Vicipéid
gawiki
https://ga.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%ADomhleathanach
MediaWiki 1.45.0-wmf.6
first-letter
Meán
Speisialta
Plé
Úsáideoir
Plé úsáideora
Vicipéid
Plé Vicipéide
Íomhá
Plé íomhá
MediaWiki
Plé MediaWiki
Teimpléad
Plé teimpléid
Cabhair
Plé cabhrach
Catagóir
Plé catagóire
TimedText
TimedText talk
Module
Module talk
Plé úsáideora:Kwekubo
3
1839
1270508
1267628
2025-06-18T15:26:26Z
PamelaBertaccini
66841
/* Iarratas maidir le seiceáil gramadaí ar an leathanach “Andrea Benetti” */ mír nua
1270508
wikitext
text/x-wiki
<div style="text-align: center; font-size: 135%; color: #dc143c;">'''Please add requests for account renamings/usurpations at [[Vicipéid:Athainmniú cuntas#footer|Vicipéid:Athainmniú cuntas]]. Thanks for your cooperation.'''</div>
{| class="wikitable" style="float:right;" width="280px"
|-
! align="center" | [[Íomhá:Vista-file-manager.png|50px|Cartlann]]<br />Cartlann
|-
|
# [[Plé úsáideora:Gabriel Beecham/Cartlann 1|/Cartlann 1]]
#[[Plé úsáideora:Gabriel Beecham/Cartlann 2|/Cartlann 2 (le tosú)]]
|}
==Nonkilling==
Hi! I was wondering if you would help us create an entry in Gailge for "Nonkilling" [http://en.wikipedia.org/wiki/Nonkilling]. The first paragraph would do! --[[Úsáideoir:Cgnk|Cgnk]] 18:45, 3 Meitheamh 2009 (UTC)
== Agus iarratas róbó eile ... ==
.. le d'thoil [[Vicipéid:Bot policy#Ptbotgourou|anseo]]. Brón orm, ach tá na [[Speisialta:RecentChanges|hAthruithe is déanaí]] ag éirí tranglam. GRMMA arís :) - [[Úsáideoir:Alison|<span style="color:#FF823D;font-family: comic sans ms">'''A<font color= "#FF7C0A">l<font color= "#FFB550">is</font>o</font>n'''</span>]] <sup>[[Plé_úsáideora:Alison|❤]]</sup> 20:26, 28 Deireadh Fómhair 2008 (UTC)
== Thanks... ==
...for the rename. :) -- [[Úsáideoir:Manticore|Manticore]] 12:39, 5 Samhain 2008 (UTC)
== *Nudge* *poke* :) ==
Haigh arís - cúpla cinn eile ag iarraidh stádas róbó [[Vicipéid:Róbónna|anseo]] :) - [[Úsáideoir:Alison|<span style="color:#FF823D;font-family: comic sans ms">'''A<font color= "#FF7C0A">l<font color= "#FFB550">is</font>o</font>n'''</span>]] <sup>[[Plé_úsáideora:Alison|❤]]</sup> 12:07, 21 Mí na Nollag 2008 (UTC)
:Maith agat arís, agus Nollaig shona dhuit!! :) - [[Úsáideoir:Alison|<span style="color:#FF823D;font-family: comic sans ms">'''A<font color= "#FF7C0A">l<font color= "#FFB550">is</font>o</font>n'''</span>]] <sup>[[Plé_úsáideora:Alison|❤]]</sup> 20:23, 24 Mí na Nollag 2008 (UTC) (BTW, aon tuairimí faoin leathanach [[Úsáideoir:Alison/Príomhleathanach|seo]]?)
:: Agus [[Vicipéid:Róbónna#Muro_Bot|arís]] (brón orm!) - [[Úsáideoir:Alison|<span style="color:#FF823D;font-family: comic sans ms">'''A<font color= "#FF7C0A">l<font color= "#FFB550">is</font>o</font>n'''</span>]] <sup>[[Plé_úsáideora:Alison|❤]]</sup> 06:33, 5 Feabhra 2009 (UTC)
== Iarratas speisialta :) ==
''(as Béara, brón orm, ach tá na Maoir ar Meta-Vicí ag féachaint anseo :) )''
Haigh arís. Tá [[Vicipéid:Róbónna#AllieBot|iarratas róbó nua againn]] - one with a difference, this time :) We've no local bots running on gawikipedia - just the usual collection of interwiki updater bots - but we've no welcomebot or catmove bot, not least of all ''as Gaeilge''. I've been working on a bot using the standard pywikipedia framework. I've trialled it a few times, both on and off this wiki, and everything is working fine. Right now, it's welcoming people ''as Gaeilge, agus go huathoibríoch'' :) but is obviously bunging up recentchanges. I've switched it off now, until you approve, but I'd really love to have a bot bit for AllieBot. It could be seriously useful to us for tedious tasks such as pagemoves or category mass-renames, etc.
Athbhliain faoi mhaise dhuit!! - [[Úsáideoir:Alison|<span style="color:#FF823D;font-family: comic sans ms">'''A<font color= "#FF7C0A">l<font color= "#FFB550">is</font>o</font>n'''</span>]] <sup>[[Plé_úsáideora:Alison|❤]]</sup> 10:13, 2 Eanáir 2009 (UTC)
: It's also fixing double-redirects and marking broken redirects rather nicely, too :) - [[Úsáideoir:Alison|<span style="color:#FF823D;font-family: comic sans ms">'''A<font color= "#FF7C0A">l<font color= "#FFB550">is</font>o</font>n'''</span>]] <sup>[[Plé_úsáideora:Alison|❤]]</sup> 11:00, 2 Eanáir 2009 (UTC)
:: Agus buíochas le do chuid dréachtaí [http://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Teimpléad:Fáilte&curid=19659&diff=215001&oldid=214569 anseo] :) - [[Úsáideoir:Alison|<span style="color:#FF823D;font-family: comic sans ms">'''A<font color= "#FF7C0A">l<font color= "#FFB550">is</font>o</font>n'''</span>]] <sup>[[Plé_úsáideora:Alison|❤]]</sup> 05:22, 4 Eanáir 2009 (UTC)
: Tá triall an róbó criochnaithe anois agus tá gach rud ceart go leor :) - [[Úsáideoir:Alison|<span style="color:#FF823D;font-family: comic sans ms">'''A<font color= "#FF7C0A">l<font color= "#FFB550">is</font>o</font>n'''</span>]] <sup>[[Plé_úsáideora:Alison|❤]]</sup> 06:17, 6 Eanáir 2009 (UTC)
: Hi again. I could really use a bot bit for AllieBot, as she's now flooding recent changes with 'Fáilte' messages for four years' worth of users :) Maith agat! - [[Úsáideoir:Alison|<span style="color:#FF823D;font-family: comic sans ms">'''A<font color= "#FF7C0A">l<font color= "#FFB550">is</font>o</font>n'''</span>]] <sup>[[Plé_úsáideora:Alison|❤]]</sup> 01:54, 12 Eanáir 2009 (UTC)
GRMA arís - [[Úsáideoir:Alison|<span style="color:#FF823D;font-family: comic sans ms">'''A<font color= "#FF7C0A">l<font color= "#FFB550">is</font>o</font>n'''</span>]] <sup>[[Plé_úsáideora:Alison|❤]]</sup> 22:05, 15 Eanáir 2009 (UTC)
== Bot status for User:Darkicebot ==
Hi there. I added a request for bot status on the bot status request page a week ago, but there has not been any action yet. Could you please look at the request? Thanks, [[Úsáideoir:Razorflame|Razorflame]] 23:34, 18 Feabhra 2009 (UTC)
: Razorflame - Gabriel is usually pretty busy off-wiki and we're a very small wiki here. Just give him a chance - [[Úsáideoir:Alison|<span style="color:#FF823D;font-family: comic sans ms">'''A<font color= "#FF7C0A">l<font color= "#FFB550">is</font>o</font>n'''</span>]] <sup>[[Plé_úsáideora:Alison|❤]]</sup> 08:03, 19 Feabhra 2009 (UTC)
== Iarratais róbó nua ==
[[File:WikiThanks.png|right|50px]]Haigh, a Ghabriel. Ceithre cinn nua [[VP:RÓBÓ|taobh anseo]]. GRMA aris, a chara! - [[Úsáideoir:Alison|<span style="color:#FF823D;font-family: comic sans ms">'''A<font color= "#FF7C0A">l<font color= "#FFB550">is</font>o</font>n'''</span>]] <sup>[[Plé_úsáideora:Alison|❤]]</sup> 07:02, 31 Márta 2009 (UTC)
: Agus ceann eile ;) - [[Úsáideoir:Alison|<span style="color:#FF823D;font-family: comic sans ms">'''A<font color= "#FF7C0A">l<font color= "#FFB550">is</font>o</font>n'''</span>]] <sup>[[Plé_úsáideora:Alison|❤]]</sup> 05:56, 8 Aibreán 2009 (UTC)
== [[Plé Vicipéide:Riarthóirí|Riarthóirí nua]] ==
Táimid tar éis dhá úsáideoirí, [[Úsáideoir:Antóin]] agus [[Úsáideoir:Tameamseo]] a ainmniú mar riarthóirí don todhchaí. Go dtí seo, tá tacaíocht an phobail faighte acu. An féidir leat do thuairim féin a thabhairt ar an gcás? GRMA --[[User:Footyfanatic3000|<font color="Green">'''Footyfanatic'''</font>]][[User talk:Footyfanatic3000|'''<font color="Green">3000</font>''']] 12:54, 14 Iúil 2009 (UTC)
:Mar a deireann Footyfanatic, bhí [[Plé_Vicipéide:Riarthóirí#Riarthóir_nua|díospóireacht/RfA]] againn le déanaí. De réir dealramh tá WP:CON ann go bhfuil "the right stuff" ag Antóin agus Tameanseo. Cad a cheapann tú? Are you happy to annoint them? [[Úsáideoir:Guliolopez|Guliolopez]] 12:59, 14 Iúil 2009 (UTC)
::I'll get the oil out :) Aontaím leis an dá ainmniúchán, ach staonfainn ó Antóin a "riarthóiriú" muna bhfuil sé sásta é a ghlacadh i láthair na huaire. --[[Úsáideoir:Gabriel Beecham|Gabriel Beecham]] 13:07, 14 Iúil 2009 (UTC)
:::Fan soicind, d'athraigh Antóin a intinn. Féach [http://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Pl%C3%A9_Vicip%C3%A9ide%3ARiarth%C3%B3ir%C3%AD&diff=266261&oldid=263101 anseo]. GRMA --[[User:Footyfanatic3000|<font color="Green">'''Footyfanatic'''</font>]][[User talk:Footyfanatic3000|'''<font color="Green">3000</font>''']] 14:40, 14 Iúil 2009 (UTC)
::::GRMMA a FF3000, níor léigh mé i gceart é sin. --[[Úsáideoir:Gabriel Beecham|Gabriel Beecham]] 14:46, 14 Iúil 2009 (UTC)
:::::::Aha, go maith, agus mise ag ceapadh nár shábháil mé an méid a scríobhas anseo. Ní raibhas in ann teacht air cúpla nóiméad ó shin. GRMA, a FF! --[[Úsáideoir:Antóin|Antóin]] 14:48, 14 Iúil 2009 (UTC)
==Comhaid neamhúsáidte==
{{img-sem-uso|Íomhá:AnBhreatainBheag.png}}
* Sorry, a Ghabriel. This is just a trial of the bot, as it tags an unused image. Ignore! :) - [[Úsáideoir:Alison|<span style="color:#FF823D;font-family: comic sans ms">'''A<font color= "#FF7C0A">l<font color= "#FFB550">is</font>o</font>n'''</span>]] <sup>[[Plé_úsáideora:Alison|❤]]</sup> 09:23, 11 Eanáir 2010 (UTC)
== renames ==
Hi there are outstanding renames at [[Vicipéid:Athainmniú cuntas]]. Regards, --[[Úsáideoir:Jayvdb|Jayvdb]] 11:33, 30 Eanáir 2010 (UTC)
* [http://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Vicipéid%3AAthainmniú_cuntas&action=historysubmit&diff=324668&oldid=298032 Agus ceann eile] :) - [[Úsáideoir:Alison|<span style="color:#FF823D;font-family: comic sans ms">'''A<font color= "#FF7C0A">l<font color= "#FFB550">is</font>o</font>n'''</span>]] <sup>[[Plé_úsáideora:Alison|❤]]</sup> 05:21, 2 Feabhra 2010 (UTC)
== [[Project:Bureaucrats|Maorlathaigh]] ==
Haigh, a Ghaebriel. Would you mind if I applied for position of 'crat here? I think we're big enough as a project to need more than one. Thoughts? - [[Úsáideoir:Alison|<span style="color:#FF823D;font-family: comic sans ms">'''A<font color= "#FF7C0A">l<font color= "#FFB550">is</font>o</font>n'''</span>]] <sup>[[Plé_úsáideora:Alison|❤]]</sup> 20:22, 30 Eanáir 2010 (UTC)
:Hi Gabriel. Do you think you could add Alison (or myself) to the crat grouping? (The global bot process is helping, but I think there's enough volume going through now that an extra crat would help with bot requests, profile rename requests, etc). [[Úsáideoir:Guliolopez|Guliolopez]] 16:24, 14 Mí na Nollag 2010 (UTC)
:: Oh my goodness!! Míle maith agaibh a Ghaebriel 's a Ghulio :) I'd better put my head down and do some work around here - [[Úsáideoir:Alison|<span style="color:#FF823D;font-family: comic sans ms">'''A<font color= "#FF7C0A">l<font color= "#FFB550">is</font>o</font>n'''</span>]] <sup>[[Plé_úsáideora:Alison|❤]]</sup> 04:49, 17 Mí na Nollag 2010 (UTC)
::: GRMA! [[Úsáideoir:Guliolopez|Guliolopez]] 11:49, 17 Mí na Nollag 2010 (UTC)
== [[m:Special:MyLanguage/Single User Login finalisation announcement|Forced user renames coming soon for SUL]] ==
<div class="mw-content-ltr">
Hi, sorry for writing in English. I'm writing to ask you, as a bureaucrat of this wiki, to [//meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Single+User+Login+finalisation+announcement%2FPersonal+announcement&filter=&action=page translate and review the notification] that will be sent to all users, also on this wiki, who will be forced to change their user name on May 27 and will probably need your help with renames.
You may also want to help with the pages [[m:Rename practices]] and [[m:Global rename policy]].
Thank you, [[m:User:Nemo_bis|Nemo]] 13:26, 3 Bealtaine 2013 (UTC)
</div>
<!-- EdwardsBot 0441 -->
{{img-sem-uso|Íomhá:AnBhreatainBheag.png}}
{{img-sem-uso|Íomhá:Aontas Eorpach tiortha oileain 256.png}}
{{img-sem-uso|Íomhá:AnBhreatainBheag.png}}
{{img-sem-uso|Íomhá:Aontas Eorpach tiortha oileain 256.png}}
== An important message about renaming users ==
<div class="mw-content-ltr">
Dear Kwekubo,
''My aplogies for writing in English. Please translate or have this translated for you if it will help.''
I am cross-posting this message to many places to make sure everyone who is a Wikimedia Foundation project bureaucrat receives a copy. If you are a bureaucrat on more than one wiki, you will receive this message on each wiki where you are a bureaucrat.
As you may have seen, work to perform the Wikimedia cluster-wide [[mw:SUL finalisation|single-user login finalisation]] (SUL finalisation) is taking place. This may potentially effect your work as a local bureaucrat, so please read this message carefully.
Why is this happening? As currently stated at [[m:Global rename policy|the global rename policy]], a global account is a name linked to a single user across all Wikimedia wikis, with local accounts unified into a global collection. Previously, the only way to rename a unified user was to individually rename every local account. This was an extremely difficult and time-consuming task, both for stewards and for the users who had to initiate discussions with local bureaucrats (who perform local renames to date) on every wiki with available bureaucrats. The process took a very long time, since it's difficult to coordinate crosswiki renames among the projects and bureaucrats involved in individual projects.
The SUL finalisation will be taking place in stages, and one of the first stages will be to turn off Special:RenameUser locally. This needs to be done as soon as possible, on advice and input from Stewards and engineers for the project, so that no more accounts that are unified globally are broken by a local rename to usurp the global account name. Once this is done, the process of global name unification can begin. The date that has been chosen to turn off local renaming and shift over to entirely global renaming is 15 September 2014, or three weeks time from now. In place of local renames is a new tool, hosted on Meta, that allows for global renames on all wikis where the name is not registered will be deployed.
Your help is greatly needed during this process and going forward in the future if, as a bureaucrat, renaming users is something that you do or have an interest in participating in. The Wikimedia Stewards have set up, and are in charge of, a new community usergroup on Meta in order to share knowledge and work together on renaming accounts globally, called [[m:Global renamers|Global renamers]]. Stewards are in the process of creating documentation to help global renamers to get used to and learn more about global accounts and tools and Meta in general as well as the application format. As transparency is a valuable thing in our movement, the Stewards would like to have at least a brief public application period. If you are an experienced renamer as a local bureaucrat, the process of becoming a part of this group could take as little as 24 hours to complete. You, as a bureaucrat, should be able to apply for the global renamer right on Meta by the [[m:SRGP|requests for global permissions]] page on 1 September, a week from now.
In the meantime please update your local page where users request renames to reflect this move to global renaming, and if there is a rename request and the user has edited more than one wiki with the name, please send them to [[:m:SRUC|the request page for a global rename]].
Stewards greatly appreciate the trust local communities have in you and want to make this transition as easy as possible so that the two groups can start working together to ensure everyone has a unique login identity across Wikimedia projects. Completing this project will allow for long-desired universal tools like a global watchlist, global notifications and many, many more features to make work easier.
If you have any questions, comments or concerns about the SUL finalisation, read over the [[m:SUL|Help:Unified login]] page on Meta and leave a note on the talk page there, or on the talk page for [[m:Talk:Global renamers|global renamers]]. You can also contact me on [[m:User talk:Keegan (WMF)|my talk page on meta]] if you would like. I'm working as a bridge between Wikimedia Foundation Engineering and Product Development, Wikimedia Stewards, and you to assure that SUL finalisation goes as smoothly as possible; this is a community-driven process and I encourage you to work with the Stewards for our communities.
Thank you for your time.
-- [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] [[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]] 18:24, 25 Lúnasa 2014 (UTC)
<small>--This message was sent using [[m:MassMessage|MassMessage]]. Was there an error? [[m:Talk:MassMessage|Report it!]]</small>
</div>
<!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Keegan_(WMF)/MassMessage/Crats&oldid=9637985 -->
== How we will see unregistered users ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
<section begin=content/>
Hi!
You get this message because you are an admin on a Wikimedia wiki.
When someone edits a Wikimedia wiki without being logged in today, we show their IP address. As you may already know, we will not be able to do this in the future. This is a decision by the Wikimedia Foundation Legal department, because norms and regulations for privacy online have changed.
Instead of the IP we will show a masked identity. You as an admin '''will still be able to access the IP'''. There will also be a new user right for those who need to see the full IPs of unregistered users to fight vandalism, harassment and spam without being admins. Patrollers will also see part of the IP even without this user right. We are also working on [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/Improving tools|better tools]] to help.
If you have not seen it before, you can [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|read more on Meta]]. If you want to make sure you don’t miss technical changes on the Wikimedia wikis, you can [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|subscribe]] to [[m:Tech/News|the weekly technical newsletter]].
We have [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation#IP Masking Implementation Approaches (FAQ)|two suggested ways]] this identity could work. '''We would appreciate your feedback''' on which way you think would work best for you and your wiki, now and in the future. You can [[m:Talk:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|let us know on the talk page]]. You can write in your language. The suggestions were posted in October and we will decide after 17 January.
Thank you.
/[[m:User:Johan (WMF)|Johan (WMF)]]<section end=content/>
</div>
18:15, 4 Eanáir 2022 (UTC)
<!-- Message sent by User:Johan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johan_(WMF)/Target_lists/Admins2022(4)&oldid=22532508 -->
== Athchóiriú leathanaigh [[Joanne Dabugsii]] ==
Maorlathaigh a chara {{ping|Kwekubo}}, {{ping|Guliolopez}}, {{ping|Alison}}! Ar an drochuair, chomh fada agus a thuigim, níl aon uirlis sa Vicipéid Ghaeilge "Wikipedia:Requests for undeletion". Sin an fáth a bhfuil mé ag casadh chugat. Chruthaigh mé leathanach faoi imreoir cispheile den fhoireann náisiúnta [[Stáit Chónaidhme na Micrinéise]] [[Joanne Dabugsii]]. Admhaím go raibh gá leis an alt a athbhreithniú. Ach, mar imreoir ar a foireann náisiúnta agus mar rannpháirtí i gCorn Micrinéise-2022, chomhlíon sí na critéir [[Vicipéid:Suntasacht]]. Ach hon [[m:User:Kevin Scannell |Kevin Scannell ]] scrios an leathanach faoin imreoir cispheile. Measaim go bhfuil an scriosadh mídhleathach agus iarraim an leathanach a chur ar ais [[Joanne Dabugsii]]. Chomh maith leis sin, le do thoil cabhrú chun feabhas a chur ar an leathanach seo. --[[Úsáideoir:Djohnni|Djohnni]] ([[Plé úsáideora:Djohnni|plé]]) 18:18, 13 Iúil 2022 (UTC)
*: Is mór an trua nárbh fhéidir an choimhlint a réiteach mar ní raibh aon fhreagra ó na maorlathaigh {{ping|Kwekubo}}, {{ping|Guliolopez}}, {{ping|Alison}}... Guím go dtiocfaidh forbairt ar an deighleog Ghaeilge de "Vicipéid". Slán leat.--[[Úsáideoir:Djohnni|Djohnni]] ([[Plé úsáideora:Djohnni|plé]]) 08:45, 9 Lúnasa 2022 (UTC)
*:[[Úsáideoir:Djohnni|@Djohnni]] Haigh - níl toradh ar bith le fáil trí Google maidir le himreoir cispheile darb ainm "Joanne Dabugsii". An féidir leat tagairt nó foinse a thabhairt? --[[Úsáideoir:Kwekubo|Kwekubo]] ([[Plé úsáideora:Kwekubo|plé]]) 08:52, 9 Lúnasa 2022 (UTC)
**: [[Úsáideoir:Kwekubo|Kwekubo]], ar ndóigh, is féidir liom. [https://www.fiba.basketball/womensmicronesiancup/2022/player/Joannie-Dabugsiy leathanach Faoin lúthchleasaí ar láithreán gréasáin oifigiúil FIBA ], [https://sl.wikipedia.org/wiki/Joannie%20Dabugsiy leathanach faoin imreoir cispheile i "Wikipedia" i dteanga iasachta].--[[Úsáideoir:Djohnni|Djohnni]] ([[Plé úsáideora:Djohnni|plé]]) 09:02, 9 Lúnasa 2022 (UTC)
***: Is mór an trua nár fhan mé leis an bhfreagra ón Uasal {{ping|Kwekubo}}. --[[Úsáideoir:Djohnni|Djohnni]] ([[Plé úsáideora:Djohnni|plé]]) 09:30, 20 Lúnasa 2022 (UTC)
== Vicí na mBan ==
A chara, toisc gur úsáideoir Vicipéide rialta thú, ba mhaith liom tusa a chur ar an eolas maidir le tionscadal nua atá ar siúl. Vicí na mBan, nó WikiWomen, is ainm do. Is comhfhiontar é idir Pobal Éireann Wikimedia, Coláiste Oiriall i Muineachán agus eagraíochtaí Vicipéide agus meánscoileanna sa [[An Fhreaslainn|Fhreaslainn]] agus i d[[Tír na mBascach]]. Le linn na tionscadail seo, beidh muid ag cruthú acmhainní teagaisc ionas go mbeidh daltaí meánscoileanna in ann ailt Vicipéide a scríobh as Gaeilge, as Freaslainnis nó as Bascais faoi mhná iomráiteacha. Beidh na daltaí ag foghlaim faoi Vicipéid ón mí seo chugainn ar aghaidh agus tosóidh siad ag scríobh sa bhliain úr. Tá breis eolais ar fáil as Béarla ar an leathanach Meta: https://meta.wikimedia.org/wiki/WikiWomen_Erasmus%2B_Project. Tá fáilte roimh cheisteanna agus bharúlacha chugamsa ar Vicipéid nó seol r-phost chugainn: wikimediaireland[at]gmail.com. Beidh mé ag cur teachtaireacht ar an halla baile chomh maith, mo leithscéal as crosphostáil a dhéanamh. [[Úsáideoir:Dowlinme|Dowlinme]] ([[Plé úsáideora:Dowlinme|plé]]) 16:55, 28 Deireadh Fómhair 2022 (UTC)
== Request for assistance from an ambassador (referred via Meta) ==
Good afternoon. I am seeking your assistance as a non-speaker of the Irish language. I added a local userpage here a short time ago, and was unable to get the babel box indicating my native language (Danish) to display. My English usage and the clear indication that I do not speak Irish both showed up correctly. Since I'm unfamiliar with the structure and language of this wiki, could you please pass this matter on to whoever could correct or fix the babel on this wiki, so that the templates autogenerate when a new user starts to use them? I'd appreciate your help, and thank you! [[Úsáideoir:DaneGeld|DaneGeld]] ([[Plé úsáideora:DaneGeld|plé]]) 13:46, 28 Bealtaine 2025 (UTC)
== Iarratas maidir le seiceáil gramadaí ar an leathanach “Andrea Benetti” ==
HI, tá súil agam go bhfuil tú go maith. Táim ag scríobh chugat chun a iarraidh an bhféadfá breathnú ar an leathanach seo ar Vicipéid:
https://ga.wikipedia.org/wiki/Andrea_Benetti
Tá teimpléad air faoi láthair a thugann le fios go bhfuil fadhbanna gramadaí ann. Ní labhraím Gaeilge líofa agus ba mhaith liom a chinntiú go bhfuil an t-alt ceart ó thaobh na gramadaí de.
An bhféadfá, le do thoil, an leathanach a athbhreithniú agus aon mhíchruinneas nó botún a cheartú? Bheinn fíorbhuíoch as do chúnamh.
Mura bhfuil tú in ann cabhrú liom, an bhféadfá úsáideoir eile a mholadh a d’fhéadfadh cúnamh a thabhairt dom?
Go raibh míle maith agat roimh ré. [[Úsáideoir:PamelaBertaccini|<span style="font-family: 'Futura LT Pro Light', Futura, sans-serif; text-shadow: 1px 1px 2px #a5a5a5; font-size:110%; color:#01b30e">'''PamelaBertaccini'''</span>]] 15:26, 18 Meitheamh 2025 (UTC)
7b9ujzvt6xtk2silabyi9doigrcmz1n
Loch Coirib
0
2434
1270589
1269867
2025-06-18T23:53:49Z
Marcas.oduinn
33120
/* Tagairtí */Catagóir
1270589
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
Tá '''Loch Coirib'''<ref name="Logainm">{{Cite web-en|url=https://www.logainm.ie/ga/1166343|title=Loch Coirib/Lough Corrib {{!}} logainm.ie|publisher=[[An Coimisiún Logainmneacha]]|access-date=2023-06-22|language=ga|work=[[Logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (Logainm.ie)}}</ref> (nó '''An Choirib''') ar cheann de mhór-locha na [[Éire|hÉireann]], agus é suite in iarthar na tíre. Tá iascaireacht bhreá ar an loch agus san abhainn ([[Abhainn na Gaillimhe]]) ghairid a cheanglaíonn an loch le cathair na [[Gaillimh]]e agus [[Cuan na Gaillimhe]]. Is iondúil báid aeraíochta ar an loch freisin i rith an tsamhraidh.
Bhíodh an t-ainm '''Loch (n)Oirbsen''' ar an loch sa sean-am, de réir leabhair [[Ruaidhrí Ua Flaithbheartaigh|Ruaidhrí Uí Fhlaithbheartaigh]], ó [[1684]], agus is as sin a tháinig an ainm [[Loch Coirib]], ó bhrú na litreacha le chéile. Ba ainm a bhí ar [[Mhanannán mac Lír]] é Oirbse nó Oirbsiu. Ní úsáidtear an ainm ''Loch Oirbsen'' anois i n[[Gaeilge]] ná i m[[Béarla]] le tagairt don loch.
==Oileáin==
Tá go leor oileán sa loch, níos mó ná 1000 san áireamh.<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.anglingcharts.com/charts/newcorribcharts.html|teideal=New Lough Corrib GPS Charts|work=www.anglingcharts.com|dátarochtana=2021-08-19}}</ref> I measc na n-oileán mór tá [[Inis an Ghaill Crabhthigh]], ar a bhfuil mainistir ársa, agus Caisleán na Circe.
== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{síol}}
[[Catagóir:Uiscí Chonnachta]]
[[Catagóir:Lochanna Chontae na Gaillimhe|Coirib]]
[[Catagóir:Gaeltachtaí Chontae na Gaillimhe]]
8dp1uftlxgx122l1mu5d95rylxtmz46
18 Meitheamh
0
3553
1270486
1250971
2025-06-18T12:31:32Z
Conradder
34685
/* Daoine a fuair bás ar an lá seo */
1270486
wikitext
text/x-wiki
{{Meitheamh}}
Is é an '''18 Meitheamh''' an 169ú lá den bhliain de réir fhéilire Ghréagóra nó an 170ú lá i mbliain bhisigh. Tá 196 lá fágtha sa bhliain.
== Féilte ==
* [[Na Séiséil]] - Lá Náisiúnta
== Daoine a rugadh ar an lá seo ==
* [[1754]] — [[Anna Maria Lenngren]], scríbhneoir Sualannach (b. [[1817]])
* [[1769]] — [[Robert Stewart, Bíocunta an Chaisleáin Riabhaigh]], polaiteoir Briotanach (b. [[1822]])
* [[1845]] — [[Charles Louis Alphonse Laveran]], dochtúir Francach (b. [[1922]])
* [[1860]] — [[George James Frampton]], dealbhóir Briotanach (b. [[1928]])
* [[1866]] — [[Seasaidh NicLachlainn]], amhránaí Albanach
* [[1887]] — [[Blanche Yurka]], ban-aisteoir Meiriceánach (b. [[1974]])
* [[1903]] — [[Jeanette MacDonald]], amhránaí agus ban-aisteoir Meiriceánach (b. [[1965]])
* [[1904]] — [[Keye Luke]], aisteoir (b. [[1991]])
* [[1918]] — [[Aída Cartagena Portalatín]], file as an bPoblacht Dhoiminiceach (b. [[1994]])
* [[1920]] — [[Rosemary Dobson]], file Astrálach (b. [[2012]])
* [[1929]] — [[Jürgen Habermas]], socheolaí agus fealsamh Gearmánach
* [[1937]] — [[Jay Rockefeller]], Seanadóir Meiriceánach
* [[1942]] — [[Paul McCartney]], ceoltóir de chuid [[The Beatles]]
* [[1942]] — [[Roger Ebert]], léirmheastóir scannán (b. [[2013]])
* [[1942]] — [[Thabo Mbeki]], uachtarán na hAfraice Theas
* [[1946]] — [[Fabio Capello]], imreoir sacair agus bainisteoir Iodálach
* [[1947]] — [[Seamus Moore]], amhránaí Éireannach
* [[1949]] — [[Jarosław Kaczyński]], polaiteoir Polannach
* [[1949]] — [[Lech Kaczyński]], polaiteoir Polannach agus Uachtarán na Polainne (b. [[2010]])
* [[1964]] — [[Iarla Ó Lionáird]], amhránaí Éireannach
* [[1970]] — [[Clare Bailey]], polaiteoir as Béal Feirste
* [[1986]] — [[Richard Gasquet]], imreoir leadóige Francach
* [[1989]] — [[Pierre - Emerick Aubameyang|Pierre-Emerick Aubameyang]], imreoir sacair Gabúnach
== Daoine a fuair bás ar an lá seo ==
* [[1629]] — [[Tiobóid na Long de Búrca, 1ú Bíocunta Mhaigh Eo|Tiobóid na Long de Búrca]], thaoiseach Éireannach (r. [[1567]])
* [[1864]] — [[William Smith O’Brien|William Smith O'Brien]], polaiteoir Éireannach (r. [[1803]])
* [[1880]] — [[John Sutter]], 77, ceannródaí (r. [[1803]])
* [[1928]] — [[Roald Amundsen]], 55, taiscéalaí Ioruach (r.[[1872]])
* [[1939]] — [[Arthur Edwin Kennelly]], innealtóir leictreach Meiriceánach (r. [[1861]])
* [[1941]] — [[Pól Breathnach]], sagart Éireannach (r. [[1885]])
* [[1972]] — [[Myles Dillon]], staraí, focleolaí, agus Ceiltíoch Éireannach (r. [[1900]])
* [[1974]] — [[Georgy Zhukov]], ginearál Rúiseach (r. [[1896]])
* [[1978]] — [[David Thornley]], polaiteoir Éireannach (r. [[1935]])
* [[1997]] — [[Lev Kopelev]], 85, scríbhneoir, scoláire agus easaontóir (r. [[1912]])
* [[1998]] — [[Felix Knight]], aisteoir (r. [[1908]])
* [[2006]] — [[Luke Belton]], polaiteoir Éireannach (r. [[1918]])
* [[2007]] — [[Bernard Manning]], fuirseoir Sasanach (r. [[1930]])
* [[2010]] — [[José Saramago]], scríbhneoir (r. [[1922]])
* [[2020]] — [[Vera Lynn]], amhránaí Sasanach (r. [[1917]])
* [[2024]] — [[Anouk Aimée]], ban-aisteoir Francach (r. [[1932]])
== Tarluithe eile ==
* [[1815]] - Ag Waterloo sa [[An Bheilg|Bheilg]], fuair [[Arthur Wellesley, Diúc Wellington]], an ceann is fearr ar [[Napoléon Bonaparte]] agus cuireadh deireadh le ré Bonaparte san Eoraip
* [[1953]] - Phós [[Martin Luther King]] [[Coretta Scott]]
* [[1972]] - Bhásaigh 118 duine i dtimpiste eitleáin ag [[Aerfort Heathrow]] nuair a thuirling an t-eitleán cúpla nóiméad tar éis di éirí san aer
* [[1994]] - [[Corn FIFA an Domhain 1994]]: bhuaigh [[Foireann sacair náisiúnta Phoblacht na hÉireann|Poblacht na hÉireann]] in aghaidh [[Foireann sacair náisiúnta na hIodáile|an Iodáil]] 1-0.
* [[1994]] - [[Sléacht Loch an Oileáin]] - Maraíodh seisear Caitliceach teach tábhairne i [[Loch an Oileáin]]
* [[2022]] - "[[Inphléascadh fhomhuireán Titan|Inpléascadh tubaisteach]]" a bhain do mhion-fhomhuireán an Titan ba chionsiocair le bás an chúigir a bhí inti,
[[Catagóir:Dátaí|0618]]]]
[[Catagóir:Míonna|Meitheamh, 18]]
esq1r7jxfujzho80q23114tzlstb0pv
1270488
1270486
2025-06-18T12:32:38Z
Conradder
34685
/* Daoine a rugadh ar an lá seo */
1270488
wikitext
text/x-wiki
{{Meitheamh}}
Is é an '''18 Meitheamh''' an 169ú lá den bhliain de réir fhéilire Ghréagóra nó an 170ú lá i mbliain bhisigh. Tá 196 lá fágtha sa bhliain.
== Féilte ==
* [[Na Séiséil]] - Lá Náisiúnta
== Daoine a rugadh ar an lá seo ==
* [[1754]] — [[Anna Maria Lenngren]], scríbhneoir Sualannach (b. [[1817]])
* [[1769]] — [[Robert Stewart, Bíocunta an Chaisleáin Riabhaigh]], polaiteoir Briotanach (b. [[1822]])
* [[1845]] — [[Charles Louis Alphonse Laveran]], dochtúir Francach (b. [[1922]])
* [[1860]] — [[George James Frampton]], dealbhóir Briotanach (b. [[1928]])
* [[1866]] — [[Seasaidh NicLachlainn]], amhránaí Albanach (b. [[1916]])
* [[1887]] — [[Blanche Yurka]], ban-aisteoir Meiriceánach (b. [[1974]])
* [[1903]] — [[Jeanette MacDonald]], amhránaí agus ban-aisteoir Meiriceánach (b. [[1965]])
* [[1904]] — [[Keye Luke]], aisteoir (b. [[1991]])
* [[1918]] — [[Aída Cartagena Portalatín]], file as an bPoblacht Dhoiminiceach (b. [[1994]])
* [[1920]] — [[Rosemary Dobson]], file Astrálach (b. [[2012]])
* [[1929]] — [[Jürgen Habermas]], socheolaí agus fealsamh Gearmánach
* [[1937]] — [[Jay Rockefeller]], Seanadóir Meiriceánach
* [[1942]] — [[Paul McCartney]], ceoltóir de chuid [[The Beatles]]
* [[1942]] — [[Roger Ebert]], léirmheastóir scannán (b. [[2013]])
* [[1942]] — [[Thabo Mbeki]], uachtarán na hAfraice Theas
* [[1946]] — [[Fabio Capello]], imreoir sacair agus bainisteoir Iodálach
* [[1947]] — [[Seamus Moore]], amhránaí Éireannach
* [[1949]] — [[Jarosław Kaczyński]], polaiteoir Polannach
* [[1949]] — [[Lech Kaczyński]], polaiteoir Polannach agus Uachtarán na Polainne (b. [[2010]])
* [[1964]] — [[Iarla Ó Lionáird]], amhránaí Éireannach
* [[1970]] — [[Clare Bailey]], polaiteoir as Béal Feirste
* [[1986]] — [[Richard Gasquet]], imreoir leadóige Francach
* [[1989]] — [[Pierre - Emerick Aubameyang|Pierre-Emerick Aubameyang]], imreoir sacair Gabúnach
== Daoine a fuair bás ar an lá seo ==
* [[1629]] — [[Tiobóid na Long de Búrca, 1ú Bíocunta Mhaigh Eo|Tiobóid na Long de Búrca]], thaoiseach Éireannach (r. [[1567]])
* [[1864]] — [[William Smith O’Brien|William Smith O'Brien]], polaiteoir Éireannach (r. [[1803]])
* [[1880]] — [[John Sutter]], 77, ceannródaí (r. [[1803]])
* [[1928]] — [[Roald Amundsen]], 55, taiscéalaí Ioruach (r.[[1872]])
* [[1939]] — [[Arthur Edwin Kennelly]], innealtóir leictreach Meiriceánach (r. [[1861]])
* [[1941]] — [[Pól Breathnach]], sagart Éireannach (r. [[1885]])
* [[1972]] — [[Myles Dillon]], staraí, focleolaí, agus Ceiltíoch Éireannach (r. [[1900]])
* [[1974]] — [[Georgy Zhukov]], ginearál Rúiseach (r. [[1896]])
* [[1978]] — [[David Thornley]], polaiteoir Éireannach (r. [[1935]])
* [[1997]] — [[Lev Kopelev]], 85, scríbhneoir, scoláire agus easaontóir (r. [[1912]])
* [[1998]] — [[Felix Knight]], aisteoir (r. [[1908]])
* [[2006]] — [[Luke Belton]], polaiteoir Éireannach (r. [[1918]])
* [[2007]] — [[Bernard Manning]], fuirseoir Sasanach (r. [[1930]])
* [[2010]] — [[José Saramago]], scríbhneoir (r. [[1922]])
* [[2020]] — [[Vera Lynn]], amhránaí Sasanach (r. [[1917]])
* [[2024]] — [[Anouk Aimée]], ban-aisteoir Francach (r. [[1932]])
== Tarluithe eile ==
* [[1815]] - Ag Waterloo sa [[An Bheilg|Bheilg]], fuair [[Arthur Wellesley, Diúc Wellington]], an ceann is fearr ar [[Napoléon Bonaparte]] agus cuireadh deireadh le ré Bonaparte san Eoraip
* [[1953]] - Phós [[Martin Luther King]] [[Coretta Scott]]
* [[1972]] - Bhásaigh 118 duine i dtimpiste eitleáin ag [[Aerfort Heathrow]] nuair a thuirling an t-eitleán cúpla nóiméad tar éis di éirí san aer
* [[1994]] - [[Corn FIFA an Domhain 1994]]: bhuaigh [[Foireann sacair náisiúnta Phoblacht na hÉireann|Poblacht na hÉireann]] in aghaidh [[Foireann sacair náisiúnta na hIodáile|an Iodáil]] 1-0.
* [[1994]] - [[Sléacht Loch an Oileáin]] - Maraíodh seisear Caitliceach teach tábhairne i [[Loch an Oileáin]]
* [[2022]] - "[[Inphléascadh fhomhuireán Titan|Inpléascadh tubaisteach]]" a bhain do mhion-fhomhuireán an Titan ba chionsiocair le bás an chúigir a bhí inti,
[[Catagóir:Dátaí|0618]]]]
[[Catagóir:Míonna|Meitheamh, 18]]
hrj4nbjmbwq2ksvari0k54p577b0b83
19 Meitheamh
0
3761
1270625
1229302
2025-06-19T09:49:59Z
Conradder
34685
/* Daoine a fuair bás ar an lá seo */
1270625
wikitext
text/x-wiki
{{Meitheamh}}
Is é an '''19 Meitheamh''' an 170ú lá den bhliain de réir fhéilire Ghréagóra nó an 171ú lá i mbliain bhisigh. Tá 195 lá fágtha sa bhliain.
== Féilte ==
* [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]] - ''Juneteenth'' nó ''Lá na Fuascailte''
== Daoine a rugadh ar an lá seo ==
* [[1566]] — [[Séamus VI]], Rí na hAlban, na hÉireann agus Shasana (b.[[1625]])
* [[1623]] — [[Blaise Pascal]], fealsamh, fisiceoir, matamaiticeoir Francach (b.[[1662]])
* [[1859]] — [[Moltke Moe]], béaloideasaí Ioruach *b. [[1913]])
* [[1861]] — [[José Rizal]], scríbhneoir, úrscéalaí, dochtúir súl, agus náisiúnaí as na hOileáin Fhilipíneacha (b. [[1896]])
* [[1885]] — [[Pól Breathnach]], sagart Éireannach (b. [[1941]])
* [[1897]] — [[Cyril Norman Hinshelwood]], Ceimicí (b. [[1967]])
* [[1897]] — [[Moe Howard]], aisteoir agus fuirseoir Meiriceánach (b. [[1975]])
* [[1899]] — [[Boris Rybkin]], taidhleoir Sóivéadach (b. [[1947]])
* [[1903]] — [[Hans Litten]], dlíodóir Gearmánach (b. [[1938]])
* [[1906]] — [[Ernst Boris Chain]], Bithcheimicí (b. [[1979]])
* [[1924]] — [[Vasil Bykaŭ]], scríbhneoir (b.[[2003]])
* [[1930]] — [[Gena Rowlands]], ban-aisteoir Meiriceánach
* [[1932]] — [[Marisa Pavan]], ban-aisteoir Iodálach (b. [[2023]])
* [[1940]] — [[Brendan Ingle]], dornálaí Éireannach (b. [[2018]])
* [[1941]] — [[Václav Klaus]], Uachtarán Phoblacht na Seice ó 2003 go 2013
* [[1945]] — [[Aung San Suu Kyi]], gníomhaí
* [[1945]] — [[Radovan Karadžić]], 1ú uachtarán ar an Republika Srpska
* [[1947]] — [[John Hinch]], ceoltóir Briotanach
* [[1947]] — [[Salman Rushdie]], Úrscéalaí agus aistí Briotánach-Mheiriceánach
* [[1951]] — [[Ayman al-Zawahiri]], sceimhlitheoir Ioslamach (b. [[2022]])
* [[1954]] — [[Kathleen Turner]], ban-aisteoir Meiriceánach
* [[1964]] — [[Boris Johnson]], polaiteoir
* [[1972]] — [[Jean Dujardin]], aisteoir Francach
* [[1973]] — [[Nâdiya]], amhránaí Francach
* [[1974]] — [[Peadar Tóibín]], polaiteoir Éireannach
* [[1978]] — [[Marina Ovsyannikova]], iriseoir Rúiseach
* [[1980]] — [[Claire Hanna]], polaiteoir i dTuaisceart Éireann
* [[1982]] — [[Seán Tirial]], iománaí Éireannach
* [[1983]] — [[Macklemore]], Ceoltóir Rap
* [[1985]] — [[Pádraig Ó Dónalláin]], iománaí Éireannach
* [[1990]] — [[James O'Donoghue]], imreoir peil Ghaelach
* [[1998]] — [[Atticus Shaffer]], aisteoir Meiriceánach
== Daoine a fuair bás ar an lá seo ==
* [[1608]] — [[Alberico Gentili]], dlí-eolaí Iodálach (r. [[1552]])
* [[1820]] — [[Joseph Banks]], luibheolaí Sasanach (r. [[1743]])
* [[1886]] — [[Charles Trevelyan|Charles Edward Trevelyan]], riarthóir coilíneach Sasanach (r. [[1886]])
* [[1937]] — [[J. M. Barrie]], scríbhneoir Albanach (r. [[1860]])
* [[1968]] — [[Patrick O'Dowd]], polaiteoir Éireannach (r. [[1892]])
* [[1991]] — [[Jean Arthur]], ban-aisteoir (r. [[1900]])
* [[1993]] — [[William Golding]], drámadóir Sasanach (r. [[1911]])
* [[1997]] — [[Bobby Helms]], amhránaí ceol tíre Meiriceánach (r. [[1933]])
* [[2005]] — [[Michael Davitt (file)|Michael Davitt]], file Éireannach (r. [[1950]])
* [[2013]] — [[Gyula Horn]], polaiteoir Ungárach (r. [[1932]])
* [[2013]] — [[James Gandolfini]], aisteoir Meiriceánach (r. [[1961]])
* [[2020]] — [[Ian Holm]], aisteoir Briotanach (r. [[1931]])
* [[2020]] — [[Terry Brennan]], polaiteoir Éireannach (r. [[1942]])
== Tarluithe eile ==
* [[1975]] - Fuarthas an Tiarna Lucan, in absentia, ciontach, tar éis dhúnmharú a bhuime agus ionsaí fíochmhar ar a bhean chéile<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.beo.ie/alt-an-fhirinne-in-ait-na-leathphingine.aspx|teideal=An fhírinne in áit na leathphingine|language=ga|work=Beo!|dátarochtana=2019-06-19}}</ref>
* [[1984]] - Shínigh an fear mór cispheile [[Michael Jordan]], conradh leis na [[Chicago|Chicago Bulls]]
== Tagairtí ==
{{Reflist}}
[[Catagóir:Dátaí|0619]]
[[Catagóir:Míonna|Meitheamh, 19]]
lzaat698wgwej9bffa7w58inx7pjur9
1270626
1270625
2025-06-19T09:51:07Z
Conradder
34685
/* Daoine a rugadh ar an lá seo */
1270626
wikitext
text/x-wiki
{{Meitheamh}}
Is é an '''19 Meitheamh''' an 170ú lá den bhliain de réir fhéilire Ghréagóra nó an 171ú lá i mbliain bhisigh. Tá 195 lá fágtha sa bhliain.
== Féilte ==
* [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]] - ''Juneteenth'' nó ''Lá na Fuascailte''
== Daoine a rugadh ar an lá seo ==
* [[1566]] — [[Séamus VI]], Rí na hAlban, na hÉireann agus Shasana (b.[[1625]])
* [[1623]] — [[Blaise Pascal]], fealsamh, fisiceoir, matamaiticeoir Francach (b.[[1662]])
* [[1859]] — [[Moltke Moe]], béaloideasaí Ioruach *b. [[1913]])
* [[1861]] — [[José Rizal]], scríbhneoir, úrscéalaí, dochtúir súl, agus náisiúnaí as na hOileáin Fhilipíneacha (b. [[1896]])
* [[1885]] — [[Pól Breathnach]], sagart Éireannach (b. [[1941]])
* [[1897]] — [[Cyril Norman Hinshelwood]], Ceimicí (b. [[1967]])
* [[1897]] — [[Moe Howard]], aisteoir agus fuirseoir Meiriceánach (b. [[1975]])
* [[1899]] — [[Boris Rybkin]], taidhleoir Sóivéadach (b. [[1947]])
* [[1903]] — [[Hans Litten]], dlíodóir Gearmánach (b. [[1938]])
* [[1906]] — [[Ernst Boris Chain]], Bithcheimicí (b. [[1979]])
* [[1924]] — [[Vasil Bykaŭ]], scríbhneoir (b.[[2003]])
* [[1930]] — [[Gena Rowlands]], ban-aisteoir Meiriceánach (b. [[2024]])
* [[1932]] — [[Marisa Pavan]], ban-aisteoir Iodálach (b. [[2023]])
* [[1940]] — [[Brendan Ingle]], dornálaí Éireannach (b. [[2018]])
* [[1941]] — [[Václav Klaus]], Uachtarán Phoblacht na Seice ó 2003 go 2013
* [[1945]] — [[Aung San Suu Kyi]], gníomhaí
* [[1945]] — [[Radovan Karadžić]], 1ú uachtarán ar an Republika Srpska
* [[1947]] — [[John Hinch]], ceoltóir Briotanach (b. [[2021]])
* [[1947]] — [[Salman Rushdie]], Úrscéalaí agus aistí Briotánach-Mheiriceánach
* [[1951]] — [[Ayman al-Zawahiri]], sceimhlitheoir Ioslamach (b. [[2022]])
* [[1954]] — [[Kathleen Turner]], ban-aisteoir Meiriceánach
* [[1964]] — [[Boris Johnson]], polaiteoir
* [[1972]] — [[Jean Dujardin]], aisteoir Francach
* [[1973]] — [[Nâdiya]], amhránaí Francach
* [[1974]] — [[Peadar Tóibín]], polaiteoir Éireannach
* [[1978]] — [[Marina Ovsyannikova]], iriseoir Rúiseach
* [[1980]] — [[Claire Hanna]], polaiteoir i dTuaisceart Éireann
* [[1982]] — [[Seán Tirial]], iománaí Éireannach
* [[1983]] — [[Macklemore]], Ceoltóir Rap
* [[1985]] — [[Pádraig Ó Dónalláin]], iománaí Éireannach
* [[1990]] — [[James O'Donoghue]], imreoir peil Ghaelach
* [[1998]] — [[Atticus Shaffer]], aisteoir Meiriceánach
== Daoine a fuair bás ar an lá seo ==
* [[1608]] — [[Alberico Gentili]], dlí-eolaí Iodálach (r. [[1552]])
* [[1820]] — [[Joseph Banks]], luibheolaí Sasanach (r. [[1743]])
* [[1886]] — [[Charles Trevelyan|Charles Edward Trevelyan]], riarthóir coilíneach Sasanach (r. [[1886]])
* [[1937]] — [[J. M. Barrie]], scríbhneoir Albanach (r. [[1860]])
* [[1968]] — [[Patrick O'Dowd]], polaiteoir Éireannach (r. [[1892]])
* [[1991]] — [[Jean Arthur]], ban-aisteoir (r. [[1900]])
* [[1993]] — [[William Golding]], drámadóir Sasanach (r. [[1911]])
* [[1997]] — [[Bobby Helms]], amhránaí ceol tíre Meiriceánach (r. [[1933]])
* [[2005]] — [[Michael Davitt (file)|Michael Davitt]], file Éireannach (r. [[1950]])
* [[2013]] — [[Gyula Horn]], polaiteoir Ungárach (r. [[1932]])
* [[2013]] — [[James Gandolfini]], aisteoir Meiriceánach (r. [[1961]])
* [[2020]] — [[Ian Holm]], aisteoir Briotanach (r. [[1931]])
* [[2020]] — [[Terry Brennan]], polaiteoir Éireannach (r. [[1942]])
== Tarluithe eile ==
* [[1975]] - Fuarthas an Tiarna Lucan, in absentia, ciontach, tar éis dhúnmharú a bhuime agus ionsaí fíochmhar ar a bhean chéile<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.beo.ie/alt-an-fhirinne-in-ait-na-leathphingine.aspx|teideal=An fhírinne in áit na leathphingine|language=ga|work=Beo!|dátarochtana=2019-06-19}}</ref>
* [[1984]] - Shínigh an fear mór cispheile [[Michael Jordan]], conradh leis na [[Chicago|Chicago Bulls]]
== Tagairtí ==
{{Reflist}}
[[Catagóir:Dátaí|0619]]
[[Catagóir:Míonna|Meitheamh, 19]]
4ygh4un14y8nqv2994xp6bzvbdqrt2u
1270627
1270626
2025-06-19T10:06:25Z
Conradder
34685
/* Tarluithe eile */
1270627
wikitext
text/x-wiki
{{Meitheamh}}
Is é an '''19 Meitheamh''' an 170ú lá den bhliain de réir fhéilire Ghréagóra nó an 171ú lá i mbliain bhisigh. Tá 195 lá fágtha sa bhliain.
== Féilte ==
* [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]] - ''Juneteenth'' nó ''Lá na Fuascailte''
== Daoine a rugadh ar an lá seo ==
* [[1566]] — [[Séamus VI]], Rí na hAlban, na hÉireann agus Shasana (b.[[1625]])
* [[1623]] — [[Blaise Pascal]], fealsamh, fisiceoir, matamaiticeoir Francach (b.[[1662]])
* [[1859]] — [[Moltke Moe]], béaloideasaí Ioruach *b. [[1913]])
* [[1861]] — [[José Rizal]], scríbhneoir, úrscéalaí, dochtúir súl, agus náisiúnaí as na hOileáin Fhilipíneacha (b. [[1896]])
* [[1885]] — [[Pól Breathnach]], sagart Éireannach (b. [[1941]])
* [[1897]] — [[Cyril Norman Hinshelwood]], Ceimicí (b. [[1967]])
* [[1897]] — [[Moe Howard]], aisteoir agus fuirseoir Meiriceánach (b. [[1975]])
* [[1899]] — [[Boris Rybkin]], taidhleoir Sóivéadach (b. [[1947]])
* [[1903]] — [[Hans Litten]], dlíodóir Gearmánach (b. [[1938]])
* [[1906]] — [[Ernst Boris Chain]], Bithcheimicí (b. [[1979]])
* [[1924]] — [[Vasil Bykaŭ]], scríbhneoir (b.[[2003]])
* [[1930]] — [[Gena Rowlands]], ban-aisteoir Meiriceánach (b. [[2024]])
* [[1932]] — [[Marisa Pavan]], ban-aisteoir Iodálach (b. [[2023]])
* [[1940]] — [[Brendan Ingle]], dornálaí Éireannach (b. [[2018]])
* [[1941]] — [[Václav Klaus]], Uachtarán Phoblacht na Seice ó 2003 go 2013
* [[1945]] — [[Aung San Suu Kyi]], gníomhaí
* [[1945]] — [[Radovan Karadžić]], 1ú uachtarán ar an Republika Srpska
* [[1947]] — [[John Hinch]], ceoltóir Briotanach (b. [[2021]])
* [[1947]] — [[Salman Rushdie]], Úrscéalaí agus aistí Briotánach-Mheiriceánach
* [[1951]] — [[Ayman al-Zawahiri]], sceimhlitheoir Ioslamach (b. [[2022]])
* [[1954]] — [[Kathleen Turner]], ban-aisteoir Meiriceánach
* [[1964]] — [[Boris Johnson]], polaiteoir
* [[1972]] — [[Jean Dujardin]], aisteoir Francach
* [[1973]] — [[Nâdiya]], amhránaí Francach
* [[1974]] — [[Peadar Tóibín]], polaiteoir Éireannach
* [[1978]] — [[Marina Ovsyannikova]], iriseoir Rúiseach
* [[1980]] — [[Claire Hanna]], polaiteoir i dTuaisceart Éireann
* [[1982]] — [[Seán Tirial]], iománaí Éireannach
* [[1983]] — [[Macklemore]], Ceoltóir Rap
* [[1985]] — [[Pádraig Ó Dónalláin]], iománaí Éireannach
* [[1990]] — [[James O'Donoghue]], imreoir peil Ghaelach
* [[1998]] — [[Atticus Shaffer]], aisteoir Meiriceánach
== Daoine a fuair bás ar an lá seo ==
* [[1608]] — [[Alberico Gentili]], dlí-eolaí Iodálach (r. [[1552]])
* [[1820]] — [[Joseph Banks]], luibheolaí Sasanach (r. [[1743]])
* [[1886]] — [[Charles Trevelyan|Charles Edward Trevelyan]], riarthóir coilíneach Sasanach (r. [[1886]])
* [[1937]] — [[J. M. Barrie]], scríbhneoir Albanach (r. [[1860]])
* [[1968]] — [[Patrick O'Dowd]], polaiteoir Éireannach (r. [[1892]])
* [[1991]] — [[Jean Arthur]], ban-aisteoir (r. [[1900]])
* [[1993]] — [[William Golding]], drámadóir Sasanach (r. [[1911]])
* [[1997]] — [[Bobby Helms]], amhránaí ceol tíre Meiriceánach (r. [[1933]])
* [[2005]] — [[Michael Davitt (file)|Michael Davitt]], file Éireannach (r. [[1950]])
* [[2013]] — [[Gyula Horn]], polaiteoir Ungárach (r. [[1932]])
* [[2013]] — [[James Gandolfini]], aisteoir Meiriceánach (r. [[1961]])
* [[2020]] — [[Ian Holm]], aisteoir Briotanach (r. [[1931]])
* [[2020]] — [[Terry Brennan]], polaiteoir Éireannach (r. [[1942]])
== Tarluithe eile ==
* [[1910]] - Ceiliúradh an chéad [[Lá na nAithreacha]] i [[Spokane, Washington]]
* [[1921]] - Dhóigh [[Arm na Breataine|fórsaí Briotanacha]] [[Cnoc an Chrochaire]]
* [[1953]] - Cuireadh [[Julius agus Ethel Rosenberg]] chun báis i Nua-Eabhrac
* [[1975]] - Fuarthas an Tiarna Lucan, in absentia, ciontach, tar éis dhúnmharú a bhuime agus ionsaí fíochmhar ar a bhean chéile<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.beo.ie/alt-an-fhirinne-in-ait-na-leathphingine.aspx|teideal=An fhírinne in áit na leathphingine|language=ga|work=Beo!|dátarochtana=2019-06-19}}</ref>
* [[1984]] - Shínigh an fear mór cispheile [[Michael Jordan]], conradh leis na [[Chicago|Chicago Bulls]]
* [[2012]] - D'iarr [[Julian Assange]] [[tearmann]] san ambasáid [[Eacuadór|Eacuadórach]] i [[Londain]]
== Tagairtí ==
{{Reflist}}
[[Catagóir:Dátaí|0619]]
[[Catagóir:Míonna|Meitheamh, 19]]
e0kel2bm1ar58jkiyf05oouozfngjuh
1270628
1270627
2025-06-19T10:06:59Z
Conradder
34685
/* Tarluithe eile */
1270628
wikitext
text/x-wiki
{{Meitheamh}}
Is é an '''19 Meitheamh''' an 170ú lá den bhliain de réir fhéilire Ghréagóra nó an 171ú lá i mbliain bhisigh. Tá 195 lá fágtha sa bhliain.
== Féilte ==
* [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]] - ''Juneteenth'' nó ''Lá na Fuascailte''
== Daoine a rugadh ar an lá seo ==
* [[1566]] — [[Séamus VI]], Rí na hAlban, na hÉireann agus Shasana (b.[[1625]])
* [[1623]] — [[Blaise Pascal]], fealsamh, fisiceoir, matamaiticeoir Francach (b.[[1662]])
* [[1859]] — [[Moltke Moe]], béaloideasaí Ioruach *b. [[1913]])
* [[1861]] — [[José Rizal]], scríbhneoir, úrscéalaí, dochtúir súl, agus náisiúnaí as na hOileáin Fhilipíneacha (b. [[1896]])
* [[1885]] — [[Pól Breathnach]], sagart Éireannach (b. [[1941]])
* [[1897]] — [[Cyril Norman Hinshelwood]], Ceimicí (b. [[1967]])
* [[1897]] — [[Moe Howard]], aisteoir agus fuirseoir Meiriceánach (b. [[1975]])
* [[1899]] — [[Boris Rybkin]], taidhleoir Sóivéadach (b. [[1947]])
* [[1903]] — [[Hans Litten]], dlíodóir Gearmánach (b. [[1938]])
* [[1906]] — [[Ernst Boris Chain]], Bithcheimicí (b. [[1979]])
* [[1924]] — [[Vasil Bykaŭ]], scríbhneoir (b.[[2003]])
* [[1930]] — [[Gena Rowlands]], ban-aisteoir Meiriceánach (b. [[2024]])
* [[1932]] — [[Marisa Pavan]], ban-aisteoir Iodálach (b. [[2023]])
* [[1940]] — [[Brendan Ingle]], dornálaí Éireannach (b. [[2018]])
* [[1941]] — [[Václav Klaus]], Uachtarán Phoblacht na Seice ó 2003 go 2013
* [[1945]] — [[Aung San Suu Kyi]], gníomhaí
* [[1945]] — [[Radovan Karadžić]], 1ú uachtarán ar an Republika Srpska
* [[1947]] — [[John Hinch]], ceoltóir Briotanach (b. [[2021]])
* [[1947]] — [[Salman Rushdie]], Úrscéalaí agus aistí Briotánach-Mheiriceánach
* [[1951]] — [[Ayman al-Zawahiri]], sceimhlitheoir Ioslamach (b. [[2022]])
* [[1954]] — [[Kathleen Turner]], ban-aisteoir Meiriceánach
* [[1964]] — [[Boris Johnson]], polaiteoir
* [[1972]] — [[Jean Dujardin]], aisteoir Francach
* [[1973]] — [[Nâdiya]], amhránaí Francach
* [[1974]] — [[Peadar Tóibín]], polaiteoir Éireannach
* [[1978]] — [[Marina Ovsyannikova]], iriseoir Rúiseach
* [[1980]] — [[Claire Hanna]], polaiteoir i dTuaisceart Éireann
* [[1982]] — [[Seán Tirial]], iománaí Éireannach
* [[1983]] — [[Macklemore]], Ceoltóir Rap
* [[1985]] — [[Pádraig Ó Dónalláin]], iománaí Éireannach
* [[1990]] — [[James O'Donoghue]], imreoir peil Ghaelach
* [[1998]] — [[Atticus Shaffer]], aisteoir Meiriceánach
== Daoine a fuair bás ar an lá seo ==
* [[1608]] — [[Alberico Gentili]], dlí-eolaí Iodálach (r. [[1552]])
* [[1820]] — [[Joseph Banks]], luibheolaí Sasanach (r. [[1743]])
* [[1886]] — [[Charles Trevelyan|Charles Edward Trevelyan]], riarthóir coilíneach Sasanach (r. [[1886]])
* [[1937]] — [[J. M. Barrie]], scríbhneoir Albanach (r. [[1860]])
* [[1968]] — [[Patrick O'Dowd]], polaiteoir Éireannach (r. [[1892]])
* [[1991]] — [[Jean Arthur]], ban-aisteoir (r. [[1900]])
* [[1993]] — [[William Golding]], drámadóir Sasanach (r. [[1911]])
* [[1997]] — [[Bobby Helms]], amhránaí ceol tíre Meiriceánach (r. [[1933]])
* [[2005]] — [[Michael Davitt (file)|Michael Davitt]], file Éireannach (r. [[1950]])
* [[2013]] — [[Gyula Horn]], polaiteoir Ungárach (r. [[1932]])
* [[2013]] — [[James Gandolfini]], aisteoir Meiriceánach (r. [[1961]])
* [[2020]] — [[Ian Holm]], aisteoir Briotanach (r. [[1931]])
* [[2020]] — [[Terry Brennan]], polaiteoir Éireannach (r. [[1942]])
== Tarluithe eile ==
* [[1910]] - Ceiliúradh an chéad [[Lá na nAithreacha]] i [[Spokane, Washington]]
* [[1921]] - Dhóigh [[Arm na Breataine|fórsaí Briotanacha]] [[Cnoc an Chrochaire]]
* [[1953]] - Cuireadh [[Julius agus Ethel Rosenberg]] chun báis i Nua-Eabhrac
* [[1975]] - Fuarthas an Tiarna Lucan, in absentia, ciontach, tar éis dhúnmharú a bhuime agus ionsaí fíochmhar ar a bhean chéile<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.beo.ie/alt-an-fhirinne-in-ait-na-leathphingine.aspx|teideal=An fhírinne in áit na leathphingine|language=ga|work=Beo!|dátarochtana=2019-06-19}}</ref>
* [[1984]] - Shínigh an fear mór cispheile [[Michael Jordan]], conradh leis na [[Chicago|Chicago Bulls]]
* [[2012]] - D'iarr [[Julian Assange]] tearmann san ambasáid [[Eacuadór|Eacuadórach]] i [[Londain]]
== Tagairtí ==
{{Reflist}}
[[Catagóir:Dátaí|0619]]
[[Catagóir:Míonna|Meitheamh, 19]]
04trn4h6o1itvqhsyqe3yb2ggxypnr2
1270630
1270628
2025-06-19T10:25:11Z
Conradder
34685
/* Féilte */
1270630
wikitext
text/x-wiki
{{Meitheamh}}
Is é an '''19 Meitheamh''' an 170ú lá den bhliain de réir fhéilire Ghréagóra nó an 171ú lá i mbliain bhisigh. Tá 195 lá fágtha sa bhliain.
== Féilte ==
* [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]] - ''[[Juneteenth]]'' nó ''Lá na Fuascailte''
== Daoine a rugadh ar an lá seo ==
* [[1566]] — [[Séamus VI]], Rí na hAlban, na hÉireann agus Shasana (b.[[1625]])
* [[1623]] — [[Blaise Pascal]], fealsamh, fisiceoir, matamaiticeoir Francach (b.[[1662]])
* [[1859]] — [[Moltke Moe]], béaloideasaí Ioruach *b. [[1913]])
* [[1861]] — [[José Rizal]], scríbhneoir, úrscéalaí, dochtúir súl, agus náisiúnaí as na hOileáin Fhilipíneacha (b. [[1896]])
* [[1885]] — [[Pól Breathnach]], sagart Éireannach (b. [[1941]])
* [[1897]] — [[Cyril Norman Hinshelwood]], Ceimicí (b. [[1967]])
* [[1897]] — [[Moe Howard]], aisteoir agus fuirseoir Meiriceánach (b. [[1975]])
* [[1899]] — [[Boris Rybkin]], taidhleoir Sóivéadach (b. [[1947]])
* [[1903]] — [[Hans Litten]], dlíodóir Gearmánach (b. [[1938]])
* [[1906]] — [[Ernst Boris Chain]], Bithcheimicí (b. [[1979]])
* [[1924]] — [[Vasil Bykaŭ]], scríbhneoir (b.[[2003]])
* [[1930]] — [[Gena Rowlands]], ban-aisteoir Meiriceánach (b. [[2024]])
* [[1932]] — [[Marisa Pavan]], ban-aisteoir Iodálach (b. [[2023]])
* [[1940]] — [[Brendan Ingle]], dornálaí Éireannach (b. [[2018]])
* [[1941]] — [[Václav Klaus]], Uachtarán Phoblacht na Seice ó 2003 go 2013
* [[1945]] — [[Aung San Suu Kyi]], gníomhaí
* [[1945]] — [[Radovan Karadžić]], 1ú uachtarán ar an Republika Srpska
* [[1947]] — [[John Hinch]], ceoltóir Briotanach (b. [[2021]])
* [[1947]] — [[Salman Rushdie]], Úrscéalaí agus aistí Briotánach-Mheiriceánach
* [[1951]] — [[Ayman al-Zawahiri]], sceimhlitheoir Ioslamach (b. [[2022]])
* [[1954]] — [[Kathleen Turner]], ban-aisteoir Meiriceánach
* [[1964]] — [[Boris Johnson]], polaiteoir
* [[1972]] — [[Jean Dujardin]], aisteoir Francach
* [[1973]] — [[Nâdiya]], amhránaí Francach
* [[1974]] — [[Peadar Tóibín]], polaiteoir Éireannach
* [[1978]] — [[Marina Ovsyannikova]], iriseoir Rúiseach
* [[1980]] — [[Claire Hanna]], polaiteoir i dTuaisceart Éireann
* [[1982]] — [[Seán Tirial]], iománaí Éireannach
* [[1983]] — [[Macklemore]], Ceoltóir Rap
* [[1985]] — [[Pádraig Ó Dónalláin]], iománaí Éireannach
* [[1990]] — [[James O'Donoghue]], imreoir peil Ghaelach
* [[1998]] — [[Atticus Shaffer]], aisteoir Meiriceánach
== Daoine a fuair bás ar an lá seo ==
* [[1608]] — [[Alberico Gentili]], dlí-eolaí Iodálach (r. [[1552]])
* [[1820]] — [[Joseph Banks]], luibheolaí Sasanach (r. [[1743]])
* [[1886]] — [[Charles Trevelyan|Charles Edward Trevelyan]], riarthóir coilíneach Sasanach (r. [[1886]])
* [[1937]] — [[J. M. Barrie]], scríbhneoir Albanach (r. [[1860]])
* [[1968]] — [[Patrick O'Dowd]], polaiteoir Éireannach (r. [[1892]])
* [[1991]] — [[Jean Arthur]], ban-aisteoir (r. [[1900]])
* [[1993]] — [[William Golding]], drámadóir Sasanach (r. [[1911]])
* [[1997]] — [[Bobby Helms]], amhránaí ceol tíre Meiriceánach (r. [[1933]])
* [[2005]] — [[Michael Davitt (file)|Michael Davitt]], file Éireannach (r. [[1950]])
* [[2013]] — [[Gyula Horn]], polaiteoir Ungárach (r. [[1932]])
* [[2013]] — [[James Gandolfini]], aisteoir Meiriceánach (r. [[1961]])
* [[2020]] — [[Ian Holm]], aisteoir Briotanach (r. [[1931]])
* [[2020]] — [[Terry Brennan]], polaiteoir Éireannach (r. [[1942]])
== Tarluithe eile ==
* [[1910]] - Ceiliúradh an chéad [[Lá na nAithreacha]] i [[Spokane, Washington]]
* [[1921]] - Dhóigh [[Arm na Breataine|fórsaí Briotanacha]] [[Cnoc an Chrochaire]]
* [[1953]] - Cuireadh [[Julius agus Ethel Rosenberg]] chun báis i Nua-Eabhrac
* [[1975]] - Fuarthas an Tiarna Lucan, in absentia, ciontach, tar éis dhúnmharú a bhuime agus ionsaí fíochmhar ar a bhean chéile<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.beo.ie/alt-an-fhirinne-in-ait-na-leathphingine.aspx|teideal=An fhírinne in áit na leathphingine|language=ga|work=Beo!|dátarochtana=2019-06-19}}</ref>
* [[1984]] - Shínigh an fear mór cispheile [[Michael Jordan]], conradh leis na [[Chicago|Chicago Bulls]]
* [[2012]] - D'iarr [[Julian Assange]] tearmann san ambasáid [[Eacuadór|Eacuadórach]] i [[Londain]]
== Tagairtí ==
{{Reflist}}
[[Catagóir:Dátaí|0619]]
[[Catagóir:Míonna|Meitheamh, 19]]
f86upbkocfhc1njmcj6wjkpn6lhyl8f
Sairéavó
0
8263
1270593
1178481
2025-06-19T01:28:25Z
InternetArchiveBot
47196
Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
1270593
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Is é '''Sairéavó''' [[príomhchathair]] na [[An Bhoisnia-Heirseagaivéin|Boisnia-Heirseagaivéine]], agus an chathair is mó sa tír.
[[Íomhá:Sarajevo - Groblje Alifakovac (49103540883).jpg|clé|mion|[[Reilig]] Musafir,Sarajevo]]
=== Stair ===
[[Íomhá:Sarajevo City Hall 01.jpg|clé|mion|Halla na Cathrach]]
[[Íomhá:Sarajevo, Austria-Hungary postcard 2.jpg|clé|mion|Cárta phoist sa bhliain 1900]]
Bhunaigh na h[[Otamánaigh]] Sairéavó sa bhliain [[1461]],
* 1914ː Feallmharaíodh [[Ard-diúc Franz Ferdinand na hOstaire]] ag tús an [[An Chéad Chogadh Domhanda|Chéad Chogaidh Dhomhanda]]
* Sa bhliain [[1984]], suíomh [[Cluichí Oilimpeacha|Chluichí Oilimpeacha an Gheimhridh]]
* [[Léigear Shairéavó]]ː<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.beo.ie/alt-slobodan-milosevic-150-buisteir-na-mbalcan.aspx|teideal=Slobodan Milosevic – Búistéir na mBalcán|údar=Pat Butler|dáta=AIBREÁN 2006|language=ga|work=Beo!|dátarochtana=2022-04-06}}</ref>, le linn an chogaidh san iar-[[An Iúgslaiv|Iúgslaiv]].<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.europarl.europa.eu/sakharovprize/ga/oslobodenje-1993-bosnia-and-herzegovina/products-details/20200330CAN54168|teideal=1988 - 2000 {{!}} Buaiteoirí {{!}} Duais Sakharov {{!}} Parlaimint na hEorpa|language=ga|work=sakharovprize|dátarochtana=2022-04-06}}</ref> Ar an 2/6 Aibreán 1992, chuir siad an chathair faoi léigear.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.europarl.europa.eu/pdfs/news/expert/2017/12/story/20171201STO89317/20171201STO89317_ga.pdf|teideal=Tríocha bliain de Dhuais Sakharov: an taispeántas ‘Cosnaíonn siad ár saoirsí’|údar=europarl.europa.eu|dáta=2017|dátarochtana=2022}}</ref> Briseadh an léigear ar 29 Feabhra 1996. Ba dhlúthchuid den chogadh sa Bhoisnia é léigear Shairéavó, léigear a mhair ó mhí Aibreáin 1992 go mí Feabhra 1996. Bhí an-chuid fuildhoirte ag baint leis an léigear sin.<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.tara.tcd.ie/bitstream/handle/2262/93220/%27San%20abhainn%20do%20l%C3%A9im%20bard%C3%A1n%E2%80%99%20An%20Bheatha%2C%20An%20B%C3%A1s%20agus%20an%20Teanga%20i%20bhFil%C3%ADocht%20Choilm%20Bhreathnaigh.pdf|teideal=‘San abhainn do léim bardán’: An Bheatha, an Bás agus an Teanga i bhFilíocht Choilm Bhreathnaigh|údar=Eimear Nic Conmhaic (Eimear Connick)|dáta=2020|dátarochtana=2022}}{{Dead link|date=Meitheamh 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Bhí Sairéavó faoi léigear ar feadh circa 1,425 lá agus maraíodh b'fhéidir 14,000 ar an dá thaobh.
== Féach freisin ==
* [[Léigéar Shairéavóː|Léigéar Shairéavó]]
* [[Sléacht Srebrenica]] (11–[[22 Iúil]] [[1995]])
== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:Cathracha]]
[[Catagóir:An Bhoisnia-Heirseagaivéin]]
6oszqjsc2x46etd40fgm4l7im4rhvk3
Michael McDowell
0
9075
1270564
1251217
2025-06-18T22:57:17Z
InternetArchiveBot
47196
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
1270564
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is [[polaiteoir|iarpholaiteoir]] agus iar-[[Ard-Aighne na hÉireann]] é '''Mícheál Mac Dubhghaill''', nó '''Michael McDowell''' de ghnáth ([[1 Bealtaine]] [[1951]] a rugadh é).
== Saol ==
Garmhac le h[[Eoin Mac Néill]] is ea é, an fear léinn a bhí gníomhach le [[Conradh na Gaeilge]] agus [[Óglaigh na hÉireann (1913-1919)|Óglaigh na hÉireann]].
[[Íomhá:Logo of the Progressive Democrats (Ireland), circa 2000s.png|clé|mion]]
=== Saol Polaitiúil ===
Ba [[Teachta Dála|Theachta Dála]] é ar son [[Baile Átha Cliath|Bhaile Átha Cliath]] Thoir Theas. Toghadh é chun na Dála an chéad uair sa bhliain 1987, agus dhá uair eile (1992 agus 2002) ina dhiaidh sin.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.electionsireland.org/candidate.cfm?ID=3650|teideal=ElectionsIreland.org: Michael McDowell|work=www.electionsireland.org|dátarochtana=2021-05-28|archivedate=2021-05-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210519031703/https://www.electionsireland.org/candidate.cfm?ID=3650}}</ref>
Ba é an tAire Dlí agus Cirt, Comhionannais agus Athchóirithe Dlí ón mbliain [[2002]] go [[2007]].
Rinneadh ceannaire den [[An Páirtí Daonlathach|Pháirtí Daonlathach]] de i [[2006]]. Ar [[13 Meán Fómhair]] [[2006]], d'éirigh sé ina [[Tánaiste|Thánaiste]]. Bhí sé ina cheannaire ar an bPáirtí Daonlathach nuair a bualadh go tubaisteach iad in Olltoghchán 2007, agus 75% (6/8) dá suíochán caillte acu, a shuíochán siúd ina measc.
D'éirigh sé as an bpost (agus as an bpolaitíocht go hiomlán) tar éis an olltoghcháin sa bhliain [[2007]].<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Election 2007: McDowell to leave politics|url=https://www.rte.ie/news/2007/0525/89392-election6/|date=2007-05-25|language=en}}</ref> D'fhill sé ar a ghairm bheatha mar [[abhcóide]], tar éis dó éirí as an bpolaitíocht.
=== Gaeilge ===
Tá líofacht na [[Gaeilge]] aige.
== Féach freisin ==
* [[Baile Átha Cliath Thoir Theas (roimh 2016)]]
* [[:Catagóir:Baile Átha Cliath Thoir Theas (roimh 2016)|Polaiteoirí i mBaile Átha Cliath Thoir Theas]]
== Tagairtí ==
{{reflist}}
== Naisc Sheachtracha ==
* [http://www.michaelmcdowell.ie/ A shuíomh gréasáin mar pholaiteoir]
* [http://www.electionsireland.org/candidate.cfm?ID=3650 Stair thoghchánaíochta Mhic Dhubhghaill] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110221183526/http://electionsireland.org/candidate.cfm?ID=3650 |date=2011-02-21 }}
* [http://www.youtube.com/watch?v=AEXgjXjh-uk Físeán den achrann sráide poiblí idir John Gormley agus Mac Dubhghaill i Raghnallach, le linn Olltoghchán 2007]
{{Tánaistí na hÉireann}}
{{Teachtaí Dála an 25ú Dáil}}
{{Baill den 25ú Seanad}}
{{DEFAULTSORT:Dubhghaill, Michael Mac}}
[[Catagóir:Abhcóidí Éireannacha]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1951]]
[[Catagóir:Baill den 25ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 27ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 29ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 25ú Seanad]]
[[Catagóir:Baill den Pháirtí Daonlathach]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Ard-Aighní na hÉireann]]
[[Catagóir:Baile Átha Cliath Thoir Theas (roimh 2016)]]
[[Catagóir:Polaiteoirí as Baile Átha Cliath]]
c9biu68myps7d2qsfwvsynzcwkhkpr3
Poitín (scannán)
0
9806
1270607
1233509
2025-06-19T07:24:02Z
Alison
570
[[Catagóir:Niall Tóibín]]
1270607
wikitext
text/x-wiki
{{Teideal iodálach}}
{{Úsáidíeile|an scannán|Poitín}}
{{WD Bosca Sonraí Scannáin}}
Scannán cáiliúil [[Gaeilge]] is ea '''''Poitín''''', a rinne an scannánaí [[Bob Quinn]] sa bhliain [[1978]]. Scaoileadh ar [[RTÉ 1]] é ar [[Lá Fhéile Pádraig]] [[1979]] den chéad uair.
== An Scannán ==
Is déantóir poitín é Michil atá ina chónaí i g[[Conamara]], i dteach beag lena iníon fásta. Bagraíonn beirt fhear ([[Niall Tóibín]] agus [[Dónal McCann]]) é agus iad ag lorg an phoitín neamhdhleathaigh a dhéanann sé. Déanann siad bagairt é a mharú agus ionsaí a dhéanamh ar a iníon. Imríonn an déantóir poitín cleas ar an mbeirt agus báitear iad i ndeireadh báire.
== Naisc sheachtracha ==
* [http://conamara.org/index.php?page=poitin ''Poitín'' ar conamara.org] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161012063440/http://conamara.org/index.php?page=poitin |date=2016-10-12 }}
* Poitín ar [[YouTube]]: [http://www.youtube.com/watch?v=I3YdI7f_bQg Radharc 1]/[http://www.youtube.com/watch?v=FQcQXxrL6zo Radharc 2]
{{síol-scannán}}
[[Catagóir:Scannáin Ghaeilge]]
[[Catagóir:Niall Tóibín]]
[[Catagóir:Uisce beatha]]
[[Catagóir:Uisce beatha na hÉireann]]
0xf4s8qk4lv7vq0so4iw4pajdgspxqq
Séamas VI, Albain agus Séamas I, Sasana agus Éire
0
10066
1270631
1191250
2025-06-19T10:25:18Z
2A06:5900:8104:C800:A159:CD1F:A75E:4D7E
1270631
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Ba [[rí]] [[An Bhriotáin|Briotanach]] é '''Séamas''' ([[19 Meitheamh]], [[1566]] – [[27 Márta]], [[1625]]). '''Séamas VI''' an t-ainm a bhí air mar Rí na n[[Albain|Albanach]], agus '''Séamas I''' mar rí Shasana.
== Óige ==
Mac le [[Máire I Shasana|Máire I]], [[banríon]] na n[[Albain|Alban]]<nowiki/>ach agus leis an Tiarna Darnley ab ea é. Col ceathrair le Máire ab ea [[Eilís I]], banríon [[Sasana|Shasana]], agus b'í Eilís máthair bhaistí Shéamais. Bhí Máire ina [[Caitliceachas|Caitliceach]], ach ós rud é gur [[Protastúnachas|Protastúnaigh]] ab ea na tiarnaí Albanacha, bhí a lán [[Cogadh|cogaidh]] agus coimhlinte ann.
Nuair a bhí Máire [[Toircheas|torrach]] le Séamas, chuaigh cuid de na tiarnaí i gcomhcheilg le David Rizzio a dhúnmharú. Rúnaí agus cara le Máire ab ea Rizzio. D'fheall Darnley ar a bhean, agus bhí Séamas agus a mháthair i gcontúirt i dtólamh.
Sa deireadh, dúnmharaíodh Darnley féin, agus [[Pósadh|phós]] Máire an dúnmharfóir, an Tiarna Bothwell. Ach bhí fearg agus frustrachas ar na tiarnaí Albanacha anois. Mar sin caitheadh Máire i dtóin an phríosúin. Ghair na tiarnaí rí de Shéamus, cé nach raibh sé ach aon bhliain amháin d'aois.
== Ard rí Alban agus Triath nan Eilean 1567–1625 ==
Bhí an [[Coróin|choróin]] ag an mbuachaill, ach bhí an chumhacht ag na tiarnaí agus ag airíoch an rí. Bhí a lán [[uisce]] faoi thalamh ar siúl in aghaidh Shéamais, ach tháinig sé slán.
Chuir Séamas an Tiarna Morton, an t-airíoch, chun [[Bás|báis]] sa bhliain [[1581]], agus fuair sé seilbh cheart ar an rí[[Cathaoir|chathaoir]] faoi dheoidh. Bhí sé cúig bliana déag d'aois san am, agus comhchealga eile ag bagairt air sna blianta a bhí le teacht. Tríd is tríd, bhí blianta a óige lán contúirte agus dhoirteadh [[Fuil|fola]].
== Rí Shasana agus na hÉireann 1603–1625 ==
Sa bhliain [[1586]], chuir Eilís a col ceathrair, Máire, chun báis. Ó nach raibh clann ar bith ag Eilís, ba é Séamas a bhí ar an chéad oidhre ar choróin Shasana, de réir an chomharbais.
Sa bhliain [[1603]], fuair Eilís I bás, agus fuair Séamas coróin Shasana mar ba dhual dó. Tugadh Séamas I air, mar Rí Shasana. Aontas pearsanta idir Sasana agus Albain a bhí ann ansin, ach níor tháinig an t-aontas [[Polaitíocht|polaitiúil]] ar an bhfód roimh an mbliain [[1707]].
Ní raibh tuairim láidir ag Séamas i leith an [[Cogadh|chogaidh]] chreidimh ar dtús, ach sa bhliain [[1605]], rinne baicle [[Eaglais Chaitliceach Rómhánach|Chaitliceach]], agus fear arbh ainm dó [[Guy Fawkes]] i ceannas orthu, iarracht ar é a dhúnmharú, is é sin, [[Comhcheilg an Phúdair|Comhcheilg an Phúdair Ghunna]]. Ina dhiaidh sin, chuir Séamus an Caitliceachas faoi chois.
Bhí [[Cogadh Tríocha Bliain|Cogadh an Tríocha Bliain]] ar siúl san [[An Eoraip|Eoraip]] ar na saolta sin, agus Albain is Sasana ag tacú le taobhanna contrártha sa chogadh.
Bhí Séamas agus an [[Parlaimint|Pharlaimint]] in achrann a chéile.
== Séamas agus Éire ==
Bhí ceannairí Éireannacha i gcoitinne sásta nuair a tháinig Séamas I i réim mar rí tar éis bhás Bhanríon Éilís I i 1603.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.examinations.ie/tmp/1585301608_2698950.pdf|teideal=Stair na hÉireann, 1477-1625|údar=examinations.ie|dáta=|dátarochtana=2020}}{{Dead link|date=Deireadh Fómhair 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>,<ref>{{Lua idirlín|url=http://corpas.ria.ie/index.php?fsg_function=12&fsg_years=1600-1926&fsg_ow=albanaigh&fsg_pos=N&fsg_pp=Both&fsg_class=W&fsg_word=Albanaigh&fsg_id=2670|teideal=Corpas|work=corpas.ria.ie|dátarochtana=2020-03-27}}</ref>
[[Íomhá:Derry Guildhall Tercentenary Window of The Honourable The Irish Society Detail Plaque 2019 08 29.jpg|clé|mion|Plandáilː comóradh i nDoire sa Guildhall, 1913]]
Toisc gur fhág géillsinigh Rí Séamas [[Éire]] gan a chead, bheartaigh oifigigh ríoga gur [[Ceannairc|cheannaircigh]] iad, agus dúradh gur leis an rí a dtailte ansin.<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.cogg.ie/wp-content/uploads/9%20Pland%E1il%20in%20%C9irinn.pdf|teideal=PLANDÁIL ULADH (lch 5)|údar=COGG|dáta=|dátarochtana=2020|archivedate=2020-09-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200923220644/https://www.cogg.ie/wp-content/uploads/9%20Pland%E1il%20in%20%C9irinn.pdf}}</ref> Tomhaiseadh formhór [[Cúige Uladh|Chúige Uladh]], rinneadh mapaí de agus glacadh cuntas ar cér leis cén [[talamh]], go hoifigiúil. Ansin d’ullmhaigh siad scéim [[Plandálacha na hÉireann|phlandála]], bunaithe i bpáirt ar ar fhoghlaim siad ó Phlandáil na Mumhan. Ansin bhronn Séamas I an talamh maith sa cheantar ar eachtrannaigh as an Bhreatain.<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.beo.ie/alt-gleann-fhinne.aspx|teideal=Gleann Fhinne|language=ga|work=Beo!|dátarochtana=2020-03-27}}</ref>
== Saol agus Clann ==
Phós Séamus Áine, Banphrionsa na [[An Danmhairg|Danmhairge]] agus na h[[An Iorua|Iorua]], sa bhliain [[1589]]. Bhí cúigear clainne acu. An mac ba sine a bhí acu, mar atá, Anraí, fuair sé bás in aois a ocht mbliana déag dó.
Cailleadh Áine sa bhliain [[1619]] agus Séamus féin sa bhliain [[1625]]. Tugtha don [[Alcólachas|ól]], tháinig an [[gúta]] air, agus ansin thóg sé [[dinnireacht]] i Márta 1625. Chuir [[stróc]] na hordóga air faoi dheireadh.
Thit an choróin lena mac, [[Séarlas I Shasana|Séarlas I]], ansin.
== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1566]]
[[Catagóir:Básanna i 1625]]
[[Catagóir:Críostaithe]]
[[Catagóir:Eaglais na hÉireann]]
[[Catagóir:Eaglais Shasana]]
[[Catagóir:Fealsúna Albanacha]]
[[Catagóir:Filí Albanacha]]
[[Catagóir:Monarcacht na Breataine]]
[[Catagóir:Na Stiúbhartaigh]]
[[Catagóir:Protastúnaigh Éireannacha]]
[[Catagóir:Ridirí]]
[[Catagóir:Ríthe na hÉireann]]
[[Catagóir:Ríthe na nAlbanach]]
[[Catagóir:Scoláirí]]
[[Catagóir:Uaisleacht Eorpach]]
slv82vie9jb5uec1exz99h3vq0zql6u
Mary O'Rourke
0
10235
1270561
1246099
2025-06-18T22:33:24Z
InternetArchiveBot
47196
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
1270561
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Polaiteoir de chuid [[Fianna Fáil|Fhianna Fáil]] agus [[aire rialtais]] ba ea '''Mary O'Rourke''' nó '''Máire Uí Ruairc''' ([[31 Bealtaine]] [[1937]] - [[3 Deireadh Fómhair]] [[2024]]). Mí na Samhna 1982 a toghadh Mary O'Rourke don Dáil den chéad uair, agus bhí sí ina haire agus ina haire stáit i rialtais éagsúla faoi [[Cathal Ó hEochaidh|Charles Haughey]], [[Ailbhe Mac Raghnaill|Albert Reynolds]] agus [[Bertie Ó hEachthairn|Bertie Ahern]].<ref>{{Luaigh foilseachán|title='Sároidhreacht' fágtha ag Mary O'Rourke - An Tánaiste|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2024/1007/1474021-saroidhreacht-fagtha-ag-mary-orourke-an-tanaiste/|date=2024-10-07|language=ga-IE|author=Nuacht RTE}}</ref>
== Gairm ==
Teachta Dála a bhí ina n-athair, [[Patrick Lenihan]]. Teaghlach mór le rá sa pholaitíocht ba muintir Lenihan. Ba deirfiúr í leis an iarAire Rialtais [[Brian Lenihan Mór]] a bhásaigh i 1995 agus aintín le [[Brian Seosamh Ó Luineacháin|Brian Lenihan Óg]] a d'éag in 2012. Múinteoir scoile ab ea Mary O'Rourke sula ndeachaigh sí leis an bpolaitíocht.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=An t-iarAire Rialtais Mary O'Rourke tar éis bháis|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2024/1003/1473411-an-t-iaraire-rialtais-mary-orourke-tar-eis-bhais/|date=2024-10-03|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref>
Toghadh Mary O'Rourke chun na Dála den chéad uair i ndáilcheantar an [[Longfort-an hIarmhí|Longfoirt-na hIarmhí]] i 1982 mar [[Teachta Dála|Theachta Dála]] le [[Fianna Fáil]]. Toghadh arís í go leanúnach go dtí gur chaill sí a suíochán in olltoghchán [[2002]].
Ba í leas-ceannaire Fhianna Fáil ó [[1994]] go dtí [[2002]].
Ba é an Taoiseach [[Cathal Ó hEochaidh]] a cheap ina hAire Oideachais í ([[1987]]-[[1991]]) agus ina hAire Sláinte ([[1991]]-[[1992]]). Dhún O'Rourke [[Coláiste Oideachais Dhún Chéirí]], nó Carysfort College, sa bhliain 1988, rud a tharraing scannal ollmhór.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/cen-fath-ar-dunadh-colaiste-dhun-cheiri-na-ceisteanna-nar-freagraiodh-riamh/|teideal=Cén fáth ar dúnadh Coláiste Dhún Chéirí? Na ceisteanna nár freagraíodh riamh…|údar=Mairéad Ní Nuadháin|dáta=23 Samhain 2018|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2024-10-03}}</ref> I 1992, chuaigh [[Albert Reynolds]] i gcomharbacht at Chathal Ó hEochaidh mar Thaoiseach agus mar cheannaire ar Fhianna Fáil. Dhíbir sé O’Rourke as an rialtas.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/litir-oscailte-chuig-na-teachtai-dala-nach-bhfuair-an-t-ardu-ceime/|teideal=Litir oscailte chuig na Teachtaí Dála nach bhfuair an t-ardú céime…|údar=Cathal Mac Coille|dáta=4 Iúil 2020|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2024-10-03}}</ref>
[[Íomhá:Our Lady of Mercy College, Carysfort.JPG|clé|mion|[[Coláiste Oideachais Dhún Chéirí]]]]
[[Íomhá:Sign-1040224, Leixlip, Co. Kildare, Ireland.jpg|clé|mion|[[Eircom|Telecom Éireann]]]]
Ba é [[Bertie Ahern]] a bhí ina Thaoiseach i 1997 agus cheap seisean ina hAire Fiontar Polblí í i ndiaidh an olltoghcháin i samhradh na bliana sin. Ba sa ról sin a shocraigh Mary O'Rourke ar [[Eircom|Telecom Éireann]] a phríobháidiú i 1999. Mhol sí do dhaoine scaireanna a cheannach sa chomhlacht príobháidithe ach chaill a lán daoine a lán airgid mar gheall ar an gcomhairle sin.<ref name=":0">{{Luaigh foilseachán|title=An t-iarAire Rialtais Mary O'Rourke tar éis bháis|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2024/1003/1473411-an-t-iaraire-rialtais-mary-orourke-tar-eis-bhais/|date=2024-10-03|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref>
Chaill Mary O'Rourke a suíochán san olltoghchán in 2002. Ceapadh chun an tSeanaid í ina dhiaidh sin. Chaith sí tréimhse mar cheannaire Fhianna Fáil sa Seanad ó [[2002]] go dtí [[2007]], nuair a d'éirigh léi suíochán Dála a bhuachan arís in Olltoghchán [[2007]]. D'fhan sí sa Dáil go dtí 2011, tráth a d'éirigh sí as an bpolaitíocht.
Bhásaigh fear céile Mary O'Rourke, Enda, in 2001. Bhí beirt mhac aici, Feargal agus Aengus, agus a gclanna siúd, seisear garpháistí.<ref name=":0" />
== Féach freisin ==
* [[Brian Lenihan Mór]], [[Brian Lenihan Óg]], [[Patrick Lenihan]]
* [[An Longfort–An Iarmhí (Dáilcheantar)]]
== Tagairtí ==
<references responsive="1"></references>
== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.fiannafail.ie/person.phpx?pid=60&bid=474&rel=TD&aid=144&lang=gaeilge Sonraí Mháire Uí Ruairc ar shuíomh gréasáin Fhianna Fáil] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071119000437/http://www.fiannafail.ie/person.phpx?pid=60&bid=474&rel=TD&aid=144&lang=gaeilge|date=2007-11-19}}
* [http://www.electionsireland.org/candidate.cfm?id=3471 Stair thoghchánaíochta Mháire Uí Ruairc ag ''ElectionsIreland.org''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090203041236/http://electionsireland.org/candidate.cfm?ID=3471 |date=2009-02-03 }}
{{Teachtaí Dála an 24ú Dáil}}{{Teachtaí Dála an 25ú Dáil}}
[[Catagóir:Ath Luain]]
[[Catagóir:Longfort–An Iarmhí (Dáilcheantar)]]
[[Catagóir:Alumni Choláiste Phádraig, Má Nuad]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1937]]
[[Catagóir:Daoine as Contae na hIarmhí]]
[[Catagóir:Baill den 24ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 25ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 26ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 27ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 28ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 30ú Dáil]]
[[Catagóir:Básanna in 2024]]
[[Catagóir:Airí Rialtais na hÉireann]]
{{DEFAULTSORT:O'Rourke, Mary}}
myyz10ou0hybznis0gn7bz8fwc898yr
M. J. Nolan
0
11206
1270552
1251431
2025-06-18T21:14:15Z
InternetArchiveBot
47196
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
1270552
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Polaiteoir [[Éire]]annach de chuid [[Fianna Fáil|Fhianna Fáil]] is ea '''M. J. Ó Nualláin''' nó '''M. J. Nolan''' (ar [[25 Eanáir]] [[1951]] a rugadh é). Ba [[Teachta Dála|Theachta Dála]] é agus ba é Ceatharlach-Cill Chainnigh a dháilcheantar, ach d'fhógair sé nach mbeadh sé ag seasamh don Dáil in Olltoghchán 2011.
Rugadh i g[[Contae Cheatharlach]] é agus oileadh i [[Ros Cré]], [[Contae Thiobraid Árann]] é.
== Naisc Sheachtracha ==
* [http://www.mjnolan.ie/ Suíomh gréasáin pearsanta Uí Nualláin] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071118172354/http://www.mjnolan.ie/ |date=2007-11-18 }}
* [http://www.fiannafail.ie/person.phpx?pid=117&bid=261&rel=TD&aid=132|J. Leathanach Uí Nualláin ar shuíomh gréasáin Fhianna Fáil]{{Dead link|date=Deireadh Fómhair 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [http://www.electionsireland.org/candidate.cfm?ID=5 Stair thoghchánaíochta M.J. Uí Nualláin] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071124034411/http://www.electionsireland.org/candidate.cfm?id=5 |date=2007-11-24 }}
{{Teachtaí Dála an 24ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 25ú Dáil}}
{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Nuallain, M. J. O}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1951]]
[[Catagóir:Baill den 24ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 25ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 26ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 27ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 29ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 30ú Dáil]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Polaiteoirí as Contae Cheatharlach]]
94rad9vxvq1ql4l55tq5mniitgof7b6
Google
0
11747
1270595
1199816
2025-06-19T05:12:00Z
182.252.92.17
some important role
1270595
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}
Is é '''Alphabet Inc''', nó '''Google''' mar a thugtar air de ghnáth, an comhlacht [[Ríomhaire|ríomhaireachta]] is mó ar domhan. Is é mar aidhm ag an chomhlacht eagar a chur ar eolas, agus é a chur ar fáil ar gach duine.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.pressreader.com/ireland/irish-independent-seachtain/20141217/281715497961280|teideal=PressReader - Irish Independent - Seachtain: 2014-12-17 - Gmail ar fáil as Gaeilge...|dáta=2018-12-01|work=web.archive.org|dátarochtana=2023-03-02|archivedate=2018-12-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181201152446/https://www.pressreader.com/ireland/irish-independent-seachtain/20141217/281715497961280}}</ref> Láimhseálann Google níos mó ná 70 faoin gcéad d’iarrataí cuardaigh ar líne ar fud an domhain, agus é á chur i gcroílár eispéireas fhormhór na n-úsáideoirí Idirlín. Tá a cheanncheathrú i Mountain View, [[California]].<ref>{{Lua idirlín|url=https://prosperitymedia.com.au/21-mind-boggling-google-facts/|teideal=“Google” Facts|údar=James Norquay|language=en-AU|work=|dátarochtana=2021-10-22}}</ref>
Is é mana neamhoifigiúil an chomhlachta "Don't be evil". [[Íomhá:AlphabetOrganisation.jpg|clé|mion|288x288px]]
I measc innill chuardaigh an idirlín, is é Google an fathach<ref>L. 32 http://belfastmediagroup.com/wp-content/uploads/2011/08/Barr50_06.pdf</ref>.Tá a chuid seirbhísí le fáil i 90 teanga +, [[Gaeilge|an Ghaeilge]] ina measc (féach ar [http://www.google.com/language_tools?hl=ga Uirlisí Teanga Google],).
== Bunús ==
Bunaíodh Google ar an 4 Meán Fómhair 1998<ref>http://www.beo.ie/alt-tri-bliana-deag-i-gcumhacht.aspx</ref>, le Sergey Brin agus Larry Page, nuair a bhí an bheirt san [[ollscoil]] i [[Ollscoil|Stanford]], [[California]]. Cé gur thosaigh an comhlacht ar an 4 Meán Fómhair, bíonn an lá breithe ann gach bliain ar an 27 Meán Fómhair.<ref>{{Cite journal|last=Brin|first=Sergey|author-link=Sergey Brin|last2=Page|first2=Lawrence|author-link2=Larry Page|year=1998|title=The anatomy of a large-scale hypertextual Web search engine|url=http://infolab.stanford.edu/pub/papers/google.pdf|journal=Computer Networks and ISDN Systems|volume=30|issue=1–7|pages=107–117|citeseerx=10.1.1.115.5930|doi=10.1016/S0169-7552(98)00110-X}}</ref><ref>{{cite journal|last=Barroso|first=L.A.|last2=Dean|first2=J.|last3=Holzle|first3=U.|date=April 29, 2003|title=Web search for a planet: the google cluster architecture|journal=IEEE Micro|volume=23|issue=2|pages=22–28|doi=10.1109/mm.2003.1196112|quote=We believe that the best price/performance tradeoff for our applications comes from fashioning a reliable computing infrastructure from clusters of unreliable commodity PCs.|url=https://semanticscholar.org/paper/8db8e53c92af2f97974707119525aa089f6ed53a}}</ref>
Tá príomhoifigí ''Google'' in California.
[[Íomhá:Google's HQ in Dublin, Ireland (Unsplash).jpg|clé|mion|Google i mBaile Átha Cliath]]
== Conspóidí ==
Ar [[27 Meitheamh]] [[2017]], ghearr [[an Coimisiún Eorpach]] fíneáil €2.42 billiún ar Google as mí-úsáid a bhaint as a cheannasacht sa mhargadh<ref>{{Lua idirlín |url=https://europa.eu/european-union/about-eu/history/2010-today/2017_ga |teideal=Cóip cartlainne |dátarochtana=2017-12-17 |archivedate=2018-06-21 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180621093506/https://europa.eu/european-union/about-eu/history/2010-today/2017_ga }}</ref>. Tharla sé seo trí thús áite a thabhairt dá sheirbhís comparáide praghsanna féin sna torthaí cuardaigh ar Google, agus céim síos a thabhairt do sheirbhísí a iomaitheoirí.
[[Íomhá:Google Complex (1) - geograph.org.uk - 1010392.jpg|clé|mion|Sráid Barrow, BÁC]]
==Google Images==
Ar an 23 Feabhra, ag [[Gradam Grammy|Duaiseanna Grammy]] na bliana 2000 chaith an t-amhránaí agus aisteoir [[Jennifer Lopez]] gúna glas [[Versace]]. De shíoda chiffon a bhí sé déanta agus bhí duilleoga tropaiceacha agus bambú priontáilte air. Bhí com an ghúna maisithe le tópáis bhréige, agus bhí muineál an ghúna an-íseal go deo. Arsa [[Eric Schmidt]], iar-phríomhfheidhmeannach Google. We Help Businesses in Canberra Dominate Search Rankings and Drive Real Results
"Tar éis an tsaoil theastaigh níos mó ná téacs ó dhaoine. Ba léir seo den chéad uair tar éis Dhuaiseanna Grammy 2000, nuair a chaith Jennifer Lopez gúna glas, bhuel, a mheall aird an domhain mhóir. Ag an am, ba é an cheist chuardaigh ba mhó í a bhí feicthe againn riamh. Ach ní raibh aon bhealach cinnte againn leis an rud díreach a theastaigh ó úsáideoirí a thabhairt dóibh. Jlo sa ghúna glas sin. Ba as sin a tháinig Google Image Search.''
D’fhorbair [[Susan Wotchitski]], Príomhfheidhmeannach [[YouTube]] ina dhiaidh sin, agus an t-innealtóir [[Huican Zhu]] inneall cuardaigh nua do phictiúir, agus seoladh é in Iúil 2001. Tá an gúna úd fós á chuardach ag daoine ar google.
==Google in Éirinn ==
Is i 2003 a bunaíodh Google in [[Éirinn]]. Ach tháinig fás rábach ar an chomhlacht in Éirinn sna blianta 2011-2014.
Is é [[Baile Átha Cliath]] ceanncheathrú Google san [[An Eoraip|Eoraip]] agus is féidir an leathanach baile agus torthaí cuardaigh a fháil go hiomlán i nGaeilge.
I dtús 2023, bhí 5,500 duine fostaithe ag Google in Éirinn.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Google le 240 oibrí in Éirinn a ligean chun siúil|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2023/0222/1358147-google-le-240-oibri-in-eirinn-a-ligean-chun-siuil/|date=2023-02-22|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref>
== Naisc sheachtracha ==
* [https://abc.xyz/ Alphabet] - lárshuíomh oifigiúil
* [http://www.google.ie/webhp?hl=ga www.google.ie] - suíomh Éireannach
== Tagairtí ==
{{Reflist}}
[[Catagóir:Gréasán Domhanda]]
[[Catagóir:Comhlachtaí ríomhaireachta]]
[[Catagóir:Google| ]]
g99ktfjrf3k9tf4bdt8t04ymd3oc0lk
1270596
1270595
2025-06-19T05:27:34Z
Alison
570
Cealaíodh athrú [[Special:Diff/1270595|1270595]] le [[Special:Contributions/182.252.92.17|182.252.92.17]] ([[User talk:182.252.92.17|plé]])
1270596
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}
Is é '''Alphabet Inc''', nó '''Google''' mar a thugtar air de ghnáth, an comhlacht [[Ríomhaire|ríomhaireachta]] is mó ar domhan. Is é mar aidhm ag an chomhlacht eagar a chur ar eolas, agus é a chur ar fáil ar gach duine.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.pressreader.com/ireland/irish-independent-seachtain/20141217/281715497961280|teideal=PressReader - Irish Independent - Seachtain: 2014-12-17 - Gmail ar fáil as Gaeilge...|dáta=2018-12-01|work=web.archive.org|dátarochtana=2023-03-02|archivedate=2018-12-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181201152446/https://www.pressreader.com/ireland/irish-independent-seachtain/20141217/281715497961280}}</ref> Láimhseálann Google níos mó ná 70 faoin gcéad d’iarrataí cuardaigh ar líne ar fud an domhain, agus é á chur i gcroílár eispéireas fhormhór na n-úsáideoirí Idirlín. Tá a cheanncheathrú i Mountain View, [[California]].<ref>{{Lua idirlín|url=https://prosperitymedia.com.au/21-mind-boggling-google-facts/|teideal=“Google” Facts|údar=James Norquay|language=en-AU|work=|dátarochtana=2021-10-22}}</ref>
Is é mana neamhoifigiúil an chomhlachta "Don't be evil". [[Íomhá:AlphabetOrganisation.jpg|clé|mion|288x288px]]
I measc innill chuardaigh an idirlín, is é Google an fathach<ref>L. 32 http://belfastmediagroup.com/wp-content/uploads/2011/08/Barr50_06.pdf</ref>.Tá a chuid seirbhísí le fáil i 90 teanga +, [[Gaeilge|an Ghaeilge]] ina measc (féach ar [http://www.google.com/language_tools?hl=ga Uirlisí Teanga Google],).
== Bunús ==
Bunaíodh Google ar an 4 Meán Fómhair 1998<ref>http://www.beo.ie/alt-tri-bliana-deag-i-gcumhacht.aspx</ref>, le Sergey Brin agus Larry Page, nuair a bhí an bheirt san [[ollscoil]] i [[Ollscoil|Stanford]], [[California]]. Cé gur thosaigh an comhlacht ar an 4 Meán Fómhair, bíonn an lá breithe ann gach bliain ar an 27 Meán Fómhair.<ref>{{Cite journal|last=Brin|first=Sergey|author-link=Sergey Brin|last2=Page|first2=Lawrence|author-link2=Larry Page|year=1998|title=The anatomy of a large-scale hypertextual Web search engine|url=http://infolab.stanford.edu/pub/papers/google.pdf|journal=Computer Networks and ISDN Systems|volume=30|issue=1–7|pages=107–117|citeseerx=10.1.1.115.5930|doi=10.1016/S0169-7552(98)00110-X}}</ref><ref>{{cite journal|last=Barroso|first=L.A.|last2=Dean|first2=J.|last3=Holzle|first3=U.|date=April 29, 2003|title=Web search for a planet: the google cluster architecture|journal=IEEE Micro|volume=23|issue=2|pages=22–28|doi=10.1109/mm.2003.1196112|quote=We believe that the best price/performance tradeoff for our applications comes from fashioning a reliable computing infrastructure from clusters of unreliable commodity PCs.|url=https://semanticscholar.org/paper/8db8e53c92af2f97974707119525aa089f6ed53a}}</ref>
Tá príomhoifigí ''Google'' in California.
[[Íomhá:Google's HQ in Dublin, Ireland (Unsplash).jpg|clé|mion|Google i mBaile Átha Cliath]]
== Conspóidí ==
Ar [[27 Meitheamh]] [[2017]], ghearr [[an Coimisiún Eorpach]] fíneáil €2.42 billiún ar Google as mí-úsáid a bhaint as a cheannasacht sa mhargadh<ref>{{Lua idirlín |url=https://europa.eu/european-union/about-eu/history/2010-today/2017_ga |teideal=Cóip cartlainne |dátarochtana=2017-12-17 |archivedate=2018-06-21 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180621093506/https://europa.eu/european-union/about-eu/history/2010-today/2017_ga }}</ref>. Tharla sé seo trí thús áite a thabhairt dá sheirbhís comparáide praghsanna féin sna torthaí cuardaigh ar Google, agus céim síos a thabhairt do sheirbhísí a iomaitheoirí.
[[Íomhá:Google Complex (1) - geograph.org.uk - 1010392.jpg|clé|mion|Sráid Barrow, BÁC]]
==Google Images==
Ar an 23 Feabhra, ag [[Gradam Grammy|Duaiseanna Grammy]] na bliana 2000 chaith an t-amhránaí agus aisteoir [[Jennifer Lopez]] gúna glas [[Versace]]. De shíoda chiffon a bhí sé déanta agus bhí duilleoga tropaiceacha agus bambú priontáilte air. Bhí com an ghúna maisithe le tópáis bhréige, agus bhí muineál an ghúna an-íseal go deo. Arsa [[Eric Schmidt]], iar-phríomhfheidhmeannach Google.
"Tar éis an tsaoil theastaigh níos mó ná téacs ó dhaoine. Ba léir seo den chéad uair tar éis Dhuaiseanna Grammy 2000, nuair a chaith Jennifer Lopez gúna glas, bhuel, a mheall aird an domhain mhóir. Ag an am, ba é an cheist chuardaigh ba mhó í a bhí feicthe againn riamh. Ach ní raibh aon bhealach cinnte againn leis an rud díreach a theastaigh ó úsáideoirí a thabhairt dóibh. Jlo sa ghúna glas sin. Ba as sin a tháinig Google Image Search.''
D’fhorbair [[Susan Wotchitski]], Príomhfheidhmeannach [[YouTube]] ina dhiaidh sin, agus an t-innealtóir [[Huican Zhu]] inneall cuardaigh nua do phictiúir, agus seoladh é in Iúil 2001. Tá an gúna úd fós á chuardach ag daoine ar google.
==Google in Éirinn ==
Is i 2003 a bunaíodh Google in [[Éirinn]]. Ach tháinig fás rábach ar an chomhlacht in Éirinn sna blianta 2011-2014.
Is é [[Baile Átha Cliath]] ceanncheathrú Google san [[An Eoraip|Eoraip]] agus is féidir an leathanach baile agus torthaí cuardaigh a fháil go hiomlán i nGaeilge.
I dtús 2023, bhí 5,500 duine fostaithe ag Google in Éirinn.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Google le 240 oibrí in Éirinn a ligean chun siúil|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2023/0222/1358147-google-le-240-oibri-in-eirinn-a-ligean-chun-siuil/|date=2023-02-22|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref>
== Naisc sheachtracha ==
* [https://abc.xyz/ Alphabet] - lárshuíomh oifigiúil
* [http://www.google.ie/webhp?hl=ga www.google.ie] - suíomh Éireannach
== Tagairtí ==
{{Reflist}}
[[Catagóir:Gréasán Domhanda]]
[[Catagóir:Comhlachtaí ríomhaireachta]]
[[Catagóir:Google| ]]
osev37p9wdyfrqj7codtc90uqlkbbeg
Niall Ó Brolcháin
0
12387
1270588
1225796
2025-06-18T23:53:42Z
InternetArchiveBot
47196
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
1270588
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is [[polaiteoir]] de chuid an [[Comhaontas Glas|Chomhaontais Ghlais]] é '''Niall Ó Brolcháin'''. Toghadh é mar sheanadóir i [[Seanad Éireann]] i 2009. Bhí sé ina chomhairleoir ar Chomhairle [[Gaillimh|Cathrach na Gaillimhe]] agus bhí sé mar mhéara na cathrach sin ó 2006-2007. Toghadh é mar chomhairleoir áitiúil ar dtús sa bhliain 2004 ach theip air a shuíochán a choinneáil sna toghcháin áitiúla i 2009. Sheas sé ar son an Chomhaontais Ghlais sna hOlltoghcháin sna blianta 2002 agus 2007 ach theip air a bheith tofa chun na Dála.<ref>{{Lua idirlín |url=http://www.electionsireland.org/candidate.cfm?ID=4810 |teideal=Cóip cartlainne |dátarochtana=2007-12-09 |archivedate=2007-09-11 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070911064345/http://www.electionsireland.org/candidate.cfm?id=4810 }}</ref> Tá sé mar urlabhraí ag an gComhaontas Glas ar Ghaillimh agus ar Ghnóthaí Tomhaltóirí. Bhí sé freagrach as Polasaí Sláinte an Chomhaontais Ghlais a chur le chéile agus chaith sé tréimhse mar Urlabhraí Sláinte. Bhí ról lárnach ag Ó Brolcháin i go leor de na feachtais ba rathúla, go náisiúnta agus go háitúil.
== Obair Pholaitiúil ==
Chabhraigh Ó Brolcháin le Gaillimh a bheith ar an gCathair is Glaise, de réir cosúlachta, in [[Éireann|Éirinn]]. Bíonn [[Gaillimh]] go síoraí ar bharr na gcairteanna [[athchúrsáil|athchúrsála]] agus tá stádas saor ó bhruscar bainte amach aici i suirbhé IBAL, agus í chun tosaigh ar aon chathair eile in Éirinn. Maidir le cúrsaí [[fuinneamh|fuinnimh]], tá go leor tionscnaimh dhearfacha ag tarlú agus dá moladh ag na Glasaigh. Ritheann an chuid is mó d'fheithiclí na Comhairle Cathrach ar [[bithdíosal|bhithdíosal]] atá déanta as sean-ola glasraí agus atá meascaithe ag comhlacht áitiúil. Tá [[Bóthar na Trá]] á ghlasú le pleananna ann cumhacht gréine a úsáid chun an linn snámha a théamh. Is [[Toyota Prius]] é carr oifigiúil an Mhéara. Bronnadh dhá [[brat gorm|bhrat ghorma]] ar Chathair na Gaillimhe le gairid: ar Thrá Bhóthair na Trá agus ar Thrá na gCeann. Tá sé mar aidhm aige péire eile a fháil amach anseo. Tá sé mar aidhm aige freisin go mbeidh Cathair na Gaillimhe ar an gcéad Rialtas Áitiúil sa domhan a bhfuil an [[Brat Glas]] buaite ag chuile scoil.
Mar Mhéara, chuir Niall bunú oifig nua iompair do [[Gaillimh|Ghaillimh]] chun cinn agus tá sé ag cur na [[Gaillimh]]e chun cinn mar chathair dhátheangach. Mhaoirsigh sé straitéis radacach nua busanna do Chathair na Gaillimhe agus tá sé ag súil leis go bhfoilseofar Staidéar Riachtanas Áineasa agus Taitneamhachta go gairid. Tá sé ina Leas-Chathaoirleach ar Thionscadal Cheantar Abhantraí an Iarthair. Tá dul chun cinn á dhéanamh aige ar fheabhsúchán timpeallachta ar Uiscebhealaí na Gaillimhe a chothú freisin, chomh maith le bheith ag obair chun páirceanna na cathrach a fheabhsú.
Tá Ó Brolcháin ag iarraidh go bhfeabhsófar Margadh Sráide na Gaillimhe, rud a bhfuil an-tóir air cheana féin.{{fíoras}} Tá Niall ina Chathaoirleach ar LTACC agus tá sé ag súil leis go ndéanfar athnuachan iomlán ar Láithreán Stad Cheathrú an Bhrúnaigh go gairid.
Tá sé ina Chathaoirleach freisin ar Choiste Chathrach na Gaillimhe um Thimpeallacht Nádúrtha agus Uiscebhealaí, grúpa atá ag súil leis go dtosófar go luath ar an mór-obair chun na 10 gcinn d’eis-phíobáin séarachais dheireanacha i gCathair na Gaillimhe a bhaint amach.
Mar Mhéara, chláraigh Niall Cathair na Gaillimhe mar an chéad chathair i [[Poblacht na hÉireann|bPoblacht na hÉireann]] a bhain stádas Chathair Shláintúil WHO [An Eagraíocht Dhomhanda Sláinte] amach, i [[Turku]] san [[An Fhionlainn|Fhionlainn]] le gairid.
== Sonraí Pearsanta ==
Tá sé pósta le Niamh Mulvany agus tá siad ina gcónaí lena gcúigear páistí i gCnoc na Cathrach i gCathair na Gaillimhe.
== Naisc Sheachtracha ==
* [http://www.niallobrolchain.ie Suíomh Néill Uí Bhrolcháin] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070506140932/http://www.niallobrolchain.ie/ |date=2007-05-06 }}
* [http://www.greenparty.ie Suíomh an Chomhaontais Ghlais]
* [http://www.galwaycity.ie Suíomh Chomhairle Cathrach na Gaillimhe]
== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Brolchain, Niall O}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1965]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Baill an Chomhaontais Ghlais]]
[[Catagóir:Baill den 23ú Seanad]]
[[Catagóir:Fir]]
[[Catagóir:Méaraí na Gaillimhe]]
0e44z1m1s8rv8mad0npzlqdxyy0u0k7
Mary White
0
12388
1270562
1269450
2025-06-18T22:35:10Z
InternetArchiveBot
47196
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
1270562
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is polaiteoir Éireannach í '''Mary White''' ar ball í den [[Comhaontas Glas|Chomhaontas Glas]]. Toghadh í ina Teachta Dála don pháirtí i mí Bealtaine na bliana 2007, i ndáilcheantar Cheatharlach/Chill Chainnigh. Ba í an chéad Teachta Dála mná ag an gComhaontas Glas chomh maith leis an gcéad Teachta Dála acu i ndáilcheantar tuaithe.
== Sonraí polaitiúla ==
Bhain sí barr na vótála amach sna toghcháin áitiúla do [[Chomhairle Chontae Cheatharlach]] i [[Meitheamh]] 1999, i dtoghlach na Buiríse, a bhfuil trí shuíochán ann. Ceapadh í mar Leas-Cheannaire an Chomhaontais Ghlais i 2001. D’éirigh léi 4961 vóta chéad rogha, nó 8% den vótáil a bhaint amach mar iarrthóir an Chomhaontais Ghlais, in Olltoghchán 2002 i nDáilcheantar Cheatharlach/Chill Chainnigh. Sheas sí sa toghchán don Seanad i 2002, ach theip uirthi ar éigean suíochán a bhuachaint.
Toghadh í chun na Dála le vóta céad rogha de 7.96% i gCeatharlach-Cill Chainnigh.[http://www.electionsireland.org/result.cfm?election=2007&cons=32] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090203005130/http://electionsireland.org/result.cfm?election=2007&cons=32 |date=2009-02-03 }}
== Sonraí pearsanta ==
Rugadh Mary White i [[Contae Chill Mhantáin|gContae Chill Mhantáin]] agus tá sí ina cónaí sa [[An Bhuiríos, Contae Cheatharlach|Bhuiríos]], [[Contae Cheatharlach|Co. Cheatharlach]] le breis is fiche bliain. Tá sí pósta agus iníon amháin aici.
D’fhreastail sí ar scoil ar Chlochar na nUrsalach i [[Port Láirge|bPort Láirge]] agus ar [[Coláiste na Tríonóide|Choláiste na Tríonóide]], [[Baile Átha Cliath]]. Bhí sí mar bhunaitheoir Chumann an Bhéarla i gColáiste na Tríonóide agus bronnadh "Pink" uirthi as a feabhas spóirt san ollscoil.
Is saothróir orgánach í Mary agus tá suim mhór aici sa chnocadóireacht.
Tá treoir scríofa aici in éineacht le Joss Lynam faoi chnocadóireacht sna Staighrí Dubha, chomh maith le "''Environment Mining and Politics''" atá mar chuntas ar fheachtas frith-mhianadóireachta. Tá sé seo ina leabhar sainiúil do fheachtasóirí timpeallachta áitiúla.
== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.maryawhite.com/ Suíomh oifigiúil Mark White] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070312203645/http://www.maryawhite.com/ |date=2007-03-12 }}
* [http://www.carlowkilkennygreens.com Leathanach Baile - carlowkilkennygreens]
* [http://www.electionsireland.org Torthaí Toghchán ó Elections Ireland] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071013013827/http://www.electionsireland.org/ |date=2007-10-13 }}
{{Baill den 24ú Seanad}}
{{DEFAULTSORT:White, Mary}}
[[Catagóir:Baill den 30ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 24ú Seanad]]
[[Catagóir:Alumni Choláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath]]
[[Catagóir:Polaiteoirí as Contae Chill Mhantáin]]
bi98mpugdug9o3nyosm7z06tntznpgm
Martin Sheen
0
12819
1270503
1172318
2025-06-18T14:37:37Z
Seachránaí
53315
Catagóirí
1270503
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is aisteoir [[SAM|Meiriceánach]] é '''Martin Sheen''', a saolaíodh leis an ainm '''Ramón Gerardo Antonio Estévez''' ar an [[3 Lúnasa]] [[1940]] i n[[Dayton]], [[Ohio]].
Tháinig clú agus cáil air mar 'Captain Willard' sa scannán [[Apocalypse Now]], mar Josiah Bartlet sa tsraith [[The West Wing]] agus mar 'Captain Oliver Queenan' sa scannán [[The Departed]]. Is aisteoirí iad a pháistí - [[Charlie Sheen]], [[Emilio Estévez]], [[Ramón Luis Estévez]] agus [[Renée Estévez]].
Chaith Sheen seal ag staidéar in Ollscoil na hÉireann i n[[Gaillimh]] i [[2006]].
== Scannáin ==
{| class="wikitable"
|- bgcolor="#CCCCCC"
! Bliain !! Teideal !! Ról !! Stiúrthóir(í)
|-
| 1967 || ''[[The Incident (film)|The Incident]]'' || Artie Connors || [[Larry Peerce]]
|-
| 1968 || ''[[The Subject Was Roses]]'' || Timmy Cleary || [[Ulu Grosbard]]
|-
| 1970 || ''[[Catch-22 (film)|Catch-22]]'' || [[List of characters in Catch-22#Other characters|1st Lt. Dobbs]] || [[Mike Nichols]]
|-
|rowspan="4"| 1972 || ''No Drums, No Bugles'' || Ashby Gatrell || Clyde Ware
|-
| ''Pickup on 101'' || Les || [[John Florea]]
|-
| ''[[Rage (1972 film)|Rage]]'' || Maj. Holliford || [[George C. Scott]]
|-
| ''[[That Certain Summer]]'' || Gary McClain || [[Lamont Johnson]]
|-
|rowspan="3"| 1973 || ''When the Line Goes Through'' || Bluff Jackson || Clyde Ware
|-
| ''[[Badlands (film)|Badlands]]'' || Kit Carruthers || [[Terrence Malick]]
|-
| ''Catholics'' || Father Kinsella || [[Jack Gold]]
|-
|rowspan="2"| 1974 || ''The Legend of Earl Durand'' || Luther Sykes || [[John Tiffin Patterson|John Patterson]]
|-
| ''[[The California Kid]]'' || Michael McCord || [[Richard T. Heffron]]
|-
|rowspan="2"| 1976 || ''[[The Cassandra Crossing]]'' || Robby Navarro || [[George P. Cosmatos]]
|-
| ''[[The Little Girl Who Lives Down the Lane]]''|| Frank Hallet || [[Nicolas Gessner]]
|-
| 1977 || ''[[The Execution of Private Slovik]]'' || [[Eddie Slovik]] || [[Lamont Johnson]]
|-
|rowspan="2"| 1979 || ''[[Apocalypse Now]]'' || [[Captain (land)|Captain]] [[Benjamin L. Willard]] || [[Francis Ford Coppola]]
|-
| ''Eagle's Wing'' || Pike || [[Anthony Harvey]]
|-
| 1980 || ''[[The Final Countdown (film)|The Final Countdown]]'' || Warren Lasky || [[Don Taylor (actor)|Don Taylor]]
|-
| 1981 || ''[[Loophole (1981 film)|Loophole]]'' || Stephen Booker || John Quested
|-
|rowspan="2"| 1982 || ''[[Gandhi (film)|Gandhi]]'' || Vince Walker || [[Richard Attenborough]]
|-
| ''[[That Championship Season (1982 film)|That Championship Season]]'' || Tom Daley || [[Jason Miller (playwright)|Jason Miller]]
|-
|rowspan="4"| 1983 || ''[[Enigma (1983 film)|Enigma]]'' || Alex Holbeck || [[Jeannot Szwarc]]
|-
| ''In the King of Prussia'' || Judge Samuel Salus II || [[Emile de Antonio]]
|-
| ''[[Man, Woman and Child]]'' || Robert Beckwith || [[Dick Richards]]
|-
| ''[[The Dead Zone (film)|The Dead Zone]]'' || [[Greg Stillson]] || [[David Cronenberg]]
|-
| 1984 || ''[[Firestarter (film)|Firestarter]]'' || Captain Hollister || [[Mark L. Lester]]
|-
| 1985 || ''The Fourth Wise Man'' || Artaban || Michael Ray Rhodes
|-
| 1986 || ''A State of Emergency'' || Dr. Alex Carmody || Richard C. Bennett
|-
| 1986 || ''[[Shattered Spirits]]'' || Lyle Mollencamp || [[Robert Greenwald]]
|-
|rowspan="3"| 1987 || ''[[The Believers]]'' || Cal Jamison || [[John Schlesinger]]
|-
| ''Siesta'' || Del || [[Mary Lambert]]
|-
| ''[[Wall Street (film)|Wall Street]]'' || Carl Fox || [[Oliver Stone]]
|-
|rowspan="2"| 1988 || ''[[Da (film)|Da]]'' || Charlie || [[Matt Clark (actor)|Matt Clark]]
|-
| ''[[Judgment in Berlin]]'' || Herbert J. Stern || [[Leo Penn]]
|-
|rowspan="5"| 1989 || ''[[Marked for Murder]]'' || Man in park || [[Rick Sloane]]
|-
| ''Cold Front'' || John Hyde || [[Allan A. Goldstein]]
|-
| ''[[Beverly Hills Brats]]'' || Dr. Jeffrey Miller || [[Jim Sotos]]
|-
| ''[[Nightbreaker]]'' || Dr. Alexander Brown || [[Peter Markle]]
|-
| ''[[Beyond the Stars]]'' || Paul Andrews || [[David Saperstein (writer)|David Saperstein]]
|-
| 1990 || ''[[Cadence (film)|Cadence]]'' || MSgt. Otis V. McKinney || Martin Sheen
|-
|rowspan="3"| 1991 || ''[[Touch and Die]]'' || Frank || Piernico Solinas
|-
| ''[[The Maid (film)|The Maid]]'' || Anthony Wayne || [[Ian Toynton]]
|-
| ''[[JFK (film)|JFK]]'' || Narrator || [[Oliver Stone]]
|-
|rowspan="2"| 1992 || ''[[Running Wild (1992 film)|Running Wild]]'' || Dan Walker || Duncan McLachlan
|-
| ''Original Intent'' || Joe || Robert Marcarelli
|-
|rowspan="7"| 1993 || ''When the Bough Breaks'' || Captain Swaggert || Michael Cohn
|-
| ''[[My Home, My Prison]]'' || Narrator || [[Susana Blaustein Muñoz]]
|-
| ''[[Ghost Brigade]]'' (aka ''The Killing Box'') || Gen. Haworth || [[George Hickenlooper]]
|-
| ''[[Fortunes of War]]'' || Francis Labeck || [[Thierry Notz]]
|-
| ''[[Hear No Evil]]'' || Lt. Brock || [[Robert Greenwald]]
|-
| ''[[Hot Shots! Part Deux]]'' || Capt. Benjamin L. Willard || [[Jim Abrahams]]
|-
| ''[[Gettysburg (film)|Gettysburg]]'' || [[Robert E. Lee]] || [[Ronald F. Maxwell]]
|-
|rowspan="4"| 1994 || ''Guns of Honor'' || Jackson Baines Hardin || David Lister
|-
| ''[[Hits!]]'' || Kelly || William R. Greenblatt
|-
| ''[[Grey Knight]]'' || General || George Hickenlooper
|-
| [[Boca (1994 film)|''Boca'']] || Jesse James Montgomery || [[Walter Avancini]], [[Zalman King]]
|-
|rowspan="8"| 1995 || ''[[The American President]]'' || Chief of Staff A.J. McInnerney || [[Rob Reiner]]
|-
| ''[[Sacred Cargo]]'' || Father Andrew Kanvesky || Aleksandr Buravsky
|-
| ''[[Dillinger and Capone]]'' || John Dillinger || Jon Purdy
|-
| ''[[Captain Nuke and the Bomber Boys]]'' || Jeff Snyder || Charles Gale
|-
| ''[[A Hundred and One Nights of Simon Cinema]]'' || Himself || [[Agnès Varda]]
|-
| ''[[The Break]]'' || Gil Robbins || [[Lee H. Katzin]]
|-
| ''[[Dead Presidents]]'' || The Judge || [[Hughes Brothers|Albert Hughes]], [[Hughes Brothers|Allen Hughes]]
|-
| ''[[Gospa]]'' || father Jozo Zovko || [[Jakov Sedlar]]
|-
|rowspan="2"| 1996 || ''[[The War at Home (film)|The War at Home]]'' || Bob Collier || Emilio Estevez
|-
| ''[[Entertaining Angels: The Dorothy Day Story]]'' || [[Peter Maurin]] || Michael Ray Rhodes
|-
|rowspan="3"| 1997 || ''[[Truth or Consequences, N.M]]'' || Sir || [[Kiefer Sutherland]]
|-
| ''[[An Act of Conscience]]'' || [[Narrator]] || Robbie Leppzer
|-
| ''[[Spawn (film)|Spawn]]'' || [[Jason Wynn]] || [[Mark A.Z. Dippé]]
|-
|rowspan="8"| 1998 || ''[[Family Attraction]]'' || President || Brian Hecker
|-
| ''[[Stranger in the Kingdom]]'' || Sigurd Moulton || [[Jay Craven]]
|-
| ''Gunfighter'' || The Stranger || [[Christopher Coppola]]
|-
| [[Monument Ave.|''Monument Ave.'' (aka ''Snitch'')]] || Hanlon || [[Ted Demme]]
|-
| ''[[Shadrach]]'' || Narrator || [[Susanna Styron]]
|-
| ''[[A Letter from Death Row]]'' || Michael's Father || Marvin Baker, [[Bret Michaels]]
|-
| ''[[Free Money (film)|Free Money]]'' || New Warden || [[Yves Simoneau]]
|-
| ''[[No Code of Conduct]]'' || Bill Peterson || Bret Michaels
|-
|rowspan="4"| 1999 || ''[[Ninth Street]]'' || Father Frank || Tim Rebman, [[Kevin Willmott]]
|-
| ''[[Lost & Found (1999 film)|Lost & Found]]'' || Millstone || [[Jeff Pollack]]
|-
| ''[[Storm]]'' || General James Roberts || Harris Done
|-
| ''[[A Texas Funeral]]'' || Grandpa Sparta || [[William Blake Herron|W. Blake Herron]]
|-
| 2001 || ''[[O (film)|O]]'' || Coach Duke Goulding || [[Tim Blake Nelson]]
|-
| 2002 || ''[[Catch Me if You Can]]'' || Roger Strong || [[Steven Spielberg]]
|-
|rowspan="2"| 2003 || ''[[Mercy of the Sea]]'' || Frederik || Dominik Sedlar, Jakov Sedlar
|-
| ''[[The Commission]]'' || Dep. Atty. Gen. Nicholas Katzenbach || Mark Sobel
|-
| 2004 ||''[[Jerusalemski sindrom]]'' || || Dominik Sedlar, Jakov Sedlar
|-
|rowspan="2"| 2006 || ''[[The Departed]]'' || [[Oliver Queenan (The Departed)|Capt. Oliver “Charlie” Queenan]] || [[Martin Scorsese]]
|-
| ''[[Bobby (2006 film)|Bobby]]'' || Jack Stevens || [[Emilio Estevez]]
|-
|rowspan="3"| 2007 || ''[[Talk to Me (2007 film)|Talk To Me]]'' || E.G. Sonderling || [[Kasi Lemmons]]
|-
| ''[[Bordertown (2007 film)|Bordertown]]'' || George Morgan || [[Gregory Nava]]
|-
| ''[[Flatland: The Movie]]'' || Arthur Square || Dano Johnson, Jeffrey Travis
|-
|rowspan="1"| 2008 || ''[[A Single Woman (film)|A Single Woman]]'' || glór || [[Kamala Lopez]]
|-
|rowspan="3"| 2009 || ''[[Echelon Conspiracy]]'' || Raymond Burke || [[Greg Marcks]]
|-
| ''[[Traveling (film)|Traveling]]'' || TBA || Brandon Camp
|-
| ''[[Bhopal: Prayer for Rain]]'' || TBA || [[Ravi Kumar]]
|-
|}
== Naisc sheachtracha ==
[http://www.imdb.com/name/nm0000640/ Martin Sheen ar ''IMDb'']
{{Síol-aisteoir}}
{{Síol-beath-ie}}
{{Síol-beath-us}}
{{DEFAULTSORT:Sheen, Martin}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1940]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Aisteoirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Aisteoirí Meiriceánacha]]
[[Catagóir:Caitlicigh]]
[[Catagóir:Daoine as Ohio]]
[[Catagóir:Daonlathaigh na Stát Aontaithe]]
[[Catagóir:Fir]]
[[Catagóir:Meiriceánaigh de bhunadh na hÉireann]]
[[Catagóir:Síochánaithe]]
imvklkp3dzipagztwmqmqz6xknhpd95
Catagóir:Bailte i gContae an Chabháin
14
14204
1270603
118242
2025-06-19T07:19:18Z
Alison
570
Catagóir:Tíreolaíocht Chontae an Chabháin
1270603
wikitext
text/x-wiki
[[Catagóir:Bailte in Éirinn|Chabháin, Bailte i gContae an]]
[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae an Chabháin]]
gmjr7bmh238bfoxfs6o4jhwbtzfzaid
1270604
1270603
2025-06-19T07:19:31Z
Alison
570
Bailte
1270604
wikitext
text/x-wiki
[[Catagóir:Bailte in Éirinn|Chabháin, Bailte i gContae an]]
[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae an Chabháin|Bailte]]
6iawrqa4rz6hxdta1xd8ue7k150zozk
Plé úsáideora:SabineWanner
3
16708
1270506
922605
2025-06-18T15:23:51Z
PamelaBertaccini
66841
/* Iarratas maidir le seiceáil gramadaí ar an leathanach “Andrea Benetti” */ mír nua
1270506
wikitext
text/x-wiki
Hi, my name is Sabine Cretella and I am active in many open source and open content projects. Since I use this general messages on various wikis, not only for the wikimedia foundation, I am using http links also to my main projects within the wikimedia foundation.
If you wish to contact me you can do this also by e-mail:
* s.cretella [at] voxhumanitatis.org
* s.cretella [at] wikimedia.org (please use this one if you wish to contact me for themes related to the LangCom or TransCom or any other Wikimedia related question.
