref> D’fhreastail sí ar Mary Institute agus ar [[:en:Mary_Institute_and_St._Louis_Country_Day_School|St. Louis Country Day School]]<nowiki/>agus ar Rosati-Kain, meánscoil Chaitliceach do chailíní i St. Louis. <ref>{{Cite web-en|url=http://www.stlamerican.com/news/local_news/north-county-native-texas-transplant-sets-sights-on-congress/article_2006ddfe-8f66-11ec-9d2e-c7212ad7ac9c.html|title=North County native, Texas transplant, sets sights on Congress|author=Robinson-Jacobs|first=Karen|date=February 16, 2022|work=St. Louis American|access-date=October 3, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230606051418/https://www.stlamerican.com/news/local_news/north-county-native-texas-transplant-sets-sights-on-congress/article_2006ddfe-8f66-11ec-9d2e-c7212ad7ac9c.html/|archive-date=June 6, 2023}}</ref> D’fhreastail sí ar Rhodes College, áit ar chomhairligh ollamh di go raibh an iomarca pearsantachta aici le bheith sásta bheith ina cuntasóir poiblí deimhnithe. Spreag an bealach a láimhseáil an scoil sraith eachtraí fuatha ar an gcampas í chun a bheith ina dlíodóir, nuair a fuair sí litir ghráin chiníoch agus nuair a scríobadh gluaisteáin a cairde gorma le heochracha. <ref>{{Cite web-en|url=https://kvia.com/cnn-national/2021/07/23/why-texass-lone-black-freshman-democrat-refuses-to-give-up-on-the-fight-for-voting-rights/|title=Why Texas's lone Black freshman Democrat refuses to give up on the fight for voting rights|author=Newsource|first=C. N. N.|date=2021-07-23|language=en-US|work=KVIA|access-date=2025-03-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20250221032707/https://kvia.com/cnn-national/2021/07/23/why-texass-lone-black-freshman-democrat-refuses-to-give-up-on-the-fight-for-voting-rights/|archive-date=February 21, 2025}}</ref> Mhínigh sí, "''My school didn't know what to do, and they brought in [[:en:The_Cochran_Firm|The Cochran Firm]], and the lawyer that helped me became my instant 'shero'. ... While we never figured out what happened, it was empowering to have her there. I saw how much help a lawyer could be to somebody at a very confusing time''." Bhain sí céim [[Baitsiléir Ealaíon|Bhaitsiléara Ealaíon]] amach i riarachán gnó sa bhliain 2003. <ref name="BP">{{Cite web-en|url=https://ballotpedia.org/Jasmine_Crockett|title=Jasmine Crockett|language=en|work=Ballotpedia|access-date=November 10, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20210520110843/https://ballotpedia.org/Jasmine_Crockett|archive-date=May 20, 2021}}</ref> D’fhreastail sí ar Ionad Dlí Ollscoil Houston, agus bhain sí céim Dochtúir sa Dlí (Juris Doctor) amach sa bhliain 2006. Bhí sí ina ball de Chumann Náisiúnta na nAbhcóidí agus de Chumann an Bharra c'''hoiriúil''' '''ghoirm''' Dallas. <ref name="BP">{{Cite web-en|url=https://ballotpedia.org/Jasmine_Crockett|title=Jasmine Crockett|language=en|work=Ballotpedia|access-date=November 10, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20210520110843/https://ballotpedia.org/Jasmine_Crockett|archive-date=May 20, 2021}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://ballotpedia.org/Jasmine_Crockett "Jasmine Crockett"]. ''Ballotpedia''. [https://web.archive.org/web/20210520110843/https://ballotpedia.org/Jasmine_Crockett Archived] from the original on May 20, 2021<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">November 10,</span> 2020</span>.