Vicipéid gawiki https://ga.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%ADomhleathanach MediaWiki 1.45.0-wmf.7 first-letter Meán Speisialta Plé Úsáideoir Plé úsáideora Vicipéid Plé Vicipéide Íomhá Plé íomhá MediaWiki Plé MediaWiki Teimpléad Plé teimpléid Cabhair Plé cabhrach Catagóir Plé catagóire TimedText TimedText talk Module Module talk Event Event talk Catagóir:Blianta breithe 14 3652 1272181 710515 2025-06-29T20:16:52Z Taghdtaighde 60452 Sórtáil agus mionathruithe eile 1272181 wikitext text/x-wiki Ailt faoi dhaoine, sórtáilte dar le bliain a mbreithe. {{Catcómhaoin|Births by year|Breitheanna de réir bliana}} [[Catagóir:Daoine]] [[Catagóir:Blianta|*]] q6at2h9nolcxguysd9jhz2cgqimgzeg Catagóir:Blianta báis 14 3653 1272182 1267948 2025-06-29T20:17:04Z Taghdtaighde 60452 Sórtáil agus mionathruithe eile 1272182 wikitext text/x-wiki Ailt faoi dhaoine, sórtáilte dar le bliain a mbáis. {{Catcómhaoin|Deaths by year|Básanna de réir bliana}} {{DEFAULTSORT:Blianta bais}} [[Catagóir:Daoine]] [[Catagóir:Blianta|*]] [[Catagóir:Daoine a fuair bás]] [[Catagóir:Bás]] 460ayqsj4rbuulc4jx4x7w232p42mbf 30 Meitheamh 0 4184 1272229 1229231 2025-06-30T08:41:56Z Conradder 34685 /* Daoine a fuair bás ar an lá seo */ 1272229 wikitext text/x-wiki {{Meitheamh}} Is é an '''30 Meitheamh''' an 181ú lá den bhliain de réir fhéilire Ghréagóra nó an 182ú lá i mbliain bhisigh. Tá 184 lá fágtha sa bhliain. == Féilte == * [[Poblacht Dhaonlathach an Chongó]]: Lá na Saoirse == Daoine a rugadh ar an lá seo == * [[1685]] — [[John Gay]] - file agus drámadóir (b [[1732]]) * [[1791]] — [[Felix Savart]], fisiceoir Francach * [[1851]] — [[H. B. Higgins]], polaiteoir Astrálach * [[1899]] — [[Madge Bellamy]], ban-aisteoir * [[1904]] — [[Glenda Farrell]], ban-aisteoir * [[1911]] — [[Czesław Miłosz]], scríbhneoir aistí agus file liriciúil (b [[2004]]) * [[1917]] — [[Susan Hayward]], ban-aisteoir (b [[1975]]) * [[1956]] — [[David Alan Grier]], aisteoir agus fuirseoir Meiriceánach * [[1956]] — [[David Lidington]], polaiteoir Briotanach * [[1960]] — [[Seac MacConaill|Jack McConnell]], polaiteoir * [[1963]] — [[Thomas Buchanan]], polaiteoir as Contae Thír Eoghain * [[1965]] — [[Gary Pallister]], imreoir sacair Sasanach * [[1966]] — [[Mike Tyson]], iardhornálaí Meiriceánach * [[1975]] — [[Ralf Schumacher]], tiománaí [[Foirmle a hAon]] * [[1983]] — [[Cheryl]], amhránaí Sasanach * [[1983]] — [[Katherine Ryan]], fuirseoir Ceanadach * [[1984]] — [[Fantasia Barrino]], ban-aisteoir agus amhránaí Meiriceánach * [[1985]] — [[Michael Phelps]], snámhóir Meiriceánach * [[1990]] — [[Dušan Lajović]], imreoir leadóige Seirbiach == Daoine a fuair bás ar an lá seo == * [[1709]] — [[Edward Lhuyd]], ársaitheoir agus teangeolaí Breatnach (r. [[1660]]) * [[1856]] — [[Pierre Sanfourche-Laporte]], dlíodóir Francach (r. [[1774]]) * [[1919]] — [[An Tiarna Rayleigh|John William Strutt, An Tiarna Rayleigh]], Fisiceoir Sasanach (r. [[1842]]) * [[1926]] — [[Eva Gore-Booth]], scríbhneoir agus gníomhaí Éireannach (r. [[1870]]) * [[1961]] — [[Lee De Forest]], ceapadóir Meiriceánach (r. [[1873]]) * [[2003]] — [[Buddy Hackett]], aisteoir agus fuirseoir Meiriceánach (r. [[1924]]) * [[2003]] — [[Constance Smith]], ban-aisteoir Éireannach (r. [[1928]]) * [[2003]] — [[Robert McCloskey]], 88, scríbhneoir (r. [[1914]]) * [[2017]] — [[Barry Norman]], Léirmheastóir scannán (R. [[1933]]) * [[2017]] — [[Simone Veil]], polaiteoir agus giúistís Fhrancach (r. [[1927]]) == Tarluithe eile == * [[1944]] - Cath Cherbourg sa [[Dara Cogadh Domhanda]] - bua na Meiriceánach [[Catagóir:Dátaí|0630]] [[Catagóir:Míonna|Meitheamh, 30]] inuoigz8oktaiijx5axsosqqxza2fn7 1272230 1272229 2025-06-30T08:45:00Z Conradder 34685 /* Daoine a rugadh ar an lá seo */ 1272230 wikitext text/x-wiki {{Meitheamh}} Is é an '''30 Meitheamh''' an 181ú lá den bhliain de réir fhéilire Ghréagóra nó an 182ú lá i mbliain bhisigh. Tá 184 lá fágtha sa bhliain. == Féilte == * [[Poblacht Dhaonlathach an Chongó]]: Lá na Saoirse == Daoine a rugadh ar an lá seo == * [[1685]] — [[John Gay]] - file agus drámadóir (b [[1732]]) * [[1791]] — [[Felix Savart]], fisiceoir Francach (b. [[1841]]) * [[1851]] — [[H. B. Higgins]], polaiteoir Astrálach (b. [[1929]]) * [[1899]] — [[Madge Bellamy]], ban-aisteoir (b. [[1990]]) * [[1904]] — [[Glenda Farrell]], ban-aisteoir (b. [[1971]]) * [[1911]] — [[Czesław Miłosz]], scríbhneoir aistí agus file liriciúil (b [[2004]]) * [[1917]] — [[Susan Hayward]], ban-aisteoir (b [[1975]]) * [[1956]] — [[David Alan Grier]], aisteoir agus fuirseoir Meiriceánach * [[1956]] — [[David Lidington]], polaiteoir Briotanach * [[1960]] — [[Seac MacConaill|Jack McConnell]], polaiteoir * [[1963]] — [[Thomas Buchanan]], polaiteoir as Contae Thír Eoghain * [[1965]] — [[Gary Pallister]], imreoir sacair Sasanach * [[1966]] — [[Mike Tyson]], iardhornálaí Meiriceánach * [[1975]] — [[Ralf Schumacher]], tiománaí [[Foirmle a hAon]] * [[1983]] — [[Cheryl]], amhránaí Sasanach * [[1983]] — [[Katherine Ryan]], fuirseoir Ceanadach * [[1984]] — [[Fantasia Barrino]], ban-aisteoir agus amhránaí Meiriceánach * [[1985]] — [[Michael Phelps]], snámhóir Meiriceánach * [[1990]] — [[Dušan Lajović]], imreoir leadóige Seirbiach == Daoine a fuair bás ar an lá seo == * [[1709]] — [[Edward Lhuyd]], ársaitheoir agus teangeolaí Breatnach (r. [[1660]]) * [[1856]] — [[Pierre Sanfourche-Laporte]], dlíodóir Francach (r. [[1774]]) * [[1919]] — [[An Tiarna Rayleigh|John William Strutt, An Tiarna Rayleigh]], Fisiceoir Sasanach (r. [[1842]]) * [[1926]] — [[Eva Gore-Booth]], scríbhneoir agus gníomhaí Éireannach (r. [[1870]]) * [[1961]] — [[Lee De Forest]], ceapadóir Meiriceánach (r. [[1873]]) * [[2003]] — [[Buddy Hackett]], aisteoir agus fuirseoir Meiriceánach (r. [[1924]]) * [[2003]] — [[Constance Smith]], ban-aisteoir Éireannach (r. [[1928]]) * [[2003]] — [[Robert McCloskey]], 88, scríbhneoir (r. [[1914]]) * [[2017]] — [[Barry Norman]], Léirmheastóir scannán (R. [[1933]]) * [[2017]] — [[Simone Veil]], polaiteoir agus giúistís Fhrancach (r. [[1927]]) == Tarluithe eile == * [[1944]] - Cath Cherbourg sa [[Dara Cogadh Domhanda]] - bua na Meiriceánach [[Catagóir:Dátaí|0630]] [[Catagóir:Míonna|Meitheamh, 30]] 96iglmb869axs1j44nmir2u7lr2esl6 1272231 1272230 2025-06-30T08:46:23Z Conradder 34685 /* Féilte */ 1272231 wikitext text/x-wiki {{Meitheamh}} Is é an '''30 Meitheamh''' an 181ú lá den bhliain de réir fhéilire Ghréagóra nó an 182ú lá i mbliain bhisigh. Tá 184 lá fágtha sa bhliain. == Féilte == * La Fhéile [[Naomh Pól|Pól]] * [[Poblacht Dhaonlathach an Chongó]]: Lá na Saoirse == Daoine a rugadh ar an lá seo == * [[1685]] — [[John Gay]] - file agus drámadóir (b [[1732]]) * [[1791]] — [[Felix Savart]], fisiceoir Francach (b. [[1841]]) * [[1851]] — [[H. B. Higgins]], polaiteoir Astrálach (b. [[1929]]) * [[1899]] — [[Madge Bellamy]], ban-aisteoir (b. [[1990]]) * [[1904]] — [[Glenda Farrell]], ban-aisteoir (b. [[1971]]) * [[1911]] — [[Czesław Miłosz]], scríbhneoir aistí agus file liriciúil (b [[2004]]) * [[1917]] — [[Susan Hayward]], ban-aisteoir (b [[1975]]) * [[1956]] — [[David Alan Grier]], aisteoir agus fuirseoir Meiriceánach * [[1956]] — [[David Lidington]], polaiteoir Briotanach * [[1960]] — [[Seac MacConaill|Jack McConnell]], polaiteoir * [[1963]] — [[Thomas Buchanan]], polaiteoir as Contae Thír Eoghain * [[1965]] — [[Gary Pallister]], imreoir sacair Sasanach * [[1966]] — [[Mike Tyson]], iardhornálaí Meiriceánach * [[1975]] — [[Ralf Schumacher]], tiománaí [[Foirmle a hAon]] * [[1983]] — [[Cheryl]], amhránaí Sasanach * [[1983]] — [[Katherine Ryan]], fuirseoir Ceanadach * [[1984]] — [[Fantasia Barrino]], ban-aisteoir agus amhránaí Meiriceánach * [[1985]] — [[Michael Phelps]], snámhóir Meiriceánach * [[1990]] — [[Dušan Lajović]], imreoir leadóige Seirbiach == Daoine a fuair bás ar an lá seo == * [[1709]] — [[Edward Lhuyd]], ársaitheoir agus teangeolaí Breatnach (r. [[1660]]) * [[1856]] — [[Pierre Sanfourche-Laporte]], dlíodóir Francach (r. [[1774]]) * [[1919]] — [[An Tiarna Rayleigh|John William Strutt, An Tiarna Rayleigh]], Fisiceoir Sasanach (r. [[1842]]) * [[1926]] — [[Eva Gore-Booth]], scríbhneoir agus gníomhaí Éireannach (r. [[1870]]) * [[1961]] — [[Lee De Forest]], ceapadóir Meiriceánach (r. [[1873]]) * [[2003]] — [[Buddy Hackett]], aisteoir agus fuirseoir Meiriceánach (r. [[1924]]) * [[2003]] — [[Constance Smith]], ban-aisteoir Éireannach (r. [[1928]]) * [[2003]] — [[Robert McCloskey]], 88, scríbhneoir (r. [[1914]]) * [[2017]] — [[Barry Norman]], Léirmheastóir scannán (R. [[1933]]) * [[2017]] — [[Simone Veil]], polaiteoir agus giúistís Fhrancach (r. [[1927]]) == Tarluithe eile == * [[1944]] - Cath Cherbourg sa [[Dara Cogadh Domhanda]] - bua na Meiriceánach [[Catagóir:Dátaí|0630]] [[Catagóir:Míonna|Meitheamh, 30]] 879ufi2sy873qk6fr5w6ohcic93iehi 1272233 1272231 2025-06-30T08:58:17Z Conradder 34685 /* Tarluithe eile */ 1272233 wikitext text/x-wiki {{Meitheamh}} Is é an '''30 Meitheamh''' an 181ú lá den bhliain de réir fhéilire Ghréagóra nó an 182ú lá i mbliain bhisigh. Tá 184 lá fágtha sa bhliain. == Féilte == * La Fhéile [[Naomh Pól|Pól]] * [[Poblacht Dhaonlathach an Chongó]]: Lá na Saoirse == Daoine a rugadh ar an lá seo == * [[1685]] — [[John Gay]] - file agus drámadóir (b [[1732]]) * [[1791]] — [[Felix Savart]], fisiceoir Francach (b. [[1841]]) * [[1851]] — [[H. B. Higgins]], polaiteoir Astrálach (b. [[1929]]) * [[1899]] — [[Madge Bellamy]], ban-aisteoir (b. [[1990]]) * [[1904]] — [[Glenda Farrell]], ban-aisteoir (b. [[1971]]) * [[1911]] — [[Czesław Miłosz]], scríbhneoir aistí agus file liriciúil (b [[2004]]) * [[1917]] — [[Susan Hayward]], ban-aisteoir (b [[1975]]) * [[1956]] — [[David Alan Grier]], aisteoir agus fuirseoir Meiriceánach * [[1956]] — [[David Lidington]], polaiteoir Briotanach * [[1960]] — [[Seac MacConaill|Jack McConnell]], polaiteoir * [[1963]] — [[Thomas Buchanan]], polaiteoir as Contae Thír Eoghain * [[1965]] — [[Gary Pallister]], imreoir sacair Sasanach * [[1966]] — [[Mike Tyson]], iardhornálaí Meiriceánach * [[1975]] — [[Ralf Schumacher]], tiománaí [[Foirmle a hAon]] * [[1983]] — [[Cheryl]], amhránaí Sasanach * [[1983]] — [[Katherine Ryan]], fuirseoir Ceanadach * [[1984]] — [[Fantasia Barrino]], ban-aisteoir agus amhránaí Meiriceánach * [[1985]] — [[Michael Phelps]], snámhóir Meiriceánach * [[1990]] — [[Dušan Lajović]], imreoir leadóige Seirbiach == Daoine a fuair bás ar an lá seo == * [[1709]] — [[Edward Lhuyd]], ársaitheoir agus teangeolaí Breatnach (r. [[1660]]) * [[1856]] — [[Pierre Sanfourche-Laporte]], dlíodóir Francach (r. [[1774]]) * [[1919]] — [[An Tiarna Rayleigh|John William Strutt, An Tiarna Rayleigh]], Fisiceoir Sasanach (r. [[1842]]) * [[1926]] — [[Eva Gore-Booth]], scríbhneoir agus gníomhaí Éireannach (r. [[1870]]) * [[1961]] — [[Lee De Forest]], ceapadóir Meiriceánach (r. [[1873]]) * [[2003]] — [[Buddy Hackett]], aisteoir agus fuirseoir Meiriceánach (r. [[1924]]) * [[2003]] — [[Constance Smith]], ban-aisteoir Éireannach (r. [[1928]]) * [[2003]] — [[Robert McCloskey]], 88, scríbhneoir (r. [[1914]]) * [[2017]] — [[Barry Norman]], Léirmheastóir scannán (R. [[1933]]) * [[2017]] — [[Simone Veil]], polaiteoir agus giúistís Fhrancach (r. [[1927]]) == Tarluithe eile == * [[1944]] - Cath Cherbourg sa [[Dara Cogadh Domhanda]] - bua na Meiriceánach * [[1972]] - Tharla an chéad [[Soicind bisigh|Shoicind bisigh]] in [[Am Uilíoch Comheagartha]] * [[1990]] - Chumaisc [[An Ghearmáin Thoir|Oirthear]] agus [[Iarthar na Gearmáine]] a n[[Geilleagar|geilleagair]] * [[2019]] - Thug [[Donald Trump]] cuairt ar [[An Chóiré Thuaidh]]. [[Catagóir:Dátaí|0630]] [[Catagóir:Míonna|Meitheamh, 30]] hlopvnip3yb9p2jw8r39dpdvmewysc4 29 Meitheamh 0 6328 1272169 1234199 2025-06-29T20:14:53Z Conradder 34685 /* Daoine a fuair bás ar an lá seo */ 1272169 wikitext text/x-wiki {{Meitheamh}} Is é an '''29 Meitheamh''' an 180ú lá den bhliain de réir fhéilire Ghréagóra nó an 181ú lá i mbliain bhisigh. Tá 185 lá fágtha sa bhliain. <br /> == Féilte == * [[Na Séiséil]]: Lá na Saoirse * Lá Fhéile [[Naomh Peadar|Peadar]] agus [[Naomh Pól|Pól]] == Daoine a rugadh ar an lá seo == * [[1798]] — [[Giacomo Leopardi]], file († [[1837]]) * [[1821]] — [[Heinrich Moritz Willkomm]], luibheolaí Gearmánach * [[1842]] — [[Muiris Ó Daimhín]], riarthóir CLG * [[1849]] — [[Sergei Witte]], státaire Rúiseach agus an chéad Phríomh-Aire ar Impireacht na Rúise * [[1859]] — [[William Stockley]], scoláire agus polaiteoir Éireannach * [[1906]] — [[Ceitidh Anna NicNeacail]], amhránaí Albanach * [[1929]] — [[Oriana Fallaci]], scríbhneoir Iodálach * [[1942]] — [[Juan de Dios Ramírez Heredia]], polaiteoir Spáinneach * [[1944]] — [[Seán Ó Dochartaigh (polaiteoir Éireannach)|Seán Ó Dochartaigh]], polaiteoir Éireannach * [[1962]] — [[Joan Laporta]], dlíodóir agus cathaoirleach F.C. [[Barcelona]] * [[1963]] — [[Michael Creed]], polaiteoir Éireannach de chuid Fine Gael * [[1967]] — [[Melora Hardin]], ban-aisteoir agus stiúrthóir scannán Meiriceánach * [[1977]] — [[Sam Bailey]], amhránaí Sasanach * [[1978]] — [[Nicole Scherzinger]], amhránaí * [[1979]] — [[Andy O'Brien]], peileadóir Éireannach * [[1983]] — [[Jimmy Gopperth]], imreoir rugbaí Nua-Shéalannach * [[1988]] — [[Adrian Mannarino]], imreoir leadóige Francach * [[1988]] — [[David Moran]], imreoir peil Ghaelach * [[1990]] — [[Aodán Ó Sé]], imreoir peil Ghaelach * [[1990]] — [[Séamus de Barra]], iománaí Éireannach * [[1995]] — [[Nicholas Latifi]], tiománaí carr rásaíochta Ceanadach == Daoine a fuair bás ar an lá seo == * [[1377]] — [[Éadbhard III Shasana]], Rí Shasana (r. [[1312]]) * [[1861]] — [[Elizabeth Barrett Browning]], 55, file (r. [[1806]]) * [[1895]] — [[Thomas Henry Huxley]], bitheolaí Sasanach (r. [[1825]]) * [[1915]] — [[Diarmaid Ó Donnabháin Rosa]], 83, réabhlóidí Éireannach (r. [[1831]]) * [[1933]] — [[Edmund Edward Fournier D'Albe]], fisiceoir Éireannach (r. [[1868]]) * [[1933]] — [[Ellen Cuffe, Cuntaois Lios Loinín|Ellen Cuffe]], polaiteoir agus stiúrthóir comhlachta Éireannach (r. [[1857]]) * [[1943]] — [[Daisy von Pless]], péiceallán Briotanach a rugadh sa Bhreatain Bheag (r. [[1873]]) * [[1967]] — [[Primo Carnera]], dornálaí Iodálach (r. [[1906]]) * [[1978]] — [[Roparz Hemon]], scríbhneoir Briotánach (r. [[1900]]) * [[1993]] — [[Patrick Lindsay|Patrick J. Lindsay]], polaiteoir Éireannach (r. [[1914]]) * [[1995]] — [[Lana Turner]], ban-aisteoir Meiriceánach (r. [[1921]]) * [[2003]] — [[Katharine Hepburn]], Ban-aisteoir Meiriceánach (r. [[1907]]) * [[2018]] — [[Arvid Carlsson]], néareolaí Sualannach (r. [[1923]]) * [[2020]] — [[Carl Reiner]], aisteoir agus fhuirseoir Meiriceánach (r. [[1922]]) * [[2021]] — [[Donald Rumsfeld]], polaiteoir Meiriceánach (r. [[1932]]) * [[2023]] — [[Alan Arkin]], aisteoir Meiriceánach (r. [[1934]]) == Tarluithe eile == * [[1960]] - D'oscail an [[BBC]] ionad teilifíse nua. * [[1970]] - Tharraing trúpaí [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Mheiriceá]] amach as [[An Chambóid|an gCambóid]]. * [[2001]] - D'fhógair Rialtas na [[An Ríocht Aontaithe|Breataine]] go raibh leacht cuimhneacháin in ómós do Bhanphrionsa na [[An Bhreatain Bheag|Breataine Bige]], Diana, le tógáil i b[[Páirc Hyde]] i [[Londain]]. <!-- idirvicí --> [[Catagóir:Dátaí|0629]] [[Catagóir:Míonna|Meitheamh, 29]] 449tfl8w649bb1afo7kgwcd08hyueyk 1272184 1272169 2025-06-29T20:17:24Z Conradder 34685 /* Daoine a rugadh ar an lá seo */ 1272184 wikitext text/x-wiki {{Meitheamh}} Is é an '''29 Meitheamh''' an 180ú lá den bhliain de réir fhéilire Ghréagóra nó an 181ú lá i mbliain bhisigh. Tá 185 lá fágtha sa bhliain. <br /> == Féilte == * [[Na Séiséil]]: Lá na Saoirse * Lá Fhéile [[Naomh Peadar|Peadar]] agus [[Naomh Pól|Pól]] == Daoine a rugadh ar an lá seo == * [[1798]] — [[Giacomo Leopardi]], file († [[1837]]) * [[1821]] — [[Heinrich Moritz Willkomm]], luibheolaí Gearmánach (b [[1895]]) * [[1842]] — [[Muiris Ó Daimhín]], riarthóir CLG (b. [[1927]]) * [[1849]] — [[Sergei Witte]], státaire Rúiseach agus an chéad Phríomh-Aire ar Impireacht na Rúise (b. [[1915]]) * [[1859]] — [[William Stockley]], scoláire agus polaiteoir Éireannach (b. [[1943]]) * [[1906]] — [[Ceitidh Anna NicNeacail]], amhránaí Albanach (b. [[1995]]) * [[1929]] — [[Oriana Fallaci]], scríbhneoir Iodálach (b. [[2006]]) * [[1942]] — [[Juan de Dios Ramírez Heredia]], polaiteoir Spáinneach * [[1944]] — [[Seán Ó Dochartaigh (polaiteoir Éireannach)|Seán Ó Dochartaigh]], polaiteoir Éireannach (b. [[2005]]) * [[1962]] — [[Joan Laporta]], dlíodóir agus cathaoirleach F.C. [[Barcelona]] * [[1963]] — [[Michael Creed]], polaiteoir Éireannach de chuid Fine Gael * [[1967]] — [[Melora Hardin]], ban-aisteoir agus stiúrthóir scannán Meiriceánach * [[1977]] — [[Sam Bailey]], amhránaí Sasanach * [[1978]] — [[Nicole Scherzinger]], amhránaí * [[1979]] — [[Andy O'Brien]], peileadóir Éireannach * [[1983]] — [[Jimmy Gopperth]], imreoir rugbaí Nua-Shéalannach * [[1988]] — [[Adrian Mannarino]], imreoir leadóige Francach * [[1988]] — [[David Moran]], imreoir peil Ghaelach * [[1990]] — [[Aodán Ó Sé]], imreoir peil Ghaelach * [[1990]] — [[Séamus de Barra]], iománaí Éireannach * [[1995]] — [[Nicholas Latifi]], tiománaí carr rásaíochta Ceanadach == Daoine a fuair bás ar an lá seo == * [[1377]] — [[Éadbhard III Shasana]], Rí Shasana (r. [[1312]]) * [[1861]] — [[Elizabeth Barrett Browning]], 55, file (r. [[1806]]) * [[1895]] — [[Thomas Henry Huxley]], bitheolaí Sasanach (r. [[1825]]) * [[1915]] — [[Diarmaid Ó Donnabháin Rosa]], 83, réabhlóidí Éireannach (r. [[1831]]) * [[1933]] — [[Edmund Edward Fournier D'Albe]], fisiceoir Éireannach (r. [[1868]]) * [[1933]] — [[Ellen Cuffe, Cuntaois Lios Loinín|Ellen Cuffe]], polaiteoir agus stiúrthóir comhlachta Éireannach (r. [[1857]]) * [[1943]] — [[Daisy von Pless]], péiceallán Briotanach a rugadh sa Bhreatain Bheag (r. [[1873]]) * [[1967]] — [[Primo Carnera]], dornálaí Iodálach (r. [[1906]]) * [[1978]] — [[Roparz Hemon]], scríbhneoir Briotánach (r. [[1900]]) * [[1993]] — [[Patrick Lindsay|Patrick J. Lindsay]], polaiteoir Éireannach (r. [[1914]]) * [[1995]] — [[Lana Turner]], ban-aisteoir Meiriceánach (r. [[1921]]) * [[2003]] — [[Katharine Hepburn]], Ban-aisteoir Meiriceánach (r. [[1907]]) * [[2018]] — [[Arvid Carlsson]], néareolaí Sualannach (r. [[1923]]) * [[2020]] — [[Carl Reiner]], aisteoir agus fhuirseoir Meiriceánach (r. [[1922]]) * [[2021]] — [[Donald Rumsfeld]], polaiteoir Meiriceánach (r. [[1932]]) * [[2023]] — [[Alan Arkin]], aisteoir Meiriceánach (r. [[1934]]) == Tarluithe eile == * [[1960]] - D'oscail an [[BBC]] ionad teilifíse nua. * [[1970]] - Tharraing trúpaí [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Mheiriceá]] amach as [[An Chambóid|an gCambóid]]. * [[2001]] - D'fhógair Rialtas na [[An Ríocht Aontaithe|Breataine]] go raibh leacht cuimhneacháin in ómós do Bhanphrionsa na [[An Bhreatain Bheag|Breataine Bige]], Diana, le tógáil i b[[Páirc Hyde]] i [[Londain]]. <!-- idirvicí --> [[Catagóir:Dátaí|0629]] [[Catagóir:Míonna|Meitheamh, 29]] bwoxagej5drkigjoi2c4mpvtc412jds 1272192 1272184 2025-06-29T20:27:59Z Conradder 34685 /* Tarluithe eile */ 1272192 wikitext text/x-wiki {{Meitheamh}} Is é an '''29 Meitheamh''' an 180ú lá den bhliain de réir fhéilire Ghréagóra nó an 181ú lá i mbliain bhisigh. Tá 185 lá fágtha sa bhliain. <br /> == Féilte == * [[Na Séiséil]]: Lá na Saoirse * Lá Fhéile [[Naomh Peadar|Peadar]] agus [[Naomh Pól|Pól]] == Daoine a rugadh ar an lá seo == * [[1798]] — [[Giacomo Leopardi]], file († [[1837]]) * [[1821]] — [[Heinrich Moritz Willkomm]], luibheolaí Gearmánach (b [[1895]]) * [[1842]] — [[Muiris Ó Daimhín]], riarthóir CLG (b. [[1927]]) * [[1849]] — [[Sergei Witte]], státaire Rúiseach agus an chéad Phríomh-Aire ar Impireacht na Rúise (b. [[1915]]) * [[1859]] — [[William Stockley]], scoláire agus polaiteoir Éireannach (b. [[1943]]) * [[1906]] — [[Ceitidh Anna NicNeacail]], amhránaí Albanach (b. [[1995]]) * [[1929]] — [[Oriana Fallaci]], scríbhneoir Iodálach (b. [[2006]]) * [[1942]] — [[Juan de Dios Ramírez Heredia]], polaiteoir Spáinneach * [[1944]] — [[Seán Ó Dochartaigh (polaiteoir Éireannach)|Seán Ó Dochartaigh]], polaiteoir Éireannach (b. [[2005]]) * [[1962]] — [[Joan Laporta]], dlíodóir agus cathaoirleach F.C. [[Barcelona]] * [[1963]] — [[Michael Creed]], polaiteoir Éireannach de chuid Fine Gael * [[1967]] — [[Melora Hardin]], ban-aisteoir agus stiúrthóir scannán Meiriceánach * [[1977]] — [[Sam Bailey]], amhránaí Sasanach * [[1978]] — [[Nicole Scherzinger]], amhránaí * [[1979]] — [[Andy O'Brien]], peileadóir Éireannach * [[1983]] — [[Jimmy Gopperth]], imreoir rugbaí Nua-Shéalannach * [[1988]] — [[Adrian Mannarino]], imreoir leadóige Francach * [[1988]] — [[David Moran]], imreoir peil Ghaelach * [[1990]] — [[Aodán Ó Sé]], imreoir peil Ghaelach * [[1990]] — [[Séamus de Barra]], iománaí Éireannach * [[1995]] — [[Nicholas Latifi]], tiománaí carr rásaíochta Ceanadach == Daoine a fuair bás ar an lá seo == * [[1377]] — [[Éadbhard III Shasana]], Rí Shasana (r. [[1312]]) * [[1861]] — [[Elizabeth Barrett Browning]], 55, file (r. [[1806]]) * [[1895]] — [[Thomas Henry Huxley]], bitheolaí Sasanach (r. [[1825]]) * [[1915]] — [[Diarmaid Ó Donnabháin Rosa]], 83, réabhlóidí Éireannach (r. [[1831]]) * [[1933]] — [[Edmund Edward Fournier D'Albe]], fisiceoir Éireannach (r. [[1868]]) * [[1933]] — [[Ellen Cuffe, Cuntaois Lios Loinín|Ellen Cuffe]], polaiteoir agus stiúrthóir comhlachta Éireannach (r. [[1857]]) * [[1943]] — [[Daisy von Pless]], péiceallán Briotanach a rugadh sa Bhreatain Bheag (r. [[1873]]) * [[1967]] — [[Primo Carnera]], dornálaí Iodálach (r. [[1906]]) * [[1978]] — [[Roparz Hemon]], scríbhneoir Briotánach (r. [[1900]]) * [[1993]] — [[Patrick Lindsay|Patrick J. Lindsay]], polaiteoir Éireannach (r. [[1914]]) * [[1995]] — [[Lana Turner]], ban-aisteoir Meiriceánach (r. [[1921]]) * [[2003]] — [[Katharine Hepburn]], Ban-aisteoir Meiriceánach (r. [[1907]]) * [[2018]] — [[Arvid Carlsson]], néareolaí Sualannach (r. [[1923]]) * [[2020]] — [[Carl Reiner]], aisteoir agus fhuirseoir Meiriceánach (r. [[1922]]) * [[2021]] — [[Donald Rumsfeld]], polaiteoir Meiriceánach (r. [[1932]]) * [[2023]] — [[Alan Arkin]], aisteoir Meiriceánach (r. [[1934]]) == Tarluithe eile == * [[1534]] - Tháinig [[Jacques Cartier]] ag [[Oileán Phrionsa Éadbhard]] * [[1916]] - Tugadh [[Ruairí Mac Easmainn]] breith bháis * [[1960]] - D'oscail an [[BBC]] ionad teilifíse nua. * [[1970]] - Tharraing trúpaí [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Mheiriceá]] amach as [[An Chambóid|an gCambóid]]. * [[2001]] - D'fhógair Rialtas na [[An Ríocht Aontaithe|Breataine]] go raibh leacht cuimhneacháin in ómós do Bhanphrionsa na [[An Bhreatain Bheag|Breataine Bige]], Diana, le tógáil i b[[Páirc Hyde]] i [[Londain]]. * [[2007]] - D'eisigh [[Apple Inc.]] [[iPhone]], a gcéad [[fón póca|fhón póca]] * [[2014]] - D'fhógartha [[An Stát Ioslamach]] a gcailifeacht sa [[an tSiria|tSiria]] agus [[an Iaráic]] thuaidh <!-- idirvicí --> [[Catagóir:Dátaí|0629]] [[Catagóir:Míonna|Meitheamh, 29]] q599eg3tnom48ao298c5abigdx14hro GAA 0 12303 1272164 79604 2025-06-29T20:07:46Z Taghdtaighde 60452 Idirdhealán 1272164 wikitext text/x-wiki {{idirdhealú}} * [[Gaeilgeoirí Aeracha Aontaithe]] * [[Cumann Luthchleas Gael]] (ar a dtugtar GAA as Béarla) g4s5sj1ot958waq7ivcd6xocmdb419w Galway United Football Club 0 12402 1272148 1266839 2025-06-29T17:43:48Z LzerLive 66246 /* Imreoirí Reatha */ 1272148 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Eagraíochta|logo=GalwayUnited.png}} {{Club peile bosca eolais 2 | ainm an chlub = Galway United FC | ainmsuaitheantas = [[Íomhá:GalwayUnited.png|150px]] | leasainm = ''The Tribesmen'' | pattern_b1 = | pattern_ra1 = | leftarm1 = 6d1923 | body1 = 6d1923 | rightarm1 = 6d1923 | shorts1 = 000000 | socks1 = 6d1923 | pattern_la2 = _whiteborder | pattern_b2 = _lightblueshoulders | pattern_ra2 = _whiteborder | pattern_sh2 = _white_stripes_adidas | pattern_so2 = _3_sky_stripes | leftarm2 = 000080 | body2 = 000080 | rightarm2 = 000080 | shorts2 = 000080 | socks2 = 000080 | pattern_la3 = _claretborder | pattern_b3 = _marooncollar | pattern_ra3 = _claretborder | pattern_sh3 = _Gold Stripes adidas | pattern_so3 = _3_old_gold_stripes | leftarm3 = faead3 | body3 = faead3 | rightarm3 = faead3 | shorts3 = 6d1923 | socks3 = faead3 | tríú éide = Tríú éide | dathanna = [[Íomhá:600px Viola Aubergine.png|20px]] Corcairghorm | siombail = | cathair = [[Gaillimh]] | tír = [[Poblacht na hÉireann|Éire]] | cónaidhm = [[UEFA]] | sraith = [[League of Ireland|Sraith na hÉireann]] | bunaithe = 1937 | cathaoirleach = ? | traenálaí = ? | staid = [[Páirc Thír Oileáin]] | acmhainn = 5 000 | suíomh = www.galwayunitedfc.ie }} '''Galway United Football Club''' nó '''Gaillimh Aontaithe''', club [[sacar|peile]] [[Éire]]annach bunaithe mar ''Galway Rovers'' i [[1937]]. Ghlac Gaillimh páirt i Sraith na hÉireann den chéad uair i 1977. Rinne Galway Rovers a début i Sraith na hÉireann i b[[Páirc Thír Oileáin]], [[Gaillimh]], in aghaidh [[St Patrick's Athletic F.C.|St. Patricks Athletic]] ar an 28ú Lúnasa den bhliain sin. Tá an club ag imirt faoi láthair sa b[[League of Ireland Premier Division|Príomhroinn]] (an tsraith is airde sa tír). ==Imreoirí== ===Imreoirí Reatha=== {| class="wikitable" style="vertical-align:bottom; text-align: center; font-size:80%; width:100%" |- style="font-weight:bold; text-align:center; background-color:#800000; color:#FFF;" !style="background:#800000;color:#FFF"| # !style="background:#800000;color:#FFF"| Ainm !style="background:#800000;color:#FFF"| Náisiúntacht !style="background:#800000;color:#FFF"| Ionad !style="background:#800000;color:#FFF"| Dáta Breithe (aois) !style="background:#800000;color:#FFF"| Club Roimhe Seo !style="background:#800000;color:#FFF"| Faighte !style="background:#800000;color:#FFF"| Nótaí |- style="font-weight:bold; text-align:center; background-color:#800000; color:#FFF;" | colspan="8" | Cúil Bháire |- | 1 | Brendan Clarke | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] | B | {{Dáta breithe agus aois|1985|9|17|df=yes}} | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] [[Shelbourne F.C.|Shelbourne]] | 2023 | |- | 16 | Evan Watts | [[Íomhá:Flag of Wales.svg|20px]] | B | {{Dáta breithe agus aois|2004|9|23|df=yes}} | [[Íomhá:Flag of Wales.svg|20px]] [[Swansea City F.C.|Swansea City]] | 2025 | Iasacht |- | 32 | Andrew Kempe | [[Íomhá:Flag of Bermuda.svg|20px]] | B | {{Dáta breithe agus aois|2000|8|26|df=yes}} | [[Íomhá:Flag of USA.svg|20px]] [[Temple University|Temple Owls]] | 2025 | |- style="font-weight:bold; text-align:center; background-color:#800000; color:#FFF;" | colspan="8" | Cosantóirí |- | 2 | Cian Byrne | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] | C | {{Dáta breithe agus aois|2003|1|31|df=yes}} | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] [[Bohemian F.C.|Bohemians]] | 2025 | Iasacht |- | 3 | Regan Donelon | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] | C | {{Dáta breithe agus aois|1996|4|17|df=yes}} | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] [[Finn Harps F.C.|Finn Harps]] | 2023 | |- | 4 | Rob Slevin | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] | C | {{Dáta breithe agus aois|1998|7|14|df=yes}} | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] [[Finn Harps F.C.|Finn Harps]] | 2023 | |- | 5 | Killian Brouder | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] | C | {{Dáta breithe agus aois|1998|8|20|df=yes}} | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] [[Limerick F.C.|Limerick]] | 2019 | |- | 8 | Greg Cunningham | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] | C | {{Dáta breithe agus aois|1991|1|31|df=yes}} | [[Íomhá:Flag of England.svg|20px]] [[Preston North End F.C.|Preston North End]] | 2024 | Captaen |- | 21 | Colm Horgan | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] | C | {{Dáta breithe agus aois|1994|7|2|df=yes}} | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] [[Sligo Rovers F.C.|Sligo Rovers]] | 2023 | |- | 26 | Garry Buckley | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] | C | {{Dáta breithe agus aois|1993|8|19|df=yes}} | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] [[Sligo Rovers F.C.|Sligo Rovers]] | 2024 | |- | 33 | Jeannot Esua | [[Íomhá:Flag of Cameroon.svg|20px]] | C | {{Dáta breithe agus aois|1996|8|6|df=yes}} | [[Íomhá:Flag of Finland.svg|20px]] [[Ekenäs IF]] | 2024 | |- style="font-weight:bold; text-align:center; background-color:#800000; color:#FFF;" | colspan="8" | Imreoirí lár páirce |- | 10 | David Hurley | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] | LP | {{Dáta breithe agus aois|1998|10|21|df=yes}} | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] [[Cobh Ramblers]] | 2020 | |- | 12 | Sean Kerrigan | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] | LP | {{Dáta breithe agus aois|2002|7|5|df=yes}} | [[Íomhá:Flag of USA.svg|20px]] [[Michigan State Spartans football|Michigan State Spartans]] | 2025 | |- | 15 | Patrick Hickey | [[Íomhá:Flag of USA.svg|20px]] | LP | {{Dáta breithe agus aois|1998|7|2|df=yes}} | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] [[Athlone Town A.F.C.|Athlone Town]] | 2024 | |- | 17 | Vincent Borden | [[Íomhá:Flag of USA.svg|20px]] | LP | {{Dáta breithe agus aois|1999|2|21|df=yes}} | [[Íomhá:Flag of Slovenia.svg|20px]] [[NK Rudar Velenje|Rudar Velenje]] | 2023 | |- | 18 | Bobby Burns | [[Íomhá:Flag of Northern Ireland.svg|20px]] | LP | {{Dáta breithe agus aois|1999|10|7|df=yes}} | [[Íomhá:Flag of Northern Ireland.svg|20px]] [[Glentoran F.C.|Glentoran]] | 2024 | |- | 20 | Jimmy Keohane | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] | LP | {{Dáta breithe agus aois|1991|1|22|df=yes}} | [[Íomhá:Flag of England.svg|20px]] [[Rochdale A.F.C.|Rochdale]] | 2024 | |- | 22 | Conor McCormack | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] | LP | {{Dáta breithe agus aois|1990|5|18|df=yes}} | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] [[Derry City F.C.|Derry City]] | 2021 | |- | 24 | Edward McCarthy | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] | LP | {{Dáta breithe agus aois|2001|4|20|df=yes}} | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] Regional United | 2022 | |- | 35 | Junior Thiam | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] | LP | {{Dáta breithe agus aois|2006|10|28|df=yes}} | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] Galway United U19 | 2025 | |- style="font-weight:bold; text-align:center; background-color:#800000; color:#FFF;" | colspan="8" | Ionsaitheoirí |- | 7 | Stephen Walsh | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] | I | {{Dáta breithe agus aois|1990|8|29|df=yes}} | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] Galway Hibernians | 2018 | |- | 9 | Moses Dyer | [[Íomhá:Flag of New Zealand.svg|20px]] | I | {{Dáta breithe agus aois|1997|3|21|df=yes}} | [[Íomhá:Flag of Canada.svg|20px]] [[Vancouver FC]] | 2025 | |- | 11 | Malcolm Shaw | [[Íomhá:Flag of Trinidad and Tobago.svg|20px]] | I | {{Dáta breithe agus aois|1995|7|27|df=yes}} | [[Íomhá:Flag of Canada.svg|20px]] [[Cavalry FC]] | 2025 | |- | 19 | Max Wilson | [[Íomhá:Flag of Northern Ireland.svg|20px]] | I | {{Dáta breithe agus aois|2007|1|30|df=yes}} | [[Íomhá:Flag of England.svg|20px]] [[Preston North End F.C.|Preston North End]] | 2025 | Iasacht |- | 28 | Brian Cunningham | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] | I | {{Dáta breithe agus aois|2006|9|3|df=yes}} | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] Galway United U19 | 2025 | |- | 29 | Cillian Tollett | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] | I | {{Dáta breithe agus aois|2008|2|9|df=yes}} | [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] Galway United U19 | 2024 | |} == Stair == Bhuaigh "Fir na dtreibh" (leasainm an chlub) [[Corn FAI]] i 1991, agus an [[Corn Sraithe na hÉireann]] i 1985-86 agus i 1996-97. Ba é an áit is airde a bhain an club amach sa tsraith ná an dara háit taobh thiar de [[Ruagairí na Seamróige]] i 1985-86. Bhí siad mar seaimpíní an Chéad Sraith i 1992-93, sa dara háit i 1999 agus bhuaigh siad Sciath na Príomhroinne i 1992-93 agus i 1996-97. D'imir Gaillimh Aontaithe i gcomórtais UEFA trí uair, buaileadh iad gach uair sa gcéad cluiche. {| class="wikitable" |- ! Comórtas ! Bliain ! In aghaidh |- | Cup Winners Cup | 1985-86 | Lyngby |- | Cup Winners Cup | 1991-92 | Odense |- | Corn UEFA | 1986-87 | Groningen |} Tá an geansaí cáiliúil marúin caite ag roinnt imreoirí iontacha. Duine de na himreoirí Gaillimheacha is cáiliúla ná Eamonn "Chick" Deacy. Breathnaíodh air mar gnáthimreóir aitúil, ach le teann dianseasmhachta agus díograise chuir sé ina luí ar [[Aston Villa F.C.]] triail a thabhairt dó, agus chaith sé cúig shéasúir rathúla ag an gclub. Nuair a bhí sé le Villa, bhuaigh Eamonn Bonn Sraithe i rith an séasúir rathúil 1980-81. I mí na Nollag 2006 d'fhógair an [[FAI]] go mbeadh cuireadh tugtha do Ghaillimh Aontaithe páirt a ghlacadh i bPríomhroinn Sraith Náisiúnta an FAI Eircom nua tar éis iarratais rathúil. De bharr sin agus le neart conspóide, bhuail siad [[Club Peile Dhún Dealgan|Dún Dealgan]] agus [[Waterford United Football Club|Port Láirge Aontaithe]] chun áit a bhaint amach sa bPríomhroinn nua. Roghnaíodh ceathrar imreoir i bhfoireann Príomhroinne na bliana (Raffael Cretaro, Ciaran Foley, Conor Gethins & Derek O'Brien). Fógraíodh freisin pleananna do seastán nua i Páirc Thír Oileáin. == Liosta trófaí == * '''[[Corn FAI]]: 1''' ** 1991 * '''[[League of Ireland Cup|Corn Sraithe na hÉireann]]: 2''' ** 1985/86, 1996/97 * '''[[League of Ireland First Division| Céad Roinn Sraith na hÉireann]]: 2 ''' ** 1992/93, 2023 == Naisc Sheachtracha == * [http://www.galwayunitedfc.ie/ Suíomh Oifigiúil an Chlub] * [http://www.fai.ie/staticarticle.asp?hlid=244040 Gaillimh Aontaithe ag FAI.ie] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051124095133/http://www.fai.ie/staticarticle.asp?hlid=244040 |date=2005-11-24 }} * [http://www.gust-online.com/ Iontaoibh Lucht Tacaíochta Ghaillimh Aontaithe] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060629185737/http://www.gust-online.com/ |date=2006-06-29 }} * [http://www.galwayutdarchive.com/ Cartlann Ghaillimh Aontaithe] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080521160445/http://www.galwayutdarchive.com/ |date=2008-05-21 }} {{Teimpléad:Foirne League of Ireland}} [[Catagóir:Clubanna sacair na hÉireann]] s4tvp7narkythwlc4gxdcl2o7apbsa3 Liosta Gaelscoileanna in Éirinn 0 13168 1272214 1266442 2025-06-30T04:29:23Z InternetArchiveBot 47196 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1272214 wikitext text/x-wiki = Cúige Uladh = == Contae Aontroma == ==== Meánscoileanna ==== * [[Coláiste Feirste|'''Coláiste Feirste''']], Teach Ard na bhFea, 7 Páirc Radharc na bhFea, Béal Feirste BT12 7PY. Éire 32. ''Bunaithe'': '''1991''' (fén ainm Meanscoil Feriste) ''Sainmheon''':''' ?'' ''Príomhoide'': '''Mícheal Mac Giolla Ghunna''', ''Daltaí (22-23)'': '''842'''. ==== Bunscoileanna ==== * '''[[Bunscoil an Chaistil|Gaelscoil an Chaistil]],''' 5 Bóth<nowiki/>ar na hÁithe, Baile an C<nowiki/>haistil, Co. Aontroma, BT54 6QQ. Éire 32 - ''Bunaithe:'' '''2000'''''. Sainmheon''':'''? P.''<nowiki/>''oide'': '''Brídín''' '''Ní Dhonngha'''<nowiki/>'''ile.''' ''Daltaí (22-23):'' '''113.''' * [[Bunscoil Phobal Feirste|'''Bunscoil Phobal Feirste''']] 11 Páirc Rosgoill, Bóthar Seoighe, Béal Feirste, BT11 9QS, Éire 32 - ''[https://www.bunscoilphobalfeirste.com/page/School-History/369/Index.html Bn]: '''1971.''''' ''P.oide:'' '''Róisín Ní Ghadhra'''''.'' ''S.mheon: '''?''''' ''Daltaí (22-23): '''423'''. .'' * [[Gaelscoil an Lonnáin|'''Gaelscoil an Lonnáin''']] 61 Bóthar na bhFál, Béal Feirste, BT12 4AH.Éire 32 - ''[https://www.etini.gov.uk/sites/etini.gov.uk/files/publications/focused-inspection-gaelscoil-an-lonnain-irish-version.pdf Bn] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20250123085005/https://www.etini.gov.uk/sites/etini.gov.uk/files/publications/focused-inspection-gaelscoil-an-lonnain-irish-version.pdf |date=2025-01-23 }}: '''1999'''. S.mheon: '''?''' P.oide:'' '''Ciara (Nic Bríde) ''McBri'''''<nowiki/>'''''de'''. Daltaí (22-23): '''52'''.'' * [[Bunscoil an tSléibhe Dhuibh|'''Bunscoil an tSléibhe Dhuibh''']] 10a Bóthar Bhaile Uí<nowiki/> Mhurchú, Bóthar na Carraige Báine, Béal Feirste, BT12 7JL. Éire 32 - ''[https://www.meoneile.ie/pobal/bunscoil-an-tsleibhe-dhuibh-ag-ceiliuradh-25-bliain-oscailte Bn]: '''1993.''''' ''S.mheon: '''?''' P.oide:'' '''Pilib Mistéil''.''''' ''Daltaí (22-23): '''215'''.'' * [[Gaelscoil na Móna|'''Gaelscoil na Móna''']] 10a Bóthar Bhaile Uí Mhurchú, Bóthar na Carraige Báine, Béal Feirste, BT12 7JL. Éire 32 - ''[https://m.facebook.com/249187925190750/videos/599222527596889/?locale=ar_AR Bn]: '''2000'''. S.mheon: '''?''' P.oide:'' '''Caireann Uí Mhuireagáin'''''.'' ''Daltaí (22-23): '''117'''. .'' * '''[http://bunscoilbheannmhadagain.weebly.com/ Bunscoil Bheann Mhadagáin]''', 156 Bóthar Cliftonville, Béal Feirste, Éire 32 - ''[https://belfastmedia.com/bunscoil-bheann-mhadagain-is-at-the-heart-of-the-irish-language-community-in-ardoyne Bn]:'' '''''1994.''' S.mheon''':''' '''?''' P.oide:'' '''Máire Uí Éigeartaigh'''. ''Daltaí. (22-23): '''172''''' * [[Scoil an Droichid|'''Scoil an Droichid''']] 4 Sráid Cooke, Bóthar Ormeau, Béal Feirste, BT7 2EP., Éire 32 - ''[http://www.beo.ie/alt-an-droichead-2.aspx B]n: '''1996.''''' ''S.mheon: '''Idir-chreidmheach.''''' ''P.oide:'' '''Fionnuala (Nic Coitir) ''McCott'''''<nowiki/>'''''er'''.'' ''Daltaí (22-23): '''188'''.'' * [[Scoil na Fuiseoige|'''Scoil na Fuiseoige''']], 6 Bóthar Chnoc an tSamhraidh, Cil<nowiki/>l Uaighe ''(Twinbrook,)'' Béal Feirste, BT17 ORL. Éire 32 - ''Bn: S.mheon''':''' '''?''' P.oide'': '''Caoimhín (Mac Liam) ''Williamson'''''. ''Daltaí'' (22-23): '''170'''. * [[Gaelscoil Ghleann Darach|'''Gaelscoil Ghleann Darach''']] Seanscoil Naomh Iosaif, 15 Bóthar Lann Abhaigh, Croimghlinn, Co. Aontroma, BT29 4LA. Éire 32 - ''Bn: '''??''' S.mheon: '''?''' Príomhoide''':''''' '''Stephen (de Bhailís)''Wallace'''''. ''Daltaí'' (22-23): '''93'''. * '''[[Gaelscoil na bhFál]]''' 34A Corrán Uíbh Eathach, Bóthar na bhFál, Béal Feirste, BT12 6AW.