These are the projects where you mainly can find me:
*http://nap.wikipedia.org/wiki/User:SabineCretella
*http://meta.wikimedia.org/wiki/User:SabineCretella
*http://voxhumanitatis.org
*http://nap.i-iter.org
If you wish to connect with me you can do this on:
*[http://www.facebook.com/profile.php?id=819228153 facebook]
*[http://www.linkedin.com/in/sabinecretella linked in]
*[http://www.ecademy.com/account.php?id=20565 ecademy]
== Iarratas maidir le seiceáil gramadaí ar an leathanach “Andrea Benetti” ==
HI, tá súil agam go bhfuil tú go maith. Táim ag scríobh chugat chun a iarraidh an bhféadfá breathnú ar an leathanach seo ar Vicipéid:
https://ga.wikipedia.org/wiki/Andrea_Benetti
Tá teimpléad air faoi láthair a thugann le fios go bhfuil fadhbanna gramadaí ann. Ní labhraím Gaeilge líofa agus ba mhaith liom a chinntiú go bhfuil an t-alt ceart ó thaobh na gramadaí de.
An bhféadfá, le do thoil, an leathanach a athbhreithniú agus aon mhíchruinneas nó botún a cheartú? Bheinn fíorbhuíoch as do chúnamh.
Mura bhfuil tú in ann cabhrú liom, an bhféadfá úsáideoir eile a mholadh a d’fhéadfadh cúnamh a thabhairt dom?
Go raibh míle maith agat roimh ré. [[Úsáideoir:PamelaBertaccini|<span style="font-family: 'Futura LT Pro Light', Futura, sans-serif; text-shadow: 1px 1px 2px #a5a5a5; font-size:110%; color:#01b30e">'''PamelaBertaccini'''</span>]] 15:23, 18 Meitheamh 2025 (UTC)
9fco7fkkjw8wm99wh43gxkl3ezfzfzz
1270514
1270506
2025-06-18T16:03:11Z
37.61.142.82
/* Iarratas maidir le seiceáil gramadaí ar an leathanach “Andrea Benetti” */ Freagra
1270514
wikitext
text/x-wiki
Hi, my name is Sabine Cretella and I am active in many open source and open content projects. Since I use this general messages on various wikis, not only for the wikimedia foundation, I am using http links also to my main projects within the wikimedia foundation.
If you wish to contact me you can do this also by e-mail:
* s.cretella [at] voxhumanitatis.org
* s.cretella [at] wikimedia.org (please use this one if you wish to contact me for themes related to the LangCom or TransCom or any other Wikimedia related question.
These are the projects where you mainly can find me:
*http://nap.wikipedia.org/wiki/User:SabineCretella
*http://meta.wikimedia.org/wiki/User:SabineCretella
*http://voxhumanitatis.org
*http://nap.i-iter.org
If you wish to connect with me you can do this on:
*[http://www.facebook.com/profile.php?id=819228153 facebook]
*[http://www.linkedin.com/in/sabinecretella linked in]
*[http://www.ecademy.com/account.php?id=20565 ecademy]
== Iarratas maidir le seiceáil gramadaí ar an leathanach “Andrea Benetti” ==
HI, tá súil agam go bhfuil tú go maith. Táim ag scríobh chugat chun a iarraidh an bhféadfá breathnú ar an leathanach seo ar Vicipéid:
https://ga.wikipedia.org/wiki/Andrea_Benetti
Tá teimpléad air faoi láthair a thugann le fios go bhfuil fadhbanna gramadaí ann. Ní labhraím Gaeilge líofa agus ba mhaith liom a chinntiú go bhfuil an t-alt ceart ó thaobh na gramadaí de.
An bhféadfá, le do thoil, an leathanach a athbhreithniú agus aon mhíchruinneas nó botún a cheartú? Bheinn fíorbhuíoch as do chúnamh.
Mura bhfuil tú in ann cabhrú liom, an bhféadfá úsáideoir eile a mholadh a d’fhéadfadh cúnamh a thabhairt dom?
Go raibh míle maith agat roimh ré. [[Úsáideoir:PamelaBertaccini|<span style="font-family: 'Futura LT Pro Light', Futura, sans-serif; text-shadow: 1px 1px 2px #a5a5a5; font-size:110%; color:#01b30e">'''PamelaBertaccini'''</span>]] 15:23, 18 Meitheamh 2025 (UTC)
:Sorry, my mother language is German and I actually do just understand what you write. Maybe we can find someone to help. I will have a look tomorrow. Kind regards Sabine (not logged in atm.) [[Speisialta:Contributions/37.61.142.82|37.61.142.82]] 16:03, 18 Meitheamh 2025 (UTC)
j2ivms3ee1zfunk293u4isg30guie46
1270515
1270514
2025-06-18T16:03:52Z
37.61.142.82
/* Iarratas maidir le seiceáil gramadaí ar an leathanach “Andrea Benetti” */ Freagra
1270515
wikitext
text/x-wiki
Hi, my name is Sabine Cretella and I am active in many open source and open content projects. Since I use this general messages on various wikis, not only for the wikimedia foundation, I am using http links also to my main projects within the wikimedia foundation.
If you wish to contact me you can do this also by e-mail:
* s.cretella [at] voxhumanitatis.org
* s.cretella [at] wikimedia.org (please use this one if you wish to contact me for themes related to the LangCom or TransCom or any other Wikimedia related question.
These are the projects where you mainly can find me:
*http://nap.wikipedia.org/wiki/User:SabineCretella
*http://meta.wikimedia.org/wiki/User:SabineCretella
*http://voxhumanitatis.org
*http://nap.i-iter.org
If you wish to connect with me you can do this on:
*[http://www.facebook.com/profile.php?id=819228153 facebook]
*[http://www.linkedin.com/in/sabinecretella linked in]
*[http://www.ecademy.com/account.php?id=20565 ecademy]
== Iarratas maidir le seiceáil gramadaí ar an leathanach “Andrea Benetti” ==
HI, tá súil agam go bhfuil tú go maith. Táim ag scríobh chugat chun a iarraidh an bhféadfá breathnú ar an leathanach seo ar Vicipéid:
https://ga.wikipedia.org/wiki/Andrea_Benetti
Tá teimpléad air faoi láthair a thugann le fios go bhfuil fadhbanna gramadaí ann. Ní labhraím Gaeilge líofa agus ba mhaith liom a chinntiú go bhfuil an t-alt ceart ó thaobh na gramadaí de.
An bhféadfá, le do thoil, an leathanach a athbhreithniú agus aon mhíchruinneas nó botún a cheartú? Bheinn fíorbhuíoch as do chúnamh.
Mura bhfuil tú in ann cabhrú liom, an bhféadfá úsáideoir eile a mholadh a d’fhéadfadh cúnamh a thabhairt dom?
Go raibh míle maith agat roimh ré. [[Úsáideoir:PamelaBertaccini|<span style="font-family: 'Futura LT Pro Light', Futura, sans-serif; text-shadow: 1px 1px 2px #a5a5a5; font-size:110%; color:#01b30e">'''PamelaBertaccini'''</span>]] 15:23, 18 Meitheamh 2025 (UTC)
:Sorry, my mother language is German and I actually do just understand what you write. Maybe we can find someone to help. I will have a look tomorrow. Kind regards Sabine (not logged in atm.) [[Speisialta:Contributions/37.61.142.82|37.61.142.82]] 16:03, 18 Meitheamh 2025 (UTC)
:E: possiamo anche scrivere in italiano :-D [[Speisialta:Contributions/37.61.142.82|37.61.142.82]] 16:03, 18 Meitheamh 2025 (UTC)
gokfnvhdsqymehnlses7y1auulezh44
1270516
1270515
2025-06-18T16:17:41Z
PamelaBertaccini
66841
/* Iarratas maidir le seiceáil gramadaí ar an leathanach “Andrea Benetti” */ Freagra
1270516
wikitext
text/x-wiki
Hi, my name is Sabine Cretella and I am active in many open source and open content projects. Since I use this general messages on various wikis, not only for the wikimedia foundation, I am using http links also to my main projects within the wikimedia foundation.
If you wish to contact me you can do this also by e-mail:
* s.cretella [at] voxhumanitatis.org
* s.cretella [at] wikimedia.org (please use this one if you wish to contact me for themes related to the LangCom or TransCom or any other Wikimedia related question.
These are the projects where you mainly can find me:
*http://nap.wikipedia.org/wiki/User:SabineCretella
*http://meta.wikimedia.org/wiki/User:SabineCretella
*http://voxhumanitatis.org
*http://nap.i-iter.org
If you wish to connect with me you can do this on:
*[http://www.facebook.com/profile.php?id=819228153 facebook]
*[http://www.linkedin.com/in/sabinecretella linked in]
*[http://www.ecademy.com/account.php?id=20565 ecademy]
== Iarratas maidir le seiceáil gramadaí ar an leathanach “Andrea Benetti” ==
HI, tá súil agam go bhfuil tú go maith. Táim ag scríobh chugat chun a iarraidh an bhféadfá breathnú ar an leathanach seo ar Vicipéid:
https://ga.wikipedia.org/wiki/Andrea_Benetti
Tá teimpléad air faoi láthair a thugann le fios go bhfuil fadhbanna gramadaí ann. Ní labhraím Gaeilge líofa agus ba mhaith liom a chinntiú go bhfuil an t-alt ceart ó thaobh na gramadaí de.
An bhféadfá, le do thoil, an leathanach a athbhreithniú agus aon mhíchruinneas nó botún a cheartú? Bheinn fíorbhuíoch as do chúnamh.
Mura bhfuil tú in ann cabhrú liom, an bhféadfá úsáideoir eile a mholadh a d’fhéadfadh cúnamh a thabhairt dom?
Go raibh míle maith agat roimh ré. [[Úsáideoir:PamelaBertaccini|<span style="font-family: 'Futura LT Pro Light', Futura, sans-serif; text-shadow: 1px 1px 2px #a5a5a5; font-size:110%; color:#01b30e">'''PamelaBertaccini'''</span>]] 15:23, 18 Meitheamh 2025 (UTC)
:Sorry, my mother language is German and I actually do just understand what you write. Maybe we can find someone to help. I will have a look tomorrow. Kind regards Sabine (not logged in atm.) [[Speisialta:Contributions/37.61.142.82|37.61.142.82]] 16:03, 18 Meitheamh 2025 (UTC)
:E: possiamo anche scrivere in italiano :-D [[Speisialta:Contributions/37.61.142.82|37.61.142.82]] 16:03, 18 Meitheamh 2025 (UTC)
::A fantastico! Grazie mille per la tua risposta. Ok, allora ci aggiorniamo a domani, io sarò qui al computer tutto il giorno, perché devo finire un lavoro. Grazie ancora e a domani. [[Úsáideoir:PamelaBertaccini|<span style="font-family: 'Futura LT Pro Light', Futura, sans-serif; text-shadow: 1px 1px 2px #a5a5a5; font-size:110%; color:#01b30e">'''PamelaBertaccini'''</span>]] 16:17, 18 Meitheamh 2025 (UTC)
0yare9ucsronrpiytstuuh6dwt3of0h
1270517
1270516
2025-06-18T16:18:03Z
PamelaBertaccini
66841
/* Iarratas maidir le seiceáil gramadaí ar an leathanach “Andrea Benetti” */
1270517
wikitext
text/x-wiki
Hi, my name is Sabine Cretella and I am active in many open source and open content projects. Since I use this general messages on various wikis, not only for the wikimedia foundation, I am using http links also to my main projects within the wikimedia foundation.
If you wish to contact me you can do this also by e-mail:
* s.cretella [at] voxhumanitatis.org
* s.cretella [at] wikimedia.org (please use this one if you wish to contact me for themes related to the LangCom or TransCom or any other Wikimedia related question.
These are the projects where you mainly can find me:
*http://nap.wikipedia.org/wiki/User:SabineCretella
*http://meta.wikimedia.org/wiki/User:SabineCretella
*http://voxhumanitatis.org
*http://nap.i-iter.org
If you wish to connect with me you can do this on:
*[http://www.facebook.com/profile.php?id=819228153 facebook]
*[http://www.linkedin.com/in/sabinecretella linked in]
*[http://www.ecademy.com/account.php?id=20565 ecademy]
== Iarratas maidir le seiceáil gramadaí ar an leathanach “Andrea Benetti” ==
HI, tá súil agam go bhfuil tú go maith. Táim ag scríobh chugat chun a iarraidh an bhféadfá breathnú ar an leathanach seo ar Vicipéid:
https://ga.wikipedia.org/wiki/Andrea_Benetti
Tá teimpléad air faoi láthair a thugann le fios go bhfuil fadhbanna gramadaí ann. Ní labhraím Gaeilge líofa agus ba mhaith liom a chinntiú go bhfuil an t-alt ceart ó thaobh na gramadaí de.
An bhféadfá, le do thoil, an leathanach a athbhreithniú agus aon mhíchruinneas nó botún a cheartú? Bheinn fíorbhuíoch as do chúnamh.
Mura bhfuil tú in ann cabhrú liom, an bhféadfá úsáideoir eile a mholadh a d’fhéadfadh cúnamh a thabhairt dom?
Go raibh míle maith agat roimh ré. [[Úsáideoir:PamelaBertaccini|<span style="font-family: 'Futura LT Pro Light', Futura, sans-serif; text-shadow: 1px 1px 2px #a5a5a5; font-size:110%; color:#01b30e">'''PamelaBertaccini'''</span>]] 15:23, 18 Meitheamh 2025 (UTC)
:Sorry, my mother language is German and I actually do just understand what you write. Maybe we can find someone to help. I will have a look tomorrow. Kind regards Sabine (not logged in atm.) [[Speisialta:Contributions/37.61.142.82|37.61.142.82]] 16:03, 18 Meitheamh 2025 (UTC)
:E: possiamo anche scrivere in italiano :-D [[Speisialta:Contributions/37.61.142.82|37.61.142.82]] 16:03, 18 Meitheamh 2025 (UTC)
::Fantastico! Grazie mille per la tua risposta. Ok, allora ci aggiorniamo a domani, io sarò qui al computer tutto il giorno, perché devo finire un lavoro. Grazie ancora e a domani. [[Úsáideoir:PamelaBertaccini|<span style="font-family: 'Futura LT Pro Light', Futura, sans-serif; text-shadow: 1px 1px 2px #a5a5a5; font-size:110%; color:#01b30e">'''PamelaBertaccini'''</span>]] 16:17, 18 Meitheamh 2025 (UTC)
6x4lcqh4rwrxxfxy4uoc8f3gce5dpbu
Máire Ní Chochláinn
0
16813
1270575
1260547
2025-06-18T23:16:29Z
InternetArchiveBot
47196
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
1270575
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is polaiteoir [[Poblacht na hÉireann|Éireannach]] de chuid an pháirtí [[Fianna Fáil]] í '''Máire Ní Chochláinn''' ([[Béarla]]: ''Mary Coughlan'', a rugadh ar an [[28 Bealtaine]] sa bhliain [[1965]]). Ba [[Teachta Dála|Theachta Dála]] í, agus roghnaíodh í mar [[Tánaiste|Thánaiste]] ar an [[7 Bealtaine]] [[2008]] i gcomh-aireacht [[Brian Ó Comhain|Bhriain Uí Chomhain]].
Rugadh i n[[Dún na nGall]] í. Ba Theachta Dála de chuid [[Fianna Fáil|Fhianna Fáil]] é a h-athair, [[Cathal Coughlan]].
== Naisc Sheachtracha ==
* [http://www.electionsireland.org/candidate.cfm?ID=3611 Stair thoghchánaíochta Mháire Ní Chochláinn] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090203214523/http://electionsireland.org/candidate.cfm?ID=3611 |date=2009-02-03 }}
* [http://www.oireachtas.ie/members-hist/default.asp?MemberFirstName=mary&MemberName=coughlan&disp=src&housetype=&HouseNum=&ConstID= Máire Ní Chochláinn ar shuíomh gréasáin Thithe an Oireachtais] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080614223733/http://www.oireachtas.ie/members-hist/default.asp?MemberFirstName=mary&MemberName=coughlan&disp=src&housetype=&HouseNum=&ConstID= |date=2008-06-14 }}
* [http://www.fiannafail.ie/person.phpx?pid=14&bid=14&rel=TD&aid=110 Máire Ní Chochláinn ar shuíomh gréasáin Fhianna Fáil] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080413020838/http://www.fiannafail.ie/person.phpx?pid=14&bid=14&rel=TD&aid=110 |date=2008-04-13 }}
{{Tánaistí na hÉireann}}
{{Teachtaí Dála an 25ú Dáil}}
{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Cochlainn, Maire Ní}}
[[Catagóir:Tánaistí na hÉireann|Cochlainn, Maire Ni]]
[[Catagóir:Baill den 25ú Dáil|Cochlainn, Maire Ni]]
[[Catagóir:Baill den 26ú Dáil|Cochlainn, Maire Ni]]
[[Catagóir:Baill den 27ú Dáil|Cochlainn, Maire Ni]]
[[Catagóir:Baill den 28ú Dáil|Cochlainn, Maire Ni]]
[[Catagóir:Baill den 29ú Dáil|Cochlainn, Maire Ni]]
[[Catagóir:Baill den 30ú Dáil|Cochlainn, Maire Ni]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1965|Cochlainn, Maire Ni]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Dhún na nGall|Cochlainn, Maire Ni]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
c8slrzp0sgm7z0bm1qhcll141wxu8a2
Catagóir:Ceoltóirí Albanacha
14
16868
1270527
1258089
2025-06-18T17:22:29Z
Taghdtaighde
60452
Catagóir curtha leis
1270527
wikitext
text/x-wiki
{{Catcómhaoin|Musicians from Scotland|Ceoltóirí Albanacha}}
{{DEFAULTSORT:Ceoltoiri Albanacha}}
[[Catagóir:Ceoltóirí de réir náisiúntachta|Alban]]
[[Catagóir:Daoine Albanacha de réir slí bheatha]]
[[Catagóir:Daoine Albanacha]]
[[Catagóir:Ceoltóirí Briotanacha]]
qkc7vqzmzhjtd6myuihx7rrl73nbaq1
Niall Tóibín
0
17887
1270606
1248234
2025-06-19T07:23:46Z
Alison
570
++
1270606
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Sonraí Duine|nacionalitat=Éireannach}}
Ba [[aisteoir]] agus [[fuirseoir]] [[Éire]]annach é '''Niall Tóibín'''. Saolaíodh é i g[[Cathair Chorcaí|Corcaigh]] ar an [[21 Samhain]] [[1929]],<ref>{{Lua idirlín |url=http://www.nialltoibin.com/biography.html |teideal=Cóip cartlainne |dátarochtana=2008-07-22 |archivedate=2008-05-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080516045742/http://www.nialltoibin.com/biography.html }}</ref> i dteaghlach le [[Gaeilge]] ó dhúchais.<ref>{{Lua idirlín |url=http://www.irishinbritain.com/html/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=957 |teideal=Cóip cartlainne |dátarochtana=2008-07-22 |archivedate=2011-07-13 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110713060328/http://www.irishinbritain.com/html/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=957 }}</ref> Shíothlaigh sé ar an [[13 Samhain]] [[2019]].<ref name='Ainm'>{{Cite web-en|url=https://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=5063|title=TÓIBÍN, Niall (1929–2019) {{!}} ainm.ie|author=[[Diarmuid Breathnach]] agus [[Máire Ní Mhurchú]]|access-date=2024-02-19|language=ga|work=[[Ainm.ie|An Bunachar Náisiúnta Beathaisnéisí Gaeilge]] (Ainm.ie)}}</ref>
== Saol ==
Tógadh Tóibín i dtuaisceart na cathrach i mBishop's Field, agus oileadh é ag an Mainistir Thuaidh. Nuair a bhí a chuid [[oideachas]] curtha de aige, d'fhág sé Corcaigh chun post a fháil sa státseirbhís i m[[Baile Átha Cliath]] i mí Eanáir sa bhliain [[1947]].
[[Íomhá:Fitzgerald's pub, Avoca 2018-08-06 - 1.jpg|clé|mion|[[Ballykissangel]]]]
Bhí sé gníomhach in [[Amharclann an Damer]] mar aisteoir agus mar léiritheoir.
Bhí páirt glactha aige i [[Scannán|scannáin]] agus i sraitheanna teilifíse, mar shampla [[Ryan's Daughter]] agus [[Bracken]] sna [[1970idí]], [[The Irish R.M.]] agus [[Caught in a Free State]] sna [[1980idí]], agus níos déanaí [[Veronica Guerin (scannán)|Veronica Guerin]], [[Ballykissangel]] agus [[Far and Away]].<ref>[http://www.imdb.com/name/nm0865636/ Bunachar IMDB (as Béarla)]</ref> Chaith sé tréimhse fhada rathúil ina réimse gairme a mhair dhá scór bliain.
Bhí aisteoireacht déanta aige don [[raidió]] chomh maith, mar shampla a thaispeántas mar aoi ar an gclár [[Baldi]] ar [[BBC Radio 4]].
Rinne sé leaganacha gutha de [[Gearrscéal|ghearrscéalta]] le [[Seán Mac Mathúna]] freisin.
Tháinig [[néaltrú]] air agus d'éag 13 Samhain 2019 (in aois 89 bliain dó).
== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{Síol-beath-ie}}
{{DEFAULTSORT:Toibin, Niall}}
[[Catagóir:Aisteoirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Básanna in 2019]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Chorcaí]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1929]]
[[Catagóir:Fuirseoirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Fuirseoirí le Gaeilge]]
[[Catagóir:Niall Tóibín]]
fjnbj1118kbkzab8i4lra41fasvjvcn
Máire Mullarney
0
18190
1270573
1215551
2025-06-18T23:14:35Z
InternetArchiveBot
47196
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
1270573
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Ba chomhshaolaí [[Éire]]annach í '''Máire Mullarney''' (née '''McCormick''') ([[1 Meán Fómhair]] [[1921]]-[[18 Lúnasa]] [[2008]]), a bhí ar dhuine de bhunaitheoirí [[An Comhaontas Glas|an Chomhaontais Ghlais]].<ref>http://www.irishtimes.com/newspaper/ireland/2008/0819/1218868120714.html</ref>
== Óige ==
Rugadh i m[[Baile Átha Cliath]] í agus bhog sí lena muintir go [[Giobráltar]], nuair a bhí sí an-óg, áit a raibh a hathair mar Ard-Mháistir Poist. D'fhill sí ar Éirinn i 1942 agus oileadh mar altra í in Ospidéal Shráid Bhagóid agus cháiligh sé mar theirpeoir chomh maith.
== Saothar a Saoil ==
Ba ghníomhaí [[Esperanto]] í chomh maith agus scríobh sí leabhar ar fhorbairt agus cur chun cinn na teanga sin, darb ainm ''Esperanto for Hope'', i 1989.<ref>http://www.independent.ie/national-news/greens-in-mourning-for-founder-1458657.html</ref> Bhí tionchar mór aici ar [[scolaíocht bhaile]] nuair a d'fhoilsigh sí leabhar ar an ábhar, mar atá, ''Anything School Can Do, You Can Do Better''. Anuas air sin, bhí sí páirteach i mbunú [[Cumann Pleanála Teaghlaigh na hÉireann|Chumann Pleanála Teaghlaigh na hÉireann]]. Bhí 11 pháiste aici lena fear céile, Seán.
== Bunú an Chomhaontais Ghlais ==
Bhí Máire Mullarney páirteach sa pholaitíocht ar dtús mar chuid d'fheachtas le cosc a chur ar phionós corpartha sna scoileanna. Bhí sí ar dhuine amháin den ghrúpa daoine a d'fhreastail ar chruinniú i Nollaig 1981 chun páirtí polaitiúil éiceolaíoch (Páirtí Éiceolaíochta na hÉireann, nó An Comhaontas Glas sa lá inniu) a bhunú in Éirinn agus bhí sí mar Chathaoirleach ar an gcruinniú sin. Maítear gur scríobhadh céad fhorógra an pháirtí ar a bord cistine siúd i [[Ráth Fearnáin]]. Sheas sí don pháirtí i dtoghcháin [[Dáil Éireann|Dála]] trí huaire i ndiaidh a chéile agus toghadh í faoi dheireadh chun [[Comhairle Contae Bhaile Átha Cliath Theas|Chomhairle Contae Bhaile Átha Cliath Theas]] i [[1991]] agus d'fhan sí i mbun an chúraim sin go dtí [[1999]].
== Tagairtí ==
{{reflist}}
== Naisc sheachtracha ==
* [http://electionsireland.org/candidate.cfm?id=3525 Stair thoghchánaíochta Mháire Mullarney] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070529104415/http://www.electionsireland.org/candidate.cfm?id=3525 |date=2007-05-29 }}
{{Síol}}
{{DEFAULTSORT:Mullarney, Máire}}
[[Catagóir:Polaiteoirí na hÉireann]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1921]]
[[Catagóir:Básanna in 2008]]
0sadwrvsgz54m2bt4nd5s27tcbf458t
Noel Browne
0
26145
1270590
1250098
2025-06-18T23:58:13Z
InternetArchiveBot
47196
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
1270590
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Dochtúir leighis|Dochtúir]] agus [[Polaitíocht|polaiteoir]] [[Éire]]annach ab ea '''Noel Browne''' nó '''Nollaig Críostóir de Brún''' ''(''[[20 Nollaig]] [[1915]] - [[21 Bealtaine]] [[1997]]). Ceapadh ina Aire Sláinte é ar a gcéad lá sa Dáil. Rinne a [[An Scéim Mháthar agus Linbh|Scéim Mháthar agus Linbh]] a lán dochair don [[Rialtais na hÉireann|rialtas]] idirpháirtí [[1948]]-[[1951]].<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.theirishstory.com/2013/06/19/the-controversy-of-womens-health-the-mother-and-child-scheme-the-role-of-church-and-state/|teideal=The Mother and Child Scheme – The role of Church and State.|dáta=2013-06-19|language=en-US|work=The Irish Story|dátarochtana=2019-05-21}}</ref>
Ba ionadaí conspóideach é i gcónaí.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie/radio/radio1/bowman-sunday-830/programmes/2022/0717/1310656-bowman-sunday-830-sunday-17-july-2022//|teideal=Noel Browne|údar=Bowman: Sunday|dáta=8.30 Sunday 17 July 2022|language=en|work=RTE Radio|dátarochtana=2022-07-17}}</ref> Ba Theachta Dála é do chúig pháirtí polaitiúil - [[Clann na Poblachta]] (caite amach), [[Fianna Fáil]] (caite amach), [[Páirtí Náisiúnta Daonlathach Forásach]] (comh-bhunaitheoir), [[Páirtí an Lucht Oibre (Éire)|Páirtí an Lucht Oibre]] (caite amach) agus Páirtí Sóisialach an Lucht Oibre (comh-bhunaitheoir).
== Tús a shaoil ==
Rugadh Nollaig de Brún i b[[Port Láirge]] agus d'éirigh sé aníos i n[[Doire]], in [[Áth Luain]] agus i m[[Baile an Róba]]. Ba chigire don [[NSPCC]] a athair agus, ceaptar mar thoradh dá chuid oibre, bhí an teaghlach buailte ag an ngalar [[eitinn]].
Bciob an eitinn léi a athair agus a mháthair sna [[1920í]], sara raibh na ceithre bliana déag sáraithe aige. Cailleadh a dheirfiúr Eileen leis an ngalar blianta beaga ina dhiaidh sin. Ba iad na tragóidí seo a spreag é dul ar a oilithreacht cheanndána i gcoinne an bhochtanais.<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/fear-ann-fein-a-bhi-chun-tosaigh-ar-lucht-a-linne-leargas-nua-ar-noel-browne/|teideal=Fear ann féin a bhí chun tosaigh ar lucht a linne – léargas nua ar Noël Browne|údar=Breandán M Mac Gearailt|dáta=6 Lúnasa 2023|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2023-08-06}}</ref>
Ba í Eileen an té ba shine sa chlann agus ba í a chabhraigh leis an teaghlach bogadh go Sasana nuair a cailleadh an t-athair. Murach an cinneadh sin, ba i scoil saothair a bheadh na leanaí óir gur cailleadh an mháthair tamall beag ina dhiaidh sin. Ba iad teagmhálacha Eileen, an chinniúint agus sciorta den ádh a sheol Browne ar bhóthar an léinn agus an leighis.
Ligeadh Browne isteach saor in aisce dó go ''St. Anthonys'', scoil in [[Eastbourne]], [[Sasana]]. Bhuaigh sé scoláireacht do Beaumont College, scoil de chuid na n[[Íosánach]] gar do Old Windsor, [[Berkshire]]. Bhí cara aige sa scoil sin darbh ainm Neville Chance, buachaill ó [[Baile Átha Cliath|Bhaile Átha Cliath]]. D'íoc athair Neville Chance, an [[máinlia]] Arthur Chance, as costas oiliúna de Brúin i g[[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath|Coláiste na Tríonóide]] ina dhiaidh sin, áit ina bhain sé céim dochtúireachta amach.
Bhí de Brún buailte ag an eitinn arís sa bhliain [[1940]] agus é fós ina mhacléinn. D'íoc an teaghlach Chance as cúrsa leighis a cuireadh air i sanatóir i [[Midhurst]], [[Sussex Thiar|Sussex]]. D'éirigh sé sna scrúdaithe dochtúireachta sa bhliain [[1942]], tar éis dó filleadh ar a sheanléim.
Cháiligh sé mar dhochtúir i gColáiste na Tríonóide. Thosaigh de Brún ag obair mar imtheorannach leighis in Ospidéal ''Dr Steevens'' i m[[Baile Átha Cliath]]. D'oibrigh sé i roinnt mhaith sanatóirí in Éirinn agus i Sasana ina dhiaidh sin agus chonaic sé léirscrios na h[[eitinn]]<nowiki/>e. Thuig sé nach féidir leis dul i ngleic leis an ngalar gan páirt a ghlacadh i gcúrsaí [[polaitíocht]]<nowiki/>a.
== Clann na Poblachta ==
Chuaigh de Brún isteach i bpáirtí nua [[Poblachtánachas in Éirinn|poblachtánach]], [[Clann na Poblachta]]. Toghadh é don [[Dáil Éireann|Dáil]] in olltoghchán [[1948]]. Chuir ceannaire an pháirtí, [[Seán Mac Giolla Bhríde (polaiteoir)|Seán Mac Giolla Bhríde]], ionadh ar dhaoine nuair a roghnaigh sé de Brún mar cheann den dá airí a bhí ag an bpáirtí sa [[Comhrialtas|chomhrialtas]] idir pháirtí a tháinig isteach. Ceapadh é mar Aire Sláinte. Tá sé ar dhuine den fhíorbheagán Teachtaí a roghnaíodh mar aire rialtais ar a gcéad lá sa Dáil.
Ar 14 Iúil [[1949]], ba é de Brún an t-aon aire rialtais a bhí i láthair ag sochraid [[An Protastúnachas|Phrotastúnach]] ([[Eaglais na hÉireann]]) [[Dubhghlas de hÍde|Dhubhghlas de hÍde]].<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.britishpathe.com/asset/|teideal=FUNERAL OF DR. DOUGLAS HYDE - FORMER PRESIDENT OF IRELAND|language=en-GB|work=British Pathé|dátarochtana=2023-08-06}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://publishing.cdlib.org/ucpressebooks/view?docId=ft2w1004tq&chunk.id=d0e7854&toc.depth=1&toc.id=&brand=ucpress|teideal=Douglas Hyde: A Maker of Modern Ireland|work=publishing.cdlib.org|dátarochtana=2023-08-06}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.irishexaminer.com/opinion/commentanalysis/arid-30836331.html|teideal=When ministers and the State bowed to the Church|údar=Mon, 09 Apr, 2018 - 01:00|dáta=2018-04-09|language=en|work=Irish Examiner|dátarochtana=2023-08-06}}</ref>
== Aire Sláinte ==
[[Íomhá:Moeder en kind voor een tent, Bestanddeelnr 191-0828.jpg|mion|Lucht taistil in Éirinn, 1946, Máthair agus Leanbh|clé]]
Rinne de Brún gaisce mar Aire Sláinte sa chomhrac i gcoinne na heitinne, galar a dhein slad ar an bpobal an uair úd. D'éirigh sé ina aire ag am céanna a bhí drugaí nua ar fáil ([[vacsaín]] BCG agus an [[Peinicillin|phenicillin]], mar shampla). Bhí na [[druga]]í nua ábalta [[Galar|galair]] éagsúla a leigheas, rud a bhí dodhéanta roimhe sin.
Chuir de Brún scéim scagthastála don [[eitinn]] ar bun a bhí saor in aisce don phobal. Dhíol sé acmhainní na roinne chun íoc as a fheachtas, a d'ísligh go mór ráta na heitinne in [[Éirinn]].
== An Scéim Mháthar agus Linbh ==
Rinne de Brún iarracht an [[An Scéim Mháthar agus Linbh|Scéim Mháthar agus Linbh]] a chur i bhfeidhm. Chuirfeadh an scéim cúram [[Sláinte in Éirinn|sláinte]] saor in aisce ar fáil, coincheap radacach ag an am. Chuir an [[Eaglais Chaitliceach Rómhánach|Eaglais]] agus na [[Dochtúir leighis|dochtúir]]í in aghaidh na scéime. Níor thacaigh na hairí rialtais eile le de Brún agjus bhí port na scéime agus Browne seinnte. .
{{Main|An Scéim Mháthar agus Linbh}}
D'éirigh de Brún as mar Aire Sláinte ar an [[11 Aibreán]] [[1951]].
Cé gur theip ar de Brún leis an [[An Scéim Mháthar agus Linbh|Scéim Mháthar agus Linbh]], chuir an chéad rialtas eile (rialtas Fhianna Fáil) roinnt de na polasaithe céanna i bhfeidhm.
Bhí iarmhairtí fadtréimhseacha ag baint leis an scannal seo do Browne féin agus dá chlann; dúirt sé go raibh sé an-deacair dóibh scoil a fháil don bheirt chailíní. An t-amhras agus doras an doichill a bhí rompu i measc na bunaíochta agus cuid den phobal.<ref name=":0" />
== Níos déanaí sa pholaitíocht ==
Cé gur toghadh de Brún go rialta ina dhiaidh sin, bhí sé i gcónaí ar imeall na polaitíochta. Díbríodh de Brún ó Chlann na Poblachta sa bhliain 1951 ach toghadh é mar Theachta Dála [[Neamhspleách (polaitíocht)|neamhspleách]] ag an chéad olltoghchán eile ([[30 Bealtaine]] [[1951]]).
Chuaigh de Brún isteach i bh[[Fianna Fáil]] sa bhliain [[1953]] ach chaill sé a shuíochán Dála in olltoghchán [[1954]]. Caitheadh amach ó Fhianna Fáil é níos déanaí.
Toghadh é mar iarrthóir neamhspleách in olltoghchán [[1957]]. Bhunaigh sé an [[Páirtí Náisiúnta Daonlathach Forásach]] le [[Jack McQuillan]] sa bhliain [[1958]]. Toghadh arís é in olltoghchán [[1961]].
Chuaigh de Brún agus McQuillan isteach i bPáirtí an Lucht Oibre sa bhliain [[1963]]. Dhíscoir siad na [[Daonlathaithe Forchéimnitheacha Náisiúnta]]. Chaill de Brún a shuíochán in olltoghchán [[1965]] ach toghadh é arís in olltoghchán [[1969]]
Ní bhfuair sé ainmniúchán ón bpáirtí d'olltoghchán [[1973]] ach toghadh é do [[Seanad Éireann|Sheanad Éireann]]. Caitheadh amach ó Pháirtí an Lucht Oibre é go luath ina dhiaidh sin.
Bhain sé suíochán Dála amach arís in olltoghchán [[1977]] mar iarrthóir neamhspleách. Bhunaigh sé páirtí nua, Páirtí Soisialach an Lucht Oibre, ach ba é de Brún an t-aon TD a bhí ag an bpáirtí.
D'éirigh sé as an pholaitíocht ag olltoghchán Mhí Feabhra [[1982]].
== Uachtaránacht 1990 ==
Rinneadh roinnt ball ar eite chlé [[Páirtí an Lucht Oibre (Éire)|Pháirtí an Lucht Oibre]] iarracht ainmniúchán a fháil do de Brún do thoghchán uachtaránachta [[1990]]. Cé nach raibh sláinte de Brúin rómhaith, bhí sé sásta a ainm a chur san áireamh. Ní raibh ceannaireacht Pháirtí an Lucht Oibre sásta áfach - bhí sé beartaithe acu cheana féin go mbeadh [[Máire Mhic Róibín]] iarrthóir an pháirtí. Cheap siad nach raibh meas ag de Brún don pháirtí agus go mbeadh sé uafásach mar iarrthóir. Nuair a d'inis [[Risteard Mac An Earraigh]] do de Brún nach mbeadh sé roghnaithe mar iarrthóir an pháirtí chuir de Brún an fón síos. Thacaigh de Brún le iarrthóir Fhine Gael, [[Austin Currie]]. Bhí sé i gcónaí ag gearán faoi Mhic Róibín go dtí deireadh a shaol seacht mbliana ina dhiaidh sin.
== Pearsantacht de Brúin ==
Lean conspóid i gcónaí de Brún. Ba [[Liobrálachas|liobrálaí]] dinimiciúil é a sheas an fód in éadan an [[Eaglais Chaitliceach Rómhánach|Chaitliceachais]] [[Coimeádachas|choimeádaigh]] de réir a lucht leanúna. Ba dhuine neamhfhorasta conróideach é agus bhí sé féin freagrach don chuid is mó de na deacrachtaí a bhí aige de réir a chuid naimhde.
Foilsíodh a fhéinbheathaisnéis ''Against the Tide'' sa bhliain [[1986]], rud a tharraing níos mó conspóide air. Cheistigh roinnt staraithe, Dr Ruth Barrington ina measc, iontaofacht an leabhair.<ref>Ruth Barrington, ''Health, Medicine and Politics in Ireland 1900-1970'', Institute of Public Administration, 1987, <nowiki>ISBN 0-906980-72-0</nowiki>.</ref>
Tar éis dó éirí as, bhog de Brún go dtí [[Baile na hAbhann]], [[Contae na Gaillimhe]] lena bhean Phyllis. Fuair sé bás ann ar [[21 Bealtaine]] [[1997]] agus é 81 bhliain d'aois.
=== Saol i gConamara ===
Fuair Browne agus a chlann tearmann i g[[Conamara]] sna 1960idí-luath<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.advertiser.ie/galway/article/43423/retirement-home-of-the-late-dr-noel-browne-on-the-market|teideal=Retirement home of the late Dr Noel Browne on the market|údar=Galway Advertiser, Thu, Sep 01, 2011|work=Galway Advertiser|dátarochtana=2023-08-07}}</ref> agus ba léir go raibh an-nasc acu leis an gceantar.<ref name=":0" /> Níos déanaí labhair Browne féin faoin bhfonn a bhí air an Ghaeilge a fhoghlaim agus bhí sé ábalta comhrá as Gaeilge ''a'' choinneáil ar siúl.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.irishtimes.com/news/ireland/irish-news/connemara-community-remembers-dr-noel-browne-1.2471807|teideal=Connemara community remembers Dr Noël Browne|language=en|work=The Irish Times|dátarochtana=2023-08-07}}</ref>
== Féach freisin ==
* [[An Scéim Mháthar agus Linbh]]
* [[Páirtí Náisiúnta Daonlathach Forásach]]
* [[Jack McQuillan]]
* [[Baile Átha Cliath Thoir Theas (roimh 2016)]]
* [[:Catagóir:Baile Átha Cliath Thoir Theas (roimh 2016)|Polaiteoirí i mBaile Átha Cliath Thoir Theas]]
== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.electionsireland.org/candidate.cfm?ID=2258 Stair toghchánach] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110222000125/http://www.electionsireland.org/candidate.cfm?ID=2258 |date=2011-02-22 }} {{en}}
* Cár faisnéis, ''[https://www.rte.ie/player/movie/the-seven-ages-of-noel-browne/418651176387 The Seven Ages of Noël Browne]'' (RTÉ 1, 2023).
== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{Teachtaí Dála an 13ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 14ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 16ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 17ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 19ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 21ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 22ú Dáil}}
{{DEFAULTSORT:Brun, Nollaig de}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1915]]
[[Catagóir:Básanna i 1997]]
[[Catagóir:Airí Rialtais na hÉireann]]
[[Catagóir:Alumni Choláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath]]
[[Catagóir:Baill Chlann na Poblachta]]
[[Catagóir:Baill den 13ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 13ú Seanad]]
[[Catagóir:Baill den 14ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 16ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 17ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 19ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 21ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 22ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill Fhianna Fáil]]
[[Catagóir:Baill Pháirtí an Lucht Oibre (Éire)]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Phort Láirge]]
[[Catagóir:Fir]]
[[Catagóir:Gníomhaithe Éireannacha]]
[[Catagóir:Lianna Éireannacha]]
[[Catagóir:Polaiteoirí neamhspleácha na hÉireann]]
[[Catagóir:Baile Átha Cliath Thoir Theas (roimh 2016)]]
[[Catagóir:Polaiteoirí as Contae Phort Láirge]]
39f01zgnimv78wu8dls76zgkr0mzd9y
Na Dúnaibh
0
28337
1270579
1244714
2025-06-18T23:35:03Z
InternetArchiveBot
47196
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
1270579
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Is sráidbhaile agus baile fearainn in Éirinn iad '''na Dúnaibh'''.<ref name="Logainm">{{Cite web-en|url=https://www.logainm.ie/ga/1412969|title=Na Dúnaibh/Downies {{!}} logainm.ie|publisher=[[An Coimisiún Logainmneacha]]|access-date=2023-06-22|language=ga|work=[[Logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (Logainm.ie)}}</ref> Príomhbhaile [[Ros Goill]] i n[[Gaeltacht]] [[Contae Dhún na nGall|Chontae Dhún na nGall]] atá ann.
[[Íomhá:Fishermen on the pier at Downings, Co. Donegal.jpg|clé|mion|1910]]
== Naisc ==
* [http://www.fishingdonegal.com/ fishingdonegal.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070206071441/http://www.fishingdonegal.com/ |date=2007-02-06 }}
* [http://www.angelfire.com/sports/downingsgaa/ CLG na nDunaibh]
* [http://www.laurentic.com/ HMS Laurentic]
== Tagairtí ==
* {{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Dúnaibh, Na}}
[[Catagóir:Bailte i gContae Dhún na nGall]]
q1itmp3eu4jh2tew2ptet4jk54sbuhh
Feodachas
0
30218
1270557
1049853
2025-06-18T22:28:32Z
TGcoa
21229
1270557
wikitext
text/x-wiki
[[Íomhá:Cleric-Knight-Workman.jpg|deas|250px|thumb|[[Cléir]], [[ridire]] agus [[tuathánach]]]]
Ba chóras sóisialta ceannasach sa [[an Mheánaois|Mheánaois]] in [[Iarthar na hEorpa]], agus sa [[An Nua-Aois Luath|Nua-Aois Luath]] in [[Oirthear na hEorpa]], é an '''feodachas'''.<ref>{{Lua idirlín|url=https://nos.ie/teic/re-an-teicnifheodachais/|teideal=Ré an Teicnifheodachais|údar=Rian Mac Sheoinín|dáta=2025-06-04|language=ga-IE|work=NÓS|dátarochtana=2025-06-18}}</ref>
Bhí [[dílárú]] na cumhachta polaitiúla bunaithe ar an idirleathadh cumhachta ón mbarr (áit ina raibh an impire nó na [[Rí|ríthe]] go teoiriciúil) go dtí an bonn, ina raibh cumhacht áitiúil á feidhmiú go héifeachtach le féinriail nó neamhspleáchas ag na huasalaicmí, darbh ainm 'na huaisle', le teidil a fuarthas ó ghobharnóirí [[Impireacht na gCairlínseach]] ([[Diúc|diúic]], [[Marcas|marcais]], [[cunta|cuntaí]]) nó a raibh bunús eile acu ([[Barún|barúin]], [[Ridire|ridirí]], srl.).
Úsáidtear an téarma seo freisin sa staireolaíocht chun tagairt a dhéanamh do na heagair shóisialta stairiúla arb iad a shainairíonna [[córas táirgeachta|an mhodha táirgthe]] a tugtar [[ábharachas stairiúil]] (sa [[staireolaíocht Mharxach]]) 'feodach' uirthi.
Mar fhoirmiú sóisialta-eacnamaíoch, thosaigh an fheodachas sa chianaois leis an aistriú ó sclábhaíocht go modh táirgthe feodach, Ag toiseacht le [[géarchéim an tríú haois]] agus, thar aon rud eile, le díscaoileadh [[Impireacht Rómhánach an Iarthair]] (5ú haois) agus bunú na ríochtaí Gearmánacha agus Impireacht na gCairlínseach (an 8ú agus an 9ú haois).
Bunaithe ar thraidisiúin dhlíthiúla éagsúla (an [[dlí Rómhánach]] agus [[Cearta treibhe Gearmánacha|an dlí Gearmánach]] araon - caidreamh cliente, lucht coimhdeachta agus vasáilleacht), d'fhreagair an feodachas neamhshláine agus éagobhsaíocht ré na n-ionsaithe a tharla ar feadh na gcéadta bliain ([[Gearmánaigh]], [[Slavaigh]], [[Ungáraigh|Maigiaraigh]], [[Moslamaigh]], [[Lochlannaigh]]). Mar gheall ar neamhábaltacht na n-institiúidí stáit, i bhfad ó bhaile, tháinig an t-aon slándáil ó údaráis áitiúla, a chuir uaisle nó an chléir, a rialaigh caisleáin nó mainistreacha daingne i suíomhanna tuaithe, a tiontaíodh ina n-ionaid chumhachta nua i bhfianaise meath na gcathracha.
== Féach freisin ==
* [[:Catagóir:An Mheánaois|An Mheánaois]]
== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:Feodachas]]
[[Catagóir:Idé-eolaíochtaí polaitiúla]]
[[Catagóir:Meánaoisithe]]
[[Catagóir:An Mheánaois]]
nqypf5iixfi02ypwa0dtcyjl5tqb1q3
1270560
1270557
2025-06-18T22:29:27Z
TGcoa
21229
1270560
wikitext
text/x-wiki
[[Íomhá:Cleric-Knight-Workman.jpg|deas|250px|thumb|[[Cléir]], [[ridire]] agus [[tuathánach]]]]
Ba chóras sóisialta ceannasach sa [[an Mheánaois|Mheánaois]] in [[Iarthar na hEorpa]], agus sa [[An Nua-Aois Luath|Nua-Aois Luath]] in [[Oirthear na hEorpa]], é an '''feodachas'''.<ref>{{Lua idirlín|url=https://nos.ie/teic/re-an-teicnifheodachais/|teideal=Ré an Teicnifheodachais|údar=Rian Mac Sheoinín|dáta=2025-06-04|language=ga-IE|work=NÓS|dátarochtana=2025-06-18}}</ref>
Bhí [[dílárú]] na cumhachta polaitiúla bunaithe ar an idirleathadh cumhachta ón mbarr (áit ina raibh an impire nó na [[Rí|ríthe]] go teoiriciúil) go dtí an bonn, ina raibh cumhacht áitiúil á feidhmiú go héifeachtach le féinriail nó neamhspleáchas ag na huasalaicmí, darbh ainm 'na huaisle', le teidil a fuarthas ó ghobharnóirí [[Impireacht na gCairlínseach]] ([[Diúc|diúic]], [[Marcas|marcais]], [[cunta|cuntaí]]) nó a raibh bunús eile acu ([[Barún|barúin]], [[Ridire|ridirí]], srl.).
Úsáidtear an téarma seo freisin sa staireolaíocht chun tagairt a dhéanamh do na heagair shóisialta stairiúla arb iad a shainairíonna [[córas táirgeachta|an mhodha táirgthe]] a tugtar [[ábharachas stairiúil]] (sa [[staireolaíocht Mharxach]]) 'feodach' uirthi.
Mar fhoirmiú sóisialta-eacnamaíoch, thosaigh an fheodachas sa chianaois leis an aistriú ó sclábhaíocht go modh táirgthe feodach, Ag toiseacht le [[géarchéim an tríú haois]] agus, thar aon rud eile, le díscaoileadh [[Impireacht Rómhánach an Iarthair]] (5ú haois) agus bunú na ríochtaí Gearmánacha agus Impireacht na gCairlínseach (an 8ú agus an 9ú haois).
Bunaithe ar thraidisiúin dhlíthiúla éagsúla (an [[dlí Rómhánach]] agus [[Cearta treibhe Gearmánacha|an dlí Gearmánach]] araon - caidreamh cliente, lucht coimhdeachta agus vasáilleacht), d'fhreagair an feodachas neamhshláine agus éagobhsaíocht ré na n-ionsaithe a tharla ar feadh na gcéadta bliain ([[Gearmánaigh]], [[Slavaigh]], [[Ungáraigh|Maigiaraigh]], [[Moslamaigh]], [[Lochlannaigh]]). Mar gheall ar neamhábaltacht na n-institiúidí stáit, i bhfad ó bhaile, tháinig an t-aon slándáil ó údaráis áitiúla, a chuir uaisle nó an chléir, a rialaigh caisleáin nó mainistreacha daingne i suíomhanna tuaithe, a tiontaíodh ina n-ionaid chumhachta nua i bhfianaise meath na gcathracha.
== Féach freisin ==
* [[:Catagóir:An Mheánaois|An Mheánaois]]
== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:Feodachas]]
[[Catagóir:Idé-eolaíochtaí polaitiúla]]
[[Catagóir:An Mheánaois]]
43vp5bjcz9gpxovcvpi5c46hnoqdlp2
Mícheál Ó Máirtín
0
31950
1270577
1249841
2025-06-18T23:26:55Z
InternetArchiveBot
47196
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
1270577
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Polaiteoir de chuid [[Fianna Fáil|Fhianna Fáil]] is ea '''Mícheál Ó Máirtín''' ({{lang-en|Micheál Martin}}) (rugadh [[1 Lúnasa]] [[1960]]), a toghadh mar cheannaire an pháirtí sin an 26 Eanáir 2011.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Martin elected FF leader - As it happened|url=https://www.rte.ie/news/2011/0126/296960-politics_tracker/|date=2011-01-26|language=en|author=RTÉ News}}</ref> Ceapadh é ina [[Taoiseach|Thaoiseach]] ar an 27 Meitheamh 2020,. D'éirigh sé as ar 17 Nollaig 2022, nuair a ceapadh é mar Thánaiste, Aire Cosanta agus Aire Gnóthaí Eachtracha.
== Beatha ==
Sa bhliain 1984, Bhí sé ina mhúinteoir i g[[Coláiste na Toirbhirte]] i gcathair Chorcaí,<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.irishexaminer.com/news/arid-20143606.html|teideal=Ready for the long road and long term|údar=Conor Ryan|dáta=2011-01-29|language=en|work=Irish Examiner|dátarochtana=2021-10-06}}</ref> Bliain ina dhiaidh sin, toghadh é chun na [[Comhairle Cathrach Chorcaí]], ag éirí ina Ardmhéara in 1992.
Phós Mary O'Shea sa bhliain 1990; bhí cúigear clainne orthu ach bhásaigh beirt.
D'éirigh leis a bheith tofa chun na [[Dáil Éireann|Dála]] den chéad uair in olltoghchán 1989 agus ceapadh é ina aire sinsearach rialtais ceithre huaire le linn d'Fhianna Fáil a bheith i réim ó 1997 go dtí 2011.
Is é an cháil is mó atá air ná gurbh é an tAire Sláinte a thug isteach an cosc iomlán ar chaitheamh tobac in áiteanna oibre in Éirinn sa bhliain [[2004]]. Bhí an-rath ar an gcosc seo agus bhí Éire ar cheann de na chéad tíortha ar domhan a chuir an polasaí seo i bhfeidhm.
Sheas Ó Máirtín in [[Olltoghchán na hÉireann, 2016|Olltoghchán 2016]] agus toghadh arís é le 20.4% de na vótaí chéad rogha.
Ceapadh Varadkar ina Thaoiseach don dara huair ar 17 Nollaig 2022, Tháinig sé i gcomharbacht ar [[Mícheál Ó Máirtín|Mhicheál Martin]] mar chuid den socrú rialtais, 2020, idir Fine Gael agus Fianna Fáil.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.irishmirror.ie/news/irish-news/politics/live-updates-leo-varadkar-taoiseach-28755279|teideal=Live updates as Leo Varadkar becomes Taoiseach with largely unchanged Cabinet|údar=Anita McSorley, Ferghal Blaney, Sophie Collins, Louise Burne|dáta=2022-12-17|language=en|work=Irish Mirror|dátarochtana=2022-12-17}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/vota-caite-ag-dail-eireann-le-leo-varadkar-a-thoghadh-ina-thaoiseach-don-dara-huair/|teideal=Leo Varadkar ceaptha ina Thaoiseach den dara huair|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2022-12-17}}</ref> Ar an lá céanna, ceapadh Micheál Martin mar Thánaiste, Aire Cosanta agus Aire Gnóthaí Eachtracha,<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.irishmirror.ie/news/irish-news/politics/live-updates-leo-varadkar-taoiseach-28755279|teideal=Live updates as Leo Varadkar becomes Taoiseach with largely unchanged Cabinet|údar=Anita McSorley, Ferghal Blaney, Sophie Collins, Louise Burne|dáta=2022-12-17|language=en|work=Irish Mirror|dátarochtana=2022-12-17}}</ref>
== Féach freisin ==
* [[:Catagóir:Corcaigh Theas-Lár (Dáilcheantar)|Polaiteoirí i gCorcaigh Theas-Lár]]
* [[Corcaigh Theas-Lár (Dáilcheantar)]]
== Tagairtí ==
{{Reflist}}
== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.michealmartin.ie/ Suíomh gréasáin oifigiúil] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070107224838/http://www.michealmartin.ie/ |date=2007-01-07 }}
* [http://electionsireland.org/candidate.cfm?ID=3923 Stair thoghchánaíochta Mhíchíl Uí Mháirtín] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110221165310/http://www.electionsireland.org/candidate.cfm?ID=3923 |date=2011-02-21 }}
{{Taoisigh na hÉireann}}
{{Teachtaí Dála an 31ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 32ú Dáil}}
{{DEFAULTSORT:Mairtin, Micheal O}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1960]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Airí Rialtais na hÉireann]]
[[Catagóir:Alumni Choláiste na hOllscoile, Corcaigh]]
[[Catagóir:Baill den 26ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 27ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 28ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 29ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 30ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 31ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 32ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 33ú Dáil]]
[[Catagóir:Ceannairí Fhianna Fáil]]
[[Catagóir:Comhairleoirí Áitiúla]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Chorcaí]]
[[Catagóir:Fir]]
[[Catagóir:Méaraí Éireannacha]]
[[Catagóir:Múinteoirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Tánaistí na hÉireann]]
[[Catagóir:Taoisigh na hÉireann]]
[[Catagóir:Corcaigh Theas-Lár (Dáilcheantar)]]
[[Catagóir:Polaiteoirí as Contae Chorcaí]]
0wzg1z4bwadtcucfnhazpon3fa0d0i4
Loch Rí
0
34036
1270591
1270443
2025-06-19T00:02:27Z
Marcas.oduinn
33120
Tuilleadh eolais
1270591
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
Is [[loch]] ar an [[an tSionainn|Sionainn]] é '''Loch Rí''',<ref name="Logainm">{{Cite web-en|url=https://www.logainm.ie/ga/1166403|title=Loch Rí/Lough Ree {{!}} logainm.ie|publisher=[[An Coimisiún Logainmneacha]]|access-date=2023-06-22|language=ga|work=[[Logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (Logainm.ie)}}</ref> suite i gcontaetha [[Contae an Longfoirt|an Longfoirt]] agus [[Contae na hIarmhí|na hIarmhí]] ar an taobh thoir, agus Contae [[Contae Ros Comáin|Ros Comáin]] ar an taobh thiar.
== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{Síol-tír-ie}}
{{DEFAULTSORT:Rí, Loch}}
[[Catagóir:Lochanna Chontae an Longfoirt]]
[[Catagóir:An tSionainn]]
onbom8qdrer8y7u3isrr1mjgskuva0h
1270592
1270591
2025-06-19T00:03:26Z
Marcas.oduinn
33120
/* Tagairtí */Catagóirí
1270592
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
Is [[loch]] ar an [[an tSionainn|Sionainn]] é '''Loch Rí''',<ref name="Logainm">{{Cite web-en|url=https://www.logainm.ie/ga/1166403|title=Loch Rí/Lough Ree {{!}} logainm.ie|publisher=[[An Coimisiún Logainmneacha]]|access-date=2023-06-22|language=ga|work=[[Logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (Logainm.ie)}}</ref> suite i gcontaetha [[Contae an Longfoirt|an Longfoirt]] agus [[Contae na hIarmhí|na hIarmhí]] ar an taobh thoir, agus Contae [[Contae Ros Comáin|Ros Comáin]] ar an taobh thiar.
== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{Síol-tír-ie}}
{{DEFAULTSORT:Rí, Loch}}
[[Catagóir:Lochanna Chontae an Longfoirt]]
[[Catagóir:Lochanna Chontae na hIarmhí]]
[[Catagóir:Lochanna Chontae Ros Comáin]]
[[Catagóir:An tSionainn]]
93h4gjxdz4l9eu26wcj91xgztn1fzep
Log na Sionna
0
34042
1270582
1269994
2025-06-18T23:39:34Z
Marcas.oduinn
33120
/* Tagairtí */Catagóir
1270582
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
Is [[loch]] i g[[Contae an Chabháin]] é '''Log na Sionna'''.<ref name='Logainm'>{{Cite web-en|url=https://www.logainm.ie/ga/105065|title=Log na Sionna/Shannon Pot {{!}} logainm.ie|publisher=[[An Coimisiún Logainmneacha]]|access-date=2023-06-24|language=ga|work=[[Logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (Logainm.ie)}}</ref>
== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{síol-tír-ie}}
[[Catagóir:Lochanna Chontae an Chabháin]]
[[Catagóir:An tSionainn]]
fnavjzfmlatl8gfxotoioxum4pih61s
1270612
1270582
2025-06-19T07:26:53Z
Alison
570
Sórt
1270612
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
Is [[loch]] i g[[Contae an Chabháin]] é '''Log na Sionna'''.<ref name='Logainm'>{{Cite web-en|url=https://www.logainm.ie/ga/105065|title=Log na Sionna/Shannon Pot {{!}} logainm.ie|publisher=[[An Coimisiún Logainmneacha]]|access-date=2023-06-24|language=ga|work=[[Logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (Logainm.ie)}}</ref>
== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{síol-tír-ie}}
{{DEFAULTSORT:Sionna}}
[[Catagóir:Lochanna Chontae an Chabháin]]
[[Catagóir:An tSionainn]]
3s3cwuounwpq07xchhjck73rutkp82t
IdirThrádáilÉireann
0
34258
1270518
1115719
2025-06-18T16:19:21Z
Guliolopez
313
/* Bord reatha IdirThrádáilÉireann */ Out of date. By 20 years
1270518
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}
[[Íomhá:Idir-Thrádáil Éireann.jpg|thumb|Ceannoifig Idir-Thrádáil Éireann, Sráid ChillMhuire, Iúr Cinn Trá, Co. an Dúin]]Ceann de na sé comhlachtaí uile-Éireann is ea 'An Comhlacht Forbartha Trádála agus Gnó', nó '''IdirThrádáilÉireann''' ([[Béarla]]: ''InterTradeIreland'', [[Albainis Uladh]]: ''NifferinMercatAirlann''), a cuireadh ar bun mar chuid d'forfheidhmiú [[Comhaontú Aoine an Chéasta|Chomhaontú Aoine an Chéasta]].
Cé go bhfuil sainchúram soiléir oibriúcháin aige, feidhmíonn sé faoi stiúir iomlán na [[Comhairle Aireachta Thuaidh-Theas]] nó CATT, agus freagracht áirithe air freisin i leith na Comhairle, an [[Oireachtas|Oireachtais]] agus [[Tionól Thuaisceart Éireann|Thionól Thuaisceart Éireann]] agus freisin i leith na Rann Airgeadais agus na Rann eile rialtais atá freagrach as a mhaoiniú i ngach ceann den dá dhlínse.
Bunaíodh Idir-Thrádáil Éireann chun faisnéis a mhalartú agus obair a chomhordú maidir ar thrádáil, fhorbairt gnó agus nithe gaolmhara, i réimsí ina n-aontaíonn lucht an dá riaracháin go sonrach go mbeadh sé ina leas frithpháirteach dóibh.
Is é an Dr David Dobbin an Cathaoirleach agus an tUasal John Fitzgerald an Leas-Chathaoirleach.
Is é an tUasal Liam Nellis Príomhfheidhmeannach an chomhlachta.
Is é misean na heagraíochta ná:
:"''Feabhas a chur ar iomaíochas domhanda an gheilleagair uile-oileánda chun an sochar frithpháirteach na hÉireann agus i dTuaisceart Éireann trí bhearta ar nós cruthú dianeolais trádála uile-oileáin agus líonraí gnó a fhorbairt agus a chur chun feidhme uile-oileáin chláir forbartha trádála agus gnó''. "
== Féach freisin ==
== Tagairtí ==
{{reflist}}
== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.intertradeireland.com Inter''Trade''Ireland]
[[Catagóir:Próiseas síochána Thuaisceart Éireann]]
[[Catagóir:Eagraíochtaí Éireannacha]]
[[Catagóir:Eagraíochtaí Uile-Éireann]]
g52irgobo6who6gkioc2zutnjmpkx6j
1270519
1270518
2025-06-18T16:19:32Z
Guliolopez
313
Empty
1270519
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}
[[Íomhá:Idir-Thrádáil Éireann.jpg|thumb|Ceannoifig Idir-Thrádáil Éireann, Sráid ChillMhuire, Iúr Cinn Trá, Co. an Dúin]]Ceann de na sé comhlachtaí uile-Éireann is ea 'An Comhlacht Forbartha Trádála agus Gnó', nó '''IdirThrádáilÉireann''' ([[Béarla]]: ''InterTradeIreland'', [[Albainis Uladh]]: ''NifferinMercatAirlann''), a cuireadh ar bun mar chuid d'forfheidhmiú [[Comhaontú Aoine an Chéasta|Chomhaontú Aoine an Chéasta]].
Cé go bhfuil sainchúram soiléir oibriúcháin aige, feidhmíonn sé faoi stiúir iomlán na [[Comhairle Aireachta Thuaidh-Theas]] nó CATT, agus freagracht áirithe air freisin i leith na Comhairle, an [[Oireachtas|Oireachtais]] agus [[Tionól Thuaisceart Éireann|Thionól Thuaisceart Éireann]] agus freisin i leith na Rann Airgeadais agus na Rann eile rialtais atá freagrach as a mhaoiniú i ngach ceann den dá dhlínse.
Bunaíodh Idir-Thrádáil Éireann chun faisnéis a mhalartú agus obair a chomhordú maidir ar thrádáil, fhorbairt gnó agus nithe gaolmhara, i réimsí ina n-aontaíonn lucht an dá riaracháin go sonrach go mbeadh sé ina leas frithpháirteach dóibh.
Is é an Dr David Dobbin an Cathaoirleach agus an tUasal John Fitzgerald an Leas-Chathaoirleach.
Is é an tUasal Liam Nellis Príomhfheidhmeannach an chomhlachta.
Is é misean na heagraíochta ná:
:"''Feabhas a chur ar iomaíochas domhanda an gheilleagair uile-oileánda chun an sochar frithpháirteach na hÉireann agus i dTuaisceart Éireann trí bhearta ar nós cruthú dianeolais trádála uile-oileáin agus líonraí gnó a fhorbairt agus a chur chun feidhme uile-oileáin chláir forbartha trádála agus gnó''. "
== Tagairtí ==
{{reflist}}
== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.intertradeireland.com Inter''Trade''Ireland]
[[Catagóir:Próiseas síochána Thuaisceart Éireann]]
[[Catagóir:Eagraíochtaí Éireannacha]]
[[Catagóir:Eagraíochtaí Uile-Éireann]]
qj19daylp4761f93icxkxnxr6bloqm3
Mainistir na Cathrach
0
58265
1270556
1206499
2025-06-18T22:14:24Z
InternetArchiveBot
47196
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
1270556
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Sonraí Foirgneamh}}
[[Mainistir]] [[An Mheánaois|mheánaoiseach]] [[Agaistínigh|Agaistíneach]] ba ea '''Mainistir na Cathrach''' ('''Mainistir Mhuire sa Chathair'''). [[Séadchomharthaí Náisiúnta na hÉireann|Séadchomhartha]] náisiúnta anois í agus í suite sa [[An Chathair (Tiobraid Árann)|Chathair]].<ref>{{cite journal|url=http://www.tara.tcd.ie/handle/2262/40020|title=Priory of St. Mary, Cahir, County Tipperary - Choir|first=Rae|last=Edwin|date=4 June 2010|publisher=}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210621173025/http://www.tara.tcd.ie/handle/2262/40020 |date=21 Meitheamh 2021 }}</ref><ref>{{cite web|url=https://books.google.com/?id=ylg4AQAAMAAJ&q=%22Priory+of+St.+Mary,+Cahir%22&dq=%22Priory+of+St.+Mary,+Cahir%22|teideal=Calendar of Entries in the Papal Register Relating to Great Britain and Ireland|date=27 August 2017|publisher=|via=Google Books}}</ref><ref>{{cite web|url=https://books.google.com/?id=jn1OAQAAMAAJ&q=%22cahir+abbey%22&dq=%22cahir+abbey%22|teideal=Díosbóireachtaí Párlaiminte: Tuairisc Oifigiúil|date=27 August 1986|publisher=Cahill & Company, Limited.|via=Google Books}}</ref>
[[Íomhá:Cahir Abbey2.JPG|mion]]
==Suíomh==
Tá an mhainistir suite 600 méadar taobh thuaidh de [[Caisleán na Cathrach|Chaisleán na Cathrach]] ar bhruach thiar [[An tSiúir|Abhainn na Siúire]].<ref>{{cite web|url=http://www.visitcahir.ie/ThingsToSee/index.html|teideal=Things to See in Cahir, County Tipperary, Ireland|website=www.visitcahir.ie|dátarochtana=2020-01-09|archivedate=2020-02-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200218103718/http://www.visitcahir.ie/ThingsToSee/index.html}}</ref><ref>{{cite web|url=http://gothicpast.com/items/show/1847|teideal=Gothic Past - Priory of St. Mary, Cahir, County Tipperary - Choir|website=gothicpast.com}}</ref><ref>{{cite web|url=https://books.google.com/?id=HJHsAAAAMAAJ&q=%22Priory+of+St.+Mary,+Cahir%22&dq=%22Priory+of+St.+Mary,+Cahir%22|teideal=Irish Economic and Social History|date=27 August 1995|publisher=Economic and Social History Society of Ireland.|via=Google Books}}</ref>
==Stair==
Bunaíodh an mhainistir go déanach sa 12ú haois. Thug Galfrid de Camville, Barún na Cathrach agus Fheadaimir, deontas dá hospidéal timpeall na bliana 1200.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/?id=mp1tBAAAQBAJ&pg=PA374&dq=%22cahir+abbey%22#v=onepage&q=%22cahir+abbey%22&f=false|title=DK Eyewitness Travel Guide: Ireland|date=1 October 2014|publisher=Dorling Kindersley Limited|via=Google Books|isbn=9780241013496}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.dirl.com/tipperary/cahir/cahir-abbey.htm|teideal=Cahir Abbey, Cahir, Co. Tipperary, Ireland.|website=www.dirl.com}}</ref><ref>{{cite web|url=https://books.google.com/?id=35JeAAAAcAAJ&pg=PA128&dq=%22cahir+abbey%22#v=onepage&q=%22cahir+abbey%22&f=false|teideal=Leigh's New Pocket Road-Book of Ireland ... on the plan of Reichard's Itineraries, etc. [Edited by C. C. Hamilton.]|first=Samuel LEIGH|last=(Publisher.)|date=27 August 2017|publisher=S. Leigh|via=Google Books}}</ref>
Rinneadh a lán athruithe ar an mainistir. Tá iarsmaí d’fhoirgnimh de chuid an 13ú haois ann agus de thógáil a rinneadh sa 15ú, sa 16ú agus sa 17ú haois. Scaoileadh an mhainistir in 1540 agus thug an tAb Éamonn Ó Longargáin uaidh í. Bhí an séipéal agus na foirgnimh eile sealbhaithe ag an Ridire Tomás de Buitléir faoi Mhí Eanáir 1541. Bronnadh ar Éamonn de Buitléir in 1566 í.
===Foirgnimh===
Tá córlann na heaglaise fós ann agus sraith fuinneog le fáil sa bhalla thuaidh, in éineacht le coirbéil agus múnláil atá déanta d’aolchloch.
Tá caisleán díreach taobh thiar den chórlann agus cuma air go ndearnadh é sa 17ú haois.<ref>{{cite web|url=https://www.tipperarytown.ie/find-a-business/cahir-abbey/|teideal=Cahir Abbey - Tipperary Town|website=www.tipperarytown.ie|dátarochtana=2020-01-09|archivedate=2020-09-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200927025634/https://www.tipperarytown.ie/find-a-business/cahir-abbey/}}</ref><ref>{{cite web|url=https://pilgrimagemedievalireland.com/2013/04/27/st-marys-priory-cahir/|teideal=St Mary's Priory Cahir|last=Pilgrimagemedievalireland|date=27 April 2013|publisher=}}</ref>
Tá clabhstra ann agus foirgnimh tí. Tá comharthaí saoir le feiceáil.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/?id=gRCJDQAAQBAJ&pg=PA108&dq=%22cahir+abbey%22#v=onepage&q=%22cahir+abbey%22&f=false|title=An Innocent in Ireland: Curious Rambles and Singular Encounters|first=David|last=McFadden|date=6 December 2016|publisher=McClelland & Stewart|via=Google Books|isbn=9780771061387}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/?id=tJOV69cOKfUC&pg=PA218&dq=%22cahir+abbey%22#v=onepage&q=%22cahir+abbey%22&f=false|title=The Companion Guide to Ireland|first=Brendan|last=Lehane|date=27 August 2017|publisher=Companion Guides|via=Google Books|isbn=9781900639347}}</ref>
<gallery>
File:Cahir Priory of St. Mary Choir and Tower 2012 09 05.jpg|Corp na heaglaise siar
File:Cahir Priory of St. Mary Choir East Window 2012 09 05.jpg|An fhuinneog thoir
File:Cahir Priory of St. Mary Choir East Window Right Label Stop 2012 09 05.jpg|Cloch sceimhil de chloch shileáin
File:Cahir Priory of St. Mary Choir East Wall Double Piscina 2012 09 05.jpg|Dhá linn ionnalta
File:Cahir Priory of St. Mary Tower Doorway Celtic Knot 2012 09 05.jpg|Snaidhm shnoite Ghaelach
File:Cahir Priory of St. Mary Second Tower 2012 09 05.jpg|Caisleán ag an gcúinne thoir theas den chlabhstra a tógadh tar éis scaoileadh na mainistreach
</gallery>
==Tagairtí==
{{Reflist}}
{{DEFAULTSORT:Mainistir na Cathrach}}
[[Catagóir:Stair na hÉireann]]
[[Catagóir:Contae Thiobraid Árann]]
[[Catagóir:Mainistreacha na hÉireann]]
[[Catagóir:Mainistreacha Agaistíneacha]]
4mfbn6ie7pog5ffjh9gfcmp72h66yoz
John de Lancie
0
61505
1270550
1270055
2025-06-18T20:03:06Z
Achim55
23505
Cealaíodh athrú [[Special:Diff/1270055|1270055]] le [[Special:Contributions/71.35.4.10|71.35.4.10]] ([[User talk:71.35.4.10|plé]])
1270550
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is aisteoir agus stiúrthóir [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Meiriceánach]] é '''John Sherwood de Lancie, Jr.''', a rugadh ar an [[20 Márta]] [[1948]]. Bhí an ról mar Q aige roinnt uaireanta i sraitheanna difriúla de chuid ''[[Star Trek]]''. Bhí páirt aige freisin in ''Stargate SG-1'' (2001–2002, mar Frank Simmons) agus in ''[[Breaking Bad]]'' (2009–2010, mar Donald Margolis).
== Naisc sheachtracha ==
*
== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{síol-aisteoir}}
{{Rialú údaráis}}
{{DEFAULTSORT:de Lancie, John}}
[[Catagóir:Aisteoirí Meiriceánacha]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1948]]
[[Catagóir:Daoine as Philadelphia]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Stiúrthóirí scannán Meiriceánacha]]
k3bp2l5ge33axb2qcxa5ysksnj41fsh
Michael Egan
0
74207
1270563
1251143
2025-06-18T22:53:01Z
InternetArchiveBot
47196
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
1270563
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Polaiteoir [[Éire]]annach ab ea '''Michael Egan''' ([[Feabhra]] [[1866]] - [[Márta]] [[1937]]).<ref name=oireachtas_db>{{cite web|url=https://www.oireachtas.ie/en/members/member/Michael-Egan.D.1924-11-19/|teideal=Michael Egan|work=Oireachtas Members Database|dátarochtana=24 Meán Fómhair 2018}}</ref><ref name=elecs_irl>{{cite web|url=http://electionsireland.org/candidate.cfm?ID=1498|teideal=Michael Egan|work=ElectionsIreland.org|dátarochtana=2 Bealtaine 2012|archivedate=14 Aibreán 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120414203845/http://www.electionsireland.org/candidate.cfm?ID=1498}}</ref> Bhí sé ina bhall de [[Cumann na nGaedheal|Chumann na nGaedheal]].
== Féach freisin ==
* [[:Catagóir:Buirg Chorcaí (Dáilcheantar)|Polaiteoirí i mBuirg Chorcaí (Dáilcheantar)]]
== Tagairtí ==
{{Reflist}}
[[Catagóir:Polaiteoirí as Contae Chorcaí]]
[[Catagóir:Buirg Chorcaí (Dáilcheantar)]]
{{Teachtaí Dála an 4ú Dáil}}
{{stumpa}}
{{DEFAULTSORT:Egan, Michael}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1866|Egan, Michael]]
[[Catagóir:Básanna i 1947|Egan, Michael]]
[[Catagóir:Baill den 4ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill Chumann na nGaedheal]]
8sp770t6b12jkkbk9qrulebd731p298
Mícheál Mac Donncha
0
83369
1270576
1199987
2025-06-18T23:21:46Z
InternetArchiveBot
47196
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
1270576
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Polaiteoir de chuid [[Sinn Féin|Shinn Féin]] is ea '''Mícheál Éamonn Mac Donncha'''. Bhí sé ina ardmhéara ar [[Baile Átha Cliath|Bhaile Átha Cliath]] ó Mhí Meithimh na bliana 2017 go [[2018]]. Tá sé ina bhall de [[Comhairle Cathrach Bhaile Átha Cliath|Chomhairle Chathrach Bhaile Átha Cliath]] do cheantar [[Beaumont]]-[[Domhnach Míde]] ó mí Bealtaine na bliana 2014 i leith.<ref>{{cite web|url=http://www.thejournal.ie/new-lord-mayor-3464939-Jun2017/|teideal=This man is the new Lord Mayor of Dublin city|work=TheJournal.ie|date=26 Meith. 2017}}</ref>
Roghnaíodh é do chomhairle na cathrach sa bhliain 2011, chun an bhearna a líonadh i ndiaidh éirí as oifig Killian Forde. Toghadh é sa bhliain 2014 don toghcheantar Beaumont-Domhnach Míde.<ref name=elecs_irl>{{cite web|url=https://electionsireland.org/candidate.cfm?ID=10123|teideal=Micheál MacDonncha|work=ElectionsIreland.org|accessdate=2 October 2016|dátarochtana=27 Márta 2018|archivedate=23 Nollaig 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171223060434/https://electionsireland.org/candidate.cfm?id=10123}}</ref> Iar-eagarthóir [[An Phoblacht (nuachtán)|An Phoblacht]] atá ann.<ref>{{cite web|url=http://www.thejournal.ie/new-lord-mayor-3464939-Jun2017/|teideal=This man is the new Lord Mayor of Dublin city|work=TheJournal.ie|date=26 Meith. 2017}}</ref>
==Tagairtí==
{{Reflist}}
{{DEFAULTSORT:Donncha, Mícheál Mac}}
[[Category:Daoine beo]]
[[Catagóir:Alumni COBÁC]]
[[Category:Ardmhéaraí Bhaile Átha Cliath]]
[[Category:Baill Shinn Féin]]
[[Catagóir:Fir]]
bd0u2vis5g27rji5hytp2e34bvl42tq
Úsáideoir:Marcas.oduinn
2
85502
1270545
1268618
2025-06-18T18:58:23Z
Marcas.oduinn
33120
/* Cé' chaoi? */
1270545
wikitext
text/x-wiki
Is mise Marcas, is Éireannach mé.
Ní cainteoir Gaeilge ó dhúchas mé – fainic mo chuid [https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Aos_S%C3%AD&action=history aistriúchánaise] – ach tá a lán suime agam inti, go háirithe sa ghramadach [http://en.wiktionary.org/wiki/User:Marcas.oduinn#Grammar thall] is [http://ga.wiktionary.org/wiki/Úsáideoir:Marcas.oduinn#Gramadach abhus], agus i [[miotaseolaíocht na nGael]] ar an suíomh seo.
Tá mac amháin liom ag freastal ar an meánscoil [[Coláiste Eoin]], agus an mac eile fós ar an mbunscoil [[Gaelscoil Thaobh na Coille]] ([http://www.taobhnacoille.ie/ Gaelscoil Thaobh na Coille]).
ᚋᚐᚎᚉᚐᚄ
'''Slite isteach'''
* [[Miotaseolaíocht]] → [[Miotaseolaíocht na nGael]]
* [[Ogham]]
* [[Stair]], [[Éire]]→[[Stair na hÉireann]]→[[Ríochtaí Éireann]]→[[Ríthe Éireann]]→[[Liosta Ríthe na hÉireann]]
* [[An Féineachas]]
* [[Ginealas Éireannach]]
* [[Cúigí na hÉireann]], [[Barúntacht|Barúntachtaí]]
[ [https://en.wikipedia.org/wiki/User:Marcas.oduinn WikiPedia EN] ([https://en.m.wikipedia.org/wiki/User:Marcas.oduinn .m]) |
''WikiPedia GA'' ([https://ga.m.wikipedia.org/wiki/Úsáideoir:Marcas.oduinn .m]) |
[https://de.wikipedia.org/wiki/Benutzer:Marcas.oduinn WikiPedia DE] |
[https://fr.wikipedia.org/wiki/Utilisateur:Marcas.oduinn WikiPedia FR] |
[https://en.wiktionary.org/wiki/User:Marcas.oduinn WikTionary EN] |
[https://ga.wiktionary.org/wiki/Úsáideoir:Marcas.oduinn WikTionary GA] |
[https://www.wikidata.org/wiki/User:Marcas.oduinn WikiData] ]
{{Úsáideoir:Marcas.oduinn/Teimpléad:Barra Roghchláir}}
[[:Úsáideoir:Marcas.oduinn/Teimpléad:Barra Roghchláir]]
<div align=center><font size=6>
[http://www.endangeredlanguages.com/lang/3437 3 4 3 7]
</font></div>
== Cé' chaoi? ==
* [[Úsáideoir:Bogger|Bogger]]
* [[Úsáideoir:Chaco|Chaco]]
* [[Úsáideoir:Colin Ryan|Colin Ryan]]
* [[Úsáideoir:Daragh Uí Dal gCáis|Daragh Uí Dal gCáis]]
* [[Úsáideoir:Dmd3music|Dmd3music]]
* [[Úsáideoir:Dowlinme|Dowlinme]]
* [[Úsáideoir:E Mac Gearailt|E Mac Gearailt]]
* [[Úsáideoir:Ériugena|Ériugena]]
* [[Úsáideoir:Eomurchadha|Eomurchadha]]
* [[Úsáideoir:Guliolopez|Guilio Lopez]]
* [[Úsáideoir:Kevin Scannell|Kevin Scannell]]
* [[Úsáideoir:NaBaindéithe|Na Baindéithe]]
* [[Úsáideoir:Nmacu|Nmacu]]
* [[Úsáideoir:Panu Petteri Höglund|Panu Petteri Höglund]]
* [[Úsáideoir:Rossa Ó Snodaigh|Rossa Ó Snodaigh]]
* [[Úsáideoir:SeoMac|SeoMac]]
* Cé hé [[Úsáideoir:Taghdtaighde|Taghdtaighde]]¿
* [[Úsáideoir:TGcoa|Ciarán Ó hAgáin]]
== Teimpléid ==
{{Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise}}
{{Dlí luath na hÉireann}}
{{An Rúraíocht}}
{{An Fhiannaíocht}}
{{Connacht}}
{{Mumhain}}
{{Laigin}}
{{Ulaid}}
c02pg30cah3bwzh7n4f6k226x3wcu0a
1270546
1270545
2025-06-18T18:58:43Z
Marcas.oduinn
33120
/* Cé' chaoi? */
1270546
wikitext
text/x-wiki
Is mise Marcas, is Éireannach mé.
Ní cainteoir Gaeilge ó dhúchas mé – fainic mo chuid [https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Aos_S%C3%AD&action=history aistriúchánaise] – ach tá a lán suime agam inti, go háirithe sa ghramadach [http://en.wiktionary.org/wiki/User:Marcas.oduinn#Grammar thall] is [http://ga.wiktionary.org/wiki/Úsáideoir:Marcas.oduinn#Gramadach abhus], agus i [[miotaseolaíocht na nGael]] ar an suíomh seo.
Tá mac amháin liom ag freastal ar an meánscoil [[Coláiste Eoin]], agus an mac eile fós ar an mbunscoil [[Gaelscoil Thaobh na Coille]] ([http://www.taobhnacoille.ie/ Gaelscoil Thaobh na Coille]).
ᚋᚐᚎᚉᚐᚄ
'''Slite isteach'''
* [[Miotaseolaíocht]] → [[Miotaseolaíocht na nGael]]
* [[Ogham]]
* [[Stair]], [[Éire]]→[[Stair na hÉireann]]→[[Ríochtaí Éireann]]→[[Ríthe Éireann]]→[[Liosta Ríthe na hÉireann]]
* [[An Féineachas]]
* [[Ginealas Éireannach]]
* [[Cúigí na hÉireann]], [[Barúntacht|Barúntachtaí]]
[ [https://en.wikipedia.org/wiki/User:Marcas.oduinn WikiPedia EN] ([https://en.m.wikipedia.org/wiki/User:Marcas.oduinn .m]) |
''WikiPedia GA'' ([https://ga.m.wikipedia.org/wiki/Úsáideoir:Marcas.oduinn .m]) |
[https://de.wikipedia.org/wiki/Benutzer:Marcas.oduinn WikiPedia DE] |
[https://fr.wikipedia.org/wiki/Utilisateur:Marcas.oduinn WikiPedia FR] |
[https://en.wiktionary.org/wiki/User:Marcas.oduinn WikTionary EN] |
[https://ga.wiktionary.org/wiki/Úsáideoir:Marcas.oduinn WikTionary GA] |
[https://www.wikidata.org/wiki/User:Marcas.oduinn WikiData] ]
{{Úsáideoir:Marcas.oduinn/Teimpléad:Barra Roghchláir}}
[[:Úsáideoir:Marcas.oduinn/Teimpléad:Barra Roghchláir]]
<div align=center><font size=6>
[http://www.endangeredlanguages.com/lang/3437 3 4 3 7]
</font></div>
== Cé' chaoi? ==
* [[Úsáideoir:Bogger|Bogger]]
* [[Úsáideoir:Chaco|Chaco]]
* [[Úsáideoir:Colin Ryan|Colin Ryan]]
* [[Úsáideoir:Daragh Uí Dal gCáis|Daragh Uí Dal gCáis]]
* [[Úsáideoir:Dmd3music|Dmd3music]]
* [[Úsáideoir:Dowlinme|Dowlinme]]
* [[Úsáideoir:E Mac Gearailt|E Mac Gearailt]]
* [[Úsáideoir:Ériugena|Ériugena]]
* [[Úsáideoir:Eomurchadha|Eomurchadha]]
* [[Úsáideoir:Guliolopez|Guilio Lopez]]
* [[Úsáideoir:Kevin Scannell|Kevin Scannell]]
* [[Úsáideoir:NaBaindéithe|Na Baindéithe]]
* [[Úsáideoir:Nmacu|Nmacu]]
* [[Úsáideoir:Panu Petteri Höglund|Panu Petteri Höglund]]
* [[Úsáideoir:Rossa Ó Snodaigh|Rossa Ó Snodaigh]]
* [[Úsáideoir:SeoMac|SeoMac]]
* Cé hé [[Úsáideoir:Taghdtaighde|Taghdtaighde]]?
* [[Úsáideoir:TGcoa|Ciarán Ó hAgáin]]
== Teimpléid ==
{{Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise}}
{{Dlí luath na hÉireann}}
{{An Rúraíocht}}
{{An Fhiannaíocht}}
{{Connacht}}
{{Mumhain}}
{{Laigin}}
{{Ulaid}}
2xc33bcjfz1ctjt96fqxhg4jgcijlht
1270547
1270546
2025-06-18T19:00:32Z
Marcas.oduinn
33120
1270547
wikitext
text/x-wiki
<div align=center><font size=6>
[http://www.endangeredlanguages.com/lang/3437 3 4 3 7]
</font></div>
Is mise Marcas, is Éireannach mé.
Ní cainteoir Gaeilge ó dhúchas mé – fainic mo chuid [https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Aos_S%C3%AD&action=history aistriúchánaise] – ach tá a lán suime agam inti, go háirithe sa ghramadach [http://en.wiktionary.org/wiki/User:Marcas.oduinn#Grammar thall] is [http://ga.wiktionary.org/wiki/Úsáideoir:Marcas.oduinn#Gramadach abhus], agus i [[miotaseolaíocht na nGael]] ar an suíomh seo.
Tá mac amháin liom ag freastal ar an meánscoil [[Coláiste Eoin]], agus an mac eile fós ar an mbunscoil [[Gaelscoil Thaobh na Coille]] ([http://www.taobhnacoille.ie/ Gaelscoil Thaobh na Coille]).
ᚋᚐᚎᚉᚐᚄ
'''Slite isteach'''
* [[Miotaseolaíocht]] → [[Miotaseolaíocht na nGael]]
* [[Ogham]]
* [[Stair]], [[Éire]]→[[Stair na hÉireann]]→[[Ríochtaí Éireann]]→[[Ríthe Éireann]]→[[Liosta Ríthe na hÉireann]]
* [[An Féineachas]]
* [[Ginealas Éireannach]]
* [[Cúigí na hÉireann]], [[Barúntacht|Barúntachtaí]]
[ [https://en.wikipedia.org/wiki/User:Marcas.oduinn WikiPedia EN] ([https://en.m.wikipedia.org/wiki/User:Marcas.oduinn .m]) |
''WikiPedia GA'' ([https://ga.m.wikipedia.org/wiki/Úsáideoir:Marcas.oduinn .m]) |
[https://de.wikipedia.org/wiki/Benutzer:Marcas.oduinn WikiPedia DE] |
[https://fr.wikipedia.org/wiki/Utilisateur:Marcas.oduinn WikiPedia FR] |
[https://en.wiktionary.org/wiki/User:Marcas.oduinn WikTionary EN] |
[https://ga.wiktionary.org/wiki/Úsáideoir:Marcas.oduinn WikTionary GA] |
[https://www.wikidata.org/wiki/User:Marcas.oduinn WikiData] ]
{{Úsáideoir:Marcas.oduinn/Teimpléad:Barra Roghchláir}}
[[:Úsáideoir:Marcas.oduinn/Teimpléad:Barra Roghchláir]]
== Cé' chaoi? ==
* [[Úsáideoir:Bogger|Bogger]]
* [[Úsáideoir:Chaco|Chaco]]
* [[Úsáideoir:Colin Ryan|Colin Ryan]]
* [[Úsáideoir:Daragh Uí Dal gCáis|Daragh Uí Dal gCáis]]
* [[Úsáideoir:Dmd3music|Dmd3music]]
* [[Úsáideoir:Dowlinme|Dowlinme]]
* [[Úsáideoir:E Mac Gearailt|E Mac Gearailt]]
* [[Úsáideoir:Ériugena|Ériugena]]
* [[Úsáideoir:Eomurchadha|Eomurchadha]]
* [[Úsáideoir:Guliolopez|Guilio Lopez]]
* [[Úsáideoir:Kevin Scannell|Kevin Scannell]]
* [[Úsáideoir:NaBaindéithe|Na Baindéithe]]
* [[Úsáideoir:Nmacu|Nmacu]]
* [[Úsáideoir:Panu Petteri Höglund|Panu Petteri Höglund]]
* [[Úsáideoir:Rossa Ó Snodaigh|Rossa Ó Snodaigh]]
* [[Úsáideoir:SeoMac|SeoMac]]
* Cé hé [[Úsáideoir:Taghdtaighde|Taghdtaighde]]?
* [[Úsáideoir:TGcoa|Ciarán Ó hAgáin]]
== Teimpléid ==
{{Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise}}
{{Dlí luath na hÉireann}}
{{An Rúraíocht}}
{{An Fhiannaíocht}}
{{Connacht}}
{{Mumhain}}
{{Laigin}}
{{Ulaid}}
id6kxfymcenl4coyixs47iboumv6tl2
1270548
1270547
2025-06-18T19:14:20Z
Marcas.oduinn
33120
1270548
wikitext
text/x-wiki
<div align=center><font size=6>
[http://www.endangeredlanguages.com/lang/3437 3 4 3 7]
</font></div>
Is mise Marcas, is Éireannach mé.
Ní cainteoir Gaeilge ó dhúchas mé – fainic mo chuid [https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Aos_S%C3%AD&action=history aistriúchánaise]<!-- ach maidir le sin, deirim anois, imigh sa foc --> – ach tá a lán suime agam inti, go háirithe sa ghramadach [http://en.wiktionary.org/wiki/User:Marcas.oduinn#Grammar thall] is [http://ga.wiktionary.org/wiki/Úsáideoir:Marcas.oduinn#Gramadach abhus], agus i [[miotaseolaíocht na nGael]] ar an suíomh seo.
Tá mac amháin liom ag freastal ar an meánscoil [[Coláiste Eoin]], agus an mac eile fós ar an mbunscoil [[Gaelscoil Thaobh na Coille]] ([http://www.taobhnacoille.ie/ Gaelscoil Thaobh na Coille]).
ᚋᚐᚎᚉᚐᚄ
'''Slite isteach'''
* [[Miotaseolaíocht]] → [[Miotaseolaíocht na nGael]]
* [[Ogham]]
* [[Stair]], [[Éire]]→[[Stair na hÉireann]]→[[Ríochtaí Éireann]]→[[Ríthe Éireann]]→[[Liosta Ríthe na hÉireann]]
* [[An Féineachas]]
* [[Ginealas Éireannach]]
* [[Cúigí na hÉireann]], [[Barúntacht|Barúntachtaí]]
[ [https://en.wikipedia.org/wiki/User:Marcas.oduinn WikiPedia EN] ([https://en.m.wikipedia.org/wiki/User:Marcas.oduinn .m]) |
''WikiPedia GA'' ([https://ga.m.wikipedia.org/wiki/Úsáideoir:Marcas.oduinn .m]) |
[https://de.wikipedia.org/wiki/Benutzer:Marcas.oduinn WikiPedia DE] |
[https://fr.wikipedia.org/wiki/Utilisateur:Marcas.oduinn WikiPedia FR] |
[https://en.wiktionary.org/wiki/User:Marcas.oduinn WikTionary EN] |
[https://ga.wiktionary.org/wiki/Úsáideoir:Marcas.oduinn WikTionary GA] |
[https://www.wikidata.org/wiki/User:Marcas.oduinn WikiData] ]
{{Úsáideoir:Marcas.oduinn/Teimpléad:Barra Roghchláir}}
[[:Úsáideoir:Marcas.oduinn/Teimpléad:Barra Roghchláir]]
== Cé' chaoi? ==
* [[Úsáideoir:Bogger|Bogger]]
* [[Úsáideoir:Chaco|Chaco]]
* [[Úsáideoir:Colin Ryan|Colin Ryan]]
* [[Úsáideoir:Daragh Uí Dal gCáis|Daragh Uí Dal gCáis]]
* [[Úsáideoir:Dmd3music|Dmd3music]]
* [[Úsáideoir:Dowlinme|Dowlinme]]
* [[Úsáideoir:E Mac Gearailt|E Mac Gearailt]]
* [[Úsáideoir:Ériugena|Ériugena]]
* [[Úsáideoir:Eomurchadha|Eomurchadha]]
* [[Úsáideoir:Guliolopez|Guilio Lopez]]
* [[Úsáideoir:Kevin Scannell|Kevin Scannell]]
* [[Úsáideoir:NaBaindéithe|Na Baindéithe]]
* [[Úsáideoir:Nmacu|Nmacu]]
* [[Úsáideoir:Panu Petteri Höglund|Panu Petteri Höglund]]
* [[Úsáideoir:Rossa Ó Snodaigh|Rossa Ó Snodaigh]]
* [[Úsáideoir:SeoMac|SeoMac]]
* Cé hé [[Úsáideoir:Taghdtaighde|Taghdtaighde]]?
* [[Úsáideoir:TGcoa|Ciarán Ó hAgáin]]
== Teimpléid ==
{{Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise}}
{{Dlí luath na hÉireann}}
{{An Rúraíocht}}
{{An Fhiannaíocht}}
{{Connacht}}
{{Mumhain}}
{{Laigin}}
{{Ulaid}}
6qb9ak76m8j0jdy62ddof1e2hllxvh5
1270549
1270548
2025-06-18T19:15:07Z
Marcas.oduinn
33120
1270549
wikitext
text/x-wiki
<div align=center><font size=6>
[http://www.endangeredlanguages.com/lang/3437 3 4 3 7]
</font></div>
Is mise Marcas, is Éireannach mé.
Ní cainteoir Gaeilge ó dhúchas mé – fainic mo chuid [https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Aos_S%C3%AD&action=history aistriúchánaise]<!-- ach maidir le sin, deirim anois, imigh sa foc --> – ach tá a lán suime agam inti, go háirithe sa ghramadach [http://en.wiktionary.org/wiki/User:Marcas.oduinn#Grammar thall] is [http://ga.wiktionary.org/wiki/Úsáideoir:Marcas.oduinn#Gramadach abhus], agus i [[miotaseolaíocht na nGael]] ar an suíomh seo.
Tá mac amháin liom ag freastal ar an meánscoil [[Coláiste Eoin]], agus an mac eile fós ar an mbunscoil [[Gaelscoil Thaobh na Coille]] ([http://www.taobhnacoille.ie/ Gaelscoil Thaobh na Coille]).
ᚋᚐᚎᚉᚐᚄ
'''Slite isteach'''
* [[Miotaseolaíocht]] → [[Miotaseolaíocht na nGael]]
* [[Ogham]]
* [[Stair]], [[Éire]]→[[Stair na hÉireann]]→[[Ríochtaí Éireann]]→[[Ríthe Éireann]]→[[Liosta Ríthe na hÉireann]]
* [[An Féineachas]]
* [[Ginealas Éireannach]]
* [[Cúigí na hÉireann]], [[Barúntacht|Barúntachtaí]]
* [[Abhantrach na Sionainne]]
[ [https://en.wikipedia.org/wiki/User:Marcas.oduinn WikiPedia EN] ([https://en.m.wikipedia.org/wiki/User:Marcas.oduinn .m]) |
''WikiPedia GA'' ([https://ga.m.wikipedia.org/wiki/Úsáideoir:Marcas.oduinn .m]) |
[https://de.wikipedia.org/wiki/Benutzer:Marcas.oduinn WikiPedia DE] |
[https://fr.wikipedia.org/wiki/Utilisateur:Marcas.oduinn WikiPedia FR] |
[https://en.wiktionary.org/wiki/User:Marcas.oduinn WikTionary EN] |
[https://ga.wiktionary.org/wiki/Úsáideoir:Marcas.oduinn WikTionary GA] |
[https://www.wikidata.org/wiki/User:Marcas.oduinn WikiData] ]
{{Úsáideoir:Marcas.oduinn/Teimpléad:Barra Roghchláir}}
[[:Úsáideoir:Marcas.oduinn/Teimpléad:Barra Roghchláir]]
== Cé' chaoi? ==
* [[Úsáideoir:Bogger|Bogger]]
* [[Úsáideoir:Chaco|Chaco]]
* [[Úsáideoir:Colin Ryan|Colin Ryan]]
* [[Úsáideoir:Daragh Uí Dal gCáis|Daragh Uí Dal gCáis]]
* [[Úsáideoir:Dmd3music|Dmd3music]]
* [[Úsáideoir:Dowlinme|Dowlinme]]
* [[Úsáideoir:E Mac Gearailt|E Mac Gearailt]]
* [[Úsáideoir:Ériugena|Ériugena]]
* [[Úsáideoir:Eomurchadha|Eomurchadha]]
* [[Úsáideoir:Guliolopez|Guilio Lopez]]
* [[Úsáideoir:Kevin Scannell|Kevin Scannell]]
* [[Úsáideoir:NaBaindéithe|Na Baindéithe]]
* [[Úsáideoir:Nmacu|Nmacu]]
* [[Úsáideoir:Panu Petteri Höglund|Panu Petteri Höglund]]
* [[Úsáideoir:Rossa Ó Snodaigh|Rossa Ó Snodaigh]]
* [[Úsáideoir:SeoMac|SeoMac]]
* Cé hé [[Úsáideoir:Taghdtaighde|Taghdtaighde]]?
* [[Úsáideoir:TGcoa|Ciarán Ó hAgáin]]
== Teimpléid ==
{{Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise}}
{{Dlí luath na hÉireann}}
{{An Rúraíocht}}
{{An Fhiannaíocht}}
{{Connacht}}
{{Mumhain}}
{{Laigin}}
{{Ulaid}}
pvguj1px5cewsrm8bf37m6vajx6swke
Weezer
0
85850
1270505
1270289
2025-06-18T14:59:56Z
Conradder
34685
/* Stair */
1270505
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}
Is banna [[Rac-cheol|rac-cheoil]] as [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]] é '''Weezer'''. Bunaíodh an banna i 1992 in [[Los Angeles]]. Ó 2001, is iad [[Rivers Cuomo]], [[Brian Bell]], [[Scott Shriner]] agus [[Pat Wilson]] baill an ghrúpa. Dhíol siad 10 milliún ceirnín sna [[Stáit Aontaithe]] agus 35 milliún ceirnín ar fud an domhain go dtí seo.
== Stair ==
===Bunú an bhanna===
I 1989, bhog [[Rivers Cuomo]] ó Mansfield, [[Connecticut]] go [[Los Angeles]] lena bhanna miotal trom ''Avant Garde'' (nó ''Zoom''). Dhíscaoil an grúpa agus bhuail sé le [[Partrick Wilson]]. Bhog sé isteach le Wilson agus a chara [[Matt Sharp]]. Bhunaigh Cuomo agus Wilson an banna ''Fuzz'' le [[Scottie Chapman]] ar dhordghiotár. D'éirigh Chapman as an bhanna go luath agus d'athchóirigh an banna mar ''Sixty Wrong Sausages''. Bhí cara Cuomo, Pat Finn, ar dhordghiotár agus [[Jason Cropper]] ar an ghiotár. Dhíscaoil an banna go luath. Bhog Cuomo go [[Santa Monica, California]] agus thaifead sé samplaí.
Bhunaigh Cuomo, Wilson, Sharp agus Cropper Weezer ar 14 Feabhra 1992. Sheinn siad a gcéad cheolchoirm ar 12 Márta 1992. Shínigh siad le ''[[Geffen Records]]'' i mí Meithimh 1993.
===An "t-Albam Gorm" (1994)===
{{Príomhalt|Weezer (Albam Gorm)}}
Thaifead Weezer a gcéad albam ag ''[[Electric Lady Studios]]'' i g[[Cathair Nua-Eabhrac]], leis an léiritheoir [[Ric Ocasek]]. Briseadh Cooper i rith taifeadta. Tháinig [[Brian Bell]] in ionad Cooper ar ghiotár. Chuir siad a gcéad [[Weezer (albam gorm)|albam eapainmneach]] (nó ''An t-Albam Gorm'') amach i mí Bealtaine 1994. Chuir siad a gcéad [[Singil (ceol)|shingil]] amach, ''[[Undone - The Sweater Song]]'', agus stiúir [[Spike Jonze]] an físeán. Bhí an físeán gean air le MTV agus bhí an t-amhrán ag uimhir 57 sa ''Billboard Hot 100''. Stiúir Jonez a ndara físeán, ''[[Buddy Holly (amhrán)|Buddy Holly]]'', fosta agus bhí a lán uainíochta ag an físeán ar MTV. Bhí an t-amhrán ag uimhir 18 ar ''Hot 100 Airplay'' agus ag uimhir 2 ar ''Billboard Modern Rock''. Chuir singil eile amach, ''[[Say It Ain't So]]'' agus fuair sé moladh mór. Bhí sé ag uimhir 51 ar ''Hot 100 Airplay'' agus ag uimhir 7 ar ''Billboard Modern Rock''.
[[Íomhá:Matt_Sharp_The_Rentals_2007.jpg|mion|deas|D'fhág Matt Sharp Weezer i 1997]]
Fuair an t-Albam Gorm moladh mór agus ba rath ar an tráchtáil é. Is é a n-albam sárdhíola é.
=== Pinkerton (1995-97) ===
{{Príomhalt|Pinkerton}}
I 1994, bhí sos ó turas ag Weezer agus chuaigh Cuomo go Connecticut samplaí a thaifeadadh don albam nua. Ba é a choincheap rac-cheoldráma i [[spás darb]] ainm ''[[Songs from the Blackhole]]''. D'fhorbair Weezer an coincheap i 1995. Chláraigh Cuomo ag [[Ollscoil Harvard|Harvard]] ag deireadh 1995. D'éirigh a scríobh amhrán níos dorcha ansin agus thréig sé an coincheap ''Songs from the Blackhole''. Fosta, bhunaigh Sharp ''[[The Rentals]]'' agus chuir siad an t-albam ''[[Return of the Rentals]]'' amach (le Partick Wislon ar drumaí)
Chuir Weezer a ndara albam amach, [[Pinkerton]] ar 24 Meán Fómhair, 1996. Tá na singlí ''[[El Scorcho]]'', ''[[The Good Life]]'' agus ''[[Pink Triangle]]'' san albam. Bhí an t-albam seo níos dorcha agus bhí fuaim ghiorraisc aige. Bhí titim ar an díolachán agus bhí idir mhaith agus olc sna léirmheasanna, ach anois, tá cultas bunaithe ag an albam.
[[Íomhá:Rivers_Cuomo_in_Thailand.jpg|mion|deas|Rivers Cuomo (1997)]]
=== Bearna (1997-2000) ===
Chríochnaigh Weezer an turas ''Pinkerton'' i lár 1997 agus bhí bearna acu. D'fhill Wilson abhaile i [[Portland, Oregon]] oibriú ar a thionscadal eile, ''The Special Goodness'', agus d'oibrigh Bell lena bhanna ''Space Twins''. I 1998, d'imigh Sharp an banna mar difríochta leis na baill eile.
D'fhill Cuomo go Harvard ach thóg sé sos díriú ar scríobh amhrán. Bhunaigh sé banna nua le ceoltóirí as Bostún agus sheinn siad cupla seó le ábhar nua. Chuaigh Wilson go Bostún agus chuaigh se isteach i [[Homie]], tionscadal Cuomo eile. Bhí [[Greg Brown]] (''[[Cake (banna)|Cake]]'' agus ''[[Deathray]]''), Matt Sharp, [[Yuval Gabay]] (''[[Soul Coughing]]'' agus ''[[Sulfur (banna)|Sulfur]]''), [[Adam Orth]] (''Shufflepuck'') agus [[Mikey Welsh]] sa bhanna fosta. Níor chuir siad ach amhrán amháin amach, darb ainm ''American Girls'', don scannán ''[[Meet the Deedles]]''.
I mí Feabhra 1998, d'athaontaigh Cuomo, Wilson agus Bell in Los Angeles. D'fhostaigh siad Mikey Welsh dordghiotár a sheinm. Sheinn Welsh le [[Juliana Hatfield]] roimhe sin. Chleacht siad agus thaifead siad samplaí go dtí ag deireadh 1998 ach bhí frustrachas agus easaontas sa bhanna. D'fhill Wilson go Portland. I mí na Samhna 1998, sheinn an bhanna dhá sheó, le drumadóir eile, faoi ainm ''Goat Punishment''. Níor sheinn siad ach amhráin [[Nirvana]] agus [[Oasis]]. Sa mhíonna ina dhiaidh sin, bhí [[dúlagar]] ar Cuomo agus b'aonarán é. Rinne sé turgnaimh lena cheol agus scríobh sé 121 amhrán faoi 1999. An uair úd, d'oibrigh Wilson le ''The Special Goodness'' agus d'oibrigh Bell le ''Space Twins'' aris. Chuaigh Welsh ar thuras le Juliana Hatfield.
=== Teacht ar ais agus An "t-Albam Glas" (2000-01) ===
[[Íomhá:MikeyWelshWinter2010.jpg|mion|deas|Mikey Welsh (2010)]]
{{Príomhalt|Weezer (Albam Glas)}}
D'athaontaigh Weezer i mí Aibreáin 2000 agus sheinn siad ag an ''Fuji Rock Festival''. Ó mhí Aibreáin go mí na Bealtaine 2000, chleacht siad agus thriail siad amhráin nua i Los Angeles. D'fhill siad go dtí an ardán i mí an Mheithimh 2000 agus sheinn siad seónna beaga gan iarraidh, faoi ainm ''Goat Punishment'' arís. Sheinn siad naoi ndáta ar an ''Warped Tour'' fosta.
Thaifead siad albam nua agus d'fhostaigh siad Ric Ocasek léiriú arís. Cuireadh [[Weezer (albam glas)|An t-Albam Glas]] amach ar 15 Bealtaine 2001. Ba é ''[[Hash Pipe]]'' an chéad shingil ón albam. Bhí sé ag uimhir 2 ar ''Billboard Modern Rock''. Eisíodh ''[[Island in the Sun]]'' mar an dara singil agus bhí an-tóir idirnáisiúnta ar an amhrán. Chuir siad ''[[Photograph (amhrán Weezer)|Photograph]]'' amach i mí na Samhna 2001. Bhí an t-albam ag uimhir 4 ar '' Billboard 200'' agus bhain sé platanam amach o shin.
D'fhag Welsh Weezer in 2001 mar strus agus mí-úsáid drugaí. Tháinig [[Scott Shriner]] in ionad Welsh ar dhordghiotár.
=== ''Maladroit'' (2002) ===
{{Príomhalt|Maladroit}}
I mí Aibreáin 2002, Chuir Matt Sharp an dlí ar Weezer. Shocraigh siad an cás gan dul chun cúirte. Thit an banna amach leis an lipéad, Interscope, fosta.
D'ainneoin an fadhbanna seo, chuir siad a gceathrú albam amach, ''[[Maladroit]]'', ar 14 Bealtaine 2002. Bhí léirmheasanna dearfacha ag an albam ach bhí titim ar an díolachán. Fosta, chuir siad dhá shinglí amach on albam seo: ''[[Dope Nose]]'' agus ''[[Keep Fishin']]''.
Ar 23 Márta 2004, chuir Weezer a gcéad DVD amach, darb ainm [[Weezer – Video Capture Device: Treasures from the Vault 1991–2002|Video Capture Device]]. Chuir [[Karl Koch]] (cúntóir don bhanna) an DVD le cheile.
=== ''Make Believe'' (2003-06) ===
{{Príomhalt|Make Believe (albam Weezer)}}
Roimh na seisiúin don ceathrú albam, d'oibrigh Wilson agus Bell ar a dtionscadail eile. In 2003, chuir Bell ''[[The End of Imagining]]'' amach le ''Space Twins'' agus chuir Wilson ''[[Land Air Sea]]'' amach le ''The Special Goodness''.
Ó mhí na Nollag 2003 go fómhar 2004, thaifead an banna a lán ábhair don albam nua le [[Rick Rubin]]. Cuireadh an t-albam, ''[[Make Believe (albam Weezer)|Make Believe]]'', amach ar 10 Bealtaine 2005. Bhí an t-albam ag uimhir 2 ar ''Billboard 200''. In ainneoin rath brabúsach, bhí idir mhaith agus olc sna léirmheasanna.
[[Íomhá:Weezer_2005.jpg|mion|deas|Weezer (2005)]]
Bhí an-ráchairt ar an chéad shingil, ''[[Beverly Hills (amhrán Weezer)|Beverly Hills]]'', sna Stáit Aontaithe agus go hidirnáisiúnta. Bhí sé ag uimhir 1 ar ''Billboard Modern Rock'' agus ag uimhir 10 ar ''Billboard Hot 100''. Fuair an amhrán a gcéad ainmniúchán ''[[Grammy]]'' sa chatagóir ''Best Rock Song''. Ba é ''[[We Are All on Drugs]]'' a ndara singil ón albam. Bhí an tríú singil, ''[[Pefect Situtation]]'', ag uimhir 1 ar ''Billboard Modern Rock'' agus ag uimhir 51 ar ''Billboard Hot 100''. Chuir siad ceathrú singil, ''[[This is Such a Pity]]'', fosta.
D'úsáid an banna uirlisí breise ar an turas ''Make Belive'', mar shampla [[pianó]] agus [[sintéiseoir]]. Fuair siad giotáraí eile, darb ainm Bobby Schneck, fosta. Sheinn Weezer in [[Éirinn]] don chéad uair ar 6 Iúil 2005 in [[Sráid an Bhiocáire]] agus sheinn siad i m[[Baile Átha Cliath]] arís i mí Lúnasa 2005.
=== An "t-Albam Dearg" (2006-08)===
{{Príomhalt|Weezer (Albam Dearg)}}
Tar éis ''Make Believe'', bhí sos ag an bhanna. D'fhill Cuomo go Harvard agus fuair sé céim i 2006. Ar 18 Meitheamh 2006, phós Cuomo Kyoko Ito. D'fhreastail na baill den bhanna reatha an pósadh agus, fosta, Matt Sharp agus Jason Cropper. I rith an sosa seo, bhí Bell agus Wilson sa scannán ''[[Factory Girl]]'' agus thug siad amhrán don fhuaimrian (leagan d'amhrán de chuid ''[[The Velvet Underground|Velvet Underground]]'', darb ainm ''Heroin''). Thosaigh Bell tionscadal nua: ''[[The Relationship]]''.
Cuireadh ''[[Weezer (albam dearg)|Weezer]]'', nó An t-Albam Dearg, amach in mí an Mheithimh 2006. Tháirg Rick Rubin an t-albam le Weezer agus mheasc [[Rich Costey]] é. Tháirg [[Jacknife Lee]] dhá amhrán ar an albam fosta. Bhí an t-albam ag uimhir 4 ar ''Billboard 200'' agus fuair sé léirmheasanna dearfacha.
Bhain an chéad shingil ón albam, ''[[Pork and Beans]]'' barr ''Billboard Modern Rock Tracks'' amach agus bhí sé ag uimhir 64 ar '' Billboard Hot 100''. Fosta,
bhuaigh a fhíseán [[Grammy]] do '' Best Short Form Music Video''. Chuir siad trí shingil eile ón albam: ''[[Trouble Maker]]'', ''[[Dreamin']]'' agus ''[[The Greatest Man That Ever Lived (Variations on a Shaker Hymn)]]''.
Sheinn siad cúig dháta sa [[an tSeapáin|tSeapáin]] ag tús mhí Mheán Fómhair. Chuaigh siad ar an turas ''Troublemaker'' ansin agus sheinn siad aon sheó is fiche i [[Meiriceá]] agus [[Ceanada]].
=== ''Raditude'' agus ''Hurley'' (2009–13) ===
{{Príomhalt|Raditude|Hurley (albam Weezer)}}
In 2009, chuaigh siad ar camchuairt le [[Blink-182]]. Sheinn [[Josh Freese]] na drumaí go sealadach ar an turas mar d'athraigh Patrick Wilson go giotár. Dúirt Wilson gurbh fhearr le Cuomo gníomhach a bheith ar stáitse agus chuir an giotár as do a ghluaiseacht.
Ar 18 Lúnasa 2009, chuir siad an chéad shingil amach ón albam nua, ''"(If You're Wondering If I Want You To) I want you to"''. Bhí sé ag uimhir 81 ar ''Billboard Hot 100''. ''Raditude'' an t-ainm atá ar an albam, mhol an t-aisteoir [[Rainn Wilson]] an t-ainm. Cuireadh an t-albam amach ar 3 Samhain 2009 agus bhí sé ag uimhir 7 ar ''Billboard 200''. Sceidealaigh turas do mhí na Nollag 2009. Ar 6 Nollaig 2009, bhí Cuomo gortaithe mar thuairteáil a bhus camchuairte. Bhí trí [[easna]] bhriste agus fuiliú inmheánach aige, agus bhí dhá easna bhriste ag a chúntóir fosta. Bhí a bhean cheile, a leanbh agus an buime ar an bhus fosta, ach ní raibh siad gortaithe. Bhí an turas curtha siar ach thosaigh sé aris ar 20 Eanáir 2010.
Ní raibh Weezer le Geffin Records níos mó. Shínigh siad le lipéad neamhspleách ''[[Epitaph Records]]''. Cuireadh an t-albam ''[[Hurley (albam Weezer)|Hurley]]'' amach i mí Mheán Fómhair 2010 trí ''Epitaph''. Bhí an chéad shingil ón albam, ''[[Memories]]'' ar an fhuaimrian don scannán ''[[Jackass 3D]]'' fosta. I mí na Samhna 2010, chuir siad albam díolama amach, darb ainm ''[[Death to False Metal]]''. Fosta, thug siad amhráin do na scannáin ''[[Cars 2]] agus ''[[Shrek Forever After]]''
Ar 8 Deireadh Fómhair 2011, fuair iar-dhordghiotáraí Mickey Welsh bás mar ródháileog amhrasta i g[[Chicago, Illinois]]. Sheinn Weezer i gChicago an oíche dár gcionn go díreach agus thug siad ómós dó.
=== ''Everything Will Be Alright in the End'' agus An "tAlbam Bán" (2013-16) ===
[[Íomhá:Weezer,_City_Of_Trees_2016.jpg|mion|deas|(C-D) Bell, Cuomo agus Shriner (2016)]]
{{Príomhalt|Everything Will Be Alright in the End|Weezer (Albam Bán)}}
Thosaigh an banna ag taifeadadh le Ric Ocasek, an léiritheoir ar an Albam Gorm agus an tAlbam Glas. Cuireadh ''[[Everything Will Be Alright in the End]]'' amach ar 7 Deireadh Fómhair 2014. Fuair an t-albam léirmheasanna fabhracha de ghnáth.
Ar 26 Deireadh Fómhair 2015, Chuir an banna singil nua, ''"[[Thank God for Girls]]"'', amach trí ''[[Apple Music]]''. Seachtain ina dhiaidh sin, chuir an banna dara shingil, "''[[Do you wanna get high?]]"'', amach. Ar 14 Eanáir 2016, chuir siad singil eile, ''"[[King of the World]]"'', amach agus d'fhógair siad an [[Weezer (albam bán)|tAlbam Bán]]. Cuireadh ''[[Weezer (albam bán)|Weezer]]'' amach ar 1 Aibreán 2016 agus bhí sé ag uimhir 4 ar ''Billboard 200''
Fuair an t-albam ainmniúchán [[Grammy]] sa chatagóir ''Best Rock Album''. Fosta, shínigh an banna le [[Atlantic Records]].
=== ''Pacific Daydream'' (2017–18)===
{{Príomhalt|Pacific Daydream}}
Ar 16 Márta 2017, chuir siad amhrán nua ''[[Feels Like Summer]]'' amach, an chéad shingil ón albam nua. Fuair sé freagairt éagsúil ón leantóirí ach bhí an-rath ar an amhrán sa raidió ailtéarnach (bhí sé ag uimhir 2 ar ''Alternative Airplay chart''). D'fhógair Weezer ''[[Pacific Daydream]]'' ar 16 Lúnasa agus chuir sé an albam amach ar 27 Deireadh Fómhair. Ar 17 Lúnasa, chuir siad singil bolscaireachta, ''[[Mexican Fender]]'' amach. Chuir siad ''Beach Boys'' amach an mí dár gcionn agus chuir siad ''Weekend Woman'' amach an mí ina dhiaidh sin. Ba é ''[[Happy Hour (amhrán Weezer)|Happy Hour]]'' an dara singil ón albam agus bhí sé ag uimhir 9 ar ''Alternative Airplay chart''. Fuair an t-albam ainmniúchán [[Grammy]] sa chatagóir ''Best Rock Album''.
=== An "tAlbam Téal" agus an "tAlbam Dubh" (2018-19) ===
{{Príomhalt|Weezer (Albam Téal)|Weezer (Albam Dubh)}}
Tar éis feachtais leantóra ar [[Twitter]], d'eisigh Weezer leagan d'amhrán de chuid [[Toto (banna)|Toto]], ''[[Africa (amhrán Toto)|Africa]]'', ar 29 Bealtaine 2018. Roimhe sin, throlláil an banna leantóirí agus d'eisigh siad leagan den amhrán ''[[Rosanna (amhrán Toto)|Rosanna]]''. I mí Lúnasa 2018, bhí ''Africa'' ag uimhir 1 ar ''Billboard Alternative Songs''. D'fhreagair Toto agus d'eisigh siad leagan d'amhrán de chuid Weezer, [[Hash Pipe]]. Leis an rath d'''Africa'', chuir Weezer albam gan choinne amach le leaganacha. Eisíodh [[Weezer (albam Téal)|an tAlbam Téal]] ar 24 Eanáir 2019 agus bhí sé brabúsach.
Ar 20 Meán Fómhair 2018, chuir Weezer ''[[California Snow]]'' amach don scannán 2018 ''Spell''. Ar 11 Deireadh Fómhair 2018, chuir siad ''[[Can't Knock the Hustle]]'' amach - an chéad shingil óna n-albam nua. D'eisigh siad singil eile, ''[[Zombie Bastards]]'', ar 21 Samhain agus d'fhógair siad [[Weezer (albam dubh)|an tAlbam Dubh]]. Eisíodh na amhráin "''High as a Kite''" agus "''Living in LA''" ar 21 Feabhra. Eisíodh an t-albam ar 1 Márta 2019. Chuaigh siad ar turas airéine le ''[[Pixies]]''.
=== ''OK Human'' agus ''Van Weezer'' (2019–21) ===
{{Príomhalt|OK Human|Van Weezer}}
Ar 24 Eanáir 2019, d'fhógair Cuomo, in agallamh le [[Zane Lowe]], gur thaifead Weezer traiceanna bunúsacha d'albam nua. Fosta, dúirt Cuomo go raibh sé ag Obair ar albam eile leis an teideal oibre [[Van Weezer]]. Ar 10 Meán Fómhair 2019, d'fhógair Weezer [[Hella Mega Tour]] le [[Green Day]] agus [[Fall Out Boy]]. Fosta, chuir siad an chéad shingil ó Van Weezer amach: ''[[The End of the Game]]''. Bhí an t-amhrán ag uimhir 2 ar chairt ''Alternative Airplay''
== Albaim ==
*''Weezer (albam gorm)'' (1994)
*''Pinkerton'' (1996)
*''Weezer (albam glas)'' (2001)
*''Maladroit'' (2002)
*''Make Believe'' (2005)
*''Weezer (albam dearg)'' (2008)
*''Raditude'' (2009)
*''Hurley'' (2010)
*''Everything Will Be Alright in the End'' (2014)
*''Weezer (albam bán)'' (2016)
*''Pacific Daydream'' (2017)
*''Weezer (albam téal)'' (2019)
*''Weezer (albam dubh)'' (2019)
*''OK Human'' (2021)
*''Van Weezer'' (2021)
*''SZNZ: Spring'' (2022)
== Tagairtí ==
detzeswwedxkxzgsq815ip8bq7sid4o
Scéal
0
86804
1270536
1258729
2025-06-18T17:42:16Z
Taghdtaighde
60452
"Le haghaidh" curtha leis
1270536
wikitext
text/x-wiki
{{Le haghaidh|an nuachtáin|Scéal (nuachtán)}}
Is éard is '''scéal''' ann ná cuntas ar bith ar shraith imeachtaí gaolmhara,<ref name="Spencer pp. 123–140">{{Luaigh foilseachán|author=Spencer|first=Alexander|title=Narratives and the romantic genre in IR <!-- presumably, given context, "IR" refers to either "irrational reasoning" or its synonym, "International relations", rather than to "infrared [light]", "Ireland", "irritation", or "I reckons". ... but YMMVex my experience --> dominant and marginalized stories of Arab Rebellion in Libya|journal=International Politics|publisher=Springer Science and Business Media LLC|volume=56|issue=1|date=2018-06-25|issn=1384-5748|doi=10.1057/s41311-018-0171-z|pages=123–140|quote=Narratives here are considered to be part of human mental activity and give meaning to experiences.}}</ref> [[Neamhfhicsean|neamhfhicseanúil]] (cuimhní cinn, [[beathaisnéis]], tuairisc nuachta, [[Scannán faisnéise|clár faisnéise]], cuntas taistil, srl.) nó [[Ficsean|ficseanúil]] (finscéal, síscéal, fabhalscéal, [[úrscéal]], scéinséir, srl.). Is féidir scéalta a chur i láthair trí fhocail scríofa nó labhartha, trí íomhá shocair nó scannán, nó trí mheascán de na meáin seo.
Is é an [[Béaloideas|seanchas béil]] an modh is luaithe chun scéalta a roinnt.<ref>{{Luaigh foilseachán|first=Robin|author=Mello|date=2001-02-02|title=The Power of Storytelling: How Oral Narrative Influences Children's Relationships in Classrooms|journal=International Journal of Education & the Arts|volume=2|url=http://www.ijea.org/v2n1/|accessdate=2023-01-25}}</ref> Úsáidtear scéalta chun iompar ceart, stair chultúrtha, agus féiniúlacht phobail a mhúineadh do dhaoine óga. San [[antraipeolaíocht]] sa lá atá inniu ann, déantar staidéar ar na bealaí a úsáideann pobail bhundúchasacha thraidisiúnta an seanchas agus an scéalaíocht.<ref>Hodge, ''et al.'' 2002. Utilizing Traditional Storytelling to Promote Wellness in American Indian events within any given narrative</ref>
== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{DEFAULTSORT:Sceal}}
[[Catagóir:Ficsean]]
[[Catagóir:Ealaíona teangabhunaithe]]
f7r6t6yg960lrdk3m6x4xkl0y2w6qti
Úsáideoir:Marcas.oduinn/Clár Dubh
2
90902
1270481
1270480
2025-06-18T12:06:52Z
Marcas.oduinn
33120
/* Abhantrach na Sionainne */
1270481
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== An tSionainn ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
== Loch Éadaoine ==
'' ''' Loch Éadaoine ''', also known as ''' Lough Drumharlow ''', is located west of [[Cora Droma Rúisc]]. It is located on the [[An Bhúill]] just above its junction with the [[An tSionainn]].<ref>The Shannon Guide, (Dublin, 1970), Boyle River</ref>
== Fiadhúlra
''[[Róiste]], [[bran (iasc)]], [[breac donn]] and [[Ruán]] are the main fish.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.activeirishangling.com/78-features/325-three-men-in-a-boat.html
| teideal=Three Men in a Boat - Active Irish Angling
| údar=Dave
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://discovertheshannon.com/listings/drumharlow-lake/
| teideal=Drumharlow Lake - Cruise Shannon
| work=Cruise Shannon
}}</ref>
'' There are extensive [[calladh]] on the shoreline, which is proposed as a [[Limistéar Oidhreachta Nádúrtha]]. A flock of [[Gé bhánéadanach]] (''Anser albifrons flavirostris'') feed there.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| teideal=2005 Ecology
| dátarochtana=28ú Nollaig 2015
| archive-url = https://wayback.archive-it.org/10702/20160428111743/http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| archive-date=28ú Aibreán 2016
| url-status=dead
}}</ref>
== Regatta
'' A regatta was held on this lake in 1895, but the regatta was not repeated because the lake was too small.
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Eadaoine, Loch}}
[[Catagóir:Lochanna na hÉireann]]
== Loch Fuinseann ==
'' ''' Loch Fuinseann'''<ref name=logainm>{{lua idirlín
| url = https://www.logainm.ie/ga/110084
| teideal = Loch Fuinseann/Lough Funshinagh
| foilsithe = logainm.ie
| dátarochtana = 30ú Eanáir 2020
}}</ref> is a lake and [[Limistéar faoi Chaomhnú Speisialta]] (or LSC) in [[Contae Ros Comáin]], stiúir taobh thiar de [[Loch Rí]].<ref name=IC>{{lua idirlín
| url = http://www.irishcentral.com/culture/travel/a-disappearing-irish-lake-discovered-96802869-237700861.html
| teideal=The mystery of the disappearing Irish lake
| údar=Jane Walsh
| dáta=8ú Meitheamh 2015
| suíomh=irishcentral.com
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/AABC010A-BC82-426B-80E6-95DE311169EE/0/RO018_Lough_Funshinagh.pdf
| teideal=The Geological Heritage of Roscommon
}}</ref>. It has been called ''Ireland's amazing disappearing lake'',<ref name=IC/> due to the way it empties quickly - in as little as two days - and unpredictably, sometimes killing thousands of fish.<ref name=IT>{{cite news
| url = https://www.irishtimes.com/news/many-fish-die-as-lake-falls-quickly-1.81050
| teideal=Many fish die as lake falls quickly
| dáta=1996-08-29
| dátarochtana=2018-04-01
| nuachtán=[[The Irish Times]]
}}</ref> Lough Funshinagh is one of a number of seasonal lakes, or [[Turlach]], found in the [[Réigiún carst]] na hÉireann, west of the [[an tSionainn]].<ref name=":0">{{lua idirlín
| sloinne=O'Carroll
| ainm=Lisa
| dáta=29ú Márta 2022
| teideal='Nobody knows what happened': the row over the non-vanishing Irish lake
| url = https://www.theguardian.com/world/2022/mar/29/row-non-vanishing-irish-lake-lough-funshinagh-drain-flooding-environment-legal
| dátarochtana=29 March 2022
| suíomh=The Guardian
| teanga=en
}}</ref>
'' The qualifying interests by which it is protected as an SAC are the presence of two specific habitat types:
* [[Turlach]]
* '' Rivers with muddy banks with ''Chenopodion rubri p.p.'' and ''Bidention p.p.'' vegetation.<ref name="NPWS">{{lua idirlín
| teideal=Lough Funshinagh SAC
| foilsitheoir=National Parks & Wildlife Service
| url = https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=www.npws.ie
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409213544/https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611}}</ref><ref name="EUNIS">{{lua idirlín
| teideal=EUNIS-Lough Funshinagh SAC
| url = https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=eunis.eea.europa.eu
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url = https://web.archive.org/web/20240409213947/https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| url-status=live
}}</ref><ref name="IrishStatutebook">{{lua idirlín
| teideal=Statutory Instrument S.I. No. 211/2019 - European Union Habitats (Lough Funshinagh Special Area of Conservation 000611) Regulations 2019
| url = https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/ |access-date=9 April 2024 | suíomh=irishstatutebook.ie/
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409214247/https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/
| url-status=live
}}</ref>
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Fuinseann, Loch}}
{{síol-tír-ie}}
== Abhantrach na Sionainne ==
'' ''' Abhantrach na Sionainne ''' consists of the area containing [[Éire|Ireland's]] longest river, the [[An tSionainn]], and all of its tributaries and lakes. The official [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]] length of the Shannon from its [[Log na Sionna]] source is {{convert|224|miles|}} made up of {{convert|63.5|miles|}} tidal water flow and {{convert|160.5|miles|}} freshwater flow.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
|title=Ordnance Survey (Ireland) Educational Facts
|access-date=2014-10-09
|archive-date=2014-09-11
|archive-url = https://web.archive.org/web/20140911001931/http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
|url-status=live
}}</ref>
== Statistics
'' The Shannon Basin is Ireland's largest basin with an area of {{convert|11700|km2||abbr=on}}. Including the estuary and the [[An Fhéil]], the total catchment drains a total of {{Convert|16,865|km2||abbr=on}}.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{cite web
| title=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archiveurl=https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archivedate=2014-09-07
}}</ref>
'' It has a [[Long Term Average Flow]] of {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} (at [[Luimneach|Limerick City]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> This is double the flow rate of Ireland's second largest river, the [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> If the discharges from all of the rivers and streams into the Shannon Estuary (including the rivers Feale 34.6 m<sup>3</sup>/s, Maigue 15.6 m<sup>3</sup>/s, Fergus 25.7 m<sup>3</sup>/s, and Deel 7.4 m<sup>3</sup>/s)<ref>Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations: mitigation and management [http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf |date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application: Table 3-7] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf |date=2014-12-08 }}</ref> are added to the discharge at Limerick, the total discharge of the River Shannon at its mouth at Loop Head reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length. Excluding the {{convert|63.5|miles||adj=on}} tidal estuary from its total length of {{convert|224|miles|}}, if one also excludes the lakes ([[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
|url=http://www.askaboutireland.ie/
|title=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09 |archive-date=2020-01-10
|archive-url=https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
|url-status=live
}}</ref> plus [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]) from the Shannon's freshwater flow of {{convert|160.5|miles|}}, the Shannon as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| title=Shannon River Basin District
| access-date=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of counties [[Contae Chiarraí|Kerry]] and [[Contae an Chláir|Clare]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size. The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf |date=2013-12-14 }}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|'' Lower Shannon Basin including the Shannon Estuary]]
== Furthest sources
There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source, such as the [[Owenmore River (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]], which flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> through the valley of [[Gleann Ghaibhle]] before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Shannon Pot at ''Lugnashinna'',<ref>{{cite book |title=Atlas and Cyclopedia of Ireland |author=P. W. Joyce |chapter=Cavan |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900 |publisher=Murphy & McCarthy |access-date=2014-10-09 |archive-date=2012-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |url-status=live }}</ref> thus adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|'' Upper Shannon catchment (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]] agus Abhantrach na Búille)]]
Also the [[An Bhúill]] has a similar claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín |url=http://www.riverhabitatsurvey.org/ |title=River Habitat Survey, Fig. 2 |access-date=2014-10-09 |archive-date=2014-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/ |url-status=live }}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Thus the [[Boyle-Shannon]] river can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf |title=European Commission Rivers Map |access-date=2014-10-09 |archive-date=2015-08-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf |url-status=live }}</ref>
== Tíreolaíocht
Faightear níos mó ná leath de chontaetha oileán na hÉireann (17) laugh d'abhantrach na Sionainne (in aghaidh na srutha): [[Contae Chiarraí|Kerry]], [[Contae Chorcaí|Cork]], [[Contae Luimnigh|Limerick]], [[Contae an Chláir|Clare]], [[Contae Thiobraid Árann|Tipperary]], [[Contae Laoise|Laois]], [[Contae Uíbh Fhailí|Offaly]], [[Contae na Gaillimhe|Galway]], [[Contae na Mí|Meath]] [[Contae na hIarmhí|Westmeath]], [[Contae an Longfoirt|Longford]], [[Contae Ros Comáin|Roscommon]], [[Contae Mhaigh Eo|Mayo]], [[Contae an Chabháin|Cavan]], [[Contae Liatroma|Leitrim]], [[Contae Shligigh|Sligo]] agus [[Contae Fhear Manach|Fermanagh]].<ref>Shannon Catchment-based Flood Risk Assessment and Management (CFRAM) Study. Page 3 [http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150404050218/http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf |date=2015-04-04 }}</ref>
== Bailte san abhantrach
Seo a leanas na bailte agus sráidbhailte (le daonlathais 2011<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
| teideal=Census 2011 – Population Classified by Area – Table 5
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2013-11-09
| archive-url = https://web.archive.org/web/20131109181846/http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
|url-status=live
}}</ref>) laistigh d'Abhantrach [[An tSionainn|na Sionainne]] agus na bruacha ar a bhfuil síad, leis an sruth:
An abhainn:
* [[An Damhshraith]]
* [[Droim Seanbhó]] ([[Canáil Loch Aillionn]], ar chlé) 857
* [[Liatroim]] (ar chlé) 485
* [[Cora Droma Rúisc]] 3,980
* [[Baile Shéamais|Cill Srianáin]] (ar chlé)
* [[Droim ar Snámh]] (ar chlé) 247
* [[Dromad]] ([[Loch Bó Dearg]], ar chlé) 356
* [[Rúscaigh]] (ar dheis) 188
* [[An Lios Breac]] (''Newtown Forbes'') ([[Loch Foirbis]], ar chlé) 759
* [[Tearmann Bearaigh]] (ar dheis) 366
* [[Cluain Dá Ráth]] (ar chlé)
* [[Béal Átha Liag]] (''Lanesborough'') 1,388
* [[Áth Luain]] 20,153
* [[Cluain Mhic Nóis]] (ar chlé)
* [[Droichead na Sionainne]] (ar chlé) 206
* [[Beannchar, Contae Uíbh Fhailí|Beannchar]] (ar chlé) 1,653
* [[Port Omna]] (ar dheis) 1,530
* [[Tír Dhá Ghlas]] (Loch Deirgeirt, ar chlé)
* [[Baile Uí Bheoláin]] (''Mountshannon'') (Loch Deirgeirt, ar dheis) 152
* [[Drom Inbhir]] (Loch Deirgeirt, ar chlé) 113
* [[Béal an Átha, Contae Thiobraid Árann|Béal an Átha]] (ar chlé) 2,442
* [[Cill Dalua]] (ar dheis) 1,292
* [[Droichead Uí Bhriain]] 235
* [[Caisleán Uí Chonaill]] (ar chlé) 1,917
* [[Ard na Croise]]
* [[Luimneach]] 87,081
An t-inbhear:
* [[Sionainn (baile)|Sionainn]] (ar dheis) 9,673
* [[Cill Rois]] (inbhear, ar dheis) 2,695
* [[Carraig an Chabhaltaigh]] (ar dheis)
* [[Faing]] (ar chlé) 543
* [[An Gleann, Contae Luimnigh|An Gleann]] (ar chlé) 577
* [[Tairbeart (Contae Chiarraí)|Tairbeart]] (ar chlé) 551
* [[Béal Átha Longfoirt]] (ar chlé) 418
* [[Baile an Bhuinneánaigh]] (ar chlé) 1,354
== Shannon River tributaries ==
[[Íomhá:Ballyforan Bridge - geograph.org.uk - 969619.jpg|thumb|right|An tSuca ag Droichead Bhéal Átha Feorainne]]
* [[An Bhúill]]: [[Mainistir na Búille]] 2,588
* [[Abhainn na Loinge]]: [[Bealach an Doirín]] 1,822
* [[An Chamlinn]]: [[Longfort]] 9,601
* [[An Eidhneach]]: [[Ros Comáin]] 5,693
* [[An Eithne]]: [[An Muileann gCearr]] 20,103
* [[An Bhrosnach]]: [[Baile Uí Mhatháin]] 1,563, [[An Féar Bán]] 1,165, [[Tulach Mhór]] (Tullamore river) 14,361
* [[An tSuca]]: [[An Caisleán Riabhach]] 1,985, [[Áth Liag]] 241, [[Béal Átha na Sluaighe]] 6,577
* [[An Bhrosnach Bheag]]: [[Biorra]] 5,452
* [[An Inthe]]: [[Buiríos Uí Chéin]] 1,145, [[Cloch Shiurdáin]] 511
* [[An Ghaothach]]: [[An tAonach]] 8,439
* [[An Ghréin]]: [[An Scairbh]] 798
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]], also named ''Ratty River'':<ref>[http://www.clarecoco.ie/planning/publications/draft-clare-county-development-plan-2017-2023-volume-3b-shannon-municipal-district-written-statement-and-maps-21924.pdf Draft Clare County Development Plan 2017–2023 Volume 3b Shannon municipal district written statement and maps December 2015] p.18</ref> [[Droichead Abhann Ó gCearnaigh]] 1,839, [[Bun Raite]] 219
* [[An Forghas]]: [[Inis]] 25,360, [[Cora Chaitlín]] (Newmarket-on-Fergus) 1,773
* [[An Mháigh]]: [[Áth Dara]] 1,106
* [[An Daoil]]: [[Ráth Caola]] 1,550, [[Eas Géitine]] 1,149
* [[An Fhéil]]: [[Lios Tuathail]] 4,338, [[Mainistir na Féile]] 2,007
== Tributary Sub Catchments
[[Íomhá:"Fishing" signpost at Cootehall - geograph.org.uk - 802962.jpg|thumb|left|River Boyle at Coothall]]
'''Freshwater Catchments (With Areas – km<sup>2</sup>)''' Going downstream
Left Bank:
* Loch Aillionn (upstream from outlet) 415 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Eislinn]] 73 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[Abhainn na Reanna]] 311 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Chamlinn]] 352 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eithne]] 1,254 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach]] 1,248 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach Bheag]] 662 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Inthe]] 182 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Ghaothach]] 321 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Mhaoilchearn]] 660 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Right Bank:
* [[An Bhúill]] 725 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eidhneach]] 78 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An tSuca]] 1,600 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes">Dublin Marine Institute 1998: ''Studies of Irish Rivers and Lakes: Moriarty, Christopher – Table 10.1.''</ref>
* [[Abhainn na Ceapaí]], [[Abhainn Choill Chró]] 414 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Gréine]] 295 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
'''Estuarine Catchments Areas'''
Left Bank:
* [[An Mháigh]] 1,000<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Daoil]] 426 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Fhéil]] 1,170 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Right Bank:
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River'') 233 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Forghas]] 1,043 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
There are many other smaller tributaries which join the Shannon along its journey.