</cite></ref> Chríochnaigh sí scoil dlí agus níorbh fhada gur bhain sí Dochtúir sa Dlí (Juris Doctor) amach sa bhliain 2006. Bhí sí ina cosantóir poiblí do [[Contae Bowie, Texas|Chontae Bowie]] agus ina dhiaidh sin bhunaigh sí gnólacht dlí, a láimhseáil cásanna dlí timpistí gluaisteán agus a ghlac cásanna ''pro bono'' do ghníomhaithe [[Black Lives Matter]] . Is [[Baisteachas|Baisteach]] í Crockett <ref>{{Cite web-en|url=https://www.pewresearch.org/religion/wp-content/uploads/sites/7/2022/12/PF_2023.01.03_congress_LIST.pdf|title=Religious affiliation of members of 118th Congress|publisher=PEW Research Center|access-date=May 13, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230316090407/https://www.pewresearch.org/religion/wp-content/uploads/sites/7/2022/12/PF_2023.01.03_congress_LIST.pdf|archive-date=March 16, 2023}}</ref> <ref>{{Cite web-en|url=https://www.pewresearch.org/|title=Faith on the Hill: The religious composition of the 118th Congress|publisher=Pew Research Center|access-date=March 6, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20191002005236/https://www.pewresearch.org/|archive-date=October 2, 2019}}</ref> agus is ball í den sheathras Delta Sigma Theta . <ref>{{Cite web-en|url=https://www.jasmineforus.com/meet-jasmine/|title=MEET JASMINE – Jasmine For US|work=www.jasmineforus.com|access-date=2025-02-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20240518235148/https://www.jasmineforus.com/meet-jasmine/|archive-date=May 18, 2024}}</ref> == Teach Ionadaithe Texas == Sa bhliain 2019, tar éis d' Eric Johnson a shuíochán i dTeach Texas a fhágáil le bheith ina mhéara ar [[Dallas, Texas|Dallas]], reáchtáladh olltoghadh speisialta ar an 5 Samhain le toghchán réitigh ar an 28 Eanáir 2020, don chuid eile dá théarma, a bhuaigh Lorraine Birabil . <ref>{{Cite web-en|url=https://ballotpedia.org/Texas_state_legislative_special_elections,_2019|title=Texas state legislative special elections, 2019|language=en|work=[[Ballotpedia]]|access-date=September 29, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230209054339/https://ballotpedia.org/Texas_state_legislative_special_elections,_2019|archive-date=February 9, 2023}}</ref> Thug Crockett dúshlán do Birabil i dtoghchán tosaigh na nDaonlathach sa bhliain 2020. Is ae éigean a bhhuail sí Birabil i dtoghchán tosaigh, agus chuaigh sí ar aghaidh go dtí an olltoghchán i mí na Samhna 2020, áit a bhuaigh sí gan freasúra. Thosaigh sí ag obair i mí Eanáir 2021. <ref>{{Cite web-en|url=https://www.texastribune.org/2020/07/21/lorraine-birabil-house-election/|title=State Rep. Lorraine Birabil concedes after primary runoff defeat|author=Svitek|first=Patrick|date=July 21, 2020|language=en|work=The Texas Tribune|access-date=November 10, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201110104402/https://www.texastribune.org/2020/07/21/lorraine-birabil-house-election/|archive-date=November 10, 2020}}</ref> <ref>{{Cite web-en|url=https://communityimpact.com/dallas-fort-worth/richardson/election-texas-2020-primary/2020/07/14/jasmine-felicia-crockett-edges-out-narrow-victory-over-incumbent-lorraine-birabil-in-race-for-house-district-100/|title=Jasmine Felicia Crockett edges out narrow victory over incumbent Lorraine Birabil in race for House District 100|author=Lueckemeyer|first=Olivia|date=July 14, 2020|language=English|work=impact|access-date=November 10, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201110052557/https://communityimpact.com/dallas-fort-worth/richardson/election-texas-2020-primary/2020/07/14/jasmine-felicia-crockett-edges-out-narrow-victory-over-incumbent-lorraine-birabil-in-race-for-house-district-100/|archive-date=November 10, 2020}}</ref> == Teach Ionadaithe na Stát Aontaithe == [[Íomhá:Nancy_Pelosi_Honors_Texas_House_Democrats_(cropped).jpg|mion| Pictiúr d'ionadaí Stáit Texas Trey Martinez Fischer, [[Spéicéir Theach na nIonadaithe, SAM|Spéicéir Theach na Stát Aontaithe]] [[Nancy Pelosi]], agus Crockett, sa bhliain 2021.]] ==Tagairtí== [[Catagóir:Daoine beo]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1981]] [[Catagóir:Polaiteoirí Afrai-Mheiriceánaigh den 21ú haois]] [[Catagóir:Comhaltaí de Theach Reachtaíochta Texas den 21ú haois]] [[Catagóir:Comhaltaí de Theach Ionadaithe na Stát Aontaithe den 21ú haois]] [[Catagóir:Comhaltaí Afrai-Mheiriceánaigh de Theach Ionadaithe na Stát Aontaithe]] [[Catagóir:Baistigh as Texas]] [[Catagóir:Baill Delta Sigma Theta]] [[Catagóir:Baill an Pháirtí Dhaonlathaigh de Theach Reachtaíochta Texas]] [[Catagóir:Baill