Éire 32 '''-''' ''Bn: S.mheon: '''?''' Príomhoide:'' '''Áine (Nic Aindriú) ''Andre'''''<nowiki/>'''''ws''','' ''Daltaí'' ''(22-23): '''219''''' * [[Bunscoil Mhic Reachtain|'''Bunscoil Mhic Reachtain''']] 10a Sráid Lancaster, Béal Feirste, Co. Aont<nowiki/>roma, BT1 5IEZ. Éire 32 - ''Bn: S.mheon:'''?''' Príomhoide:'' '''Séamas Ó Donnghaile'''''.'' ''Daltaí (22-23): '''68'''''. * '''[[Gaelscoil Éanna]]''' 102 Bóthar Bhaile na hAirde, Clann Ghormlaithe, Co. Aontroma, BT36 7AU. Éire 32 ''-'' ''Bn: '''??''' S.mheon''':?''' Príomhoide'': '''M. Ní''' '''Chonghaile'''''.'' ''Daltaí (22-23)'': '''221''' '''Naíscoileanna''' * '''Naíscoil Bhreandáin''' - ''Bunscoil Pobal Feriste'' ''[https://www.etini.gov.uk/sites/etini.gov.uk/files/publications/focused-inspection-gaelscoil-an-lonnain-irish-version.pdf Bn] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240103001832/https://www.etini.gov.uk/sites/etini.gov.uk/files/publications/focused-inspection-gaelscoil-an-lonnain-irish-version.pdf |date=2024-01-03 }}:'' '''1971'''''. S.mheon: ?? Stiúrthóir'': '''??'''. ''Daltaí'' ''(22-23)'': '''22'''. * [[Gaelscoil an Lonnáin|'''Naíscoil an Lonnáin''']], 61 Bóthar na bhFál, Béal Feirste, BT12 4AH. Éire 32 - ''[https://www.bunscoilphobalfeirste.com/page/Fis-Naiscoil-Bhreandain/401/Index.html Bn]:'' '''??'''''. S.mheon: Stiúrthóir'': '''Seáinín (Ó Murchú)''Murphy''''' . ''Daltaí'' ''(22-23)'': '''18'''. * '''[http://bunscoilbheannmhadagain.weebly.com/ Naíoscoil Bheann Mhadagáin]''', ''Bunaithe: S.mheon: Stiúrthóir'':: Daltaí: '''30''' * [[Scoil an Droichid|'''Naíscoil''' '''an Droichid''']] 4 Sráid Cooke, Bóthar Ormeau, Béal Feirste, BT7 2EP, Éire 32. ''[https://peig.ie/ionaid/an-droichead-2/ Bunaithe]:'' '''1981''' ''[https://www.anphoblacht.com/contents/2732 Dúnta]:'' '''1990''' ''Athbhunaithe''''': 1991.''' ''S.mheon:'' '''??''' ''Stiúrthóir'': '''??''' ''Daltaí (22-23)'': '''??'''. . ''i'' == Contae Dhoire == ==== Meánscoileanna ==== '''Gaelcholáiste Dhoire''', Caisleán Dhún Geimhin, 145 Príomhshráid, Dún Geimhin, Contae Dhoire, BT47 4LF, Éire 32 ''Bunaithe: '''2015''' Príomhoide'': '''Diarmaid Ua Bruadair''' . ''Daltaí (22-23)'': '''400''' ==== Bunscoileanna ==== * [[Gaelscoil Éadain Mhóir|'''Gaelscoil Éadain Mhóir''']], 128 Bóthar Lecky, An Gháslann, Tobar an Fhíoruisce, Doire, BT48 6NP, Éire 32. ''Bunaithe: '''?,''' S.mheon: '''?,''' Príomhide'': '''Mary Nic Ailín'''. ''Daltaí (22-23)'': '''196'''. ''gaelscoil@hotmail.com'' * [[Gaelscoil na Daróige|'''Gaelscoil na Daróige''']], 110 8-12 Bóthar Cois Caoine Baile Mhic Rabhartaigh Doire BT48 0ND, Éire 32. ''Bunaithe: '''?,''' S.mheon: '''?,''' Príomhoide'': '''Oisín Mac Eochaidh'''. ''Daltaí'' (22-23):'''''?''''' ''info@gaelscoilnadaroige.derry.ni.sch.uk'' * '''[https://www.gaelscoilantseanchai.com/contact-us/ Gaelscoil an tSeanchaí]''', Bóthar Choill Abhann, Machaire Fíolta, Co. Dhoire BT45 6DS, Éire 32. ''Bn:'' '''??''' ''S.mheon:'' '''??''' ''Príomhoide'': '''??''' ''Daltaí (22-23):'' '''??,''' ??@?? * [[Gaelscoil Naomh Pádraig|'''Gaelscoil Naomh Pádraig''']], Bóthar Mhoin na nIonadh, Baile na Scríne, Machaire Fíolta, Co. Dhoire BT45 7EN, Éire 32. ''Bunaithe:'' '''2002,''' ''Dúnta:'' '''[https://dera.ioe.ac.uk/id/eprint/655/7/review_of_irish-medium_education_report__english_pdf__Redacted.pdf 2007],''' ''Príomhoide'': '''??'''. * [[Bunscoil Cholmcille|'''Bunscoil Cholmcille''']], (Aonad) 40A Br Bhaile an Stíligh, Doire BT48 8EX, Éire 32. ''Bn: '''??''' S.mheon:'' '''??''' ''Príomhoide'': '''Máire Mhic Lochlainn'''. ''Daltaí (22-23)'': '''143''' ''smaccionnaith@bunscoilcholmcille.doire.ni.sch.uk'' * [[Bunscoil Naomh Bríd|'''Bunscoil Naomh Bríd''']], (Aonad), 131 Bóthar Thír Chiana, Machaire Ratha, Co. Dhoire, BT46 5NH, Éire 32 ''Bunaithe: Príomhoide'': '''Patricia Nic an Mháistir'''. ''Daltaí (22-23)'': '''??''' info@stbrigidsps.maghera.ni.sch.uk * [[Bunscoil Naomh Cainneach|'''Bunscoil Naomh Cainneach''']], - Féach - '''Gaelscoil Neachtain''' ''Bn: S.Mheon: P.oide: Daltaí (22-23)'' Aonad a fuair stádas buan, * '''Gaelscoil an tSeanchaí''', 40 Sráid an Tionól, Machaire Fíolta, Co. Dhoire. Éire 32. ''Bn:'' '''??''' ''S.mheon:'' '''??''?''''' ''P.oide'': '''Deirdre Nic Suibhne'''. ''Daltaí'' ''(22-23)'': '''121''' info@gaelscoilantseanchai.magherafelt.ni.sch.uk * '''Gaelscoil Léim an Mhadaidh''', 57 Sráid na hEaglaise, Léim an Mhadaidh, Co. Dhoire, Éire 32 ''Bn'': '':S.mheon: .íoide'': '''Charmaine Uí Dhaighre'''. ''Daltaí'' ''(22-23)'': '''104''' info@gaelscoilantseanchai.magherafelt.ni.sch.uk * '''Gaelscoil na Speiríní,''' 82a Bóthar na Sé Bhaile, Baile na Scríne, Machaire Fíolta, Co. Dhoire. Éire 32. ''Bunaithe:'' ''Príomhoide'': '''Seána Uí Cheallaigh'''. ''Daltaí (22-23)'': '''79''' info@gsnaspeirini.magherafelt.ni.sch.uk * '''Gaelscoil Neachtain''', 8 Bóthair an tSéipéil, Dún Geimhin, Co. Dhoire, Éire 32 ''Bn'':'':'''''??''' ''S.mheon:'' '''??''' ''Príomhoide'': '''Máirín Uí Cheallaigh'''. ''Daltaí (22-23)'': '''149.''' info@gaelscoil.dungiven.ni.sch.uk '''Naíscoileanna''' * == Contae Ard Mhacha == ==== Meánscoileanna ==== * [[Coláiste Scoil Chaitríona]], ''Bn: S.Mheon: P.oide: Daltaí (22-23)'' Bóthar an Chlochair, Ard Mhacha, BT 60 4BG. ==== Bunscoileanna ==== * [[Bunscoil Eoin Baiste]] ''Bn: S.Mheon: P.oide: Daltaí (22-23)'' ,250 Bóthar Gharbh Eachaidh, Port an Dúnáin, Co Ard Mhacha BT62 1EB : bunscoil.eoinbaiste@hotmail.com * [[Bunscoil Ard Mhacha|Bunscoil Ard Mhach]] ''Bn: S.Mheon: P.oide: Daltaí (22-23)'' [[Bunscoil Ard Mhacha|a]],Scoil na mBráithre Críostaí, Páirc Ghlas, Ard Mhacha BT60 4AB : Nsmyth@armaghcbs.armagh.ni.sch.uk * [[Bunscoil Naomh Pádraig]] ''Bn: S.Mheon: P.oide: Daltaí (22-23)'' , 54 Bóthar Carran, Crois Mhic Lionnáin, Co. Ard Mhacha BT35 9J : edonnelly@stpatricksps.crossmaglen.ni.sch.uk * [[Bunscoil Naomh Proinsias]] ''Bn: S.Mheon: P.oide: Daltaí (22-23)'' , Sráid Phroinsias, An Lorgain, Co. Ard Mhacha, BT66 6D : office@stfrancis.lurgan.ni.sch.uk '''Naíscoileanna''' * == Contae Thír Eoghain == ==== Meánscoileanna ==== * [[Colaiste N. Iosaif, Domhnach Mór]], Domhnach Mór, Co Thír Eoghain, ==== Bunscoileanna ==== * [[Gaelscoil na gCrann]], Dún Uladh, Baile na Mullán An Ómaigh, BT79 ONF, Co Thir Eoghain * [[Gaelscoil Phádraig Naofa]],(Aonad) Scoil Phádraig, 90 Príomhshráid, An Goirtín, Co Thír Eoghain, BT79 8PU * [[Gaelscoil Uí Dhochartaigh]],Estáit Bhaile Uí Cholmáin, Newtownkennedy St., An Sráth Bán, Co Thír Eoghain BT82 9AQ * [[Gaelscoil Uí Néill]], 104 Br. an Chuain, Cluain Eo, Oileán an Ghuail, Co Thír Eoghain, BT71 4PU. r-phost : conchurmacphilib@yahoo.co.uk * [[Scoil Mhuire]], 5 Bóthar Chabhán an Chaorthainn, Cabhán an Chaorthainn, Co. Thír Eoghain, BT70 2RD. r-phost : stmarys.pomeroy.ni.sch.uk * [[Bunscoil na Carraige Móire]], f/ch Bunscoil Naomh Cholmcille, Bóthar an Chreagáin, An Charraig Mhór, Co. Thír Eoghain, BT79 9BD '''Naíscoileanna''' * == Contae Fhear Manach == ==== Bunscoileanna ==== * [[Bunscoil an Traonaigh]], Páirc CLG Emmet, Bóthar Dhoire Loinn, Lios na Scíthe, Co. Fhear Manach BT92 0HD == Contae an Dúin == ==== Bunscoileanna ==== * [[Bunscoil Naomh Pádraig]], f/ch St. Patricks BS, Leath Chathail, Ascaill Naomh Dallan, Dún Phádraig, Co. an Dúin BT30 6HZ. r-phost : hkelly@stpatricksboysps.downpatrick.ni.sch.uk * [[Bunscoil an Iúir]], 72 Sráid Chill Mhuire, Iúr Cinn Trá,, Co an Dúin BT34 2DH. r-phost : mcaraher@bunscoilaniuir.newry.ni.sch.uk * [[Bunscoil Bheanna Boirche]], An tIonad Pobail, Bóthar an Chaisleáin Nua, Caisleán Uidhilín, Co an Dúin BT31 9DP. r-phost : bunscoil-bheanna-boirche@yahoo.co.uk * [[Gaelscoil na mBeann]], Sráid an Chaisleáin Nua, Cill Chaoil, Co. an Dúin. BT34 4NL. Uimh.Ghutháin: 02841258418. == Contae Dhún na nGall == ==== Meánscoileanna ==== * [[Coláiste Phobail Cholmcille]], Oileán Thoraigh, Co. Dhún na nGall. * [[Gairmscoil Chú Uladh]], Béal an Átha Móir, An Clochán, Leifear, Co. Dhún na nGall. * [[Pobalscoil Ghaoth Dobhair]], Doirí Beaga, Gaoth Dobhair, Co. Dhún na nGall. * [[Coláiste Ailigh]], Sprackburn House, Bóthar Ard, Leitir Ceanainn, Co. Dhún na nGall. * [[Pobalscoil Chloch Ceann Fhaola]], An Fál Carrach, Leitir Ceanainn, Co Dhún na nGall. * [[Gaelcholáiste Chineál Eoghain]], Muileann Thulaigh Gharbháin, Bun Chranncha, Co. Dhún na nGall. ==== Bunscoileanna ==== * [[Gaelscoil Adhamhnáin]], Gleann Cearra, Leitir Ceanainn, Co Dhún na nGall. * [[Gaelscoil Bhun Cranncha]], Ascaill an Chaisleáin, Bun Cranncha, Co Dhún na nGall. * [[Gaelscoil na gCeithre Máistrí]], Droim Cliabh, Baile Dhún na nGall, Co. Dhún na nGall. * [[Gaelscoil Chois Feabhail]], Bun an Phobail, Leifear, Inis Eoghain, Co. Dhún na nGall. * [[Gaelscoil Éirne]], Fearainn an Bhaile, Béal Átha Seanaidh,Co. Dhún na nGall. == Contae Mhuineacháin == ==== Meánscoileanna ==== * [[Coláiste Oiriall]], Ard Feá, Muineachán, Co Mhuineacháin. ==== Bunscoileanna ==== * [[Gaelscoil Eois]], Eanach Cille, An Lios Darach, Co. Mhuineacháin. * [[Scoil Rois]], An Phríomhshráid, Carraig Mhachaire Rois, Co Mhuineacháin * [[Gaelscoil Ultain]], An Cnoc, Co. Mhuineacháin. * [[Gaelscoil Lorgan]], Baile na Lorgan, Co. Mhuineacháin. == Contae Chabháin == ==== Bunscoileanna ==== * [[Gaelscoil Bhreifne]], Sráid Fearnáin, An Cabhán. = Cúige Chonnacht = == Contae Liatroma == ==== Bunscoileanna ==== * [[Gaelscoil Liatrom|Gaelscoil Liatroma]], Achadh Maonaigh Bóthair an Chartha, Cora Droma Rúisc, Co Liatroma. N41 V2H5 * [[Gaelscoil Chluainín]], Sráid an Chaisleáin, Cluainín Uí Ruairc, Co. Liatroma. == Contae Ros Comáin == ==== Bunscoileanna ==== * [http://www.gaelscoildehide.ie/ Gaelscoil de hÍde], Cnoc na Crúibe, Ros Comáin, Co. Ros Comáin. == Contae Shligigh == ==== Bunscoileanna ==== * [[Gaelscoil Chnoc na Ré]], CLG Naomh Mhuire, Br Bhaile Uí Dhúgáin, Co. Shligigh. == Contae Mhaigh Eo == ==== Meánscoileanna ==== * [[Coláiste Chomáin]], Ros Dumhach, Co. Mhaigh Eo. * [[Coláiste Mhuire, Tuar Mhic Éadaigh|Coláiste Mhuire]], Tuar Mhic Éadaigh, Co. Mhaigh Eo. ==== Bunscoileanna ==== * [[Scoil Raiftéirí]], Caisleán an Bharraigh, Co. Mhaigh Eo. * [[Gaelscoil na Cruaiche]], Sráid Altamount, Cathair na Mart, Co Mhaigh Eo. * [[Scoil na gCeithre Maol]], Lochan na nBradán, Béal an Átha, Co Mhaigh Eo. * [[Gaelscoil Uileog de Búrca]], Lochán na mBan, Clár Chlainne Mhuiris, Co. Mhaigh Eo. * [[Scoil Náisiúnta an Ghleanna Mhóir]],Crois Mhaoilíona, Co. Mhaigh Eo. == Contae na Gaillimhe == ==== Meánscoileanna ==== * [[Coláiste Cholmcille]], Aille Thiar, Indreabhán, Co. na Gaillimhe. r-phost cccile@eircom.net * [[Coláiste Chroí Mhuire gan Smál]], An Spidéal, Co. na Gaillimhe. r-phost ccmspideal@hotmail.com * [[Gairmscoil Fheichín Naofa]], Corr na Móra, Co. na Gaillimh. r-phost corrvec@eircom.net * [[Coláiste Iognáid]], Bóthar na Mara, Gaillimh. r-phost admin@iognaid.ie * [[Gairmscoil Éinne]], Cill Rónáin, Inis Mór, Árainn, Co. na Gaillimhe. * [[Gairmscoil na bPiarsach]], Ros Muc, Co. na Gaillimhe. * [[Coláiste Ghobnait]], Inis Oírr, Árainn, Co.na Gaillimhe. * [[Scoil Chuimsitheach Naomh Chiaráin]], An Cheathrú Rua, Co. na Gaillimhe * [[Scoil Phobail Mhic Dara]], Carna, Co. na Gaillimhe. * [[Coláiste Naomh Eoin]], Inis Meáin, Co. na Gaillimhe. * [[Coláiste an Eachréidh]], Baile Átha an Rí, Co. na Gaillimhe. r-phost colaisteaneachreidh@cogalvec.ie * [[Coláiste na Coiribe]], Bóthar Thúama, Caithair na Gaillimhe. r-phost eolas@colaistenacoiribe.ie ==== Bunscoileanna ==== * [[Gaelscoil de hÍde]], Úran Mór, Co. na Gaillimhe * [[Gaelscoil Dara]], An Rinn Mór, Gaillimh. * [[Gaelscoil Iarfhlatha]], Sráid an Easpaig, Tuaim, Co. an Gillimhe. * [[Gaelscoil Mhic Amhlaigh]], An Coimín Mór, Bóthar na gCeapach, Cnoc na Cathrach, Gaillimh. * [[Scoil Uí Cheithearnaigh]], Céide Gabhaile, Béal Átha na Slua, Co. na Gaillimhe. * [[Gaelscoil Riabhach]], Cúirt an tSrutháin, Sean Bhr. na Gaillimhe, Baile Locha Riach, Co. na Gaillimhe. * [[Scoil Fhursa]], Nile Lodge, Gaillimh * [[Scoil Iognáid]], Bóithrín na Sliogán, Gaillimh. * [[Gaelscoil Riada]], Baile Átha an Rí, Co. na Gaillimhe. * [[Gaelscoil na bhFilí]], Ionad Phobail Gort Inse Guaire, Gort Inse Guaire, Co. na Gaillimhe. = Cúige Laighean = == Contae na Mí == ==== Meánscoileanna ==== * [[Coláiste Pobail Rath Cairn]], Rath Cairn, Baile Átha Buí, Co. na Mí. ==== Bunscoileanna ==== * [[Gaelscoil Thulach na nÓg]], Bóthar Rúisc, Dún Bóinne, Co. na Mí. R-phost: tulach@eircom.net * [[Gaelscoil na Bóinne]], Bóthar Átha Cliath, Baile Átha Troim, Co. na Mí. R-phost: gaelscoilnaboinne@eircom.net, * [[Gaelscoil na Cille]], Cill Dhéagláin, Co. na Mí. R-phost: gsnacille.ias@eircom.net, * [[Gaelscoil na Ríthe]], Bóthar Dhroim Rí, Domhnach Seachnaill, Co. na Mí. R-phost: gaelscoilnarithe@eircom.net, * [[Gaelscoil Éanna]], Bóthar Átha Troim, An Uaimh, Co. na Mí. R-phost: gaelscoileanna@eircom.net, * [[Gaelscoil an Bhradáin Feasa]], Bóthar an Mhuilinn, Droichead Átha, Co. na Mí. R-phost:siobhannidhuill@eircom.net, == Contae Chill Dara == ==== Meánscoileanna ==== * [[Gael-Choláiste Chill Dhara]], Lóiste Herbert, An Currach, Co. Chill Dara. ==== Bunscoileanna ==== * [[Scoil Chearbhaill Uí Dhálaigh]], Léim an Bhradáin, Co Chill Dara. * [[Scoil Uí Riada]], An Chearnóg, Cill Choca, Co Chill Dara. * [[Gaelscoil Chill Dara]], Bóthar Glas, An Currach, Co. Chill Dara. * [[Gaelscoil Uí Fhiaich]],Bóthar Chill Droichid, Maigh Nuad, Co Chill Dara. * [[Gaelscoil Nás na Ríogh]], Cnoc an Phíobaire, An Nás, Co. Chill Dara. * [[Gaelscoil Átha Í]], Átha Í, Co. Chill Dara. == Contae Átha Cliath == ==== Meánscoileanna ==== * [[Coláiste Eoin]], Bóthair Stig Lorgáin, Baile an Bhóthair, Baile an Bhóthair, Co, ÁC. * [[Coláiste Íosagán]], Bóthair Stig Lorgáin, Baile an Bhóthair, Co. ÁC. * [[Coláiste Chilliain]], Bóthar Nangor, Cluain Dolcáin, BÁC 22. * [[Coláiste Cois Life]], Gleann an Ghrifín, Leamhcán, Co ÁC. * [[Coláiste de hÍde]], Bóthar Chaisleán Thigh Motháin, Tamhlacht, BÁC 24. * [[Coláiste Ghlór na Mara]], Bóthar na hAille, Baile Brigín, Co. ÁC * [[Coláiste Mhuire, An Chabrach|Coláiste Mhuire]], Bóthar Ráth Tó, BÁC 7. * [[Gaelcholáiste Reachrann]], Bóthar Mhainistir na nGráinsí, Domhnach Míde, BÁC 13. * [[Gaelcholáiste an Phiarsaigh]], Bóthar na Gráinsí Ráth Fearnáin, BÁC 14. * [[Meánscoil Shráid Synge]] * [[Scoil Chaitríona]], Bóthar Mobhí, Glas Naíon, BÁC 9, ''[[1928|Bn]]'': '''1928''' ''S.mheon: '''Caitliceach''' P.oide:'' ''Daltaí (22-23):'' ==== Bunscoileanna ==== * * [https://gaelscoilanchuilinn.ie/ '''Gaelscoil an Chuilinn'''] Bóthair Bhaile an Phaoraigh, Baile an Tirialaigh, BÁC 15. - [https://www.youtube.com/watch?v=Dh9PQtOtXXw&t=98s ''Bn'']'': '''2012''' S.mheon: '''Idirchreidmheach''' P.oide: Fergus Ó Conghaile, Daltaí (22-23): '''293''''' * '''[https://www.gsbhailebrigin.ie/ Gaelscoil Bhaile Brigín],''' Fearann an Chaisleáin, Baile Brigín, Co. ÁC. - ''[https://www.gsbhailebrigin.ie/culra-na-scoile Bn]: '''2006''' S.mheon: '''Idirchreidmheach''' P.oide: '''C'''lodagh Ní Mhaoilchiaráin, Daltaí (22-23):'' '''''401''''' * '''[https://www.gaelscoilbhailemunna.ie/ Gaelscoil Bhaile Munna],''' Bóthar Choltraí, Baile Munna, BÁC 9. - ''Bn: '''1994''' S.mheon: '''Caitliceach''' P.oide: Ray Ó Díomsaigh, Daltaí (22-23): '''169''' :''. * '''[https://www.gaelscoilbharra.net/ Gaelscoil Bharra,].''' Ascaill an Fhasaigh, An Chabrach, BÁC 7. - ''[https://www.gaelscoilbharra.net/r-scoil/stair/ Bn]: '''1996''' S.mheon: '''Caitliceach''' P.oide: Seán Ó Donaile, Daltaí (22-23):'' '''''214''''' * '''[https://www.gsbb.ie/ Gaelscoil Bhriain Boróimhe],''' Seanbhaile, Coill na nÚll, Bóthar Chill Dhéagláin, Sord, Co. ÁC. - ''Bn: '''1999''' S.mheon: '''Idirchreidmheach''' P.oide: Pádraig Ó Conchubhair, Daltaí (22-23): '''452''''' * '''[http://www.gscd.ie/ Gaelscoil Chluain Dolcáin],''' Bóthar Nangor, Cluain Dolcáin, BÁC 22. - ''[https://gaelphobal.ie/irish-lang-networks/clondalkin/?lang=ga Bn]: '''1984''' S.mheon: '''Caitliceach''' P.oide: Shane Dáibhéis Daltaí (22-23): '''446''''' . * '''[https://gaelscoilchnocliamhna.ie/ Gaelscoil Chnoc Liamhna],''' Sean Bóthar Chnoc Liamhna, BÁC 16. - ''[https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Liosta_Gaelscoileanna_in_%C3%89irinn&veaction=edit&section=46 Bn]: '''1996''' S.mheon: '''Caitliceach''' P.oide: Cárthaigh Ó Cuill, Daltaí (22-23): '''215''''' * '''[https://gaelscoilcm.ie/ [[Gaelscoil Choláiste Mhuire, Cearnóg Pharnell|Gaelscoil Choláiste Mhuire]]],''' Cearnóg Pharnell, BÁC 1'''. -''' ''[https://gaelscoilcm.ie/page/Stair-na-Scoile-School-History/17869/Index.html Bn]: '''1938''' Dn: '''1986''' Ath-bn: '''1988''' S.mheon: CatiliceachP.oide: Pól Hansard''',''' Daltaí (22-23):'' '''''172''''' * '''[http://gaelscoilcholmcille.ie/ Gaelscoil Cholmcille,]''' Bóthar Oscar Traynor, Lána na Cúlóige, An Chúlóg, BÁC 17. '''-''' ''Bn: S.mheon: '''Caitliceach''' P.oide: Neasa Ní Aoláin, Daltaí (22-23):'' '''''240''''' * '''[https://gser.ie/ Gaelscoil Eiscir Riada],''' Bóthar an Ghrifín, Leamhcán, Co. ÁC. - ''[https://gser.ie/Page/Stair-na-Scoile/369/Index.html Bn] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240103220224/https://gser.ie/Page/Stair-na-Scoile/369/Index.html |date=2024-01-03 }}: '''2005''' S.mheon: '''Caitliceach''' P.oide: '''Ciara Uí Éilí''' Daltaí (22-23):'' '''''418''''' * '''[http://gaelscoilinsechor.ie/ Gaelscoil Inse Chóir,]''' An Cuarbhóthar Theas, Droichead na hInse, BÁC 8. - ''[http://gaelscoilinsechor.ie/en/ Bn]: '''1977''' S.mheon: '''Caitliceach''' P.oide: Colm Ó Nualláin, Daltaí (22-23):'' '''218''' * [https://www.liosnanog.com/ '''Gaelscoil Lios na nÓg''',] Clochar Mhuckross, Páirc Mhuckross, BÁC 6. - ''[https://www.liosnanog.com/arscoil Bn]: '''1996''' S.mheon: '''Caitliceach''' P.oide: '''Cormac Chambers''', Daltaí (22-23):'' '''203''' * '''[https://www.gaelscoilmide.com/ Gaelscoil Míde,]''' Bóthar an Ghleantáin Ghlais, Cill Bharróg, BÁC 5. - ''[https://www.gaelscoilmide.com/documents-1/stair-agus-strucht%C3%BAr-na-gaelscoile--%7C-history-and-structure-of-the-school Bn]: 1981 S.mheon: '''Caitliceach''' P.oide: Joe Ó Dónaill, Daltaí (22-23):'' '''229''' * '''[http://www.gaelscoilnacamoige.ie/?lang=ga Gaelscoil na Camóige],''' Áras Chrónáin, Bóthar an Úllóird, Cluain Dolcáin, BÁC 22. - ''[http://www.gaelscoilnacamoige.ie/?s=buna%C3%ADodh&x=0&y=0 Bn]: '''1993''' S.mheon: '''Caitliceach''''' ''P.oide: '''Aoife Ní''' '''Raghallaigh''', Daltaí (22-23): '''231''''' * [https://www.gaelscoilnagiuise.ie/ '''Gaelscoil na Giuise'''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240103005911/https://www.gaelscoilnagiuise.ie/ |date=2024-01-03 }}, ''[https://www.gaelscoilnagiuise.ie/ Bn] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240103005911/https://www.gaelscoilnagiuise.ie/ |date=2024-01-03 }}: '''2013''' S.mheon: '''Ilchreidmheach''' P.oide: '''Caitríona Nic Giolla Easpaig''' Daltaí (22-23): '''238''''' * [https://www.gsnp.ie/ '''Gaelscoil Naomh Pádraig''',] Bóthar an Chaisleáin, Leamhcán, Co. ÁC. - ''[https://www.gsnp.ie/r-scoil/faoin-scoil/ Bn]: '''1989''' S.mheon: '''Caitiliceach''' P.oide: '''Liam Breathnach''', Daltaí (22-23):'' '''''413''''' * [https://gaelscoilphadraig.ie/ '''Gaelscoil Phádraig''',] Ascaill Shíleann, Baile Breac, Co ÁC. - ''[https://tuairisc.ie/tri-oiread-gaelscoileanna-agus-gaelcholaisti-ag-brath-ar-choiriocht-shealadach/ Bn]: '''1995''' S.mheon: '''Caitiliceach''' P.oide: '''Roise Uí Labhraidh''', Daltaí (22-23):'' '''''145''''' * [https://gaelscoilroseo.com/ '''Gaelscoil Ros Eo''',] Club CLG Naomh Mhaur, Ros Eo, Co. ÁC. - ''Bn: '''2008''' S.mheon: '''Caitiliceach''' P.oide: '''Rob Ó Caoilte''' Daltaí (22-23):'' '''''182''''' * [https://gaelscoilshliabhrua.ie/ '''Gaelscoil Shliabh Rua'''], Bóthar Bhaile Uí Ógáin, Baile Átha Cliath 18, D18. - ''[https://www.rte.ie/news/nuacht/2018/1025/1006620-gaelscoil-shliabh-rua-ag-fanacht-le-sceala/ Bn]: 2015 S.mheon: '''Ilchreidmheach''' P.oide: Ruth Mhic Adaim, Daltaí (22-23):'' '''''328''''' * [http://www.taobhnacoille.ie/ '''Gaelscoil Thaobh na Coille'''], Beallairmín, An Chéim, B.Á.C. 18 - ''[https://www.taobhnacoille.ie/school/stair-na-scoile/ Bn]: '''1995''' S.mheon: '''Caitliceach''' P.oide: '''Emer''' '''Nic Chonchradha''', Daltaí (22-23):'' '''''437''''' * [http://www.gsue.ie/ '''Gaelscoil Uí Earcáin'''], Bóthar Ghlas an Éin, Fionnghlas, BÁC 11. - ''[http://www.gsue.ie/stair.html Bn]: '''2005,''' S.mheon: '''Caitliceach''' P.oide: Leah Ní Mhaoláin, Daltaí (22-23):'' '''''291''''' * [http://scoiland.ie/ '''Scoil an Duinnínigh'''], Draighneán, Sord, Co ÁC. - ''[http://scoiland.ie/fuinn-about-us/ Bn]: '''1986,''' S.mheon: '''Caitliceach,''' P.oide: '''Nóirín Ní Laighin''', Daltaí (22-23):'' '''412''' * '''[https://scoilantseachtarlaoch.ie/ Scoil an tSeachtar Laoch]''', Bóthar Bhaile Munna, Baile Átha Cliath 11. - ''[https://scoilantseachtarlaoch.ie/fuinn-about-us/stair/ Bn]: '''1973''' S.mheon: '''Caitliceach''' P.oide: Deirdre Ní Chongaile, Daltaí (22-23): '''173''''' * '''[http://scoilbhride1917.ie/ Scoil Bhríde]''', Bóthar Feadh Cuilinn, Raghnallach, BÁC 6. - ''[http://scoilbhride1917.ie/page/Stair-na-Scoile--Cead-Bliain-faoi-Bhlath/6838/Index.html Bn]: '''1917''' S.mheon: '''Caitliceach''' P.oide: '''Gráinne Dollard''' Daltaí (22-23): '''379''''' * [https://www.scoilcm.ie/ '''Scoil Chaitlín Maude'''], Cnoc Mhuire, Tamhlacht, Baile Átha Cliath 24. - ''[https://www.scoilcm.ie/stairhistory.html Bn]: '''1985''' S.mheon: '''Ilchreidmheach,''' P.oide: Bairbre Ní Ghoill, Daltaí (22-23): '''307''''' * [http://scoilchaoimhin.ie/index.html '''Scoil Chaoimhín'''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240103235022/http://scoilchaoimhin.ie/index.html |date=2024-01-03 }}, Sráid Mhaoilbhríde, BÁC 1. - ''[http://scoilchaoimhin.ie/fuacuteinneabout-us.html Bn] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240103235021/http://scoilchaoimhin.ie/fuacuteinneabout-us.html |date=2024-01-03 }}: '''1983''' S.mheon: '''Caitliceach''' P.oide: '''Ciaran Ó Fearraigh''', Daltaí (22-23): '''62''''' * '''[https://www.scoilchronain.ie/ Scoil Chrónáin]''', Ráth Cúil, Co ÁC. - ''[http://www.beo.ie/alt-aras-chronain.aspx Bn]: '''1975''' S.mheon: '''Caitliceach''' P.oide: '''Siobhán Mhic Gearailt''', Daltaí (22-23):'' '''''393''''' * '''[http://www.scoillorcain.ie/ Scoil Lorcáin],''' Cearnóg Eaton, Baile na Manach, Co ÁC. - ''[http://homepage.eircom.net/~scoillorcain/eolas.htm Bn]: '''1952,''' S.mheon: '''Caitliceach''' ,P.oide: '''Colmán Ó Drisceoil''', Daltaí (22-23):'' '''''481''''' * '''[https://scoilmobhi.ie/ Scoil Mobhí],''' Bóthar Mobhí, Glas Naíon, Baile Átha Cliath 9. - ''Bn: '''1972''', S.mheon: '''Caitliceach,''' P.oide: '''Marcella Nic Niallaigh''', Daltaí (22-23):'' '''''247''''' * '''[http://scoilmologa.com/ Scoil Mológa],''' Bóthar Tigh Clár, Crois Araild, BÁC 6W. - ''Bn: '''1987,''' S.mheon: '''Caitliceach,''' P.oide: '''Daire Mac Pháidín''', Daltaí (22-23): '''229''''' * '''[https://www.scoilnaithi.com/ Scoil Naithí],''' Bóthar Átha Leathain, Baile an tSaoir, BÁC 16. - ''[https://www.scoilnaithi.com/ar-scoil/stair Bn]: '''1973,''' S.mheon: '''Caitliceach,''' P.oide: '''Paula Ní Uigín''', Daltaí (22-23): '''229''''' * '''[https://www.scoilneasain.ie/ Scoil Neasáin],''' Bóthar Mhic Amhlaoi, Baile Hearman, BÁC 5. - ''[https://www.scoilneasain.ie/page/Stair-na-Scoile/37278/Index.html Bn]: '''1969,''' S.mheon: '''Caitliceach,''' P.oide: '''Deirble Nic Conghamhna''', Daltaí (22-23):'' '''''248''''' * '''[http://www.gaelscoiloilibheir.ie/ Scoil Oilibhéir],''' An Chúil Mhín, Cluain Saileach, BÁC 15. '''-''' ''[http://www.gaelscoiloilibheir.ie/stair-na-scoile--school-history.html Bn]: '''1975,''' S.mheon: '''Caitliceach''' P.oide: '''Antóin Ó Cléirigh''', Daltaí (22-23):'' '''260''' * '''[https://gsnafuinseoige.ie/ Gaelscoil na Fuinseoige],''' Páirc Finsbury Baile an Teampaill, BÁC 16. - ''[https://gaeloideachas.ie/document/iarratas-a-dheanamh-ar-post-i-ngaelscoil/ Bn]: '''2016,''' S.mheon: '''Ilchreidmheach,''' P.oide: '''Aisling Uí Fhéich''', Daltaí (22-23): '''334''''' * [https://www.gaelscoillaighean.com/ '''Gaelscoil Laighean'''], Bóthar Chnoc Ainbhil, Cnoc Mhuirfean, BÁC14. - ''Bn: '''2019,''' S.mheon: '''Ilchreidmheach,''' P.oide: Aoife Ní Scolaí, Daltaí (22-23): '''54''''' * [https://www.gaelscoilaine.com/ '''Gaelscoil Áine'''], Bóthair Móibhí, Drom Chonrach BÁC 9, ''[https://gaeloideachas.ie/muinteoir-ranga-priomhshrutha-a-earcu-ag-gaelscoil-aine-bac9/?lang=ga Bn]: '''2019,''' S.mheon: '''Ilchreidmheach,''' P.oide: '''Niamh Nic Dhiarmada''', Daltaí (22-23): '''89''''' * '''[https://bunscoilsynge.ie/ Bunscoil Sancta Maria] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20231130015202/https://bunscoilsynge.ie/ |date=2023-11-30 }},''' Sráid Synge BÁC 7, ''Bn: '''2017.''' S.mheon: '''Caitliceach,''' P.oide: '''Victoria McQuaid''', Daltaí (22-23): '''113,''''' * '''[http://www.scoilsantain.com/ Scoil Santain],''' Bóthar na hAbhann Móire, Tamhlacht, BÁC 24. - ''Bn: '''1979,''' S.mheon: '''Caitliceach,''' P.oide: '''Róisín Ní Chearúil''', Daltaí (22-23):'' '''293''' * '''[https://gaelscoilnamara.ie/ Gaelscoil na Mara],''' Domhnach Bat, Co. ÁC. ''[https://gaeloideachas.ie/school/gaelscoil-na-mara/ Bn]: '''2020''' S.mheon: '''Ilchreidmheach,''' P.oide: '''Karen Ní Chatháin,''' Daltaí (22-23): '''53''''' * '''[http://www.gslir.ie/ Gaelscoil Lir],''' Lána Bhaile Uí Fhoirtcheirn, Teach Sagard, BÁC 24, ''Bn: '''2021''' S.mheon: P.oide: Daltaí (22-23): '''23''''' * [http://www.gsgm.ie/ '''Gaelscoil Ghráinne Mhaol'''], Bóthar Mhainéar na Gráinsí, Baile Dhúil, BÁC 13, ''Bn: '''2021''' S.mheon: '''ilchreidmheach,''' P.oide: '''Cliodhna Ní''' '''Chearbhaill''', Daltaí (22-23): '''16''''' * '''[https://gaelscoileoin.ie/ Gaelscoil Eoin],''' Plás Haddington, BÁC 4. - ''Bn: '''2021''''' ''S.mheon: '''ilchreidmheach,''' P.oide: '''Cristín Ní Chairealláin''', Daltaí (22-23):'' '''''23''''' == Contae Loch Garman == ==== Meánscoileanna ==== * [[Meánscoil Gharman]], 4 Brown's Wood, Inis Córthaidh, Co. Loch Garman. ==== Bunscoileanna ==== * [[Gaelscoil Charman]], An Charraig Bhán Thuaidh, Loch Garman, Co. Loch Garman. * [[Gaelscoil Mhoshíológ]], Bóthar Carn an Bhua, Guaire, Co. Loch Garman. * [[Gaelscoil Inis Córthaidh]], Bóthar Ros Mhic Thriúin, Inis Córthaidh, Co. Loch Garman. == Contae an Longfoirt == ==== Bunscoileanna ==== * [[Gaelscoil an Longfoirt]], Cúirt Auburn, Rae an Chalaidh, An Longfort. == Contae na hIarmhí == ==== Meánscoileanna ==== * [[Gaelcholáiste Átha Luain (A)]], Bóthar na Díthreibhe, Áth Luain, Co. na hIarmhí. ==== Bunscoileanna ==== * [[Gaelscoil an Mhuilinn]], Oaklands, An Muileann gCearr, Co na hIarmhí. * [[Scoil na gCeithre Máistrí]], Díseart Mhuire, Bóthar na Dithréibhe, Baile Átha Luain, Co na hIarmhí. * [[Gaelscoil Choillín]], An Muileann gCearr,Co na hIarmhí. == Contae Cheatharlach == ==== Meánscoileanna ==== * [[Gaelcholáiste Cheatharlach]], Easca, Ceatharlach. ==== Bunscoileanna ==== * [[Gaelscoil Eoghain Uí Thuairisc]], Cnoc na Silíní, Ceatherlach, Contae Cheatharlach [N52.82978 W006.91219] == Contae Chill Chainnigh == ==== Meánscoileanna ==== * [[Coláiste Pobail Osraí]], Bóthar Urmhumhan, Cill Chainnigh. ==== Bunscoileanna ==== * [[Gaelscoil Osraí]], Bóthar Uachar Rátha, Cathair Chill Chainnigh, Contae Chill Chainnigh [N52.63979 W007.24544] == Contae Chill Mhantáin == ==== Meánscoileanna ==== * [[Coláiste Ráithín]], Bóthar Florence, Bré, Co. Chill Mhantáin. * [[Gaelcholáiste na Mara]], Páirc na bPiarsach, Bóthar an Ghleanntáin, An t-Inbhear Mór, Co. Chill Mhantáin. ==== Bunscoileanna ==== * [[Gaelscoil an Inbhir Mhóir]], Bóthar Emoclew, An tInbhear Mór, Co Chill Mhantáin. * [[Gaelscoil Chill Mhantáin]], An Casadh Meidhreach, Cill Mhantáin. * [[Gaelscoil Uí Chéadaigh]], Bóthar Vevay, Bré, Co Chill Mhantáin. * [[Scoil Chualann]], Bóthar Vevay, Bré, Co Chill Mhantáin. * [[Gaelscoil na Lochanna]], Halla an Choiste Gairmoideachais,Baile Coimín,Co Chill Mhantáin. * [[Gaelcholáiste na Mara]], Páirc na bPiarsach, Bóthar an Ghleantáin, An t-Inbhear Mór, Co. Chill Mhantáin. * [[Gaelscoil na gCloch Liatha]], Bealach Laighean (Black Lion) Na Clocha Liatha, Co. Chill Mhantáin. == Contae Lú == ==== Meánscoileanna ==== * [[Coláiste Rís (S)]], Sráid an tSéipéil, Dún Dealgan, Co. Lú. * Gaelcholáiste Dhún Dealgan, Teach Róibín, Dún Dealgan, Co. Lú ==== Bunscoileanna ==== * [[Gaelscoil Dhún Dealgan]], Muirtheimhne Mór, Na Riascaigh Uachtarach, Dún Dealgan, Co. Lú. * [[Scoil Aonghusa]], Geata an Domhnaigh, Droichead Átha, Co. Lú. == Contae Uibh Fhailí == ==== Bunscoileanna ==== * [[Gaelscoil an Eiscir Riada]], Cluain Calga, Tulach Mhór, Co. Uíbh Fhailí. * [[Gaelscoil Éadan Doire]], Lárionad Gnó Éadain Doire, Éadan Doire, Co. Uíbh Fháilí. == Contae Laoise == ==== Bunscoileanna ==== * [[Gaelscoil Tromaire]], Tromaire, Maighean Rátha, Co Laoise. * [[Gaelscoil Phort Laoise]], Páirc Uí Fhaoláin, Port Laoise, Co. Laoise. * [[Gaelscoil an tSlí Dála]], An Bealach Mór, Co Laoise. = Cúige Mumhan = == Contae Phort Láirge == ==== Meánscoileanna ==== * [[Meánscoil San Nioclás]], An Rinn, Dún Garbhán, Co. Phort Láirge. * [[Gaelcholáiste Phort Láirge]], Kilbarry Road, Port Láirge, Co. Phort Láirge ==== Bunscoileanna ==== * [[Gaelscoil na nDéise]], Bóthar Gracedieu, Cathair Phort Láirge, Contae Phort Láirge. [N52.26342 W007.12894] * [[Gaelscoil Philib Barún]], Seanbhóthar Phort Láirge, Trá Mhór, Contae Phort Láirge. [N52.16856 W007.14662] * [[Gaelscoil Phort Láirge]], Plás Mhuire, Baile Mhic Gonair, Contae Phort Láirge. [N52.229823 W007.061849] * [[Scoil Gharbháin]], Clais na Lachan, Dún na Mainistreach, Dún Garbháin, Co. Phort Láirge. [N52.099785 W007.595427] * [[Scoil na Leanaí]], Coláiste na Rinne, An Mhaoilinn, Rinn Ó gCuanach, Dún Garbháin, Contae Phort Láirge [N52.04962 W007.59236] == Contae an Chláir == ==== Meánscoileanna ==== * [[Gaelcholáiste an Chláir]], F/ch Coláiste Phobail na hInse, Inis, Co an Chláir. ==== Bunscoileanna ==== * [[Gaelscoil Dhonncha Rua]], Sionna, Co. an Chláir. * [[Gaelscoil Mhichíl Chíosóig]], Gleann Aibhne, Bóthar an Ghoirt, Inis, Co. an Chláir. * [[Gaelscoil Uí Choimín]], Cill Rois, Co an Chláir. * [[Scoil Náisiúnta Iosaf]], Maigh, An Leacht, Co an Chláir. == Contae Chorcaí == ==== Meánscoileanna ==== * [[Coláiste an Phiarsaigh]], Gleann Maighir, Corcaigh. * [[Coláiste Ghobnatan Naofa]], Baile Mhic Íre, Maigh Chromtha, Co. Chorcaí. * [[Gaelcholáiste Chloich na Coillte]], Cloich na Coillte, Co. Chorcaí. * [[Gaelcholáiste Choilm]] (A), Baile an Chollaigh, Co. Chorcaí. * [[Gaelcholáiste Dáibhéid]], An tÁrdán Theas, Corcaigh. * [[Pobalscoil na Tríonóide]], Eochaill, Co. Chorcaí. * [[Scoil Mhuire]], Béal Átha an Ghaorthaidh, Co Chorcaí. * [[Gaelcholáiste Mhuire]], An Mhainistir Thuaidh, Ard Mhuire, Corcaigh. ==== Bunscoileanna ==== * [[Gaelscoil na Dúglaise]], Br. Theas na Dúglaise, Dúglas, Corcaigh. * [[Gaelscoil an Ghoirt Álainn]], Aibhinne Murmont, An Ghoirt Álainn, Corcaigh. * [[Gaelscoil Bheanntraí]], An Príomhshráid, Beanntraí, Co Chorcaí. * [[Gaelscoil Charraig Uí Leighin]], Bóthar Chorcaí, Carraig Uí Leighin, Corcaigh. * [[Gaelscoil Chloch na gCoillte]], Scartagh, Cloch na gCoillte, Co Chorcaí. * [[Gaelscoil Choráin]], Sráid na Trá, Eochaill, Co Chorcaí. * [[Gaelscoil de hÍde]], Sráid Mhic Curtain, Mainistir Fhear Maí, Co. Chorcaí. * [[Gaelscoil Dhoctúir Uí Shúilleabháin]], Gort na Cloiche, An Sciobairín, Co Chorcaí. * [[Gaelscoil Dhroichid na Banndan]], Pavillion CLG, Droichead na Banndan, Co Chorcaí. * [[Gaelscoil Mhachan]], Teach Rinn Mhachain, Avenue de Rennes, An Charraig Dhubh, Corcaigh. * [[Gaelscoil Mhainistir na Corann]], An Ionad Phobail, Mainistir na Corann, Co Chorcaí. * [[Gaelscoil Pheig Sayers]], F/ch Gaelcholáiste Mhuire, An Mhainistir Thuaidh, Corcaigh. * [[Gaelscoil Sheáin Uí Éigeartaigh]], Carraig na Fhia, An Cóbh, Corcaigh. * [[Gaelscoil Sheáin Uí Ríordáin]], Cúl Rua, Baile an Chollaigh, Co Chorcaí. * [[Gaelscoil Thomáis Dáibhís]], Cnoc an tSamhraidh, Maigh Eala, Co Chorcaí. * [[Gaelscoil Uí Riada]], Wilton, Baile an Easpaig, Corcaigh. * [[Gaelscoil an Teaghlaigh Naofa]], Bóthar na mBuaircíní, Baile Feitheán, Corcaigh. * [[Scoil na nÓg]], Gleann Maighir, Corcaigh. * [[Scoil Naomh Therese]], Páirc Bhaile an Easpaig, Baile an Easpaig, Corcaigh. * [[Gaelscoil {{sic|Mhus|craí|hide=yes}}]], Estáit Riverview, Teamhair, An Bhlarna, Co. Chorcaigh. * [[Gaelscoil Uí Drisceoil]], Club Rugbaí Old Christians, Gleann Maghair, Co Chorcaí. * [[Gaelscoil Chionn tSáile]], Ceapach, Cionn tSáile, Co. Chorcaigh. == Contae Chiarraí == ==== Meánscoileanna ==== * [[Coláiste Íde]], Baile an Ghóilín, An Daingean, Co. Chiarraí. * [[Gaelcholáiste Chiarraí]], Tobar Mhaigh Doire, Trá Lí. * [[Pobalscoil Chorca Dhuibhne]], An Gróbh, An Daingean, Co Chiarraí. * [[Meánscoil na Toirbhirte]], An Daingean, Co Chiarraí. * [[Coláiste na Sceilge]] (A), Cathair Saidhbhín, Co Chiarraí. ==== Bunscoileanna ==== * [[Gaelscoil Aogáin]], Bóthar an Choláiste, Oileán Chiarraí, Co Chiarraí. * [[Gaelscoil Faithleann]], An Pháirc, Cill Airne, Co Chiarraí. * [[Gaelscoil Lios Tuathail]], Bóthar na Leabharlainne, Lios Tuathail, Co Chiarraí. * [[Scoil Mhic Easmainn]], Ráth Rónáin, Trá Lí, Co Chiarraí. '''Naíonraí''' * == Contae Luimnigh == ==== Meánscoileanna ==== * [[Gaelcholáiste Uí Chonbá]], F/ch Desmond College, Gort Buí, Caisleán Nua Thiar, Co. Luimnigh. * [[Coláiste Laurel Hill FCJ]], Cnoc na Labhráis, Luimneach. * [[Gaelcholáiste Luimnigh]], Meal Sior Anraí, Cathair Luimnigh. ==== Bunscoileanna ==== * [[An Mhodhscoil]], Bealach Uí Chonaill, Luimneach. * [[Gaelscoil Sheoirse Clancy]], Teach an Chnoic Theas, Cnoc Theas, Luimneach. * [[Gaelscoil Ó Doghair]], Ionad an Phobail, An Caisleán Nua Thiar, Co. Luimnigh. * [[Gaelscoil Sáirséal]], Sráid an Droichid, Luimneach. * [[Gaelscoil Chaladh an Treoigh]], Móin a Lín, Caladh an Treoigh, Co. Luimnigh. * [[Gaelscoil an Ráithín]], Club rugbaí Garryowen, Tuar an Daill, An Ráithín, Co. Luimnigh. '''Naíonraí''' * == Contae Thiobraid Árann == ==== Meánscoileanna ==== * [[Gaelcholáiste an Aonaigh]], Bóthar Dhroimín, Aonach Urmhumhan, Co Thiobraid Árann. * [[Gaelcholáiste na Siúire]], Cluain na gCaisleáin, Bóthar an Aonaigh, Dúrlas, Co. Thiobraid Árann. * [[Gaelcholáiste Chéitinn]], An Meall, Cluain Meala, Co. Thiobraid Árann. ==== Bunscoileanna ==== * [[Gaelscoil Aonach Urmhumhan]], Bóthar Naomh Chonláin, Gort Lán Rua, An tAonach, Co. Thiobraid Árann. * [[Gaelscoil Thiobraid Árann]], Morgáiste, Co. Thiobraid Árann. * [[Gaelscoil Bhríde]], Teach Monatrea, Bóthar na Mainistreach, Durlas Éile, Co. Thiobraid Árann. * [[Gaelscoil Charraig na Siúire]], Bóthar Chúl na Muc, Carraig na Siúire, Co. Thiobraid Árann. * [[Gaelscoil Chluain Meala]], Baile Gaelach, Cluain Meala, Co. Thiobraid Árann. '''Naíonrai''' * = Naisc sheachtracha = * [http://www.gaelscoileanna.ie/index.php?page=primary_schools Bunscoileanna] * [http://www.gaelscoileanna.ie/index.php?page=secondary_schools Iarbhunscoileanna] [[Catagóir:Gaelscoileanna in Éirinn|*]] njagsgzl7bk0y50nznxuh7s2odm260o An tUltach 0 20163 1272191 1223431 2025-06-29T20:23:33Z Taghdtaighde 60452 Beagán curtha leis 1272191 wikitext text/x-wiki {{Teideal iodálach}} {{WD Bosca Sonraí Nuachtán |image=[[Íomhá:AntUltach.jpg|200px]] |tancament=2018 |periodicitat=Míosachán |publicat_a=[[Éire|Éirinn]] }} B'é '''An tUltach''' [[Iriseoir|iris]] oifigiúil [[Conradh na Gaeilge#Comhaltas Uladh|Chomhaltais Uladh]]. Bunaíodh an iris sa bhliain 1924. B'é ''An tUltach'' an iris ba shine dá raibh ann as [[An Ghaeilge|Gaeilge]] tráth ar cuireadh deireadh leis. Foilsíodh an gnáth-eagrán deiridh de ''An tUltach'' mí Aibreáin sa bhliain 2018.<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://nos.ie/meain/deireadh-leis-an-iris-an-tultach/|teideal=Deireadh leis an iris ‘An tUltach’|údar=[[Maitiú Ó Coimín]]|work=[[Nós (iris)|NÓS]]|dátarochtana=2020-03-01}}</ref> == Stair == Bunaíodh ''An tUltach'' sa mbliain 1924 agus foilsíodh ar bhonn míosúil é ó shin. Bhí sé ar cheann de na hirisí is rathúla i saol na Gaeilge agus cé is moite de [[An Timire|''An Timire'']] ba í an iris is faide i gcló. Bhí maoiniú rialta á fháil ag an iris ó [[Foras na Gaeilge|Fhoras na Gaeilge]] go dtí go ndearnadh athstruchtúrú ar an múnla maoinithe d’[[Nuachtán|fhoilseacháin]] Ghaeilge in 2013. Ba ag brath ar airgead ó fhoinsí éagsúla a bhí ''An tUltach'' ó 2013 go dtí 2018..., Comhairle Ealaíon Thuaisceart Éireann, Conradh na Gaeilge, ranna rialtais Thuaidh agus Theas, fógróirí agus síntiúsóirí ina measc. Fuair na feidhmeannaigh deontas thart ar £30,000 leis an saibhreas millteanach atá carntha thar chéad bliain a chur ar fáil go digiteach don phobal.<ref name=":0" /> Dornán de bhlianta tar éis gur cuireadh deireadh leis an iris,<ref name=":0" /> d'fhoilsigh meitheal deonach eagrán speisialta ar an 7ú Nollaig 2024 le ceiliúradh a dhéanamh ar an ''Ultach'' chéad bliain ó bunaíodh é.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/geamaireacht-na-nollag-sa-taibhdhearc-seoltai-leabhar-agus-comortas-filiochta-ag-acadamh-rioga-na-heireann/|teideal=Geamaireacht na Nollag sa Taibhdhearc, seoltaí leabhar agus comórtas filíochta ag Acadamh Ríoga na hÉireann|údar=[[Bridget Bhreathnach]]|dáta=2024-12-06|work=[[Tuairisc.ie]]|dátarochtana=2025-06-27}}</ref> == Féach freisin == * [https://stairfaoicheilt.antultach.com/category/cartlann/ Cartlann ar líne] (1957-1975) * [https://antultach.com/logail-air/ antultach.com] * [https://antultach.wordpress.com/ antultach.wordpress.com/] == Tagairtí == {{reflist}} == Léitheoireacht bhreise == * [[Regina Uí Chollatáin|Uí Chollatáin, R.]] (eagarthóir), [[Ruth Lysaght|Lysaght, R.]] agus [[Aoife Uí Fhaoláin|Uí Fhaoláin, A.]] (cúntóirí taighde). ''[https://www.forasnagaeilge.ie/wp-content/uploads/2016/06/Tuarasc%C3%A1il-R.