==Lakes==
[[Íomhá:Landing stage, Lough Sheelin, Co. Cavan - geograph.org.uk - 624976.jpg|thumb|right|'' Lough Sheelin, County Cavan]]
'' There are a multitude of lakes within the Shannon River Basin, both on the main river and throughout the sub-catchments. Here is a table showing the major lakes:
{| class="wikitable"
|-
! Lake
| Area
| Basin
|-
! [[Loch Deirgeirt]]
| 130 km<sup>2</sup>
| [[An tSionainn]]
|-
! [[Loch Rí]]
| 105 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Aillionn]]
| 35 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Síleann]]
| 19 km<sup>2</sup>
| [[An Eithne]]
|-
! [[Loch Ainninn]]
| 14.34 km<sup>2</sup>
| [[An Bhrosnach]]
|-
! [[Loch Uí Ghadhra]]
| 11.9 km<sup>2</sup>
| [[An Bhúill]]
|-
! [[Loch Dairbhreach]]
| 10.8 km<sup>2</sup>
| An Eithne
|-
! [[Loch Uail]]
| 10.3 km<sup>2</sup>
| An Bhrosnach
|-
! [[Loch Bó Finne]]/[[Loch Bó Dearg]]/Scannal
| 9.7 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml | teideal=Google Maps
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2014-12-18
| archive-url = https://web.archive.org/web/20141218074153/https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml
| url-status=live
}}</ref>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Cé]]
| 8.4 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Gréine, Contae an Chláir|Loch Gréine]]
| 3.7 km<sup>2</sup>
| [[An Ghréin]]
|-
! [[Loch Foirbis]]
| 3 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Éadaoine]]
| 2.7 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Fuinseann]]
| 2.5 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| teideal=THE GSI GROUNDWATER NEWSLETTER – Page 9
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2016-03-04
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160304024523/https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| url-status=dead
}}</ref>
| An tSionainn
|}
== Féach freisin
* [[River Shannon]]
* [[Shannon Callows]]
* [[Rivers of Ireland]]
* [[List of rivers of Ireland]]
* [[List of loughs of Ireland]]
== Tagairtí
{{reflist}}
[[Catagóir:An tSionainn]]
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
ew2ik2q8nk60ds3arl4dmcm5ujmb9bb
1270482
1270481
2025-06-18T12:19:01Z
Marcas.oduinn
33120
/* An tSionainn */
1270482
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== An tSionainn ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:|en:]]'' - [[]]
# ''[[:en:|en:]]'' - [[]]
== Loch Éadaoine ==
'' ''' Loch Éadaoine ''', also known as ''' Lough Drumharlow ''', is located west of [[Cora Droma Rúisc]]. It is located on the [[An Bhúill]] just above its junction with the [[An tSionainn]].<ref>The Shannon Guide, (Dublin, 1970), Boyle River</ref>
== Fiadhúlra
''[[Róiste]], [[bran (iasc)]], [[breac donn]] and [[Ruán]] are the main fish.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.activeirishangling.com/78-features/325-three-men-in-a-boat.html
| teideal=Three Men in a Boat - Active Irish Angling
| údar=Dave
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://discovertheshannon.com/listings/drumharlow-lake/
| teideal=Drumharlow Lake - Cruise Shannon
| work=Cruise Shannon
}}</ref>
'' There are extensive [[calladh]] on the shoreline, which is proposed as a [[Limistéar Oidhreachta Nádúrtha]]. A flock of [[Gé bhánéadanach]] (''Anser albifrons flavirostris'') feed there.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| teideal=2005 Ecology
| dátarochtana=28ú Nollaig 2015
| archive-url = https://wayback.archive-it.org/10702/20160428111743/http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| archive-date=28ú Aibreán 2016
| url-status=dead
}}</ref>
== Regatta
'' A regatta was held on this lake in 1895, but the regatta was not repeated because the lake was too small.
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Eadaoine, Loch}}
[[Catagóir:Lochanna na hÉireann]]
== Loch Fuinseann ==
'' ''' Loch Fuinseann'''<ref name=logainm>{{lua idirlín
| url = https://www.logainm.ie/ga/110084
| teideal = Loch Fuinseann/Lough Funshinagh
| foilsithe = logainm.ie
| dátarochtana = 30ú Eanáir 2020
}}</ref> is a lake and [[Limistéar faoi Chaomhnú Speisialta]] (or LSC) in [[Contae Ros Comáin]], stiúir taobh thiar de [[Loch Rí]].<ref name=IC>{{lua idirlín
| url = http://www.irishcentral.com/culture/travel/a-disappearing-irish-lake-discovered-96802869-237700861.html
| teideal=The mystery of the disappearing Irish lake
| údar=Jane Walsh
| dáta=8ú Meitheamh 2015
| suíomh=irishcentral.com
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/AABC010A-BC82-426B-80E6-95DE311169EE/0/RO018_Lough_Funshinagh.pdf
| teideal=The Geological Heritage of Roscommon
}}</ref>. It has been called ''Ireland's amazing disappearing lake'',<ref name=IC/> due to the way it empties quickly - in as little as two days - and unpredictably, sometimes killing thousands of fish.<ref name=IT>{{cite news
| url = https://www.irishtimes.com/news/many-fish-die-as-lake-falls-quickly-1.81050
| teideal=Many fish die as lake falls quickly
| dáta=1996-08-29
| dátarochtana=2018-04-01
| nuachtán=[[The Irish Times]]
}}</ref> Lough Funshinagh is one of a number of seasonal lakes, or [[Turlach]], found in the [[Réigiún carst]] na hÉireann, west of the [[an tSionainn]].<ref name=":0">{{lua idirlín
| sloinne=O'Carroll
| ainm=Lisa
| dáta=29ú Márta 2022
| teideal='Nobody knows what happened': the row over the non-vanishing Irish lake
| url = https://www.theguardian.com/world/2022/mar/29/row-non-vanishing-irish-lake-lough-funshinagh-drain-flooding-environment-legal
| dátarochtana=29 March 2022
| suíomh=The Guardian
| teanga=en
}}</ref>
'' The qualifying interests by which it is protected as an SAC are the presence of two specific habitat types:
* [[Turlach]]
* '' Rivers with muddy banks with ''Chenopodion rubri p.p.'' and ''Bidention p.p.'' vegetation.<ref name="NPWS">{{lua idirlín
| teideal=Lough Funshinagh SAC
| foilsitheoir=National Parks & Wildlife Service
| url = https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=www.npws.ie
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409213544/https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611}}</ref><ref name="EUNIS">{{lua idirlín
| teideal=EUNIS-Lough Funshinagh SAC
| url = https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=eunis.eea.europa.eu
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url = https://web.archive.org/web/20240409213947/https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| url-status=live
}}</ref><ref name="IrishStatutebook">{{lua idirlín
| teideal=Statutory Instrument S.I. No. 211/2019 - European Union Habitats (Lough Funshinagh Special Area of Conservation 000611) Regulations 2019
| url = https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/ |access-date=9 April 2024 | suíomh=irishstatutebook.ie/
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409214247/https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/
| url-status=live
}}</ref>
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Fuinseann, Loch}}
{{síol-tír-ie}}
== Abhantrach na Sionainne ==
'' ''' Abhantrach na Sionainne ''' consists of the area containing [[Éire|Ireland's]] longest river, the [[An tSionainn]], and all of its tributaries and lakes. The official [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]] length of the Shannon from its [[Log na Sionna]] source is {{convert|224|miles|}} made up of {{convert|63.5|miles|}} tidal water flow and {{convert|160.5|miles|}} freshwater flow.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
|title=Ordnance Survey (Ireland) Educational Facts
|access-date=2014-10-09
|archive-date=2014-09-11
|archive-url = https://web.archive.org/web/20140911001931/http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
|url-status=live
}}</ref>
== Statistics
'' The Shannon Basin is Ireland's largest basin with an area of {{convert|11700|km2||abbr=on}}. Including the estuary and the [[An Fhéil]], the total catchment drains a total of {{Convert|16,865|km2||abbr=on}}.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{cite web
| title=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archiveurl=https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archivedate=2014-09-07
}}</ref>
'' It has a [[Long Term Average Flow]] of {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} (at [[Luimneach|Limerick City]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> This is double the flow rate of Ireland's second largest river, the [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> If the discharges from all of the rivers and streams into the Shannon Estuary (including the rivers Feale 34.6 m<sup>3</sup>/s, Maigue 15.6 m<sup>3</sup>/s, Fergus 25.7 m<sup>3</sup>/s, and Deel 7.4 m<sup>3</sup>/s)<ref>Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations: mitigation and management [http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf |date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application: Table 3-7] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf |date=2014-12-08 }}</ref> are added to the discharge at Limerick, the total discharge of the River Shannon at its mouth at Loop Head reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length. Excluding the {{convert|63.5|miles||adj=on}} tidal estuary from its total length of {{convert|224|miles|}}, if one also excludes the lakes ([[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
|url=http://www.askaboutireland.ie/
|title=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09 |archive-date=2020-01-10
|archive-url=https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
|url-status=live
}}</ref> plus [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]) from the Shannon's freshwater flow of {{convert|160.5|miles|}}, the Shannon as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| title=Shannon River Basin District
| access-date=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of counties [[Contae Chiarraí|Kerry]] and [[Contae an Chláir|Clare]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size. The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf |date=2013-12-14 }}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|'' Lower Shannon Basin including the Shannon Estuary]]
== Furthest sources
There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source, such as the [[Owenmore River (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]], which flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> through the valley of [[Gleann Ghaibhle]] before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Shannon Pot at ''Lugnashinna'',<ref>{{cite book |title=Atlas and Cyclopedia of Ireland |author=P. W. Joyce |chapter=Cavan |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900 |publisher=Murphy & McCarthy |access-date=2014-10-09 |archive-date=2012-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |url-status=live }}</ref> thus adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|'' Upper Shannon catchment (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]] agus Abhantrach na Búille)]]
Also the [[An Bhúill]] has a similar claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín |url=http://www.riverhabitatsurvey.org/ |title=River Habitat Survey, Fig. 2 |access-date=2014-10-09 |archive-date=2014-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/ |url-status=live }}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Thus the [[Boyle-Shannon]] river can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf |title=European Commission Rivers Map |access-date=2014-10-09 |archive-date=2015-08-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf |url-status=live }}</ref>
== Tíreolaíocht
Faightear níos mó ná leath de chontaetha oileán na hÉireann (17) laugh d'abhantrach na Sionainne (in aghaidh na srutha): [[Contae Chiarraí|Kerry]], [[Contae Chorcaí|Cork]], [[Contae Luimnigh|Limerick]], [[Contae an Chláir|Clare]], [[Contae Thiobraid Árann|Tipperary]], [[Contae Laoise|Laois]], [[Contae Uíbh Fhailí|Offaly]], [[Contae na Gaillimhe|Galway]], [[Contae na Mí|Meath]] [[Contae na hIarmhí|Westmeath]], [[Contae an Longfoirt|Longford]], [[Contae Ros Comáin|Roscommon]], [[Contae Mhaigh Eo|Mayo]], [[Contae an Chabháin|Cavan]], [[Contae Liatroma|Leitrim]], [[Contae Shligigh|Sligo]] agus [[Contae Fhear Manach|Fermanagh]].<ref>Shannon Catchment-based Flood Risk Assessment and Management (CFRAM) Study. Page 3 [http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150404050218/http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf |date=2015-04-04 }}</ref>
== Bailte san abhantrach
Seo a leanas na bailte agus sráidbhailte (le daonlathais 2011<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
| teideal=Census 2011 – Population Classified by Area – Table 5
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2013-11-09
| archive-url = https://web.archive.org/web/20131109181846/http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
|url-status=live
}}</ref>) laistigh d'Abhantrach [[An tSionainn|na Sionainne]] agus na bruacha ar a bhfuil síad, leis an sruth:
An abhainn:
* [[An Damhshraith]]
* [[Droim Seanbhó]] ([[Canáil Loch Aillionn]], ar chlé) 857
* [[Liatroim]] (ar chlé) 485
* [[Cora Droma Rúisc]] 3,980
* [[Baile Shéamais|Cill Srianáin]] (ar chlé)
* [[Droim ar Snámh]] (ar chlé) 247
* [[Dromad]] ([[Loch Bó Dearg]], ar chlé) 356
* [[Rúscaigh]] (ar dheis) 188
* [[An Lios Breac]] (''Newtown Forbes'') ([[Loch Foirbis]], ar chlé) 759
* [[Tearmann Bearaigh]] (ar dheis) 366
* [[Cluain Dá Ráth]] (ar chlé)
* [[Béal Átha Liag]] (''Lanesborough'') 1,388
* [[Áth Luain]] 20,153
* [[Cluain Mhic Nóis]] (ar chlé)
* [[Droichead na Sionainne]] (ar chlé) 206
* [[Beannchar, Contae Uíbh Fhailí|Beannchar]] (ar chlé) 1,653
* [[Port Omna]] (ar dheis) 1,530
* [[Tír Dhá Ghlas]] (Loch Deirgeirt, ar chlé)
* [[Baile Uí Bheoláin]] (''Mountshannon'') (Loch Deirgeirt, ar dheis) 152
* [[Drom Inbhir]] (Loch Deirgeirt, ar chlé) 113
* [[Béal an Átha, Contae Thiobraid Árann|Béal an Átha]] (ar chlé) 2,442
* [[Cill Dalua]] (ar dheis) 1,292
* [[Droichead Uí Bhriain]] 235
* [[Caisleán Uí Chonaill]] (ar chlé) 1,917
* [[Ard na Croise]]
* [[Luimneach]] 87,081
An t-inbhear:
* [[Sionainn (baile)|Sionainn]] (ar dheis) 9,673
* [[Cill Rois]] (inbhear, ar dheis) 2,695
* [[Carraig an Chabhaltaigh]] (ar dheis)
* [[Faing]] (ar chlé) 543
* [[An Gleann, Contae Luimnigh|An Gleann]] (ar chlé) 577
* [[Tairbeart (Contae Chiarraí)|Tairbeart]] (ar chlé) 551
* [[Béal Átha Longfoirt]] (ar chlé) 418
* [[Baile an Bhuinneánaigh]] (ar chlé) 1,354
== Shannon River tributaries ==
[[Íomhá:Ballyforan Bridge - geograph.org.uk - 969619.jpg|thumb|right|An tSuca ag Droichead Bhéal Átha Feorainne]]
* [[An Bhúill]]: [[Mainistir na Búille]] 2,588
* [[Abhainn na Loinge]]: [[Bealach an Doirín]] 1,822
* [[An Chamlinn]]: [[Longfort]] 9,601
* [[An Eidhneach]]: [[Ros Comáin]] 5,693
* [[An Eithne]]: [[An Muileann gCearr]] 20,103
* [[An Bhrosnach]]: [[Baile Uí Mhatháin]] 1,563, [[An Féar Bán]] 1,165, [[Tulach Mhór]] (Tullamore river) 14,361
* [[An tSuca]]: [[An Caisleán Riabhach]] 1,985, [[Áth Liag]] 241, [[Béal Átha na Sluaighe]] 6,577
* [[An Bhrosnach Bheag]]: [[Biorra]] 5,452
* [[An Inthe]]: [[Buiríos Uí Chéin]] 1,145, [[Cloch Shiurdáin]] 511
* [[An Ghaothach]]: [[An tAonach]] 8,439
* [[An Ghréin]]: [[An Scairbh]] 798
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]], also named ''Ratty River'':<ref>[http://www.clarecoco.ie/planning/publications/draft-clare-county-development-plan-2017-2023-volume-3b-shannon-municipal-district-written-statement-and-maps-21924.pdf Draft Clare County Development Plan 2017–2023 Volume 3b Shannon municipal district written statement and maps December 2015] p.18</ref> [[Droichead Abhann Ó gCearnaigh]] 1,839, [[Bun Raite]] 219
* [[An Forghas]]: [[Inis]] 25,360, [[Cora Chaitlín]] (Newmarket-on-Fergus) 1,773
* [[An Mháigh]]: [[Áth Dara]] 1,106
* [[An Daoil]]: [[Ráth Caola]] 1,550, [[Eas Géitine]] 1,149
* [[An Fhéil]]: [[Lios Tuathail]] 4,338, [[Mainistir na Féile]] 2,007
== Tributary Sub Catchments
[[Íomhá:"Fishing" signpost at Cootehall - geograph.org.uk - 802962.jpg|thumb|left|River Boyle at Coothall]]
'''Freshwater Catchments (With Areas – km<sup>2</sup>)''' Going downstream
Left Bank:
* Loch Aillionn (upstream from outlet) 415 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Eislinn]] 73 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[Abhainn na Reanna]] 311 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Chamlinn]] 352 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eithne]] 1,254 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach]] 1,248 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach Bheag]] 662 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Inthe]] 182 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Ghaothach]] 321 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Mhaoilchearn]] 660 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Right Bank:
* [[An Bhúill]] 725 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eidhneach]] 78 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An tSuca]] 1,600 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes">Dublin Marine Institute 1998: ''Studies of Irish Rivers and Lakes: Moriarty, Christopher – Table 10.1.''</ref>
* [[Abhainn na Ceapaí]], [[Abhainn Choill Chró]] 414 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Gréine]] 295 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
'''Estuarine Catchments Areas'''
Left Bank:
* [[An Mháigh]] 1,000<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Daoil]] 426 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Fhéil]] 1,170 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Right Bank:
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River'') 233 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Forghas]] 1,043 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
There are many other smaller tributaries which join the Shannon along its journey.
==Lakes==
[[Íomhá:Landing stage, Lough Sheelin, Co. Cavan - geograph.org.uk - 624976.jpg|thumb|right|'' Lough Sheelin, County Cavan]]
'' There are a multitude of lakes within the Shannon River Basin, both on the main river and throughout the sub-catchments. Here is a table showing the major lakes:
{| class="wikitable"
|-
! Lake
| Area
| Basin
|-
! [[Loch Deirgeirt]]
| 130 km<sup>2</sup>
| [[An tSionainn]]
|-
! [[Loch Rí]]
| 105 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Aillionn]]
| 35 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Síleann]]
| 19 km<sup>2</sup>
| [[An Eithne]]
|-
! [[Loch Ainninn]]
| 14.34 km<sup>2</sup>
| [[An Bhrosnach]]
|-
! [[Loch Uí Ghadhra]]
| 11.9 km<sup>2</sup>
| [[An Bhúill]]
|-
! [[Loch Dairbhreach]]
| 10.8 km<sup>2</sup>
| An Eithne
|-
! [[Loch Uail]]
| 10.3 km<sup>2</sup>
| An Bhrosnach
|-
! [[Loch Bó Finne]]/[[Loch Bó Dearg]]/Scannal
| 9.7 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml | teideal=Google Maps
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2014-12-18
| archive-url = https://web.archive.org/web/20141218074153/https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml
| url-status=live
}}</ref>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Cé]]
| 8.4 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Gréine, Contae an Chláir|Loch Gréine]]
| 3.7 km<sup>2</sup>
| [[An Ghréin]]
|-
! [[Loch Foirbis]]
| 3 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Éadaoine]]
| 2.7 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Fuinseann]]
| 2.5 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| teideal=THE GSI GROUNDWATER NEWSLETTER – Page 9
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2016-03-04
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160304024523/https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| url-status=dead
}}</ref>
| An tSionainn
|}
== Féach freisin
* [[River Shannon]]
* [[Shannon Callows]]
* [[Rivers of Ireland]]
* [[List of rivers of Ireland]]
* [[List of loughs of Ireland]]
== Tagairtí
{{reflist}}
[[Catagóir:An tSionainn]]
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
8cauoibfg660p47othv23f2jedlr36i
1270483
1270482
2025-06-18T12:21:32Z
Marcas.oduinn
33120
/* An tSionainn */
1270483
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== An tSionainn ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore, County Cavan|Owenmore, County Cavan]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Loch Éadaoine ==
'' ''' Loch Éadaoine ''', also known as ''' Lough Drumharlow ''', is located west of [[Cora Droma Rúisc]]. It is located on the [[An Bhúill]] just above its junction with the [[An tSionainn]].<ref>The Shannon Guide, (Dublin, 1970), Boyle River</ref>
== Fiadhúlra
''[[Róiste]], [[bran (iasc)]], [[breac donn]] and [[Ruán]] are the main fish.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.activeirishangling.com/78-features/325-three-men-in-a-boat.html
| teideal=Three Men in a Boat - Active Irish Angling
| údar=Dave
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://discovertheshannon.com/listings/drumharlow-lake/
| teideal=Drumharlow Lake - Cruise Shannon
| work=Cruise Shannon
}}</ref>
'' There are extensive [[calladh]] on the shoreline, which is proposed as a [[Limistéar Oidhreachta Nádúrtha]]. A flock of [[Gé bhánéadanach]] (''Anser albifrons flavirostris'') feed there.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| teideal=2005 Ecology
| dátarochtana=28ú Nollaig 2015
| archive-url = https://wayback.archive-it.org/10702/20160428111743/http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| archive-date=28ú Aibreán 2016
| url-status=dead
}}</ref>
== Regatta
'' A regatta was held on this lake in 1895, but the regatta was not repeated because the lake was too small.
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Eadaoine, Loch}}
[[Catagóir:Lochanna na hÉireann]]
== Loch Fuinseann ==
'' ''' Loch Fuinseann'''<ref name=logainm>{{lua idirlín
| url = https://www.logainm.ie/ga/110084
| teideal = Loch Fuinseann/Lough Funshinagh
| foilsithe = logainm.ie
| dátarochtana = 30ú Eanáir 2020
}}</ref> is a lake and [[Limistéar faoi Chaomhnú Speisialta]] (or LSC) in [[Contae Ros Comáin]], stiúir taobh thiar de [[Loch Rí]].<ref name=IC>{{lua idirlín
| url = http://www.irishcentral.com/culture/travel/a-disappearing-irish-lake-discovered-96802869-237700861.html
| teideal=The mystery of the disappearing Irish lake
| údar=Jane Walsh
| dáta=8ú Meitheamh 2015
| suíomh=irishcentral.com
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/AABC010A-BC82-426B-80E6-95DE311169EE/0/RO018_Lough_Funshinagh.pdf
| teideal=The Geological Heritage of Roscommon
}}</ref>. It has been called ''Ireland's amazing disappearing lake'',<ref name=IC/> due to the way it empties quickly - in as little as two days - and unpredictably, sometimes killing thousands of fish.<ref name=IT>{{cite news
| url = https://www.irishtimes.com/news/many-fish-die-as-lake-falls-quickly-1.81050
| teideal=Many fish die as lake falls quickly
| dáta=1996-08-29
| dátarochtana=2018-04-01
| nuachtán=[[The Irish Times]]
}}</ref> Lough Funshinagh is one of a number of seasonal lakes, or [[Turlach]], found in the [[Réigiún carst]] na hÉireann, west of the [[an tSionainn]].<ref name=":0">{{lua idirlín
| sloinne=O'Carroll
| ainm=Lisa
| dáta=29ú Márta 2022
| teideal='Nobody knows what happened': the row over the non-vanishing Irish lake
| url = https://www.theguardian.com/world/2022/mar/29/row-non-vanishing-irish-lake-lough-funshinagh-drain-flooding-environment-legal
| dátarochtana=29 March 2022
| suíomh=The Guardian
| teanga=en
}}</ref>
'' The qualifying interests by which it is protected as an SAC are the presence of two specific habitat types:
* [[Turlach]]
* '' Rivers with muddy banks with ''Chenopodion rubri p.p.'' and ''Bidention p.p.'' vegetation.<ref name="NPWS">{{lua idirlín
| teideal=Lough Funshinagh SAC
| foilsitheoir=National Parks & Wildlife Service
| url = https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=www.npws.ie
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409213544/https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611}}</ref><ref name="EUNIS">{{lua idirlín
| teideal=EUNIS-Lough Funshinagh SAC
| url = https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=eunis.eea.europa.eu
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url = https://web.archive.org/web/20240409213947/https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| url-status=live
}}</ref><ref name="IrishStatutebook">{{lua idirlín
| teideal=Statutory Instrument S.I. No. 211/2019 - European Union Habitats (Lough Funshinagh Special Area of Conservation 000611) Regulations 2019
| url = https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/ |access-date=9 April 2024 | suíomh=irishstatutebook.ie/
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409214247/https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/
| url-status=live
}}</ref>
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Fuinseann, Loch}}
{{síol-tír-ie}}
== Abhantrach na Sionainne ==
'' ''' Abhantrach na Sionainne ''' consists of the area containing [[Éire|Ireland's]] longest river, the [[An tSionainn]], and all of its tributaries and lakes. The official [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]] length of the Shannon from its [[Log na Sionna]] source is {{convert|224|miles|}} made up of {{convert|63.5|miles|}} tidal water flow and {{convert|160.5|miles|}} freshwater flow.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
|title=Ordnance Survey (Ireland) Educational Facts
|access-date=2014-10-09
|archive-date=2014-09-11
|archive-url = https://web.archive.org/web/20140911001931/http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
|url-status=live
}}</ref>
== Statistics
'' The Shannon Basin is Ireland's largest basin with an area of {{convert|11700|km2||abbr=on}}. Including the estuary and the [[An Fhéil]], the total catchment drains a total of {{Convert|16,865|km2||abbr=on}}.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{cite web
| title=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archiveurl=https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archivedate=2014-09-07
}}</ref>
'' It has a [[Long Term Average Flow]] of {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} (at [[Luimneach|Limerick City]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> This is double the flow rate of Ireland's second largest river, the [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> If the discharges from all of the rivers and streams into the Shannon Estuary (including the rivers Feale 34.6 m<sup>3</sup>/s, Maigue 15.6 m<sup>3</sup>/s, Fergus 25.7 m<sup>3</sup>/s, and Deel 7.4 m<sup>3</sup>/s)<ref>Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations: mitigation and management [http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf |date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application: Table 3-7] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf |date=2014-12-08 }}</ref> are added to the discharge at Limerick, the total discharge of the River Shannon at its mouth at Loop Head reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length. Excluding the {{convert|63.5|miles||adj=on}} tidal estuary from its total length of {{convert|224|miles|}}, if one also excludes the lakes ([[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
|url=http://www.askaboutireland.ie/
|title=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09 |archive-date=2020-01-10
|archive-url=https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
|url-status=live
}}</ref> plus [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]) from the Shannon's freshwater flow of {{convert|160.5|miles|}}, the Shannon as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| title=Shannon River Basin District
| access-date=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of counties [[Contae Chiarraí|Kerry]] and [[Contae an Chláir|Clare]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size. The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf |date=2013-12-14 }}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|'' Lower Shannon Basin including the Shannon Estuary]]
== Furthest sources
There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source, such as the [[Owenmore River (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]], which flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> through the valley of [[Gleann Ghaibhle]] before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Shannon Pot at ''Lugnashinna'',<ref>{{cite book |title=Atlas and Cyclopedia of Ireland |author=P. W. Joyce |chapter=Cavan |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900 |publisher=Murphy & McCarthy |access-date=2014-10-09 |archive-date=2012-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |url-status=live }}</ref> thus adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|'' Upper Shannon catchment (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]] agus Abhantrach na Búille)]]
Also the [[An Bhúill]] has a similar claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín |url=http://www.riverhabitatsurvey.org/ |title=River Habitat Survey, Fig. 2 |access-date=2014-10-09 |archive-date=2014-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/ |url-status=live }}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Thus the [[Boyle-Shannon]] river can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf |title=European Commission Rivers Map |access-date=2014-10-09 |archive-date=2015-08-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf |url-status=live }}</ref>
== Tíreolaíocht
Faightear níos mó ná leath de chontaetha oileán na hÉireann (17) laugh d'abhantrach na Sionainne (in aghaidh na srutha): [[Contae Chiarraí|Kerry]], [[Contae Chorcaí|Cork]], [[Contae Luimnigh|Limerick]], [[Contae an Chláir|Clare]], [[Contae Thiobraid Árann|Tipperary]], [[Contae Laoise|Laois]], [[Contae Uíbh Fhailí|Offaly]], [[Contae na Gaillimhe|Galway]], [[Contae na Mí|Meath]] [[Contae na hIarmhí|Westmeath]], [[Contae an Longfoirt|Longford]], [[Contae Ros Comáin|Roscommon]], [[Contae Mhaigh Eo|Mayo]], [[Contae an Chabháin|Cavan]], [[Contae Liatroma|Leitrim]], [[Contae Shligigh|Sligo]] agus [[Contae Fhear Manach|Fermanagh]].<ref>Shannon Catchment-based Flood Risk Assessment and Management (CFRAM) Study. Page 3 [http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150404050218/http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf |date=2015-04-04 }}</ref>
== Bailte san abhantrach
Seo a leanas na bailte agus sráidbhailte (le daonlathais 2011<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
| teideal=Census 2011 – Population Classified by Area – Table 5
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2013-11-09
| archive-url = https://web.archive.org/web/20131109181846/http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
|url-status=live
}}</ref>) laistigh d'Abhantrach [[An tSionainn|na Sionainne]] agus na bruacha ar a bhfuil síad, leis an sruth:
An abhainn:
* [[An Damhshraith]]
* [[Droim Seanbhó]] ([[Canáil Loch Aillionn]], ar chlé) 857
* [[Liatroim]] (ar chlé) 485
* [[Cora Droma Rúisc]] 3,980
* [[Baile Shéamais|Cill Srianáin]] (ar chlé)
* [[Droim ar Snámh]] (ar chlé) 247
* [[Dromad]] ([[Loch Bó Dearg]], ar chlé) 356
* [[Rúscaigh]] (ar dheis) 188
* [[An Lios Breac]] (''Newtown Forbes'') ([[Loch Foirbis]], ar chlé) 759
* [[Tearmann Bearaigh]] (ar dheis) 366
* [[Cluain Dá Ráth]] (ar chlé)
* [[Béal Átha Liag]] (''Lanesborough'') 1,388
* [[Áth Luain]] 20,153
* [[Cluain Mhic Nóis]] (ar chlé)
* [[Droichead na Sionainne]] (ar chlé) 206
* [[Beannchar, Contae Uíbh Fhailí|Beannchar]] (ar chlé) 1,653
* [[Port Omna]] (ar dheis) 1,530
* [[Tír Dhá Ghlas]] (Loch Deirgeirt, ar chlé)
* [[Baile Uí Bheoláin]] (''Mountshannon'') (Loch Deirgeirt, ar dheis) 152
* [[Drom Inbhir]] (Loch Deirgeirt, ar chlé) 113
* [[Béal an Átha, Contae Thiobraid Árann|Béal an Átha]] (ar chlé) 2,442
* [[Cill Dalua]] (ar dheis) 1,292
* [[Droichead Uí Bhriain]] 235
* [[Caisleán Uí Chonaill]] (ar chlé) 1,917
* [[Ard na Croise]]
* [[Luimneach]] 87,081
An t-inbhear:
* [[Sionainn (baile)|Sionainn]] (ar dheis) 9,673
* [[Cill Rois]] (inbhear, ar dheis) 2,695
* [[Carraig an Chabhaltaigh]] (ar dheis)
* [[Faing]] (ar chlé) 543
* [[An Gleann, Contae Luimnigh|An Gleann]] (ar chlé) 577
* [[Tairbeart (Contae Chiarraí)|Tairbeart]] (ar chlé) 551
* [[Béal Átha Longfoirt]] (ar chlé) 418
* [[Baile an Bhuinneánaigh]] (ar chlé) 1,354
== Shannon River tributaries ==
[[Íomhá:Ballyforan Bridge - geograph.org.uk - 969619.jpg|thumb|right|An tSuca ag Droichead Bhéal Átha Feorainne]]
* [[An Bhúill]]: [[Mainistir na Búille]] 2,588
* [[Abhainn na Loinge]]: [[Bealach an Doirín]] 1,822
* [[An Chamlinn]]: [[Longfort]] 9,601
* [[An Eidhneach]]: [[Ros Comáin]] 5,693
* [[An Eithne]]: [[An Muileann gCearr]] 20,103
* [[An Bhrosnach]]: [[Baile Uí Mhatháin]] 1,563, [[An Féar Bán]] 1,165, [[Tulach Mhór]] (Tullamore river) 14,361
* [[An tSuca]]: [[An Caisleán Riabhach]] 1,985, [[Áth Liag]] 241, [[Béal Átha na Sluaighe]] 6,577
* [[An Bhrosnach Bheag]]: [[Biorra]] 5,452
* [[An Inthe]]: [[Buiríos Uí Chéin]] 1,145, [[Cloch Shiurdáin]] 511
* [[An Ghaothach]]: [[An tAonach]] 8,439
* [[An Ghréin]]: [[An Scairbh]] 798
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]], also named ''Ratty River'':<ref>[http://www.clarecoco.ie/planning/publications/draft-clare-county-development-plan-2017-2023-volume-3b-shannon-municipal-district-written-statement-and-maps-21924.pdf Draft Clare County Development Plan 2017–2023 Volume 3b Shannon municipal district written statement and maps December 2015] p.18</ref> [[Droichead Abhann Ó gCearnaigh]] 1,839, [[Bun Raite]] 219
* [[An Forghas]]: [[Inis]] 25,360, [[Cora Chaitlín]] (Newmarket-on-Fergus) 1,773
* [[An Mháigh]]: [[Áth Dara]] 1,106
* [[An Daoil]]: [[Ráth Caola]] 1,550, [[Eas Géitine]] 1,149
* [[An Fhéil]]: [[Lios Tuathail]] 4,338, [[Mainistir na Féile]] 2,007
== Tributary Sub Catchments
[[Íomhá:"Fishing" signpost at Cootehall - geograph.org.uk - 802962.jpg|thumb|left|River Boyle at Coothall]]
'''Freshwater Catchments (With Areas – km<sup>2</sup>)''' Going downstream
Left Bank:
* Loch Aillionn (upstream from outlet) 415 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Eislinn]] 73 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[Abhainn na Reanna]] 311 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Chamlinn]] 352 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eithne]] 1,254 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach]] 1,248 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach Bheag]] 662 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Inthe]] 182 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Ghaothach]] 321 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Mhaoilchearn]] 660 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Right Bank:
* [[An Bhúill]] 725 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eidhneach]] 78 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An tSuca]] 1,600 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes">Dublin Marine Institute 1998: ''Studies of Irish Rivers and Lakes: Moriarty, Christopher – Table 10.1.''</ref>
* [[Abhainn na Ceapaí]], [[Abhainn Choill Chró]] 414 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Gréine]] 295 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
'''Estuarine Catchments Areas'''
Left Bank:
* [[An Mháigh]] 1,000<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Daoil]] 426 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Fhéil]] 1,170 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Right Bank:
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River'') 233 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Forghas]] 1,043 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
There are many other smaller tributaries which join the Shannon along its journey.
==Lakes==
[[Íomhá:Landing stage, Lough Sheelin, Co. Cavan - geograph.org.uk - 624976.jpg|thumb|right|'' Lough Sheelin, County Cavan]]
'' There are a multitude of lakes within the Shannon River Basin, both on the main river and throughout the sub-catchments. Here is a table showing the major lakes:
{| class="wikitable"
|-
! Lake
| Area
| Basin
|-
! [[Loch Deirgeirt]]
| 130 km<sup>2</sup>
| [[An tSionainn]]
|-
! [[Loch Rí]]
| 105 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Aillionn]]
| 35 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Síleann]]
| 19 km<sup>2</sup>
| [[An Eithne]]
|-
! [[Loch Ainninn]]
| 14.34 km<sup>2</sup>
| [[An Bhrosnach]]
|-
! [[Loch Uí Ghadhra]]
| 11.9 km<sup>2</sup>
| [[An Bhúill]]
|-
! [[Loch Dairbhreach]]
| 10.8 km<sup>2</sup>
| An Eithne
|-
! [[Loch Uail]]
| 10.3 km<sup>2</sup>
| An Bhrosnach
|-
! [[Loch Bó Finne]]/[[Loch Bó Dearg]]/Scannal
| 9.7 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml | teideal=Google Maps
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2014-12-18
| archive-url = https://web.archive.org/web/20141218074153/https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml
| url-status=live
}}</ref>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Cé]]
| 8.4 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Gréine, Contae an Chláir|Loch Gréine]]
| 3.7 km<sup>2</sup>
| [[An Ghréin]]
|-
! [[Loch Foirbis]]
| 3 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Éadaoine]]
| 2.7 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Fuinseann]]
| 2.5 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| teideal=THE GSI GROUNDWATER NEWSLETTER – Page 9
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2016-03-04
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160304024523/https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| url-status=dead
}}</ref>
| An tSionainn
|}
== Féach freisin
* [[River Shannon]]
* [[Shannon Callows]]
* [[Rivers of Ireland]]
* [[List of rivers of Ireland]]
* [[List of loughs of Ireland]]
== Tagairtí
{{reflist}}
[[Catagóir:An tSionainn]]
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
19qls3sbx0xson4cch8mtx21pixwo9c
1270484
1270483
2025-06-18T12:23:01Z
Marcas.oduinn
33120
1270484
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== An tSionainn ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore, County Cavan|Owenmore, County Cavan]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Loch Éadaoine ==
'' ''' Loch Éadaoine ''', also known as ''' Lough Drumharlow ''', is located west of [[Cora Droma Rúisc]]. It is located on the [[An Bhúill]] just above its junction with the [[An tSionainn]].<ref>The Shannon Guide, (Dublin, 1970), Boyle River</ref>
== Fiadhúlra
''[[Róiste]], [[bran (iasc)]], [[breac donn]] and [[Ruán]] are the main fish.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.activeirishangling.com/78-features/325-three-men-in-a-boat.html
| teideal=Three Men in a Boat - Active Irish Angling
| údar=Dave
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://discovertheshannon.com/listings/drumharlow-lake/
| teideal=Drumharlow Lake - Cruise Shannon
| work=Cruise Shannon
}}</ref>
'' There are extensive [[calladh]] on the shoreline, which is proposed as a [[Limistéar Oidhreachta Nádúrtha]]. A flock of [[Gé bhánéadanach]] (''Anser albifrons flavirostris'') feed there.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| teideal=2005 Ecology
| dátarochtana=28ú Nollaig 2015
| archive-url = https://wayback.archive-it.org/10702/20160428111743/http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| archive-date=28ú Aibreán 2016
| url-status=dead
}}</ref>
== Regatta
'' A regatta was held on this lake in 1895, but the regatta was not repeated because the lake was too small.
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Eadaoine, Loch}}
[[Catagóir:Lochanna na hÉireann]]
== Loch Fuinseann ==
'' ''' Loch Fuinseann'''<ref name=logainm>{{lua idirlín
| url = https://www.logainm.ie/ga/110084
| teideal = Loch Fuinseann/Lough Funshinagh
| foilsithe = logainm.ie
| dátarochtana = 30ú Eanáir 2020
}}</ref> is a lake and [[Limistéar faoi Chaomhnú Speisialta]] (or LSC) in [[Contae Ros Comáin]], stiúir taobh thiar de [[Loch Rí]].<ref name=IC>{{lua idirlín
| url = http://www.irishcentral.com/culture/travel/a-disappearing-irish-lake-discovered-96802869-237700861.html
| teideal=The mystery of the disappearing Irish lake
| údar=Jane Walsh
| dáta=8ú Meitheamh 2015
| suíomh=irishcentral.com
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/AABC010A-BC82-426B-80E6-95DE311169EE/0/RO018_Lough_Funshinagh.pdf
| teideal=The Geological Heritage of Roscommon
}}</ref>. It has been called ''Ireland's amazing disappearing lake'',<ref name=IC/> due to the way it empties quickly - in as little as two days - and unpredictably, sometimes killing thousands of fish.<ref name=IT>{{cite news
| url = https://www.irishtimes.com/news/many-fish-die-as-lake-falls-quickly-1.81050
| teideal=Many fish die as lake falls quickly
| dáta=1996-08-29
| dátarochtana=2018-04-01
| nuachtán=[[The Irish Times]]
}}</ref> Lough Funshinagh is one of a number of seasonal lakes, or [[Turlach]], found in the [[Réigiún carst]] na hÉireann, west of the [[an tSionainn]].<ref name=":0">{{lua idirlín
| sloinne=O'Carroll
| ainm=Lisa
| dáta=29ú Márta 2022
| teideal='Nobody knows what happened': the row over the non-vanishing Irish lake
| url = https://www.theguardian.com/world/2022/mar/29/row-non-vanishing-irish-lake-lough-funshinagh-drain-flooding-environment-legal
| dátarochtana=29 March 2022
| suíomh=The Guardian
| teanga=en
}}</ref>
'' The qualifying interests by which it is protected as an SAC are the presence of two specific habitat types:
* [[Turlach]]
* '' Rivers with muddy banks with ''Chenopodion rubri p.p.'' and ''Bidention p.p.'' vegetation.<ref name="NPWS">{{lua idirlín
| teideal=Lough Funshinagh SAC
| foilsitheoir=National Parks & Wildlife Service
| url = https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=www.npws.ie
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409213544/https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611}}</ref><ref name="EUNIS">{{lua idirlín
| teideal=EUNIS-Lough Funshinagh SAC
| url = https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=eunis.eea.europa.eu
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url = https://web.archive.org/web/20240409213947/https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| url-status=live
}}</ref><ref name="IrishStatutebook">{{lua idirlín
| teideal=Statutory Instrument S.I. No. 211/2019 - European Union Habitats (Lough Funshinagh Special Area of Conservation 000611) Regulations 2019
| url = https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/ |access-date=9 April 2024 | suíomh=irishstatutebook.ie/
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409214247/https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/
| url-status=live
}}</ref>
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Fuinseann, Loch}}
{{síol-tír-ie}}
== Abhantrach na Sionainne ==
'' ''' Abhantrach na Sionainne ''' consists of the area containing [[Éire|Ireland's]] longest river, the [[An tSionainn]], and all of its tributaries and lakes. The official [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]] length of the Shannon from its [[Log na Sionna]] source is {{convert|224|miles|}} made up of {{convert|63.5|miles|}} tidal water flow and {{convert|160.5|miles|}} freshwater flow.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
|title=Ordnance Survey (Ireland) Educational Facts
|access-date=2014-10-09
|archive-date=2014-09-11
|archive-url = https://web.archive.org/web/20140911001931/http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
|url-status=live
}}</ref>
== Statistics
'' The Shannon Basin is Ireland's largest basin with an area of {{convert|11700|km2||abbr=on}}. Including the estuary and the [[An Fhéil]], the total catchment drains a total of {{Convert|16,865|km2||abbr=on}}.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{cite web
| title=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archiveurl=https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archivedate=2014-09-07
}}</ref>
'' It has a [[Long Term Average Flow]] of {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} (at [[Luimneach|Limerick City]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> This is double the flow rate of Ireland's second largest river, the [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> If the discharges from all of the rivers and streams into the Shannon Estuary (including the rivers Feale 34.6 m<sup>3</sup>/s, Maigue 15.6 m<sup>3</sup>/s, Fergus 25.7 m<sup>3</sup>/s, and Deel 7.4 m<sup>3</sup>/s)<ref>Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations: mitigation and management [http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf |date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application: Table 3-7] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf |date=2014-12-08 }}</ref> are added to the discharge at Limerick, the total discharge of the River Shannon at its mouth at Loop Head reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length. Excluding the {{convert|63.5|miles||adj=on}} tidal estuary from its total length of {{convert|224|miles|}}, if one also excludes the lakes ([[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
|url=http://www.askaboutireland.ie/
|title=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09 |archive-date=2020-01-10
|archive-url=https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
|url-status=live
}}</ref> plus [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]) from the Shannon's freshwater flow of {{convert|160.5|miles|}}, the Shannon as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| title=Shannon River Basin District
| access-date=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of counties [[Contae Chiarraí|Kerry]] and [[Contae an Chláir|Clare]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size. The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf |date=2013-12-14 }}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|'' Lower Shannon Basin including the Shannon Estuary]]
== Furthest sources
There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source, such as the [[Owenmore River (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]], which flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> through the valley of [[Gleann Ghaibhle]] before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Shannon Pot at ''Lugnashinna'',<ref>{{cite book |title=Atlas and Cyclopedia of Ireland |author=P. W. Joyce |chapter=Cavan |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900 |publisher=Murphy & McCarthy |access-date=2014-10-09 |archive-date=2012-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |url-status=live }}</ref> thus adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|'' Upper Shannon catchment (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]] agus Abhantrach na Búille)]]
Also the [[An Bhúill]] has a similar claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín |url=http://www.riverhabitatsurvey.org/ |title=River Habitat Survey, Fig. 2 |access-date=2014-10-09 |archive-date=2014-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/ |url-status=live }}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Thus the [[Boyle-Shannon]] river can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf |title=European Commission Rivers Map |access-date=2014-10-09 |archive-date=2015-08-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf |url-status=live }}</ref>
== Tíreolaíocht
Faightear níos mó ná leath de chontaetha oileán na hÉireann (17) laugh d'abhantrach na Sionainne (in aghaidh na srutha): [[Contae Chiarraí|Kerry]], [[Contae Chorcaí|Cork]], [[Contae Luimnigh|Limerick]], [[Contae an Chláir|Clare]], [[Contae Thiobraid Árann|Tipperary]], [[Contae Laoise|Laois]], [[Contae Uíbh Fhailí|Offaly]], [[Contae na Gaillimhe|Galway]], [[Contae na Mí|Meath]] [[Contae na hIarmhí|Westmeath]], [[Contae an Longfoirt|Longford]], [[Contae Ros Comáin|Roscommon]], [[Contae Mhaigh Eo|Mayo]], [[Contae an Chabháin|Cavan]], [[Contae Liatroma|Leitrim]], [[Contae Shligigh|Sligo]] agus [[Contae Fhear Manach|Fermanagh]].<ref>Shannon Catchment-based Flood Risk Assessment and Management (CFRAM) Study. Page 3 [http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150404050218/http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf |date=2015-04-04 }}</ref>
== Bailte san abhantrach
Seo a leanas na bailte agus sráidbhailte (le daonlathais 2011<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
| teideal=Census 2011 – Population Classified by Area – Table 5
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2013-11-09
| archive-url = https://web.archive.org/web/20131109181846/http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
|url-status=live
}}</ref>) laistigh d'Abhantrach [[An tSionainn|na Sionainne]] agus na bruacha ar a bhfuil síad, leis an sruth:
An abhainn:
* [[An Damhshraith]]
* [[Droim Seanbhó]] ([[Canáil Loch Aillionn]], ar chlé) 857
* [[Liatroim]] (ar chlé) 485
* [[Cora Droma Rúisc]] 3,980
* [[Baile Shéamais|Cill Srianáin]] (ar chlé)
* [[Droim ar Snámh]] (ar chlé) 247
* [[Dromad]] ([[Loch Bó Dearg]], ar chlé) 356
* [[Rúscaigh]] (ar dheis) 188
* [[An Lios Breac]] (''Newtown Forbes'') ([[Loch Foirbis]], ar chlé) 759
* [[Tearmann Bearaigh]] (ar dheis) 366
* [[Cluain Dá Ráth]] (ar chlé)
* [[Béal Átha Liag]] (''Lanesborough'') 1,388
* [[Áth Luain]] 20,153
* [[Cluain Mhic Nóis]] (ar chlé)
* [[Droichead na Sionainne]] (ar chlé) 206
* [[Beannchar, Contae Uíbh Fhailí|Beannchar]] (ar chlé) 1,653
* [[Port Omna]] (ar dheis) 1,530
* [[Tír Dhá Ghlas]] (Loch Deirgeirt, ar chlé)
* [[Baile Uí Bheoláin]] (''Mountshannon'') (Loch Deirgeirt, ar dheis) 152
* [[Drom Inbhir]] (Loch Deirgeirt, ar chlé) 113
* [[Béal an Átha, Contae Thiobraid Árann|Béal an Átha]] (ar chlé) 2,442
* [[Cill Dalua]] (ar dheis) 1,292
* [[Droichead Uí Bhriain]] 235
* [[Caisleán Uí Chonaill]] (ar chlé) 1,917
* [[Ard na Croise]]
* [[Luimneach]] 87,081
An t-inbhear:
* [[Sionainn (baile)|Sionainn]] (ar dheis) 9,673
* [[Cill Rois]] (inbhear, ar dheis) 2,695
* [[Carraig an Chabhaltaigh]] (ar dheis)
* [[Faing]] (ar chlé) 543
* [[An Gleann, Contae Luimnigh|An Gleann]] (ar chlé) 577
* [[Tairbeart (Contae Chiarraí)|Tairbeart]] (ar chlé) 551
* [[Béal Átha Longfoirt]] (ar chlé) 418
* [[Baile an Bhuinneánaigh]] (ar chlé) 1,354
=== Craobh-aibhneacha na Sionainne
[[Íomhá:Ballyforan Bridge - geograph.org.uk - 969619.jpg|thumb|right|An tSuca ag Droichead Bhéal Átha Feorainne]]
* [[An Bhúill]]: [[Mainistir na Búille]] 2,588
* [[Abhainn na Loinge]]: [[Bealach an Doirín]] 1,822
* [[An Chamlinn]]: [[Longfort]] 9,601
* [[An Eidhneach]]: [[Ros Comáin]] 5,693
* [[An Eithne]]: [[An Muileann gCearr]] 20,103
* [[An Bhrosnach]]: [[Baile Uí Mhatháin]] 1,563, [[An Féar Bán]] 1,165, [[Tulach Mhór]] (Tullamore river) 14,361
* [[An tSuca]]: [[An Caisleán Riabhach]] 1,985, [[Áth Liag]] 241, [[Béal Átha na Sluaighe]] 6,577
* [[An Bhrosnach Bheag]]: [[Biorra]] 5,452
* [[An Inthe]]: [[Buiríos Uí Chéin]] 1,145, [[Cloch Shiurdáin]] 511
* [[An Ghaothach]]: [[An tAonach]] 8,439
* [[An Ghréin]]: [[An Scairbh]] 798
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]], also named ''Ratty River'':<ref>[http://www.clarecoco.ie/planning/publications/draft-clare-county-development-plan-2017-2023-volume-3b-shannon-municipal-district-written-statement-and-maps-21924.pdf Draft Clare County Development Plan 2017–2023 Volume 3b Shannon municipal district written statement and maps December 2015] p.18</ref> [[Droichead Abhann Ó gCearnaigh]] 1,839, [[Bun Raite]] 219
* [[An Forghas]]: [[Inis]] 25,360, [[Cora Chaitlín]] (Newmarket-on-Fergus) 1,773
* [[An Mháigh]]: [[Áth Dara]] 1,106
* [[An Daoil]]: [[Ráth Caola]] 1,550, [[Eas Géitine]] 1,149
* [[An Fhéil]]: [[Lios Tuathail]] 4,338, [[Mainistir na Féile]] 2,007
== Tributary Sub Catchments
[[Íomhá:"Fishing" signpost at Cootehall - geograph.org.uk - 802962.jpg|thumb|left|River Boyle at Coothall]]
'''Freshwater Catchments (With Areas – km<sup>2</sup>)''' Going downstream
Left Bank:
* Loch Aillionn (upstream from outlet) 415 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Eislinn]] 73 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[Abhainn na Reanna]] 311 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Chamlinn]] 352 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eithne]] 1,254 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach]] 1,248 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach Bheag]] 662 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Inthe]] 182 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Ghaothach]] 321 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Mhaoilchearn]] 660 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Right Bank:
* [[An Bhúill]] 725 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eidhneach]] 78 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An tSuca]] 1,600 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes">Dublin Marine Institute 1998: ''Studies of Irish Rivers and Lakes: Moriarty, Christopher – Table 10.1.''</ref>
* [[Abhainn na Ceapaí]], [[Abhainn Choill Chró]] 414 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Gréine]] 295 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
'''Estuarine Catchments Areas'''
Left Bank:
* [[An Mháigh]] 1,000<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Daoil]] 426 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Fhéil]] 1,170 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Right Bank:
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River'') 233 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Forghas]] 1,043 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
There are many other smaller tributaries which join the Shannon along its journey.
==Lakes==
[[Íomhá:Landing stage, Lough Sheelin, Co. Cavan - geograph.org.uk - 624976.jpg|thumb|right|'' Lough Sheelin, County Cavan]]
'' There are a multitude of lakes within the Shannon River Basin, both on the main river and throughout the sub-catchments. Here is a table showing the major lakes:
{| class="wikitable"
|-
! Lake
| Area
| Basin
|-
! [[Loch Deirgeirt]]
| 130 km<sup>2</sup>
| [[An tSionainn]]
|-
! [[Loch Rí]]
| 105 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Aillionn]]
| 35 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Síleann]]
| 19 km<sup>2</sup>
| [[An Eithne]]
|-
! [[Loch Ainninn]]
| 14.34 km<sup>2</sup>
| [[An Bhrosnach]]
|-
! [[Loch Uí Ghadhra]]
| 11.9 km<sup>2</sup>
| [[An Bhúill]]
|-
! [[Loch Dairbhreach]]
| 10.8 km<sup>2</sup>
| An Eithne
|-
! [[Loch Uail]]
| 10.3 km<sup>2</sup>
| An Bhrosnach
|-
! [[Loch Bó Finne]]/[[Loch Bó Dearg]]/Scannal
| 9.7 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml | teideal=Google Maps
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2014-12-18
| archive-url = https://web.archive.org/web/20141218074153/https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml
| url-status=live
}}</ref>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Cé]]
| 8.4 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Gréine, Contae an Chláir|Loch Gréine]]
| 3.7 km<sup>2</sup>
| [[An Ghréin]]
|-
! [[Loch Foirbis]]
| 3 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Éadaoine]]
| 2.7 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Fuinseann]]
| 2.5 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| teideal=THE GSI GROUNDWATER NEWSLETTER – Page 9
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2016-03-04
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160304024523/https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| url-status=dead
}}</ref>
| An tSionainn
|}
== Féach freisin
* [[River Shannon]]
* [[Shannon Callows]]
* [[Rivers of Ireland]]
* [[List of rivers of Ireland]]
* [[List of loughs of Ireland]]
== Tagairtí
{{reflist}}
[[Catagóir:An tSionainn]]
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
52mxmgkucqyzglkepmmq5zcf147ixzo
1270485
1270484
2025-06-18T12:29:32Z
Marcas.oduinn
33120
1270485
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== An tSionainn ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore, County Cavan|Owenmore, County Cavan]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Loch Éadaoine ==
'' ''' Loch Éadaoine ''', also known as ''' Lough Drumharlow ''', is located west of [[Cora Droma Rúisc]]. It is located on the [[An Bhúill]] just above its junction with the [[An tSionainn]].<ref>The Shannon Guide, (Dublin, 1970), Boyle River</ref>
== Fiadhúlra
''[[Róiste]], [[bran (iasc)]], [[breac donn]] and [[Ruán]] are the main fish.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.activeirishangling.com/78-features/325-three-men-in-a-boat.html
| teideal=Three Men in a Boat - Active Irish Angling
| údar=Dave
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://discovertheshannon.com/listings/drumharlow-lake/
| teideal=Drumharlow Lake - Cruise Shannon
| work=Cruise Shannon
}}</ref>
'' There are extensive [[calladh]] on the shoreline, which is proposed as a [[Limistéar Oidhreachta Nádúrtha]]. A flock of [[Gé bhánéadanach]] (''Anser albifrons flavirostris'') feed there.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| teideal=2005 Ecology
| dátarochtana=28ú Nollaig 2015
| archive-url = https://wayback.archive-it.org/10702/20160428111743/http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| archive-date=28ú Aibreán 2016
| url-status=dead
}}</ref>
== Regatta
'' A regatta was held on this lake in 1895, but the regatta was not repeated because the lake was too small.
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Eadaoine, Loch}}
[[Catagóir:Lochanna na hÉireann]]
== Loch Fuinseann ==
'' ''' Loch Fuinseann'''<ref name=logainm>{{lua idirlín
| url = https://www.logainm.ie/ga/110084
| teideal = Loch Fuinseann/Lough Funshinagh
| foilsithe = logainm.ie
| dátarochtana = 30ú Eanáir 2020
}}</ref> is a lake and [[Limistéar faoi Chaomhnú Speisialta]] (or LSC) in [[Contae Ros Comáin]], stiúir taobh thiar de [[Loch Rí]].<ref name=IC>{{lua idirlín
| url = http://www.irishcentral.com/culture/travel/a-disappearing-irish-lake-discovered-96802869-237700861.html
| teideal=The mystery of the disappearing Irish lake
| údar=Jane Walsh
| dáta=8ú Meitheamh 2015
| suíomh=irishcentral.com
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/AABC010A-BC82-426B-80E6-95DE311169EE/0/RO018_Lough_Funshinagh.pdf
| teideal=The Geological Heritage of Roscommon
}}</ref>. It has been called ''Ireland's amazing disappearing lake'',<ref name=IC/> due to the way it empties quickly - in as little as two days - and unpredictably, sometimes killing thousands of fish.<ref name=IT>{{cite news
| url = https://www.irishtimes.com/news/many-fish-die-as-lake-falls-quickly-1.81050
| teideal=Many fish die as lake falls quickly
| dáta=1996-08-29
| dátarochtana=2018-04-01
| nuachtán=[[The Irish Times]]
}}</ref> Lough Funshinagh is one of a number of seasonal lakes, or [[Turlach]], found in the [[Réigiún carst]] na hÉireann, west of the [[an tSionainn]].<ref name=":0">{{lua idirlín
| sloinne=O'Carroll
| ainm=Lisa
| dáta=29ú Márta 2022
| teideal='Nobody knows what happened': the row over the non-vanishing Irish lake
| url = https://www.theguardian.com/world/2022/mar/29/row-non-vanishing-irish-lake-lough-funshinagh-drain-flooding-environment-legal
| dátarochtana=29 March 2022
| suíomh=The Guardian
| teanga=en
}}</ref>
'' The qualifying interests by which it is protected as an SAC are the presence of two specific habitat types:
* [[Turlach]]
* '' Rivers with muddy banks with ''Chenopodion rubri p.p.'' and ''Bidention p.p.'' vegetation.<ref name="NPWS">{{lua idirlín
| teideal=Lough Funshinagh SAC
| foilsitheoir=National Parks & Wildlife Service
| url = https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=www.npws.ie
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409213544/https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611}}</ref><ref name="EUNIS">{{lua idirlín
| teideal=EUNIS-Lough Funshinagh SAC
| url = https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=eunis.eea.europa.eu
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url = https://web.archive.org/web/20240409213947/https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| url-status=live
}}</ref><ref name="IrishStatutebook">{{lua idirlín
| teideal=Statutory Instrument S.I. No. 211/2019 - European Union Habitats (Lough Funshinagh Special Area of Conservation 000611) Regulations 2019
| url = https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/ |access-date=9 April 2024 | suíomh=irishstatutebook.ie/
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409214247/https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/
| url-status=live
}}</ref>
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Fuinseann, Loch}}
{{síol-tír-ie}}
== Abhantrach na Sionainne ==
'' ''' Abhantrach na Sionainne ''' consists of the area containing [[Éire|Ireland's]] longest river, the [[An tSionainn]], and all of its tributaries and lakes. The official [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]] length of the Shannon from its [[Log na Sionna]] source is {{convert|224|miles|}} made up of {{convert|63.5|miles|}} tidal water flow and {{convert|160.5|miles|}} freshwater flow.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
|title=Ordnance Survey (Ireland) Educational Facts
|access-date=2014-10-09
|archive-date=2014-09-11
|archive-url = https://web.archive.org/web/20140911001931/http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
|url-status=live
}}</ref>
== Statistics
'' The Shannon Basin is Ireland's largest basin with an area of {{convert|11700|km2||abbr=on}}. Including the estuary and the [[An Fhéil]], the total catchment drains a total of {{Convert|16,865|km2||abbr=on}}.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{cite web
| title=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archiveurl=https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archivedate=2014-09-07
}}</ref>
'' It has a [[Long Term Average Flow]] of {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} (at [[Luimneach|Limerick City]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> This is double the flow rate of Ireland's second largest river, the [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> If the discharges from all of the rivers and streams into the Shannon Estuary (including the rivers Feale 34.6 m<sup>3</sup>/s, Maigue 15.6 m<sup>3</sup>/s, Fergus 25.7 m<sup>3</sup>/s, and Deel 7.4 m<sup>3</sup>/s)<ref>Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations: mitigation and management [http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf |date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application: Table 3-7] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf |date=2014-12-08 }}</ref> are added to the discharge at Limerick, the total discharge of the River Shannon at its mouth at Loop Head reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length. Excluding the {{convert|63.5|miles||adj=on}} tidal estuary from its total length of {{convert|224|miles|}}, if one also excludes the lakes ([[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
|url=http://www.askaboutireland.ie/
|title=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09 |archive-date=2020-01-10
|archive-url=https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
|url-status=live
}}</ref> plus [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]) from the Shannon's freshwater flow of {{convert|160.5|miles|}}, the Shannon as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| title=Shannon River Basin District
| access-date=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of counties [[Contae Chiarraí|Kerry]] and [[Contae an Chláir|Clare]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size. The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf |date=2013-12-14 }}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|'' Lower Shannon Basin including the Shannon Estuary]]
== Furthest sources
There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source, such as the [[Owenmore River (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]], which flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> through the valley of [[Gleann Ghaibhle]] before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Shannon Pot at ''Lugnashinna'',<ref>{{cite book |title=Atlas and Cyclopedia of Ireland |author=P. W. Joyce |chapter=Cavan |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900 |publisher=Murphy & McCarthy |access-date=2014-10-09 |archive-date=2012-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |url-status=live }}</ref> thus adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|'' Upper Shannon catchment (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]] agus Abhantrach na Búille)]]
Also the [[An Bhúill]] has a similar claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín |url=http://www.riverhabitatsurvey.org/ |title=River Habitat Survey, Fig. 2 |access-date=2014-10-09 |archive-date=2014-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/ |url-status=live }}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Thus the [[Boyle-Shannon]] river can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf |title=European Commission Rivers Map |access-date=2014-10-09 |archive-date=2015-08-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf |url-status=live }}</ref>
== Tíreolaíocht
Faightear níos mó ná leath de chontaetha oileán na hÉireann (17) laugh d'abhantrach na Sionainne (in aghaidh na srutha): [[Contae Chiarraí|Kerry]], [[Contae Chorcaí|Cork]], [[Contae Luimnigh|Limerick]], [[Contae an Chláir|Clare]], [[Contae Thiobraid Árann|Tipperary]], [[Contae Laoise|Laois]], [[Contae Uíbh Fhailí|Offaly]], [[Contae na Gaillimhe|Galway]], [[Contae na Mí|Meath]] [[Contae na hIarmhí|Westmeath]], [[Contae an Longfoirt|Longford]], [[Contae Ros Comáin|Roscommon]], [[Contae Mhaigh Eo|Mayo]], [[Contae an Chabháin|Cavan]], [[Contae Liatroma|Leitrim]], [[Contae Shligigh|Sligo]] agus [[Contae Fhear Manach|Fermanagh]].<ref>Shannon Catchment-based Flood Risk Assessment and Management (CFRAM) Study. Page 3 [http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150404050218/http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf |date=2015-04-04 }}</ref>
== Bailte san abhantrach
Seo a leanas na bailte agus sráidbhailte (le daonlathais 2011<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
| teideal=Census 2011 – Population Classified by Area – Table 5
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2013-11-09
| archive-url = https://web.archive.org/web/20131109181846/http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
|url-status=live
}}</ref>) laistigh d'Abhantrach [[An tSionainn|na Sionainne]] agus na bruacha ar a bhfuil síad, leis an sruth:
An abhainn:
* [[An Damhshraith]]
* [[Droim Seanbhó]] ([[Canáil Loch Aillionn]], ar chlé) 857
* [[Liatroim]] (ar chlé) 485
* [[Cora Droma Rúisc]] 3,980
* [[Baile Shéamais|Cill Srianáin]] (ar chlé)
* [[Droim ar Snámh]] (ar chlé) 247
* [[Dromad]] ([[Loch Bó Dearg]], ar chlé) 356
* [[Rúscaigh]] (ar dheis) 188
* [[An Lios Breac]] (''Newtown Forbes'') ([[Loch Foirbis]], ar chlé) 759
* [[Tearmann Bearaigh]] (ar dheis) 366
* [[Cluain Dá Ráth]] (ar chlé)
* [[Béal Átha Liag]] (''Lanesborough'') 1,388
* [[Áth Luain]] 20,153
* [[Cluain Mhic Nóis]] (ar chlé)
* [[Droichead na Sionainne]] (ar chlé) 206
* [[Beannchar, Contae Uíbh Fhailí|Beannchar]] (ar chlé) 1,653
* [[Port Omna]] (ar dheis) 1,530
* [[Tír Dhá Ghlas]] (Loch Deirgeirt, ar chlé)
* [[Baile Uí Bheoláin]] (''Mountshannon'') (Loch Deirgeirt, ar dheis) 152
* [[Drom Inbhir]] (Loch Deirgeirt, ar chlé) 113
* [[Béal an Átha, Contae Thiobraid Árann|Béal an Átha]] (ar chlé) 2,442
* [[Cill Dalua]] (ar dheis) 1,292
* [[Droichead Uí Bhriain]] 235
* [[Caisleán Uí Chonaill]] (ar chlé) 1,917
* [[Ard na Croise]]
* [[Luimneach]] 87,081
An t-inbhear:
* [[Sionainn (baile)|Sionainn]] (ar dheis) 9,673
* [[Cill Rois]] (inbhear, ar dheis) 2,695
* [[Carraig an Chabhaltaigh]] (ar dheis)
* [[Faing]] (ar chlé) 543
* [[An Gleann, Contae Luimnigh|An Gleann]] (ar chlé) 577
* [[Tairbeart (Contae Chiarraí)|Tairbeart]] (ar chlé) 551
* [[Béal Átha Longfoirt]] (ar chlé) 418
* [[Baile an Bhuinneánaigh]] (ar chlé) 1,354
=== Craobh-aibhneacha na Sionainne
[[Íomhá:Ballyforan Bridge - geograph.org.uk - 969619.jpg|thumb|right|An tSuca ag Droichead Bhéal Átha Feorainne]]
* [[An Bhúill]]: [[Mainistir na Búille]] 2,588
* [[Abhainn na Loinge]]: [[Bealach an Doirín]] 1,822
* [[An Chamlinn]]: [[Longfort]] 9,601
* [[An Eidhneach]]: [[Ros Comáin]] 5,693
* [[An Eithne]]: [[An Muileann gCearr]] 20,103
* [[An Bhrosnach]]: [[Baile Uí Mhatháin]] 1,563, [[An Féar Bán]] 1,165, [[Tulach Mhór]] (Tullamore river) 14,361
* [[An tSuca]]: [[An Caisleán Riabhach]] 1,985, [[Áth Liag]] 241, [[Béal Átha na Sluaighe]] 6,577
* [[An Bhrosnach Bheag]]: [[Biorra]] 5,452
* [[An Inthe]]: [[Buiríos Uí Chéin]] 1,145, [[Cloch Shiurdáin]] 511
* [[An Ghaothach]]: [[An tAonach]] 8,439
* [[An Ghréin]]: [[An Scairbh]] 798
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]], also named ''Ratty River'':<ref>[http://www.clarecoco.ie/planning/publications/draft-clare-county-development-plan-2017-2023-volume-3b-shannon-municipal-district-written-statement-and-maps-21924.pdf Draft Clare County Development Plan 2017–2023 Volume 3b Shannon municipal district written statement and maps December 2015] p.18</ref> [[Droichead Abhann Ó gCearnaigh]] 1,839, [[Bun Raite]] 219
* [[An Forghas]]: [[Inis]] 25,360, [[Cora Chaitlín]] (Newmarket-on-Fergus) 1,773
* [[An Mháigh]]: [[Áth Dara]] 1,106
* [[An Daoil]]: [[Ráth Caola]] 1,550, [[Eas Géitine]] 1,149
* [[An Fhéil]]: [[Lios Tuathail]] 4,338, [[Mainistir na Féile]] 2,007
== Tributary Sub Catchments
[[Íomhá:"Fishing" signpost at Cootehall - geograph.org.uk - 802962.jpg|thumb|left|River Boyle at Coothall]]
'''Freshwater Catchments (With Areas – km<sup>2</sup>)''' Going downstream
Left Bank:
* Loch Aillionn (upstream from outlet) 415 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Eislinn]] 73 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[Abhainn na Reanna]] 311 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Chamlinn]] 352 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eithne]] 1,254 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach]] 1,248 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach Bheag]] 662 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Inthe]] 182 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Ghaothach]] 321 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Mhaoilchearn]] 660 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Right Bank:
* [[An Bhúill]] 725 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eidhneach]] 78 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An tSuca]] 1,600 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes">Dublin Marine Institute 1998: ''Studies of Irish Rivers and Lakes: Moriarty, Christopher – Table 10.1.''</ref>
* [[Abhainn na Ceapaí]], [[Abhainn Choill Chró]] 414 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Gréine]] 295 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
'''Estuarine Catchments Areas'''
Left Bank:
* [[An Mháigh]] 1,000<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Daoil]] 426 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Fhéil]] 1,170 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Right Bank:
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River'') 233 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Forghas]] 1,043 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
There are many other smaller tributaries which join the Shannon along its journey.
=== Locha
[[Íomhá:Landing stage, Lough Sheelin, Co. Cavan - geograph.org.uk - 624976.jpg|thumb|right|'' Loch Síleann, Contae an Chabháin]]
Tá an-cuid lochanna lastigh d'abhantrach na Sionainne, idir an abhainn féin agus na fo-abhantracha. Seo a leanas na cinn is mó:
{| class="wikitable"
|-
! Loch
| Achar
| Abhantrach
|-
! [[Loch Deirgeirt]]
| 130 km<sup>2</sup>
| [[An tSionainn]]
|-
! [[Loch Rí]]
| 105 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Aillionn]]
| 35 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Síleann]]
| 19 km<sup>2</sup>
| [[An Eithne]]
|-
! [[Loch Ainninn]]
| 14.34 km<sup>2</sup>
| [[An Bhrosnach]]
|-
! [[Loch Uí Ghadhra]]
| 11.9 km<sup>2</sup>
| [[An Bhúill]]
|-
! [[Loch Dairbhreach]]
| 10.8 km<sup>2</sup>
| An Eithne
|-
! [[Loch Uail]]
| 10.3 km<sup>2</sup>
| An Bhrosnach
|-
! [[Loch Bó Finne]]/[[Loch Bó Dearg]]/Scannal
| 9.7 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml | teideal=Google Maps
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2014-12-18
| archive-url = https://web.archive.org/web/20141218074153/https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml
| url-status=live
}}</ref>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Cé]]
| 8.4 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Gréine, Contae an Chláir|Loch Gréine]]
| 3.7 km<sup>2</sup>
| [[An Ghréin]]
|-
! [[Loch Foirbis]]
| 3 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Éadaoine]]
| 2.7 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Fuinseann]]
| 2.5 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| teideal=THE GSI GROUNDWATER NEWSLETTER – Page 9
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2016-03-04
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160304024523/https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| url-status=dead
}}</ref>
| An tSionainn
|}
== Féach freisin
* [[An tSionainn]]
* [[Caladh na Sionainne]]
* [[Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Lochanna na hÉireann]]
== Tagairtí
{{reflist}}
[[Catagóir:An tSionainn]]
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
eu1x7nll2sggnuzgf7dnux026iq8a9n
1270487
1270485
2025-06-18T12:32:05Z
Marcas.oduinn
33120
1270487
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== An tSionainn ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore, County Cavan|Owenmore, County Cavan]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Loch Éadaoine ==
'' ''' Loch Éadaoine ''', also known as ''' Lough Drumharlow ''', is located west of [[Cora Droma Rúisc]]. It is located on the [[An Bhúill]] just above its junction with the [[An tSionainn]].<ref>The Shannon Guide, (Dublin, 1970), Boyle River</ref>
== Fiadhúlra
''[[Róiste]], [[bran (iasc)]], [[breac donn]] and [[Ruán]] are the main fish.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.activeirishangling.com/78-features/325-three-men-in-a-boat.html
| teideal=Three Men in a Boat - Active Irish Angling
| údar=Dave
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://discovertheshannon.com/listings/drumharlow-lake/
| teideal=Drumharlow Lake - Cruise Shannon
| work=Cruise Shannon
}}</ref>
'' There are extensive [[calladh]] on the shoreline, which is proposed as a [[Limistéar Oidhreachta Nádúrtha]]. A flock of [[Gé bhánéadanach]] (''Anser albifrons flavirostris'') feed there.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| teideal=2005 Ecology
| dátarochtana=28ú Nollaig 2015
| archive-url = https://wayback.archive-it.org/10702/20160428111743/http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| archive-date=28ú Aibreán 2016
| url-status=dead
}}</ref>
== Regatta
'' A regatta was held on this lake in 1895, but the regatta was not repeated because the lake was too small.
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Eadaoine, Loch}}
[[Catagóir:Lochanna na hÉireann]]
== Loch Fuinseann ==
'' ''' Loch Fuinseann'''<ref name=logainm>{{lua idirlín
| url = https://www.logainm.ie/ga/110084
| teideal = Loch Fuinseann/Lough Funshinagh
| foilsithe = logainm.ie
| dátarochtana = 30ú Eanáir 2020
}}</ref> is a lake and [[Limistéar faoi Chaomhnú Speisialta]] (or LSC) in [[Contae Ros Comáin]], stiúir taobh thiar de [[Loch Rí]].<ref name=IC>{{lua idirlín
| url = http://www.irishcentral.com/culture/travel/a-disappearing-irish-lake-discovered-96802869-237700861.html
| teideal=The mystery of the disappearing Irish lake
| údar=Jane Walsh
| dáta=8ú Meitheamh 2015
| suíomh=irishcentral.com
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/AABC010A-BC82-426B-80E6-95DE311169EE/0/RO018_Lough_Funshinagh.pdf
| teideal=The Geological Heritage of Roscommon
}}</ref>. It has been called ''Ireland's amazing disappearing lake'',<ref name=IC/> due to the way it empties quickly - in as little as two days - and unpredictably, sometimes killing thousands of fish.<ref name=IT>{{cite news
| url = https://www.irishtimes.com/news/many-fish-die-as-lake-falls-quickly-1.81050
| teideal=Many fish die as lake falls quickly
| dáta=1996-08-29
| dátarochtana=2018-04-01
| nuachtán=[[The Irish Times]]
}}</ref> Lough Funshinagh is one of a number of seasonal lakes, or [[Turlach]], found in the [[Réigiún carst]] na hÉireann, west of the [[an tSionainn]].<ref name=":0">{{lua idirlín
| sloinne=O'Carroll
| ainm=Lisa
| dáta=29ú Márta 2022
| teideal='Nobody knows what happened': the row over the non-vanishing Irish lake
| url = https://www.theguardian.com/world/2022/mar/29/row-non-vanishing-irish-lake-lough-funshinagh-drain-flooding-environment-legal
| dátarochtana=29 March 2022
| suíomh=The Guardian
| teanga=en
}}</ref>
'' The qualifying interests by which it is protected as an SAC are the presence of two specific habitat types:
* [[Turlach]]
* '' Rivers with muddy banks with ''Chenopodion rubri p.p.'' and ''Bidention p.p.'' vegetation.<ref name="NPWS">{{lua idirlín
| teideal=Lough Funshinagh SAC
| foilsitheoir=National Parks & Wildlife Service
| url = https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=www.npws.ie
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409213544/https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611}}</ref><ref name="EUNIS">{{lua idirlín
| teideal=EUNIS-Lough Funshinagh SAC
| url = https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=eunis.eea.europa.eu
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url = https://web.archive.org/web/20240409213947/https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| url-status=live
}}</ref><ref name="IrishStatutebook">{{lua idirlín
| teideal=Statutory Instrument S.I. No. 211/2019 - European Union Habitats (Lough Funshinagh Special Area of Conservation 000611) Regulations 2019
| url = https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/ |access-date=9 April 2024 | suíomh=irishstatutebook.ie/
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409214247/https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/
| url-status=live
}}</ref>
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Fuinseann, Loch}}
{{síol-tír-ie}}
== Abhantrach na Sionainne ==
'' ''' Abhantrach na Sionainne ''' consists of the area containing [[Éire|Ireland's]] longest river, the [[An tSionainn]], and all of its tributaries and lakes. The official [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]] length of the Shannon from its [[Log na Sionna]] source is {{convert|224|miles|}} made up of {{convert|63.5|miles|}} tidal water flow and {{convert|160.5|miles|}} freshwater flow.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
|title=Ordnance Survey (Ireland) Educational Facts
|access-date=2014-10-09
|archive-date=2014-09-11
|archive-url = https://web.archive.org/web/20140911001931/http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
|url-status=live
}}</ref>
== Statistics
'' The Shannon Basin is Ireland's largest basin with an area of {{convert|11700|km2||abbr=on}}. Including the estuary and the [[An Fhéil]], the total catchment drains a total of {{Convert|16,865|km2||abbr=on}}.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{cite web
| title=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archiveurl=https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archivedate=2014-09-07
}}</ref>
'' It has a [[Long Term Average Flow]] of {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} (at [[Luimneach|Limerick City]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> This is double the flow rate of Ireland's second largest river, the [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> If the discharges from all of the rivers and streams into the Shannon Estuary (including the rivers Feale 34.6 m<sup>3</sup>/s, Maigue 15.6 m<sup>3</sup>/s, Fergus 25.7 m<sup>3</sup>/s, and Deel 7.4 m<sup>3</sup>/s)<ref>Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations: mitigation and management [http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf |date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application: Table 3-7] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf |date=2014-12-08 }}</ref> are added to the discharge at Limerick, the total discharge of the River Shannon at its mouth at Loop Head reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length. Excluding the {{convert|63.5|miles||adj=on}} tidal estuary from its total length of {{convert|224|miles|}}, if one also excludes the lakes ([[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
|url=http://www.askaboutireland.ie/
|title=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09 |archive-date=2020-01-10
|archive-url=https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
|url-status=live
}}</ref> plus [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]) from the Shannon's freshwater flow of {{convert|160.5|miles|}}, the Shannon as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| title=Shannon River Basin District
| access-date=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of counties [[Contae Chiarraí|Kerry]] and [[Contae an Chláir|Clare]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size. The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf |date=2013-12-14 }}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|'' Lower Shannon Basin including the Shannon Estuary]]
=== Foinsí is sia siar
'' There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source, such as the [[Owenmore River (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]], which flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> through the valley of [[Gleann Ghaibhle]] before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Shannon Pot at ''Lugnashinna'',<ref>{{cite book |title=Atlas and Cyclopedia of Ireland |author=P. W. Joyce |chapter=Cavan |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900 |publisher=Murphy & McCarthy |access-date=2014-10-09 |archive-date=2012-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |url-status=live }}</ref> thus adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|'' Upper Shannon catchment (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]] agus Abhantrach na Búille)]]
Also the [[An Bhúill]] has a similar claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín |url=http://www.riverhabitatsurvey.org/ |title=River Habitat Survey, Fig. 2 |access-date=2014-10-09 |archive-date=2014-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/ |url-status=live }}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Thus the [[Boyle-Shannon]] river can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf |title=European Commission Rivers Map |access-date=2014-10-09 |archive-date=2015-08-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf |url-status=live }}</ref>
== Tíreolaíocht ==
Faightear níos mó ná leath de chontaetha oileán na hÉireann (17) laugh d'abhantrach na Sionainne (in aghaidh na srutha): [[Contae Chiarraí|Kerry]], [[Contae Chorcaí|Cork]], [[Contae Luimnigh|Limerick]], [[Contae an Chláir|Clare]], [[Contae Thiobraid Árann|Tipperary]], [[Contae Laoise|Laois]], [[Contae Uíbh Fhailí|Offaly]], [[Contae na Gaillimhe|Galway]], [[Contae na Mí|Meath]] [[Contae na hIarmhí|Westmeath]], [[Contae an Longfoirt|Longford]], [[Contae Ros Comáin|Roscommon]], [[Contae Mhaigh Eo|Mayo]], [[Contae an Chabháin|Cavan]], [[Contae Liatroma|Leitrim]], [[Contae Shligigh|Sligo]] agus [[Contae Fhear Manach|Fermanagh]].<ref>Shannon Catchment-based Flood Risk Assessment and Management (CFRAM) Study. Page 3 [http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150404050218/http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf |date=2015-04-04 }}</ref>
== Bailte san abhantrach
Seo a leanas na bailte agus sráidbhailte (le daonlathais 2011<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
| teideal=Census 2011 – Population Classified by Area – Table 5
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2013-11-09
| archive-url = https://web.archive.org/web/20131109181846/http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
|url-status=live
}}</ref>) laistigh d'Abhantrach [[An tSionainn|na Sionainne]] agus na bruacha ar a bhfuil síad, leis an sruth:
An abhainn:
* [[An Damhshraith]]
* [[Droim Seanbhó]] ([[Canáil Loch Aillionn]], ar chlé) 857
* [[Liatroim]] (ar chlé) 485
* [[Cora Droma Rúisc]] 3,980
* [[Baile Shéamais|Cill Srianáin]] (ar chlé)
* [[Droim ar Snámh]] (ar chlé) 247
* [[Dromad]] ([[Loch Bó Dearg]], ar chlé) 356
* [[Rúscaigh]] (ar dheis) 188
* [[An Lios Breac]] (''Newtown Forbes'') ([[Loch Foirbis]], ar chlé) 759
* [[Tearmann Bearaigh]] (ar dheis) 366
* [[Cluain Dá Ráth]] (ar chlé)
* [[Béal Átha Liag]] (''Lanesborough'') 1,388
* [[Áth Luain]] 20,153
* [[Cluain Mhic Nóis]] (ar chlé)
* [[Droichead na Sionainne]] (ar chlé) 206
* [[Beannchar, Contae Uíbh Fhailí|Beannchar]] (ar chlé) 1,653
* [[Port Omna]] (ar dheis) 1,530
* [[Tír Dhá Ghlas]] (Loch Deirgeirt, ar chlé)
* [[Baile Uí Bheoláin]] (''Mountshannon'') (Loch Deirgeirt, ar dheis) 152
* [[Drom Inbhir]] (Loch Deirgeirt, ar chlé) 113
* [[Béal an Átha, Contae Thiobraid Árann|Béal an Átha]] (ar chlé) 2,442
* [[Cill Dalua]] (ar dheis) 1,292
* [[Droichead Uí Bhriain]] 235
* [[Caisleán Uí Chonaill]] (ar chlé) 1,917
* [[Ard na Croise]]
* [[Luimneach]] 87,081
An t-inbhear:
* [[Sionainn (baile)|Sionainn]] (ar dheis) 9,673
* [[Cill Rois]] (inbhear, ar dheis) 2,695
* [[Carraig an Chabhaltaigh]] (ar dheis)
* [[Faing]] (ar chlé) 543
* [[An Gleann, Contae Luimnigh|An Gleann]] (ar chlé) 577
* [[Tairbeart (Contae Chiarraí)|Tairbeart]] (ar chlé) 551
* [[Béal Átha Longfoirt]] (ar chlé) 418
* [[Baile an Bhuinneánaigh]] (ar chlé) 1,354
=== Craobh-aibhneacha na Sionainne
[[Íomhá:Ballyforan Bridge - geograph.org.uk - 969619.jpg|thumb|right|An tSuca ag Droichead Bhéal Átha Feorainne]]
* [[An Bhúill]]: [[Mainistir na Búille]] 2,588
* [[Abhainn na Loinge]]: [[Bealach an Doirín]] 1,822
* [[An Chamlinn]]: [[Longfort]] 9,601
* [[An Eidhneach]]: [[Ros Comáin]] 5,693
* [[An Eithne]]: [[An Muileann gCearr]] 20,103
* [[An Bhrosnach]]: [[Baile Uí Mhatháin]] 1,563, [[An Féar Bán]] 1,165, [[Tulach Mhór]] (Tullamore river) 14,361
* [[An tSuca]]: [[An Caisleán Riabhach]] 1,985, [[Áth Liag]] 241, [[Béal Átha na Sluaighe]] 6,577
* [[An Bhrosnach Bheag]]: [[Biorra]] 5,452
* [[An Inthe]]: [[Buiríos Uí Chéin]] 1,145, [[Cloch Shiurdáin]] 511
* [[An Ghaothach]]: [[An tAonach]] 8,439
* [[An Ghréin]]: [[An Scairbh]] 798
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]], also named ''Ratty River'':<ref>[http://www.clarecoco.ie/planning/publications/draft-clare-county-development-plan-2017-2023-volume-3b-shannon-municipal-district-written-statement-and-maps-21924.pdf Draft Clare County Development Plan 2017–2023 Volume 3b Shannon municipal district written statement and maps December 2015] p.18</ref> [[Droichead Abhann Ó gCearnaigh]] 1,839, [[Bun Raite]] 219
* [[An Forghas]]: [[Inis]] 25,360, [[Cora Chaitlín]] (Newmarket-on-Fergus) 1,773
* [[An Mháigh]]: [[Áth Dara]] 1,106
* [[An Daoil]]: [[Ráth Caola]] 1,550, [[Eas Géitine]] 1,149
* [[An Fhéil]]: [[Lios Tuathail]] 4,338, [[Mainistir na Féile]] 2,007
== Tributary Sub Catchments
[[Íomhá:"Fishing" signpost at Cootehall - geograph.org.uk - 802962.jpg|thumb|left|River Boyle at Coothall]]
'''Freshwater Catchments (With Areas – km<sup>2</sup>)''' Going downstream
Left Bank:
* Loch Aillionn (upstream from outlet) 415 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Eislinn]] 73 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[Abhainn na Reanna]] 311 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Chamlinn]] 352 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eithne]] 1,254 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach]] 1,248 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach Bheag]] 662 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Inthe]] 182 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Ghaothach]] 321 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Mhaoilchearn]] 660 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Right Bank:
* [[An Bhúill]] 725 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eidhneach]] 78 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An tSuca]] 1,600 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes">Dublin Marine Institute 1998: ''Studies of Irish Rivers and Lakes: Moriarty, Christopher – Table 10.1.''</ref>
* [[Abhainn na Ceapaí]], [[Abhainn Choill Chró]] 414 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Gréine]] 295 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
'''Estuarine Catchments Areas'''
Left Bank:
* [[An Mháigh]] 1,000<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Daoil]] 426 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Fhéil]] 1,170 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Right Bank:
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River'') 233 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Forghas]] 1,043 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
There are many other smaller tributaries which join the Shannon along its journey.
=== Locha
[[Íomhá:Landing stage, Lough Sheelin, Co. Cavan - geograph.org.uk - 624976.jpg|thumb|right|'' Loch Síleann, Contae an Chabháin]]
Tá an-cuid lochanna lastigh d'abhantrach na Sionainne, idir an abhainn féin agus na fo-abhantracha. Seo a leanas na cinn is mó:
{| class="wikitable"
|-
! Loch
| Achar
| Abhantrach
|-
! [[Loch Deirgeirt]]
| 130 km<sup>2</sup>
| [[An tSionainn]]
|-
! [[Loch Rí]]
| 105 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Aillionn]]
| 35 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Síleann]]
| 19 km<sup>2</sup>
| [[An Eithne]]
|-
! [[Loch Ainninn]]
| 14.34 km<sup>2</sup>
| [[An Bhrosnach]]
|-
! [[Loch Uí Ghadhra]]
| 11.9 km<sup>2</sup>
| [[An Bhúill]]
|-
! [[Loch Dairbhreach]]
| 10.8 km<sup>2</sup>
| An Eithne
|-
! [[Loch Uail]]
| 10.3 km<sup>2</sup>
| An Bhrosnach
|-
! [[Loch Bó Finne]]/[[Loch Bó Dearg]]/Scannal
| 9.7 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml | teideal=Google Maps
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2014-12-18
| archive-url = https://web.archive.org/web/20141218074153/https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml
| url-status=live
}}</ref>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Cé]]
| 8.4 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Gréine, Contae an Chláir|Loch Gréine]]
| 3.7 km<sup>2</sup>
| [[An Ghréin]]
|-
! [[Loch Foirbis]]
| 3 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Éadaoine]]
| 2.7 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Fuinseann]]
| 2.5 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| teideal=THE GSI GROUNDWATER NEWSLETTER – Page 9
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2016-03-04
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160304024523/https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| url-status=dead
}}</ref>
| An tSionainn
|}
== Féach freisin
* [[An tSionainn]]
* [[Caladh na Sionainne]]
* [[Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Lochanna na hÉireann]]
== Tagairtí
{{reflist}}
[[Catagóir:An tSionainn]]
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
3fqk4uzyn6cz2hcuia416jhzzuqylx4
1270489
1270487
2025-06-18T12:37:07Z
Marcas.oduinn
33120
/* Abhantrach na Sionainne */
1270489
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== An tSionainn ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore, County Cavan|Owenmore, County Cavan]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Loch Éadaoine ==
'' ''' Loch Éadaoine ''', also known as ''' Lough Drumharlow ''', is located west of [[Cora Droma Rúisc]]. It is located on the [[An Bhúill]] just above its junction with the [[An tSionainn]].<ref>The Shannon Guide, (Dublin, 1970), Boyle River</ref>
== Fiadhúlra
''[[Róiste]], [[bran (iasc)]], [[breac donn]] and [[Ruán]] are the main fish.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.activeirishangling.com/78-features/325-three-men-in-a-boat.html
| teideal=Three Men in a Boat - Active Irish Angling
| údar=Dave
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://discovertheshannon.com/listings/drumharlow-lake/
| teideal=Drumharlow Lake - Cruise Shannon
| work=Cruise Shannon
}}</ref>
'' There are extensive [[calladh]] on the shoreline, which is proposed as a [[Limistéar Oidhreachta Nádúrtha]]. A flock of [[Gé bhánéadanach]] (''Anser albifrons flavirostris'') feed there.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| teideal=2005 Ecology
| dátarochtana=28ú Nollaig 2015
| archive-url = https://wayback.archive-it.org/10702/20160428111743/http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| archive-date=28ú Aibreán 2016
| url-status=dead
}}</ref>
== Regatta
'' A regatta was held on this lake in 1895, but the regatta was not repeated because the lake was too small.
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Eadaoine, Loch}}
[[Catagóir:Lochanna na hÉireann]]
== Loch Fuinseann ==
'' ''' Loch Fuinseann'''<ref name=logainm>{{lua idirlín
| url = https://www.logainm.ie/ga/110084
| teideal = Loch Fuinseann/Lough Funshinagh
| foilsithe = logainm.ie
| dátarochtana = 30ú Eanáir 2020
}}</ref> is a lake and [[Limistéar faoi Chaomhnú Speisialta]] (or LSC) in [[Contae Ros Comáin]], stiúir taobh thiar de [[Loch Rí]].<ref name=IC>{{lua idirlín
| url = http://www.irishcentral.com/culture/travel/a-disappearing-irish-lake-discovered-96802869-237700861.html
| teideal=The mystery of the disappearing Irish lake
| údar=Jane Walsh
| dáta=8ú Meitheamh 2015
| suíomh=irishcentral.com
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/AABC010A-BC82-426B-80E6-95DE311169EE/0/RO018_Lough_Funshinagh.pdf
| teideal=The Geological Heritage of Roscommon
}}</ref>. It has been called ''Ireland's amazing disappearing lake'',<ref name=IC/> due to the way it empties quickly - in as little as two days - and unpredictably, sometimes killing thousands of fish.<ref name=IT>{{cite news
| url = https://www.irishtimes.com/news/many-fish-die-as-lake-falls-quickly-1.81050
| teideal=Many fish die as lake falls quickly
| dáta=1996-08-29
| dátarochtana=2018-04-01
| nuachtán=[[The Irish Times]]
}}</ref> Lough Funshinagh is one of a number of seasonal lakes, or [[Turlach]], found in the [[Réigiún carst]] na hÉireann, west of the [[an tSionainn]].<ref name=":0">{{lua idirlín
| sloinne=O'Carroll
| ainm=Lisa
| dáta=29ú Márta 2022
| teideal='Nobody knows what happened': the row over the non-vanishing Irish lake
| url = https://www.theguardian.com/world/2022/mar/29/row-non-vanishing-irish-lake-lough-funshinagh-drain-flooding-environment-legal
| dátarochtana=29 March 2022
| suíomh=The Guardian
| teanga=en
}}</ref>
'' The qualifying interests by which it is protected as an SAC are the presence of two specific habitat types:
* [[Turlach]]
* '' Rivers with muddy banks with ''Chenopodion rubri p.p.'' and ''Bidention p.p.'' vegetation.<ref name="NPWS">{{lua idirlín
| teideal=Lough Funshinagh SAC
| foilsitheoir=National Parks & Wildlife Service
| url = https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=www.npws.ie
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409213544/https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611}}</ref><ref name="EUNIS">{{lua idirlín
| teideal=EUNIS-Lough Funshinagh SAC
| url = https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=eunis.eea.europa.eu
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url = https://web.archive.org/web/20240409213947/https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| url-status=live
}}</ref><ref name="IrishStatutebook">{{lua idirlín
| teideal=Statutory Instrument S.I. No. 211/2019 - European Union Habitats (Lough Funshinagh Special Area of Conservation 000611) Regulations 2019
| url = https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/ |access-date=9 April 2024 | suíomh=irishstatutebook.ie/
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409214247/https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/
| url-status=live
}}</ref>
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Fuinseann, Loch}}
{{síol-tír-ie}}
== Abhantrach na Sionainne ==
'' ''' Abhantrach na Sionainne ''' consists of the area containing [[Éire|Ireland's]] longest river, the [[An tSionainn]], and all of its tributaries and lakes. The official [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]] length of the Shannon from its [[Log na Sionna]] source is {{convert|224|miles|}} made up of {{convert|63.5|miles|}} tidal water flow and {{convert|160.5|miles|}} freshwater flow.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
|title=Ordnance Survey (Ireland) Educational Facts
|access-date=2014-10-09
|archive-date=2014-09-11
|archive-url = https://web.archive.org/web/20140911001931/http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
|url-status=live
}}</ref>
== Staitisticí ==
'' The Shannon Basin is Ireland's largest basin with an area of {{convert|11700|km2||abbr=on}}. Including the estuary and the [[An Fhéil]], the total catchment drains a total of {{Convert|16,865|km2||abbr=on}}.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{cite web
| title=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archiveurl=https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archivedate=2014-09-07
}}</ref>
'' It has a [[Long Term Average Flow]] of {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} (at [[Luimneach|Limerick City]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> This is double the flow rate of Ireland's second largest river, the [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> If the discharges from all of the rivers and streams into the Shannon Estuary (including the rivers Feale 34.6 m<sup>3</sup>/s, Maigue 15.6 m<sup>3</sup>/s, Fergus 25.7 m<sup>3</sup>/s, and Deel 7.4 m<sup>3</sup>/s)<ref>Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations: mitigation and management [http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf |date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application: Table 3-7] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf |date=2014-12-08 }}</ref> are added to the discharge at Limerick, the total discharge of the River Shannon at its mouth at Loop Head reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length. Excluding the {{convert|63.5|miles||adj=on}} tidal estuary from its total length of {{convert|224|miles|}}, if one also excludes the lakes ([[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
|url=http://www.askaboutireland.ie/
|title=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09 |archive-date=2020-01-10
|archive-url=https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
|url-status=live
}}</ref> plus [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]) from the Shannon's freshwater flow of {{convert|160.5|miles|}}, the Shannon as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| title=Shannon River Basin District
| access-date=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of counties [[Contae Chiarraí|Kerry]] and [[Contae an Chláir|Clare]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size. The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf |date=2013-12-14 }}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|'' Lower Shannon Basin including the Shannon Estuary]]
=== Foinsí is sia siar
'' There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source, such as the [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]], which flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> through the valley of [[Gleann Ghaibhle]] before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Shannon Pot at ''Lugnashinna'',<ref>{{cite book |title=Atlas and Cyclopedia of Ireland |author=P. W. Joyce |chapter=Cavan |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900 |publisher=Murphy & McCarthy |access-date=2014-10-09 |archive-date=2012-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |url-status=live }}</ref> thus adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
'' [[An Bhúill]] freisin has a similar claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín |url=http://www.riverhabitatsurvey.org/ |title=River Habitat Survey, Fig. 2 |access-date=2014-10-09 |archive-date=2014-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/ |url-status=live }}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Thus the [[Boyle-Shannon]] river can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Tíreolaíocht ==
Faightear níos mó ná leath de chontaetha oileán na hÉireann (17) laugh d'abhantrach na Sionainne (in aghaidh na srutha): [[Contae Chiarraí|Kerry]], [[Contae Chorcaí|Cork]], [[Contae Luimnigh|Limerick]], [[Contae an Chláir|Clare]], [[Contae Thiobraid Árann|Tipperary]], [[Contae Laoise|Laois]], [[Contae Uíbh Fhailí|Offaly]], [[Contae na Gaillimhe|Galway]], [[Contae na Mí|Meath]] [[Contae na hIarmhí|Westmeath]], [[Contae an Longfoirt|Longford]], [[Contae Ros Comáin|Roscommon]], [[Contae Mhaigh Eo|Mayo]], [[Contae an Chabháin|Cavan]], [[Contae Liatroma|Leitrim]], [[Contae Shligigh|Sligo]] agus [[Contae Fhear Manach|Fermanagh]].<ref>Shannon Catchment-based Flood Risk Assessment and Management (CFRAM) Study. Page 3 [http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150404050218/http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf |date=2015-04-04 }}</ref>
== Bailte san abhantrach
Seo a leanas na bailte agus sráidbhailte (le daonlathais 2011<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
| teideal=Census 2011 – Population Classified by Area – Table 5
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2013-11-09
| archive-url = https://web.archive.org/web/20131109181846/http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
|url-status=live
}}</ref>) laistigh d'Abhantrach [[An tSionainn|na Sionainne]] agus na bruacha ar a bhfuil síad, leis an sruth:
An abhainn:
* [[An Damhshraith]]
* [[Droim Seanbhó]] ([[Canáil Loch Aillionn]], ar chlé) 857
* [[Liatroim]] (ar chlé) 485
* [[Cora Droma Rúisc]] 3,980
* [[Baile Shéamais|Cill Srianáin]] (ar chlé)
* [[Droim ar Snámh]] (ar chlé) 247
* [[Dromad]] ([[Loch Bó Dearg]], ar chlé) 356
* [[Rúscaigh]] (ar dheis) 188
* [[An Lios Breac]] (''Newtown Forbes'') ([[Loch Foirbis]], ar chlé) 759
* [[Tearmann Bearaigh]] (ar dheis) 366
* [[Cluain Dá Ráth]] (ar chlé)
* [[Béal Átha Liag]] (''Lanesborough'') 1,388
* [[Áth Luain]] 20,153
* [[Cluain Mhic Nóis]] (ar chlé)
* [[Droichead na Sionainne]] (ar chlé) 206
* [[Beannchar, Contae Uíbh Fhailí|Beannchar]] (ar chlé) 1,653
* [[Port Omna]] (ar dheis) 1,530
* [[Tír Dhá Ghlas]] (Loch Deirgeirt, ar chlé)
* [[Baile Uí Bheoláin]] (''Mountshannon'') (Loch Deirgeirt, ar dheis) 152
* [[Drom Inbhir]] (Loch Deirgeirt, ar chlé) 113
* [[Béal an Átha, Contae Thiobraid Árann|Béal an Átha]] (ar chlé) 2,442
* [[Cill Dalua]] (ar dheis) 1,292
* [[Droichead Uí Bhriain]] 235
* [[Caisleán Uí Chonaill]] (ar chlé) 1,917
* [[Ard na Croise]]
* [[Luimneach]] 87,081
An t-inbhear:
* [[Sionainn (baile)|Sionainn]] (ar dheis) 9,673
* [[Cill Rois]] (inbhear, ar dheis) 2,695
* [[Carraig an Chabhaltaigh]] (ar dheis)
* [[Faing]] (ar chlé) 543
* [[An Gleann, Contae Luimnigh|An Gleann]] (ar chlé) 577
* [[Tairbeart (Contae Chiarraí)|Tairbeart]] (ar chlé) 551
* [[Béal Átha Longfoirt]] (ar chlé) 418
* [[Baile an Bhuinneánaigh]] (ar chlé) 1,354
=== Craobh-aibhneacha na Sionainne
[[Íomhá:Ballyforan Bridge - geograph.org.uk - 969619.jpg|thumb|right|An tSuca ag Droichead Bhéal Átha Feorainne]]
* [[An Bhúill]]: [[Mainistir na Búille]] 2,588
* [[Abhainn na Loinge]]: [[Bealach an Doirín]] 1,822
* [[An Chamlinn]]: [[Longfort]] 9,601
* [[An Eidhneach]]: [[Ros Comáin]] 5,693
* [[An Eithne]]: [[An Muileann gCearr]] 20,103
* [[An Bhrosnach]]: [[Baile Uí Mhatháin]] 1,563, [[An Féar Bán]] 1,165, [[Tulach Mhór]] (Tullamore river) 14,361
* [[An tSuca]]: [[An Caisleán Riabhach]] 1,985, [[Áth Liag]] 241, [[Béal Átha na Sluaighe]] 6,577
* [[An Bhrosnach Bheag]]: [[Biorra]] 5,452
* [[An Inthe]]: [[Buiríos Uí Chéin]] 1,145, [[Cloch Shiurdáin]] 511
* [[An Ghaothach]]: [[An tAonach]] 8,439
* [[An Ghréin]]: [[An Scairbh]] 798
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]], also named ''Ratty River'':<ref>[http://www.clarecoco.ie/planning/publications/draft-clare-county-development-plan-2017-2023-volume-3b-shannon-municipal-district-written-statement-and-maps-21924.pdf Draft Clare County Development Plan 2017–2023 Volume 3b Shannon municipal district written statement and maps December 2015] p.18</ref> [[Droichead Abhann Ó gCearnaigh]] 1,839, [[Bun Raite]] 219
* [[An Forghas]]: [[Inis]] 25,360, [[Cora Chaitlín]] (Newmarket-on-Fergus) 1,773
* [[An Mháigh]]: [[Áth Dara]] 1,106
* [[An Daoil]]: [[Ráth Caola]] 1,550, [[Eas Géitine]] 1,149
* [[An Fhéil]]: [[Lios Tuathail]] 4,338, [[Mainistir na Féile]] 2,007
== Tributary Sub Catchments
[[Íomhá:"Fishing" signpost at Cootehall - geograph.org.uk - 802962.jpg|thumb|left|River Boyle at Coothall]]
'''Freshwater Catchments (With Areas – km<sup>2</sup>)''' Going downstream
Left Bank:
* Loch Aillionn (upstream from outlet) 415 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Eislinn]] 73 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[Abhainn na Reanna]] 311 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Chamlinn]] 352 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eithne]] 1,254 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach]] 1,248 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach Bheag]] 662 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Inthe]] 182 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Ghaothach]] 321 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Mhaoilchearn]] 660 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Right Bank:
* [[An Bhúill]] 725 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eidhneach]] 78 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An tSuca]] 1,600 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes">Dublin Marine Institute 1998: ''Studies of Irish Rivers and Lakes: Moriarty, Christopher – Table 10.1.''</ref>
* [[Abhainn na Ceapaí]], [[Abhainn Choill Chró]] 414 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Gréine]] 295 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
'''Estuarine Catchments Areas'''
Left Bank:
* [[An Mháigh]] 1,000<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Daoil]] 426 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Fhéil]] 1,170 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Right Bank:
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River'') 233 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Forghas]] 1,043 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
There are many other smaller tributaries which join the Shannon along its journey.
=== Locha
[[Íomhá:Landing stage, Lough Sheelin, Co. Cavan - geograph.org.uk - 624976.jpg|thumb|right|'' Loch Síleann, Contae an Chabháin]]
Tá an-cuid lochanna lastigh d'abhantrach na Sionainne, idir an abhainn féin agus na fo-abhantracha. Seo a leanas na cinn is mó:
{| class="wikitable"
|-
! Loch
| Achar
| Abhantrach
|-
! [[Loch Deirgeirt]]
| 130 km<sup>2</sup>
| [[An tSionainn]]
|-
! [[Loch Rí]]
| 105 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Aillionn]]
| 35 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Síleann]]
| 19 km<sup>2</sup>
| [[An Eithne]]
|-
! [[Loch Ainninn]]
| 14.34 km<sup>2</sup>
| [[An Bhrosnach]]
|-
! [[Loch Uí Ghadhra]]
| 11.9 km<sup>2</sup>
| [[An Bhúill]]
|-
! [[Loch Dairbhreach]]
| 10.8 km<sup>2</sup>
| An Eithne
|-
! [[Loch Uail]]
| 10.3 km<sup>2</sup>
| An Bhrosnach
|-
! [[Loch Bó Finne]]/[[Loch Bó Dearg]]/Scannal
| 9.7 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml | teideal=Google Maps
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2014-12-18
| archive-url = https://web.archive.org/web/20141218074153/https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml
| url-status=live
}}</ref>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Cé]]
| 8.4 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Gréine, Contae an Chláir|Loch Gréine]]
| 3.7 km<sup>2</sup>
| [[An Ghréin]]
|-
! [[Loch Foirbis]]
| 3 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Éadaoine]]
| 2.7 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Fuinseann]]
| 2.5 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| teideal=THE GSI GROUNDWATER NEWSLETTER – Page 9
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2016-03-04
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160304024523/https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| url-status=dead
}}</ref>
| An tSionainn
|}
== Féach freisin
* [[An tSionainn]]
* [[Caladh na Sionainne]]
* [[Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Lochanna na hÉireann]]
== Tagairtí
{{reflist}}
[[Catagóir:An tSionainn]]
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
1ajjuhlt7lfnt8tpk40cip5nt25kq7l
1270490
1270489
2025-06-18T12:45:42Z
Marcas.oduinn
33120
/* Abhantrach na Sionainne */
1270490
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== An tSionainn ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore, County Cavan|Owenmore, County Cavan]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Loch Éadaoine ==
'' ''' Loch Éadaoine ''', also known as ''' Lough Drumharlow ''', is located west of [[Cora Droma Rúisc]]. It is located on the [[An Bhúill]] just above its junction with the [[An tSionainn]].<ref>The Shannon Guide, (Dublin, 1970), Boyle River</ref>
== Fiadhúlra
''[[Róiste]], [[bran (iasc)]], [[breac donn]] and [[Ruán]] are the main fish.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.activeirishangling.com/78-features/325-three-men-in-a-boat.html
| teideal=Three Men in a Boat - Active Irish Angling
| údar=Dave
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://discovertheshannon.com/listings/drumharlow-lake/
| teideal=Drumharlow Lake - Cruise Shannon
| work=Cruise Shannon
}}</ref>
'' There are extensive [[calladh]] on the shoreline, which is proposed as a [[Limistéar Oidhreachta Nádúrtha]]. A flock of [[Gé bhánéadanach]] (''Anser albifrons flavirostris'') feed there.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| teideal=2005 Ecology
| dátarochtana=28ú Nollaig 2015
| archive-url = https://wayback.archive-it.org/10702/20160428111743/http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| archive-date=28ú Aibreán 2016
| url-status=dead
}}</ref>
== Regatta
'' A regatta was held on this lake in 1895, but the regatta was not repeated because the lake was too small.
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Eadaoine, Loch}}
[[Catagóir:Lochanna na hÉireann]]
== Loch Fuinseann ==
'' ''' Loch Fuinseann'''<ref name=logainm>{{lua idirlín
| url = https://www.logainm.ie/ga/110084
| teideal = Loch Fuinseann/Lough Funshinagh
| foilsithe = logainm.ie
| dátarochtana = 30ú Eanáir 2020
}}</ref> is a lake and [[Limistéar faoi Chaomhnú Speisialta]] (or LSC) in [[Contae Ros Comáin]], stiúir taobh thiar de [[Loch Rí]].<ref name=IC>{{lua idirlín
| url = http://www.irishcentral.com/culture/travel/a-disappearing-irish-lake-discovered-96802869-237700861.html
| teideal=The mystery of the disappearing Irish lake
| údar=Jane Walsh
| dáta=8ú Meitheamh 2015
| suíomh=irishcentral.com
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/AABC010A-BC82-426B-80E6-95DE311169EE/0/RO018_Lough_Funshinagh.pdf
| teideal=The Geological Heritage of Roscommon
}}</ref>. It has been called ''Ireland's amazing disappearing lake'',<ref name=IC/> due to the way it empties quickly - in as little as two days - and unpredictably, sometimes killing thousands of fish.<ref name=IT>{{cite news
| url = https://www.irishtimes.com/news/many-fish-die-as-lake-falls-quickly-1.81050
| teideal=Many fish die as lake falls quickly
| dáta=1996-08-29
| dátarochtana=2018-04-01
| nuachtán=[[The Irish Times]]
}}</ref> Lough Funshinagh is one of a number of seasonal lakes, or [[Turlach]], found in the [[Réigiún carst]] na hÉireann, west of the [[an tSionainn]].<ref name=":0">{{lua idirlín
| sloinne=O'Carroll
| ainm=Lisa
| dáta=29ú Márta 2022
| teideal='Nobody knows what happened': the row over the non-vanishing Irish lake
| url = https://www.theguardian.com/world/2022/mar/29/row-non-vanishing-irish-lake-lough-funshinagh-drain-flooding-environment-legal
| dátarochtana=29 March 2022
| suíomh=The Guardian
| teanga=en
}}</ref>
'' The qualifying interests by which it is protected as an SAC are the presence of two specific habitat types:
* [[Turlach]]
* '' Rivers with muddy banks with ''Chenopodion rubri p.p.'' and ''Bidention p.p.'' vegetation.<ref name="NPWS">{{lua idirlín
| teideal=Lough Funshinagh SAC
| foilsitheoir=National Parks & Wildlife Service
| url = https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=www.npws.ie
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409213544/https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611}}</ref><ref name="EUNIS">{{lua idirlín
| teideal=EUNIS-Lough Funshinagh SAC
| url = https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=eunis.eea.europa.eu
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url = https://web.archive.org/web/20240409213947/https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| url-status=live
}}</ref><ref name="IrishStatutebook">{{lua idirlín
| teideal=Statutory Instrument S.I. No. 211/2019 - European Union Habitats (Lough Funshinagh Special Area of Conservation 000611) Regulations 2019
| url = https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/ |access-date=9 April 2024 | suíomh=irishstatutebook.ie/
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409214247/https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/
| url-status=live
}}</ref>
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Fuinseann, Loch}}
{{síol-tír-ie}}
== Abhantrach na Sionainne ==
Tá ann in ''' Abhantrach na Sionainne ''' ná an abhainn is faide i [[Éire|nÉirinn]], [[An tSionainn]], agus gach abhainn agus loch a mbaineann léi. De réir an [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]], is é fad na Sionainne, óna foinse ag [[Log na Sionna]] go dtí béal a [[Inbhear na Sionainne|hInbhear]], ná {{convert|224|miles|}}, le {{convert|63.5|miles|}} d'uiscí taoide agus {{convert|160.5|miles|}} de tsruth fionnuisce flow.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
| teideal=Ordnance Survey (Ireland) Educational Facts
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2014-09-11
| archive-url = https://web.archive.org/web/20140911001931/http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
| url-status=live
}}</ref>
== Staitisticí ==
'' The Shannon Basin is Ireland's largest basin with an area of {{convert|11700|km2||abbr=on}}. Including the estuary and the [[An Fhéil]], the total catchment drains a total of {{Convert|16,865|km2||abbr=on}}.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{cite web
| title=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archiveurl=https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archivedate=2014-09-07
}}</ref>
'' It has a [[Long Term Average Flow]] of {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} (at [[Luimneach|Limerick City]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> This is double the flow rate of Ireland's second largest river, the [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> If the discharges from all of the rivers and streams into the Shannon Estuary (including the rivers Feale 34.6 m<sup>3</sup>/s, Maigue 15.6 m<sup>3</sup>/s, Fergus 25.7 m<sup>3</sup>/s, and Deel 7.4 m<sup>3</sup>/s)<ref>Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations: mitigation and management [http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf |date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application: Table 3-7] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf |date=2014-12-08 }}</ref> are added to the discharge at Limerick, the total discharge of the River Shannon at its mouth at Loop Head reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length. Excluding the {{convert|63.5|miles||adj=on}} tidal estuary from its total length of {{convert|224|miles|}}, if one also excludes the lakes ([[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
|url=http://www.askaboutireland.ie/
|title=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09 |archive-date=2020-01-10
|archive-url=https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
|url-status=live
}}</ref> plus [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]) from the Shannon's freshwater flow of {{convert|160.5|miles|}}, the Shannon as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| title=Shannon River Basin District
| access-date=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of counties [[Contae Chiarraí|Kerry]] and [[Contae an Chláir|Clare]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size. The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf |date=2013-12-14 }}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|'' Lower Shannon Basin including the Shannon Estuary]]
=== Foinsí is sia siar
'' There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source, such as the [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]], which flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> through the valley of [[Gleann Ghaibhle]] before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Shannon Pot at ''Lugnashinna'',<ref>{{cite book |title=Atlas and Cyclopedia of Ireland |author=P. W. Joyce |chapter=Cavan |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900 |publisher=Murphy & McCarthy |access-date=2014-10-09 |archive-date=2012-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |url-status=live }}</ref> thus adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
'' [[An Bhúill]] freisin has a similar claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín |url=http://www.riverhabitatsurvey.org/ |title=River Habitat Survey, Fig. 2 |access-date=2014-10-09 |archive-date=2014-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/ |url-status=live }}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Thus the [[Boyle-Shannon]] river can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Tíreolaíocht ==
Faightear níos mó ná leath de chontaetha oileán na hÉireann (17) laugh d'abhantrach na Sionainne (in aghaidh na srutha): [[Contae Chiarraí|Kerry]], [[Contae Chorcaí|Cork]], [[Contae Luimnigh|Limerick]], [[Contae an Chláir|Clare]], [[Contae Thiobraid Árann|Tipperary]], [[Contae Laoise|Laois]], [[Contae Uíbh Fhailí|Offaly]], [[Contae na Gaillimhe|Galway]], [[Contae na Mí|Meath]] [[Contae na hIarmhí|Westmeath]], [[Contae an Longfoirt|Longford]], [[Contae Ros Comáin|Roscommon]], [[Contae Mhaigh Eo|Mayo]], [[Contae an Chabháin|Cavan]], [[Contae Liatroma|Leitrim]], [[Contae Shligigh|Sligo]] agus [[Contae Fhear Manach|Fermanagh]].<ref>Shannon Catchment-based Flood Risk Assessment and Management (CFRAM) Study. Page 3 [http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150404050218/http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf |date=2015-04-04 }}</ref>
== Bailte san abhantrach
Seo a leanas na bailte agus sráidbhailte (le daonlathais 2011<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
| teideal=Census 2011 – Population Classified by Area – Table 5
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2013-11-09
| archive-url = https://web.archive.org/web/20131109181846/http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
|url-status=live
}}</ref>) laistigh d'Abhantrach [[An tSionainn|na Sionainne]] agus na bruacha ar a bhfuil síad, leis an sruth:
An abhainn:
* [[An Damhshraith]]
* [[Droim Seanbhó]] ([[Canáil Loch Aillionn]], ar chlé) 857
* [[Liatroim]] (ar chlé) 485
* [[Cora Droma Rúisc]] 3,980
* [[Baile Shéamais|Cill Srianáin]] (ar chlé)
* [[Droim ar Snámh]] (ar chlé) 247
* [[Dromad]] ([[Loch Bó Dearg]], ar chlé) 356
* [[Rúscaigh]] (ar dheis) 188
* [[An Lios Breac]] (''Newtown Forbes'') ([[Loch Foirbis]], ar chlé) 759
* [[Tearmann Bearaigh]] (ar dheis) 366
* [[Cluain Dá Ráth]] (ar chlé)
* [[Béal Átha Liag]] (''Lanesborough'') 1,388
* [[Áth Luain]] 20,153
* [[Cluain Mhic Nóis]] (ar chlé)
* [[Droichead na Sionainne]] (ar chlé) 206
* [[Beannchar, Contae Uíbh Fhailí|Beannchar]] (ar chlé) 1,653
* [[Port Omna]] (ar dheis) 1,530
* [[Tír Dhá Ghlas]] (Loch Deirgeirt, ar chlé)
* [[Baile Uí Bheoláin]] (''Mountshannon'') (Loch Deirgeirt, ar dheis) 152
* [[Drom Inbhir]] (Loch Deirgeirt, ar chlé) 113
* [[Béal an Átha, Contae Thiobraid Árann|Béal an Átha]] (ar chlé) 2,442
* [[Cill Dalua]] (ar dheis) 1,292
* [[Droichead Uí Bhriain]] 235
* [[Caisleán Uí Chonaill]] (ar chlé) 1,917
* [[Ard na Croise]]
* [[Luimneach]] 87,081
An t-inbhear:
* [[Sionainn (baile)|Sionainn]] (ar dheis) 9,673
* [[Cill Rois]] (inbhear, ar dheis) 2,695
* [[Carraig an Chabhaltaigh]] (ar dheis)
* [[Faing]] (ar chlé) 543
* [[An Gleann, Contae Luimnigh|An Gleann]] (ar chlé) 577
* [[Tairbeart (Contae Chiarraí)|Tairbeart]] (ar chlé) 551
* [[Béal Átha Longfoirt]] (ar chlé) 418
* [[Baile an Bhuinneánaigh]] (ar chlé) 1,354
=== Craobh-aibhneacha na Sionainne
[[Íomhá:Ballyforan Bridge - geograph.org.uk - 969619.jpg|thumb|right|An tSuca ag Droichead Bhéal Átha Feorainne]]
* [[An Bhúill]]: [[Mainistir na Búille]] 2,588
* [[Abhainn na Loinge]]: [[Bealach an Doirín]] 1,822
* [[An Chamlinn]]: [[Longfort]] 9,601
* [[An Eidhneach]]: [[Ros Comáin]] 5,693
* [[An Eithne]]: [[An Muileann gCearr]] 20,103
* [[An Bhrosnach]]: [[Baile Uí Mhatháin]] 1,563, [[An Féar Bán]] 1,165, [[Tulach Mhór]] (Tullamore river) 14,361
* [[An tSuca]]: [[An Caisleán Riabhach]] 1,985, [[Áth Liag]] 241, [[Béal Átha na Sluaighe]] 6,577
* [[An Bhrosnach Bheag]]: [[Biorra]] 5,452
* [[An Inthe]]: [[Buiríos Uí Chéin]] 1,145, [[Cloch Shiurdáin]] 511
* [[An Ghaothach]]: [[An tAonach]] 8,439
* [[An Ghréin]]: [[An Scairbh]] 798
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]], also named ''Ratty River'':<ref>[http://www.clarecoco.ie/planning/publications/draft-clare-county-development-plan-2017-2023-volume-3b-shannon-municipal-district-written-statement-and-maps-21924.pdf Draft Clare County Development Plan 2017–2023 Volume 3b Shannon municipal district written statement and maps December 2015] p.18</ref> [[Droichead Abhann Ó gCearnaigh]] 1,839, [[Bun Raite]] 219
* [[An Forghas]]: [[Inis]] 25,360, [[Cora Chaitlín]] (Newmarket-on-Fergus) 1,773
* [[An Mháigh]]: [[Áth Dara]] 1,106
* [[An Daoil]]: [[Ráth Caola]] 1,550, [[Eas Géitine]] 1,149
* [[An Fhéil]]: [[Lios Tuathail]] 4,338, [[Mainistir na Féile]] 2,007
== Tributary Sub Catchments
[[Íomhá:"Fishing" signpost at Cootehall - geograph.org.uk - 802962.jpg|thumb|left|River Boyle at Coothall]]
'''Freshwater Catchments (With Areas – km<sup>2</sup>)''' Going downstream
Left Bank:
* Loch Aillionn (upstream from outlet) 415 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Eislinn]] 73 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[Abhainn na Reanna]] 311 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Chamlinn]] 352 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eithne]] 1,254 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach]] 1,248 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach Bheag]] 662 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Inthe]] 182 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Ghaothach]] 321 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Mhaoilchearn]] 660 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Right Bank:
* [[An Bhúill]] 725 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eidhneach]] 78 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An tSuca]] 1,600 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes">Dublin Marine Institute 1998: ''Studies of Irish Rivers and Lakes: Moriarty, Christopher – Table 10.1.''</ref>
* [[Abhainn na Ceapaí]], [[Abhainn Choill Chró]] 414 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Gréine]] 295 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
'''Estuarine Catchments Areas'''
Left Bank:
* [[An Mháigh]] 1,000<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Daoil]] 426 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Fhéil]] 1,170 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Right Bank:
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River'') 233 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Forghas]] 1,043 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
There are many other smaller tributaries which join the Shannon along its journey.
=== Locha
[[Íomhá:Landing stage, Lough Sheelin, Co. Cavan - geograph.org.uk - 624976.jpg|thumb|right|'' Loch Síleann, Contae an Chabháin]]
Tá an-cuid lochanna lastigh d'abhantrach na Sionainne, idir an abhainn féin agus na fo-abhantracha. Seo a leanas na cinn is mó:
{| class="wikitable"
|-
! Loch
| Achar
| Abhantrach
|-
! [[Loch Deirgeirt]]
| 130 km<sup>2</sup>
| [[An tSionainn]]
|-
! [[Loch Rí]]
| 105 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Aillionn]]
| 35 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Síleann]]
| 19 km<sup>2</sup>
| [[An Eithne]]
|-
! [[Loch Ainninn]]
| 14.34 km<sup>2</sup>
| [[An Bhrosnach]]
|-
! [[Loch Uí Ghadhra]]
| 11.9 km<sup>2</sup>
| [[An Bhúill]]
|-
! [[Loch Dairbhreach]]
| 10.8 km<sup>2</sup>
| An Eithne
|-
! [[Loch Uail]]
| 10.3 km<sup>2</sup>
| An Bhrosnach
|-
! [[Loch Bó Finne]]/[[Loch Bó Dearg]]/Scannal
| 9.7 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml | teideal=Google Maps
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2014-12-18
| archive-url = https://web.archive.org/web/20141218074153/https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml
| url-status=live
}}</ref>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Cé]]
| 8.4 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Gréine, Contae an Chláir|Loch Gréine]]
| 3.7 km<sup>2</sup>
| [[An Ghréin]]
|-
! [[Loch Foirbis]]
| 3 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Éadaoine]]
| 2.7 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Fuinseann]]
| 2.5 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| teideal=THE GSI GROUNDWATER NEWSLETTER – Page 9
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2016-03-04
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160304024523/https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| url-status=dead
}}</ref>
| An tSionainn
|}
== Féach freisin
* [[An tSionainn]]
* [[Caladh na Sionainne]]
* [[Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Lochanna na hÉireann]]
== Tagairtí
{{reflist}}
[[Catagóir:An tSionainn]]
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
pldv7v4iz8z6mh2p7in6stipazrv0tf
1270491
1270490
2025-06-18T12:46:12Z
Marcas.oduinn
33120
/* Abhantrach na Sionainne */
1270491
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== An tSionainn ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore, County Cavan|Owenmore, County Cavan]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Loch Éadaoine ==
'' ''' Loch Éadaoine ''', also known as ''' Lough Drumharlow ''', is located west of [[Cora Droma Rúisc]]. It is located on the [[An Bhúill]] just above its junction with the [[An tSionainn]].<ref>The Shannon Guide, (Dublin, 1970), Boyle River</ref>
== Fiadhúlra
''[[Róiste]], [[bran (iasc)]], [[breac donn]] and [[Ruán]] are the main fish.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.activeirishangling.com/78-features/325-three-men-in-a-boat.html
| teideal=Three Men in a Boat - Active Irish Angling
| údar=Dave
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://discovertheshannon.com/listings/drumharlow-lake/
| teideal=Drumharlow Lake - Cruise Shannon
| work=Cruise Shannon
}}</ref>
'' There are extensive [[calladh]] on the shoreline, which is proposed as a [[Limistéar Oidhreachta Nádúrtha]]. A flock of [[Gé bhánéadanach]] (''Anser albifrons flavirostris'') feed there.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| teideal=2005 Ecology
| dátarochtana=28ú Nollaig 2015
| archive-url = https://wayback.archive-it.org/10702/20160428111743/http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| archive-date=28ú Aibreán 2016
| url-status=dead
}}</ref>
== Regatta
'' A regatta was held on this lake in 1895, but the regatta was not repeated because the lake was too small.
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Eadaoine, Loch}}
[[Catagóir:Lochanna na hÉireann]]
== Loch Fuinseann ==
'' ''' Loch Fuinseann'''<ref name=logainm>{{lua idirlín
| url = https://www.logainm.ie/ga/110084
| teideal = Loch Fuinseann/Lough Funshinagh
| foilsithe = logainm.ie
| dátarochtana = 30ú Eanáir 2020
}}</ref> is a lake and [[Limistéar faoi Chaomhnú Speisialta]] (or LSC) in [[Contae Ros Comáin]], stiúir taobh thiar de [[Loch Rí]].<ref name=IC>{{lua idirlín
| url = http://www.irishcentral.com/culture/travel/a-disappearing-irish-lake-discovered-96802869-237700861.html
| teideal=The mystery of the disappearing Irish lake
| údar=Jane Walsh
| dáta=8ú Meitheamh 2015
| suíomh=irishcentral.com
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/AABC010A-BC82-426B-80E6-95DE311169EE/0/RO018_Lough_Funshinagh.pdf
| teideal=The Geological Heritage of Roscommon
}}</ref>. It has been called ''Ireland's amazing disappearing lake'',<ref name=IC/> due to the way it empties quickly - in as little as two days - and unpredictably, sometimes killing thousands of fish.<ref name=IT>{{cite news
| url = https://www.irishtimes.com/news/many-fish-die-as-lake-falls-quickly-1.81050
| teideal=Many fish die as lake falls quickly
| dáta=1996-08-29
| dátarochtana=2018-04-01
| nuachtán=[[The Irish Times]]
}}</ref> Lough Funshinagh is one of a number of seasonal lakes, or [[Turlach]], found in the [[Réigiún carst]] na hÉireann, west of the [[an tSionainn]].<ref name=":0">{{lua idirlín
| sloinne=O'Carroll
| ainm=Lisa
| dáta=29ú Márta 2022
| teideal='Nobody knows what happened': the row over the non-vanishing Irish lake
| url = https://www.theguardian.com/world/2022/mar/29/row-non-vanishing-irish-lake-lough-funshinagh-drain-flooding-environment-legal
| dátarochtana=29 March 2022
| suíomh=The Guardian
| teanga=en
}}</ref>
'' The qualifying interests by which it is protected as an SAC are the presence of two specific habitat types:
* [[Turlach]]
* '' Rivers with muddy banks with ''Chenopodion rubri p.p.'' and ''Bidention p.p.'' vegetation.<ref name="NPWS">{{lua idirlín
| teideal=Lough Funshinagh SAC
| foilsitheoir=National Parks & Wildlife Service
| url = https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=www.npws.ie
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409213544/https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611}}</ref><ref name="EUNIS">{{lua idirlín
| teideal=EUNIS-Lough Funshinagh SAC
| url = https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=eunis.eea.europa.eu
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url = https://web.archive.org/web/20240409213947/https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| url-status=live
}}</ref><ref name="IrishStatutebook">{{lua idirlín
| teideal=Statutory Instrument S.I. No. 211/2019 - European Union Habitats (Lough Funshinagh Special Area of Conservation 000611) Regulations 2019
| url = https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/ |access-date=9 April 2024 | suíomh=irishstatutebook.ie/
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409214247/https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/
| url-status=live
}}</ref>
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Fuinseann, Loch}}
{{síol-tír-ie}}
== Abhantrach na Sionainne ==
== Staitisticí ==
'' The Shannon Basin is Ireland's largest basin with an area of {{convert|11700|km2||abbr=on}}. Including the estuary and the [[An Fhéil]], the total catchment drains a total of {{Convert|16,865|km2||abbr=on}}.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{cite web
| title=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archiveurl=https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archivedate=2014-09-07
}}</ref>
'' It has a [[Long Term Average Flow]] of {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} (at [[Luimneach|Limerick City]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> This is double the flow rate of Ireland's second largest river, the [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> If the discharges from all of the rivers and streams into the Shannon Estuary (including the rivers Feale 34.6 m<sup>3</sup>/s, Maigue 15.6 m<sup>3</sup>/s, Fergus 25.7 m<sup>3</sup>/s, and Deel 7.4 m<sup>3</sup>/s)<ref>Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations: mitigation and management [http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf |date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application: Table 3-7] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf |date=2014-12-08 }}</ref> are added to the discharge at Limerick, the total discharge of the River Shannon at its mouth at Loop Head reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length. Excluding the {{convert|63.5|miles||adj=on}} tidal estuary from its total length of {{convert|224|miles|}}, if one also excludes the lakes ([[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
|url=http://www.askaboutireland.ie/
|title=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09 |archive-date=2020-01-10
|archive-url=https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
|url-status=live
}}</ref> plus [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]) from the Shannon's freshwater flow of {{convert|160.5|miles|}}, the Shannon as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| title=Shannon River Basin District
| access-date=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of counties [[Contae Chiarraí|Kerry]] and [[Contae an Chláir|Clare]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size. The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf |date=2013-12-14 }}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|'' Lower Shannon Basin including the Shannon Estuary]]
=== Foinsí is sia siar
'' There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source, such as the [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]], which flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> through the valley of [[Gleann Ghaibhle]] before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Shannon Pot at ''Lugnashinna'',<ref>{{cite book |title=Atlas and Cyclopedia of Ireland |author=P. W. Joyce |chapter=Cavan |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900 |publisher=Murphy & McCarthy |access-date=2014-10-09 |archive-date=2012-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |url-status=live }}</ref> thus adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
'' [[An Bhúill]] freisin has a similar claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín |url=http://www.riverhabitatsurvey.org/ |title=River Habitat Survey, Fig. 2 |access-date=2014-10-09 |archive-date=2014-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/ |url-status=live }}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Thus the [[Boyle-Shannon]] river can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Tíreolaíocht ==
Faightear níos mó ná leath de chontaetha oileán na hÉireann (17) laugh d'abhantrach na Sionainne (in aghaidh na srutha): [[Contae Chiarraí|Kerry]], [[Contae Chorcaí|Cork]], [[Contae Luimnigh|Limerick]], [[Contae an Chláir|Clare]], [[Contae Thiobraid Árann|Tipperary]], [[Contae Laoise|Laois]], [[Contae Uíbh Fhailí|Offaly]], [[Contae na Gaillimhe|Galway]], [[Contae na Mí|Meath]] [[Contae na hIarmhí|Westmeath]], [[Contae an Longfoirt|Longford]], [[Contae Ros Comáin|Roscommon]], [[Contae Mhaigh Eo|Mayo]], [[Contae an Chabháin|Cavan]], [[Contae Liatroma|Leitrim]], [[Contae Shligigh|Sligo]] agus [[Contae Fhear Manach|Fermanagh]].<ref>Shannon Catchment-based Flood Risk Assessment and Management (CFRAM) Study. Page 3 [http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150404050218/http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf |date=2015-04-04 }}</ref>
== Bailte san abhantrach
Seo a leanas na bailte agus sráidbhailte (le daonlathais 2011<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
| teideal=Census 2011 – Population Classified by Area – Table 5
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2013-11-09
| archive-url = https://web.archive.org/web/20131109181846/http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
|url-status=live
}}</ref>) laistigh d'Abhantrach [[An tSionainn|na Sionainne]] agus na bruacha ar a bhfuil síad, leis an sruth:
An abhainn:
* [[An Damhshraith]]
* [[Droim Seanbhó]] ([[Canáil Loch Aillionn]], ar chlé) 857
* [[Liatroim]] (ar chlé) 485
* [[Cora Droma Rúisc]] 3,980
* [[Baile Shéamais|Cill Srianáin]] (ar chlé)
* [[Droim ar Snámh]] (ar chlé) 247
* [[Dromad]] ([[Loch Bó Dearg]], ar chlé) 356
* [[Rúscaigh]] (ar dheis) 188
* [[An Lios Breac]] (''Newtown Forbes'') ([[Loch Foirbis]], ar chlé) 759
* [[Tearmann Bearaigh]] (ar dheis) 366
* [[Cluain Dá Ráth]] (ar chlé)
* [[Béal Átha Liag]] (''Lanesborough'') 1,388
* [[Áth Luain]] 20,153
* [[Cluain Mhic Nóis]] (ar chlé)
* [[Droichead na Sionainne]] (ar chlé) 206
* [[Beannchar, Contae Uíbh Fhailí|Beannchar]] (ar chlé) 1,653
* [[Port Omna]] (ar dheis) 1,530
* [[Tír Dhá Ghlas]] (Loch Deirgeirt, ar chlé)
* [[Baile Uí Bheoláin]] (''Mountshannon'') (Loch Deirgeirt, ar dheis) 152
* [[Drom Inbhir]] (Loch Deirgeirt, ar chlé) 113
* [[Béal an Átha, Contae Thiobraid Árann|Béal an Átha]] (ar chlé) 2,442
* [[Cill Dalua]] (ar dheis) 1,292
* [[Droichead Uí Bhriain]] 235
* [[Caisleán Uí Chonaill]] (ar chlé) 1,917
* [[Ard na Croise]]
* [[Luimneach]] 87,081
An t-inbhear:
* [[Sionainn (baile)|Sionainn]] (ar dheis) 9,673
* [[Cill Rois]] (inbhear, ar dheis) 2,695
* [[Carraig an Chabhaltaigh]] (ar dheis)
* [[Faing]] (ar chlé) 543
* [[An Gleann, Contae Luimnigh|An Gleann]] (ar chlé) 577
* [[Tairbeart (Contae Chiarraí)|Tairbeart]] (ar chlé) 551
* [[Béal Átha Longfoirt]] (ar chlé) 418
* [[Baile an Bhuinneánaigh]] (ar chlé) 1,354
=== Craobh-aibhneacha na Sionainne
[[Íomhá:Ballyforan Bridge - geograph.org.uk - 969619.jpg|thumb|right|An tSuca ag Droichead Bhéal Átha Feorainne]]
* [[An Bhúill]]: [[Mainistir na Búille]] 2,588
* [[Abhainn na Loinge]]: [[Bealach an Doirín]] 1,822
* [[An Chamlinn]]: [[Longfort]] 9,601
* [[An Eidhneach]]: [[Ros Comáin]] 5,693
* [[An Eithne]]: [[An Muileann gCearr]] 20,103
* [[An Bhrosnach]]: [[Baile Uí Mhatháin]] 1,563, [[An Féar Bán]] 1,165, [[Tulach Mhór]] (Tullamore river) 14,361
* [[An tSuca]]: [[An Caisleán Riabhach]] 1,985, [[Áth Liag]] 241, [[Béal Átha na Sluaighe]] 6,577
* [[An Bhrosnach Bheag]]: [[Biorra]] 5,452
* [[An Inthe]]: [[Buiríos Uí Chéin]] 1,145, [[Cloch Shiurdáin]] 511
* [[An Ghaothach]]: [[An tAonach]] 8,439
* [[An Ghréin]]: [[An Scairbh]] 798
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]], also named ''Ratty River'':<ref>[http://www.clarecoco.ie/planning/publications/draft-clare-county-development-plan-2017-2023-volume-3b-shannon-municipal-district-written-statement-and-maps-21924.pdf Draft Clare County Development Plan 2017–2023 Volume 3b Shannon municipal district written statement and maps December 2015] p.18</ref> [[Droichead Abhann Ó gCearnaigh]] 1,839, [[Bun Raite]] 219
* [[An Forghas]]: [[Inis]] 25,360, [[Cora Chaitlín]] (Newmarket-on-Fergus) 1,773
* [[An Mháigh]]: [[Áth Dara]] 1,106
* [[An Daoil]]: [[Ráth Caola]] 1,550, [[Eas Géitine]] 1,149
* [[An Fhéil]]: [[Lios Tuathail]] 4,338, [[Mainistir na Féile]] 2,007
== Tributary Sub Catchments
[[Íomhá:"Fishing" signpost at Cootehall - geograph.org.uk - 802962.jpg|thumb|left|River Boyle at Coothall]]
'''Freshwater Catchments (With Areas – km<sup>2</sup>)''' Going downstream
Left Bank:
* Loch Aillionn (upstream from outlet) 415 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Eislinn]] 73 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[Abhainn na Reanna]] 311 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Chamlinn]] 352 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eithne]] 1,254 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach]] 1,248 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach Bheag]] 662 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Inthe]] 182 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Ghaothach]] 321 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Mhaoilchearn]] 660 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Right Bank:
* [[An Bhúill]] 725 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eidhneach]] 78 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An tSuca]] 1,600 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes">Dublin Marine Institute 1998: ''Studies of Irish Rivers and Lakes: Moriarty, Christopher – Table 10.1.''</ref>
* [[Abhainn na Ceapaí]], [[Abhainn Choill Chró]] 414 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Gréine]] 295 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
'''Estuarine Catchments Areas'''
Left Bank:
* [[An Mháigh]] 1,000<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Daoil]] 426 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Fhéil]] 1,170 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Right Bank:
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River'') 233 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Forghas]] 1,043 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
There are many other smaller tributaries which join the Shannon along its journey.