an Pháirtí Dhaonlathaigh de Theach Ionadaithe na Stát Aontaithe as Texas]] [[Catagóir:Daoine beo]] [[Catagóir:Polaiteoirí ó St. Louis]] [[Catagóir:Cosantóirí poiblí]] [[Catagóir:Alumni Choláiste Rhodes]] [[Catagóir:Dlíodóirí Texas]] [[Catagóir:Alumni Ionad Dlí Ollscoil Houston]] 8bvj2t407iem8pi6a478mlokmfa6zzc 1268976 1268975 2025-06-07T11:21:11Z Ériugena 188 1268976 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Is dlíodóir agus polaiteoir Meiriceánach í '''Jasmine Felicia Crockett''' (rugadh í ar an 29 Márta 1981) atá ag feidhmiú mar ionadaí SAM don 30ú toghlach comhdhála Texas ó Eanáir 2023. Is ball den [[Páirtí Daonlathach (Stáit Aontaithe)|Pháirtí Daonlathach]] í. Sa 118ú Comhdháil, bhí Crockett ina mac léinn céad bhliana úr na nDaonlathach, idir Ceannaireacht Dhaonlathach an Tí agus na thart ar 35 ball nua-togtha den Pháirtí Daonlathach. <ref name="DN">{{Cite web-en|url=https://www.dallasnews.com/news/politics/2022/12/01/dallas-rep-elect-jasmine-crockett-chosen-for-freshman-house-leadership-role/|title=Dallas Rep.-elect Jasmine Crockett chosen for freshman House leadership role|author=Alvey|first=Rebekah|date=December 1, 2022|work=The Dallas Morning News|access-date=December 2, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20221202005835/https://www.dallasnews.com/news/politics/2022/12/01/dallas-rep-elect-jasmine-crockett-chosen-for-freshman-house-leadership-role/|archive-date=December 2, 2022}}</ref> Ainmníodh Crockett mar chomhchathaoirleach ar fheachtas Harris-Walz 2024. <ref>{{Cite web-en|url=https://www.statesman.com/story/news/state/2024/08/30/jasmine-crockett-harris-walz-campaign-dallas-texas-us-rep-national-co-chair-2024-democrat/75011558007/|title=Texas Rep. Jasmine Crockett of Dallas named national co-chair for Harris-Walz campaign|author=Simmerman|first=Alexis|date=August 30, 2024|language=en-US|work=Austin American-Statesman|access-date=2024-11-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20241121195017/https://www.statesman.com/story/news/state/2024/08/30/jasmine-crockett-harris-walz-campaign-dallas-texas-us-rep-national-co-chair-2024-democrat/75011558007/|archive-date=November 21, 2024}}</ref> Is ball den 'Congressional Progressive Caucus' (Cácas Forásach na Comhdhála) í Crockett. <ref>{{Cite web-en|url=https://www.axios.com/2025/01/22/doge-mtg-crockett-casar-congress-stansbury|title=Congress set to face chaos with Marjorie Taylor Greene-led DOGE subcommittee|author=Solender|first=Andrew|date=2025-01-22|language=en|work=Axios|access-date=2025-02-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20250123105103/https://www.axios.com/2025/01/22/doge-mtg-crockett-casar-congress-stansbury|archive-date=January 23, 2025}}</ref> Roimhe seo, bhí Crockett ina ionadaí don 100ú ceantar i dTeach Ionadaithe Texas. Sular toghadh í, bhí sí ina cosantóir poiblí do [[Contae Bowie, Texas|Chontae Bowie, Texas]], agus bhí sí ag cleachtadh dlí i ngnólacht príobháideach roimhe sin. == Luathshaol agus gairm bheatha == Rugadh Crockett i [[St. Louis]], Missouri, do thuismitheoirí Joseph agus Gwen Crockett. <ref>{{Cite web-en|url=https://crockett.house.gov/media/press-releases/congresswoman-jasmine-crockett-sworn-119th-congress-photos|title=Congresswoman Jasmine Crockett Is Sworn In to 119th Congress (PHOTOS) {{!}} Representative Crockett|date=2025-01-03|language=en|work=crockett.house.gov|access-date=2025-02-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20250304075809/https://crockett.house.gov/media/press-releases/congresswoman-jasmine-crockett-sworn-119th-congress-photos|archive-date=March 4, 2025}}</ref> D’fhreastail sí ar Mary Institute agus ar [[:en:Mary_Institute_and_St._Louis_Country_Day_School|St. Louis Country Day School]]<nowiki/>agus ar Rosati-Kain, meánscoil Chaitliceach do chailíní i St. Louis. <ref>{{Cite web-en|url=http://www.stlamerican.com/news/local_news/north-county-native-texas-transplant-sets-sights-on-congress/article_2006ddfe-8f66-11ec-9d2e-c7212ad7ac9c.html|title=North