-U%C3%AD-Chollat%C3%A1in-2011.pdf "Tuarascáil ar straitéis úr maidir le Foras na Gaeilge i leith earnáil na meán Gaeilge clóite agus ar líne: Athláithriú agus athshealbhú teanga"].'' (2011). [[Foras na Gaeilge]] {{síol-nuachtán}} {{DEFAULTSORT:Ultach, An t}} [[Catagóir:Irisí Gaeilge]] [[Catagóir:Irisí Éireannacha]] [[Catagóir:Cúige Uladh]] g6vusqxfsgw86snv0mcgv5qojc4g4tr Linda Bhreathnach 0 24229 1272213 1246371 2025-06-30T04:15:19Z InternetArchiveBot 47196 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1272213 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Duine de na haisteoirí is gnóthaí agus is aitheanta atá ag saothrú trí mheán na Gaeilge is ea '''Linda Bhreathnach'''. Bíonn sí le feiceáil ar chláir mar [[Ros na Rún]], [[The Running Mate]] agus [[Seacht]]. ==Luathshaol== Rugadh Linda Bhreathnach sa bhliain [[1983]] i [[Ros Muc]] i nGaeltacht Chontae na Gaillimhe. Ba thábhairneoir é a hathair. == Gairm == Bhain sí ról Róise de Búrca amach ar ''Ros na Rún'' tar éis di an Ardteist a chríochnú, nuair nach raibh ach seacht mbliana déag slánaithe aici. Bhain sí an chéad áit i gcomórtas Miss Galway 2007 agus an dara háit i gcomórtas Miss Ireland sa bhliain sin. Maidir le rólanna, deir sí go mba “bhreá liom an deis a fháil ar stáitse chun bean láidir, fhiáin, a léiriú. Bean neamhspleách, lena cuid smaointe féin, agus duine a bheadh mar inspioráid do mhná eile,” ar sí. “Nílim i ndiaidh an deis sin a fháil go fóill, i ndáiríre, ach b’fhéidir go dtiocfadh sé lá éigin.” É sin is maith léi carachtair dhifriúla a léiriú freisin. Ról Eithne atá aici i ''Seacht''. Dar léi “Caithfidh mé a admháil go raibh díomá orm ar dtús nuair a léigh mé an script,” ar sí. “Bhí Eithne i gcónaí ina cailín maith, nár chuir isteach ar éinne, agus thaitin an ról sin liom. Bhí mé sásta a bheith ag aisteoireacht mar Eithne, go háirithe mar gur thaitin sí liom mar dhuine. Thuig mé í agus bhí áthas orm nár tharraing sí trioblóid uirthi féin agus nach raibh sí ina duine gránna. Mar sin, bhí mé amhrasach nuair a fuair mé amach go raibh history ag Eithne, agus nach raibh sí chomh soineanta nó chomh deas agus a shamhlaigh muid ar fad ón tús. Is dócha nach raibh ann ach go raibh mé i ndiaidh aithne a chur ar mo charachtar agus go tobann, bhí sí difriúil, agus bhí sin deacair ar dtús. De réir mar a d’éirigh mé cleachtach ar an script, áfach, d’éirigh mé níos compordaí leis an Eithne nua seo, agus tá mé breá sásta leis an ról nua atá agam sa tsraith.” Taitníonn [[ióga]] agus scríbhneoireacht léi. Tháinig Linda sa dara háit ar ''[[An Ríl Deal]]'', comórtas damhsa ar [[TG4]]. Ar an gcéad clár, roghnaíodh í mar an damhsóir is fearr agus mar thoradh bhí sí slán go dtí an tríú seachtain. Ar an gcúigiú seachtain bhí sí sa bhunbheirt le [[Micheál Ó Ciaraidh]]. == Naisc sheachtracha == * [http://www.independent.ie/entertainment/news-gossip/linda-breathnach-1275128.html Sunday Independent] * [http://www.independent.ie/entertainment/tv-radio/fame-game-linda-stars-in-new-drama-1259383.html Sunday Independent] * [http://www.irishfilmboard.ie/movie.php?id=611 The Running Mate] * [http://www.tg4.ie/bearla/clar/seac/eith.asp]{{Dead link|date=Meitheamh 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} ("Eithne") * [http://www.imdb.com/name/nm0080436/ IMDB] {{DEFAULTSORT:Breathnach, Linda}} [[Catagóir:Aisteoirí Éireannacha]] [[Catagóir:Ban-aisteoirí Éireannacha]] [[Catagóir:Muintir Ros na Rún]] [[Catagóir:Daoine as Contae na Gaillimhe]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1983]] [[Catagóir:Daoine beo]] rksa8laf68kpulow2nlefcc91wq7gyg Julius Pokorny 0 28040 1272212 1200016 2025-06-30T02:44:50Z InternetArchiveBot 47196 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1272212 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Ba scoláire é '''Julius Pokorny''' ([[12 Meitheamh]] [[1887]]– [[8 Aibreán]] [[1970]]) a raibh an-chur amach aige ar na [[teangacha Ceilteacha]], agus ar an [[an Ghaeilge|nGaeilge]] go háirithe.<ref name='Ainm'>{{Cite web-en|url=https://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=289|title=POKORNY, Julius (1887–1970) {{!}} ainm.ie|author=[[Diarmuid Breathnach]] agus [[Máire Ní Mhurchú]]|access-date=2024-02-19|language=ga|work=[[Ainm.ie|An Bunachar Náisiúnta Beathaisnéisí Gaeilge]] (Ainm.ie)}}</ref> Thacaigh sé le [[náisiúnachas]] na h[[Éire]]ann. Rugadh i b[[Prág]], [[an Ostair-Ungáir|san Ostair-Ungáir]] é agus d’fhreastail sé ar Ollscoil [[Vín]], áit ar theagasc sé ón mbliain 1913 go dtí 1920. Bhí sé na ollamh le focleolaíocht Cheilteach ag Ollscoil Friedrich Wilhelm i m[[Beirlín]] ó 1920 go dtí 1935, sular fhionn na [[Naitsíochas|Naitsithe]], d’ainneoin gur thacaigh sé leis an náisiúnachas [[An Ghearmáin|Gearmánach]] a bhí ann, gur den chine [[An Giúdachas|Giúdach]] é. Bhí comhfhreagras idir é féin agus [[Ruairí Mac Easmainn]] agus iad i mBeirlín agus san Ostair faoi seach i Mí an Mhárta sa bhliain 1916.<ref>Reinhard R. Doerries, ''Prelude to the Easter Rising: Sir Roger Casement in Imperial Germany'', Frank Cass, London & Portland 2000, p. 189,</ref> Bhí sé ina eagarthóir ar an iris thábhachtach ''Zeitschrift für celtische Philologie'' roimh [[an Dara Cogadh Domhanda]], agus ba eisean a chuir os comhair an phobail in athuair í ina dhiaidh sin. D'éalaigh sé go dtí [[an Eilvéis]] sa bhliain 1943,<ref>Keogh p.&nbsp;103</ref> áit ar theagasc sé ar feadh cúpla bliain ag Ollscoil Bherne agus ag Ollscoil [[Zürich]] go dtí gur éirigh sé as i 1959. Sa bhliain 1954, bronnadh ollúnacht oinigh air ag Ollscoil Ludwich-Maximillian, [[München]], mar ar mhúin sé go páirtaimseartha i 1956 agus arís ó 1960 go dtí 1965. Ba é a scríobh ''Indogermanisches etymologisches Wörterbuch'' (''Foclóir Sanasaíochta Ind-Eorpacha'', 1956), saothar atá in úsáid go forleathan fós inniu. D’éag sé in Zürich ar an 8 Aibreán 1970, beagnach trí seachtaine tar éis do thram é a leagan i ngar dá bhaile féin. == Tagairtí == {{Refbegin}} * {{cite book|last=Ó Dochartaigh|first=Pól|year=2004|title=Julius Pokorny, 1887–1970: Germans, Celts and Nationalism|url=https://archive.org/details/juliuspokorny1880000odoc|location=Dublin|publisher=Four Courts Press|isbn=1-85182-769-2}} * {{cite book|last=Keogh|first=Dermot|authorlink=Dermot Keogh|year=1998|title=Jews in Twentieth Century Ireland Refugees, Anti-Semitism and the Holocaust|url=https://archive.org/details/jewsintwentiethc0000keog|location=Cork|publisher=Cork University Press|isbn=9781859181508}} {{Refend}} {{Reflist}} == Naisc sheachtracha == * '''(Béarla agus Gearmáinis)''' [http://volny.cz/enelen/pok.htm Bibliography of the Scientific Publications of Julius Pokorny] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060502190016/http://volny.cz/enelen/pok.htm |date=2006-05-02 }} * [http://www.fourcourtspress.ie/product.php?intProductID=592 Book announcement for Pól Ó Dochartaigh, ''Julius Pokorny, 1887–1970: Germans, Celts and nationalism''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071119004412/http://www.fourcourtspress.ie/product.php?intProductID=592 |date=2007-11-19 }} {{DEFAULTSORT:Pokorny, Julius}} [[Catagóir:Teangeolaithe]] [[Catagóir:Scoláirí Gaeilge]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1887]] [[Catagóir:Básanna i 1970]] [[Catagóir:Scríbhneoirí Seiceacha]] j7o1xzsq96sbhsgyc8530iao7gs57ck Acht (Éire) Riar na Córa (Teanga) 1737 0 29219 1272197 1259189 2025-06-29T20:47:18Z TGcoa 21229 1272197 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Imeacht}} Acht a ritheadh i b[[Parlaimint na hÉireann]] sa bhliain 1737 a bhí in '''Acht (Éire) Riar na Córa (Teanga) 1737''' nó '''An tAcht um Riar an Cheartais (Éire) 1737''' (Béarla: ''Administration of Justice (Language) Act (Ireland) 1737''), píosa reachtaíochta a tháinig isteach le linn aimsir na b[[Na Péindlíthe|Péindlithe]], sraith de dhlíthe a chuir cos ar bolg ar na Gaeil i gcoitinne agus ar na Caitlicigh go háirithe. B'éigean d'imeachtaí cúirte a stiúradh sa [[An Béarla|Bhéarla]] amháin, maille le dhoiciméid ghaolmhara, rud a d’fhág nach raibh cead an Ghaeilge a úsáid sna cúirteanna i dTuaisceart Éireann le breis is 300 bliain.<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/ceim-dli-le-gaeilge-le-cur-ar-fail-ag-ollscoil-na-banriona-den-chead-uair/|teideal=Céim dlí le Gaeilge le cur ar fáil ag Ollscoil na Banríona den chéad uair|údar=Pádraic Ó Ciardha|dáta=27 Meitheamh 2025|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-06-29}}</ref> Rinneadh aisghairm ar an reachtaíocht seo ó [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Dheas]] sa bhliain 1962. Ach go dtí 2025, cuireadh cosc ar úsáid na Gaeilge sna cúirteanna ó [[Tuaisceart Éireann|Thuaidh]]. Cé nach raibh an dlí seo in úsáid ar feadh na gcéadta bliain agus nár tugadh aird ar bith air ó d’imigh an fheidhm uaidh, léirigh a leithéid an cineál sochaí choilíneach ghéarleanúnach sheicteach chiníoch a chuir an Bhreatain i bhfeidhm in Éirinn go stairiúil.<ref>{{Lua idirlín|url=https://xn--anpipar-jwa8e.ie/2025/02/peindli-aisghairmthe-faoi-dheireadh/|teideal=Péindlí Aisghairmthe faoi Dheireadh|údar=Cathal Ó Murchú – An Páipéar|dáta=2025-02-28|language=ga-IE|dátarochtana=2025-03-02}}</ref> [[Íomhá:Hilary Benn MP 20050127.jpg|clé|mion|[[Hilary Benn]]]] In 2025, bhí sé dearbhaithe ag [[Hilary Benn]] go ndéanfaidh sé aisghairm ar an Acht. Rinneadh an dlí a aisghairm mar chuid den acht féiniúlachta agus teanga a tháinig isteach i dTuaisceart Éireann mí na Nollag 2022. Cé go raibh an aisghairm mar mhír lárnach den Acht nua Féiniúlachta agus Teanga a tháinig isteach i mí na Nollag 2022, bhí dualgas ar an Rúnaí Stáit an mhír áirithe sin a cheadú é féin, rud nár tharla go dtí mí Feabhra 2025. Cloch mhíle stairiúil a bhí in aisghairm acht 1737 ar an aistear i dtreo chearta teanga cuimsitheacha a bhaint amach do phobal na Gaeilge ó thuaidh. Is faoi Aire Naomi Long CTR atá an polasaí nua maidir le húsáid na Gaeilge sna cúirteanna a chur le chéile.<ref>{{Lua idirlín|url=https://cnag.ie/ga/nuacht/1947-%E2%80%98clochmh%C3%ADle-stairi%C3%BAil%E2%80%99-eile-agus-acht-1737-%C3%B3-aimsir-na-bp%C3%A9indlithe-a-chuireann-cosc-ar-%C3%BAs%C3%A1id-na-gaeilge-sna-c%C3%BAirteanna-%C3%B3-thuaidh-le-haisghairm.html|teideal=‘Clochmhíle stairiúil’ eile agus Acht 1737 ó aimsir na bPéindlithe a chuireann cosc ar úsáid na Gaeilge sna cúirteanna ó thuaidh le haisghairm - Conradh na Gaeilge {{!}} Ar son phobal na Gaeilge|údar=Conradh na Gaeilge|dáta=Feabhra 2025|work=cnag.ie|dátarochtana=2025-03-02}}</ref> Chinn Ollscoil na Banríona i mBéal Feirste le céim sa dlí agus sa nGaeilge a chur ar fáil.<ref name=":0" /> == Féach freisin == * [[Acht Díbeartha, 1697]] * [[Fuascailt na gCaitliceach]] * [[Na Péindlíthe]] * [[Hilary Benn]] == Tagairtí == {{Reflist}} == Naisc sheachtracha == * [http://www.nuacht24.com/gne-ailt/droim-laimhe-is-diultu-glan-don-ghaeilge Droim láimhe is diúltú glan don Ghaeilge] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100606191447/http://www.nuacht24.com/gne-ailt/droim-laimhe-is-diultu-glan-don-ghaeilge/ |date=2010-06-06 }} * [http://www.opsi.gov.uk/RevisedStatutes/Acts/aip/1737/caip_17370006_en_1 Revised Statute from The UK Statute Law Database] * [http://www.courtsni.gov.uk/NR/rdonlyres/C7ADCB9F-94B9-45A3-A8FB-4EF995B1C52D/0/j_j_TRE7587Final.htm (Athbhreithniú Breithiúnach) IN THE MATTER OF AN APPLICATION BY CAOIMHIN MacGIOLLA CATHAIN FOR JUDICIAL REVIEW, AND IN A MATTER OF A DECISION BY THE NORTHERN IRELAND COURT SERVICE, AND IN THE MATTER OF THE ADMINISTRATION OF JUSTICE (LANGUAGE) ACT (IRELAND) 1737] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110716081804/http://www.courtsni.gov.uk/NR/rdonlyres/C7ADCB9F-94B9-45A3-A8FB-4EF995B1C52D/0/j_j_TRE7587Final.htm |date=2011-07-16 }} * [http://www.theyworkforyou.com/ni/?id=2010-04-26.7.1 Cheistigh [[Mark Durkan]] an tAire Dlí, An tUas. David Ford] * [http://andrumamor.nireblog.com/post/2008/10/29/adams-ag-tacu-le-caoimhin-pobal-sa-chuirt adams-ag-tacu-le-caoimhin-pobal-sa-chuirt ] {{Webarchive|url=https://archive.today/20091227001613/http://andrumamor.nireblog.com/post/2008/10/29/adams-ag-tacu-le-caoimhin-pobal-sa-chuirt |date=2009-12-27 }} * [http://irishmediawatch.com/?p=1847 Céim Siar Maidir le Stádas na Gaeilge ó Thuaidh] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110713060117/http://irishmediawatch.com/?p=1847 |date=2011-07-13 }} [[Catagóir:Stair Thuaisceart Éireann]] [[Catagóir:Dlíthe na Ríochta Aontaithe]] [[Catagóir:Stair na Gaeilge]] [[Catagóir:Dlíthe Shasana]] [[Catagóir:Péindlíthe na hÉireann]] sk7qkas9vabqt2ya52n8ofrebdgzo0j An Phicnic Leictreach 0 37551 1272137 1266299 2025-06-29T17:07:59Z TGcoa 21229 1272137 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Imeacht| v_p18 =Bille Eilish ag an fhéile Phicnic Leictreach 2019.jpg}} Is [[féile]] bhliantúil cheoil agus ealaín é '''An Phicnic Leictreach'''<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/programmes/b00tpmt7 |teideal=BBC Radio Ulster - Blas, 14/09/2010 |language= |foilsitheoir=BBC.co.uk |date=2010-09-14 |accessdate=2012-08-22}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.foinse.ie/eagarfhocal-a-litreacha/scealta-on-taobh-rua/1745-blas-na-feile-i-bpairc-an-chrocaigh-an-bhliain-seo |teideal=Blas na féile i bPáirc an Chrócaigh an bhliain seo |foilsitheoir=Foinse.ie |date= |accessdate=2012-08-22 |dátarochtana=2012-08-21 |archivedate=2012-08-19 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120819212744/http://www.foinse.ie/eagarfhocal-a-litreacha/scealta-on-taobh-rua/1745-blas-na-feile-i-bpairc-an-chrocaigh-an-bhliain-seo }}</ref><ref>{{Lua idirlín |url=http://www.laois.ie/YourCouncil/Publications/CorporateAffairs/AnnualReports/FileDownload,2425,en.pdf |teideal=Cóip cartlainne |dátarochtana=2012-08-21 |archivedate=2014-01-31 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140131100101/http://www.laois.ie/YourCouncil/Publications/CorporateAffairs/AnnualReports/FileDownload,2425,en.pdf }}</ref> (nó ''An Phicnic Aibhléise'', ''An Phicnic Aibhléiseach'', ''An Fhleadhóg Leictreach'' uaireanta; [[An Béarla|Béarla]]: '''''Electric Picnic''''') a bhíonnar siúl i Halla an tSráidbhaile, [[An Sráidbhaile (Laois)|An Sráidbhaile]], Contae Laoise<ref>Stradbally Hall in Stradbally, County Laois</ref> in [[Éire|Éirinn]]. == Eagraíocht == Bíonn sé á reáchtáil ag Pod Concerts agus Festival Republic, a cheannaigh an scairsheilbh tromlaigh sa bhliain [[2009]]. Roghnaíodh í mar 'Best Medium-Sized European Festival' sa bhliain [[2010]] ag European Festival awards é, agus vótáladh mar 'Best Big Festival' i ngach Irish Festival Awards ó tosaíodh ag bronnadh na ngradam sa bhliain [[2007]]. [[Íomhá:Des Bishop.jpg|clé|mion|bhí [[Des Bishop]] ina fhear tí le roinnt blianta]] Tá clú agus cáil dhomhanda ar an bhFleadhóg, dúradh gur leagan Éireannach de ''[[Glastonbury]]'' a bhí ann chomh maith le inspioráid do Latitude. Chuir an irisleabhar Mheiriceánach, [[Billboard]], síos air mar seo ''"a magnificent rock n roll circus, a textbook example of everything a festival should be''" agus mhaíomh [[Rolling Stone]] gurbh é ceann de na féilte ab fhearr a d'fhreastail siad air riamh. Bíonn rogha cheoil níos leithne ag An bhFleadhóg Leictreach agus is éagsúil an fhéile í ó chinn eile in Éirinn dá bharr. Cuirtear níos mó béime ar sheirbhísí agus áiseanna maithe (bia agus socraithe codlata) agus bíonn an t-atmaisféar, go ginearálta, níos séimhe agus dearfaí. Cuirtear béim ar leith ar ghníomhachtaí glasa, freisin. Bíonn i bhfad níos mó ná ceol i gceist leis an bhFleadhóg; puball [[Pictiúrlann|pictiúrlainne]], láthair Corp agus Anam agus Puball Coméide Idirnáisiúnta (bhí [[Des Bishop]] ina fhear tí le roinnt blianta). Sa bhliain [[2008]], d'fhreastail [[Amnesty International]] ar an bhFleadhóg mar chuid den Chomóradh 60 Bliain ar Chearta Daonna. == Stair na féile == Thosaigh An Fhleadhóg Leictreach mar féile lae sa bhliain [[2004]] agus an bhliain dár gcionn féile dheireadh seachtaine a bhí inti. Deirtear go bhfuil sé ag dul i bhfeabhas gach bliain agus is gar go mbeidh sé níos mó ná Oxegen - díoladh gach ticéad do fhéile na bliana 2008 níos tapúla ná riamh. == Gaeilge == === An Puball Gaeilge === Is in 2007 a chuir [[Rossa Ó Snodaigh]] agus a chomhghleacaithe tús leis an bPuball Gaeilge den chéad uair agus ó shin i leith bíonn "scoth na siamsaíochta" ar fáil ag na [[An Ghaeilge|Gaeil]] mar chuid den bPicnic Leictreach, idir bhuíonta [[Ceol|ceoil]] de gach saghas, [[Podchraolachán|phodchraoltaí]] beo, chainteanna [[Imbolc (comhdháil)|Imbolc]] ("Ted Talks na Gaeilge"), [[GaelGÁIRÍ|ghreann]], [[Drámaíocht|dhráma]], [[Filíocht|fhilíocht]] agus rudaí nach iad. Bíonn grúpaí agus eagraíochtaí éagsúla ag eagrú imeachtaí ann, ó fhéilte ar nós [[Féile na Gealaí]] agus [[IMRAM]], go leithéidí [[GaelGÁIRÍ]], [[REIC]] agus grúpaí eile, go stáisiúin raidió pobal amhail [[Raidió na Life]] agus [[Raidió Fáilte]].<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.glornangael.ie/an-puball-gaeilge-12-bliain-ag-electric-picnic/|teideal=An Puball Gaeilge, 12 bliain ag Electric Picnic!|údar=Dara Ó Baoill|dáta=26 Lúnasa 2019|language=|work=[[Glór na nGael]]|dátarochtana=31 Bealtaine 2024|archiveurl=https://web.archive.org/web/20231202183710/https://www.glornangael.ie/an-puball-gaeilge-12-bliain-ag-electric-picnic/|archivedate=02 Nollaig 2023}}</ref> Spás uathúil é an Puball a bhfuil ról lárnach aige mar mhol do phobal na Gaeilge.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.independent.ie/seachtain/deireadh-seachtaine-lan-craice-agus-ceoil-ag-an-phuball-gaeilge-sa-phicnic-leictreach/a93324877.html|teideal=Deireadh seachtaine lán craice agus ceoil ag an Phuball Gaeilge sa Phicnic Leictreach|údar=[[Eoin O'Hare]]|dáta=05 Meán Fómhair 2023|language=|work=[[Irish Independent]]|dátarochtana=31 Bealtaine 2024|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230907014205/https://www.independent.ie/seachtain/deireadh-seachtaine-lan-craice-agus-ceoil-ag-an-phuball-gaeilge-sa-phicnic-leictreach/a93324877.html|archivedate=7 Meán Fómhair 2023}}</ref> Bhíodh [[An Cabaret Craiceáilte]] ar siúl ann go minic agus bíonn bothán [[Raidió Rí-Rá]] ann ag craoladh beo. === An Chollchoill === "Bliain na Gaeilge" a bhaist an Conradh ar 2018 agus sa bhliain sin chuir siad tús leis an dara hardán d'imeachtaí i nGaeilge ag an bPicnic.<ref name=":0">{{Luaigh foilseachán|date=29 Lúnasa 2018|url=https://www.pressreader.com/ireland/irish-independent/20180829/page/53/textview|title=Na sluaite ag an bpicnic is gaelaí|journal=[[Seachtain]]}}</ref> Thug siad "cuireadh do lucht freastal na féile teacht ar strae sa Chollchoill, áit ina mbeidh cultúr, ceol agus teanga á gceiliúradh"<ref>{{Lua idirlín|url=https://cnag.ie/ga/nuacht/1247-collchoill-na-gaeilge-ag-f%C3%A1s-go-fl%C3%BAirseach-ag-an-bpicnic-leictreach.html|teideal=Collchoill na Gaeilge ag fás go flúirseach ag an bPicnic Leictreach - Conradh na Gaeilge {{!}} Ar son phobal na Gaeilge|dáta=08 Iúil 2019|work=[[Conradh na Gaeilge]]|dátarochtana=2024-06-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200415190622/https://www.cnag.ie/ga/nuacht/1247-collchoill-na-gaeilge-ag-f%C3%A1s-go-fl%C3%BAirseach-ag-an-bpicnic-leictreach.html|archivedate=15 Aibreán 2020}}</ref> istoíche le ceoltóirí spleodracha amhail [[Kneecap]], filíocht ó [[REIC]], scéalaíocht ó Aindrias de Staic, agus neart eile.<ref name=":0" /> Ón mbliain sin i leith tá fás agus forbairt ag teacht air.<ref name=":1">{{Lua idirlín|url=https://www.independent.ie/seachtain/an-ghaeilge-i-lar-an-aonaigh-ag-an-phicnic-leictreach-aris/a1328093189.html|teideal=An Ghaeilge i lár an aonaigh ag an Phicnic Leictreach arís|údar=[[Eoin O’Hare]]|dáta=30 Lúnasa 2023|language=|work=[[Irish Independent]]|dátarochtana=31 Bealtaine 2024|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230907011225/https://www.independent.ie/seachtain/an-ghaeilge-i-lar-an-aonaigh-ag-an-phicnic-leictreach-aris/a1328093189.html|archivedate=07 Meán Fómhair 2023}}</ref> === An Láthair Ghaeltachta === Ó 2018 i leith, mar chuid dá bhfeachtas Croí na Féile, eagraíonn an Conradh "Láthair Ghaeltachta" ina mbíonn "craic, cannaí agus comhluadar na n[[An Ghaeilge|Gael]]" ag an lucht campála. Iartar ar dhaoine spás a chur in áirithe roimh ré.<ref name=":1" /> == Féach freisin == * [[Féile Glastonbury]] == Naisc sheachtracha == * [http://www.electricpicnic.ie Suíomh oifigiúil] * [http://www.cluas.com/music/gigs/electric-picnic-2005.htm Léirmheas ar Phicnic na bliana 2005] * [http://www.drop-d.ie/article.php?article_id=79 Léirmheas ar Phicnic na bliana 2005]{{Dead link|date=Aibreán 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://www.cluas.com/music/gigs/electric-picnic-2006-847.htm Léirmheas ar Phicnic na bliana 2006] * [http://www.irishtimes.com/theticket/electricpicnic/ ''The Ticket'' ag Picnic na bliana 2007] * [http://www.electricplaylist.com Seinnliosta ag Picnic na bliana 2008] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080831040201/http://www.electricplaylist.com/ |date=2008-08-31 }} * [http://www.electric-circus.net/20090417193/News/Main-News/oxegen-v-electric-picnic Picnic Leictreach V Oxegen 2009, Troid!] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120222135459/http://www.electric-circus.net/20090417193/News/Main-News/oxegen-v-electric-picnic |date=2012-02-22 }} == Tagairtí == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Picnic Leictreach}} [[Catagóir:Contae Laoise]] [[Catagóir:Féilte Éireannacha]] [[Catagóir:Féilte ceoil]] [[Catagóir:Rac-cheol]] [[Catagóir:Féilte Gaeilge]] [[Catagóir:Buaiteoirí Ghradam NÓS sa rannóg Féile na Bliana]] [[Catagóir:Gearrliostaí Ghradam NÓS sa rannóg Féile na Bliana]] [[Catagóir: Gearrliostaí Ghradam NÓS sa rannóg Gig Bheo na Bliana]] cglqqjr4rwsjl9b6nf8w3o0mqcqn2v6 1050idí 0 40325 1272174 1211321 2025-06-29T20:15:57Z Taghdtaighde 60452 Catagóir curtha leis 1272174 wikitext text/x-wiki {{Deichniúr-nav-2|1055|1050|11}} == Tarluithe == * == Breitheanna == * == Básanna == * == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:1050idí| ]] [[Catagóir:Deichniúra]] f1zlr81dk3u1xlsayqiwdnd3wgivh0j 1080idí 0 40328 1272172 1211315 2025-06-29T20:15:24Z Taghdtaighde 60452 Catagóir curtha leis 1272172 wikitext text/x-wiki {{Deichniúr-nav-2|1085|1080|11}} == Tarluithe == * == Breitheanna == * == Básanna == * == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:1080idí| ]] [[Catagóir:Deichniúra]] drfkg0wi1ho2arvhkqmloi1bfms9qh4 Caoineadh Airt Uí Laoghaire 0 54257 1272236 1271934 2025-06-30T09:12:12Z 137.191.234.106 /* Meáin */ 1272236 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Amhrán}} Is éard is '''Caoineadh Airt Uí Laoghaire''' ann ná [[caoineadh]] fada Gaeilge faoi [[Art Ó Laoghaire]]. [[Eibhlín Dubh Ní Chonaill]], bean chéile Airt, a chum.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=De bharr athruithe i siollabas mheanscoile, níl eolas ag a lán daoine óga ar an dán inniu.|url=http://dx.doi.org/10.2307/25573228|journal=Comhar|date=1997|issn=0010-2369|pages=37|volume=56|issue=2|doi=10.2307/25573228|author=Siobhán Cummiskey}}</ref> [[Íomhá:Caoneaidh 2.jpg|clé|mion|266x266px|An cloch chinn do Airt Uí Laoghaire]] == Meáin == Rinne [[Bob Quinn]] agus an chomhlacht CINEGAEL i gConamara scannán, ''[[Caoineadh Airt Uí Laoire (scannán)|Caoineadh Airt Uí Laoire]]'' ar scéal an chaointe a eisíodh sa bhliain [[1975]],<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Bob Quinn|url=https://www.youtube.com/watch?v=wTic2jokmIQ|date=2009-03-18|author=Concubhar O Liathain}}</ref> bhí [[Seán Bán Breathnach]] le feiceáil den chéad uair ar an scáileán mór sa phríomhról mar Art Ó Laoire agus Caitlín Nic Dhonncha i bpáirt a mhná chéile, Eibhlín Dubh Ní Chonaill. == Leabhair Thagartha == * Ó Tuama, Seán, ''Caoineadh Airt Uí Laoghaire'', (Baile Átha Cliath 1961/1999) == Naisc Sheachtracha == * Caoineadh Airt Uí Laoghaire le UCC, UCCIreland ar [https://www.youtube.com/watch?v=hgz98XY4sh4 Youtube]<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Caoineadh Airt Uí Laoghaire|url=https://www.youtube.com/watch?v=hgz98XY4sh4|date=2016-11-23|author=UCCIreland}}</ref> *[http://vocaroo.com/i/s1Aiyeg94xXM Taifead amaitéarach de leagan iomlán Sheáin Uí Thuama 2014] *[http://homepage.eircom.net/~sosul/page56.html Cuntas ar scéal Airt Uí Laoghaire ó Chumann Staire Bhéal Átha 'n Ghaorthaidh] *Bob Quinn, léacht ar [https://www.youtube.com/watch?v=wTic2jokmIQ Youtube] *Peadar Ó Riada [https://www.shazam.com/gb/track/336636520/caoineadh-airt-ui%CC%81-laoghaire anseo].<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.shazam.com/gb/track/336636520/caoineadh-airt-ui%CC%81-laoghaire|teideal=Shazam|work=Shazam|dátarochtana=2019-05-04}}</ref> <br />{{Glanadh}} == Dán == Is é ''Caoineadh Airt Ui Laoighaire'' i measc na dánta is fearr sa 18ú haois<ref>{{Lua idirlín|url=https://ireland-calling.com/100-favourite-poems/|teideal=Ireland's 100 favourite poems {{!}} Ireland Calling|work=ireland-calling.com|dátarochtana=2019-02-23}}</ref>. Tá caointeoireacht bunaithe ar eilimint filleatas cosúil le moladh na daoine caillte.<ref>{{Lua idirlín|url=https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/lament|teideal=LAMENT {{!}} meaning in the Cambridge English Dictionary|language=en|work=dictionary.cambridge.org|dátarochtana=2019-02-23}}</ref> Uaireanta, thug na clainne airgead don bhean caoineadh. I gcás Caoineadh Airt Ui Laoghaire, sheas sé amach ón ngnáth-caointeoireacht mar gheall ar na mothúcháin pearsanta. Mar gheall  ar na [[Na Péindlíthe|péindlíthe]] ní raibh na [[Eaglais Chaitliceach Rómhánach|Caitlicigh]] ábalta capall a choinnigh arbh fhíu luach níos mó ná £5<ref>{{Lua idirlín|url=https://stairnaheireann.net/2018/09/07/otd-in-1695-penal-laws-are-passed-which-restrict-the-rights-of-catholics-to-have-an-education-to-bear-arms-or-to-possess-a-horse-worth-more-than-five-pounds/|teideal=#OTD in 1695 – Penal Laws are passed which restrict the rights of Catholics to have an education, to bear arms, or to possess a horse worth more than five pounds.|údar=Stair na hÉireann|dáta=2018-09-07|language=en-GB|work=Stair na hÉireann/History of Ireland|dátarochtana=2019-02-23|archivedate=2019-05-04|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190504172718/https://stairnaheireann.net/2018/09/07/otd-in-1695-penal-laws-are-passed-which-restrict-the-rights-of-catholics-to-have-an-education-to-bear-arms-or-to-possess-a-horse-worth-more-than-five-pounds/}}</ref>. Bhí capall maith ag Airt arbh fihú i bhfad níos mó ná  £5<ref name=":5">{{Lua idirlín|url=https://login.dcu.idm.oclc.org/login?qurl=https://www.jstor.org%2fstable%2fpdf%2f27724116.pdf%3frefreqid%3dexcelsior%3a8ba6a56565af31f5ab81a2e123bf1806|teideal=Shibboleth Authentication Request|work=login.dcu.idm.oclc.org|dátarochtana=2019-02-23}}</ref>. Ba mhaith le hAbraham Morris an capall sin a cheannach. B’é Morris ardcheannaire agus tiarna talún. Dhiúltaigh Airt an capall a dhíol do Morris. Mar sin thug Morris dúshlán dó. Is é an duine a bhuaigh an comortas an duine a choinneodh an capall<ref name=":5" />. Ach sa chás sin, dá mbuafadh Airt Ui Laoghaire an troid, rachadh Morris go dtí na póilíní chun gearán a dhéanamh faoi Airt mar gheall ar na Peindlithe. Faoi sin, bhí Airt sainnithe i gcúrsaí dian.   '''V1- ''B’fhéidir gur aithris Eibhlín na dréachtaí seo os cionn an choirp i gCarraig an Ime.''''' Thosaigh Eibhlín an dán sin leis an chéad lá. Thaitin sé léi ón gcéad uair a chasadh ar a chéile iad. Tráth rithábhachtach a bhí ann mar sa bhomainte sin d’fhág sí a clann ina intinn mar bhí fhios aici nach raibh a teaghlach sásta leis an gcaidreamh sin. ''‘Mo ghrá go daingean tú!,'' ''Lá dá bhfaca thu,'' ''Ag ceann tí an mhargaidh,'' ''Thug mo shúil aire dhuit,'' ''Thug mo chroí taitneamh duit,'' ''D’ealaíos óm charaid leat'' ''I bhfad ó bhaile leat'' <ref name=":6">{{Lua idirlín|url=http://fionnbharr-experientia-docet.blogspot.com/2009/10/poem-of-day-caoineadh-airt-ui-laoghaire.html|teideal=Experientia Docet: Poem of the Day - Caoineadh Airt UÍ Laoghaire|údar=Fionnbharr|dáta=2009-10-12|work=Experientia Docet|dátarochtana=2019-02-23}}</ref>''’'' Bhog sí isteach le hAirt i dteach mór i Maigh Chromtha. Phléigh sí saol na bhfuíoll acu. Ní raibh sí clíomhaithe leis an saol a bheidh aici fós. D’fhás sí aníosi dteach beag lena clann. Anois, ní raibh aon oiblegáid aici fiú  éirigh go luath ar  maidin. ''‘Codladh i gclúmh lachan dom,'' ''Go dtíodh dá dtaitneadh liorn'' <ref name=":6" />''’'' Thosaigh Eibhlín ag caint faoin lá dheireanach a chaith sí le hAirt, an 4ú lá de mhí Bealtaine 1773. Bhí cuimhní deas aici faoin lá mar bhí cuma dathúil ar Airt. I dtuairim Eibhlín bhí Airt réidh leis an gcath.  Ní raibh sé neirbhíseach. ‘''Is cuimhin lem aigne'' ''An lá breá earraigh úd,'' ''Gur bhreá thiodh hata duit,'' ''Faoi bhanda óir tarraingthe;'' ''Claíomh cinn airgid,'' ''Lamh dheas chalma''<ref name=":6" />''’'' Bhí Eibhlín ag iompar linbh arís ag an am a bhfuair Airt bás. Bhí beirt paistí acu roimhe sin - Conchúr agus Fear. Bhí fhios aici go dtiocfaidh an lá i gcúpla bliain nuair a thosóidh na buachaillí ag lorg eolas faoi a nathair. Lá amháin ,bheadh uirthi an scéal a mhiniú dóibh faoi cad a tharla dá nathair agus cén fáth. Ní raibh sí ag tnúth leis  an lá sin. ''‘Is nuair thiocfadh chúgham abhaile'' ''Conchúr beag an cheana'' ''Is Fear Ó Laoghaire, an leanbh,'' ''Fiafróid dío go tapaidh''<ref name=":6" />' <br /> '''V2 - ''Nuair a shrioch deirfiúr Airt (ó Chorcaigh) teach an tórraimh in aice Mhaigh Chromtha, fuair sí, de réir an tseanchais, Eibhlín roimpi sa leaba. Seo roinnt den bhriatharchath a bhí eatarthu.''''' '' '' Ní raibh deirfiúr Airt ábalta an próiseas crá croí a thuiscint. Bhí sí an fheargach le hEibhlín mar thit sí ina codladh ag an tórramh d’Airt. Dúirt sí nach raibh aon bhean eile sa tír leis an leibheal dímheas a léiríonn Eibhlín d’fhear céile marbh. Bh’fheidir nach bhfuil  clann Airt sásta leis an gcumann freisin. ''‘Ó Chorcaigh na Seolta Go Droichead na Tóime’.'' ''‘Na raghadh a chodladh ‘na seomra’ Oíche do thórramh’''<ref name=":6" />''.'' Chosain Eibhlín í féin agus dúirt sí nach raibh sí i gcodladh dian. Bhí sí ag tabhairt dona páistí. ''‘Níor throm suan dom;'' ''Ach bhí do linbh ró-bhuartha,'' ''‘S do theastaigh séuathu  Iad a cur chun suaimhnis''<ref name=":6" />''’'' '''V3 - ''Cuireann Eibhlín a mórtas as a fear céile in iúl go lánphoiblí sna dréachtaí seo. B’fhéidir gur aithris sí an méid seo tar éis don chorp a bheith rétithe le haghaidh an adhlactha.'''''   Níor mhaith le  hEibhlín a fheisteas dheireanach. B’fheidir go bhfaca sí é i bhfeisteas níos fearr. Chreid sí gur cheart do laoch cosúil le hAirt bheith ag caitheamh éadaí níos fearr. ''‘Mo chara thu is mo,'' ''shearc-mhaoin!'' ''Is gránna an cháir a chur ar ghaiscíoch'' ''Comhra agus caipin''<ref name=":6" />''<nowiki/>'''   Thuig Airt an eolas faoin troid agus bhí a shaol i mbaol. Is fear an meáite é Abraham Morris. Ba mhaith leis an capall a fháil agus ní raibh aon rud ábalta a sheasamh  sa bhealach. Ní raibh aon rud difriúil ar an maidin sin ach na focal a deir Airt nuair a d’fhág sé an teach. ''‘Táimse ag fágáil an bhaile,'' ''Is nímóide go deo go gcasfainn.'' ''Nior dheineas dá chaint ach magadh,'' ''Mar bhíodh á rá liom go minic cheana''<ref name=":6" />''<nowiki/>'''   Léirionn an dán sin an tábhacht an uimhir a thrí<ref name=":7">{{Lua idirlín|url=http://www.instituteofeducation.ie/studynotes/wp-content/uploads/2016/09/Irish.pdf|teideal=Irish Notes|údar=Claire Grealy|dáta=2016|dátarochtana=20-2-2019|archivedate=2019-11-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191113010550/http://www.instituteofeducation.ie/studynotes/wp-content/uploads/2016/09/Irish.pdf}}</ref>. Feicimid an uimhir sin sa scéal ‘Oisín i dTír na nÓg’ freisin le trí lá, trí chéad fear, trí príomhcharachtar, trí sheithreacha, trí ghártha, triúr pháiste’<ref name=":7" />. I lítríocht an bhéaloidis is minic a tharlaíonn rudaí faoi thrí. I "Caoineadh Airt Uí Laoighre" tá an uimhir trí le feiscint le triúr paistí agus na trí tairseach a fhágáil. Sa véarsa sin tá muid ábalta na bás a ghoill sé sin go mór uirthi. Chaill Eibhlín triúr paistí<ref name=":7" /> agus a deartháir Dónall Mór Ó Conaill. ''‘Mo ghrá thu is mo chumann!'' ''‘S ní hé a bhfuair nás dem chine,'' ''Ni bás mo thriúr clainne;'' ''Ná Dónall Mór Ó Conaill,'' ''Ná Conaill a bháigh an tuile,'' ''Ná bean na sé mblian’s fiche''<ref name=":6" />' '''V4 - ''Déanann deirfiúr Airt a caoineadh féin anseo. Nuair a luann sí, na mná óga a bhí mór le Art, spriúchann Eibhlin.''''' Léirionn an fhile Eibhlín Dubh Ní Chonaill agus deirfiúr Airt na h-éifeacht don bhás ar a shaol. Bhí siad faghta ina dhiaidh agus bhí siad chroibhríste. Phléigh deirfiúr Airt a shaol tar éis Airt agus ní raibh a lán brí na beatha aici anois. Ina tuairim féin ní raibh aon fuaim sa saol faoi láthair. Bhí Eibhlín ag caint faoi mhuintir na haite agus an méas a léiríonn siad d’ Airt gach lá. Phléigh sí go raibh Airt ina athair maith freisin. '''''Deirfiúr Airt -''''' ''‘Nár fhan friotal id chaol-choin,'' ''Ná binneas ag éanaibh''<ref name=":6" />''’'' '''''Eibhlín Dubh Ní Chonaill''' '''-''''' ''‘Biodh mná na gceannaithe,'' ''Ag ulmhú go talamh duit,'' ''Óir do thuigidis ‘na n-aigne,'' ''Gur bhreá an leath leaba tú,'' ''Nó an bhéalóg chapaill tu,'' ''Caoineadh Airt Ui Laoighaire'' ''Nó an t-athair leanbh tú''<ref name=":6" />''<nowiki/>''' ''<nowiki/>'' '''V5 - ''De bharr constaicídlí, dealraionn sé nár cuireadh Art i reilig a shinsear. Cuireadh an corp o sealadach; agus cúpla mí ina dhiaidh sin, ní foldáir, aistríodh i go mainistir Chill Cré, Co. Chorcaí. B’fhéidir gur chuir Eibhlín na dréachtaí seo a leanas lena, caoineadh ar ócáid an dara adhlacadh.'''''   Thosaigh Eibhlin an chuid sin le t-atmaisfeár an ghruama. Phléigh sí an obair a rinne sí sa teach anois mar bhí Airt imithe. Labhair Eibhlín faoin bó agus gran Art. Ní raibh Eibhlin ábalta bogadh ar aghaidh ina saol anois nó sa tsochaí. ''‘Mó ghra thu agus mo rún!'' ''Tá do stácai ar a mbonn,'' ''Tá do bha buí á gcrú;'' ''Is ar mo chroí atá do chumha,'' ''Ná leigheasfadh Cúige Mumhan,'' ''Ná Gaibhne Oileáin na bhFionn''<ref name=":6" />''<nowiki/>''' ''<nowiki/>'' ==Naisc sheachtracha== * [https://soundcloud.com/osgur-ciardha/caoineadh-airt-ui-laoghaire?fbclid=IwAR2JXRNVtJBig6FP6Gu-OSD2FQ1HIn2JEkCaiK1cCzVCeFTKs8Ma82-CrZ0 Leagan gearr den Chaoineadh] á léamh ag [[Osgur Ó Ciardha]] == Tagairtí == {{Reflist}} [[Catagóir:An Chaointeoireacht]] [[Catagóir:Caointe Éireannacha]] [[Catagóir:Caointe Gaeilge]] [[Catagóir:Litríocht na Gaeilge]] [[Catagóir:Maigh Chromtha]] tgm4u3m7rg8ngywvacn5j2n0ad9mnmg Glastonbury 0 59004 1272138 1092496 2025-06-29T17:09:36Z TGcoa 21229 1272138 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}} [[Íomhá:Glastonbury_Magdalene_Chapel.jpg|clé|250px|mion|Séipéal Magdalene i nGlastonbury]] Is [[baile]] in [[Somerset]], in iardheisceart [[Sasana|Shasana]] é '''Glastonbury'''. Tá sé suite in áit thirim ar thailte réidhe Somerset. 8,932 an daonra sa bhliain 2011. Níl ach míle slí idir Glastonbury agus Street, baile atá níos mó ná é anois. [[Íomhá:Glastonbury town centre arp.jpg|clé|mion|Glastonbury, lár an bhaile]] == Féach freisin == * [[Féile Glastonbury]] * [[Glastonbury Abbey]] * [[Glastonbury Tor]] == Tagairtí == {{Reflist}} == Naisc sheachtracha == {{Síol-tír-en}} {{DEFAULTSORT:Glastonbury}} [[Catagóir:Bailte agus cathracha i Sasana]] [[Catagóir:Glastonbury]] 1yfy44ilfqwg8zd9fqhkjlwq60d3rl3 Rudolf Christoph Eucken 0 61092 1272259 972214 2025-06-30T11:54:42Z InternetArchiveBot 47196 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1272259 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} [[Fealsúnacht|Fealsamh]] [[Gearmánaigh|Gearmánach]] ab ea '''Rudolf Christoph Eucken''' ([[1846]] – [[1926]]). Do rugadh é ar an 5ú lá d'Eanáir i mbaile Aurich, baile atá suite in iarthuaisceart na [[An Ghearmáin|Gearmáine]], agus do fuair sé bás ar an 15ú lá de mhí Mheán Fómhair i gcathair [[Jena]]. Bronnadh [[Duais Nobel na Litríochta]] air sa bhliain [[1908]]. Do bhí moladh mór ar a chuid saothar sa t[[An tSualainn|Sualainn]] lena linn, ach is duine é atá imithe as cuimhne na ndaoine sa lá atá inniu ann.<ref>''[http://www.ndr.de/kultur/geschichte/koepfe/rudolfeucken100_page-1.html Rudolf Eucken: Der vergessene Nobelpreisträger] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150925191226/http://www.ndr.de/kultur/geschichte/koepfe/rudolfeucken100_page-1.html |date=2015-09-25 }} ''('Rudolf Eucken: An Duaiseoir Nobel dearmadta'), NDR - i nGearmáinis [aisghafa ar an 21ú lá de Mhárta 2015]</ref> == Tagairtí == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Eucken, Rudolf Christoph}} [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1846]] [[Catagóir:Básanna i 1926]] [[Catagóir:Fealsúna Gearmánacha]] [[Catagóir:Scríbhneoirí Gearmánacha]] tac94uen14ebhar1hdi9iqgqhja68ou Glastonbury Tor 0 64245 1272142 1195402 2025-06-29T17:16:03Z TGcoa 21229 1272142 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is [[cnoc]] i [[Sasana]] é '''Glastonbury Tor''', atá suite i [[Somerset]]. == Féach freisin == * [[Féile Glastonbury]] * [[Glastonbury Abbey]] * [[Glastonbury]] == Tagairtí == {{Reflist}} == Naisc sheachtracha == {{Síol-tír-en}} {{DEFAULTSORT:Glastonbury Tor}} [[Catagóir:Sléibhte agus sliabhraonta na Sasana]] [[Catagóir:Somerset]] [[Catagóir:Tíreolaíocht Shasana]] 4n2h7c22s7w6g8303kmkgdkypa1o919 Glastonbury Abbey 0 64247 1272143 1092499 2025-06-29T17:16:15Z TGcoa 21229 1272143 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Foirgneamh}} Ba [[Mainistir|mhainistir]] [[Beinidictigh|Beinidicteach]] suite i [[Somerset]] í '''Glastonbury Abbey'''. == Féach freisin == * [[Féile Glastonbury]] * [[Glastonbury Tor]] * [[Glastonbury]] == Tagairtí == {{Reflist}} == Naisc sheachtracha == {{Síol-tír-en}} {{DEFAULTSORT:Glastonbury Abbey}} [[Catagóir:Somerset]] [[Catagóir:Mainistreacha Shasana]] [[Catagóir:Mainistreacha Beinidicteach]] q0qjidvcamrcy02au8r0qi0g1fwjh7c Teimpléad:Síol-miotas 10 75546 1272190 1254004 2025-06-29T20:22:35Z Taghdtaighde 60452 Pictiúr athraithe 1272190 wikitext text/x-wiki {{Fmbox | name = Síol-miotas | subst = <includeonly>{{subst:substcheck}}</includeonly> | small = {{{small|}}} | type = editnotice | color = gray | style = clear:both; margin-top:10px; | image = [[File:Cuneiform sumer dingir.svg|40px|link=|alt=]] | text = ''Is [[Vicipéid:Síol|síol]] a bhaineann leis an [[:Catagóir:Miotaseolaíocht|mhiotaseolaíocht]] é an t-alt seo.'' ''[{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|action=edit}} Cuir leis], chun cuidiú leis an [[Vicipéid]].<br>''Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán [[Gaeilge]] a dhéanamh. | cat = Síolta }}<includeonly>[[Catagóir:Síolta a bhaineann le miotaseolaíocht]]</includeonly><noinclude>[[Catagóir:Teimpléid a bhaineann leis an mhiotaseolaíocht]]</noinclude> 9iw04jyob15gzelgfd3du8cvj00z3v6 Vicipéid:Mná gan leathanach ar Vicipéid 4 95192 1272246 1271955 2025-06-30T09:26:26Z ListeriaBot 25319 Wikidata list updated [V2] 1272246 wikitext text/x-wiki Seo a leanas liosta mná Éireannacha gan leathanach ar Vicipéid: {{Wikidata list |sparql=SELECT ?item ?linkcount WHERE { ?item wdt:P27|wdt:P17|wdt:P495|wdt:P1532 wd:Q27 . FILTER NOT EXISTS { # has no en.wikipedia sitelink ?wen schema:about ?item . ?wen schema:isPartOf <https://ga.wikipedia.org/> . } ?item wdt:P21 wd:Q6581072 . # gender: female ?item wdt:P31 wd:Q5 . # human OPTIONAL {?item wikibase:sitelinks ?linkcount .