=== Locha
[[Íomhá:Landing stage, Lough Sheelin, Co. Cavan - geograph.org.uk - 624976.jpg|thumb|right|'' Loch Síleann, Contae an Chabháin]]
Tá an-cuid lochanna lastigh d'abhantrach na Sionainne, idir an abhainn féin agus na fo-abhantracha. Seo a leanas na cinn is mó:
{| class="wikitable"
|-
! Loch
| Achar
| Abhantrach
|-
! [[Loch Deirgeirt]]
| 130 km<sup>2</sup>
| [[An tSionainn]]
|-
! [[Loch Rí]]
| 105 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Aillionn]]
| 35 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Síleann]]
| 19 km<sup>2</sup>
| [[An Eithne]]
|-
! [[Loch Ainninn]]
| 14.34 km<sup>2</sup>
| [[An Bhrosnach]]
|-
! [[Loch Uí Ghadhra]]
| 11.9 km<sup>2</sup>
| [[An Bhúill]]
|-
! [[Loch Dairbhreach]]
| 10.8 km<sup>2</sup>
| An Eithne
|-
! [[Loch Uail]]
| 10.3 km<sup>2</sup>
| An Bhrosnach
|-
! [[Loch Bó Finne]]/[[Loch Bó Dearg]]/Scannal
| 9.7 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml | teideal=Google Maps
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2014-12-18
| archive-url = https://web.archive.org/web/20141218074153/https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml
| url-status=live
}}</ref>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Cé]]
| 8.4 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Gréine, Contae an Chláir|Loch Gréine]]
| 3.7 km<sup>2</sup>
| [[An Ghréin]]
|-
! [[Loch Foirbis]]
| 3 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Éadaoine]]
| 2.7 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Fuinseann]]
| 2.5 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| teideal=THE GSI GROUNDWATER NEWSLETTER – Page 9
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2016-03-04
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160304024523/https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| url-status=dead
}}</ref>
| An tSionainn
|}
== Féach freisin
* [[An tSionainn]]
* [[Caladh na Sionainne]]
* [[Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Lochanna na hÉireann]]
== Tagairtí
{{reflist}}
[[Catagóir:An tSionainn]]
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
cekz8l0ysha5cr3gvhc65asp8wul5e1
1270493
1270491
2025-06-18T12:48:06Z
Marcas.oduinn
33120
1270493
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== An tSionainn ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore, County Cavan|Owenmore, County Cavan]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Loch Éadaoine ==
'' ''' Loch Éadaoine ''', also known as ''' Lough Drumharlow ''', is located west of [[Cora Droma Rúisc]]. It is located on the [[An Bhúill]] just above its junction with the [[An tSionainn]].<ref>The Shannon Guide, (Dublin, 1970), Boyle River</ref>
== Fiadhúlra
''[[Róiste]], [[bran (iasc)]], [[breac donn]] and [[Ruán]] are the main fish.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.activeirishangling.com/78-features/325-three-men-in-a-boat.html
| teideal=Three Men in a Boat - Active Irish Angling
| údar=Dave
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://discovertheshannon.com/listings/drumharlow-lake/
| teideal=Drumharlow Lake - Cruise Shannon
| work=Cruise Shannon
}}</ref>
'' There are extensive [[calladh]] on the shoreline, which is proposed as a [[Limistéar Oidhreachta Nádúrtha]]. A flock of [[Gé bhánéadanach]] (''Anser albifrons flavirostris'') feed there.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| teideal=2005 Ecology
| dátarochtana=28ú Nollaig 2015
| archive-url = https://wayback.archive-it.org/10702/20160428111743/http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| archive-date=28ú Aibreán 2016
| url-status=dead
}}</ref>
== Regatta
'' A regatta was held on this lake in 1895, but the regatta was not repeated because the lake was too small.
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Eadaoine, Loch}}
[[Catagóir:Lochanna na hÉireann]]
== Loch Fuinseann ==
'' ''' Loch Fuinseann'''<ref name=logainm>{{lua idirlín
| url = https://www.logainm.ie/ga/110084
| teideal = Loch Fuinseann/Lough Funshinagh
| foilsithe = logainm.ie
| dátarochtana = 30ú Eanáir 2020
}}</ref> is a lake and [[Limistéar faoi Chaomhnú Speisialta]] (or LSC) in [[Contae Ros Comáin]], stiúir taobh thiar de [[Loch Rí]].<ref name=IC>{{lua idirlín
| url = http://www.irishcentral.com/culture/travel/a-disappearing-irish-lake-discovered-96802869-237700861.html
| teideal=The mystery of the disappearing Irish lake
| údar=Jane Walsh
| dáta=8ú Meitheamh 2015
| suíomh=irishcentral.com
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/AABC010A-BC82-426B-80E6-95DE311169EE/0/RO018_Lough_Funshinagh.pdf
| teideal=The Geological Heritage of Roscommon
}}</ref>. It has been called ''Ireland's amazing disappearing lake'',<ref name=IC/> due to the way it empties quickly - in as little as two days - and unpredictably, sometimes killing thousands of fish.<ref name=IT>{{cite news
| url = https://www.irishtimes.com/news/many-fish-die-as-lake-falls-quickly-1.81050
| teideal=Many fish die as lake falls quickly
| dáta=1996-08-29
| dátarochtana=2018-04-01
| nuachtán=[[The Irish Times]]
}}</ref> Lough Funshinagh is one of a number of seasonal lakes, or [[Turlach]], found in the [[Réigiún carst]] na hÉireann, west of the [[an tSionainn]].<ref name=":0">{{lua idirlín
| sloinne=O'Carroll
| ainm=Lisa
| dáta=29ú Márta 2022
| teideal='Nobody knows what happened': the row over the non-vanishing Irish lake
| url = https://www.theguardian.com/world/2022/mar/29/row-non-vanishing-irish-lake-lough-funshinagh-drain-flooding-environment-legal
| dátarochtana=29 March 2022
| suíomh=The Guardian
| teanga=en
}}</ref>
'' The qualifying interests by which it is protected as an SAC are the presence of two specific habitat types:
* [[Turlach]]
* '' Rivers with muddy banks with ''Chenopodion rubri p.p.'' and ''Bidention p.p.'' vegetation.<ref name="NPWS">{{lua idirlín
| teideal=Lough Funshinagh SAC
| foilsitheoir=National Parks & Wildlife Service
| url = https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=www.npws.ie
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409213544/https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611}}</ref><ref name="EUNIS">{{lua idirlín
| teideal=EUNIS-Lough Funshinagh SAC
| url = https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=eunis.eea.europa.eu
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url = https://web.archive.org/web/20240409213947/https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| url-status=live
}}</ref><ref name="IrishStatutebook">{{lua idirlín
| teideal=Statutory Instrument S.I. No. 211/2019 - European Union Habitats (Lough Funshinagh Special Area of Conservation 000611) Regulations 2019
| url = https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/ |access-date=9 April 2024 | suíomh=irishstatutebook.ie/
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409214247/https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/
| url-status=live
}}</ref>
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Fuinseann, Loch}}
{{síol-tír-ie}}
== Abhantrach na Sionainne ==
== Staitisticí ==
'' The Shannon Basin is Ireland's largest basin with an area of {{convert|11700|km2||abbr=on}}. Including the estuary and the [[An Fhéil]], the total catchment drains a total of {{Convert|16,865|km2||abbr=on}}.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{cite web
| title=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archiveurl=https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archivedate=2014-09-07
}}</ref>
'' It has a [[Long Term Average Flow]] of {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} (at [[Luimneach|Limerick City]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> This is double the flow rate of Ireland's second largest river, the [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> If the discharges from all of the rivers and streams into the Shannon Estuary (including the rivers Feale 34.6 m<sup>3</sup>/s, Maigue 15.6 m<sup>3</sup>/s, Fergus 25.7 m<sup>3</sup>/s, and Deel 7.4 m<sup>3</sup>/s)<ref>Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations: mitigation and management [http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf |date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application: Table 3-7] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf |date=2014-12-08 }}</ref> are added to the discharge at Limerick, the total discharge of the River Shannon at its mouth at Loop Head reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length. Excluding the {{convert|63.5|miles||adj=on}} tidal estuary from its total length of {{convert|224|miles|}}, if one also excludes the lakes ([[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
|url=http://www.askaboutireland.ie/
|title=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09 |archive-date=2020-01-10
|archive-url=https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
|url-status=live
}}</ref> plus [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]) from the Shannon's freshwater flow of {{convert|160.5|miles|}}, the Shannon as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| title=Shannon River Basin District
| access-date=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of counties [[Contae Chiarraí|Kerry]] and [[Contae an Chláir|Clare]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size. The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf |date=2013-12-14 }}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|'' Lower Shannon Basin including the Shannon Estuary]]
=== Foinsí is sia siar
'' There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source, such as the [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]], which flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> through the valley of [[Gleann Ghaibhle]] before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Shannon Pot at ''Lugnashinna'',<ref>{{cite book |title=Atlas and Cyclopedia of Ireland |author=P. W. Joyce |chapter=Cavan |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900 |publisher=Murphy & McCarthy |access-date=2014-10-09 |archive-date=2012-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |url-status=live }}</ref> thus adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
'' [[An Bhúill]] freisin has a similar claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín |url=http://www.riverhabitatsurvey.org/ |title=River Habitat Survey, Fig. 2 |access-date=2014-10-09 |archive-date=2014-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/ |url-status=live }}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Thus the [[Boyle-Shannon]] river can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
s3jrdxp1hfaps8oy1mxegrmk9anrwq1
1270497
1270493
2025-06-18T13:05:42Z
Marcas.oduinn
33120
1270497
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== An tSionainn ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore, County Cavan|Owenmore, County Cavan]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Loch Éadaoine ==
'' ''' Loch Éadaoine ''', also known as ''' Lough Drumharlow ''', is located west of [[Cora Droma Rúisc]]. It is located on the [[An Bhúill]] just above its junction with the [[An tSionainn]].<ref>The Shannon Guide, (Dublin, 1970), Boyle River</ref>
== Fiadhúlra
''[[Róiste]], [[bran (iasc)]], [[breac donn]] and [[Ruán]] are the main fish.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.activeirishangling.com/78-features/325-three-men-in-a-boat.html
| teideal=Three Men in a Boat - Active Irish Angling
| údar=Dave
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://discovertheshannon.com/listings/drumharlow-lake/
| teideal=Drumharlow Lake - Cruise Shannon
| work=Cruise Shannon
}}</ref>
'' There are extensive [[calladh]] on the shoreline, which is proposed as a [[Limistéar Oidhreachta Nádúrtha]]. A flock of [[Gé bhánéadanach]] (''Anser albifrons flavirostris'') feed there.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| teideal=2005 Ecology
| dátarochtana=28ú Nollaig 2015
| archive-url = https://wayback.archive-it.org/10702/20160428111743/http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| archive-date=28ú Aibreán 2016
| url-status=dead
}}</ref>
== Regatta
'' A regatta was held on this lake in 1895, but the regatta was not repeated because the lake was too small.
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Eadaoine, Loch}}
[[Catagóir:Lochanna na hÉireann]]
== Loch Fuinseann ==
'' ''' Loch Fuinseann'''<ref name=logainm>{{lua idirlín
| url = https://www.logainm.ie/ga/110084
| teideal = Loch Fuinseann/Lough Funshinagh
| foilsithe = logainm.ie
| dátarochtana = 30ú Eanáir 2020
}}</ref> is a lake and [[Limistéar faoi Chaomhnú Speisialta]] (or LSC) in [[Contae Ros Comáin]], stiúir taobh thiar de [[Loch Rí]].<ref name=IC>{{lua idirlín
| url = http://www.irishcentral.com/culture/travel/a-disappearing-irish-lake-discovered-96802869-237700861.html
| teideal=The mystery of the disappearing Irish lake
| údar=Jane Walsh
| dáta=8ú Meitheamh 2015
| suíomh=irishcentral.com
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/AABC010A-BC82-426B-80E6-95DE311169EE/0/RO018_Lough_Funshinagh.pdf
| teideal=The Geological Heritage of Roscommon
}}</ref>. It has been called ''Ireland's amazing disappearing lake'',<ref name=IC/> due to the way it empties quickly - in as little as two days - and unpredictably, sometimes killing thousands of fish.<ref name=IT>{{cite news
| url = https://www.irishtimes.com/news/many-fish-die-as-lake-falls-quickly-1.81050
| teideal=Many fish die as lake falls quickly
| dáta=1996-08-29
| dátarochtana=2018-04-01
| nuachtán=[[The Irish Times]]
}}</ref> Lough Funshinagh is one of a number of seasonal lakes, or [[Turlach]], found in the [[Réigiún carst]] na hÉireann, west of the [[an tSionainn]].<ref name=":0">{{lua idirlín
| sloinne=O'Carroll
| ainm=Lisa
| dáta=29ú Márta 2022
| teideal='Nobody knows what happened': the row over the non-vanishing Irish lake
| url = https://www.theguardian.com/world/2022/mar/29/row-non-vanishing-irish-lake-lough-funshinagh-drain-flooding-environment-legal
| dátarochtana=29 March 2022
| suíomh=The Guardian
| teanga=en
}}</ref>
'' The qualifying interests by which it is protected as an SAC are the presence of two specific habitat types:
* [[Turlach]]
* '' Rivers with muddy banks with ''Chenopodion rubri p.p.'' and ''Bidention p.p.'' vegetation.<ref name="NPWS">{{lua idirlín
| teideal=Lough Funshinagh SAC
| foilsitheoir=National Parks & Wildlife Service
| url = https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=www.npws.ie
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409213544/https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611}}</ref><ref name="EUNIS">{{lua idirlín
| teideal=EUNIS-Lough Funshinagh SAC
| url = https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=eunis.eea.europa.eu
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url = https://web.archive.org/web/20240409213947/https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| url-status=live
}}</ref><ref name="IrishStatutebook">{{lua idirlín
| teideal=Statutory Instrument S.I. No. 211/2019 - European Union Habitats (Lough Funshinagh Special Area of Conservation 000611) Regulations 2019
| url = https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/ |access-date=9 April 2024 | suíomh=irishstatutebook.ie/
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409214247/https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/
| url-status=live
}}</ref>
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Fuinseann, Loch}}
{{síol-tír-ie}}
== Abhantrach na Sionainne ==
== Staitisticí
'' The Shannon Basin is Ireland's largest basin with an area of {{convert|11700|km2||abbr=on}}. Including the estuary and the [[An Fhéil]], the total catchment drains a total of {{Convert|16,865|km2||abbr=on}}.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{cite web
| title=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archiveurl=https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archivedate=2014-09-07
}}</ref>
'' It has a [[Long Term Average Flow]] of {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} (at [[Luimneach|Limerick City]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> This is double the flow rate of Ireland's second largest river, the [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> If the discharges from all of the rivers and streams into the Shannon Estuary (including the rivers Feale 34.6 m<sup>3</sup>/s, Maigue 15.6 m<sup>3</sup>/s, Fergus 25.7 m<sup>3</sup>/s, and Deel 7.4 m<sup>3</sup>/s)<ref>Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations: mitigation and management [http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf |date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application: Table 3-7] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf |date=2014-12-08 }}</ref> are added to the discharge at Limerick, the total discharge of the River Shannon at its mouth at Loop Head reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length. Excluding the {{convert|63.5|miles||adj=on}} tidal estuary from its total length of {{convert|224|miles|}}, if one also excludes the lakes ([[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
|url=http://www.askaboutireland.ie/
|title=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09 |archive-date=2020-01-10
|archive-url=https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
|url-status=live
}}</ref> plus [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]) from the Shannon's freshwater flow of {{convert|160.5|miles|}}, the Shannon as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| title=Shannon River Basin District
| access-date=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of counties [[Contae Chiarraí|Kerry]] and [[Contae an Chláir|Clare]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size. The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf |date=2013-12-14 }}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|'' Lower Shannon Basin including the Shannon Estuary]]
=== Foinsí is sia siar
'' There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source, such as the [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]], which flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> through the valley of [[Gleann Ghaibhle]] before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Shannon Pot at ''Lugnashinna'',<ref>{{cite book |title=Atlas and Cyclopedia of Ireland |author=P. W. Joyce |chapter=Cavan |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900 |publisher=Murphy & McCarthy |access-date=2014-10-09 |archive-date=2012-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |url-status=live }}</ref> thus adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
'' [[An Bhúill]] freisin has a similar claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín |url=http://www.riverhabitatsurvey.org/ |title=River Habitat Survey, Fig. 2 |access-date=2014-10-09 |archive-date=2014-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/ |url-status=live }}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Thus the [[Boyle-Shannon]] river can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
su6jilkkpit3ngtx568i2g9k2692ku6
1270498
1270497
2025-06-18T13:06:18Z
Marcas.oduinn
33120
1270498
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== An tSionainn ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore, County Cavan|Owenmore, County Cavan]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Loch Éadaoine ==
'' ''' Loch Éadaoine ''', also known as ''' Lough Drumharlow ''', is located west of [[Cora Droma Rúisc]]. It is located on the [[An Bhúill]] just above its junction with the [[An tSionainn]].<ref>The Shannon Guide, (Dublin, 1970), Boyle River</ref>
== Fiadhúlra
''[[Róiste]], [[bran (iasc)]], [[breac donn]] and [[Ruán]] are the main fish.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.activeirishangling.com/78-features/325-three-men-in-a-boat.html
| teideal=Three Men in a Boat - Active Irish Angling
| údar=Dave
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://discovertheshannon.com/listings/drumharlow-lake/
| teideal=Drumharlow Lake - Cruise Shannon
| work=Cruise Shannon
}}</ref>
'' There are extensive [[calladh]] on the shoreline, which is proposed as a [[Limistéar Oidhreachta Nádúrtha]]. A flock of [[Gé bhánéadanach]] (''Anser albifrons flavirostris'') feed there.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| teideal=2005 Ecology
| dátarochtana=28ú Nollaig 2015
| archive-url = https://wayback.archive-it.org/10702/20160428111743/http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| archive-date=28ú Aibreán 2016
| url-status=dead
}}</ref>
== Regatta
'' A regatta was held on this lake in 1895, but the regatta was not repeated because the lake was too small.
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Eadaoine, Loch}}
[[Catagóir:Lochanna na hÉireann]]
== Loch Fuinseann ==
'' ''' Loch Fuinseann'''<ref name=logainm>{{lua idirlín
| url = https://www.logainm.ie/ga/110084
| teideal = Loch Fuinseann/Lough Funshinagh
| foilsithe = logainm.ie
| dátarochtana = 30ú Eanáir 2020
}}</ref> is a lake and [[Limistéar faoi Chaomhnú Speisialta]] (or LSC) in [[Contae Ros Comáin]], stiúir taobh thiar de [[Loch Rí]].<ref name=IC>{{lua idirlín
| url = http://www.irishcentral.com/culture/travel/a-disappearing-irish-lake-discovered-96802869-237700861.html
| teideal=The mystery of the disappearing Irish lake
| údar=Jane Walsh
| dáta=8ú Meitheamh 2015
| suíomh=irishcentral.com
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/AABC010A-BC82-426B-80E6-95DE311169EE/0/RO018_Lough_Funshinagh.pdf
| teideal=The Geological Heritage of Roscommon
}}</ref>. It has been called ''Ireland's amazing disappearing lake'',<ref name=IC/> due to the way it empties quickly - in as little as two days - and unpredictably, sometimes killing thousands of fish.<ref name=IT>{{cite news
| url = https://www.irishtimes.com/news/many-fish-die-as-lake-falls-quickly-1.81050
| teideal=Many fish die as lake falls quickly
| dáta=1996-08-29
| dátarochtana=2018-04-01
| nuachtán=[[The Irish Times]]
}}</ref> Lough Funshinagh is one of a number of seasonal lakes, or [[Turlach]], found in the [[Réigiún carst]] na hÉireann, west of the [[an tSionainn]].<ref name=":0">{{lua idirlín
| sloinne=O'Carroll
| ainm=Lisa
| dáta=29ú Márta 2022
| teideal='Nobody knows what happened': the row over the non-vanishing Irish lake
| url = https://www.theguardian.com/world/2022/mar/29/row-non-vanishing-irish-lake-lough-funshinagh-drain-flooding-environment-legal
| dátarochtana=29 March 2022
| suíomh=The Guardian
| teanga=en
}}</ref>
'' The qualifying interests by which it is protected as an SAC are the presence of two specific habitat types:
* [[Turlach]]
* '' Rivers with muddy banks with ''Chenopodion rubri p.p.'' and ''Bidention p.p.'' vegetation.<ref name="NPWS">{{lua idirlín
| teideal=Lough Funshinagh SAC
| foilsitheoir=National Parks & Wildlife Service
| url = https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=www.npws.ie
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409213544/https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611}}</ref><ref name="EUNIS">{{lua idirlín
| teideal=EUNIS-Lough Funshinagh SAC
| url = https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=eunis.eea.europa.eu
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url = https://web.archive.org/web/20240409213947/https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| url-status=live
}}</ref><ref name="IrishStatutebook">{{lua idirlín
| teideal=Statutory Instrument S.I. No. 211/2019 - European Union Habitats (Lough Funshinagh Special Area of Conservation 000611) Regulations 2019
| url = https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/ |access-date=9 April 2024 | suíomh=irishstatutebook.ie/
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409214247/https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/
| url-status=live
}}</ref>
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Fuinseann, Loch}}
{{síol-tír-ie}}
== Abhantrach na Sionainne ==
== Staitisticí
'' The Shannon Basin is Ireland's largest basin with an area of {{convert|11700|km2||abbr=on}}. Including the estuary and the [[An Fhéil]], the total catchment drains a total of {{Convert|16,865|km2||abbr=on}}.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{cite web
| title=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archiveurl=https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archivedate=2014-09-07
}}</ref>
'' It has a [[Long Term Average Flow]] of {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} (at [[Luimneach|Limerick City]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> This is double the flow rate of Ireland's second largest river, the [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> If the discharges from all of the rivers and streams into the Shannon Estuary (including the rivers Feale 34.6 m<sup>3</sup>/s, Maigue 15.6 m<sup>3</sup>/s, Fergus 25.7 m<sup>3</sup>/s, and Deel 7.4 m<sup>3</sup>/s)<ref>Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations: mitigation and management [http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf |date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application: Table 3-7] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf |date=2014-12-08 }}</ref> are added to the discharge at Limerick, the total discharge of the River Shannon at its mouth at Loop Head reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length. Excluding the {{convert|63.5|miles||adj=on}} tidal estuary from its total length of {{convert|224|miles|}}, if one also excludes the lakes ([[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
|url=http://www.askaboutireland.ie/
|title=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09 |archive-date=2020-01-10
|archive-url=https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
|url-status=live
}}</ref> plus [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]) from the Shannon's freshwater flow of {{convert|160.5|miles|}}, the Shannon as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne ===
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| title=Shannon River Basin District
| access-date=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of counties [[Contae Chiarraí|Kerry]] and [[Contae an Chláir|Clare]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size. The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf |date=2013-12-14 }}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|'' Lower Shannon Basin including the Shannon Estuary]]
=== Foinsí is sia siar ===
'' There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source, such as the [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]], which flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> through the valley of [[Gleann Ghaibhle]] before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Shannon Pot at ''Lugnashinna'',<ref>{{cite book |title=Atlas and Cyclopedia of Ireland |author=P. W. Joyce |chapter=Cavan |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900 |publisher=Murphy & McCarthy |access-date=2014-10-09 |archive-date=2012-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |url-status=live }}</ref> thus adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
'' [[An Bhúill]] freisin has a similar claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín |url=http://www.riverhabitatsurvey.org/ |title=River Habitat Survey, Fig. 2 |access-date=2014-10-09 |archive-date=2014-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/ |url-status=live }}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Thus the [[Boyle-Shannon]] river can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
5nba5mpjr2pd24hy440queualgc5xob
1270499
1270498
2025-06-18T13:23:22Z
Marcas.oduinn
33120
/* Abhantrach na Sionainne */
1270499
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore, County Cavan|Owenmore, County Cavan]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Loch Éadaoine ==
'' ''' Loch Éadaoine ''', also known as ''' Lough Drumharlow ''', is located west of [[Cora Droma Rúisc]]. It is located on the [[An Bhúill]] just above its junction with the [[An tSionainn]].<ref>The Shannon Guide, (Dublin, 1970), Boyle River</ref>
== Fiadhúlra
''[[Róiste]], [[bran (iasc)]], [[breac donn]] and [[Ruán]] are the main fish.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.activeirishangling.com/78-features/325-three-men-in-a-boat.html
| teideal=Three Men in a Boat - Active Irish Angling
| údar=Dave
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://discovertheshannon.com/listings/drumharlow-lake/
| teideal=Drumharlow Lake - Cruise Shannon
| work=Cruise Shannon
}}</ref>
'' There are extensive [[calladh]] on the shoreline, which is proposed as a [[Limistéar Oidhreachta Nádúrtha]]. A flock of [[Gé bhánéadanach]] (''Anser albifrons flavirostris'') feed there.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| teideal=2005 Ecology
| dátarochtana=28ú Nollaig 2015
| archive-url = https://wayback.archive-it.org/10702/20160428111743/http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| archive-date=28ú Aibreán 2016
| url-status=dead
}}</ref>
== Regatta
'' A regatta was held on this lake in 1895, but the regatta was not repeated because the lake was too small.
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Eadaoine, Loch}}
[[Catagóir:Lochanna na hÉireann]]
== Loch Fuinseann ==
'' ''' Loch Fuinseann'''<ref name=logainm>{{lua idirlín
| url = https://www.logainm.ie/ga/110084
| teideal = Loch Fuinseann/Lough Funshinagh
| foilsithe = logainm.ie
| dátarochtana = 30ú Eanáir 2020
}}</ref> is a lake and [[Limistéar faoi Chaomhnú Speisialta]] (or LSC) in [[Contae Ros Comáin]], stiúir taobh thiar de [[Loch Rí]].<ref name=IC>{{lua idirlín
| url = http://www.irishcentral.com/culture/travel/a-disappearing-irish-lake-discovered-96802869-237700861.html
| teideal=The mystery of the disappearing Irish lake
| údar=Jane Walsh
| dáta=8ú Meitheamh 2015
| suíomh=irishcentral.com
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/AABC010A-BC82-426B-80E6-95DE311169EE/0/RO018_Lough_Funshinagh.pdf
| teideal=The Geological Heritage of Roscommon
}}</ref>. It has been called ''Ireland's amazing disappearing lake'',<ref name=IC/> due to the way it empties quickly - in as little as two days - and unpredictably, sometimes killing thousands of fish.<ref name=IT>{{cite news
| url = https://www.irishtimes.com/news/many-fish-die-as-lake-falls-quickly-1.81050
| teideal=Many fish die as lake falls quickly
| dáta=1996-08-29
| dátarochtana=2018-04-01
| nuachtán=[[The Irish Times]]
}}</ref> Lough Funshinagh is one of a number of seasonal lakes, or [[Turlach]], found in the [[Réigiún carst]] na hÉireann, west of the [[an tSionainn]].<ref name=":0">{{lua idirlín
| sloinne=O'Carroll
| ainm=Lisa
| dáta=29ú Márta 2022
| teideal='Nobody knows what happened': the row over the non-vanishing Irish lake
| url = https://www.theguardian.com/world/2022/mar/29/row-non-vanishing-irish-lake-lough-funshinagh-drain-flooding-environment-legal
| dátarochtana=29 March 2022
| suíomh=The Guardian
| teanga=en
}}</ref>
'' The qualifying interests by which it is protected as an SAC are the presence of two specific habitat types:
* [[Turlach]]
* '' Rivers with muddy banks with ''Chenopodion rubri p.p.'' and ''Bidention p.p.'' vegetation.<ref name="NPWS">{{lua idirlín
| teideal=Lough Funshinagh SAC
| foilsitheoir=National Parks & Wildlife Service
| url = https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=www.npws.ie
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409213544/https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611}}</ref><ref name="EUNIS">{{lua idirlín
| teideal=EUNIS-Lough Funshinagh SAC
| url = https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=eunis.eea.europa.eu
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url = https://web.archive.org/web/20240409213947/https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| url-status=live
}}</ref><ref name="IrishStatutebook">{{lua idirlín
| teideal=Statutory Instrument S.I. No. 211/2019 - European Union Habitats (Lough Funshinagh Special Area of Conservation 000611) Regulations 2019
| url = https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/ |access-date=9 April 2024 | suíomh=irishstatutebook.ie/
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409214247/https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/
| url-status=live
}}</ref>
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Fuinseann, Loch}}
{{síol-tír-ie}}
== Abhantrach na Sionainne ==
== Staitisticí
'' The Shannon Basin is Ireland's largest basin with an area of {{convert|11700|km2||abbr=on}}. Including the estuary and the [[An Fhéil]], the total catchment drains a total of {{Convert|16,865|km2||abbr=on}}.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{cite web
| title=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archiveurl=https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archivedate=2014-09-07
}}</ref>
'' It has a [[Long Term Average Flow]] of {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} (at [[Luimneach|Limerick City]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> This is double the flow rate of Ireland's second largest river, the [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> If the discharges from all of the rivers and streams into the Shannon Estuary (including the rivers Feale 34.6 m<sup>3</sup>/s, Maigue 15.6 m<sup>3</sup>/s, Fergus 25.7 m<sup>3</sup>/s, and Deel 7.4 m<sup>3</sup>/s)<ref>Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations: mitigation and management [http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf |date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application: Table 3-7] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf |date=2014-12-08 }}</ref> are added to the discharge at Limerick, the total discharge of the River Shannon at its mouth at Loop Head reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length. Excluding the {{convert|63.5|miles||adj=on}} tidal estuary from its total length of {{convert|224|miles|}}, if one also excludes the lakes ([[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
|url=http://www.askaboutireland.ie/
|title=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09 |archive-date=2020-01-10
|archive-url=https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
|url-status=live
}}</ref> plus [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]) from the Shannon's freshwater flow of {{convert|160.5|miles|}}, the Shannon as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne ===
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| title=Shannon River Basin District
| access-date=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of counties [[Contae Chiarraí|Kerry]] and [[Contae an Chláir|Clare]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size. The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf |date=2013-12-14 }}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|'' Lower Shannon Basin including the Shannon Estuary]]
=== Foinsí is sia siar ===
'' There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source, such as the [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]], which flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> through the valley of [[Gleann Ghaibhle]] before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Shannon Pot at ''Lugnashinna'',<ref>{{cite book |title=Atlas and Cyclopedia of Ireland |author=P. W. Joyce |chapter=Cavan |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900 |publisher=Murphy & McCarthy |access-date=2014-10-09 |archive-date=2012-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |url-status=live }}</ref> thus adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
'' [[An Bhúill]] freisin has a similar claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín |url=http://www.riverhabitatsurvey.org/ |title=River Habitat Survey, Fig. 2 |access-date=2014-10-09 |archive-date=2014-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/ |url-status=live }}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Thus the [[Boyle-Shannon]] river can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
8pmtcjljt2j89r5wydjxogd5jwjz7ov
1270509
1270499
2025-06-18T15:30:03Z
Marcas.oduinn
33120
/* Loch Éadaoine */
1270509
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore, County Cavan|Owenmore, County Cavan]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Loch Éadaoine ==
Tá ''' Loch Éadaoine ''', ({{lang-en| Lough Eidin}} nó fosta '' Lough Drumharlow ''') suite díreach taobh thiar de {{h|Cora Droma Rúisc}}, ar abhainn [[An Bhúill|na Búille]] agus í ag dul sa [[An tSionainn|tSionainn]] isteach.<ref>The Shannon Guide (Baile Átha Cliath, 1970), Boyle River</ref>
== Fiadhúlra
Is iad [[Róiste]], [[bran (iasc)]], [[breac donn]] agus [[ruán]] na héisc le fáil ann.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.activeirishangling.com/78-features/325-three-men-in-a-boat.html
| teideal=Three Men in a Boat - Active Irish Angling
| údar=Dave
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://discovertheshannon.com/listings/drumharlow-lake/
| teideal=Drumharlow Lake - Cruise Shannon
| work=Cruise Shannon
}}</ref>
'' Tá [[talamh calaidh]] fairsing ar bhruach an locha. Moltar go mbeidh [[Limistéar Oidhreachta Nádúrtha]] ann dá bharr. Cothaíonn ealta [[Gé bhánéadanach|géanna bánéadanacha]] (''Anser albifrons flavirostris'') ann.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| teideal=2005 Ecology
| dátarochtana=28ú Nollaig 2015
| archive-url = https://wayback.archive-it.org/10702/20160428111743/http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| archive-date=28ú Aibreán 2016
| url-status=dead
}}</ref>
== Regatta
'' A regatta was held on this lake in 1895, but the regatta was not repeated because the lake was too small.
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Eadaoine, Loch}}
[[Catagóir:Lochanna na hÉireann]]
== Loch Fuinseann ==
'' ''' Loch Fuinseann'''<ref name=logainm>{{lua idirlín
| url = https://www.logainm.ie/ga/110084
| teideal = Loch Fuinseann/Lough Funshinagh
| foilsithe = logainm.ie
| dátarochtana = 30ú Eanáir 2020
}}</ref> is a lake and [[Limistéar faoi Chaomhnú Speisialta]] (or LSC) in [[Contae Ros Comáin]], stiúir taobh thiar de [[Loch Rí]].<ref name=IC>{{lua idirlín
| url = http://www.irishcentral.com/culture/travel/a-disappearing-irish-lake-discovered-96802869-237700861.html
| teideal=The mystery of the disappearing Irish lake
| údar=Jane Walsh
| dáta=8ú Meitheamh 2015
| suíomh=irishcentral.com
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/AABC010A-BC82-426B-80E6-95DE311169EE/0/RO018_Lough_Funshinagh.pdf
| teideal=The Geological Heritage of Roscommon
}}</ref>. It has been called ''Ireland's amazing disappearing lake'',<ref name=IC/> due to the way it empties quickly - in as little as two days - and unpredictably, sometimes killing thousands of fish.<ref name=IT>{{cite news
| url = https://www.irishtimes.com/news/many-fish-die-as-lake-falls-quickly-1.81050
| teideal=Many fish die as lake falls quickly
| dáta=1996-08-29
| dátarochtana=2018-04-01
| nuachtán=[[The Irish Times]]
}}</ref> Lough Funshinagh is one of a number of seasonal lakes, or [[Turlach]], found in the [[Réigiún carst]] na hÉireann, west of the [[an tSionainn]].<ref name=":0">{{lua idirlín
| sloinne=O'Carroll
| ainm=Lisa
| dáta=29ú Márta 2022
| teideal='Nobody knows what happened': the row over the non-vanishing Irish lake
| url = https://www.theguardian.com/world/2022/mar/29/row-non-vanishing-irish-lake-lough-funshinagh-drain-flooding-environment-legal
| dátarochtana=29 March 2022
| suíomh=The Guardian
| teanga=en
}}</ref>
'' The qualifying interests by which it is protected as an SAC are the presence of two specific habitat types:
* [[Turlach]]
* '' Rivers with muddy banks with ''Chenopodion rubri p.p.'' and ''Bidention p.p.'' vegetation.<ref name="NPWS">{{lua idirlín
| teideal=Lough Funshinagh SAC
| foilsitheoir=National Parks & Wildlife Service
| url = https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=www.npws.ie
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409213544/https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611}}</ref><ref name="EUNIS">{{lua idirlín
| teideal=EUNIS-Lough Funshinagh SAC
| url = https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=eunis.eea.europa.eu
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url = https://web.archive.org/web/20240409213947/https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| url-status=live
}}</ref><ref name="IrishStatutebook">{{lua idirlín
| teideal=Statutory Instrument S.I. No. 211/2019 - European Union Habitats (Lough Funshinagh Special Area of Conservation 000611) Regulations 2019
| url = https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/ |access-date=9 April 2024 | suíomh=irishstatutebook.ie/
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409214247/https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/
| url-status=live
}}</ref>
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Fuinseann, Loch}}
{{síol-tír-ie}}
== Abhantrach na Sionainne ==
== Staitisticí
'' The Shannon Basin is Ireland's largest basin with an area of {{convert|11700|km2||abbr=on}}. Including the estuary and the [[An Fhéil]], the total catchment drains a total of {{Convert|16,865|km2||abbr=on}}.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{cite web
| title=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archiveurl=https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archivedate=2014-09-07
}}</ref>
'' It has a [[Long Term Average Flow]] of {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} (at [[Luimneach|Limerick City]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> This is double the flow rate of Ireland's second largest river, the [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> If the discharges from all of the rivers and streams into the Shannon Estuary (including the rivers Feale 34.6 m<sup>3</sup>/s, Maigue 15.6 m<sup>3</sup>/s, Fergus 25.7 m<sup>3</sup>/s, and Deel 7.4 m<sup>3</sup>/s)<ref>Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations: mitigation and management [http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf |date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application: Table 3-7] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf |date=2014-12-08 }}</ref> are added to the discharge at Limerick, the total discharge of the River Shannon at its mouth at Loop Head reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length. Excluding the {{convert|63.5|miles||adj=on}} tidal estuary from its total length of {{convert|224|miles|}}, if one also excludes the lakes ([[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
|url=http://www.askaboutireland.ie/
|title=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09 |archive-date=2020-01-10
|archive-url=https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
|url-status=live
}}</ref> plus [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]) from the Shannon's freshwater flow of {{convert|160.5|miles|}}, the Shannon as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne ===
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| title=Shannon River Basin District
| access-date=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of counties [[Contae Chiarraí|Kerry]] and [[Contae an Chláir|Clare]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size. The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf |date=2013-12-14 }}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|'' Lower Shannon Basin including the Shannon Estuary]]
=== Foinsí is sia siar ===
'' There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source, such as the [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]], which flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> through the valley of [[Gleann Ghaibhle]] before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Shannon Pot at ''Lugnashinna'',<ref>{{cite book |title=Atlas and Cyclopedia of Ireland |author=P. W. Joyce |chapter=Cavan |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900 |publisher=Murphy & McCarthy |access-date=2014-10-09 |archive-date=2012-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |url-status=live }}</ref> thus adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
'' [[An Bhúill]] freisin has a similar claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín |url=http://www.riverhabitatsurvey.org/ |title=River Habitat Survey, Fig. 2 |access-date=2014-10-09 |archive-date=2014-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/ |url-status=live }}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Thus the [[Boyle-Shannon]] river can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
c31arlobvt8wo5qdh3iqlnqgli1np8m
1270510
1270509
2025-06-18T15:32:16Z
Marcas.oduinn
33120
/* Loch Éadaoine */
1270510
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore, County Cavan|Owenmore, County Cavan]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Loch Éadaoine ==
Tá ''' Loch Éadaoine ''', ({{lang-en| Lough Eidin}} nó fosta '' Lough Drumharlow ''') suite díreach taobh thiar de {{h|Cora Droma Rúisc}}, ar abhainn [[An Bhúill|na Búille]] agus í ag dul sa [[An tSionainn|tSionainn]] isteach.<ref>The Shannon Guide (Baile Átha Cliath, 1970), Boyle River</ref>
== Fiadhúlra
Is iad [[Róiste]], [[bran (iasc)]], [[breac donn]] agus [[ruán]] na héisc le fáil ann.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.activeirishangling.com/78-features/325-three-men-in-a-boat.html
| teideal=Three Men in a Boat - Active Irish Angling
| údar=Dave
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://discovertheshannon.com/listings/drumharlow-lake/
| teideal=Drumharlow Lake - Cruise Shannon
| work=Cruise Shannon
}}</ref>
Tá [[talamh calaidh]] fairsing ar bhruach an locha. Moltar go mbeidh [[Limistéar Oidhreachta Nádúrtha]] ann dá bharr. Cothaíonn ealta [[Gé bhánéadanach|géanna bánéadanacha]] (''Anser albifrons flavirostris'') ann.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| teideal=2005 Ecology
| dátarochtana=28ú Nollaig 2015
| archive-url = https://wayback.archive-it.org/10702/20160428111743/http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| archive-date=28ú Aibreán 2016
| url-status=dead
}}</ref>
== Regatta
Eagraíodh regatta ar an loch sa bhliain 1895, ach ní choíche or go bhfuil an loch ró-bheag.
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Eadaoine, Loch}}
[[Catagóir:Lochanna na hÉireann]]
== Loch Fuinseann ==
'' ''' Loch Fuinseann'''<ref name=logainm>{{lua idirlín
| url = https://www.logainm.ie/ga/110084
| teideal = Loch Fuinseann/Lough Funshinagh
| foilsithe = logainm.ie
| dátarochtana = 30ú Eanáir 2020
}}</ref> is a lake and [[Limistéar faoi Chaomhnú Speisialta]] (or LSC) in [[Contae Ros Comáin]], stiúir taobh thiar de [[Loch Rí]].<ref name=IC>{{lua idirlín
| url = http://www.irishcentral.com/culture/travel/a-disappearing-irish-lake-discovered-96802869-237700861.html
| teideal=The mystery of the disappearing Irish lake
| údar=Jane Walsh
| dáta=8ú Meitheamh 2015
| suíomh=irishcentral.com
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/AABC010A-BC82-426B-80E6-95DE311169EE/0/RO018_Lough_Funshinagh.pdf
| teideal=The Geological Heritage of Roscommon
}}</ref>. It has been called ''Ireland's amazing disappearing lake'',<ref name=IC/> due to the way it empties quickly - in as little as two days - and unpredictably, sometimes killing thousands of fish.<ref name=IT>{{cite news
| url = https://www.irishtimes.com/news/many-fish-die-as-lake-falls-quickly-1.81050
| teideal=Many fish die as lake falls quickly
| dáta=1996-08-29
| dátarochtana=2018-04-01
| nuachtán=[[The Irish Times]]
}}</ref> Lough Funshinagh is one of a number of seasonal lakes, or [[Turlach]], found in the [[Réigiún carst]] na hÉireann, west of the [[an tSionainn]].<ref name=":0">{{lua idirlín
| sloinne=O'Carroll
| ainm=Lisa
| dáta=29ú Márta 2022
| teideal='Nobody knows what happened': the row over the non-vanishing Irish lake
| url = https://www.theguardian.com/world/2022/mar/29/row-non-vanishing-irish-lake-lough-funshinagh-drain-flooding-environment-legal
| dátarochtana=29 March 2022
| suíomh=The Guardian
| teanga=en
}}</ref>
'' The qualifying interests by which it is protected as an SAC are the presence of two specific habitat types:
* [[Turlach]]
* '' Rivers with muddy banks with ''Chenopodion rubri p.p.'' and ''Bidention p.p.'' vegetation.<ref name="NPWS">{{lua idirlín
| teideal=Lough Funshinagh SAC
| foilsitheoir=National Parks & Wildlife Service
| url = https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=www.npws.ie
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409213544/https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611}}</ref><ref name="EUNIS">{{lua idirlín
| teideal=EUNIS-Lough Funshinagh SAC
| url = https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=eunis.eea.europa.eu
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url = https://web.archive.org/web/20240409213947/https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| url-status=live
}}</ref><ref name="IrishStatutebook">{{lua idirlín
| teideal=Statutory Instrument S.I. No. 211/2019 - European Union Habitats (Lough Funshinagh Special Area of Conservation 000611) Regulations 2019
| url = https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/ |access-date=9 April 2024 | suíomh=irishstatutebook.ie/
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409214247/https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/
| url-status=live
}}</ref>
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Fuinseann, Loch}}
{{síol-tír-ie}}
== Abhantrach na Sionainne ==
== Staitisticí
'' The Shannon Basin is Ireland's largest basin with an area of {{convert|11700|km2||abbr=on}}. Including the estuary and the [[An Fhéil]], the total catchment drains a total of {{Convert|16,865|km2||abbr=on}}.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{cite web
| title=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archiveurl=https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archivedate=2014-09-07
}}</ref>
'' It has a [[Long Term Average Flow]] of {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} (at [[Luimneach|Limerick City]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> This is double the flow rate of Ireland's second largest river, the [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> If the discharges from all of the rivers and streams into the Shannon Estuary (including the rivers Feale 34.6 m<sup>3</sup>/s, Maigue 15.6 m<sup>3</sup>/s, Fergus 25.7 m<sup>3</sup>/s, and Deel 7.4 m<sup>3</sup>/s)<ref>Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations: mitigation and management [http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf |date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application: Table 3-7] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf |date=2014-12-08 }}</ref> are added to the discharge at Limerick, the total discharge of the River Shannon at its mouth at Loop Head reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length. Excluding the {{convert|63.5|miles||adj=on}} tidal estuary from its total length of {{convert|224|miles|}}, if one also excludes the lakes ([[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
|url=http://www.askaboutireland.ie/
|title=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09 |archive-date=2020-01-10
|archive-url=https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
|url-status=live
}}</ref> plus [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]) from the Shannon's freshwater flow of {{convert|160.5|miles|}}, the Shannon as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne ===
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| title=Shannon River Basin District
| access-date=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of counties [[Contae Chiarraí|Kerry]] and [[Contae an Chláir|Clare]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size. The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf |date=2013-12-14 }}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|'' Lower Shannon Basin including the Shannon Estuary]]
=== Foinsí is sia siar ===
'' There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source, such as the [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]], which flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> through the valley of [[Gleann Ghaibhle]] before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Shannon Pot at ''Lugnashinna'',<ref>{{cite book |title=Atlas and Cyclopedia of Ireland |author=P. W. Joyce |chapter=Cavan |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900 |publisher=Murphy & McCarthy |access-date=2014-10-09 |archive-date=2012-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |url-status=live }}</ref> thus adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
'' [[An Bhúill]] freisin has a similar claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín |url=http://www.riverhabitatsurvey.org/ |title=River Habitat Survey, Fig. 2 |access-date=2014-10-09 |archive-date=2014-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/ |url-status=live }}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Thus the [[Boyle-Shannon]] river can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
fnce0bpg0b6wlgk0tyfzxamzdtqt9ie
1270511
1270510
2025-06-18T15:32:35Z
Marcas.oduinn
33120
1270511
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore, County Cavan|Owenmore, County Cavan]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Loch Fuinseann ==
'' ''' Loch Fuinseann'''<ref name=logainm>{{lua idirlín
| url = https://www.logainm.ie/ga/110084
| teideal = Loch Fuinseann/Lough Funshinagh
| foilsithe = logainm.ie
| dátarochtana = 30ú Eanáir 2020
}}</ref> is a lake and [[Limistéar faoi Chaomhnú Speisialta]] (or LSC) in [[Contae Ros Comáin]], stiúir taobh thiar de [[Loch Rí]].<ref name=IC>{{lua idirlín
| url = http://www.irishcentral.com/culture/travel/a-disappearing-irish-lake-discovered-96802869-237700861.html
| teideal=The mystery of the disappearing Irish lake
| údar=Jane Walsh
| dáta=8ú Meitheamh 2015
| suíomh=irishcentral.com
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/AABC010A-BC82-426B-80E6-95DE311169EE/0/RO018_Lough_Funshinagh.pdf
| teideal=The Geological Heritage of Roscommon
}}</ref>. It has been called ''Ireland's amazing disappearing lake'',<ref name=IC/> due to the way it empties quickly - in as little as two days - and unpredictably, sometimes killing thousands of fish.<ref name=IT>{{cite news
| url = https://www.irishtimes.com/news/many-fish-die-as-lake-falls-quickly-1.81050
| teideal=Many fish die as lake falls quickly
| dáta=1996-08-29
| dátarochtana=2018-04-01
| nuachtán=[[The Irish Times]]
}}</ref> Lough Funshinagh is one of a number of seasonal lakes, or [[Turlach]], found in the [[Réigiún carst]] na hÉireann, west of the [[an tSionainn]].<ref name=":0">{{lua idirlín
| sloinne=O'Carroll
| ainm=Lisa
| dáta=29ú Márta 2022
| teideal='Nobody knows what happened': the row over the non-vanishing Irish lake
| url = https://www.theguardian.com/world/2022/mar/29/row-non-vanishing-irish-lake-lough-funshinagh-drain-flooding-environment-legal
| dátarochtana=29 March 2022
| suíomh=The Guardian
| teanga=en
}}</ref>
'' The qualifying interests by which it is protected as an SAC are the presence of two specific habitat types:
* [[Turlach]]
* '' Rivers with muddy banks with ''Chenopodion rubri p.p.'' and ''Bidention p.p.'' vegetation.<ref name="NPWS">{{lua idirlín
| teideal=Lough Funshinagh SAC
| foilsitheoir=National Parks & Wildlife Service
| url = https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=www.npws.ie
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409213544/https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611}}</ref><ref name="EUNIS">{{lua idirlín
| teideal=EUNIS-Lough Funshinagh SAC
| url = https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=eunis.eea.europa.eu
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url = https://web.archive.org/web/20240409213947/https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| url-status=live
}}</ref><ref name="IrishStatutebook">{{lua idirlín
| teideal=Statutory Instrument S.I. No. 211/2019 - European Union Habitats (Lough Funshinagh Special Area of Conservation 000611) Regulations 2019
| url = https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/ |access-date=9 April 2024 | suíomh=irishstatutebook.ie/
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409214247/https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/
| url-status=live
}}</ref>
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Fuinseann, Loch}}
{{síol-tír-ie}}
== Abhantrach na Sionainne ==
== Staitisticí
'' The Shannon Basin is Ireland's largest basin with an area of {{convert|11700|km2||abbr=on}}. Including the estuary and the [[An Fhéil]], the total catchment drains a total of {{Convert|16,865|km2||abbr=on}}.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{cite web
| title=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archiveurl=https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archivedate=2014-09-07
}}</ref>
'' It has a [[Long Term Average Flow]] of {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} (at [[Luimneach|Limerick City]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> This is double the flow rate of Ireland's second largest river, the [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> If the discharges from all of the rivers and streams into the Shannon Estuary (including the rivers Feale 34.6 m<sup>3</sup>/s, Maigue 15.6 m<sup>3</sup>/s, Fergus 25.7 m<sup>3</sup>/s, and Deel 7.4 m<sup>3</sup>/s)<ref>Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations: mitigation and management [http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf |date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application: Table 3-7] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf |date=2014-12-08 }}</ref> are added to the discharge at Limerick, the total discharge of the River Shannon at its mouth at Loop Head reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length. Excluding the {{convert|63.5|miles||adj=on}} tidal estuary from its total length of {{convert|224|miles|}}, if one also excludes the lakes ([[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
|url=http://www.askaboutireland.ie/
|title=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09 |archive-date=2020-01-10
|archive-url=https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
|url-status=live
}}</ref> plus [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]) from the Shannon's freshwater flow of {{convert|160.5|miles|}}, the Shannon as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne ===
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| title=Shannon River Basin District
| access-date=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of counties [[Contae Chiarraí|Kerry]] and [[Contae an Chláir|Clare]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size. The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf |date=2013-12-14 }}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|'' Lower Shannon Basin including the Shannon Estuary]]
=== Foinsí is sia siar ===
'' There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source, such as the [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]], which flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> through the valley of [[Gleann Ghaibhle]] before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Shannon Pot at ''Lugnashinna'',<ref>{{cite book |title=Atlas and Cyclopedia of Ireland |author=P. W. Joyce |chapter=Cavan |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900 |publisher=Murphy & McCarthy |access-date=2014-10-09 |archive-date=2012-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |url-status=live }}</ref> thus adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
'' [[An Bhúill]] freisin has a similar claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín |url=http://www.riverhabitatsurvey.org/ |title=River Habitat Survey, Fig. 2 |access-date=2014-10-09 |archive-date=2014-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/ |url-status=live }}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Thus the [[Boyle-Shannon]] river can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
9smg9xhfauonb77lsk7r7stsmyvg9au
1270513
1270511
2025-06-18T16:03:09Z
Marcas.oduinn
33120
/* Loch Fuinseann */
1270513
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore, County Cavan|Owenmore, County Cavan]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Loch Fuinseann ==
Tá ''' Loch Fuinseann'''<ref name=logainm>{{lua idirlín
| url = https://www.logainm.ie/ga/110084
| teideal = Loch Fuinseann/Lough Funshinagh
| foilsithe = logainm.ie
| dátarochtana = 30ú Eanáir 2020
}}</ref> suite taobh thiar de [[Loch Rí] i g[[Contae Ros Comáin]] é. Is [[Limistéar faoi Chaomhnú Speisialta]] (nó LSC) é.<ref name=IC>{{lua idirlín
| url = http://www.irishcentral.com/culture/travel/a-disappearing-irish-lake-discovered-96802869-237700861.html
| teideal=The mystery of the disappearing Irish lake
| údar=Jane Walsh
| dáta=8ú Meitheamh 2015
| suíomh=irishcentral.com
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/AABC010A-BC82-426B-80E6-95DE311169EE/0/RO018_Lough_Funshinagh.pdf
| teideal=The Geological Heritage of Roscommon
}}</ref>.
'' It has been called ''Ireland's amazing disappearing lake'',<ref name=IC/> due to the way it empties quickly - in as little as two days - and unpredictably, sometimes killing thousands of fish.<ref name=IT>{{cite news
| url = https://www.irishtimes.com/news/many-fish-die-as-lake-falls-quickly-1.81050
| teideal=Many fish die as lake falls quickly
| dáta=1996-08-29
| dátarochtana=2018-04-01
| nuachtán=[[The Irish Times]]
}}</ref> Lough Funshinagh is one of a number of seasonal lakes, or [[Turlach]], found in the [[Réigiún carst]] na hÉireann, west of the [[an tSionainn]].<ref name=":0">{{lua idirlín
| sloinne=O'Carroll
| ainm=Lisa
| dáta=29ú Márta 2022
| teideal='Nobody knows what happened': the row over the non-vanishing Irish lake
| url = https://www.theguardian.com/world/2022/mar/29/row-non-vanishing-irish-lake-lough-funshinagh-drain-flooding-environment-legal
| dátarochtana=29 March 2022
| suíomh=The Guardian
| teanga=en
}}</ref>
'' The qualifying interests by which it is protected as an SAC are the presence of two specific habitat types:
* [[Turlach]]
* '' Rivers with muddy banks with ''Chenopodion rubri p.p.'' and ''Bidention p.p.'' vegetation.<ref name="NPWS">{{lua idirlín
| teideal=Lough Funshinagh SAC
| foilsitheoir=National Parks & Wildlife Service
| url = https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=www.npws.ie
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409213544/https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611}}</ref><ref name="EUNIS">{{lua idirlín
| teideal=EUNIS-Lough Funshinagh SAC
| url = https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=eunis.eea.europa.eu
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url = https://web.archive.org/web/20240409213947/https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| url-status=live
}}</ref><ref name="IrishStatutebook">{{lua idirlín
| teideal=Statutory Instrument S.I. No. 211/2019 - European Union Habitats (Lough Funshinagh Special Area of Conservation 000611) Regulations 2019
| url = https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/ |access-date=9 April 2024 | suíomh=irishstatutebook.ie/
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409214247/https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/
| url-status=live
}}</ref>
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Fuinseann, Loch}}
{{síol-tír-ie}}
== Abhantrach na Sionainne ==
== Staitisticí
'' The Shannon Basin is Ireland's largest basin with an area of {{convert|11700|km2||abbr=on}}. Including the estuary and the [[An Fhéil]], the total catchment drains a total of {{Convert|16,865|km2||abbr=on}}.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{cite web
| title=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archiveurl=https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archivedate=2014-09-07
}}</ref>
'' It has a [[Long Term Average Flow]] of {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} (at [[Luimneach|Limerick City]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> This is double the flow rate of Ireland's second largest river, the [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> If the discharges from all of the rivers and streams into the Shannon Estuary (including the rivers Feale 34.6 m<sup>3</sup>/s, Maigue 15.6 m<sup>3</sup>/s, Fergus 25.7 m<sup>3</sup>/s, and Deel 7.4 m<sup>3</sup>/s)<ref>Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations: mitigation and management [http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf |date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application: Table 3-7] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf |date=2014-12-08 }}</ref> are added to the discharge at Limerick, the total discharge of the River Shannon at its mouth at Loop Head reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length. Excluding the {{convert|63.5|miles||adj=on}} tidal estuary from its total length of {{convert|224|miles|}}, if one also excludes the lakes ([[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
|url=http://www.askaboutireland.ie/
|title=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09 |archive-date=2020-01-10
|archive-url=https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
|url-status=live
}}</ref> plus [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]) from the Shannon's freshwater flow of {{convert|160.5|miles|}}, the Shannon as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne ===
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| title=Shannon River Basin District
| access-date=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of counties [[Contae Chiarraí|Kerry]] and [[Contae an Chláir|Clare]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size. The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf |date=2013-12-14 }}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|'' Lower Shannon Basin including the Shannon Estuary]]
=== Foinsí is sia siar ===
'' There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source, such as the [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]], which flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> through the valley of [[Gleann Ghaibhle]] before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Shannon Pot at ''Lugnashinna'',<ref>{{cite book |title=Atlas and Cyclopedia of Ireland |author=P. W. Joyce |chapter=Cavan |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900 |publisher=Murphy & McCarthy |access-date=2014-10-09 |archive-date=2012-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |url-status=live }}</ref> thus adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
'' [[An Bhúill]] freisin has a similar claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín |url=http://www.riverhabitatsurvey.org/ |title=River Habitat Survey, Fig. 2 |access-date=2014-10-09 |archive-date=2014-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/ |url-status=live }}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Thus the [[Boyle-Shannon]] river can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
jh2ccby1xne308ji89rhoja2va03q98
1270520
1270513
2025-06-18T16:30:24Z
Marcas.oduinn
33120
/* Loch Fuinseann */
1270520
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore, County Cavan|Owenmore, County Cavan]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Loch Fuinseann ==
Tá ''' Loch Fuinseann'''<ref name=logainm>{{lua idirlín
| url = https://www.logainm.ie/ga/110084
| teideal = Loch Fuinseann/Lough Funshinagh
| foilsithe = logainm.ie
| dátarochtana = 30ú Eanáir 2020
}}</ref> suite taobh thiar de [[Loch Rí] i g[[Contae Ros Comáin]] é. Is [[Limistéar faoi Chaomhnú Speisialta]] (nó LSC) é.<ref name=IC>{{lua idirlín
| url = http://www.irishcentral.com/culture/travel/a-disappearing-irish-lake-discovered-96802869-237700861.html
| teideal=The mystery of the disappearing Irish lake
| údar=Jane Walsh
| dáta=8ú Meitheamh 2015
| suíomh=irishcentral.com
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/AABC010A-BC82-426B-80E6-95DE311169EE/0/RO018_Lough_Funshinagh.pdf
| teideal=The Geological Heritage of Roscommon
}}</ref>.
Is [[turlach]] é Loch Fuinseann, loch séasúrach faighte go háirithe sa [[réigiún carst]] taobh thiar den tSionainn.<ref name=":0">{{lua idirlín
| sloinne=O'Carroll
| ainm=Lisa
| dáta=29ú Márta 2022
| teideal='Nobody knows what happened': the row over the non-vanishing Irish lake
| url = https://www.theguardian.com/world/2022/mar/29/row-non-vanishing-irish-lake-lough-funshinagh-drain-flooding-environment-legal
| dátarochtana=29 March 2022
| suíomh=The Guardian
| teanga=en
}}</ref> Glaodh air '' Ireland's amazing disappearing lake'',<ref name=IC/> toisc gurb fhéidir leis folmhú go tapaidh agus gan choinne, ag marú scaití na mílte iasc.<ref name=IT>{{cite news
| url = https://www.irishtimes.com/news/many-fish-die-as-lake-falls-quickly-1.81050
| teideal=Many fish die as lake falls quickly
| dáta=1996-08-29
| dátarochtana=2018-04-01
| nuachtán=[[The Irish Times]]
}}</ref>
'' It qualifies as an LSC because of the presence of two specific habitat types:
* [[Turlach|Turlaigh]]
* Aibhneacha le bruacha lábacha le fásra ''Chenopodion rubri p.p.'' agus ''Bidention p.p.''<ref name="NPWS">{{lua idirlín
| teideal=Lough Funshinagh SAC
| foilsitheoir=National Parks & Wildlife Service
| url = https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=www.npws.ie
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409213544/https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611}}</ref><ref name="EUNIS">{{lua idirlín
| teideal=EUNIS-Lough Funshinagh SAC
| url = https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=eunis.eea.europa.eu
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url = https://web.archive.org/web/20240409213947/https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| url-status=live
}}</ref><ref name="IrishStatutebook">{{lua idirlín
| teideal=Statutory Instrument S.I. No. 211/2019 - European Union Habitats (Lough Funshinagh Special Area of Conservation 000611) Regulations 2019
| url = https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/ |access-date=9 April 2024 | suíomh=irishstatutebook.ie/
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409214247/https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/
| url-status=live
}}</ref>
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Fuinseann, Loch}}
{{síol-tír-ie}}
== Abhantrach na Sionainne ==
== Staitisticí
'' The Shannon Basin is Ireland's largest basin with an area of {{convert|11700|km2||abbr=on}}. Including the estuary and the [[An Fhéil]], the total catchment drains a total of {{Convert|16,865|km2||abbr=on}}.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{cite web
| title=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archiveurl=https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archivedate=2014-09-07
}}</ref>
'' It has a [[Long Term Average Flow]] of {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} (at [[Luimneach|Limerick City]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> This is double the flow rate of Ireland's second largest river, the [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> If the discharges from all of the rivers and streams into the Shannon Estuary (including the rivers Feale 34.6 m<sup>3</sup>/s, Maigue 15.6 m<sup>3</sup>/s, Fergus 25.7 m<sup>3</sup>/s, and Deel 7.4 m<sup>3</sup>/s)<ref>Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations: mitigation and management [http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf |date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application: Table 3-7] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf |date=2014-12-08 }}</ref> are added to the discharge at Limerick, the total discharge of the River Shannon at its mouth at Loop Head reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length. Excluding the {{convert|63.5|miles||adj=on}} tidal estuary from its total length of {{convert|224|miles|}}, if one also excludes the lakes ([[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
|url=http://www.askaboutireland.ie/
|title=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09 |archive-date=2020-01-10
|archive-url=https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
|url-status=live
}}</ref> plus [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]) from the Shannon's freshwater flow of {{convert|160.5|miles|}}, the Shannon as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne ===
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| title=Shannon River Basin District
| access-date=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of counties [[Contae Chiarraí|Kerry]] and [[Contae an Chláir|Clare]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size. The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf |date=2013-12-14 }}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|'' Lower Shannon Basin including the Shannon Estuary]]
=== Foinsí is sia siar ===
'' There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source, such as the [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]], which flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> through the valley of [[Gleann Ghaibhle]] before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Shannon Pot at ''Lugnashinna'',<ref>{{cite book |title=Atlas and Cyclopedia of Ireland |author=P. W. Joyce |chapter=Cavan |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900 |publisher=Murphy & McCarthy |access-date=2014-10-09 |archive-date=2012-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |url-status=live }}</ref> thus adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
'' [[An Bhúill]] freisin has a similar claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín |url=http://www.riverhabitatsurvey.org/ |title=River Habitat Survey, Fig. 2 |access-date=2014-10-09 |archive-date=2014-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/ |url-status=live }}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Thus the [[Boyle-Shannon]] river can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
4gjm9qfbh4k56gplcdajaolk23uplpe
1270522
1270520
2025-06-18T17:14:33Z
Marcas.oduinn
33120
/* Loch Fuinseann */
1270522
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore, County Cavan|Owenmore, County Cavan]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Loch Fuinseann ==
Tá ''' Loch Fuinseann'''<ref name=logainm>{{lua idirlín
| url = https://www.logainm.ie/ga/110084
| teideal = Loch Fuinseann/Lough Funshinagh
| foilsithe = logainm.ie
| dátarochtana = 30ú Eanáir 2020
}}</ref> suite taobh thiar de [[Loch Rí]] i g[[Contae Ros Comáin]]. Is [[Limistéar faoi Chaomhnú Speisialta]] (nó LSC) é.<ref name=IC>{{lua idirlín
| url = http://www.irishcentral.com/culture/travel/a-disappearing-irish-lake-discovered-96802869-237700861.html
| teideal=The mystery of the disappearing Irish lake
| údar=Jane Walsh
| dáta=8ú Meitheamh 2015
| suíomh=irishcentral.com
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/AABC010A-BC82-426B-80E6-95DE311169EE/0/RO018_Lough_Funshinagh.pdf
| teideal=The Geological Heritage of Roscommon
}}</ref>
Is [[turlach]] é Loch Fuinseann, loch séasúrach faighte go háirithe sa [[réigiún carst]] taobh thiar den tSionainn.<ref name=":0">{{lua idirlín
| sloinne=O'Carroll
| ainm=Lisa
| dáta=29ú Márta 2022
| teideal='Nobody knows what happened': the row over the non-vanishing Irish lake
| url = https://www.theguardian.com/world/2022/mar/29/row-non-vanishing-irish-lake-lough-funshinagh-drain-flooding-environment-legal
| dátarochtana=29 March 2022
| suíomh=The Guardian
| teanga=en
}}</ref> Glaodh air '' Ireland's amazing disappearing lake'',<ref name=IC/> toisc gurb fhéidir leis folmhú go tapaidh agus gan choinne, ag marú scaití na mílte iasc.<ref name=IT>{{cite news
| url = https://www.irishtimes.com/news/many-fish-die-as-lake-falls-quickly-1.81050
| teideal=Many fish die as lake falls quickly
| dáta=1996-08-29
| dátarochtana=2018-04-01
| nuachtán=[[The Irish Times]]
}}</ref>
Bhain sé an stádas LSC amach toisc go bhfuil ann dhá shórt gnáthóg áirithe:
* [[Turlach|Turlaigh]]
* Aibhneacha le bruacha lábacha agus le fásra ''Chenopodion rubri p.p.'' agus ''Bidention p.p.''<ref name="NPWS">{{lua idirlín
| teideal=Lough Funshinagh SAC
| foilsitheoir=National Parks & Wildlife Service
| url = https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=www.npws.ie
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409213544/https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611}}</ref><ref name="EUNIS">{{lua idirlín
| teideal=EUNIS-Lough Funshinagh SAC
| url = https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=eunis.eea.europa.eu
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url = https://web.archive.org/web/20240409213947/https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| url-status=live
}}</ref><ref name="IrishStatutebook">{{lua idirlín
| teideal=Statutory Instrument S.I. No. 211/2019 - European Union Habitats (Lough Funshinagh Special Area of Conservation 000611) Regulations 2019
| url = https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/ |access-date=9 April 2024 | suíomh=irishstatutebook.ie/
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409214247/https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/
| url-status=live
}}</ref>
== Tagairtí
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Fuinseann, Loch}}
{{síol-tír-ie}}
== Abhantrach na Sionainne ==
== Staitisticí
'' The Shannon Basin is Ireland's largest basin with an area of {{convert|11700|km2||abbr=on}}. Including the estuary and the [[An Fhéil]], the total catchment drains a total of {{Convert|16,865|km2||abbr=on}}.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{cite web
| title=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archiveurl=https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archivedate=2014-09-07
}}</ref>
'' It has a [[Long Term Average Flow]] of {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} (at [[Luimneach|Limerick City]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> This is double the flow rate of Ireland's second largest river, the [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> If the discharges from all of the rivers and streams into the Shannon Estuary (including the rivers Feale 34.6 m<sup>3</sup>/s, Maigue 15.6 m<sup>3</sup>/s, Fergus 25.7 m<sup>3</sup>/s, and Deel 7.4 m<sup>3</sup>/s)<ref>Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations: mitigation and management [http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf |date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application: Table 3-7] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf |date=2014-12-08 }}</ref> are added to the discharge at Limerick, the total discharge of the River Shannon at its mouth at Loop Head reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length. Excluding the {{convert|63.5|miles||adj=on}} tidal estuary from its total length of {{convert|224|miles|}}, if one also excludes the lakes ([[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
|url=http://www.askaboutireland.ie/
|title=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09 |archive-date=2020-01-10
|archive-url=https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
|url-status=live
}}</ref> plus [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]) from the Shannon's freshwater flow of {{convert|160.5|miles|}}, the Shannon as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne ===
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| title=Shannon River Basin District
| access-date=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of counties [[Contae Chiarraí|Kerry]] and [[Contae an Chláir|Clare]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size. The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf |date=2013-12-14 }}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|'' Lower Shannon Basin including the Shannon Estuary]]
=== Foinsí is sia siar ===
'' There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source, such as the [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]], which flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> through the valley of [[Gleann Ghaibhle]] before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Shannon Pot at ''Lugnashinna'',<ref>{{cite book |title=Atlas and Cyclopedia of Ireland |author=P. W. Joyce |chapter=Cavan |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900 |publisher=Murphy & McCarthy |access-date=2014-10-09 |archive-date=2012-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |url-status=live }}</ref> thus adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
'' [[An Bhúill]] freisin has a similar claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín |url=http://www.riverhabitatsurvey.org/ |title=River Habitat Survey, Fig. 2 |access-date=2014-10-09 |archive-date=2014-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/ |url-status=live }}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Thus the [[Boyle-Shannon]] river can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
6uo5yuklrd6xr1ilvehgllb9k2c7ev7
1270523
1270522
2025-06-18T17:14:45Z
Marcas.oduinn
33120
1270523
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore, County Cavan|Owenmore, County Cavan]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Abhantrach na Sionainne ==
== Staitisticí
'' The Shannon Basin is Ireland's largest basin with an area of {{convert|11700|km2||abbr=on}}. Including the estuary and the [[An Fhéil]], the total catchment drains a total of {{Convert|16,865|km2||abbr=on}}.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{cite web
| title=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archiveurl=https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archivedate=2014-09-07
}}</ref>
'' It has a [[Long Term Average Flow]] of {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} (at [[Luimneach|Limerick City]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> This is double the flow rate of Ireland's second largest river, the [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> If the discharges from all of the rivers and streams into the Shannon Estuary (including the rivers Feale 34.6 m<sup>3</sup>/s, Maigue 15.6 m<sup>3</sup>/s, Fergus 25.7 m<sup>3</sup>/s, and Deel 7.4 m<sup>3</sup>/s)<ref>Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations: mitigation and management [http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf |date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application: Table 3-7] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf |date=2014-12-08 }}</ref> are added to the discharge at Limerick, the total discharge of the River Shannon at its mouth at Loop Head reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length. Excluding the {{convert|63.5|miles||adj=on}} tidal estuary from its total length of {{convert|224|miles|}}, if one also excludes the lakes ([[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
|url=http://www.askaboutireland.ie/
|title=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09 |archive-date=2020-01-10
|archive-url=https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
|url-status=live
}}</ref> plus [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]) from the Shannon's freshwater flow of {{convert|160.5|miles|}}, the Shannon as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne ===
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| title=Shannon River Basin District
| access-date=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of counties [[Contae Chiarraí|Kerry]] and [[Contae an Chláir|Clare]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size. The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf |date=2013-12-14 }}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|'' Lower Shannon Basin including the Shannon Estuary]]
=== Foinsí is sia siar ===
'' There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source, such as the [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]], which flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> through the valley of [[Gleann Ghaibhle]] before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Shannon Pot at ''Lugnashinna'',<ref>{{cite book |title=Atlas and Cyclopedia of Ireland |author=P. W. Joyce |chapter=Cavan |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900 |publisher=Murphy & McCarthy |access-date=2014-10-09 |archive-date=2012-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |url-status=live }}</ref> thus adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
'' [[An Bhúill]] freisin has a similar claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín |url=http://www.riverhabitatsurvey.org/ |title=River Habitat Survey, Fig. 2 |access-date=2014-10-09 |archive-date=2014-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/ |url-status=live }}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Thus the [[Boyle-Shannon]] river can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
tjupqvw6eqgndrv73pbmoj3x5b3qudh
1270532
1270523
2025-06-18T17:27:16Z
Marcas.oduinn
33120
/* Abhantrach na Sionainne */
1270532
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore (County Cavan)|Owenmore (County Cavan)]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Abhantrach na Sionainne ==
== Staitisticí
'' The Shannon Basin is Ireland's largest basin with an area of {{convert|11700|km2||abbr=on}}. Including the estuary and the [[An Fhéil]], the total catchment drains a total of {{Convert|16,865|km2||abbr=on}}.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{cite web
| title=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archiveurl=https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archivedate=2014-09-07
}}</ref>
'' It has a [[Long Term Average Flow]] of {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} (at [[Luimneach|Limerick City]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> This is double the flow rate of Ireland's second largest river, the [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> If the discharges from all of the rivers and streams into the Shannon Estuary (including the rivers Feale 34.6 m<sup>3</sup>/s, Maigue 15.6 m<sup>3</sup>/s, Fergus 25.7 m<sup>3</sup>/s, and Deel 7.4 m<sup>3</sup>/s)<ref>Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations: mitigation and management [http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf |date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application: Table 3-7] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf |date=2014-12-08 }}</ref> are added to the discharge at Limerick, the total discharge of the River Shannon at its mouth at Loop Head reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length. Excluding the {{convert|63.5|miles||adj=on}} tidal estuary from its total length of {{convert|224|miles|}}, if one also excludes the lakes ([[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
|url=http://www.askaboutireland.ie/
|title=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09 |archive-date=2020-01-10
|archive-url=https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
|url-status=live
}}</ref> plus [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]) from the Shannon's freshwater flow of {{convert|160.5|miles|}}, the Shannon as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne ===
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| title=Shannon River Basin District
| access-date=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of counties [[Contae Chiarraí|Kerry]] and [[Contae an Chláir|Clare]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size. The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf |date=2013-12-14 }}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|'' Lower Shannon Basin including the Shannon Estuary]]
=== Foinsí is sia siar ===
'' There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source, such as the [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]], which flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> through the valley of [[Gleann Ghaibhle]] before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Shannon Pot at ''Lugnashinna'',<ref>{{cite book |title=Atlas and Cyclopedia of Ireland |author=P. W. Joyce |chapter=Cavan |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900 |publisher=Murphy & McCarthy |access-date=2014-10-09 |archive-date=2012-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |url-status=live }}</ref> thus adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
'' [[An Bhúill]] freisin has a similar claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín |url=http://www.riverhabitatsurvey.org/ |title=River Habitat Survey, Fig. 2 |access-date=2014-10-09 |archive-date=2014-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/ |url-status=live }}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Thus the [[Boyle-Shannon]] river can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
lmj2khnekg4ltsvej8q0t5o3lfwtx9w
1270533
1270532
2025-06-18T17:27:57Z
Marcas.oduinn
33120
/* Abhantrach na Sionainne */
1270533
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore River (County Cavan)|Owenmore River (County Cavan)]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Abhantrach na Sionainne ==
== Staitisticí
'' The Shannon Basin is Ireland's largest basin with an area of {{convert|11700|km2||abbr=on}}. Including the estuary and the [[An Fhéil]], the total catchment drains a total of {{Convert|16,865|km2||abbr=on}}.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{cite web
| title=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archiveurl=https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archivedate=2014-09-07
}}</ref>
'' It has a [[Long Term Average Flow]] of {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} (at [[Luimneach|Limerick City]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> This is double the flow rate of Ireland's second largest river, the [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> If the discharges from all of the rivers and streams into the Shannon Estuary (including the rivers Feale 34.6 m<sup>3</sup>/s, Maigue 15.6 m<sup>3</sup>/s, Fergus 25.7 m<sup>3</sup>/s, and Deel 7.4 m<sup>3</sup>/s)<ref>Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations: mitigation and management [http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf |date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application: Table 3-7] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf |date=2014-12-08 }}</ref> are added to the discharge at Limerick, the total discharge of the River Shannon at its mouth at Loop Head reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length. Excluding the {{convert|63.5|miles||adj=on}} tidal estuary from its total length of {{convert|224|miles|}}, if one also excludes the lakes ([[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
|url=http://www.askaboutireland.ie/
|title=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09 |archive-date=2020-01-10
|archive-url=https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
|url-status=live
}}</ref> plus [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]) from the Shannon's freshwater flow of {{convert|160.5|miles|}}, the Shannon as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne ===
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| title=Shannon River Basin District
| access-date=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of counties [[Contae Chiarraí|Kerry]] and [[Contae an Chláir|Clare]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size. The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf |date=2013-12-14 }}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|'' Lower Shannon Basin including the Shannon Estuary]]
=== Foinsí is sia siar ===
'' There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source, such as the [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]], which flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> through the valley of [[Gleann Ghaibhle]] before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Shannon Pot at ''Lugnashinna'',<ref>{{cite book |title=Atlas and Cyclopedia of Ireland |author=P. W. Joyce |chapter=Cavan |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900 |publisher=Murphy & McCarthy |access-date=2014-10-09 |archive-date=2012-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |url-status=live }}</ref> thus adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
'' [[An Bhúill]] freisin has a similar claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín |url=http://www.riverhabitatsurvey.org/ |title=River Habitat Survey, Fig. 2 |access-date=2014-10-09 |archive-date=2014-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/ |url-status=live }}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Thus the [[Boyle-Shannon]] river can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
l29mn3axmkkqva1ljsc1mah81z3n7l9
1270534
1270533
2025-06-18T17:35:17Z
Marcas.oduinn
33120
/* Abhantrach na Sionainne */
1270534
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore River (County Cavan)|Owenmore River (County Cavan)]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Abhainn Mór ==
The ''' Abhainn Mór ''' rises in the [[Cuilcagh]] Mountains, in the townland of [[Dunmakeever]], civil parish of Kinawley, Roman Catholic parish of [[Glangevlin]], Barony of [[Tullyhaw]], [[County Cavan]]. It then flows in a north-west direction and ends in [[an tSionainn]] in the townland of [[Gowlat]].<ref>[https://mapcarta.com/18269896]</ref>
== Foinse na Sionainne
'' It is claimed that the Abhainn Mór is the "true" source of the River Shannon.<ref>[http://glangevlin.com/index.php/sites-of-interest/84-lakes-a-rivers-around-glangevlin Rivers of Glangevlin]</ref> The Owenmore flows west for 14.5 km (9.0 mi) through the valley of Glangevlin before joining the Shannon about 3 km (2 mi) below the Shannon Pot at Lugnashinna, thus adding 11 km (7 mi) to the Shannon's overall length, taking it from 360 km (224 mi) to 372 km (231 mi).<ref>[[Shannon River Basin]]</ref>
== Stair
'' The Book of Magauran, dating to the 1350s, mentions an Abhainn Mór (Poem XV, stanza 9) but from the geographical description it probably means the Yellow River at Ballinamore rather than the Owenmore River.<ref>L. McKenna, ed., tr. (1947), "The Book of Magauran"</ref>
== Fiadhúlra
'' It has a fish population of brown trout.
== Tagairtí
{{reflist}}
{{coord|54.2103|-7.9476|type:river_region:IE|format=dms|display=title}}
[[Catagóir:An tSionainn]]
== Abhantrach na Sionainne ==
== Staitisticí
'' The Shannon Basin is Ireland's largest basin with an area of {{convert|11700|km2||abbr=on}}. Including the estuary and the [[An Fhéil]], the total catchment drains a total of {{Convert|16,865|km2||abbr=on}}.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{cite web
| title=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archiveurl=https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archivedate=2014-09-07
}}</ref>
'' It has a [[Long Term Average Flow]] of {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} (at [[Luimneach|Limerick City]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> This is double the flow rate of Ireland's second largest river, the [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> If the discharges from all of the rivers and streams into the Shannon Estuary (including the rivers Feale 34.6 m<sup>3</sup>/s, Maigue 15.6 m<sup>3</sup>/s, Fergus 25.7 m<sup>3</sup>/s, and Deel 7.4 m<sup>3</sup>/s)<ref>Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations: mitigation and management [http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf |date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application: Table 3-7] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf |date=2014-12-08 }}</ref> are added to the discharge at Limerick, the total discharge of the River Shannon at its mouth at Loop Head reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length. Excluding the {{convert|63.5|miles||adj=on}} tidal estuary from its total length of {{convert|224|miles|}}, if one also excludes the lakes ([[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
|url=http://www.askaboutireland.ie/
|title=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09 |archive-date=2020-01-10
|archive-url=https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
|url-status=live
}}</ref> plus [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]) from the Shannon's freshwater flow of {{convert|160.5|miles|}}, the Shannon as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne ===
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| title=Shannon River Basin District
| access-date=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of counties [[Contae Chiarraí|Kerry]] and [[Contae an Chláir|Clare]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size. The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf |date=2013-12-14 }}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|'' Lower Shannon Basin including the Shannon Estuary]]
=== Foinsí is sia siar ===
'' There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source, such as the [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]], which flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> through the valley of [[Gleann Ghaibhle]] before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Shannon Pot at ''Lugnashinna'',<ref>{{cite book |title=Atlas and Cyclopedia of Ireland |author=P. W. Joyce |chapter=Cavan |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900 |publisher=Murphy & McCarthy |access-date=2014-10-09 |archive-date=2012-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |url-status=live }}</ref> thus adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
'' [[An Bhúill]] freisin has a similar claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín |url=http://www.riverhabitatsurvey.org/ |title=River Habitat Survey, Fig. 2 |access-date=2014-10-09 |archive-date=2014-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/ |url-status=live }}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Thus the [[Boyle-Shannon]] river can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
oc9214vdxhlhb2qacffwsdn3vdqlh7n
1270537
1270534
2025-06-18T18:25:58Z
Marcas.oduinn
33120
/* Abhainn Mór */
1270537
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore River (County Cavan)|Owenmore River (County Cavan)]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Abhainn Mór ==
'' The ''' Abhainn Mór ''' rises in the [[Binn Chuilceach]], in the townland of [[Dún Mhic Íomhair]], civil parish of [[Cill Náile, Contae Fhear Manach|Cill Náile]], parish of [[Gleann Ghaibhle]], barúntacht of [[Teallach Eathach]], [[Contae an Chabháin]]. It flows in a north-west direction and ends in [[an tSionainn]] in the baile fearainn of [[Gabhla]].<ref>[https://mapcarta.com/18269896]</ref>
== Foinse na Sionainne
'' It is claimed that the Abhainn Mór is the "true" source of the River Shannon.<ref>[http://glangevlin.com/index.php/sites-of-interest/84-lakes-a-rivers-around-glangevlin Rivers of Glangevlin]</ref> The Abhainn Mór flows west for 14.5 km (9.0 mi) through the valley of Gleann Ghaibhle before joining the an tSionainn about 3 km (2 mi) below the [[Log na Sionna]] at ''Lugnashinna'', thus adding 11 km (7 mi) to the Shannon's overall length, taking it from 360 km (224 mi) to 372 km (231 mi).<ref>[[Abhantrach na Sionainne]]</ref>
== Stair
'' The Leabhar Mhic Shamhradháin(?) of Magauran ([[:en:Maghnus Mág Samhradháin#The Book of Magauran|en]]), dating to the 1350s, mentions an Abhainn Mór (Poem XV, stanza 9). However, from the geographical description, it probably means the An Abhainn Bhuí ag Béal an Átha Móir (Contae Liatroma?) rather than the Abhainn Mór.<ref>L. McKenna, eag. (1947), "The Book of Magauran"</ref>
== Fiadhúlra
Tá [[breac donn]] le fáil sa loch.
== Tagairtí
{{reflist}}
{{coord|54.2103|-7.9476|type:river_region:IE|format=dms|display=title}}
[[Catagóir:An tSionainn]]
== Abhantrach na Sionainne ==
== Staitisticí
'' The Shannon Basin is Ireland's largest basin with an area of {{convert|11700|km2||abbr=on}}. Including the estuary and the [[An Fhéil]], the total catchment drains a total of {{Convert|16,865|km2||abbr=on}}.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{cite web
| title=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archiveurl=https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archivedate=2014-09-07
}}</ref>
'' It has a [[Long Term Average Flow]] of {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} (at [[Luimneach|Limerick City]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> This is double the flow rate of Ireland's second largest river, the [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> If the discharges from all of the rivers and streams into the Shannon Estuary (including the rivers Feale 34.6 m<sup>3</sup>/s, Maigue 15.6 m<sup>3</sup>/s, Fergus 25.7 m<sup>3</sup>/s, and Deel 7.4 m<sup>3</sup>/s)<ref>Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations: mitigation and management [http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf |date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application: Table 3-7] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf |date=2014-12-08 }}</ref> are added to the discharge at Limerick, the total discharge of the River Shannon at its mouth at Loop Head reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length. Excluding the {{convert|63.5|miles||adj=on}} tidal estuary from its total length of {{convert|224|miles|}}, if one also excludes the lakes ([[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
|url=http://www.askaboutireland.ie/
|title=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09 |archive-date=2020-01-10
|archive-url=https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
|url-status=live
}}</ref> plus [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]) from the Shannon's freshwater flow of {{convert|160.5|miles|}}, the Shannon as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne ===
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| title=Shannon River Basin District
| access-date=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of counties [[Contae Chiarraí|Kerry]] and [[Contae an Chláir|Clare]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size. The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf |date=2013-12-14 }}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|'' Lower Shannon Basin including the Shannon Estuary]]
=== Foinsí is sia siar ===
'' There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source, such as the [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]], which flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> through the valley of [[Gleann Ghaibhle]] before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Shannon Pot at ''Lugnashinna'',<ref>{{cite book |title=Atlas and Cyclopedia of Ireland |author=P. W. Joyce |chapter=Cavan |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900 |publisher=Murphy & McCarthy |access-date=2014-10-09 |archive-date=2012-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |url-status=live }}</ref> thus adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
'' [[An Bhúill]] freisin has a similar claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín |url=http://www.riverhabitatsurvey.org/ |title=River Habitat Survey, Fig. 2 |access-date=2014-10-09 |archive-date=2014-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/ |url-status=live }}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Thus the [[Boyle-Shannon]] river can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
j313ixptkvy6xgvhlxksa9xgwlivtnw
1270538
1270537
2025-06-18T18:39:20Z
Marcas.oduinn
33120
/* Abhainn Mór */
1270538
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore River (County Cavan)|Owenmore River (County Cavan)]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Abhainn Mór ==
Éiríonn ''' An Abhainn Mór ''' i m[[Binn Chuilceach]], i mbaile fearainn {{h|Dún Mhic Íomhair}}, paróiste sibhialta [[Cill Náile, Contae Fhear Manach|Cill Náile]], paróiste {{h|Gleann Ghaibhle}}, barúntacht [[Teallach Eathach]], contae [[Contae an Chabháin|an Chabháin]]. Sreabhann sí siar ó thuaidh go dtí go ritheann sí sa [[an tSionainn|tSionainn]] isteach i mbaile fearainn {{h|Gabhla}}.<ref>[https://mapcarta.com/18269896 MapCarta]</ref>
== Foinse na Sionainne
'' It is claimed that the Abhainn Mór is the "true" source of the River Shannon.<ref>[http://glangevlin.com/index.php/sites-of-interest/84-lakes-a-rivers-around-glangevlin Rivers of Glangevlin]</ref> The Abhainn Mór flows west for 14.5 km (9.0 mi) through the valley of Gleann Ghaibhle before joining the an tSionainn about 3 km (2 mi) below the [[Log na Sionna]] at ''Log na Sionna'', thus adding 11 km (7 mi) to the Shannon's overall length, taking it from 360 km (224 mi) to 372 km (231 mi).<ref>[[Abhantrach na Sionainne]]</ref>
== Stair
'' Duanaire Mhéig Shamhradháin<ref>{{lua idirlín
| teideal=MS G 1200 (The Book of Magauran)
| url = https://www.isos.dias.ie/NLI/NLI_MS_G_1200.html
| foilsitheoir=[[ISOS]]
| suíomh=isos.dias.ie
| dátarochtana=18ú Meitheamh 2025
}}</ref> ([[:en:Maghnus Mág Samhradháin#The Book of Magauran|en]]), dating to the 1350s, mentions an Abhainn Mór (Poem XV, stanza 9). However, from the geographical description, it probably means the An Abhainn Bhuí ag Béal an Átha Móir (Contae Liatroma?) rather than the Abhainn Mór.<ref>L. McKenna, eag. (1947), "The Book of Magauran"</ref>
== Fiadhúlra
Tá [[breac donn]] le fáil sa loch.
== Tagairtí
{{reflist}}
{{coord|54.2103|-7.9476|type:river_region:IE|format=dms|display=title}}
[[Catagóir:An tSionainn]]
== Abhantrach na Sionainne ==
== Staitisticí
'' The Shannon Basin is Ireland's largest basin with an area of {{convert|11700|km2||abbr=on}}. Including the estuary and the [[An Fhéil]], the total catchment drains a total of {{Convert|16,865|km2||abbr=on}}.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{cite web
| title=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archiveurl=https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archivedate=2014-09-07
}}</ref>
'' It has a [[Long Term Average Flow]] of {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} (at [[Luimneach|Limerick City]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> This is double the flow rate of Ireland's second largest river, the [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> If the discharges from all of the rivers and streams into the Shannon Estuary (including the rivers Feale 34.6 m<sup>3</sup>/s, Maigue 15.6 m<sup>3</sup>/s, Fergus 25.7 m<sup>3</sup>/s, and Deel 7.4 m<sup>3</sup>/s)<ref>Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations: mitigation and management [http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf |date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application: Table 3-7] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf |date=2014-12-08 }}</ref> are added to the discharge at Limerick, the total discharge of the River Shannon at its mouth at Loop Head reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length. Excluding the {{convert|63.5|miles||adj=on}} tidal estuary from its total length of {{convert|224|miles|}}, if one also excludes the lakes ([[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
|url=http://www.askaboutireland.ie/
|title=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09 |archive-date=2020-01-10
|archive-url=https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
|url-status=live
}}</ref> plus [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]) from the Shannon's freshwater flow of {{convert|160.5|miles|}}, the Shannon as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne ===
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| title=Shannon River Basin District
| access-date=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of counties [[Contae Chiarraí|Kerry]] and [[Contae an Chláir|Clare]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size. The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf |date=2013-12-14 }}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|'' Lower Shannon Basin including the Shannon Estuary]]
=== Foinsí is sia siar ===
'' There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source, such as the [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]], which flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> through the valley of [[Gleann Ghaibhle]] before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Shannon Pot at ''Lugnashinna'',<ref>{{cite book |title=Atlas and Cyclopedia of Ireland |author=P. W. Joyce |chapter=Cavan |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900 |publisher=Murphy & McCarthy |access-date=2014-10-09 |archive-date=2012-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |url-status=live }}</ref> thus adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
'' [[An Bhúill]] freisin has a similar claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín |url=http://www.riverhabitatsurvey.org/ |title=River Habitat Survey, Fig. 2 |access-date=2014-10-09 |archive-date=2014-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/ |url-status=live }}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Thus the [[Boyle-Shannon]] river can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
plhus1axuw7wtmktezxhfp08elr4jcf
1270539
1270538
2025-06-18T18:44:35Z
Marcas.oduinn
33120
1270539
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore River (County Cavan)|Owenmore River (County Cavan)]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Abhainn Mór ==
Éiríonn ''' An Abhainn Mór ''' i m[[Binn Chuilceach]], i mbaile fearainn {{h|Dún Mhic Íomhair}}, paróiste sibhialta [[Cill Náile, Contae Fhear Manach|Cill Náile]], paróiste {{h|Gleann Ghaibhle}}, barúntacht [[Teallach Eathach]], contae [[Contae an Chabháin|an Chabháin]]. Sreabhann sí siar ó thuaidh go dtí go ritheann sí sa [[an tSionainn|tSionainn]] isteach i mbaile fearainn {{h|Gabhla}}.<ref>[https://mapcarta.com/18269896 MapCarta]</ref>
== Foinse na Sionainne
Maítear gurb í an Abhainn Mór fíor-fhoinse na Sionainne.<ref>[http://glangevlin.com/index.php/sites-of-interest/84-lakes-a-rivers-around-glangevlin Rivers of Glangevlin]</ref> Sreabhann an Abhainn Mór le 14.5 km (9.0 mi) trí Ghleann Ghaibhle sula ritheann sí sa tSionainn c. 3 km faoi bhun [[Log na Sionna]]. Mar fíor san, chuirfeadh sin 11 km le fad na Sionainne.<ref>[[Abhantrach na Sionainne]]</ref>
== Stair
'' Duanaire Mhéig Shamhradháin<ref>{{lua idirlín
| teideal=MS G 1200 (The Book of Magauran)
| url = https://www.isos.dias.ie/NLI/NLI_MS_G_1200.html
| foilsitheoir=[[ISOS]]
| suíomh=isos.dias.ie
| dátarochtana=18ú Meitheamh 2025
}}</ref> ([[:en:Maghnus Mág Samhradháin#The Book of Magauran|en]]), dating to the 1350s, mentions an Abhainn Mór (Poem XV, stanza 9). However, from the geographical description, it probably means the An Abhainn Bhuí ag Béal an Átha Móir (Contae Liatroma?) rather than the Abhainn Mór.<ref>L. McKenna, eag. (1947), "The Book of Magauran"</ref>
== Fiadhúlra
Tá [[breac donn]] le fáil sa loch.
== Tagairtí
{{reflist}}
{{coord|54.2103|-7.9476|type:river_region:IE|format=dms|display=title}}
[[Catagóir:An tSionainn]]
== Abhantrach na Sionainne ==
== Staitisticí
'' The Shannon Basin is Ireland's largest basin with an area of {{convert|11700|km2||abbr=on}}. Including the estuary and the [[An Fhéil]], the total catchment drains a total of {{Convert|16,865|km2||abbr=on}}.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{cite web
| title=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archiveurl=https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archivedate=2014-09-07
}}</ref>
'' It has a [[Long Term Average Flow]] of {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} (at [[Luimneach|Limerick City]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> This is double the flow rate of Ireland's second largest river, the [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> If the discharges from all of the rivers and streams into the Shannon Estuary (including the rivers Feale 34.6 m<sup>3</sup>/s, Maigue 15.6 m<sup>3</sup>/s, Fergus 25.7 m<sup>3</sup>/s, and Deel 7.4 m<sup>3</sup>/s)<ref>Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations: mitigation and management [http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf |date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application: Table 3-7] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf |date=2014-12-08 }}</ref> are added to the discharge at Limerick, the total discharge of the River Shannon at its mouth at Loop Head reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length. Excluding the {{convert|63.5|miles||adj=on}} tidal estuary from its total length of {{convert|224|miles|}}, if one also excludes the lakes ([[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
|url=http://www.askaboutireland.ie/
|title=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09 |archive-date=2020-01-10
|archive-url=https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
|url-status=live
}}</ref> plus [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]) from the Shannon's freshwater flow of {{convert|160.5|miles|}}, the Shannon as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne ===
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| title=Shannon River Basin District
| access-date=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of counties [[Contae Chiarraí|Kerry]] and [[Contae an Chláir|Clare]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size. The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf |date=2013-12-14 }}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|'' Lower Shannon Basin including the Shannon Estuary]]
=== Foinsí is sia siar ===
'' There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source, such as the [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]], which flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> through the valley of [[Gleann Ghaibhle]] before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Shannon Pot at ''Lugnashinna'',<ref>{{cite book |title=Atlas and Cyclopedia of Ireland |author=P. W. Joyce |chapter=Cavan |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900 |publisher=Murphy & McCarthy |access-date=2014-10-09 |archive-date=2012-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |url-status=live }}</ref> thus adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
'' [[An Bhúill]] freisin has a similar claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín |url=http://www.riverhabitatsurvey.org/ |title=River Habitat Survey, Fig. 2 |access-date=2014-10-09 |archive-date=2014-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/ |url-status=live }}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Thus the [[Boyle-Shannon]] river can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
oi67i5db6vo5k340ba1r2obmwn13xnc
1270540
1270539
2025-06-18T18:47:22Z
Marcas.oduinn
33120
/* Abhainn Mór */
1270540
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore River (County Cavan)|Owenmore River (County Cavan)]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Abhainn Mór ==
Éiríonn ''' An Abhainn Mór ''' i m[[Binn Chuilceach]], i mbaile fearainn {{h|Dún Mhic Íomhair}}, paróiste sibhialta [[Cill Náile, Contae Fhear Manach|Cill Náile]], paróiste {{h|Gleann Ghaibhle}}, barúntacht [[Teallach Eathach]], contae [[Contae an Chabháin|an Chabháin]]. Sreabhann sí siar ó thuaidh go dtí go ritheann sí sa [[an tSionainn|tSionainn]] isteach i mbaile fearainn {{h|Gabhla}}.<ref>[https://mapcarta.com/18269896 MapCarta]</ref>
== Foinse na Sionainne
Maítear gurb í an Abhainn Mór fíor-fhoinse na Sionainne.<ref>[http://glangevlin.com/index.php/sites-of-interest/84-lakes-a-rivers-around-glangevlin Rivers of Glangevlin]</ref> Sreabhann an Abhainn Mór le 14.5 km (9.0 mi) trí Ghleann Ghaibhle sula ritheann sí sa tSionainn c. 3 km faoi bhun [[Log na Sionna]]. Mar fíor san, chuirfeadh sin 11 km le fad na Sionainne.<ref>[[Abhantrach na Sionainne]]</ref>
== Stair
Sa leabhar dánta, Duanaire Mhéig Shamhradháin<ref>{{lua idirlín
| teideal=MS G 1200 (The Book of Magauran)
| url = https://www.isos.dias.ie/NLI/NLI_MS_G_1200.html
| foilsitheoir=[[ISOS]]
| suíomh=isos.dias.ie
| dátarochtana=18ú Meitheamh 2025
}}</ref> ([[:en:Maghnus Mág Samhradháin#The Book of Magauran|en]]), as na 1350í, déantar trácht ar 'Abhainn Mór' (dán XV, rann 9). Is amhlaidh ón gcur síos ámh, it gurb í An Abhainn Bhuí ag Béal an Átha Móir (Contae Liatroma) atá i gceist.<ref>L. McKenna, eag. (1947), "The Book of Magauran"</ref>
== Fiadhúlra
Tá [[breac donn]] le fáil sa loch.
== Tagairtí
{{reflist}}
{{coord|54.2103|-7.9476|type:river_region:IE|format=dms|display=title}}
[[Catagóir:An tSionainn]]
== Abhantrach na Sionainne ==
== Staitisticí
'' The Shannon Basin is Ireland's largest basin with an area of {{convert|11700|km2||abbr=on}}. Including the estuary and the [[An Fhéil]], the total catchment drains a total of {{Convert|16,865|km2||abbr=on}}.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{cite web
| title=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archiveurl=https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archivedate=2014-09-07
}}</ref>
'' It has a [[Long Term Average Flow]] of {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} (at [[Luimneach|Limerick City]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> This is double the flow rate of Ireland's second largest river, the [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> If the discharges from all of the rivers and streams into the Shannon Estuary (including the rivers Feale 34.6 m<sup>3</sup>/s, Maigue 15.6 m<sup>3</sup>/s, Fergus 25.7 m<sup>3</sup>/s, and Deel 7.4 m<sup>3</sup>/s)<ref>Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations: mitigation and management [http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf |date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application: Table 3-7] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf |date=2014-12-08 }}</ref> are added to the discharge at Limerick, the total discharge of the River Shannon at its mouth at Loop Head reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length. Excluding the {{convert|63.5|miles||adj=on}} tidal estuary from its total length of {{convert|224|miles|}}, if one also excludes the lakes ([[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
|url=http://www.askaboutireland.ie/
|title=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09 |archive-date=2020-01-10
|archive-url=https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
|url-status=live
}}</ref> plus [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]) from the Shannon's freshwater flow of {{convert|160.5|miles|}}, the Shannon as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne ===
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| title=Shannon River Basin District
| access-date=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of counties [[Contae Chiarraí|Kerry]] and [[Contae an Chláir|Clare]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size. The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf |date=2013-12-14 }}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|'' Lower Shannon Basin including the Shannon Estuary]]
=== Foinsí is sia siar ===
'' There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source, such as the [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]], which flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> through the valley of [[Gleann Ghaibhle]] before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Shannon Pot at ''Lugnashinna'',<ref>{{cite book |title=Atlas and Cyclopedia of Ireland |author=P. W. Joyce |chapter=Cavan |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900 |publisher=Murphy & McCarthy |access-date=2014-10-09 |archive-date=2012-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |url-status=live }}</ref> thus adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
'' [[An Bhúill]] freisin has a similar claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín |url=http://www.riverhabitatsurvey.org/ |title=River Habitat Survey, Fig. 2 |access-date=2014-10-09 |archive-date=2014-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/ |url-status=live }}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Thus the [[Boyle-Shannon]] river can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
4jbfqid8u4ll4unxqtfdebkj1rtu8z0
1270541
1270540
2025-06-18T18:48:41Z
Marcas.oduinn
33120
1270541
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore River (County Cavan)|Owenmore River (County Cavan)]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Abhainn Mhór ==
Éiríonn ''' An Abhainn Mhór ''' i m[[Binn Chuilceach]], i mbaile fearainn {{h|Dún Mhic Íomhair}}, paróiste sibhialta [[Cill Náile, Contae Fhear Manach|Cill Náile]], paróiste {{h|Gleann Ghaibhle}}, barúntacht [[Teallach Eathach]], contae [[Contae an Chabháin|an Chabháin]]. Sreabhann sí siar ó thuaidh go dtí go ritheann sí sa [[an tSionainn|tSionainn]] isteach i mbaile fearainn {{h|Gabhla}}.<ref>[https://mapcarta.com/18269896 MapCarta]</ref>
== Foinse na Sionainne
Maítear gurb í an Abhainn Mhór fíor-fhoinse na Sionainne.<ref>[http://glangevlin.com/index.php/sites-of-interest/84-lakes-a-rivers-around-glangevlin Rivers of Glangevlin]</ref> Sreabhann an Abhainn Mhór le 14.5 km (9.0 mi) trí Ghleann Ghaibhle sula ritheann sí sa tSionainn c. 3 km faoi bhun [[Log na Sionna]]. Mar fíor san, chuirfeadh sin 11 km le fad na Sionainne.<ref>[[Abhantrach na Sionainne]]</ref>
== Stair
Sa leabhar dánta, Duanaire Mhéig Shamhradháin<ref>{{lua idirlín
| teideal=MS G 1200 (The Book of Magauran)
| url = https://www.isos.dias.ie/NLI/NLI_MS_G_1200.html
| foilsitheoir=[[ISOS]]
| suíomh=isos.dias.ie
| dátarochtana=18ú Meitheamh 2025
}}</ref> ([[:en:Maghnus Mág Samhradháin#The Book of Magauran|en]]) as na 1350í, déantar trácht ar 'Abhainn Mhór' (dán XV, rann 9). Is amhlaidh ón gcur síos ámh, it gurb í An Abhainn Bhuí ag Béal an Átha Móir (Contae Liatroma) atá i gceist.<ref>L. McKenna, eag. (1947), "The Book of Magauran"</ref>
== Fiadhúlra
Tá [[breac donn]] le fáil san abhainn.
== Tagairtí
{{reflist}}
{{coord|54.2103|-7.9476|type:river_region:IE|format=dms|display=title}}
[[Catagóir:An tSionainn]]
== Abhantrach na Sionainne ==
== Staitisticí
'' The Shannon Basin is Ireland's largest basin with an area of {{convert|11700|km2||abbr=on}}. Including the estuary and the [[An Fhéil]], the total catchment drains a total of {{Convert|16,865|km2||abbr=on}}.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{cite web
| title=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archiveurl=https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archivedate=2014-09-07
}}</ref>
'' It has a [[Long Term Average Flow]] of {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} (at [[Luimneach|Limerick City]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> This is double the flow rate of Ireland's second largest river, the [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> If the discharges from all of the rivers and streams into the Shannon Estuary (including the rivers Feale 34.6 m<sup>3</sup>/s, Maigue 15.6 m<sup>3</sup>/s, Fergus 25.7 m<sup>3</sup>/s, and Deel 7.4 m<sup>3</sup>/s)<ref>Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations: mitigation and management [http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf |date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application: Table 3-7] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf |date=2014-12-08 }}</ref> are added to the discharge at Limerick, the total discharge of the River Shannon at its mouth at Loop Head reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length. Excluding the {{convert|63.5|miles||adj=on}} tidal estuary from its total length of {{convert|224|miles|}}, if one also excludes the lakes ([[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
|url=http://www.askaboutireland.ie/
|title=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09 |archive-date=2020-01-10
|archive-url=https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
|url-status=live
}}</ref> plus [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]) from the Shannon's freshwater flow of {{convert|160.5|miles|}}, the Shannon as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne ===
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| title=Shannon River Basin District
| access-date=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of counties [[Contae Chiarraí|Kerry]] and [[Contae an Chláir|Clare]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size. The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf |date=2013-12-14 }}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|'' Lower Shannon Basin including the Shannon Estuary]]
=== Foinsí is sia siar ===
'' There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source, such as the [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]], which flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> through the valley of [[Gleann Ghaibhle]] before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Shannon Pot at ''Lugnashinna'',<ref>{{cite book |title=Atlas and Cyclopedia of Ireland |author=P. W. Joyce |chapter=Cavan |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900 |publisher=Murphy & McCarthy |access-date=2014-10-09 |archive-date=2012-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |url-status=live }}</ref> thus adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
'' [[An Bhúill]] freisin has a similar claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín |url=http://www.riverhabitatsurvey.org/ |title=River Habitat Survey, Fig. 2 |access-date=2014-10-09 |archive-date=2014-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/ |url-status=live }}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Thus the [[Boyle-Shannon]] river can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
oss4g7qw1ys049knbnz60t3p099th1s
1270542
1270541
2025-06-18T18:49:00Z
Marcas.oduinn
33120
1270542
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore River (County Cavan)|Owenmore River (County Cavan)]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Abhantrach na Sionainne ==
== Staitisticí
'' The Shannon Basin is Ireland's largest basin with an area of {{convert|11700|km2||abbr=on}}. Including the estuary and the [[An Fhéil]], the total catchment drains a total of {{Convert|16,865|km2||abbr=on}}.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{cite web
| title=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archiveurl=https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archivedate=2014-09-07
}}</ref>
'' It has a [[Long Term Average Flow]] of {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} (at [[Luimneach|Limerick City]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> This is double the flow rate of Ireland's second largest river, the [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> If the discharges from all of the rivers and streams into the Shannon Estuary (including the rivers Feale 34.6 m<sup>3</sup>/s, Maigue 15.6 m<sup>3</sup>/s, Fergus 25.7 m<sup>3</sup>/s, and Deel 7.4 m<sup>3</sup>/s)<ref>Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations: mitigation and management [http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf |date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application: Table 3-7] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf |date=2014-12-08 }}</ref> are added to the discharge at Limerick, the total discharge of the River Shannon at its mouth at Loop Head reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length. Excluding the {{convert|63.5|miles||adj=on}} tidal estuary from its total length of {{convert|224|miles|}}, if one also excludes the lakes ([[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
|url=http://www.askaboutireland.ie/
|title=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09 |archive-date=2020-01-10
|archive-url=https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
|url-status=live
}}</ref> plus [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]) from the Shannon's freshwater flow of {{convert|160.5|miles|}}, the Shannon as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne ===
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| title=Shannon River Basin District
| access-date=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of counties [[Contae Chiarraí|Kerry]] and [[Contae an Chláir|Clare]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size. The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf |date=2013-12-14 }}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|'' Lower Shannon Basin including the Shannon Estuary]]
=== Foinsí is sia siar ===
'' There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source, such as the [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]], which flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> through the valley of [[Gleann Ghaibhle]] before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Shannon Pot at ''Lugnashinna'',<ref>{{cite book |title=Atlas and Cyclopedia of Ireland |author=P. W. Joyce |chapter=Cavan |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900 |publisher=Murphy & McCarthy |access-date=2014-10-09 |archive-date=2012-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |url-status=live }}</ref> thus adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
'' [[An Bhúill]] freisin has a similar claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín |url=http://www.riverhabitatsurvey.org/ |title=River Habitat Survey, Fig. 2 |access-date=2014-10-09 |archive-date=2014-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/ |url-status=live }}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Thus the [[Boyle-Shannon]] river can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
l29mn3axmkkqva1ljsc1mah81z3n7l9
1270551
1270542
2025-06-18T20:59:44Z
Marcas.oduinn
33120
1270551
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore River (County Cavan)|Owenmore River (County Cavan)]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Abhantrach na Sionainne ==
== Staitisticí
Is í an abhantrach is mó i nÉirinn í Abhantrach na Sionainne, le hachar {{convert|11,700|km2||abbr=on}} aici. Agus an t-inbhear agus [[An Fhéil]] san áireamh, tugtar amach {{Convert|16,865|km2||abbr=on}} chun na farraige.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{lua idirlín
| teideal=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archive-url = https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archive-date=2014-09-07
}}</ref>
Tá [[Meánsruth fadtéarmach]] aici de {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} ag [[Luimneach|Cathair Luimnigh]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> '' This is double the flow rate of Ireland's second largest river, the [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> If the discharges from all of the rivers and streams into the Shannon Estuary (including the rivers [[An Fhéil]] 34.6 m<sup>3</sup>/s, [[An Mhaigh]] 15.6 m<sup>3</sup>/s, [[An Forgusa]] 25.7 m<sup>3</sup>/s agus [[An Daoil]] 7.4 m<sup>3</sup>/s)<ref>[http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations]: mitigation and management {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf |date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application]: Table 3-7 {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf |date=2014-12-08 }}</ref> are added to the discharge at Limerick, the total discharge of the River Shannon at its mouth at Loop Head reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length. Excluding the {{convert|63.5|miles||adj=on}} tidal estuary from its total length of {{convert|224|miles|}}, if one also excludes the lakes ([[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
|url=http://www.askaboutireland.ie/
|title=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09 |archive-date=2020-01-10
|archive-url=https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
|url-status=live
}}</ref> plus [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]) from the Shannon's freshwater flow of {{convert|160.5|miles|}}, the Shannon as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne ===
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| title=Shannon River Basin District
| access-date=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of counties [[Contae Chiarraí|Kerry]] and [[Contae an Chláir|Clare]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size. The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf |date=2013-12-14 }}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|'' Lower Shannon Basin including the Shannon Estuary]]
=== Foinsí is sia siar ===
'' There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source, such as the [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]], which flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> through the valley of [[Gleann Ghaibhle]] before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Shannon Pot at ''Lugnashinna'',<ref>{{cite book |title=Atlas and Cyclopedia of Ireland |author=P. W. Joyce |chapter=Cavan |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900 |publisher=Murphy & McCarthy |access-date=2014-10-09 |archive-date=2012-04-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |url-status=live }}</ref> thus adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
'' [[An Bhúill]] freisin has a similar claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín |url=http://www.riverhabitatsurvey.org/ |title=River Habitat Survey, Fig. 2 |access-date=2014-10-09 |archive-date=2014-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/ |url-status=live }}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Thus the [[Boyle-Shannon]] river can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
n4btzj89tx7ha74amls7b41prfgada1
1270553
1270551
2025-06-18T21:51:38Z
Marcas.oduinn
33120
/* Abhantrach na Sionainne */
1270553
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore River (County Cavan)|Owenmore River (County Cavan)]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Abhantrach na Sionainne ==
== Staitisticí
Is í an abhantrach is mó i nÉirinn í Abhantrach na Sionainne, le hachar {{convert|11,700|km2||abbr=on}} aici. Agus an t-inbhear agus [[An Fhéil]] san áireamh, tógtar amach {{Convert|16,865|km2||abbr=on}} chun na farraige.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{lua idirlín
| teideal=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archive-url = https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archive-date=2014-09-07
}}</ref>
Tá [[Meánsruth fadtéarmach]] aici de {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} ag [[Luimneach|Cathair Luimnigh]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> agus sin ráta faoi dhó is atá ag an dara habhainn is mó na hÉireann, [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> Ag Béal an Inbhir ag [[Ceann Léime]], agus eis-sreabhadh gach abhainn agus Srutháin san áireamh,{{efn|ina measc: [[An Fhéil]] 34.6 m<sup>3</sup>/s, [[An Mhaigh]] 15.6 m<sup>3</sup>/s, [[An Forghas]] 25.7 m<sup>3</sup>/s agus [[An Daoil]] 7.4 m<sup>3</sup>/s<ref>[http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations]: mitigation and management {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf | date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application]: Table 3-7 {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf
| date=2014-12-08
}}</ref>}} '' the total discharge of the River Shannon reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length. Excluding the {{convert|63.5|miles||adj=on}} tidal estuary from its total length of {{convert|224|miles|}}, if one also excludes the lakes ([[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
| url=http://www.askaboutireland.ie/
| teideal=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09
| archive-date=2020-01-10
| archive-url = https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
| url-status=live
}}</ref> plus [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]) from the Shannon's freshwater flow of {{convert|160.5|miles|}}, the Shannon as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne ===
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| teideal=Shannon River Basin District
| dáta-dúchais=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of contaetha [[Contae Chiarraí|Ciarraí]] agus [[Contae an Chláir|an Chláir]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size. The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf
| date=2013-12-14
}}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|Abhantrach na Sionainne Íochtarach, Inbhear na Sionainne Seán áireamh]]
=== Foinsí is sia siar ===
'' There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source, such as the [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]], which flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> through the valley of [[Gleann Ghaibhle]] before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Log na Sionna,<ref>{{cite book
| title=Atlas and Cyclopedia of Ireland
| author=P. W. Joyce
| chapter=Cavan
| url = http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900
| publisher=Murphy & McCarthy
| access-date=2014-10-09
| archive-date=2012-04-11
| archive-url = https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php
| url-status=live
}}</ref> thus adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
'' [[An Bhúill]] freisin has a similar claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.riverhabitatsurvey.org/
| teideal=River Habitat Survey, Fig. 2
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2014-09-13
| archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/
| url-status=live
}}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Thus the [[Boyle-Shannon]] river can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Nótaí
{{notelist}}
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
3wlbzyfb99b6aayoobdmio2cw8d7k2d
1270555
1270553
2025-06-18T22:00:13Z
Marcas.oduinn
33120
/* Abhantrach na Sionainne */
1270555
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore River (County Cavan)|Owenmore River (County Cavan)]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Abhantrach na Sionainne ==
== Staitisticí
Is í an abhantrach is mó i nÉirinn í Abhantrach na Sionainne, le hachar {{convert|11,700|km2||abbr=on}} aici. Agus an t-inbhear agus [[An Fhéil]] san áireamh, tógtar amach {{Convert|16,865|km2||abbr=on}} chun na farraige.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{lua idirlín
| teideal=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archive-url = https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archive-date=2014-09-07
}}</ref>
Tá [[Meánsruth fadtéarmach]] aici de {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} ag [[Luimneach|Cathair Luimnigh]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> agus sin ráta faoi dhó is atá ag an dara habhainn is mó na hÉireann, [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> Ag Béal an Inbhir ag [[Ceann Léime]], agus eis-sreabhadh gach abhainn agus Srutháin san áireamh,{{efn|ina measc: [[An Fhéil]] 34.6 m<sup>3</sup>/s, [[An Mhaigh]] 15.6 m<sup>3</sup>/s, [[An Forghas]] 25.7 m<sup>3</sup>/s agus [[An Daoil]] 7.4 m<sup>3</sup>/s<ref>[http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations]: mitigation and management {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf | date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application]: Table 3-7 {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf
| date=2014-12-08
}}</ref>}} '' the total discharge of the River Shannon reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length of {{convert|224|miles|}}. Excluding the tidal estuary{{efn|{{convert|63.5|miles||adj=on}}}} and the lakes{{efn|[[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
| url=http://www.askaboutireland.ie/
| teideal=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09
| archive-date=2020-01-10
| archive-url = https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
| url-status=live
}}</ref> i dteannta le [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]}} an tSionainn as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne ===
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| teideal=Shannon River Basin District
| dáta-dúchais=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of contaetha [[Contae Chiarraí|Ciarraí]] agus [[Contae an Chláir|an Chláir]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size.
'' The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf
| date=2013-12-14
}}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|Abhantrach na Sionainne Íochtarach, Inbhear na Sionainne Seán áireamh]]
=== Foinsí is sia siar ===
'' There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source, such as the [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]], which flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> through the valley of [[Gleann Ghaibhle]] before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Log na Sionna,<ref>{{cite book
| title=Atlas and Cyclopedia of Ireland
| author=P. W. Joyce
| chapter=Cavan
| url = http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900
| publisher=Murphy & McCarthy
| access-date=2014-10-09
| archive-date=2012-04-11
| archive-url = https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php
| url-status=live
}}</ref> thus adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
'' [[An Bhúill]] freisin has a similar claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.riverhabitatsurvey.org/
| teideal=River Habitat Survey, Fig. 2
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2014-09-13
| archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/
| url-status=live
}}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Thus the [[Boyle-Shannon]] river can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Nótaí
{{notelist}}
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
d81r49oi70avs1ppnqxv5knjsqrpmoi
1270559
1270555
2025-06-18T22:29:16Z
Marcas.oduinn
33120
/* Foinsí is sia siar */
1270559
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore River (County Cavan)|Owenmore River (County Cavan)]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Abhantrach na Sionainne ==
== Staitisticí
Is í an abhantrach is mó i nÉirinn í Abhantrach na Sionainne, le hachar {{convert|11,700|km2||abbr=on}} aici. Agus an t-inbhear agus [[An Fhéil]] san áireamh, tógtar amach {{Convert|16,865|km2||abbr=on}} chun na farraige.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{lua idirlín
| teideal=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archive-url = https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archive-date=2014-09-07
}}</ref>
Tá [[Meánsruth fadtéarmach]] aici de {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} ag [[Luimneach|Cathair Luimnigh]]).<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> agus sin ráta faoi dhó is atá ag an dara habhainn is mó na hÉireann, [[Abhainn na Gaillimhe]] ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> Ag Béal an Inbhir ag [[Ceann Léime]], agus eis-sreabhadh gach abhainn agus Srutháin san áireamh,{{efn|ina measc: [[An Fhéil]] 34.6 m<sup>3</sup>/s, [[An Mhaigh]] 15.6 m<sup>3</sup>/s, [[An Forghas]] 25.7 m<sup>3</sup>/s agus [[An Daoil]] 7.4 m<sup>3</sup>/s<ref>[http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations]: mitigation and management {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf | date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application]: Table 3-7 {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf
| date=2014-12-08
}}</ref>}} '' the total discharge of the River Shannon reaches {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
'' The River Shannon is a traditional freshwater river for just 45% of its total length of {{convert|224|miles|}}. Excluding the tidal estuary{{efn|{{convert|63.5|miles||adj=on}}}} and the lakes{{efn|[[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
| url=http://www.askaboutireland.ie/
| teideal=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09
| archive-date=2020-01-10
| archive-url = https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
| url-status=live
}}</ref> i dteannta le [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]], [[Loch na gCurrach]]}} an tSionainn as a freshwater river is only about {{convert|100|miles|}} long.
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne ===
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| teideal=Shannon River Basin District
| dáta-dúchais=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of contaetha [[Contae Chiarraí|Ciarraí]] agus [[Contae an Chláir|an Chláir]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size.
'' The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf
| date=2013-12-14
}}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|Abhantrach na Sionainne Íochtarach, Inbhear na Sionainne Seán áireamh]]
=== Foinsí is sia siar ===
'' There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
'' [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]] flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> trí {{h|Gleann Ghaibhle}} before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Log na Sionna.<ref>{{cite book
| title=Atlas and Cyclopedia of Ireland
| author=P. W. Joyce
| chapter=Cavan
| url = http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900
| publisher=Murphy & McCarthy
| access-date=2014-10-09
| archive-date=2012-04-11
| archive-url = https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php
| url-status=live
}}</ref> Más fíor san, adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
'' [[An Bhúill]] freisin has a claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.riverhabitatsurvey.org/
| teideal=River Habitat Survey, Fig. 2
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2014-09-13
| archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/
| url-status=live
}}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Más féidir an maíomh a glacadh, [[Búill-Sionainn]] can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Nótaí
{{notelist}}
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
qbytbeky7kz3h3kd9ftpqpv8qx7a7ap
1270567
1270559
2025-06-18T23:08:18Z
Marcas.oduinn
33120
/* Abhantrach na Sionainne */
1270567
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore River (County Cavan)|Owenmore River (County Cavan)]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Abhantrach na Sionainne ==
== Staitisticí
Is í an abhantrach is mó i nÉirinn í Abhantrach na Sionainne, le hachar {{convert|11,700|km2||abbr=on}} aici. Agus an t-inbhear agus [[An Fhéil]] san áireamh, tógtar amach {{Convert|16,865|km2||abbr=on}} chun na farraige.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{lua idirlín
| teideal=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archive-url = https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archive-date=2014-09-07
}}</ref>
Tá [[Meánsruth Fadtéarmach]] aici de {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} ag [[Luimneach|Cathair Luimnigh]],<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> agus is é sin ráta faoi dhó is atá ag an dara habhainn is mó na hÉireann, [[Abhainn na Gaillimhe]], le ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> Ag Béal an Inbhir ag [[Ceann Léime]], agus eis-sreabhadh gach abhainn agus Srutháin san áireamh,{{efn|ina measc: [[An Fhéil]] 34.6 m<sup>3</sup>/s, [[An Mhaigh]] 15.6 m<sup>3</sup>/s, [[An Forghas]] 25.7 m<sup>3</sup>/s agus [[An Daoil]] 7.4 m<sup>3</sup>/s<ref>[http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations]: mitigation and management {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf | date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application]: Table 3-7 {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf
| date=2014-12-08
}}</ref>}} éiríonn eis-sreabhadh iomlán na Sionainne ina {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
Níl an tSionainn ina habhainn fionnuisce ach le just 45% dá fad iomlán de {{convert|224|miles|}}. Má thógtar an t-inbhear taoide{{efn|{{convert|63.5|miles||adj=on}}}} agus na lochanna {{efn|[[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
| url=http://www.askaboutireland.ie/
| teideal=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09
| archive-date=2020-01-10
| archive-url = https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
| url-status=live
}}</ref> i dteannta le [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]] agus [[Loch na gCurrach]]}} as an áireamh, níl sa tSionainn fionnuisce ach tuairim is {{convert|100|miles|}} ar fad.
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne ===
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| teideal=Shannon River Basin District
| dáta-dúchais=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of contaetha [[Contae Chiarraí|Ciarraí]] agus [[Contae an Chláir|an Chláir]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size.
'' The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf
| date=2013-12-14
}}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|Abhantrach na Sionainne Íochtarach, Inbhear na Sionainne Seán áireamh]]
=== Foinsí is sia siar ===
'' There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
'' [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]] flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> trí {{h|Gleann Ghaibhle}} before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Log na Sionna.<ref>{{cite book
| title=Atlas and Cyclopedia of Ireland
| author=P. W. Joyce
| chapter=Cavan
| url = http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900
| publisher=Murphy & McCarthy
| access-date=2014-10-09
| archive-date=2012-04-11
| archive-url = https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php
| url-status=live
}}</ref> Más fíor san, adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
'' [[An Bhúill]] freisin has a claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.riverhabitatsurvey.org/
| teideal=River Habitat Survey, Fig. 2
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2014-09-13
| archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/
| url-status=live
}}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Más féidir an maíomh a glacadh, [[Búill-Sionainn]] can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Nótaí
{{notelist}}
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
9to43jd2nxrmugwm6kmw7800p2omdv6
1270568
1270567
2025-06-18T23:10:25Z
Marcas.oduinn
33120
/* Abhantrach na Sionainne */
1270568
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore River (County Cavan)|Owenmore River (County Cavan)]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Abhantrach na Sionainne ==
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne ===
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| teideal=Shannon River Basin District
| dáta-dúchais=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of contaetha [[Contae Chiarraí|Ciarraí]] agus [[Contae an Chláir|an Chláir]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size.
'' The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf
| date=2013-12-14
}}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|Abhantrach na Sionainne Íochtarach, Inbhear na Sionainne Seán áireamh]]
=== Foinsí is sia siar ===
'' There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
'' [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]] flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> trí {{h|Gleann Ghaibhle}} before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Log na Sionna.<ref>{{cite book
| title=Atlas and Cyclopedia of Ireland
| author=P. W. Joyce
| chapter=Cavan
| url = http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900
| publisher=Murphy & McCarthy
| access-date=2014-10-09
| archive-date=2012-04-11
| archive-url = https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php
| url-status=live
}}</ref> Más fíor san, adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
'' [[An Bhúill]] freisin has a claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.riverhabitatsurvey.org/
| teideal=River Habitat Survey, Fig. 2
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2014-09-13
| archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/
| url-status=live
}}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Más féidir an maíomh a glacadh, [[Búill-Sionainn]] can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Nótaí
{{notelist}}
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
egpeo006i9cjdhrcf8urjisxlhvm5ow
1270574
1270568
2025-06-18T23:14:57Z
Marcas.oduinn
33120
/* Foinsí is sia siar */
1270574
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore River (County Cavan)|Owenmore River (County Cavan)]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
== Abhantrach na Sionainne ==
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne ===
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| teideal=Shannon River Basin District
| dáta-dúchais=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of contaetha [[Contae Chiarraí|Ciarraí]] agus [[Contae an Chláir|an Chláir]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size.
'' The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf
| date=2013-12-14
}}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|Abhantrach na Sionainne Íochtarach, Inbhear na Sionainne Seán áireamh]]
=== Foinsí is sia siar ===
'' There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
'' [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]] flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> trí {{h|Gleann Ghaibhle}} before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Log na Sionna.<ref>{{cite book
| title=Atlas and Cyclopedia of Ireland
| author=P. W. Joyce
| chapter=Cavan
| url = http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900
| publisher=Murphy & McCarthy
| access-date=2014-10-09
| archive-date=2012-04-11
| archive-url = https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php
| url-status=live
}}</ref> Más fíor san, adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
'' [[An Bhúill]] freisin has a claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.riverhabitatsurvey.org/
| teideal=River Habitat Survey, Fig. 2
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2014-09-13
| archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/
| url-status=live
}}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Más féidir an maíomh a glacadh, [[Búill-Sionainn]] can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
lzpjw9zbutua2fz3d75hta0mwqgbnd1
1270580
1270574
2025-06-18T23:38:02Z
Marcas.oduinn
33120
/* Abhantrach na Sionainne */
1270580
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore River (County Cavan)|Owenmore River (County Cavan)]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
# [[:Catagóir:Lochanna Chontae an Chabháin]]
== Abhantrach na Sionainne ==
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne ===
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| teideal=Shannon River Basin District
| dáta-dúchais=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of contaetha [[Contae Chiarraí|Ciarraí]] agus [[Contae an Chláir|an Chláir]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size.
'' The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf
| date=2013-12-14
}}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|Abhantrach na Sionainne Íochtarach, Inbhear na Sionainne Seán áireamh]]
=== Foinsí is sia siar ===
'' There are some tributaries within the River Shannon system which have headwaters that are further in length (from source to mouth) than the Shannon Pot source.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
'' [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór (Cabhán)]] in [[Contae an Chabháin]] flows west for {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> trí {{h|Gleann Ghaibhle}} before joining the Shannon about {{convert|3|km||0|abbr=on}} below the Log na Sionna.<ref>{{cite book
| title=Atlas and Cyclopedia of Ireland
| author=P. W. Joyce
| chapter=Cavan
| url = http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900
| publisher=Murphy & McCarthy
| access-date=2014-10-09
| archive-date=2012-04-11
| archive-url = https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php
| url-status=live
}}</ref> Más fíor san, adding {{convert|11|km||0|abbr=on}} to the Shannon's overall length, bringing it to {{convert|372|km||abbr=on}}.
'' [[An Bhúill]] freisin has a claim. The river flow from the furthest reaches of the Boyle catchment to [[Luimneach]] has a measurement of {{convert|290|km||abbr=on}}.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.riverhabitatsurvey.org/
| teideal=River Habitat Survey, Fig. 2
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2014-09-13
| archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/
| url-status=live
}}</ref> When added to the Shannon's {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}} estuary this gives a total river flow of {{convert|392.1|km||abbr=on}}, which makes it the longest river within the River Shannon basin (from source to mouth) — {{convert|31.6|km||abbr=on}} longer than the Shannon Pot source. Más féidir an maíomh a glacadh, [[Búill-Sionainn]] can be regarded as having the longest natural river flow in Ireland.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
6tkd5oxwuwao8hanmokhoqxsvz5i3fz
1270597
1270580
2025-06-19T07:06:05Z
Marcas.oduinn
33120
/* Foinsí is sia siar */
1270597
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore River (County Cavan)|Owenmore River (County Cavan)]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
# [[:Catagóir:Lochanna Chontae an Chabháin]]
== Abhantrach na Sionainne ==
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne ===
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| teideal=Shannon River Basin District
| dáta-dúchais=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of contaetha [[Contae Chiarraí|Ciarraí]] agus [[Contae an Chláir|an Chláir]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size.
'' The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf
| date=2013-12-14
}}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|Abhantrach na Sionainne Íochtarach, Inbhear na Sionainne Seán áireamh]]
=== Foinsí is sia siar ===
Tá roinnt craobh-aibhneacha ann le foinsí níos sia siar ná an fhoinse traidisiúnta, Log na Sionna.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
Sreabhann [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] i g[[Contae an Chabháin]] siar le {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> trí {{h|Gleann Ghaibhle}} síos Éireann do sa tSionainn isteach, {{convert|3|km||0|abbr=on}} faoi bhun Log na Sionna.<ref>{{cite book
| title=Atlas and Cyclopedia of Ireland
| author=P. W. Joyce
| chapter=Cavan
| url = http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900
| publisher=Murphy & McCarthy
| access-date=2014-10-09
| archive-date=2012-04-11
| archive-url = https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php
| url-status=live
}}</ref> Dá mba fhíor san, chuirfeadh sé {{convert|11|km||0|abbr=on}} le fad na Sionainne, 'sé sin {{convert|372|km||abbr=on}}.
Tá maíomh ag [[An Bhúill|An mBúill]] freisin. Óna foinse go [[Luimneach]], is é sin {{convert|290|km||abbr=on}} ar fad.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.riverhabitatsurvey.org/
| teideal=River Habitat Survey, Fig. 2
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2014-09-13
| archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/
| url-status=live
}}</ref> Dá gcuirfear sin le fad Inbhear na Sionainne, {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}}, bheadh sin {{convert|392.1|km||abbr=on}} ar fad in iomlán. Dá mbá fhíor seo, ba é an Bhúill-Sionainn an abhainn is faide i nÉirinn, {{convert|31.6|km||abbr=on}} níos faide ná an fhoinse ag Log na Sionna.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
pk5492z0cwizgdwkb80mhurzkjsdltr
1270598
1270597
2025-06-19T07:06:21Z
Marcas.oduinn
33120
1270598
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore River (County Cavan)|Owenmore River (County Cavan)]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
# [[:Catagóir:Lochanna Chontae an Chabháin]]
== Abhantrach na Sionainne ==
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne ===
'' The Shannon River Basin is part of the ''Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| teideal=Shannon River Basin District
| dáta-dúchais=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> administrative area which has an area of {{convert|17963|km2||abbr=on}} in area. In addition to the Shannon Basin, the district also covers coastal parts of contaetha [[Contae Chiarraí|Ciarraí]] agus [[Contae an Chláir|an Chláir]] which drain to the sea. The CIAS contains {{convert|7666|km||abbr=on}} of rivers, {{convert|1220|km||abbr=on}} of coastline including estuaries, and 113 lakes, including 53 over {{convert|50|ha|}} in size.