County native, Texas transplant, sets sights on Congress|author=Robinson-Jacobs|first=Karen|date=February 16, 2022|work=St. Louis American|access-date=October 3, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230606051418/https://www.stlamerican.com/news/local_news/north-county-native-texas-transplant-sets-sights-on-congress/article_2006ddfe-8f66-11ec-9d2e-c7212ad7ac9c.html/|archive-date=June 6, 2023}}</ref> D’fhreastail sí ar Rhodes College, áit ar chomhairligh ollamh di go raibh an iomarca pearsantachta aici le bheith sásta bheith ina cuntasóir poiblí deimhnithe. Spreag an bealach a láimhseáil an scoil sraith eachtraí fuatha ar an gcampas í chun a bheith ina dlíodóir, nuair a fuair sí litir ghráin chiníoch agus nuair a scríobadh gluaisteáin a cairde gorma le heochracha. <ref>{{Cite web-en|url=https://kvia.com/cnn-national/2021/07/23/why-texass-lone-black-freshman-democrat-refuses-to-give-up-on-the-fight-for-voting-rights/|title=Why Texas's lone Black freshman Democrat refuses to give up on the fight for voting rights|author=Newsource|first=C. N. N.|date=2021-07-23|language=en-US|work=KVIA|access-date=2025-03-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20250221032707/https://kvia.com/cnn-national/2021/07/23/why-texass-lone-black-freshman-democrat-refuses-to-give-up-on-the-fight-for-voting-rights/|archive-date=February 21, 2025}}</ref> Mhínigh sí, "''My school didn't know what to do, and they brought in [[:en:The_Cochran_Firm|The Cochran Firm]], and the lawyer that helped me became my instant 'shero'. ... While we never figured out what happened, it was empowering to have her there. I saw how much help a lawyer could be to somebody at a very confusing time''." Bhain sí céim [[Baitsiléir Ealaíon|Bhaitsiléara Ealaíon]] amach i riarachán gnó sa bhliain 2003. <ref name="BP">{{Cite web-en|url=https://ballotpedia.org/Jasmine_Crockett|title=Jasmine Crockett|language=en|work=Ballotpedia|access-date=November 10, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20210520110843/https://ballotpedia.org/Jasmine_Crockett|archive-date=May 20, 2021}}</ref> D’fhreastail sí ar Ionad Dlí Ollscoil Houston, agus bhain sí céim Dochtúir sa Dlí (Juris Doctor) amach sa bhliain 2006. Bhí sí ina ball de Chumann Náisiúnta na nAbhcóidí agus de Chumann an Bharra c'''hoiriúil''' '''ghoirm''' Dallas. <ref name="BP">{{Cite web-en|url=https://ballotpedia.org/Jasmine_Crockett|title=Jasmine Crockett|language=en|work=Ballotpedia|access-date=November 10, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20210520110843/https://ballotpedia.org/Jasmine_Crockett|archive-date=May 20, 2021}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://ballotpedia.org/Jasmine_Crockett "Jasmine Crockett"]. ''Ballotpedia''. [https://web.archive.org/web/20210520110843/https://ballotpedia.org/Jasmine_Crockett Archived] from the original on May 20, 2021<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">November 10,</span> 2020</span>.</cite></ref> Chríochnaigh sí scoil dlí agus níorbh fhada gur bhain sí Dochtúir sa Dlí (Juris Doctor) amach sa bhliain 2006. Bhí sí ina cosantóir poiblí do [[Contae Bowie, Texas|Chontae Bowie]] agus ina dhiaidh sin bhunaigh sí gnólacht dlí, a láimhseáil cásanna dlí timpistí gluaisteán agus a ghlac cásanna ''pro bono'' do ghníomhaithe [[Black Lives Matter]] . Is [[Baisteachas|Baisteach]] í Crockett <ref>{{Cite web-en|url=https://www.pewresearch.org/religion/wp-content/uploads/sites/7/2022/12/PF_2023.01.03_congress_LIST.pdf|title=Religious affiliation of members of 118th Congress|publisher=PEW Research Center|access-date=May 13, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230316090407/https://www.pewresearch.org/religion/wp-content/uploads/sites/7/2022/12/PF_2023.01.03_congress_LIST.pdf|archive-date=March 16, 2023}}</ref> <ref>{{Cite web-en|url=https://www.pewresearch.org/|title=Faith