} # count of sitelinks } limit 1000 |sort=P569 |columns=label:name,P18,description,P106,P569,P570,P19,P20,item:nasc wikidata,?linkcount:méid naisc |thumb=40 |autolist=fallback |links=red |summary=itemnumber }} {| class='wikitable sortable' ! name ! íomhá ! description ! gairm ! dáta breithe ! dáta báis ! áit bhreithe ! áit bháis ! nasc wikidata ! méid naisc |- | [[Liadain]] | | file Éireannach | [[file]]<br/>[[scríbhneoir]] | 650 | No/unknown value | [[Corca Dhuibhne, Barúntacht|Corca Dhuibhne]] | | [[:d:Q4260764|Q4260764]] | 6 |- | [[Juliana FitzGerald, Lady of Thomond]] | | uasal Éireannach | | 1263 | 1300-09-24 | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q3811097|Q3811097]] | 3 |- | [[Margaret FitzGerald, Cuntaois Urumhan]] | [[Íomhá:Margaret Fitzgerald on her effigy.jpg|center|40px]] | Person (1401–1542) ♀; child of [[Gearóid Mór Mac Gearailt]] agus Alison Eustace; spouse of Piers Butler, 8ú hIarla Urumhan | | 15th century | 1542-08-09 | | [[Cill Chainnigh]] | [[:d:Q208901|Q208901]] | 4 |- | [[Elizabeth Stanhope]] | [[Íomhá:Elizabeth Countess of Chesterfield.png|center|40px]] | Person (1640–1665) ♀; child of James Butler, 1st Duke of Ormonde agus Elizabeth Butler; spouse of Philip Stanhope | | 1640-06-29 | 1665-07 | [[Caisleán Chill Chainnigh]] | | [[:d:Q245681|Q245681]] | 3 |- | [[Grizel Steevens]] | [[Íomhá:Steevens 1800.jpg|center|40px]] | Benefactor (1653–1746) ♀ | [[benefactor]] | 1653 | 1746 | [[Sasana]] | [[Baile Átha Cliath]] | [[:d:Q1124291|Q1124291]] | 3 |- | [[Mary Monck]] | | file Éireannach | [[file]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1678 | 1715 | | | [[:d:Q6780359|Q6780359]] | 2 |- | [[Elizabeth Aldworth]] | [[Íomhá:MrsAldworth.jpg|center|40px]] | Uasal (1695–1772) ♀; child of Arthur St Leger, 1st Viscount Doneraile agus Elizabeth Hayes; spouse of Richard Aldworth | [[uasal]] | 1692<br/>1695 | 1773<br/>1772-05-11 | [[Dún ar Aill]] | [[Contae Chorcaí]] | [[:d:Q1773537|Q1773537]] | 10 |- | [[Elizabeth Griffith]] | [[Íomhá:Elizabeth griffith.jpg|center|40px]] | Aisteoir stáitse, [[Scríbhneoir|scríbhneoir]] agus scríbhneoir aistí (1727–1793) ♀ | [[aisteoir stáitse]]<br/>[[scríbhneoir]]<br/>[[scríbhneoir aistí]] | 1727-10-11 | 1793-01-05 | [[Sir Forgannwg]] | [[Cill Dara]] | [[:d:Q1331217|Q1331217]] | 7 |- | [[Nano Nagle]] | [[Íomhá:Nano Nagle.jpg|center|40px]] | Bean rialta Chríostaí, ban-ab (1728–1784) ♀ | [[bean rialta Chríostaí]] | 1728 | 1784-04-20 | [[Contae Chorcaí]] | [[Corcaigh]] | [[:d:Q596669|Q596669]] | 9 |- | [[Mary Leadbeater]] | | Dialannaí agus [[Scríbhneoir|scríbhneoir]] (1758–1826) ♀; child of Richard Shackleton agus Elizabeth Carleton; spouse of William Leadbeater | [[dialannaí]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1758-12-01 | 1826-06-27 | | | [[:d:Q6780062|Q6780062]] | 3 |- | [[Amelia Curran]] | | péintéir Éireannach (1775–1847) | [[péintéir]] | 1775 | 1847 | [[Baile Átha Cliath]] | [[an Róimh]] | [[:d:Q2842660|Q2842660]] | 9 |- | [[Catherine McAuley]] | [[Íomhá:Photo mcauley.jpg|center|40px]] | Duine rialta, [[Bean rialta|bean rialta]] agus [[Altra|altra]] (1778–1841) ♀ | [[duine rialta]]<br/>[[bean rialta]]<br/>[[altra]] | 1778-09-29 | 1841-11-11 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Baile Átha Cliath]] | [[:d:Q2736460|Q2736460]] | 13 |- | [[Louisa Montagu]] | [[Íomhá:Louisa Montagu, Viscountess Hinchingbrook, by Thomas Lawrence and studio.jpg|center|40px]] | cuntaois Bhriotanach | | 1781-04-03 | 1862-04-19 | [[Éire]] | | [[:d:Q6688543|Q6688543]] | 3 |- | [[Anna Doyle Wheeler]] | [[Íomhá:Anna Doyle Wheeler.jpg|center|40px]] | ceoltóir agus gníomhaí ar son cearta na mban | [[scríbhneoir]]<br/>[[gníomhaí ar son chearta na mban]]<br/>[[sufraigéid]]<br/>[[salonnière]]<br/>[[fealsamh]] | 1785 | 1848-05-07 | [[Contae Thiobraid Árann]] | [[Camden Town]] | [[:d:Q4766969|Q4766969]] | 11 |- | [[Anna Maria Hall]] | [[Íomhá:Forlorn-hope-amhall.png|center|40px]] | úrscéalaí Éireannach | [[scríbhneoir]]<br/>[[úrscéalaí]]<br/>[[iriseoir]]<br/>[[scríbhneoir litríocht pháistí]]<br/>[[eagarthóir]]<br/>[[daonchara]] | 1800-01-06 | 1881-01-30 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Molesey]] | [[:d:Q562000|Q562000]] | 14 |- | [[Mary Lee]] | [[Íomhá:Mary Lee.jpg|center|40px]] | [[Sufraigéid|sufraigéid]] (1821–1909) ♀; Victorian Honour Roll of Women | [[sufraigéid]] | 1821-02-14 | 1909-09-18 | [[Contae Mhuineacháin]] | | [[:d:Q6780069|Q6780069]] | 11 |- | [[Barbara Arbuthnott]] | [[Íomhá:Barbara Arbuthnott og Lars Olsen Hoås SU-L01.0296 (cropped).jpg|center|40px]] | scríbhneoir | [[feirmeoir]] | 1822-09-05 | 1904-08-28 | [[An Teampall Mór]] | | [[:d:Q4858720|Q4858720]] | 4 |- | [[Ismania Nugent]] | | Bean choimhdeachta, Lady of the Bedchamber (1838–1918) ♀; child of Walter Nugent, 1st Baron Nugent agus Georgiana Elizabeth Jenkinson; spouse of Charles FitzRoy, 3rd Baron Southampton | [[bean choimhdeachta]] | 1838-09-23 | 1918-08-18 | [[Éire]] | | [[:d:Q3802599|Q3802599]] | 2 |- | [[Charitie Lees Smith]] | [[Íomhá:Charitie Lees Smith.jpg|center|40px]] | Scríbhneoir iomann, [[Scríbhneoir|scríbhneoir]] agus scríbhneoir reiligiúnach (1841–1923) ♀ | [[scríbhneoir iomann]]<br/>[[scríbhneoir]]<br/>[[scríbhneoir reiligiúnach]] | 1841-06-21 | 1923-06-20 | | [[Oakland, California|Oakland]] | [[:d:Q5074448|Q5074448]] | 1 |- | [[Joanna Hiffernan]] | [[Íomhá:Courbe Portrait de Jo.jpg|center|40px]] | mainicín Éireannach | [[mainicín ealaíne]]<br/>[[péintéir]] | 1843 | 20th century<br/>1903 | [[Luimneach]] | [[Holborn]] | [[:d:Q457483|Q457483]] | 15 |- | [[Annie Jessy Curwen]] | | múinteoir ceoil Éireannach | [[pianódóir]]<br/>[[múinteoir]] | 1845 | 1932 | | | [[:d:Q4769321|Q4769321]] | 1 |- | [[Ellen (Nellie) Cashman]] | [[Íomhá:Ellen Cashman.gif|center|40px]] | Taiscéalaí, bialannaí agus prospector (1844–1925) ♀; Alaska Women's Hall of Fame, Arizona Women's Hall of Fame, National Cowgirl Museum and Hall of Fame agus Alaska Mining Hall of Fame | [[taiscéalaí]]<br/>[[bialannaí]]<br/>[[prospector]] | 1845-08-25 | 1925-01-04 | [[An Cóbh]] | [[Victoria, an Cholóim Bhriotanach|Victoria]] | [[:d:Q602294|Q602294]] | 6 |- | [[Alice Stopford Green]] | [[Íomhá:Alicestopfordgreen.jpg|center|40px]] | polaiteoir Éireannach | [[staraí]]<br/>[[polaiteoir]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1847-05-30 | 1929-05-28 | [[Ceanannas]] | [[Baile Átha Cliath]] | [[:d:Q4726110|Q4726110]] | 8 |- | [[Fanny Parnell]] | [[Íomhá:Miss Fanny Parnell 1882.jpg|center|40px]] | file Éireannach (1848 – 1882) | [[scríbhneoir]]<br/>[[file]] | 1848-09-04 | 1882-07-20 | | | [[:d:Q3066476|Q3066476]] | 5 |- | [[Mary McDonagh]] | | file Éireannach | [[file]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1849-11-23 | | | | [[:d:Q6780306|Q6780306]] | 2 |- | [[Mary Stanislaus MacCarthy]] | | file Éireannach | [[file]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1849-12-26 | 1897-08-11 | [[An Charraig Dhubh]] | [[An Charraig Dhubh]] | [[:d:Q6780758|Q6780758]] | 2 |- | [[Charlotte Payne-Townshend]] | [[Íomhá:Charlotte Payne-Townshend.jpg|center|40px]] | scríbhneoir Éireannach | [[gníomhaí polaitiúil]] | 1859 | 1943-09-12 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] | | [[:d:Q5086093|Q5086093]] | 4 |- | [[Katharine Tynan]] | [[Íomhá:Tynan1.jpg|center|40px]] | file Éireannach | [[file]]<br/>[[úrscéalaí]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1859-01-23<br/>1861-02-03<br/>1861 | 1931-04-02 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Wimbledon, Londain|Wimbledon]] | [[:d:Q6376239|Q6376239]] | 14 |- | [[George Egerton]] | [[Íomhá:Keynotes cover.jpg|center|40px]] | [[Scríbhneoir|scríbhneoir]], drámadóir, [[Úrscéalaí|úrscéalaí]] agus aistritheoir (1860–1945) ♀; child of John Joseph Dunne agus Elizabeth George; spouse of Reginald Edward Golding Bright, Henry Peter Higginson agus Egerton Clairmonte | [[scríbhneoir]]<br/>[[drámadóir]]<br/>[[úrscéalaí]]<br/>[[aistritheoir]] | 1859-12-14<br/>1860 | 1945-08-12 | [[An Astráil|Astráil]] | [[Londain]] | [[:d:Q273207|Q273207]] | 9 |- | [[Hope Temple]] | [[Íomhá:Hope Temple by HR Barraud bw.jpg|center|40px]] | cumadóir | [[cumadóir]]<br/>[[cumadóir amhrán]]<br/>[[liriceoir]] | 1859-12-27 | 1938-05-10 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Folkestone]] | [[:d:Q5899516|Q5899516]] | 4 |- | [[Charlotte O'Conor Eccles]] | [[Íomhá:Portrait album of who's who at the International Congress of Women - Miss C O'Conor Eccles.jpg|center|40px]] | Aistritheoir, [[Iriseoir|iriseoir]], scríbhneoir aistí agus [[Úrscéalaí|úrscéalaí]] (1860–1911) ♀ | [[aistritheoir]]<br/>[[iriseoir]]<br/>[[scríbhneoir aistí]]<br/>[[úrscéalaí]] | 1860 | 1911 | [[Contae Ros Comáin]] | [[St John's Wood]] | [[:d:Q5086084|Q5086084]] | 4 |- | [[Amanda McKittrick Ros]] | | [[File|file]] agus [[Scríbhneoir|scríbhneoir]] (1860–1939) ♀ | [[file]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1860-12-08 | 1939-02-02 | [[Baile na hInse, Contae an Dúin]] | [[Béal Feirste]] | [[:d:Q4739696|Q4739696]] | 4 |- | [[Eleanor Ffrench]] | | file Éireannach | [[file]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1861 | | | | [[:d:Q5354275|Q5354275]] | 0 |- | [[Lucy Cometina Kurtz]] | | Person (1861–1938) ♀; spouse of [[Dubhghlas de hÍde]] agus [[Dubhghlas de hÍde]] | | 1861-04-11 | 1938-12-31 | [[Beirlín]] | [[Dún Gar]] | [[:d:Q6698245|Q6698245]] | 2 |- | [[Clotilde Graves]] | [[Íomhá:Picture of Clotilde Graves.jpg|center|40px]] | údar Éireannach | [[scríbhneoir]]<br/>[[drámadóir]]<br/>[[gearrscéalaí]]<br/>[[úrscéalaí]]<br/>[[iriseoir]] | 1863-06-03 | 1932-12-03<br/>1932-12-05<br/>1932-04-03 | [[Cill na Mallach]] | | [[:d:Q5135590|Q5135590]] | 5 |- | [[Matilda Cullen Knowles]] | | luibheolaí Éireannach | [[luibheolaí]]<br/>[[léiceaneolaí]]<br/>[[taiscéalaí]] | 1864-01-31 | 1933-04-27 | [[An Baile Meánach]]<br/>[[Coill na Baice]] | [[Baile Átha Cliath]] | [[:d:Q6006151|Q6006151]] | 11 |- | [[May Langrishe]] | | imreoir leadóige Éireannach | [[imreoir leadóige]] | 1864-12-31 | 1939-01-24 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] | [[Charmouth]] | [[:d:Q1727762|Q1727762]] | 3 |- | [[Mary Fleetwood Berry]] | | sufragóir Éireannach | [[gníomhaí ar son cearta vótála]]<br/>[[sufraigéid]] | 1865-04-24 | 1956-01-25 | | | [[:d:Q6779561|Q6779561]] | 1 |- | [[Louisa Martin]] | [[Íomhá:Mollie martin.jpg|center|40px]] | imreoir leadóige Éireannach | [[imreoir leadóige]] | 1865-09-03 | 1941-10-24 | [[An Dúcharraig]] | [[Port Rois]] | [[:d:Q1395948|Q1395948]] | 11 |- | [[Lena Rice]] | [[Íomhá:Lena rice.jpg|center|40px]] | Imreoir leadóige (1866–1907) ♀ | [[imreoir leadóige]] | 1866-06-21 | 1907-06-21 | [[Loch Ceann]] | [[Loch Ceann]] | [[:d:Q267303|Q267303]] | 21 |- | [[Lily Yeats]] | [[Íomhá:John Butler Yeats Lily Yeats at Bedford Park.jpg|center|40px]] | ealaíontóir Éireannach | [[dearthóir]] | 1866-08-25 | 1949-01-05 | [[Inis Crabhann]] | [[Baile Átha Cliath]] | [[:d:Q5191739|Q5191739]] | 7 |- | [[Aleen Cust]] | [[Íomhá:Aleen Cust portrait.jpg|center|40px]] | [[Tréidlia|tréidlia]] (1868–1937) ♀; child of Sir Leopold Cust, 2nd Baronet agus Charlotte Sobieske Isabel Bridgeman | [[tréidlia]] | 1868 | 1937 | [[Tiobraid Árann (baile)|Tiobraid Árann]] | [[Iamáice]] | [[:d:Q4714359|Q4714359]] | 7 |- | [[Hester Dowden]] | [[Íomhá:Hester dowden.jpg|center|40px]] | [[Scríbhneoir|scríbhneoir]] agus diamhraí (1868–1949) ♀; child of Edward Dowden | [[scríbhneoir]]<br/>[[diamhraí]] | 1868 | 1949 | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q5746291|Q5746291]] | 1 |- | [[Annie Patterson]] | | orgánaí agus cumadóir ceoil | [[ceoleolaí]]<br/>[[cumadóir]]<br/>[[múinteoir ceoil]]<br/>[[orgánaí]]<br/>[[iriseoir]]<br/>[[léachtóir]] | 1868-10-27 | 1934-01-16 | [[An Lorgain]] | [[Corcaigh]] | [[:d:Q4769404|Q4769404]] | 7 |- | [[Bickford]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1870s | | | | [[:d:Q55739807|Q55739807]] | 0 |- | [[M. Obré]] | [[Íomhá:Ireland England 1903.jpg|center|40px]] | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1870s | | | | [[:d:Q55739841|Q55739841]] | 1 |- | [[Eileen Costello]] | [[Íomhá:Eileen Costello.jpg|center|40px]] | polaiteoir, scríbhneoir, múinteoir, agus béaloideasaí Éireannach | [[ceoleolaí]]<br/>[[polaiteoir]]<br/>[[eagarthóir]] | 1870-06-27 | 1962-03-04 | [[Londain]] | | [[:d:Q5349344|Q5349344]] | 3 |- | [[Ethel Hobday]] | | ceoltóir Éireannach | [[pianódóir]] | 1872-11-28 | 1947-07-10 | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q4498564|Q4498564]] | 2 |- | [[Annie M. P. Smithson]] | | scríbhneoir Éireannach | [[cnáimhseach]]<br/>[[údar]]<br/>[[altra]]<br/>[[gníomhaí polaitiúil]] | 1873-09-26 | 1948-02-21 | [[Dumhach Thrá]] | [[Baile Átha Cliath]] | [[:d:Q4769366|Q4769366]] | 2 |- | [[Susan Strachan]] | | Misinéir (1874–1950) ♀; spouse of Harry Strachan | [[misinéir]] | 1874 | 1950 | [[Contae Chorcaí]] | | [[:d:Q6136382|Q6136382]] | 2 |- | [[Annie Moore]] | [[Íomhá:Annie Moore.png|center|40px]] | Person (1874–1924) ♀ | | 1874-04-24 | 1924-12-06 | [[Corcaigh]] | [[Manhattan]] | [[:d:Q529195|Q529195]] | 6 |- | [[Hilda Chater]] | | Imreoir fichille (1874–1968) ♀ | [[imreoir fichille]] | 1874-08-28 | 1968-11-27 | | | [[:d:Q105722375|Q105722375]] | 3 |- | [[Eilís Ní Phartholáin]] | | scríbhneoir agus gníomhaí Éireannach | [[file]]<br/>[[gearrscéalaí]]<br/>[[gníomhaí polaitiúil]] | 1875-11-26 | 1946 | [[Contae Bhaile Átha Cliath]] | | [[:d:Q4725870|Q4725870]] | 4 |- | [[Eva Henrietta Hamilton]] | | ealaíontóir Éireannach | [[péintéir]] | 1876 | 1960 | [[Dún Búinne]] | | [[:d:Q5415071|Q5415071]] | 3 |- | [[Kathleen Browne]] | | Polaiteoir agus [[Feirmeoir|feirmeoir]], Seanadóir na hÉireann, Seanadóir na hÉireann agus Seanadóir na hÉireann (1876–1943) ♀ | [[polaiteoir]]<br/>[[feirmeoir]] | 1876-10-01 | 1943-10-09 | [[Baile an Droichid, Contae Loch Garman (baile)|Baile an Droichid]] | | [[:d:Q6376666|Q6376666]] | 1 |- | [[Delia Larkin]] | [[Íomhá:Delia Larkin.jpg|center|40px]] | Ceardchumannaí (1878–1949) ♀ | [[ceardchumannaí]] | 1878-02-27 | 1949-10-26 | | | [[:d:Q5253875|Q5253875]] | 3 |- | [[Sara Allgood]] | [[Íomhá:Sara Allgood 1939.JPG|center|40px]] | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir stáitse]]<br/>[[aisteoir scannáin]]<br/>[[aisteoir]] | 1879-10-15<br/>1879-10-31<br/>1880-10-30<br/>1883 | 1950-09-13 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Woodland Hills]] | [[:d:Q238070|Q238070]] | 29 |- | [[T. D. Good-Carroll]] | [[Íomhá:Ireland England 1903.jpg|center|40px]] | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1879-11-01 | 1958-02-21 | [[An Charraig Dhubh]] | [[Droichead na Dothra (Q104261197)|Droichead na Dothra]] | [[:d:Q27044123|Q27044123]] | 2 |- | [[Irene Hamilton]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1880s | | | | [[:d:Q55739833|Q55739833]] | 0 |- | [[Manders]] | [[Íomhá:Mrs Manders.jpg|center|40px]] | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1880s | 20th century | | | [[:d:Q55739843|Q55739843]] | 1 |- | [[Louisa Plews]] | [[Íomhá:Mrs R.H. Plews.jpg|center|40px]] | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1880s | | | | [[:d:Q55739855|Q55739855]] | 1 |- | [[Storey]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1880s | | | | [[:d:Q55739860|Q55739860]] | 0 |- | [[Trench]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1880s | | | | [[:d:Q55739862|Q55739862]] | 0 |- | [[Hazlett]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1880s | | | | [[:d:Q84044654|Q84044654]] | 1 |- | [[Mary Dickenson-Auner]] | | cumadóir Éireannach | [[cumadóir]]<br/>[[veidhleadóir]] | 1880-10-24 | 1965-05-25 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Vín]] | [[:d:Q1719083|Q1719083]] | 4 |- | [[Beatrice Elvery]] | [[Íomhá:William Orpen Bridgit.JPG|center|40px]] | Péintéir (1881–1970) ♀ | [[péintéir]] | 1881 | 1970 | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q4877145|Q4877145]] | 4 |- | [[Estella Solomons]] | | Péintéir (1882–1968) ♀ | [[péintéir]] | 1882-04-02 | 1968-11-02 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Baile Átha Cliath]] | [[:d:Q5400913|Q5400913]] | 2 |- | [[Elizabeth Crotty]] | | ceoltóir Éireannach | [[ceoltóir]] | 1885-12-06 | 1960-12-27 | | [[Cill Rois]] | [[:d:Q5362645|Q5362645]] | 1 |- | [[Brigid Tunney]] | | amhránaí sean-nóis Éireannach | [[amhránaí]] | 1886 | 1975 | [[Rushen]] | | [[:d:Q4967857|Q4967857]] | 1 |- | [[Mary Josephine Donovan O'Sullivan]] | | staraí Éireannach | [[staraí]]<br/>[[múinteoir ollscoile]]<br/>[[gníomhaí ar son cearta vótála]] | 1886<br/>1887 | 1966 | [[Gaillimh]] | [[Gaillimh]] | [[:d:Q6792667|Q6792667]] | 2 |- | [[Helen Chenevix]] | | Ceardchumannaí, gníomhaí ar son cearta vótála agus [[Sufraigéid|sufraigéid]] (1886–1963) ♀; member of Women's International League for Peace and Freedom | [[ceardchumannaí]]<br/>[[gníomhaí ar son cearta vótála]]<br/>[[sufraigéid]] | 1886-11-13 | 1963-03-04 | [[An Charraig Dhubh]] | [[Baile Átha Cliath]] | [[:d:Q5702024|Q5702024]] | 6 |- | [[Nell Galvin]] | | ceoltóir Éireannach | [[fidléir]] | 1887 | 1961-09-05 | | | [[:d:Q6990010|Q6990010]] | 2 |- | [[H. Pigot]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1887 | | | | [[:d:Q65554314|Q65554314]] | 0 |- | [[C. Johnstone]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1888 | | | | [[:d:Q27574560|Q27574560]] | 0 |- | [[Nora Lambert]] | [[Íomhá:Miss Lambert.jpg|center|40px]] | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1888 | 20th century | | | [[:d:Q65554502|Q65554502]] | 1 |- | [[Linda Kearns MacWhinney]] | [[Íomhá:Linda Kearns Portrait.jpg|center|40px]] | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]]<br/>[[altra]] | 1888-07-01 | 1951-06-05 | | | [[:d:Q6551709|Q6551709]] | 3 |- | [[Maureen Delany]] | [[Íomhá:Maureen Delany.jpg|center|40px]] | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]] | 1888-12-01 | 1961-03-27 | [[Cill Chainnigh]] | [[Londain]] | [[:d:Q6792666|Q6792666]] | 2 |- | [[F. O. D. Trench]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1889 | | | | [[:d:Q27574551|Q27574551]] | 0 |- | [[Dorothy Macardle]] | [[Íomhá:DorothyMacardle.jpg|center|40px]] | scríbhneoir agus staraí Éireannach | [[staraí]]<br/>[[drámadóir]]<br/>[[iriseoir]] | 1889-03-07 | 1958-12-23 | [[Dún Dealgan]] | [[Droichead Átha]] | [[:d:Q5298526|Q5298526]] | 8 |- | [[Ina Boyle]] | [[Íomhá:Ina Boyle.jpg|center|40px]] | cumadóir Éireannach | [[cumadóir]]<br/>[[cóiréagrafaí]] | 1889-03-08 | 1967-03-10 | [[Áth na Sceire]] | [[Na Clocha Liatha]] | [[:d:Q6013167|Q6013167]] | 11 |- | [[E. F. Stewart]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1890s | | | | [[:d:Q55739822|Q55739822]] | 0 |- | [[Geraldine Cummins]] | | [[Úrscéalaí|úrscéalaí]] (1890–1969) ♀; child of William Edward Ashley Cummins agus Jane Constable Hall | [[úrscéalaí]] | 1890-01-24 | 1969-08-24<br/>1969-08-25 | | | [[:d:Q5549735|Q5549735]] | 2 |- | [[Flora Mitchell]] | | Péintéir (1890–1973) ♀ | [[péintéir]] | 1890-12-23 | 1973-04-13 | [[Omaha, Nebraska|Omaha]] | | [[:d:Q5460336|Q5460336]] | 1 |- | [[Bridget Dowling]] | [[Íomhá:Bridget Dowling Hitler NYWTS.jpg|center|40px]] | céilí Alois Hitler | [[scríbhneoir]] | 1891-07-03 | 1969-11-18 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Long Island]] | [[:d:Q454576|Q454576]] | 16 |- | [[Kitty Kiernan]] | [[Íomhá:Kitty Kiernan.jpg|center|40px]] | Réabhlóidí agus gníomhaí (1892–1945) ♀ | [[réabhlóidí]]<br/>[[gníomhaí]] | 1892-01-26 | 1945-07-24 | [[Gránard]] | | [[:d:Q4581421|Q4581421]] | 8 |- | [[Patricia Collinge]] | [[Íomhá:Patricia-collinge-trailer.jpg|center|40px]] | ban-aisteoir Meiriceánach | [[scríbhneoir]]<br/>[[aisteoir stáitse]]<br/>[[aisteoir teilifíse]]<br/>[[scríbhneoir scripte]]<br/>[[aisteoir scannáin]] | 1892-09-20 | 1974-04-10 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Nua-Eabhrac (cathair)|Nua-Eabhrac]] | [[:d:Q177208|Q177208]] | 19 |- | [[Maire Comerford]] | [[Íomhá:Maire Comerford, circa 1923.png|center|40px]] | poblachtánach Éireannach | [[scríbhneoir]]<br/>[[iriseoir]] | 1893-06-29 | 1982-12-15 | [[Ráth Droma]] | [[Áth an Ghainimh]] | [[:d:Q6736903|Q6736903]] | 2 |- | [[Dorothy Colpoys]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1894-11-26 | 1980 | [[Surrey]] | [[Devon]] | [[:d:Q27783241|Q27783241]] | 2 |- | [[A. M. Head]] | [[Íomhá:Mrs A.M. Head.jpg|center|40px]] | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1895 | 20th century | | | [[:d:Q15290937|Q15290937]] | 4 |- | [[Kitty McShane]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[scríbhneoir scripte]] | 1897-05-19<br/>1898-05-19 | 1964-03-24 | | | [[:d:Q6418588|Q6418588]] | 1 |- | [[Enid Starkie]] | | léirmheastóir liteartha Éireannach | [[múinteoir ollscoile]]<br/>[[beathaisnéisí]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1897-08-18 | 1970-04-21 | [[Cill Iníon Léinín]] | | [[:d:Q1343100|Q1343100]] | 2 |- | [[Stoney]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1898 | | | | [[:d:Q65554597|Q65554597]] | 0 |- | [[Mary Devenport O'Neill]] | [[Íomhá:Mary Devenport and Joesph ONeill.jpg|center|40px]] | file Éireannach | [[file]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1898-05-03 | 1967 | | | [[:d:Q6779316|Q6779316]] | 2 |- | [[Ninette de Valois]] | [[Íomhá:Aankomst choreografe Dame Ninette de Vaois op Schiphol, kop, Bestanddeelnr 927-2695.jpg|center|40px]] | Damhsóir bailé, cóiréagrafaí, leabhrógaí, máistir bailé, [[Scríbhneoir|scríbhneoir]], múinteoir bailé agus [[Stiúrthóir scannán|stiúrthóir scannán]] (1898–2001) ♀; Chevalier de la Légion d'honneur‎, Gradam Laurence Olivier, Dame Commander of the Order of the British Empire, Duais Erasmus, Companion of Honour, Ord Fiúntais, Bonn Albert, Society of London Theatre Special Award, Critics' Circle Award for Distinguished Service to the Arts agus Queen Elizabeth II Coronation Award; member of Acadamh Ealaíona agus Eolaíochtaí Mheiriceá; child of Thomas Robert Alexander Stannus agus Elizabeth Graydon Smith; spouse of Arthur Blackall Connell | [[damhsóir bailé]]<br/>[[cóiréagrafaí]]<br/>[[leabhrógaí]]<br/>[[máistir bailé]]<br/>[[scríbhneoir]]<br/>[[múinteoir bailé]]<br/>[[stiúrthóir scannán]] | 1898-06-06 | 2001-03-08 | [[Baile Coimín]] | [[Londain]] | [[:d:Q234436|Q234436]] | 33 |- | [[Elizabeth Bowen]] | [[Íomhá:Elizabeth Bowen (cropped).png|center|40px]] | scríbhneoir Éireannach | [[scríbhneoir]]<br/>[[úrscéalaí]]<br/>[[gearrscéalaí]] | 1899-06-07 | 1973-02-22 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Londain]] | [[:d:Q235308|Q235308]] | 42 |- | [[Jane Dowdall]] | | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1899-09-29 | 1974-12-10 | [[Margadh na Feirme]] | | [[:d:Q6152152|Q6152152]] | 1 |- | [[D. Anderson]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1900s | | | | [[:d:Q55739817|Q55739817]] | 0 |- | [[D. Pilkington]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1900s | | | | [[:d:Q55739819|Q55739819]] | 0 |- | [[M. Homan]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1900s | | | | [[:d:Q55739840|Q55739840]] | 0 |- | [[F. Stewart]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1900 | | | | [[:d:Q65554282|Q65554282]] | 0 |- | [[Kay Hammond]] | | údar Éireannach (1900-1967) | [[scríbhneoir]] | 1900-06-06 | 1967-06-03 | [[Béal Átha an Tuair]] | [[Folkestone]] | [[:d:Q55634314|Q55634314]] | 0 |- | [[Eileen Percy]] | [[Íomhá:Eileen Percy - Aug 14 1920 EH.jpg|center|40px]] | aisteoir Gael-Mheiriceánach (1900-1973) | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir scannáin]] | 1900-08-21 | 1973-07-29 | [[Béal Feirste]] | [[Los Angeles, California|Los Angeles]] | [[:d:Q2070491|Q2070491]] | 12 |- | [[Mary Guiney]] | | bean ghnó Éireannach | [[duine den lucht gnó]] | 1901-03-02 | 2004-08-23 | [[Contae Luimnigh]] | [[Ospidéal Beaumont]] | [[:d:Q6779686|Q6779686]] | 2 |- | [[Mary Davidson]] | | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1902 | 1986-05-29 | | | [[:d:Q6779296|Q6779296]] | 1 |- | [[Iris Origo]] | [[Íomhá:Iris Origo Donata.jpg|center|40px]] | scríbhneoir Briotanach | [[staraí]]<br/>[[scríbhneoir]]<br/>[[feirmeoir]]<br/>[[beathaisnéisí]]<br/>[[dialannaí]] | 1902-08-15 | 1988-06-28 | [[Gloucestershire]] | [[Siena]] | [[:d:Q518613|Q518613]] | 8 |- | [[Ellen Organ]] | [[Íomhá:Little Nellie of Holy God.gif|center|40px]] | Misteach agus visionary (1903–1908) ♀ | [[misteach]]<br/>[[visionary]] | 1903-08-24 | 1908-02-02 | [[Port Láirge]] | [[Corcaigh]] | [[:d:Q3337916|Q3337916]] | 4 |- | [[Mary Katherine Herbert]] | | Spiaire agus gníomhaire SOE (1903–1983) ♀; spouse of Claude de Baissac | [[spiaire]]<br/>[[gníomhaire SOE]] | 1903-10-01 | 1983-01-23 | [[Cas-gwent]] | [[Frant]] | [[:d:Q3296186|Q3296186]] | 5 |- | [[Molly Keane]] | | scríbhneoir Éireannach | [[úrscéalaí]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1904-07-20 | 1996-04-22 | [[Contae Chill Dara]] | [[Aird Mhór]] | [[:d:Q4958431|Q4958431]] | 5 |- | [[Derreen Good]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1904-08-15 | 20th century | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q55739818|Q55739818]] | 1 |- | [[Olive Wilson]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1905 | 1948 | [[Doire]] | | [[:d:Q2019968|Q2019968]] | 2 |- | [[Peggy Dell]] | | ceoltóir Éireannach | [[amhránaí]]<br/>[[pianódóir]] | 1905-03-17 | 1979-04-30 | | | [[:d:Q7160646|Q7160646]] | 1 |- | [[Norma Stoker]] | [[Íomhá:Norma Stoker.jpg|center|40px]] | imreoir badmantain | [[imreoir leadóige]]<br/>[[imreoir badmantain]] | 1905-03-26 | 1962-08-21 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Contae Bhaile Átha Cliath]] | [[:d:Q1999289|Q1999289]] | 4 |- | [[Letitia Dunbar-Harrison]] | | leabharlannaí Éireannach | [[leabharlannaí]] | 1906-02-04 | 1994 | | | [[:d:Q6533409|Q6533409]] | 1 |- | [[M. Story]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1907 | | | | [[:d:Q62393479|Q62393479]] | 0 |- | [[Edel Quinn]] | [[Íomhá:Edel Quinn.png|center|40px]] | Misinéir (1907–1944) ♀ | [[misinéir]] | 1907-09-14 | 1944-05-12 | [[Ceann Toirc]] | [[Nairobi]] | [[:d:Q443996|Q443996]] | 13 |- | [[G. Good]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1908 | | | | [[:d:Q65554295|Q65554295]] | 0 |- | [[Frances Kelly]] | | Péintéir (1908–2002) ♀ | [[péintéir]] | 1908 | 2002 | [[Droichead Átha]] | | [[:d:Q5478774|Q5478774]] | 1 |- | [[Dorothy Dermody]] | | pionsóir | [[pionsóir]] | 1909-04-24 | 2012-04-10 | [[Cloch Shiurdáin]] | [[Cill Iníon Léinín]] | [[:d:Q5298380|Q5298380]] | 5 |- | [[Christabel Bielenberg]] | | [[Scríbhneoir|scríbhneoir]] agus trodaí frithbheartaíochta (1909–2003) ♀; Commander's Cross of the Order of Merit of the Federal Republic of Germany; child of Percy Collingwood Burton agus Christabel Rose Harmsworth; spouse of Peter Bielenberg | [[scríbhneoir]]<br/>[[trodaí frithbheartaíochta]] | 1909-06-18 | 2003-11-02 | [[Londain]] | [[An Tulach]] | [[:d:Q97287|Q97287]] | 6 |- | [[Eileen Goulding]] | [[Íomhá:Irish Leinster Interprovincial Badminton team 1936.jpg|center|40px]] | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1910s | | | | [[:d:Q84044350|Q84044350]] | 1 |- | [[Billy Kelly]] | [[Íomhá:Billie Kelly.jpg|center|40px]] | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1910s | | | | [[:d:Q84044367|Q84044367]] | 1 |- | [[Margaret Kelly]] | [[Íomhá:MargaretKellyYoung.JPG|center|40px]] | damhsóir Éireannach | [[bainisteoir]]<br/>[[cóiréagrafaí]]<br/>[[damhsóir]] | 1910-06-24 | 2004-09-11 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Páras]] | [[:d:Q1747577|Q1747577]] | 8 |- | [[G. Carty]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1911 | | | | [[:d:Q65554294|Q65554294]] | 1 |- | [[Mavis Macnaughton]] | [[Íomhá:Mavis Hamilton.jpg|center|40px]] | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1911-09-14 | 1958-11 | [[Ráth Domhnaigh]] | | [[:d:Q1647577|Q1647577]] | 5 |- | [[Joan Denise Moriarty]] | [[Íomhá:Joan Denise Moriarty Choreographer.jpg|center|40px]] | Damhsóir bailé agus cóiréagrafaí (1912–1992) ♀ | [[damhsóir bailé]]<br/>[[cóiréagrafaí]] | 1912 | 1992-01-24 | | | [[:d:Q6204996|Q6204996]] | 3 |- | [[Marguerite Dockrell]] | | Snámhóir (1912–1983) ♀; child of [[Henry Morgan Dockrell]] | [[snámhóir]] | 1912-03-10 | 1983-09 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Northampton]] | [[:d:Q23936583|Q23936583]] | 4 |- | [[Violet Powell]] | [[Íomhá:Anthony Powell with Violet on their wedding day in 1934.jpg|center|40px]] | beathaisnéisí Briotanach | [[dírbheathaisnéisí]]<br/>[[beathaisnéisí]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1912-03-13 | 2002-01-12 | [[Mayfair]] | | [[:d:Q6470588|Q6470588]] | 3 |- | [[Geraldine Fitzgerald]] | [[Íomhá:Geraldine Fitzgerald 1955.JPG|center|40px]] | ban-aisteoir Gael-Mheiriceánach | [[amhránaí]]<br/>[[aisteoir stáitse]]<br/>[[aisteoir scannáin]]<br/>[[aisteoir teilifíse]]<br/>[[stiúrthóir drámaíochta]] | 1913-11-24 | 2005-07-17 | [[Na Clocha Liatha]] | [[Upper East Side]] | [[:d:Q236396|Q236396]] | 35 |- | [[Anita Leslie]] | | beathaisnéisí Éireannach | [[beathaisnéisí]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1914-11-21 | 1985-11-05 | | | [[:d:Q4765648|Q4765648]] | 2 |- | [[E. Hall]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1915 | | | | [[:d:Q134423755|Q134423755]] | 0 |- | [[Dorothy Donaldson]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]]<br/>[[imreoir haca]] | 1915 | 2011-09-04 | [[Port Láirge]] | | [[:d:Q1250293|Q1250293]] | 3 |- | [[Eleanor Butler, Lady Wicklow]] | | polaiteoir agus ailtire Éireannach | [[polaiteoir]]<br/>[[ailtire]] | 1915 | 1997-02-21 | | | [[:d:Q5354233|Q5354233]] | 1 |- | [[Joyce Redman]] | | aisteoir Angla-Éireannach | [[aisteoir teilifíse]]<br/>[[aisteoir scannáin]]<br/>[[aisteoir stáitse]] | 1915-12-09 | 2012-05-10 | [[Gosforth]] | [[Pembury]] | [[:d:Q442956|Q442956]] | 16 |- | [[Máirín Lynch]] | | Person (1916–2004) ♀; spouse of [[Seán Ó Loingsigh]] | | 1916-08-14 | 2004-06-08 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Baile Átha Cliath]] | [[:d:Q6949607|Q6949607]] | 1 |- | [[Margaret Barry]] | | ceoltóir Éireannach | [[bainseóí]]<br/>[[amhránaí]] | 1917 | 1989 | [[Corcaigh]] | [[Baile Labhráis]] | [[:d:Q2073268|Q2073268]] | 4 |- | [[Maeve Brennan]] | | scríbhneoir Éireannach | [[iriseoir]]<br/>[[léirmheastóir liteartha]]<br/>[[scríbhneoir]]<br/>[[úrscéalaí]]<br/>[[colúnaí]] | 1917-01-06 | 1993-11-01 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Nua-Eabhrac (cathair)|Nua-Eabhrac]] | [[:d:Q1883652|Q1883652]] | 9 |- | [[Darina Laracy]] | | iriseoir agus scríbhneoir Éireannach | [[iriseoir]]<br/>[[scríbhneoir]]<br/>[[aistritheoir]] | 1917-03-30 | 2003-07-25 | [[Baile Átha Cliath]] | [[an Róimh]] | [[:d:Q3702544|Q3702544]] | 4 |- | [[Bridie O'Flaherty]] | | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1917-10-27 | 2006-01-12 | | [[Gaillimh]] | [[:d:Q914007|Q914007]] | 2 |- | [[Marie Kean]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir scannáin]] | 1918-06-27 | 1993-12-29 | [[An Ros, Contae Bhaile Átha Cliath|An Ros]] | [[Domhnach Broc]] | [[:d:Q3292619|Q3292619]] | 6 |- | [[Josie MacAvin]] | | dearthóir seit | [[production designer]] | 1919 | 2005-01-26 | [[Éire]] | [[Santa Monica, California|Santa Monica]] | [[:d:Q178716|Q178716]] | 7 |- | [[Doris E. Smith]] | | scríbhneoir Éireannach | [[úrscéalaí]] | 1919-08-12 | 1994 | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q5297925|Q5297925]] | 2 |- | [[Barbara Good]] | [[Íomhá:Barbara J. Good.jpg|center|40px]] | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1920 | | | | [[:d:Q807442|Q807442]] | 3 |- | [[Nora Conway]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1920s | 2010s | | | [[:d:Q6457791|Q6457791]] | 3 |- | [[B. Potter]] | | imreoir badmantain Éireannach | [[imreoir badmantain]] | 1920s | | | | [[:d:Q55739806|Q55739806]] | 0 |- | [[Eilís Dillon]] | | scríbhneoir Éireannach | [[file]]<br/>[[scríbhneoir]]<br/>[[scríbhneoir litríocht pháistí]] | 1920-03-07 | 1994-07-19 | [[Gaillimh]] | [[Baile Átha Cliath]] | [[:d:Q1567235|Q1567235]] | 8 |- | [[Elizabeth Shaw]] | [[Íomhá:Elizabeth Shaw (1989) by Guenter Prust.jpg|center|40px]] | Scigealaíontóir, maisitheoir, cartúnaí, maisitheoir, ealaíontóir grafach agus [[Grianghrafadóir|grianghrafadóir]] (1920–1992) ♀; Gutenberg Prize | [[scigealaíontóir]]<br/>[[maisitheoir]]<br/>[[cartúnaí]]<br/>[[ealaíontóir grafach]]<br/>[[grianghrafadóir]] | 1920-05-04 | 1992-06-27 | [[Béal Feirste]] | [[Beirlín]] | [[:d:Q1331314|Q1331314]] | 3 |- | [[An Bhantiarna Brigid Guinness]] | | Uasal agus [[Altra|altra]] (1920–1995) ♀; child of [[Rupert Guinness|Rupert Guinness, 2nd Earl of Iveagh]] agus Gwendolen Guinness, Cuntaois Uíbh Eachach; spouse of Prince Frederick of Prussia agus Anthony Ness | [[uasal]]<br/>[[altra]] | 1920-07-30 | 1995-03-08 | [[Londain]] | [[Albury (Q2066687)|Albury]] | [[:d:Q6469999|Q6469999]] | 5 |- | [[Peggy Farrell]] | | bean ghnó agus polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1920-11-15 | 2003-01-17 | [[Beanntraí]] | | [[:d:Q7160654|Q7160654]] | 1 |- | [[Lil Kirby]] | | imreoir camógaíochta | | 1921-01-24 | 1987-11-30 | [[Corcaigh]] | [[Droichead na Bandan]] | [[:d:Q6547414|Q6547414]] | 1 |- | [[Leland Bardwell]] | | scríbhneoir Éireannach | [[scríbhneoir]]<br/>[[file]]<br/>[[drámadóir]] | 1922-02-25 | 2016-06-28 | [[Chennai]] | [[Sligeach]] | [[:d:Q1816611|Q1816611]] | 4 |- | [[Maureen Pryor]] | | ban-aisteoir Éireannach (1922–1977) | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir scannáin]] | 1922-05-23 | 1977-05-05 | [[Luimneach]] | | [[:d:Q6792752|Q6792752]] | 3 |- | [[Kathleen Ryan]] | [[Íomhá:Kathleen Ryan (in "Odd Man Out").png|center|40px]] | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]] | 1922-09-08 | 1985-12-11<br/>1985-11-11 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Baile Átha Cliath]] | [[:d:Q3194084|Q3194084]] | 6 |- | [[V. H. Gillespie]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1923 | | | | [[:d:Q65554623|Q65554623]] | 0 |- | [[Kathleen Mills]] | | imreoir camógaíochta | | 1923-10-08 | 1996-08-11 | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q6376850|Q6376850]] | 1 |- | [[Sheila Manahan]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir scannáin]] | 1924-01-01 | 1988-03-29 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Londain]] | [[:d:Q1414336|Q1414336]] | 3 |- | [[Mary Catherine Tinney]] | | taidhleoir Éireannach | [[taidhleoir]] | 1924-02-15 | 2006-11-22 | [[Albain]] | [[Baile Átha Cliath]] | [[:d:Q1410325|Q1410325]] | 3 |- | [[Maeve Hillery]] | [[Íomhá:Maeve Hillery (cropped).jpg|center|40px]] | dochtúir Éireannach | [[Lia|dochtúir leighis]] | 1924-08-14 | 2015-01-10 | [[Sheffield]] | [[An Charraig Dhubh]] | [[:d:Q6729400|Q6729400]] | 5 |- | [[Anna Manahan]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir stáitse]] | 1924-10-18 | 2009-03-08 | [[Contae Phort Láirge]] | [[Port Láirge]] | [[:d:Q2358194|Q2358194]] | 6 |- | [[B. Curran]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1925 | | | | [[:d:Q65554200|Q65554200]] | 0 |- | [[E. Abraham]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1925 | | | | [[:d:Q134573186|Q134573186]] | 0 |- | [[W. Swann]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1925 | | | | [[:d:Q134573262|Q134573262]] | 0 |- | [[Gráinne Yeats]] | | [[Amhránaí|amhránaí]] (1925–2013) ♀; spouse of Michael Butler Yeats | [[amhránaí]] | 1925-04-14 | 2013-04-18 | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q5612739|Q5612739]] | 2 |- | [[Doreen Keogh]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]] | 1925-05-02<br/>1924-04-10 | 2017-12-31 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Baile Mhic Andáin]] | [[:d:Q2018740|Q2018740]] | 4 |- | [[Pauline Flanagan]] | | [[Aisteoir|aisteoir]] agus aisteoir stáitse (1925–2003) ♀ | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir stáitse]] | 1925-06-29 | 2003-06-28 | [[Contae Shligigh]] | [[Ridgewood]] | [[:d:Q7155014|Q7155014]] | 3 |- | [[Carmel Quinn]] | [[Íomhá:Carmel Quinn 1964.JPG|center|40px]] | [[Amhránaí|amhránaí]], aisteoir teilifíse agus scéalaí (1925–2021) ♀ | [[amhránaí]]<br/>[[aisteoir teilifíse]]<br/>[[scéalaí]] | 1925-07-31 | 2021-03-06 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Leonia]] | [[:d:Q5043312|Q5043312]] | 2 |- | [[Maureen Haughey]] | | Person (1925–2017) ♀; child of [[Seán F. Lemass]] agus Kathleen Lemass; spouse of [[Cathal Ó hEochaidh]] | | 1925-09-03 | 2017-03-17 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Baile Átha Cliath]] | [[:d:Q6792688|Q6792688]] | 2 |- | [[Peggy Cummins]] | [[Íomhá:Peggy Cummins. Promotion 1950.jpg|center|40px]] | ban-aisteoir Éireannach a rugadh sa Bhreatain Bheag | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir stáitse]]<br/>[[aisteoir scannáin]] | 1925-12-18 | 2017-12-29 | [[Prestatyn]] | [[Londain]] | [[:d:Q441467|Q441467]] | 17 |- | [[Anne McCaffrey]] | [[Íomhá:Anne McCaffrey 2005.JPG|center|40px]] | úrscéalaí Gael-Mheiriceánach | [[scríbhneoir]]<br/>[[úrscéalaí]]<br/>[[scríbhneoir ficsean eolaíochta]]<br/>[[scríbhneoir litríocht pháistí]] | 1926-04-01 | 2011-11-21 | [[Cambridge, Massachusetts|Cambridge]] | [[An Caisleán Nua, Contae Chill Mhantáin|An Caisleán Nua]] | [[:d:Q233046|Q233046]] | 38 |- | [[Carmel McSharry]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]] | 1926-08-18 | 2018-03-04 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Chiswick]] | [[:d:Q5043300|Q5043300]] | 3 |- | [[Imogen Stuart]] | [[Íomhá:Imogen Stuart.jpg|center|40px]] | dealbhóir Éireannach | [[dealbhóir]] | 1927-05-25 | 2024-03-24 | [[Beirlín]] | [[Baile Átha Cliath]] | [[:d:Q6005678|Q6005678]] | 6 |- | [[Elaine Crowley]] | | scríbhneoir | [[údar]] | 1927-05-30 | 2011-02-08 | [[Éire]] | [[Abertawe]] | [[:d:Q5353187|Q5353187]] | 2 |- | [[Alice Glenn]] | | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1927-12-17 | 2011-12-16 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Deilginis]] | [[:d:Q2646906|Q2646906]] | 2 |- | [[Sheila Smyth]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1928 | | | | [[:d:Q27793294|Q27793294]] | 0 |- | [[Kitty Hayes]] | | [[Ceoltóir|ceoltóir]] (1928–2008) ♀ | [[ceoltóir]] | 1928 | 2008-05-17 | | | [[:d:Q1949254|Q1949254]] | 3 |- | [[Jean Kennedy Smith]] | [[Íomhá:Jean Kennedy c1953.jpg|center|40px]] | taidhleoir Gael-Mheiriceánach | [[taidhleoir]] | 1928-02-20 | 2020-06-17 | [[Bostún, Massachusetts|Bostún]] | [[Nua-Eabhrac (cathair)|Nua-Eabhrac]] | [[:d:Q272401|Q272401]] | 29 |- | [[Mona Baptiste]] | | [[Aisteoir|aisteoir]] agus [[Amhránaí|amhránaí]] (1928–1993) ♀; spouse of William Morrison | [[aisteoir]]<br/>[[amhránaí]] | 1928-06-21 | 1993-06-25 | [[Oileán na Tríonóide]] | [[Baile Átha Cliath]] | [[:d:Q1662382|Q1662382]] | 5 |- | [[Maura Murphy]] | | scríbhneoir Éireannach | [[dírbheathaisnéisí]] | 1928-09-06 | 2005-10-05 | | | [[:d:Q6792623|Q6792623]] | 2 |- | [[Maeve Kyle]] | | Imreoir haca, rábálaí agus reathaí meánfhaid (*1928) ♀; Oifigeach Ord Impireacht na Breataine | [[imreoir haca]]<br/>[[rábálaí]]<br/>[[reathaí meánfhaid]] | 1928-10-06 | | [[Cill Chainnigh]] | | [[:d:Q6729406|Q6729406]] | 4 |- | [[Esme Mercer]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1929 | | | | [[:d:Q27672134|Q27672134]] | 0 |- | [[R. Gibson]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1929 | | | | [[:d:Q65554544|Q65554544]] | 0 |- | [[Dorothy