'' The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf
| date=2013-12-14
}}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|Abhantrach na Sionainne Íochtarach, Inbhear na Sionainne Seán áireamh]]
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
qiz9wghkqbi88kl6lcj4z9klgo96f29
1270601
1270598
2025-06-19T07:17:20Z
Marcas.oduinn
33120
/* Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne */
1270601
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore River (County Cavan)|Owenmore River (County Cavan)]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
# [[:Catagóir:Lochanna Chontae an Chabháin]]
== Abhantrach na Sionainne ==
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne ===
Is cuid de Shannon River Basin is part of the ''Cheantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| teideal=Shannon River Basin District
| dáta-dúchais=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> í Abhantrach na Sionainne. Tá achar {{convert|17963|km2||abbr=on}} ag an gceantar seo. I dteannta leis an abhantrach, tá ann sa cheantar fosta codanna cúis farraige de chontaetha [[Contae Chiarraí|Ciarraí]] agus [[Contae an Chláir|an Chláir]]. In iomlán, tá an san CIAS aibhneacha le {{convert|7666|km||abbr=on}} ar fad, imeallbhord le {{convert|1220|km||abbr=on}} (inbhir sa mhéid) agus 113 loch, ina measc 53 níos mó ná {{convert|50|ha|}} ar méid.
'' The main land use throughout the CIAS area is agriculture (70.7%). Peatlands (11.1%) and forestry (3.2%) are also important. The CIAS population is 618,884 at {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (Census data 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf
| date=2013-12-14
}}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|Abhantrach na Sionainne Íochtarach, Inbhear na Sionainne Seán áireamh]]
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
0ybyj7ev333lvfpdjg02zdn3twh4qdf
1270608
1270601
2025-06-19T07:24:35Z
Marcas.oduinn
33120
/* Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne */
1270608
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore River (County Cavan)|Owenmore River (County Cavan)]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
# [[:Catagóir:Lochanna Chontae an Chabháin]]
== Abhantrach na Sionainne ==
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne ===
Is cuid de Shannon River Basin is part of the ''Cheantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| teideal=Shannon River Basin District
| dáta-dúchais=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> í Abhantrach na Sionainne. Tá achar {{convert|17963|km2||abbr=on}} ag an gceantar seo. I dteannta leis an abhantrach, tá ann sa cheantar fosta codanna cúis farraige de chontaetha [[Contae Chiarraí|Ciarraí]] agus [[Contae an Chláir|an Chláir]]. In iomlán, tá an san CIAS aibhneacha le {{convert|7666|km||abbr=on}} ar fad, imeallbhord le {{convert|1220|km||abbr=on}} (inbhir sa mhéid) agus 113 loch, ina measc 53 níos mó ná {{convert|50|ha|}} ar méid.
Is í talmhaíocht (70.7%) an príomh-úsáid talún san CIAS. Is tábhachtach iad chomh maith talamh portaigh (11.1%) agus foraoiseacht (3.2%). Tá daonra 618,884 sa cheantar, is é sin {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (sonraí daonlathais 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf
| date=2013-12-14
}}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|Abhantrach na Sionainne Íochtarach, Inbhear na Sionainne san áireamh]]
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
jv0w7xkfeop7313c393ve3668wolo8f
1270609
1270608
2025-06-19T07:25:02Z
Marcas.oduinn
33120
1270609
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore River (County Cavan)|Owenmore River (County Cavan)]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
# [[:Catagóir:Lochanna Chontae an Chabháin]]
== Abhantrach na Sionainne ==
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
como2b133w8etqi4pcqrlef5xu85uap
1270617
1270609
2025-06-19T07:32:40Z
Marcas.oduinn
33120
1270617
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore River (County Cavan)|Owenmore River (County Cavan)]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
# [[:Catagóir:Lochanna Chontae an Chabháin]]
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
8vtikp2sgfw3kus62tgdnf7s2ak6y11
1270621
1270617
2025-06-19T07:45:30Z
Marcas.oduinn
33120
/* Abhantrach na Sionainne */
1270621
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore River (County Cavan)|Owenmore River (County Cavan)]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
# [[:Catagóir:Lochanna Chontae an Chabháin]]
== Liosta Lochanna ==
'' This is an alphabetical list of loughs (lakes) on the island of [[Ireland]]. It also has a table of the largest loughs.
'' According to the [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)]], there are an estimated 12,000 lakes in the [[Republic of Ireland]], covering an area of more than 1,200 square kilometres.<ref>[https://www.epa.ie/pubs/reports/water/waterqua/Water%20Quality%20in%20Ireland%202010-2015.pdf EPA Water Quality in Ireland 2010–2015], Section 3.1, page 27. Environmental Protection Agency, 2017. {{ISBN|978-1-84095-735-8}}.</ref> The largest lough, by area, in [[Éire]] is [[Loch nEathach]]. [[Loch Coirib]] is the second largest, and is the largest in the Republic. The largest lough, by water volume, is Lough Neagh, with [[Loch Measca]] being the largest in the Republic.
'' The list below contains only those loughs that are of geographic, geological, or historical importance and almost all of them are over a square kilometre in area. It includes loughs that are in [[Tuaisceart Éireann]] and the [[Poblacht na hÉireann]]. Those partly or wholly within Northern Ireland are marked with an asterisk (*).
== Lochanna is mó ==
The largest freshwater loughs in Ireland are:<ref>[http://www.osi.ie/Education/Primary-Schools/Seniors/Mountains,-Rivers-Lakes-(1).aspx Ordnance Survey Ireland: Mountains, Rivers and Lakes]</ref><ref>[http://www.fishinginireland.info/trout/shannon/derg.htm Fishing in Ireland, Lough Derg]</ref><ref>[http://www.ecn.ac.uk/sites/site/lakes/lough-erne UK Environmental Change Network, Lough Erne]</ref>
{| class="wikitable sortable"
! Rank (by area) !! Lake !!Area km<sup>2</sup> (sq mi)!!Mean Depth<br />m (ft)!! Max Depth<br />m (ft) !! Volume<br />×10<sup>6</sup>m<sup>3</sup> (×10<sup>6</sup>cu ft) !! Shoreline<br />km (mi)<ref>Ordnance Survey Ireland ''Generalised Rivers & Lakes'' dataset (attribute table)</ref> !! County/Counties
|-
| 1 || [[Lough Neagh]]* || {{convert|396|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|9.0|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|25|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|3,528|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|186|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[County Antrim|Antrim]], [[County Down|Down]], [[County Armagh|Armagh]], [[County Tyrone|Tyrone]], [[County Londonderry|Londonderry]]
|-
| 2 || [[Lough Corrib]]<ref>[http://invasivespeciesireland.com/wp-content/uploads/2010/11/Case_Study_2_Lagarosiphon_major_Lough_Corrib.pdf Lagarosiphon major – An Aggressive Invasive Species in Lough Corrib]</ref> || {{convert|176|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|6.5|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|50.9|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|1,158|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|392|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[County Galway|Galway]] and [[County Mayo|Mayo]]
|-
| 3 || [[Lough Derg (Shannon)]]<ref>[http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-22&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B World Lake Database] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150621232653/http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-22&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B |date=2015-06-21 }}</ref> || {{convert|130|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|7.6|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|36|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|988|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|229|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[County Tipperary|Tipperary]], [[County Clare|Clare]] and [[County Galway|Galway]]
|-
| 4 || Lower [[Lough Erne]]*<ref>Heavily Modified Water Bodies – North Western River Basin District P.31 {{cite web |url=http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf |title=Archived copy |access-date=2014-10-25 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141025024015/http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf |archive-date=2014-10-25 }}</ref> || {{convert|109|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|11.9|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|69|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|1,300|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|270|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[County Fermanagh|Fermanagh]]
|-
| 5 || [[Lough Ree]]<ref>[http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-21&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B World Lake Database] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150621171638/http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-21&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B |date=2015-06-21 }}</ref> || {{convert|105|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|6.2|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|35|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|651|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|192|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[County Roscommon|Roscommon]], [[County Longford|Longford]] and [[County Westmeath|Westmeath]]
|-
| 6 || [[Lough Mask]]<ref>[http://www.epa.ie/licences/lic_eDMS/090151b28039ad8b.pdf Mayo County Council P.8]</ref> || {{convert|83|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|15.0|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|58|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|1,300|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}}<ref>[http://www.epa.ie/licences/lic_eDMS/090151b28039ad8b.pdf Mayo County Council P.12]</ref> || {{convert|192|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[County Mayo|Mayo]] and [[County Galway|Galway]]
|-
| 7 || [[Lough Conn]]<ref>"The trophic status of Lough Conn" P.7 by Mayo County Council</ref> || {{convert|50|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|7.0|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|34|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|350|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|108|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[County Mayo|Mayo]]
|-
| 8 || [[Lough Allen]]<ref>[http://www.epa.ie/wfdstatus/LAKES/LK_Appendices_all_FK_8-10-2007.pdf EPA P158]</ref> || {{convert|35|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|10.9|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|42.7|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|391|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|53|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[County Leitrim|Leitrim]] and [[County Roscommon|Roscommon]]
|-
| 9 || Upper [[Lough Erne]]*<ref>Heavily Modified Water Bodies – North Western River Basin District P.29 {{cite web |url=http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf |title=Archived copy |access-date=2014-10-25 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141025024015/http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf |archive-date=2014-10-25 }}</ref> || {{convert|34|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|2.3|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|27|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|79|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|255|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[County Fermanagh|Fermanagh]]
|-
| 10 || [[Lough Melvin]]*<ref>[http://www.epa.ie/wfdstatus/LAKES/LK_Appendices_all_FK_8-10-2007.pdf EPA P159]</ref> || {{convert|23|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|7.8|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|44|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|175|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|54|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[County Fermanagh|Fermanagh]] and [[County Leitrim|Leitrim]]
|-
| 11 || [[Lough Leane]]<ref>[http://www.nsshare.com/publications/documents/Ecological%20Classification%20Tools/Hydromorphology%20Rivers_Lakes%20T1%20-%20A7/Lakes/Lake%20Hydromorphology%20Part%201%20Review%20of%20Existing%20Bathymetric%20Information%20for%20Lakes%20T1%20(A7b.1)%20–%201.0.pdf North South Shared Aquatic Resource (NS Share) P.15]{{Dead link|date=March 2020 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> || {{convert|20|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|13.4|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|60|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|269|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|51|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[County Kerry|Kerry]]
|-
| 12 || [[Poulaphouca Reservoir]]<ref>[http://www.nsshare.com/publications/documents/Ecological%20Classification%20Tools/Hydromorphology%20Rivers_Lakes%20T1%20-%20A7/Lakes/Lake%20Hydromorphology%20Part%201%20Review%20of%20Existing%20Bathymetric%20Information%20for%20Lakes%20T1%20(A7b.1)%20–%201.0.pdf North South Shared Aquatic Resource (NS Share) P.16]{{Dead link|date=March 2020 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> || {{convert|20|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|6.8|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || || {{convert|135|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|64|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[County Wicklow|Wicklow]]
|-
| 13 || [[Lough Sheelin]]<ref>[http://www.wfdfish.ie/wp-content/uploads/2011/10/Sheelin_report1.pdf Sampling fish for the Water Framework Directive P.3]</ref> || {{convert|19|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|4.4|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|15|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|83.6|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|36|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[County Westmeath|Westmeath]], [[County Cavan|Cavan]], [[County Meath|Meath]]
|-
| 14 || [[Lough Carra]] || {{convert|16|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|1.8|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|18|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|28.8|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|75|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[County Mayo]]
|}
[[Muckross Lake]] (the middle lake of the [[Lakes of Killarney|Killarney lakes]]) is the deepest Irish lake, with a maximum depth of 75 metres.<ref>[http://www.gleannfia.com/lakes.htm Glen Fia: Lakes of Killarney]</ref>
(Volume = Area * Mean Depth)
== Freshwater lakes ==
[[File:Lough Bunny, to the northern side of Mullach Mor - geograph.org.uk - 67168.jpg|thumb|[[Lough Bunny]] in [[The Burren]]]]
[[File:Fishing Boats on Inchiquin, Lough Corrib.jpg|thumb|right|Fishing boats on Inchiquin, [[Lough Corrib]].]]
[[File:LoughCullin2.JPG|thumb|[[Lough Cullin]], [[County Mayo]] under [[Nephin]] ]]
[[File:Lough Dan looking north May 2015 01.JPG|thumb|[[Lough Dan]]]]
[[File:Loughdergdonegal.jpg|thumb|Donegal's [[Lough Derg (Ulster)|Lough Derg]] and Station Island]]
[[File:Knockeyon 07.jpg|thumb|right|[[Lough Derravaragh]] and [[Knockeyon]]]]
[[File:Derryclare Lough - geograph.org.uk - 540873.jpg|thumb|[[Derryclare Lough]]]]
[[File:DooLough Pass Road - BenCreggan - Delphi Pass.JPG|thumb|Mayo's [[Doo Lough (Mayo)|Doo Lough]] and Delphi Pass]]
[[File:Glanmore Lake - geograph.org.uk - 155097.jpg|thumb|[[Glanmore Lake]]]]
[[File:Loch an Ghleanna Bhig (Glenbeg Lough) - geograph.org.uk - 263779.jpg|thumb|[[Glenbeg Lough]]]]
[[File:Glencar Lough and Benbulbin.jpg|thumb|[[Glencar Lough]] and [[Benbulbin]]]]
[[File:LoughGur 2002.jpg|thumb|[[Lough Gur]]]]
[[File:View north west across Lough Inagh towards the Twelve Bens - geograph.org.uk - 199770.jpg|thumb|[[Lough Inagh]] and the [[Twelve Bens]]]]
[[File:Lough Key Forest Park 2010 052.jpg|thumb|[[Lough Key]] and Castle Island]]
[[File:Kylemore lough - Diamond Hill.JPG|thumb|[[Kylemore Lough]] and [[Diamond Hill (Ireland)|Diamond Hill]]]]
[[File:NunsTurgesius Castle isles Lough Lene.JPG|thumb|right|[[Lough Lene]] and [[Turgesius Island]]]]
[[File:Inishee Island, Lough Macnean Lower - geograph.org.uk - 984290.jpg|thumb|Lower [[Lough MacNean]] and Inishee Island]]
[[File:Maumeen Lough and the Twelve Bens - geograph.org.uk - 608201.jpg|thumb| [[Maumeen Lough]] and the Twelve Bens]]
[[File:Lough Tay Panorama.jpg|thumb|[[Lough Tay]] and the [[Wicklow Mountains]]]]
[[File:IE Lough Veagh 01.jpg|thumb|[[Lough Veagh]] in the Glenveagh Valley]]
[[File:Killykeen Lough Oughter-1.jpg|thumb|[[Lough Oughter]] at [[Killykeen Forest Park|Killykeen]]]]
Lakes with the county/counties where they are situated and their area in square kilometres. Most of the Republic of Ireland lake areas are taken from the [[Environmental Protection Agency (Ireland)|Environmental Protection Agency's]] ''A Reference based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes'' (pp. 10–13)<ref name=EPA>{{cite web | url = https://www.epa.ie/publications/research/water/Final-Report-(2000-FS1-M1).pdf | title = A Reference Based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes | date = 2006 | pages = 10–13 | publisher = [[Environmental Protection Agency (Ireland)]] | access-date = 14 October 2022}}</ref>
{| class="wikitable sortable"
! Lake !! County !! Area (km<sup>2</sup>) || Area (sq mi)
|-
| [[Lough Acoose]] || County Kerry || {{convert|0.66|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Aleck More]] || County Donegal || {{convert|0.61|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Alewnaghta]] || County Clare and County Galway || {{convert|0.55|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Allen]] || County Leitrim || {{convert|33.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Allua]] || County Cork || {{convert|1.36|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Anaserd]] || County Galway || {{convert|0.87|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Annaghmore Lough]] || County Roscommon || {{convert|0.53|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Anure]] || County Donegal || {{convert|1.59|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Ardderry Lough]] || County Galway || {{convert|0.81|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Arrow]] || County Sligo and County Roscommon || {{convert|12.47|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Atedaun]] || County Clare || {{convert|0.38|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Atorick]] || County Clare || {{convert|1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Aughrusbeg Lough]] || County Galway || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Ballycuirke Lough]] || County Galway || {{convert|0.74|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Ballynahinch Lake]] || County Galway || {{convert|1.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Ballysaggart Lough]] || County Tyrone* || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value-->
|-
| [[Lough Bane]] || County Meath and Westmeath || {{convert|0.75|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Barra]] || County Donegal || {{convert|0.63|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Beg]] || County Londonderry and County Antrim* || {{convert|4.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Belhavel Lough]] || County Leitrim || {{convert|1.01|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Beltra]] || County Mayo || {{convert|4.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Boderg]] || County Roscommon and County Leitrim || {{convert|5.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Bofin, County Galway|Lough Bofin]] || County Galway || {{convert|0.92|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Bofin (River Shannon)|Lough Bofin]] || County Leitrim and County Roscommon || {{convert|2.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Brackley]] || County Cavan || {{convert|1.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Bunny]] || County Clare || {{convert|1.03|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Camlough|Cam Lough]] || County Armagh || {{convert|0.72|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Caragh Lake]] || County Kerry || {{convert|4.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Carra]] || County Mayo || {{convert|15.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Carrigadrohid Lake]] || County Cork || {{convert|5.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Carrickaport Lough]] || County Leitrim || {{convert|0.46|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Carrowmore Lake]] || County Mayo || {{convert|9.3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Castlefore Lough]] || County Leitrim || {{convert|0.21|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Cavetown Lough]] || County Roscommon || {{convert|0.64|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Clea Lake]] || County Armagh* || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value-->
|-
| [[Cloonacleigha Lough]] || County Sligo || {{convert|0.62|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Cloonagh Lough]] || County Roscommon || {{convert|0.71|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Cloonaghlin Lough]] || County Kerry || {{convert|1.28|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| Middle [[Cloonee Lough]] || County Kerry || {{convert|0.71|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Conn]] || County Mayo || {{convert|48.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Conway]] || County Leitrim || {{convert|0.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Corrib]] || County Galway and County Mayo || {{convert|172.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Corry]] || County Roscommon || {{convert|1.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Craghy]] || County Donegal || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Cross Lough]] || County Mayo || {{convert|1.11|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Cullaun]] || County Clare || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Cullaunyheeda]] || County Clare || {{convert|1.55|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Cullin]] || County Mayo || {{convert|10.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Currane]] || County Kerry || {{convert|10.4|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Cutra]] || County Galway || {{convert|3.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Dan]] || County Wicklow || {{convert|1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Glendalough Upper Lake]] || County Wicklow || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value-->
|-
| [[Lough Derg (Shannon)|Lough Derg]] || Counties Clare, Galway and Tipperary || {{convert|122.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Derg (Ulster)|Lough Derg]] || County Donegal || {{convert|8.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Derravaragh]] || County Westmeath || {{convert|9.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Derryclare Lough]] || County Galway || {{convert|2.24|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Doo Lough, County Clare|Doo Lough]] || County Clare || {{convert|1.3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Doo Lough, County Mayo|Doo Lough]] || County Mayo || {{convert|1.55|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Dromore Lough, County Clare|Dromore Lough]] || County Clare || {{convert|0.49|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Drumaleague Lough]] || County Leitrim || {{convert|0.05|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Durnesh Lough]] || County Donegal || {{convert|0.70|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Eidin]] (Drumharlow Lake)|| County Roscommon || {{convert|2.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Dunglow Lough]] || County Donegal || {{convert|0.61|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Dunlewey Lough|Lough Dunlewey]] || County Donegal || {{convert|1.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Easky Lough]] || County Sligo || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Egish]] || County Monaghan || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Enagh Lough]] || County Londonderry* || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value-->
|-
| [[Lough Ennell]] || County Westmeath || {{convert|11.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| Lower [[Lough Erne]] || County Fermanagh* || {{convert|109|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| Upper [[Lough Erne]] || County Fermanagh* || {{convert|34|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Errit Lough]] || County Roscommon || {{convert|0.82|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Eske]] || County Donegal || {{convert|3.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Fee]] || County Galway || {{convert|1.74|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Feeagh]] || County Mayo || {{convert|4|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Fern]] || County Donegal || {{convert|1.81|k
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
slq3p7v3axmq0wrocl1el7oa84opvvp
1270622
1270621
2025-06-19T07:54:01Z
Marcas.oduinn
33120
/* Lochanna is mó */
1270622
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore River (County Cavan)|Owenmore River (County Cavan)]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
# [[:Catagóir:Lochanna Chontae an Chabháin]]
== Liosta Lochanna ==
'' This is an alphabetical list of loughs (lakes) on the island of [[Ireland]]. It also has a table of the largest loughs.
'' According to the [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)]], there are an estimated 12,000 lakes in the [[Republic of Ireland]], covering an area of more than 1,200 square kilometres.<ref>[https://www.epa.ie/pubs/reports/water/waterqua/Water%20Quality%20in%20Ireland%202010-2015.pdf EPA Water Quality in Ireland 2010–2015], Section 3.1, page 27. Environmental Protection Agency, 2017. {{ISBN|978-1-84095-735-8}}.</ref> The largest lough, by area, in [[Éire]] is [[Loch nEathach]]. [[Loch Coirib]] is the second largest, and is the largest in the Republic. The largest lough, by water volume, is Lough Neagh, with [[Loch Measca]] being the largest in the Republic.
'' The list below contains only those loughs that are of geographic, geological, or historical importance and almost all of them are over a square kilometre in area. It includes loughs that are in [[Tuaisceart Éireann]] and the [[Poblacht na hÉireann]]. Those partly or wholly within Northern Ireland are marked with an asterisk (*).
== Lochanna is mó ==
The largest freshwater loughs in Ireland are:<ref>[http://www.osi.ie/Education/Primary-Schools/Seniors/Mountains,-Rivers-Lakes-(1).aspx Ordnance Survey Ireland: Mountains, Rivers and Lakes]</ref><ref>[http://www.fishinginireland.info/trout/shannon/derg.htm Fishing in Ireland, Lough Derg]</ref><ref>[http://www.ecn.ac.uk/sites/site/lakes/lough-erne UK Environmental Change Network, Lough Erne]</ref>
{| class="wikitable sortable"
! Rank (by area) !! Lake !!Area km<sup>2</sup> (sq mi)!!Mean Depth<br />m (ft)!! Max Depth<br />m (ft) !! Volume<br />×10<sup>6</sup>m<sup>3</sup> (×10<sup>6</sup>cu ft) !! Shoreline<br />km (mi)<ref>Ordnance Survey Ireland ''Generalised Rivers & Lakes'' dataset (attribute table)</ref> !! County/Counties
|-
| 1 || [[Loch nEathach]]* || {{convert|396|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|9.0|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|25|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|3,528|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|186|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae Aontroma|Aontroim]], [[Contae an Dúin|an Dún]], [[Contae Ard Mhacha|Atá Mhacha]], [[Contae Thír Eoghain|Tír Eoghan]], [[Contae Dhoire|Doire]]
|-
| 2 || [[Loch Coirib]]<ref>[http://invasivespeciesireland.com/wp-content/uploads/2010/11/Case_Study_2_Lagarosiphon_major_Lough_Corrib.pdf Lagarosiphon major – An Aggressive Invasive Species in Lough Corrib]</ref> || {{convert|176|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|6.5|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|50.9|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|1,158|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|392|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]], [[Contae Mhaigh Eo|Mhaigh Eo]]
|-
| 3 || [[Loch Deirgeirt]]<ref>[http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-22&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B World Lake Database] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150621232653/http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-22&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B |date=2015-06-21 }}</ref> || {{convert|130|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|7.6|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|36|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|988|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|229|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae Thiobraid Árann|Tiobraid Árann]], [[Contae an Chláir|An Clár]], Gaillimh
|-
| 4 || Lower [[Lough Erne]]*<ref>Heavily Modified Water Bodies – North Western River Basin District P.31 {{cite web |url=http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf |title=Archived copy |access-date=2014-10-25 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141025024015/http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf |archive-date=2014-10-25 }}</ref> || {{convert|109|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|11.9|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|69|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|1,300|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|270|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[County Fermanagh|Fermanagh]]
|-
| 5 || [[Lough Ree]]<ref>[http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-21&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B World Lake Database] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150621171638/http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-21&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B |date=2015-06-21 }}</ref> || {{convert|105|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|6.2|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|35|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|651|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|192|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[County Roscommon|Roscommon]], [[County Longford|Longford]] and [[County Westmeath|Westmeath]]
|-
| 6 || [[Lough Mask]]<ref>[http://www.epa.ie/licences/lic_eDMS/090151b28039ad8b.pdf Mayo County Council P.8]</ref> || {{convert|83|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|15.0|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|58|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|1,300|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}}<ref>[http://www.epa.ie/licences/lic_eDMS/090151b28039ad8b.pdf Mayo County Council P.12]</ref> || {{convert|192|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[County Mayo|Mayo]] and [[County Galway|Galway]]
|-
| 7 || [[Lough Conn]]<ref>"The trophic status of Lough Conn" P.7 by Mayo County Council</ref> || {{convert|50|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|7.0|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|34|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|350|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|108|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[County Mayo|Mayo]]
|-
| 8 || [[Lough Allen]]<ref>[http://www.epa.ie/wfdstatus/LAKES/LK_Appendices_all_FK_8-10-2007.pdf EPA P158]</ref> || {{convert|35|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|10.9|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|42.7|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|391|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|53|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[County Leitrim|Leitrim]] and [[County Roscommon|Roscommon]]
|-
| 9 || Upper [[Lough Erne]]*<ref>Heavily Modified Water Bodies – North Western River Basin District P.29 {{cite web |url=http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf |title=Archived copy |access-date=2014-10-25 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141025024015/http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf |archive-date=2014-10-25 }}</ref> || {{convert|34|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|2.3|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|27|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|79|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|255|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[County Fermanagh|Fermanagh]]
|-
| 10 || [[Lough Melvin]]*<ref>[http://www.epa.ie/wfdstatus/LAKES/LK_Appendices_all_FK_8-10-2007.pdf EPA P159]</ref> || {{convert|23|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|7.8|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|44|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|175|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|54|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[County Fermanagh|Fermanagh]] and [[County Leitrim|Leitrim]]
|-
| 11 || [[Lough Leane]]<ref>[http://www.nsshare.com/publications/documents/Ecological%20Classification%20Tools/Hydromorphology%20Rivers_Lakes%20T1%20-%20A7/Lakes/Lake%20Hydromorphology%20Part%201%20Review%20of%20Existing%20Bathymetric%20Information%20for%20Lakes%20T1%20(A7b.1)%20–%201.0.pdf North South Shared Aquatic Resource (NS Share) P.15]{{Dead link|date=March 2020 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> || {{convert|20|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|13.4|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|60|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|269|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|51|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[County Kerry|Kerry]]
|-
| 12 || [[Poulaphouca Reservoir]]<ref>[http://www.nsshare.com/publications/documents/Ecological%20Classification%20Tools/Hydromorphology%20Rivers_Lakes%20T1%20-%20A7/Lakes/Lake%20Hydromorphology%20Part%201%20Review%20of%20Existing%20Bathymetric%20Information%20for%20Lakes%20T1%20(A7b.1)%20–%201.0.pdf North South Shared Aquatic Resource (NS Share) P.16]{{Dead link|date=March 2020 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> || {{convert|20|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|6.8|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || || {{convert|135|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|64|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[County Wicklow|Wicklow]]
|-
| 13 || [[Lough Sheelin]]<ref>[http://www.wfdfish.ie/wp-content/uploads/2011/10/Sheelin_report1.pdf Sampling fish for the Water Framework Directive P.3]</ref> || {{convert|19|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|4.4|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|15|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|83.6|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|36|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[County Westmeath|Westmeath]], [[County Cavan|Cavan]], [[County Meath|Meath]]
|-
| 14 || [[Lough Carra]] || {{convert|16|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|1.8|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|18|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|28.8|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|75|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[County Mayo]]
|}
[[Muckross Lake]] (the middle lake of the [[Lakes of Killarney|Killarney lakes]]) is the deepest Irish lake, with a maximum depth of 75 metres.<ref>[http://www.gleannfia.com/lakes.htm Glen Fia: Lakes of Killarney]</ref>
(Volume = Area * Mean Depth)
== Freshwater lakes ==
[[File:Lough Bunny, to the northern side of Mullach Mor - geograph.org.uk - 67168.jpg|thumb|[[Lough Bunny]] in [[The Burren]]]]
[[File:Fishing Boats on Inchiquin, Lough Corrib.jpg|thumb|right|Fishing boats on Inchiquin, [[Lough Corrib]].]]
[[File:LoughCullin2.JPG|thumb|[[Lough Cullin]], [[County Mayo]] under [[Nephin]] ]]
[[File:Lough Dan looking north May 2015 01.JPG|thumb|[[Lough Dan]]]]
[[File:Loughdergdonegal.jpg|thumb|Donegal's [[Lough Derg (Ulster)|Lough Derg]] and Station Island]]
[[File:Knockeyon 07.jpg|thumb|right|[[Lough Derravaragh]] and [[Knockeyon]]]]
[[File:Derryclare Lough - geograph.org.uk - 540873.jpg|thumb|[[Derryclare Lough]]]]
[[File:DooLough Pass Road - BenCreggan - Delphi Pass.JPG|thumb|Mayo's [[Doo Lough (Mayo)|Doo Lough]] and Delphi Pass]]
[[File:Glanmore Lake - geograph.org.uk - 155097.jpg|thumb|[[Glanmore Lake]]]]
[[File:Loch an Ghleanna Bhig (Glenbeg Lough) - geograph.org.uk - 263779.jpg|thumb|[[Glenbeg Lough]]]]
[[File:Glencar Lough and Benbulbin.jpg|thumb|[[Glencar Lough]] and [[Benbulbin]]]]
[[File:LoughGur 2002.jpg|thumb|[[Lough Gur]]]]
[[File:View north west across Lough Inagh towards the Twelve Bens - geograph.org.uk - 199770.jpg|thumb|[[Lough Inagh]] and the [[Twelve Bens]]]]
[[File:Lough Key Forest Park 2010 052.jpg|thumb|[[Lough Key]] and Castle Island]]
[[File:Kylemore lough - Diamond Hill.JPG|thumb|[[Kylemore Lough]] and [[Diamond Hill (Ireland)|Diamond Hill]]]]
[[File:NunsTurgesius Castle isles Lough Lene.JPG|thumb|right|[[Lough Lene]] and [[Turgesius Island]]]]
[[File:Inishee Island, Lough Macnean Lower - geograph.org.uk - 984290.jpg|thumb|Lower [[Lough MacNean]] and Inishee Island]]
[[File:Maumeen Lough and the Twelve Bens - geograph.org.uk - 608201.jpg|thumb| [[Maumeen Lough]] and the Twelve Bens]]
[[File:Lough Tay Panorama.jpg|thumb|[[Lough Tay]] and the [[Wicklow Mountains]]]]
[[File:IE Lough Veagh 01.jpg|thumb|[[Lough Veagh]] in the Glenveagh Valley]]
[[File:Killykeen Lough Oughter-1.jpg|thumb|[[Lough Oughter]] at [[Killykeen Forest Park|Killykeen]]]]
Lakes with the county/counties where they are situated and their area in square kilometres. Most of the Republic of Ireland lake areas are taken from the [[Environmental Protection Agency (Ireland)|Environmental Protection Agency's]] ''A Reference based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes'' (pp. 10–13)<ref name=EPA>{{cite web | url = https://www.epa.ie/publications/research/water/Final-Report-(2000-FS1-M1).pdf | title = A Reference Based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes | date = 2006 | pages = 10–13 | publisher = [[Environmental Protection Agency (Ireland)]] | access-date = 14 October 2022}}</ref>
{| class="wikitable sortable"
! Lake !! County !! Area (km<sup>2</sup>) || Area (sq mi)
|-
| [[Lough Acoose]] || County Kerry || {{convert|0.66|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Aleck More]] || County Donegal || {{convert|0.61|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Alewnaghta]] || County Clare and County Galway || {{convert|0.55|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Allen]] || County Leitrim || {{convert|33.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Allua]] || County Cork || {{convert|1.36|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Anaserd]] || County Galway || {{convert|0.87|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Annaghmore Lough]] || County Roscommon || {{convert|0.53|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Anure]] || County Donegal || {{convert|1.59|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Ardderry Lough]] || County Galway || {{convert|0.81|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Arrow]] || County Sligo and County Roscommon || {{convert|12.47|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Atedaun]] || County Clare || {{convert|0.38|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Atorick]] || County Clare || {{convert|1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Aughrusbeg Lough]] || County Galway || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Ballycuirke Lough]] || County Galway || {{convert|0.74|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Ballynahinch Lake]] || County Galway || {{convert|1.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Ballysaggart Lough]] || County Tyrone* || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value-->
|-
| [[Lough Bane]] || County Meath and Westmeath || {{convert|0.75|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Barra]] || County Donegal || {{convert|0.63|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Beg]] || County Londonderry and County Antrim* || {{convert|4.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Belhavel Lough]] || County Leitrim || {{convert|1.01|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Beltra]] || County Mayo || {{convert|4.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Boderg]] || County Roscommon and County Leitrim || {{convert|5.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Bofin, County Galway|Lough Bofin]] || County Galway || {{convert|0.92|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Bofin (River Shannon)|Lough Bofin]] || County Leitrim and County Roscommon || {{convert|2.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Brackley]] || County Cavan || {{convert|1.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Bunny]] || County Clare || {{convert|1.03|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Camlough|Cam Lough]] || County Armagh || {{convert|0.72|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Caragh Lake]] || County Kerry || {{convert|4.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Carra]] || County Mayo || {{convert|15.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Carrigadrohid Lake]] || County Cork || {{convert|5.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Carrickaport Lough]] || County Leitrim || {{convert|0.46|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Carrowmore Lake]] || County Mayo || {{convert|9.3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Castlefore Lough]] || County Leitrim || {{convert|0.21|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Cavetown Lough]] || County Roscommon || {{convert|0.64|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Clea Lake]] || County Armagh* || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value-->
|-
| [[Cloonacleigha Lough]] || County Sligo || {{convert|0.62|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Cloonagh Lough]] || County Roscommon || {{convert|0.71|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Cloonaghlin Lough]] || County Kerry || {{convert|1.28|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| Middle [[Cloonee Lough]] || County Kerry || {{convert|0.71|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Conn]] || County Mayo || {{convert|48.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Conway]] || County Leitrim || {{convert|0.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Corrib]] || County Galway and County Mayo || {{convert|172.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Corry]] || County Roscommon || {{convert|1.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Craghy]] || County Donegal || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Cross Lough]] || County Mayo || {{convert|1.11|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Cullaun]] || County Clare || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Cullaunyheeda]] || County Clare || {{convert|1.55|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Cullin]] || County Mayo || {{convert|10.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Currane]] || County Kerry || {{convert|10.4|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Cutra]] || County Galway || {{convert|3.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Dan]] || County Wicklow || {{convert|1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Glendalough Upper Lake]] || County Wicklow || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value-->
|-
| [[Lough Derg (Shannon)|Lough Derg]] || Counties Clare, Galway and Tipperary || {{convert|122.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Derg (Ulster)|Lough Derg]] || County Donegal || {{convert|8.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Derravaragh]] || County Westmeath || {{convert|9.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Derryclare Lough]] || County Galway || {{convert|2.24|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Doo Lough, County Clare|Doo Lough]] || County Clare || {{convert|1.3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Doo Lough, County Mayo|Doo Lough]] || County Mayo || {{convert|1.55|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Dromore Lough, County Clare|Dromore Lough]] || County Clare || {{convert|0.49|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Drumaleague Lough]] || County Leitrim || {{convert|0.05|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Durnesh Lough]] || County Donegal || {{convert|0.70|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Eidin]] (Drumharlow Lake)|| County Roscommon || {{convert|2.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Dunglow Lough]] || County Donegal || {{convert|0.61|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Dunlewey Lough|Lough Dunlewey]] || County Donegal || {{convert|1.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Easky Lough]] || County Sligo || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Egish]] || County Monaghan || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Enagh Lough]] || County Londonderry* || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value-->
|-
| [[Lough Ennell]] || County Westmeath || {{convert|11.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| Lower [[Lough Erne]] || County Fermanagh* || {{convert|109|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| Upper [[Lough Erne]] || County Fermanagh* || {{convert|34|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Errit Lough]] || County Roscommon || {{convert|0.82|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Eske]] || County Donegal || {{convert|3.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Fee]] || County Galway || {{convert|1.74|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Feeagh]] || County Mayo || {{convert|4|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Fern]] || County Donegal || {{convert|1.81|k
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
7s0f63d1ipu9qjxdal7oavni0k7kdlv
1270623
1270622
2025-06-19T08:08:54Z
Marcas.oduinn
33120
/* Lochanna is mó */
1270623
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore River (County Cavan)|Owenmore River (County Cavan)]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
# [[:Catagóir:Lochanna Chontae an Chabháin]]
== Liosta Lochanna ==
'' This is an alphabetical list of loughs (lakes) on the island of [[Ireland]]. It also has a table of the largest loughs.
'' According to the [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)]], there are an estimated 12,000 lakes in the [[Republic of Ireland]], covering an area of more than 1,200 square kilometres.<ref>[https://www.epa.ie/pubs/reports/water/waterqua/Water%20Quality%20in%20Ireland%202010-2015.pdf EPA Water Quality in Ireland 2010–2015], Section 3.1, page 27. Environmental Protection Agency, 2017. {{ISBN|978-1-84095-735-8}}.</ref> The largest lough, by area, in [[Éire]] is [[Loch nEathach]]. [[Loch Coirib]] is the second largest, and is the largest in the Republic. The largest lough, by water volume, is Lough Neagh, with [[Loch Measca]] being the largest in the Republic.
'' The list below contains only those loughs that are of geographic, geological, or historical importance and almost all of them are over a square kilometre in area. It includes loughs that are in [[Tuaisceart Éireann]] and the [[Poblacht na hÉireann]]. Those partly or wholly within Northern Ireland are marked with an asterisk (*).
== Lochanna is mó ==
The largest freshwater loughs in Ireland are:<ref>[http://www.osi.ie/Education/Primary-Schools/Seniors/Mountains,-Rivers-Lakes-(1).aspx Ordnance Survey Ireland: Mountains, Rivers and Lakes]</ref><ref>[http://www.fishinginireland.info/trout/shannon/derg.htm Fishing in Ireland, Lough Derg]</ref><ref>[http://www.ecn.ac.uk/sites/site/lakes/lough-erne UK Environmental Change Network, Lough Erne]</ref>
{| class="wikitable sortable"
! Rank (by area) !! Lake !!Area km<sup>2</sup> (sq mi)!!Mean Depth<br />m (ft)!! Max Depth<br />m (ft) !! Volume<br />×10<sup>6</sup>m<sup>3</sup> (×10<sup>6</sup>cu ft) !! Shoreline<br />km (mi)<ref>Ordnance Survey Ireland ''Generalised Rivers & Lakes'' dataset (attribute table)</ref> !! County/Counties
|-
| 1 || [[Loch nEathach]]* || {{convert|396|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|9.0|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|25|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|3,528|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|186|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae Aontroma|Aontroim]], [[Contae an Dúin|an Dún]], [[Contae Ard Mhacha|Atá Mhacha]], [[Contae Thír Eoghain|Tír Eoghan]], [[Contae Dhoire|Doire]]
|-
| 2 || [[Loch Coirib]]<ref>[http://invasivespeciesireland.com/wp-content/uploads/2010/11/Case_Study_2_Lagarosiphon_major_Lough_Corrib.pdf Lagarosiphon major – An Aggressive Invasive Species in Lough Corrib]</ref> || {{convert|176|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|6.5|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|50.9|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|1,158|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|392|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]], [[Contae Mhaigh Eo|Mhaigh Eo]]
|-
| 3 || [[Loch Deirgeirt]]<ref>[http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-22&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B World Lake Database] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150621232653/http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-22&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B |date=2015-06-21 }}</ref> || {{convert|130|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|7.6|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|36|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|988|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|229|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae Thiobraid Árann|Tiobraid Árann]], [[Contae an Chláir|An Clár]], Gaillimh
|-
| 4 || [[Loch Éirne]] Íochtarach*<ref>Heavily Modified Water Bodies – North Western River Basin District P.31 {{cite web |url=http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf |title=Archived copy |access-date=2014-10-25 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141025024015/http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf |archive-date=2014-10-25 }}</ref> || {{convert|109|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|11.9|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|69|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|1,300|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|270|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae Fhear Manach Fermanagh|Fear Manach]]
|-
| 5 || [[Loch Rí]]<ref>[http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-21&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B World Lake Database] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150621171638/http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-21&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B |date=2015-06-21 }}</ref> || {{convert|105|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|6.2|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|35|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|651|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|192|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae Ros Comáin|Ros Comáin]], [[Contae an Longfoirt|Longfort]], [[Cheart na hIarmhí|An Iarmhí]]
|-
| 6 || [[Loch Measca]]<ref>[http://www.epa.ie/licences/lic_eDMS/090151b28039ad8b.pdf Mayo County Council P.8]</ref> || {{convert|83|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|15.0|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|58|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|1,300|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}}<ref>[http://www.epa.ie/licences/lic_eDMS/090151b28039ad8b.pdf Mayo County Council P.12]</ref> || {{convert|192|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || Maigh Eo, Gaillimh
|-
| 7 || [[Loch Con]]<ref>"The trophic status of Lough Conn" P.7 by Mayo County Council</ref> || {{convert|50|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|7.0|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|34|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|350|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|108|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || Maigh Eo
|-
| 8 || [[Loch Aillionn]]<ref>[http://www.epa.ie/wfdstatus/LAKES/LK_Appendices_all_FK_8-10-2007.pdf EPA P158]</ref> || {{convert|35|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|10.9|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|42.7|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|391|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|53|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae Liatroma|Liatroim]], Ros Comáin
|-
| 9 || [[Loch Éirne]] Uachtarach*<ref>Heavily Modified Water Bodies – North Western River Basin District P.29 {{cite web |url=http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf |title=Archived copy |access-date=2014-10-25 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141025024015/http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf |archive-date=2014-10-25 }}</ref> || {{convert|34|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|2.3|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|27|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|79|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|255|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || Fear Manach
|-
| 10 || [[Lough Melvin]]*<ref>[http://www.epa.ie/wfdstatus/LAKES/LK_Appendices_all_FK_8-10-2007.pdf EPA P159]</ref> || {{convert|23|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|7.8|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|44|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|175|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|54|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[County Fermanagh|Fermanagh]] and [[County Leitrim|Leitrim]]
|-
| 11 || [[Lough Leane]]<ref>[http://www.nsshare.com/publications/documents/Ecological%20Classification%20Tools/Hydromorphology%20Rivers_Lakes%20T1%20-%20A7/Lakes/Lake%20Hydromorphology%20Part%201%20Review%20of%20Existing%20Bathymetric%20Information%20for%20Lakes%20T1%20(A7b.1)%20–%201.0.pdf North South Shared Aquatic Resource (NS Share) P.15]{{Dead link|date=March 2020 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> || {{convert|20|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|13.4|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|60|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|269|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|51|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[County Kerry|Kerry]]
|-
| 12 || [[Poulaphouca Reservoir]]<ref>[http://www.nsshare.com/publications/documents/Ecological%20Classification%20Tools/Hydromorphology%20Rivers_Lakes%20T1%20-%20A7/Lakes/Lake%20Hydromorphology%20Part%201%20Review%20of%20Existing%20Bathymetric%20Information%20for%20Lakes%20T1%20(A7b.1)%20–%201.0.pdf North South Shared Aquatic Resource (NS Share) P.16]{{Dead link|date=March 2020 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> || {{convert|20|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|6.8|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || || {{convert|135|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|64|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[County Wicklow|Wicklow]]
|-
| 13 || [[Loch Síleann]]<ref>[http://www.wfdfish.ie/wp-content/uploads/2011/10/Sheelin_report1.pdf Sampling fish for the Water Framework Directive P.3]</ref> || {{convert|19|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|4.4|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|15|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|83.6|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|36|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || An Iarmhí, [[Contae an Chabháin|An Cabhán]], [[Contae na Mí|An Mhí]]
|-
| 14 || [[Lough Carra]] || {{convert|16|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|1.8|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|18|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|28.8|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|75|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[County Mayo]]
|}
[[Muckross Lake]] (the middle lake of the [[Lakes of Killarney|Killarney lakes]]) is the deepest Irish lake, with a maximum depth of 75 metres.<ref>[http://www.gleannfia.com/lakes.htm Glen Fia: Lakes of Killarney]</ref>
(Volume = Area * Mean Depth)
== Freshwater lakes ==
[[File:Lough Bunny, to the northern side of Mullach Mor - geograph.org.uk - 67168.jpg|thumb|[[Lough Bunny]] in [[The Burren]]]]
[[File:Fishing Boats on Inchiquin, Lough Corrib.jpg|thumb|right|Fishing boats on Inchiquin, [[Lough Corrib]].]]
[[File:LoughCullin2.JPG|thumb|[[Lough Cullin]], [[County Mayo]] under [[Nephin]] ]]
[[File:Lough Dan looking north May 2015 01.JPG|thumb|[[Lough Dan]]]]
[[File:Loughdergdonegal.jpg|thumb|Donegal's [[Lough Derg (Ulster)|Lough Derg]] and Station Island]]
[[File:Knockeyon 07.jpg|thumb|right|[[Lough Derravaragh]] and [[Knockeyon]]]]
[[File:Derryclare Lough - geograph.org.uk - 540873.jpg|thumb|[[Derryclare Lough]]]]
[[File:DooLough Pass Road - BenCreggan - Delphi Pass.JPG|thumb|Mayo's [[Doo Lough (Mayo)|Doo Lough]] and Delphi Pass]]
[[File:Glanmore Lake - geograph.org.uk - 155097.jpg|thumb|[[Glanmore Lake]]]]
[[File:Loch an Ghleanna Bhig (Glenbeg Lough) - geograph.org.uk - 263779.jpg|thumb|[[Glenbeg Lough]]]]
[[File:Glencar Lough and Benbulbin.jpg|thumb|[[Glencar Lough]] and [[Benbulbin]]]]
[[File:LoughGur 2002.jpg|thumb|[[Lough Gur]]]]
[[File:View north west across Lough Inagh towards the Twelve Bens - geograph.org.uk - 199770.jpg|thumb|[[Lough Inagh]] and the [[Twelve Bens]]]]
[[File:Lough Key Forest Park 2010 052.jpg|thumb|[[Lough Key]] and Castle Island]]
[[File:Kylemore lough - Diamond Hill.JPG|thumb|[[Kylemore Lough]] and [[Diamond Hill (Ireland)|Diamond Hill]]]]
[[File:NunsTurgesius Castle isles Lough Lene.JPG|thumb|right|[[Lough Lene]] and [[Turgesius Island]]]]
[[File:Inishee Island, Lough Macnean Lower - geograph.org.uk - 984290.jpg|thumb|Lower [[Lough MacNean]] and Inishee Island]]
[[File:Maumeen Lough and the Twelve Bens - geograph.org.uk - 608201.jpg|thumb| [[Maumeen Lough]] and the Twelve Bens]]
[[File:Lough Tay Panorama.jpg|thumb|[[Lough Tay]] and the [[Wicklow Mountains]]]]
[[File:IE Lough Veagh 01.jpg|thumb|[[Lough Veagh]] in the Glenveagh Valley]]
[[File:Killykeen Lough Oughter-1.jpg|thumb|[[Lough Oughter]] at [[Killykeen Forest Park|Killykeen]]]]
Lakes with the county/counties where they are situated and their area in square kilometres. Most of the Republic of Ireland lake areas are taken from the [[Environmental Protection Agency (Ireland)|Environmental Protection Agency's]] ''A Reference based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes'' (pp. 10–13)<ref name=EPA>{{cite web | url = https://www.epa.ie/publications/research/water/Final-Report-(2000-FS1-M1).pdf | title = A Reference Based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes | date = 2006 | pages = 10–13 | publisher = [[Environmental Protection Agency (Ireland)]] | access-date = 14 October 2022}}</ref>
{| class="wikitable sortable"
! Lake !! County !! Area (km<sup>2</sup>) || Area (sq mi)
|-
| [[Lough Acoose]] || County Kerry || {{convert|0.66|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Aleck More]] || County Donegal || {{convert|0.61|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Alewnaghta]] || County Clare and County Galway || {{convert|0.55|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Allen]] || County Leitrim || {{convert|33.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Allua]] || County Cork || {{convert|1.36|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Anaserd]] || County Galway || {{convert|0.87|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Annaghmore Lough]] || County Roscommon || {{convert|0.53|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Anure]] || County Donegal || {{convert|1.59|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Ardderry Lough]] || County Galway || {{convert|0.81|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Arrow]] || County Sligo and County Roscommon || {{convert|12.47|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Atedaun]] || County Clare || {{convert|0.38|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Atorick]] || County Clare || {{convert|1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Aughrusbeg Lough]] || County Galway || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Ballycuirke Lough]] || County Galway || {{convert|0.74|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Ballynahinch Lake]] || County Galway || {{convert|1.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Ballysaggart Lough]] || County Tyrone* || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value-->
|-
| [[Lough Bane]] || County Meath and Westmeath || {{convert|0.75|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Barra]] || County Donegal || {{convert|0.63|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Beg]] || County Londonderry and County Antrim* || {{convert|4.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Belhavel Lough]] || County Leitrim || {{convert|1.01|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Beltra]] || County Mayo || {{convert|4.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Boderg]] || County Roscommon and County Leitrim || {{convert|5.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Bofin, County Galway|Lough Bofin]] || County Galway || {{convert|0.92|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Bofin (River Shannon)|Lough Bofin]] || County Leitrim and County Roscommon || {{convert|2.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Brackley]] || County Cavan || {{convert|1.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Bunny]] || County Clare || {{convert|1.03|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Camlough|Cam Lough]] || County Armagh || {{convert|0.72|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Caragh Lake]] || County Kerry || {{convert|4.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Carra]] || County Mayo || {{convert|15.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Carrigadrohid Lake]] || County Cork || {{convert|5.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Carrickaport Lough]] || County Leitrim || {{convert|0.46|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Carrowmore Lake]] || County Mayo || {{convert|9.3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Castlefore Lough]] || County Leitrim || {{convert|0.21|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Cavetown Lough]] || County Roscommon || {{convert|0.64|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Clea Lake]] || County Armagh* || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value-->
|-
| [[Cloonacleigha Lough]] || County Sligo || {{convert|0.62|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Cloonagh Lough]] || County Roscommon || {{convert|0.71|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Cloonaghlin Lough]] || County Kerry || {{convert|1.28|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| Middle [[Cloonee Lough]] || County Kerry || {{convert|0.71|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Conn]] || County Mayo || {{convert|48.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Conway]] || County Leitrim || {{convert|0.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Corrib]] || County Galway and County Mayo || {{convert|172.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Corry]] || County Roscommon || {{convert|1.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Craghy]] || County Donegal || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Cross Lough]] || County Mayo || {{convert|1.11|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Cullaun]] || County Clare || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Cullaunyheeda]] || County Clare || {{convert|1.55|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Cullin]] || County Mayo || {{convert|10.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Currane]] || County Kerry || {{convert|10.4|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Cutra]] || County Galway || {{convert|3.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Dan]] || County Wicklow || {{convert|1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Glendalough Upper Lake]] || County Wicklow || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value-->
|-
| [[Lough Derg (Shannon)|Lough Derg]] || Counties Clare, Galway and Tipperary || {{convert|122.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Derg (Ulster)|Lough Derg]] || County Donegal || {{convert|8.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Derravaragh]] || County Westmeath || {{convert|9.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Derryclare Lough]] || County Galway || {{convert|2.24|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Doo Lough, County Clare|Doo Lough]] || County Clare || {{convert|1.3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Doo Lough, County Mayo|Doo Lough]] || County Mayo || {{convert|1.55|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Dromore Lough, County Clare|Dromore Lough]] || County Clare || {{convert|0.49|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Drumaleague Lough]] || County Leitrim || {{convert|0.05|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Durnesh Lough]] || County Donegal || {{convert|0.70|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Eidin]] (Drumharlow Lake)|| County Roscommon || {{convert|2.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Dunglow Lough]] || County Donegal || {{convert|0.61|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Dunlewey Lough|Lough Dunlewey]] || County Donegal || {{convert|1.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Easky Lough]] || County Sligo || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Egish]] || County Monaghan || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Enagh Lough]] || County Londonderry* || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value-->
|-
| [[Lough Ennell]] || County Westmeath || {{convert|11.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| Lower [[Lough Erne]] || County Fermanagh* || {{convert|109|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| Upper [[Lough Erne]] || County Fermanagh* || {{convert|34|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Errit Lough]] || County Roscommon || {{convert|0.82|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Eske]] || County Donegal || {{convert|3.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Fee]] || County Galway || {{convert|1.74|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Feeagh]] || County Mayo || {{convert|4|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Fern]] || County Donegal || {{convert|1.81|k
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
ivg3yrp9xep3ifp53gt1rdfverrkmkc
1270624
1270623
2025-06-19T09:06:12Z
Marcas.oduinn
33120
/* Lochanna is mó */
1270624
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore River (County Cavan)|Owenmore River (County Cavan)]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
# [[:Catagóir:Lochanna Chontae an Chabháin]]
== Liosta Lochanna ==
'' This is an alphabetical list of loughs (lakes) on the island of [[Ireland]]. It also has a table of the largest loughs.
'' According to the [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)]], there are an estimated 12,000 lakes in the [[Republic of Ireland]], covering an area of more than 1,200 square kilometres.<ref>[https://www.epa.ie/pubs/reports/water/waterqua/Water%20Quality%20in%20Ireland%202010-2015.pdf EPA Water Quality in Ireland 2010–2015], Section 3.1, page 27. Environmental Protection Agency, 2017. {{ISBN|978-1-84095-735-8}}.</ref> The largest lough, by area, in [[Éire]] is [[Loch nEathach]]. [[Loch Coirib]] is the second largest, and is the largest in the Republic. The largest lough, by water volume, is Lough Neagh, with [[Loch Measca]] being the largest in the Republic.
'' The list below contains only those loughs that are of geographic, geological, or historical importance and almost all of them are over a square kilometre in area. It includes loughs that are in [[Tuaisceart Éireann]] and the [[Poblacht na hÉireann]]. Those partly or wholly within Northern Ireland are marked with an asterisk (*).
== Lochanna is mó ==
The largest freshwater loughs in Ireland are:<ref>[http://www.osi.ie/Education/Primary-Schools/Seniors/Mountains,-Rivers-Lakes-(1).aspx Ordnance Survey Ireland: Mountains, Rivers and Lakes]</ref><ref>[http://www.fishinginireland.info/trout/shannon/derg.htm Fishing in Ireland, Lough Derg]</ref><ref>[http://www.ecn.ac.uk/sites/site/lakes/lough-erne UK Environmental Change Network, Lough Erne]</ref>
{| class="wikitable sortable"
! Rank (by area) !! Lake !!Area km<sup>2</sup> (sq mi)!!Mean Depth<br />m (ft)!! Max Depth<br />m (ft) !! Volume<br />×10<sup>6</sup>m<sup>3</sup> (×10<sup>6</sup>cu ft) !! Shoreline<br />km (mi)<ref>Ordnance Survey Ireland ''Generalised Rivers & Lakes'' dataset (attribute table)</ref> !! County/Counties
|-
| 1 || [[Loch nEathach]]* || {{convert|396|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|9.0|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|25|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|3,528|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|186|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae Aontroma|Aontroim]], [[Contae an Dúin|an Dún]], [[Contae Ard Mhacha|Atá Mhacha]], [[Contae Thír Eoghain|Tír Eoghan]], [[Contae Dhoire|Doire]]
|-
| 2 || [[Loch Coirib]]<ref>[http://invasivespeciesireland.com/wp-content/uploads/2010/11/Case_Study_2_Lagarosiphon_major_Lough_Corrib.pdf Lagarosiphon major – An Aggressive Invasive Species in Lough Corrib]</ref> || {{convert|176|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|6.5|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|50.9|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|1,158|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|392|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]], [[Contae Mhaigh Eo|Mhaigh Eo]]
|-
| 3 || [[Loch Deirgeirt]]<ref>[http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-22&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B World Lake Database] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150621232653/http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-22&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B |date=2015-06-21 }}</ref> || {{convert|130|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|7.6|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|36|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|988|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|229|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae Thiobraid Árann|Tiobraid Árann]], [[Contae an Chláir|An Clár]], Gaillimh
|-
| 4 || [[Loch Éirne]] Íochtarach*<ref>Heavily Modified Water Bodies – North Western River Basin District P.31 {{cite web |url=http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf |title=Archived copy |access-date=2014-10-25 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141025024015/http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf |archive-date=2014-10-25 }}</ref> || {{convert|109|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|11.9|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|69|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|1,300|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|270|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae Fhear Manach Fermanagh|Fear Manach]]
|-
| 5 || [[Loch Rí]]<ref>[http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-21&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B World Lake Database] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150621171638/http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-21&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B |date=2015-06-21 }}</ref> || {{convert|105|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|6.2|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|35|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|651|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|192|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae Ros Comáin|Ros Comáin]], [[Contae an Longfoirt|Longfort]], [[Cheart na hIarmhí|An Iarmhí]]
|-
| 6 || [[Loch Measca]]<ref>[http://www.epa.ie/licences/lic_eDMS/090151b28039ad8b.pdf Mayo County Council P.8]</ref> || {{convert|83|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|15.0|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|58|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|1,300|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}}<ref>[http://www.epa.ie/licences/lic_eDMS/090151b28039ad8b.pdf Mayo County Council P.12]</ref> || {{convert|192|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || Maigh Eo, Gaillimh
|-
| 7 || [[Loch Con]]<ref>"The trophic status of Lough Conn" P.7 by Mayo County Council</ref> || {{convert|50|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|7.0|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|34|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|350|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|108|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || Maigh Eo
|-
| 8 || [[Loch Aillionn]]<ref>[http://www.epa.ie/wfdstatus/LAKES/LK_Appendices_all_FK_8-10-2007.pdf EPA P158]</ref> || {{convert|35|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|10.9|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|42.7|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|391|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|53|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae Liatroma|Liatroim]], Ros Comáin
|-
| 9 || [[Loch Éirne]] Uachtarach*<ref>Heavily Modified Water Bodies – North Western River Basin District P.29 {{cite web |url=http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf |title=Archived copy |access-date=2014-10-25 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141025024015/http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf |archive-date=2014-10-25 }}</ref> || {{convert|34|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|2.3|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|27|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|79|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|255|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || Fear Manach
|-
| 10 || [[Loch Meilbhe]]*<ref>[http://www.epa.ie/wfdstatus/LAKES/LK_Appendices_all_FK_8-10-2007.pdf EPA P159]</ref> || {{convert|23|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|7.8|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|44|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|175|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|54|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || Fear Manach, Liatroim
|-
| 11 || [[Loch Léi]]<ref>[http://www.nsshare.com/publications/documents/Ecological%20Classification%20Tools/Hydromorphology%20Rivers_Lakes%20T1%20-%20A7/Lakes/Lake%20Hydromorphology%20Part%201%20Review%20of%20Existing%20Bathymetric%20Information%20for%20Lakes%20T1%20(A7b.1)%20–%201.0.pdf North South Shared Aquatic Resource (NS Share) P.15]{{Dead link|date=March 2020 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> || {{convert|20|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|13.4|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|60|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|269|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|51|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae Chiarraí|Ciarraí]]
|-
| 12 || [[Poll an Phúca (taiscumar)|Poll an Phúca]]<ref>[http://www.nsshare.com/publications/documents/Ecological%20Classification%20Tools/Hydromorphology%20Rivers_Lakes%20T1%20-%20A7/Lakes/Lake%20Hydromorphology%20Part%201%20Review%20of%20Existing%20Bathymetric%20Information%20for%20Lakes%20T1%20(A7b.1)%20–%201.0.pdf North South Shared Aquatic Resource (NS Share) P.16]{{Dead link|date=March 2020 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> || {{convert|20|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|6.8|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || || {{convert|135|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|64|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae Chill Mhantáin|Cill Mhantáin]]
|-
| 13 || [[Loch Síleann]]<ref>[http://www.wfdfish.ie/wp-content/uploads/2011/10/Sheelin_report1.pdf Sampling fish for the Water Framework Directive P.3]</ref> || {{convert|19|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|4.4|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|15|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|83.6|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|36|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || An Iarmhí, [[Contae an Chabháin|An Cabhán]], [[Contae na Mí|An Mhí]]
|-
| 14 || [[Loch Ceara]] || {{convert|16|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|1.8|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|18|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|28.8|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|75|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || Maigh Eo
|}
[[Loch Mhucrois]] (the middle lake of the [[Lochanna Chill Áirne]]) is the deepest Irish lake, with a maximum depth of 75 metres.<ref>[http://www.gleannfia.com/lakes.htm Lakes of Killarney], Glen Fia</ref>
(Volume = Area * Mean Depth)
== Freshwater lakes ==
[[File:Lough Bunny, to the northern side of Mullach Mor - geograph.org.uk - 67168.jpg|thumb|[[Lough Bunny]] in [[The Burren]]]]
[[File:Fishing Boats on Inchiquin, Lough Corrib.jpg|thumb|right|Fishing boats on Inchiquin, [[Lough Corrib]].]]
[[File:LoughCullin2.JPG|thumb|[[Lough Cullin]], [[County Mayo]] under [[Nephin]] ]]
[[File:Lough Dan looking north May 2015 01.JPG|thumb|[[Lough Dan]]]]
[[File:Loughdergdonegal.jpg|thumb|Donegal's [[Lough Derg (Ulster)|Lough Derg]] and Station Island]]
[[File:Knockeyon 07.jpg|thumb|right|[[Lough Derravaragh]] and [[Knockeyon]]]]
[[File:Derryclare Lough - geograph.org.uk - 540873.jpg|thumb|[[Derryclare Lough]]]]
[[File:DooLough Pass Road - BenCreggan - Delphi Pass.JPG|thumb|Mayo's [[Doo Lough (Mayo)|Doo Lough]] and Delphi Pass]]
[[File:Glanmore Lake - geograph.org.uk - 155097.jpg|thumb|[[Glanmore Lake]]]]
[[File:Loch an Ghleanna Bhig (Glenbeg Lough) - geograph.org.uk - 263779.jpg|thumb|[[Glenbeg Lough]]]]
[[File:Glencar Lough and Benbulbin.jpg|thumb|[[Glencar Lough]] and [[Benbulbin]]]]
[[File:LoughGur 2002.jpg|thumb|[[Lough Gur]]]]
[[File:View north west across Lough Inagh towards the Twelve Bens - geograph.org.uk - 199770.jpg|thumb|[[Lough Inagh]] and the [[Twelve Bens]]]]
[[File:Lough Key Forest Park 2010 052.jpg|thumb|[[Lough Key]] and Castle Island]]
[[File:Kylemore lough - Diamond Hill.JPG|thumb|[[Kylemore Lough]] and [[Diamond Hill (Ireland)|Diamond Hill]]]]
[[File:NunsTurgesius Castle isles Lough Lene.JPG|thumb|right|[[Lough Lene]] and [[Turgesius Island]]]]
[[File:Inishee Island, Lough Macnean Lower - geograph.org.uk - 984290.jpg|thumb|Lower [[Lough MacNean]] and Inishee Island]]
[[File:Maumeen Lough and the Twelve Bens - geograph.org.uk - 608201.jpg|thumb| [[Maumeen Lough]] and the Twelve Bens]]
[[File:Lough Tay Panorama.jpg|thumb|[[Lough Tay]] and the [[Wicklow Mountains]]]]
[[File:IE Lough Veagh 01.jpg|thumb|[[Lough Veagh]] in the Glenveagh Valley]]
[[File:Killykeen Lough Oughter-1.jpg|thumb|[[Lough Oughter]] at [[Killykeen Forest Park|Killykeen]]]]
Lakes with the county/counties where they are situated and their area in square kilometres. Most of the Republic of Ireland lake areas are taken from the [[Environmental Protection Agency (Ireland)|Environmental Protection Agency's]] ''A Reference based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes'' (pp. 10–13)<ref name=EPA>{{cite web | url = https://www.epa.ie/publications/research/water/Final-Report-(2000-FS1-M1).pdf | title = A Reference Based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes | date = 2006 | pages = 10–13 | publisher = [[Environmental Protection Agency (Ireland)]] | access-date = 14 October 2022}}</ref>
{| class="wikitable sortable"
! Lake !! County !! Area (km<sup>2</sup>) || Area (sq mi)
|-
| [[Lough Acoose]] || County Kerry || {{convert|0.66|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Aleck More]] || County Donegal || {{convert|0.61|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Alewnaghta]] || County Clare and County Galway || {{convert|0.55|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Allen]] || County Leitrim || {{convert|33.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Allua]] || County Cork || {{convert|1.36|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Anaserd]] || County Galway || {{convert|0.87|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Annaghmore Lough]] || County Roscommon || {{convert|0.53|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Anure]] || County Donegal || {{convert|1.59|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Ardderry Lough]] || County Galway || {{convert|0.81|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Arrow]] || County Sligo and County Roscommon || {{convert|12.47|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Atedaun]] || County Clare || {{convert|0.38|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Atorick]] || County Clare || {{convert|1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Aughrusbeg Lough]] || County Galway || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Ballycuirke Lough]] || County Galway || {{convert|0.74|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Ballynahinch Lake]] || County Galway || {{convert|1.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Ballysaggart Lough]] || County Tyrone* || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value-->
|-
| [[Lough Bane]] || County Meath and Westmeath || {{convert|0.75|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Barra]] || County Donegal || {{convert|0.63|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Beg]] || County Londonderry and County Antrim* || {{convert|4.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Belhavel Lough]] || County Leitrim || {{convert|1.01|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Beltra]] || County Mayo || {{convert|4.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Boderg]] || County Roscommon and County Leitrim || {{convert|5.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Bofin, County Galway|Lough Bofin]] || County Galway || {{convert|0.92|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Bofin (River Shannon)|Lough Bofin]] || County Leitrim and County Roscommon || {{convert|2.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Brackley]] || County Cavan || {{convert|1.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Bunny]] || County Clare || {{convert|1.03|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Camlough|Cam Lough]] || County Armagh || {{convert|0.72|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Caragh Lake]] || County Kerry || {{convert|4.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Carra]] || County Mayo || {{convert|15.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Carrigadrohid Lake]] || County Cork || {{convert|5.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Carrickaport Lough]] || County Leitrim || {{convert|0.46|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Carrowmore Lake]] || County Mayo || {{convert|9.3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Castlefore Lough]] || County Leitrim || {{convert|0.21|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Cavetown Lough]] || County Roscommon || {{convert|0.64|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Clea Lake]] || County Armagh* || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value-->
|-
| [[Cloonacleigha Lough]] || County Sligo || {{convert|0.62|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Cloonagh Lough]] || County Roscommon || {{convert|0.71|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Cloonaghlin Lough]] || County Kerry || {{convert|1.28|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| Middle [[Cloonee Lough]] || County Kerry || {{convert|0.71|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Conn]] || County Mayo || {{convert|48.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Conway]] || County Leitrim || {{convert|0.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Corrib]] || County Galway and County Mayo || {{convert|172.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Corry]] || County Roscommon || {{convert|1.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Craghy]] || County Donegal || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Cross Lough]] || County Mayo || {{convert|1.11|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Cullaun]] || County Clare || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Cullaunyheeda]] || County Clare || {{convert|1.55|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Cullin]] || County Mayo || {{convert|10.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Currane]] || County Kerry || {{convert|10.4|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Cutra]] || County Galway || {{convert|3.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Dan]] || County Wicklow || {{convert|1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Glendalough Upper Lake]] || County Wicklow || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value-->
|-
| [[Lough Derg (Shannon)|Lough Derg]] || Counties Clare, Galway and Tipperary || {{convert|122.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Derg (Ulster)|Lough Derg]] || County Donegal || {{convert|8.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Derravaragh]] || County Westmeath || {{convert|9.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Derryclare Lough]] || County Galway || {{convert|2.24|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Doo Lough, County Clare|Doo Lough]] || County Clare || {{convert|1.3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Doo Lough, County Mayo|Doo Lough]] || County Mayo || {{convert|1.55|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Dromore Lough, County Clare|Dromore Lough]] || County Clare || {{convert|0.49|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Drumaleague Lough]] || County Leitrim || {{convert|0.05|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Durnesh Lough]] || County Donegal || {{convert|0.70|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Eidin]] (Drumharlow Lake)|| County Roscommon || {{convert|2.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Dunglow Lough]] || County Donegal || {{convert|0.61|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Dunlewey Lough|Lough Dunlewey]] || County Donegal || {{convert|1.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Easky Lough]] || County Sligo || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Egish]] || County Monaghan || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Enagh Lough]] || County Londonderry* || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value-->
|-
| [[Lough Ennell]] || County Westmeath || {{convert|11.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| Lower [[Lough Erne]] || County Fermanagh* || {{convert|109|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| Upper [[Lough Erne]] || County Fermanagh* || {{convert|34|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Errit Lough]] || County Roscommon || {{convert|0.82|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Eske]] || County Donegal || {{convert|3.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Fee]] || County Galway || {{convert|1.74|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Feeagh]] || County Mayo || {{convert|4|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Fern]] || County Donegal || {{convert|1.81|k
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
7rvqhl8t4bux03qox49j516ypdchq8b
1270629
1270624
2025-06-19T10:10:55Z
Marcas.oduinn
33120
/* Lochanna is mó */
1270629
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore River (County Cavan)|Owenmore River (County Cavan)]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
# [[:Catagóir:Lochanna Chontae an Chabháin]]
== Liosta Lochanna ==
'' This is an alphabetical list of loughs (lakes) on the island of [[Ireland]]. It also has a table of the largest loughs.
'' According to the [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)]], there are an estimated 12,000 lakes in the [[Republic of Ireland]], covering an area of more than 1,200 square kilometres.<ref>[https://www.epa.ie/pubs/reports/water/waterqua/Water%20Quality%20in%20Ireland%202010-2015.pdf EPA Water Quality in Ireland 2010–2015], Section 3.1, page 27. Environmental Protection Agency, 2017. {{ISBN|978-1-84095-735-8}}.</ref> The largest lough, by area, in [[Éire]] is [[Loch nEathach]]. [[Loch Coirib]] is the second largest, and is the largest in the Republic. The largest lough, by water volume, is Lough Neagh, with [[Loch Measca]] being the largest in the Republic.
'' The list below contains only those loughs that are of geographic, geological, or historical importance and almost all of them are over a square kilometre in area. It includes loughs that are in [[Tuaisceart Éireann]] and the [[Poblacht na hÉireann]]. Those partly or wholly within Northern Ireland are marked with an asterisk (*).
== Lochanna is mó ==
Is iad a leanas na lochanna fionnuisce is mó na hÉireann:<ref>[http://www.osi.ie/Education/Primary-Schools/Seniors/Mountains,-Rivers-Lakes-(1).aspx Mountains, Rivers and Lakes], [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]]</ref><ref>[http://www.fishinginireland.info/trout/shannon/derg.htm Lough Derg], Fishing in Ireland</ref><ref>[http://www.ecn.ac.uk/sites/site/lakes/lough-erne Lough Erne], UK Environmental Change Network</ref>
{| class="wikitable sortable"
! Rank<br />le hachar !! Loch !! Achar km<sup>2</sup> (sq mi)!! Meándomhain<br />m (ft) !! Uasdomhain<br />m (ft) !! Toirt<br />×10<sup>6</sup>m<sup>3</sup> (×10<sup>6</sup>cu ft) !! Imeallbhord<br />km (mi)<ref>Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann ''Generalised Rivers & Lakes''</ref> !! Contaetha
|-
| 1 || [[Loch nEathach]]* || {{convert|396|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|9.0|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|25|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|3,528|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|186|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae Aontroma|Aontroim]], [[Contae an Dúin|an Dún]], [[Contae Ard Mhacha|Atá Mhacha]], [[Contae Thír Eoghain|Tír Eoghan]], [[Contae Dhoire|Doire]]
|-
| 2 || [[Loch Coirib]]<ref>[http://invasivespeciesireland.com/wp-content/uploads/2010/11/Case_Study_2_Lagarosiphon_major_Lough_Corrib.pdf Lagarosiphon major – An Aggressive Invasive Species in Lough Corrib]</ref> || {{convert|176|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|6.5|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|50.9|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|1,158|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|392|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]], [[Contae Mhaigh Eo|Mhaigh Eo]]
|-
| 3 || [[Loch Deirgeirt]]<ref>[http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-22&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B World Lake Database] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150621232653/http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-22&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B |date=2015-06-21 }}</ref> || {{convert|130|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|7.6|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|36|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|988|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|229|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae Thiobraid Árann|Tiobraid Árann]], [[Contae an Chláir|An Clár]], Gaillimh
|-
| 4 || [[Loch Éirne]] Íochtarach*<ref>Heavily Modified Water Bodies – North Western River Basin District P.31 {{cite web |url=http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf |title=Archived copy |access-date=2014-10-25 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141025024015/http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf |archive-date=2014-10-25 }}</ref> || {{convert|109|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|11.9|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|69|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|1,300|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|270|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae Fhear Manach Fermanagh|Fear Manach]]
|-
| 5 || [[Loch Rí]]<ref>[http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-21&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B World Lake Database] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150621171638/http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-21&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B |date=2015-06-21 }}</ref> || {{convert|105|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|6.2|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|35|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|651|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|192|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae Ros Comáin|Ros Comáin]], [[Contae an Longfoirt|Longfort]], [[Cheart na hIarmhí|An Iarmhí]]
|-
| 6 || [[Loch Measca]]<ref>[http://www.epa.ie/licences/lic_eDMS/090151b28039ad8b.pdf Mayo County Council P.8]</ref> || {{convert|83|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|15.0|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|58|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|1,300|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}}<ref>[http://www.epa.ie/licences/lic_eDMS/090151b28039ad8b.pdf Mayo County Council P.12]</ref> || {{convert|192|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || Maigh Eo, Gaillimh
|-
| 7 || [[Loch Con]]<ref>"The trophic status of Lough Conn" P.7 by Mayo County Council</ref> || {{convert|50|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|7.0|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|34|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|350|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|108|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || Maigh Eo
|-
| 8 || [[Loch Aillionn]]<ref>[http://www.epa.ie/wfdstatus/LAKES/LK_Appendices_all_FK_8-10-2007.pdf EPA P158]</ref> || {{convert|35|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|10.9|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|42.7|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|391|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|53|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae Liatroma|Liatroim]], Ros Comáin
|-
| 9 || [[Loch Éirne]] Uachtarach*<ref>Heavily Modified Water Bodies – North Western River Basin District P.29 {{cite web |url=http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf |title=Archived copy |access-date=2014-10-25 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141025024015/http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf |archive-date=2014-10-25 }}</ref> || {{convert|34|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|2.3|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|27|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|79|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|255|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || Fear Manach
|-
| 10 || [[Loch Meilbhe]]*<ref>[http://www.epa.ie/wfdstatus/LAKES/LK_Appendices_all_FK_8-10-2007.pdf EPA P159]</ref> || {{convert|23|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|7.8|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|44|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|175|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|54|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || Fear Manach, Liatroim
|-
| 11 || [[Loch Léi]]<ref>[http://www.nsshare.com/publications/documents/Ecological%20Classification%20Tools/Hydromorphology%20Rivers_Lakes%20T1%20-%20A7/Lakes/Lake%20Hydromorphology%20Part%201%20Review%20of%20Existing%20Bathymetric%20Information%20for%20Lakes%20T1%20(A7b.1)%20–%201.0.pdf North South Shared Aquatic Resource (NS Share) P.15]{{Dead link|date=March 2020 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> || {{convert|20|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|13.4|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|60|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|269|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|51|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae Chiarraí|Ciarraí]]
|-
| 12 || [[Poll an Phúca (taiscumar)|Poll an Phúca]]<ref>[http://www.nsshare.com/publications/documents/Ecological%20Classification%20Tools/Hydromorphology%20Rivers_Lakes%20T1%20-%20A7/Lakes/Lake%20Hydromorphology%20Part%201%20Review%20of%20Existing%20Bathymetric%20Information%20for%20Lakes%20T1%20(A7b.1)%20–%201.0.pdf North South Shared Aquatic Resource (NS Share) P.16]{{Dead link|date=March 2020 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> || {{convert|20|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|6.8|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || || {{convert|135|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|64|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae Chill Mhantáin|Cill Mhantáin]]
|-
| 13 || [[Loch Síleann]]<ref>[http://www.wfdfish.ie/wp-content/uploads/2011/10/Sheelin_report1.pdf Sampling fish for the Water Framework Directive P.3]</ref> || {{convert|19|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|4.4|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|15|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|83.6|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|36|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || An Iarmhí, [[Contae an Chabháin|An Cabhán]], [[Contae na Mí|An Mhí]]
|-
| 14 || [[Loch Ceara]] || {{convert|16|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|1.8|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|18|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|28.8|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|75|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || Maigh Eo
|}
[[Loch Mhucrois]] (the middle lake of the [[Lochanna Chill Áirne]]) is the deepest Irish lake, with a maximum depth of 75 metres.<ref>[http://www.gleannfia.com/lakes.htm Lakes of Killarney], Glen Fia</ref>
(Volume = Area * Mean Depth)
== Freshwater lakes ==
[[File:Lough Bunny, to the northern side of Mullach Mor - geograph.org.uk - 67168.jpg|thumb|[[Lough Bunny]] in [[The Burren]]]]
[[File:Fishing Boats on Inchiquin, Lough Corrib.jpg|thumb|right|Fishing boats on Inchiquin, [[Lough Corrib]].]]
[[File:LoughCullin2.JPG|thumb|[[Lough Cullin]], [[County Mayo]] under [[Nephin]] ]]
[[File:Lough Dan looking north May 2015 01.JPG|thumb|[[Lough Dan]]]]
[[File:Loughdergdonegal.jpg|thumb|Donegal's [[Lough Derg (Ulster)|Lough Derg]] and Station Island]]
[[File:Knockeyon 07.jpg|thumb|right|[[Lough Derravaragh]] and [[Knockeyon]]]]
[[File:Derryclare Lough - geograph.org.uk - 540873.jpg|thumb|[[Derryclare Lough]]]]
[[File:DooLough Pass Road - BenCreggan - Delphi Pass.JPG|thumb|Mayo's [[Doo Lough (Mayo)|Doo Lough]] and Delphi Pass]]
[[File:Glanmore Lake - geograph.org.uk - 155097.jpg|thumb|[[Glanmore Lake]]]]
[[File:Loch an Ghleanna Bhig (Glenbeg Lough) - geograph.org.uk - 263779.jpg|thumb|[[Glenbeg Lough]]]]
[[File:Glencar Lough and Benbulbin.jpg|thumb|[[Glencar Lough]] and [[Benbulbin]]]]
[[File:LoughGur 2002.jpg|thumb|[[Lough Gur]]]]
[[File:View north west across Lough Inagh towards the Twelve Bens - geograph.org.uk - 199770.jpg|thumb|[[Lough Inagh]] and the [[Twelve Bens]]]]
[[File:Lough Key Forest Park 2010 052.jpg|thumb|[[Lough Key]] and Castle Island]]
[[File:Kylemore lough - Diamond Hill.JPG|thumb|[[Kylemore Lough]] and [[Diamond Hill (Ireland)|Diamond Hill]]]]
[[File:NunsTurgesius Castle isles Lough Lene.JPG|thumb|right|[[Lough Lene]] and [[Turgesius Island]]]]
[[File:Inishee Island, Lough Macnean Lower - geograph.org.uk - 984290.jpg|thumb|Lower [[Lough MacNean]] and Inishee Island]]
[[File:Maumeen Lough and the Twelve Bens - geograph.org.uk - 608201.jpg|thumb| [[Maumeen Lough]] and the Twelve Bens]]
[[File:Lough Tay Panorama.jpg|thumb|[[Lough Tay]] and the [[Wicklow Mountains]]]]
[[File:IE Lough Veagh 01.jpg|thumb|[[Lough Veagh]] in the Glenveagh Valley]]
[[File:Killykeen Lough Oughter-1.jpg|thumb|[[Lough Oughter]] at [[Killykeen Forest Park|Killykeen]]]]
Lakes with the county/counties where they are situated and their area in square kilometres. Most of the Republic of Ireland lake areas are taken from the [[Environmental Protection Agency (Ireland)|Environmental Protection Agency's]] ''A Reference based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes'' (pp. 10–13)<ref name=EPA>{{cite web | url = https://www.epa.ie/publications/research/water/Final-Report-(2000-FS1-M1).pdf | title = A Reference Based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes | date = 2006 | pages = 10–13 | publisher = [[Environmental Protection Agency (Ireland)]] | access-date = 14 October 2022}}</ref>
{| class="wikitable sortable"
! Lake !! County !! Area (km<sup>2</sup>) || Area (sq mi)
|-
| [[Lough Acoose]] || County Kerry || {{convert|0.66|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Aleck More]] || County Donegal || {{convert|0.61|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Alewnaghta]] || County Clare and County Galway || {{convert|0.55|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Allen]] || County Leitrim || {{convert|33.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Allua]] || County Cork || {{convert|1.36|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Anaserd]] || County Galway || {{convert|0.87|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Annaghmore Lough]] || County Roscommon || {{convert|0.53|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Anure]] || County Donegal || {{convert|1.59|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Ardderry Lough]] || County Galway || {{convert|0.81|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Arrow]] || County Sligo and County Roscommon || {{convert|12.47|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Atedaun]] || County Clare || {{convert|0.38|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Atorick]] || County Clare || {{convert|1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Aughrusbeg Lough]] || County Galway || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Ballycuirke Lough]] || County Galway || {{convert|0.74|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Ballynahinch Lake]] || County Galway || {{convert|1.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Ballysaggart Lough]] || County Tyrone* || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value-->
|-
| [[Lough Bane]] || County Meath and Westmeath || {{convert|0.75|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Barra]] || County Donegal || {{convert|0.63|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Beg]] || County Londonderry and County Antrim* || {{convert|4.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Belhavel Lough]] || County Leitrim || {{convert|1.01|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Beltra]] || County Mayo || {{convert|4.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Boderg]] || County Roscommon and County Leitrim || {{convert|5.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Bofin, County Galway|Lough Bofin]] || County Galway || {{convert|0.92|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Bofin (River Shannon)|Lough Bofin]] || County Leitrim and County Roscommon || {{convert|2.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Brackley]] || County Cavan || {{convert|1.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Bunny]] || County Clare || {{convert|1.03|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Camlough|Cam Lough]] || County Armagh || {{convert|0.72|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Caragh Lake]] || County Kerry || {{convert|4.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Carra]] || County Mayo || {{convert|15.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Carrigadrohid Lake]] || County Cork || {{convert|5.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Carrickaport Lough]] || County Leitrim || {{convert|0.46|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Carrowmore Lake]] || County Mayo || {{convert|9.3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Castlefore Lough]] || County Leitrim || {{convert|0.21|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Cavetown Lough]] || County Roscommon || {{convert|0.64|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Clea Lake]] || County Armagh* || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value-->
|-
| [[Cloonacleigha Lough]] || County Sligo || {{convert|0.62|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Cloonagh Lough]] || County Roscommon || {{convert|0.71|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Cloonaghlin Lough]] || County Kerry || {{convert|1.28|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| Middle [[Cloonee Lough]] || County Kerry || {{convert|0.71|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Conn]] || County Mayo || {{convert|48.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Conway]] || County Leitrim || {{convert|0.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Corrib]] || County Galway and County Mayo || {{convert|172.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Corry]] || County Roscommon || {{convert|1.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Craghy]] || County Donegal || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Cross Lough]] || County Mayo || {{convert|1.11|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Cullaun]] || County Clare || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Cullaunyheeda]] || County Clare || {{convert|1.55|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Cullin]] || County Mayo || {{convert|10.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Currane]] || County Kerry || {{convert|10.4|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Cutra]] || County Galway || {{convert|3.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Dan]] || County Wicklow || {{convert|1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Glendalough Upper Lake]] || County Wicklow || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value-->
|-
| [[Lough Derg (Shannon)|Lough Derg]] || Counties Clare, Galway and Tipperary || {{convert|122.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Derg (Ulster)|Lough Derg]] || County Donegal || {{convert|8.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Derravaragh]] || County Westmeath || {{convert|9.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Derryclare Lough]] || County Galway || {{convert|2.24|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Doo Lough, County Clare|Doo Lough]] || County Clare || {{convert|1.3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Doo Lough, County Mayo|Doo Lough]] || County Mayo || {{convert|1.55|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Dromore Lough, County Clare|Dromore Lough]] || County Clare || {{convert|0.49|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Drumaleague Lough]] || County Leitrim || {{convert|0.05|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Durnesh Lough]] || County Donegal || {{convert|0.70|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Eidin]] (Drumharlow Lake)|| County Roscommon || {{convert|2.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Dunglow Lough]] || County Donegal || {{convert|0.61|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Dunlewey Lough|Lough Dunlewey]] || County Donegal || {{convert|1.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Easky Lough]] || County Sligo || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Egish]] || County Monaghan || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Enagh Lough]] || County Londonderry* || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value-->
|-
| [[Lough Ennell]] || County Westmeath || {{convert|11.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| Lower [[Lough Erne]] || County Fermanagh* || {{convert|109|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| Upper [[Lough Erne]] || County Fermanagh* || {{convert|34|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Errit Lough]] || County Roscommon || {{convert|0.82|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Eske]] || County Donegal || {{convert|3.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Fee]] || County Galway || {{convert|1.74|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Feeagh]] || County Mayo || {{convert|4|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Fern]] || County Donegal || {{convert|1.81|k
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
ar49rv5b2bs7o2n9axtm268yco2710f
1270632
1270629
2025-06-19T11:42:07Z
Marcas.oduinn
33120
1270632
wikitext
text/x-wiki
__NOINDEX__
__NOTOC__
[ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ]
Teimpléid;
* {{tl|efn}}
* {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
== Abhantrach na Sionainne ==
# ''[[:en:Shannon River Basin|Shannon River Basin]]'' - [[Abhantrach na Sionainne]]
# ''[[:en:Albert lock|Albert lock]]'' - [[Loc Albert]]
# ''[[:en:Jamestown Canal|Jamestown Canal]]'' - [[Canáil Chill Srianáin]]
# ''[[:en:Lecarrow Canal|Lecarrow Canal]]'' - [[Canáil na Leithcheathrún]]
# ''[[:en:Abbey River, Limerick|Abbey River, Limerick]]'' - [[Abhainn na Mainistreach]]
# ''[[:en:Ballyfinboy River|Ballyfinboy River]]'' - [[An Inthe]]
# ''[[:en:River Inny (Leinster)|River Inny (Leinster)]]'' - [[An Eithne]]
# ''[[:en:Ollatrim River|Ollatrim River]]'' - [[Abhainn Chalatroma]]
# ''[[:en:Lough Corry|Lough Corry]]'' - [[Loch na gCurrach]]
# ''[[:en:Lough Funshinagh|Lough Funshinagh]]'' - [[Loch Fuinseann]]
# ''[[:en:Lough Eidin|Lough Eidin]]'' - [[Loch Éadaoine]]
# ''[[:en:Owenmore River (County Cavan)|Owenmore River (County Cavan)]]'' - [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin]]
# [[:Catagóir:Lochanna Chontae an Chabháin]]
== Liosta Lochanna ==
'' This is an alphabetical list of loughs (lakes) on the island of [[Ireland]]. It also has a table of the largest loughs.
'' According to the [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)]], there are an estimated 12,000 lakes in the [[Republic of Ireland]], covering an area of more than 1,200 square kilometres.<ref>[https://www.epa.ie/pubs/reports/water/waterqua/Water%20Quality%20in%20Ireland%202010-2015.pdf EPA Water Quality in Ireland 2010–2015], Section 3.1, page 27. Environmental Protection Agency, 2017. {{ISBN|978-1-84095-735-8}}.</ref> The largest lough, by area, in [[Éire]] is [[Loch nEathach]]. [[Loch Coirib]] is the second largest, and is the largest in the Republic. The largest lough, by water volume, is Lough Neagh, with [[Loch Measca]] being the largest in the Republic.
'' The list below contains only those loughs that are of geographic, geological, or historical importance and almost all of them are over a square kilometre in area. It includes loughs that are in [[Tuaisceart Éireann]] and the [[Poblacht na hÉireann]]. Those partly or wholly within Northern Ireland are marked with an asterisk (*).
== Lochanna is mó ==
Is iad a leanas na lochanna fionnuisce is mó na hÉireann:<ref>[http://www.osi.ie/Education/Primary-Schools/Seniors/Mountains,-Rivers-Lakes-(1).aspx Mountains, Rivers and Lakes], [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]]</ref><ref>[http://www.fishinginireland.info/trout/shannon/derg.htm Lough Derg], Fishing in Ireland</ref><ref>[http://www.ecn.ac.uk/sites/site/lakes/lough-erne Lough Erne], UK Environmental Change Network</ref>
{| class="wikitable sortable"
! Rank<br />le hachar !! Loch !! Achar km<sup>2</sup> (sq mi)!! Meándomhain<br />m (ft) !! Uasdomhain<br />m (ft) !! Toirt<br />×10<sup>6</sup>m<sup>3</sup> (×10<sup>6</sup>cu ft) !! Imeallbhord<br />km (mi)<ref>Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann ''Generalised Rivers & Lakes''</ref> !! Contaetha
|-
| 1 || [[Loch nEathach]]* || {{convert|396|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|9.0|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|25|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|3,528|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|186|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae Aontroma|Aontroim]], [[Contae an Dúin|an Dún]], [[Contae Ard Mhacha|Atá Mhacha]], [[Contae Thír Eoghain|Tír Eoghan]], [[Contae Dhoire|Doire]]
|-
| 2 || [[Loch Coirib]]<ref>[http://invasivespeciesireland.com/wp-content/uploads/2010/11/Case_Study_2_Lagarosiphon_major_Lough_Corrib.pdf Lagarosiphon major – An Aggressive Invasive Species in Lough Corrib]</ref> || {{convert|176|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|6.5|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|50.9|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|1,158|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|392|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]], [[Contae Mhaigh Eo|Mhaigh Eo]]
|-
| 3 || [[Loch Deirgeirt]]<ref>[http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-22&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B World Lake Database] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150621232653/http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-22&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B |date=2015-06-21 }}</ref> || {{convert|130|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|7.6|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|36|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|988|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|229|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae Thiobraid Árann|Tiobraid Árann]], [[Contae an Chláir|An Clár]], Gaillimh
|-
| 4 || [[Loch Éirne]] Íochtarach*<ref>Heavily Modified Water Bodies – North Western River Basin District P.31 {{cite web |url=http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf |title=Archived copy |access-date=2014-10-25 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141025024015/http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf |archive-date=2014-10-25 }}</ref> || {{convert|109|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|11.9|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|69|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|1,300|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|270|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae Fhear Manach Fermanagh|Fear Manach]]
|-
| 5 || [[Loch Rí]]<ref>[http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-21&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B World Lake Database] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150621171638/http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-21&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B |date=2015-06-21 }}</ref> || {{convert|105|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|6.2|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|35|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|651|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|192|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae Ros Comáin|Ros Comáin]], [[Contae an Longfoirt|Longfort]], [[Cheart na hIarmhí|An Iarmhí]]
|-
| 6 || [[Loch Measca]]<ref>[http://www.epa.ie/licences/lic_eDMS/090151b28039ad8b.pdf Mayo County Council P.8]</ref> || {{convert|83|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|15.0|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|58|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|1,300|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}}<ref>[http://www.epa.ie/licences/lic_eDMS/090151b28039ad8b.pdf Mayo County Council P.12]</ref> || {{convert|192|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || Maigh Eo, Gaillimh
|-
| 7 || [[Loch Con]]<ref>"The trophic status of Lough Conn" P.7 by Mayo County Council</ref> || {{convert|50|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|7.0|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|34|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|350|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|108|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || Maigh Eo
|-
| 8 || [[Loch Aillionn]]<ref>[http://www.epa.ie/wfdstatus/LAKES/LK_Appendices_all_FK_8-10-2007.pdf EPA P158]</ref> || {{convert|35|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|10.9|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|42.7|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|391|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|53|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae Liatroma|Liatroim]], Ros Comáin
|-
| 9 || [[Loch Éirne]] Uachtarach*<ref>Heavily Modified Water Bodies – North Western River Basin District P.29 {{cite web |url=http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf |title=Archived copy |access-date=2014-10-25 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141025024015/http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf |archive-date=2014-10-25 }}</ref> || {{convert|34|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|2.3|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|27|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|79|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|255|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || Fear Manach
|-
| 10 || [[Loch Meilbhe]]*<ref>[http://www.epa.ie/wfdstatus/LAKES/LK_Appendices_all_FK_8-10-2007.pdf EPA P159]</ref> || {{convert|23|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|7.8|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|44|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|175|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|54|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || Fear Manach, Liatroim
|-
| 11 || [[Loch Léi]]<ref>[http://www.nsshare.com/publications/documents/Ecological%20Classification%20Tools/Hydromorphology%20Rivers_Lakes%20T1%20-%20A7/Lakes/Lake%20Hydromorphology%20Part%201%20Review%20of%20Existing%20Bathymetric%20Information%20for%20Lakes%20T1%20(A7b.1)%20–%201.0.pdf North South Shared Aquatic Resource (NS Share) P.15]{{Dead link|date=March 2020 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> || {{convert|20|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|13.4|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|60|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|269|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|51|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae Chiarraí|Ciarraí]]
|-
| 12 || [[Poll an Phúca (taiscumar)|Poll an Phúca]]<ref>[http://www.nsshare.com/publications/documents/Ecological%20Classification%20Tools/Hydromorphology%20Rivers_Lakes%20T1%20-%20A7/Lakes/Lake%20Hydromorphology%20Part%201%20Review%20of%20Existing%20Bathymetric%20Information%20for%20Lakes%20T1%20(A7b.1)%20–%201.0.pdf North South Shared Aquatic Resource (NS Share) P.16]{{Dead link|date=March 2020 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> || {{convert|20|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|6.8|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || || {{convert|135|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|64|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || [[Contae Chill Mhantáin|Cill Mhantáin]]
|-
| 13 || [[Loch Síleann]]<ref>[http://www.wfdfish.ie/wp-content/uploads/2011/10/Sheelin_report1.pdf Sampling fish for the Water Framework Directive P.3]</ref> || {{convert|19|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|4.4|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|15|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|83.6|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|36|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || An Iarmhí, [[Contae an Chabháin|An Cabhán]], [[Contae na Mí|An Mhí]]
|-
| 14 || [[Loch Ceara]] || {{convert|16|km2|sqmi|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|1.8|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|18|m|ft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|28.8|m3|cuft|abbr=values|sortable=on}} || {{convert|75|km|mi|abbr=values|sortable=on}} || Maigh Eo
|}
Is é [[Loch Mhucrois]], i [[Lochanna Chill Áirne]], an loch Éireannach is doimhne, le huasdomhain 75 m aige.<ref>[http://www.gleannfia.com/lakes.htm Lakes of Killarney], Glen Fia</ref>
(Toirt = Achar * Meándomhain)
== Freshwater lakes ==
[[File:Lough Bunny, to the northern side of Mullach Mor - geograph.org.uk - 67168.jpg|thumb|[[Lough Bunny]] in [[The Burren]]]]
[[File:Fishing Boats on Inchiquin, Lough Corrib.jpg|thumb|right|Fishing boats on Inchiquin, [[Lough Corrib]].]]
[[File:LoughCullin2.JPG|thumb|[[Lough Cullin]], [[County Mayo]] under [[Nephin]] ]]
[[File:Lough Dan looking north May 2015 01.JPG|thumb|[[Lough Dan]]]]
[[File:Loughdergdonegal.jpg|thumb|Donegal's [[Lough Derg (Ulster)|Lough Derg]] and Station Island]]
[[File:Knockeyon 07.jpg|thumb|right|[[Lough Derravaragh]] and [[Knockeyon]]]]
[[File:Derryclare Lough - geograph.org.uk - 540873.jpg|thumb|[[Derryclare Lough]]]]
[[File:DooLough Pass Road - BenCreggan - Delphi Pass.JPG|thumb|Mayo's [[Doo Lough (Mayo)|Doo Lough]] and Delphi Pass]]
[[File:Glanmore Lake - geograph.org.uk - 155097.jpg|thumb|[[Glanmore Lake]]]]
[[File:Loch an Ghleanna Bhig (Glenbeg Lough) - geograph.org.uk - 263779.jpg|thumb|[[Glenbeg Lough]]]]
[[File:Glencar Lough and Benbulbin.jpg|thumb|[[Glencar Lough]] and [[Benbulbin]]]]
[[File:LoughGur 2002.jpg|thumb|[[Lough Gur]]]]
[[File:View north west across Lough Inagh towards the Twelve Bens - geograph.org.uk - 199770.jpg|thumb|[[Lough Inagh]] and the [[Twelve Bens]]]]
[[File:Lough Key Forest Park 2010 052.jpg|thumb|[[Lough Key]] and Castle Island]]
[[File:Kylemore lough - Diamond Hill.JPG|thumb|[[Kylemore Lough]] and [[Diamond Hill (Ireland)|Diamond Hill]]]]
[[File:NunsTurgesius Castle isles Lough Lene.JPG|thumb|right|[[Lough Lene]] and [[Turgesius Island]]]]
[[File:Inishee Island, Lough Macnean Lower - geograph.org.uk - 984290.jpg|thumb|Lower [[Lough MacNean]] and Inishee Island]]
[[File:Maumeen Lough and the Twelve Bens - geograph.org.uk - 608201.jpg|thumb| [[Maumeen Lough]] and the Twelve Bens]]
[[File:Lough Tay Panorama.jpg|thumb|[[Lough Tay]] and the [[Wicklow Mountains]]]]
[[File:IE Lough Veagh 01.jpg|thumb|[[Lough Veagh]] in the Glenveagh Valley]]
[[File:Killykeen Lough Oughter-1.jpg|thumb|[[Lough Oughter]] at [[Killykeen Forest Park|Killykeen]]]]
Lakes with the county/counties where they are situated and their area in square kilometres. Most of the Republic of Ireland lake areas are taken from the [[Environmental Protection Agency (Ireland)|Environmental Protection Agency's]] ''A Reference based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes'' (pp. 10–13)<ref name=EPA>{{cite web | url = https://www.epa.ie/publications/research/water/Final-Report-(2000-FS1-M1).pdf | title = A Reference Based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes | date = 2006 | pages = 10–13 | publisher = [[Environmental Protection Agency (Ireland)]] | access-date = 14 October 2022}}</ref>
{| class="wikitable sortable"
! Lake !! County !! Area (km<sup>2</sup>) || Area (sq mi)
|-
| [[Lough Acoose]] || County Kerry || {{convert|0.66|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Aleck More]] || County Donegal || {{convert|0.61|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Alewnaghta]] || County Clare and County Galway || {{convert|0.55|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Allen]] || County Leitrim || {{convert|33.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Allua]] || County Cork || {{convert|1.36|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Anaserd]] || County Galway || {{convert|0.87|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Annaghmore Lough]] || County Roscommon || {{convert|0.53|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Anure]] || County Donegal || {{convert|1.59|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Ardderry Lough]] || County Galway || {{convert|0.81|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Arrow]] || County Sligo and County Roscommon || {{convert|12.47|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Atedaun]] || County Clare || {{convert|0.38|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Atorick]] || County Clare || {{convert|1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Aughrusbeg Lough]] || County Galway || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Ballycuirke Lough]] || County Galway || {{convert|0.74|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Ballynahinch Lake]] || County Galway || {{convert|1.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Ballysaggart Lough]] || County Tyrone* || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value-->
|-
| [[Lough Bane]] || County Meath and Westmeath || {{convert|0.75|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Barra]] || County Donegal || {{convert|0.63|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Beg]] || County Londonderry and County Antrim* || {{convert|4.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Belhavel Lough]] || County Leitrim || {{convert|1.01|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Beltra]] || County Mayo || {{convert|4.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Boderg]] || County Roscommon and County Leitrim || {{convert|5.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Bofin, County Galway|Lough Bofin]] || County Galway || {{convert|0.92|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Bofin (River Shannon)|Lough Bofin]] || County Leitrim and County Roscommon || {{convert|2.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Brackley]] || County Cavan || {{convert|1.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Bunny]] || County Clare || {{convert|1.03|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Camlough|Cam Lough]] || County Armagh || {{convert|0.72|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Caragh Lake]] || County Kerry || {{convert|4.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Carra]] || County Mayo || {{convert|15.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Carrigadrohid Lake]] || County Cork || {{convert|5.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Carrickaport Lough]] || County Leitrim || {{convert|0.46|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Carrowmore Lake]] || County Mayo || {{convert|9.3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Castlefore Lough]] || County Leitrim || {{convert|0.21|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Cavetown Lough]] || County Roscommon || {{convert|0.64|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Clea Lake]] || County Armagh* || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value-->
|-
| [[Cloonacleigha Lough]] || County Sligo || {{convert|0.62|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Cloonagh Lough]] || County Roscommon || {{convert|0.71|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Cloonaghlin Lough]] || County Kerry || {{convert|1.28|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| Middle [[Cloonee Lough]] || County Kerry || {{convert|0.71|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Conn]] || County Mayo || {{convert|48.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Conway]] || County Leitrim || {{convert|0.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Corrib]] || County Galway and County Mayo || {{convert|172.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Corry]] || County Roscommon || {{convert|1.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Craghy]] || County Donegal || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Cross Lough]] || County Mayo || {{convert|1.11|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Cullaun]] || County Clare || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Cullaunyheeda]] || County Clare || {{convert|1.55|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Cullin]] || County Mayo || {{convert|10.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Currane]] || County Kerry || {{convert|10.4|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Cutra]] || County Galway || {{convert|3.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Dan]] || County Wicklow || {{convert|1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Glendalough Upper Lake]] || County Wicklow || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value-->
|-
| [[Lough Derg (Shannon)|Lough Derg]] || Counties Clare, Galway and Tipperary || {{convert|122.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Derg (Ulster)|Lough Derg]] || County Donegal || {{convert|8.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Derravaragh]] || County Westmeath || {{convert|9.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Derryclare Lough]] || County Galway || {{convert|2.24|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Doo Lough, County Clare|Doo Lough]] || County Clare || {{convert|1.3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Doo Lough, County Mayo|Doo Lough]] || County Mayo || {{convert|1.55|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Dromore Lough, County Clare|Dromore Lough]] || County Clare || {{convert|0.49|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Drumaleague Lough]] || County Leitrim || {{convert|0.05|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Durnesh Lough]] || County Donegal || {{convert|0.70|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Eidin]] (Drumharlow Lake)|| County Roscommon || {{convert|2.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Dunglow Lough]] || County Donegal || {{convert|0.61|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Dunlewey Lough|Lough Dunlewey]] || County Donegal || {{convert|1.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Easky Lough]] || County Sligo || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Egish]] || County Monaghan || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Enagh Lough]] || County Londonderry* || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value-->
|-
| [[Lough Ennell]] || County Westmeath || {{convert|11.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| Lower [[Lough Erne]] || County Fermanagh* || {{convert|109|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| Upper [[Lough Erne]] || County Fermanagh* || {{convert|34|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Errit Lough]] || County Roscommon || {{convert|0.82|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Eske]] || County Donegal || {{convert|3.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Fee]] || County Galway || {{convert|1.74|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Feeagh]] || County Mayo || {{convert|4|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}}
|-
| [[Lough Fern]] || County Donegal || {{convert|1.81|k
== Dlí luath na hÉireann ==
{{tl|Dlí luath na hÉireann}}
Fainic: sách fada, mionchúiseach agus as Béarla, mar bharr ar an donas.
The particular "[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/féineachas An] [https://www.tearma.ie/q/Early%20Irish%20law/ Féineachas]" aside, I'm looking at the general phrase "early Irish law".
My dad was a fishmonger and was always careful to say about his produce "smoked Irish salmon" and not "Irish smoked salmon", if you see the difference.
Is it then "early law of ..." or "law of early ..."? Is "Irish" the language (surely not), the culture, the people or the nation, and in what period? Should "early" be translated as luath or moch? If luath, should it be "luath-" or "- luath"?
Given those options, "early Irish law" could be anything from "luathdhlí Gaelach" to "dlí na hÉireann moiche" and points in between. I favour the former.
Similarly, for "Celtic law" I favour "dlí Ceilteach", i.e., the culture not the people (the Celts, ... na gCeilteach).
Notes:
* Moch: cf. [https://www.tearma.ie/q/Early%20modern%20irish/ Nua-Ghaeilge Mhoch] on téarma.ie
* "Irish": Gaelach, na nGael, Éireannach, na hÉireann?
* What about Welsh, English or Roman law?
== Téamh domhanda ==
••• [[:Úsáideoir:TGcoa]] ••• '' príomhscríbhneoir
Ann cheana:
* [[Téamh domhanda]] '' Global warming
* [[:Catagóir:Téamh domhanda]]
* [[Aeráid]] '' Climate
* [[:Catagóir:Athrú aeráide]]
* [[Tonn teasa]] '' Heat wave
* [[Falscaí]] '' Wild fire
* [[Dífhoraoisiú]] ''Deforestation
* [[Eostatacht]] '' Eustacy
'Cúis'eanna nua:
# [[Gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas
# [[Astaíocht charbóin]] '' Carbon emission
# [[Astú gás ceaptha teasa]] '' Greenhouse gas emission
# [[Astú gás ceaptha teasa de bharr talamhaíochta]] '' Greenhouse gas emission due to agriculture
2x0hkh57v199f56852t9hyk2va6e5cu
Mac Cairthinn mac Coelboth
0
93447
1270554
1209308
2025-06-18T21:54:34Z
InternetArchiveBot
47196
Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
1270554
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Ríthe na Laighean|Rí Laigean]] ba ea '''Mac Caorthainn mac Caolbhadha''' ([[Meán-Ghaeilge]] '''Mac Cairthinn mac Coelboth''') (?-446?-530?) de mhuintir [[Uí Eineachghlais]].
==Stair==
Is é Mac Caorthainn ar dhuine desna ríthe is luaite arb fhéidir é a fhíorú. Cé nach bhfaightear é in aon ghinealach ar bith atá ar marthain, tá taifead le feiceáil i n[[Annála Inis Faithlinn]], ag tuairisciú a bháis ag Cath Mhaigh ''Femin''<ref>[http://dil.ie/21583 1 femen (b)], ''But a native formation in the following placenames ... Mag Femen, also Mag Femin'', ar eDIL</ref> sa bhliain 446.<ref>[https://celt.ucc.ie//published/G100004/index.html Annála Inis Faithlinn], [https://celt.ucc.ie//published/G100004/text001.html AIF 446.1], ''Cath Maige Femin eter Mumnechu & Laigniu in quo cecidit Mc. Cárthinn meic Coelbath qui iecit genus la(gin).</ref> Go sách uathúil, tugtar tacú leis an tagairt neamh-indeimhnithe ach ab é sin ag [[inscríbhinní Oghaim|inscríbhinn Oghaim]], ar cloch gar do [[Baile Shláine|Bhaile Shláine]] ach suite i g[[Contae Lú]]. Léitear ann MAQI CAIRATINI AVI INEQAGLAS, 'sé sin ''[cloch] Mhic Cairthinn Uí Eineachghlais.''<ref>CIIC 40, CISP [https://www.ucl.ac.uk/archaeology/cisp/database/stone/paint_1.html PAINT/1]{{Dead link|date=Meitheamh 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Dá mb'fhíor é, ar chomhaois le [[Níall Noígíallach]] ba ea é.
Insítear i n-[[annála Éireann]], agus Cath Maigh ''Femen'' á taifeadadh acu, gur de shliocht na g[[Cruithne]] é Mac Caorthainn. Is amhlaidh áfach go bhfuil an maíomh seo bunaithe ar mhíthuiscint gur shinsear eapainmneach [[Uí Chóelbad|Uí Chaolbhadha]] an ''[[Dál nAraidi|Dáil Araidi]]'' ba ea a athair. Is dóigh gur nasc foinsí déanacha agus neamhiontaofa eile Mac Caorthainn le hUí Néill, agus ag insint gurbh é Caolbhadh, mac Néill, a athair.
De réir [[Dáibhí Ó Cróinín|Dháibhí Uí Chróinín]], cuireann é seo uile in iúl cé chomh fad ó thuaidh a théadh tráth éilimh chríocha na ''Laigean'', agus go ndeachaigh na ''Laigin'' agus [[Uí Néill]] i mbun comhraic i dtuaisceart [[Brega|na Breá]] agus ar mhánna chontaetha [[Contae na Mí|na Mí]] agus [[Contae na hIarmhí|na hIarmhí]] mar atá inniu ann. Chaill na ''Laigin'' na críocha úd do mhuintir Uí Néill san aois dár gcionn
==Dáta Chath Maigh ''Femin''==
Tugtar mar dháta do Chath Mhaigh ''Femin'' an bhliain 446 i n[[Annála Uladh]]<ref>[https://celt.ucc.ie//published/G100001A/index.html Annála Uladh], [https://celt.ucc.ie//published/G100001A/text017.html AU 446.1], ''Bellum Femhin in quo cecidit filius Coerthin filii Coelboth. Alii dicunt di Chruithnibh fuisse. </ref> agus 447 i n[[Annála Inis Faithlinn]].<ref>[https://celt.ucc.ie//published/G100004/index.html Annála Inis Faithlinn], [https://celt.ucc.ie//published/G100004/text001.html AIF 447.1] ''Cath Maige Femin eter Mumnechu & Laigniu in quo cecidit Mc. Cárthinn meic Coelbath qui iecit genus la(gin).</ref>
Molann Devane<ref>Devane, 2005, lch. 189</ref> ámh, go ndearnadh míléamh ar dháta an chatha, mar thoradh, go bhféadfadh é gur tharla é sa bhliain 530, rud a thugfadh tacú den tuairim gurbh é mac nó mic Chairbre, agus ní Cairbre féin, a chloígh [[Uí Eineachghlais]].
==Foinsí==
* Byrne, Francis John, ''Irish Kings and High-Kings'' Batsford, London, 1973. {{ISBN|0-7134-5882-8}}
* Charles-Edwards, T.M., ''Early Christian Ireland'', pp. 453–458. {{ISBN|0-521-36395-0}}
* ''Ireland, 400-800'', pp. 188, by [[Dáibhí Ó Cróinín]] ''A New History of Ireland'', Vol.I, {{ISBN|0-19-821737-4}} (edited Ó Cróinín).
* ''Carbury, Co. Kildare - topographical and onomastic hypotheses'', Caitriona Devane, in ''Above and beyond:Essays in memory of [[Leo Swan]]'', pp. 187–122, edited by [[Tom Condit]] and [[Christiaan Corlett]], Wordwell, 2005. {{ISBN|1-869857-86-0}}.
==Naisc sheachtracha==
* [http://celt.ucc.ie/index.html CELT: Corpus of Electronic Texts] at [[University College Cork]] includes: [http://www.ucc.ie/celt/published/G100041/index.html Gein Branduib] (original & translation), Annals of Ulster, Annals of Tigernach, Annals of Innisfallen and others.
==Tagairtí==
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Mac Cairthinn mac Coelboth}}
[[Catagóir:Ríthe na Laighean]]
0a9omzcuf4q2ee1lamtpxvhkptnwjrc
Irisí agus Nuachtáin Gaeilge
0
96778
1270521
1268825
2025-06-18T16:54:13Z
Eomurchadha
4240
/* I nGaeilge Amháin */
1270521
wikitext
text/x-wiki
Is éard atá sa leathanach seo ná liostaí d''''Irisí''', '''Nuachtáin''' nó '''tréimhseacháin''' Ghaeilge a cuireadh i gcló nó atá fós á gcló go fisiciúil nó ar líne. Tá iarracht déanta bliain eisiúna agus tréimhse eisithe a aimsiú do gach ceann acu.
(Mura raibh an t-eolas thuas ar fáil go saoráideach breacadh síos bliain na cóipe ba luaithe agus ba dhéanaí a dtángthas orthu agus cuireadh lúibín uilleach le comhartha ceiste roimhe nó ina dhiaidh (?< nó >?) chun léiriú nach eol dúinn an raibh cinn roimhe nó ina ndiaidh. Luaitear ainm eagarthóirí nuair atá sé ar eolas ach le roinnt irisí bhí an oiread sin eagarthóirí go mbeadh gá iad sin a liostáil in alt a bheadh bunaithe ar an iris áirithe sin).
=== Dímhaoiniú na nIrisí Gaeilge ===
Sa bhliain 2014, ar chúis laghdaithe mhaoinithe ón státchiste, d'éirigh [[Foras na Gaeilge]] as maoiniú a chur ar fáil do 10 n-iris nó nuachtán Gaeilge. B'iad sin '''An Sagairt,''' '''[https://antultach.wordpress.com/2017/10/30/murdair-mham-trasna/ An tUltach],''' '''[http://www.beo.ie Beo.ie]''', '''[[Feasta]]''', '''[https://cadhan.com/gaelsceal/ Gaelscéal], [[Lá Nua]], [[Saol (Nuachtán)|Saol]],''' '''Timire''' agus dhá iris ghréasáin a bhí ar Gaelport.com (''suíomh Comhdháil Náisiúnta na Gaeilge''): [https://www.bai.ie/blog/2013/01/30/rochtain-nios-fearr-anois-na-riamh-ar-chlair-raidio-ghaeilge-a-bhuiochas-do-na-meain-dhigiteacha/ '''Cogar'''] agus '''As na Nuachtáin''' (an cúram san glactha ag '''Peig'''.ie)'''.''' Bhí deireadh tagtha le '''Goitse''' an bhliain roimh ré ach ní bhfuair siad siúd maoiniú ó FnaG ná uaidh Údarás na Gaeltachta. Roimh dheireadh na bliana agus théis babhta iarratasa, chinn FnaG go maoineodh siad nuachtán agus iris ghréasáin úr '''[[Tuairisc.ie]]''' agus '''[[Nós|Nós.ie]]''' agus leanfaidís de bheith ag soláthair maoiniú don iris clóite '''[[Comhar]].'''
Sléacht ar earnáil iriseoireachta na Gaeilge a bhí sa dímhaoiniú agus theip ar mhisneach mórán de na scríbhneoirí. Bhí ardán scríbhneoireachta á soláthair ag na hirisí seo agus lucht léithe fairsing acu uilig agus thar oíche múchadh na coinnle seo a bhí mar lonrú dóchas teanga. San áit a bhí clampar ní raibh ann ach ciúnas. Mhair trí iris gan mhaoiniú, b'iad sin '''[[Feasta]]''' ''([https://peig.ie/cartlann-feasta/ cartlann])'' a mhaoinigh CnaG go dtí 2023, agus an '''[[an Timire|Timire]]''' a clóitear sé huaire sa bhliain agus atá á maoiniú anois as síntiúis; Ba mar fhreagra ar an dímhaoiniú bunaíodh an iris '''[http://maidineacha-caife.weebly.com/an-taobh-oacute-thuaidh.html An Taobh Ó Thuaidh]''' chun iris Gaeilge a sholáthair dos na 43 ciorcal comhrá a bhí gníomhach roimh an bpaindéim ar fud Bhleá Cliath ach chuir an [[Paindéim COVID-19 i bPoblacht na hÉireann|paindéim Covid]] deireadh le sin.
Eisíodh céad eagrán '''Timire Chroidhe Naomhtha Íosa''' i 1911, agus mar gurb é an iris Ghaeilge ab fhaide sa tsiúil é, bheartaigh an t-eagarthóir nach dteipeadh air faoina stiúir. Mar sin chinn sé daoine a aimsiú a bheadh toilteanach síntiús a ghlacadh, agus de bharr a hiarrachtaí tá os cionn míle síntiús anois ag an iris, sin 600 níos mó ná an iris Comhar.
Ar eagla go meastar go bhfuil deireadh le cúlú mhaoinithe na hiriseoireachta Gaeilge, b'fhiú léamh faoin a raibh le rá ag Cathal Goan, cathaoirleach iris Comhair, in alt i [https://tuairisc.ie/deireadh-le-comhar-a-bheadh-i-bplean-fhoras-na-gaeilge-cathal-goan/ Tuairisc] sa bhliain 2019.
=== Irisí agus Nuachtáin atá fós á gcló nó á n-eisiúint ar líne ===
In ainneoin na dímhaoinithe, lean roinnt irisí dá gcló agus tháinig cinn nua chun cinn. Faoi láthair (Lúnasa '24) tá 25 iris / nuachtán Gaeilge á gcló ar pháipéir nó ar líne. In ord aibítir siúd '''[https://munsterlit.ie/aneas/ Aneas]''' '''[http://www.angaelmagazine.com An Gael]''' (Meiriceá), '''[https://gaeilge.org.au/ga/leamh/an-luibin An Lúibín]''' (Astráil), '''[https://issuu.com/uccstudentmedia/docs/_breac_magazine Breac] (OsC)''', '''[https://www.cartlann.ie/biseach Biseach]''', '''[https://developmenteducation.ie/?s=Domhan+N%C3%ADos+Fearr Domhan Níos Fearr]''' '','' '''Eipic, Iris Eoghanach, Iorras Aithneach, [http://www.irisleabhar.ie Irisleabhar Mhá Nuad],''' '''[https://www.misneachabu.ie/ar-n-iris-mionlach/ Mionlach]''', '''Newsletter''' (Gaeilge) na nÍosánach, '''[https://open.spotify.com/show/3TmMHhtD0j4HxAHcpDb2Wp Nuacht Mhall], [https://www.glornangael.ie/wp-content/uploads/2023/07/Nuachtlitir-Teanga-Ti-7-Iuil-2023.pdf Teanga Tí], [https://peig.ie/nuacht2/ Nuacht-PEIG.ie],''' '''[http://www.gaelscoileanna.ie/news/media/nuachtan-nua-seachtain-do-mhic-leinn/ Seachtain], Scríbhneoirí Cois Teorainn, [https://www.timire.ie/ Timire] (an chroí ro-naofa),''' agus seans go bhfuil ceann nó dhó eile. Na cinn atá fós á mhaoiniú ag Foras na Gaeilge ná '''[https://comhar.ie/iris/ Comhar],''' '''[[COMHARTaighde|COMHAR-Taighde]]''', '''[https://comhar.ie/og/ Comhar Óg]. [https://nos.ie/ Nós]''' agus '''[https://tuairisc.ie/category/nuacht/ Tuairisc]'''.
Mar nach raibh na Cíona Lín spleách riamh ar FnaG agus lean siúd, a bhí de mhisneach acu tabhairt fúthu, ag scríobh - leithéidí: [http://smaointefanacha.blogspot.com '''An Codú''']''',''' '''[https://imuscrai.wordpress.com/tag/imuscrai/ IMúscraí], [https://www.gaa.ie/api/pdfs/image/upload/ulms3dw0sprkazrzzlxd.pdf Cuaille]'''.
Cuireadh [[An Páipéar (nuachtán)|'''An Páipéar''']], nuachtán seachtainiúil neamhspleách nua, ar bun in 2024.<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/nuachtan-cloite-gaeilge-nua-seolta-ag-oireachtas-na-samhna/|teideal=Nuachtán clóite Gaeilge nua seolta ag Oireachtas na Samhna|údar=[[Maitiú Ó Coimín]]|dáta=2 Samhain 2024|work=[[Tuairisc.ie]]|dátarochtana=2024-11-02}}</ref><ref name=":1">{{Lua idirlín|url=https://nos.ie/meain/nuachtan-nua-le-seoladh-ag-an-oireachtas/|teideal=Nuachtán nua le seoladh ag an Oireachtas|údar=[[Ciarán Dunbar]]|dáta=16 Deireadh Fómhair 2024|language=|work=[[Nós (iris)|NÓS]]|dátarochtana=03 Samhain 2024}}</ref> In 2025 cuireadh [[Scéal (nuachtán)|'''Scéal''']] ar bun, nuachtán seachtainiúil.<ref name=":3">{{Lua idirlín|url=https://www.irishtimes.com/gaeilge/tuarascail/2025/04/15/gearcheim-theangeolaiochta-bhrisfeadh-se-do-chroi/|teideal=Géarchéim theangeolaíochta: ‘Bhrisfeadh sé do chroí’|údar=[[Michelle Nic Pháidín]]|dáta=2025-04-15|work=[[The Irish Times]]|dátarochtana=2025-06-01}}</ref><ref name=":4">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie/radio/rnag/clips/22505509/|teideal=Éanna Ó Caollaí, Irish Times.|údar=[[Adhmhaidin]]|dáta=2025-04-15|work=[[RTÉ Raidió na Gaeltachta|Raidió na Gaeltachta]]|dátarochtana=2025-06-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250601210820/https://podcast.rasset.ie/podcasts/audio/2025/0415/20250415_rteraidion-adhmhaidin-annacaolla_c22505509_22505539_232_.mp3|archivedate=2025-06-01}}</ref><ref name=":5">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie/radio/podcasts/22508576-aine-ni-dhonnaile-iriseoir/|teideal=Áine Ní Dhonnaile, iriseoir.|údar=[[Pé Scéal É]]|dáta=2025-04-25|work=[[RTÉ Raidió na Gaeltachta|Raidió na Gaeltachta]]|dátarochtana=2025-06-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250601194727/https://www.rte.ie/radio/podcasts/22508576-aine-ni-dhonnaile-iriseoir/|archivedate=2025-06-01}}</ref>
=== Foinsí Taighde ===
Tá go leor teideal le fáil ar shuíomhanna gréasáin '''Leabharlann Náisiúnta na hÉireann''', '''World Cat,''' '''ISSUU''', '''Ainm.ie,''' '''Taisceadán Cheoil Dúchais na hÉireann''' agus tríd an focal 'iris' nó nuachtán nó irisleabhar a scríobh i mboscaí cuardaigh éagsúla.
[[Íomhá:Nos logo.jpg|mion]]
[[Íomhá:Lógó Tuairisc.ie.jpg|mion]]
Bhí go leor eolais maidir le hirisí na Sé Chontae i dtaispeántas a rinne '''Pobal'<nowiki/>'' i mBéal Feirste agus an leabhrán dar teideal ''<nowiki/>'Bolg an tSolair''' a d'eisigh siad sul má déanadh dímhaoiníodh orthu siúd.
Bhí mórán teideal d'irisí éagsúla i leabhar Phillip O'Leary '''Gaelic Prose in the Irish Free State''' agus fuair údar an ailt seo neart eolais ó chuimhní [[Pádraig Ó Snodaigh|Phádraig Uí Snodaigh]] a bhí páirteach i mórán irisí a eisiúint é fhéin agus neart eolais ar theidil inmheánacha Shinn Féin ón Teachta Dála [[Aengus Ó Snodaigh]]. Táthar ag súil le lear mór irisí agus nuachtán a d'fhoilsigh [[Conradh na Gaeilge]] is a gcraobhacha thar na blianta a chur leis an liosta amach anseo.
=== Cíona Lín / ''Blaganna'' ===
Focal eile ar '<nowiki/>'''dialann'''<nowiki/>' is ea '<nowiki/>'''cín lae'''<nowiki/>'. Ciall '<nowiki/>'''cín'''<nowiki/>' ná ''''leabhar''', dá réir luíonn sé le ciall gur ''''cín lae lín'''<nowiki/>' nó'n ngiorrúchán '''<nowiki/>'Cín Lín'''' a bheadh ar '''''Web log''''' nó '''''Blog'''''. Faraor b'é an traslitriú ''''Blag'''<nowiki/>' a roghnaigh formhór acu siúd a bhí ag cur a gcuid scríbhinn ar an ngréasáin, ach roghnaigh ''An Coimíneach'' ''''Cín lín Uí Choinmín'''<nowiki/>' a thabhairt ar a chuid iarrachtaí féin. Pléann Aonghus Ó hAlmhain (duine des na Cín línteoirí is fada sa tsúil) an sainfhocal 'Cín Lín' ina alt '[https://aonghus.blogspot.com/2013/01/cin-lin-no-blag-athuair.html Cín Lín nó Blag]'. Ag deireadh an ailt roghnaíonn sé feidhm a bhaint as ''''blag'''<nowiki/>' de dheasca ''blagadóir'' nó ''blagálaí'' a bheith níos éasca le rá.
Eachtrannaigh le Gaeilge a thosaigh na céad ''cíona lín'' Gaeilge, B'iad siúd ''Séamus (Poncán) Ó Neachtain'' i 2002, ''Panu'' ''Höglund'' i 2003 agus ''Hillary Sweeney'' i 2004. Lean ''Aonghus Ó hAlmhain'' iad i 2005 agus ''Eoin Ó Riain'' leis An Codú i 2006. Lean lear mór eile iad go raibh ré órga ann idir 2009 agus 2013 nuair a bhí os cionn 50 cín lín gníomhach. B'ait nár mhair an tromlach i ndiaidh dí-mhaoiniú na n-irisí Gaeilge - cá bhfios ach gur chaith an dímhaoiniú scáth dorcha ar an earnáil tré chéile agus gur bhailigh an slua isteach ón dtrá, nó an é go ndeachaigh daoine i muinín na [[Meáin chumarsáide na hÉireann|meán sóisialta]] atá i bhfad níos gasta chun freagraí a fháil ar thuairimí.
Cibé fáth, níl ach dosaen cín línteoirí fós ag gabháilt den cheird agus tá an dream ba luaithe chuige ''Hilary Sweeney'', [[Panu Petteri Höglund|''Panu Petteri Höglund'']], ''Denis King, Aonghus Ó hAlmhain agus Eoin Ó Riain'' fós ina measc. Tá 150 sa liosta atá ar fáil faoi bhun liostaí na n-irisí agus nuachtáin.
= Liostaí na n-Irisí ⁊ Nuachtáin =
Faoi 6 cholún lorgaíodh an t-eolas seo 1. '''Teideal''' 2. '''Cineál Foilseacháin''' 3'''. Blianta Eisithe''' 4. '''Buneolas''' 5. '''Eagarthóirí''' 6. '''Eolas Breise.''' Tá mórán bearnaí ann de thúisce easpa nó na foinsí eolais cuí. Féadfadh siúd le heolas cruinn é sin a líonadh isteach.
Maidir le líon na n-irisí - aimsíodh '''380''' i n<u>Gaeilge Amháin</u>, '''118''' gcinn i n<u>Gaeilge agus Béarla</u>, '''9''' gcinn i n<u>Gaeilge, Gaeidhlige agus Béarla,</u> '''10''' gcinn <u>Ilteangach,</u> '''10''' s<u>raith Ghaeilge i nuachtáin Béarla</u> ''(is cinnte go bhfuil breis ann''), '''87''' gcinn le <u>teideal Gaeilge</u> le h<u>altanna i mBéarla</u> agus '''2''' cheann i m<u>Béarla</u> <u>ag plé na Gaeilge</u>.
== I nGaeilge Amháin ==
{| class="wikitable"
|
#
|
|
|
|
|
|-
|'''''Teideal'''''
|'''''Nuachtán /Iris'''''
|'''''Blianta'''''
|'''''Buneolas'''''
|'''''Eagarthóir'''''
|'''''Breis eolas / Nasc'''''
|-
|'''Ach'''
|Iris
|?<1962>?
|Irish Chuallacht Cholm Cille i gColáiste Mhá Nuad
|
|
|-
|'''Acta Medica Gadelica'''
|Sraith
|1983-1985
|Iris Acadamh na Lianna
|''Liam Ó Sé''
|''is é bhunaigh é''
|-
|'''Agus'''
|Iris Míosúil
|1961-98
|Corcaigh
|''Diarmuid Ó Murchú ansin Diarmuid Ó Súileabháin''
''don tríú bhliain deiridh nuair a baineadh an deontas daofa.''
|
|-
|'''Aiséirigh / Aiséirí'''
|,
|1942-50?-75
|Bliainiris Chraobh na hAiséirí CnaG. Clóite ag Nuachtáin teo.
|''Gearóid Ó Cuinneagáin''
|''Déanadh míosgán Béarla as nuair a scoilt an chraobh is nuair a bhunaigh Gearóid an páirtí polaitiúl Ailtirí na h-Aiséirigh.''
|-
|'''Amárach (guth na Gaeltachta)'''
|Nuachtán
|1953-83
|Muintir na Gaeltachta / Comharchumann Chois Fharraige.Indreabhan,
|
|
|-
|'''Aimsir Óg'''
|Iris
|1999-'00>
|Scéalta Aistí Dánta, Cúrsaí reatha, Critic, Béaloideas, Teanga
|''Micheál Ó Cearúil''
|''trí h-eagrán (ceithre leabhar, eagrán a 3 in dhá chuid)''
|-
|'''Aisling'''
|Iris
|1973-75>?
|Iris ócáidiúl Dhún Chaoin cló Dhún Chaoin 10p mí na Nollag tháinig an chéad eagrán de Aisling – Pobal 24 Beal. 1974
|''Mícheál Ó Dubhshláine/ Aogán Ó Muircheartaigh''
|''dírithe ar phobal Dhún Chaoin is mó a bheidh sé de réir cosúlachta. Fíor iris logánta í idir dréachtú, bhéarsaí agus nuacht an pharóiste fiachla ann fosta – Pobal 24 Bealtaine 1974''
|-
|'''An Aimsr Óg -'''
|sraith
|2002-'06
|Páipéar Ócáideach ag plé an teanga
|''Micheál Ó Cearúil''
|''7 n-eagrán''
|-
|'''An Aimsir Óg'''
|sraith
|2002-'04
|Paimfléid ar chás na Gaeilge i mórán rémsí
|''Micheál Ó Cearúil''
|''5 eagrán''
|-
|'''Anam Bheo'''
|Nuachtán
|2008 >?
|Nuachtán mhíosúi de chuid na Bruiséile
|
|cruthaithe ag Pobal Gaeilge na Bruiséile
|-
|'''An Bárd'''
|Iris
|?<1917>?
|Arna chur amach do mhuintir na Láimhe Deirge Béal Feirsde
|
|Uimh. 176 = 1917
|-
|'''An Barr Buadh'''
|Iriseán
|1912 (3 mhí)
|Seactanán Polaitiúl a bunaigh Pádraic Mac Piarais –
|''Pádraic Mac Piarais''
|Lean ó Mhárta go Bealtaine 11 eagrán
|-
|'''An Bhearna Bhaoghail'''
|Nuachtán
|1912>?
|idir láimhe ag Comhluadar Airt Uí Ghríofa 6 Sr. Fhearcair
CA Shinn Féin
|
|
|-
|'''An Birín Beo'''
|sraith
|1824- 1925
|Gaeltacht Músgraidhe Corcaigh
|
|
|-
|'''An Branar'''
|Iriseán
|1919 - 1925
|Ó 1919-1920 Eisíodh as plás Ely (seoladh Chraobh na
gCúig gCúigí CnG) Muintir an Bhranair, BÁC a d'eisigh é i 1925 as 122 faiche stiabhna (school of Irish Learning – Osbern Bergin)
|
|
|-
|'''An Bréagán'''
|Iriseán
|1912 – 1918
|Páipéir tosnuightheoirí Chraoibhe na gCúig Cúigí de CnG
|
|6 orlach x 4orlach – Do lucht foghlamtha ranganna G na craoibhe. Lámhscríofa sa chló Gaelach'
|-
|'''An Bhrídeog'''
|Iriseán
|1929 -32
|eipic
|''Louise Gavin-Duffy ??''
|Leanann mar 'Fé Bhrat Bríghde'
|-
|'''An Briathar Saor'''
|sraith
|1994-96
|Chuile cheathrú? Wales Comhluadar Chaerdydd
|''Patrick Egan''
|
|-
|'''An Camán'''
|sraith
|1898-38>?
|Míosachána r aibh CnaG CLG páirteach ann. Cómh-Choiste na g-Cumann nGaedhealach BÁC
|''Donnchadh Ó Brian / Pádraig Ó Caoimh''
|
|-
|'''An Caomhnóir'''
|Iris
|1989-'13>?
|Nuachtlitir Fondúireacht an Bhlascaoid
|
|
|-
|'''An Chearnóg'''
|Iris
|1923 -25
|Iris Chonnachtach a bhí ar thaobh na bPoblachtach
|''Athair Micheál Mac an Mhílidh an bhainisteoir''
|clóite ag Connaught Telegraph
|-
|'''An Chléir'''
|
|1937>?
|Tuarascbháil Chumann na Sagart nGaedhealach
|
|
|-
|'''An Chóisir Cheoil'''
|leabhrán
|?<1952-60>?
|120 amhrán i 12 leabhrán amhráin
|''Seán Ó Tuama''
|
|-
|'''An Chraobh-Ruadh'''
|sraith
|1913 -?
|CnG Bhéal feriste / Árd-sgoil Ultach
|
|irisleabhar Chonnartha na Gaedhilge ghá chur amach ag
muinntir na h-Ard-Sgoile Ultaighe, Béal Feirsde
|-
|'''An Claisceadal'''
|sraith
|1930-40
|Leabhrán le amhráin i nGaeilge
|''Colm Ó Lochlainn''
|
|-
|'''An Codú'''
|Iris ar líne
|2006 -2021>
|Smaointe Fánacha as Chonamara
|''Eoin Ó Riain''
|
|-
|'''An Coileach Grinn'''
|Greanán
|1952>?
|Greannán Gaeilge micléinn UCD
|Micheál Ó Cíosóig agus Micheál Ó Bréartúin
|''ainmnithe i ndiaidh proinnteach 'The Green Rooster'''
|-
|'''An Crann'''
|Sraith
|1908-24>?
|Coiste Feis Thír Chonaill.
|
|Foilsithe leis An Stoc (1917-1920, 1923-1931) Cf. R. de Hae, Clár-Litridheacht na Nua-Ghaedhilge.
|-
|'''An Cúléisteoir'''
|Irislín
|2004 – 2009
|Irislín Chonamara
|''<nowiki>http://anghaeltacht.net/ce/cartlann/0101.html</nowiki>''
|Foilsithe agFoilsitheoirí Read-out i mbaile na hAbhann ag
|-
|'''An Déiseach'''
|Sraith bliantuil
|1963>?
|CLG PhortLáirge
|
|
|-
|'''An Domhain'''
|Nuachtán
|1991
|Aon eagrán amháin (meastar)
|
|Amhail is gur nuachtán triallach a bhí ann mar go raibh litreacha ón bpoball sa chéad eagrán agus freagra crossfhocal an eagrán roimhe san eagrán sin freisin.
|-
|'''An Dréimire'''
|Sraith mhíosúil
|1987 -1996
|Do lucht Ardteiste. Leantar mar 'Dréimire' i 1997
|''Áine Ó Cuireáin''
|Clóite ag Anois Teo. Go '97 ansin ~Gael-Linn.