on the Hill: The religious composition of the 118th Congress|publisher=Pew Research Center|access-date=March 6, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20191002005236/https://www.pewresearch.org/|archive-date=October 2, 2019}}</ref> agus is ball í den sheathras Delta Sigma Theta . <ref>{{Cite web-en|url=https://www.jasmineforus.com/meet-jasmine/|title=MEET JASMINE – Jasmine For US|work=www.jasmineforus.com|access-date=2025-02-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20240518235148/https://www.jasmineforus.com/meet-jasmine/|archive-date=May 18, 2024}}</ref> == Teach Ionadaithe Texas == Sa bhliain 2019, tar éis d' Eric Johnson a shuíochán i dTeach Texas a fhágáil le bheith ina mhéara ar [[Dallas, Texas|Dallas]], reáchtáladh olltoghadh speisialta ar an 5 Samhain le toghchán réitigh ar an 28 Eanáir 2020, don chuid eile dá théarma, a bhuaigh Lorraine Birabil . <ref>{{Cite web-en|url=https://ballotpedia.org/Texas_state_legislative_special_elections,_2019|title=Texas state legislative special elections, 2019|language=en|work=[[Ballotpedia]]|access-date=September 29, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230209054339/https://ballotpedia.org/Texas_state_legislative_special_elections,_2019|archive-date=February 9, 2023}}</ref> Thug Crockett dúshlán do Birabil i dtoghchán tosaigh na nDaonlathach sa bhliain 2020. Is ae éigean a bhhuail sí Birabil i dtoghchán tosaigh, agus chuaigh sí ar aghaidh go dtí an olltoghchán i mí na Samhna 2020, áit a bhuaigh sí gan freasúra. Thosaigh sí ag obair i mí Eanáir 2021. <ref>{{Cite web-en|url=https://www.texastribune.org/2020/07/21/lorraine-birabil-house-election/|title=State Rep. Lorraine Birabil concedes after primary runoff defeat|author=Svitek|first=Patrick|date=July 21, 2020|language=en|work=The Texas Tribune|access-date=November 10, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201110104402/https://www.texastribune.org/2020/07/21/lorraine-birabil-house-election/|archive-date=November 10, 2020}}</ref> <ref>{{Cite web-en|url=https://communityimpact.com/dallas-fort-worth/richardson/election-texas-2020-primary/2020/07/14/jasmine-felicia-crockett-edges-out-narrow-victory-over-incumbent-lorraine-birabil-in-race-for-house-district-100/|title=Jasmine Felicia Crockett edges out narrow victory over incumbent Lorraine Birabil in race for House District 100|author=Lueckemeyer|first=Olivia|date=July 14, 2020|language=English|work=impact|access-date=November 10, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201110052557/https://communityimpact.com/dallas-fort-worth/richardson/election-texas-2020-primary/2020/07/14/jasmine-felicia-crockett-edges-out-narrow-victory-over-incumbent-lorraine-birabil-in-race-for-house-district-100/|archive-date=November 10, 2020}}</ref> == Teach Ionadaithe na Stát Aontaithe == [[Íomhá:Nancy_Pelosi_Honors_Texas_House_Democrats_(cropped).jpg|mion| Pictiúr d'ionadaí Stáit Texas Trey Martinez Fischer, [[Spéicéir Theach na nIonadaithe, SAM|Spéicéir Theach na Stát Aontaithe]] [[Nancy Pelosi]], agus Crockett, sa bhliain 2021.]] ==Tagairtí== [[Catagóir:Daoine beo]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1981]] [[Catagóir:Polaiteoirí Afrai-Mheiriceánaigh den 21ú haois]] [[Catagóir:Comhaltaí de Theach Reachtaíochta Texas den 21ú haois]] [[Catagóir:Comhaltaí de Theach Ionadaithe na Stát Aontaithe den 21ú haois]] [[Catagóir:Comhaltaí Afrai-Mheiriceánaigh de Theach Ionadaithe na Stát Aontaithe]] [[Catagóir:Baistigh as Texas]] [[Catagóir:Baill Delta Sigma Theta]] [[Catagóir:Baill an Pháirtí Dhaonlathaigh de Theach Reachtaíochta Texas]] [[Catagóir:Baill an Pháirtí Dhaonlathaigh de Theach Ionadaithe na Stát Aontaithe as Texas]] [[Catagóir:Daoine beo]] [[Catagóir:Polaiteoirí ó St. Louis]] [[Catagóir:Cosantóirí poiblí]] [[Catagóir:Alumni Choláiste Rhodes]] [[Catagóir:Dlíodóirí Texas]] [[Catagóir:Alumni Ionad Dlí Ollscoil Houston]] 5cog8z59i6ufh94r8zro0f2756aby93