Walker]] | | Léirmheastóir ealaíne (1929–2002) ♀ | [[léirmheastóir ealaíne]] | 1929-01-16 | 2002-12-08 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Baile Átha Cliath]] | [[:d:Q5298669|Q5298669]] | 2 |- | [[Catherine Gaskin]] | | úrscéalaí Gael-Astráileach | [[scríbhneoir]]<br/>[[úrscéalaí]] | 1929-04-02 | 2009-09-06 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]]<br/>[[Dundalk Bay]] | [[Sydney]] | [[:d:Q513055|Q513055]] | 7 |- | [[Yvonne Kelly]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1930s | | | | [[:d:Q1547285|Q1547285]] | 2 |- | [[Johanna Harwood]] | | scríbhneoir scripte Éireannach | [[scríbhneoir scripte]] | 1930 | | [[Contae Chill Mhantáin]] | | [[:d:Q6216374|Q6216374]] | 4 |- | [[Maeve Kelly]] | | scríbhneoir Éireannach | [[file]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1930<br/>1930-07-02 | | [[Dún Dealgan]] | | [[:d:Q6729402|Q6729402]] | 3 |- | [[Tras Honan]] | | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1930-01-04 | 2023-11-25 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Port Láirge]] | [[:d:Q523455|Q523455]] | 6 |- | [[Jennifer Johnston]] | [[Íomhá:Jennifer Johnston (novelist).png|center|40px]] | scríbhneoir Éireannach | [[úrscéalaí]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1930-01-12 | 2025-02-25 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Dún Laoghaire]] | [[:d:Q526219|Q526219]] | 13 |- | [[Maureen Toal]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir scannáin]]<br/>[[aisteoir stáitse]] | 1930-09-07 | 2012-08-24 | [[Fionnradharc]] | | [[:d:Q6792763|Q6792763]] | 3 |- | [[Joan O'Hara]] | | [[Aisteoir|aisteoir]] (1930–2007) ♀ | [[aisteoir]] | 1930-10-10<br/>1930-10-11 | 2007-07-23 | [[An Ros, Contae Shligigh|An Ros]] | [[Baile Átha Cliath]] | [[:d:Q6205337|Q6205337]] | 4 |- | [[Susan Devlin]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1931 | | [[Winnipeg]] | | [[:d:Q2363393|Q2363393]] | 3 |- | [[Evelyn Owens]] | | Polaiteoir agus ceardchumannaí, Seanadóir na hÉireann, Seanadóir na hÉireann agus Leas-Chathaoirleach (1931–2010) ♀ | [[polaiteoir]]<br/>[[ceardchumannaí]] | 1931-01-22 | 2010-09-26 | [[Cluain Tarbh]] | | [[:d:Q5416400|Q5416400]] | 1 |- | [[June Levine]] | [[Íomhá:June- Wicklow 1994.jpg|center|40px]] | [[Scríbhneoir|scríbhneoir]] (1931–2008) ♀ | [[scríbhneoir]] | 1931-12-31 | 2008-10-14 | | | [[:d:Q6312350|Q6312350]] | 2 |- | [[Anne Donnelly]] | | péintéir Éireannach | [[péintéir]] | 1932 | | [[Béal Feirste]] | | [[:d:Q1117247|Q1117247]] | 3 |- | [[J. Duncan]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1932 | | | | [[:d:Q65554344|Q65554344]] | 0 |- | [[Julia O'Faolain]] | | scríbhneoir Éireannach | [[úrscéalaí]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1932 | 2020-10-27 | [[Londain]] | | [[:d:Q6306620|Q6306620]] | 5 |- | [[Yvonne Barr]] | | víreolaí Éireannach | [[vireolaí]] | 1932-03-11 | 2016-02-13 | [[Ceatharlach]] | [[Melbourne]] | [[:d:Q456705|Q456705]] | 12 |- | [[Eileen Lemass]] | [[Íomhá:1657535802466 NPC0015 001 MOBILE.jpg|center|40px]] | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1932-07-07 | | [[Corcaigh]] | | [[:d:Q5349399|Q5349399]] | 8 |- | [[Jean Lawless]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1933 | | | | [[:d:Q13481865|Q13481865]] | 2 |- | [[Audrey Dalton]] | [[Íomhá:Audrey Dalton Wagon Train 1959.jpg|center|40px]] | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir scannáin]] | 1934-01-21 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q439915|Q439915]] | 18 |- | [[Mella Carroll]] | | breitheamh Ard-Chúirt na hÉireann | [[breitheamh]] | 1934-03-06 | 2006-01-15 | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q6813040|Q6813040]] | 1 |- | [[Ann Ormonde]] | | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1935-01-20 | | [[Coill Mhic Thomáisín]] | | [[:d:Q263468|Q263468]] | 2 |- | [[Mary O'Hara]] | | Cláirseoir agus [[Amhránaí|amhránaí]] (*1935) ♀ | [[cláirseoir]]<br/>[[amhránaí]] | 1935-05-12 | | | | [[:d:Q6780444|Q6780444]] | 4 |- | [[Mary Holland]] | | iriseoir Éireannach | [[iriseoir]] | 1935-06-19 | 2004-06-07 | [[Dover]] | [[Ospidéal Ollscoile Naomh Uinseann]] | [[:d:Q6779783|Q6779783]] | 1 |- | [[Nuala Fennell]] | [[Íomhá:Nuala Fennell, April 1983 (cropped).jpg|center|40px]] | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1935-11-25 | 2009-08-11 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Bóthar Mhuirfean]] | [[:d:Q526634|Q526634]] | 4 |- | [[Mary Bryan]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1936 | 2017-10-26 | [[Trá Lí]] | | [[:d:Q1906224|Q1906224]] | 2 |- | [[Jackie Lee]] | | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]] | 1936-05-29 | | [[Cluain Tarbh]] | | [[:d:Q6116476|Q6116476]] | 4 |- | [[Camilla Hannon]] | | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1936-07-21 | | | | [[:d:Q5026576|Q5026576]] | 1 |- | [[Máirín Quill]] | | Polaiteoir, [[Teachta Dála]], [[Teachta Dála]], [[Teachta Dála]] agus Seanadóir na hÉireann (*1936) ♀ | [[polaiteoir]] | 1936-09-15 | | [[Corcaigh]] | | [[:d:Q6949611|Q6949611]] | 1 |- | [[Elizabeth Shaughnessy]] | | Imreoir fichille (*1937) ♀ | [[imreoir fichille]] | 1937 | | | | [[:d:Q5363498|Q5363498]] | 2 |- | [[Morgan Llywelyn]] | | scríbhneoir Éireannach | [[scríbhneoir]]<br/>[[Mainicín faisin|mainicín]]<br/>[[scríbhneoir ficsean eolaíochta]]<br/>[[úrscéalaí]] | 1937-12-03 | | [[Nua-Eabhrac (cathair)|Nua-Eabhrac]] | | [[:d:Q3862976|Q3862976]] | 5 |- | [[Deirdre Bolger]] | | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1938-07-27 | | | | [[:d:Q5252548|Q5252548]] | 1 |- | [[Alice Hanratty]] | | ealaíontóir Éireannach | [[péintéir]] | 1939 | 2025-05-13 | | | [[:d:Q4725899|Q4725899]] | 2 |- | [[Deirdre O'Connell]] | | ban-aisteoir agus amhránaí Gael-Mheiriceánach | [[aisteoir]]<br/>[[amhránaí]] | 1939-06-16 | 2001-06-09 | [[South Bronx]] | [[Baile Átha Cliath]] | [[:d:Q2916434|Q2916434]] | 5 |- | [[Carmencita Hederman]] | | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1939-10-23 | 2025-05-31 | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q1043753|Q1043753]] | 4 |- | [[Lena Rea]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1940 | | | | [[:d:Q1817335|Q1817335]] | 2 |- | [[Alice O'Sullivan]] | | Person (*1940) ♀ | | 1940 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q4726040|Q4726040]] | 1 |- | [[Joan McCloy]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1940s | | | | [[:d:Q6519433|Q6519433]] | 1 |- | [[Maureen Mockford]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1940s | 2008 | [[Béal Feirste]] | | [[:d:Q13481867|Q13481867]] | 3 |- | [[Gemma O'Connor]] | | scríbhneoir Éireannach | [[athchóiritheoir]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1940 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q1501154|Q1501154]] | 3 |- | [[Elaine Murtagh]] | | amhránaí agus cumadóir amhrán | [[amhránaí]]<br/>[[cumadóir amhrán]] | 1940 | | | | [[:d:Q5353255|Q5353255]] | 1 |- | [[Mary Henry]] | | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1940-05-11 | | [[An Dúcharraig (Q4923303)|An Dúcharraig]] | | [[:d:Q6779767|Q6779767]] | 1 |- | [[Bernadette Greevy]] | | amhránaí | [[amhránaí ceoldrámaíochta]] | 1940-07-03 | 2008-09-26 | | | [[:d:Q4892795|Q4892795]] | 1 |- | [[Aideen O'Kelly]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]] | 1940-09-05 | 2015-04-22 | [[Deilginis]] | [[Englewood]] | [[:d:Q4696760|Q4696760]] | 2 |- | [[Edna Longley]] | | léirmheastóir liteartha Éireannach | [[léirmheastóir liteartha]]<br/>[[múinteoir ollscoile]] | 1940-12-24 | | | | [[:d:Q5340064|Q5340064]] | 1 |- | [[Jane Leslie]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1942 | | | | [[:d:Q65554348|Q65554348]] | 0 |- | [[Fidelma Macken]] | | breitheamh Éireannach | [[breitheamh]]<br/>[[múinteoir ollscoile]]<br/>[[abhcóide]] | 1942-02-28 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q1411301|Q1411301]] | 4 |- | [[Eiléan Ní Chuilleanáin]] | | file agus scríbhneoir Éireannach | [[teangeolaí]]<br/>[[file]]<br/>[[aistritheoir]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1942-11-28 | | [[Corcaigh]] | | [[:d:Q5349540|Q5349540]] | 4 |- | [[Mary Dinan]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1943 | | | | [[:d:Q6780729|Q6780729]] | 1 |- | [[Mary Jackman]] | | polaiteoir Éireannach de chuid Fine Gael | [[polaiteoir]] | 1943-04-30 | 2022 | [[Contae Luimnigh]] | | [[:d:Q6779848|Q6779848]] | 1 |- | [[Katharine Bulbulia]] | | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1943-07-04 | | [[Contae Phort Láirge]] | | [[:d:Q6376167|Q6376167]] | 1 |- | [[Mary Rose Callaghan]] | | scríbhneoir Éireannach | [[úrscéalaí]]<br/>[[beathaisnéisí]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1944-01-23 | | | | [[:d:Q6780637|Q6780637]] | 2 |- | [[Margaret Murphy]] | | Cliathreathaí (*1944) ♀ | [[cliathreathaí]] | 1944-09-21 | | | | [[:d:Q41446936|Q41446936]] | 1 |- | [[Mary White (Q530899)|Mary White]] | | polaiteoir Éireannach (Fianna Fáil) | [[polaiteoir]]<br/>[[duine den lucht gnó]] | 1944-10-07 | | [[Dún Dealgan]] | | [[:d:Q530899|Q530899]] | 4 |- | [[Briege McKenna]] | | bean rialta Éireannach | [[bean rialta]]<br/>[[siúr]] | 1946 | | [[Contae Ard Mhacha]] | | [[:d:Q5135774|Q5135774]] | 4 |- | [[Dearbhla Molloy]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir stáitse]] | 1946 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q5246956|Q5246956]] | 4 |- | [[Mary Upton]] | | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1946-05-30 | | [[Cill Rois]] | | [[:d:Q540353|Q540353]] | 4 |- | [[Mary Freehill]] | [[Íomhá:Mary Freehill PES Group meeting 2019.jpg|center|40px]] | méara Éireannach | [[polaiteoir]] | 1946-07-22 | | | | [[:d:Q1906258|Q1906258]] | 3 |- | [[Christine Buckley]] | | gníomhaí | [[polaiteoir]] | 1946-10-10 | 2014-03-11 | | [[Baile Átha Cliath]] | [[:d:Q5110950|Q5110950]] | 3 |- | [[Kay McCarthy]] | | amhránaí Éireannach | [[scríbhneoir]]<br/>[[amhránaí]] | 1947 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q3814074|Q3814074]] | 1 |- | [[Maeve Ingoldsby]] | | Údar (1947–2021) ♀ | [[údar]] | 1947 | 2021-09-29 | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q6729401|Q6729401]] | 1 |- | [[Kate Walsh]] | | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1947-03-01 | 2007-04-24 | [[Cill Droichid]] | | [[:d:Q2463581|Q2463581]] | 2 |- | [[Liz McManus]] | [[Íomhá:Liz McManus TD, Labour Party - Development of broadband infrastructure key to jobs and recovery.jpg|center|40px]] | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1947-03-23 | | [[Montréal]] | | [[:d:Q6660249|Q6660249]] | 7 |- | [[Caroline St John-Brooks]] | | iriseoir Briotanach | [[iriseoir]] | 1947-03-24 | 2003-09-08 | | | [[:d:Q5045227|Q5045227]] | 1 |- | [[Anne Harris]] | | iriseoir Éireannach | [[iriseoir]] | 1947-08-25 | | | | [[:d:Q4768421|Q4768421]] | 2 |- | [[Sinéad Cusack]] | [[Íomhá:Sinead cusack 2021 1.jpg|center|40px]] | aisteoir Éireannach | [[aisteoir scannáin]]<br/>[[aisteoir stáitse]]<br/>[[aisteoir]] | 1948-02-18 | | [[Deilginis]] | | [[:d:Q224782|Q224782]] | 16 |- | [[Bernie Malone]] | [[Íomhá:Bernie Malone, 1994.jpg|center|40px]] | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1948-03-26 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q4894441|Q4894441]] | 6 |- | [[Clare Boylan]] | | scríbhneoir Éireannach | [[scríbhneoir]]<br/>[[iriseoir]] | 1948-04-21 | 2006-05-16 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Baile Átha Cliath]] | [[:d:Q4090437|Q4090437]] | 7 |- | [[Kate Cruise O'Brien]] | | file Éireannach | [[file]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1948-05-26 | 1998-03-26 | | | [[:d:Q6375454|Q6375454]] | 2 |- | [[Sorcha Cusack]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir scannáin]] | 1949-04-09 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q3491160|Q3491160]] | 17 |- | [[Mary Tracey-Purcell]] | | Reathaí meánfhaid (*1949) ♀ | [[reathaí meánfhaid]] | 1949-05-22 | | | | [[:d:Q42293853|Q42293853]] | 4 |- | [[Mary J. Hickman]] | | scoláire Éireannach | [[acadóir]] | 1949-06-21 | | | | [[:d:Q6779846|Q6779846]] | 1 |- | [[Ann Murray]] | [[Íomhá:Curtain Call (6766562451).jpg|center|40px]] | amhránaí ceoldrámaíochta Éireannach | [[amhránaí ceoldrámaíochta]] | 1949-08-27 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q462570|Q462570]] | 9 |- | [[Mary Bergin]] | | ceoltóir Éireannach | [[ceoltóir]] | 1949-09-13 | | [[Seanchill]] | | [[:d:Q1627129|Q1627129]] | 5 |- | [[Jeananne Crowley]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[údar]]<br/>[[aisteoir scannáin]] | 1949-12-18 | | | | [[:d:Q6171821|Q6171821]] | 1 |- | [[Rita Connolly]] | | amhránaí | [[amhránaí]] | 20th century | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q956109|Q956109]] | 4 |- | [[Wendy Donnelly]] | | imreoir badmantain Éireannach | [[imreoir badmantain]] | 1950s | | | | [[:d:Q2559274|Q2559274]] | 1 |- | [[Brigid Boden]] | | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]] | 20th century | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q4967845|Q4967845]] | 1 |- | [[Martha Long]] | | scríbhneoir | [[údar]] | 1950 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q6774470|Q6774470]] | 3 |- | [[Dorothy Cunningham]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1950s | | | | [[:d:Q26955634|Q26955634]] | 0 |- | [[F. Cunningham]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1950 | | | | [[:d:Q65554280|Q65554280]] | 0 |- | [[Barbara Beckett]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1950s | | [[Tuaisceart Éireann]] | | [[:d:Q807346|Q807346]] | 3 |- | [[Mary Dorcey]] | | scríbhneoir Éireannach | [[file]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1950 | | [[Contae Bhaile Átha Cliath]] | | [[:d:Q6779332|Q6779332]] | 4 |- | [[Aileen Noonan]] | | Imreoir fichille (*1950) ♀ | [[imreoir fichille]] | 1950 | | | | [[:d:Q110160815|Q110160815]] | 1 |- | [[Maxi]] | | DJ, aisteoir agus ceoltóir Éireannach | [[amhránaí]] | 1950-02-23 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q510649|Q510649]] | 10 |- | [[Gemma Craven]] | | amhránaí agus aisteoir Éireannach | [[amhránaí]]<br/>[[aisteoir]]<br/>[[ceoltóir]] | 1950-06-01 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q4943576|Q4943576]] | 7 |- | [[Pádraigín Ní Uallacháin]] | [[Íomhá:Pádraigín Ní Uallacháin.jpg|center|40px]] | amhránaí agus ceoltóir Éireannach | [[amhránaí]]<br/>[[amhránaí is scríbhneoir]]<br/>[[scríbhneoir]]<br/>[[acadóir]] | 1950-08-23 | | [[Contae Lú]] | | [[:d:Q2729382|Q2729382]] | 4 |- | [[Catherine Nevin]] | | Coirpeach (1950–2018) ♀ | [[coirpeach]] | 1950-10-01 | 2018-02-19 | [[Tuaisceart Éireann]] | [[Tuaisceart Éireann]] | [[:d:Q5052843|Q5052843]] | 3 |- | [[Mary Swander]] | | scríbhneoir Meiriceánach | [[scríbhneoir]]<br/>[[file]] | 1950-11-05 | | | | [[:d:Q6780801|Q6780801]] | 1 |- | [[Celia Holman Lee]] | | [[Mainicín faisin|mainicín]] agus wardrobe stylist (*1950) ♀ | [[Mainicín faisin|mainicín]]<br/>[[wardrobe stylist]] | 1950-11-22 | | | | [[:d:Q5057999|Q5057999]] | 2 |- | [[Eithne FitzGerald]] | | polaiteoir Éireannach | [[eacnamaí]]<br/>[[polaiteoir]] | 1950-11-28 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q5350027|Q5350027]] | 4 |- | [[Geraldine Aron]] | | drámadóir Éireannach | [[drámadóir]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1951 | | [[Gaillimh]] | | [[:d:Q5549717|Q5549717]] | 2 |- | [[Gloria]] | | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]] | 1951 | | | | [[:d:Q5571304|Q5571304]] | 2 |- | [[Mary McCarthy]] | | scríbhneoir Éireannach | [[úrscéalaí]] | 1951 | 2013 | | | [[:d:Q6780291|Q6780291]] | 2 |- | [[Sarah Ludford, Baroness Ludford]] | [[Íomhá:Official portrait of Baroness Ludford crop 2, 2024.jpg|center|40px]] | polaiteoir Briotanach (rugadh 1951) | [[polaiteoir]] | 1951-03-14 | | [[Halesworth]] | | [[:d:Q336425|Q336425]] | 10 |- | [[Adele King]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]] | 1951-04-04 | | | | [[:d:Q4681892|Q4681892]] | 1 |- | [[Madeleine Taylor-Quinn]] | | polaiteoir Éireannach de chuid Fine Gael | [[polaiteoir]] | 1951-05-26 | | [[Luimneach]] | | [[:d:Q6726942|Q6726942]] | 1 |- | [[Ann McQuaid]] | | curachóir Éireannach | [[canúálaí]] | 1951-08-26 | | | | [[:d:Q4766565|Q4766565]] | 1 |- | [[Cathy Honan]] | | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1951-09-16 | | [[Contae Laoise]] | | [[:d:Q5053435|Q5053435]] | 1 |- | [[Diane Underwood]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1952 | | | | [[:d:Q26958541|Q26958541]] | 0 |- | [[Mary Kelly]] | | polaiteoir Éireannach de chuid Pháirtí an Lucht Oibre | [[polaiteoir]] | 1952-05-01 | | [[Contae Luimnigh]] | | [[:d:Q6780002|Q6780002]] | 1 |- | [[Ann O'Connor]] | | Snámhóir (*1952) ♀ | [[snámhóir]] | 1952-06-03 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q27881115|Q27881115]] | 2 |- | [[Anne Anderson]] | [[Íomhá:Anne Anderson (cropped).jpg|center|40px]] | taidhleoir Éireannach | [[taidhleoir]] | 1952-07 | | [[Cluain Meala]] | | [[:d:Q564938|Q564938]] | 6 |- | [[Alison O'Donnell]] | [[Íomhá:Alison O'Donnell by Niall Reddy at WW.jpg|center|40px]] | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]] | 1952-10-05 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q4727154|Q4727154]] | 4 |- | [[Vivienne Smith]] | | Snámhóir (*1952) ♀ | [[snámhóir]] | 1952-11-10 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q27886476|Q27886476]] | 2 |- | [[Tríona Ní Dhomhnaill (Q1811503)|Tríona Ní Dhomhnaill]] | [[Íomhá:Tríona Ní Dhomhnaill 2005.jpg|center|40px]] | [[Amhránaí|amhránaí]] agus pianódóir (*1953) ♀ | [[amhránaí]]<br/>[[pianódóir]] | 20th century | | [[Ceanannas]] | | [[:d:Q1811503|Q1811503]] | 4 |- | [[Nollaig Casey]] | | ceoltóir Éireannach | [[fidléir]] | 20th century | | | | [[:d:Q2469858|Q2469858]] | 3 |- | [[Cornelia Hayes O'Herlihy]] | | [[Aisteoir|aisteoir]] agus [[Stiúrthóir scannán|stiúrthóir scannán]] (*1953) ♀; spouse of Lorcan O'Herlihy | [[aisteoir]]<br/>[[stiúrthóir scannán]] | 20th century | | | | [[:d:Q2997473|Q2997473]] | 1 |- | [[Ann Buckley]] | | scoláire Éireannach | [[údar]]<br/>[[ceoleolaí]]<br/>[[staraí]] | 20th century | | | | [[:d:Q4766291|Q4766291]] | 3 |- | [[Cláir Ní Aonghusa]] | | scríbhneoir Éireannach | [[file]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1953 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q5137219|Q5137219]] | 1 |- | [[Bairbre Dowling]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir scannáin]] | 1953-03-27 | 2016-01-20 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Manhattan]] | [[:d:Q2879967|Q2879967]] | 2 |- | [[Breeda Moynihan-Cronin]] | [[Íomhá:Breeda Moynihan-Cronin, circa 2002 04.jpg|center|40px]] | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1953-03-31 | | [[Contae Chiarraí]] | | [[:d:Q4960207|Q4960207]] | 3 |- | [[Clodagh Simonds]] | | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]]<br/>[[cumadóir]]<br/>[[cumadóir amhrán]] | 1953-05-16 | | [[Droichead na Banna]] | | [[:d:Q5134852|Q5134852]] | 4 |- | [[Mary Flaherty]] | | polaiteoir Éireannach de chuid Fine Gael | [[polaiteoir]] | 1953-05-17 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q6779557|Q6779557]] | 2 |- | [[Garry Hynes]] | | stiúrthóir drámaíochta Éireannach | [[stiúrthóir drámaíochta]] | 1953-06-10 | | [[Ros Comáin]] | | [[:d:Q5524154|Q5524154]] | 4 |- | [[Maura Harrington]] | | gníomhaí Éireannach | [[gníomhaí]] | 1953-09-15 | | | | [[:d:Q6792613|Q6792613]] | 3 |- | [[Geraldine Brannigan]] | | iomaitheoir Eurovision 1975 | [[amhránaí]] | 1954 | | [[Cluain Tarbh]] | | [[:d:Q451689|Q451689]] | 8 |- | [[Rynagh O'Grady]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[stiúrthóir scannán]] | 1954 | 2021-02-08 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Baile Átha Cliath]] | [[:d:Q3453946|Q3453946]] | 6 |- | [[Catherine Dunne]] | | [[Scríbhneoir|scríbhneoir]] (*1954) ♀ | [[scríbhneoir]] | 1954 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q3663581|Q3663581]] | 4 |- | [[Mary McEvoy]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir scannáin]]<br/>[[aisteoir teilifíse]] | 1954 | | [[Dealbhna]] | | [[:d:Q6780310|Q6780310]] | 3 |- | [[Mary O'Malley]] | | file Éireannach | [[file]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1954 | | [[Conamara]] | | [[:d:Q6780454|Q6780454]] | 2 |- | [[Bairbre de Brún]] | [[Íomhá:Bairbre de Brún 2008-10-19 Strasbourg (cropped).jpg|center|40px]] | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1954-01-10 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q450673|Q450673]] | 10 |- | [[Karin Dubsky]] | [[Íomhá:Karindubsky.jpg|center|40px]] | comhshaolaí Éireannach | [[gníomhaí timpeallachta]]<br/>[[bitheolaí muirí]] | 1954-03-18 | | [[Bonn (cathair)|Bonn]] | | [[:d:Q6370832|Q6370832]] | 4 |- | [[Mary Geaney]] | | Imreoir haca, camogie player agus imreoir peile Gaelaí (*1954) ♀ | [[imreoir haca]]<br/>[[camogie player]]<br/>[[imreoir peile Gaelaí]] | 1954-04-06 | | [[Oileán Ciarraí]] | | [[:d:Q6779624|Q6779624]] | 1 |- | [[Denise Kelly]] | | Cumadóir agus múinteoir ceoil (*1954) ♀ | [[cumadóir]]<br/>[[múinteoir ceoil]] | 1954-04-24 | | | | [[:d:Q5257695|Q5257695]] | 3 |- | [[Áine Brady]] | | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1954-09-08 | | [[Contae na Gaillimhe]] | | [[:d:Q249955|Q249955]] | 3 |- | [[Síle de Valera]] | | polaiteoir Éireannach de chuid Fianna Fáil | [[polaiteoir]] | 1954-12-17 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q436181|Q436181]] | 8 |- | [[Christine Fulcher]] | | Snámhóir (*1954) ♀ | [[snámhóir]] | 1954-12-20 | | | | [[:d:Q27922118|Q27922118]] | 2 |- | [[Bríd Brennan]] | [[Íomhá:Brid Brennan - Day 3 diff 2025.png|center|40px]] | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir stáitse]]<br/>[[aisteoir scannáin]] | 1955 | | [[Béal Feirste]] | | [[:d:Q913526|Q913526]] | 6 |- | [[Kathy Durkin]] | | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]] | 1955-04-01 | | | | [[:d:Q6377216|Q6377216]] | 2 |- | [[Mae Sexton]] | | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1955-04-28 | | [[Contae an Longfoirt]] | | [[:d:Q6729013|Q6729013]] | 2 |- | [[Alexandra Colen]] | [[Íomhá:AlexandraColen1996.jpg|center|40px]] | polaiteoir Éireannach-Beilgeach | [[polaiteoir]] | 1955-07-09 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q2833256|Q2833256]] | 4 |- | [[Adi Roche]] | [[Íomhá:Adi Roche 2024.jpg|center|40px]] | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1955-07-11 | | [[Cluain Meala]] | | [[:d:Q4682618|Q4682618]] | 15 |- | [[Anna Livia Julian Brawn]] | [[Íomhá:Anna Livia in Nedlands (cropped).jpg|center|40px]] | Aistritheoir (1955–2007) ♀; child of Patrick St. John Pavier Brawn agus Dympna Monica Porter | [[aistritheoir]] | 1955-11-13 | 2007-08-07 | [[Baile Átha Cliath]] | [[California]] | [[:d:Q4767237|Q4767237]] | 5 |- | [[Máire Breatnach]] | | fidléir Éireannach | [[amhránaí]]<br/>[[fidléir]]<br/>[[pianódóir]]<br/>[[giotáraí]]<br/>[[méarchláraí]] | 1956 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q3331954|Q3331954]] | 4 |- | [[Biddy Phillips]] | | imreoir camógaíochta | | 1956 | 2010-07-07 | [[Tiobraid Árann (baile)|Tiobraid Árann]] | | [[:d:Q4904090|Q4904090]] | 1 |- | [[Linda Andrews]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1956 | | | | [[:d:Q27036227|Q27036227]] | 0 |- | [[Lynn McCrave]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1956 | | | | [[:d:Q65554433|Q65554433]] | 0 |- | [[Máire Ní Chathasaigh]] | | ceoltóir Éireannach | [[amhránaí]]<br/>[[craoltóir]] | 1956 | | [[Droichead na Bandan]] | | [[:d:Q975053|Q975053]] | 2 |- | [[Jackie Maxwell]] | | stiúrthóir drámaíochta Éireannach | [[stiúrthóir drámaíochta]] | 1956 | | [[Béal Feirste]] | | [[:d:Q6116510|Q6116510]] | 2 |- | [[Mary Fitzgerald]] | [[Íomhá:Mary Fitzgerald.jpg|center|40px]] | [[Ealaíontóir|ealaíontóir]] (*1956) ♀; member of [[Aosdána]] | [[ealaíontóir]] | 1956 | | | | [[:d:Q6779547|Q6779547]] | 2 |- | [[Anne O'Brien]] | | peileadóir | [[imreoir sacair]]<br/>[[bainisteoir sacair]] | 1956-01-25 | 2016-08-29 | [[Baile Átha Cliath]] | [[an Róimh]] | [[:d:Q4768690|Q4768690]] | 6 |- | [[Brenda McGrory]] | | Snámhóir (*1956) ♀ | [[snámhóir]] | 1956-04-29 | | | | [[:d:Q27927243|Q27927243]] | 2 |- | [[Mary Coughlan (Q369823)|Mary Coughlan]] | [[Íomhá:Marycoughlan.JPG|center|40px]] | [[Aisteoir|aisteoir]], [[Amhránaí|amhránaí]], [[Cumadóir amhrán|cumadóir amhrán]], ceoltóir snagcheoil, ealaíontóir taifeadta agus [[Ceoltóir|ceoltóir]] (*1956) ♀; spouse of Frank Bonadio | [[aisteoir]]<br/>[[amhránaí]]<br/>[[cumadóir amhrán]]<br/>[[ceoltóir snagcheoil]]<br/>[[ealaíontóir taifeadta]]<br/>[[ceoltóir]] | 1956-05-05 | | [[Contae na Gaillimhe]] | | [[:d:Q369823|Q369823]] | 8 |- | [[Liz O'Donnell]] | | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1956-07-01 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q6660259|Q6660259]] | 3 |- | [[Kathleen O'Beirne]] | | scríbhneoir Éireannach | [[scríbhneoir]] | 1956-10-18 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q1736283|Q1736283]] | 2 |- | [[Cindy O'Callaghan]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir scannáin]] | 1956-10-18 | | [[Éire]] | | [[:d:Q5120576|Q5120576]] | 4 |- | [[Angela Downey]] | | imreoir camógaíochta Éireannach | [[lúthchleasaí]] | 1957 | | [[Cill Chainnigh]] | | [[:d:Q4762431|Q4762431]] | 1 |- | [[Ann Downey]] | | imreoir camógaíochta | [[lúthchleasaí]] | 1957 | | [[Cill Chainnigh]] | | [[:d:Q4766370|Q4766370]] | 1 |- | [[Ann Crossan]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1957 | | | | [[:d:Q26958736|Q26958736]] | 0 |- | [[Mary Morrissy]] | | scríbhneoir Éireannach | [[scríbhneoir]] | 1957 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q6780390|Q6780390]] | 9 |- | [[Bronwen Maher]] | [[Íomhá:Bronwen Maher with Joseph Healy and Romayne Phoenix.jpg|center|40px]] | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1957-01-04 | | | | [[:d:Q4974118|Q4974118]] | 1 |- | [[Aisling O'Leary]] | | Snámhóir (*1957) ♀ | [[snámhóir]] | 1957-07-07 | | | | [[:d:Q27922111|Q27922111]] | 2 |- | [[Daire Brehan]] | | aisteoir agus craoltóir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[abhcóide]] | 1957-08-07 | 2012-08-30 | | | [[:d:Q5209539|Q5209539]] | 1 |- | [[Geraldine Feeney]] | | Polaiteoir, Seanadóir na hÉireann agus Seanadóir na hÉireann (*1957) ♀ | [[polaiteoir]] | 1957-09-09 | | [[Contae Uíbh Fhailí]] | | [[:d:Q304576|Q304576]] | 2 |- | [[Alison Browner]] | | amhránaí agus amhránaí ceoldrámaíochta Éireannach | [[amhránaí ceoldrámaíochta]] | 1957-09-22 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q1490059|Q1490059]] | 4 |- | [[Deirdre Sheehan]] | | Snámhóir (*1957) ♀ | [[snámhóir]] | 1957-09-25 | | | | [[:d:Q27995560|Q27995560]] | 2 |- | [[Martha Kearney]] | [[Íomhá:Martha Kearney 2014.jpg|center|40px]] | iriseoir Éireannach | [[iriseoir]] | 1957-10-08 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q6774444|Q6774444]] | 4 |- | [[Emily O'Reilly]] | [[Íomhá:Emily O’Reilly Senate of Poland.JPG|center|40px]] | údar agus iriseoir Éireannach | [[iriseoir]] | 1957-10-20 | | [[Tulach Mhór]] | | [[:d:Q5372305|Q5372305]] | 13 |- | [[Siobhán McCarthy]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[amhránaí]]<br/>[[aisteoir stáitse]] | 1957-11-06 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q969376|Q969376]] | 2 |- | [[Mary Raftery]] | | [[Stiúrthóir scannán|stiúrthóir scannán]], stiúrthóir teilifíse, léiritheoir teilifíse, déantóir scannán faisnéise agus [[Iriseoir|iriseoir]] (1957–2012) ♀ | [[stiúrthóir scannán]]<br/>[[stiúrthóir teilifíse]]<br/>[[léiritheoir teilifíse]]<br/>[[déantóir scannán faisnéise]]<br/>[[iriseoir]] | 1957-12-21 | 2012-01-10 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Ospidéal Ollscoile Naomh Uinseann]] | [[:d:Q6780572|Q6780572]] | 3 |- | [[Louise Richardson]] | [[Íomhá:Louise Richardson.jpg|center|40px]] | eolaí polaitíochta Éireannach | [[ollamh]] | 1958 | | [[Trá Mhór]] | | [[:d:Q440934|Q440934]] | 12 |- | [[Olivia Musgrave]] | | dealbhóir Éireannach | [[dealbhóir]] | 1958 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q3881841|Q3881841]] | 2 |- | [[Eileen Dunne]] | | craoltóir agus pearsa raidió Éireannach | [[pearsa raidió]]<br/>[[iriseoir]] | 1958-06-22 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q5349356|Q5349356]] | 5 |- | [[Maura O'Connell]] | | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]] | 1958-09-16 | | [[Inis (baile)|Inis]] | | [[:d:Q2285213|Q2285213]] | 2 |- | [[Celia Larkin]] | | státseirbhíseach Éireannach | [[státseirbhíseach]]<br/>[[eolaí polaitiúil]]<br/>[[colúnaí]] | 1959 | | | | [[:d:Q5058005|Q5058005]] | 1 |- | [[Debbie Freeman]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1959 | | | | [[:d:Q65554233|Q65554233]] | 0 |- | [[Michèle Burke]] | | Smideoir agus [[Mainicín faisin|mainicín]] (*1959) ♀; Duais Emmy, Duais an Acadaimh don smideadh agus gruagaireacht is fearr agus Duais an Acadaimh don smideadh agus gruagaireacht is fearr | [[smideoir]]<br/>[[Mainicín faisin|mainicín]] | 1959 | | [[Cill Dara]] | | [[:d:Q518417|Q518417]] | 8 |- | [[Kate Thompson]] | | [[Aisteoir|aisteoir]], [[Scríbhneoir|scríbhneoir]] agus aisteoir stáitse (*1959) ♀ | [[aisteoir]]<br/>[[scríbhneoir]]<br/>[[aisteoir stáitse]] | 1959 | | [[Béal Feirste]] | | [[:d:Q960202|Q960202]] | 4 |- | [[Bridget Flannery]] | | ealaíontóir Éireannach | [[péintéir]] | 1959 | | | | [[:d:Q4966715|Q4966715]] | 1 |- | [[Elizabeth Magill]] | | ealaíontóir Éireannach | [[péintéir]] | 1959 | | | | [[:d:Q5363149|Q5363149]] | 1 |- | [[Margaret M. Murnane]] | | fisiceoir Éireannach | [[fisiceoir]]<br/>[[múinteoir ollscoile]]<br/>[[acadóir]] | 1959-01-23 | | [[Luimneach]] | | [[:d:Q1894870|Q1894870]] | 10 |- | [[Mary Wallace]] | | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1959-06-13 | | [[Contae Bhaile Átha Cliath]] | | [[:d:Q6780912|Q6780912]] | 5 |- | [[Brigitte Le Juez]] | | scoláire Éireannach | [[acadóir]] | 1959-10-05 | | | | [[:d:Q4967903|Q4967903]] | 1 |- | [[Niamh Cusack]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir scannáin]] | 1959-10-20 | | [[Deilginis]] | | [[:d:Q4411986|Q4411986]] | 13 |- | [[Dearbhla Walsh]] | | stiúrthóir scannán Éireannach | [[stiúrthóir scannán]]<br/>[[stiúrthóir teilifíse]]<br/>[[stiúrthóir]] | 1960s | | | | [[:d:Q5246957|Q5246957]] | 4 |- | [[Tanya Cooke]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1960s | | | | [[:d:Q27503287|Q27503287]] | 0 |- | [[Ann O'Sullivan]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1960s | | | | [[:d:Q55739805|Q55739805]] | 0 |- | [[Nikki Lane]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1960s | | | | [[:d:Q55739848|Q55739848]] | 0 |- | [[Ann Hawkshaw]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1960s | | | | [[:d:Q65554176|Q65554176]] | 0 |- | [[Caroline O'Sullivan]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1960s | | | | [[:d:Q65554212|Q65554212]] | 0 |- | [[Cathy Landers]] | | imreoir camógaíochta | | 1960 | | [[Contae Chorcaí]] | | [[:d:Q5053446|Q5053446]] | 1 |- | [[Deirdre Curtin]] | [[Íomhá:DeirdreCurtin2014.jpg|center|40px]] | dlí-eolaí Éireannach | [[múinteoir ollscoile]] | 1960-01-17 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q5252554|Q5252554]] | 4 |- | [[Kathleen O'Meara]] | [[Íomhá:Kathleen O'Meara, circa 2002 02.jpg|center|40px]] | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1960-01-24 | | [[Contae Thiobraid Árann]] | | [[:d:Q6376872|Q6376872]] | 1 |- | [[Roma Downey]] | [[Íomhá:Roma Downey 2015.jpg|center|40px]] | [[Aisteoir|aisteoir]], [[Léiritheoir scannáin|léiritheoir scannáin]], aisteoir scannáin agus [[Stiúrthóir scannán|stiúrthóir scannán]] (*1960) ♀; réalta ar Hollywood Walk of Fame, Oifigeach Ord Impireacht na Breataine, TV Land Award agus Irish Film & Television Awards; spouse of Mark Burnett, Leland Orser agus David Anspaugh | [[aisteoir]]<br/>[[léiritheoir scannáin]]<br/>[[aisteoir scannáin]]<br/>[[stiúrthóir scannán]] | 1960-05-06 | | [[Doire]] | | [[:d:Q258989|Q258989]] | 21 |- | [[Bernie Nolan]] | | aisteoir, ceoltóir agus pearsa theilifíse Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[amhránaí]]<br/>[[dírbheathaisnéisí]] | 1960-10-17 | 2013-07-04 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Weybridge]] | [[:d:Q4892803|Q4892803]] | 11 |- | [[Miriam Hopkins]] | | Snámhóir (*1960) ♀ | [[snámhóir]] | 1960-10-28 | | | | [[:d:Q28037353|Q28037353]] | 3 |- | [[Holly Lane]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1961 | | | | [[:d:Q27043986|Q27043986]] | 0 |- | [[Elaine Doyle]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1961 | | | | [[:d:Q65554263|Q65554263]] | 0 |- | [[Michelle Rocca]] | [[Íomhá:Michelle Rocca in Belfast (cropped).jpg|center|40px]] | péiceallán Éireannach | [[láithreoir teilifíse]]<br/>[[péiceallán]]<br/>[[Mainicín faisin|mainicín]]<br/>[[iomaitheoir i gcomórtas áilleachta]] | 1961 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q372148|Q372148]] | 8 |- | [[Anne Heraty]] | | Baincéir (*1961) ♀ | [[baincéir]] | 1961 | | | | [[:d:Q2651939|Q2651939]] | 2 |- | [[Ali Hewson]] | [[Íomhá:Alison Hewson.jpg|center|40px]] | gníomhaí agus bean ghnó Éireannach | [[duine den lucht gnó]] | 1961-03-23 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q777287|Q777287]] | 11 |- | [[Orla Brady]] | [[Íomhá:Orla Brady 2020 1 cropped.jpg|center|40px]] | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir stáitse]]<br/>[[aisteoir scannáin]] | 1961-03-28 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q444292|Q444292]] | 18 |- | [[Mary-Pat Moore]] | | cruicéadaí | [[cruicéadaí]] | 1961-04-24 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q6778731|Q6778731]] | 4 |- | [[Mary Parr]] | | Cliathreathaí (*1961) ♀ | [[cliathreathaí]] | 1961-10-01 | | | | [[:d:Q21936533|Q21936533]] | 3 |- | [[Janice Walsh]] | | Cruicéadaí (*1961) ♀ | [[cruicéadaí]] | 1961-12-17 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q27562837|Q27562837]] | 4 |- | [[Ita Marron]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1962 | | | | [[:d:Q65554342|Q65554342]] | 0 |- | [[Hilary Mooney]] | | Múinteoir ollscoile (*1962) ♀ | [[múinteoir ollscoile]] | 1962 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q1618120|Q1618120]] | 1 |- | [[Breda O'Brien]] | | iriseoir Éireannach | [[iriseoir]] | 1962 | | | | [[:d:Q4960101|Q4960101]] | 2 |- | [[Katherine Lynch]] | | fuirseoir Éireannach | [[fuirseoir]] | 1962 | | [[Maothail]] | | [[:d:Q6376466|Q6376466]] | 2 |- | [[Lucy Riall]] | | staraí | [[staraí]] | 1962-01-04 | | | | [[:d:Q3839052|Q3839052]] | 5 |- | [[Sonia Reamsbottom]] | | Cruicéadaí (*1962) ♀ | [[cruicéadaí]] | 1962-03-28 | | [[Cill Dara]] | | [[:d:Q24007862|Q24007862]] | 4 |- | [[Sian Doody]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]]<br/>[[badminton coach]] | 1962-05-05 | | | | [[:d:Q2280741|Q2280741]] | 1 |- | [[Pamela Peard]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1962-06-02 | | | | [[:d:Q65965095|Q65965095]] | 0 |- | [[Audrey Fagan]] | | garda Astrálach | [[garda]] | 1962-06-23 | 2007-04-20 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Hayman Island]] | [[:d:Q4820114|Q4820114]] | 2 |- | [[Pauline McLynn]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1962-07-11 | | [[Sligeach]] | | [[:d:Q3372751|Q3372751]] | 11 |- | [[Caitríona Ruane]] | [[Íomhá:Caitríona Ruane 2014 (cropped).jpg|center|40px]] | Imreoir leadóige agus polaiteoir, Aire Oideachais, Ball den 5ú Tionól Thuaisceart Éireann, Ball de 4ú Tionól Thuaisceart Éireann, ball den 3ú Tionól i dTuaisceart Éireann agus ball den 2ú Tionól i dTuaisceart Éireann 1973–74 (*1962) ♀ | [[imreoir leadóige]]<br/>[[polaiteoir]] | 1962-07-19 | | [[Béal Átha na Muice]] | | [[:d:Q5017940|Q5017940]] | 2 |- | [[Anne Jarvis]] | | Leabharlannaí (*1962) ♀ | [[leabharlannaí]] | 1962-07-31 | | | | [[:d:Q4768472|Q4768472]] | 2 |- | [[Emer Costello]] | [[Íomhá:Costello, Emer-2148.jpg|center|40px]] | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1962-09-03 | | [[Contae Lú]] | | [[:d:Q525437|Q525437]] | 6 |- | [[Fionnuala Sherry]] | [[Íomhá:Fionnuala Sherry.jpg|center|40px]] | ceoltóir Éireannach | [[ceoltóir]] | 1962-09-20 | | [[An Nás]] | | [[:d:Q1868188|Q1868188]] | 15 |- | [[Anna Merveldt]] | | marcach Éireannach | [[marcach]] | 1962-09-20 | | [[Maple Ridge]] | | [[:d:Q4767347|Q4767347]] | 2 |- | [[Ann Power]] | | [[Breitheamh|breitheamh]] agus [[Abhcóide|abhcóide]] (*1962) ♀ | [[breitheamh]]<br/>[[abhcóide]] | 1962-11-23 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q4766624|Q4766624]] | 4 |- | [[Aisling Walsh]] | [[Íomhá:Aisling Walsh.jpg|center|40px]] | scríbhneoir agus stiúrthóir scannán Éireannach | [[stiúrthóir scannán]]<br/>[[scríbhneoir scripte]]<br/>[[stiúrthóir teilifíse]] | 1963<br/>1958 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q2443145|Q2443145]] | 11 |- | [[Eileen Sheehan]] | | file Éireannach | [[file]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1963 | | [[Scairteach an Ghlinne (Q104308958)|Scairteach an Ghlinne]] | | [[:d:Q5349451|Q5349451]] | 3 |- | [[Kathy Ann Kelly]] | [[Íomhá:Kathy Kelly 2707.jpg|center|40px]] | ceoltóir | [[ceoltóir]]<br/>[[amhránaí]] | 1963-03-06 | | [[Leominster (Q54185)|Leominster]] | | [[:d:Q1736556|Q1736556]] | 5 |- | [[Catherine Walsh]] | | file Éireannach | [[file]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1964 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q338265|Q338265]] | 3 |- | [[Derval Symes]] | | péintéir | [[ealaíontóir]] | 1964 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q5263279|Q5263279]] | 2 |- | [[Gráinne Conole]] | [[Íomhá:Professor Grainne Conole at Institute of Learning Innovation University of Leicester.jpg|center|40px]] | scoláire Éireannach | [[acadóir]] | 1964 | | | | [[:d:Q5612737|Q5612737]] | 2 |- | [[Gearoidin Ui Laighleis]] | | Imreoir fichille (*1964) ♀ | [[imreoir fichille]] | 1964 | | | | [[:d:Q105358147|Q105358147]] | 0 |- | [[Rebecca Best]] | | imreoir scuaise Éireannach | [[imreoir scuaise]] | 1964-01-18 | | [[Sheffield]] | | [[:d:Q50839606|Q50839606]] | 4 |- | [[Susan Ronan]] | | imreoir sacair | [[imreoir sacair]]<br/>[[bainisteoir sacair]] | 1964-02-21 | | [[Éire]] | | [[:d:Q7648333|Q7648333]] | 4 |- | [[Daryl Kerrigan]] | [[Íomhá:Daryl Kerrigan.jpg|center|40px]] | Dearthóir faisin agus dearthóir feisteas (*1964) ♀ | [[dearthóir faisin]]<br/>[[dearthóir feisteas]] | 1964-04-02 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q5226200|Q5226200]] | 1 |- | [[Catherine Bohan]] | | Snámhóir (*1964) ♀ | [[snámhóir]] | 1964-04-18 | | | | [[:d:Q28822774|Q28822774]] | 2 |- | [[Carrie Crowley]] | [[Íomhá:Carrie Crowley - Day 3 diff 2025.png|center|40px]] | aisteoir agus