''Ní fios ar clóadh idir 2001-08''
|-
|'''An Duibhneach'''
|Iris
|?<1974>?
|Iris Ráithiúl Coisde Cearta `Sibhialta'/náisiúnta Chroca Dhuibhne 5p
|''Breandán Mac Gearailt''
|Tar éis do Breandán Mac Gearailt éirigh as bheith ina eagarthóir ar Misneach bhunaigh sé seo.
|-
|'''[https://munsterlit.ie/aneas/ Aneas]'''
|Iris
|2020 >-'23>
|Belles Lettres as Gaeilge. Filíocht, Gearrscéalta, Critic liteartha
|[[Simon Ó Faoláin]]
|(Southward Editions €10 Corcaigh (ionad Litríochta an deisceart), d’fhás seo as an forlíonad Gaeilge dar teideal
|-
|'''An Fiolar'''
|Iris
|1930>?
|Irisleabhar Scoile na Mainistreach (conc na mainstreach i dTuaisceart Éile)
|
|
|-
|'''An Fíor Éirionnach'''
|Iris
|1862>?
|
|''Richard D'alton is a scríobh''
|A scarce Tipperary journal” -Journal of the Waterford and South-East of Ireland Archaeological Society, Vol. XIII, pp. 107-111, 1910
|-
|'''[[An Gael (iris as Meiriceá)|An Gael]]'''
|Iris
|2009-'23>
|Cumann Carad na Gaeilge a chuireann amach é.
|
|An cumann céanna a chuir An Gaodhal amach in 1881
[https://www.magcloud.com/browse/Magazine/13595 Ar líne]
|-
|'''An Gael Óg'''
|Nuachtlitir
|2011-13>
|[[Na Gaeil Óga]] CLG a chuir amach
|
|
|-
|'''An Gael – An Dord Féinne'''
|
|?<1929 >?
|[ Iml 7 Uimh.5 1929 ]
|
|deirtear go raibh an tArdeaspag ina chathaoirleach ar choiste a bhí ag bailiú airgid chun foclóir Gaeilge, a rinne Michael O’Keeffe as Sráid na Cathrach, a fhoilsiú.
|-
|'''An Gaedheal'''
|iriseán
|1916>?
|The Gael : a weekly journal of stories, sketches, news notes, songs, etc
|
|
|-
|'''An Gaedheal Óg'''
|Iris
|?<1937-1945
|Iris do dhaltaí bunscoile. Bráiṫre Críostaṁla na h-Éireann a bhí istigh san iris 'Our Boys'
|
|Tháinig Tír na n-Óg sna sála air. De thúisce achannaí ó T. Deirg go Seán McEntee Aire. Airgeadais a foilsíodh an GÓ
|-
|'''An Gaeilgeoir'''
|nuachtlitir
|
|Bráithre Críostaí na hÉireann BÁC
|
|
|-
|'''An Geata /An Geatín'''
|Sraith / irislín
|1993 -2021>
|Nuachtlitir Ghaelacht na Mí
|
|Tugadh An Geatín air nuair a foilsíodh ar an idirlín amháin é
|-
|'''An Ghaoth Aneas'''
|forlíonadh
|2011>2016
|forlíonadh Gaeilge den iris Southword a d’eisigh Ionad Litríocht an deiscirt.
|''Ailbhe Ní Ghearbhuigh ‘11-’14 + Colm Breathnach ‘15-’16''
|12 eagrán a thosaigh le heagrán a 20 de Southword, Mhaoinigh Foras naGaeilge é. Tháinig Aneas ina dhiadh i 2020
|-
|'''An Giolla'''
|irisleabhar
|1951>?
|Iris oifigiúil Giollaí na Saoirse
|
|
|-
|'''An Giorrfhiadh'''
|Iris
|1922>?
|Iris Ghaeilge Phríosúin an Churraigh
|''Proinsias Ó Riain''
|
|-
|'''An Glaodh'''
|Iris
|?<1945>?
|An taon páipéar scoile sa tír scríofa i nGaeilge
|
|
|-
|'''An Glór'''
|Iris
|?<1940-47>?
|Iris CnG Áth Cliath, Gach ré Shatharn
|''Anraoi Ó Liatháin -''
|[ar fáil i leabharlann Gilbert Sr. An Phiarsaigh] Thánig 'Feasta' ina dhiadh.
|-
|'''An Grianán (CnG)'''
|Páipéar
|
|Páipéar Cinn Bhliadhna do Ghaedhealaibh Chorcaighe : ar n-a chur amach ag Craoibh Naoimh Fionn-Bharra.
|
|
|-
|'''An Guth'''
|Iris i bhfoirm leabhar
|2003 – 2012
|Duanaire Gaeilge- Gaidhlig - Iris filíochta is próis – bliantiúl-ish
|''Roddy Ó Gorman''
|Foilsithe ag Coiscéim 7 gcinn ar fad.
''“leanbh caithiseach Rody Gorman, a chuir filí Éireann agus Alban ag cabaireacht'' le chéile.” - ''Alan Titley''
|-
|'''An Iodh Morainn'''
|sraith
|1940-46>?
|Bliain Iris Cumann Gaelach Choláiste na hOllsgoile Áth Cliath
|''Dónall Ó Móráin ⁊ Roibeárd Mac Góráin''
|Cló G.
|-
|'''An Iris'''
|Iris
|1945-46
|An Gúm – iris faoi scáth 'The Bell'
|''Séamus Ó Néill''
|
|-
|'''An Lámh Dhearg'''
|Iris
|1971-74?
|Coiste Troda Gaedhealtacht Dhún na nGall
|''Seán Ua Cearnaigh (a bhí ina Chumannach)''
|Deich n-eagrán ar fad.
''Tá an stailc scoile i gcoinne chléir'' Bhaile Na Finne..... Meabhraíonn An Lámh Dhearg, uimh a 5, dúinn conas mar atá. - Pobal 6 DF 1978
|-
|'''An Lasair'''
|Iris
|1919
|''níor foilsíodh riamh é (de thúisce gur líon An Branar an bhearna)''
|
|Thug Seán Tóibín (athair Tomás agus Néill corcaigh) iarracht ar iris nua An Lasair a bhunú i 1919 chun an bhearna a d’fhág bás Irisleabhar na Gaedhilge a líonadh
|-
|'''An Leabharlann'''
|Iris
|1932>1938
|Journal for the Library association of Ireland
|
|
|-
|'''An Léitheoir'''
|sraith
|1955-1992>?
|Bulletín na gciorcal Léitheoirí
|
|Nuacht Phortláirge a chuir i gcló
|-
|'''An Leughthóir Gaedhealach'''
|Iris
|1897>?
|Iris Chraobh na Laoi. CnaG
|''Osborne Bergin''
|
|-
|'''[[An Linn Bhuí]]'''
|sraith
|1997-'18>/
|Iris Ghaeltacht na nDéise (bliantúil)
|''Leabhair na Linne / Pádraig Ó Meacháinn (UCC?) Aoibhnn Nic Dhonnachadha''
|
|-
|'''An Litríocht'''
|Iris Míosúil
|1953>?
|
|''Seán Ó Cuill''
|Cuireadh roinnt eagrán amach.
Deartháir leis an eagarthóir é an manach Capaisíneach Pádraigh Ó Cuill.
|-
|'''An Lóchrann'''
|sraith
|1907-1931>?
|Páipéar Gaedhilge in Aghaidh Gacha Míosa / Páipéar dátheangach míosamhail le h-aighaidh Gaedheal????
|''Pádraig Ó Siocfhradha 1907-13, Cormac Ó Cadhligh 1930-31''
|Pápeur le Gaedhilg in aghaidh an mhíosa (Ciarraí).
“''d’fhéach Pádraig Ó Siochfhradha chuige gur Ghaeilge amháin a bheadh i gcló inti”''
|-
|'''An Lóchrann'''
|Iris/leabharán
|1969/1970
|Iris chomhairle Fhianna Fáil in Áth Cliath, Lár-Thuadh
|
|Uimh 2-3, Meitheamh 1969, June 18,1969
|-
|'''An Lúibín'''
|nuachtlitir
|2004-2021>
|Nuachtlitir Chuman Gaeilge na hAstráile
|''Colin Ryan (aois 80)''
|Gach Coisís
|-
|'''An Muimhneach Óg'''
|Iris
|1903-05
|Irisleabhar Míosumhail chun Cabrughadh leis an Dream atá d'Iaraidh Éire Dhéanamh Gaedhealach
|
|páipéar míosúil a chuirfeadh an Cork Sun amach
|-
|'''An Músgraigheach'''
|Iris
|1943-45
|Bulletín ráithiúl do mhuintir Mhúscraí a d'fhoilsigh Cáirde Mhúsgraigheí
|
|
|-
|'''An Múscraíoch'''
|Iris
|1991>?
|Corcaigh
|
|
|-
|'''An Nasc'''
|Irisleabhar
|1958>?
|Journal of the Irish in German Society Vol.1 no.1
|
|
|-
|'''[[An Páipéar (nuachtán)|An Páipéar]]'''
|Nuachtán
|2024>
|Nuachtán neamhspleách
|[[Caoimhín Ó Cadhla]]
|Nuachtán seachtainiúil neamhspleách á fhoilsiú in [[Ráth Chairn]] ag [[Gaelmheáin Teoranta]]<ref name=":0" /><ref name=":1" />
|-
|'''An Phoblacht'''
|Nuachtán
|2012
|Eagrán speisialta do Ard Fheis Sinn Féin 2012 - iomlán i nGaeilge
|
|
|-
|'''An Réalt'''
|Iris
|?<1920 -25>?
|Iris an chumainn ghaeiligh Ollscoil ÁC
|
|
|-
|'''An Réiltín'''
|Iris
|1947>1969>?
|Feasachán oifigiúl Ógra Éireann (cumann gaelach daltaí i scoileanna Na Bráithre Críostaí)
|''T.N. > Ó Briain, Liam Ó Caithnia''
|Débhliantiúl (ráithiúl amantaí) filíocht, altanna.
''Im 15 Eag 1 1969 (1961=imleabhair 14)???''
|-
|'''[[Léann Teanga: An Reiviú|An Reiviú]]'''
|Iris bhliantiúl
|2013-'14>
|Iris léann teanga. [[Acadamh na hOllscolaíochta Gaeilge]]
|
|
|-
|'''An Reult'''
|sraith
|1920-25
|Irisleabhair na hOllscoile BÁC
|
|''Arna chuir amach do lucht an Chumainn Ghaedhealaigh i gColáiste ma h-Ollscoile i mBÁC''
|-
|'''An Ridireacht Liteartha (1)'''
|
|1917
|Bunaithe ag Pádraig Ó Conaire d'fhonn cabhrú le scríbhneoireacht Ghaeilge
|''Pádraig Ó Conaire''
|
|-
|'''An Róimh'''
|Iris bhliantiúl
|1923-25 ??1932>?
|Irisleabhar Gaedheal ag cur síos ar imeachtaí na bliana sa Róimh.
|''Eric Mac Fhinn''
|
|-
|'''An Saol Gaelach'''
|sraith
|1950-1965
|Comhdháil na Gaeilge, 44 Sráid Chill Dara
|
|
|-
|'''An Sagart'''
|Iris
|1958--2015.
|Iris Cumann na Sagart – Coláiste Phádraig / foilsithe ag An Sagart. Ailt ar spioradáltacht, diagacht, liotúirge, éacuiméachas, ar Ghaeilge ⁊rl
|''An tAth. Colmán Ó hUalacháin ⁊ [[Tomás Ó Fiaich]] 1958 -1963''
''[[Pádraig Ó Fiannachta]] ó 1964 - 1973 / 1978 -1988 go 2015?''
An tAth. Cathal Ó hÁinle 1974-1977
|
|-
|'''An Scríobhnóir Óg'''
|Iris/leabhar?
|2013>?
|Cnuasach gearrscéalta scríofa ag micléinn Coláiste na Tríonóide
|
|
|-
|'''Anseo is Ansiúd'''
|Nuachtlitir
|2016-2019>?
|Pobal ar a'n iúil, Ceantar an Omaigh. 16 leathanach
|Pádraig Mac Congáil
|Feasachán imeachtaí Ghaeilge an Ómaigh agus Fhearmanach<nowiki/>https://issuu.com/pobalaraniul/docs/nuachtlitir_eagran_5_me_n_f_mhair_2019
|-
|'''An Sgéal Nua'''
|
|1920->?
|foilsicheán Náisiúnta Trá Lí - Uimh 1 1920
|
|
|-
|'''An Sguab'''
|Iris ráithiúl
|1922-32>?
|cur síos ar chúrsaí na hÉireann, léirmheasanna, litreacha, comórtaisí ⁊rl
|''Eamonn Mac Giolla Iasachta Pádraig Ó Cadhla a bhunaigh''
|nasc leis An Lóchrann
|-
|'''An Síol'''
|Iris meánscoile
|1952?
|Iris Choláiste an Mhuireadaigh, Béal An Átha, Maigh Eo
|''Peadar Bairéad (94)''
|Aon iris amháin a clóadh, Meánscoil B a bhí i gceist
|-
|'''An Síol'''
|sraith
|?<1942-69>?
|Blian-Iris An Chuallacht Gaelaí, Ollscoil Chorcaí
|
|
|-
|'''An Síoladóir'''
|iriseán
|1920-22
|Irisleabhar Cumann na Sagart nGaedhealach
|
|Muintir Mhic an Giolla BÁC a d'Foilsigh
|-
|'''An Síoladóir Nua'''
|iris ar líne
|Earrach 2016
|Aistí stairiúla ar chúrsaí eaglasta Ghaeiligh. Stair An Sagairt leis.
|''an tAth. Martin Mcnamara.''
|Ní raibh ann ach an taon eagrán amháin, óir gur éag an eagarthóir.
|-
|'''An Sléibhteánach'''
|sraith
|1912-38>?
|Irisleabhar Choláiste Chnuic Mhellerí
|''An tAb Mauris (Muiris Ó Faoláin) a bhunaigh''
|Iris na Mainistreach i gCeapach Choinn
|-
|'''An Staighre'''
|sraith
|1994-1997
|Foilsithe ag Anois, gaolta le Céim
|
|míosúil
|-
|'''[[An Stoc]]'''
|Irisleabhar
|1916-1932
|Colaiste na hOllscoile Gaillimh
|''Tomás Ó Máile''
|míosúil
|-
|'''An Stoc'''
|
|1990 -??
|Arna Fhoilsiú ag Dáil Uí Chadhain
|
|
|-
|'''[http://maidineacha-caife.weebly.com/an-taobh-oacute-thuaidh.html An Taobh Ó Thuaidh]'''
|Iriseán
|2014-2019>
|'Ar fud chathair Átha Cliath' Iris mhíosúil Árna fhoilsiú ag Triúrach na Cathrach (BÁC)
|''Pádraig Mac Éil''
|Á scríobh ag agus dos na 43 maidineacha Caifé a bhí á eagrú ag Seán Ó Coileáin ag eagru nó ag tacu leo roimh ré covid.
Chathair Bhleá Cliath. Clóite in A4 den chéad uair d’eagrán Eanáir Feabhra 2019?, A5 a bhí ann roimh ré.
|-
|'''[[An Teachdaire Gaelach]]'''
|iriseán míosúil
|1829>?
|Iris i nGaeilge na hAlban
|''An Doctúir Urramach Tomás Mac Leoid''
|
|-
|'''An Teachdaire Ghaelach'''
|foilseachán
|185?
|Nior foilsíodh riamh é – Béalfeiriste
|Roibeád Mac Adháimh
|Bhí sé beartaithe ag R Ma Adh. Ach is dócha go raibh in iomad oibre in ullmhú an fhoclóra le Aodh Mac Domhnaill.
|-
|'''An Teaghlach'''
|Iris
|1965 -1970
|Iris Cumann na dTeaghlaigh Ghaelacha, míosúil
|''Fionntán Mac Aodh Bhuí''
|Bunaithe i mBÁC ag an eagraitheoir, is a chlann ag
freastal ar Scoil Lorcáin. Leanadh dá gcló i gCorcaigh in Áras an gCraoibhín ar feadh 3 bhliain. Cuireadh roinnt eagráin i gcló i mBéal Feriste sa tsean-chló Níor lean ach ar feadh roinnt blianta, iarradh ar na coistí éagsúla na h-irisí ascríobh agus a chló iad féin. Rinneadh ceann i mBéal Feriste.
|-
|'''An t-Eaglaiseach Gaelach'''
|sraith
|1919-28 & 90-92
|Iris Gaeilge Eaglais na hÉireann (The Gaelic Churchman)
|
|Cumann Gaelach na h-Eaglaise, Deilgnis BÁC
|-
|'''An t-Eagrán'''
|sraith
|?<-2014>
|Páipéir Gaeilge anChloáiste DIT san @edition. Scríobh do fhocail, inis do scéal
|
|<nowiki>https://twitter.com/eagrandit</nowiki>
|-
|'''An Teanga Mharthanach'''
|sraith
|1989-1994
|
|
|Clóite sna Stáit Aontaithe
|-
|'''An t-Éireannach'''
|Iris
|1910 -13>?
|Iris an Chonartha in London
|''Pádraig Sáirseál Ó hÉigarrtaigh''
|
|-
|'''[[An tÉireannach (iris)|An t-Éireannach]]'''
|Nuachtán
|1934-37
|'Guth na nGaedheal' - Páipéar seachtaineamhail
|''Seán Beaumont''
|''Nuachtán Sóisialach Gaeltachta.''
Leabhar scríofa ag [https://www.jstor.org/stable/23197288?seq=1 Eamon Ó Cíosáin] ina dtaobh.
Seán Beaumont a mhaíomh i 1937: ‘… we have what no other
Irish paper ever had, a circulation in the Gaeltacht’.
<nowiki>http://ga.sciencegraph.net/wiki//An_tÉireannach_(iris)</nowiki>
|-
|'''An t-Éireannach'''
|Neamhrialtán
|1985-1989
|Foilsithe I bPáras
|
|
|-
|'''An tEolaí'''
|Nuachtlitir
|1991 -2004
|Iris Eolaíochta don meánscoileanna
|
|Clóite go ráithiúl ag An Gúm
|-
|'''An t-Iniúchóir'''
|Iris
|?<1924
|Iris clóite i Meiriceá
|''Pádraig Feirtéar''
|
|-
|'''An t-irisleabhar'''
|sraith
|<?1930-41>?
|Ollsgoil na Gaillimh
|
|
|-
|'''*[[An Timire]] -'''
'''''[Timire an Chroí Naofa (Íosa) / Timthire Chroidhe Naomhtha Íosa]'''''
|Iris ráithiúl
|1911-2021>
|Foilseacháin Ábhar Spioradálta na hÍosánaigh (Leabhrán An Chuallachta Chráibhthigh á ngoirthear an Apstalacht Urnaightheach)
|''An tAthair Frainc Mac Brádaigh''
|An iris leanúnach is sine sa Ghaeilge ⁊ in Éireann.
''Thosaigh mar Timthire an Chroidhe Naomhta Íosa''
|-
|'''An Tír'''
|Iris
|1928-34
|Míosachán Gaedhilge
|
|Cló Lucht Laighean
|-
|'''An Tobar'''
|Iris
|?<2003>?
|Iris choláiste An Phiarsaigh, Corcaigh
|
|lean mar flúirse
|-
|'''An Tobar'''
|Iris
|<?2006>?
|Tréimhseachán de chuid Institiúid Oideachais Marino
|
|
|-
|'''An t-Óglach'''
|Tréimhsecháin
|1918 -1923
|Óglaigh na hÉieann Old Dublin Brigade,, The Irish Army Quarterly
|''Maorghinearál [[Piaras Béaslaí|Piaras Beaslaí]]''
|Clóite i 6 [[Sráid Fhearchair]] áit a raibh Oifigí Shin Féin sul má bhí oifigí Chonradh a Gaeilge ann.
|-
|'''An t-Oibrí'''
|Sraith
|
|Ardchumann Oibrithe agus IL tSaothar na h-Éireann
|
|
|-
|'''An tOireachtas (tír agus teanga)'''
|sraith
|???
|Foilsithe i mBÁC
|
|
|-
|'''An Treallán'''
|Iris
|1952
|Roinn Oideachas (aon eagrán amháin a bhí ann cháin An Cadhnach é i Comhar)
|
|Ní cuireadh amach ach an t-aon Eagrán Amháin
|-
|'''An Trodaí'''
|Iris (teanga?)
|1982>?
|Iris (lámh scríofa) Gaoltachta chimí Phoblachtacha Phort Laoise
|''[[Dessie Ellis]], Eamonn Ó Nualláin''
|
|-
|'''[[An tUltach]]'''
|Iris mhíosúil
|1924-'17>
|Comhaltas Uladh de chuid Conradh na Gaeilge
|
|
|-
|'''An Tuairisceán'''
|Nuachtlitir
|<1970-1971->?
|Scaipiúchán Inmheánach Amháin (Meitheamh 1970 'Nuachtlitir atá ag an gConradh' – Pobal 8 Eanáir 1971
|
|
|-
|'''An Tuairisceoir'''
|Cín Lae Lín
|2013-'21>
|Nuachtán Ghréasán a chlúdaíonn réimse leathan de Nuacht.
|''Ciarán Dúnbar''
|<nowiki>https://antuairisceoir.wordpress.com</nowiki>
|-
|'''Anam Beo'''
|Nuachtán
|2008>?
|Nuachtán do Phobal Gaeilge na Bruiséile
|
|
|-
|'''[[Anois]]'''
|Nuachtán
|1984-96
|Curtha aamach ag Gael-Linn
|
|Tháinig seo in áit Inniu is cuireadh Foinse ina h-áit siúd
|-
|'''Ar Aghaidh'''
|Nuachtán/iris
|1931-70>?
|'Míosacán' Páipéar le Gaedhealachas, Litridheacht, Éargna agus Géileagar
|''Eric Mac fhinn''
|Scríobhadh é sa sean chló i gcónaí
|-
|'''Ár nGuth Féin'''
|Iris
|?<1975>?
|Iriseáin cimí poblachtánach H-Block
|
|
|-
|'''Banba'''
|Irisleabhar
|1901 – 1906
|Clóite ag Muinntir Ḃrúin agus Nualláin
|
|
|-
|-
|'''Banbha'''
|Irisín
|2025 –
|Ellen Corbett a d'fhoilsigh, mar chuid den aonach bliantúil zín i m[[Béal Feirste]] ar an 8 Meitheamh 2025.
|
|
|-
|'''[[Beo!|Beo]]'''
|Irislín
|2001 - '14
|irislín de chuid Oideas Ghael - Gleann Cholm cille
|''Seosamh Mac Muirí''
|
|-
|'''Bheul'''
|Iris
|?<2018>
|[Iml 20 eag 2 Meith '18 Ionad na Gaeilge Labhartha UCC
|''Nuala de Búrca''
|
|-
|'''Biseach'''
|sraith
|1966 – 2023>
|Cumann Forbartha Chois Fharraige
|''Seosamh Ó Braonáin ('18)''
|Cartlann [https://www.cartlann.ie/biseach Biseach] , Seoladh [https://www.coisfharraige.ie/cumann-forbartha/nuacht-chois-fharraige/cartlann-nuachta-1-samhain-2023/ Biseach 23]
|-
|'''Blaiseadh'''
|Bliainiris
|2004 - '06
|Bliainiris de chuid An Béal Binn Brí Chulainn [Trí h-eagrán]
|''Nuala Nic Con Iomaire''
|
|-
|'''Blas'''
|Iris Raidió
|?<2015>
|Irish Raidió mar Phodchraoladh ó BBC Uladh
|
|
|-
|'''Bliainiris'''
|Iris+ Irislín
|1999 – '16?
|Foilsithe ag Carbad, Ráth Cairn uimhi 11. Carabad a chló ansin Leabhar Breac.
|''Ruairí Ó hUigín agus Liam Mac Cóll''
|
|-
|'''Bliainiris na Scéime (trinity)'''
|Iris
|
|
|
|
|-
|'''[[Bolg an tSoláthair (Cumann na nÉireannach Aontaithe, 1795)|Bolg an tSolair]]'''
|Iris
|1837
|Curtha amach ag The Home Mission
|
|Aithris ar ainm an chéad iris le Gaeilge a tháinig amach i 1795
|-
|'''Breac'''
|Iris
|2021-2023>
|Iris Chuallacht Ollscoil Chorcaí
|''Caitríona Ní Chonaill'' (2022)
|[https://www.independent.ie/regionals/cork/news/gaeltacht-mhuscrai-student-caitriona-ni-chonaill-gets-onoir-na-gaeilge-in-ucc/41614199.html alt] ar eargarthóir san Indo.
|-
|'''Breacadh'''
|Iris
|2003 – '13>?
|Príomhiris Náisiúnta Na Gaeilge, trí n-uaire sa bhliain i
Ngaeilge Nádúrtha na Gaeltachtaí
|''Bunaithe ag na Coistí Gairmoideachais''
|
|-
|'''Cad é an Scéal?'''
|Irisleabhar
|2020
|25 scéal faoi éirinn agus an Eorap
|Gerry Kiely - Ceann Ionadaíochta an Choimisiúin Eorpaigh in Éirinn
|Iris de chuid an Choimisiúin Eorpach
|-
|'''Cairde'''
|Míosachán
|1979 -1982 >?
|(iml 4 uimh 11 1982) “Míosacán Cairde Gaelinn”
|
|
|-
|'''Ceiliúradh an Bhlaoscaoid (Iris na hOidhreachta)'''
|Sraith
|1989 – '14>
|Ábhar léachtaí ar reimsi éagsúla de shaol an bhlascaoid
|''Micheál De Mórdha''
|15 cinn. 1 Is 2 Foilsithe ag An Sagairt, Coiscéim ó uimh a 3
|-
|'''Céim'''
|Iris oideachais
|1996-2014
|Don ard teist,gnáth leibhéal agus an idirbhliain freisin,
Leantar mar 'dréimire', 'idirchéim' ⁊ 'staighre'
|''clóite ag Anois Teo.''
|ní h-eol ar foilsíodh idir 2001-2011
|-
|'''Ceol ár Sinsear'''
|Iris
|1906? 1924-25>
|Traditional Irish airs selected from Ceol ár Sinsear, Ár
gCeol Féinig, Sídh-cheol, songs of the Gael arranged By Annie W.Patterson
|''Ath. Padraig Breathnach a Chruinnigh''
|Clóite agMuintir Bhrúin agus Nualláin
|-
|'''Cic'''
|Iris
|?<1985>?
|Iris do Ghael Óga Bhéal Feriste
|
|
|-
|'''Cillín'''
Iris na Cheathrún Rua
|iris
|2013-2014
|Ábhar léitheoireachta a cgur ar fáil ón bpobal dn phobal ar a dhúchas féin
|''Máire Ní Chualáin, Máire Feirrtéar, Máire Ní Fhlaithartaigh, Breandán Feirrtéir''
|altanna ar stair áitiúil ar dhaoine áitiúla, ⁊rl
|-
|'''Cinnlínte.blogspot /@ceannlinte'''
|Iris ghréasán
|2014
|Ábhar nuachta ilghnéitheach
|
|An chéad Postáil in Eanáir 2014 is stadadh ag cur ábhar leis i 12 Márta 2014,
|-
|'''Claoímh Solais an Churraigh'''
|Iris Míosúil
|1996>?
|Eisithe ag cór na n-oifigeach san choláiste oiliúna sa gCurrach
|''Micheál Mac Gréil An chéad eag:''
|
|-
|'''CLO'''
|
|
|An club Leabhar BÁC
|
|
|-
|'''Cló: nuacht 35,'''
|sraith
|
|Journal of the Irish print union
|
|Lean seo i ndiaidh “Míosachán na gClódóirí”
|-
|'''Cogar'''
|Iris
|2010 - '11>?
|Iris stílbheatha agus comhrá comhaimseartha na hollscoile
|''Cathal mac Dháibhéid, Eoin Ó Murchadha''
|Iris Chumann Gaelach UCD
|-
|'''Cogar'''
|Iris idirlíon
|
|Iris mar sheirbhís do chraoltóirí raidió le Gaeilge,
|
|Gaelport.com CnnaG
|-
|'''Cois Deirge'''
|Iris
|1977 - 90
|
|
|Scríobh [[Seán Ó hÓgáin (sagart)|Seán Ó hÓgáin]] ann.
|-
|'''[[Comhar]]'''
|Iris
|1942 – 2021>
|Iris Míosúil
|
|
|-
|'''Comhar Óg'''
|Iris
|2013 – 2020>
|Iris liteartha agus ealaíne de shaothar déagóirí.
|
|
|-
|'''[[COMHARTaighde]]'''
|Iris
|2015 - 2020>
|Ríomhiris acadúil phiarmheasta bhliantúil
|
|
|-
|'''Comhphairtíocht ar son na Spriocanna'''
|Iris ar líne
|2021 - >?
|Iris eile do dhaltaí scoile ó Chúnam Éireann
|
|Clúdach céanna le 'Domhan Níos Fearr' ón roinn gnóthai Eachtracha https://www.ourworldirishaidawards.ie/wp-content/uploads/2020/10/Irish-Aid-2021-Pupils-supplement_IRISH_Online-version-2.pdf{{Dead link|date=Samhain 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
|-
|'''Comhscéala - nuachtlitir'''
|Iris mhíosúil
|1995>?
|CnnaG
|
|
|-
|'''Cothrom (na) Féinne'''
|Iris
|?<1940>?
|Iris de chuid Choláiste na h-Ollscoile BÁC
|''Dónall Ó Móráin / Aogán Brioscú''
|
|-
|'''Craic'''
|Iris
|?<2008 >?
|Irisleabhair Nua Na Cuallachta, i nDoire
|
|
|-
|'''Craobh Rua'''
|Iris
|>1913<
|Craobh Rua CnaG 1 eagrán amháin (dar le Aodán Mac Póiín)
|''Cú Uladh? Alt leis ann''
|
|-
|'''Cuaille'''
|Iris lín
|2020 - 2021>
|Iris nua Ghaeilge an CLG, feiliúnach do lucht meánscoile
|''Jamie Ó Tuama''
|Bunaithe ag oifigeach Gaeilge an CLG Jamie Ó Tuama le linn an chéad tréimhse dianghlasála 2020
|-
|'''Cuisle na nGael'''
|nuachtlitir
|
|Iris Choláiste Ollscoile BÁC
|
|
|-
|'''[[Cuisle (iris)|Cuisle]] -'''
'''''iris don nua aois'''''
|Iris
|1998 - 2000
|Foilseachán an Phobail, Casla. Bhí baint ag [[Pléaráca Chonamara|Pléarácha]] leis.
|''Uinsin Mac Dubhghaill''
|[[Donncha Ó hÉallaithe]] a bhunaigh
[http://homepage.tinet.ie/%7Ecuisle1/cuisle.htm Suíomh idirlín]
[https://cadhan.com/cuisle/ Cartlann ar líne]
|-
|'''Cumarsáid'''
|
|
|Iris bhliantúil scoil iriseoireachta i Ráth Maonis
|
|
|-
|'''Cumarsáid:'''
'''''Ceol Cois Móire'''''
|Iris
|
|Bunaithe ag Padraig Ó Fiannúsa mar chuid de
Cumann seanchais Cois Móire.
|
|
|-
|'''Cumasc'''
|Iris idirlíon
|1998
|An chéad Iris Ghaeilge ar an idirlíon
|''Cynthia Ní Mhurchú''
|Comhfhiontar de chuid RnG, Foinse agus telecom Interneta
|-
|'''CultúrLán'''
|Iris
|?<2015-2017>?
|Foilseacháin idir nuacht agus fógrai imeachta dé-mhíosúil
Chultúrlann Mhic Adaim - Ó Fiach
|''Conchubhair Ó Lioatháin''
|
|-
|'''Dáil Na Mumhan'''
|nuachtlitir
|?<2012 - 2014>?
|Imeachtaí i gCúige Mumhan - nuahtlitir CnG i gcúige Mumhan
|
|www.dailnamumhan.ie
|-
|'''Dearcadh'''
|Nnuachtán
|?<1954>?
|“Cuirtear an Náisiún Gaedhealach i n-ath-réim”
|
|
|-
|'''Deile'''
|Iris
|1995>?
|Iris mhuintir Chonamara i mBaile Átha Cliath
|
|
|-
|'''Deirdre'''
|Iris
|1954 – 86
|Iris na mBan
|''Gearóid Ó Cuinneagáin''
|
|-
|'''Dinnseanachas'''
|Iris
|1964 – 67>?
|Iris Chumainn Logainmneacha
|
|
|-
|'''*Domhan Níos Fearr'''
|Iris
|2019 - 2021>
|Iris do bhunscoileanna chun spriocanna Cúnamh Éireann a mhúineadh.
|
|Eisithe ag an Roinn Gnóthaí Eactracha <nowiki>https://developmenteducation.ie/app/uploads/2020/02/Irish-Aid-2020-Pupils-supplement-Irish_AW2.pdf</nowiki>
|-
|'''*Dréimire'''
|Iris oideachais
|1997-2021>
|cleachtaí d'ardleibhéal na hardteiste i bhfoirm iris a clóitear 6 nuair sa bhliain
|
|Gael-Linn féach idirchéim ⁊ staighre
https://www.gael-linn.ie/en/teaching-learning/dréimire/113-0/
|-
|'''Dúchas'''
|Iris
|?<1962 – 1966>?
|Iris Chumainn Ghaelaigh Choáiste Phádraig, Droim Chonrach
|
|Cóip ar fáil ó ABE Books
|-
|'''Duilleog'''
|Nuachtlitir
|2008 - '19
|Nuachtlitir Chomhair Chumainn forbartha Ghaoth Dhobhair, An chrannóg, Doire Beag
|
|http://www.bealoideasbeo.ie/Duilleog
|-
|'''Éarna'''
|Irisleabhar
|1922-25
|Irisleabhar fe chúram an Scoil Cheilteach i gcoláiste na hOllscoile i gCorgcaigh
|
|''“Aims to encourage the use of "Irish as a conversational medium for living interests and modern thoughts".--v. 1, no. 1, p. 42.''
'' Irisleabhar nua é seo, Déanfa sé a chion féin chin Oideachais na tíre a Ghaelú de chionn litridheacht is ealadhntacht do cheapadh san Ghaedhilg”'' - fógra san iris An Róimh.
|-
|'''Éigse na Tríonóide'''
|sraith
|
|Cumann Gaelach Coláiste na Trínóide
|
|
|-
|'''Éigse Nua-Ghaedhilge'''
|Sraith
|1933-34
|''Dhá thráctas ar fhillí na Gaeilge ó 16ú céad dtí lár 18ú céad''
|''Piaras Béaslaí''
|Eagrán a 1 16-17 céad Eagrán a 2 17-1850
|-
|'''Éire Glas go Buan'''
|Iris leabhar
|2020
|"12 scéal faoin Aontas Eorpach agus comhshaoil na hÉireann"
|Gerry Kiely, Ceann Ionadaíocht an Choimisiúin Eorpaigh in Éirinn
|Irish Choinisiúin na hEorapa
|-
|'''Éire Óg 2 theangach'''
|Iris
|
|bunaithe agus eagarthóir Gearóid Ó Murchu
|
|
|-
|'''Éire, Bliainiris Gael'''
|Iris bliantúil
|1940-84
|Rogha Saothair Gaedheal mBeo
|''Roibéard Ó Faracháin''
|CnnaG
|-
|'''Éire Sean agus Nua'''
|sraith
|?<1953/61>?
|Na Bráithre Críostaí
|
|
|-
|'''Eipic!'''
|Iris
|MF 2017 - 2022 >?
|€2.50 Irisleabhar Nua Gaeilge le hAghaidh Dhaltaí na hÉireann
|''Stephen Keane (primary planet)''
|foirm ordaithe [https://www.cogg.ie/eipic%2521-tairiscint-speicialta/ Eipic] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230922150201/https://www.cogg.ie/eipic%21-tairiscint-speicialta/ |date=2023-09-22 }} 10 gcinn li rith na scoilbhliana. Scríofa i mBéarla ar dtús ansin ofráileadh do COGG é agus mhaoinigh siad é agus Pádraig as COGG a cheartaíonn na haltanna. Aistriúchán a bhí i gceist ar dtus ach anois tá daoine ag scríobh altanna.
|-
|'''Eleathanach'''
|Irisín
|?<2009?-2020>
|Roinn Froebel don Bhun- agus Luath- Oideachas, Ollscoil
Mhá Nuad, OÉMN, i gcomhpháirt leis an Idirbhliain, Coláiste Alexandra, BÁC 6.
|''<nowiki>https://www.maynoothuniversity.ie/sites/default/files/assets/document//Eleathanach%20363.pdf</nowiki>''
|Aon leathanach de ghearrtóga 3 nó ceithre uair le
linn míonnna na bliana léinn.
|-
|'''Eureka'''
|Iris
|2004 -2016
|Forlíonadh Eolaíochta do scoileanna, i bpáirt le hIonad oideachais Eolaíochta Coláiste Pádraig
|''John Walshe – aistrithe Baibre Ní Ógáin''
|Seachtainiúil le linn tréimhse na scoile leis an Irish Independent.
|-
|'''Fanad'''
|Iris
|???
|????
|
|
|-
|'''Faoi Ghlas'''
|Iris
|?<1938-45>?
|Iris Lámscríofa na bPoblachtánaig i bPríosúin na Croimghlinne Béal Feriste
|''idir 4-5 go neamhrialta- Páipéar Gaeilge Shinn Féin Sráid Chaoimhín, Foilseacháin na Poblachta. BÁC''
|
|-
|'''Faoi Ghlas'''
|Iris
|?<1981>?
|Iris Lámscríofa na bPoblachtánaig i bPríosúin Phort Laoise
|
|
|-
|'''Fastaoim'''
|Iris
|1971>1973/4
|Coisde cearta náisiúnta Chroca Dhuibhne
|''Breandán Mac Gearailt / Breandán Feirtéir''
|“Tá Fastaoim marbh ach níl Corca Dhuibhne gan irisí” - Pobal 24 Bealtaine 1974
|-
|'''Feabhas'''
|seachtanán
|?<2014>
|Treoirleabhar do Scrúdú na Gaeilge na hardteistiméireachta
|
|Forlíonadh de chuid 'Seachtain'
|-
|'''Fearsaid'''
|Iris
|1956 arís i 2006>
|Iris iubhaile an Chumainn Ghaelaigh Ollscoil na Banraíona Béal Feriste
|
|
|-
|'''[[Feasta]]'''
|Iris
|1948-2023>
|Iris Liteartha, Bunaithe ag CnG ag cur nua scríobhnóireacht chun cinn
|''Pádraigh Ó Fearghusa / Conchubhair Ó hAodha 2020''
|alt ar dheireadh [https://tuairisc.ie/deireadh-a-chur-leis-an-iris-feasta-tar-eis-75-bliain-de-dheasca-easpa-tacaiochta-on-stat/ Feasta] théis 75 bliain
|-
|'''Fé Bhrat Bhridhge'''
|Iris bhliantiúl
|1933>?
|Uimhir a 5 1933. Iris bhliantiúil Scoil Bríghd Earlsfort Terrace BÁC 1.
|''Gavin Louise duffy''
|foilsithe ag An Bhrídeog ->teideal 1-4
|-
|'''Féile na nGaedhael'''
|Irisean
|1922
|Ráitheachán CnaG London, Féile bhríghde, Bealtaine, Lúnasa, Samhain
|
|
|-
|'''Féilire na Gaedhilge'''
|almanag
|1904-11
|Saghas Alamang, le féilte agus ainmneacha craobhacha, dialann ⁊rl
|''Earnán De Siúnta''
|eisithe ag CnG
|-
|'''Fianna'''
|Sraith
|1922>?
|The voice of young Ireland - Vol. I., no. 1, Tone commemoration number.
|
|Dublin woodprint works
|-
|'''Fír'''
|Iris
|1941-58
|Irisleabhar Chumann Éigse agus Seanchuis, Coláiste na hiolsgoile, Gaillimh
|
|
|-
|'''Fios Feasa /Splanc/Futa Fata /Gan Dabht'''
|Nuachtlitir
|?<2002 -03>?
|Nuachtlitir Choláiste An Phiarsaigh, Corcaigh
|
|Flúirse agus Súil Eile á gcló leis
|-
|'''Fliuch'''
|Iris
|2015/6>2019
|Táir Iris - “An Chéad Phornó i nGaeilge'. Iris ghréasáin
Déanta ag scoláirí meáin as Béal Feirste BÁC Gaillimh
|
|dhá h-eagrán 1 - 2015/6 - 2 - 2019 Is féidir 'teacht' air anseo
https://https {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200625000000/https://https//udn.com/news/story/121424/4659358 |date=2020-06-25 }}://archive.org/details/@fliuch_mag]
|-
|'''Flúirse'''
|Iris
|<?2008 -2011
|Iris Bhliantiúl/ Dé bhliantiúl Choláiste An Phiarsaigh, Corcaigh
|
|Foilsíonn siad Splanc, Fios Feasa, Suil Eile freisin
|-
|'''Flós Fómhair'''
|
|1?<973-'78>?
|An t-Oireachtas
|''Donnchadh Ó Súilleabháin''
|
|-
|'''[[Foinse]]'''
|Nuachtán
|1996 >'09 -'15
|Nuachtán Sheachtainiúl – nuacht idir/náisiúnta
|''Breandán de Lap /''
''S T Ó Gairbhí go 2009''
|Stad an nuachtán i 2009, ansin ghlac an
Independent an teideal is d’fhoilsigh mar fhirlíona é gan na h-iriseoirí ceanna, cuireadh ar an idirlíon é i 2013 agus cuireadh deireadh leis i 2015.
tháinig Gaelscéal ina dhiadh.
|-
|'''Fuaim na Mara'''
|Irisleabhar
|1925>?
|Irisleabhar Choláiste Mhic Phiarais, Gaillimh
|
|
|-
|'''Gaedhal Feriste'''
|
|197?>?
|
|
|Luaite ag Eoghan Ó Néil in aggalamh Nuacht 24 “sna seachtóidí bhí Gaedhal Feriste”
|-
|'''Gaelachas (II)'''
|Iris
|
|Iris Nua aoise :Online magazine of Irish culture written entirely inthe Irish language.
|
|Níl an suíomh beo a thuilleadh
|-
|'''Gadelica'''
|Irisleabhar
|1912 -'13
|A journal of modern-Irish studies
|''Tomás Ó Rathaile''
|Iris chun cabhrú le fás na teanga sa tsaol nua
|-
|'''[[Gaelscéal]]'''
|Nuachtán
|2009 -'13
|Nuachtan Seachtainiúl
|''Ciarán Dúnbarra''
|Thánaig amach théis maoiniú Foinse a aistriú chucu
|-
|'''Gaelscoileanna'''
|Iris
|?<2013>
|Iris -an fheachtas
|
|
|-
|'''Gaelport.com'''
|Iris idirlín
|1995-'14>
|Príomhshuíomh eolas na Gaeilge CnnaG
|
|
|-
|'''Gaeltacht'''
|nuahctán
|1973
|'Páipéar Nuaíochta' áitiúil as iarthuaisceart Dhún na nGall faoi chúrsaí reatha a foilsíodh ar bhonn coicíse sa bhliain 1973.
|
|10 gcóip idir Feabhra agus Iúil 1973<nowiki/>http://www.bealoideasbeo.ie/gaeltacht
|-
|'''Gaeltacht 21'''
|iris idirlín
|2009- 2021>
|Tháinig i ndiaidh an Cúl-éisteoir
|''Eoin Ó Riain''
|Is cosúil nár bhfuair Eoin Ó Riain coladh oíche
feadh na blianta i bhfiannaise stair na bpostálacha - aon am ó 3.30am go 6.45am agus é ag scríobh An Codú chomh maith.
|-
|'''Gáir an Chláir'''
|sraith
|2003>?
|Nuachtlitir An Clár as Gaeilge
|
|
|-
|'''Gáire'''
|Iris
|1973>?
|Iris Oideachais do rang a 1- 2
|''Seosamh Ó Muircheartaigh''
|(Folens)
|-
|'''Galvia'''
|Iris
|1954-74
|Irisleabhar Chumann Seandálaíochta is staire na Gaillimhe
|
|
|-
|'''Geamhar'''
|Iris
|<?<1956->?
|Iris chuallacht Mhuire gan Smál, Sráid Gardiner BÁC
|''Breandán Mac Giolla Choille''
|
|-
|'''Gealán'''
|Iris
|1976
|Irisleabhar teagaisc do dhaltaí
|''Seosamh Ó Muircheartaigh''
|(Folens)
|-
|'''Gealán na n-Óg'''
|Iris
|1990-91
|Irisleabhar teagaisc do dhaltaí óga
|''Seosamh Ó Muircheartaigh''
|(Folens)
|-
|'''Geasa'''
|Iris
|?<90aidí>?
|Iris an Chumainn Ghaelaigh Ollscoil na Ríona BF
|''Gearóid Ó Cearbhalláin''
|
|-
|'''Gearrbhaile'''
|Iris bhliantiúl
|1927>?
|Ar n-a chur amach i gColáiste Seósaimh Naomhtha -Béal Átha na Sluagh
|''Eric Mac Fhinn''
|Bunaithe ag Eric Mac Fhinn
|-
|'''Giota'''
|Iris
|<200?>
|foilsithe ar shuíomh craiceáilte.com
|''Rónán Mac Aodha bhuí?''
|
|-
|'''Gliondar'''
|Iris
|
|Irisleabhar teagaisc do dhaltaí 7-9
|''Seosamh Ó Muircheartaigh''
|(Folens)
|-
|'''Glór'''
|Irish/Nuachtlitir
|2019>
|Nuachtlitir Oifig Phleanáil Teanga Ghaoth Dobhair “Buanú agus neartú anghaeilge san Iarthuaisceart”
|
|
|-
|'''Glór ar Phár'''
|Iris
|1884-85
|Iris de chuid Glór na nGael
|
|
|-
|'''Glór Inse Bhán'''
|Iris
|?<1972>?
|Iris Theampall an Ghleanntáin, Co. Luimnigh - Coiste Ghlór an nGael na háite
|
|Bhí baint ag Micheál ó hAirnéide leis
|-
|'''Glór na Carcach'''
|Iris
|1918
|Iris lámhscríofa na bpriosúnaigh
|''Earnán De Blaghd''
|
|-
|'''Glór na Féile'''
|Bliainiris
|?<1979>?
|
|
|
|-
|'''Glór Na Ly'''
|sraith
|1911-12>?
|Páipéar nochda a n-ay an ví
|''Shan Ó Cuív''
|
|-
|'''Glór Uladh'''
|Nuachtán
|?<1950 – 1957>?
|The Voice of the Republican North, Foilsithe ag Sinn Féin Bhéal Feirste
|''Jimmy steele''
|
|-
|'''Gluais'''
|Iris Míosúill
|
|
|
|
|-
|'''Gob An Chlub'''
|Nuachlitir
|2001 >?
|Nuachtlitir Úr do bhaill an Chlub a bheidh réibhléiseach, reibiliúnach,ragairneach, Raibileiseach, Radacach agus fiú ráiméiseach.
|
|
|-
|'''Goitse'''
|Nuachtán
|2010 – 2014
|Nuacht míosúil as Iarthar Dhún na nGall
|''Danny Brown''
|
|-
|'''Greann'''
|Iris
|
|Clóite i nDroichead Átha (Drogheda atá scríofa i gCatalóg LNÉ)
|
|
|-
|'''Greann'''
|Iris
|
|Irislebhar teagaisc do dhaltaí 10-12
|
|
|-
|'''Greann'''
|
|
|Irish fun infact and fiction (Ní heol an ionann seo agus thuas)
|
|
|-
|'''Greannán'''
|
|?< 1992 >?
|luaite i ‘Laochra Léinn’ in éindi le Lá agus Mahogany Gaspipe
|
|
|-
|'''Greann na Gaeilge'''
|
|1901-1907
|Leabhairín Gaeilge le hAghaidh an tSluaigh
|''Éinrí Ua Muirgheasa''
|
|-
|'''Guth'''
|Nuachtlitir
|1965 – 67>?
|Nuachtlitir Choiste Chathair Átha Cliath de Chonradh na Gaeilge 3d.
|
|Iml. 1, Uimh. 1, Samhain 1965.
|-
|'''[[Guth agus Tuairim|Guth ⁊ Tuairim]]'''
|sraith
|1979 -1984
| colspan="2" |[Dublin] Association of Principals and Vice-Principals of Community and Comprehensive Schools.
|[http://www.bealoideasbeo.ie/Guth_Tuairm Cartlann ar líne]
|-
|'''Guth An Ghárda'''
|Irisleabhar?
|?<1924>?
|
|
|Clóite ag Alex Thom, BÁC
Vol 1 Umh.10 -1924
|-
|'''Guth Ghoill'''
|Iris
|?<2008-2020>?
|Céim Aniar Teo. Áras Ros Goill, Na Dúnaibh, Tír Chonaill
|
|
|-
|'''Guth na Scannán'''
|sraith
|1956
|Journal of the Cork branch (Irish Film Society)
|
|
|-
|'''Húrascáil'''
|Iris
|1978?
|Scig-iris oifigiúil Sheachtain na Gaeilge
|''Gabriel Rosenstock?''
|Seans go mbeadh fhios ag Ciarán Ó Feinneadha
|-
|'''idirchéim'''
|Iris
|?<2011-2021>
|cleachtaí don idirbhiain i bhfoirm iris a clóitear 3 n-uaire sa bhliain
|
|Gael-Linn
|-
|'''Imleachán'''
|Iris
|?<2008 >?
|foilsithe ar shuíomh craiceáilte .com
|''Rónán Mac Aodha bhuí?''
|
|-
|'''IMRAM'''
|Iris
|2015>
|Iris litríochta na Gaeilge
|''Liam Carson 7 Cathal Póirtéir''
|
|-
|'''iMúscraí'''
|Iris/Nuachtlitir – Cín Lín
|2011-2012
2012 >
|Nuachtlitir chomharchumann forbartha Mhúscraí. 8 eagrán mar iris go 2012 is ó 2012 mar chín lín
|''Conchubhair Ó Liatháin''
|<nowiki>http://issuu.com/imuscrai/docs/imuscrainua_4nua</nowiki>
|-
|'''In Ard An Tráthnóna Siar'''
|nuachlitir lín
|2012-'18>
|r-Nuachtlitir Chorca Baiscinn, Bliantiúil gach Nollag
|''Seosamh Mac Ionrachtaigh''
|Iris nua na Gaeilge ó Choiste forbartha Gaeltachta Chontae an Chláir. http://www.gaelscoileanna.ie/news/school-stories/seoladh-na-hirisleabhar-nua-in-ard-an-thrathnona-siar-r-nuachtlitir-chorca-baiscinn/
|-
|'''Inis Fáil,'''
|Irislebhar
|1923 -29
|Na Macaibh léighin i mBelmont, tig Lorcáin
|
|Lean mar Irisleabhar Lorcán Naomhtha'
|-
|'''Indiu / [[Inniu]]'''
|Nuachtán
|1943/84
|Glún na mBuaidhe – craobh na h-aiséirigh CnaG
|''Ciarán Ó Nualláin go 1979,''
''Tarlach Ó hUíd 1972-84''
|Míosagan go 1945, Seachtanán ina dhiadh sin
Tháinig Inniu agus Amárach le chéile chun
Anois a bhunú i 1984
|-
|'''[[Innti]]'''
|Iris
|?<1984>?
|Irisleabhar filiíochta
|
|“Filíocht ba mhó ba chúram d’Innti - Al T.
|-
| '''Iorras Aithneach'''
|Irisleabhar
|1990 - 2023>
|Sean-phictiúir, nua-phictiúir, scéalta, cur sios ar imeachtai agus eachtrai a tharla
|''Máirtín Ó Catháin'' (2021)
|Agallamh ar [https://www.rte.ie/radio/podcasts/22040206-leabhar-iorras-aithneach-2021/ RnaG] le Mháirtín Ó C 2021
Anois ar an idirlíon ó 2023?
Alt ar [https://peig.ie/en/2023/07/irisleabhair-a-bhfuil-sceal-pobal-gaeltachta-le-30-bliain-iontu-le-fail-ar-line/ PEIG] ins dtaca
|-
|'''Iris Chumann Seandálaíochta is Staire Chiarraí,'''
|Iris
|
|Páipéar reachtmhaine dá theanga chum Gaedhilge do chur ar ahaidh.
|
|
|-
|'''Iris an Fháinne'''
|Iriseán
|1919-31>?
|Gasra an Fháinne,
|''Piaras Béaslaí''
|
|-
|'''Iris an Phuist'''
|Iris
|1927
|
|
|
|-
|'''Iris Eoghanach'''
|
|2020 - 2021
|Iris Mhíosúil do ghaeil thír Eoghan, le fáil san Ulster Herald,, Dungannon Herald, Strabane Chronicle
|''Seán Mór''
|Ceithre scríobhnóir agus é ar fad déanta go deonach
|-
|'''Iris Eoin'''
|Iris
|?<1984-2021>
|Iris bhliantiúl na ndaltaí as Coláiste Eoin agus Íosagáin BÁC
|Eagarthoirí éagsula chuile bhliain
|Bhíodh ainmneacha éagsúla orthu chuile bhliain 'An Cinsire',' Gliogar'
|-
|'''Iris Éigse'''
|
|1963-73
|Comhairle Náisiúnta Drámaíochta,
|
|Curtha i gcló ag Ó Siadhail
|-
|'''Iris Fhianna Fáil'''
|Iris
|1977-1993
|Fianna Fáil
|
|
|-
|'''Iris na hÉagsúlachta'''
|Iris
|2022
|leagan Gaeilge den Iris
Diversity Journal
|Barbara Nolan - Ceann Ionadaíocht an Choimisiúin Eorpaigh in Éirinn
|Eisithe ar line ag an Aontas Eorpach
Scéalta faoin Aontas Eorpach, mar aon le scéalta faoin gcomhionannas agus faoin gcuimsiú in Éirinn
|-
|'''Iris na hOidhreachta'''
|Iris
|1989 -2002>
|Teidil éagsúla chuile bhlian ag braith ar an téama
|''Pádraig Ó Fianachta''
|An Sagart a d'fhoilsigh
|-
|'''Iris na Tulaí'''
|Iris
|1993
|Gaillimh
|''Seán Breathnach''
|Bhí baint ag An tAthar Fiontán Ó Monacháin atá ina Easpag ar Chill Dá Lua ó 2016 anois.
|-
|'''Iris IarChonnacht'''
|Iris
|?<1970>?
|
|
|'''Deir Deasún Fennel (Pobal Bealtaine) go raibh Iris Iarchonnacht le teacht amach an lá a dtáinig sé amach''<nowiki/>' Pobal 7 Samhail 1970'
|-
|'''Iris Oifigiúl an Aontas Eorpaigh'''
|leabhar? (LNÉ)
|
|
|
|
|-
|'''Iris Oifigiúil na gCineálacha Plandaí'''
|Irisleabhar
|1981
|Controller of Plant Breeders' Rights
|
|
|-
|'''Irisleabhar'''
|Irishleabhar
|???
|Irishleabhar Roinn Chosanta -Cosaint Shibhialta (civil defence bulletin)
|
|
|-
|'''Irisleabhar Chnuc Mhuire,'''
|Irisleabhar
|
|Knock Shrine Annual
|
|
|-
|'''Irisleabhar Chorcaighe,'''
|Irisleabhar
|
|
|
|
|-
|'''Irisleabhar Chumann na gCéimithe i gCorcaigh?,'''
|Irisleabhar
| -1923 ???
|
|
|
|-
|'''Irisleabhar Comhaltas Cána,'''
|Irisleabhar
|?<1938>?
|
|
|
|-
|'''Irisleabhar Lorcáin Naomhta'''
|sraith
|1922-25
|Mic Léighinn i mBelmont, Tig Lorcán BÁC
|
|'Inis Fáil' a bhí roimhe
|-
|'''Irisleabhar Muighe Nuadhad/Mhá Nuad,'''
|Irisleabhar
|1897/9 -2021>
|Ollscoil Náisiúnta na hÉireann Má Nuad
|''Pádraig Ó Fianachta.''
''Eag. 2020 Tracey Ní Mhaonaigh''
|Meastar gur thosaigh sé i nGaeilge ach dátheangach le déanaí. Eag. 2020 i nGaeilge amháin
Baineann traidisiún fada le h''Irisleabhar Mhá Nuad'', traidisiún ar cuireadh tús leis in eagrán na bliana 1898–99 den ''Record of The League of St. Columba''. Cuallacht Cholm Cille, cumann na mac léinn, a bunaíodh sa bhliain 1898, a chuir an ''Record'' amach agus é de chuspóir acu oidhreacht liteartha, eaglasta, staire agus teanga na tíre a chur chun cinn. Sa bhliain 1907, foilsíodh faoi ainm nua é — ''[http://www.irisleabhar.ie/ Irisleabhar Muighe Nuadhat]'' — ainm atá beo i gcónaí.
|-
|'''Keltic Journal and Educator'''
|Irisleabhar
|1869 -1871
|Irisleabhar Gaedhilge do foillsigheadh i Manchuin
|''F/C Séamus Ó Rónáin''
|Canónach Ulick de Búca agus Tomás Ó Flannghaile (baile an Róba) ag scriobh ann.
|-
|'''Lá > [[Lá Nua]]'''
|Nuachtán
|1984>2007-2008
|An Cultúrlann Béal Feirste
|''Conchubhair Ó Liatháin / Eoin Ó Néill / Domhall Mac Giolla Chóill/ áine Mhic Gearailt / Caomhán Ó Scollaí - dearthóir/''
|Ghlac anderstown News seilbh air i 2007
Ach baineadh a mhaoiniú dóibh i 2008.
|-
|'''Lasair'''
|Iris bhliantiúl
|1980-83
|Taighde agus Macnamh [3 h-eagrán ar fad], Coiscéim
|''Pádraig Ó Snodaigh, Tomás Mac Síomóin''
|
|-
|'''Léachtaí An Fhóram Díospóireachta'''
|Tréimhseachán
|2011-'13>
|Plé ar fhiúntas ath-shealbhú na Gaeilge mar leasa don
Stát is don tír
|''Breandán Mac Cormac, Peadar Kirby, Alan titley''
|
|-
|'''Léachtaí Cholm Cille,'''
|Sraith
|1970 -'15>?
|á chló ag 'An Sagart' i Má Nuad
|''Pádraig Ó Fiannachta''
|
|-
|'''Leadrán.com'''
|Iris idirlín
|2014>
|“Tá neart suimiúl sa saol”, Nuacht, Spóirt, Teichneolaíocht, Ceol, Físeán
|
|Aidhmeanna: 3.Na rudaí ar siúl as Gaeilge
timpeall an ghreásán a chur chun cinn 5. Gach riail ghramadach a briseadh
|-
|'''Léann'''
|Iris
|2007
|Cumann Léann na Litríochta Béal Feriste
|
|
|-
|'''Léann Taighde'''
|Irislín
|2015>
|Iris Léann i nGaeilge le measúnú léannta déanta ar chuile alt. Choláiste Phádraig
|
|Saor in aisce
|-
|'''Leas'''
|Iris
|1972-5>?
|Idir 4-5 go neamhrialta- Páipéar Gaeilge Shinn Féin
Sráid Chaoimhín, Foilseacháin na Poblachta. BÁC
|''Dónal Ó Lubhlaigh, Diarmuid Ó Súileabháin, Lorcán Ó Treasaigh''
|
|-
|'''Leoithní Aniar'''
|Irisleabhar
|
|Irisleabhar Sgoil Mhuire Clochar na Trócaire, Béal Átha, An Fheardha
|
|Míosúil.
|-
|'''[[Éigse (iriseán)|Lia Fáil]]'''
|Iris
|1924-32
|Irisleabhar Gaedhilge Ollsgoile na hÉireann.
|''Dubhghlas De hÍde''
|Comhluċt Oideaċais na hÉireann
|-
|'''Liarlóg -Lucsamburg'''
|Irislín
|2014
|Irisleabhar idirlíon Mhíosúil faoin saol i Lucsamburg.
|''Seanán Ó Coistín as Cill Dara''
|
|-
|'''Lic an Teallaigh'''
|Iris
|1931
|An tAthair Eric Mac Fhinn
|''Eric Mac Fhinn''
|
|-
|'''Loch Léinn'''
|Irisleabhar
|1903-05
|Irisleabhar Míosúil as Cill Áirne
|
|
|-
|'''Lug'''
|Iris
|1972-?
|Iris nua liteartha le Tarlac de Blácam – Pobal 17 Iúil 1972
|Tarlac de Blácam + BrianMac Curtáin
|
|-
|'''Luimne'''
|Iris
|1999-2000?
|Colaiste Mhuire gan smál Luimneach (Mary I. College)
|''Cathaoir Ó Braonáin''
|
|-
|'''Macalla'''
|Irisleabhar
|1976-83>?
|Irisleabhar Coláiste na hOllscoile Gaillimh 1976.
|
|
|-
|'''[[Mahogany Gaspipe]]'''
|Iris
|1980>? 1998-'00
|Dírithe ar Dhaltaí Meánscoile
|''Séamus Ó Maitiú''
|Eisithe ag Bord na Gaeilge ansin Gael-linn
|-
|'''Malairt'''
|Iris
|1977>78 (uimh2)>?
|Iris An Chumann Ghaelach Ollscoil na Banríona
|''Tomás Mac Sheoin''
|
|-
|'''Meitheal'''
|Iris
|1970->?
|Iris Nua ó Chléirscoil Mhá Nuad
|
|(iris Champaí Cholmcille) agus smaointí
doimhne ann faoi fhadhbanna na nGaeltachtaí Éagsúla.' Pobal 4 Meitheamh 1970
|-
|'''[[Meon Eile]]'''
|Iris Idirlíon
|2014>2021>
|
|
|
|-
|'''Mionlach'''
|Iris
|2015>2017>
|Cúrsaí reatha,polaitíocht, nuacht idirnáisiúnta, amhráin,
Fillíocht 7 tuilleadh
|''foilsithe ag Misneach na Gaillimhe in Ollscoil na Gaillimhe''
|Grúpa clé-eiteach a dhéananns an nasc idir an ghéar céimteanga agus an ghéar-chéim eacnamaíochta
|-
|'''Míosachán na gClódóirí'''
|Sraith
|
|Dublin, I.G.S.
|
|
|-
|'''Misneach'''
|Iris
|1919-22
|Irish Chonradh na Gaeilge
|
|Teideal úr ar 'Fáinne an Lae'
|-
|'''Misneach'''
|Nuachtán
|1971-75 /
|Iris Ghluaiseacht Chearta Sibhialta na Gaeltachta
(Corca Dhuibhne)
|''Breandán Mac Gearailt''
|Lean Fastaoim agus Nuacht Dhuibhneach
|-
|'''Molua'''
|sraith/serial
|?<1934-59
|Irisleabhar Cuallachta Griogóir, N. Organ of the Association of St. Gregory
|
|
|-
|'''Muintir Acla'''
|Iris
|1995-1998>?
|Irisleabhar Coláiste na hOllscoile Gaillimh 1976.
|
|
|-
|'''Ná Bac Leis'''
|Nuachtán
|1915
|In aghaidh an Rialtas agus an Chogadh Mhór (18 ar fad)
|''Seán Mac Giollarnáth''
|
|-
|'''Nasc'''
|iriseán
|1996
|Nuachtlitir an tionscnaimh bainistíochta straitéisí.
|
|Roinn an Taoisigh
|-
|'''Nasc'''
|Iriseán
|1991>
|Iris Oifigiúl 'Ógras'
|
|
|-
|'''Nasc'''
|Iris
|1966-79>?
|Irish chonradh na nÓg
|
|
|-
|Newsletter
|Iris
|2024>
|Irish jesuits international
Leagan Gaeilge Dé-bhliantúil
|John Guiney
|Foilsíodh an chéad cheann mar Imleabhair 40 Earrach 2024
|-
|'''[[Nós (iris)|Nós]]'''
|Iris
|2008-2021>
|Iris do dhéagóiri agus ógfhasta
|''Tomaí Ó Conghille / Máiréad Ní Thuthaigh, Maitiú Ó Coimín''
|thosaigh mar iriseáin ghréasáin ansin maoiníodh le cur i gcló
|-
| '''[https://www.ucd.ie/icsf/en/studenthub/nua-aois/ Nua Aois]'''
|Iris
|1971-2015>?
|Cumann Liteartha UCD
Iris Ollscoil Bhaile Átha Cliath, Litríocht acadúlach agus tuaraimí
|''Emma Ní Nualláin (2010-12)''
|
|-
|'''Nuacht'''
|Nuachtán
|?<2011>?
|Eagrán speisialta do Sheachtain na Gaeilge
Coiste An Chumainn Ghaelaigh UCD
|''Cormac Breathnach,Lisa Nic an Bhreitheamh,Eoin Ó Cróinín''
|
|-
|'''Nuacht Átha Cliath'''
|Iris
|2013->'15
|Arna eisiúint ag Connolly Books. Eagrán 1 Fomhair 2013
Saor in aisce
|''Cris Ní Choistealbha,''
''Cormac Breathnach,'' ''Eoin Ó Cróinín,'' ''Eoghan Ó Murchadha''
|
|-
|'''Nuacht Baile na nGall'''
|Leathanach FB
|2014>
|
|''Duine le Raidió na Gaeltachta''
|Fós le haon Nuacht a chuir in airde agus mí-litrithe
gan 'H' tar éis an B.
|-
|'''Nuacht Chorca Dhuibhne'''
|sraith/serial
|1972 -81
|Comharchumann Forbartha Chorca Dhuibhne – clóite i Luimneach
|
|An-leagan amach, an-slachtmhar...
Clóite i Luimneach cén fáth' -Pobal 20 Márta 1973
|-
|'''Nuacht Feirste'''
|Nuachtán
|
|
|
|
|-
|'''Nuacht Ghaeltarra'''
|Iris
|?<1971>?
|Na Forbacha Gaeltarra Éireann
|
|
|-
|'''Nuacht Mhall'''
|clos iris
|2020 -2021>
|Príomhscéalta na seachtaine léite go mall d’fhoghlaimeoirí
CnaG Lúndain atá á ndéanamh.
|
|<nowiki>https://anchor.fm/cnag-ldn</nowiki>
|-
|'''Nuacht UCG'''
|Sraith
|
|
|
|
|-
|'''Nuacht 24.com'''
|Suíomh Nuachta
|2014
|G ní F: “ Cad é an gaol idir Nuacht 24 agus Nuacht24.com
EÓN: “comhfhiontar é idir Nuacht 24, an comhlacht Rua Media agus Fusion Broadcast Teo.
|
|
|-
|'''Nuacht 24 / An Druma Mór.com'''
|Nuachtán
|2009 – 2010 9/5/2010
|Iomaí foinse nuachta Gaeilge ar an idirlíon,
Cínlae-lín ina measc
|''Eoghan Ó Néill''
|Bhíodh ghréasáin (An Droma Mhór.blogspot.com)
Agus eagráin á gcló go 2010, ansin leanadh faoin ainm Nuacht24.com
|-
|'''Nuacht1.com'''
|Ilnuachtaire / Lithreán
Nuachta Gaeilge
|?<2012-'15>
|Coiste BÁC de CnG
Nascanna go Gach alt as Beo, Foinse, gaelport, Gaelscéal, Meon eiel,Nuacht 24, Nuacht RTÉ Treibh (IT), Tuairisc, Podchraoltaí, blaganna. Athnuaithe gach lá. RnG, RnaL, RF, RrR, TG4, Pod Chrl.
|
|
|-
|'''Nuaidheacht'''
|Nuachtlitir
|1982-2000
|Nuachtlitir Conradh na Gaeilge, Washington
|
|
|-
|'''NUACHTLITREACHA + Tuarascálacha bhliantiúla'''
|
|
|''Eisíonn beagnach chuile ranna agus fo-ranna rialtas tuarascáil bhliantiúl i nGaeilge freisin eisíonn na heagraisí Gaeilge agus na Gaelscoileanna nuachtlitreacha seachtainiúla nó míosúla ar an t-idirlíon agus ar phár. Freisin bíonn leabhráin ann dos na drámaí agus na sacraimintí eaglasta. Seo thíos roinnt des an naucht litreacha a bhíodh is a bhítear dá n-eisiúint.''
|
|
|-
|'''Nuachtlitir'''
|Iris
|?< 1991>?
|An Chomhchoiste Réamhscoilíochta Teo.
|
|maoinithe ag Údarás na Gaeilge agus an Chrannchur Náisiúnta
|-
|'''Nuachtlitir an Leitriúich'''
|
|?<1974>?
|
|
|Eisithe ón nuaGhaeltacht (ó thaobh aitheantas de)
An Chlocháin' – pobal 24 Beal 1974
|-
|'''Nuachtlitir Chonradh na Gaeilge'''
|Iris mhíosúil
|1965>'17>
|Eolas ó na cúigí agus thar lear
|''Julian de Spáinn (ó 2011)''
|
|-
|'''Nuachtlitir Comhlathchas Náisiúnta Drrámaíochta'''
|Iris bhliantúil
|?<2011->?
|Nuachtlitir ar fhéile náisiúnta drámaíochta Gaeilge
|
|eisithe ag an comhlachas Náisiúnta Drámaíochta, Camas, conemara
|-
|'''Nuachtlitir Chumainn Chultúrtha Mhic Reachtain'''
|
|198?-9? >?
|
|
|
|-
|'''Nuachtlitir Drámaíochta'''
|ráiteachán
|?<2009-'14
|Comhalachas Náisiúnta Drámaíochta na hÉireann
|
|
|-
|'''Nuachtlitir Ghael Bhéal Feirste'''
|Nuachtlitir
|1969-9? >?
|
|
|
|-
|'''Nuachtlitir Ghaelchultúir'''
|Nuachtlitir
|2010-2021>
|Nuachtlitir chun daoine a chuir ar an eolas faoina seirbhísí a bhionn á gcur ar fáil acu.
|
|
|-
|'''Nuacht Litir'''
|sraith
|1997
|An Spidéal, Ros a Mhíl, Na Mionna
|
|
|-
|'''Nuacht Litir Páirtíocht Ghaeltacht Thír Chonaill MFG-teo'''
|Iris
|1997-98
|"Cur síos ar thograí sna Gaeltachtaí a fuair tacaíocht
LEADER ó Mheitheal Forbartha na Gaeltachta”
|
|
|-
|'''Nuachtlitir Ealaíon Na Gaeltachta'''
|Iris Gréasáin
|
|Ealaíon.ie
|
|Údarás na Gael
|-
|'''Nuachtlitir na Gaeilge'''
|Iriseán
|2000
|Cambridge Irish Language Group
|
|
|-
|'''Nuachtlitir Óige Ghaoth Dobhair'''
|Iris shechtainiúil
|?<1985 – 1987>?
|foilsithe is dáilte ag a gClub Óige i nGaoth Dobhair
|
|
|-
|'''Nuachtlitir Teaghlaigh'''
|Iris mhíosuil
|2015-2021>
|altanna, áiseanna do thuistí agus páistí, greanáin, faigh na focail agus mar sin de á n-éisiúnt ag Glór na nGael
|Marcas Mac Ruairí
|
|-
|'''[[Oghma (iris)|Oghma]]'''
|Iriseán
|1989-98
|irisleabhar litríochta
|''Antain Mag Samhráin, Micheál Ó Cearúil, Seosamh Ó Murchú:''
|''tháinig Aimsear Óg ina dhiadh''
|-
|'''Oideas'''
|Iris
|?<-1968-'14
|Iris na roinne oideachais
|
|
|-
|'''Óige'''
|Iris
|1923
|Irisleabhar do leanbhaibh scoile
|
|Foisitheoir :Guy
|-
|'''Ollscoil'''
|Iris
|1992-93>?
|Ráitheacháin bunaithe ag Coiste Comórtha an Athar Mícheál Ó hIcí – 6 mhí a leann
|''Tomás Ó Monacháiin /Pádraigh Mac Giolla Rí (Fionbarra Ó Brollacháin) feallbhuile na húdarás ar Údarás sa Ghaeltacht''
|
|-
|'''Ó Thuaidh'''
|sraith
|1993 -94
|An Daingean, Co. Chiarraí
|
|
|-
|'''P agus T'''
|Iris
|
|Iris Oifige an Phoist
|
|Roinn Post & Telegrafa BÁC
|-
|'''PEIG'''
|Iris Ghréasáin
|2015 – 2021>
|Pobal, Eolas, Ilmheáin, Gaeilge. CnG BÁC
|
|tógáil ar an méid a rinne Gaelport, 'As na Nuachtán'
|-
|'''Pléarácha'''
|Iris bhliantúil
|1991 > 2014>?
|Iris ina féile ina raibh clár na féile, cur síos ar na míreanna
agus altanna ar ghnéithe éagsúla.
|''coiste eagarthóireachta, Phléarácha Chonamara''
|<nowiki>http://www.cartlann.ie/exhibits/show/cartlann-an-phlearaca</nowiki>
|-
|'''Pobal'''
|Iris
|1970>?
|Curtha in eagar ag Mícheál Ó Bréartúin, Pádraig Ó Snodaigh
|''Mícheál Ó Breatúin Pádraig Ó Snodaigh''
|Pobal Teo. An Charraig Dubh
|-
|'''Pobal'''
|Iris
|
|Seanchas agus scéilíní do Ghaedhil óga na hÉireann.
|
|Comhlacht Oideachais na hÉirean
|-
|'''Pop Nuacht'''
|Iris Idirlíon
|2011-12
|Seirbhís nuachta Gaeilge ar dhomhan Phopceoil an Bhéarla
|
|Raidió Rí Rá
|-
|'''Pléarácha'''
|Nuachtán
|1981>?
|Nuachtán neamhspleách Gaeilge.
|
|Clóite i mBéal Feirste, neamhspleách ar dtús, ach mar fhorlíonadh leis an Andersonstown News ar ball.
|-
|'''Preas an Phobail'''
|Nuachtán
|?<1981>?
|Nuachtán neamhspleách Gaeilge.
|
|Clóite i mBéal Feirste
|-
|'''Raithneach'''
|Iris
|1980
|Iris Chuman Gaelach Ollscoil Nua Uladh
|
|
|-
|'''Rí Rá'''
|Greanán
|2013>?
|Iris de mear-dhearáin ildaite
|
|Foilsithe ag Coimicí Gael
|-
|'''Rosc'''
|Irisleabhar
|1951-1985>?
|Irisleabhar CnG Dáil na Mumhan
|
|Coicíseachán - Iris dhátheangach CNG darb ainm Rosc ní h-eol an ionann an dá cheann
|-
|'''Rosc Dubh'''
|Comic/meardhearán <197? >
|
|Meardhearán chun cuidiú le airgead a thiomsú do malairt
|''Liam de Frinse''
|
|-
|'''Rosc Ros Muc'''
|sraith
|
|
|
|Foilsithe ag Leon Ó Mórcháin
|-
|'''Sa Ghaeltacht'''
|nuahctán
|1979 - 1980>?
|'Iris Oifigiúil Údarás na Gaeltachta' - míosúil
le nuacht ó na ceantreacha Gaeltachta.
|
|3 chóip le breathnú orthu ar an suíomh seo
http://www.bealoideasbeo.ie/index.php/Sa%20Ghaeltacht
|-
|'''Samhlaíocht Aniar'''
|Irisleabhar
|1995-97
|Foilsithe i dTrá Lí
|''Pádraig Mac Fhearghusa''
|
|-
|'''Saoirse'''
|Iris
|1970>?
|ó Ghluaiseacht na Poblachta Plás Gardnar
|
|' Ní Fhacamar Fastaoim, An Lámh Dhearg ná Saoirse le fada an lá an beo marbh iad mar irisí? - Pobal 17 Iúli 1972
|-
|'''Saoirse'''
|Iriseán
|1998
|Foilsithe ag Roinn Chultúr Sinn Féin Béal Feriste
(The local newsletter by the jackie Griffith Cumann Provisional Sinn Féin)
|
|
|-
|'''[[Saol (Nuachtán)|Saol]] > Saol.ie'''
|Nuachtlitir
|1974-'11-'14>?
|Nuachtlitir mhíosúil do phobal na Gaeilge FnaG
|''Colm Ó Tórna''
|Cuireadh dtín idirlíon ansin baineadh a mhaoiniú
|-
|'''Scathán (An?)'''
|Iris
|1950 -2006>?
|Iris an Chumainn Ghaeligh (Ollscoil na Banríona BF) cultúr, oideachais, litríocht, na coláistí samhraidh.....
|
|
|-
|'''Scathán'''
|Iris bliantiúl
|?<2017
|Iris Roinn Na Gaeilge Coláiste Phádraig Drom Condrach
|
|
|-
|'''Scáthlán'''
|Iris
|1980 - 2016>?
|Iris Chumann Staire agus Seanchais Ghaoth Dobhair
|''Seán Ó Gallchóir agus Seán Mac Niallais ([http://www.bealoideasbeo.ie/sites/default/files/2018-12/Scáthlán1_1980_OCR_0.pdf Scáthlán a h1])''
|Comhar Chumann Forbartha Ghaoth Dobhair<nowiki/>http://www.bealoideasbeo.ie/sites/default/files/2019-01/Scáthlán%203%20-%201986%20-%20OCR2019.pdf
|-
|'''[[Scéal (nuachtán)]]'''
|Nuachtán
|2025>
|Nuachtán seachtainiúil Gaeilge
|[[Éanna Ó Caollaí]]
|Céad eagrán 15/04/2025. 16 lch an eagrán. Leagan clóite amháin. Ar fáil in éineacht le [[The Irish Times|''The Irish Times'']] agus an ''[[Irish Independent]]''.<ref name=":3" /><ref name=":4" /><ref name=":5" />
|-
|'''Scéala Aduaidh'''
|nuachtlitir
|1988-9?
|i gcló i mBéal Feriste
|
|
|-
|'''Scéal Úr'''
|Nuachtán
|1966
|Tablóid Ghaeltacht Bhéal Feriste
|
|Thosaigh is chríochnaigh sa bhliain chéanna.
|-
|'''Sciath con gCulainn'''
|Iris lámhscríofa
|1899
|Iris tiolcatha chun leas Ghluaiseacht na Gaeilge, Béal Feirste
|
|
|-
|'''Scoth Smaointe'''
|sraith
|1977-86 -2016>?
|Cumann Gaelach Coláiste Mhuire gan Smál Luimneach
|
|
|-
|'''Scríobh'''
|Irisleabhar
|1974-84>?
|An Clóchur
|
|“Díolaim shubstaintiúil éagsúil ar chuma Bliainiris ba ea Scríobh” -Al. T
|-
|'''Scríbhneoirí Cois Teorann 1>5'''
|sraith
|2015 >'19>
|Coiscéim
|''Prin Ó Duigneáin/Seosamh Mac Muirí''
|Meascra saothar pinn ó Liatroim
|-
|'''Sgéal Nua Na Gaillinhe'''
|
|1922-25
|National Publications
|
|
|-
|'''7 na Seachtaine'''
|Iris
|<?2014
|Iris Sheachtainiúl a bhí ar fáil ar Gaelport.com
|
|Comhdháil Náisiúnta na Gaeilge
|-
|'''*Seachtain'''
|Nuachtán
|2013- 2021
|Seachtanán de chuid an Irish Independent
|
|Lean seo i ndiaidh a leagan siúd de Foinse
|-
|'''*Seachtain Óg'''
|Nuachtán
|?<2014> 2021
|Forlíonadh seachtainiúil (de chuid 'Seachtain') Gaeilge do dhaltaí bunscoile
|
|''féach''
|-
|'''Seanchas (ó) Chairbre'''
|sraith
|1982-93
|Foilsithe i Sciobairín, Corcaigh
|
|
|-
|'''Seraphica'''
|Irisleabhar
|?<1946-48>?
|Bliainiris dá Fhoilsiú ag na Frainsiasaí Óga.
|
|Coláiste San Antoine i Lobháin; Coláiste San Isidhóir sa Róimh ; Coláiste San Antoine i nGaillimh. Franciscan students' annual.
|-
|'''Sonas'''
|Greannán
|
|Iris oideachais do rang a h1 agus a 2
|
|Folens
|-
|'''SOS'''
|Nuactán Scoile
|1987-1988
|Nuachtán sheachtainiúil Choláiste Eoin ⁊ Íosagáin
|
|
|-
|'''*Splanc'''
|Iris
|2015 – 2021>
|Iris ranga don idirlbhliain
|''Gaelinn le cabhair ó COGG''
|Tá suíomh ghréasáin le leagan digiteach agus obair bhreise.
Féach freisin Dréinre, ⁊ Staighre
[https://www.gael-linn.ie/ga/teaching-learning/splanc/113-2/ suíomh]
|-
|'''Splunc'''
|Iris
|2008 -'14>
|Iris/ Meardhearán (comic) dé-bhliantiúl Comhluadar
|''aistriúchán ar isir Boer Da an Bhreatain Bhig''
|eisithe ag comhluadar
|-
|'''Spreac'''
|Nuachtlitir
|<?2008>?
|Nuachtlitir Chomhlucht forbartha An Spidéil Teoranta
|
|
|-
|'''*Staighre'''
|Iris
|1994-2021>
|Cleachtaí d'ardleibhéal an teastas sóisear i bhfoirm iris a clóitear 6 n-uaire sa bhliain
|
|[[Gael Linn]]
[https://www.gael-linn.ie/ga/teaching-learning/staighre/113-1/ suíomh]
|-
|'''Stáitse'''
|Iris
|1991 -2005
|Iris na Drámaíochta Gaeilge An Comhlahas Náisiúnta Drámaíochta
|
|
|-
|'''Studia Hibernica'''
|Iris
|1961>
|Iris Stair na Gaeilge ⁊rl
|
|Coláiste Oilliúna Naomh Pádraig
|-
|'''Súil Eile'''
|Iris
|?2001<2016
|Iris Scoil Choláiste An Phiarsaigh, Corcaigh
|
|leanann seo Flúirse
|-
|'''Sult'''
|Iris
|?<2007-2015>
|Iris bhliantiúl d'imeachtaí SnG ar fud na tíre
|
|Bhí ar fáil sa Daily Star go dtí 2013 - Daily Irish Mail i 2014
|-
|'''Sult'''
|Iris
|<?1969?>
|Doire
|
|
|-
|'''Tairseach'''
|Iris
|2003>2014
|Iris Bhliantiúil cúrsa iriseoireachta ITÁC
|
|[Eagrán a 2 - 2008]
|-
|'''Taighde agus Teagasc'''
|Iris
|2001 – 2008>?
|Iris Bhliantiúil Ollscoil na banraíonna Beal Fesiete
|
|<nowiki>https://bill.celt.dias.ie/vol4/displayObject.php?TreeID=7612</nowiki>
|-
|'''Teagasc na Gaeilge'''
|Iris
|1981-2010
|Iris Comhair na Múinteoirí Gaeilge (chríochnaigh le uimhir a 9 2010)
|
|
|-
|'''Teagmháil'''
|Iris Ghréasáin
|???
|Ceann des na céad Iris ghréasáin. Pléadh ealaíon
na cumarsáide agus eolaíocht na ríomhaireachta, Sholáthair foclóir ríomhaireachta
|
|I nGaeilge den chuid is mó
|-
|'''Teangadóir'''
|Iris
|?<1953-60>?
|Béal Feirste
|
|D'fhoilsigh Breandán Mac Aodha a chuid dánta ann
|-
|'''Tír na n-Óg'''
|Greanán
|1946-1979
|''Na Bráithre Críostaí''
|
|Bhíodh sé ar fáil in eindí le 'Our Boys' tháinig sé sna sála ar an Gadhael Óg
|-
|'''Tradrai'''
|Iris
|
|Iris Club na nÓg Cora Chaitlín, CLG Newmarket-on-Fergus,
|
|
|-
|'''Tuairisc'''
|Nuachtlitir
|?<1970-'76
|Gluaiseacht Chearta Sibhialta na Gaeltachta. Indreabhán, 5p
|
|'Bhí marna ag an gcruinniú inar toghadh coiste eagarthóireachta Thuairisc...' -Pobal 7 Samhain 1970. 'Ach tháinig cúpla irisí nua ar an saol le tamall agus chonaiceamar uimhir amháin de Tuairisc ina chrot nua – go maire sé – Pobal 17 iúil 1972
|-
|'''Tuairisceoir'''
|Nuachtán
|2013-'15>
|Nuachtán Ghréasán a chlúdaíonn réimse leathan de Nuacht.
|
|
|-
|'''*[[Tuairisc.ie]]'''
|Nuachtán
|2014 - 2021
|Nuachtán Ghaeilge úr ar an idirlíon a maoiniú ag Foras na Gaeilge
|
|
|-
|'''Tuarascáil an Uachtaráin'''
|Irisleabhar
|
|“ 4 ag tógáil Ollscoil Dlúth-thaighde den chéad scoth”
Foilseachán taighde UCD
|
|
|-
|'''Tuarascáil Bhliantúil DKIT'''
|Irisleabhar
|2008
|Institúid teineolaíochta Dhún Dealagan
|
|<nowiki>https://www.dkit.ie/system/files/0809_Irish_Annual_Report_0.pdf</nowiki>
|-
|'''Tuarascáil Bhliantúil Teagasc'''
|Irisleabhar
|2007
|
|
|
|-
|'''Tuathal'''
|Iris
|2010-2013
|Iris Ghaeilge le Coláiste na Tríonóide- eagrán Nollag
I 2011, seans gur iris séasúrach é
|
|<nowiki>http://issuu.com/tuathal/docs/tuathal2.2012</nowiki>
|-
|'''Tús a’ Phota'''
|Iris
|1930
|Aguisín do Gearrbhaile' de thorradh na Laethannta Saoire)
|''Eric Mac Fhinn''
|Chló sé lena airgead féin é.
|-
|'''Ulaidh ag Aiseirighe'''
|Irisleabhar
|????
|Foilsithe ag Resurgent Ulster, Béal Feirste
|
|
|}
== Gaeilge ⁊ Béarla ==
{| class="wikitable"
|
#
|
|
|
|
|
|-
|'''''Teideal'''''
|'''''Nuachtán /Iris'''''
|'''''Blianta'''''
|'''''Buneolas'''''
|'''''Eagarthóir'''''
|'''''Breis eolas'''''
|-
|'''Ainm'''
|Iris
|1989-2018
|Iris ar logainmneacha -Bulletin of Ulster Placenames Soc.
|''Leon Ó Móracháin a bhunaigh''
|
|-
|'''An Aisling'''
|Iris
|1985 -1991?>
|A journal of tradional studies.
|''Micheál Ó hAllmhuráin''
|Comhaltas CÉ Chiarraí Baile Thadhg
|-
|'''An Crann'''
|Iris
|1908-24>?
|
|''Séamus de Craig''
|Foilsithe leis An Stoc (1917-1920, 1923-1931) Cf. R. de Hae, Clár-Litridheacht na Nua-Ghaedhilge.
|-
|'''An Choinneal'''
|Iris dé bhliaintiúil
|1959-2021>
|Parish publication, Louisburgh. Longest parish bulletinin Ireland
|''Leon Ó Mórcháin a bhunaigh''
|Iris pharóiste Chluain Cearbán, Maigh Eo -'provide an insight into life in Kilgeever parish'.
|-
|'''An Chraobh-Ruadh'''
|sraith
|1895-1913>?
|Seachtanán CnG
|
|irisleabhar Chonnartha na Gaedhilge ghá chur amach ag muinntir na h-Ard-Sgoile Ultaighe, Béal Feirsde
|-
|'''[[An Claidheamh Soluis]]'''
|Nuachtán
|1899>1917 / 1930-32
|CnG Bhéal Feriste / Árd-sgoil Ultach
|''Eoin Mac Néill ->01 Pádraig Mac Piaras 03- 09''
|''Athraíodh an ainm go Fáinne an Lae ar feadh tréimhse agus ansin go Misneach arais go Fáinne an Lae agus thar nais dtín chéad ainm.''
|-
|'''An Connachtach / The Connachtman'''
|Iris
|1907-1908
|a bilingual journal devoted to the national revival. Áth Luain
|''Seán Mac Giollarnáith''
|''Níor mhair ach tamall gairid''
|-
|'''An Doras'''
|Nuachtán/mórbhilleog
|1996-1998
|Iris Mheirceánach faoin gCultur Gaelach
|
|Níl rian de ann ach i liosta ar www.3.smo.uhi.ac.uk
|-
|'''An Droichead – ''the bridge'''''
|
|1985-89
|An Irish magazine from New York / A bilingual journal from Ireland
|
|Is cosúil go raibh dhá iris nó an ceann céanna faoin teideal céanna á dháiledh in oirthear Mheirceá
|-
|'''An Duibhneach'''
|
|?<1971>?
|Cumann Cearta sibhialta na Gaeltachta
|Breandán Mac Gearailt
|Tar éis do Breandán Mac Gearailt éirigh as bheith ina eagarthóir ar Misneach bhunaigh sé seo.
|-
|'''An Féinics'''
|
|?<1968-73>?
|Comhairle na gCumann Gaeilge, Cumann na Gaeilge Nua Eabhrach
|Seán MacPotait
Eag. Cúnta: Deasún Breathnach
|
|-
|'''An Fhearsaid'''
|nuachtlitir
|?<1995>?
|
|
|
|-
|'''An Fhuinneog Ghaelach'''
|Irirsán Ráithiúl
|2002-2021>
|Nuachtlitir Cumann Gaeilge na hAstráile Teo.
|
|
|-
|'''An Focal'''
|
|
|Nuachtán Ollscoil Luimnigh. Roinnt colúin Ghaeilge ann
|
|
|-
|'''[[An Gaodhal]]'''
|Iriseán
|1881-1904>
|Leabhar-aithris Míosamhal (Brooklyn, New York :
Nolan Bros. Steam Print, December, 1881.)
|''Micheál Ó Lócháin''
|tabhartha chum an teanga ghaedhilge a chosnadh agus a shaorthughadh agus chum féin-riaghla Chinidh na hÉireann
|-
|'''An Glór Poblachtach'''
|Irisleabhar
|2010
|Iris úr Shinn Féin (le bheith ráithiúl)
|
|(bhí 500 síntús á lorg acu le go leanfadh siad leis)
|-
|'''An Leabharlann'''
|sraith
|1905-1909
|Irisleabhar cumann na Leabharlann
|
|
|-
|'''An Long / War Sheet'''
|Irisleabhar
|1922
|Warsheet No 1, foilsithe ag (IRA, BÁC)
|
|
|-
|'''An Múinteoir Náisiúnta'''
|
|?<1960-64>?
|Tír Teanga Ceol
|
|
|-
|'''An Náisiún / The Nation'''
|Páipéar
|1952
|
|
|
|-
|'''An Nuaidheacht'''
|sraith
|1980-'02>?
|Newsletter of Conradh na Gaedhilge Washington
|
|
|-
|'''An Óige'''
|sraith
|1930>?
|A bright bi-lingual monthly
|''Pádraig Ó Bróithe''
|Bunaithe ag an Eagarthóir
|-
|'''An Phoblacht/ Republican News'''
|Nuachtán
|
|Nuacht le dearcadh poblactánach
|
|
|-
|'''An Píobaire'''
|Iriseáinín
|1969-78 -'14
|Na Píobairí Uileann i mBÁC a d'eisigh
|
|Ó 1999>14 i mBéarla
|-
|'''An Ráitheacháin'''
|
|1936>?
|The Gaelic Quarterly Review,: Iris de chuifd an cumann lúthchleas Gael
|
|<nowiki>http://www.limerickcity.ie/media/1937%2003%20No%204.pdf</nowiki>
|-
|'''An Ridire'''
|
|?<1974>?
|Ceoltóirí an Daingean
|
|
|-
|'''An Saol Gaelach'''
|Iris
|?<1919>?
|Alt ar Thomas Mac Partland ann ar an 25 Eanáir 1919
|
|
|-
|'''An Sgiath – The Shield'''
|Sraith
|1907
|
|
|
|-
|'''An Smaointeóir / The thinker'''
|Irisleabhar
|1919 -1920_>?
|Irisleabhar Oifigeamhail Connradh Na Gaeilge de'n Státa Nuaig Eabhraic
|
|Irisleabhar Ráithiúil
|-
|'''An t-Eagrán'''
|
|
|Nuachtán mhicléinn DIT i mBéarla ach Colúin Ghaeilge ann
|
|
|-
|'''An Teanga Bhinn'''
|nuachtlitir
|?<1996>?
|Eisithe ag An Cumann Gaelach 7 Glór na nGael, Port a Dúinín
|
|
|-
|'''An tOibrí Imdhála: The Distributive Worker'''
|
|1957>?
|incorporated ‘The Drapers Assistant’ and An Saothraí Riartha
|
|
|-
|'''Ard na hÉireann'''
|Iris
|1904
|''An Irish Ireland Magazine -''
|''issued by an Craobh Colm-cille, Connradh na Gaedhilge Tulach-mór. Nodlaig, 1904.''
|
|-
|'''As na Nuachtán'''
|Iris Idirlíon
|?<2014
|Ath-fhoilsiú ar altanna as na Nuachtáin a bhíonn
Ag plé an Ghaeilge
|''Gaelport.com C.NnaG''
|Ath bhunaithe fé scáth PEIG de chuid CnG
|-
|'''Banba'''
|Iris
|1901-06
|foilsithe ag Muintir Bhrúin agus Nualláin
|
|
|-
|'''Banba'''
|irisleabhar
|1921-22
|Gael Pub. & Trading Society
|
|
|-
|'''Béaloideas,'''
|Irisleabhar
|1927-'01>?
|The Journal of Folklore society of Ireland / Cumann Béaloideasa Éireann
|''Séamus Ó Duilearga''
|i nGaeilge den chuid is mó tríd go dtí na 70dí is ansin i mBéarla den chuid is mó ina dhiadh
|-
|'''Bean na hÉireann'''
|Iris
|1908-1911
|Iris Inghinidhe na hÉireann, ‘freedom for Our Nation and the
Complete removal of all disabilities to our sex
|''Maude Gone a bhunaigh''
|An chéad iris do Mhná in Éirinn. Scríobh Caitlín Nic Gamhann alt ann.
|-
|'''[https://www.ucc.ie/en/anthropology/research/researchprojects/beascna/ Béascna]'''
|Irisleabhar
|2002-2017>?
|Iris Bhéloideasa agus Eithneolaíochta Dept of folklore UCC
|
|''‘Béascna’ is one of only two scholarly journals in the Republic of Ireland publishing articles and reviews relating to Irish and European Folklore and Ethnology in general.''
|-
|'''Bliainiris'''
|sraith
|1982
|Cuman staire agus seandálaíochta Thuaisceart Mhaigh Eo
|
|
|-
|'''[[Bolg an tSoláthair (Cumann na nÉireannach Aontaithe, 1795)|Bolg an tSolair]]'''
|Iris
|1795
|'Or The Gaelic Magazine' - Aistí, Amhráin is Gramadach.
|
|Clóite fé chúram na h-[[Cumann na nÉireannach Aontaithe|Éireannaigh Aontaithe]]. Aon eagrán amháin a eisíodh. Aistriúcháín le [https://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=1047 Charlotte Brooke] ann
|-
|'''Cairde na Cruite'''
|Nuachtlitir
|1990-'10
|
|
|
|-
|'''Céim'''
|sraith
|1970>?
|Coimisiún le rinicí Gaeilge
|
|
|-
|'''Ceol'''
|Sraith
|1963-86
|a journal of Irish music
|''Breandán Breathnach''
|
|-
|'''Ceol Tíre'''
|Billeog eolais
|1973>?
|Cumann Cheol Tíre Éireann = Folk Music Society of Ireland
|
|BÁC
|-
|'''Channel'''
|iris liteartha
|2019>
|Iris liteartha dírithe ar an “dúlra, imní an chomhshaoil, agus smaoineamh éiceolaíochta”.<ref name=":2">{{Lua idirlín|url=https://nos.ie/cultur/abhar-i-ngaeilge-a-lorg-ag-iris-liteartha-i-mbaile-atha-cliath/|teideal=Ábhar i nGaeilge á lorg ag iris liteartha i mBaile Átha Cliath|dáta=2023-06-01|work=[[Nós (iris)|NÓS]]|dátarochtana=2025-05-29}}</ref>
|[[Cassia Gaden Gilmartin]];
Eagarthóir Gaeilge: [[Simon Ó Faoláin]]<ref>{{Lua idirlín|url=https://channelmag.org/about-channel/|teideal=About - Channel, Ireland's Environmentalist Literary Magazine|language=en|work=[[Channel]]|dátarochtana=2025-05-29}}</ref>
|I mBéarla go príomha; beagán i nGaeilge ó 2020 i leith, taobh le haistriúcháin go Béarla. Lonnaithe i mBaile Átha Cliath.<ref name=":2" />
|-
|'''CNAG'''
|iris/nuachtlitir?
|1991- 1995
|Conradh Na Gaeilge 6 Sraid fhearcar BÁC 2 01757401-2 50p
|
|Eagrán 07 ‘93 táille 50p comóradh 100 bliain d e CnaG
|-
|'''Cogar'''
|Iris
|1964-69>?
|The newsletter of Comhlachas Daonscoil
|
|
|-
|'''Comhaltas'''
|Bliain-iris
|
|Bliain-iris comhaltas Ceoltoirí Éireann
|''T.P. Ó Díomsaigh''
|
|-
|'''Comhaltas Ceoltóirí Éireann'''
|
|1976>?
|'Comhdháil'
|
|
|-
|'''Corca Dhuibhne Beo / Mid and West Kerry Live'''
|Iriseán
|2009-2023>
|Corca Dhuibhne, Ciarraí
|''Lorcán Slataire agus Mossy''
|Cinntítear go bhfuil an oiread Gaeilge is atá Béarla san iris
[https://www.westkerrylive.ie/ West kerry Live]
|-
|'''Craic'''
|Nuachtlitir
|1993>?
|Nuachtlitir Comhaltas an Chreagáin (The very occassional newsleter of CC)
|
|Uimhir 2 Eanáir 1993
|-
|'''Cuisle na nGael'''
|Iris
|?<1985 -94>?
|Iris Bhliaintiúl Chraobh an Iúir / The Journal of the Newry Branch Gaelic League
|
|
|-
|'''Dál gCais'''
|Iris
|1972-93
|The Journal of Clare
|''Séamus Mac Dhaibhéid''
|
|-
|'''Duillí Éireann (Irish Pages)'''
|Iriseán Dé bhliantiúl
|
|Iris scríbhneoireachta comhaimseartha – “ An teagrán Gaeilge dha theangach.
|
|foilsithe i mBéal Feriste?
|-
|'''Dála Gaedhal'''
|billeog
|1957 >?
|Clann na Gaedhealtachta a d’fhoilsigh
|
|Clólann Juverna Teo., 4 thrácht (quote) as rosc agus eile agus torthaí chrannchur Taisge Éireann Sráid Árann Thoir BÁC, guthán sealadach 46956, An árd sgoil, sráid Duibhis, Béal Feirst, guthán 22210
|-
|'''Eagar'''
|Ráitheachán
|1950?
|Ráitheachán dhátheangach CnG
|''Anraoi Ó Liatháin''
|'Rosc' an teideal nuair a tiontaíodh ina coicíseán é
|-
|'''[[Éigse (iriseán)|Éigse]]'''
|iriseán
|1939>?2006>?
|a journal of Irish studies, Index to volumes 1-30 –
Leabharlann na hÉireann
|''Colm Ó Lochlainn''
|''/ Published (with the aid of the Adam Boyd Simpson Bequest) for the National University of Ireland''
|-
|'''Éigse Cheol Tíre'''
|
|
|
|
|Brún agus Ó Nualláin Teo.
|-
|'''Éire ag na Náisiúin Aontaithe'''
'''Ireland at the United Nations,'''
|Sraith leabhair
|?<1957-1962>?
|
|
|
|-
|'''Éire-The (Irish) Nation'''
|Nuachtán
|1923-24
|Den chuid is mó i mBéarla le roinnt i nGaeilge
|
|
|-
|'''Éire go Brágh'''
|iriseán
|
|A Monthly Bilingual Magazine for the Preservation and
Promotion of the Language, Industries, Music, Art and Literature
|
|
|-
|'''Éiriu'''
|sraith
|1904-07
|School of Irish Learning. Dublin Acadamh Ríoga na hÉireann
|
|Saothar ag Osborne Bergin, Kuno Meyer, agus John Strachan ann.
|-
|'''[[Fáinne an Lae 1898-1900|Fáinne an Lae]]'''
|Nuachtán
|1898-00 &1918-20
|Páipéar reachtmhaine dá theangach chum Gaedhilge
do chur ar aghaidh. CnaG BÁC,
|''<nowiki>https://www.coislife.ie/product/fainne-an-lae-agus-an-athbheochan-1898-1900/?attribute_pa_cludach=bog</nowiki>''
|''Súadh é isteach sa Chlaidheamh Soluis nuair a theip ar chúrsaí airgeadais an iris seo''
|-
|'''Féile Zozimus'''
|sraith
|1992-94
|Curtha i gcló ag Gaelinn
|
|
|-
|'''Fianna'''
|Nuachtán
|1915-1916>?
|Míosúil – roinnt gaeilge ann
|
|Fianna publishing Co.
|-
|'''Forbairt'''
|Iris nuachta
|?<2007>?
|Comhairle Chontae Dhún na nGall, Rannóg pobail, fiontar
Agus seirbhísí cultúrtha
|
|
|-
|'''Gaedelica'''
|Iris
|1912-13
|Tomás Ó Rathile
|
|
|-
|'''Glór Don Phobail'''
|Iris
|?<2007>?
|Pobal le Chéile Teo. Ag obair ar son forbairt Pobail Chloich
Cheann Fhaola, gort a choirce
|
|
|-
|'''Glór Inse Bán'''
|sraith
|?<1971 – 1979>?
|Coiste Ghlór na nGael – Templeglantine (Teampall an Ghleanntáin?)
|
|Bhí baint ag Micheál ó hAirnéide leis
|-
|'''Glór Lurgain'''
|Nuachtlitir
|?<1945>?
|Eisithe sa Lurgain
|
|www.pobailcl.com
|-
|'''*Gníomhaithe Spriocanna Domhanda/Global Goal Getters'''
|Irish lín agus Clóite
|2021>
|Iris lán le dánta, ealaion agus físeán daltaí bunscoile ar théama spriocanna na Náisiúin Aontaithe. Iontrálacha sa chomórtas atá sna míreanna. 4 chinn in aghaidh na bliana.Clóitear an ceathrú ceann i Mí Aibreáin le míreanna na mbuaiteoirí.
|
|An Roinn Gnóthaí Eachtracha
Mura gcuirtear aon ní chucu i nGaeilge ní bhíonn aon Ghaeilge san iris.Aaistrítear an Ghaeilge ar mhaithe leis na Neamh-Ghaeilgeoirí..
|-
|'''Guth agus Tuairim'''
|sraith
|?<1980>?
|[Dublin] Association of Principals and Vice-Principals of
Community and Comprehensive Schools.
|
|
|-
|'''Guth na nGaedhael'''
|Iris
|1904-1938>?
|Míosagán dhátheangach CnG Londan
|
|''being an half-yearly bi-lingual magazine published by the Gaelic League of London, and containing the programme of the Irish Musical Festival at the Queen's Hall on St. Patrick's Day.''
|-
|'''Guth Ó Thuaidh'''
|Iris
|2008 -'14>?
|Nuachtlitir Chumann Chultúrtha Mhic Reachtain,
Béal Feirste Ag sprageadh na Gaeilge i mBéal Feriste
|
|
|-
|'''Inis Fáil'''
|
|1904>10?
|"A magazine for the Irish in London." Published to maintain
A sympathetic contact between Irishmen living abroad”
|
|London Branch of the Gaelic League], 1904-1910>
|-
|'''Inis Magazine'''
|Iriseán
|<2003>'17>
|Iris Children's books Ireland a phléann is a dhéanann
léirmheastoireachta ar leabhair leanaí na hÉireann i mBéarla is i nGaeilge
|
|
|-
|'''Iris Iar Chonnacht'''
|Iris
|1970
|Iris chun gael na cathrach a mhealladh siar chun lonnú in iarthar Chonnacht.
|''Seosamh Ó Cuaig, Des Fennel''
|
|-
|'''Iris Na Gaeilge'''
|Iris
|2001- '11
|Iris Dé-bhliaintiúl Coláiste na nGael (Britan's Irish Language Network)
|
|<nowiki>http://www.colaiste-na-ngael.com</nowiki>
|-
|'''Irish Pages – Duillí Éireann'''
|sraith
|2002-'14>
|
|
|
|-
|'''Iris na Mara'''
|Iris
|2002-'06 2014>
|Maritime Institute of Ireland, Dún Laoghaoire
|
|
|-
|'''Iris na Nodlag'''
|Bliainiris
|1945>?
|Ógraidh Croise Deirge na hÉireann; The Irish Junior Red Cross.
|''Leslie De Barra a bhunaigh''
|Bean céile Tom Barry an Poblachtánach
|-
|'''Iris Teoin/ Wolfe Tone annual'''
|Bliainiris
|1932-'54
|
|''Brian Ó hUigín''
|
|-
|'''Irisleabhar na bhFiann'''
|Irisleabhar?
|1964
|Fianna Éireann
|
|
|-
|'''Irisleabhar Ceilteach'''
|Irisleabhar
|1952-54
|Irish Society Cambridge, Toronto Tír, Teang Ceol
|''Iain Mac Aoidh, Pádraig Ó Broin''
|
|-
|'''Irisleabhar Mhuineacháin,'''
|Irisleabhar
|1976 -83>?
|An Cumann Gaelach, Iris chraobh Mhuighneachán de CnG
|
|
|-
|'''[[Irisleabhar na Gaedhilge]] / The Gaelic journal'''
|Irisleabhar
|1882 -1909
|Exclusively devoted to the preservation and cultivation
Of the Irish language
|''Osborne Bergin''
''Eoghan Ó Gramhnaigh''
|Ghlac CnG seilbh ar an Irisleabhar i 1894 tar
éis do bhaill as Aontacht Na Gaeilge agus CnaG é a bhunú in 1893. Scríobh Páraic Mac Piarais, Eoin Mac Néill agus Peadar Ó Laoghaire
[http://irisleabharnagaedhilge.fng.ie/index.php?irisleabhair_function=1&irisleabhair_file=IG01-3 téacsanna ar líne]
|-
|'''Iris na Nodlag'''
|
|1944>?
|Ógraidh Croise Deirge na hÉireann;
|''Máire Ní Mhurchuadha''
|
|-
|'''Iris Drong Átha Cliath'''
|
|1939-.
|National Association of the Old I.R.A. 1886-1963
|''Oscar Traynor''
|
|-
|'''Laochra Léinn'''
|Iris
|1992 >?
|Bróisiúr Mheánscoil Feirste – anscoilbhliain 1991-1992
|
|bunaíodh an choláise i 1991
|-
|'''Leaves – Billeoga'''
|
|1938>?
|“Politics, Literary, Irish, Ireland, Monthly . [1 Eanáir - 2 Feabhra]
|Louis N. le Roux
|foilsithe Michaelmas i mBÁC
I mBéarla dar le Marsh's Library ach altanna ar an nGaeilge agus i nGaeilge in imleabhar a h1 uimhir a h1. Im. 1 uimh 2 ar díol ag https://www.abebooks.com/Leaves-Billeoga-Political-Literary-Irish-Ireland-Monthly/30547596652/bd
|-
|'''Ná Bac Leis'''
|Páipéar
|1921
|Clóite 'Internment Camp, Ballykinlar'. 3 h-eagrán,
Alt amháin i nGaeilge i ngach eagrán
|
|
|-
|'''Newsletter of the School of Celtic Studies'''
|
|1987-96
|'Scéala Scoil an Léinn Cheiltigh'
|
|
|-
|'''Nuachtlitir An Droichead'''
|nuachtlitir
|?<1998>?
|Béal Feirste
|
|
|-
|'''Nuacht Leabharlann Náisiúnta NA hÉireann'''
|
|1999->?
|BÁC leantar mar NLI NEWS
|
|
|-
|'''Nuacht SMI'''
|
|
|
|
|
|-
|'''Oideas'''
|Iris
|1968>?
|Ráiteachán Roinn Oideachais
|
|
|-
|'''Ríocht na Midhe'''
|Sraith
|1955>?
|records of Meath Archaeological and Historical Society.
|
|
|-
|'''Rosc (Dhá theangach)'''
|Iris
|1951 – 1982>?
|Iris Dhá theangach Chonradh Na Gaeilge CnaG 20p
|''Pádraig Ó Fearaíl''
|Lean seo i ndiaidh 'Eagar' IMLeabhar 30 Uimh.5 Nollaig 1981 / Eanáir 1982
|-
|'''Samhain'''
|Iriseán
|1901-17>?
|Iris WBYeats
|''W.B. Yeats''
|[Cúirtéis clódóir] Foilsithe in éindí leis an Irish Week?????????
|-
|'''Scéal (irisleabhar)'''
|Irisleabhar
|2011-'15>
|Journal of Coláiste na nGael, Britan.
|''Scéal acts as our campaign briefing document''
| ''lean seo 'Iris Na Gaelige'''
''A5, 12 leathanach, 4 uair sa bhliain, 90% as Béarla''
|-
|'''Scéala'''
|sraith
|197?>
|Comhaltas Ceoltóirí Éireann – craobh Ardscoil Rís
|
|''<nowiki/>'Gló G' dar le Tais.CDÉ.''
''<nowiki/>Scríobh Úna Uí Dhíosca ann''
|-
|'''Scéalta (Dromahair)'''
|Nuachtán
|2015>
|Ráiteachán i mBéarlaach colún Ghaeilge ann.
|
|
|-
|'''Scéal chatha Luimnighe'''
|Irisleabhar
|1922/3?
|Limerick War News
|
|
|-
|'''Scéala Éigse Éireann'''
|Iris
|?<2008>?
|Iris Poetry Ireland formhór i mBéarla
|
|
|-
|'''Scéilíní'''
|Iris
|?<2009>?
|Nuachtlitir Dhátheangach choláiste Oriall
|
|
|-
|'''Sean Óglach'''
|Irisleabhar
|
|Official organ of the National association of Old Irish republican Army
|
|
|-
|'''Sinsear'''
|irisleabhar
|1979 -2019
|''The Folklore Journal', Roinn Bhéaloidas Éireann, An Coláiste Ollscoile''
|
|An 10ú hEagrán 2019 – 9= 2005. níor foilsíodh aon cheann idir 1984-89
|-
|'''Spaoi'''
|Greannán
|
|Education magazine for 1st and 2nd class
|
|Folens
|-
|'''[[Splonk]]'''
|Ríomhiris
|2019>
|Iris dátheangach [[Splancfhicsean|splancfhicsin]]
|Príomheagarthóir: [[Nuala Ní Chonchúir]]
|[https://www.splonk.ie Splonk.ie]
Ar sos ó 2024 i leith
|-
|'''Sult'''
|Irisleabhar
|1961
|Coláiste Oiliúna Naomh Pádraig ??????? Folens??????????
|
|
|-
|'''Teanga'''
|irisleabhar
|1979-'14
|Journal of the Irish Association for Applied Linguistics.
|
|
|-
|'''Teangeolas'''
|Iris
|1974-'01
|Iris débhliantiúil Institiúd Teangeolaíochta Éireann
|
|''Bhí an chéad eagrán i nGaeilge agus dhá- theangach as sin amach ?????????''
|-
|'''Teoiric'''
|Iris
|1971 - 1980>?
|Theoretical Journal of the Republican Movement. ''"without theory there is no movement"''
|
|15p https://www.leftarchive.ie/document/2109/#comments
|-
|'''The Gaelic Voice'''
|Iris
|1990
|Béal Feirste
|
|
|-
|'''The Irish People / An Choismhuintir'''
|Irisleabhar
|1973
|Republican movement Ireland a chur i gcló
|
|
|-
|'''The Standard – An t-Iolar'''
|Irisleabhar
|<?1950?>
|Catholic Journal
|''Peadar? Kirby''
|Bhí Paddy Kavanagh ag scríobh ann.
''Ghlaodhtí 'The Caholic Standard' mar leasainm air''
|-
|'''The Star / An Reult'''
|Nuachtán
|1929 >?
|"A national weekly devoted to politics, economics & social
Affairs."review." - míosagain ó 1930 ar aghaidh
|
|Baint ag cumann na nGaedhael leis
|-
|'''The United Irishman'''
|Nuachtán
|1899-1906
|National weekly review
|
|
|-
|'''The United Irishman'''
|Nuachtán
|1932-1933
|Foilsicheán de chuid Cumann na nGaedheal – Foilsithe ag 'The Star'
|
|
|-
|'''Tomhas na Teanga'''
|Sraith alt
|2002 – 2010
|Tomhas na Teanga is a series of articles appearing in
The National Hibernian Digest,
|Séamas Ó Neachtain, a.k.a. Jim Norton
|<nowiki>http://www.scoilgaeilge.org/t_na_t/T_na_T_Mar2010.htm</nowiki>
|-
|'''Treoir'''
|Iris
|1968>'14
|Iris Chomhaltas Ceoltóiri Éireann
|
|
|-
|'''Uladh'''
|Iris
|1904-1905
|a literary & critical magazine.
|
|
|-
|'''United Irishman'''
|Nuachtán
|1933 – 1936
|Ainm nua 'the united Irishman' de chuid Cumann na nGaedheal
|
|<nowiki>http://www.scoilgaeilge.org/t_na_t/index.htm</nowiki>
|}
== Gaeilge, Gaidhlic ⁊ Béarla ==
{| class="wikitable"
|
#
|
|
|
|
|
|-
|'''''Teideal'''''
|'''''Nuachtán /Iris'''''
|'''''Blianta'''''
|'''''Buneolas'''''
|'''''Eagarthóir'''''
|'''''Breis eolas'''''
|-
|'''Am Foran'''
|nuachtlitir
|?<2013>?
|The Gaelic council of Nova Scotia newletter
|
|Gaidhlig den chuid is mó
|-
|'''An Deo-Ghréine'''
|
|
|
|
|
|-
|'''An Gaidheal'''
|
|1923-49>?33
|the official magazine of An Comunn Gaidhealach
|
|
|-
|'''Cothrom'''
|
|
|
|
|
|-
|'''Duillí (Journal of contemporary writing)'''
|
|<?2013?>
|
|
|
|-
|'''Fear na Ceilidh'''
|
|
|
|
|
|-
|'''Gailig'''
|Iriseán
|1928-30
|Galaic na hAlban Cape Breton
|
|
|-
|'''Guth na Bliadhna / the voice of the year'''
|Irisean
|1904-1925
|The monthly magazine of An Chonradh Gaidhealach
|
|
|-
|'''[[Mac-Talla (iris)|Mac-Talla]]'''
|Iris
|?<1892->?
|Galaic na halban?? Sidni??
|''Alaisdair Mac Labhrainn''
|Eneas MacKay Alaisdair Mac Labhrainn
|}
== Ilteangach ==
{| class="wikitable"
|
#
|
|
|
|
|
|-
|'''''Teideal'''''
|'''''Nuachtán /Iris'''''
|'''''Blianta'''''
|'''''Buneolas'''''
|'''''Eagarthóir'''''
|'''''Breis eolas'''''
|-
|'''An tEurópach'''
|irisleabhar
|1899-1900
|Irisleabhar ilteangach na heorapa – Éigse Ghaeilge
Choláiste na tríonóide a bhí ina mbun
|''Conall Cearnach, Patrick O Brien''
|'Ní bheidh slighe againn do Shacs-bheurla ann... Is beag is fiú cláirseach aon sreangan agus is beag is fiú sgoláire aon-teangain’ - Cuir i láthair na h-irise dar leis an alt
in Comhar Iml. 39 Uimh. 4 le hAisling Ní Dhonnchadha
|-
|'''An Macaomh'''
|Iris
|1909-1913
|Iris trí theangach scoil éanna Gaeilge Béarla Fraincis, drámaí filíocht 7rl
|Pádraig Mac Piarais
|4 h-eagrán
|-
|'''An Sgolaire'''
|Nuachtán sheachtainiúil
|?<1913>?
|Nuachtán trí theangach (G,B, F)de chuid daltaí Scoil Naomh
Éanna. Clóadh 50 cinn agus dioladh ar 1p an ceann iad.
|
|
|-
|[https://www.celticleague.net/carn/ Carn]
|Iris
|1973-2014>
|Iris ráithiúl an Chonradh Cheilteach /Celtic League i 7 dteanga
|
|''A Link between the Celtic Nations'''
|-
|'''Fianna'''
|Iris
|1911- 1913>?
|Iris i mBéarla agus Spáinis do Ghael na hArgaintíne
|
|
|-
|'''Glór don Phobal'''
|Iris
|2002 -2007>?
|Ag obair ar son Forbairt Pobail [[Cloch Cheann Fhaola|Chloch Cheann Fhaola]] -
Iriseán Pobail le Chéile, Leitir Cheanann. An é seo Glór don Pobail?
|
|
|-
|'''Hunmanitas'''
|Iris
|1930-1931
|i nGaeilge, Béarla, Fraincís scata Gaeilgeoir i mBÁC (muintir Humanitas) a bhunaigh é.
|''Tomás Ó Cléirigh''
|
|-
|'''Irisleabhar Hibernia'''
|
|1938>56>?
|I nGaeilge, Béarla agus i bhFraincís na hEilvéise
|
|Déanta i bhFribourg
|-
|'''Na Feadánaigh'''
|sraith
|1963
|The whistle Players' (i mBreatanais atá seo)
|''Breandán Breathnach''
|
|-
|'''Scéala Scoile'''
|Iris
|?2000-2017>
|Iris séasúrach Shruth na Gaeilge, Cláiste Chaitríona Ard Mhaca
|
|Eagrán 30 Nollag 2016
|}
== Sraith Gaeilge i nuachtáin Bhéarla ==
{| class="wikitable"
|
#
|
|
|
|
|
|-
|'''''Teideal'''''
|'''''Nuachtán /Iris'''''
|'''''Blianta'''''
|'''''Buneolas'''''
|'''''Eagarthóir'''''
|'''''Breis eolas'''''
|-
|'''An Teanga Bheo'''
|
|
|Colún san Irish Times
|
|
|-
|'''Billeog'''
|
|
|Leathanch Altanna Gaeilge an Irish Times
|''Pól Ó Muirí''
|
|-
|'''Liatroim Ag Labhairt'''
|Leathanach míosúil
|2015-2016>
|Leathanach de cheithre ghné alt Cainteoir na míosa,
Colún na staire, seanfhocail,
|''Proin Ó Duigneáin''
|
|-
|'''The Soverign Independent /An Saorfhlaitheas'''
|Nuachtán
|?2012 >2015?
|Teoiricí Comhcheilge is a dtionchar ar Éirinn.
An t-eagrán deireanach ag scríobh an teideal in nGaeilge freisin, leathanach cúil i nGaeilge
|''á chruthú i dTuaisceart Liatroma''
|
|-
|'''Tomhas na Teanga'''
|Sraith alt
|2002 – 2010
|Tomhas na Teanga is a series of articles appearing
In the National Hibernian Digest,
|''Séamas Ó Neachtain, a.k.a. Jim Norton''
|<nowiki>http://www.scoilgaeilge.org/t_na_t/T_na_T_Mar2010.htm</nowiki>
|-
|'''Treibh'''
|
|
|Altanna Gaeilge ón Irish Times
|''Pól Ó Muirí''
|www.irishtimes.com/culture/treibh
|-
|'''Derry people, Peoples press, Connacht press, Connacht sentinel'''
|
|
|Bhí siad seo ag gacadh leis an deontas de €28 sa
Tseachtain chun ábhar Gaeilge áitiúl a chuir ar fáil
|
|
|}
== Teideal Gaeilge altanna uile i mBéarla ==
{| class="wikitable"
|
#
|
|
|
|
|
|-
|'''''Teideal'''''
|'''''Nuachtán /Iris'''''
|'''''Blianta'''''
|'''''Buneolas'''''
|'''''Eagarthóir'''''
|'''''Breis eolas'''''
|-
|'''Ag Déanamh Ceoil'''
|Irisleabhar
|
|52 fonn ceoil le húsáid i mbun múine.
|''Cpmhaltas Ceoltóirí na hÉireann''
|
|-
|'''Ainriail'''
|
|1975 - 1987
|A Belfast Anarchist Monthly
|
|7 n-eagrán ar fad https://irishanarchisthistory.wordpress.com/2012/12/15/ainriail-belfast-no-1-1985/
|-
|'''Ainriail'''
|
|1995-1996
|An Irish Anarchist Monthly
|
|Eagrán a 6 1996 50p https://www.leftarchive.ie/publication/27/
|-
|'''AISÉIRÍ'''
|nuachtán
|?<1967>? Uimh. 5 1ml 24
|Saor Gaelach Críostúil! 6D
|
|nuachtán an páirtí polaitiúl Ailtirí na hAiséirí, - corprotism/facism
|-
|'''An Bárr Buadh'''
|Irisleabhar
|1943>
|Míosagáin, a monthly journal devoted to the activities
and general welfare of the members of First Division the Southern Command and the L.D.F. ...
|
|
|-
|'''An Camchéachta / The Starry Plough'''
|
|1975-2009>?
|The theoretical Magazine of the Republican Struggle - 8p
|
|Iris an IRSP a scoilt ó Shinn Féin
|-
|'''An Cosantóir'''
|Iris
|?<1947>?
|The Defence Forces Magazine
|
|
|-
|'''An Eochair'''
|Iris
|1973 -1977
|A Bulletin of the Irish Republican Movement, Long Kesh
|
|https://www.leftarchive.ie/publication/2841/
|-
|'''An Fiolar'''
|Iris
|1930>158>?
|Irisleabhar Scoile na Mainistreach (conc na mainstreach i dTuaisceart Éile)
|
|
|-
|'''An Focal'''
|Iris
|?<2012>?
|Irish Mhiic Léinn Ollscoil Luimnifgh
|
|
|-
|'''An Gael'''
|sraith
|1985
|Irish Arts Centre New York
|
|
|-
|'''An Glór'''
|sraith
|?<1943-55>?
|The voice of the Guild of Irish Journalists
|''Riobard A. Bramham.''
|
|-
|'''An Glór Gafa'''
|ráiteachán
|1989-92
|'the captive voice” iris cimí poblachtach i H-block 26 cinn ar fad
|''Brian Campbell / Mícheál Mac Giolla Gunna''
|Clóite agus dáilte ag Sinn Féin i mBéal Feriste
|-
|'''An Guth'''
|
|
|Irish Shinn Féin?
|
|
|-
|An tÉireannach
|Iris
|1985?>88?
|Iris an 'Irish Association' i bParás -
Iris cultúrtha a plé litriocht, ealaín 7rl,
Dhá nó trí chinn sa bhliain. Corr-alt i nGaeilge
Agallamh déanta le Becket.
|''Dave Conachtan''
|Scríbhneoir eile a b'í Sylvua Hotinger
Imircigh oillte as Éire a bhí san IA. Níor chláraigh siad a gcumann sa bhFrainc de reéir an dlí ach d<nowiki>''</nowiki>oscail siad Beár Éireannach i bParás agus bhíodh ranganna Gaeilge, Ceol Gaelach 7rl á n-eagrú acu.
|-
|'''An t-Éireannach Aontuighthe'''
|Iriseán
|1948
|The United Irishman: the voice of Irish republincanism
|
|
|-
|'''An Réabhlóid'''
|
|1984-1992
|Journal of People's Democracy
|
|foilsithe ag an ngluaiseacht People's Demcracy
|-
|'''[[An Phoblacht]] / Republican News'''
|Nuachtán
|19??-2015>
|Nuachtán e chuid Shinn Féin
|
|
|-
|'''An Phoblacht'''
|Iriseán
|2019-2020>
|Iriseán treasbhliantúil Shinn Féin £5 £4
|
|
|-
|'''An Saorstát / The Free state'''
|Nuachtán
|
|Seachtanán i mBéarla ar
|
|
|-
|'''An Saoghal Gaedhealach'''
|Iris/Nuachtán
|?<1918-1919>?
|
|''Ua hÉigeartaigh''
|
|-
|'''An Saoghal Gaedhealach'''
|Irisleabhar
|1950>?
|The Vocational Education Bulletin Supplement
|''foilsithe i Loch Garman''
|
|-
|'''An Scéal'''
|Nuachtlitir
|2006-'10
|the newsletter of the Irish community in Scotland
|''riomhlitir ar fáil i gcóip crua ó leabharlanna i nGlaschú''
|
|-
|'''An Seanachaidhe /The Milesian'''
|
|1893-18?
|lámhscríofa ag Árt Ó Gríofa – idir láimhe ag an Celtic Literary Society
|''Liam Ó Maolruanaidh - William Rooney''
|
|-
|'''An Solas'''
|Iris
|?<1965>?
|The Monthly Magazine of The Irish Comunist Group - Oct 19065
The Monthly Magazine for Irish Workers - Nov 1965
|
|
|-
|'''An Solas'''
|Iris
|2004- 2006
|
|
|https://www.leftarchive.ie/document/318/
|-
|'''An Spréach'''
|Iris
|2018 - >2020
|Indpendent non-profit Socialist Rpubicanmagazine. £2.50 €3.00. [leantar leis ar FB.]
|
|https://www.lasairdhearg.com/anspreach/ Seacht n-Iris ar fad
|-
|'''An Taisce'''
|Iris
|1975 - >?
|Ireland's Consevation Journal
|
|
|-
|'''The Standard / An tIolar'''
|seachtanán
|
|
|''Peadar Kirby''
|
|-
|'''An tÓglach'''
|Quarterly Journal
|1918-22
1967 - 1970
|“The official organ of the Irish Volunteers” .
|''(cinn eile ann leis Pierce Beaslaí)''
|''D'fhostaigh an t-airm Seán Ó Conchubhair chun cuidiú leo i gcúrsaí poiblíochta agus chun an iris a thabhairt amach''
|-
|'''Ár n-Éire / Old'''
|
|1919-1923
|New Ireland publishing – weekly review
|
|
|-
|'''Beltaine'''
|Iris
|<1901>?
|I mBéarla den chuid is mó
|''W.B.Yeats''
|''Thug pé brabús do CnG''
|-
|'''Biatas'''
|Iris
|1966->?
|The Tillage Farmer
|
|
|-
|'''Bullán'''
|Irisleabhar
|1994>?
|An Irish studies journal
|
|''Willow Press, Oxford''
|-
|'''Cara'''
|Iris
|?<2014>
|Iris do phaisinéirí eitleáin Air Lingus
|
|
|-
|'''Cáirdeas'''
|Iris
|?<1941>?
|Journal of the Gaelic Christian Fellowship.
|
|
|-
|'''Cath Maige Mucrama'''
|
|?<1975>?
|Imleabhar 50 d'imleabhar an chumain sin
|
|
|-
|'''Céim'''
|Iris
|1972 -'15>?
|Iris Oifigiúl An choimisiún le Rincí Gaelacha (dé-bhliantúil)
|
|
|-
|'''Cogar'''
|Iris
|1974
|Iris Chomhaltas Ceoltóirí Éireann
|
|http://homepage.tinet.ie/~cuisle1/cuisle.htm
|-
|'''Cuisle'''
|Iris
|2011
|The voice of the Members (Fianna Fáil)
|
|
|-
|'''Dúchas'''
|nuachtlitir
|1972-79
|Scríobh Mac durcá?? agus Ó Murchú ann
|
|Irish American Cultural Institute. St. Paul Minnesota
|-
|'''Dúiche Néill'''
|tréimhsechán
|1986-96>?
|“Tréimhseacháin léannta” áitiúl
|
|Scríobh Proinsias Ó Conluain ann go minic
|-
|'''Eile'''
|Iris
|2013 > 2021
|Iris don Aerach,
|Scot de Buitléir
|
|-
|'''Éire 19'''
|Irisleabhar
|1977
|University of Florida],
|
|
|-
|'''Éire'''
|Nuachtán
|1923 Ean- Bealtaine
|Seachtainiúl
|Countess Markievicz
|Clóadh i nGas Chú na hAlban chun theacht i dtír ar chinnsearacht Stát le linn an chogadh Catharga. Tháinig seo i ndiaidh 'Poblacht na hÉireann'.
|-
|'''Éire Ireland'''
|Irisleabhar
|1949 – 1973
|Iris sheachtainiúl Na Roinne gnóthaí Eachtaracha = Ireland: Weekly etc
|
|Leantar mar Ireland Today
|-
|'''Éire-Ireland'''
|Irisleabhar
|1914-16>1918-22
|<nowiki>http://www.corkpastandpresent.ie/localstudies/newspaperlist/a-g/</nowiki>
|
|
|-
|'''Éire-Ireland'''
|Irisleabhar
|1966> 1995-?
|a journal of Irish studies
|
|The Irish American Cultural Institute, St Paul, Minesota
|-
|'''Éire Nua'''
|Iris
|?<1980>?
|“Unity, Equality, Prosperity’ Iris inmhéanach Shinn Féin
|
|Feabhra 1980 - “Irislitir makes it’s reappearance with this issue. Two copies will be sent to each cumann and they should be passed around for members to read and study.”
|-
|'''Fianna'''
|
|1910/15?
|Clóite san Airgintín
|''Pádraig Mac Mághnais''
|
|-
|'''Fianna Fáil'''
|Irisleabhar
|1914
|THE IRISH ARMY
A Journal for Millitant Ireland
|Terrence McSwiney
|
|-
|'''Focalín'''
|Iris
|1978
|(“A wee word” for the odd reader of CLR who does not understand the First Language)
|
|
|-
|'''Forgnán'''
|iris
|?<1962 >?
|Journal of the Building Centre Dublin
|
|vol 1 No. 5 May 1962
|-
|'''Guth 7 Tuaraim'''
|nuacht iris
|1979 - 1984
|Iris mhíosúil áitiúil ó thús na 1980idí a bhaineann le hiarthuaisceart Dhún na nGall. Gaeilge sa chéad eagrán ach ní ina dhiadh sin.
|
|http://www.bealoideasbeo.ie/Guth_Tuairm?page=0
|-
|'''Inbhear'''
|sraith
|?<2010>?
|Journal of Irish music and dance
|''Niall Keegan''
|
|-
|'''Inis Fáil'''
|Iris
|1925>?
|Bulletin de la Ligue pour l'Indépendance de l'Irlande.
|
|
|-
|'''IRIS'''
|Iris
|1981–1993, 2005–2019
|Gnóthaí Eachtracha, Bureau d’Affaires Etrangéres
|
|Imeartas focal a bhí sa teideal a dtánaig ó ‘Irish Republican Information Service” - dé-bhliatúil.
|-
|'''Iris An Airm'''
|Nuachtán
|1922>?
|Foilsithe I mBÁC go Laethúil seachas an Satharn
|
|
|-
|'''Iris An Gharda,'''
|
|1969/1970
|
|
|<nowiki>http://www.policehistory.utvinternet.com/irisang.html</nowiki>
|-
|'''Iris Bheag'''
|Nuachlitir
|1987-1994?
|the intention of this litle magazine is to provide a means of
exchanging ideas and developing sinn Féin’s policies and strategies by disscussion. Rules 4. Material can be in Irish Or English7. IB is issued Free. Ib will be issued Monthly
|
|The Education department 44, Parnell Square,
Dublin 1 Irish inbhéanach Shinn Féin – Aengus Ó Snod.
|-
|'''Iris Fhianna Fáil,'''
|
|
|
|
|Teideal Nua: FF Newsletter
|-
|'''Iris Oifigiúl'''
|Iris
|?<2011>?
|Irish Oifigiúl de chuid an rialtas
|
|[Uimh. 48 – 2011]
|-
|'''[[:en:Lia_Fáil_(political_party)|Lia Fáil]]'''
|Iris
|1957
|Fr. Fahy 10 -neagrán – he single handedly wrote the 10 highly inflamatory newspapers resulting in demotion in 1959
|Father John Fahy
|Organ of the Land and Industrial Army of Ireland.
|-
|'''[https://muse.jhu.edu/journal/141 New Hibernia review / Iris Éireannach nua]'''
|Iris ráithiúl
|1997>2021
|St. Paul (Minnesota) Center for Irish Studies at the University of St. Thomas 1997
|Thomas Dillon Redshaw
|
|-
|'''Nua'''
|Iris
|1997>2000?
|studies in contemporary Irish writing.
|Eugen O'Brien
|Jefferson City, TN: Carson-Newman College
|-
|'''Nuacht CIÉ'''
|Iris
|
|Baile Átha Cliath, An Roinn Faisnéise, Stáisiún Droichead an Rí.
|''Lorcán Ó Treasaigh''
|
|-
|'''Nuacht Náisiúnta'''
|
|1923-25
|
|
|
|-
|'''Nuacht Náisiúnta'''
|Iris
|1969 -1976
|Iris inmheánach de chuid Sinn Féin, foilsithe i Gardiner Place
|
|<nowiki>http://www.iol.ie/~rjtechne/century130703///////1960s/nuacht69.htm</nowiki>
|-
|'''Obair'''
|Iris
|?<2014-'14>?
|Bulletin of the office of public works
|
|
|-
|'''Óur Girls/ Ár gCailíní'''
|
|1930-1933
|The Magazine for the Girls in Ireland
|
|
|-
|'''[[Poblacht na hÉireann (nuachtán)|Poblacht na hÉireann]]'''
|Nuachtán
|1922-23
|Bhí eagrán Albanach, Deisceartach agus ceann leis
an dteideal bhreis War News ann
|
|Tháinig ‘Éire’ ina dhiadh tar éis bhás Childers a bhí i gceannas ar bolscaireacht poblachtánach.
|-
|'''Poblacht na nOibrithe'''
|Iris
|2012 - 2014
|
|
|iris de chuid éirigí a bunaíodh i 2006 https://www.leftarchive.ie/document/636/
|-
|'''[https://pogmogoal.bigcartel.com Póg Mo Goal]'''
|Iris
|2015>2020
|i bhfoirm nuachtán eisithe ag Pogmogoal.com
|
|Póg Mo Goal is a beautifully produced football magazine, from right here in Dublin.
|-
|'''Saoirse Éireann Eolftone Weekly'''
|Nuachtán
|1937/8>?
|Seachtainiúl ‘twopence’
|
|Vol 1. No 36 Saturday May 7 1938
|-
|'''Saoirse Nua'''
|Iris
|?<2014
|The voice of the Republican Movement
(Republican Sinn Féin) Issue 15 Spring 2014
|
|
|-
|'''[http://www.irishlabourhistorysociety.com/index.php?page=saothar30&title=Saothar%2030 Saothar]'''
|Iris
|1975-2020>
|Iris an chumainn le stair Lucht Saothair na hÉireann
|''Pádraig Ó Snodaigh an chéad eagarthóir''
|Saothar 45 2020
|-
|'''Scéal Eile'''
|Nuachtlitir
|?<2009>?
|The Newsletter of the CooleyKeegan branch of CCÉ
|
|
|-
|'''[[Scéala Éireann]] / The Irish Press'''
|Nuachtán
|1931 -1995
|Bhíodh altanna Gaeilge thríd.
|
|
|-
|'''Sciath'''
|Iris
|
|Journal of the National Industrial Safety Organisation
(deir NLI gur i nGaeilge atá sé)
|
|lean 'Health and Saftey é mar theideal
|-
|'''Sgéal Chatha Luimnigh'''
|Nuachtán
|?<1922>?
|Limerick War News, nuachtán an rialtas sa choga cathardha
|
|
|-
|'''Seanchas Ard Mhaca'''
|Iris
|1957-1993
|Iris Stairáitiúl
|
|
|-
|'''Seanchas Dúthalla'''
|
|?<1971-91>?
|
|
|
|-
|'''Sinn Féin'''
|Iris
|1923 – 1925
|
|''Patrick J Little''
|18,000 cóip á ndíol. Tháinig seo i ndiaidh Éire
|-
|'''Sinn Féin (Daily)'''
|Iris/nuachtán
|1909-> 1910?
|
|
|
|-
|'''Sinn Féin (Weekly)'''
|Iris
|1906> 1914?
|
|
|
|-
|'''Sinsear'''
|
|?<1981- 1995>?
|Roinn Béaloideasa Éireann Coláiste na hOllscoile
|
|
|-
|'''Spéis'''
|sraith
|2010 -'13
|Bulletin of the International Council for Traditional Music Ireland
|''Liz Doherty, Thomas Johnston (2012)''
|
|-
|'''Táin'''
|Iris démhíosúil
|?<2003-2007>?
|the Australian Irish Network
|''Val Noone foilsitheoir''
|
|-
|'''Teanglitir'''
|Nuachtlitir
|1985-1996
|Irish Association of applied Lnguistics -IRAAL
|''Dónall P. Ó Baoill (1-19) Jeff Kallen (20-25), Patrick Farren (25->)''
|''bhfuil éagsúlacht idir Iris na Gaeilge/ teanglitir/teangeolas/teanga''
|-
|'''Treoir'''
|Iris
|?<1970-2020 > Vol.2 Uimhir.2 Márta -Aibrean
|Iris oifigiúl Cómhaltas Ceóltóirí Eireann luach 1s.
|
|
|-
|'''An Sgrúdaightheoir The Examiner'''
|Nuachtán
|1930 -1960
|(Dundalk) Thosaigh mar an Newry Examiner
|
|
|-
|'''The Fanad Magazine'''
|
|
|
|
|
|-
|'''The Gael'''
|Iris
|
|The official journal of the Gaelic Athletic Association.
|
|
|-
|'''the Northern Patriot'''
|Iris
|1895
|
|
|
|-
|'''The Shan Van Vocht'''
|Iris
|1896 >?
|(An tSean Bhean Bhocht) A National Monthly Magazine
|''Alice Milligan, Eithne Carberry''
|
|-
|'''Young Ireland/Éire Óg'''
|Irisleabhar
|1919-1923
|Young Ireland i mBÁC
|
|
|-
|'''Uladh'''
|irisleabhar
|1904-05
|a literary & critical magazine.
|
|
|}
== An Ghaeilge á phlé i mBéarla ==
{| class="wikitable"
|
#
|
|
|
|
|
|-
|'''''Teideal'''''
|'''''Nuachtán /Iris'''''
|'''''Blianta'''''
|'''''Buneolas'''''
|'''''Eagarthóir'''''
|'''''Breis eolas'''''
|-
|'''Ancient Ireland'''
|Iris sheactainiúl
|1835
|Foilsithe i mBÁC John S. Folds
|''Philip F. Brown / Pilib de Brúin''
|Established for the purpose of reviving the cultivation of the Irish language, and originating an earnest investigation into the ancient history of Ireland …
|-
|'''Celtica'''
|irisleabhar
|1946 - 2020
|peer-reviewed journal on Celtic Studies, including linguistics,
literature, manuscript studies, textual criticism, history, law,
Dialect studies and onomastics.
|''Uimhi 31Barry J. Lewis, Ruairí Ó hUiginn''
|bliantúil ó bhí 2016 ann
|-
|'''Éiriu'''
|sraith
|1904-2013>
|School of Irish Learning. Dublin Acadamh Ríoga na hÉireann
|
|Saothar ag Osborne Bergin, Kuno Meyer, agus John Strachan ann.
|}
== Cíona Lín / Blaganna ==
{| class="wikitable"
|'''Abair as Gaeilge é'''
|2006
|mar ba mhaith liom mo chuid Ghaeilge a bhisiú.
|''Julia - Meiriceánach''
|<nowiki>http://abair-as-gaeilge-e.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Aduaidh'''
|2005 – 2007
|Focail fé thuairim i nGaoluinn.
|''Cionaodh''
|<nowiki>http://aduaidh.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Ag Seasamh an Fhóid'''
|2016 – 2019
|togra ealaíne le comóradh a dhéanamh ar an tionchar a bhí ag
muintir Ros Muc ar an bPiarsach sna blianta roimh an Éirí Amach
|''Nuala Ní Fhlathúin agus''
''Eoin Mac Lochlainn,''
|<nowiki>https://rosmuc2016.wordpress.com</nowiki>
|-
|'''Aisling'''
|2006 – 2016
|“Is blag beag é seo ina ligim saor mo chuid smaoint...”
|''Tim''
|
|-
|'''Amhráin Arann'''
|2012 – 2014
|“..amhráin a cumadh in Árainn a eisiúint i bhfoirm leabhair le dlúthdhioscaí..”
|''Deirdre Ní Chonghaile''
|
|-
|'''An Blag Ard'''
|2010
|
|''as an tSraith bháin dó''
|<nowiki>http://anblagard.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''An Bhlaglann'''
|
|''Blag spéisiúil ar chúrsaí oideachais is teichneolaíocht Gaeilge -!G''
|
|níl rian de ann ach mar nasc ar iGaeilge
|-
|'''An Bothán Tréigthe'''
|2007 – 2009
|
|
|<nowiki>http://anbothantreigthe.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''An Cailín Deas'''
|
|''Blag an chailín deas Gaeltachta atá anois ina cónaí sa Chathair- IG''
|
|níl rian de ann ach mar nasc ar iGaeilge
|-
|'''An Cainteoir Dóchais'''
|?<2009 >?
|
|''Michal as Poblacht na Seice''
|
|-
|'''An Caomhach'''
|2005 - 2020
|Tuairimí agus fíricí nach mbíonn le fáil aon áit eile as Gaeilge.
|''Séamus Poncán Ó Neachtain''
|<nowiki>http://caomhach.blogspot.com</nowiki> go mór ar son Iosrael – dar le Igaeilge
|-
|'''An Cheathrú Rua'''
|2011 – 2012
|chun eolas a chur ar fáil don phobal.
|
|<nowiki>http://ancheathrurua.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''An Cnagaire'''
|2008 - 2020
|
|''Póló''
|<nowiki>https://ancnagaire.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''*An Codú'''
|2006 -’ 21>
|Smaointe Fánacha as Chonamara
|''Eoin Ó Riain''
|''<nowiki>http://smaointefanacha.blogspot.com</nowiki>''
|-
|'''An Coimíneach'''
|2013-1015
|Cín Lín Uí Choimín
|
|
|-
|'''An Croí Ait'''
|2011 – 2021>
|Altanna agus ceachtanna mhúinteoira Gaeilge dá ranga agus
d’fhoghlaimeoirí. Morán nasc chuig áiseanna éagsula
|Caitríona Weafer Múinteoir,
Éireannach I gCathair na nAingeal,
|<nowiki>https://ancroiait.wordpress.com</nowiki>
|-
|'''An Doras Oscailte'''
|2005 – 2012
|Blog ina dhéanfaidh mé cleachtadh ar mo chuid Gaeilge
|mark bodah
|<nowiki>http://dorasoscailte.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''An Druma Mór'''
|2008-?
|''Blag chúrsai Reatha an sár iriseoir Eoghan Ó Néil -IG''
|''Eoghan Ó Néill''
|níl rian de ann ach mar nasc ar iGaeilge
|-
|'''An Ghuí Aniar'''
|2009 – 2011
|
|''Ros Cománach i nGaillimh''
|<nowiki>http://anghuianiar.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''An Mheabhair Foghlaimeora'''
|2010 – 2011
|
|''Bleáth cliathach a bhí 28''
|
|-
|'''An Litríocht seo Againne'''
|2009 – 2011
|Is éard tá sa bhlag seo mo chuidse smaointe faoin litríocht seo againn
|''Cailliomachas – leabharlannaí''
|<nowiki>http://litrocht.blogspot.com/2009/05/</nowiki>
|-
|'''An Ruball Rua'''
|2017 – 2020
|''Fáilte isteach ag an bhlag seo – teangacha a bheas le feiceáil:Gaeilge, français, English''
|
|<nowiki>https://ruballrua.wordpress.com/tag/photography/</nowiki>
|-
|'''*An Scríobhaí Siúlach'''
|2021
|Cín Lín chun Connalach a lonnaigh san Oirua agus atá ag iarraidh an teasnamh scríobh i nGaeilge faoin tir a chuir ina cheart
|''Kayla Reed''
|https://scriobhaisiulach.wordpress.com
|-
|'''Anseo is Ansiúd'''
|2010
|Blog as Gaeilge faoi gnáth rudaí an tsaoil agus mo chuid eachtraí éigsiúla.
|''Gearóid Ó Madáin''
|<nowiki>http://anseoisansiud.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''An t-Oileánach Tréighthe'''
|2009 – 2012
|
|''Proinsias Mac a’ Bhaird''
|
|-
|'''*An Tuairisceoir'''
|2013 – 2021>
|Nuachtán Ghréasán a chlúdaíonn réimse leathan de Nuacht.
|''Ciarán Dúnbar agus roinnt eile''
|<nowiki>https://antuairisceoir.wordpress.com</nowiki>
|-
|'''An t-Ultach'''
|2010 – 18?
|Suíomh Chín lae don Iris gan ach 5 alt air
|''Seán Rua Ó Murchú''
|<nowiki>https://antultach.wordpress.com</nowiki>
|-
|'''Anuas den tSeilf'''
|2009 – 2011
|Nótaí agus smaointe iad seo de réir mar a thagann siad chugam
|''Cailliomachas – leabharlannaí''
|<nowiki>http://cailliomachas.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Aodhán'''
|2013
|Ag Smaoineamh os Ard
|''Aodhán Ó Dea''
|<nowiki>http://aodhanodea.ie/blog/</nowiki>
|-
|'''Ar Son na Drúise'''
|
|suíomh, príobháideach é an suíomh seo
|
|<nowiki>https://arsonnadruise.wordpress.com</nowiki>
|-
|'''As an Nua'''
|2016>?
|formhór de i mBéarla de réir freagrai ar alt ar i dTuairaisc
|Siún Ní Dhuinn
|nasc ag rá gur suíomh ag déanamh aithris atá i gceist
|-
|'''As Ord Oráiste'''
|2005 – 2006
|Dhá alt ón iriseoir seo as Béal Feriste
|Liam O Raiste
|<nowiki>http://asordoraiste.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Athfhás'''
|2011 – 2016
|Seo nuacht agus eile ón iar-Ghaeltacht, áit atá ag teacht thar
n-ais ina Ghaeltacht iomlán sar i bhfad!
|
|<nowiki>http://athfhas.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Bealach mo Shaoil'''
|2005-2009
|chun mo chuid Gaeilge a cleachtadh, go príomha le greann -
|''mac léinn sa tSúlainn''
|<nowiki>http://siuloir.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Baoismhacnamh'''
|2005-2009
|chun mo chuid Gaeilge a cleachtadh, go príomha le greann -
|''mac léinn sa tSúlainn''
|<nowiki>http://siuloir.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Betty Furlong'''
|2018 -2020
|
|
|
|-
|'''Blag Cois Life'''
|2010 – 2015
|Blog of Cois Life, Irish Language Publishers
|
|<nowiki>http://blagcoislife.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Blag Forbairt Naíonraí Teo.'''
|2009 - 2013
|Blag é seo atá dírithe othur seo siúd a bhíonn ag obair i
Naíonraí/naíscoileanna
|
|<nowiki>https://naionrai.wordpress.com</nowiki>
|-
|'''Blag Ghael Gan Náire'''
|2007>?
|
|
|http://gaelgannaire.blogspot.com/,
|-
|'''Blag Ghearóid'''
|2006 – 2009
|
|
|<nowiki>http://gearoid.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Blag Mháirtín Uí Mhuilleoir'''
|
|Iar-pholaiteoir le Sinn Féin ar é Máirtín Ó Muilleoir
|
|caifear cuireadh a bheith ag duine chun é a léamh
|-
|'''*Blag Nua Gaeilge'''
|2019 – 2021
|
|''Panu Petteri Höglund''
''Nó tá urscéal leis clóite ann''
|<nowiki>https://blagnuagaeilge.blogspot.com/2019/06/</nowiki>
|-
|'''Blag Shomhairle'''
|2005 -2006
|Níl fágtha ach nasc ar an suíomh blaganna
|
|
|-
|'''Baoismhacnamh'''
|2018 -2020
|
|
|
|-
|'''Breacleabhar An imill'''
|2004 – 2005
|'Sé is príomhchuspóir na mblaganna seo ná mo chuid
Gaeulinne a chleachtadh agus a fheabhsú’
|''Conn -''
''lonnaithe in Inis, Co. an Chláir''
|<nowiki>http://breacleabhar.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Brian Darby'''
|2014 – 2015
|suíomh le altanna faoi na gcluichí Gaelacha
|''Brian Darby''
|<nowiki>https://briandarby1.wordpress.com/category/gaeilge/</nowiki>
|-
|'''Bród Éireannach'''
|2005 -2006
|Seo mo bhlog. Beidh sé i nGaeilge agus i mBéarla
|''Aingeal – foghlaimeoir Gaeilge Pennsylvania''
|<nowiki>http://aingealpuirseil.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Bruth Seanfharraige'''
|2009
|'Ní beag beagán de drochbhrocán”
|''An Deabhal Álainn''
|<nowiki>http://seanfharraige.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Cainteoir Doofus'''
|2011-2012
|tuaraimíagus iad aisrithe sa cholún ar dheis
|
|<nowiki>http://www.cainteoirdoofus.com</nowiki>
|-
|'''Ceiliúradh'''
|2011- 2013
|
|
|<nowiki>https://ceiliuradh.wordpress.com</nowiki>
|-
|'''Ceist Mór an lae'''
|2006 – 2008
|Polaitíocht
|''iriseoirí éagsula''
|<nowiki>http://ceistmhor.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Cha chanann? Canathaobh?!'''
|2020 – 2021
|Tógáil ar Scoil Ghaeilge Ghearóid Tóibín agus na hamhrain a múineadh
|''Séamus Poncán Ó Neachtain''
|<nowiki>https://amhrainghaeilge.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Chetwynde Downs'''
|2006 – 2012
|Fear meánaosta beoir-bholgach frustráilte. Ag lorg
síbearchaidreamh intleachtúil platónach le bean shéimh chneasta
A thabharfadh cluas bhaúil do m'fhaidhbeanna pearsanta.
|
|<nowiki>http://chetwyndedowns.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Cín Lae Sclábhaí Pá'''
|2008 - 2011
|
|''Dubhaltach (Uí Reachtair?)''
|<nowiki>https://tadenc.blogspot.com/search?q=2011</nowiki>
|-
|'''Cistin Chliste'''
|2011
|Oidis agus altanna ar bhia i nGaeilge agus Sasanais
|
|<nowiki>https://cistinchliste.wordpress.com</nowiki>
|-
|'''CLG go Deo'''
|2014 – 2015
|altann ar an Chumann lúthchleas Gael
|
|<nowiki>https://clggodeo.wordpress.com</nowiki>
|-
|'''Club Leabhar'''
|2005 > 2006
|leabhair agus
|''Aonghus Ó hAlmhain 7 Coleen Dollard''
|<nowiki>http://club-leabhair.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Coicís in Éireann'''
|2007 – 2009
|
|''mark bodah''
|<nowiki>http://coicisineirinn.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Crá Croí Cois Cuain'''
|2006 -2018
|Sóisialachas agus an Ghaeilge
|
|<nowiki>https://cracroi.wordpress.com</nowiki>
|-
|'''Crosbhealaí'''
|2008 – 2012
|Blag i nGaeilge ar chúrsaí an tsaoil.
|''Aonghus Dwane''
|<nowiki>http://crosbhealai.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Cuisle'''
|2005
|Mommy blogging as Gaeilge
|''Nicole as Worchester''
|<nowiki>http://cuisle.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Cumann Carad na Gaeilge'''
|2005 -2010 ‘15 -‘17
|Agallaimh agus caint as Gaeilge.
|''Séamus Poncán''
|<nowiki>http://philo-celtic.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Cumann Scribhneirí Úra na Gaeilge'''
|2007 – 2015
|23 scríobhnóir úra ag cur a saothar pinn in airde ar an idirlín
|
|<nowiki>http://scribhneoirioga.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''*Cursaí Staire'''
|2012 -2021
|Aistí ócáideacha ar an stair, ar staraithe, agus ar scríobh na staire.
|''Vincent Morley''
|<nowiki>http://cstair.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Daoine Beaga'''
|2011
|Corr alt ghairid
|''Réaltán Ní Leannáin''
|<nowiki>http://daoinebeagadotcom.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Dialann Scott de Buitléir'''
|??
|oscailte dóibh siúd le cuireadh amháin
|''Scott de Buitléir''
|<nowiki>http://dialannscott.blogspot.com/</nowiki>
|-
|'''Dónal Na Gealaí'''
|2009
|6 nó seacht alt ar an réimsí éagsula den Ghaeilge
|''Feilm Borland''
|<nowiki>http://donalnagealai.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Éan Bealtaine'''
|2006 – 2011
|A nest for a May Bird's thoughts - Gaeilge I 2006 sasanais I 2011
|''Wren''
|<nowiki>http://eanbealtaine.blogspot.com/2011/</nowiki>
|-
|'''Fada fada'''
|2008
|comharthaí bóithre ceartaithe le péint
|''Ceithearnach Comharthaí''
|<nowiki>http://fadafada.blogspot.com/?view=mosaic</nowiki>
|-
|'''Faoi Cheilt'''
|2010 – 2014
|
|''John''
|<nowiki>http://faoicheilt.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Feachtas'''
|2012
|–Óg Ghluaiseacht na Gaeilge – Eolas agus imeachtaí an eagrais
|
|<nowiki>http://feachtas.blogspot.com/p/dean-teagmhail-linn.html</nowiki>
|-
|'''Fear Beag'''
|2012
|5 alt fada
|
|<nowiki>http://fearbeag.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Feicim'''
|2011 – 2017
|Gaeilge le Spraoi ar Inis Oírr. Fun Easy Irish Courses
– Immersion Method!
|''Bríd Ní Chualáin''
|<nowiki>https://feicim.wordpress.com</nowiki>
|-
|'''Fiche focal'''
|2007 – 2011
|
|''Connalach a d’fhreastail ar O na G''
|<nowiki>http://fichefocal.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Fiontar agus Scoil na Gaeilge'''
|2015 – 2018
|suíomh le mórán eolas maidir le Fiontar
|''blaganna ó Mhic léinn''
|<nowiki>https://fiontardcu.wordpress.com/about/</nowiki>
|-
|'''Fis'''
|2006 – 2013
|An chéad fhíschraoladh ó Chumann Carad na Gaeilge,
D’fhág an leathanach is chuir in airde ar You tube
|''Seéamus Poncánach''
|<nowiki>http://philo-celtic-feesh.blogspot.com</nowiki>
<nowiki>https://www.youtube.com/playlist?list=PL395B1BAD058326A1</nowiki>
|-
|'''Foinsí'''
|2009 – 2011
|liostaí foinsí ar na haistí sa dá chín lín eile ag an údar
|''Cailliomachas – leabharlannaí''
|<nowiki>http://xn--foins-3sa.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Gaeilgeandedtec'''
|2006
|cín lín Macléinn le deis ceartúcháin a dhéanamh, 4 nó 5 alt
|''Mairead G''
|<nowiki>http://gaeilgeandedtec.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Gaeilge Faoi Thalamh'''
|2004 >?
|Arm Rúnda na Gaeilge
|
|''<nowiki>http://gaeilgefaoithalamh.blogs.ie</nowiki>''
|-
|'''Gaeilge in Kirkby'''
|2013 – 2016
|Is blag í chun suim sa Gaelige a spreagadh i measc mo phobail féin.…
|
|<nowiki>http://gaeligeinkirkby.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Gaeilge i gColáiste Ailigh'''
|2011 - 2019
|Ar an suíomh seo gheobhaidh scoláirí cuidiú leis an Ghaeilge
|''Proinsias Mac a’ Bhaird''
|<nowiki>http://gaeilgeigcolaisteailigh.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Gaeilge le Glam'''
|2015 – 2016
|Ceathrar múinteoirí Gaeilge le suim i bhfaisean, i dtáirgí áilleachta,
|
|<nowiki>http://gaeilgeleglam.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Gaeilgeoir na Fionnlainne'''
|2003 – 2006
|tuaraimí Phanu ar an saol. Filleann sé ar i 2013 théis cliseadh
blogs.ie chun rá go mbeadh seo á n-úsáid aige feasta,.
|''Panu Höglund''
|<nowiki>http://gaelpanu.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''*Gaeltacht 21'''
|2009 – 2021
|
|''Eoin Ó Riain''
|<nowiki>http://gaeltacht21.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Gael trip'''
|2016 – 2021
|Is í an sprioc atá againn i nGael Trip ná taisteal timpeall an
Domhain agus an Ghaeilge a úsáid
|''Oisín Mac CinnéideEmma Ní Nualláin''
|<nowiki>https://gaeltrip.com</nowiki>
|-
|'''Gan Ainm'''
|2007 – 2011
|alt ar líon an dteaghlach a labhraionn Gaeilge
|''solas dubh''
|<nowiki>http://ganainm.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Garraí Johnny Mhorgan'''
|2009- 2010
|Cúrsaí cruthaitheachta, cúrsaí na n-ealaíon, dialann - i nGaeilge na hÉireann.
|''Tadhg Mac Dhonngáin''
|<nowiki>http://garraijohnnymhorgan.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Gasúir le Gaeilge'''
|2011-2017
|Plé ar ghasúir a thógáil le Gaeilge (I Pennsylvania)
|''Lawrence Morris''
|<nowiki>https://gasuirlegaeilge.wordpress.com/page/25/</nowiki>
|-
|'''Gnóthach'''
|???
|nasc ar shuíomh coiscéim, imithe ón idirlíon anois
|
|<nowiki>http://gnothach.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Go Maith'''
|Feabhra go Márta bliain éigin
|Comic strip
|''Brian fitzmaurice 7 SC Durkin''
|<nowiki>http://gomaithcomic.blogspot.com/2007_02_06_archive.html</nowiki>
|-
|'''Grá fé Ghruaim'''
|
|oscailte dóibh siúd le cuireadh amháin
|
|<nowiki>http://nuaaois.blogspot.com/</nowiki>
|-
|'''*Hillary NY'''
|2004 – 2021
|Meascra i nGaeilge ó Nua Eabhrac - nó pé áit ina bhfuilim!
|''Hilary Sweeney''
|<nowiki>http://hilaryny.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''*Igaeilge'''
|2009 – 2021
|Tuaraimí neamhspleácha Chonchubhair gan aon deontas
|''Conchubhair Ó Liatháin''
|<nowiki>http://gaeltacht21.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Imeall'''
|2004 -2009
|Blag fuaime ón imeall
|''Conn Ó Muíneacháin''
|<nowiki>https://imeall.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''iMúscraí'''
|2008 – 2013
|Tionscnamh de chuid Comharchumann Forbartha Mhúscraí ar mhaithe
le cur chun cinn na teanga agus ghnéithe eile de chultúr an cheantair.
|''Conchubhair Ó Liatháin''
|<nowiki>https://imuscrai.wordpress.com</nowiki>
|-
|'''Íomhá an Lae'''
|2007 - 2019
|Griangraif éagsúla a dhéanan mé o lá go lá agus mo chuid
Smaointe faoi as Gaeilge
|
|<nowiki>http://iomhannablag.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''*Irish Language blog'''
|2019 – 2021
|930 mion cheacht ón shuiomh Transparent Language
|
|<nowiki>https://blogs.transparent.com/irish/la-fheile-padraig-3/</nowiki>
|-
|'''Iris Eoghanaigh'''
|2009 – 2011
|Tuaraimí, Nuacht, eolas
|''Seán Mór – seo tús na hirise''
|<nowiki>http://eoghanach.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Is as An Baile Mé'''
|2006 - 2007
|tuaraimí foghlaimeora
|''Richard Achibld''
|<nowiki>https://foghlaimeoir.wordpress.com</nowiki>
|-
|'''Leadrán'''
|
|Níl rian de ar fáil ach mar nasc ar IGaeilge
|
|<nowiki>http://leadran.com</nowiki>
|-
|'''Léigh Mé ar Mo T-Léine é'''
|2006 – 2007
|Cin lae lín ar thaisteal ar fud an Bhraisil
|''Alex Hijimans''
|<nowiki>https://naceithrehairde.travellerspoint.com</nowiki>
|-
|'''Líonra'''
|2014 – 2021
|Blag d’fhoghlaimeoirí fásta Aonad na Gaeilge Ollscoil Luimnigh
|''Deirdre Ní Loinsigh''
|<nowiki>https://lionra.wordpress.com/about/</nowiki>
|-
|'''Litríocht na n-Óg'''
|2010 – 2013
|An Tríú Comhdháil ar Litríocht agus ar Chultúr na nÓg
|
|<nowiki>http://litriochtnanog.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Máire ag Faire'''
|2012 – 2013
|10 n-alt ar fad
|''Máire burns – iarmhúinteoir Gaeilge''
|<nowiki>http://maireagfaire.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Máthair Gaelachais'''
|2007 - 2016
|
|''Jennifer''
|<nowiki>http://misemamai.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Mícheál John O Meachair'''
|2012 – 2013
|Nasanna á gheallúint ach Níos mó air faoi féin ná aon rud eile
|''Mícheál John O Meachair''
|'''Mícheál John O Meachair'''
|-
|'''Milseog Mhilis'''
|
|Gaeilge agus Sínis (Tá sé mar aidhm agam cultúr na nGael agus a
dteanga a roint le muintir na hÁise
|
|<nowiki>https://milseogmhilis.wordpress.com</nowiki>
|-
|'''Mise Áine'''
|2007 – 2011
|
|''Áine''
|<nowiki>http://miseaine.blogspot.com</nowiki> - leanann mar Rámhaille
|-
|'''Mise Ciara'''
|2013 – 2021
|Scríobh Eat Sleep
|''Ciara Ní Éanacháin''
|<nowiki>http://miseciara.wordpress.com</nowiki>
|-
|'''Misneach Na Gaillimhe'''
|2013 – 2017
|Sóisialaigh Na Gaeilge i nGaillimh
|
|<nowiki>http://misneachnagaillimhe.blogspot.com/2017/04/seilbh-glactha-ag-baill-misneach-ar.html</nowiki>
|-
|'''Mo Bhlog'''
|2006 – 2009
|Ruminations & practice ‘ as Gaeilge’
|''Dalta i Minesota''
|<nowiki>http://mo-bhlog.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Muirann Ní Chonnaláin'''
|2009 – 2010
|Céad iarracht scríobh as Gaeilge
|''Muirann Ní Chonnaláin''
|<nowiki>http://poetryasgaeilge.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Múinteoir Sabine'''
|2012
|Múinteoir bunscoilea rugadh sa Ghearmáin alt ar RnaG
|''Sabine Nic Cionnaith''
|<nowiki>https://muinteoirsabine.wordpress.com</nowiki>
|-
|'''Myles an Nissan Micra'''
|2010 – 2012
|a man of letters, public servant, polymath, tribune of the people,
and pedant. He formerly wrote for a web magazine under the
pseudonym 'Myles an Ford Fiesta' but has since changed his
Mode of conveyance.
|
|<nowiki>http://mylesanm.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''*Nótaí Imill'''
|2009 – 2021
|
|''Denis King – Seattle''
|<nowiki>http://nimill.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Nuacht1.com'''
|
|Gach Ailt – os na meáin Gaeilge / nascann chuig na stáisiúin Gaeilge
Nuacht TG4 7 RTÉ Agus Podchraoltaí
|
|<nowiki>https://nuacht1.com/blaganna/</nowiki>
|-
|'''Puc Saor'''
|2014 – 2015
|Blag chun an CLG a phlé as Gaeilge.
|
|<nowiki>http://pucsaor.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''*Rámhaille'''
|2011 – 2021
|Mise Áine ag Rámhaille
|''Áine''
|<nowiki>https://ramhaille.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Rán na nGág'''
|2009 – 2019
|Is geal leis an bhfiach dubh a ghearrcach féin.
|''Fergus Ó Néill''
|<nowiki>http://ormondo-fon.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''*Rogha Gabriel'''
|2012 – 2021
|Sleachta as saothar Ghabriel Rosenstock
|''Gabriel Rosenstock''
|<nowiki>https://roghaghabriel.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Rud ar Bith'''
|2008 – 2010
|
|''student of the universe a fhreastalaíonn ar ghaeltachtMinesota''
|<nowiki>http://rudarbith.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Santa Cruz na Gréine'''
|2009 - 2012
|Dialann ag cur síos ar an saol i Santa Cruz, California
|
|
|-
|'''Scáthán'''
|2017 – 2019
|
|
|<nowiki>https://www.scathan.ie/2019</nowiki>
|-
|'''Scéala Na Wombait'''
|2004 – 2012
|altanna ar ainmhithie éagsula
|
|<nowiki>http://mhwombat.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''*Scéalta Ealaíne'''
|2019 - 2021
|Irish Art Blog 99% sa tSasanais
|''Eoin Mac Lochlainn''
|<nowiki>https://emacl.wordpress.com</nowiki>
|-
|'''*Scott de Buitléir'''
|2017-2021
|
|Scott de buitléir
|https://scottdebuitleir.com/category/gaeilge/
|-
|'''Scríbhneoirí Úra na Gaeilge'''
|2007 – 2015
|Cín lín a bhí ag iarraidh saothar mórán scríbhneoir a thabhairt le chéile
|''20 scríobhnóir éagsúla''
|<nowiki>http://scribhneoirioga.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Seo focan Iontach'''
|
|mar nasc ar mhórán cín lín ach é imithe ón tidirlíon
|
|ní oibríonn na nascanna
|-
|'''Seo Panu ag Labhairt'''
|
|Níl rian de ar an nasc atá ar lch cumann Carad na Gaeilge
|''Panu Höglund''
|<nowiki>http://gaeilgepanu.blogs.ie</nowiki> ff Gaeilgeoir na Fionnlainne
|-
|'''Sin É'''
|2014
|'Blog' nua-aimseartha Gaeilge don na deagoirí agus daoine óga
In Éireann agus na foghlaimeoir Gaeilge timpeall an domhain!
|''Sinéad''
|<nowiki>http://istreiseanpeannnaanclaiomh.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Smaointe as Gaeilge'''
|2020
|Occasional thoughts written in Irish -. Ní dhéanaim tada ach an
Corrsmaoineamh a scríobh, anois 's aríst,
|
|<nowiki>https://smaointe-as-gaeilge.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''*Smaointe Fánacha Aonghusa'''
|2005 – 2021
|Mar a deir sé ar an gcanna!
|''Aonghus Ó hAlmhain''
|<nowiki>https://aonghus.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Smaointe ón Champas'''
|2013
|Smaointe a ritheann liom agus mé in ainm's a bheith ag staidéar!
|''Colm Mac Fhionnghaile''
|<nowiki>http://smaointeonchampas.blogspot.com/2013/02/</nowiki>
|-
|'''Stair i gColáiste Ailigh'''
|2010 – 2011
|nascanna físe i mBéarla curtha i láthair ag an máistear i nGaeilge
|''Proinsias Mac a’ Bhaird''
|<nowiki>http://staircolailigh.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Stádas na litríochta gaeilge'''
|2010
|Aon alt amháin
|''Ríona''
|<nowiki>http://stadasnalitriochta.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Tadhg An Mhargaidh'''
|2006
|Blog Gaeilge faoi mo shaol sin an méid. Macléinn aerach as Vancouver.
|''Tadhg''
|<nowiki>http://tadhganmhargaidh.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Taifead Taibhreamh'''
|2006
|A bhrionglóidí scríofa ag an údar
|''mark bodah''
|<nowiki>http://taibhreamh.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Te Bruite'''
|2012 – 2013
|Nuacht faoi eisiún DC Rís
|
|<nowiki>http://tebruite.blogspot.com/2012/11/</nowiki>
|-
|'''Thall is Abhus'''
|
|bainte den idirlíon an t-aon rian mar nasc ar Lch Anuas Den tSeilf
|
|<nowiki>http://seano-thallisabhus.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Tomhas na Teanga'''
|2014 – 2021
|tosaithe i 2014 ach altanna ann ó 2002
|''Séamas Ó Neachtain,/ Jim Norton''
|<nowiki>http://tomhasnateanga.blogspot.com/?view=classic</nowiki>
|-
|'''Tomhais'''
|2009 – 2010
|tomhasanna dhá líne – cad a bheadh ann?
|''Aa Deabhal Álainn''
|<nowiki>http://tomhais.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Tuairimí Éagsúla'''
|2011 – 2014
|éiríonn as is bunaíonn smaointe ón gcampas
|''Colm Mac Fhionnghaile''
|<nowiki>http://anscolairescartha.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Turas Aisle'''
|2017 – 2020
|Turas Amháin
|''Réaltan Ní Leanáin''
|<nowiki>http://turasailse.blogspot.com</nowiki>
|-
|'''Uathachas in Éirinn'''
|2008 – 2020
|Tuiste fhir óig le huathachas
|''COC''
|<nowiki>http://blag.uathachas.ie</nowiki>
|-
|'''vernacularisms Gaeilge'''
|2013
|Nótaí Ó Bhéal Feirste
|''Jason Ó Ruairc''
|<nowiki>https://vernacularismsgaeilege.wordpress.com</nowiki>
|-
|'''Vítneam agus An Chambóid'''
|2015
|Altann ar stair an Chambóid agus Vítneam
|''Oanro''
|<nowiki>http://vitneamanchamboid.blogspot.com</nowiki>
|}
== Féach freisin ==
* [[Stair iriseoireacht na Gaeilge]]
== Naisc sheachtracha ==
* [https://libguides.ucc.ie/newspapers/anghaeilge Nuachtáin agus Irisí as Gaeilge (Coláiste na hOllscoile Corcaigh)]
== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Irisi agus Nuachtain Gaeilge}}
[[Catagóir:Liostaí]]
[[Catagóir:Irisí Gaeilge| ]]
[[Catagóir:Nuachtáin na Gaeilge| ]]
[[Catagóir:Nuachtáin in Éirinn|*]]
[[Catagóir:Irisí Éireannacha|*]]
2jnv71k9x9p9nx95jorcqwwj0hndqzb
Catagóir:Donald Trump
14
103424
1270504
1241021
2025-06-18T14:38:42Z
Seachránaí
53315
Catagóir:Daoine de bhunadh na hAlban
1270504
wikitext
text/x-wiki
{{DEFAULTSORT:Trump, Donald}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1946]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Aisteoirí as Nua-Eabhrac]]
[[Catagóir:Caimiléirí]]
[[Catagóir:Coirpigh Mheiriceánacha]]
[[Catagóir:Críostaithe]]
[[Catagóir:Daoine de bhunadh na hAlban]]
[[Catagóir:Daoine Meiriceánacha de bhunadh na hEorpa]]
[[Catagóir:Daonlathaigh na Stát Aontaithe]]
[[Catagóir:Fir]]
[[Catagóir:Léiritheoirí Meiriceánacha]]
[[Catagóir:Lucht comhcheilge]]
[[Catagóir:Lucht gnó na Stát Aontaithe]]
[[Catagóir:Náisiúnaithe]]
[[Catagóir:Óstánaithe]]
[[Catagóir:Pobalóirí]]
[[Catagóir:Poblachtánaigh na Stát Aontaithe]]
[[Catagóir:Polaiteoirí Meiriceánacha an 21ú haois]]
[[Catagóir:Scríbhneoirí as Cathair Nua-Eabhrac]]
[[Catagóir:Uachtaráin na Stát Aontaithe]]
pccwlm2en8ieb7dh722frltr23jqa3f
Arthur Kingsley Porter
0
109302
1270620
1208028
2025-06-19T07:44:11Z
Alison
570
Catagóir:An Mheánaois
1270620
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Sonraí Duine}}Seandálaí agus meánaoisí ba ea '''Arthur Kingsley Porter''' (6 Feabhra 1883 – 8 Iúil 1933) agus milliúnaí Meiriceánach ba ea é chomh maith.
[[Íomhá:Arthur Kingsley Porter Passport.jpg|clé|mion|F[[Aerach|ear homaighnéasach]], phós Porter Lucy Bryant Wallace in 1912]]
=== Beatha ===
Ba sheandálaí meánaoise é Kingsley Porter. Bhí breis agus a dhóthain de mhaoin an tsaoil aige, é sona sásta ina shaol pósta, an-cháil air mar sheandálaí agus post sócúl aige in [[Ollscoil Harvard|Ollscoil mór le rá Harvard]]. Bhí saol an mhadra bháin ag Kingsley Porter, ar an gcéad dul síos. Lena chois sin, ba leis an g[[Caisleán Ghleann Bheatha|caisleán agus an t-eastát i nGleann Bheatha]], Contae Dhún na nGall.<ref>{{Lua idirlín|url=https://nos.ie/saol/ni-raibh-bac-ar-bith-ar-an-homaighneasacht-in-eirinn-roimh-an-bplandail/|teideal='Ní raibh bac ar bith ar an homaighnéasacht in Éirinn roimh an bPlandáil'|údar=Seán Ó Dubhchon|dáta=2023-07-20|language=ga-IE|dátarochtana=2023-07-20}}</ref>
Ar 8 Iúil 1933 san oíche, chuaigh Kingsley Porter ar strae. Ach níor thángthas ar ''a'' chorp riamh Bhí bothán nó teach beag aige ar [[Inis Bó Finne (Contae Dhún na nGall)|Inis Bó Finne]], amach ó chósta [[Machaire Rabhartaigh|Mhachaire Rabhartaigh]] agus bhí sé ann an oíche sin. Níl a fhios againn ar chuir sé [[Féinmharú|lámh ina bhás féin]], ar thit sé isteach san fharraige trí thimpiste nó ar imigh sé ón oileán faoi rún, b’fhéidir chun na [[Mór-roinn|mór-roinne]] le saol [[Homaighnéasacht|homaighnéasach]] a bheith aige. Bhí sé pósta ach [[Aerach|fear homaighnéasach]] a bhí ann.<ref name=":0">{{Luaigh foilseachán|title=Ar Iarraidh Kingsley Porter (1-1) {{!}} Player {{!}} TG4 {{!}} Irish Television Channel, Súil Eile|url=https://www.tg4.ie/en/player/play/?pid=6311961784112&title=Ar%20Iarraidh%20Kingsley%20Porter&series=Ar%20Iarraidh%20Kingsley%20Porter&genre=Faisneis&pcode=628755|language=en-ie}}</ref>
Chinn an t-ionchoisne, bunaithe ar fhianaise a mhná céile, gur bádh Kingsley Porter. Glacadh le tuairim a mhná céile, Lucy, gur thit sé le faill agus gur scuabadh a chorp chun siúil sa bhfarraige.
==== Níos déanaí ====
Tá ráflaí agus seanchas sa timpeall le blianta a mhaíonn gur scéal bréige a bhí anseo agus go raibh Kingsley Porter ag éalú chuig saol nua.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/cultur-drama-faoin-deoraiocht-teanga-kevin-morby-filleadh-the-wrath-of-khan-agus-sceal-arthur-kingsley/|teideal=CULTÚR: Kevin Morby, filleadh The Wrath of Khan, scéal Arthur Kingsley agus dráma faoin deoraíocht teanga|údar=Breandán M Mac Gearailt|dáta=2022-09-02|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2023-07-20}}</ref>
Nochtadh leacht ar an oileán sa bhliain 2021 i gcuimhne orthu siúd a raibh baint acu leis an oileán a bádh. Ach ní raibh ainm Kingsley Porter greanta sa chloch.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/ba-bas-breige-seanchas-agus-uisce-fe-thalamh-ar-inis-bo-finne/|teideal=Bá, bás bréige, seanchas agus uisce fé thalamh ar Inis Bó Finne|údar=Breandán M Mac Gearailt|dáta=13 Meán Fómhair 2022|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2023-07-20}}</ref>
== Féach freisin ==
* [[Caisleán Ghleann Bheatha]]
== Naisc sheachtracha ==
* Ar Iarraidh – Scéal Arthur Kingsley Porter, clár TG4<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.irishnews.com/lifestyle/tvandradio/2022/09/03/news/the_mystery_of_the_missing_millionaire-2815963/|teideal=Irish language documentary probes mystery of US millionaire who vanished in 1930s Donegal|údar=David Roy|dáta=2022-09-03|language=en|work=The Irish News|dátarochtana=2023-07-20}}</ref><ref name=":0" />
== Tagairtí ==
{{reflist}}{{DEFAULTSORT: Porter, Arthur Kingsley}}
[[Catagóir:Daoine LADT]]
[[Catagóir:Básanna i 1933]]
[[Catagóir:Seandálaithe Meiriceánacha]]
[[Catagóir:An Mheánaois]]
[[Catagóir:Staraithe Meiriceánacha]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Dhún na nGall]]
[[Catagóir:Scannail Pholaitiúla in Éirinn]]
b8y7tj2ryzwwg7jng52l6t1f8z4nnip
Plé:Agaricus bisporus
1
111522
1270594
1270105
2025-06-19T04:31:58Z
ListeriaBot
25319
Wikidata list updated [V2]
1270594
wikitext
text/x-wiki
== glanadh-mar|profléitheoireacht de dhíth ==
Tá súil agam go bhfuil mo bhotúin ceartaithe agam![[Úsáideoir:Ériugena|Ériugena]] ([[Plé úsáideora:Ériugena|plé]]) 14:14, 3 Feabhra 2024 (UTC)
:GRMA. [[Úsáideoir:Kevin Scannell|kscanne]] ([[Plé úsáideora:Kevin Scannell|plé]]) 14:18, 3 Feabhra 2024 (UTC)
==https://cy.wikipedia.org/wiki/Madarch_meithrin==
Is trua nach bhfuil mé in ann leas a bhaint as an 'Wikidata list' seo a leanas;
<nowiki>
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P105 wd:Q7432. ?item wdt:P171 ?sub0 . ?sub0 (wdt:P171)* wd:Q913614 }
LIMIT 10
|sort=label
|columns=label:rhywogaeth,P225,P18:delwedd
|row_template=Zutabe formatoa/Familiak
|thumb=80
|links=
}}
{| class='wikitable sortable'
! rhywogaeth
! ainm an tacsóin
! delwedd
{{Zutabe formatoa/Familiak
| label = ''[[:d:Q10657189|Cystodermella granulosa]]''
| p225 = Cystodermella granulosa
| p18 = [[Íomhá:Cystodermella granulosa 50670.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe formatoa/Familiak
| label = ''[[:d:Q10465249|Cystodermella subpurpurea]]''
| p225 = Cystodermella subpurpurea
}}
|-
{{Zutabe formatoa/Familiak
| label = ''[[:d:Q10571333|Lycoperdopsis arcyrioides]]''
| p225 = Lycoperdopsis arcyrioides
}}
|-
{{Zutabe formatoa/Familiak
| label = ''[[:d:Q10583236|Metraria brevipes]]''
| p225 = Metraria brevipes
}}
|-
{{Zutabe formatoa/Familiak
| label = ''[[:d:Q10583238|Metraria insignis]]''
| p225 = Metraria insignis
}}
|-
{{Zutabe formatoa/Familiak
| label = ''[[:d:Q10583387|Metrodia collybioides]]''
| p225 = Metrodia collybioides
}}
|-
{{Zutabe formatoa/Familiak
| label = ''[[:d:Q10583388|Metrodia excissa]]''
| p225 = Metrodia excissa
}}
|-
{{Zutabe formatoa/Familiak
| label = ''[[:d:Q10584712|Micropsalliota plumaria]]''
| p225 = Micropsalliota plumaria
}}
|-
{{Zutabe formatoa/Familiak
| label = ''[[:d:Q10584714|Micropsalliota pseudovolvulata]]''
| p225 = Micropsalliota pseudovolvulata
}}
|-
{{Zutabe formatoa/Familiak
| label = ''[[:d:Q10571790|Mycenastrum corium]]''
| p225 = Mycenastrum corium
| p18 = [[Íomhá:Mycenastrum corium 131058.jpg|center|80px]]
}}
|}
{{Wikidata list end}}</nowiki> [[Úsáideoir:Ériugena|Ériugena]] ([[Plé úsáideora:Ériugena|plé]]) 14:30, 3 Feabhra 2024 (UTC)
9ul8mxqqzybbcfn0ena59ugoxi7rstx
Teimpléad:Síol-beath-gd
10
117728
1270529
1257288
2025-06-18T17:24:10Z
Taghdtaighde
60452
Mionathruithe
1270529
wikitext
text/x-wiki
{{Fmbox
| name = Síol-beath-gd
| subst = <includeonly>{{subst:substcheck}}</includeonly>
| small = {{{small|}}}
| type = editnotice
| color = gray
| style = clear:both; margin-top:10px;
| image = {{Bio icon|Scotland|30}}
| text = ''Is [[Vicipéid:Síol|síol]] faoi dhuine [[Albanach]] é an t-alt seo. [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|action=edit}} Cuir leis], chun cuidiú leis an Vicipéid.
<br>''Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán [[Gaeilge]] a dhéanamh.
| cat = Síolta
}}<includeonly>[[Catagóir:Síolta a bhaineann le daoine as Albain]]</includeonly><noinclude>[[Catagóir:Teimpléid de réir tíre|Gd]]</noinclude>
57pc97yytfnvctofwmmh4njlb6utd5y
Hammy Sgìth
0
119769
1270531
1270248
2025-06-18T17:26:53Z
Taghdtaighde
60452
Catagóir curtha leis agus mionathruithe eile
1270531
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is [[file]] agus [[Rapálaí|ceoltóir rap]] [[Gàidhlig]] é '''Hammy Sgìth'''.
Bíonn sé ag cruthú ceoil ar lipéad ''[[Wee Studio]]'' agus bhí súil a chéad albam a chur amach samhradh 2025.
Cruthaíodh an t-albam le seinnteoir ceirníní a fuair sé le hoidhreacht óna leasmháthair a bhí á úsáid aici sna hochtóidí agus bailiúchán mór taifeadtaí, ar a dtugann sé ‘''landfill trad''’ a rinneadh sna seascaidí agus sna seachtóidí a fuair Hammy i siopaí carthanachta i n[[Glaschú]].
Ina chuid filíochta, déanann sé iarracht domhan [[Osréalachas|osréalach]] a chruthú trí tharraingt ar thobar an [[Béaloideas|bhéaloidis]] agus ar chultúr te bruite an lae inniu. Scríobhann sé faoi na fianna agus faoi [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]] agus meascann iad le ceol a chumtar ar Mic agus MPC. Tá a phróiseas cruthaitheach le feiceáil ar [[TikTok]] – áit a roinneann sé a chuid smaointe ar chultúr reatha na h[[Albain|Alban]] agus gníomhaíocht ar son na Gàidhlig.
== Naisc sheachtracha ==
*
== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{Síol-beath-gd}}
{{DEFAULTSORT:Hammy Sgith}}
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Fir]]
[[Catagóir:Rapálaithe Albanacha]]
[[Catagóir:Filí Albanacha]]
[[Catagóir:Filí Gaelacha]]
[[Catagóir:Rapálaithe Ghaeilge na hAlban]]
6m8hii9w2vz7u15lvv49r1wjwzwyt25
Catagóir:Rapálaithe Albanacha
14
119772
1270528
1270246
2025-06-18T17:23:45Z
Taghdtaighde
60452
Catagóirí curtha leis agus mionathruithe eile
1270528
wikitext
text/x-wiki
{{Féach freisin|Catagóir:Rapálaithe Ghaeilge na hAlban}}
{{DEFAULTSORT:Rapalaithe Albanacha}}
[[Catagóir:Daoine Albanacha de réir slí bheatha]]
[[Catagóir:Ceoltóirí Albanacha]]
[[Catagóir:Rapcheoltóirí de réir náisiúntachta|Alba]]
f7jg7qv0fg57jgxe43ojnilds8zh8hg
Catagóir:Lochanna Chontae an Chláir
14
119805
1270584
1270431
2025-06-18T23:43:38Z
Marcas.oduinn
33120
Ainm sórtála
1270584
wikitext
text/x-wiki
[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|Clár]]
[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae an Chláir|Loch]]
2d3uaqpw21rx2zx6l1t1ufbixypd26y
Loch na gCurrach
0
119809
1270585
1270465
2025-06-18T23:47:00Z
Marcas.oduinn
33120
/* Tagairtí */Catagóirí
1270585
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
Tá ''' Loch na gCurrach ''' suite ar an [[An tSionainn|Sionainn]], taobh ó dheas de {{h|Cora Droma Rúisc}} ar an teorainn idir contaetha [[Contae Ros Comáin|Ros Comáin]] agus [[Contae Liatroma|Liatroma]].<ref>{{lua idirlín
| teideal=Loch na gCurrach
| url = https://www.logainm.ie/1437572.aspx
| foilsitheoir=logainm.ie
| dátarochtana=18ú Meitheamh 2025
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://www.geograph.ie/photo/3947823
| teideal=Lough Corry (C) Kenneth Allen :: Geograph Ireland
| ainm=Kenneth
| sloinne=Allen
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://ie.pentalocal.com/county-leitrim/carrick-on-shannon/lough-corry/
| teideal=Lough Corry - Carrick on Shannon, County Leitrim
}}</ref>
== Fiadhúlra ==
Is iascach é Loch na gCurrach agus [[liús]], [[róiste]] agus [[bran (iasc)|bran]] le fáil ann.<ref>{{lua idirlín
| teideal=Lough Corry fishing reports
| url= https://fishbrain.com/fishing-waters/S7INXeZ2/lough-corry
| foilsitheoir=fishbrain.com
| dátarochtana=18ú Meitheamh 2025
}}</ref>
== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Currach, Loch na g}}
[[Catagóir:An tSionainn]]
[[Catagóir:Lochanna Contae Liatroma]]
[[Catagóir:Lochanna Contae Ros Comáin]]
{{síol-tír-ie}}
7qejt69p705nm0un7v5ml24py52hwv2
1270586
1270585
2025-06-18T23:47:20Z
Marcas.oduinn
33120
/* Tagairtí */Typos
1270586
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
Tá ''' Loch na gCurrach ''' suite ar an [[An tSionainn|Sionainn]], taobh ó dheas de {{h|Cora Droma Rúisc}} ar an teorainn idir contaetha [[Contae Ros Comáin|Ros Comáin]] agus [[Contae Liatroma|Liatroma]].<ref>{{lua idirlín
| teideal=Loch na gCurrach
| url = https://www.logainm.ie/1437572.aspx
| foilsitheoir=logainm.ie
| dátarochtana=18ú Meitheamh 2025
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://www.geograph.ie/photo/3947823
| teideal=Lough Corry (C) Kenneth Allen :: Geograph Ireland
| ainm=Kenneth
| sloinne=Allen
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://ie.pentalocal.com/county-leitrim/carrick-on-shannon/lough-corry/
| teideal=Lough Corry - Carrick on Shannon, County Leitrim
}}</ref>
== Fiadhúlra ==
Is iascach é Loch na gCurrach agus [[liús]], [[róiste]] agus [[bran (iasc)|bran]] le fáil ann.<ref>{{lua idirlín
| teideal=Lough Corry fishing reports
| url= https://fishbrain.com/fishing-waters/S7INXeZ2/lough-corry
| foilsitheoir=fishbrain.com
| dátarochtana=18ú Meitheamh 2025
}}</ref>
== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Currach, Loch na g}}
[[Catagóir:An tSionainn]]
[[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]]
[[Catagóir:Lochanna Chontae Ros Comáin]]
{{síol-tír-ie}}
68iwqn5ztezuuqtqwjx92gq8q6xuzoi
Abhantrach na Sionainne
0
119810
1270492
2025-06-18T12:46:53Z
Marcas.oduinn
33120
Cruthaithe ó enwiki (tuilleadh le teacht)
1270492
wikitext
text/x-wiki
Tá ann in ''' Abhantrach na Sionainne ''' ná an abhainn is faide i [[Éire|nÉirinn]], [[An tSionainn]], agus gach abhainn agus loch a mbaineann léi. De réir an [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]], is é fad na Sionainne, óna foinse ag [[Log na Sionna]] go dtí béal a [[Inbhear na Sionainne|hInbhear]], ná {{convert|224|miles|}}, le {{convert|63.5|miles|}} d'uiscí taoide agus {{convert|160.5|miles|}} de tsruth fionnuisce flow.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
| teideal=Ordnance Survey (Ireland) Educational Facts
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2014-09-11
| archive-url = https://web.archive.org/web/20140911001931/http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
| url-status=live
}}</ref>
c6lzfwb6h10za9vgfbpgic5aycoo045
1270494
1270492
2025-06-18T13:03:18Z
Marcas.oduinn
33120
Tíreolaíocht
1270494
wikitext
text/x-wiki
Tá ann in ''' Abhantrach na Sionainne ''' ná an abhainn is faide i [[Éire|nÉirinn]], [[An tSionainn]], agus gach abhainn agus loch a mbaineann léi. De réir an [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]], is é fad na Sionainne, óna foinse ag [[Log na Sionna]] go dtí béal a [[Inbhear na Sionainne|hInbhear]], ná {{convert|224|miles|}}, le {{convert|63.5|miles|}} d'uiscí taoide agus {{convert|160.5|miles|}} de tsruth fionnuisce flow.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
| teideal=Ordnance Survey (Ireland) Educational Facts
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2014-09-11
| archive-url = https://web.archive.org/web/20140911001931/http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
| url-status=live
}}</ref>
== Tíreolaíocht ==
Faightear níos mó ná leath de chontaetha oileán na hÉireann (17) laugh d'abhantrach na Sionainne (in aghaidh na srutha): [[Contae Chiarraí|Chiarraí]], [[Contae Chorcaí|Corcaigh]], [[Contae Luimnigh|Luimneach]], [[Contae an Chláir|Clár]], [[Contae Thiobraid Árann|Tiobraid Árann]], [[Contae Laoise|Laois]], [[Contae Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]], [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]], [[Contae na Mí|an Mhí]] [[Contae na hIarmhí|am Iarmhí]], [[Contae an Longfoirt|Longfort]], [[Contae Ros Comáin|Ros Comáin]], [[Contae Mhaigh Eo|Maigh Eo]], [[Contae an Chabháin|Cabhán]], [[Contae Liatroma|Liatroim]], [[Contae Shligigh|Sligeach]] agus [[Contae Fhear Manach|Fear Manach]].<ref>Shannon Catchment-based Flood Risk Assessment and Management (CFRAM) Study. Page 3 [http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150404050218/http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf |date=2015-04-04 }}</ref>
=== Bailte san abhantrach ===
Seo a leanas na bailte agus sráidbhailte (le daonlathais 2011<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
| teideal=Census 2011 – Population Classified by Area – Table 5
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2013-11-09
| archive-url = https://web.archive.org/web/20131109181846/http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
|url-status=live
}}</ref>) laistigh d'Abhantrach [[An tSionainn|na Sionainne]] agus na bruacha ar a bhfuil síad, leis an sruth:
An abhainn:
* [[An Damhshraith]]
* [[Droim Seanbhó]] ([[Canáil Loch Aillionn]], ar chlé) 857
* [[Liatroim]] (ar chlé) 485
* [[Cora Droma Rúisc]] 3,980
* [[Baile Shéamais|Cill Srianáin]] (ar chlé)
* [[Droim ar Snámh]] (ar chlé) 247
* [[Dromad]] ([[Loch Bó Dearg]], ar chlé) 356
* [[Rúscaigh]] (ar dheis) 188
* [[An Lios Breac]] (''Newtown Forbes'') ([[Loch Foirbis]], ar chlé) 759
* [[Tearmann Bearaigh]] (ar dheis) 366
* [[Cluain Dá Ráth]] (ar chlé)
* [[Béal Átha Liag]] (''Lanesborough'') 1,388
* [[Áth Luain]] 20,153
* [[Cluain Mhic Nóis]] (ar chlé)
* [[Droichead na Sionainne]] (ar chlé) 206
* [[Beannchar, Contae Uíbh Fhailí|Beannchar]] (ar chlé) 1,653
* [[Port Omna]] (ar dheis) 1,530
* [[Tír Dhá Ghlas]] (Loch Deirgeirt, ar chlé)
* [[Baile Uí Bheoláin]] (''Mountshannon'') (Loch Deirgeirt, ar dheis) 152
* [[Drom Inbhir]] (Loch Deirgeirt, ar chlé) 113
* [[Béal an Átha, Contae Thiobraid Árann|Béal an Átha]] (ar chlé) 2,442
* [[Cill Dalua]] (ar dheis) 1,292
* [[Droichead Uí Bhriain]] 235
* [[Caisleán Uí Chonaill]] (ar chlé) 1,917
* [[Ard na Croise]]
* [[Luimneach]] 87,081
An t-inbhear:
* [[Sionainn (baile)|Sionainn]] (ar dheis) 9,673
* [[Cill Rois]] (ar dheis) 2,695
* [[Carraig an Chabhaltaigh]] (ar dheis)
* [[Faing]] (ar chlé) 543
* [[An Gleann, Contae Luimnigh|An Gleann]] (ar chlé) 577
* [[Tairbeart (Contae Chiarraí)|Tairbeart]] (ar chlé) 551
* [[Béal Átha Longfoirt]] (ar chlé) 418
* [[Baile an Bhuinneánaigh]] (ar chlé) 1,354
=== Craobh-aibhneacha na Sionainne ===
[[Íomhá:Ballyforan Bridge - geograph.org.uk - 969619.jpg|thumb|right|An tSuca ag Droichead Bhéal Átha Feorainne]]
* [[An Bhúill]]: [[Mainistir na Búille]] 2,588
* [[Abhainn na Loinge]]: [[Bealach an Doirín]] 1,822
* [[An Chamlinn]]: [[Longfort]] 9,601
* [[An Eidhneach]]: [[Ros Comáin]] 5,693
* [[An Eithne]]: [[An Muileann gCearr]] 20,103
* [[An Bhrosnach]]: [[Baile Uí Mhatháin]] 1,563, [[An Féar Bán]] 1,165, [[Tulach Mhór]] (Abhainn Thulach Mhór) 14,361
* [[An tSuca]]: [[An Caisleán Riabhach]] 1,985, [[Áth Liag]] 241, [[Béal Átha na Sluaighe]] 6,577
* [[An Bhrosnach Bheag]]: [[Biorra]] 5,452
* [[An Inthe]]: [[Buiríos Uí Chéin]] 1,145, [[Cloch Shiurdáin]] 511
* [[An Ghaothach]]: [[An tAonach]] 8,439
* [[An Ghréin]]: [[An Scairbh]] 798
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River''):<ref>[http://www.clarecoco.ie/planning/publications/draft-clare-county-development-plan-2017-2023-volume-3b-shannon-municipal-district-written-statement-and-maps-21924.pdf Draft Clare County Development Plan 2017–2023 Volume 3b Shannon municipal district written statement and maps December 2015] p.18</ref> [[Droichead Abhann Ó gCearnaigh]] 1,839, [[Bun Raite]] 219
* [[An Forghas]]: [[Inis]] 25,360, [[Cora Chaitlín]] (''Newmarket-on-Fergus'') 1,773
* [[An Mháigh]]: [[Áth Dara]] 1,106
* [[An Daoil]]: [[Ráth Caola]] 1,550, [[Eas Géitine]] 1,149
* [[An Fhéil]]: [[Lios Tuathail]] 4,338, [[Mainistir na Féile]] 2,007
=== Fo-Abhantracha ===
[[Íomhá:"Fishing" signpost at Cootehall - geograph.org.uk - 802962.jpg|thumb|left|[[An Bhúill]] ag [[Uachtar Thíre]]]]
''' Abhantracha fionnuisce (le hachair km<sup>2</sup>) ''' leis an sruth:
Bruach ar chlé:
* Loch Aillionn 415 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Eislinn]] 73 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[Abhainn na Reanna]] 311 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Chamlinn]] 352 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eithne]] 1,254 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach]] 1,248 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach Bheag]] 662 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Inthe]] 182 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Ghaothach]] 321 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Mhaoilchearn]] 660 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Bruach ar dheis:
* [[An Bhúill]] 725 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eidhneach]] 78 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An tSuca]] 1,600 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes">Dublin Marine Institute 1998: ''Studies of Irish Rivers and Lakes: Moriarty, Christopher – Table 10.1.''</ref>
* [[Abhainn na Ceapaí]], [[Abhainn Choill Chró]] 414 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Gréine]] 295 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
''' Abhantracha an Inbhir '''
Bruach ár chlé:
* [[An Mháigh]] 1,000<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Daoil]] 426 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Fhéil]] 1,170 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Bruach ar dheis:
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River'') 233 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Forghas]] 1,043 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Tá go leor craobh-aibhneacha beaga eile a théann isteach sa tSionainn feadh a turais.
=== Locha
[[Íomhá:Landing stage, Lough Sheelin, Co. Cavan - geograph.org.uk - 624976.jpg|thumb|right|'' Loch Síleann, Contae an Chabháin]]
Tá an-cuid lochanna lastigh d'abhantrach na Sionainne, idir an abhainn féin agus na fo-abhantracha. Seo a leanas na cinn is mó:
{| class="wikitable"
|-
! Loch
| Achar
| Abhantrach
|-
! [[Loch Deirgeirt]]
| 130 km<sup>2</sup>
| [[An tSionainn]]
|-
! [[Loch Rí]]
| 105 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Aillionn]]
| 35 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Síleann]]
| 19 km<sup>2</sup>
| [[An Eithne]]
|-
! [[Loch Ainninn]]
| 14.34 km<sup>2</sup>
| [[An Bhrosnach]]
|-
! [[Loch Uí Ghadhra]]
| 11.9 km<sup>2</sup>
| [[An Bhúill]]
|-
! [[Loch Dairbhreach]]
| 10.8 km<sup>2</sup>
| An Eithne
|-
! [[Loch Uail]]
| 10.3 km<sup>2</sup>
| An Bhrosnach
|-
! [[Loch Bó Finne]]/[[Loch Bó Dearg]]/Scannal
| 9.7 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml | teideal=Google Maps
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2014-12-18
| archive-url = https://web.archive.org/web/20141218074153/https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml
| url-status=live
}}</ref>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Cé]]
| 8.4 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Gréine, Contae an Chláir|Loch Gréine]]
| 3.7 km<sup>2</sup>
| [[An Ghréin]]
|-
! [[Loch Foirbis]]
| 3 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Éadaoine]]
| 2.7 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Fuinseann]]
| 2.5 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| teideal=THE GSI GROUNDWATER NEWSLETTER – Page 9
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2016-03-04
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160304024523/https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| url-status=dead
}}</ref>
| An tSionainn
|}
== Féach freisin
* [[An tSionainn]]
* [[Caladh na Sionainne]]
* [[Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Lochanna na hÉireann]]
== Tagairtí
{{reflist}}
[[Catagóir:An tSionainn]]
rqh51vtqpc2t431eobylih1k2248wtj
1270495
1270494
2025-06-18T13:04:08Z
Marcas.oduinn
33120
/* Tíreolaíocht */Ceannteidil
1270495
wikitext
text/x-wiki
Tá ann in ''' Abhantrach na Sionainne ''' ná an abhainn is faide i [[Éire|nÉirinn]], [[An tSionainn]], agus gach abhainn agus loch a mbaineann léi. De réir an [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]], is é fad na Sionainne, óna foinse ag [[Log na Sionna]] go dtí béal a [[Inbhear na Sionainne|hInbhear]], ná {{convert|224|miles|}}, le {{convert|63.5|miles|}} d'uiscí taoide agus {{convert|160.5|miles|}} de tsruth fionnuisce flow.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
| teideal=Ordnance Survey (Ireland) Educational Facts
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2014-09-11
| archive-url = https://web.archive.org/web/20140911001931/http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
| url-status=live
}}</ref>
== Tíreolaíocht ==
Faightear níos mó ná leath de chontaetha oileán na hÉireann (17) laugh d'abhantrach na Sionainne (in aghaidh na srutha): [[Contae Chiarraí|Chiarraí]], [[Contae Chorcaí|Corcaigh]], [[Contae Luimnigh|Luimneach]], [[Contae an Chláir|Clár]], [[Contae Thiobraid Árann|Tiobraid Árann]], [[Contae Laoise|Laois]], [[Contae Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]], [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]], [[Contae na Mí|an Mhí]] [[Contae na hIarmhí|am Iarmhí]], [[Contae an Longfoirt|Longfort]], [[Contae Ros Comáin|Ros Comáin]], [[Contae Mhaigh Eo|Maigh Eo]], [[Contae an Chabháin|Cabhán]], [[Contae Liatroma|Liatroim]], [[Contae Shligigh|Sligeach]] agus [[Contae Fhear Manach|Fear Manach]].<ref>Shannon Catchment-based Flood Risk Assessment and Management (CFRAM) Study. Page 3 [http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150404050218/http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf |date=2015-04-04 }}</ref>
=== Bailte san abhantrach ===
Seo a leanas na bailte agus sráidbhailte (le daonlathais 2011<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
| teideal=Census 2011 – Population Classified by Area – Table 5
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2013-11-09
| archive-url = https://web.archive.org/web/20131109181846/http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
|url-status=live
}}</ref>) laistigh d'Abhantrach [[An tSionainn|na Sionainne]] agus na bruacha ar a bhfuil síad, leis an sruth:
An abhainn:
* [[An Damhshraith]]
* [[Droim Seanbhó]] ([[Canáil Loch Aillionn]], ar chlé) 857
* [[Liatroim]] (ar chlé) 485
* [[Cora Droma Rúisc]] 3,980
* [[Baile Shéamais|Cill Srianáin]] (ar chlé)
* [[Droim ar Snámh]] (ar chlé) 247
* [[Dromad]] ([[Loch Bó Dearg]], ar chlé) 356
* [[Rúscaigh]] (ar dheis) 188
* [[An Lios Breac]] (''Newtown Forbes'') ([[Loch Foirbis]], ar chlé) 759
* [[Tearmann Bearaigh]] (ar dheis) 366
* [[Cluain Dá Ráth]] (ar chlé)
* [[Béal Átha Liag]] (''Lanesborough'') 1,388
* [[Áth Luain]] 20,153
* [[Cluain Mhic Nóis]] (ar chlé)
* [[Droichead na Sionainne]] (ar chlé) 206
* [[Beannchar, Contae Uíbh Fhailí|Beannchar]] (ar chlé) 1,653
* [[Port Omna]] (ar dheis) 1,530
* [[Tír Dhá Ghlas]] (Loch Deirgeirt, ar chlé)
* [[Baile Uí Bheoláin]] (''Mountshannon'') (Loch Deirgeirt, ar dheis) 152
* [[Drom Inbhir]] (Loch Deirgeirt, ar chlé) 113
* [[Béal an Átha, Contae Thiobraid Árann|Béal an Átha]] (ar chlé) 2,442
* [[Cill Dalua]] (ar dheis) 1,292
* [[Droichead Uí Bhriain]] 235
* [[Caisleán Uí Chonaill]] (ar chlé) 1,917
* [[Ard na Croise]]
* [[Luimneach]] 87,081
An t-inbhear:
* [[Sionainn (baile)|Sionainn]] (ar dheis) 9,673
* [[Cill Rois]] (ar dheis) 2,695
* [[Carraig an Chabhaltaigh]] (ar dheis)
* [[Faing]] (ar chlé) 543
* [[An Gleann, Contae Luimnigh|An Gleann]] (ar chlé) 577
* [[Tairbeart (Contae Chiarraí)|Tairbeart]] (ar chlé) 551
* [[Béal Átha Longfoirt]] (ar chlé) 418
* [[Baile an Bhuinneánaigh]] (ar chlé) 1,354
=== Craobh-aibhneacha na Sionainne ===
[[Íomhá:Ballyforan Bridge - geograph.org.uk - 969619.jpg|thumb|right|An tSuca ag Droichead Bhéal Átha Feorainne]]
* [[An Bhúill]]: [[Mainistir na Búille]] 2,588
* [[Abhainn na Loinge]]: [[Bealach an Doirín]] 1,822
* [[An Chamlinn]]: [[Longfort]] 9,601
* [[An Eidhneach]]: [[Ros Comáin]] 5,693
* [[An Eithne]]: [[An Muileann gCearr]] 20,103
* [[An Bhrosnach]]: [[Baile Uí Mhatháin]] 1,563, [[An Féar Bán]] 1,165, [[Tulach Mhór]] (Abhainn Thulach Mhór) 14,361
* [[An tSuca]]: [[An Caisleán Riabhach]] 1,985, [[Áth Liag]] 241, [[Béal Átha na Sluaighe]] 6,577
* [[An Bhrosnach Bheag]]: [[Biorra]] 5,452
* [[An Inthe]]: [[Buiríos Uí Chéin]] 1,145, [[Cloch Shiurdáin]] 511
* [[An Ghaothach]]: [[An tAonach]] 8,439
* [[An Ghréin]]: [[An Scairbh]] 798
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River''):<ref>[http://www.clarecoco.ie/planning/publications/draft-clare-county-development-plan-2017-2023-volume-3b-shannon-municipal-district-written-statement-and-maps-21924.pdf Draft Clare County Development Plan 2017–2023 Volume 3b Shannon municipal district written statement and maps December 2015] p.18</ref> [[Droichead Abhann Ó gCearnaigh]] 1,839, [[Bun Raite]] 219
* [[An Forghas]]: [[Inis]] 25,360, [[Cora Chaitlín]] (''Newmarket-on-Fergus'') 1,773
* [[An Mháigh]]: [[Áth Dara]] 1,106
* [[An Daoil]]: [[Ráth Caola]] 1,550, [[Eas Géitine]] 1,149
* [[An Fhéil]]: [[Lios Tuathail]] 4,338, [[Mainistir na Féile]] 2,007
=== Fo-Abhantracha ===
[[Íomhá:"Fishing" signpost at Cootehall - geograph.org.uk - 802962.jpg|thumb|left|[[An Bhúill]] ag [[Uachtar Thíre]]]]
''' Abhantracha fionnuisce (le hachair km<sup>2</sup>) ''' leis an sruth:
Bruach ar chlé:
* Loch Aillionn 415 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Eislinn]] 73 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[Abhainn na Reanna]] 311 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Chamlinn]] 352 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eithne]] 1,254 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach]] 1,248 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach Bheag]] 662 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Inthe]] 182 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Ghaothach]] 321 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Mhaoilchearn]] 660 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Bruach ar dheis:
* [[An Bhúill]] 725 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eidhneach]] 78 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An tSuca]] 1,600 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes">Dublin Marine Institute 1998: ''Studies of Irish Rivers and Lakes: Moriarty, Christopher – Table 10.1.''</ref>
* [[Abhainn na Ceapaí]], [[Abhainn Choill Chró]] 414 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Gréine]] 295 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
''' Abhantracha an Inbhir '''
Bruach ár chlé:
* [[An Mháigh]] 1,000<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Daoil]] 426 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Fhéil]] 1,170 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Bruach ar dheis:
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River'') 233 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Forghas]] 1,043 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Tá go leor craobh-aibhneacha beaga eile a théann isteach sa tSionainn feadh a turais.
=== Locha ===
[[Íomhá:Landing stage, Lough Sheelin, Co. Cavan - geograph.org.uk - 624976.jpg|thumb|right|'' Loch Síleann, Contae an Chabháin]]
Tá an-cuid lochanna lastigh d'abhantrach na Sionainne, idir an abhainn féin agus na fo-abhantracha. Seo a leanas na cinn is mó:
{| class="wikitable"
|-
! Loch
| Achar
| Abhantrach
|-
! [[Loch Deirgeirt]]
| 130 km<sup>2</sup>
| [[An tSionainn]]
|-
! [[Loch Rí]]
| 105 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Aillionn]]
| 35 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Síleann]]
| 19 km<sup>2</sup>
| [[An Eithne]]
|-
! [[Loch Ainninn]]
| 14.34 km<sup>2</sup>
| [[An Bhrosnach]]
|-
! [[Loch Uí Ghadhra]]
| 11.9 km<sup>2</sup>
| [[An Bhúill]]
|-
! [[Loch Dairbhreach]]
| 10.8 km<sup>2</sup>
| An Eithne
|-
! [[Loch Uail]]
| 10.3 km<sup>2</sup>
| An Bhrosnach
|-
! [[Loch Bó Finne]]/[[Loch Bó Dearg]]/Scannal
| 9.7 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml | teideal=Google Maps
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2014-12-18
| archive-url = https://web.archive.org/web/20141218074153/https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml
| url-status=live
}}</ref>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Cé]]
| 8.4 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Gréine, Contae an Chláir|Loch Gréine]]
| 3.7 km<sup>2</sup>
| [[An Ghréin]]
|-
! [[Loch Foirbis]]
| 3 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Éadaoine]]
| 2.7 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Fuinseann]]
| 2.5 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| teideal=THE GSI GROUNDWATER NEWSLETTER – Page 9
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2016-03-04
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160304024523/https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| url-status=dead
}}</ref>
| An tSionainn
|}
== Féach freisin ==
* [[An tSionainn]]
* [[Caladh na Sionainne]]
* [[Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Lochanna na hÉireann]]
== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:An tSionainn]]
hab44142bacje2j5aatjwo1n28e9lzv
1270496
1270495
2025-06-18T13:04:57Z
Marcas.oduinn
33120
/* Féach freisin */Talamh Calaidh
1270496
wikitext
text/x-wiki
Tá ann in ''' Abhantrach na Sionainne ''' ná an abhainn is faide i [[Éire|nÉirinn]], [[An tSionainn]], agus gach abhainn agus loch a mbaineann léi. De réir an [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]], is é fad na Sionainne, óna foinse ag [[Log na Sionna]] go dtí béal a [[Inbhear na Sionainne|hInbhear]], ná {{convert|224|miles|}}, le {{convert|63.5|miles|}} d'uiscí taoide agus {{convert|160.5|miles|}} de tsruth fionnuisce flow.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
| teideal=Ordnance Survey (Ireland) Educational Facts
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2014-09-11
| archive-url = https://web.archive.org/web/20140911001931/http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
| url-status=live
}}</ref>
== Tíreolaíocht ==
Faightear níos mó ná leath de chontaetha oileán na hÉireann (17) laugh d'abhantrach na Sionainne (in aghaidh na srutha): [[Contae Chiarraí|Chiarraí]], [[Contae Chorcaí|Corcaigh]], [[Contae Luimnigh|Luimneach]], [[Contae an Chláir|Clár]], [[Contae Thiobraid Árann|Tiobraid Árann]], [[Contae Laoise|Laois]], [[Contae Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]], [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]], [[Contae na Mí|an Mhí]] [[Contae na hIarmhí|am Iarmhí]], [[Contae an Longfoirt|Longfort]], [[Contae Ros Comáin|Ros Comáin]], [[Contae Mhaigh Eo|Maigh Eo]], [[Contae an Chabháin|Cabhán]], [[Contae Liatroma|Liatroim]], [[Contae Shligigh|Sligeach]] agus [[Contae Fhear Manach|Fear Manach]].<ref>Shannon Catchment-based Flood Risk Assessment and Management (CFRAM) Study. Page 3 [http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150404050218/http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf |date=2015-04-04 }}</ref>
=== Bailte san abhantrach ===
Seo a leanas na bailte agus sráidbhailte (le daonlathais 2011<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
| teideal=Census 2011 – Population Classified by Area – Table 5
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2013-11-09
| archive-url = https://web.archive.org/web/20131109181846/http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
|url-status=live
}}</ref>) laistigh d'Abhantrach [[An tSionainn|na Sionainne]] agus na bruacha ar a bhfuil síad, leis an sruth:
An abhainn:
* [[An Damhshraith]]
* [[Droim Seanbhó]] ([[Canáil Loch Aillionn]], ar chlé) 857
* [[Liatroim]] (ar chlé) 485
* [[Cora Droma Rúisc]] 3,980
* [[Baile Shéamais|Cill Srianáin]] (ar chlé)
* [[Droim ar Snámh]] (ar chlé) 247
* [[Dromad]] ([[Loch Bó Dearg]], ar chlé) 356
* [[Rúscaigh]] (ar dheis) 188
* [[An Lios Breac]] (''Newtown Forbes'') ([[Loch Foirbis]], ar chlé) 759
* [[Tearmann Bearaigh]] (ar dheis) 366
* [[Cluain Dá Ráth]] (ar chlé)
* [[Béal Átha Liag]] (''Lanesborough'') 1,388
* [[Áth Luain]] 20,153
* [[Cluain Mhic Nóis]] (ar chlé)
* [[Droichead na Sionainne]] (ar chlé) 206
* [[Beannchar, Contae Uíbh Fhailí|Beannchar]] (ar chlé) 1,653
* [[Port Omna]] (ar dheis) 1,530
* [[Tír Dhá Ghlas]] (Loch Deirgeirt, ar chlé)
* [[Baile Uí Bheoláin]] (''Mountshannon'') (Loch Deirgeirt, ar dheis) 152
* [[Drom Inbhir]] (Loch Deirgeirt, ar chlé) 113
* [[Béal an Átha, Contae Thiobraid Árann|Béal an Átha]] (ar chlé) 2,442
* [[Cill Dalua]] (ar dheis) 1,292
* [[Droichead Uí Bhriain]] 235
* [[Caisleán Uí Chonaill]] (ar chlé) 1,917
* [[Ard na Croise]]
* [[Luimneach]] 87,081
An t-inbhear:
* [[Sionainn (baile)|Sionainn]] (ar dheis) 9,673
* [[Cill Rois]] (ar dheis) 2,695
* [[Carraig an Chabhaltaigh]] (ar dheis)
* [[Faing]] (ar chlé) 543
* [[An Gleann, Contae Luimnigh|An Gleann]] (ar chlé) 577
* [[Tairbeart (Contae Chiarraí)|Tairbeart]] (ar chlé) 551
* [[Béal Átha Longfoirt]] (ar chlé) 418
* [[Baile an Bhuinneánaigh]] (ar chlé) 1,354
=== Craobh-aibhneacha na Sionainne ===
[[Íomhá:Ballyforan Bridge - geograph.org.uk - 969619.jpg|thumb|right|An tSuca ag Droichead Bhéal Átha Feorainne]]
* [[An Bhúill]]: [[Mainistir na Búille]] 2,588
* [[Abhainn na Loinge]]: [[Bealach an Doirín]] 1,822
* [[An Chamlinn]]: [[Longfort]] 9,601
* [[An Eidhneach]]: [[Ros Comáin]] 5,693
* [[An Eithne]]: [[An Muileann gCearr]] 20,103
* [[An Bhrosnach]]: [[Baile Uí Mhatháin]] 1,563, [[An Féar Bán]] 1,165, [[Tulach Mhór]] (Abhainn Thulach Mhór) 14,361
* [[An tSuca]]: [[An Caisleán Riabhach]] 1,985, [[Áth Liag]] 241, [[Béal Átha na Sluaighe]] 6,577
* [[An Bhrosnach Bheag]]: [[Biorra]] 5,452
* [[An Inthe]]: [[Buiríos Uí Chéin]] 1,145, [[Cloch Shiurdáin]] 511
* [[An Ghaothach]]: [[An tAonach]] 8,439
* [[An Ghréin]]: [[An Scairbh]] 798
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River''):<ref>[http://www.clarecoco.ie/planning/publications/draft-clare-county-development-plan-2017-2023-volume-3b-shannon-municipal-district-written-statement-and-maps-21924.pdf Draft Clare County Development Plan 2017–2023 Volume 3b Shannon municipal district written statement and maps December 2015] p.18</ref> [[Droichead Abhann Ó gCearnaigh]] 1,839, [[Bun Raite]] 219
* [[An Forghas]]: [[Inis]] 25,360, [[Cora Chaitlín]] (''Newmarket-on-Fergus'') 1,773
* [[An Mháigh]]: [[Áth Dara]] 1,106
* [[An Daoil]]: [[Ráth Caola]] 1,550, [[Eas Géitine]] 1,149
* [[An Fhéil]]: [[Lios Tuathail]] 4,338, [[Mainistir na Féile]] 2,007
=== Fo-Abhantracha ===
[[Íomhá:"Fishing" signpost at Cootehall - geograph.org.uk - 802962.jpg|thumb|left|[[An Bhúill]] ag [[Uachtar Thíre]]]]
''' Abhantracha fionnuisce (le hachair km<sup>2</sup>) ''' leis an sruth:
Bruach ar chlé:
* Loch Aillionn 415 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Eislinn]] 73 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[Abhainn na Reanna]] 311 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Chamlinn]] 352 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eithne]] 1,254 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach]] 1,248 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach Bheag]] 662 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Inthe]] 182 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Ghaothach]] 321 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Mhaoilchearn]] 660 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Bruach ar dheis:
* [[An Bhúill]] 725 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eidhneach]] 78 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An tSuca]] 1,600 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes">Dublin Marine Institute 1998: ''Studies of Irish Rivers and Lakes: Moriarty, Christopher – Table 10.1.''</ref>
* [[Abhainn na Ceapaí]], [[Abhainn Choill Chró]] 414 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Gréine]] 295 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
''' Abhantracha an Inbhir '''
Bruach ár chlé:
* [[An Mháigh]] 1,000<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Daoil]] 426 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Fhéil]] 1,170 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Bruach ar dheis:
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River'') 233 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Forghas]] 1,043 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Tá go leor craobh-aibhneacha beaga eile a théann isteach sa tSionainn feadh a turais.
=== Locha ===
[[Íomhá:Landing stage, Lough Sheelin, Co. Cavan - geograph.org.uk - 624976.jpg|thumb|right|'' Loch Síleann, Contae an Chabháin]]
Tá an-cuid lochanna lastigh d'abhantrach na Sionainne, idir an abhainn féin agus na fo-abhantracha. Seo a leanas na cinn is mó:
{| class="wikitable"
|-
! Loch
| Achar
| Abhantrach
|-
! [[Loch Deirgeirt]]
| 130 km<sup>2</sup>
| [[An tSionainn]]
|-
! [[Loch Rí]]
| 105 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Aillionn]]
| 35 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Síleann]]
| 19 km<sup>2</sup>
| [[An Eithne]]
|-
! [[Loch Ainninn]]
| 14.34 km<sup>2</sup>
| [[An Bhrosnach]]
|-
! [[Loch Uí Ghadhra]]
| 11.9 km<sup>2</sup>
| [[An Bhúill]]
|-
! [[Loch Dairbhreach]]
| 10.8 km<sup>2</sup>
| An Eithne
|-
! [[Loch Uail]]
| 10.3 km<sup>2</sup>
| An Bhrosnach
|-
! [[Loch Bó Finne]]/[[Loch Bó Dearg]]/Scannal
| 9.7 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml | teideal=Google Maps
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2014-12-18
| archive-url = https://web.archive.org/web/20141218074153/https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml
| url-status=live
}}</ref>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Cé]]
| 8.4 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Gréine, Contae an Chláir|Loch Gréine]]
| 3.7 km<sup>2</sup>
| [[An Ghréin]]
|-
! [[Loch Foirbis]]
| 3 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Éadaoine]]
| 2.7 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Fuinseann]]
| 2.5 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| teideal=THE GSI GROUNDWATER NEWSLETTER – Page 9
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2016-03-04
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160304024523/https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| url-status=dead
}}</ref>
| An tSionainn
|}
== Féach freisin ==
* [[An tSionainn]]
* [[Talamh Calaidh na Sionainne]]
* [[Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Lochanna na hÉireann]]
== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:An tSionainn]]
rfbkm10ucg4r7hz9n4edkpol64t625m
1270500
1270496
2025-06-18T13:25:05Z
Marcas.oduinn
33120
/* Féach freisin */Nasc
1270500
wikitext
text/x-wiki
Tá ann in ''' Abhantrach na Sionainne ''' ná an abhainn is faide i [[Éire|nÉirinn]], [[An tSionainn]], agus gach abhainn agus loch a mbaineann léi. De réir an [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]], is é fad na Sionainne, óna foinse ag [[Log na Sionna]] go dtí béal a [[Inbhear na Sionainne|hInbhear]], ná {{convert|224|miles|}}, le {{convert|63.5|miles|}} d'uiscí taoide agus {{convert|160.5|miles|}} de tsruth fionnuisce flow.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
| teideal=Ordnance Survey (Ireland) Educational Facts
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2014-09-11
| archive-url = https://web.archive.org/web/20140911001931/http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
| url-status=live
}}</ref>
== Tíreolaíocht ==
Faightear níos mó ná leath de chontaetha oileán na hÉireann (17) laugh d'abhantrach na Sionainne (in aghaidh na srutha): [[Contae Chiarraí|Chiarraí]], [[Contae Chorcaí|Corcaigh]], [[Contae Luimnigh|Luimneach]], [[Contae an Chláir|Clár]], [[Contae Thiobraid Árann|Tiobraid Árann]], [[Contae Laoise|Laois]], [[Contae Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]], [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]], [[Contae na Mí|an Mhí]] [[Contae na hIarmhí|am Iarmhí]], [[Contae an Longfoirt|Longfort]], [[Contae Ros Comáin|Ros Comáin]], [[Contae Mhaigh Eo|Maigh Eo]], [[Contae an Chabháin|Cabhán]], [[Contae Liatroma|Liatroim]], [[Contae Shligigh|Sligeach]] agus [[Contae Fhear Manach|Fear Manach]].<ref>Shannon Catchment-based Flood Risk Assessment and Management (CFRAM) Study. Page 3 [http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150404050218/http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf |date=2015-04-04 }}</ref>
=== Bailte san abhantrach ===
Seo a leanas na bailte agus sráidbhailte (le daonlathais 2011<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
| teideal=Census 2011 – Population Classified by Area – Table 5
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2013-11-09
| archive-url = https://web.archive.org/web/20131109181846/http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
|url-status=live
}}</ref>) laistigh d'Abhantrach [[An tSionainn|na Sionainne]] agus na bruacha ar a bhfuil síad, leis an sruth:
An abhainn:
* [[An Damhshraith]]
* [[Droim Seanbhó]] ([[Canáil Loch Aillionn]], ar chlé) 857
* [[Liatroim]] (ar chlé) 485
* [[Cora Droma Rúisc]] 3,980
* [[Baile Shéamais|Cill Srianáin]] (ar chlé)
* [[Droim ar Snámh]] (ar chlé) 247
* [[Dromad]] ([[Loch Bó Dearg]], ar chlé) 356
* [[Rúscaigh]] (ar dheis) 188
* [[An Lios Breac]] (''Newtown Forbes'') ([[Loch Foirbis]], ar chlé) 759
* [[Tearmann Bearaigh]] (ar dheis) 366
* [[Cluain Dá Ráth]] (ar chlé)
* [[Béal Átha Liag]] (''Lanesborough'') 1,388
* [[Áth Luain]] 20,153
* [[Cluain Mhic Nóis]] (ar chlé)
* [[Droichead na Sionainne]] (ar chlé) 206
* [[Beannchar, Contae Uíbh Fhailí|Beannchar]] (ar chlé) 1,653
* [[Port Omna]] (ar dheis) 1,530
* [[Tír Dhá Ghlas]] (Loch Deirgeirt, ar chlé)
* [[Baile Uí Bheoláin]] (''Mountshannon'') (Loch Deirgeirt, ar dheis) 152
* [[Drom Inbhir]] (Loch Deirgeirt, ar chlé) 113
* [[Béal an Átha, Contae Thiobraid Árann|Béal an Átha]] (ar chlé) 2,442
* [[Cill Dalua]] (ar dheis) 1,292
* [[Droichead Uí Bhriain]] 235
* [[Caisleán Uí Chonaill]] (ar chlé) 1,917
* [[Ard na Croise]]
* [[Luimneach]] 87,081
An t-inbhear:
* [[Sionainn (baile)|Sionainn]] (ar dheis) 9,673
* [[Cill Rois]] (ar dheis) 2,695
* [[Carraig an Chabhaltaigh]] (ar dheis)
* [[Faing]] (ar chlé) 543
* [[An Gleann, Contae Luimnigh|An Gleann]] (ar chlé) 577
* [[Tairbeart (Contae Chiarraí)|Tairbeart]] (ar chlé) 551
* [[Béal Átha Longfoirt]] (ar chlé) 418
* [[Baile an Bhuinneánaigh]] (ar chlé) 1,354
=== Craobh-aibhneacha na Sionainne ===
[[Íomhá:Ballyforan Bridge - geograph.org.uk - 969619.jpg|thumb|right|An tSuca ag Droichead Bhéal Átha Feorainne]]
* [[An Bhúill]]: [[Mainistir na Búille]] 2,588
* [[Abhainn na Loinge]]: [[Bealach an Doirín]] 1,822
* [[An Chamlinn]]: [[Longfort]] 9,601
* [[An Eidhneach]]: [[Ros Comáin]] 5,693
* [[An Eithne]]: [[An Muileann gCearr]] 20,103
* [[An Bhrosnach]]: [[Baile Uí Mhatháin]] 1,563, [[An Féar Bán]] 1,165, [[Tulach Mhór]] (Abhainn Thulach Mhór) 14,361
* [[An tSuca]]: [[An Caisleán Riabhach]] 1,985, [[Áth Liag]] 241, [[Béal Átha na Sluaighe]] 6,577
* [[An Bhrosnach Bheag]]: [[Biorra]] 5,452
* [[An Inthe]]: [[Buiríos Uí Chéin]] 1,145, [[Cloch Shiurdáin]] 511
* [[An Ghaothach]]: [[An tAonach]] 8,439
* [[An Ghréin]]: [[An Scairbh]] 798
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River''):<ref>[http://www.clarecoco.ie/planning/publications/draft-clare-county-development-plan-2017-2023-volume-3b-shannon-municipal-district-written-statement-and-maps-21924.pdf Draft Clare County Development Plan 2017–2023 Volume 3b Shannon municipal district written statement and maps December 2015] p.18</ref> [[Droichead Abhann Ó gCearnaigh]] 1,839, [[Bun Raite]] 219
* [[An Forghas]]: [[Inis]] 25,360, [[Cora Chaitlín]] (''Newmarket-on-Fergus'') 1,773
* [[An Mháigh]]: [[Áth Dara]] 1,106
* [[An Daoil]]: [[Ráth Caola]] 1,550, [[Eas Géitine]] 1,149
* [[An Fhéil]]: [[Lios Tuathail]] 4,338, [[Mainistir na Féile]] 2,007
=== Fo-Abhantracha ===
[[Íomhá:"Fishing" signpost at Cootehall - geograph.org.uk - 802962.jpg|thumb|left|[[An Bhúill]] ag [[Uachtar Thíre]]]]
''' Abhantracha fionnuisce (le hachair km<sup>2</sup>) ''' leis an sruth:
Bruach ar chlé:
* Loch Aillionn 415 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Eislinn]] 73 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[Abhainn na Reanna]] 311 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Chamlinn]] 352 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eithne]] 1,254 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach]] 1,248 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach Bheag]] 662 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Inthe]] 182 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Ghaothach]] 321 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Mhaoilchearn]] 660 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Bruach ar dheis:
* [[An Bhúill]] 725 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eidhneach]] 78 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An tSuca]] 1,600 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes">Dublin Marine Institute 1998: ''Studies of Irish Rivers and Lakes: Moriarty, Christopher – Table 10.1.''</ref>
* [[Abhainn na Ceapaí]], [[Abhainn Choill Chró]] 414 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Gréine]] 295 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
''' Abhantracha an Inbhir '''
Bruach ár chlé:
* [[An Mháigh]] 1,000<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Daoil]] 426 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Fhéil]] 1,170 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Bruach ar dheis:
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River'') 233 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Forghas]] 1,043 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Tá go leor craobh-aibhneacha beaga eile a théann isteach sa tSionainn feadh a turais.
=== Locha ===
[[Íomhá:Landing stage, Lough Sheelin, Co. Cavan - geograph.org.uk - 624976.jpg|thumb|right|'' Loch Síleann, Contae an Chabháin]]
Tá an-cuid lochanna lastigh d'abhantrach na Sionainne, idir an abhainn féin agus na fo-abhantracha. Seo a leanas na cinn is mó:
{| class="wikitable"
|-
! Loch
| Achar
| Abhantrach
|-
! [[Loch Deirgeirt]]
| 130 km<sup>2</sup>
| [[An tSionainn]]
|-
! [[Loch Rí]]
| 105 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Aillionn]]
| 35 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Síleann]]
| 19 km<sup>2</sup>
| [[An Eithne]]
|-
! [[Loch Ainninn]]
| 14.34 km<sup>2</sup>
| [[An Bhrosnach]]
|-
! [[Loch Uí Ghadhra]]
| 11.9 km<sup>2</sup>
| [[An Bhúill]]
|-
! [[Loch Dairbhreach]]
| 10.8 km<sup>2</sup>
| An Eithne
|-
! [[Loch Uail]]
| 10.3 km<sup>2</sup>
| An Bhrosnach
|-
! [[Loch Bó Finne]]/[[Loch Bó Dearg]]/Scannal
| 9.7 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml | teideal=Google Maps
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2014-12-18
| archive-url = https://web.archive.org/web/20141218074153/https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml
| url-status=live
}}</ref>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Cé]]
| 8.4 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Gréine, Contae an Chláir|Loch Gréine]]
| 3.7 km<sup>2</sup>
| [[An Ghréin]]
|-
! [[Loch Foirbis]]
| 3 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Éadaoine]]
| 2.7 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Fuinseann]]
| 2.5 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| teideal=THE GSI GROUNDWATER NEWSLETTER – Page 9
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2016-03-04
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160304024523/https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| url-status=dead
}}</ref>
| An tSionainn
|}
== Féach freisin ==
* [[An tSionainn]]
* [[Inbhear na Sionainne]]
* [[Talamh Calaidh na Sionainne]]
* [[Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Lochanna na hÉireann]]
== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:An tSionainn]]
mskg083y3r6cow22i0agmhsq28wjmd8
1270501
1270500
2025-06-18T13:31:27Z
Marcas.oduinn
33120
/* Tíreolaíocht */Typo
1270501
wikitext
text/x-wiki
Tá ann in ''' Abhantrach na Sionainne ''' ná an abhainn is faide i [[Éire|nÉirinn]], [[An tSionainn]], agus gach abhainn agus loch a mbaineann léi. De réir an [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]], is é fad na Sionainne, óna foinse ag [[Log na Sionna]] go dtí béal a [[Inbhear na Sionainne|hInbhear]], ná {{convert|224|miles|}}, le {{convert|63.5|miles|}} d'uiscí taoide agus {{convert|160.5|miles|}} de tsruth fionnuisce flow.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
| teideal=Ordnance Survey (Ireland) Educational Facts
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2014-09-11
| archive-url = https://web.archive.org/web/20140911001931/http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
| url-status=live
}}</ref>
== Tíreolaíocht ==
Faightear níos mó ná leath de chontaetha oileán na hÉireann (17) laugh d'abhantrach na Sionainne (in aghaidh na srutha): [[Contae Chiarraí|Chiarraí]], [[Contae Chorcaí|Corcaigh]], [[Contae Luimnigh|Luimneach]], [[Contae an Chláir|Clár]], [[Contae Thiobraid Árann|Tiobraid Árann]], [[Contae Laoise|Laois]], [[Contae Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]], [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]], [[Contae na Mí|an Mhí]], [[Contae na hIarmhí|an Iarmhí]], [[Contae an Longfoirt|Longfort]], [[Contae Ros Comáin|Ros Comáin]], [[Contae Mhaigh Eo|Maigh Eo]], [[Contae an Chabháin|Cabhán]], [[Contae Liatroma|Liatroim]], [[Contae Shligigh|Sligeach]] agus [[Contae Fhear Manach|Fear Manach]].<ref>Shannon Catchment-based Flood Risk Assessment and Management (CFRAM) Study. Page 3 [http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150404050218/http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf |date=2015-04-04 }}</ref>
=== Bailte san abhantrach ===
Seo a leanas na bailte agus sráidbhailte (le daonlathais 2011<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
| teideal=Census 2011 – Population Classified by Area – Table 5
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2013-11-09
| archive-url = https://web.archive.org/web/20131109181846/http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
|url-status=live
}}</ref>) laistigh d'Abhantrach [[An tSionainn|na Sionainne]] agus na bruacha ar a bhfuil síad, leis an sruth:
An abhainn:
* [[An Damhshraith]]
* [[Droim Seanbhó]] ([[Canáil Loch Aillionn]], ar chlé) 857
* [[Liatroim]] (ar chlé) 485
* [[Cora Droma Rúisc]] 3,980
* [[Baile Shéamais|Cill Srianáin]] (ar chlé)
* [[Droim ar Snámh]] (ar chlé) 247
* [[Dromad]] ([[Loch Bó Dearg]], ar chlé) 356
* [[Rúscaigh]] (ar dheis) 188
* [[An Lios Breac]] (''Newtown Forbes'') ([[Loch Foirbis]], ar chlé) 759
* [[Tearmann Bearaigh]] (ar dheis) 366
* [[Cluain Dá Ráth]] (ar chlé)
* [[Béal Átha Liag]] (''Lanesborough'') 1,388
* [[Áth Luain]] 20,153
* [[Cluain Mhic Nóis]] (ar chlé)
* [[Droichead na Sionainne]] (ar chlé) 206
* [[Beannchar, Contae Uíbh Fhailí|Beannchar]] (ar chlé) 1,653
* [[Port Omna]] (ar dheis) 1,530
* [[Tír Dhá Ghlas]] (Loch Deirgeirt, ar chlé)
* [[Baile Uí Bheoláin]] (''Mountshannon'') (Loch Deirgeirt, ar dheis) 152
* [[Drom Inbhir]] (Loch Deirgeirt, ar chlé) 113
* [[Béal an Átha, Contae Thiobraid Árann|Béal an Átha]] (ar chlé) 2,442
* [[Cill Dalua]] (ar dheis) 1,292
* [[Droichead Uí Bhriain]] 235
* [[Caisleán Uí Chonaill]] (ar chlé) 1,917
* [[Ard na Croise]]
* [[Luimneach]] 87,081
An t-inbhear:
* [[Sionainn (baile)|Sionainn]] (ar dheis) 9,673
* [[Cill Rois]] (ar dheis) 2,695
* [[Carraig an Chabhaltaigh]] (ar dheis)
* [[Faing]] (ar chlé) 543
* [[An Gleann, Contae Luimnigh|An Gleann]] (ar chlé) 577
* [[Tairbeart (Contae Chiarraí)|Tairbeart]] (ar chlé) 551
* [[Béal Átha Longfoirt]] (ar chlé) 418
* [[Baile an Bhuinneánaigh]] (ar chlé) 1,354
=== Craobh-aibhneacha na Sionainne ===
[[Íomhá:Ballyforan Bridge - geograph.org.uk - 969619.jpg|thumb|right|An tSuca ag Droichead Bhéal Átha Feorainne]]
* [[An Bhúill]]: [[Mainistir na Búille]] 2,588
* [[Abhainn na Loinge]]: [[Bealach an Doirín]] 1,822
* [[An Chamlinn]]: [[Longfort]] 9,601
* [[An Eidhneach]]: [[Ros Comáin]] 5,693
* [[An Eithne]]: [[An Muileann gCearr]] 20,103
* [[An Bhrosnach]]: [[Baile Uí Mhatháin]] 1,563, [[An Féar Bán]] 1,165, [[Tulach Mhór]] (Abhainn Thulach Mhór) 14,361
* [[An tSuca]]: [[An Caisleán Riabhach]] 1,985, [[Áth Liag]] 241, [[Béal Átha na Sluaighe]] 6,577
* [[An Bhrosnach Bheag]]: [[Biorra]] 5,452
* [[An Inthe]]: [[Buiríos Uí Chéin]] 1,145, [[Cloch Shiurdáin]] 511
* [[An Ghaothach]]: [[An tAonach]] 8,439
* [[An Ghréin]]: [[An Scairbh]] 798
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River''):<ref>[http://www.clarecoco.ie/planning/publications/draft-clare-county-development-plan-2017-2023-volume-3b-shannon-municipal-district-written-statement-and-maps-21924.pdf Draft Clare County Development Plan 2017–2023 Volume 3b Shannon municipal district written statement and maps December 2015] p.18</ref> [[Droichead Abhann Ó gCearnaigh]] 1,839, [[Bun Raite]] 219
* [[An Forghas]]: [[Inis]] 25,360, [[Cora Chaitlín]] (''Newmarket-on-Fergus'') 1,773
* [[An Mháigh]]: [[Áth Dara]] 1,106
* [[An Daoil]]: [[Ráth Caola]] 1,550, [[Eas Géitine]] 1,149
* [[An Fhéil]]: [[Lios Tuathail]] 4,338, [[Mainistir na Féile]] 2,007
=== Fo-Abhantracha ===
[[Íomhá:"Fishing" signpost at Cootehall - geograph.org.uk - 802962.jpg|thumb|left|[[An Bhúill]] ag [[Uachtar Thíre]]]]
''' Abhantracha fionnuisce (le hachair km<sup>2</sup>) ''' leis an sruth:
Bruach ar chlé:
* Loch Aillionn 415 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Eislinn]] 73 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[Abhainn na Reanna]] 311 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Chamlinn]] 352 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eithne]] 1,254 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach]] 1,248 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach Bheag]] 662 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Inthe]] 182 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Ghaothach]] 321 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Mhaoilchearn]] 660 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Bruach ar dheis:
* [[An Bhúill]] 725 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eidhneach]] 78 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An tSuca]] 1,600 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes">Dublin Marine Institute 1998: ''Studies of Irish Rivers and Lakes: Moriarty, Christopher – Table 10.1.''</ref>
* [[Abhainn na Ceapaí]], [[Abhainn Choill Chró]] 414 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Gréine]] 295 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
''' Abhantracha an Inbhir '''
Bruach ár chlé:
* [[An Mháigh]] 1,000<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Daoil]] 426 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Fhéil]] 1,170 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Bruach ar dheis:
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River'') 233 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Forghas]] 1,043 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Tá go leor craobh-aibhneacha beaga eile a théann isteach sa tSionainn feadh a turais.
=== Locha ===
[[Íomhá:Landing stage, Lough Sheelin, Co. Cavan - geograph.org.uk - 624976.jpg|thumb|right|'' Loch Síleann, Contae an Chabháin]]
Tá an-cuid lochanna lastigh d'abhantrach na Sionainne, idir an abhainn féin agus na fo-abhantracha. Seo a leanas na cinn is mó:
{| class="wikitable"
|-
! Loch
| Achar
| Abhantrach
|-
! [[Loch Deirgeirt]]
| 130 km<sup>2</sup>
| [[An tSionainn]]
|-
! [[Loch Rí]]
| 105 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Aillionn]]
| 35 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Síleann]]
| 19 km<sup>2</sup>
| [[An Eithne]]
|-
! [[Loch Ainninn]]
| 14.34 km<sup>2</sup>
| [[An Bhrosnach]]
|-
! [[Loch Uí Ghadhra]]
| 11.9 km<sup>2</sup>
| [[An Bhúill]]
|-
! [[Loch Dairbhreach]]
| 10.8 km<sup>2</sup>
| An Eithne
|-
! [[Loch Uail]]
| 10.3 km<sup>2</sup>
| An Bhrosnach
|-
! [[Loch Bó Finne]]/[[Loch Bó Dearg]]/Scannal
| 9.7 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml | teideal=Google Maps
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2014-12-18
| archive-url = https://web.archive.org/web/20141218074153/https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml
| url-status=live
}}</ref>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Cé]]
| 8.4 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Gréine, Contae an Chláir|Loch Gréine]]
| 3.7 km<sup>2</sup>
| [[An Ghréin]]
|-
! [[Loch Foirbis]]
| 3 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Éadaoine]]
| 2.7 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Fuinseann]]
| 2.5 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| teideal=THE GSI GROUNDWATER NEWSLETTER – Page 9
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2016-03-04
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160304024523/https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| url-status=dead
}}</ref>
| An tSionainn
|}
== Féach freisin ==
* [[An tSionainn]]
* [[Inbhear na Sionainne]]
* [[Talamh Calaidh na Sionainne]]
* [[Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Lochanna na hÉireann]]
== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:An tSionainn]]
cm2wzyvh6nj9yyl7jdg8lz032h7oxc6
1270502
1270501
2025-06-18T13:36:41Z
Marcas.oduinn
33120
/* Fo-Abhantracha */Typo
1270502
wikitext
text/x-wiki
Tá ann in ''' Abhantrach na Sionainne ''' ná an abhainn is faide i [[Éire|nÉirinn]], [[An tSionainn]], agus gach abhainn agus loch a mbaineann léi. De réir an [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]], is é fad na Sionainne, óna foinse ag [[Log na Sionna]] go dtí béal a [[Inbhear na Sionainne|hInbhear]], ná {{convert|224|miles|}}, le {{convert|63.5|miles|}} d'uiscí taoide agus {{convert|160.5|miles|}} de tsruth fionnuisce flow.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
| teideal=Ordnance Survey (Ireland) Educational Facts
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2014-09-11
| archive-url = https://web.archive.org/web/20140911001931/http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
| url-status=live
}}</ref>
== Tíreolaíocht ==
Faightear níos mó ná leath de chontaetha oileán na hÉireann (17) laugh d'abhantrach na Sionainne (in aghaidh na srutha): [[Contae Chiarraí|Chiarraí]], [[Contae Chorcaí|Corcaigh]], [[Contae Luimnigh|Luimneach]], [[Contae an Chláir|Clár]], [[Contae Thiobraid Árann|Tiobraid Árann]], [[Contae Laoise|Laois]], [[Contae Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]], [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]], [[Contae na Mí|an Mhí]], [[Contae na hIarmhí|an Iarmhí]], [[Contae an Longfoirt|Longfort]], [[Contae Ros Comáin|Ros Comáin]], [[Contae Mhaigh Eo|Maigh Eo]], [[Contae an Chabháin|Cabhán]], [[Contae Liatroma|Liatroim]], [[Contae Shligigh|Sligeach]] agus [[Contae Fhear Manach|Fear Manach]].<ref>Shannon Catchment-based Flood Risk Assessment and Management (CFRAM) Study. Page 3 [http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150404050218/http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf |date=2015-04-04 }}</ref>
=== Bailte san abhantrach ===
Seo a leanas na bailte agus sráidbhailte (le daonlathais 2011<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
| teideal=Census 2011 – Population Classified by Area – Table 5
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2013-11-09
| archive-url = https://web.archive.org/web/20131109181846/http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
|url-status=live
}}</ref>) laistigh d'Abhantrach [[An tSionainn|na Sionainne]] agus na bruacha ar a bhfuil síad, leis an sruth:
An abhainn:
* [[An Damhshraith]]
* [[Droim Seanbhó]] ([[Canáil Loch Aillionn]], ar chlé) 857
* [[Liatroim]] (ar chlé) 485
* [[Cora Droma Rúisc]] 3,980
* [[Baile Shéamais|Cill Srianáin]] (ar chlé)
* [[Droim ar Snámh]] (ar chlé) 247
* [[Dromad]] ([[Loch Bó Dearg]], ar chlé) 356
* [[Rúscaigh]] (ar dheis) 188
* [[An Lios Breac]] (''Newtown Forbes'') ([[Loch Foirbis]], ar chlé) 759
* [[Tearmann Bearaigh]] (ar dheis) 366
* [[Cluain Dá Ráth]] (ar chlé)
* [[Béal Átha Liag]] (''Lanesborough'') 1,388
* [[Áth Luain]] 20,153
* [[Cluain Mhic Nóis]] (ar chlé)
* [[Droichead na Sionainne]] (ar chlé) 206
* [[Beannchar, Contae Uíbh Fhailí|Beannchar]] (ar chlé) 1,653
* [[Port Omna]] (ar dheis) 1,530
* [[Tír Dhá Ghlas]] (Loch Deirgeirt, ar chlé)
* [[Baile Uí Bheoláin]] (''Mountshannon'') (Loch Deirgeirt, ar dheis) 152
* [[Drom Inbhir]] (Loch Deirgeirt, ar chlé) 113
* [[Béal an Átha, Contae Thiobraid Árann|Béal an Átha]] (ar chlé) 2,442
* [[Cill Dalua]] (ar dheis) 1,292
* [[Droichead Uí Bhriain]] 235
* [[Caisleán Uí Chonaill]] (ar chlé) 1,917
* [[Ard na Croise]]
* [[Luimneach]] 87,081
An t-inbhear:
* [[Sionainn (baile)|Sionainn]] (ar dheis) 9,673
* [[Cill Rois]] (ar dheis) 2,695
* [[Carraig an Chabhaltaigh]] (ar dheis)
* [[Faing]] (ar chlé) 543
* [[An Gleann, Contae Luimnigh|An Gleann]] (ar chlé) 577
* [[Tairbeart (Contae Chiarraí)|Tairbeart]] (ar chlé) 551
* [[Béal Átha Longfoirt]] (ar chlé) 418
* [[Baile an Bhuinneánaigh]] (ar chlé) 1,354
=== Craobh-aibhneacha na Sionainne ===
[[Íomhá:Ballyforan Bridge - geograph.org.uk - 969619.jpg|thumb|right|An tSuca ag Droichead Bhéal Átha Feorainne]]
* [[An Bhúill]]: [[Mainistir na Búille]] 2,588
* [[Abhainn na Loinge]]: [[Bealach an Doirín]] 1,822
* [[An Chamlinn]]: [[Longfort]] 9,601
* [[An Eidhneach]]: [[Ros Comáin]] 5,693
* [[An Eithne]]: [[An Muileann gCearr]] 20,103
* [[An Bhrosnach]]: [[Baile Uí Mhatháin]] 1,563, [[An Féar Bán]] 1,165, [[Tulach Mhór]] (Abhainn Thulach Mhór) 14,361
* [[An tSuca]]: [[An Caisleán Riabhach]] 1,985, [[Áth Liag]] 241, [[Béal Átha na Sluaighe]] 6,577
* [[An Bhrosnach Bheag]]: [[Biorra]] 5,452
* [[An Inthe]]: [[Buiríos Uí Chéin]] 1,145, [[Cloch Shiurdáin]] 511
* [[An Ghaothach]]: [[An tAonach]] 8,439
* [[An Ghréin]]: [[An Scairbh]] 798
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River''):<ref>[http://www.clarecoco.ie/planning/publications/draft-clare-county-development-plan-2017-2023-volume-3b-shannon-municipal-district-written-statement-and-maps-21924.pdf Draft Clare County Development Plan 2017–2023 Volume 3b Shannon municipal district written statement and maps December 2015] p.18</ref> [[Droichead Abhann Ó gCearnaigh]] 1,839, [[Bun Raite]] 219
* [[An Forghas]]: [[Inis]] 25,360, [[Cora Chaitlín]] (''Newmarket-on-Fergus'') 1,773
* [[An Mháigh]]: [[Áth Dara]] 1,106
* [[An Daoil]]: [[Ráth Caola]] 1,550, [[Eas Géitine]] 1,149
* [[An Fhéil]]: [[Lios Tuathail]] 4,338, [[Mainistir na Féile]] 2,007
=== Fo-Abhantracha ===
[[Íomhá:"Fishing" signpost at Cootehall - geograph.org.uk - 802962.jpg|thumb|left|[[An Bhúill]] ag [[Uachtar Thíre]]]]
''' Abhantracha fionnuisce ''' (le hachair km<sup>2</sup>), leis an sruth:
Bruach ar chlé:
* Loch Aillionn 415 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Eislinn]] 73 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[Abhainn na Reanna]] 311 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Chamlinn]] 352 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eithne]] 1,254 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach]] 1,248 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach Bheag]] 662 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Inthe]] 182 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Ghaothach]] 321 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Mhaoilchearn]] 660 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Bruach ar dheis:
* [[An Bhúill]] 725 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eidhneach]] 78 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An tSuca]] 1,600 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes">Dublin Marine Institute 1998: ''Studies of Irish Rivers and Lakes: Moriarty, Christopher – Table 10.1.''</ref>
* [[Abhainn na Ceapaí]], [[Abhainn Choill Chró]] 414 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Gréine]] 295 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
''' Abhantracha an Inbhir '''
Bruach ár chlé:
* [[An Mháigh]] 1,000<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Daoil]] 426 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Fhéil]] 1,170 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Bruach ar dheis:
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River'') 233 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Forghas]] 1,043 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Tá go leor craobh-aibhneacha beaga eile a théann isteach sa tSionainn feadh a turais.
=== Locha ===
[[Íomhá:Landing stage, Lough Sheelin, Co. Cavan - geograph.org.uk - 624976.jpg|thumb|right|'' Loch Síleann, Contae an Chabháin]]
Tá an-cuid lochanna lastigh d'abhantrach na Sionainne, idir an abhainn féin agus na fo-abhantracha. Seo a leanas na cinn is mó:
{| class="wikitable"
|-
! Loch
| Achar
| Abhantrach
|-
! [[Loch Deirgeirt]]
| 130 km<sup>2</sup>
| [[An tSionainn]]
|-
! [[Loch Rí]]
| 105 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Aillionn]]
| 35 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Síleann]]
| 19 km<sup>2</sup>
| [[An Eithne]]
|-
! [[Loch Ainninn]]
| 14.34 km<sup>2</sup>
| [[An Bhrosnach]]
|-
! [[Loch Uí Ghadhra]]
| 11.9 km<sup>2</sup>
| [[An Bhúill]]
|-
! [[Loch Dairbhreach]]
| 10.8 km<sup>2</sup>
| An Eithne
|-
! [[Loch Uail]]
| 10.3 km<sup>2</sup>
| An Bhrosnach
|-
! [[Loch Bó Finne]]/[[Loch Bó Dearg]]/Scannal
| 9.7 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml | teideal=Google Maps
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2014-12-18
| archive-url = https://web.archive.org/web/20141218074153/https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml
| url-status=live
}}</ref>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Cé]]
| 8.4 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Gréine, Contae an Chláir|Loch Gréine]]
| 3.7 km<sup>2</sup>
| [[An Ghréin]]
|-
! [[Loch Foirbis]]
| 3 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Éadaoine]]
| 2.7 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Fuinseann]]
| 2.5 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| teideal=THE GSI GROUNDWATER NEWSLETTER – Page 9
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2016-03-04
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160304024523/https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| url-status=dead
}}</ref>
| An tSionainn
|}
== Féach freisin ==
* [[An tSionainn]]
* [[Inbhear na Sionainne]]
* [[Talamh Calaidh na Sionainne]]
* [[Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Lochanna na hÉireann]]
== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:An tSionainn]]
77hmwayswtohaprpkr2cz82i38jdp8t
1270525
1270502
2025-06-18T17:20:11Z
Taghdtaighde
60452
1270525
wikitext
text/x-wiki
{{Glanadh}}
Tá ann in ''' Abhantrach na Sionainne ''' ná an abhainn is faide i [[Éire|nÉirinn]], [[An tSionainn]], agus gach abhainn agus loch a mbaineann léi. De réir an [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]], is é fad na Sionainne, óna foinse ag [[Log na Sionna]] go dtí béal a [[Inbhear na Sionainne|hInbhear]], ná {{convert|224|miles|}}, le {{convert|63.5|miles|}} d'uiscí taoide agus {{convert|160.5|miles|}} de tsruth fionnuisce flow.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
| teideal=Ordnance Survey (Ireland) Educational Facts
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2014-09-11
| archive-url = https://web.archive.org/web/20140911001931/http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
| url-status=live
}}</ref>
== Tíreolaíocht ==
Faightear níos mó ná leath de chontaetha oileán na hÉireann (17) laugh d'abhantrach na Sionainne (in aghaidh na srutha): [[Contae Chiarraí|Chiarraí]], [[Contae Chorcaí|Corcaigh]], [[Contae Luimnigh|Luimneach]], [[Contae an Chláir|Clár]], [[Contae Thiobraid Árann|Tiobraid Árann]], [[Contae Laoise|Laois]], [[Contae Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]], [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]], [[Contae na Mí|an Mhí]], [[Contae na hIarmhí|an Iarmhí]], [[Contae an Longfoirt|Longfort]], [[Contae Ros Comáin|Ros Comáin]], [[Contae Mhaigh Eo|Maigh Eo]], [[Contae an Chabháin|Cabhán]], [[Contae Liatroma|Liatroim]], [[Contae Shligigh|Sligeach]] agus [[Contae Fhear Manach|Fear Manach]].<ref>Shannon Catchment-based Flood Risk Assessment and Management (CFRAM) Study. Page 3 [http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150404050218/http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf|date=2015-04-04}}</ref>
=== Bailte san abhantrach ===
Seo a leanas na bailte agus sráidbhailte (le daonlathais 2011<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
| teideal=Census 2011 – Population Classified by Area – Table 5
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2013-11-09
| archive-url = https://web.archive.org/web/20131109181846/http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
|url-status=live
}}</ref>) laistigh d'Abhantrach [[An tSionainn|na Sionainne]] agus na bruacha ar a bhfuil síad, leis an sruth:
An abhainn:
* [[An Damhshraith]]
* [[Droim Seanbhó]] ([[Canáil Loch Aillionn]], ar chlé) 857
* [[Liatroim]] (ar chlé) 485
* [[Cora Droma Rúisc]] 3,980
* [[Baile Shéamais|Cill Srianáin]] (ar chlé)
* [[Droim ar Snámh]] (ar chlé) 247
* [[Dromad]] ([[Loch Bó Dearg]], ar chlé) 356
* [[Rúscaigh]] (ar dheis) 188
* [[An Lios Breac]] (''Newtown Forbes'') ([[Loch Foirbis]], ar chlé) 759
* [[Tearmann Bearaigh]] (ar dheis) 366
* [[Cluain Dá Ráth]] (ar chlé)
* [[Béal Átha Liag]] (''Lanesborough'') 1,388
* [[Áth Luain]] 20,153
* [[Cluain Mhic Nóis]] (ar chlé)
* [[Droichead na Sionainne]] (ar chlé) 206
* [[Beannchar, Contae Uíbh Fhailí|Beannchar]] (ar chlé) 1,653
* [[Port Omna]] (ar dheis) 1,530
* [[Tír Dhá Ghlas]] (Loch Deirgeirt, ar chlé)
* [[Baile Uí Bheoláin]] (''Mountshannon'') (Loch Deirgeirt, ar dheis) 152
* [[Drom Inbhir]] (Loch Deirgeirt, ar chlé) 113
* [[Béal an Átha, Contae Thiobraid Árann|Béal an Átha]] (ar chlé) 2,442
* [[Cill Dalua]] (ar dheis) 1,292
* [[Droichead Uí Bhriain]] 235
* [[Caisleán Uí Chonaill]] (ar chlé) 1,917
* [[Ard na Croise]]
* [[Luimneach]] 87,081
An t-inbhear:
* [[Sionainn (baile)|Sionainn]] (ar dheis) 9,673
* [[Cill Rois]] (ar dheis) 2,695
* [[Carraig an Chabhaltaigh]] (ar dheis)
* [[Faing]] (ar chlé) 543
* [[An Gleann, Contae Luimnigh|An Gleann]] (ar chlé) 577
* [[Tairbeart (Contae Chiarraí)|Tairbeart]] (ar chlé) 551
* [[Béal Átha Longfoirt]] (ar chlé) 418
* [[Baile an Bhuinneánaigh]] (ar chlé) 1,354
=== Craobh-aibhneacha na Sionainne ===
[[Íomhá:Ballyforan Bridge - geograph.org.uk - 969619.jpg|thumb|right|An tSuca ag Droichead Bhéal Átha Feorainne]]
* [[An Bhúill]]: [[Mainistir na Búille]] 2,588
* [[Abhainn na Loinge]]: [[Bealach an Doirín]] 1,822
* [[An Chamlinn]]: [[Longfort]] 9,601
* [[An Eidhneach]]: [[Ros Comáin]] 5,693
* [[An Eithne]]: [[An Muileann gCearr]] 20,103
* [[An Bhrosnach]]: [[Baile Uí Mhatháin]] 1,563, [[An Féar Bán]] 1,165, [[Tulach Mhór]] (Abhainn Thulach Mhór) 14,361
* [[An tSuca]]: [[An Caisleán Riabhach]] 1,985, [[Áth Liag]] 241, [[Béal Átha na Sluaighe]] 6,577
* [[An Bhrosnach Bheag]]: [[Biorra]] 5,452
* [[An Inthe]]: [[Buiríos Uí Chéin]] 1,145, [[Cloch Shiurdáin]] 511
* [[An Ghaothach]]: [[An tAonach]] 8,439
* [[An Ghréin]]: [[An Scairbh]] 798
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River''):<ref>[http://www.clarecoco.ie/planning/publications/draft-clare-county-development-plan-2017-2023-volume-3b-shannon-municipal-district-written-statement-and-maps-21924.pdf Draft Clare County Development Plan 2017–2023 Volume 3b Shannon municipal district written statement and maps December 2015] p.18</ref> [[Droichead Abhann Ó gCearnaigh]] 1,839, [[Bun Raite]] 219
* [[An Forghas]]: [[Inis]] 25,360, [[Cora Chaitlín]] (''Newmarket-on-Fergus'') 1,773
* [[An Mháigh]]: [[Áth Dara]] 1,106
* [[An Daoil]]: [[Ráth Caola]] 1,550, [[Eas Géitine]] 1,149
* [[An Fhéil]]: [[Lios Tuathail]] 4,338, [[Mainistir na Féile]] 2,007
=== Fo-Abhantracha ===
[[Íomhá:"Fishing" signpost at Cootehall - geograph.org.uk - 802962.jpg|thumb|left|[[An Bhúill]] ag [[Uachtar Thíre]]]]
''' Abhantracha fionnuisce ''' (le hachair km<sup>2</sup>), leis an sruth:
Bruach ar chlé:
* Loch Aillionn 415 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Eislinn]] 73 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[Abhainn na Reanna]] 311 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Chamlinn]] 352 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eithne]] 1,254 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach]] 1,248 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach Bheag]] 662 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Inthe]] 182 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Ghaothach]] 321 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Mhaoilchearn]] 660 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Bruach ar dheis:
* [[An Bhúill]] 725 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eidhneach]] 78 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An tSuca]] 1,600 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes">Dublin Marine Institute 1998: ''Studies of Irish Rivers and Lakes: Moriarty, Christopher – Table 10.1.''</ref>
* [[Abhainn na Ceapaí]], [[Abhainn Choill Chró]] 414 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Gréine]] 295 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
''' Abhantracha an Inbhir '''
Bruach ár chlé:
* [[An Mháigh]] 1,000<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Daoil]] 426 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Fhéil]] 1,170 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Bruach ar dheis:
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River'') 233 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Forghas]] 1,043 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Tá go leor craobh-aibhneacha beaga eile a théann isteach sa tSionainn feadh a turais.
=== Locha ===
[[Íomhá:Landing stage, Lough Sheelin, Co. Cavan - geograph.org.uk - 624976.jpg|thumb|right|'' Loch Síleann, Contae an Chabháin]]
Tá an-cuid lochanna lastigh d'abhantrach na Sionainne, idir an abhainn féin agus na fo-abhantracha. Seo a leanas na cinn is mó:
{| class="wikitable"
|-
! Loch
| Achar
| Abhantrach
|-
! [[Loch Deirgeirt]]
| 130 km<sup>2</sup>
| [[An tSionainn]]
|-
! [[Loch Rí]]
| 105 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Aillionn]]
| 35 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Síleann]]
| 19 km<sup>2</sup>
| [[An Eithne]]
|-
! [[Loch Ainninn]]
| 14.34 km<sup>2</sup>
| [[An Bhrosnach]]
|-
! [[Loch Uí Ghadhra]]
| 11.9 km<sup>2</sup>
| [[An Bhúill]]
|-
! [[Loch Dairbhreach]]
| 10.8 km<sup>2</sup>
| An Eithne
|-
! [[Loch Uail]]
| 10.3 km<sup>2</sup>
| An Bhrosnach
|-
! [[Loch Bó Finne]]/[[Loch Bó Dearg]]/Scannal
| 9.7 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml | teideal=Google Maps
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2014-12-18
| archive-url = https://web.archive.org/web/20141218074153/https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml
| url-status=live
}}</ref>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Cé]]
| 8.4 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Gréine, Contae an Chláir|Loch Gréine]]
| 3.7 km<sup>2</sup>
| [[An Ghréin]]
|-
! [[Loch Foirbis]]
| 3 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Éadaoine]]
| 2.7 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Fuinseann]]
| 2.5 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| teideal=THE GSI GROUNDWATER NEWSLETTER – Page 9
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2016-03-04
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160304024523/https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| url-status=dead
}}</ref>
| An tSionainn
|}
== Féach freisin ==
* [[An tSionainn]]
* [[Inbhear na Sionainne]]
* [[Talamh Calaidh na Sionainne]]
* [[Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Lochanna na hÉireann]]
== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:An tSionainn]]
8chn080jzgq38usituaooxblwyza62z
1270569
1270525
2025-06-18T23:11:45Z
Marcas.oduinn
33120
1270569
wikitext
text/x-wiki
<!-- ag {{Glanadh}}-->
Tá ann in ''' Abhantrach na Sionainne ''' ná an abhainn is faide i [[Éire|nÉirinn]], [[An tSionainn]], agus gach abhainn agus loch a mbaineann léi. De réir an [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]], is é fad na Sionainne, óna foinse ag [[Log na Sionna]] go dtí béal a [[Inbhear na Sionainne|hInbhear]], ná {{convert|224|miles|}}, le {{convert|63.5|miles|}} d'uiscí taoide agus {{convert|160.5|miles|}} de tsruth fionnuisce flow.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
| teideal=Ordnance Survey (Ireland) Educational Facts
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2014-09-11
| archive-url = https://web.archive.org/web/20140911001931/http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
| url-status=live
}}</ref>
== Staitisticí ==
Is í an abhantrach is mó i nÉirinn í Abhantrach na Sionainne, le hachar {{convert|11,700|km2||abbr=on}} aici. Agus an t-inbhear agus [[An Fhéil]] san áireamh, tógtar amach {{Convert|16,865|km2||abbr=on}} chun na farraige.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{lua idirlín
| teideal=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archive-url = https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archive-date=2014-09-07
}}</ref>
Tá [[Meánsruth Fadtéarmach]] aici de {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} ag [[Luimneach|Cathair Luimnigh]],<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> agus is é sin ráta faoi dhó is atá ag an dara habhainn is mó na hÉireann, [[Abhainn na Gaillimhe]], le ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> Ag Béal an Inbhir ag [[Ceann Léime]], agus eis-sreabhadh gach abhainn agus Srutháin san áireamh,{{efn|ina measc: [[An Fhéil]] 34.6 m<sup>3</sup>/s, [[An Mhaigh]] 15.6 m<sup>3</sup>/s, [[An Forghas]] 25.7 m<sup>3</sup>/s agus [[An Daoil]] 7.4 m<sup>3</sup>/s<ref>[http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations]: mitigation and management {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf | date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application]: Table 3-7 {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf
| date=2014-12-08
}}</ref>}} éiríonn eis-sreabhadh iomlán na Sionainne ina {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
Níl an tSionainn ina habhainn fionnuisce ach le just 45% dá fad iomlán de {{convert|224|miles|}}. Má thógtar an t-inbhear taoide{{efn|{{convert|63.5|miles||adj=on}}}} agus na lochanna {{efn|[[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
| url=http://www.askaboutireland.ie/
| teideal=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09
| archive-date=2020-01-10
| archive-url = https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
| url-status=live
}}</ref> i dteannta le [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]] agus [[Loch na gCurrach]]}} as an áireamh, níl sa tSionainn fionnuisce ach tuairim is {{convert|100|miles|}} ar fad.
== Tíreolaíocht ==
Faightear níos mó ná leath de chontaetha oileán na hÉireann (17) laugh d'abhantrach na Sionainne (in aghaidh na srutha): [[Contae Chiarraí|Chiarraí]], [[Contae Chorcaí|Corcaigh]], [[Contae Luimnigh|Luimneach]], [[Contae an Chláir|Clár]], [[Contae Thiobraid Árann|Tiobraid Árann]], [[Contae Laoise|Laois]], [[Contae Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]], [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]], [[Contae na Mí|an Mhí]], [[Contae na hIarmhí|an Iarmhí]], [[Contae an Longfoirt|Longfort]], [[Contae Ros Comáin|Ros Comáin]], [[Contae Mhaigh Eo|Maigh Eo]], [[Contae an Chabháin|Cabhán]], [[Contae Liatroma|Liatroim]], [[Contae Shligigh|Sligeach]] agus [[Contae Fhear Manach|Fear Manach]].<ref>Shannon Catchment-based Flood Risk Assessment and Management (CFRAM) Study. Page 3 [http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150404050218/http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf|date=2015-04-04}}</ref>
=== Bailte san abhantrach ===
Seo a leanas na bailte agus sráidbhailte (le daonlathais 2011<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
| teideal=Census 2011 – Population Classified by Area – Table 5
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2013-11-09
| archive-url = https://web.archive.org/web/20131109181846/http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
|url-status=live
}}</ref>) laistigh d'Abhantrach [[An tSionainn|na Sionainne]] agus na bruacha ar a bhfuil síad, leis an sruth:
An abhainn:
* [[An Damhshraith]]
* [[Droim Seanbhó]] ([[Canáil Loch Aillionn]], ar chlé) 857
* [[Liatroim]] (ar chlé) 485
* [[Cora Droma Rúisc]] 3,980
* [[Baile Shéamais|Cill Srianáin]] (ar chlé)
* [[Droim ar Snámh]] (ar chlé) 247
* [[Dromad]] ([[Loch Bó Dearg]], ar chlé) 356
* [[Rúscaigh]] (ar dheis) 188
* [[An Lios Breac]] (''Newtown Forbes'') ([[Loch Foirbis]], ar chlé) 759
* [[Tearmann Bearaigh]] (ar dheis) 366
* [[Cluain Dá Ráth]] (ar chlé)
* [[Béal Átha Liag]] (''Lanesborough'') 1,388
* [[Áth Luain]] 20,153
* [[Cluain Mhic Nóis]] (ar chlé)
* [[Droichead na Sionainne]] (ar chlé) 206
* [[Beannchar, Contae Uíbh Fhailí|Beannchar]] (ar chlé) 1,653
* [[Port Omna]] (ar dheis) 1,530
* [[Tír Dhá Ghlas]] (Loch Deirgeirt, ar chlé)
* [[Baile Uí Bheoláin]] (''Mountshannon'') (Loch Deirgeirt, ar dheis) 152
* [[Drom Inbhir]] (Loch Deirgeirt, ar chlé) 113
* [[Béal an Átha, Contae Thiobraid Árann|Béal an Átha]] (ar chlé) 2,442
* [[Cill Dalua]] (ar dheis) 1,292
* [[Droichead Uí Bhriain]] 235
* [[Caisleán Uí Chonaill]] (ar chlé) 1,917
* [[Ard na Croise]]
* [[Luimneach]] 87,081
An t-inbhear:
* [[Sionainn (baile)|Sionainn]] (ar dheis) 9,673
* [[Cill Rois]] (ar dheis) 2,695
* [[Carraig an Chabhaltaigh]] (ar dheis)
* [[Faing]] (ar chlé) 543
* [[An Gleann, Contae Luimnigh|An Gleann]] (ar chlé) 577
* [[Tairbeart (Contae Chiarraí)|Tairbeart]] (ar chlé) 551
* [[Béal Átha Longfoirt]] (ar chlé) 418
* [[Baile an Bhuinneánaigh]] (ar chlé) 1,354
=== Craobh-aibhneacha na Sionainne ===
[[Íomhá:Ballyforan Bridge - geograph.org.uk - 969619.jpg|thumb|right|An tSuca ag Droichead Bhéal Átha Feorainne]]
* [[An Bhúill]]: [[Mainistir na Búille]] 2,588
* [[Abhainn na Loinge]]: [[Bealach an Doirín]] 1,822
* [[An Chamlinn]]: [[Longfort]] 9,601
* [[An Eidhneach]]: [[Ros Comáin]] 5,693
* [[An Eithne]]: [[An Muileann gCearr]] 20,103
* [[An Bhrosnach]]: [[Baile Uí Mhatháin]] 1,563, [[An Féar Bán]] 1,165, [[Tulach Mhór]] (Abhainn Thulach Mhór) 14,361
* [[An tSuca]]: [[An Caisleán Riabhach]] 1,985, [[Áth Liag]] 241, [[Béal Átha na Sluaighe]] 6,577
* [[An Bhrosnach Bheag]]: [[Biorra]] 5,452
* [[An Inthe]]: [[Buiríos Uí Chéin]] 1,145, [[Cloch Shiurdáin]] 511
* [[An Ghaothach]]: [[An tAonach]] 8,439
* [[An Ghréin]]: [[An Scairbh]] 798
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River''):<ref>[http://www.clarecoco.ie/planning/publications/draft-clare-county-development-plan-2017-2023-volume-3b-shannon-municipal-district-written-statement-and-maps-21924.pdf Draft Clare County Development Plan 2017–2023 Volume 3b Shannon municipal district written statement and maps December 2015] p.18</ref> [[Droichead Abhann Ó gCearnaigh]] 1,839, [[Bun Raite]] 219
* [[An Forghas]]: [[Inis]] 25,360, [[Cora Chaitlín]] (''Newmarket-on-Fergus'') 1,773
* [[An Mháigh]]: [[Áth Dara]] 1,106
* [[An Daoil]]: [[Ráth Caola]] 1,550, [[Eas Géitine]] 1,149
* [[An Fhéil]]: [[Lios Tuathail]] 4,338, [[Mainistir na Féile]] 2,007
=== Fo-Abhantracha ===
[[Íomhá:"Fishing" signpost at Cootehall - geograph.org.uk - 802962.jpg|thumb|left|[[An Bhúill]] ag [[Uachtar Thíre]]]]
''' Abhantracha fionnuisce ''' (le hachair km<sup>2</sup>), leis an sruth:
Bruach ar chlé:
* Loch Aillionn 415 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Eislinn]] 73 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[Abhainn na Reanna]] 311 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Chamlinn]] 352 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eithne]] 1,254 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach]] 1,248 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach Bheag]] 662 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Inthe]] 182 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Ghaothach]] 321 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Mhaoilchearn]] 660 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Bruach ar dheis:
* [[An Bhúill]] 725 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eidhneach]] 78 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An tSuca]] 1,600 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes">Dublin Marine Institute 1998: ''Studies of Irish Rivers and Lakes: Moriarty, Christopher – Table 10.1.''</ref>
* [[Abhainn na Ceapaí]], [[Abhainn Choill Chró]] 414 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Gréine]] 295 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
''' Abhantracha an Inbhir '''
Bruach ár chlé:
* [[An Mháigh]] 1,000<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Daoil]] 426 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Fhéil]] 1,170 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Bruach ar dheis:
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River'') 233 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Forghas]] 1,043 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Tá go leor craobh-aibhneacha beaga eile a théann isteach sa tSionainn feadh a turais.