craoltóir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[láithreoir teilifíse]]<br/>[[aisteoir stáitse]]<br/>[[aisteoir scannáin]]<br/>[[pearsa raidió]]<br/>[[stiúrthóir scannán]] | 1964-05-23 | | [[Port Láirge]] | | [[:d:Q1045015|Q1045015]] | 10 |- | [[Aisling Molloy]] | | reathaí meánraoin Éireannach | [[reathaí meánfhaid]] | 1964-06-12 | | | | [[:d:Q23043629|Q23043629]] | 2 |- | [[Fionnuala Ellwood]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]] | 1964-07-03 | | | | [[:d:Q5451150|Q5451150]] | 1 |- | [[Ciara Doheny]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1964-08-04 | | | | [[:d:Q27893278|Q27893278]] | 0 |- | [[Maeve Quinlan]] | [[Íomhá:Maeve Quinlan at Camp As Sayliyah, Qatar.jpg|center|40px]] | ban-aisteoir Gael-Mheiriceánach | [[aisteoir]]<br/>[[imreoir leadóige]]<br/>[[aisteoir teilifíse]]<br/>[[aisteoir scannáin]]<br/>[[scríbhneoir scripte]] | 1964-11-16 | | [[Chicago, Illinois|Chicago]] | | [[:d:Q433284|Q433284]] | 15 |- | [[Máire Whelan]] | | [[Abhcóide|abhcóide]], [[Ard-Aighne na hÉireann]] (*1965) ♀ | [[abhcóide]] | 1965 | | [[Cinn Mhara]] | | [[:d:Q6949593|Q6949593]] | 4 |- | [[Ann Stephens]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1965 | | | | [[:d:Q27043991|Q27043991]] | 0 |- | [[Carol Munster]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1965 | | | | [[:d:Q27503288|Q27503288]] | 0 |- | [[Maeve Moynihan]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1965 | | | | [[:d:Q65554435|Q65554435]] | 0 |- | [[Anne Cleary]] | | Person (*1965) ♀ | | 1965 | | | | [[:d:Q2851037|Q2851037]] | 1 |- | [[Barbara Griffin]] | | aisteoir | [[aisteoir]] | 1965-01-01 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q2883953|Q2883953]] | 3 |- | [[Julie Parkes]] | | Snámhóir (*1965) ♀ | [[snámhóir]] | 1965-04-17 | | | | [[:d:Q28911826|Q28911826]] | 2 |- | [[Maria Christian]] | [[Íomhá:Maria Doyle-Cuche 2019-08-28.jpg|center|40px]] | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]] | 1965-05-06 | | [[Dún Dealgan]] | | [[:d:Q1895757|Q1895757]] | 9 |- | [[Denise Manahan-Vaughan]] | | Acadóir agus eolaí néarchórais (*1965) ♀; member of Acadamh Eolaíochtaí na Gearmáine, Leopoldina | [[acadóir]]<br/>[[eolaí néarchórais]] | 1965-05-17 | | | | [[:d:Q5257713|Q5257713]] | 2 |- | [[Kim Jackson]] | | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]] | 1965-08-22 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q286695|Q286695]] | 11 |- | [[Miriam Grealey]] | | cruicéadaí | [[cruicéadaí]] | 1965-12-27 | | [[Dún na nGall (baile)|Dún na nGall]] | | [[:d:Q6873329|Q6873329]] | 4 |- | [[Cathy Wilkes]] | | dealbhóir as Béal Feirste | [[amharcealaíontóir]]<br/>[[dealbhóir]] | 1966 | | [[Béal Feirste]] | | [[:d:Q5053508|Q5053508]] | 3 |- | [[Gráinne Mulvey]] | | cumadóir Éireannach | [[cumadóir]] | 1966-03-10 | | | | [[:d:Q5612738|Q5612738]] | 1 |- | [[Marguerite Donlon]] | | damhsóir agus cóiréagrafaí Éireannach | [[cóiréagrafaí]]<br/>[[damhsóir bailé]] | 1966-05-31 | | [[An Longfort]] | | [[:d:Q524761|Q524761]] | 5 |- | [[Beverley Flynn]] | | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1966-06-09 | | [[Contae Mhaigh Eo]] | | [[:d:Q4899405|Q4899405]] | 2 |- | [[Siobhán Nicholson]] | | Imreoir leadóige (*1966) ♀ | [[imreoir leadóige]] | 1966-06-11 | | [[Wimbledon, Londain|Wimbledon]] | | [[:d:Q97918916|Q97918916]] | 2 |- | [[Anne Marie Forrest]] | | úrscéalaí Éireannach | [[úrscéalaí]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1967 | | | | [[:d:Q4768599|Q4768599]] | 2 |- | [[Donna Maguire]] | | ball den IRA | | 1967 | | | | [[:d:Q5296404|Q5296404]] | 1 |- | [[Eleanor McEvoy]] | [[Íomhá:Eleanor McEvoy1 (cropped).jpg|center|40px]] | amhránaí agus cumadóir Éireannach | [[amhránaí]]<br/>[[pianódóir]]<br/>[[cumadóir amhrán]] | 1967-01-22 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q3752918|Q3752918]] | 8 |- | [[Ann Gallagher]] | | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1967-03-01 | | [[Dún na nGall (baile)|Dún na nGall]] | | [[:d:Q4766407|Q4766407]] | 1 |- | [[Geraldine Somerville]] | | aisteoir | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir stáitse]]<br/>[[aisteoir scannáin]] | 1967-05-19 | | [[Contae na Mí]] | | [[:d:Q235572|Q235572]] | 22 |- | [[Aisling Byrne-Bowman]] | | Mairnéalach (*1967) ♀ | [[mairnéalach]] | 1967-08-26 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q96484359|Q96484359]] | 1 |- | [[Celine Kiernan]] | [[Íomhá:199 Celine web.JPG|center|40px]] | scríbhneoir Éireannach | [[scríbhneoir litríocht pháistí]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1967-10 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q5058082|Q5058082]] | 2 |- | [[Fionnuala Ní Aoláin]] | [[Íomhá:Fionnuala Ní Aoláin (2016).jpg|center|40px]] | saineolaí dlí Éireannach | [[saineolaí dlí]]<br/>[[múinteoir ollscoile]]<br/>[[sainchomhairleoir]] | 1967-11-09 | | [[Gaillimh]] | | [[:d:Q5451151|Q5451151]] | 5 |- | [[Aisling O'Sullivan]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir stáitse]]<br/>[[aisteoir scannáin]] | 1968 | | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] | | [[:d:Q174315|Q174315]] | 5 |- | [[Doreen Kennedy]] | | grianghrafadóir Éireannach | [[grianghrafadóir]] | 1968 | | | | [[:d:Q5297665|Q5297665]] | 0 |- | [[Fiona O'Malley]] | | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1968-01-19 | | [[Luimneach]] | | [[:d:Q1418534|Q1418534]] | 2 |- | [[Emer Martin]] | [[Íomhá:Emerfinalbook copy.jpg|center|40px]] | scríbhneoir Éireannach | [[scríbhneoir]]<br/>[[péintéir]] | 1968-02-29 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q1258694|Q1258694]] | 3 |- | [[Deirdre O'Kane]] | | aisteoir agus fuirseoir Éireannach | [[aisteoir teilifíse]]<br/>[[fuirseoir]]<br/>[[aisteoir]] | 1968-03-25 | | [[Droichead Átha]] | | [[:d:Q5252581|Q5252581]] | 4 |- | [[Karole McDowell]] | | scríbhneoir Éireannach | [[scríbhneoir]] | 1968-07-04 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q3193549|Q3193549]] | 0 |- | [[Sharon Shannon]] | [[Íomhá:Sharon Shannon smiling.jpg|center|40px]] | ceoltóir Éireannach | [[fidléir]]<br/>[[amhránaí]]<br/>[[cairdíneoir]] | 1968-11-12 | | [[Cora Finne]] | | [[:d:Q457684|Q457684]] | 15 |- | [[Cecilia Keaveney]] | | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1968-11-27 | | [[Doire]] | | [[:d:Q540369|Q540369]] | 4 |- | [[Karan Casey]] | [[Íomhá:Karan Casey.JPG|center|40px]] | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]]<br/>[[pianódóir]] | 1969 | | [[Cill Mhíodáin]] | | [[:d:Q274052|Q274052]] | 8 |- | [[Ann Leonard]] | | polaiteoir Éireannach de chuid Fianna Fáil | [[cnáimhseach]]<br/>[[altra]]<br/>[[polaiteoir]]<br/>[[obstatraí]] | 1969-01-02 | | [[Contae Mhuineacháin]] | | [[:d:Q4766503|Q4766503]] | 3 |- | [[Mary Fitzpatrick]] | [[Íomhá:Mary Fitzpatrick.jpg|center|40px]] | polaiteoir Éireannach de chuid Fianna Fáil | [[polaiteoir]] | 1969-02-20 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q6779551|Q6779551]] | 1 |- | [[Pauline Curley]] | | reathaí maratóin Éireannach | [[reathaí maratóin]] | 1969-03-10 | | [[Biorra]] | | [[:d:Q7155002|Q7155002]] | 2 |- | [[Naomi Geraghty]] | | Eagarthóir scannán, television editor agus stiúrthóir teilifíse (*1969) ♀ | [[eagarthóir scannán]]<br/>[[television editor]]<br/>[[stiúrthóir teilifíse]] | 1969-05 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q1964826|Q1964826]] | 2 |- | [[Angeline Ball]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir scannáin]] | 1969-06-28 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q530292|Q530292]] | 5 |- | [[Aileen Convery]] | | Snámhóir (*1969) ♀ | [[snámhóir]] | 1969-07-10 | | | | [[:d:Q29059727|Q29059727]] | 2 |- | [[Teresa Duffy]] | | Cianreathaí (*1969) ♀ | [[cianreathaí]] | 1969-07-16 | | | | [[:d:Q97670856|Q97670856]] | 1 |- | [[Maria Coleman]] | | Mairnéalach (*1969) ♀ | [[mairnéalach]] | 1969-07-21 | | [[Birmingham]] | | [[:d:Q56065668|Q56065668]] | 1 |- | [[Emma Donoghue]] | [[Íomhá:Irish-Canadian author Emma Donoghue.JPG|center|40px]] | úrscéali, staraí, scríbhneoir agus drámadóir Éireannach | [[staraí liteartha]]<br/>[[úrscéalaí]]<br/>[[drámadóir]]<br/>[[scríbhneoir scripte]]<br/>[[scríbhneoir]]<br/>[[scríbhneoir scripte scannáin]] | 1969-10-24 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q52255|Q52255]] | 29 |- | [[Deirdre Gogarty]] | | dornálaí Éireannach | [[dornálaí]] | 1969-11-10 | | [[Droichead Átha]] | | [[:d:Q5252563|Q5252563]] | 2 |- | [[Patricia Kelly]] | [[Íomhá:Patricia-Kelly-(MS1411200026).jpg|center|40px]] | ceoltóir Gael-Mheiriceánach | [[cumadóir amhrán]]<br/>[[aisteoir]]<br/>[[amhránaí]]<br/>[[scríbhneoir]]<br/>[[ceoltóir]] | 1969-11-22 | | [[Gamonal]] | | [[:d:Q1544206|Q1544206]] | 7 |- | [[Catherina McKiernan]] | | cianreathaí Éireannach | [[reathaí maratóin]] | 1969-11-30 | | [[Contae an Chabháin]] | | [[:d:Q274541|Q274541]] | 6 |- | [[Keelin Fox]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1970s | | | | [[:d:Q15729982|Q15729982]] | 2 |- | [[Claire Russell]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1970 | | | | [[:d:Q27503304|Q27503304]] | 0 |- | [[Elaine Kiely]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1970s | | | | [[:d:Q65027970|Q65027970]] | 0 |- | [[Angela Carr]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1970s | | | | [[:d:Q65554172|Q65554172]] | 0 |- | [[Annette Taylor]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1970s | | | | [[:d:Q65554187|Q65554187]] | 0 |- | [[Catherine Walsh]] | | Aisteoir stáitse agus aisteoir scannáin (*1970) ♀ | [[aisteoir stáitse]]<br/>[[aisteoir scannáin]] | 1970 | | [[Corcaigh]] | | [[:d:Q1051060|Q1051060]] | 2 |- | [[Eileen Shields]] | [[Íomhá:Eileen Shields Shoe Designer.jpg|center|40px]] | Dearthóir (*1970) ♀ | [[dearthóir]] | 1970 | | | | [[:d:Q5349455|Q5349455]] | 2 |- | [[Mary Kingston]] | | láithreoir teilifíse Éireannach | [[láithreoir teilifíse]] | 1970-05-29 | | [[Oileán Inse Duine]] | | [[:d:Q6780019|Q6780019]] | 2 |- | [[Katy McCandless]] | | cianreathaí Éireannach | [[cianreathaí]] | 1970-06-22 | | | | [[:d:Q42954570|Q42954570]] | 2 |- | [[Deirdre Shannon]] | | ceoltóir Ghaeilge Éireannach | [[amhránaí]] | 1970-07-19 | | [[Contae na Mí]] | | [[:d:Q2554305|Q2554305]] | 7 |- | [[Frances Healy]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]] | 1970-08-24 | | [[Luimneach]] | | [[:d:Q5478704|Q5478704]] | 2 |- | [[Anna Nolan]] | | cispheileadóir Éireannach | [[cispheileadóir]]<br/>[[léiritheoir teilifíse]] | 1970-10-16 | | | | [[:d:Q4767381|Q4767381]] | 1 |- | [[Amanda Coogan]] | | ealaíontóir Éireannach | [[ealaíontóir suiteáin]]<br/>[[taibhealaíontóir]] | 1971 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q4739597|Q4739597]] | 1 |- | [[Denise Cronin]] | | imreoir camógaíochta | | 1971 | | [[Contae Chorcaí]] | | [[:d:Q5257644|Q5257644]] | 1 |- | [[Diana Rowan]] | | Pianódóir (*1971) ♀ | [[pianódóir]] | 1971-01-26 | | | | [[:d:Q5271292|Q5271292]] | 2 |- | [[Amira Casar]] | [[Íomhá:Amira Casar Call Me By Your Name Photo Call Berlinale 2017.jpg|center|40px]] | ban-aisteoir Francach | [[aisteoir teilifíse]]<br/>[[Mainicín faisin|mainicín]]<br/>[[aisteoir scannáin]]<br/>[[aisteoir stáitse]]<br/>[[aisteoir]] | 1971-05-01 | | [[Londain]] | | [[:d:Q271553|Q271553]] | 25 |- | [[Jayne Plunkett]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1971-08-10 | | | | [[:d:Q1636158|Q1636158]] | 1 |- | [[Claire Henderson]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1971-10-08 | | | | [[:d:Q1094805|Q1094805]] | 1 |- | [[Anna McPartlin]] | | úrscéalaí Éireannach | [[scríbhneoir]]<br/>[[scríbhneoir scripte]] | 1972 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q562441|Q562441]] | 4 |- | [[Arlene Hunt]] | | úrscéalaí Éireannach | [[úrscéalaí]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1972 | | | | [[:d:Q4792156|Q4792156]] | 3 |- | [[Catherine Walker]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]] | 1972 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q5052960|Q5052960]] | 4 |- | [[Eilis Kirwan]] | | stiúrthóir scannán agus scríbhneoir scripte Éireannach | [[stiúrthóir scannán]]<br/>[[scríbhneoir scripte]] | 1972 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q5349525|Q5349525]] | 2 |- | [[Lorraine Keane]] | | láithreoir teilifíse Éireannach | [[láithreoir teilifíse]]<br/>[[aisteoir teilifíse]] | 1972 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q6681644|Q6681644]] | 2 |- | [[Claire Scanlan]] | | imreoir sacair Sasanach | [[imreoir sacair]] | 1972-02-21 | | [[An Ros, Contae Bhaile Átha Cliath|An Ros]] | | [[:d:Q5125300|Q5125300]] | 2 |- | [[Bronagh Gallagher]] | [[Íomhá:Bronagh Gallagher.jpg|center|40px]] | aisteoir agus ceoltóir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[amhránaí]] | 1972-04-26 | | [[Doire]] | | [[:d:Q2926038|Q2926038]] | 11 |- | [[Alexandria Sharpe]] | [[Íomhá:Alex Sharpe.jpg|center|40px]] | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]]<br/>[[aisteoir]] | 1972-05-04 | | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] | | [[:d:Q636386|Q636386]] | 11 |- | [[Jenny Kelly]] | | láithreoir raidió Éireannach | [[pearsa raidió]] | 1972-05-06 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q6179357|Q6179357]] | 2 |- | [[Caitriona O'Reilly]] | [[Íomhá:CAITRÍONA O'REILLY 185491.jpg|center|40px]] | file Éireannach | [[file]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1973 | | | | [[:d:Q5017936|Q5017936]] | 2 |- | [[Izumi Kimura]] | | ceoltóir Seapánach | [[pianódóir]] | 1973-03-10 | | | | [[:d:Q6102299|Q6102299]] | 3 |- | [[Catherine Walsh]] | | Rothaí spóirt agus iomaitheoir lúthchleasaíochta (*1973) ♀ | [[rothaí spóirt]]<br/>[[iomaitheoir lúthchleasaíochta]] | 1973-08-23 | | | | [[:d:Q16224339|Q16224339]] | 1 |- | [[Sonya McGinn]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]]<br/>[[Olympic competitor]] | 1973-12-17 | | [[Binn Éadair]] | | [[:d:Q1603815|Q1603815]] | 5 |- | [[Eva Birthistle]] | [[Íomhá:Eva Birthistle in 2007.jpg|center|40px]] | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir scannáin]]<br/>[[stiúrthóir scannán]] | 1974 | | [[Bré]] | | [[:d:Q3061229|Q3061229]] | 16 |- | [[Alex Barclay]] | [[Íomhá:Alex Barclay 2010.jpg|center|40px]] | scríbhneoir Éireannach | [[scríbhneoir]]<br/>[[scríbhneoir litríocht pháistí]]<br/>[[scríbhneoir coirscéalta]]<br/>[[iriseoir]] | 1974 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q517660|Q517660]] | 9 |- | [[Jovita Delaney]] | | imreoir camógaíochta | | 1974 | | [[Tiobraid Árann (baile)|Tiobraid Árann]] | | [[:d:Q6296815|Q6296815]] | 1 |- | [[Karen Gillece]] | | scríbhneoir Éireannach | [[údar]] | 1974 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q6369662|Q6369662]] | 6 |- | [[Lynn Dunlea]] | | imreoir camógaíochta | | 1974 | | [[Contae Chorcaí]] | | [[:d:Q6709006|Q6709006]] | 1 |- | [[Victoria Smurfit]] | [[Íomhá:Victoria Smurfit 2016.jpg|center|40px]] | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir scannáin]] | 1974-03-31 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q127333|Q127333]] | 18 |- | [[Lorraine Pilkington]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir scannáin]] | 1974-04-18 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q467567|Q467567]] | 10 |- | [[Colette Fitzpatrick]] | | láithreoir raidió Éireannach | [[scríbhneoir]]<br/>[[léitheoir nuachta]] | 1974-06 | | [[Mainistir na Croiche]] | | [[:d:Q5144693|Q5144693]] | 1 |- | [[Jennifer Walshe]] | | cumadóir Éireannach | [[cumadóir]]<br/>[[leabhrógaí]] | 1974-06-01 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q2313131|Q2313131]] | 8 |- | [[Amanda Brunker]] | | scríbhneoir Éireannach | [[Mainicín faisin|mainicín]]<br/>[[iomaitheoir i gcomórtas áilleachta]] | 1974-06-12 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q4739579|Q4739579]] | 2 |- | [[Lisa McDonald]] | | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 1974-07-09 | | [[Contae Loch Garman]] | | [[:d:Q1827764|Q1827764]] | 2 |- | [[Deirdre Gallagher]] | | lúthchleasaí | [[racewalker]] | 1974-07-13 | | | | [[:d:Q5252565|Q5252565]] | 2 |- | [[Jenny McCauley]] | | Mountain biker (*1974) ♀ | [[mountain biker]] | 1974-07-18 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q17104427|Q17104427]] | 3 |- | [[Órlagh Fallon]] | | amhránaí agus cumadóir Éireannach | [[cumadóir]]<br/>[[amhránaí ceoldrámaíochta]]<br/>[[ealaíontóir taifeadta]] | 1974-08-24 | | [[Cnoc an Eanaigh]] | | [[:d:Q2447901|Q2447901]] | 12 |- | [[Elisabeth Dermot Walsh]] | [[Íomhá:Elisabeth Dermot Walsh 2023.jpg|center|40px]] | [[Aisteoir|aisteoir]] agus aisteoir scannáin (*1974) ♀ | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir scannáin]] | 1974-09-15 | | [[Londain]] | | [[:d:Q3723180|Q3723180]] | 8 |- | [[Joanne Black]] | | mainicín Éireannach | [[Mainicín faisin|mainicín]]<br/>[[iomaitheoir i gcomórtas áilleachta]] | 1974-10-25 | | [[An Cabhán]] | | [[:d:Q6206060|Q6206060]] | 1 |- | [[Elaine Symons]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]] | 1974-12-04 | | [[Éire]] | | [[:d:Q5353297|Q5353297]] | 3 |- | [[Camille O'Sullivan]] | | aisteoir agus ceoltóir Éireannach | [[péintéir]]<br/>[[amhránaí]]<br/>[[ailtire]]<br/>[[aisteoir]]<br/>[[aisteoir stáitse]] | 1974-12-30 | | [[Londain]] | | [[:d:Q2935027|Q2935027]] | 5 |- | [[Gráinne Hambly]] | | ceoltóir Éireannach | [[ceoltóir]] | 1975 | | [[Contae Mhaigh Eo]] | | [[:d:Q3774226|Q3774226]] | 2 |- | [[Mary O'Donoghue]] | | file Éireannach | [[file]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1975 | | | | [[:d:Q6780441|Q6780441]] | 2 |- | [[Marie Davenport]] | | lúthchleasaí | [[cianreathaí]] | 1975-01-24 | | [[Inis Díomáin]] | | [[:d:Q6762820|Q6762820]] | 1 |- | [[Tara Blaise]] | | ban-aisteoir agus amhránaí Éireannach | [[amhránaí]]<br/>[[aisteoir stáitse]] | 1975-03-01 | | [[Londain]] | | [[:d:Q2091210|Q2091210]] | 5 |- | [[Sarah Ennis]] | | Marcach (*1975) ♀ | [[marcach]] | 1975-03-13 | | | | [[:d:Q56697421|Q56697421]] | 3 |- | [[Laura Mylotte]] | | imreoir scuaise Éireannach | [[imreoir scuaise]] | 1975-08-05 | | [[Birmingham]] | | [[:d:Q6499249|Q6499249]] | 3 |- | [[Claire Byrne]] | [[Íomhá:Claire Byrne.jpg|center|40px]] | iriseoir | [[iriseoir]]<br/>[[láithreoir teilifíse]]<br/>[[léitheoir nuachta]] | 1975-08-11 | | [[Maighean Rátha]] | | [[:d:Q5125161|Q5125161]] | 6 |- | [[Eadaoin Ní Challarain]] | | curachóir Éireannach | [[canúálaí]] | 1975-09-19 | | | | [[:d:Q5324891|Q5324891]] | 1 |- | [[Geraldine Gill]] | | rothaí Éireannach | [[rothaí spóirt]] | 1975-09-25 | | | | [[:d:Q5549754|Q5549754]] | 3 |- | [[Rosemary Ryan]] | | cianreathaí Éireannach | [[cianreathaí]] | 1975-11-08 | | [[Luimneach]] | | [[:d:Q22415175|Q22415175]] | 2 |- | [[Catherine O'Neill]] | | Iomaitheoir lúthchleasaíochta (*1975) ♀ | [[iomaitheoir lúthchleasaíochta]] | 1975-12-04 | | [[Ros Mhic Thriúin]] | | [[:d:Q27464978|Q27464978]] | 1 |- | [[Louise Lyons]] | [[Íomhá:Louise lyons murphys miracle quarry badminton 2011.jpg|center|40px]] | marcach | [[marcach]] | 1976 | | | | [[:d:Q6688834|Q6688834]] | 1 |- | [[Olive Loughnane]] | | lúthchleasaí Éireannach | [[iomaitheoir lúthchleasaíochta]] | 1976-01-14 | | [[Corcaigh]] | | [[:d:Q270214|Q270214]] | 16 |- | [[Tiffany Walker]] | | ban-aisteoir pornagrafach Éireannach | [[aisteoir pornagrafaíochta]] | 1976-03-01 | | [[Áth Dara]] | | [[:d:Q6964885|Q6964885]] | 2 |- | [[Claire McCarthy]] | | reathaí fadraoin Éireannach | [[cianreathaí]] | 1976-06-29 | | | | [[:d:Q39073573|Q39073573]] | 1 |- | [[Maia Dunphy]] | | Láithreoir teilifíse agus léiritheoir teilifíse (*1976) ♀; spouse of Johnny Vegas | [[láithreoir teilifíse]]<br/>[[léiritheoir teilifíse]] | 1976-08-08 | | [[Deilginis]] | | [[:d:Q6735212|Q6735212]] | 1 |- | [[Gillian O'Sullivan]] | | lúthchleasaí Éireannach | [[racewalker]] | 1976-08-21 | | [[Cill Airne]] | | [[:d:Q447794|Q447794]] | 14 |- | [[Natalia O'Shea]] | [[Íomhá:Helavisa5.jpg|center|40px]] | ceoltóir agus teangeolaí Rúiseach | [[teangeolaí]]<br/>[[amhránaí]]<br/>[[cumadóir]]<br/>[[scríbhneoir]]<br/>[[cumadóir amhrán]]<br/>[[cláirseoir]]<br/>[[cóiritheoir ceoil]] | 1976-09-03 | | [[Moscó]] | | [[:d:Q2378234|Q2378234]] | 10 |- | [[Jasmine Guinness]] | [[Íomhá:Fendi store opening - Jasmine Guinness (14114411293) (cropped).jpg|center|40px]] | mainicín Éireannach | [[Mainicín faisin|mainicín]] | 1976-09-28 | | | | [[:d:Q6161764|Q6161764]] | 3 |- | [[Sinéad Lynch]] | | iomróir Éireannach | [[iomróir]]<br/>[[rothaí spóirt]] | 1976-09-30 | | [[Leitir Ceanainn]] | | [[:d:Q7522382|Q7522382]] | 6 |- | [[Caroline Grace-Cassidy]] | | ban-aisteoir | [[údar]]<br/>[[aisteoir]]<br/>[[stiúrthóir scannán]] | 1976-12-25 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q5045086|Q5045086]] | 4 |- | [[Jane Casey]] | | Scríbhneoir litríocht pháistí, [[Scríbhneoir|scríbhneoir]] agus eagarthóir (*1977) ♀; Gradam Edgar agus Crimezone Thriller Awards | [[scríbhneoir litríocht pháistí]]<br/>[[scríbhneoir]]<br/>[[eagarthóir]] | 1977 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q6151234|Q6151234]] | 5 |- | [[Genevieve O'Reilly]] | [[Íomhá:Genevieve O'Reilly at a panel at the 2025 Star Wars Celebration in Japan (cropped).jpg|center|40px]] | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir stáitse]]<br/>[[aisteoir scannáin]]<br/>[[aisteoir]] | 1977-01-06 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q438161|Q438161]] | 21 |- | [[Brídín Ní Bhraonáin]] | | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]] | 1977-01-20 | | [[Gaoth Dobhair]] | | [[:d:Q3247179|Q3247179]] | 6 |- | [[Eileen Walsh]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir scannáin]]<br/>[[aisteoir]] | 1977-04-16 | | [[Corcaigh]] | | [[:d:Q517868|Q517868]] | 12 |- | [[Laoise Ní Cheallaigh]] | | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]]<br/>[[pianódóir]] | 1977-05-07 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q2619994|Q2619994]] | 11 |- | [[Laura Woods]] | | láithreoir teilifíse Éireannach | [[láithreoir teilifíse]] | 1977-05-12 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q6499565|Q6499565]] | 2 |- | [[Tarja Owens]] | | Mountain biker agus osteopath (*1977) ♀ | [[mountain biker]]<br/>[[osteopath]] | 1977-05-25 | | [[Cill Mhantáin]]<br/>[[Deilgne]] | | [[:d:Q17106405|Q17106405]] | 4 |- | [[Áine Minogue]] | | ceoltóir Éireannach | [[cláirseoir]] | 1977-05-27 | | [[Buiríos Uí Chéin]] | | [[:d:Q4053665|Q4053665]] | 2 |- | [[Giada Gray]] | [[Íomhá:Moritz A. Sachs und Giada Gray (1997).jpg|center|40px]] | aisteoir | [[aisteoir]]<br/>[[déantóir scannán]]<br/>[[stiúrthóir scannán]] | 1977-06-23 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q62318|Q62318]] | 2 |- | [[Melanie Clark Pullen]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir stáitse]]<br/>[[stiúrthóir scannán]] | 1977-07-02 | 2022-03-29 | [[Bré]] | | [[:d:Q1918954|Q1918954]] | 7 |- | [[Caroline Morahan]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]] | 1977-07-09 | | [[Droichead Átha]] | | [[:d:Q5045162|Q5045162]] | 2 |- | [[Caitriona Beggs]] | | cruicéadaí | [[cruicéadaí]] | 1977-07-15 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q5017933|Q5017933]] | 3 |- | [[Gemma Hayes]] | [[Íomhá:Gemma Hayes.png|center|40px]] | amhránaí agus cumadóir Éireannach | [[amhránaí is scríbhneoir]]<br/>[[amhránaí]]<br/>[[ealaíontóir taifeadta]] | 1977-08-11 | | [[Béal Átha Póirín]] | | [[:d:Q273220|Q273220]] | 12 |- | [[Elaine Crowle]] | | iriseoir teilifíse | [[iriseoir]]<br/>[[láithreoir teilifíse]]<br/>[[léitheoir nuachta]] | 1977-08-18 | | [[Mala]] | | [[:d:Q5353188|Q5353188]] | 4 |- | [[Emma Geary]] | | ealaíontóir | [[ealaíontóir]] | 1977-11 | | | | [[:d:Q5372808|Q5372808]] | 2 |- | [[Andrea Roche]] | | mainicín Éireannach | [[Mainicín faisin|mainicín]]<br/>[[iomaitheoir i gcomórtas áilleachta]] | 1977-11-11 | | [[An Chathair, Contae Thiobraid Árann|An Chathair]] | | [[:d:Q4755254|Q4755254]] | 4 |- | [[Lisa Dwan]] | [[Íomhá:Lisa dwan 2022 1.jpg|center|40px]] | ban-aisteoir | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir scannáin]]<br/>[[aisteoir stáitse]] | 1977-11-25 | | [[Coosan]] | | [[:d:Q1827725|Q1827725]] | 5 |- | [[Emma Ledden]] | | [[Mainicín faisin|mainicín]], láithreoir teilifíse, [[Scríbhneoir|scríbhneoir]] agus pearsa raidió (*1977) ♀ | [[Mainicín faisin|mainicín]]<br/>[[láithreoir teilifíse]]<br/>[[scríbhneoir]]<br/>[[pearsa raidió]] | 1977-12-11 | | [[Éire]]<br/>[[Corcaigh]] | | [[:d:Q5372882|Q5372882]] | 2 |- | [[Sinead Keenan]] | [[Íomhá:SineadKeenanMem2011.jpg|center|40px]] | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir stáitse]] | 1977-12-27 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q3484904|Q3484904]] | 9 |- | [[Caoimhe Butterly]] | [[Íomhá:Caoimhe Butterly.jpg|center|40px]] | gníomhaí Éireannach | [[gníomhaí ar son chearta an duine]] | 1978 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q5034357|Q5034357]] | 5 |- | [[Claire Falconer]] | [[Íomhá:Claire-Falconer-2007.jpg|center|40px]] | Péintéir agus [[Aisteoir|aisteoir]] (*1978) ♀ | [[péintéir]]<br/>[[aisteoir]] | 1978 | | [[Inis Ceithleann]] | | [[:d:Q5125196|Q5125196]] | 1 |- | [[Fiona Glennon]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1978 | | | | [[:d:Q65554285|Q65554285]] | 0 |- | [[Pauline Glennon]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1978 | | | | [[:d:Q65554524|Q65554524]] | 0 |- | [[Cathy Davey]] | [[Íomhá:Cathy Davey.jpg|center|40px]] | ceoltóir Éireannach | [[amhránaí is scríbhneoir]]<br/>[[cumadóir]]<br/>[[giotáraí]] | 1978 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q2942190|Q2942190]] | 4 |- | [[Rosie Fellner]] | [[Íomhá:RoomNextDoorBFILFFRFH191024 (10 of 159) (54080060222) (cropped).jpg|center|40px]] | aisteoir agus léiritheoir scannán | [[aisteoir]]<br/>[[léiritheoir scannáin]]<br/>[[aisteoir scannáin]] | 1978 | | [[Tiobraid Árann (baile)|Tiobraid Árann]] | | [[:d:Q3442638|Q3442638]] | 6 |- | [[Aisling O'Loughlin]] | | iriseoir teilifíse | [[iriseoir]]<br/>[[léitheoir nuachta]]<br/>[[láithreoir teilifíse]]<br/>[[láithreoir]] | 1978 | | [[Sionainn (baile)|Sionainn]] | | [[:d:Q4699208|Q4699208]] | 3 |- | [[Louise Moriarty]] | | rothaí Éireannach | [[rothaí spóirt]] | 1978-01-17 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q6688866|Q6688866]] | 4 |- | [[Stephanie Reilly]] | | lúthchleasaí | [[cianreathaí]] | 1978-02-23 | | | | [[:d:Q7608378|Q7608378]] | 4 |- | [[Claire Curran]] | | imreoir leadóige as Béal Feirste | [[imreoir leadóige]] | 1978-03-10 | | [[Béal Feirste]] | | [[:d:Q5125175|Q5125175]] | 6 |- | [[Aoife Mulholland]] | [[Íomhá:Aoife Mulholland.jpg|center|40px]] | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]] | 1978-05-29 | | [[Gaillimh]] | | [[:d:Q4778632|Q4778632]] | 3 |- | [[Grainne Kierans]] | | imreoir sacair | [[imreoir sacair]]<br/>[[bainisteoir sacair]] | 1978-09-20 | | [[Droichead Átha]] | | [[:d:Q5593528|Q5593528]] | 3 |- | [[Ella McSweeney]] | | craoltóir Éireannach | [[léiritheoir teilifíse]] | 1978-10-31 | | | | [[:d:Q5364542|Q5364542]] | 1 |- | [[Aoife O'Connor]] | | imreoir camógaíochta | [[camogie player]] | 1978-11-27 | | | | [[:d:Q4778638|Q4778638]] | 1 |- | [[Lindsay Armaou]] | [[Íomhá:Lindsay Armaou in Manchester.jpg|center|40px]] | [[Amhránaí|amhránaí]] (*1978) ♀; member of B*Witched; spouse of Lee Brennan | [[amhránaí]] | 1978-12-18 | | [[an Aithin]] | | [[:d:Q2096443|Q2096443]] | 4 |- | [[Gillian Norris]] | [[Íomhá:Gillian Norris.jpg|center|40px]] | damhsóir Éireannach | [[damhsóir]] | 1978-12-29 | | [[Coill Mhic Thomáisín]] | | [[:d:Q3106618|Q3106618]] | 6 |- | [[Ruth Kilkenny]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1979 | | | | [[:d:Q65554558|Q65554558]] | 0 |- | [[Aideen Barry]] | [[Íomhá:Aideen Barry & H.Romero 2017.jpg|center|40px]] | ealaíontóir Éireannach | [[ealaíontóir]] | 1979 | | | | [[:d:Q4696757|Q4696757]] | 2 |- | [[Ciara Gaynor]] | | imreoir camógaíochta | | 1979 | | [[Tiobraid Árann (baile)|Tiobraid Árann]] | | [[:d:Q5119117|Q5119117]] | 1 |- | [[Elaine Feeney]] | [[Íomhá:Elaine Feeney.jpg|center|40px]] | file Éireannach | [[file]]<br/>[[scríbhneoir]]<br/>[[úrscéalaí]]<br/>[[múinteoir meánscoile]]<br/>[[múinteoir ollscoile]] | 1979 | | [[Contae na Gaillimhe]] | | [[:d:Q5353210|Q5353210]] | 3 |- | [[Fiona O'Shaughnessy]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir scannáin]]<br/>[[aisteoir stáitse]] | 1979 | | [[Gaillimh]] | | [[:d:Q5451095|Q5451095]] | 10 |- | [[Kelly Liggan]] | | imreoir leadóige Éireannach | [[imreoir leadóige]] | 1979-02-05 | | [[an Spáinn]] | | [[:d:Q3194905|Q3194905]] | 10 |- | [[Kelly Kilfeather]] | | [[Amhránaí|amhránaí]] (*1979) ♀ | [[amhránaí]] | 1979-03-23 | | | | [[:d:Q6386131|Q6386131]] | 1 |- | [[Máiréad Nesbitt]] | [[Íomhá:Mairead Nesbitt at MacQuarie Centre 02.jpg|center|40px]] | veidhleadóir Éireannach | [[veidhleadóir]]<br/>[[amhránaí]]<br/>[[pianódóir]]<br/>[[cumadóir]] | 1979-04-18 | | [[Luachma]] | | [[:d:Q3300102|Q3300102]] | 14 |- | [[Mary Goode]] | | imreoir haca Éireannach | [[imreoir haca]] | 1979-05-15 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q6779653|Q6779653]] | 1 |- | [[Emma Byrne]] | [[Íomhá:Emma Byrne 2014 (cropped).jpg|center|40px]] | imreoir sacair | [[imreoir sacair]] | 1979-06-14 | | [[Léim an Bhradáin]] | | [[:d:Q533443|Q533443]] | 12 |- | [[Bernadette Flynn]] | [[Íomhá:Bernadette Flynn.jpg|center|40px]] | damhsóir Éireannach | [[damhsóir]] | 1979-08-01 | | [[An tAonach]] | | [[:d:Q445819|Q445819]] | 8 |- | [[Ciara McCormack]] | | imreoir sacair | [[imreoir sacair]] | 1979-09-29 | | [[North Vancouver]] | | [[:d:Q5119123|Q5119123]] | 4 |- | [[Ciara Peelo]] | | seoltóir Éireannach | [[mairnéalach]] | 1979-10-01 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q5119126|Q5119126]] | 2 |- | [[Caroline Ryan]] | [[Íomhá:2015 UEC Track Elite European Championships 58.JPG|center|40px]] | rothaí Éireannach | [[iomróir]]<br/>[[rothaí spóirt]] | 1979-10-10 | | [[Baile Mhic Andáin]] | | [[:d:Q511066|Q511066]] | 10 |- | [[Leigh Arnold]] | | ban-aisteoir | [[aisteoir]] | 1979-10-17 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q4444779|Q4444779]] | 3 |- | [[Maite Kelly]] | [[Íomhá:0940 Maite Kelly.JPG|center|40px]] | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]]<br/>[[aisteoir]]<br/>[[ceoltóir]]<br/>[[giotáraí]]<br/>[[scríbhneoir]] | 1979-12-04 | | [[Beirlín Thiar]]<br/>[[Beirlín]] | | [[:d:Q1885940|Q1885940]] | 6 |- | [[Denise Thomas]] | | peileadóir | [[imreoir sacair]] | 1979-12-22 | | | | [[:d:Q5257778|Q5257778]] | 2 |- | [[Clare Flood]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1980s | | | | [[:d:Q518775|Q518775]] | 1 |- | [[Caitriona Farrell]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1980 | | | | [[:d:Q27763839|Q27763839]] | 0 |- | [[Aoife Lynskey]] | | imreoir camógaíochta | | 1980 | | | | [[:d:Q4778630|Q4778630]] | 1 |- | [[Eimear Brannigan]] | | imreoir camógaíochta | [[lúthchleasaí]] | 1980 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q5349552|Q5349552]] | 1 |- | [[Heidi Talbot]] | [[Íomhá:HeidiPress 2-1.jpg|center|40px]] | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]] | 1980 | | | | [[:d:Q5698969|Q5698969]] | 4 |- | [[Ronnie Gibbons]] | | imreoir sacair | [[imreoir sacair]] | 1980-01-16 | | [[Wandsworth]] | | [[:d:Q7365872|Q7365872]] | 4 |- | [[Denise Gough]] | [[Íomhá:Denise gough 2022 1.jpg|center|40px]] | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir scannáin]]<br/>[[aisteoir stáitse]] | 1980-02-28 | | [[Inis (baile)|Inis]] | | [[:d:Q5257674|Q5257674]] | 19 |- | [[Caitriona Jennings]] | [[Íomhá:Caitriona Jennings.jpg|center|40px]] | lúthchleasaí | [[reathaí maratóin]]<br/>[[iomaitheoir lúthchleasaíochta]]<br/>[[ríreathaí]] | 1980-06-17 | | [[Leitir Ceanainn]] | | [[:d:Q5017935|Q5017935]] | 4 |- | [[Jean Carroll]] | | cruicéadaí | [[cruicéadaí]] | 1980-06-19 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q28233007|Q28233007]] | 4 |- | [[Ciara Sheehy]] | | rábálaí Éireannach | [[rábálaí]] | 1980-08-12 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q22002462|Q22002462]] | 1 |- | [[Roisin McGettigan]] | | lúthchleasaí | [[reathaí]] | 1980-08-23 | | [[Cill Mhantáin]] | | [[:d:Q4966678|Q4966678]] | 5 |- | [[Amy-Joyce Hastings]] | [[Íomhá:Amy-Joyce Hastings (cropped).jpg|center|40px]] | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[stiúrthóir scannán]] | 1980-09-24 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q4749054|Q4749054]] | 4 |- | [[Claire O'Connor]] | | Camogie player (*1980) ♀ | [[camogie player]] | 1980-12-29 | | [[Loch Garman]] | | [[:d:Q5125277|Q5125277]] | 1 |- | [[Bing Huang]] | | imreoir badmantain Éireannach | [[imreoir badmantain]] | 1981 | | [[Shenyang]] | | [[:d:Q1408084|Q1408084]] | 2 |- | [[Patricia Roberts]] | [[Íomhá:WSoS 2008 Warsaw - 1. ćwierćfinał - Górecki vs Doherty 07.JPG|center|40px]] | Réiteoir agus snooker referee (*1981) ♀ | [[réiteoir]]<br/>[[snooker referee]] | 1981 | | [[Contae an Chláir]] | | [[:d:Q4395107|Q4395107]] | 6 |- | [[Ailis McSweeney]] | | rábálaí | [[rábálaí]] | 1981<br/>1983-10-04 | | | | [[:d:Q4697077|Q4697077]] | 1 |- | [[Cathy Maguire]] | | [[Amhránaí|amhránaí]] agus [[Cumadóir amhrán|cumadóir amhrán]] (*1981) ♀ | [[amhránaí]]<br/>[[cumadóir amhrán]] | 1981 | | [[Dún Dealgan]] | | [[:d:Q5053456|Q5053456]] | 2 |- | [[Cora Venus Lunny]] | | ceoltóir Éireannach | [[veidhleadóir]] | 1981 | | | | [[:d:Q5169414|Q5169414]] | 2 |- | [[Elaine Burke]] | | imreoir camógaíochta | | 1981 | | [[Contae Chorcaí]] | | [[:d:Q5353172|Q5353172]] | 1 |- | [[Lynda O'Connell]] | | imreoir camógaíochta | | 1981 | | [[Corcaigh]] | | [[:d:Q6708568|Q6708568]] | 0 |- | [[Mairead Buicke]] | | amhránaí | [[amhránaí ceoldrámaíochta]] | 1981 | | | | [[:d:Q6736912|Q6736912]] | 1 |- | [[Natasha Nic Gairbheith]] | | mainicín Éireannach | [[Mainicín faisin|mainicín]]<br/>[[iomaitheoir i gcomórtas áilleachta]] | 1981 | | [[Gaoth Dobhair]] | | [[:d:Q6968480|Q6968480]] | 1 |- | [[Fionnuala Carr]] | | imreoir camógaíochta | [[camogie player]] | 1981-01-03 | | | | [[:d:Q5451149|Q5451149]] | 1 |- | [[Kojii Helnwein]] | | ban-aisteoir agus mainicín Éireannach | [[Mainicín faisin|mainicín]]<br/>[[aisteoir]]<br/>[[ceoltóir]]<br/>[[giotáraí]] | 1981-01-08 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q6426478|Q6426478]] | 2 |- | [[Beverley O'Sullivan]] | | aisteoir agus amhránaí Éireannach | [[amhránaí]]<br/>[[aisteoir]] | 1981-01-16 | 2009-11-02 | [[Domhnach Míde]] | [[Bharatpur]] | [[:d:Q4899424|Q4899424]] | 2 |- | [[Yvonne Tracy]] | [[Íomhá:Yvonne Tracy at the Emirates Stadium, London - 20090524.jpg|center|40px]] | imreoir sacair | [[imreoir sacair]] | 1981-02-27 | | [[Luimneach]] | | [[:d:Q3574236|Q3574236]] | 8 |- | [[Michelle Carey]] | [[Íomhá:Michelle Carey (athlete) (cropped).jpg|center|40px]] | lúthchleasaí Éireannach | [[iomaitheoir lúthchleasaíochta]] | 1981-03-20<br/>1981-02-20 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q6836951|Q6836951]] | 6 |- | [[Karen Koster]] | | iriseoir Éireannach | [[iriseoir]] | 1981-04-09 | | [[Cill Iníon Léinín]] | | [[:d:Q6369788|Q6369788]] | 2 |- | [[Jenny McDonough]] | [[Íomhá:Jenny McDonough.JPG|center|40px]] | imreoir haca Éireannach | [[imreoir haca]] | 1981-04-23 | | [[Béal Feirste]] | | [[:d:Q6179391|Q6179391]] | 1 |- | [[Rebecca Codd]] | [[Íomhá:Rebecca Codd.JPG|center|40px]] | galfaire Éireannach | [[galfaire]] | 1981-04-25 | | [[Adelaide]] | | [[:d:Q1871491|Q1871491]] | 3 |- | [[Emily Maher]] | | rábálaí Éireannach | [[rábálaí]] | 1981-05-02 | | [[Cill Chainnigh]] | | [[:d:Q22002445|Q22002445]] | 2 |- | [[Derval O'Rourke]] | [[Íomhá:Derval O'Rourke Barcelona2010.jpg|center|40px]] | lúthchleasaí Éireannach | [[cliathreathaí]] | 1981-05-28 | | [[Corcaigh]] | | [[:d:Q269905|Q269905]] | 19 |- | [[Eileen O'Keeffe]] | | caiteoir oird Éireannach | [[caiteoir oird]] | 1981-05-31 | | | | [[:d:Q2741358|Q2741358]] | 4 |- | [[Judy Reynolds]] | [[Íomhá:Judy Reynolds, 2014 (cropped).JPG|center|40px]] | marcach eachraíochta | [[dressage rider]] | 1981-06-11 | | [[Cill Dara]] | | [[:d:Q19518281|Q19518281]] | 4 |- | [[Melanie Späth]] | [[Íomhá:2015 UEC Track Elite European Championships 60.JPG|center|40px]] | rothaí | [[rothaí spóirt]] | 1981-06-16 | | [[Flensburg]] | | [[:d:Q21197651|Q21197651]] | 5 |- | [[Aisling Blake]] | [[Íomhá:Aisling Blake.jpg|center|40px]] | imreoir scuaise Éireannach | [[imreoir scuaise]] | 1981-07-23 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q4699198|Q4699198]] | 5 |- | [[Caroline Thorpe]] | | imreoir sacair Sasanach | [[imreoir sacair]] | 1981-08-02 | | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] | | [[:d:Q5045239|Q5045239]] | 4 |- | [[Aoife Clark]] | [[Íomhá:Aoife Clark, 2012 (cropped).jpg|center|40px]] | marcach Éireannach | [[marcach]] | 1981-08-06 | | | | [[:d:Q4778629|Q4778629]] | 3 |- | [[Roberta Howett]] | | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]]<br/>[[cumadóir amhrán]] | 1981-09-26 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q1249563|Q1249563]] | 3 |- | [[Martina McCarthy]] | | Rábálaí (*1981) ♀ | [[rábálaí]] | 1981-10-27 | | | | [[:d:Q39270831|Q39270831]] | 1 |- | [[Lisa Lynas]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1981-11-03 | | | | [[:d:Q27267562|Q27267562]] | 0 |- | [[Suzanne Kenealy]] | | Cruicéadaí (*1981) ♀ | [[cruicéadaí]] | 1981-11-27 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q43289629|Q43289629]] | 3 |- | [[Evelyn Quigley]] | | imreoir camógaíochta Éireannach | [[camogie player]] | 1981-12-30 | | [[Loch Garman]] | | [[:d:Q5416412|Q5416412]] | 1 |- | [[Sarah Flannery]] | | matamaiticeoir Éireannach | [[matamaiticeoir]] | 1982 | | [[Contae Chorcaí]] | | [[:d:Q3672830|Q3672830]] | 7 |- | [[Amanda O'Regan]] | | imreoir camógaíochta | | 1982 | | [[Dúglas]] | | [[:d:Q4739714|Q4739714]] | 1 |- | [[Aoife Murray]] | | imreoir camógaíochta | | 1982 | | [[Dún Mánmhaí]] | | [[:d:Q4778636|Q4778636]] | 1 |- | [[Elaine Dermody]] | | imreoir camógaíochta | | 1982 | | [[Contae Uíbh Fhailí]] | | [[:d:Q5353194|Q5353194]] | 0 |- | [[Lucia Evans]] | | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]] | 1982 | | | | [[:d:Q6696636|Q6696636]] | 2 |- | [[Wallis Bird]] | [[Íomhá:Wallisbird2007.jpg|center|40px]] | ceoltóir Éireannach | [[ceoltóir]]<br/>[[cumadóir amhrán]]<br/>[[amhránaí]]<br/>[[giotáraí]] | 1982-01-29 | | [[Loch Garman]] | | [[:d:Q444966|Q444966]] | 9 |- | [[Elaine O'Connor]] | | imreoir sacair Sasanach | [[imreoir sacair]] | 1982-02-20 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q5353258|Q5353258]] | 3 |- | [[Rachel Neylan]] | [[Íomhá:Women's road race - Rio 2016 (28783792620).jpg|center|40px]] | rothaí Astrálach | [[rothaí spóirt]] | 1982-03-09 | | [[Sydney]] | | [[:d:Q2125227|Q2125227]] | 14 |- | [[Emma