=== Locha ===
[[Íomhá:Landing stage, Lough Sheelin, Co. Cavan - geograph.org.uk - 624976.jpg|thumb|right|'' Loch Síleann, Contae an Chabháin]]
Tá an-cuid lochanna lastigh d'abhantrach na Sionainne, idir an abhainn féin agus na fo-abhantracha. Seo a leanas na cinn is mó:
{| class="wikitable"
|-
! Loch
| Achar
| Abhantrach
|-
! [[Loch Deirgeirt]]
| 130 km<sup>2</sup>
| [[An tSionainn]]
|-
! [[Loch Rí]]
| 105 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Aillionn]]
| 35 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Síleann]]
| 19 km<sup>2</sup>
| [[An Eithne]]
|-
! [[Loch Ainninn]]
| 14.34 km<sup>2</sup>
| [[An Bhrosnach]]
|-
! [[Loch Uí Ghadhra]]
| 11.9 km<sup>2</sup>
| [[An Bhúill]]
|-
! [[Loch Dairbhreach]]
| 10.8 km<sup>2</sup>
| An Eithne
|-
! [[Loch Uail]]
| 10.3 km<sup>2</sup>
| An Bhrosnach
|-
! [[Loch Bó Finne]]/[[Loch Bó Dearg]]/Scannal
| 9.7 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml | teideal=Google Maps
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2014-12-18
| archive-url = https://web.archive.org/web/20141218074153/https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml
| url-status=live
}}</ref>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Cé]]
| 8.4 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Gréine, Contae an Chláir|Loch Gréine]]
| 3.7 km<sup>2</sup>
| [[An Ghréin]]
|-
! [[Loch Foirbis]]
| 3 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Éadaoine]]
| 2.7 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Fuinseann]]
| 2.5 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| teideal=THE GSI GROUNDWATER NEWSLETTER – Page 9
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2016-03-04
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160304024523/https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| url-status=dead
}}</ref>
| An tSionainn
|}
== Féach freisin ==
* [[An tSionainn]]
* [[Inbhear na Sionainne]]
* [[Talamh Calaidh na Sionainne]]
* [[Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Lochanna na hÉireann]]
== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:An tSionainn]]
ijeb1qwxcftwquchcjbzhvevwark0kj
1270570
1270569
2025-06-18T23:12:31Z
Marcas.oduinn
33120
/* Nótaí */Nótaí
1270570
wikitext
text/x-wiki
<!-- ag {{Glanadh}}-->
Tá ann in ''' Abhantrach na Sionainne ''' ná an abhainn is faide i [[Éire|nÉirinn]], [[An tSionainn]], agus gach abhainn agus loch a mbaineann léi. De réir an [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]], is é fad na Sionainne, óna foinse ag [[Log na Sionna]] go dtí béal a [[Inbhear na Sionainne|hInbhear]], ná {{convert|224|miles|}}, le {{convert|63.5|miles|}} d'uiscí taoide agus {{convert|160.5|miles|}} de tsruth fionnuisce flow.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
| teideal=Ordnance Survey (Ireland) Educational Facts
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2014-09-11
| archive-url = https://web.archive.org/web/20140911001931/http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
| url-status=live
}}</ref>
== Staitisticí ==
Is í an abhantrach is mó i nÉirinn í Abhantrach na Sionainne, le hachar {{convert|11,700|km2||abbr=on}} aici. Agus an t-inbhear agus [[An Fhéil]] san áireamh, tógtar amach {{Convert|16,865|km2||abbr=on}} chun na farraige.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{lua idirlín
| teideal=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archive-url = https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archive-date=2014-09-07
}}</ref>
Tá [[Meánsruth Fadtéarmach]] aici de {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} ag [[Luimneach|Cathair Luimnigh]],<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> agus is é sin ráta faoi dhó is atá ag an dara habhainn is mó na hÉireann, [[Abhainn na Gaillimhe]], le ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> Ag Béal an Inbhir ag [[Ceann Léime]], agus eis-sreabhadh gach abhainn agus Srutháin san áireamh,{{efn|ina measc: [[An Fhéil]] 34.6 m<sup>3</sup>/s, [[An Mhaigh]] 15.6 m<sup>3</sup>/s, [[An Forghas]] 25.7 m<sup>3</sup>/s agus [[An Daoil]] 7.4 m<sup>3</sup>/s<ref>[http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations]: mitigation and management {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf | date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application]: Table 3-7 {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf
| date=2014-12-08
}}</ref>}} éiríonn eis-sreabhadh iomlán na Sionainne ina {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
Níl an tSionainn ina habhainn fionnuisce ach le just 45% dá fad iomlán de {{convert|224|miles|}}. Má thógtar an t-inbhear taoide{{efn|{{convert|63.5|miles||adj=on}}}} agus na lochanna {{efn|[[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
| url=http://www.askaboutireland.ie/
| teideal=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09
| archive-date=2020-01-10
| archive-url = https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
| url-status=live
}}</ref> i dteannta le [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]] agus [[Loch na gCurrach]]}} as an áireamh, níl sa tSionainn fionnuisce ach tuairim is {{convert|100|miles|}} ar fad.
== Tíreolaíocht ==
Faightear níos mó ná leath de chontaetha oileán na hÉireann (17) laugh d'abhantrach na Sionainne (in aghaidh na srutha): [[Contae Chiarraí|Chiarraí]], [[Contae Chorcaí|Corcaigh]], [[Contae Luimnigh|Luimneach]], [[Contae an Chláir|Clár]], [[Contae Thiobraid Árann|Tiobraid Árann]], [[Contae Laoise|Laois]], [[Contae Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]], [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]], [[Contae na Mí|an Mhí]], [[Contae na hIarmhí|an Iarmhí]], [[Contae an Longfoirt|Longfort]], [[Contae Ros Comáin|Ros Comáin]], [[Contae Mhaigh Eo|Maigh Eo]], [[Contae an Chabháin|Cabhán]], [[Contae Liatroma|Liatroim]], [[Contae Shligigh|Sligeach]] agus [[Contae Fhear Manach|Fear Manach]].<ref>Shannon Catchment-based Flood Risk Assessment and Management (CFRAM) Study. Page 3 [http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150404050218/http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf|date=2015-04-04}}</ref>
=== Bailte san abhantrach ===
Seo a leanas na bailte agus sráidbhailte (le daonlathais 2011<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
| teideal=Census 2011 – Population Classified by Area – Table 5
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2013-11-09
| archive-url = https://web.archive.org/web/20131109181846/http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
|url-status=live
}}</ref>) laistigh d'Abhantrach [[An tSionainn|na Sionainne]] agus na bruacha ar a bhfuil síad, leis an sruth:
An abhainn:
* [[An Damhshraith]]
* [[Droim Seanbhó]] ([[Canáil Loch Aillionn]], ar chlé) 857
* [[Liatroim]] (ar chlé) 485
* [[Cora Droma Rúisc]] 3,980
* [[Baile Shéamais|Cill Srianáin]] (ar chlé)
* [[Droim ar Snámh]] (ar chlé) 247
* [[Dromad]] ([[Loch Bó Dearg]], ar chlé) 356
* [[Rúscaigh]] (ar dheis) 188
* [[An Lios Breac]] (''Newtown Forbes'') ([[Loch Foirbis]], ar chlé) 759
* [[Tearmann Bearaigh]] (ar dheis) 366
* [[Cluain Dá Ráth]] (ar chlé)
* [[Béal Átha Liag]] (''Lanesborough'') 1,388
* [[Áth Luain]] 20,153
* [[Cluain Mhic Nóis]] (ar chlé)
* [[Droichead na Sionainne]] (ar chlé) 206
* [[Beannchar, Contae Uíbh Fhailí|Beannchar]] (ar chlé) 1,653
* [[Port Omna]] (ar dheis) 1,530
* [[Tír Dhá Ghlas]] (Loch Deirgeirt, ar chlé)
* [[Baile Uí Bheoláin]] (''Mountshannon'') (Loch Deirgeirt, ar dheis) 152
* [[Drom Inbhir]] (Loch Deirgeirt, ar chlé) 113
* [[Béal an Átha, Contae Thiobraid Árann|Béal an Átha]] (ar chlé) 2,442
* [[Cill Dalua]] (ar dheis) 1,292
* [[Droichead Uí Bhriain]] 235
* [[Caisleán Uí Chonaill]] (ar chlé) 1,917
* [[Ard na Croise]]
* [[Luimneach]] 87,081
An t-inbhear:
* [[Sionainn (baile)|Sionainn]] (ar dheis) 9,673
* [[Cill Rois]] (ar dheis) 2,695
* [[Carraig an Chabhaltaigh]] (ar dheis)
* [[Faing]] (ar chlé) 543
* [[An Gleann, Contae Luimnigh|An Gleann]] (ar chlé) 577
* [[Tairbeart (Contae Chiarraí)|Tairbeart]] (ar chlé) 551
* [[Béal Átha Longfoirt]] (ar chlé) 418
* [[Baile an Bhuinneánaigh]] (ar chlé) 1,354
=== Craobh-aibhneacha na Sionainne ===
[[Íomhá:Ballyforan Bridge - geograph.org.uk - 969619.jpg|thumb|right|An tSuca ag Droichead Bhéal Átha Feorainne]]
* [[An Bhúill]]: [[Mainistir na Búille]] 2,588
* [[Abhainn na Loinge]]: [[Bealach an Doirín]] 1,822
* [[An Chamlinn]]: [[Longfort]] 9,601
* [[An Eidhneach]]: [[Ros Comáin]] 5,693
* [[An Eithne]]: [[An Muileann gCearr]] 20,103
* [[An Bhrosnach]]: [[Baile Uí Mhatháin]] 1,563, [[An Féar Bán]] 1,165, [[Tulach Mhór]] (Abhainn Thulach Mhór) 14,361
* [[An tSuca]]: [[An Caisleán Riabhach]] 1,985, [[Áth Liag]] 241, [[Béal Átha na Sluaighe]] 6,577
* [[An Bhrosnach Bheag]]: [[Biorra]] 5,452
* [[An Inthe]]: [[Buiríos Uí Chéin]] 1,145, [[Cloch Shiurdáin]] 511
* [[An Ghaothach]]: [[An tAonach]] 8,439
* [[An Ghréin]]: [[An Scairbh]] 798
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River''):<ref>[http://www.clarecoco.ie/planning/publications/draft-clare-county-development-plan-2017-2023-volume-3b-shannon-municipal-district-written-statement-and-maps-21924.pdf Draft Clare County Development Plan 2017–2023 Volume 3b Shannon municipal district written statement and maps December 2015] p.18</ref> [[Droichead Abhann Ó gCearnaigh]] 1,839, [[Bun Raite]] 219
* [[An Forghas]]: [[Inis]] 25,360, [[Cora Chaitlín]] (''Newmarket-on-Fergus'') 1,773
* [[An Mháigh]]: [[Áth Dara]] 1,106
* [[An Daoil]]: [[Ráth Caola]] 1,550, [[Eas Géitine]] 1,149
* [[An Fhéil]]: [[Lios Tuathail]] 4,338, [[Mainistir na Féile]] 2,007
=== Fo-Abhantracha ===
[[Íomhá:"Fishing" signpost at Cootehall - geograph.org.uk - 802962.jpg|thumb|left|[[An Bhúill]] ag [[Uachtar Thíre]]]]
''' Abhantracha fionnuisce ''' (le hachair km<sup>2</sup>), leis an sruth:
Bruach ar chlé:
* Loch Aillionn 415 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Eislinn]] 73 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[Abhainn na Reanna]] 311 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Chamlinn]] 352 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eithne]] 1,254 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach]] 1,248 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach Bheag]] 662 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Inthe]] 182 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Ghaothach]] 321 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Mhaoilchearn]] 660 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Bruach ar dheis:
* [[An Bhúill]] 725 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eidhneach]] 78 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An tSuca]] 1,600 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes">Dublin Marine Institute 1998: ''Studies of Irish Rivers and Lakes: Moriarty, Christopher – Table 10.1.''</ref>
* [[Abhainn na Ceapaí]], [[Abhainn Choill Chró]] 414 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Gréine]] 295 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
''' Abhantracha an Inbhir '''
Bruach ár chlé:
* [[An Mháigh]] 1,000<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Daoil]] 426 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Fhéil]] 1,170 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Bruach ar dheis:
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River'') 233 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Forghas]] 1,043 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Tá go leor craobh-aibhneacha beaga eile a théann isteach sa tSionainn feadh a turais.
=== Locha ===
[[Íomhá:Landing stage, Lough Sheelin, Co. Cavan - geograph.org.uk - 624976.jpg|thumb|right|'' Loch Síleann, Contae an Chabháin]]
Tá an-cuid lochanna lastigh d'abhantrach na Sionainne, idir an abhainn féin agus na fo-abhantracha. Seo a leanas na cinn is mó:
{| class="wikitable"
|-
! Loch
| Achar
| Abhantrach
|-
! [[Loch Deirgeirt]]
| 130 km<sup>2</sup>
| [[An tSionainn]]
|-
! [[Loch Rí]]
| 105 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Aillionn]]
| 35 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Síleann]]
| 19 km<sup>2</sup>
| [[An Eithne]]
|-
! [[Loch Ainninn]]
| 14.34 km<sup>2</sup>
| [[An Bhrosnach]]
|-
! [[Loch Uí Ghadhra]]
| 11.9 km<sup>2</sup>
| [[An Bhúill]]
|-
! [[Loch Dairbhreach]]
| 10.8 km<sup>2</sup>
| An Eithne
|-
! [[Loch Uail]]
| 10.3 km<sup>2</sup>
| An Bhrosnach
|-
! [[Loch Bó Finne]]/[[Loch Bó Dearg]]/Scannal
| 9.7 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml | teideal=Google Maps
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2014-12-18
| archive-url = https://web.archive.org/web/20141218074153/https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml
| url-status=live
}}</ref>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Cé]]
| 8.4 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Gréine, Contae an Chláir|Loch Gréine]]
| 3.7 km<sup>2</sup>
| [[An Ghréin]]
|-
! [[Loch Foirbis]]
| 3 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Éadaoine]]
| 2.7 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Fuinseann]]
| 2.5 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| teideal=THE GSI GROUNDWATER NEWSLETTER – Page 9
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2016-03-04
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160304024523/https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| url-status=dead
}}</ref>
| An tSionainn
|}
== Féach freisin ==
* [[An tSionainn]]
* [[Inbhear na Sionainne]]
* [[Talamh Calaidh na Sionainne]]
* [[Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Lochanna na hÉireann]]
== Nótaí ==
{{notelist}}
== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:An tSionainn]]
7jqh85kdkxkjv8dzx2p9qxteywytfj9
1270571
1270570
2025-06-18T23:14:07Z
Marcas.oduinn
33120
+WD
1270571
wikitext
text/x-wiki
<!-- ag {{Glanadh}}-->
{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
Tá ann in ''' Abhantrach na Sionainne ''' ná an abhainn is faide i [[Éire|nÉirinn]], [[An tSionainn]], agus gach abhainn agus loch a mbaineann léi. De réir an [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]], is é fad na Sionainne, óna foinse ag [[Log na Sionna]] go dtí béal a [[Inbhear na Sionainne|hInbhear]], ná {{convert|224|miles|}}, le {{convert|63.5|miles|}} d'uiscí taoide agus {{convert|160.5|miles|}} de tsruth fionnuisce flow.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
| teideal=Ordnance Survey (Ireland) Educational Facts
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2014-09-11
| archive-url = https://web.archive.org/web/20140911001931/http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
| url-status=live
}}</ref>
== Staitisticí ==
Is í an abhantrach is mó i nÉirinn í Abhantrach na Sionainne, le hachar {{convert|11,700|km2||abbr=on}} aici. Agus an t-inbhear agus [[An Fhéil]] san áireamh, tógtar amach {{Convert|16,865|km2||abbr=on}} chun na farraige.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{lua idirlín
| teideal=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archive-url = https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archive-date=2014-09-07
}}</ref>
Tá [[Meánsruth Fadtéarmach]] aici de {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} ag [[Luimneach|Cathair Luimnigh]],<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> agus is é sin ráta faoi dhó is atá ag an dara habhainn is mó na hÉireann, [[Abhainn na Gaillimhe]], le ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> Ag Béal an Inbhir ag [[Ceann Léime]], agus eis-sreabhadh gach abhainn agus Srutháin san áireamh,{{efn|ina measc: [[An Fhéil]] 34.6 m<sup>3</sup>/s, [[An Mhaigh]] 15.6 m<sup>3</sup>/s, [[An Forghas]] 25.7 m<sup>3</sup>/s agus [[An Daoil]] 7.4 m<sup>3</sup>/s<ref>[http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations]: mitigation and management {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf | date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application]: Table 3-7 {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf
| date=2014-12-08
}}</ref>}} éiríonn eis-sreabhadh iomlán na Sionainne ina {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
Níl an tSionainn ina habhainn fionnuisce ach le just 45% dá fad iomlán de {{convert|224|miles|}}. Má thógtar an t-inbhear taoide{{efn|{{convert|63.5|miles||adj=on}}}} agus na lochanna {{efn|[[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
| url=http://www.askaboutireland.ie/
| teideal=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09
| archive-date=2020-01-10
| archive-url = https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
| url-status=live
}}</ref> i dteannta le [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]] agus [[Loch na gCurrach]]}} as an áireamh, níl sa tSionainn fionnuisce ach tuairim is {{convert|100|miles|}} ar fad.
== Tíreolaíocht ==
Faightear níos mó ná leath de chontaetha oileán na hÉireann (17) laugh d'abhantrach na Sionainne (in aghaidh na srutha): [[Contae Chiarraí|Chiarraí]], [[Contae Chorcaí|Corcaigh]], [[Contae Luimnigh|Luimneach]], [[Contae an Chláir|Clár]], [[Contae Thiobraid Árann|Tiobraid Árann]], [[Contae Laoise|Laois]], [[Contae Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]], [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]], [[Contae na Mí|an Mhí]], [[Contae na hIarmhí|an Iarmhí]], [[Contae an Longfoirt|Longfort]], [[Contae Ros Comáin|Ros Comáin]], [[Contae Mhaigh Eo|Maigh Eo]], [[Contae an Chabháin|Cabhán]], [[Contae Liatroma|Liatroim]], [[Contae Shligigh|Sligeach]] agus [[Contae Fhear Manach|Fear Manach]].<ref>Shannon Catchment-based Flood Risk Assessment and Management (CFRAM) Study. Page 3 [http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150404050218/http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf|date=2015-04-04}}</ref>
=== Bailte san abhantrach ===
Seo a leanas na bailte agus sráidbhailte (le daonlathais 2011<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
| teideal=Census 2011 – Population Classified by Area – Table 5
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2013-11-09
| archive-url = https://web.archive.org/web/20131109181846/http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
|url-status=live
}}</ref>) laistigh d'Abhantrach [[An tSionainn|na Sionainne]] agus na bruacha ar a bhfuil síad, leis an sruth:
An abhainn:
* [[An Damhshraith]]
* [[Droim Seanbhó]] ([[Canáil Loch Aillionn]], ar chlé) 857
* [[Liatroim]] (ar chlé) 485
* [[Cora Droma Rúisc]] 3,980
* [[Baile Shéamais|Cill Srianáin]] (ar chlé)
* [[Droim ar Snámh]] (ar chlé) 247
* [[Dromad]] ([[Loch Bó Dearg]], ar chlé) 356
* [[Rúscaigh]] (ar dheis) 188
* [[An Lios Breac]] (''Newtown Forbes'') ([[Loch Foirbis]], ar chlé) 759
* [[Tearmann Bearaigh]] (ar dheis) 366
* [[Cluain Dá Ráth]] (ar chlé)
* [[Béal Átha Liag]] (''Lanesborough'') 1,388
* [[Áth Luain]] 20,153
* [[Cluain Mhic Nóis]] (ar chlé)
* [[Droichead na Sionainne]] (ar chlé) 206
* [[Beannchar, Contae Uíbh Fhailí|Beannchar]] (ar chlé) 1,653
* [[Port Omna]] (ar dheis) 1,530
* [[Tír Dhá Ghlas]] (Loch Deirgeirt, ar chlé)
* [[Baile Uí Bheoláin]] (''Mountshannon'') (Loch Deirgeirt, ar dheis) 152
* [[Drom Inbhir]] (Loch Deirgeirt, ar chlé) 113
* [[Béal an Átha, Contae Thiobraid Árann|Béal an Átha]] (ar chlé) 2,442
* [[Cill Dalua]] (ar dheis) 1,292
* [[Droichead Uí Bhriain]] 235
* [[Caisleán Uí Chonaill]] (ar chlé) 1,917
* [[Ard na Croise]]
* [[Luimneach]] 87,081
An t-inbhear:
* [[Sionainn (baile)|Sionainn]] (ar dheis) 9,673
* [[Cill Rois]] (ar dheis) 2,695
* [[Carraig an Chabhaltaigh]] (ar dheis)
* [[Faing]] (ar chlé) 543
* [[An Gleann, Contae Luimnigh|An Gleann]] (ar chlé) 577
* [[Tairbeart (Contae Chiarraí)|Tairbeart]] (ar chlé) 551
* [[Béal Átha Longfoirt]] (ar chlé) 418
* [[Baile an Bhuinneánaigh]] (ar chlé) 1,354
=== Craobh-aibhneacha na Sionainne ===
[[Íomhá:Ballyforan Bridge - geograph.org.uk - 969619.jpg|thumb|right|An tSuca ag Droichead Bhéal Átha Feorainne]]
* [[An Bhúill]]: [[Mainistir na Búille]] 2,588
* [[Abhainn na Loinge]]: [[Bealach an Doirín]] 1,822
* [[An Chamlinn]]: [[Longfort]] 9,601
* [[An Eidhneach]]: [[Ros Comáin]] 5,693
* [[An Eithne]]: [[An Muileann gCearr]] 20,103
* [[An Bhrosnach]]: [[Baile Uí Mhatháin]] 1,563, [[An Féar Bán]] 1,165, [[Tulach Mhór]] (Abhainn Thulach Mhór) 14,361
* [[An tSuca]]: [[An Caisleán Riabhach]] 1,985, [[Áth Liag]] 241, [[Béal Átha na Sluaighe]] 6,577
* [[An Bhrosnach Bheag]]: [[Biorra]] 5,452
* [[An Inthe]]: [[Buiríos Uí Chéin]] 1,145, [[Cloch Shiurdáin]] 511
* [[An Ghaothach]]: [[An tAonach]] 8,439
* [[An Ghréin]]: [[An Scairbh]] 798
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River''):<ref>[http://www.clarecoco.ie/planning/publications/draft-clare-county-development-plan-2017-2023-volume-3b-shannon-municipal-district-written-statement-and-maps-21924.pdf Draft Clare County Development Plan 2017–2023 Volume 3b Shannon municipal district written statement and maps December 2015] p.18</ref> [[Droichead Abhann Ó gCearnaigh]] 1,839, [[Bun Raite]] 219
* [[An Forghas]]: [[Inis]] 25,360, [[Cora Chaitlín]] (''Newmarket-on-Fergus'') 1,773
* [[An Mháigh]]: [[Áth Dara]] 1,106
* [[An Daoil]]: [[Ráth Caola]] 1,550, [[Eas Géitine]] 1,149
* [[An Fhéil]]: [[Lios Tuathail]] 4,338, [[Mainistir na Féile]] 2,007
=== Fo-Abhantracha ===
[[Íomhá:"Fishing" signpost at Cootehall - geograph.org.uk - 802962.jpg|thumb|left|[[An Bhúill]] ag [[Uachtar Thíre]]]]
''' Abhantracha fionnuisce ''' (le hachair km<sup>2</sup>), leis an sruth:
Bruach ar chlé:
* Loch Aillionn 415 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Eislinn]] 73 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[Abhainn na Reanna]] 311 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Chamlinn]] 352 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eithne]] 1,254 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach]] 1,248 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach Bheag]] 662 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Inthe]] 182 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Ghaothach]] 321 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Mhaoilchearn]] 660 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Bruach ar dheis:
* [[An Bhúill]] 725 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eidhneach]] 78 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An tSuca]] 1,600 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes">Dublin Marine Institute 1998: ''Studies of Irish Rivers and Lakes: Moriarty, Christopher – Table 10.1.''</ref>
* [[Abhainn na Ceapaí]], [[Abhainn Choill Chró]] 414 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Gréine]] 295 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
''' Abhantracha an Inbhir '''
Bruach ár chlé:
* [[An Mháigh]] 1,000<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Daoil]] 426 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Fhéil]] 1,170 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Bruach ar dheis:
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River'') 233 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Forghas]] 1,043 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Tá go leor craobh-aibhneacha beaga eile a théann isteach sa tSionainn feadh a turais.
=== Locha ===
[[Íomhá:Landing stage, Lough Sheelin, Co. Cavan - geograph.org.uk - 624976.jpg|thumb|right|'' Loch Síleann, Contae an Chabháin]]
Tá an-cuid lochanna lastigh d'abhantrach na Sionainne, idir an abhainn féin agus na fo-abhantracha. Seo a leanas na cinn is mó:
{| class="wikitable"
|-
! Loch
| Achar
| Abhantrach
|-
! [[Loch Deirgeirt]]
| 130 km<sup>2</sup>
| [[An tSionainn]]
|-
! [[Loch Rí]]
| 105 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Aillionn]]
| 35 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Síleann]]
| 19 km<sup>2</sup>
| [[An Eithne]]
|-
! [[Loch Ainninn]]
| 14.34 km<sup>2</sup>
| [[An Bhrosnach]]
|-
! [[Loch Uí Ghadhra]]
| 11.9 km<sup>2</sup>
| [[An Bhúill]]
|-
! [[Loch Dairbhreach]]
| 10.8 km<sup>2</sup>
| An Eithne
|-
! [[Loch Uail]]
| 10.3 km<sup>2</sup>
| An Bhrosnach
|-
! [[Loch Bó Finne]]/[[Loch Bó Dearg]]/Scannal
| 9.7 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml | teideal=Google Maps
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2014-12-18
| archive-url = https://web.archive.org/web/20141218074153/https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml
| url-status=live
}}</ref>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Cé]]
| 8.4 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Gréine, Contae an Chláir|Loch Gréine]]
| 3.7 km<sup>2</sup>
| [[An Ghréin]]
|-
! [[Loch Foirbis]]
| 3 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Éadaoine]]
| 2.7 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Fuinseann]]
| 2.5 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| teideal=THE GSI GROUNDWATER NEWSLETTER – Page 9
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2016-03-04
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160304024523/https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| url-status=dead
}}</ref>
| An tSionainn
|}
== Féach freisin ==
* [[An tSionainn]]
* [[Inbhear na Sionainne]]
* [[Talamh Calaidh na Sionainne]]
* [[Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Lochanna na hÉireann]]
== Nótaí ==
{{notelist}}
== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:An tSionainn]]
22hwymw069xih591sl6y76xg9kevoeo
1270599
1270571
2025-06-19T07:07:06Z
Marcas.oduinn
33120
/* Staitisticí */Foinsí is sia siar
1270599
wikitext
text/x-wiki
<!-- ag {{Glanadh}}-->
{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
Tá ann in ''' Abhantrach na Sionainne ''' ná an abhainn is faide i [[Éire|nÉirinn]], [[An tSionainn]], agus gach abhainn agus loch a mbaineann léi. De réir an [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]], is é fad na Sionainne, óna foinse ag [[Log na Sionna]] go dtí béal a [[Inbhear na Sionainne|hInbhear]], ná {{convert|224|miles|}}, le {{convert|63.5|miles|}} d'uiscí taoide agus {{convert|160.5|miles|}} de tsruth fionnuisce flow.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
| teideal=Ordnance Survey (Ireland) Educational Facts
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2014-09-11
| archive-url = https://web.archive.org/web/20140911001931/http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
| url-status=live
}}</ref>
== Staitisticí ==
Is í an abhantrach is mó i nÉirinn í Abhantrach na Sionainne, le hachar {{convert|11,700|km2||abbr=on}} aici. Agus an t-inbhear agus [[An Fhéil]] san áireamh, tógtar amach {{Convert|16,865|km2||abbr=on}} chun na farraige.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{lua idirlín
| teideal=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archive-url = https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archive-date=2014-09-07
}}</ref>
Tá [[Meánsruth Fadtéarmach]] aici de {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} ag [[Luimneach|Cathair Luimnigh]],<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> agus is é sin ráta faoi dhó is atá ag an dara habhainn is mó na hÉireann, [[Abhainn na Gaillimhe]], le ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> Ag Béal an Inbhir ag [[Ceann Léime]], agus eis-sreabhadh gach abhainn agus Srutháin san áireamh,{{efn|ina measc: [[An Fhéil]] 34.6 m<sup>3</sup>/s, [[An Mhaigh]] 15.6 m<sup>3</sup>/s, [[An Forghas]] 25.7 m<sup>3</sup>/s agus [[An Daoil]] 7.4 m<sup>3</sup>/s<ref>[http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations]: mitigation and management {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf | date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application]: Table 3-7 {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf
| date=2014-12-08
}}</ref>}} éiríonn eis-sreabhadh iomlán na Sionainne ina {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
Níl an tSionainn ina habhainn fionnuisce ach le just 45% dá fad iomlán de {{convert|224|miles|}}. Má thógtar an t-inbhear taoide{{efn|{{convert|63.5|miles||adj=on}}}} agus na lochanna {{efn|[[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
| url=http://www.askaboutireland.ie/
| teideal=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09
| archive-date=2020-01-10
| archive-url = https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
| url-status=live
}}</ref> i dteannta le [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]] agus [[Loch na gCurrach]]}} as an áireamh, níl sa tSionainn fionnuisce ach tuairim is {{convert|100|miles|}} ar fad.
=== Foinsí is sia siar ===
Tá roinnt craobh-aibhneacha ann le foinsí níos sia siar ná an fhoinse traidisiúnta, Log na Sionna.
[[Íomhá:Map of Upper Shannon and Boyle catchments.jpg|thumb|right|Abhantrach na Sionainne Uachtaraí (le foinse na Sionainne, [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] agus Abhantrach na Búille)]]
Sreabhann [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] i g[[Contae an Chabháin]] siar le {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> trí {{h|Gleann Ghaibhle}} síos Éireann do sa tSionainn isteach, {{convert|3|km||0|abbr=on}} faoi bhun Log na Sionna.<ref>{{cite book
| title=Atlas and Cyclopedia of Ireland
| author=P. W. Joyce
| chapter=Cavan
| url = http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900
| publisher=Murphy & McCarthy
| access-date=2014-10-09
| archive-date=2012-04-11
| archive-url = https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php
| url-status=live
}}</ref> Dá mba fhíor san, chuirfeadh sé {{convert|11|km||0|abbr=on}} le fad na Sionainne, 'sé sin {{convert|372|km||abbr=on}}.
Tá maíomh ag [[An Bhúill|An mBúill]] freisin. Óna foinse go [[Luimneach]], is é sin {{convert|290|km||abbr=on}} ar fad.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.riverhabitatsurvey.org/
| teideal=River Habitat Survey, Fig. 2
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2014-09-13
| archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/
| url-status=live
}}</ref> Dá gcuirfear sin le fad Inbhear na Sionainne, {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}}, bheadh sin {{convert|392.1|km||abbr=on}} ar fad in iomlán. Dá mbá fhíor seo, ba é an Bhúill-Sionainn an abhainn is faide i nÉirinn, {{convert|31.6|km||abbr=on}} níos faide ná an fhoinse ag Log na Sionna.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Tíreolaíocht ==
Faightear níos mó ná leath de chontaetha oileán na hÉireann (17) laugh d'abhantrach na Sionainne (in aghaidh na srutha): [[Contae Chiarraí|Chiarraí]], [[Contae Chorcaí|Corcaigh]], [[Contae Luimnigh|Luimneach]], [[Contae an Chláir|Clár]], [[Contae Thiobraid Árann|Tiobraid Árann]], [[Contae Laoise|Laois]], [[Contae Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]], [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]], [[Contae na Mí|an Mhí]], [[Contae na hIarmhí|an Iarmhí]], [[Contae an Longfoirt|Longfort]], [[Contae Ros Comáin|Ros Comáin]], [[Contae Mhaigh Eo|Maigh Eo]], [[Contae an Chabháin|Cabhán]], [[Contae Liatroma|Liatroim]], [[Contae Shligigh|Sligeach]] agus [[Contae Fhear Manach|Fear Manach]].<ref>Shannon Catchment-based Flood Risk Assessment and Management (CFRAM) Study. Page 3 [http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150404050218/http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf|date=2015-04-04}}</ref>
=== Bailte san abhantrach ===
Seo a leanas na bailte agus sráidbhailte (le daonlathais 2011<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
| teideal=Census 2011 – Population Classified by Area – Table 5
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2013-11-09
| archive-url = https://web.archive.org/web/20131109181846/http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
|url-status=live
}}</ref>) laistigh d'Abhantrach [[An tSionainn|na Sionainne]] agus na bruacha ar a bhfuil síad, leis an sruth:
An abhainn:
* [[An Damhshraith]]
* [[Droim Seanbhó]] ([[Canáil Loch Aillionn]], ar chlé) 857
* [[Liatroim]] (ar chlé) 485
* [[Cora Droma Rúisc]] 3,980
* [[Baile Shéamais|Cill Srianáin]] (ar chlé)
* [[Droim ar Snámh]] (ar chlé) 247
* [[Dromad]] ([[Loch Bó Dearg]], ar chlé) 356
* [[Rúscaigh]] (ar dheis) 188
* [[An Lios Breac]] (''Newtown Forbes'') ([[Loch Foirbis]], ar chlé) 759
* [[Tearmann Bearaigh]] (ar dheis) 366
* [[Cluain Dá Ráth]] (ar chlé)
* [[Béal Átha Liag]] (''Lanesborough'') 1,388
* [[Áth Luain]] 20,153
* [[Cluain Mhic Nóis]] (ar chlé)
* [[Droichead na Sionainne]] (ar chlé) 206
* [[Beannchar, Contae Uíbh Fhailí|Beannchar]] (ar chlé) 1,653
* [[Port Omna]] (ar dheis) 1,530
* [[Tír Dhá Ghlas]] (Loch Deirgeirt, ar chlé)
* [[Baile Uí Bheoláin]] (''Mountshannon'') (Loch Deirgeirt, ar dheis) 152
* [[Drom Inbhir]] (Loch Deirgeirt, ar chlé) 113
* [[Béal an Átha, Contae Thiobraid Árann|Béal an Átha]] (ar chlé) 2,442
* [[Cill Dalua]] (ar dheis) 1,292
* [[Droichead Uí Bhriain]] 235
* [[Caisleán Uí Chonaill]] (ar chlé) 1,917
* [[Ard na Croise]]
* [[Luimneach]] 87,081
An t-inbhear:
* [[Sionainn (baile)|Sionainn]] (ar dheis) 9,673
* [[Cill Rois]] (ar dheis) 2,695
* [[Carraig an Chabhaltaigh]] (ar dheis)
* [[Faing]] (ar chlé) 543
* [[An Gleann, Contae Luimnigh|An Gleann]] (ar chlé) 577
* [[Tairbeart (Contae Chiarraí)|Tairbeart]] (ar chlé) 551
* [[Béal Átha Longfoirt]] (ar chlé) 418
* [[Baile an Bhuinneánaigh]] (ar chlé) 1,354
=== Craobh-aibhneacha na Sionainne ===
[[Íomhá:Ballyforan Bridge - geograph.org.uk - 969619.jpg|thumb|right|An tSuca ag Droichead Bhéal Átha Feorainne]]
* [[An Bhúill]]: [[Mainistir na Búille]] 2,588
* [[Abhainn na Loinge]]: [[Bealach an Doirín]] 1,822
* [[An Chamlinn]]: [[Longfort]] 9,601
* [[An Eidhneach]]: [[Ros Comáin]] 5,693
* [[An Eithne]]: [[An Muileann gCearr]] 20,103
* [[An Bhrosnach]]: [[Baile Uí Mhatháin]] 1,563, [[An Féar Bán]] 1,165, [[Tulach Mhór]] (Abhainn Thulach Mhór) 14,361
* [[An tSuca]]: [[An Caisleán Riabhach]] 1,985, [[Áth Liag]] 241, [[Béal Átha na Sluaighe]] 6,577
* [[An Bhrosnach Bheag]]: [[Biorra]] 5,452
* [[An Inthe]]: [[Buiríos Uí Chéin]] 1,145, [[Cloch Shiurdáin]] 511
* [[An Ghaothach]]: [[An tAonach]] 8,439
* [[An Ghréin]]: [[An Scairbh]] 798
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River''):<ref>[http://www.clarecoco.ie/planning/publications/draft-clare-county-development-plan-2017-2023-volume-3b-shannon-municipal-district-written-statement-and-maps-21924.pdf Draft Clare County Development Plan 2017–2023 Volume 3b Shannon municipal district written statement and maps December 2015] p.18</ref> [[Droichead Abhann Ó gCearnaigh]] 1,839, [[Bun Raite]] 219
* [[An Forghas]]: [[Inis]] 25,360, [[Cora Chaitlín]] (''Newmarket-on-Fergus'') 1,773
* [[An Mháigh]]: [[Áth Dara]] 1,106
* [[An Daoil]]: [[Ráth Caola]] 1,550, [[Eas Géitine]] 1,149
* [[An Fhéil]]: [[Lios Tuathail]] 4,338, [[Mainistir na Féile]] 2,007
=== Fo-Abhantracha ===
[[Íomhá:"Fishing" signpost at Cootehall - geograph.org.uk - 802962.jpg|thumb|left|[[An Bhúill]] ag [[Uachtar Thíre]]]]
''' Abhantracha fionnuisce ''' (le hachair km<sup>2</sup>), leis an sruth:
Bruach ar chlé:
* Loch Aillionn 415 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Eislinn]] 73 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[Abhainn na Reanna]] 311 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Chamlinn]] 352 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eithne]] 1,254 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach]] 1,248 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach Bheag]] 662 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Inthe]] 182 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Ghaothach]] 321 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Mhaoilchearn]] 660 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Bruach ar dheis:
* [[An Bhúill]] 725 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eidhneach]] 78 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An tSuca]] 1,600 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes">Dublin Marine Institute 1998: ''Studies of Irish Rivers and Lakes: Moriarty, Christopher – Table 10.1.''</ref>
* [[Abhainn na Ceapaí]], [[Abhainn Choill Chró]] 414 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Gréine]] 295 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
''' Abhantracha an Inbhir '''
Bruach ár chlé:
* [[An Mháigh]] 1,000<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Daoil]] 426 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Fhéil]] 1,170 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Bruach ar dheis:
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River'') 233 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Forghas]] 1,043 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Tá go leor craobh-aibhneacha beaga eile a théann isteach sa tSionainn feadh a turais.
=== Locha ===
[[Íomhá:Landing stage, Lough Sheelin, Co. Cavan - geograph.org.uk - 624976.jpg|thumb|right|'' Loch Síleann, Contae an Chabháin]]
Tá an-cuid lochanna lastigh d'abhantrach na Sionainne, idir an abhainn féin agus na fo-abhantracha. Seo a leanas na cinn is mó:
{| class="wikitable"
|-
! Loch
| Achar
| Abhantrach
|-
! [[Loch Deirgeirt]]
| 130 km<sup>2</sup>
| [[An tSionainn]]
|-
! [[Loch Rí]]
| 105 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Aillionn]]
| 35 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Síleann]]
| 19 km<sup>2</sup>
| [[An Eithne]]
|-
! [[Loch Ainninn]]
| 14.34 km<sup>2</sup>
| [[An Bhrosnach]]
|-
! [[Loch Uí Ghadhra]]
| 11.9 km<sup>2</sup>
| [[An Bhúill]]
|-
! [[Loch Dairbhreach]]
| 10.8 km<sup>2</sup>
| An Eithne
|-
! [[Loch Uail]]
| 10.3 km<sup>2</sup>
| An Bhrosnach
|-
! [[Loch Bó Finne]]/[[Loch Bó Dearg]]/Scannal
| 9.7 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml | teideal=Google Maps
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2014-12-18
| archive-url = https://web.archive.org/web/20141218074153/https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml
| url-status=live
}}</ref>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Cé]]
| 8.4 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Gréine, Contae an Chláir|Loch Gréine]]
| 3.7 km<sup>2</sup>
| [[An Ghréin]]
|-
! [[Loch Foirbis]]
| 3 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Éadaoine]]
| 2.7 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Fuinseann]]
| 2.5 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| teideal=THE GSI GROUNDWATER NEWSLETTER – Page 9
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2016-03-04
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160304024523/https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| url-status=dead
}}</ref>
| An tSionainn
|}
== Féach freisin ==
* [[An tSionainn]]
* [[Inbhear na Sionainne]]
* [[Talamh Calaidh na Sionainne]]
* [[Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Lochanna na hÉireann]]
== Nótaí ==
{{notelist}}
== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:An tSionainn]]
mbd510sbb4f1u6qocw0ofhvdzfzdq92
1270600
1270599
2025-06-19T07:15:53Z
Alison
570
++
1270600
wikitext
text/x-wiki
<!-- ag {{Glanadh}}-->
{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
Tá ann in ''' Abhantrach na Sionainne ''' ná an abhainn is faide i [[Éire|nÉirinn]], [[An tSionainn]], agus gach abhainn agus loch a mbaineann léi. De réir an [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]], is é fad na Sionainne, óna foinse ag [[Log na Sionna]] go dtí béal a [[Inbhear na Sionainne|hInbhear]], ná {{convert|224|miles|}}, le {{convert|63.5|miles|}} d'uiscí taoide agus {{convert|160.5|miles|}} de tsruth fionnuisce flow.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
| teideal=Ordnance Survey (Ireland) Educational Facts
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2014-09-11
| archive-url = https://web.archive.org/web/20140911001931/http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
| url-status=live
}}</ref>
== Staitisticí ==
Is í an abhantrach is mó i nÉirinn í Abhantrach na Sionainne, le hachar {{convert|11,700|km2||abbr=on}} aici. Agus an t-inbhear agus [[An Fhéil]] san áireamh, tógtar amach {{Convert|16,865|km2||abbr=on}} chun na farraige.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{lua idirlín
| teideal=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archive-url = https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archive-date=2014-09-07
}}</ref>
Tá [[Meánsruth Fadtéarmach]] aici de {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} ag [[Luimneach|Cathair Luimnigh]],<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> agus is é sin ráta faoi dhó is atá ag an dara habhainn is mó na hÉireann, [[Abhainn na Gaillimhe]], le ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> Ag Béal an Inbhir ag [[Ceann Léime]], agus eis-sreabhadh gach abhainn agus Srutháin san áireamh,{{efn|ina measc: [[An Fhéil]] 34.6 m<sup>3</sup>/s, [[An Mhaigh]] 15.6 m<sup>3</sup>/s, [[An Forghas]] 25.7 m<sup>3</sup>/s agus [[An Daoil]] 7.4 m<sup>3</sup>/s<ref>[http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations]: mitigation and management {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf | date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application]: Table 3-7 {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf
| date=2014-12-08
}}</ref>}} éiríonn eis-sreabhadh iomlán na Sionainne ina {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
Níl an tSionainn ina habhainn fionnuisce ach le just 45% dá fad iomlán de {{convert|224|miles|}}. Má thógtar an t-inbhear taoide{{efn|{{convert|63.5|miles||adj=on}}}} agus na lochanna {{efn|[[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
| url=http://www.askaboutireland.ie/
| teideal=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09
| archive-date=2020-01-10
| archive-url = https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
| url-status=live
}}</ref> i dteannta le [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]] agus [[Loch na gCurrach]]}} as an áireamh, níl sa tSionainn fionnuisce ach tuairim is {{convert|100|miles|}} ar fad.
=== Foinsí is sia siar ===
Tá roinnt craobh-aibhneacha ann le foinsí níos sia siar ná an fhoinse traidisiúnta, Log na Sionna.
Sreabhann [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] i g[[Contae an Chabháin]] siar le {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> trí {{h|Gleann Ghaibhle}} síos Éireann do sa tSionainn isteach, {{convert|3|km||0|abbr=on}} faoi bhun Log na Sionna.<ref>{{cite book
| title=Atlas and Cyclopedia of Ireland
| author=P. W. Joyce
| chapter=Cavan
| url = http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900
| publisher=Murphy & McCarthy
| access-date=2014-10-09
| archive-date=2012-04-11
| archive-url = https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php
| url-status=live
}}</ref> Dá mba fhíor san, chuirfeadh sé {{convert|11|km||0|abbr=on}} le fad na Sionainne, 'sé sin {{convert|372|km||abbr=on}}.
Tá maíomh ag [[An Bhúill|An mBúill]] freisin. Óna foinse go [[Luimneach]], is é sin {{convert|290|km||abbr=on}} ar fad.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.riverhabitatsurvey.org/
| teideal=River Habitat Survey, Fig. 2
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2014-09-13
| archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/
| url-status=live
}}</ref> Dá gcuirfear sin le fad Inbhear na Sionainne, {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}}, bheadh sin {{convert|392.1|km||abbr=on}} ar fad in iomlán. Dá mbá fhíor seo, ba é an Bhúill-Sionainn an abhainn is faide i nÉirinn, {{convert|31.6|km||abbr=on}} níos faide ná an fhoinse ag Log na Sionna.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Tíreolaíocht ==
Faightear níos mó ná leath de chontaetha oileán na hÉireann (17) laugh d'abhantrach na Sionainne (in aghaidh na srutha): [[Contae Chiarraí|Chiarraí]], [[Contae Chorcaí|Corcaigh]], [[Contae Luimnigh|Luimneach]], [[Contae an Chláir|Clár]], [[Contae Thiobraid Árann|Tiobraid Árann]], [[Contae Laoise|Laois]], [[Contae Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]], [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]], [[Contae na Mí|an Mhí]], [[Contae na hIarmhí|an Iarmhí]], [[Contae an Longfoirt|Longfort]], [[Contae Ros Comáin|Ros Comáin]], [[Contae Mhaigh Eo|Maigh Eo]], [[Contae an Chabháin|Cabhán]], [[Contae Liatroma|Liatroim]], [[Contae Shligigh|Sligeach]] agus [[Contae Fhear Manach|Fear Manach]].<ref>Shannon Catchment-based Flood Risk Assessment and Management (CFRAM) Study. Page 3 [http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150404050218/http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf|date=2015-04-04}}</ref>
=== Bailte san abhantrach ===
Seo a leanas na bailte agus sráidbhailte (le daonlathais 2011<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
| teideal=Census 2011 – Population Classified by Area – Table 5
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2013-11-09
| archive-url = https://web.archive.org/web/20131109181846/http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
|url-status=live
}}</ref>) laistigh d'Abhantrach [[An tSionainn|na Sionainne]] agus na bruacha ar a bhfuil síad, leis an sruth:
An abhainn:
* [[An Damhshraith]]
* [[Droim Seanbhó]] ([[Canáil Loch Aillionn]], ar chlé) 857
* [[Liatroim]] (ar chlé) 485
* [[Cora Droma Rúisc]] 3,980
* [[Baile Shéamais|Cill Srianáin]] (ar chlé)
* [[Droim ar Snámh]] (ar chlé) 247
* [[Dromad]] ([[Loch Bó Dearg]], ar chlé) 356
* [[Rúscaigh]] (ar dheis) 188
* [[An Lios Breac]] (''Newtown Forbes'') ([[Loch Foirbis]], ar chlé) 759
* [[Tearmann Bearaigh]] (ar dheis) 366
* [[Cluain Dá Ráth]] (ar chlé)
* [[Béal Átha Liag]] (''Lanesborough'') 1,388
* [[Áth Luain]] 20,153
* [[Cluain Mhic Nóis]] (ar chlé)
* [[Droichead na Sionainne]] (ar chlé) 206
* [[Beannchar, Contae Uíbh Fhailí|Beannchar]] (ar chlé) 1,653
* [[Port Omna]] (ar dheis) 1,530
* [[Tír Dhá Ghlas]] (Loch Deirgeirt, ar chlé)
* [[Baile Uí Bheoláin]] (''Mountshannon'') (Loch Deirgeirt, ar dheis) 152
* [[Drom Inbhir]] (Loch Deirgeirt, ar chlé) 113
* [[Béal an Átha, Contae Thiobraid Árann|Béal an Átha]] (ar chlé) 2,442
* [[Cill Dalua]] (ar dheis) 1,292
* [[Droichead Uí Bhriain]] 235
* [[Caisleán Uí Chonaill]] (ar chlé) 1,917
* [[Ard na Croise]]
* [[Luimneach]] 87,081
An t-inbhear:
* [[Sionainn (baile)|Sionainn]] (ar dheis) 9,673
* [[Cill Rois]] (ar dheis) 2,695
* [[Carraig an Chabhaltaigh]] (ar dheis)
* [[Faing]] (ar chlé) 543
* [[An Gleann, Contae Luimnigh|An Gleann]] (ar chlé) 577
* [[Tairbeart (Contae Chiarraí)|Tairbeart]] (ar chlé) 551
* [[Béal Átha Longfoirt]] (ar chlé) 418
* [[Baile an Bhuinneánaigh]] (ar chlé) 1,354
=== Craobh-aibhneacha na Sionainne ===
[[Íomhá:Ballyforan Bridge - geograph.org.uk - 969619.jpg|thumb|right|An tSuca ag Droichead Bhéal Átha Feorainne]]
* [[An Bhúill]]: [[Mainistir na Búille]] 2,588
* [[Abhainn na Loinge]]: [[Bealach an Doirín]] 1,822
* [[An Chamlinn]]: [[Longfort]] 9,601
* [[An Eidhneach]]: [[Ros Comáin]] 5,693
* [[An Eithne]]: [[An Muileann gCearr]] 20,103
* [[An Bhrosnach]]: [[Baile Uí Mhatháin]] 1,563, [[An Féar Bán]] 1,165, [[Tulach Mhór]] (Abhainn Thulach Mhór) 14,361
* [[An tSuca]]: [[An Caisleán Riabhach]] 1,985, [[Áth Liag]] 241, [[Béal Átha na Sluaighe]] 6,577
* [[An Bhrosnach Bheag]]: [[Biorra]] 5,452
* [[An Inthe]]: [[Buiríos Uí Chéin]] 1,145, [[Cloch Shiurdáin]] 511
* [[An Ghaothach]]: [[An tAonach]] 8,439
* [[An Ghréin]]: [[An Scairbh]] 798
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River''):<ref>[http://www.clarecoco.ie/planning/publications/draft-clare-county-development-plan-2017-2023-volume-3b-shannon-municipal-district-written-statement-and-maps-21924.pdf Draft Clare County Development Plan 2017–2023 Volume 3b Shannon municipal district written statement and maps December 2015] p.18</ref> [[Droichead Abhann Ó gCearnaigh]] 1,839, [[Bun Raite]] 219
* [[An Forghas]]: [[Inis]] 25,360, [[Cora Chaitlín]] (''Newmarket-on-Fergus'') 1,773
* [[An Mháigh]]: [[Áth Dara]] 1,106
* [[An Daoil]]: [[Ráth Caola]] 1,550, [[Eas Géitine]] 1,149
* [[An Fhéil]]: [[Lios Tuathail]] 4,338, [[Mainistir na Féile]] 2,007
=== Fo-Abhantracha ===
[[Íomhá:"Fishing" signpost at Cootehall - geograph.org.uk - 802962.jpg|thumb|left|[[An Bhúill]] ag [[Uachtar Thíre]]]]
''' Abhantracha fionnuisce ''' (le hachair km<sup>2</sup>), leis an sruth:
Bruach ar chlé:
* Loch Aillionn 415 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Eislinn]] 73 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[Abhainn na Reanna]] 311 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Chamlinn]] 352 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eithne]] 1,254 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach]] 1,248 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach Bheag]] 662 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Inthe]] 182 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Ghaothach]] 321 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Mhaoilchearn]] 660 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Bruach ar dheis:
* [[An Bhúill]] 725 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eidhneach]] 78 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An tSuca]] 1,600 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes">Dublin Marine Institute 1998: ''Studies of Irish Rivers and Lakes: Moriarty, Christopher – Table 10.1.''</ref>
* [[Abhainn na Ceapaí]], [[Abhainn Choill Chró]] 414 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Gréine]] 295 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
''' Abhantracha an Inbhir '''
Bruach ár chlé:
* [[An Mháigh]] 1,000<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Daoil]] 426 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Fhéil]] 1,170 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Bruach ar dheis:
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River'') 233 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Forghas]] 1,043 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Tá go leor craobh-aibhneacha beaga eile a théann isteach sa tSionainn feadh a turais.
=== Locha ===
[[Íomhá:Landing stage, Lough Sheelin, Co. Cavan - geograph.org.uk - 624976.jpg|thumb|right|'' Loch Síleann, Contae an Chabháin]]
Tá an-cuid lochanna lastigh d'abhantrach na Sionainne, idir an abhainn féin agus na fo-abhantracha. Seo a leanas na cinn is mó:
{| class="wikitable"
|-
! Loch
| Achar
| Abhantrach
|-
! [[Loch Deirgeirt]]
| 130 km<sup>2</sup>
| [[An tSionainn]]
|-
! [[Loch Rí]]
| 105 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Aillionn]]
| 35 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Síleann]]
| 19 km<sup>2</sup>
| [[An Eithne]]
|-
! [[Loch Ainninn]]
| 14.34 km<sup>2</sup>
| [[An Bhrosnach]]
|-
! [[Loch Uí Ghadhra]]
| 11.9 km<sup>2</sup>
| [[An Bhúill]]
|-
! [[Loch Dairbhreach]]
| 10.8 km<sup>2</sup>
| An Eithne
|-
! [[Loch Uail]]
| 10.3 km<sup>2</sup>
| An Bhrosnach
|-
! [[Loch Bó Finne]]/[[Loch Bó Dearg]]/Scannal
| 9.7 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml | teideal=Google Maps
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2014-12-18
| archive-url = https://web.archive.org/web/20141218074153/https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml
| url-status=live
}}</ref>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Cé]]
| 8.4 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Gréine, Contae an Chláir|Loch Gréine]]
| 3.7 km<sup>2</sup>
| [[An Ghréin]]
|-
! [[Loch Foirbis]]
| 3 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Éadaoine]]
| 2.7 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Fuinseann]]
| 2.5 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| teideal=THE GSI GROUNDWATER NEWSLETTER – Page 9
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2016-03-04
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160304024523/https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| url-status=dead
}}</ref>
| An tSionainn
|}
== Féach freisin ==
* [[An tSionainn]]
* [[Inbhear na Sionainne]]
* [[Talamh Calaidh na Sionainne]]
* [[Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Lochanna na hÉireann]]
== Nótaí ==
{{notelist}}
== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{An tSionainn}}
[[Catagóir:An tSionainn]]
dzth779n20af7krhaq1l8fdpzh5cbx8
1270610
1270600
2025-06-19T07:25:41Z
Marcas.oduinn
33120
/* Staitisticí */Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne
1270610
wikitext
text/x-wiki
<!-- ag {{Glanadh}}-->
{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
Tá ann in ''' Abhantrach na Sionainne ''' ná an abhainn is faide i [[Éire|nÉirinn]], [[An tSionainn]], agus gach abhainn agus loch a mbaineann léi. De réir an [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]], is é fad na Sionainne, óna foinse ag [[Log na Sionna]] go dtí béal a [[Inbhear na Sionainne|hInbhear]], ná {{convert|224|miles|}}, le {{convert|63.5|miles|}} d'uiscí taoide agus {{convert|160.5|miles|}} de tsruth fionnuisce flow.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
| teideal=Ordnance Survey (Ireland) Educational Facts
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2014-09-11
| archive-url = https://web.archive.org/web/20140911001931/http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
| url-status=live
}}</ref>
== Staitisticí ==
Is í an abhantrach is mó i nÉirinn í Abhantrach na Sionainne, le hachar {{convert|11,700|km2||abbr=on}} aici. Agus an t-inbhear agus [[An Fhéil]] san áireamh, tógtar amach {{Convert|16,865|km2||abbr=on}} chun na farraige.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{lua idirlín
| teideal=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archive-url = https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archive-date=2014-09-07
}}</ref>
Tá [[Meánsruth Fadtéarmach]] aici de {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} ag [[Luimneach|Cathair Luimnigh]],<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> agus is é sin ráta faoi dhó is atá ag an dara habhainn is mó na hÉireann, [[Abhainn na Gaillimhe]], le ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> Ag Béal an Inbhir ag [[Ceann Léime]], agus eis-sreabhadh gach abhainn agus Srutháin san áireamh,{{efn|ina measc: [[An Fhéil]] 34.6 m<sup>3</sup>/s, [[An Mhaigh]] 15.6 m<sup>3</sup>/s, [[An Forghas]] 25.7 m<sup>3</sup>/s agus [[An Daoil]] 7.4 m<sup>3</sup>/s<ref>[http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations]: mitigation and management {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf | date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application]: Table 3-7 {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf
| date=2014-12-08
}}</ref>}} éiríonn eis-sreabhadh iomlán na Sionainne ina {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
Níl an tSionainn ina habhainn fionnuisce ach le just 45% dá fad iomlán de {{convert|224|miles|}}. Má thógtar an t-inbhear taoide{{efn|{{convert|63.5|miles||adj=on}}}} agus na lochanna {{efn|[[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
| url=http://www.askaboutireland.ie/
| teideal=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09
| archive-date=2020-01-10
| archive-url = https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
| url-status=live
}}</ref> i dteannta le [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]] agus [[Loch na gCurrach]]}} as an áireamh, níl sa tSionainn fionnuisce ach tuairim is {{convert|100|miles|}} ar fad.
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne ===
Is cuid de Shannon River Basin is part of the ''Cheantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| teideal=Shannon River Basin District
| dáta-dúchais=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> í Abhantrach na Sionainne. Tá achar {{convert|17963|km2||abbr=on}} ag an gceantar seo. I dteannta leis an abhantrach, tá ann sa cheantar fosta codanna cúis farraige de chontaetha [[Contae Chiarraí|Ciarraí]] agus [[Contae an Chláir|an Chláir]]. In iomlán, tá an san CIAS aibhneacha le {{convert|7666|km||abbr=on}} ar fad, imeallbhord le {{convert|1220|km||abbr=on}} (inbhir sa mhéid) agus 113 loch, ina measc 53 níos mó ná {{convert|50|ha|}} ar méid.
Is í talmhaíocht (70.7%) an príomh-úsáid talún san CIAS. Is tábhachtach iad chomh maith talamh portaigh (11.1%) agus foraoiseacht (3.2%). Tá daonra 618,884 sa cheantar, is é sin {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (sonraí daonlathais 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf
| date=2013-12-14
}}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|Abhantrach na Sionainne Íochtarach, Inbhear na Sionainne san áireamh]]
=== Foinsí is sia siar ===
Tá roinnt craobh-aibhneacha ann le foinsí níos sia siar ná an fhoinse traidisiúnta, Log na Sionna.
Sreabhann [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] i g[[Contae an Chabháin]] siar le {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> trí {{h|Gleann Ghaibhle}} síos Éireann do sa tSionainn isteach, {{convert|3|km||0|abbr=on}} faoi bhun Log na Sionna.<ref>{{cite book
| title=Atlas and Cyclopedia of Ireland
| author=P. W. Joyce
| chapter=Cavan
| url = http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900
| publisher=Murphy & McCarthy
| access-date=2014-10-09
| archive-date=2012-04-11
| archive-url = https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php
| url-status=live
}}</ref> Dá mba fhíor san, chuirfeadh sé {{convert|11|km||0|abbr=on}} le fad na Sionainne, 'sé sin {{convert|372|km||abbr=on}}.
Tá maíomh ag [[An Bhúill|An mBúill]] freisin. Óna foinse go [[Luimneach]], is é sin {{convert|290|km||abbr=on}} ar fad.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.riverhabitatsurvey.org/
| teideal=River Habitat Survey, Fig. 2
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2014-09-13
| archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/
| url-status=live
}}</ref> Dá gcuirfear sin le fad Inbhear na Sionainne, {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}}, bheadh sin {{convert|392.1|km||abbr=on}} ar fad in iomlán. Dá mbá fhíor seo, ba é an Bhúill-Sionainn an abhainn is faide i nÉirinn, {{convert|31.6|km||abbr=on}} níos faide ná an fhoinse ag Log na Sionna.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Tíreolaíocht ==
Faightear níos mó ná leath de chontaetha oileán na hÉireann (17) laugh d'abhantrach na Sionainne (in aghaidh na srutha): [[Contae Chiarraí|Chiarraí]], [[Contae Chorcaí|Corcaigh]], [[Contae Luimnigh|Luimneach]], [[Contae an Chláir|Clár]], [[Contae Thiobraid Árann|Tiobraid Árann]], [[Contae Laoise|Laois]], [[Contae Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]], [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]], [[Contae na Mí|an Mhí]], [[Contae na hIarmhí|an Iarmhí]], [[Contae an Longfoirt|Longfort]], [[Contae Ros Comáin|Ros Comáin]], [[Contae Mhaigh Eo|Maigh Eo]], [[Contae an Chabháin|Cabhán]], [[Contae Liatroma|Liatroim]], [[Contae Shligigh|Sligeach]] agus [[Contae Fhear Manach|Fear Manach]].<ref>Shannon Catchment-based Flood Risk Assessment and Management (CFRAM) Study. Page 3 [http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150404050218/http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf|date=2015-04-04}}</ref>
=== Bailte san abhantrach ===
Seo a leanas na bailte agus sráidbhailte (le daonlathais 2011<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
| teideal=Census 2011 – Population Classified by Area – Table 5
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2013-11-09
| archive-url = https://web.archive.org/web/20131109181846/http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
|url-status=live
}}</ref>) laistigh d'Abhantrach [[An tSionainn|na Sionainne]] agus na bruacha ar a bhfuil síad, leis an sruth:
An abhainn:
* [[An Damhshraith]]
* [[Droim Seanbhó]] ([[Canáil Loch Aillionn]], ar chlé) 857
* [[Liatroim]] (ar chlé) 485
* [[Cora Droma Rúisc]] 3,980
* [[Baile Shéamais|Cill Srianáin]] (ar chlé)
* [[Droim ar Snámh]] (ar chlé) 247
* [[Dromad]] ([[Loch Bó Dearg]], ar chlé) 356
* [[Rúscaigh]] (ar dheis) 188
* [[An Lios Breac]] (''Newtown Forbes'') ([[Loch Foirbis]], ar chlé) 759
* [[Tearmann Bearaigh]] (ar dheis) 366
* [[Cluain Dá Ráth]] (ar chlé)
* [[Béal Átha Liag]] (''Lanesborough'') 1,388
* [[Áth Luain]] 20,153
* [[Cluain Mhic Nóis]] (ar chlé)
* [[Droichead na Sionainne]] (ar chlé) 206
* [[Beannchar, Contae Uíbh Fhailí|Beannchar]] (ar chlé) 1,653
* [[Port Omna]] (ar dheis) 1,530
* [[Tír Dhá Ghlas]] (Loch Deirgeirt, ar chlé)
* [[Baile Uí Bheoláin]] (''Mountshannon'') (Loch Deirgeirt, ar dheis) 152
* [[Drom Inbhir]] (Loch Deirgeirt, ar chlé) 113
* [[Béal an Átha, Contae Thiobraid Árann|Béal an Átha]] (ar chlé) 2,442
* [[Cill Dalua]] (ar dheis) 1,292
* [[Droichead Uí Bhriain]] 235
* [[Caisleán Uí Chonaill]] (ar chlé) 1,917
* [[Ard na Croise]]
* [[Luimneach]] 87,081
An t-inbhear:
* [[Sionainn (baile)|Sionainn]] (ar dheis) 9,673
* [[Cill Rois]] (ar dheis) 2,695
* [[Carraig an Chabhaltaigh]] (ar dheis)
* [[Faing]] (ar chlé) 543
* [[An Gleann, Contae Luimnigh|An Gleann]] (ar chlé) 577
* [[Tairbeart (Contae Chiarraí)|Tairbeart]] (ar chlé) 551
* [[Béal Átha Longfoirt]] (ar chlé) 418
* [[Baile an Bhuinneánaigh]] (ar chlé) 1,354
=== Craobh-aibhneacha na Sionainne ===
[[Íomhá:Ballyforan Bridge - geograph.org.uk - 969619.jpg|thumb|right|An tSuca ag Droichead Bhéal Átha Feorainne]]
* [[An Bhúill]]: [[Mainistir na Búille]] 2,588
* [[Abhainn na Loinge]]: [[Bealach an Doirín]] 1,822
* [[An Chamlinn]]: [[Longfort]] 9,601
* [[An Eidhneach]]: [[Ros Comáin]] 5,693
* [[An Eithne]]: [[An Muileann gCearr]] 20,103
* [[An Bhrosnach]]: [[Baile Uí Mhatháin]] 1,563, [[An Féar Bán]] 1,165, [[Tulach Mhór]] (Abhainn Thulach Mhór) 14,361
* [[An tSuca]]: [[An Caisleán Riabhach]] 1,985, [[Áth Liag]] 241, [[Béal Átha na Sluaighe]] 6,577
* [[An Bhrosnach Bheag]]: [[Biorra]] 5,452
* [[An Inthe]]: [[Buiríos Uí Chéin]] 1,145, [[Cloch Shiurdáin]] 511
* [[An Ghaothach]]: [[An tAonach]] 8,439
* [[An Ghréin]]: [[An Scairbh]] 798
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River''):<ref>[http://www.clarecoco.ie/planning/publications/draft-clare-county-development-plan-2017-2023-volume-3b-shannon-municipal-district-written-statement-and-maps-21924.pdf Draft Clare County Development Plan 2017–2023 Volume 3b Shannon municipal district written statement and maps December 2015] p.18</ref> [[Droichead Abhann Ó gCearnaigh]] 1,839, [[Bun Raite]] 219
* [[An Forghas]]: [[Inis]] 25,360, [[Cora Chaitlín]] (''Newmarket-on-Fergus'') 1,773
* [[An Mháigh]]: [[Áth Dara]] 1,106
* [[An Daoil]]: [[Ráth Caola]] 1,550, [[Eas Géitine]] 1,149
* [[An Fhéil]]: [[Lios Tuathail]] 4,338, [[Mainistir na Féile]] 2,007
=== Fo-Abhantracha ===
[[Íomhá:"Fishing" signpost at Cootehall - geograph.org.uk - 802962.jpg|thumb|left|[[An Bhúill]] ag [[Uachtar Thíre]]]]
''' Abhantracha fionnuisce ''' (le hachair km<sup>2</sup>), leis an sruth:
Bruach ar chlé:
* Loch Aillionn 415 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Eislinn]] 73 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[Abhainn na Reanna]] 311 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Chamlinn]] 352 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eithne]] 1,254 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach]] 1,248 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach Bheag]] 662 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Inthe]] 182 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Ghaothach]] 321 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Mhaoilchearn]] 660 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Bruach ar dheis:
* [[An Bhúill]] 725 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eidhneach]] 78 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An tSuca]] 1,600 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes">Dublin Marine Institute 1998: ''Studies of Irish Rivers and Lakes: Moriarty, Christopher – Table 10.1.''</ref>
* [[Abhainn na Ceapaí]], [[Abhainn Choill Chró]] 414 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Gréine]] 295 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
''' Abhantracha an Inbhir '''
Bruach ár chlé:
* [[An Mháigh]] 1,000<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Daoil]] 426 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Fhéil]] 1,170 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Bruach ar dheis:
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River'') 233 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Forghas]] 1,043 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Tá go leor craobh-aibhneacha beaga eile a théann isteach sa tSionainn feadh a turais.
=== Locha ===
[[Íomhá:Landing stage, Lough Sheelin, Co. Cavan - geograph.org.uk - 624976.jpg|thumb|right|'' Loch Síleann, Contae an Chabháin]]
Tá an-cuid lochanna lastigh d'abhantrach na Sionainne, idir an abhainn féin agus na fo-abhantracha. Seo a leanas na cinn is mó:
{| class="wikitable"
|-
! Loch
| Achar
| Abhantrach
|-
! [[Loch Deirgeirt]]
| 130 km<sup>2</sup>
| [[An tSionainn]]
|-
! [[Loch Rí]]
| 105 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Aillionn]]
| 35 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Síleann]]
| 19 km<sup>2</sup>
| [[An Eithne]]
|-
! [[Loch Ainninn]]
| 14.34 km<sup>2</sup>
| [[An Bhrosnach]]
|-
! [[Loch Uí Ghadhra]]
| 11.9 km<sup>2</sup>
| [[An Bhúill]]
|-
! [[Loch Dairbhreach]]
| 10.8 km<sup>2</sup>
| An Eithne
|-
! [[Loch Uail]]
| 10.3 km<sup>2</sup>
| An Bhrosnach
|-
! [[Loch Bó Finne]]/[[Loch Bó Dearg]]/Scannal
| 9.7 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml | teideal=Google Maps
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2014-12-18
| archive-url = https://web.archive.org/web/20141218074153/https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml
| url-status=live
}}</ref>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Cé]]
| 8.4 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Gréine, Contae an Chláir|Loch Gréine]]
| 3.7 km<sup>2</sup>
| [[An Ghréin]]
|-
! [[Loch Foirbis]]
| 3 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Éadaoine]]
| 2.7 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Fuinseann]]
| 2.5 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| teideal=THE GSI GROUNDWATER NEWSLETTER – Page 9
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2016-03-04
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160304024523/https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| url-status=dead
}}</ref>
| An tSionainn
|}
== Féach freisin ==
* [[An tSionainn]]
* [[Inbhear na Sionainne]]
* [[Talamh Calaidh na Sionainne]]
* [[Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Lochanna na hÉireann]]
== Nótaí ==
{{notelist}}
== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{An tSionainn}}
[[Catagóir:An tSionainn]]
45xsbqti06do7a28agjew824o3pkhpn
1270611
1270610
2025-06-19T07:26:27Z
Marcas.oduinn
33120
Gach rud aistrithe ó enwiki. glanta?
1270611
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
Tá ann in ''' Abhantrach na Sionainne ''' ná an abhainn is faide i [[Éire|nÉirinn]], [[An tSionainn]], agus gach abhainn agus loch a mbaineann léi. De réir an [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]], is é fad na Sionainne, óna foinse ag [[Log na Sionna]] go dtí béal a [[Inbhear na Sionainne|hInbhear]], ná {{convert|224|miles|}}, le {{convert|63.5|miles|}} d'uiscí taoide agus {{convert|160.5|miles|}} de tsruth fionnuisce flow.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
| teideal=Ordnance Survey (Ireland) Educational Facts
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2014-09-11
| archive-url = https://web.archive.org/web/20140911001931/http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx
| url-status=live
}}</ref>
== Staitisticí ==
Is í an abhantrach is mó i nÉirinn í Abhantrach na Sionainne, le hachar {{convert|11,700|km2||abbr=on}} aici. Agus an t-inbhear agus [[An Fhéil]] san áireamh, tógtar amach {{Convert|16,865|km2||abbr=on}} chun na farraige.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{lua idirlín
| teideal=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland
| url = http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archive-url = https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf
| archive-date=2014-09-07
}}</ref>
Tá [[Meánsruth Fadtéarmach]] aici de {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} ag [[Luimneach|Cathair Luimnigh]],<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> agus is é sin ráta faoi dhó is atá ag an dara habhainn is mó na hÉireann, [[Abhainn na Gaillimhe]], le ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> Ag Béal an Inbhir ag [[Ceann Léime]], agus eis-sreabhadh gach abhainn agus Srutháin san áireamh,{{efn|ina measc: [[An Fhéil]] 34.6 m<sup>3</sup>/s, [[An Mhaigh]] 15.6 m<sup>3</sup>/s, [[An Forghas]] 25.7 m<sup>3</sup>/s agus [[An Daoil]] 7.4 m<sup>3</sup>/s<ref>[http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations]: mitigation and management {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf | date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application]: Table 3-7 {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf
| date=2014-12-08
}}</ref>}} éiríonn eis-sreabhadh iomlán na Sionainne ina {{convert|300|m3/s||abbr=on}}.
Níl an tSionainn ina habhainn fionnuisce ach le just 45% dá fad iomlán de {{convert|224|miles|}}. Má thógtar an t-inbhear taoide{{efn|{{convert|63.5|miles||adj=on}}}} agus na lochanna {{efn|[[Loch Deirgeirt]] 24 mi, [[Loch Rí]] 18 mi, [[Loch Aillionn]] 7 mi<ref>{{lua idirlín
| url=http://www.askaboutireland.ie/
| teideal=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09
| archive-date=2020-01-10
| archive-url = https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/
| url-status=live
}}</ref> i dteannta le [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]] agus [[Loch na gCurrach]]}} as an áireamh, níl sa tSionainn fionnuisce ach tuairim is {{convert|100|miles|}} ar fad.
=== Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne ===
Is cuid de Shannon River Basin is part of the ''Cheantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.shannonrbd.com/
| teideal=Shannon River Basin District
| dáta-dúchais=2018-05-08
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/
| archive-date=2016-04-14
}}</ref> í Abhantrach na Sionainne. Tá achar {{convert|17963|km2||abbr=on}} ag an gceantar seo. I dteannta leis an abhantrach, tá ann sa cheantar fosta codanna cúis farraige de chontaetha [[Contae Chiarraí|Ciarraí]] agus [[Contae an Chláir|an Chláir]]. In iomlán, tá an san CIAS aibhneacha le {{convert|7666|km||abbr=on}} ar fad, imeallbhord le {{convert|1220|km||abbr=on}} (inbhir sa mhéid) agus 113 loch, ina measc 53 níos mó ná {{convert|50|ha|}} ar méid.
Is í talmhaíocht (70.7%) an príomh-úsáid talún san CIAS. Is tábhachtach iad chomh maith talamh portaigh (11.1%) agus foraoiseacht (3.2%). Tá daonra 618,884 sa cheantar, is é sin {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (sonraí daonlathais 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive
| url = https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf
| date=2013-12-14
}}</ref>
[[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|Abhantrach na Sionainne Íochtarach, Inbhear na Sionainne san áireamh]]
=== Foinsí is sia siar ===
Tá roinnt craobh-aibhneacha ann le foinsí níos sia siar ná an fhoinse traidisiúnta, Log na Sionna.
Sreabhann [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] i g[[Contae an Chabháin]] siar le {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> trí {{h|Gleann Ghaibhle}} síos Éireann do sa tSionainn isteach, {{convert|3|km||0|abbr=on}} faoi bhun Log na Sionna.<ref>{{cite book
| title=Atlas and Cyclopedia of Ireland
| author=P. W. Joyce
| chapter=Cavan
| url = http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900
| publisher=Murphy & McCarthy
| access-date=2014-10-09
| archive-date=2012-04-11
| archive-url = https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php
| url-status=live
}}</ref> Dá mba fhíor san, chuirfeadh sé {{convert|11|km||0|abbr=on}} le fad na Sionainne, 'sé sin {{convert|372|km||abbr=on}}.
Tá maíomh ag [[An Bhúill|An mBúill]] freisin. Óna foinse go [[Luimneach]], is é sin {{convert|290|km||abbr=on}} ar fad.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.riverhabitatsurvey.org/
| teideal=River Habitat Survey, Fig. 2
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2014-09-13
| archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/
| url-status=live
}}</ref> Dá gcuirfear sin le fad Inbhear na Sionainne, {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}}, bheadh sin {{convert|392.1|km||abbr=on}} ar fad in iomlán. Dá mbá fhíor seo, ba é an Bhúill-Sionainn an abhainn is faide i nÉirinn, {{convert|31.6|km||abbr=on}} níos faide ná an fhoinse ag Log na Sionna.<ref>{{lua idirlín
| url = http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| teideal=European Commission Rivers Map
| dátarochtana=2014-10-09
| archive-date=2015-08-19
| archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf
| url-status=live
}}</ref>
== Tíreolaíocht ==
Faightear níos mó ná leath de chontaetha oileán na hÉireann (17) laugh d'abhantrach na Sionainne (in aghaidh na srutha): [[Contae Chiarraí|Chiarraí]], [[Contae Chorcaí|Corcaigh]], [[Contae Luimnigh|Luimneach]], [[Contae an Chláir|Clár]], [[Contae Thiobraid Árann|Tiobraid Árann]], [[Contae Laoise|Laois]], [[Contae Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]], [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]], [[Contae na Mí|an Mhí]], [[Contae na hIarmhí|an Iarmhí]], [[Contae an Longfoirt|Longfort]], [[Contae Ros Comáin|Ros Comáin]], [[Contae Mhaigh Eo|Maigh Eo]], [[Contae an Chabháin|Cabhán]], [[Contae Liatroma|Liatroim]], [[Contae Shligigh|Sligeach]] agus [[Contae Fhear Manach|Fear Manach]].<ref>Shannon Catchment-based Flood Risk Assessment and Management (CFRAM) Study. Page 3 [http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150404050218/http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf|date=2015-04-04}}</ref>
=== Bailte san abhantrach ===
Seo a leanas na bailte agus sráidbhailte (le daonlathais 2011<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
| teideal=Census 2011 – Population Classified by Area – Table 5
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2013-11-09
| archive-url = https://web.archive.org/web/20131109181846/http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf
|url-status=live
}}</ref>) laistigh d'Abhantrach [[An tSionainn|na Sionainne]] agus na bruacha ar a bhfuil síad, leis an sruth:
An abhainn:
* [[An Damhshraith]]
* [[Droim Seanbhó]] ([[Canáil Loch Aillionn]], ar chlé) 857
* [[Liatroim]] (ar chlé) 485
* [[Cora Droma Rúisc]] 3,980
* [[Baile Shéamais|Cill Srianáin]] (ar chlé)
* [[Droim ar Snámh]] (ar chlé) 247
* [[Dromad]] ([[Loch Bó Dearg]], ar chlé) 356
* [[Rúscaigh]] (ar dheis) 188
* [[An Lios Breac]] (''Newtown Forbes'') ([[Loch Foirbis]], ar chlé) 759
* [[Tearmann Bearaigh]] (ar dheis) 366
* [[Cluain Dá Ráth]] (ar chlé)
* [[Béal Átha Liag]] (''Lanesborough'') 1,388
* [[Áth Luain]] 20,153
* [[Cluain Mhic Nóis]] (ar chlé)
* [[Droichead na Sionainne]] (ar chlé) 206
* [[Beannchar, Contae Uíbh Fhailí|Beannchar]] (ar chlé) 1,653
* [[Port Omna]] (ar dheis) 1,530
* [[Tír Dhá Ghlas]] (Loch Deirgeirt, ar chlé)
* [[Baile Uí Bheoláin]] (''Mountshannon'') (Loch Deirgeirt, ar dheis) 152
* [[Drom Inbhir]] (Loch Deirgeirt, ar chlé) 113
* [[Béal an Átha, Contae Thiobraid Árann|Béal an Átha]] (ar chlé) 2,442
* [[Cill Dalua]] (ar dheis) 1,292
* [[Droichead Uí Bhriain]] 235
* [[Caisleán Uí Chonaill]] (ar chlé) 1,917
* [[Ard na Croise]]
* [[Luimneach]] 87,081
An t-inbhear:
* [[Sionainn (baile)|Sionainn]] (ar dheis) 9,673
* [[Cill Rois]] (ar dheis) 2,695
* [[Carraig an Chabhaltaigh]] (ar dheis)
* [[Faing]] (ar chlé) 543
* [[An Gleann, Contae Luimnigh|An Gleann]] (ar chlé) 577
* [[Tairbeart (Contae Chiarraí)|Tairbeart]] (ar chlé) 551
* [[Béal Átha Longfoirt]] (ar chlé) 418
* [[Baile an Bhuinneánaigh]] (ar chlé) 1,354
=== Craobh-aibhneacha na Sionainne ===
[[Íomhá:Ballyforan Bridge - geograph.org.uk - 969619.jpg|thumb|right|An tSuca ag Droichead Bhéal Átha Feorainne]]
* [[An Bhúill]]: [[Mainistir na Búille]] 2,588
* [[Abhainn na Loinge]]: [[Bealach an Doirín]] 1,822
* [[An Chamlinn]]: [[Longfort]] 9,601
* [[An Eidhneach]]: [[Ros Comáin]] 5,693
* [[An Eithne]]: [[An Muileann gCearr]] 20,103
* [[An Bhrosnach]]: [[Baile Uí Mhatháin]] 1,563, [[An Féar Bán]] 1,165, [[Tulach Mhór]] (Abhainn Thulach Mhór) 14,361
* [[An tSuca]]: [[An Caisleán Riabhach]] 1,985, [[Áth Liag]] 241, [[Béal Átha na Sluaighe]] 6,577
* [[An Bhrosnach Bheag]]: [[Biorra]] 5,452
* [[An Inthe]]: [[Buiríos Uí Chéin]] 1,145, [[Cloch Shiurdáin]] 511
* [[An Ghaothach]]: [[An tAonach]] 8,439
* [[An Ghréin]]: [[An Scairbh]] 798
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River''):<ref>[http://www.clarecoco.ie/planning/publications/draft-clare-county-development-plan-2017-2023-volume-3b-shannon-municipal-district-written-statement-and-maps-21924.pdf Draft Clare County Development Plan 2017–2023 Volume 3b Shannon municipal district written statement and maps December 2015] p.18</ref> [[Droichead Abhann Ó gCearnaigh]] 1,839, [[Bun Raite]] 219
* [[An Forghas]]: [[Inis]] 25,360, [[Cora Chaitlín]] (''Newmarket-on-Fergus'') 1,773
* [[An Mháigh]]: [[Áth Dara]] 1,106
* [[An Daoil]]: [[Ráth Caola]] 1,550, [[Eas Géitine]] 1,149
* [[An Fhéil]]: [[Lios Tuathail]] 4,338, [[Mainistir na Féile]] 2,007
=== Fo-Abhantracha ===
[[Íomhá:"Fishing" signpost at Cootehall - geograph.org.uk - 802962.jpg|thumb|left|[[An Bhúill]] ag [[Uachtar Thíre]]]]
''' Abhantracha fionnuisce ''' (le hachair km<sup>2</sup>), leis an sruth:
Bruach ar chlé:
* Loch Aillionn 415 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Eislinn]] 73 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[Abhainn na Reanna]] 311 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Chamlinn]] 352 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eithne]] 1,254 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach]] 1,248 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Bhrosnach Bheag]] 662 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Inthe]] 182 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Ghaothach]] 321 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Mhaoilchearn]] 660 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Bruach ar dheis:
* [[An Bhúill]] 725 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Eidhneach]] 78 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An tSuca]] 1,600 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes">Dublin Marine Institute 1998: ''Studies of Irish Rivers and Lakes: Moriarty, Christopher – Table 10.1.''</ref>
* [[Abhainn na Ceapaí]], [[Abhainn Choill Chró]] 414 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
* [[An Gréine]] 295 km<sup>2</sup><ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" />
''' Abhantracha an Inbhir '''
Bruach ár chlé:
* [[An Mháigh]] 1,000<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Daoil]] 426 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Fhéil]] 1,170 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Bruach ar dheis:
* [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River'') 233 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
* [[An Forghas]] 1,043 km<sup>2</sup><ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/>
Tá go leor craobh-aibhneacha beaga eile a théann isteach sa tSionainn feadh a turais.
=== Locha ===
[[Íomhá:Landing stage, Lough Sheelin, Co. Cavan - geograph.org.uk - 624976.jpg|thumb|right|'' Loch Síleann, Contae an Chabháin]]
Tá an-cuid lochanna lastigh d'abhantrach na Sionainne, idir an abhainn féin agus na fo-abhantracha. Seo a leanas na cinn is mó:
{| class="wikitable"
|-
! Loch
| Achar
| Abhantrach
|-
! [[Loch Deirgeirt]]
| 130 km<sup>2</sup>
| [[An tSionainn]]
|-
! [[Loch Rí]]
| 105 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Aillionn]]
| 35 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Síleann]]
| 19 km<sup>2</sup>
| [[An Eithne]]
|-
! [[Loch Ainninn]]
| 14.34 km<sup>2</sup>
| [[An Bhrosnach]]
|-
! [[Loch Uí Ghadhra]]
| 11.9 km<sup>2</sup>
| [[An Bhúill]]
|-
! [[Loch Dairbhreach]]
| 10.8 km<sup>2</sup>
| An Eithne
|-
! [[Loch Uail]]
| 10.3 km<sup>2</sup>
| An Bhrosnach
|-
! [[Loch Bó Finne]]/[[Loch Bó Dearg]]/Scannal
| 9.7 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml | teideal=Google Maps
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2014-12-18
| archive-url = https://web.archive.org/web/20141218074153/https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml
| url-status=live
}}</ref>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Cé]]
| 8.4 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Gréine, Contae an Chláir|Loch Gréine]]
| 3.7 km<sup>2</sup>
| [[An Ghréin]]
|-
! [[Loch Foirbis]]
| 3 km<sup>2</sup>
| An tSionainn
|-
! [[Loch Éadaoine]]
| 2.7 km<sup>2</sup>
| An Bhúill
|-
! [[Loch Fuinseann]]
| 2.5 km<sup>2</sup><ref>{{lua idirlín
| url = https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| teideal=THE GSI GROUNDWATER NEWSLETTER – Page 9
| dátarochtana=2014-10-12
| archive-date=2016-03-04
| archive-url = https://web.archive.org/web/20160304024523/https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf
| url-status=dead
}}</ref>
| An tSionainn
|}
== Féach freisin ==
* [[An tSionainn]]
* [[Inbhear na Sionainne]]
* [[Talamh Calaidh na Sionainne]]
* [[Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Aibhneacha na hÉireann]]
* [[Liosta Lochanna na hÉireann]]
== Nótaí ==
{{notelist}}
== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{An tSionainn}}
[[Catagóir:An tSionainn]]
b8migz7erzmnxt05egdmk1df0vxl4oi
Plé úsáideora:Mardetanha
3
119811
1270507
2025-06-18T15:25:10Z
PamelaBertaccini
66841
/* Iarratas maidir le seiceáil gramadaí ar an leathanach “Andrea Benetti” */ mír nua
1270507
wikitext
text/x-wiki
== Iarratas maidir le seiceáil gramadaí ar an leathanach “Andrea Benetti” ==
HI, tá súil agam go bhfuil tú go maith. Táim ag scríobh chugat chun a iarraidh an bhféadfá breathnú ar an leathanach seo ar Vicipéid:
https://ga.wikipedia.org/wiki/Andrea_Benetti
Tá teimpléad air faoi láthair a thugann le fios go bhfuil fadhbanna gramadaí ann. Ní labhraím Gaeilge líofa agus ba mhaith liom a chinntiú go bhfuil an t-alt ceart ó thaobh na gramadaí de.
An bhféadfá, le do thoil, an leathanach a athbhreithniú agus aon mhíchruinneas nó botún a cheartú? Bheinn fíorbhuíoch as do chúnamh.
Mura bhfuil tú in ann cabhrú liom, an bhféadfá úsáideoir eile a mholadh a d’fhéadfadh cúnamh a thabhairt dom?
Go raibh míle maith agat roimh ré. [[Úsáideoir:PamelaBertaccini|<span style="font-family: 'Futura LT Pro Light', Futura, sans-serif; text-shadow: 1px 1px 2px #a5a5a5; font-size:110%; color:#01b30e">'''PamelaBertaccini'''</span>]] 15:25, 18 Meitheamh 2025 (UTC)
mw2r2x7ifmv31sqmiovcw8g8x1adltw
Loch Éadaoine
0
119812
1270512
2025-06-18T15:35:24Z
Marcas.oduinn
33120
Cruthaithe ó enwiki (síol)
1270512
wikitext
text/x-wiki
Tá ''' Loch Éadaoine ''' ({{lang-en| Lough Eidin}} nó fosta '' Lough Drumharlow '') suite díreach taobh thiar de {{h|Cora Droma Rúisc}}, ar abhainn [[An Bhúill|na Búille]] agus í ag dul sa [[An tSionainn|tSionainn]] isteach.<ref>The Shannon Guide (Baile Átha Cliath, 1970), Boyle River</ref>
== Fiadhúlra ==
Is iad [[Róiste]], [[bran (iasc)]], [[breac donn]] agus [[ruán]] na héisc le fáil ann.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.activeirishangling.com/78-features/325-three-men-in-a-boat.html
| teideal=Three Men in a Boat - Active Irish Angling
| údar=Dave
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://discovertheshannon.com/listings/drumharlow-lake/
| teideal=Drumharlow Lake - Cruise Shannon
| work=Cruise Shannon
}}</ref>
Tá [[talamh calaidh]] fairsing ar bhruach an locha. Moltar go mbeidh [[Limistéar Oidhreachta Nádúrtha]] ann dá bharr. Cothaíonn ealta [[Gé bhánéadanach|géanna bánéadanacha]] (''Anser albifrons flavirostris'') ann.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| teideal=2005 Ecology
| dátarochtana=28ú Nollaig 2015
| archive-url = https://wayback.archive-it.org/10702/20160428111743/http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| archive-date=28ú Aibreán 2016
| url-status=dead
}}</ref>
== Regatta ==
Eagraíodh regatta ar an loch sa bhliain 1895, ach ní choíche óir go bhfuil an loch ró-bheag.
== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Eadaoine, Loch}}
[[Catagóir:Lochanna na hÉireann]]
{{síol-tír-ie}}
evsn2e6f2mapjbrt6zdyedyy5erpyha
1270578
1270512
2025-06-18T23:34:10Z
Marcas.oduinn
33120
/* Tagairtí */Catagóir
1270578
wikitext
text/x-wiki
Tá ''' Loch Éadaoine ''' ({{lang-en| Lough Eidin}} nó fosta '' Lough Drumharlow '') suite díreach taobh thiar de {{h|Cora Droma Rúisc}}, ar abhainn [[An Bhúill|na Búille]] agus í ag dul sa [[An tSionainn|tSionainn]] isteach.<ref>The Shannon Guide (Baile Átha Cliath, 1970), Boyle River</ref>
== Fiadhúlra ==
Is iad [[Róiste]], [[bran (iasc)]], [[breac donn]] agus [[ruán]] na héisc le fáil ann.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.activeirishangling.com/78-features/325-three-men-in-a-boat.html
| teideal=Three Men in a Boat - Active Irish Angling
| údar=Dave
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://discovertheshannon.com/listings/drumharlow-lake/
| teideal=Drumharlow Lake - Cruise Shannon
| work=Cruise Shannon
}}</ref>
Tá [[talamh calaidh]] fairsing ar bhruach an locha. Moltar go mbeidh [[Limistéar Oidhreachta Nádúrtha]] ann dá bharr. Cothaíonn ealta [[Gé bhánéadanach|géanna bánéadanacha]] (''Anser albifrons flavirostris'') ann.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| teideal=2005 Ecology
| dátarochtana=28ú Nollaig 2015
| archive-url = https://wayback.archive-it.org/10702/20160428111743/http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| archive-date=28ú Aibreán 2016
| url-status=dead
}}</ref>
== Regatta ==
Eagraíodh regatta ar an loch sa bhliain 1895, ach ní choíche óir go bhfuil an loch ró-bheag.
== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Eadaoine, Loch}}
[[Catagóir:Lochanna Chontae Ros Comáin]]
{{síol-tír-ie}}
49nv0p3ha29bfcc0xoja8w9w5qtebo5
1270613
1270578
2025-06-19T07:28:15Z
Alison
570
+WD, srl.
1270613
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
Tá ''' Loch Éadaoine ''' ({{lang-en| Lough Eidin}} nó fosta '' Lough Drumharlow '') suite díreach taobh thiar de {{h|Cora Droma Rúisc}}, ar abhainn [[An Bhúill|na Búille]] agus í ag dul sa [[An tSionainn|tSionainn]] isteach.<ref>The Shannon Guide (Baile Átha Cliath, 1970), Boyle River</ref>
== Fiadhúlra ==
Is iad [[Róiste]], [[bran (iasc)]], [[breac donn]] agus [[ruán]] na héisc le fáil ann.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.activeirishangling.com/78-features/325-three-men-in-a-boat.html
| teideal=Three Men in a Boat - Active Irish Angling
| údar=Dave
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://discovertheshannon.com/listings/drumharlow-lake/
| teideal=Drumharlow Lake - Cruise Shannon
| work=Cruise Shannon
}}</ref>
Tá [[talamh calaidh]] fairsing ar bhruach an locha. Moltar go mbeidh [[Limistéar Oidhreachta Nádúrtha]] ann dá bharr. Cothaíonn ealta [[Gé bhánéadanach|géanna bánéadanacha]] (''Anser albifrons flavirostris'') ann.<ref>{{lua idirlín
| url = http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| teideal=2005 Ecology
| dátarochtana=28ú Nollaig 2015
| archive-url = https://wayback.archive-it.org/10702/20160428111743/http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf
| archive-date=28ú Aibreán 2016
| url-status=dead
}}</ref>
== Regatta ==
Eagraíodh regatta ar an loch sa bhliain 1895, ach ní choíche óir go bhfuil an loch ró-bheag.
== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{síol-tír-ie}}
{{DEFAULTSORT:Eadaoine, Loch}}
[[Catagóir:Lochanna Chontae Ros Comáin]]
c80nlgf7jgy5ld78tinj0gl97zyyvrs
Loch Fuinseann
0
119813
1270524
2025-06-18T17:20:10Z
Marcas.oduinn
33120
Cruthaithe mar shíol ó enwiki
1270524
wikitext
text/x-wiki
Tá ''' Loch Fuinseann'''<ref name=logainm>{{lua idirlín
| url = https://www.logainm.ie/ga/110084
| teideal = Loch Fuinseann/Lough Funshinagh
| foilsithe = logainm.ie
| dátarochtana = 30ú Eanáir 2020
}}</ref> suite taobh thiar de [[Loch Rí]] i g[[Contae Ros Comáin]]. Is [[Limistéar faoi Chaomhnú Speisialta]] (nó LSC) é.<ref name=IC>{{lua idirlín
| url = http://www.irishcentral.com/culture/travel/a-disappearing-irish-lake-discovered-96802869-237700861.html
| teideal=The mystery of the disappearing Irish lake
| údar=Jane Walsh
| dáta=8ú Meitheamh 2015
| suíomh=irishcentral.com
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/AABC010A-BC82-426B-80E6-95DE311169EE/0/RO018_Lough_Funshinagh.pdf
| teideal=The Geological Heritage of Roscommon
}}</ref>
Is [[turlach]] é Loch Fuinseann, loch séasúrach faighte go háirithe sa [[réigiún carst]] taobh thiar den tSionainn.<ref name=":0">{{lua idirlín
| sloinne=O'Carroll
| ainm=Lisa
| dáta=29ú Márta 2022
| teideal='Nobody knows what happened': the row over the non-vanishing Irish lake
| url = https://www.theguardian.com/world/2022/mar/29/row-non-vanishing-irish-lake-lough-funshinagh-drain-flooding-environment-legal
| dátarochtana=29 March 2022
| suíomh=The Guardian
| teanga=en
}}</ref> Glaodh air '' Ireland's amazing disappearing lake'',<ref name=IC/> toisc go bhféadfadh sé a fholmhú go tapaidh agus gan choinne, ag marú scaití dá bharr na mílte iasc.<ref name=IT>{{cite news
| url = https://www.irishtimes.com/news/many-fish-die-as-lake-falls-quickly-1.81050
| teideal=Many fish die as lake falls quickly
| dáta=1996-08-29
| dátarochtana=2018-04-01
| nuachtán=[[The Irish Times]]
}}</ref>
Bhain sé an stádas LSC amach toisc go bhfuil ann dhá shórt gnáthóg áirithe:
* [[Turlach|Turlaigh]]
* Aibhneacha le bruacha lábacha agus le fásra ''Chenopodion rubri p.p.'' agus ''Bidention p.p.''<ref name="NPWS">{{lua idirlín
| teideal=Lough Funshinagh SAC
| foilsitheoir=National Parks & Wildlife Service
| url = https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=www.npws.ie
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409213544/https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611}}</ref><ref name="EUNIS">{{lua idirlín
| teideal=EUNIS-Lough Funshinagh SAC
| url = https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=eunis.eea.europa.eu
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url = https://web.archive.org/web/20240409213947/https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| url-status=live
}}</ref><ref name="IrishStatutebook">{{lua idirlín
| teideal=Statutory Instrument S.I. No. 211/2019 - European Union Habitats (Lough Funshinagh Special Area of Conservation 000611) Regulations 2019
| url = https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/ |access-date=9 April 2024 | suíomh=irishstatutebook.ie/
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409214247/https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/
| url-status=live
}}</ref>
== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Fuinseann, Loch}}
{{síol-tír-ie}}
ium4ly0zv509m8rvrrhus3xvlcmlz5d
1270587
1270524
2025-06-18T23:49:05Z
Marcas.oduinn
33120
/* Tagairtí */
1270587
wikitext
text/x-wiki
Tá ''' Loch Fuinseann'''<ref name=logainm>{{lua idirlín
| url = https://www.logainm.ie/ga/110084
| teideal = Loch Fuinseann/Lough Funshinagh
| foilsithe = logainm.ie
| dátarochtana = 30ú Eanáir 2020
}}</ref> suite taobh thiar de [[Loch Rí]] i g[[Contae Ros Comáin]]. Is [[Limistéar faoi Chaomhnú Speisialta]] (nó LSC) é.<ref name=IC>{{lua idirlín
| url = http://www.irishcentral.com/culture/travel/a-disappearing-irish-lake-discovered-96802869-237700861.html
| teideal=The mystery of the disappearing Irish lake
| údar=Jane Walsh
| dáta=8ú Meitheamh 2015
| suíomh=irishcentral.com
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/AABC010A-BC82-426B-80E6-95DE311169EE/0/RO018_Lough_Funshinagh.pdf
| teideal=The Geological Heritage of Roscommon
}}</ref>
Is [[turlach]] é Loch Fuinseann, loch séasúrach faighte go háirithe sa [[réigiún carst]] taobh thiar den tSionainn.<ref name=":0">{{lua idirlín
| sloinne=O'Carroll
| ainm=Lisa
| dáta=29ú Márta 2022
| teideal='Nobody knows what happened': the row over the non-vanishing Irish lake
| url = https://www.theguardian.com/world/2022/mar/29/row-non-vanishing-irish-lake-lough-funshinagh-drain-flooding-environment-legal
| dátarochtana=29 March 2022
| suíomh=The Guardian
| teanga=en
}}</ref> Glaodh air '' Ireland's amazing disappearing lake'',<ref name=IC/> toisc go bhféadfadh sé a fholmhú go tapaidh agus gan choinne, ag marú scaití dá bharr na mílte iasc.<ref name=IT>{{cite news
| url = https://www.irishtimes.com/news/many-fish-die-as-lake-falls-quickly-1.81050
| teideal=Many fish die as lake falls quickly
| dáta=1996-08-29
| dátarochtana=2018-04-01
| nuachtán=[[The Irish Times]]
}}</ref>
Bhain sé an stádas LSC amach toisc go bhfuil ann dhá shórt gnáthóg áirithe:
* [[Turlach|Turlaigh]]
* Aibhneacha le bruacha lábacha agus le fásra ''Chenopodion rubri p.p.'' agus ''Bidention p.p.''<ref name="NPWS">{{lua idirlín
| teideal=Lough Funshinagh SAC
| foilsitheoir=National Parks & Wildlife Service
| url = https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=www.npws.ie
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409213544/https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611}}</ref><ref name="EUNIS">{{lua idirlín
| teideal=EUNIS-Lough Funshinagh SAC
| url = https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=eunis.eea.europa.eu
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url = https://web.archive.org/web/20240409213947/https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| url-status=live
}}</ref><ref name="IrishStatutebook">{{lua idirlín
| teideal=Statutory Instrument S.I. No. 211/2019 - European Union Habitats (Lough Funshinagh Special Area of Conservation 000611) Regulations 2019
| url = https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/ |access-date=9 April 2024 | suíomh=irishstatutebook.ie/
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409214247/https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/
| url-status=live
}}</ref>
== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Fuinseann, Loch}}
[[Catagóir:Lochanna Chontae Ros Comáin]]
{{síol-tír-ie}}
dzn41du7all1362c0e4iqgy333tqegd
1270614
1270587
2025-06-19T07:29:15Z
Alison
570
+WD, srl.
1270614
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
Tá ''' Loch Fuinseann'''<ref name=logainm>{{lua idirlín
| url = https://www.logainm.ie/ga/110084
| teideal = Loch Fuinseann/Lough Funshinagh
| foilsithe = logainm.ie
| dátarochtana = 30ú Eanáir 2020
}}</ref> suite taobh thiar de [[Loch Rí]] i g[[Contae Ros Comáin]]. Is [[Limistéar faoi Chaomhnú Speisialta]] (nó LSC) é.<ref name=IC>{{lua idirlín
| url = http://www.irishcentral.com/culture/travel/a-disappearing-irish-lake-discovered-96802869-237700861.html
| teideal=The mystery of the disappearing Irish lake
| údar=Jane Walsh
| dáta=8ú Meitheamh 2015
| suíomh=irishcentral.com
}}</ref><ref>{{lua idirlín
| url = http://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/AABC010A-BC82-426B-80E6-95DE311169EE/0/RO018_Lough_Funshinagh.pdf
| teideal=The Geological Heritage of Roscommon
}}</ref>
Is [[turlach]] é Loch Fuinseann, loch séasúrach faighte go háirithe sa [[réigiún carst]] taobh thiar den tSionainn.<ref name=":0">{{lua idirlín
| sloinne=O'Carroll
| ainm=Lisa
| dáta=29ú Márta 2022
| teideal='Nobody knows what happened': the row over the non-vanishing Irish lake
| url = https://www.theguardian.com/world/2022/mar/29/row-non-vanishing-irish-lake-lough-funshinagh-drain-flooding-environment-legal
| dátarochtana=29 March 2022
| suíomh=The Guardian
| teanga=en
}}</ref> Glaodh air '' Ireland's amazing disappearing lake'',<ref name=IC/> toisc go bhféadfadh sé a fholmhú go tapaidh agus gan choinne, ag marú scaití dá bharr na mílte iasc.<ref name=IT>{{cite news
| url = https://www.irishtimes.com/news/many-fish-die-as-lake-falls-quickly-1.81050
| teideal=Many fish die as lake falls quickly
| dáta=1996-08-29
| dátarochtana=2018-04-01
| nuachtán=[[The Irish Times]]
}}</ref>
Bhain sé an stádas LSC amach toisc go bhfuil ann dhá shórt gnáthóg áirithe:
* [[Turlach|Turlaigh]]
* Aibhneacha le bruacha lábacha agus le fásra ''Chenopodion rubri p.p.'' agus ''Bidention p.p.''<ref name="NPWS">{{lua idirlín
| teideal=Lough Funshinagh SAC
| foilsitheoir=National Parks & Wildlife Service
| url = https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=www.npws.ie
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409213544/https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000611}}</ref><ref name="EUNIS">{{lua idirlín
| teideal=EUNIS-Lough Funshinagh SAC
| url = https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| suíomh=eunis.eea.europa.eu
| archive-date=9ú Aibreán 2024
| archive-url = https://web.archive.org/web/20240409213947/https://eunis.eea.europa.eu/sites/IE0000611
| url-status=live
}}</ref><ref name="IrishStatutebook">{{lua idirlín
| teideal=Statutory Instrument S.I. No. 211/2019 - European Union Habitats (Lough Funshinagh Special Area of Conservation 000611) Regulations 2019
| url = https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/ |access-date=9 April 2024 | suíomh=irishstatutebook.ie/
| dátarochtana=9ú Aibreán 2024
| archive-url= https://web.archive.org/web/20240409214247/https://www.irishstatutebook.ie/eli/2019/si/211/
| url-status=live
}}</ref>
== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{síol-tír-ie}}
{{DEFAULTSORT:Fuinseann, Loch}}
[[Catagóir:Lochanna Chontae Ros Comáin]]
79rus62k8i8hl03boksbxko65264mal
Muintir na hAlban
0
119814
1270526
2025-06-18T17:21:44Z
Taghdtaighde
60452
Ag athdhíriú go [[Albain]]
1270526
wikitext
text/x-wiki
#athsheoladh [[Albain]]
9k947kta5cvn64tcjr9a6ehyp0m1wav
Catagóir:Rapálaithe Ghaeilge na hAlban
14
119815
1270530
2025-06-18T17:26:42Z
Taghdtaighde
60452
Catagóirí curtha leis
1270530
wikitext
text/x-wiki
{{DEFAULTSORT:Rapalaithe Ghaeilge na hAlban}}
[[Catagóir:Gaeilge na hAlban]]
[[Catagóir:Rapálaithe Gaeilge]]
e4i0q3azm6v1u2c5icc460cfyb3jqgy
Scéal (idirdhealú)
0
119816
1270535
2025-06-18T17:41:32Z
Taghdtaighde
60452
Leathanach cruthaithe le '{{idirdhealán}} * [[Scéal]] .i. cuntas, eachtra, tuairisc srl. * [[Scéal (nuachtán)|''Scéal'' (nuachtán)]]: nuachtán Gaeilge a bunaíodh sa bhliain 2025 * [[Scéal (irisleabhar|''Scéal'' (irisleabhar)]]: nuachtán de chuid [[Coláiste na nGael|Choláiste na nGael]] * [[An Scéal (nuachtlitir)|''An Scéal'' (nuachtlitir)]]: ríomhlitir i n[[Glaschú]]'
1270535
wikitext
text/x-wiki
{{idirdhealán}}
* [[Scéal]] .i. cuntas, eachtra, tuairisc srl.
* [[Scéal (nuachtán)|''Scéal'' (nuachtán)]]: nuachtán Gaeilge a bunaíodh sa bhliain 2025
* [[Scéal (irisleabhar|''Scéal'' (irisleabhar)]]: nuachtán de chuid [[Coláiste na nGael|Choláiste na nGael]]
* [[An Scéal (nuachtlitir)|''An Scéal'' (nuachtlitir)]]: ríomhlitir i n[[Glaschú]]
2c1ajgdh7yqmjj83mszp62coi2m1wa3
An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin
0
119817
1270543
2025-06-18T18:50:12Z
Marcas.oduinn
33120
Leathanach cruthaithe le 'Éiríonn ''' An Abhainn Mhór ''' i m[[Binn Chuilceach]], i mbaile fearainn {{h|Dún Mhic Íomhair}}, paróiste sibhialta [[Cill Náile, Contae Fhear Manach|Cill Náile]], paróiste {{h|Gleann Ghaibhle}}, barúntacht [[Teallach Eathach]], contae [[Contae an Chabháin|an Chabháin]]. Sreabhann sí siar ó thuaidh go dtí go ritheann sí sa [[an tSionainn|tSionainn]] isteach i mbaile fearainn {{h|Gabhla}}.<ref>[https://mapcarta.com/18269896 MapCarta]</ref> == Foi...'
1270543
wikitext
text/x-wiki
Éiríonn ''' An Abhainn Mhór ''' i m[[Binn Chuilceach]], i mbaile fearainn {{h|Dún Mhic Íomhair}}, paróiste sibhialta [[Cill Náile, Contae Fhear Manach|Cill Náile]], paróiste {{h|Gleann Ghaibhle}}, barúntacht [[Teallach Eathach]], contae [[Contae an Chabháin|an Chabháin]]. Sreabhann sí siar ó thuaidh go dtí go ritheann sí sa [[an tSionainn|tSionainn]] isteach i mbaile fearainn {{h|Gabhla}}.<ref>[https://mapcarta.com/18269896 MapCarta]</ref>
== Foinse na Sionainne ==
Maítear gurb í an Abhainn Mhór fíor-fhoinse na Sionainne.<ref>[http://glangevlin.com/index.php/sites-of-interest/84-lakes-a-rivers-around-glangevlin Rivers of Glangevlin]</ref> Sreabhann an Abhainn Mhór le 14.5 km (9.0 mi) trí Ghleann Ghaibhle sula ritheann sí sa tSionainn c. 3 km faoi bhun [[Log na Sionna]]. Mar fíor san, chuirfeadh sin 11 km le fad na Sionainne.<ref>[[Abhantrach na Sionainne]]</ref>
== Stair ==
Sa leabhar dánta, Duanaire Mhéig Shamhradháin<ref>{{lua idirlín
| teideal=MS G 1200 (The Book of Magauran)
| url = https://www.isos.dias.ie/NLI/NLI_MS_G_1200.html
| foilsitheoir=[[ISOS]]
| suíomh=isos.dias.ie
| dátarochtana=18ú Meitheamh 2025
}}</ref> ([[:en:Maghnus Mág Samhradháin#The Book of Magauran|en]]) as na 1350í, déantar trácht ar 'Abhainn Mhór' (dán XV, rann 9). Is amhlaidh ón gcur síos ámh, it gurb í An Abhainn Bhuí ag Béal an Átha Móir (Contae Liatroma) atá i gceist.<ref>L. McKenna, eag. (1947), "The Book of Magauran"</ref>
== Fiadhúlra ==
Tá [[breac donn]] le fáil san abhainn.
== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{coord|54.2103|-7.9476|type:river_region:IE|format=dms|display=title}}
[[Catagóir:An tSionainn]]
hckjy1hjykdv8p5tr54rh2btovsns0f
1270544
1270543
2025-06-18T18:50:39Z
Marcas.oduinn
33120
/* Tagairtí */Catagóir
1270544
wikitext
text/x-wiki
Éiríonn ''' An Abhainn Mhór ''' i m[[Binn Chuilceach]], i mbaile fearainn {{h|Dún Mhic Íomhair}}, paróiste sibhialta [[Cill Náile, Contae Fhear Manach|Cill Náile]], paróiste {{h|Gleann Ghaibhle}}, barúntacht [[Teallach Eathach]], contae [[Contae an Chabháin|an Chabháin]]. Sreabhann sí siar ó thuaidh go dtí go ritheann sí sa [[an tSionainn|tSionainn]] isteach i mbaile fearainn {{h|Gabhla}}.<ref>[https://mapcarta.com/18269896 MapCarta]</ref>
== Foinse na Sionainne ==
Maítear gurb í an Abhainn Mhór fíor-fhoinse na Sionainne.<ref>[http://glangevlin.com/index.php/sites-of-interest/84-lakes-a-rivers-around-glangevlin Rivers of Glangevlin]</ref> Sreabhann an Abhainn Mhór le 14.5 km (9.0 mi) trí Ghleann Ghaibhle sula ritheann sí sa tSionainn c. 3 km faoi bhun [[Log na Sionna]]. Mar fíor san, chuirfeadh sin 11 km le fad na Sionainne.<ref>[[Abhantrach na Sionainne]]</ref>
== Stair ==
Sa leabhar dánta, Duanaire Mhéig Shamhradháin<ref>{{lua idirlín
| teideal=MS G 1200 (The Book of Magauran)
| url = https://www.isos.dias.ie/NLI/NLI_MS_G_1200.html
| foilsitheoir=[[ISOS]]
| suíomh=isos.dias.ie
| dátarochtana=18ú Meitheamh 2025
}}</ref> ([[:en:Maghnus Mág Samhradháin#The Book of Magauran|en]]) as na 1350í, déantar trácht ar 'Abhainn Mhór' (dán XV, rann 9). Is amhlaidh ón gcur síos ámh, it gurb í An Abhainn Bhuí ag Béal an Átha Móir (Contae Liatroma) atá i gceist.<ref>L. McKenna, eag. (1947), "The Book of Magauran"</ref>
== Fiadhúlra ==
Tá [[breac donn]] le fáil san abhainn.
== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{coord|54.2103|-7.9476|type:river_region:IE|format=dms|display=title}}
[[Catagóir:Craobh-aibhneacha na Sionainne]]
rzshcwx9rvzw8agme69e9arwvp9jcuw
1270615
1270544
2025-06-19T07:29:32Z
Alison
570
+WD, srl.
1270615
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
Éiríonn ''' An Abhainn Mhór ''' i m[[Binn Chuilceach]], i mbaile fearainn {{h|Dún Mhic Íomhair}}, paróiste sibhialta [[Cill Náile, Contae Fhear Manach|Cill Náile]], paróiste {{h|Gleann Ghaibhle}}, barúntacht [[Teallach Eathach]], contae [[Contae an Chabháin|an Chabháin]]. Sreabhann sí siar ó thuaidh go dtí go ritheann sí sa [[an tSionainn|tSionainn]] isteach i mbaile fearainn {{h|Gabhla}}.<ref>[https://mapcarta.com/18269896 MapCarta]</ref>
== Foinse na Sionainne ==
Maítear gurb í an Abhainn Mhór fíor-fhoinse na Sionainne.<ref>[http://glangevlin.com/index.php/sites-of-interest/84-lakes-a-rivers-around-glangevlin Rivers of Glangevlin]</ref> Sreabhann an Abhainn Mhór le 14.5 km (9.0 mi) trí Ghleann Ghaibhle sula ritheann sí sa tSionainn c. 3 km faoi bhun [[Log na Sionna]]. Mar fíor san, chuirfeadh sin 11 km le fad na Sionainne.<ref>[[Abhantrach na Sionainne]]</ref>
== Stair ==
Sa leabhar dánta, Duanaire Mhéig Shamhradháin<ref>{{lua idirlín
| teideal=MS G 1200 (The Book of Magauran)
| url = https://www.isos.dias.ie/NLI/NLI_MS_G_1200.html
| foilsitheoir=[[ISOS]]
| suíomh=isos.dias.ie
| dátarochtana=18ú Meitheamh 2025
}}</ref> ([[:en:Maghnus Mág Samhradháin#The Book of Magauran|en]]) as na 1350í, déantar trácht ar 'Abhainn Mhór' (dán XV, rann 9). Is amhlaidh ón gcur síos ámh, it gurb í An Abhainn Bhuí ag Béal an Átha Móir (Contae Liatroma) atá i gceist.<ref>L. McKenna, eag. (1947), "The Book of Magauran"</ref>
== Fiadhúlra ==
Tá [[breac donn]] le fáil san abhainn.
== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{An tSionainn}}
{{síol-tír-ie}}
{{DEFAULTSORT:Abhainn Mhór}}
[[Catagóir:Lochanna Chontae an Chabháin]]
[[Catagóir:Craobh-aibhneacha na Sionainne]]
nt6dkgumiec47kfp2p85z8bwsylnkdg
Catagóir:Meánaoisithe
14
119818
1270558
2025-06-18T22:29:12Z
TGcoa
21229
Ag athdhíriú go [[Catagóir:An Mheánaois]]
1270558
wikitext
text/x-wiki
#redirect[[Catagóir:An Mheánaois]]
1tvwvkscynhay1d3pnsf6e41v5anrwx
Ryan’s Daughter
0
119819
1270565
2025-06-18T23:02:22Z
TGcoa
21229
Leathanach cruthaithe le '{{WD Bosca Sonraí Scannáin}} {{teideal iodálach}} Is scannán dráma rómánsúil é '''"Ryan's Daughter"''' (1970) a stiúir David Lean. Tá sé suite in iarthar na hÉireann i ndiaidh Éirí Amach na Cásca, timpeall na bliana 1916–1917. Ghnóthaigh an scannán ocht n-ainmniúchán Oscar agus thug sé dhá cheann leis, ceann don stiúrthóir, agus (níos tábhachtaí don turasóireacht) ceann don chineamatagrafaíocht.<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=htt...'
1270565
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Sonraí Scannáin}}
{{teideal iodálach}}
Is scannán dráma rómánsúil é '''"Ryan's Daughter"''' (1970) a stiúir David Lean. Tá sé suite in iarthar na hÉireann i ndiaidh Éirí Amach na Cásca, timpeall na bliana 1916–1917. Ghnóthaigh an scannán ocht n-ainmniúchán Oscar agus thug sé dhá cheann leis, ceann don stiúrthóir, agus (níos tábhachtaí don turasóireacht) ceann don chineamatagrafaíocht.<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/ni-he-star-wars-an-chead-scannan-a-chuir-tirdhreach-na-heireann-agus-na-gaeltachta-os-comhair-an-tsaoil/|teideal=Ní hé ‘Star Wars’ an chéad scannán a chuir tírdhreach na hÉireann agus na Gaeltachta os comhair an tsaoil…|údar=Breandán M Mac Gearailt|dáta=10 Lúnasa 2016|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-06-18}}</ref>
== Scéal ==
Tá an scéal suite i gCiarraí, sa bhliain 1916–17, ag insint scéal grá tríthochaireach faoi Rosy Ryan (Sarah Miles), a pósann múinteoir níos sine (Robert Mitchum), ach a mothaíonn go maith go bhfuil grá aici d’oifigeach Sasanach fraochtha (Christopher Jones).
== Duaiseanna ==
Thug cineamatagrafaíocht an chreach leis oíche Oscar (mar aon le duais aisteoireachta do John Mills). Thug na léirmheastóirí íde na muc agus na madraí ar an saothar agus ní dhearna David Lean (a raibh na táirgí mór-ráchairte ''Bridge Over the River Kwai, Lawrence of Arabia'' agus ''Dr. Zhivago'' tagtha óna cheárta roimhe sin) aon scannán eile ar feadh ceithre bliana déag. Ba chuma sin, bhí cóta bán na gCiarraíoch déanta. ‘Is mór an trua nach raibh iníon eile ag an Rianach’ ba ea an port a bhíodh ag muintir na háite ar feadh na mblianta.<ref name=":0" /><ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/ma-chloisim-dunquin-pier-in-dingle-uair-amhain-eile-rachaidh-me-le-baini/|teideal=Má chloisim ‘Dunquin Pier in Dingle’ uair amháin eile rachaidh mé le báiní|údar=Daithí De Mórdha|dáta=13 Nollaig 2019|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-06-18}}</ref>
== Léiriú ==
Rinneadh an scannán i Super Panavision 70, le ceol ag Maurice Jarre, agus grianghrafadóireacht ag Freddie Young.
== Féach freisin ==
* [[Niall Tóibín]]
== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:Corca Dhuibhne]]
[[Catagóir:Niall Tóibín]]
[[Catagóir:Scannáin 1970]]
[[Catagóir:Scannáin Béarla]]
[[Catagóir:Scannáin Mheiriceánacha]]
g2pv2d8jhq3bgxhnr88mvbndf1eeq12
1270566
1270565
2025-06-18T23:08:13Z
TGcoa
21229
1270566
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Sonraí Scannáin}}
{{teideal iodálach}}
Is scannán dráma rómánsúil é '''"Ryan's Daughter"''' (1970) a stiúir David Lean. Tá sé suite in iarthar na hÉireann i ndiaidh Éirí Amach na Cásca, timpeall na bliana 1916–1917. Ghnóthaigh an scannán ocht n-ainmniúchán Oscar agus thug sé dhá cheann leis, ceann don stiúrthóir, agus (níos tábhachtaí don turasóireacht) ceann don chineamatagrafaíocht.<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/ni-he-star-wars-an-chead-scannan-a-chuir-tirdhreach-na-heireann-agus-na-gaeltachta-os-comhair-an-tsaoil/|teideal=Ní hé ‘Star Wars’ an chéad scannán a chuir tírdhreach na hÉireann agus na Gaeltachta os comhair an tsaoil…|údar=Breandán M Mac Gearailt|dáta=10 Lúnasa 2016|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-06-18}}</ref>
[[Íomhá:Vintage photo of John Mills circa 1958; I Was Monty's Double.jpg|clé|mion|287x287px|[[John Mills]]]]
[[Íomhá:McKernRyansDaughter.png|clé|mion|253x253px|Leo McKern]]
[[Íomhá:Coumeenoole Bay - "Ryan's Daughter" beach - geograph.org.uk - 1713120.jpg|clé|mion|332x332px|Trá an Choma/Coumeenoole Bay<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/1394266|teideal=Trá an Choma/Coumeenoole Bay|language=ga|work=logainm.ie|dátarochtana=2025-06-18}}</ref>]]
[[Íomhá:Schoolhouse Ryan's Daughter.jpg|clé|mion|220x220px|An scoil]]
== Scéal ==
Tá an scéal suite i gCiarraí, sa bhliain 1916–17, ag insint scéal grá tríthochaireach faoi Rosy Ryan (Sarah Miles), a pósann múinteoir níos sine (Robert Mitchum), ach a mothaíonn go maith go bhfuil grá aici d’oifigeach Sasanach fraochtha (Christopher Jones).
== Duaiseanna ==
Thug cineamatagrafaíocht an chreach leis oíche Oscar (mar aon le duais aisteoireachta do John Mills). Thug na léirmheastóirí íde na muc agus na madraí ar an saothar agus ní dhearna David Lean (a raibh na táirgí mór-ráchairte ''Bridge Over the River Kwai, Lawrence of Arabia'' agus ''Dr. Zhivago'' tagtha óna cheárta roimhe sin) aon scannán eile ar feadh ceithre bliana déag. Ba chuma sin, bhí cóta bán na gCiarraíoch déanta. ‘Is mór an trua nach raibh iníon eile ag an Rianach’ ba ea an port a bhíodh ag muintir na háite ar feadh na mblianta.<ref name=":0" /><ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/ma-chloisim-dunquin-pier-in-dingle-uair-amhain-eile-rachaidh-me-le-baini/|teideal=Má chloisim ‘Dunquin Pier in Dingle’ uair amháin eile rachaidh mé le báiní|údar=Daithí De Mórdha|dáta=13 Nollaig 2019|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-06-18}}</ref>
== Léiriú ==
Rinneadh an scannán i Super Panavision 70, le ceol ag Maurice Jarre, agus grianghrafadóireacht ag Freddie Young.
== Féach freisin ==
* [[Niall Tóibín]]
== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:Corca Dhuibhne]]
[[Catagóir:Niall Tóibín]]
[[Catagóir:Scannáin 1970]]
[[Catagóir:Scannáin Béarla]]
[[Catagóir:Scannáin Mheiriceánacha]]
ge8l44coieoqras0ry87iitehl9aj5u
1270572
1270566
2025-06-18T23:14:16Z
TGcoa
21229
1270572
wikitext
text/x-wiki
{{WD Bosca Sonraí Scannáin}}
{{teideal iodálach}}
Is scannán rómánsúil agus stairiúil é '''"Ryan's Daughter"''' (1970) a stiúir David Lean. Tá sé suite in iarthar na hÉireann i ndiaidh Éirí Amach na Cásca, timpeall na bliana 1916–1917. Ghnóthaigh an scannán ocht n-ainmniúchán Oscar agus thug sé dhá cheann leis, ceann don stiúrthóir, agus (níos tábhachtaí don turasóireacht) ceann don chineamatagrafaíocht.<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/ni-he-star-wars-an-chead-scannan-a-chuir-tirdhreach-na-heireann-agus-na-gaeltachta-os-comhair-an-tsaoil/|teideal=Ní hé ‘Star Wars’ an chéad scannán a chuir tírdhreach na hÉireann agus na Gaeltachta os comhair an tsaoil…|údar=Breandán M Mac Gearailt|dáta=10 Lúnasa 2016|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-06-18}}</ref>
[[Íomhá:Vintage photo of John Mills circa 1958; I Was Monty's Double.jpg|clé|mion|287x287px|[[John Mills]]]]
[[Íomhá:McKernRyansDaughter.png|clé|mion|253x253px|Leo McKern]]
[[Íomhá:Coumeenoole Bay - "Ryan's Daughter" beach - geograph.org.uk - 1713120.jpg|clé|mion|332x332px|Trá an Choma/Coumeenoole Bay<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/1394266|teideal=Trá an Choma/Coumeenoole Bay|language=ga|work=logainm.ie|dátarochtana=2025-06-18}}</ref>]]
[[Íomhá:Schoolhouse Ryan's Daughter.jpg|clé|mion|220x220px|An scoil]]
== Scéal ==
Tá an scéal suite i gCiarraí, sa bhliain 1916–17, ag insint scéal grá tríthochaireach faoi Rosy Ryan (Sarah Miles), a pósann múinteoir níos sine (Robert Mitchum), ach a mothaíonn go maith go bhfuil grá aici d’oifigeach Sasanach fraochtha (Christopher Jones).
== Duaiseanna ==
Thug cineamatagrafaíocht an chreach leis oíche Oscar (mar aon le duais aisteoireachta do John Mills). Thug na léirmheastóirí íde na muc agus na madraí ar an saothar agus ní dhearna David Lean (a raibh na táirgí mór-ráchairte ''Bridge Over the River Kwai, Lawrence of Arabia'' agus ''Dr. Zhivago'' tagtha óna cheárta roimhe sin) aon scannán eile ar feadh ceithre bliana déag. Ba chuma sin, bhí cóta bán na gCiarraíoch déanta. ‘Is mór an trua nach raibh iníon eile ag an Rianach’ ba ea an port a bhíodh ag muintir na háite ar feadh na mblianta.<ref name=":0" /><ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/ma-chloisim-dunquin-pier-in-dingle-uair-amhain-eile-rachaidh-me-le-baini/|teideal=Má chloisim ‘Dunquin Pier in Dingle’ uair amháin eile rachaidh mé le báiní|údar=Daithí De Mórdha|dáta=13 Nollaig 2019|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-06-18}}</ref>
== Léiriú ==
Rinneadh an scannán i Super Panavision 70, le ceol ag Maurice Jarre, agus grianghrafadóireacht ag Freddie Young.
== Féach freisin ==
* [[Niall Tóibín]]
== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:Corca Dhuibhne]]
[[Catagóir:Niall Tóibín]]
[[Catagóir:Scannáin 1970]]
[[Catagóir:Scannáin Béarla]]
[[Catagóir:Scannáin Mheiriceánacha]]
7b0aehrd4lt8xq3k58upkzzo3lrodhr
Catagóir:Lochanna Chontae an Chabháin
14
119820
1270581
2025-06-18T23:38:49Z
Marcas.oduinn
33120
Leathanach cruthaithe le '[[Catagóir:Lochanna na hÉireann]]'
1270581
wikitext
text/x-wiki
[[Catagóir:Lochanna na hÉireann]]
oulddbhjj668cmon7dx1vhqpcx8nso5
1270583
1270581
2025-06-18T23:41:26Z
Marcas.oduinn
33120
1270583
wikitext
text/x-wiki
[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|Cabhán]]
[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae an Chabháin|Loch]]
oorlzg5m71763tfgvkvgg6c23th49dz
Catagóir:Tíreolaíocht Chontae an Chabháin
14
119821
1270602
2025-06-19T07:17:52Z
Alison
570
Nua
1270602
wikitext
text/x-wiki
{{Catcómhaoin|Geography of County Cavan|Tíreolaíocht Chontae an Chabháin}}
[[Catagóir:Contae an Chabháin|Tír]]
[[Catagóir:Tíreolaíocht Uladh|Cabhán]]
srf1bny7fx2t3gec4xfql9hh42lt4b3
Catagóir:Niall Tóibín
14
119822
1270605
2025-06-19T07:22:32Z
Alison
570
Nua
1270605
wikitext
text/x-wiki
[[Catagóir:Aisteoirí Éireannacha|Tóibín]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Chorcaí|Tóibín]]
[[Catagóir:Gaeilgeoirí|Tóibín]]
ohd0nk9rdn86uqvc9bc8881jntrb71j
Teimpléad:Aibhneacha na hÉireann
10
119823
1270616
2025-06-19T07:31:17Z
Alison
570
Nua (aistriúcháin de dhíth fós) first hack
1270616
wikitext
text/x-wiki
{{Navbox
|name = Aibhneacha na hÉireann
|title = [[Aibhneacha na hÉireann]]
|state = {{{state|autocollapse}}}
|listclass = hlist
|above = [[Liosta Aibhneacha na hÉireann|Liosta]]
|group1 = Flowing north
|list1 =
* ''[[River Bann|Bann]]''
* ''[[River Bush|Bush]]''
* ''[[River Faughan|Faughan]]''
* ''[[River Foyle|Foyle]]''
* ''[[River Roe|Roe]]''
|group2 = Flowing to the [[Irish Sea]]
|list2 =
* [[River Avoca|Avoca]]
* [[River Boyne|Boyne]]
* [[Broadmeadow River|Broadmeadow]]
** [[Ward River (Ireland)|Ward]]
* ''[[Castletown River|Castletown]]''
* [[River Dargle|Dargle]]
** [[Glencullen River|Glencullen]]
* [[River Fane|Fane]]
* [[River Glyde|Glyde]]
** [[River Dee (Ireland)|Dee]]
* ''[[River Lagan|Lagan]]''
* [[River Liffey|Liffey]]
**[[Morell River|Morell]]
**[[River Rye (Ireland)|Rye]]
** [[River Camac|Camac]]
** [[River Poddle|Poddle]]
** [[River Dodder|Dodder]]
* [[Mayne River|Mayne]]
* [[Naniken River|Naniken]]
* ''[[Newry River|Newry]]''
* ''[[River Quoile|Quoile]]''
* [[Santry River|Santry]]
* [[Shanganagh River]]
* [[River Slaney|Slaney]]
* [[River Tolka|Tolka]]
* [[River Vartry|Vartry]]
|group3 = Flowing to the [[Celtic Sea]]
|list3 =
* [[River Bandon|Bandon]]
* [[Munster Blackwater|Blackwater]]
* [[River Lee|Lee]]
* [[River Mahon|Mahon]]
* [[The Three Sisters (Ireland)|The Three Sisters]]
** [[River Barrow|Barrow]]
** [[River Nore|Nore]]
** [[River Suir|Suir]]
|group4 = Flowing to the [[Atlantic Ocean|Atlantic]]
|list4 =
* [[Ballisodare River|Ballisodare]]
* [[Caragh River|Caragh]]
* [[River Clare|Clare]]
* [[River Corrib|Corrib]]
* ''[[River Erne|Erne]]''
* [[River Eske|Eske]]
* [[River Feale|Feale]]
* [[River Inny (County Kerry)|Inny]]
* [[River Laune|Laune]]
* [[River Ferta|Ferta]]
* [[River Maine (County Kerry)|Maine]]
* [[River Moy|Moy]]
* [[River Robe|Robe]]
* [[River Shannon|Shannon]]
* [[River Swilly|Swilly]]
|group5 = [[tributary|Tributaries]] of the [[River Shannon|Shannon]]
|list5 =
* [[Abbey River, Limerick|Abbey River]]
* [[Boyle River (Ireland)|Boyle River]]
* [[River Brosna|Brosna]]
* [[River Deel|Deel]]
* [[River Fergus|Fergus]]
* [[River Inny, Westmeath|Inny]]
* [[River Maigue|Maigue]]
* [[Mulkear River]]
* [[Nenagh River]]
* [[River Suck|Suck]]
|below=River names in ''italics'' indicate rivers which are partially or wholly in [[Northern Ireland]], with the rest being wholly in the [[Republic of Ireland]]
}}<noinclude>
{{collapsible option}}
[[Catagóir:Navbox|Aibhneacha na hÉireann]]
</noinclude>
9t2s6vccdjo6i6ol3cmc0se477qpbqh
1270618
1270616
2025-06-19T07:33:24Z
Alison
570
>ga
1270618
wikitext
text/x-wiki
{{Navbox
|name = Aibhneacha na hÉireann
|title = [[Aibhneacha na hÉireann]]
|state = {{{state|autocollapse}}}
|listclass = hlist
|above = [[Liosta Aibhneacha na hÉireann|Liosta]]
|group1 = Flowing north
|list1 =
* ''[[River Bann|Bann]]''
* ''[[River Bush|Bush]]''
* ''[[River Faughan|Faughan]]''
* ''[[River Foyle|Foyle]]''
* ''[[River Roe|Roe]]''
|group2 = Flowing to the [[Irish Sea]]
|list2 =
* [[River Avoca|Avoca]]
* [[River Boyne|Boyne]]
* [[Broadmeadow River|Broadmeadow]]
** [[Ward River (Ireland)|Ward]]
* ''[[Castletown River|Castletown]]''
* [[River Dargle|Dargle]]
** [[Glencullen River|Glencullen]]
* [[River Fane|Fane]]
* [[River Glyde|Glyde]]
** [[River Dee (Ireland)|Dee]]
* ''[[River Lagan|Lagan]]''
* [[River Liffey|Liffey]]
**[[Morell River|Morell]]
**[[River Rye (Ireland)|Rye]]
** [[River Camac|Camac]]
** [[River Poddle|Poddle]]
** [[River Dodder|Dodder]]
* [[Mayne River|Mayne]]
* [[Naniken River|Naniken]]
* ''[[Newry River|Newry]]''
* ''[[River Quoile|Quoile]]''
* [[Santry River|Santry]]
* [[Shanganagh River]]
* [[River Slaney|Slaney]]
* [[River Tolka|Tolka]]
* [[River Vartry|Vartry]]
|group3 = Flowing to the [[Celtic Sea]]
|list3 =
* [[River Bandon|Bandon]]
* [[Munster Blackwater|Blackwater]]
* [[River Lee|Lee]]
* [[River Mahon|Mahon]]
* [[The Three Sisters (Ireland)|The Three Sisters]]
** [[River Barrow|Barrow]]
** [[River Nore|Nore]]
** [[River Suir|Suir]]
|group4 = Flowing to the [[Atlantic Ocean|Atlantic]]
|list4 =
* [[Ballisodare River|Ballisodare]]
* [[Caragh River|Caragh]]
* [[River Clare|Clare]]
* [[River Corrib|Corrib]]
* ''[[River Erne|Erne]]''
* [[River Eske|Eske]]
* [[River Feale|Feale]]
* [[River Inny (County Kerry)|Inny]]
* [[River Laune|Laune]]
* [[River Ferta|Ferta]]
* [[River Maine (County Kerry)|Maine]]
* [[River Moy|Moy]]
* [[River Robe|Robe]]
* [[River Shannon|Shannon]]
* [[River Swilly|Swilly]]
|group5 = Príomh chraobh-aibhneacha
|list5 =
* [[An Bhúill]]
* [[An Bhrosnach]]
* [[An Daoil]]
* [[An Eithne]]
* [[An Ghaothach]]
* [[Abhainn na Mainistreach]]
* [[An Mháigh]]
* [[An Mhaoilchearn]]
* [[An tSuca]]
|below=River names in ''italics'' indicate rivers which are partially or wholly in [[Northern Ireland]], with the rest being wholly in the [[Republic of Ireland]]
}}<noinclude>
{{collapsible option}}
[[Catagóir:Navbox|Aibhneacha na hÉireann]]
</noinclude>
ine8nplz0m96zj0feh8z74r4vwp1i5w
1270619
1270618
2025-06-19T07:42:06Z
Alison
570
>ga
1270619
wikitext
text/x-wiki
{{Navbox
|name = Aibhneacha na hÉireann
|title = [[Aibhneacha na hÉireann]]
|state = {{{state|autocollapse}}}
|listclass = hlist
|above = [[Liosta Aibhneacha na hÉireann|Liosta]]
|group1 = Ag sreabhadh ó thuaidh
|list1 =
* ''[[An Bhanna]]''
* ''[[An Bhuais]]''
* ''[[An Fhochaine]]''
* ''[[An Feabhal]]''
* ''[[Abhainn na Ró|An Ró]]''
|group2 = Ag sreabhadh chuig an [[Muir Éireann]]
|list2 =
* [[River Avoca|Avoca]]
* [[River Boyne|Boyne]]
* [[Broadmeadow River|Broadmeadow]]
** [[Ward River (Ireland)|Ward]]
* ''[[Castletown River|Castletown]]''
* [[River Dargle|Dargle]]
** [[Glencullen River|Glencullen]]
* [[River Fane|Fane]]
* [[River Glyde|Glyde]]
** [[River Dee (Ireland)|Dee]]
* ''[[River Lagan|Lagan]]''
* [[River Liffey|Liffey]]
**[[Morell River|Morell]]
**[[River Rye (Ireland)|Rye]]
** [[River Camac|Camac]]
** [[River Poddle|Poddle]]
** [[River Dodder|Dodder]]
* [[Mayne River|Mayne]]
* [[Naniken River|Naniken]]
* ''[[Newry River|Newry]]''
* ''[[River Quoile|Quoile]]''
* [[Santry River|Santry]]
* [[Shanganagh River]]
* [[River Slaney|Slaney]]
* [[River Tolka|Tolka]]
* [[River Vartry|Vartry]]
|group3 = Ag sreabhadh chuig [[An Mhuir Cheilteach ]]
|list3 =
* [[Abhainn na Bandan]]
* [[An Laoi]]
* [[An Mhachain]]
* [[An Abhainn Mhór]]
* [[Cumar na dTrí Uisce]]
** [[An Bhearú]]
** [[An Fheoir]]
** [[An tSiúir]]
|group4 = Ag sreabhadh chuig an [[An tAigéan Atlantach]]
|list4 =
* [[Ballisodare River|Ballisodare]]
* [[Caragh River|Caragh]]
* [[River Clare|Clare]]
* [[River Corrib|Corrib]]
* ''[[River Erne|Erne]]''
* [[River Eske|Eske]]
* [[River Feale|Feale]]
* [[River Inny (County Kerry)|Inny]]
* [[River Laune|Laune]]
* [[River Ferta|Ferta]]
* [[River Maine (County Kerry)|Maine]]
* [[River Moy|Moy]]
* [[River Robe|Robe]]
* [[River Shannon|Shannon]]
* [[River Swilly|Swilly]]
|group5 = Príomh chraobh-aibhneacha
|list5 =
* [[An Bhúill]]
* [[An Bhrosnach]]
* [[An Daoil]]
* [[An Eithne]]
* [[An Ghaothach]]
* [[Abhainn na Mainistreach]]
* [[An Mháigh]]
* [[An Mhaoilchearn]]
* [[An tSuca]]
|below=River names in ''italics'' indicate rivers which are partially or wholly in [[Northern Ireland]], with the rest being wholly in the [[Republic of Ireland]]
}}<noinclude>
{{collapsible option}}
[[Catagóir:Navbox|Aibhneacha na hÉireann]]
</noinclude>
ieuct09bp6pmmv6eukfo03fiiz4xxvs