O'Driscoll]] | | damhsóir Éireannach | [[damhsóir]]<br/>[[láithreoir teilifíse]]<br/>[[amhránaí]]<br/>[[rannpháirtí i gclár teilifíse réaltachta]] | 1982-03-23 | | [[Luimneach]] | | [[:d:Q5372918|Q5372918]] | 1 |- | [[Heather Wilson]] | | rothaí Éireannach | [[rothaí spóirt]] | 1982-04-01 | | | | [[:d:Q5694186|Q5694186]] | 2 |- | [[Marian Heffernan]] | | lúthchleasaí Éireannach | [[rábálaí]] | 1982-04-16 | | [[Corcaigh]] | | [[:d:Q6761898|Q6761898]] | 5 |- | [[Lynn Hilary]] | | amhránaí agus ceoltóir Éireannach | [[amhránaí]]<br/>[[giotáraí]]<br/>[[cumadóir]] | 1982-04-21 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q2420865|Q2420865]] | 11 |- | [[Eimear Mullan]] | [[Íomhá:Eimear Mullan Ironman 70.3 Austria 2012.jpg|center|40px]] | trí-atlanaí Éireannach | [[trí-atlanaí]] | 1982-05-21 | | [[Port Stíobhaird]] | | [[:d:Q1279348|Q1279348]] | 5 |- | [[Deirdre Ryan]] | [[Íomhá:RyanDeirdre 2012.jpg|center|40px]] | léimneoir ard Éireannach | [[iomaitheoir lúthchleasaíochta]] | 1982-06-01 | | [[Dún Droma]] | | [[:d:Q518463|Q518463]] | 7 |- | [[Devon Campbell]] | | Cispheileadóir (*1982) ♀ | [[cispheileadóir]] | 1982-06-15 | | [[Vancouver, An Cholóim Bhriotanach|Vancouver]] | | [[:d:Q5804767|Q5804767]] | 2 |- | [[Rebecca Bisland]] | | imreoir sacair | [[imreoir sacair]] | 1982-06-20 | | [[Epsom]] | | [[:d:Q7301667|Q7301667]] | 3 |- | [[Michelle Walsh]] | | imreoir sacair | [[imreoir sacair]] | 1982-08-02 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q6837287|Q6837287]] | 3 |- | [[Mary Cullen]] | | reathaí meánraoin agus fadraoin Éireannach | [[iomaitheoir lúthchleasaíochta]] | 1982-08-17 | | | | [[:d:Q4943747|Q4943747]] | 6 |- | [[Deirdre Byrne]] | | cianreathaí Éireannach | [[reathaí meánfhaid]]<br/>[[cianreathaí]] | 1982-09-21 | | | | [[:d:Q25936076|Q25936076]] | 2 |- | [[Daráine Mulvihill]] | | pearsa theilifíse Éireannach | | 1983 | | | | [[:d:Q5226296|Q5226296]] | 1 |- | [[Jill Murphy]] | | ban-aisteoir | [[aisteoir]] | 1983 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q6192979|Q6192979]] | 1 |- | [[Joanne O'Callaghan]] | | imreoir camógaíochta | | 1983 | | [[Corcaigh]] | | [[:d:Q6206193|Q6206193]] | 1 |- | [[Karen Kelly]] | | imreoir camógaíochta | | 1983 | | [[Port Láirge]] | | [[:d:Q6369768|Q6369768]] | 1 |- | [[Layla Flaherty]] | [[Íomhá:Layla Flaherty.jpg|center|40px]] | mainicín Éireannach | [[Mainicín faisin|mainicín]] | 1983 | | [[Gaillimh]] | | [[:d:Q6505595|Q6505595]] | 3 |- | [[Lesley Turner]] | | mainicín Éireannach | [[Mainicín faisin|mainicín]]<br/>[[iomaitheoir i gcomórtas áilleachta]] | 1983 | | | | [[:d:Q6530547|Q6530547]] | 1 |- | [[Lizzie Lyng]] | | imreoir camógaíochta | | 1983 | | [[Cill Chainnigh]] | | [[:d:Q6660726|Q6660726]] | 1 |- | [[Katie McGrath]] | [[Íomhá:Heroes Assemble IMG 9226 (42762338021).jpg|center|40px]] | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir scannáin]]<br/>[[aisteoir teilifíse]] | 1983-01-03 | | [[Áth na Fuinseoige]] | | [[:d:Q253440|Q253440]] | 41 |- | [[Hannah Craig]] | [[Íomhá:Slalom canoeing 2012 Olympics W K1 IRL Hannah Craig.jpg|center|40px]] | Canúálaí (*1983) ♀ | [[canúálaí]] | 1983-02-10 | | | | [[:d:Q5648813|Q5648813]] | 2 |- | [[Ava Hutchinson]] | [[Íomhá:Ava Hutchinson - 2012 Olympics marathon.jpg|center|40px]] | lúthchleasaí | [[cianreathaí]] | 1983-03-30 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q4827385|Q4827385]] | 4 |- | [[Joanne King]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]] | 1983-04-20 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q3179676|Q3179676]] | 6 |- | [[Ciara Newell]] | | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]] | 1983-07-07 | | | | [[:d:Q5119125|Q5119125]] | 1 |- | [[Cecelia Joyce]] | | cruicéadaí | [[cruicéadaí]] | 1983-07-25 | | [[Cill Mhantáin]] | | [[:d:Q12978229|Q12978229]] | 7 |- | [[Aoife Hoey]] | | Iomaitheoir lúthchleasaíochta agus bobshleamhnóir (*1983) ♀ | [[iomaitheoir lúthchleasaíochta]]<br/>[[bobshleamhnóir]] | 1983-09-06 | | [[Cúil an tSúdaire]] | | [[:d:Q7905573|Q7905573]] | 5 |- | [[Carly Smithson]] | [[Íomhá:Carly Smithson in parade.jpg|center|40px]] | amhránaí Éireannach | [[ceoltóir]]<br/>[[amhránaí]]<br/>[[cumadóir amhrán]]<br/>[[amhránaí is scríbhneoir]]<br/>[[aisteoir]] | 1983-09-12 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q292301|Q292301]] | 14 |- | [[Danielle Ryan]] | [[Íomhá:Danielle Ryan at the 2024 Toronto International Film Festival 2 (cropped).jpg|center|40px]] | daonchara Éireannach | [[aisteoir]] | 1983-11-01 | | [[Éire]] | | [[:d:Q5219431|Q5219431]] | 4 |- | [[Stef Curtis]] | | imreoir sacair | [[imreoir sacair]] | 1983-12-05 | | [[Briostó]] | | [[:d:Q7605993|Q7605993]] | 4 |- | [[Rosie Foley]] | [[Íomhá:Rosie foley limbo pic.jpg|center|40px]] | imreoir rugbaí Éireannach | [[imreoir rugbaí]] | 1984 | | | | [[:d:Q3442640|Q3442640]] | 1 |- | [[Sandra Lynch]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1984 | | | | [[:d:Q65554564|Q65554564]] | 0 |- | [[Cliodhna O'Connor]] | | imreoir peil Ghaelach | | 1984 | | [[Port Mearnóg]] | | [[:d:Q5134321|Q5134321]] | 1 |- | [[Emer Dillon]] | | imreoir camógaíochta | | 1984 | | [[Corcaigh]] | | [[:d:Q5370380|Q5370380]] | 1 |- | [[Nora-Jane Noone]] | [[Íomhá:Nora-Jane Noone at the 2024 Toronto International Film Festival (cropped).jpg|center|40px]] | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir scannáin]] | 1984-03-08 | | [[Gaillimh]] | | [[:d:Q292107|Q292107]] | 13 |- | [[Charlene McKenna]] | [[Íomhá:Charlene McKenna (2008).jpg|center|40px]] | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir stáitse]]<br/>[[aisteoir scannáin]] | 1984-03-26 | | [[Glasloch]] | | [[:d:Q2957880|Q2957880]] | 12 |- | [[Mary Waldron]] | | Imreoir sacair agus cruicéadaí (*1984) ♀ | [[imreoir sacair]]<br/>[[cruicéadaí]] | 1984-05-05 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q6780904|Q6780904]] | 8 |- | [[Joanne Cuddihy]] | | Iomaitheoir lúthchleasaíochta (*1984) ♀ | [[iomaitheoir lúthchleasaíochta]] | 1984-05-11 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q458353|Q458353]] | 7 |- | [[Caroline Murphy]] | | imreoir camógaíochta | [[camogie player]] | 1984-07-02 | | [[Loch Garman]] | | [[:d:Q5045167|Q5045167]] | 1 |- | [[Leanne Moore]] | | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]] | 1984-07-24 | | [[Luimneach]] | | [[:d:Q945587|Q945587]] | 4 |- | [[Siobhan Byrne]] | | pionsóir Oilimpeach | [[pionsóir]]<br/>[[scríbhneoir scripte]] | 1984-08-13 | | [[Ostfildern]] | | [[:d:Q7525288|Q7525288]] | 2 |- | [[Gillian Búrc]] | | imreoir rugbaí Éireannach | [[imreoir rugbaí]] | 1984-08-28 | | [[Luimneach]] | | [[:d:Q17859745|Q17859745]] | 1 |- | [[Lydia Gurley]] | [[Íomhá:2016 2017 UCI Track World Cup Apeldoorn 226.jpg|center|40px]] | Raonrothaí (*1984) ♀ | [[raonrothaí]] | 1984-09-09 | | [[Baile Átha an Rí]] | | [[:d:Q27517415|Q27517415]] | 9 |- | [[Fionnuala McCormack]] | [[Íomhá:Fionnuala Britton Velenje 2011.jpg|center|40px]] | Iomaitheoir lúthchleasaíochta agus cianreathaí (*1984) ♀ | [[iomaitheoir lúthchleasaíochta]]<br/>[[cianreathaí]] | 1984-09-24 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q3072729|Q3072729]] | 11 |- | [[Shannon McDonnell]] | | imreoir sacair | [[imreoir sacair]] | 1984-09-28 | | [[Orland Park]] | | [[:d:Q7488908|Q7488908]] | 3 |- | [[Niamh Briggs]] | | imreoir rugbaí Éireannach | [[imreoir rugbaí]] | 1984-09-30 | | [[Dún na Mainistreach]] | | [[:d:Q3339465|Q3339465]] | 2 |- | [[Josie Dwyer]] | | imreoir camógaíochta | [[camogie player]] | 1984-11-02 | | [[Loch Garman]] | | [[:d:Q6290742|Q6290742]] | 1 |- | [[Ruth Kearney]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir teilifíse]]<br/>[[aisteoir stáitse]] | 1984-11-11 | | [[Lambeth]] | | [[:d:Q1535775|Q1535775]] | 10 |- | [[Monika Gedvilaite]] | | Imreoir fichille (*1984) ♀ | [[imreoir fichille]] | 1984-11-16 | | | | [[:d:Q28479153|Q28479153]] | 0 |- | [[Laura Cunningham]] | | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]] | 1980s | | | | [[:d:Q6498827|Q6498827]] | 2 |- | [[Gemma-Leah Devereux]] | | ban-aisteoir | [[aisteoir]] | 1985<br/>1990-08-09 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q2688973|Q2688973]] | 5 |- | [[Aoife Neary]] | | imreoir camógaíochta | | 1985 | | [[Cill Chainnigh]] | | [[:d:Q4778637|Q4778637]] | 1 |- | [[Bernie Murray]] | | imreoir camógaíochta | | 1985 | | | | [[:d:Q4894459|Q4894459]] | 1 |- | [[Deirdre Delaney]] | | imreoir camógaíochta | | 1985 | | [[Cill Chainnigh]] | | [[:d:Q5252559|Q5252559]] | 1 |- | [[Elaine Aylward]] | | imreoir camógaíochta | | 1985 | | [[Cill Chainnigh]] | | [[:d:Q5353163|Q5353163]] | 1 |- | [[Gemma O'Connor]] | | imreoir camógaíochta | | 1985 | | [[Corcaigh]] | | [[:d:Q5530723|Q5530723]] | 1 |- | [[Rachel Wyse]] | | Láithreoir teilifíse agus marcach (*1985) ♀; spouse of Tim Gredley | [[láithreoir teilifíse]]<br/>[[marcach]] | 1985-01-22 | | [[Cill Dara]] | | [[:d:Q1568896|Q1568896]] | 3 |- | [[Claire Bergin]] | | bobshleamhnóir Éireannach | [[iomaitheoir lúthchleasaíochta]] | 1985-02-01 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q5125145|Q5125145]] | 5 |- | [[Fiona Kavanagh]] | | imreoir camógaíochta | [[camogie player]] | 1985-02-13 | | [[Loch Garman]] | | [[:d:Q5451071|Q5451071]] | 1 |- | [[Natalie Britton]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[stiúrthóir scannán]] | 1985-02-21 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q2165668|Q2165668]] | 0 |- | [[Claire Sproule]] | | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]]<br/>[[cumadóir amhrán]] | 1985-04-10 | | | | [[:d:Q5125316|Q5125316]] | 1 |- | [[Georgia Salpa]] | [[Íomhá:Georgia salpa.jpg|center|40px]] | mainicín Gréagach-Éireannach | [[Mainicín faisin|mainicín]] | 1985-05-14 | | [[an Aithin]] | | [[:d:Q2586982|Q2586982]] | 15 |- | [[Lenny Holohan]] | | imreoir camógaíochta | [[camogie player]] | 1985-05-21 | | [[Loch Garman]] | | [[:d:Q6522954|Q6522954]] | 1 |- | [[Jemma Connor-Iommi]] | [[Íomhá:Jemma Connor-Iommi (18433636591) (cropped).jpg|center|40px]] | imreoir sacair | [[imreoir sacair]] | 1985-05-28 | | [[Sutton Coldfield]] | | [[:d:Q6177201|Q6177201]] | 4 |- | [[Laura O'Toole]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]] | 1985-06-05 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q6499278|Q6499278]] | 2 |- | [[Kirsten McGarry]] | | sciálaí Alpach Éireannach | [[sciálaí Alpach]] | 1985-07-25 | | [[Deilginis]] | | [[:d:Q2780652|Q2780652]] | 6 |- | [[Marie Curtin]] | | imreoir sacair | [[imreoir sacair]] | 1985-08-07 | | [[Luimneach]] | | [[:d:Q6762814|Q6762814]] | 3 |- | [[Katie Larmour]] | [[Íomhá:Wikipedia, Katie Larmour, Northern Irish TV Presenter and Model - cropped.jpg|center|40px]] | mainicín Éireannach | [[dearthóir faisin]] | 1985-08-10 | | [[Béal Feirste]] | | [[:d:Q6377488|Q6377488]] | 2 |- | [[Angela Walsh]] | | imreoir peil Ghaelach | [[imreoir peile Gaelaí]] | 1986 | | [[Corcaigh]] | | [[:d:Q4762581|Q4762581]] | 2 |- | [[Cathriona Foley]] | | imreoir camógaíochta | | 1986 | | [[Corcaigh]] | | [[:d:Q5053354|Q5053354]] | 1 |- | [[Bláthnaid McKenna]] | [[Íomhá:Miss Ireland 07 Blathnaid McKenna.jpg|center|40px]] | Iomaitheoir i gcomórtas áilleachta agus [[Mainicín faisin|mainicín]] (*1986) ♀ | [[iomaitheoir i gcomórtas áilleachta]]<br/>[[Mainicín faisin|mainicín]] | 1986-01-11 | | [[Cill Dara]] | | [[:d:Q4930907|Q4930907]] | 2 |- | [[Emma Kilkelly]] | | imreoir camógaíochta | [[camogie player]] | 1986-01-13 | | [[Gaillimh]] | | [[:d:Q5372873|Q5372873]] | 1 |- | [[Mischa Barton]] | [[Íomhá:Mischa Barton 2017.png|center|40px]] | aisteoir Briotanach-Meireacánach | [[aisteoir scannáin]]<br/>[[aisteoir linbh]]<br/>[[Mainicín faisin|mainicín]]<br/>[[aisteoir stáitse]]<br/>[[aisteoir teilifíse]]<br/>[[aisteoir]] | 1986-01-24 | | [[Hammersmith]] | | [[:d:Q207458|Q207458]] | 51 |- | [[Sinead Kavanagh]] | | Ealaíontóir comhraic measctha (*1986) ♀ | [[ealaíontóir comhraic measctha]] | 1986-02-01 | | | | [[:d:Q86340580|Q86340580]] | 3 |- | [[Claire Hennessy]] | | scríbhneoir Éireannach | [[scríbhneoir]]<br/>[[scríbhneoir litríocht pháistí]] | 1986-02-24 | | | | [[:d:Q5125225|Q5125225]] | 1 |- | [[Jennie King]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1986-02-28 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q26804583|Q26804583]] | 3 |- | [[Dominique McElligott]] | [[Íomhá:Dominique McElligott - Cannes.jpg|center|40px]] | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir scannáin]] | 1986-03-05 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q456651|Q456651]] | 26 |- | [[Linda Byrne]] | [[Íomhá:Linda Byrne.jpg|center|40px]] | lúthchleasaí | [[cianreathaí]] | 1986-05-13 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q11756918|Q11756918]] | 7 |- | [[Deirdre Codd]] | | imreoir camógaíochta | [[camogie player]] | 1986-07-31 | | [[Loch Garman]] | | [[:d:Q5252552|Q5252552]] | 1 |- | [[Mary Therese McDonnell]] | [[Íomhá:Mt mcdonnell.jpg|center|40px]] | imreoir sacair | [[imreoir sacair]] | 1986-08-26 | | [[Orland Park]] | | [[:d:Q6780825|Q6780825]] | 5 |- | [[Fiona O'Sullivan]] | [[Íomhá:Fiona O'Sullivan in San Jose.jpg|center|40px]] | imreoir sacair gairmiúil | [[imreoir sacair]] | 1986-09-17 | | [[San Geronimo]] | | [[:d:Q4970710|Q4970710]] | 11 |- | [[Sophie Perry]] | [[Íomhá:Sophie Perry.jpg|center|40px]] | Imreoir sacair (*1986) ♀ | [[imreoir sacair]] | 1986-11-11 | | [[Brighton]] | | [[:d:Q7563050|Q7563050]] | 5 |- | [[Colleen Atkinson]] | | imreoir camógaíochta | [[camogie player]] | 1986-11-25 | | [[Loch Garman]] | | [[:d:Q5146232|Q5146232]] | 1 |- | [[Karen Atkinson]] | | imreoir camógaíochta | [[camogie player]] | 1986-11-25 | | [[Loch Garman]] | | [[:d:Q6369497|Q6369497]] | 1 |- | [[Rebecca Rolfe]] | | cruicéadaí | [[cruicéadaí]] | 1986-11-27 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q16225377|Q16225377]] | 3 |- | [[Mags Darcy]] | | imreoir camógaíochta | [[camogie player]] | 1986-12-02 | | [[Contae Loch Garman]] | | [[:d:Q6732463|Q6732463]] | 1 |- | [[Catriona Cuddihy]] | | lúthchleasaí | [[iomaitheoir lúthchleasaíochta]] | 1986-12-05 | | [[Cill Chainnigh]] | | [[:d:Q5053959|Q5053959]] | 2 |- | [[Jill Whelan]] | | Cruicéadaí (*1986) ♀ | [[cruicéadaí]] | 1986-12-28 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q27567873|Q27567873]] | 3 |- | [[Amy Butler]] | | imreoir camógaíochta | | 1987 | | [[Cill Chainnigh]] | | [[:d:Q4749123|Q4749123]] | 1 |- | [[Brenda Hanney]] | | imreoir camógaíochta | | 1987 | | | | [[:d:Q4960689|Q4960689]] | 1 |- | [[Keeva Fennelly]] | | imreoir camógaíochta | | 1987 | | [[Cill Chainnigh]] | | [[:d:Q6383345|Q6383345]] | 1 |- | [[Mary Leacy]] | | imreoir camógaíochta | [[camogie player]] | 1987 | | [[An tAbhallort]] | | [[:d:Q6780061|Q6780061]] | 1 |- | [[Claire Brady]] | | cianreathaí Éireannach | [[iomaitheoir lúthchleasaíochta]] | 1987-01-20<br/>1987-01-29 | | [[Cill Dara]] | | [[:d:Q1094778|Q1094778]] | 3 |- | [[Jennie Simpson]] | | imreoir camógaíochta | [[camogie player]] | 1987-03-23 | | [[Port Láirge]] | | [[:d:Q6178030|Q6178030]] | 1 |- | [[Laura Sheeran]] | | [[Amhránaí|amhránaí]] agus [[Cumadóir amhrán|cumadóir amhrán]] (*1987) ♀ | [[amhránaí]]<br/>[[cumadóir amhrán]] | 1987-04-19 | | [[Gaillimh]] | | [[:d:Q6499426|Q6499426]] | 1 |- | [[Nicola Twohig]] | | imreoir sacair | [[imreoir sacair]] | 1987-04-28 | | [[Manchain]] | | [[:d:Q10484148|Q10484148]] | 1 |- | [[Laura Izibor]] | [[Íomhá:Laura Izibor, 2008 (cropped).jpg|center|40px]] | ceoltóir Éireannach | [[ceoltóir]]<br/>[[amhránaí]]<br/>[[pianódóir]]<br/>[[amhránaí is scríbhneoir]]<br/>[[Léiritheoir ceoil|léiritheoir ceirníní]]<br/>[[ealaíontóir taifeadta]] | 1987-05-13 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q437622|Q437622]] | 7 |- | [[Jayne Wisener]] | [[Íomhá:Jayne Wisener.jpg|center|40px]] | ban-aisteoir | [[aisteoir]]<br/>[[amhránaí]]<br/>[[aisteoir stáitse]]<br/>[[aisteoir scannáin]] | 1987-05-19 | | [[Baile Monaidh]] | | [[:d:Q387132|Q387132]] | 13 |- | [[Emma Beckett]] | [[Íomhá:Lewes FC Women 1 Watford Women 2 07 11 2021-526 (51661727617).jpg|center|40px]] | Imreoir sacair (*1987) ♀ | [[imreoir sacair]] | 1987-05-29 | | [[Northampton]] | | [[:d:Q61827370|Q61827370]] | 4 |- | [[Jenna O'Hea]] | [[Íomhá:Jenna O'Hea at day three of the Opals camp.jpg|center|40px]] | cispheileadóir Astrálach | [[cispheileadóir]] | 1987-06-06 | | [[Melbourne]] | | [[:d:Q622730|Q622730]] | 17 |- | [[Emma Davis]] | [[Íomhá:2008 Emma Davis.JPG|center|40px]] | trí-atlanaí Éireannach | [[trí-atlanaí]] | 1987-07-04 | | [[Beannchar, Contae an Dúin]] | | [[:d:Q5372775|Q5372775]] | 6 |- | [[Nicola Sinnott]] | [[Íomhá:Nicola Sinnott.jpg|center|40px]] | Imreoir sacair (*1987) ♀ | [[imreoir sacair]] | 1987-08-08 | | | | [[:d:Q22280384|Q22280384]] | 2 |- | [[Danielle Fox-Clarke]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]] | 1987-08-22 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q3014994|Q3014994]] | 2 |- | [[Aisling Daly]] | | ealaíontóir comhraic Éireannach | [[ealaíontóir comhraic measctha]] | 1987-12-24 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q4699200|Q4699200]] | 6 |- | [[Eimear O'Sullivan]] | | imreoir camógaíochta | | 1988 | | [[Corcaigh]] | | [[:d:Q5349557|Q5349557]] | 1 |- | [[Emer Lucey]] | | imreoir camógaíochta | [[lúthchleasaí]] | 1988 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q5370385|Q5370385]] | 1 |- | [[Sinéad Mulvey]] | [[Íomhá:Sinéad Mulvay.jpg|center|40px]] | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]]<br/>[[aeróstach]] | 1988-01-22 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q255095|Q255095]] | 20 |- | [[Erin Keery]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1988-02-16 | | | | [[:d:Q1354600|Q1354600]] | 1 |- | [[Amy Kenealy]] | | cruicéadaí | [[cruicéadaí]] | 1988-04-06 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q16224552|Q16224552]] | 4 |- | [[Melanie Nocher]] | | snámhóir Éireannach | [[snámhóir]] | 1988-06-18 | | [[Contae an Dúin]] | | [[:d:Q6811327|Q6811327]] | 5 |- | [[Ann Dalton]] | | imreoir camógaíochta | [[camogie player]] | 1988-06-22 | | [[Cill Chainnigh]] | | [[:d:Q4766351|Q4766351]] | 1 |- | [[Méabh de Búrca]] | [[Íomhá:Meabh De Burca.jpg|center|40px]] | imreoir sacair Éireannach | [[imreoir sacair]] | 1988-08-11 | | [[Gaillimh]] | | [[:d:Q509493|Q509493]] | 5 |- | [[Laura Patterson]] | | [[Mainicín faisin|mainicín]] agus iomaitheoir i gcomórtas áilleachta (*1988) ♀ | [[Mainicín faisin|mainicín]]<br/>[[iomaitheoir i gcomórtas áilleachta]] | 1988-11-28 | | [[Cúil an tSúdaire]] | | [[:d:Q6499296|Q6499296]] | 1 |- | [[Chloe Magee]] | [[Íomhá:Chloe & Sam Magee Irish Open Mixed Double Champions 2018.jpg|center|40px]] | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]]<br/>[[Olympic competitor]] | 1988-11-29 | | [[Ráth Bhoth]] | | [[:d:Q468589|Q468589]] | 12 |- | [[Julia Moriarty]] | | imreoir leadóige Éireannach | [[imreoir leadóige]] | 1988-12-03 | | [[Adelaide]] | | [[:d:Q6306589|Q6306589]] | 4 |- | [[Hannah Lowry-O'Reilly]] | | Imreoir fichille (*1988) ♀ | [[imreoir fichille]] | 1988-12-19 | | | | [[:d:Q28479756|Q28479756]] | 0 |- | [[Lynn Styles]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[Mainicín faisin|mainicín]] | 1988-12-29 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q2708041|Q2708041]] | 7 |- | [[Emma Britt Waldron]] | | [[Mainicín faisin|mainicín]] (*1989) ♀ | [[Mainicín faisin|mainicín]] | 1989 | | [[Port Láirge]] | | [[:d:Q3724627|Q3724627]] | 1 |- | [[Arlene Watkins]] | | imreoir camógaíochta Éireannach | | 1989 | | [[Contae Uíbh Fhailí]] | | [[:d:Q4792184|Q4792184]] | 1 |- | [[Collette Dormer]] | | imreoir camógaíochta | | 1989 | | [[Cill Chainnigh]] | | [[:d:Q5147113|Q5147113]] | 1 |- | [[Heather Cooney]] | | imreoir camógaíochta | | 1989 | | [[Gaillimh]] | | [[:d:Q5693786|Q5693786]] | 1 |- | [[Lorraine Ryan]] | | imreoir camógaíochta | | 1989 | | [[Gaillimh]] | | [[:d:Q6681685|Q6681685]] | 1 |- | [[Laura Reynolds]] | | lúthchleasaí | [[racewalker]] | 1989-01-21<br/>1989-01-20 | | | | [[:d:Q6499354|Q6499354]] | 3 |- | [[Lisa Kearney]] | [[Íomhá:Lisa Kearney on WIMPS TV.jpg|center|40px]] | cleachtóir júdó Éireannach | [[cleachtóir júdó]] | 1989-05-27 | | [[Béal Feirste]] | | [[:d:Q2260724|Q2260724]] | 5 |- | [[Jenny Murphy]] | | imreoir rugbaí Éireannach | [[imreoir rugbaí]]<br/>[[rugby sevens player]] | 1989-05-30 | | | | [[:d:Q18126994|Q18126994]] | 2 |- | [[Chloë Agnew]] | [[Íomhá:Chloë Agnew at Macquarie Shopping Centre, Sydney.jpg|center|40px]] | ceoltóir agus amhránaí Éireannach | [[amhránaí ceoldrámaíochta]] | 1989-06-09 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q2228268|Q2228268]] | 17 |- | [[Sara Louise Treacy]] | | lúthchleasaí Éireannach | [[iomaitheoir lúthchleasaíochta]] | 1989-06-22 | | | | [[:d:Q20967862|Q20967862]] | 5 |- | [[Jessie Barr]] | | lúthchleasaí | [[rábálaí]] | 1989-07-24 | | [[Port Láirge]] | | [[:d:Q6187612|Q6187612]] | 5 |- | [[Camilla Speirs]] | | marcach Éireannach | [[marcach]] | 1989-08-23 | | | | [[:d:Q5026595|Q5026595]] | 2 |- | [[Ciara Horne]] | [[Íomhá:2015 UEC Track Elite European Championships 333.JPG|center|40px]] | rothaí | [[rothaí spóirt]] | 1989-09-07 | | [[Harrow, Londain|Harrow]] | | [[:d:Q5119121|Q5119121]] | 14 |- | [[Orla Barry]] | | Iomaitheoir lúthchleasaíochta (*1989) ♀ | [[iomaitheoir lúthchleasaíochta]] | 1989-09-21 | | [[Droichead na Scuab]] | | [[:d:Q7102982|Q7102982]] | 2 |- | [[Kate McKenna]] | | cruicéadaí | [[cruicéadaí]] | 1989-09-27 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q16224853|Q16224853]] | 3 |- | [[Kelly Murphy]] | [[Íomhá:2024 UEC Track Elite European Championships 130.jpg|center|40px]] | rothaí Éireannach | [[rothaí spóirt]]<br/>[[eolaí néarchórais]] | 1989-11-03 | | [[Birmingham]] | | [[:d:Q33083846|Q33083846]] | 7 |- | [[Leann Fennelly]] | | imreoir camógaíochta | | 1990 | | [[Cill Chainnigh]] | | [[:d:Q6509822|Q6509822]] | 1 |- | [[Ciara Storey]] | | imreoir camógaíochta | [[camogie player]] | 1990-01-07 | | [[Loch Garman]] | | [[:d:Q5119127|Q5119127]] | 1 |- | [[Orla O'Reilly]] | | Cispheileadóir (*1990) ♀ | [[cispheileadóir]] | 1990-02-28 | | [[Corcaigh]] | | [[:d:Q74239854|Q74239854]] | 1 |- | [[Robyn Stewart]] | [[Íomhá:2017 UEC Track Elite European Championships 412.jpg|center|40px]] | Rothaí spóirt (*1990) ♀ | [[rothaí spóirt]] | 1990-04-10 | | [[Béal Feirste]] | | [[:d:Q27517186|Q27517186]] | 4 |- | [[Claire Lambe]] | | iomróir Éireannach | [[iomróir]] | 1990-05-16 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q11690739|Q11690739]] | 5 |- | [[Ruesha Littlejohn]] | [[Íomhá:Ruesha Littlejohn in San Jose.jpg|center|40px]] | imreoir sacair | [[imreoir sacair]] | 1990-07-03 | | [[Glaschú]] | | [[:d:Q7377860|Q7377860]] | 10 |- | [[Ciara Everard]] | [[Íomhá:09277 Ciara Everard.jpg|center|40px]] | Reathaí meánfhaid (*1990) ♀ | [[reathaí meánfhaid]] | 1990-07-10 | | | | [[:d:Q9192214|Q9192214]] | 6 |- | [[Niamh Whelan]] | | Rábálaí (*1990) ♀ | [[rábálaí]] | 1990-07-26 | | | | [[:d:Q39814817|Q39814817]] | 1 |- | [[Aisling Cooney]] | | Snámhóir (*1990) ♀ | [[snámhóir]] | 1990-07-27 | | [[Dumhach Thrá]] | | [[:d:Q4699199|Q4699199]] | 2 |- | [[Melissa Scott-Hayward]] | | Cruicéadaí (*1990) ♀ | [[cruicéadaí]] | 1990-08-10 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q16225439|Q16225439]] | 2 |- | [[Katrina Parrock]] | | imreoir camógaíochta | [[camogie player]] | 1990-09-02 | | [[Loch Garman]] | | [[:d:Q6377966|Q6377966]] | 1 |- | [[Rozanna Purcell]] | | mainicín Éireannach | [[Mainicín faisin|mainicín]]<br/>[[iomaitheoir i gcomórtas áilleachta]] | 1990-09-03 | | [[Cluain Meala]] | | [[:d:Q1046271|Q1046271]] | 5 |- | [[Adrienne Murphy]] | | Iomaitheoir i gcomórtas áilleachta (*1990) ♀ | [[iomaitheoir i gcomórtas áilleachta]] | 1990-10-11 | | [[Cluain Dolcáin]] | | [[:d:Q4685714|Q4685714]] | 4 |- | [[Emma Eliza Regan]] | [[Íomhá:Irish Actress Emma Eliza Regan- 2014-04-10 01-42 (cropped).jpg|center|40px]] | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir scannáin]]<br/>[[stiúrthóir scannán]] | 1990-12-04 | | [[Maigh Cuilinn]] | | [[:d:Q5372793|Q5372793]] | 6 |- | [[Natalya Coyle]] | | Iomaitheoir lúthchleasaíochta agus modern pentathlete (*1990) ♀ | [[iomaitheoir lúthchleasaíochta]]<br/>[[modern pentathlete]] | 1990-12-11 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q6968351|Q6968351]] | 6 |- | [[Denise Gaule]] | | imreoir camógaíochta | | 1991 | | [[Cill Chainnigh]] | | [[:d:Q5257669|Q5257669]] | 1 |- | [[Edwina Keane]] | | imreoir camógaíochta | | 1991 | | [[Cill Chainnigh]] | | [[:d:Q5346949|Q5346949]] | 1 |- | [[Alice Kunek]] | [[Íomhá:Alice Kunek - Perth Lynx.jpg|center|40px]] | cispheileadóir Astrálach (1991-) | [[cispheileadóir]] | 1991-01-06 | | [[Box Hill]] | | [[:d:Q24452204|Q24452204]] | 10 |- | [[Emma Flanagan]] | | cruicéadaí | [[cruicéadaí]] | 1991-01-07 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q16211337|Q16211337]] | 4 |- | [[Cherelle Khassal]] | [[Íomhá:Cherelle Khassal (23697437213).jpg|center|40px]] | imreoir sacair Éireannach | [[imreoir sacair]] | 1991-01-09 | | [[Sasana]] | | [[:d:Q22087349|Q22087349]] | 4 |- | [[Lynsey McCullough]] | | imreoir leadóige Éireannach | [[imreoir leadóige]] | 1991-03-01 | | [[Aontroim (baile)]] | | [[:d:Q6709499|Q6709499]] | 1 |- | [[Julie-Ann Russell]] | [[Íomhá:Julie-Ann Russell in San Jose.jpg|center|40px]] | imreoir sacair | [[imreoir sacair]] | 1991-03-28 | | [[Gaillimh]] | | [[:d:Q6307969|Q6307969]] | 4 |- | [[Eve Hewson]] | [[Íomhá:Eve Hewson.jpg|center|40px]] | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir scannáin]] | 1991-07-07 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q3735288|Q3735288]] | 24 |- | [[Clara Peters]] | [[Íomhá:European 2011 Clara PETERS.jpg|center|40px]] | scátálaí fíorach Éireannach | [[scátálaí fíorach]] | 1991-07-19 | | [[Essen]] | | [[:d:Q4360258|Q4360258]] | 5 |- | [[Holly Carpenter]] | | Iomaitheoir i gcomórtas áilleachta (*1991) ♀ | [[iomaitheoir i gcomórtas áilleachta]] | 1991-10-09 | | [[Ráth Eanaigh]] | | [[:d:Q5881934|Q5881934]] | 2 |- | [[Laura Boylan]] | | Cruicéadaí (*1991) ♀ | [[cruicéadaí]] | 1991-12-16 | | [[Contae Lú]] | | [[:d:Q29981448|Q29981448]] | 3 |- | [[Aoife Hannon]] | | mainicín Éireannach | [[Mainicín faisin|mainicín]]<br/>[[fisiteiripeoir]] | 1992 | | [[Luimneach]] | | [[:d:Q3620544|Q3620544]] | 2 |- | [[Katriona Mackey]] | | imreoir camógaíochta | [[lúthchleasaí]] | 1992 | | [[Corcaigh]] | | [[:d:Q6378011|Q6378011]] | 1 |- | [[Poornima Menon Jayadev]] | | Imreoir fichille (*1992) ♀ | [[imreoir fichille]] | 1992 | | | | [[:d:Q28479758|Q28479758]] | 0 |- | [[Aisling Dunphy]] | | imreoir camógaíochta | | 1992 | | [[Cill Chainnigh]] | | [[:d:Q4699203|Q4699203]] | 0 |- | [[Ann Marie Starr]] | | imreoir camógaíochta | | 1992 | | | | [[:d:Q4766551|Q4766551]] | 1 |- | [[Sinead Chambers]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1992-02-01 | | [[Béal Feirste]] | | [[:d:Q15712412|Q15712412]] | 4 |- | [[Sophie Vavasseur]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir scannáin]] | 1992-05-10 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q2628135|Q2628135]] | 14 |- | [[Christine McMahon]] | | Cliathreathaí agus rábálaí (*1992) ♀ | [[cliathreathaí]]<br/>[[rábálaí]] | 1992-07-06 | | [[Béal Feirste]] | | [[:d:Q25939025|Q25939025]] | 2 |- | [[Naomi Carroll]] | | Imreoir sacair, imreoir haca, imreoir peile Gaelaí agus camogie player (*1992) ♀ | [[imreoir sacair]]<br/>[[imreoir haca]]<br/>[[imreoir peile Gaelaí]]<br/>[[camogie player]] | 1992-09-13 | | [[Contae an Chláir]] | | [[:d:Q57313561|Q57313561]] | 3 |- | [[Catherine Dalton]] | | cruicéadaí | [[cruicéadaí]] | 1992-10-26 | | [[Leyton]] | | [[:d:Q5052628|Q5052628]] | 3 |- | [[Dora Gorman]] | [[Íomhá:Dora Gorman Croatia.jpg|center|40px]] | peileadóir | [[imreoir sacair]] | 1993-02-18 | | [[Bearna]] | | [[:d:Q5297407|Q5297407]] | 4 |- | [[Siobhán Killeen]] | | imreoir sacair Éireannach | [[imreoir sacair]]<br/>[[imreoir peile Gaelaí]] | 1993-03-15 | | | | [[:d:Q22278600|Q22278600]] | 1 |- | [[Cliodhna Moloney]] | | Imreoir rugbaí agus baincéir (*1993) ♀ | [[imreoir rugbaí]]<br/>[[baincéir]] | 1993-05-31 | | [[Cill Chonla]] | | [[:d:Q42666676|Q42666676]] | 2 |- | [[Michaela Walsh]] | | dornálaí as Béal Feirste | [[dornálaí]] | 1993-06-05 | | [[Béal Feirste]] | | [[:d:Q18218166|Q18218166]] | 6 |- | [[Ciara Grant]] | [[Íomhá:Ciara Grant WUG.jpg|center|40px]] | peileadóir | [[imreoir sacair]] | 1993-06-11 | | [[Leitir Ceanainn]] | | [[:d:Q15960851|Q15960851]] | 6 |- | [[Lois Roche]] | [[Íomhá:Lois Roche Lewes FC Women 2 Charlton Ath Women 0 17 10 2021-82 (cropped).jpg|center|40px]] | imreoir sacair | [[imreoir sacair]] | 1993-06-18 | | [[Londain]] | | [[:d:Q24150945|Q24150945]] | 5 |- | [[Amy Bowtell]] | | imreoir leadóige | [[imreoir leadóige]] | 1993-09-16 | | [[Na Clocha Liatha]] | | [[:d:Q4749116|Q4749116]] | 7 |- | [[Clare Cryan]] | [[Íomhá:Clare Cryan Kyiv 2019.jpg|center|40px]] | Tumadóir iomaíoachta (*1993) ♀ | [[tumadóir iomaíoachta]] | 1993-12-03 | | | | [[:d:Q65553526|Q65553526]] | 3 |- | [[Chelsea Jones]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]] | 1994 | | | | [[:d:Q2377423|Q2377423]] | 0 |- | [[Emer Jones]] | | [[Eolaí|eolaí]] (*1994) ♀ | [[eolaí]] | 1994 | | | | [[:d:Q5370383|Q5370383]] | 3 |- | [[Niamh McCarthy]] | | Lúthchleasaí (*1994) ♀ | [[lúthchleasaí]] | 1994-01-04 | | [[Contae Chorcaí]] | | [[:d:Q26905471|Q26905471]] | 2 |- | [[Caroline Black]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1994-03-04 | | [[Lios na gCearrbhach]] | | [[:d:Q15971927|Q15971927]] | 5 |- | [[Alice Sharpe]] | [[Íomhá:2019 UEC Track Elite European Championships 132.jpg|center|40px]] | Rothaí spóirt (*1994) ♀ | [[rothaí spóirt]] | 1994-05-03 | | | | [[:d:Q55361867|Q55361867]] | 9 |- | [[Alli Palisch]] | [[Íomhá:Alli Murphy Lewes FC Women 2 London City 3 14 02 2021-528 (50943521133) (cropped).jpg|center|40px]] | Imreoir sacair (*1994) ♀ | [[imreoir sacair]] | 1994-05-13 | | [[Plano, Texas|Plano]] | | [[:d:Q56285209|Q56285209]] | 4 |- | [[Karina Campbell]] | | Imreoir fichille (*1994) ♀ | [[imreoir fichille]] | 1994-05-19 | | | | [[:d:Q28470777|Q28470777]] | 0 |- | [[Victoria Bell]] | | lúthchleasaí Éireannach | [[sciálaí Alpach]] | 1994-06-22 | | [[Sutton Coldfield]] | | [[:d:Q48618566|Q48618566]] | 4 |- | [[Phil Healy]] | [[Íomhá:Womens 400m (46526965474) (cropped).jpg|center|40px]] | rábálaí Éireannach | [[rábálaí]] | 1994-11-19 | | [[Béal Átha Fhínín]] | | [[:d:Q25999744|Q25999744]] | 7 |- | [[Phoebe Prince]] | | Scoláire (1994–2010) ♀ | [[scoláire]] | 1994-11-24 | 2010-01-14 | [[Bedford]] | [[South Hadley]] | [[:d:Q3304893|Q3304893]] | 6 |- | [[Leah Lyons]] | | Imreoir rugbaí (*1994) ♀ | [[imreoir rugbaí]] | 1994-11-27 | | [[Corcaigh]] | | [[:d:Q78051289|Q78051289]] | 1 |- | [[Sarah Jane Hearne]] | | Imreoir fichille (*1995) ♀ | [[imreoir fichille]] | 1995 | | | | [[:d:Q104843000|Q104843000]] | 0 |- | [[Ioana Gelip]] | | Imreoir fichille (*1995) ♀ | [[imreoir fichille]] | 1995-01-16 | | | | [[:d:Q109418259|Q109418259]] | 0 |- | [[Carolane Soucisse]] | [[Íomhá:2018 Autumn Classic International - Soucisse & Firus (cropped) - Soucisse.jpg|center|40px]] | damhsóir oighir Ceanadach | [[ice dancer]] | 1995-02-10 | | [[Châteauguay]] | | [[:d:Q24860514|Q24860514]] | 5 |- | [[Rachel Boyle]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1995-03-27 | | | | [[:d:Q110991850|Q110991850]] | 0 |- | [[Ellen Keane]] | | Snámhóir (*1995) ♀ | [[snámhóir]] | 1995-04-06 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q26899011|Q26899011]] | 3 |- | [[Sycerika McMahon]] | | snámhóir Éireannach | [[snámhóir]] | 1995-04-11 | | [[Contae an Dúin]] | | [[:d:Q3979013|Q3979013]] | 7 |- | [[Fiona Murtagh]] | [[Íomhá:Rowing at the 2020 Summer Olympics (Ireland).jpeg|center|40px]] | Iomróir (*1995) ♀ | [[iomróir]] | 1995-07-11 | | [[Gaillimh]] | | [[:d:Q105925700|Q105925700]] | 11 |- | [[Síofra Cléirigh Büttner]] | [[Íomhá:Síofra Cléirigh Büttner 2017.jpg|center|40px]] | reathaí meánraoin Éireannach | [[reathaí meánfhaid]]<br/>[[iomaitheoir lúthchleasaíochta]] | 1995-07-21 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q35349110|Q35349110]] | 5 |- | [[Greta Streimikyte]] | | Lúthchleasaí parailimpeach (*1995) ♀ | [[lúthchleasaí parailimpeach]] | 1995-08-24 | | [[Vilnias]] | | [[:d:Q89343978|Q89343978]] | 3 |- | [[Aoife Mannion]] | [[Íomhá:Aoife Mannion BCLFC 2015 (22147891741) (cropped).jpg|center|40px]] | Imreoir sacair (*1995) ♀ | [[imreoir sacair]] | 1995-09-24 | | [[Solihull]] | | [[:d:Q25714012|Q25714012]] | 10 |- | [[Gráinne Walsh]] | | dornálaí Éireannach | [[dornálaí]] | 1995-10-13 | | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] | | [[:d:Q65091953|Q65091953]] | 4 |- | [[Emily Haggard-Kearney]] | | Iomaitheoir lúthchleasaíochta, reathaí maratóin agus cianreathaí (*1995) ♀ | [[iomaitheoir lúthchleasaíochta]]<br/>[[reathaí maratóin]]<br/>[[cianreathaí]] | 1995-11-10 | | | | [[:d:Q126883212|Q126883212]] | 0 |- | [[Susie Berry]] | | Marcach (*1996) ♀ | [[marcach]] | 1996-01-01 | | | | [[:d:Q130313509|Q130313509]] | 2 |- | [[Emma Bolger]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]] | 1996-01-05 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q520262|Q520262]] | 8 |- | [[Florence Bell]] | | sciálaí Éireannach | [[sciálaí Alpach]] | 1996-03-05 | | [[Sutton Coldfield]] | | [[:d:Q15910753|Q15910753]] | 4 |- | [[Joanne O'Riordan]] | [[Íomhá:Joanne O’Riordan at ITU's Girls in ICT Day event in New York, 26 April 2012 (cropped).jpg|center|40px]] | iriseoir spóirt Éireannach | [[scríbhneoir spóirt]]<br/>[[gníomhaí]] | 1996-04-24 | | [[Corcaigh]] | | [[:d:Q6206196|Q6206196]] | 5 |- | [[Linda Djougang]] | [[Íomhá:Linda Djougang 15Apr2023.jpg|center|40px]] | Imreoir rugbaí (*1996) ♀ | [[imreoir rugbaí]] | 1996-05-17 | | [[Camarún]] | | [[:d:Q108540653|Q108540653]] | 2 |- | [[Megan Armitage]] | [[Íomhá:Grand Prix de Chambéry (Megan Armitage - Montagne).JPG|center|40px]] | Rothaí spóirt (*1996) ♀ | [[rothaí spóirt]] | 1996-08-12 | | | | [[:d:Q108532712|Q108532712]] | 6 |- | [[Laoise Murray]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]] | 1996-08-24 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q3826973|Q3826973]] | 3 |- | [[Tham Nguyen]] | [[Íomhá:Tham Nguyen at the 2023 World Weightlifting Championships training hall.webp|center|40px]] | Weightlifter (*1996) ♀ | [[weightlifter]] | 1996-09-15 | | | | [[:d:Q26132016|Q26132016]] | 3 |- | [[Alannah Stephenson]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]] | 1996-12-04 | | [[Lios na gCearrbhach]] | | [[:d:Q17457943|Q17457943]] | 4 |- | [[Sophie MacMahon]] | | Cruicéadaí (*1997) ♀ | [[cruicéadaí]] | 1997-01-29 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q29947005|Q29947005]] | 8 |- | [[Megan Connolly]] | [[Íomhá:Megan Connolly 2015 (cropped).jpg|center|40px]] | imreoir sacair Éireannach | [[imreoir sacair]] | 1997-03-07 | | [[Corcaigh]] | | [[:d:Q21708017|Q21708017]] | 10 |- | [[Amy Broadhurst]] | | Dornálaí (*1997) ♀ | [[dornálaí]] | 1997-03-17 | | [[Dún Dealgan]] | | [[:d:Q60182060|Q60182060]] | 3 |- | [[Sophie Becker]] | [[Íomhá:Womens 400m (47247595181).jpg|center|40px]] | Rábálaí (*1997) ♀ | [[rábálaí]] | 1997-05-16 | | [[Loch Garman]] | | [[:d:Q105782960|Q105782960]] | 7 |- | [[Aebh Kelly]] | [[Íomhá:AK WikiP.jpg|center|40px]] | soprán Éireannach | [[amhránaí]] | 1997-06 | | [[Na Sceirí]] | | [[:d:Q4687014|Q4687014]] | 2 |- | [[Aoife O'Rourke]] | | Dornálaí (*1997) ♀ | [[dornálaí]] | 1997-07-02 | | [[An Caisleán Riabhach]] | | [[:d:Q66934867|Q66934867]] | 6 |- | [[Elsa Desmond]] | [[Íomhá:2018-11-21 Rennrodel-Weltcup Innsbruck-Igls StP 5311 LR10 by Stepro.jpg|center|40px]] | Luger agus medical student (*1997) ♀ | [[luger]]<br/>[[medical student]] | 1997-08-06 | | [[Buckingham]] | | [[:d:Q103259948|Q103259948]] | 5 |- | [[Sara Boyle]] | | imreoir badmantain Éireannach | [[imreoir badmantain]] | 1997-08-31 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q30230598|Q30230598]] | 1 |- | [[Rachael Darragh]] | | imreoir badmantain | [[imreoir badmantain]]<br/>[[Olympic competitor]] | 1997-09-24 | | [[Leitir Ceanainn]] | | [[:d:Q26786740|Q26786740]] | 5 |- | [[Kathy Baker]] | | Imreoir rugbaí (*1998) ♀ | [[imreoir rugbaí]] | 1998-01-23 | | | | [[:d:Q128765068|Q128765068]] | 3 |- | [[Ellis O'Reilly]] | | Gleacaí ealaíonta (*1998) ♀ | [[gleacaí ealaíonta]] | 1998-02-23 | | [[Kent]] | | [[:d:Q23887651|Q23887651]] | 2 |- | [[Eleanor Ryan-Doyle]] | | Imreoir sacair (*1998) ♀ | [[imreoir sacair]] | 1998-05-14 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q97654611|Q97654611]] | 1 |- | [[Jennifer Lehane]] | | Dornálaí (*1998) ♀ | [[dornálaí]] | 1998-08-19 | | | | [[:d:Q126487392|Q126487392]] | 2 |- | [[Anna Kerrison]] | | Cruicéadaí (*1998) ♀ | [[cruicéadaí]] | 1998-09-10 | | [[Sasana]] | | [[:d:Q64148448|Q64148448]] | 3 |- | [[Mia Griffin]] | [[Íomhá:2019 UEC Track Elite European Championships 135.jpg|center|40px]] | Rothaí spóirt (*1998) ♀ | [[rothaí spóirt]] | 1998-12-30 | | [[An Gleann Mór (Q59723946)|An Gleann Mór]] | | [[:d:Q86458131|Q86458131]] | 8 |- | [[Grace Casey]] | | Javelin thrower (*1999) ♀ | [[javelin thrower]] | 1999-01-16 | | | | [[:d:Q109932829|Q109932829]] | 0 |- | [[Michelle Carey]] | | Imreoir haca (*1999) ♀ | [[imreoir haca]] | 1999-05-05 | | | | [[:d:Q108106507|Q108106507]] | 3 |- | [[Claire Melia]] | [[Íomhá:Baxi Ferrol - LDLC ASVEL Féminin 59.jpg|center|40px]] | Cispheileadóir (*1999) ♀ | [[cispheileadóir]] | 1999-07-12 | | [[Mainistir Eimhín]] | | [[:d:Q119564054|Q119564054]] | 0 |- | [[Erin Riordan]] | | Snámhóir (*1999) ♀ | [[snámhóir]] | 1999-09-02 | | | | [[:d:Q128803241|Q128803241]] | 0 |- | [[Aoife Beggs]] | | Cruicéadaí (*1999) ♀ | [[cruicéadaí]] | 1999-10-23 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q29841599|Q29841599]] | 5 |- | [[Anne Condon]] | | Eolaí ríomhaireachta agus múinteoir ollscoile (*2000) ♀; Comhalta de chuid an ACM, Tulip Award in DNA Computing, Anita Borg Institute Women of Vision Awards agus Comhalta de Chumann Ríoga Cheanada; member of Cumann Ríoga Cheanada agus Association for Computing Machinery | [[eolaí ríomhaireachta]]<br/>[[múinteoir ollscoile]] | 20th century | | | | [[:d:Q11489|Q11489]] | 3 |- | [[Kim Caraher]] | | scríbhneoir Astrálach | [[scríbhneoir]]<br/>[[scríbhneoir litríocht pháistí]] | 20th century | 2007-05-19 | | | [[:d:Q6408427|Q6408427]] | 2 |- | [[Linda Kavanagh]] | | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 20th century | 2003-03-17 | | | [[:d:Q6551705|Q6551705]] | 1 |- | [[Tina Reynolds]] | | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]] | 20th century | | [[Na Clocha Liatha]] | | [[:d:Q514752|Q514752]] | 9 |- | [[Bernadette Ní Ghallchóir]] | | láithreoir teilifíse Éireannach | [[láithreoir]] | 20th century | | [[Muineachán]] | | [[:d:Q822164|Q822164]] | 6 |- | [[Eibhlin Byrne]] | | méara Éireannach | [[polaiteoir]] | 20th century | | | | [[:d:Q1301175|Q1301175]] | 2 |- | [[Sophie Merry]] | | [[Stiúrthóir scannán|stiúrthóir scannán]], [[Mainicín faisin|mainicín]], beochantóir, [[Aisteoir|aisteoir]] agus damhsóir (*2000) ♀ | [[stiúrthóir scannán]]<br/>[[Mainicín faisin|mainicín]]<br/>[[beochantóir]]<br/>[[aisteoir]]<br/>[[damhsóir]] | 20th century | | | | [[:d:Q1348496|Q1348496]] | 2 |- | [[Janet Grogan]] | [[Íomhá:Janet Grogan (cropped).jpg|center|40px]] | [[Amhránaí is scríbhneoir|amhránaí is scríbhneoir]], [[Cumadóir amhrán|cumadóir amhrán]] agus [[Amhránaí|amhránaí]] (*2000) ♀ | [[amhránaí is scríbhneoir]]<br/>[[cumadóir amhrán]]<br/>[[amhránaí]] | 20th century | | | | [[:d:Q1424238|Q1424238]] | 4 |- | [[Maria Corrigan]] | | polaiteoir Éireannach | [[polaiteoir]] | 20th century | | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] | | [[:d:Q1669568|Q1669568]] | 3 |- | [[Lisa Lambe]] | [[Íomhá:Lisa Lambe.jpg|center|40px]] | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]] | 20th century | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q1704246|Q1704246]] | 13 |- | [[Terry O'Flaherty]] | | méara Éireannach | [[polaiteoir]] | 20th century | | | | [[:d:Q1720409|Q1720409]] | 2 |- | [[Lise Hearns]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]] | 20th century | | | | [[:d:Q1827914|Q1827914]] | 1 |- | [[Liz Weir]] | | údar Éireannach | [[scríbhneoir]] | 20th century | | [[Béal Feirste]] | | [[:d:Q1866600|Q1866600]] | 4 |- | [[Méav Ní Mhaolchatha]] | | amhránaí Éireannach | [[amhránaí ceoldrámaíochta]] | 20th century | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q3268425|Q3268425]] | 8 |- | [[Fodhla Cronin O'Reilly]] | | léiritheoir scannán Éireannach | [[léiritheoir scannáin]] | 20th century | | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] | | [[:d:Q5463973|Q5463973]] | 4 |- | [[Consolata Boyle]] | | dearthóir feistis Éireannach | [[dearthóir feisteas]] | 20th century | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q6452586|Q6452586]] | 8 |- | [[Eibhia Ni Mhuireagain]] | | Imreoir fichille (*2000) ♀ | [[imreoir fichille]] | 2000 | | | | [[:d:Q124424504|Q124424504]] | 0 |- | [[Jodie McCann]] | | 5000 méadar (*2000) ♀ | [[5000 méadar]] | 2000-02-03 | | | | [[:d:Q126685911|Q126685911]] | 3 |- | [[Rebecca Stokell]] | | cruicéadaí Éireannach | [[cruicéadaí]] | 2000-03-13 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q29891153|Q29891153]] | 6 |- | [[Diana Mirza]] | | Imreoir fichille (*2000) ♀ | [[imreoir fichille]] | 2000-06-16 | | | | [[:d:Q109383024|Q109383024]] | 0 |- | [[Mona McSharry]] | [[Íomhá:Mona McSharry (IRL) 2018.jpg|center|40px]] | snámhóir Éireannach | [[snámhóir]] | 2000-08-21 | | [[An Ghráinseach, Contae Shligigh|An Ghráinseach]] | | [[:d:Q33319799|Q33319799]] | 18 |- | [[Cara Murray]] | | Cruicéadaí (*2000) ♀ | [[cruicéadaí]] | 2000-11-01 | | [[Béal Feirste]] | | [[:d:Q54861582|Q54861582]] | 5 |- | [[Ciara McGing]] | | Snámhóir (*2001) ♀ | [[snámhóir]] | 2001-03-03 | | | | [[:d:Q128693679|Q128693679]] | 2 |- | [[Victoria Catterson]] | | Snámhóir (*2001) ♀ | [[snámhóir]] | 2001-03-25 | | | | [[:d:Q128803156|Q128803156]] | 0 |- | [[Erin Healy]] | | Imreoir sacair (*2001) ♀ | [[imreoir sacair]] | 2001-04-05 | | | | [[:d:Q135106443|Q135106443]] | 1 |- | [[Lara Gillespie]] | [[Íomhá:2019 UCI Juniors Track World Championships 007.jpg|center|40px]] | Rothaí spóirt (*2001) ♀ | [[rothaí spóirt]] | 2001-04-21 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q52153640|Q52153640]] | 9 |- | [[Niamh Coyne]] | [[Íomhá:2018-10-10 Swimming Girls' 100m Breaststroke Final at 2018 Summer Youth Olympics by Sandro Halank–034.jpg|center|40px]] | Snámhóir (*2001) ♀ | [[snámhóir]] | 2001-06-22 | | | | [[:d:Q65952719|Q65952719]] | 4 |- | [[Tyler Toland]] | | imreoir sacair | [[imreoir sacair]] | 2001-08-08 | | [[Baile Suingean]] | | [[:d:Q42666544|Q42666544]] | 6 |- | [[Daina Moorehouse]] | | Dornálaí (*2001) ♀ | [[dornálaí]] | 2001-09-16 | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q126709567|Q126709567]] | 2 |- | [[Tanya Watson]] | [[Íomhá:2018-10-13 Jump 3 (Diving Girls 10m platform) at 2018 Summer Youth Olympics by Sandro Halank–039.jpg|center|40px]] | Tumadóir iomaíoachta (*2001) ♀ | [[tumadóir iomaíoachta]] | 2001-12-24 | | [[Southampton]] | | [[:d:Q65675690|Q65675690]] | 5 |- | [[Emily Kraft]] | [[Íomhá:Emily Kraft Lewes FC Women (52384339143).jpg|center|40px]] | imreoir sacair Éireannach (2002-) | [[imreoir sacair]] | 2002-02-18 | | [[Frankfurt]] | | [[:d:Q60713591|Q60713591]] | 6 |- | [[Mavie Österreicher]] | | Imreoir leadóige (*2002) ♀ | [[imreoir leadóige]] | 2002-04-05 | | [[an Ostair]] | | [[:d:Q57242668|Q57242668]] | 3 |- | [[Melisa Filis]] | [[Íomhá:Melisa Filis 2019.jpg|center|40px]] | Imreoir sacair (*2002) ♀ | [[imreoir sacair]] | 2002-07-30 | | [[Essex (Q67442940)|Essex]] | | [[:d:Q83196933|Q83196933]] | 4 |- | [[Michaela Corcoran]] | | Lúthchleasaí (*2002) ♀ | [[lúthchleasaí]] | 2002-08-07 | | [[Houston, Texas|Houston]] | | [[:d:Q90898291|Q90898291]] | 3 |- | [[Madison Corcoran]] | [[Íomhá:2022 ICF Canoe Slalom World Championships - Madison Corcoran - Ireland - by 2eight - 9SC6114.jpg|center|40px]] | Canúálaí (*2002) ♀ | [[canúálaí]] | 2002-08-07 | | | | [[:d:Q127784722|Q127784722]] | 3 |- | [[Emma Austin]] | [[Íomhá:2020-01-14 Alpine skiing at the 2020 Winter Youth Olympics – Women's Slalom (Martin Rulsch) 335.jpg|center|40px]] | Sciálaí Alpach (*2002) ♀ | [[sciálaí Alpach]] | 2002-08-31 | | | | [[:d:Q81901202|Q81901202]] | 2 |- | [[Maria Godden]] | | Snámhóir (*2002) ♀ | [[snámhóir]] | 2002-08-31 | | | | [[:d:Q124671917|Q124671917]] | 1 |- | [[Nicola Tuthill]] | | Iomaitheoir lúthchleasaíochta agus caiteoir oird (*2003) ♀ | [[iomaitheoir lúthchleasaíochta]]<br/>[[caiteoir oird]] | 2003-12-22 | | | | [[:d:Q115651644|Q115651644]] | 3 |- | [[Jenna Slattery]] | | Imreoir sacair (*2004) ♀ | [[imreoir sacair]] | 2004-03-17 | | | | [[:d:Q98090913|Q98090913]] | 0 |- | [[Elizabeth Golding]] | | Scátálaí fíorach (*2004) ♀ | [[scátálaí fíorach]] | 2004-09-28 | | [[Moscó]] | | [[:d:Q56395775|Q56395775]] | 0 |- | [[Trisha Kanyamarala]] | [[Íomhá:TrishaKanyamarala23.jpg|center|40px]] | Imreoir fichille (*2005) ♀ | [[imreoir fichille]] | 2005 | | | | [[:d:Q81826781|Q81826781]] | 2 |- | [[Lara Putar]] | | Imreoir fichille (*2007) ♀ | [[imreoir fichille]] | 2007-02-12 | | | | [[:d:Q131767687|Q131767687]] | 0 |- | [[Grace Davison]] | | Snámhóir (*2007) ♀ | [[snámhóir]] | 2007-08-26 | | | | [[:d:Q130220494|Q130220494]] | 1 |- | [[Carmel Gunning]] | | ceoltóir Éireannach | [[amhránaí]]<br/>[[ceoleolaí]]<br/>[[cumadóir amhrán]] | | | [[An Ghaobhach]] | | [[:d:Q951887|Q951887]] | 2 |- | [[Samthann]] | | [[File|file]] agus [[Scríbhneoir|scríbhneoir]] (†739) ♀ | [[file]]<br/>[[scríbhneoir]] | | 739-12-19 | | | [[:d:Q1278739|Q1278739]] | 4 |- | [[Juanita Wilson]] | | stiúrthóir scannán | [[stiúrthóir scannán]]<br/>[[léiritheoir scannáin]]<br/>[[scríbhneoir scripte]] | | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q1710722|Q1710722]] | 7 |- | [[Mairéad Phelan]] | | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]] | | | | | [[:d:Q1941074|Q1941074]] | 1 |- | [[Vyvienne Long]] | | ceoltóir Éireannach | [[ceoltóir]] | | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q2069395|Q2069395]] | 4 |- | [[Teresa Kidd]] | | Iomaitheoir lúthchleasaíochta ♀ | [[iomaitheoir lúthchleasaíochta]] | | | | | [[:d:Q2311088|Q2311088]] | 1 |- | [[Eleanor Shanley]] | [[Íomhá:Eleanor Shanly Paul Kelly Frankie Lane Dublin 2011.png|center|40px]] | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]] | | | | | [[:d:Q2390709|Q2390709]] | 3 |- | [[Niamh Parsons]] | [[Íomhá:Niamh-Parsons-08.jpg|center|40px]] | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]] | | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q2502492|Q2502492]] | 4 |- | [[Áine Furey]] | | [[Amhránaí|amhránaí]] ♀; child of Finbar Furey | [[amhránaí]] | | | | | [[:d:Q2528271|Q2528271]] | 2 |- | [[Maeve Donnelly]] | | Veidhleadóir ♀ | [[veidhleadóir]] | | | [[Contae na Gaillimhe]] | | [[:d:Q2541341|Q2541341]] | 2 |- | [[Rosena Horan]] | [[Íomhá:Rosena Horan.jpg|center|40px]] | Cumadóir ♀ | [[cumadóir]] | | | | | [[:d:Q3442530|Q3442530]] | 1 |- | [[Ainna Fawcett-Henesy]] | | [[Altra|altra]] ♀; Fellow of the Royal College of Nursing | [[altra]] | | | | | [[:d:Q4697453|Q4697453]] | 2 |- | [[Ann Breen]] | | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]] | | | | | [[:d:Q4766282|Q4766282]] | 1 |- | [[Ann Scott]] | | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]] | | | | | [[:d:Q4766666|Q4766666]] | 1 |- | [[Antoinette McKenna]] | | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]] | | 2012 | | | [[:d:Q4775594|Q4775594]] | 1 |- | [[Bernie Sherlock]] | [[Íomhá:Bernie accepting first place in the Grand Prix, Arezzo 2.jpg|center|40px]] | stiúrthóir Éireannach | [[stiúrthóir ceolfhoirne]]<br/>[[stiúrthóir cóir]] | | | | | [[:d:Q4894487|Q4894487]] | 1 |- | [[Catherine Healy]] | | cócaire Éireannach | [[chef]] | | 1993 | [[Ceanannas]] | [[Baile Átha Cliath]] | [[:d:Q5052718|Q5052718]] | 2 |- | [[Catherine Martin]] | | Cláirseoir ♀ | [[cláirseoir]] | | | | | [[:d:Q5052808|Q5052808]] | 1 |- | [[Cathy Belton]] | [[Íomhá:Cathy Belton at diff 2020.jpg|center|40px]] | [[Aisteoir|aisteoir]] agus aisteoir scannáin ♀ | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir scannáin]] | | | [[Gaillimh]] | | [[:d:Q5053386|Q5053386]] | 4 |- | [[Claire Roche]] | [[Íomhá:Claire Roche at Lough Key Forest Park, Co. Roscommon, Ireland.jpg|center|40px]] | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]] | | | | | [[:d:Q5125298|Q5125298]] | 1 |- | [[Elaine Murphy]] | | drámadóir Éireannach | [[drámadóir]]<br/>[[scríbhneoir]] | | | [[Éire]] | | [[:d:Q5353254|Q5353254]] | 2 |- | [[Elizabeth Hoy]] | | scríbhneoir Éireannach | [[scríbhneoir]]<br/>[[úrscéalaí]] | | 1982 | [[Baile Átha Cliath]] | [[Maidenhead]] | [[:d:Q5362998|Q5362998]] | 2 |- | [[Florence Moon]] | | sufragóir Éireannach | [[gníomhaí ar son cearta vótála]]<br/>[[sufraigéid]] | | | [[Birmingham]] | | [[:d:Q5460724|Q5460724]] | 1 |- | [[Geraldine McGowan]] | [[Íomhá:Geraldine MacGowan blacksheep 2016 3508.jpg|center|40px]] | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]] | | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q5549767|Q5549767]] | 2 |- | [[Grainne Duffy]] | | amhránaí agus cumadóir Éireannach | [[amhránaí is scríbhneoir]] | | | | | [[:d:Q5593527|Q5593527]] | 0 |- | [[Hazel Dodge]] | | [[Seandálaí|seandálaí]], scoláire na léann clasaiceach, múinteoir ollscoile, [[Scríbhneoir|scríbhneoir]], Laidineoir, hellenist agus seandálaí clasaiceach ♀; spouse of Jon Coulston | [[seandálaí]]<br/>[[scoláire na léann clasaiceach]]<br/>[[múinteoir ollscoile]]<br/>[[scríbhneoir]]<br/>[[Laidineoir]]<br/>[[hellenist]]<br/>[[seandálaí clasaiceach]] | | | | | [[:d:Q5687879|Q5687879]] | 1 |- | [[Helena Jessie]] | | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]]<br/>[[ceoltóir snagcheoil]] | | | | | [[:d:Q5703603|Q5703603]] | 1 |- | [[Hilda Fay]] | [[Íomhá:Hilda Fay in 2022.jpg|center|40px]] | [[Aisteoir|aisteoir]] ♀ | [[aisteoir]] | | | | | [[:d:Q5761341|Q5761341]] | 1 |- | [[Jenny McCudden]] | | scríbhneoir Éireannach | [[file]]<br/>[[scríbhneoir]] | | | [[An Nás]] | | [[:d:Q6179393|Q6179393]] | 1 |- | [[Joan Kennelly]] | | [[Grianghrafadóir|grianghrafadóir]] agus fóta-iriseoir (†2007) ♀; spouse of Pádraig Kennelly | [[grianghrafadóir]]<br/>[[fóta-iriseoir]] | | 2007 | | | [[:d:Q6205189|Q6205189]] | 1 |- | [[Julie-Anne Dineen]] | | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]] | | 2011 | | | [[:d:Q6307975|Q6307975]] | 1 |- | [[Julie Feeney]] | | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]]<br/>[[cumadóir]]<br/>[[cumadóir amhrán]]<br/>[[Léiritheoir ceoil|léiritheoir ceirníní]] | | | | | [[:d:Q6308166|Q6308166]] | 1 |- | [[Kate Crossan]] | | amhránaí agus cumadóir Éireannach | [[amhránaí]] | | | | | [[:d:Q6375453|Q6375453]] | 0 |- | [[Kathleen M. Murphy]] | | file Éireannach | [[file]]<br/>[[scríbhneoir]] | | 1963 | | | [[:d:Q6376805|Q6376805]] | 1 |- | [[Kathleen Nesbitt]] | | ceoltóir Éireannach | [[fidléir]] | | | | | [[:d:Q6376857|Q6376857]] | 1 |- | [[Kathy Rose O'Brien]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir teilifíse]] | | | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] | | [[:d:Q6377292|Q6377292]] | 1 |- | [[Katie McMahon]] | | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]] | | | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] | | [[:d:Q6377510|Q6377510]] | 2 |- | [[Lasairfhíona]] | | amhránaí agus cumadóir Éireannach | [[amhránaí]]<br/>[[cumadóir amhrán]]<br/>[[aisteoir]] | | | [[Inis Oírr]] | | [[:d:Q6492766|Q6492766]] | 1 |- | [[Lathóg of Tír Chonaill]] | | file Éireannach | [[staraí]]<br/>[[file]]<br/>[[scríbhneoir]] | | | | | [[:d:Q6496021|Q6496021]] | 1 |- | [[Leanne Harte]] | | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]]<br/>[[cumadóir amhrán]]<br/>[[ealaíontóir taifeadta]] | | | [[Baile Átha Cliath]] | | [[:d:Q6509854|Q6509854]] | 1 |- | [[Leslie Dowdall]] | | amhránaí agus cumadóir Éireannach | [[amhránaí]]<br/>[[cumadóir amhrán]] | | | | | [[:d:Q6530768|Q6530768]] | 1 |- | [[Luan Parle]] | | [[Ceoltóir|ceoltóir]] ♀ | [[ceoltóir]] | | | | | [[:d:Q6694981|Q6694981]] | 2 |- | [[Lucy Cullen-Byrne]] | | bean spóirt Éireannach | | | | [[Contae Chill Mhantáin]] | | [[:d:Q6698260|Q6698260]] | 1 |- | [[Maggie Hayes]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]] | | | | | [[:d:Q6730248|Q6730248]] | 0 |- | [[Marie Bheag Breathnach]] | | ban-aisteoir Éireannach | [[aisteoir]]<br/>[[aisteoir teilifíse]] | | | | | [[:d:Q6736902|Q6736902]] | 1 |- | [[Marnie Holborow]] | | scoláire Éireannach | [[acadóir]]<br/>[[teangeolaí]]<br/>[[múinteoir ollscoile]] | | | | | [[:d:Q6772240|Q6772240]] | 3 |- | [[Mary Cassidy]] | | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]] | | | | | [[:d:Q6779188|Q6779188]] | 1 |- | [[Mary Duff]] | | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]] | | | [[Contae na Mí]] | | [[:d:Q6779346|Q6779346]] | 1 |- | [[Mary McDermott]] | | file Éireannach | [[file]]<br/>[[scríbhneoir]] | | | | | [[:d:Q6780307|Q6780307]] | 1 |- | [[Mary Staunton]] | | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]] | | | | | [[:d:Q6780765|Q6780765]] | 1 |- | [[Naimee Coleman]] | | ceoltóir Éireannach | [[ceoltóir]] | | | | | [[:d:Q6959676|Q6959676]] | 1 |- | [[Nance the Piper]] | | ceoltóir Éireannach | [[ceoltóir]] | | | | | [[:d:Q6962469|Q6962469]] | 1 |- | [[Pauline Scanlon]] | | amhránaí Éireannach | [[amhránaí]] | | | [[Contae Chiarraí]] | | [[:d:Q7155082|Q7155082]] | 2 |- | [[Mary Brannagan]] | | Imreoir fichille ♀ | [[imreoir fichille]] | | | | | [[:d:Q110161410|Q110161410]] | 1 |- | [[Lauren Cadden]] | | Lúthchleasaí ♀ | [[lúthchleasaí]] | | | | | [[:d:Q126173619|Q126173619]] | 2 |} ---- &sum; 950 items. {{wikidata list end}} [[Catagóir:Mná Éireannacha|*]] i6xdwoce0v9jiqygx31i3djscsb35n0 Ocsaiginiú (comhshaoil) 0 97345 1272234 1168813 2025-06-30T09:01:43Z InternetArchiveBot 47196 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1272234 wikitext text/x-wiki Is féidir le h'''ocsaiginiú comhshaoil''' a bheith tábhachtach d’inbhuanaitheacht [[Éiceachóras|éiceachórais]] áirithe. D’fhéadfadh go mbeadh ocsaigin easnamhach (hiopocsa chomhshaoil) le fáil i ndobharlaigh ar nós [[Lochán|locháin]] agus [[Abhainn|aibhneacha]], a mbíonn claonadh iontu [[Orgánach aeróbach|orgánaigh aeróbach]] a chosc, amhail [[iasc]]. Méadaíonn dí-ocsaiginiú daonra coibhneasta na n-[[orgánach anaeróbach]], a leithéid agus plandaí agus roinnt [[Baictéir|baictéar]], agus mar thoradh air sin faigheann na héisc bás agus d’fhéadfadh go mbeadh teagmhais dhíobhálacha eile ann freisin. Is í an iarmhairt ghlan ná [[cothromaíocht an dúlra]] a athrú trí thiúchan anaeróbach na speiceas a mhéadú níos mó ná [[Speiceas|speicis]] aeróbach. [[File:WOA09 sea-surf O2 AYool.png|thumb|right|Meánocsaigin tuaslagtha bliantúil ar dhromcla na farraige don Aigéan Domhanda. Sonraí ón [[World Ocean Atlas]]. [http://www.nodc.noaa.gov/OC5/WOA09/pr_woa09.html 2009].]] <ref>{{Lua idirlín |url=http://www.nodc.noaa.gov/OC5/WOA09/pr_woa09.html |teideal=2009 |dátarochtana=2021-04-07 |archivedate=2010-05-27 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100527091708/http://www.nodc.noaa.gov/OC5/WOA09/pr_woa09.html }}</ref>]] == Féach freisin == * [[Ocsaigionáit]] * [[Cothromóid Streeter-Phelps]] == Tagairtí == {{Reflist}} ==Naisc sheachtracha== *[http://www.edaphic.com.au/oxygen/dissolved-oxygen-sensors-and-meters/ Dissolved Oxygen Explained] *[http://www.engineeringtoolbox.com/oxygen-solubility-water-d_841.html Engineering Toolbox - Oxygen Solubility in Fresh Water and Sea Water] [[Catagóir:Hidreolaíocht]] tl974d1llzxqqwfiyljgt2oibgy0dq2 Poconé 0 101012 1272248 1250679 2025-06-30T10:17:34Z InternetArchiveBot 47196 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1272248 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}} Is bardas Brasaíleach i stát Mato Grosso é '''Poconé'''. Tá sé suite 100 km ó Cuiabá. ==Stair== D’aimsigh [[Luiz de Albuquerque de Melo Pereira e Cáceres]] Poconé sa bhliain 1777, tar éis fionnachtain an óir. Beripoconé an chéad ainm a bhí air, ainm ó threibh dhúchasach a raibh cónaí uirthi sa réigiún. Ar an 21 Eanáir 1781, ar iarratas ón ghobharnóir, an Captaen Ginearálta Luis de Alburquerque de Melo Pereira y Cáceres, dhréachtaigh an marascal machaire [[Antonio José Pinto de Figueiredo]] ''Ata de fundação do Arraial de São Pedro d’El Rey'' ([[An Ghaeilge|Gaeilge]]: ''Miontuairiscí um Fhondúireacht Arraial São Pedro d'El Rey''). Níor úsáideadh an t-ainm Beripoconé toisc gur measadh go raibh sé págánach agus barbartha agus díorthaithe ó na hIndiaigh a raibh cónaí orthu san áit. Ar 25 Deireadh Fómhair 1831, chruthaigh Foraithne Ghinearálta rialtais leasríochta an bardas, mar aon lena teorainneacha polaitiúla reatha, de Villa de Poconé. Is modhnú ar an mbunainm é an t-ainm deiridh sin. Ar 1 Iúil 1863, thug an ''Lei Provincial'' ([[An Ghaeilge|Gaeilge]]: Dlí Cúigeach) stádas cathrach do Poconé. ==Tíreolaíocht== Tá Poconé suite ag domhanleithead 16º15'84" ó dheas agus domhanfhad 56º37'22" siar, ag airde 142 méadar. Ba é an daonra measta sa bhliain 2020 ná 33,315 áitritheoir. ==Mórbhealaí== *[[Transpantaneira]] ==Riarachán cathrach== *Prefeito (Méara): Atail Marques do Amaral (2017/2020) *Vice-prefeito (Leasmhéara): Antonio Deogenes de Carvalho ==Naisc sheachtracha== *[http://www.pantanalescapes.com/locations/pocone.html Pantanal Escapes - Travel Guide and tourist information for Poconé] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230103121138/https://www.pantanalescapes.com/locations/pocone.html |date=2023-01-03 }} [[Catagóir:Bardais i Mato Grosso]] pbinrinv1xqxtpuozipgdhbxekuh1ix Pléasc ar an Chraoslach 0 104923 1272202 1270944 2025-06-29T21:53:09Z TGcoa 21229 /* An suíomh */ 1272202 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Imeacht}} Ar [[7 Deireadh Fómhair]] [[2022]], tharla eachtra thubaisteach sa [[An Craoslach|Chraoslach]],<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/14342|teideal=An Craoslach / Creeslough|language=ga|work=logainm.ie|dátarochtana=2022-10-09}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/deichniur-maraithe-sa-phleasc-ar-an-chraoslach-i-ndun-na-ngall/|teideal=Deichniúr maraithe sa phléasc ar an Chraoslach i nDún na nGall|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2022-10-09}}</ref> [[Contae Dhún na nGall]], nuair a maraíodh deichniúr i bpléascadh, a loit stáisiún breosla Applegreen agus bloc árasán in aice láimhe.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie/radio/rnag/barrscealta/programmes/2023/1006/1409354-barrscealta-de-haoine-6-deireadh-fomhair-2023//|teideal=Barrscéalta|údar=RnaG|dáta=6 Deireadh Fómhair 2023|language=ga-IE|work=RTE Radio|dátarochtana=2023-10-07}}</ref> Timpiste a bhí ann.<ref>{{Luaigh foilseachán|title="Laethanta deacra romhainn"|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2022/1009/1328040-laethanta-deacra-romhainn/|date=2022-10-09|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> Bhí an pléascadh chomh láidir sin go raibh sé le cloisteáil 5km ón láthair.<ref name=":0">{{Luaigh foilseachán|title=Deichniúr básaithe i ndiaidh an phléasctha ar an Chraoslach|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2022/1008/1327938-naonur-basaithe-i-ndiaidh-an-phleasctha-ar-an-chraoslach/|date=2022-10-08|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> Ní sé soiléir fós cad go baileach ba chúis leis an bpléasc in 2022. Thug cuid de theaghlaigh na marbh le fios go bhfuil siad thar a bheith míshásta leis an easpa dul chun cinn, dar leo, i bhfiosrúchán na nGardaí.<ref name=":1">{{Luaigh foilseachán|title=An Craoslach: iarratas stáisiún seirbhísí úr a thógáil diúltaithe|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0620/1519519-an-craoslach-iarratas-staisiun-seirbhisi-ur-a-thogail-diultaithe/|date=2025-06-20|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> [[Íomhá:Ancraoslachcropped2.jpg|clé|mion|An [[An Craoslach|Craoslach]]]] == Imeachtaí == Réab pléasc mhór ciúnas na sráide i mbaile an Chraoslaigh ag 3.17 san iarnóin, Dé hAoine [[7 Deireadh Fómhair]] [[2022]]. Scriosadh stáisiún breosla Applegreen agus foirgneamh eile sa phléasc, suite ar an mbóthar N56 . Cuireadh tús le hoibríocht mhór cuardaigh agus tarrthála láithreach bonn. Bhí seirbhísí éigeandála ón dá thaobh den teorainn páirteach ann. Ghlac go leor daoine áitiúla páirt sa gcuardach freisin, as a ndeoin féin. Leanadh den oibríocht thar oíche. Bliain amháin níos déanaí, ní raibh a fhios céard a tharla go díreach.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.irishtimes.com/ireland/2023/10/07/gas-delivery-system-now-at-centre-of-garda-inquiry-into-creeslough-explosion/|teideal=Gas delivery system now at centre of Garda inquiry into Creeslough explosion|language=en|work=The Irish Times|dátarochtana=2023-10-07}}</ref> Sceitheadh gáis a bhí ann b'fhéidir. Ach dhírigh an timpiste aird arís ar shábháilteacht agus ar rialacháin sábháilteachta. == Íospartaigh == B'as an Chraoslach agus an ceantar máguaird do na mair<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/fear-agus-bean-gafa-mar-chuid-dfhiosruchan-faoi-phleasc-an-chraoslaigh/|teideal=Fear agus bean gafa mar chuid d’fhiosrúchán faoi phléasc an Chraoslaigh|dáta=2024-05-27|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2024-05-27}}</ref>bh: cailín in aois bhunscoile, beirt déagóirí, ceathrar fear agus triúr ban. Maraíodh Catherine O'Donnell, a bhí 39 bliain d'aois agus a mac James Monaghan, trí bliana déag; Robert Garwe, 50 bliain d'aois agus a iníon Shauna Flanagan Garwe, cúig bliana d'aois; Leona Harper, 14; Jessica Gallagher, 24; James O'Flaherty, 48; Martin McGill, 49; Martina Martin, 49; agus Hugh Kelly a bhí 59 bliain d'aois.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=An deichniúr a cailleadh ar an Chraoslach ainmnithe|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2022/1009/1328077-an-deichniur-a-cailleadh-ar-an-chraoslach-ainmnithe/|date=2022-10-09|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> Tugadh ochtar go dtí Ospidéal na hOllscoile, Leitir Ceanainn i ndiaidh an phléasctha. Aistríodh duine amháin a gortaíodh go dtí Baile Átha Cliath ar héileacaptar de chuid an Gharda Cósta. == Ómós == Dúirt an tUachtarán Michael D. Higgins go ndeachaigh an tragóid i bhfeidhm ar chuile dhuine sa phobal áitiúil, agus ar fud na tíre.<ref name=":0" /><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.meoneile.ie/anailis/dorchadas-luath-an-chraoslaigh|teideal=Dorchadas luath an Chraoslaigh < Meon Eile|údar=Michelle Nic Pháidín|work=www.meoneile.ie|dátarochtana=2023-10-07}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.gov.ie/ga/preasraitis/6f3bb-raiteas-on-aire-slainte-stephen-donnelly-maidir-le-tragoid-an-chraoslaigh/|teideal=Ráiteas ón Aire Sláinte Stephen Donnelly maidir le Tragóid an Chraoslaigh|dáta=2022-10-08|language=ga|work=www.gov.ie|dátarochtana=2023-10-07}}</ref> Bhí an Taoiseach [[Mícheál Ó Máirtín|Micheál Martin]], an Tánaiste [[Leo Varadkar]] agus Uachtarán Shinn Féin, [[Mary Lou McDonald]] i measc na ndaoine a d'fhreastail ar shearmanas i gcuimhne na marbh Dé Sathairn, 8 Deireadh Fómhair. Luaigh Micheál Martin an méid tacaíochta a tugadh láithreach do na seirbhísí éigeandála ón bpobal áitiúil.<ref name=":0" /> == Cúiseanna agus cóir == Ar an 22 Márta 2024, bhí beirt fhear gafa i dtaca le fiosrúchán an Gharda Síochána faoi thragóid an Chraoslaigh.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Beirt fhear gafa faoi thragóid an Chraoslaigh|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2024/0322/1439394-beirt-fhear-gafa-faoi-thragoid-an-chraoslaigh/|date=2024-03-22|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> Ar an 27 Bealtaine 2024, gabhadh fear agus bean a bhfuil cúiseanna á gcur ina leith a bhaineann le sárú a dhéanamh ar an Acht um Chionta Neamh-Mharfacha in aghaidh an Duine, 1997. Ansin scaoileadh saor iad gan a bheith cúisithe in aon chion.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Beirt a gabhadh faoin tubaiste sa Chraoslach scaoilte saor|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2024/0528/1451629-beirt-a-gabhadh-faoin-tubaiste-sa-chraoslach-scaoilte-saor/|date=2024-05-28|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> Ar an 24 Meán Fómhair 2024, d'iarr dlíodóir, ag gníomhú ar son na dteaghlach, fiosrúchán poiblí nó coimisiún imscrúdúcháin. a bhunú faoin tubaiste.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=An Craoslach: fiosrúchán poiblí á éileamh ag teaghlaigh|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2024/0924/1471635-an-craoslach-fiosruchan-poibli-a-eileamh-ag-teaghlaigh/|date=2024-09-24|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> == An suíomh == In 2024, d'iarr an comhlacht Vivo Shell Teoranta cead pleanála le foirgneamh úr a thógáil ina mbeidh Siopa, Oifig an Phoist, Deilí, Eischeadúnas, Ionad Storála, Leithris, Áiseanna Breosla, sciamhlann, áit stórála do thancanna agus do chaidéil chomh maith le spás do ghairdín cuimhneacháin. <ref>{{Luaigh foilseachán|title=Nuacht an Tuaiscirt: 22 Bealtaine 2024|url=https://www.rte.ie/radio/rnag/nuacht-gaeltachta/2024/0522/1450614-nuacht-an-tuaiscirt-22-bealtaine-2024/|date=2024-05-22|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> Fuair an Chomhairle Contae breis agus 30 aighneacht ón bpobal ag cur in éadan an chead pleanála. Bhí cuid de theaghlaigh na marbh ina measc siúd a chuir ina éadan.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=An Craoslach: cinneadh faoi chead pleanála curtha siar|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2024/0613/1454574-an-craoslach-cinneadh-faoi-chead-pleanala-curtha-siar/|date=2024-06-13|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> Dúirt teaghlach amháin go mbeadh sé drochmheasúil agus go ngoillfeadh sé go mór orthu dá dtógfaí ionad tráchtála ar shuíomh na tubaiste. Tugadh cead pleanála ar an 20 Feabhra 2025,<ref>{{Luaigh foilseachán|title=An Craoslach: stáisiún seirbhísí úr le tógáil ar shuíomh tubaiste|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0220/1497795-an-craoslach-staisiun-seirbhisi-ur-le-togail-ar-shuiomh-tubaiste/|date=2025-02-20|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> ach diúltaithe ag an gCoimisiún Pleanála ar an 20 Meitheamh 2025. Rinne na teaghlaigh achomharc leis an mBord Pleanála ag an am – ar baisteadh an Coimisiún Pleanála air ó shin. Tugadh le fios go bhféadfadh a raibh beartaithe cur isteach ar athghiniúint agus athnuachan shráidbhaile an Chraoslaigh i bhfad na haimsire agus dúradh nach mbeadh sé ag teacht lena bhfuil i bPlean Forbartha Chontae Dhún na nGall maidir le leagan amach agus dearadh foirgneamh. Dúirt an Coimisiún Pleanála freisin nach mbeadh an áit a moladh le haghaidh an ghairdín chuimhneacháin, nach mbeadh sé feiliúnach ó thaobh cúrsaí tráchta agus sábháilteachta de.<ref name=":1" /> == Féach freisin == * [[An Craoslach]] == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Stair Chontae Dhún na nGall]] [[Catagóir:2022]] [[Catagóir:Eachtraí]] [[Catagóir:Pléascanna]] bmq5yet872rtlahyoxql0a9srvrgl7t Catagóir:Blianta sa spás 14 106257 1272183 1122992 2025-06-29T20:17:17Z Taghdtaighde 60452 Sórtáil 1272183 wikitext text/x-wiki [[Catagóir:Blianta|Spas]] [[Catagóir:Spás|Blianta sa spas]] 36dii6de7fxil9pn72ukw2uiru7i1t6 Charles Lamb (péintéir) 0 110165 1272250 1192331 2025-06-30T10:33:46Z Eomurchadha 4240 /* Féach freisin */ 1272250 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}}Ealaíontóir mór le rá as Éireann ba ea '''Charles Lamb''' ((30 Lúnasa 1893 – 15 Nollaig 1964) ) a tharraing pictiúir go leor de shaol na hÉireann agus de thírdhreach agus muintir [[Conamara|Chonamara]].<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/sceal-mary-lamb-as-an-gceathru-rua-le-craoladh-ar-rte-anocht/|teideal=Scéal Mary Lamb as an gCeathrú Rua le craoladh ar RTÉ anocht|dáta=2023-10-12|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2023-10-12}}</ref><ref>{{Luaigh foilseachán|title=Oidhreacht Lamb / Cartlann Ghaeltacht Chonamara,|url=http://amuigh.ie/items/show/440|date=2004|language=ga-IE|author=Maire Ní Chualáin ar amuigh.ie}}</ref> [[Íomhá:AnCheathruRua.jpg|clé|mion|Bhí Lamb ina chónaí ar an mBóthar Buí ar an g[[An Cheathrú Rua|Ceathrú Rua]] ó na tríochaidí go dtí 1964 agus baineann riar mhaith dá shaothar ealaíne le Conamara - daoine agus radharcanna ón gceantar. .<ref name=":1">{{Lua idirlín|url=http://www.beo.ie/alt-an-cheathru-rua.aspx|teideal=An Cheathrú Rua|údar=Rónán Mac Con Iomaire|dáta=Meitheamh 2003|language=ga-IE|work=Beo!|dátarochtana=2023-10-12}}</ref>]] == Saol == Ba as [[Port an Dúnáin]] Charles Lamb agus ba é an t-údar [[Pádraic Ó Conaire]] a mhol dó a aghaidh a thabhairt ar Chonamara. Tamaill níos déanaí, thit Lamb faoi dhraíocht ag Conamara agus rinne sé pictiúir dhraíochta den cheantar. Bhí Lamb ina chónaí ar an g[[An Cheathrú Rua|Ceathrú Rua]] ó na tríochaidí go dtí gur cailleadh é i 1964.<ref name=":1" /> Ceannródaí ab ea a bhean, Catherine Hueffer Lamb a bhí ar an gcéad bhean a cháiligh ina [[tréidlia]] – an t-aon bhean a bhí sa rang (ba é an scríbhneoir [[Ford Madox Ford]] a hathair).<ref name=":0" /> Mac le Charles Lamb ba ea [[Peadar Lamb]], duine de mhór[[aisteoir]]í na h[[Éire|Éireann]]. == Saothar == Díoladh sa bhliain 2017, ar €2,500, saothar le Lamb ina bhfuil radharc de chósta Chonamara – 'Coastal Landscape – Carraroe' == Féach freisin == * [[Charles Lamb (scríbhneoir aistí)]] * [[Peadar Lamb]], aisteoir * Ealaíontóirí [[Pádraic Reaney]], [[Paul Henry (ealaíontóir)|Paul Henry]] agus [[Daniel O'Neill]] == Tagairtí == {{reflist}}{{DEFAULTSORT:Lamb, Charles}} [[Catagóir:Péintéirí Éireannacha]] [[Catagóir:Conamara]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1893]] [[Catagóir:Básanna i 1964]] [[Catagóir:An Cheathrú Rua]] fpixkusjv7tdl6x3kpoocsdcmdu4tj9 Catagóir:Síolta a bhaineann le scoileanna 14 110827 1272189 1192518 2025-06-29T20:21:23Z Taghdtaighde 60452 Catagóir curtha leis agus sórtáil 1272189 wikitext text/x-wiki [[Catagóir:Síolta a bhaineann le hoideachas]] [[Catagóir:Scoileanna|Σ]] [[Catagóir:Síolta|Scoileanna]] t50b47ho829kjxv06b3jmrk0rd4f4lz Scannal na mbrící lochtacha 0 111923 1272165 1256215 2025-06-29T20:09:34Z TGcoa 21229 1272165 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Imeacht}} Bhris '''[[Scannal na mbrící lochtacha|Scannal na mBrící Lochtacha]]'''<ref>"Irish defective block crisis" nó "brick scandal"</ref> amach in Éirinn sna 2010idí. Bhí tithe i 12 contae timpeall na hÉireann thíos le fadhb an [[Míoca|mhíoca]] sna 2020idí, ach a bhformhór díobh i g[[Contae Dhún na nGall|Co.Dhún na nGall.]] In 2022, bhí €2.2bn geallta ag [[Rialtas na hÉireann]] chun fadhb na mbrící lochtacha i dtithe cónaithe a réiteach. Ach chosnódh sé b'fhéidir €5bn fadhb míoca a chur ina cheart.<ref>{{Luaigh foilseachán|title='€5bn a chosnóidh sé fadhb míoca a chur ina cheart'-Innealtóir|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2022/0424/1294051-5bn-a-chosnoidh-se-fadhb-mioca-a-chur-ina-cheart-innealtoir/|date=2022-04-24|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> [[Íomhá:Mica (6911818878).jpg|mion|[[Míoca]]]] == Cúiseanna == [[Íomhá:FeS2structure.png|mion|[[pirít]] - criostalstruchtúr ]] Mianra é an míoca a bhí sna carraigeacha as a ndéantar gaineamh na mbrící agus ós rud é go dtarraingíonn an mianra sin taise, tá ballaí na dtithe ag creimeadh agus ag titim as a chéile, “amhail Weetabix” mar a deir duine de na léirsitheoirí.<ref name=":2">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/is-le-dun-na-ngall-priomhchathair-na-heireann-inniu/|teideal=‘Is le Dún na nGall príomhchathair na hÉireann inniu’|dáta=2021-10-08|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2024-03-01}}</ref> Is mianraí iad [[míoca]] agus [[pirít]] agus tagtar orthu sa [[talamh]] agus i gcarraigeacha tochailte ó chairéil agus úsáidte i mbloicíní. Rinne na mianraí seo fabhtanna i mbloicíní, agus tharla scoilteanna agus fadhbanna i bh[[Foirgneamh|foirgnimh]] agus tithe tógtha leis na mbloicíní lochtacha de réir sin. Thángthas ar mhíoca i gcairéil in iarthuaisceart na hÉireann go príomha agus tá cúpla réadmhaoin sa cheantar seo atá buailte leis. Rinne pirít fadhbanna chomhchosúla i bhfoirgnimh in Oirthear na hÉireann.<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://www.citizensinformation.ie/ga/housing/housing-grants-and-schemes/local-authority-housing-grants-and-supports/schemes-for-houses-affected-by-pyrite-or-mica/|teideal=Scéimeanna do thithe atá buailte ag pirít nó mica|údar=Citizensinformation.ie|language=ga|work=www.citizensinformation.ie|dátarochtana=2024-03-01}}</ref> == Atógáil == Is léir ón taighde eolaíochta, dar leis na saineolaithe, nach bhfuil de réiteach go fadtéarmach ar árais chónaithe a tógadh le brící lochtacha ach iad a leagan.<ref name=":3">{{Luaigh foilseachán|title=Scéal na mbrící lochtacha i dtithe na hÉireann|url=https://www.rte.ie/gaeilge/2024/1106/1479367-sceal-na-mbrici-lochtacha-i-dtithe-na-heireann/|date=2024-11-06|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> Ach tá costas i bhfad níos mó ann, má chaitheann daoine an teach a leagan. Uaireanta deir na hinnealtóirí go mbeidh sé ceart go leor má leagtar na ballaí taobh amuigh anuas, ach coinnigh na ballaí atá taobh istigh." == Cúiteamh == Chuir Rialtas na hÉireann scéim cúitimh míoca i bhfeidhm sa bhliain 2021.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.gov.ie/en/service/8002e-enhanced-defective-concrete-blocks-grant-scheme/?referrer=https://www.gov.ie/defectiveconcreteblocks/|teideal=Enhanced Defective Concrete Blocks Grant Scheme|dáta=2023-07-03|language=en|work=www.gov.ie|dátarochtana=2024-03-01}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.irishstatutebook.ie/eli/2022/act/28/enacted/en/html|teideal=electronic Irish Statute Book (eISB)|údar=electronic Irish Statute Book (eISB)|language=en|work=www.irishstatutebook.ie|dátarochtana=2024-03-01}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://assets.gov.ie/262454/05313c4e-49d5-4984-b75f-316787c06643.pdf|teideal=REMEDIATION OF DWELLINGS DAMAGED BY THE USE OF DEFECTIVE CONCRETE BLOCKS REGULATIONS 2023|údar=gov.ie|dáta=2023|dátarochtana=2024}}</ref> Agus réitíonn an tScéim Fheabhsúcháin Piríte réadmhaoine atá buailte go mór le pirít (bainistíonn an Bord Réitigh Piríte an tscéim sin). Leis an Scéim Deontais Feabhsaithe maidir le Bloic Choincréite Lochtacha, tugtar tacaíocht airgeadais do dhaoine, ionas gur féidir leo tithe a ndearnadh damáiste dóibh toisc gur baineadh úsáid as bloic choincréite lochtacha a dheisiú. Is bloic iad bloic choincréite lochtacha a bhfuil méideanna iomarcacha míoca nó piríte iontu.<ref name=":0" /> Tá caidhp €420,000 ar na deontais a íocfar le húinéirí tí ar tógadh a dtithe le brící lochtacha.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/sceim-cuitimh-mica-agus-caidhp-e420000-aontaithe-ag-an-rialtas/|teideal=Scéim cúitimh mica agus caidhp €420,000 aontaithe ag an Rialtas|dáta=2021-11-30|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2024-02-29}}</ref> Sin ráite, braitheann an cúiteamh ar an teach; cé chomh mór is atá sé agus faigheann tú an deontas mar gheall ar mhéid an tigh atá agat.<ref name=":3" /> Faighfear €145 in aghaidh na troighe cearnaí don chéad 1,000 troigh chearnach. Tá an scéim oscailte do thithe atá á ligean ar cíos má bhí na tithe sin cláraithe leis na mBord um Thionóntachtaí.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/sceim-cuitimh-mica-agus-caidhp-e420000-aontaithe-ag-an-rialtas/|teideal=Scéim cúitimh mica agus caidhp €420,000 aontaithe ag an Rialtas|údar=Nuacht RTÉ|dáta=2021-11-30|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2024-02-29}}</ref> Ach deir lucht an fheachtais go bhfuil go leor daoine fágtha as an áireamh ag critéir agus ag coinníollacha na scéimeanna sin.<ref name=":1">{{Luaigh foilseachán|title=Mórghrúpa anois ag daoine buailte ag míoca i dTír Chonaill|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2024/0226/1434549-morghrupa-anois-ag-daoine-buailte-ag-mioca-i-dtir-chonaill/|date=2024-02-26|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> Mheas an Roinn Tithíochta in 2021 go raibh suas le 6,600 teach cónaithe a bhfuil obair athchóirithe le déanamh orthu de bharr an mhíoca sna brící. Buaileadh tithe i d[[Tuaisceart Éireann]] chomh maith. Ach níl aon socrú ann maidir le cúiteamh.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.newsletter.co.uk/lifestyle/homes-and-gardens/mica-scandal-northern-ireland-family-face-ps100000-bill-to-repair-home-as-lawers-claim-many-more-to-come-3908894|teideal=Mica scandal: Northern Ireland family face £100,000 bill to repair home as lawers claim many more to come|údar=newsletter.co.uk|dáta=7 Sam 2022|dátarochtana=2024}}</ref> == Agóidíocht == [[Íomhá:Charles Ward (2024) (cropped).jpg|mion|[[Charles Ward]], iarrthóir de chuid [[Cúiteamh 100%|Chúiteamh 100%]] a toghadh ina TD in [[Olltoghchán na hÉireann, 2024|Olltoghchán 2024]]]] Bunaíodh Páirtí lucht feachtais míoca, [[Cúiteamh 100%]],<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.100percentredressparty.ie/|teideal=100% Redress Party|údar=100percentredressparty.ie|language=en-IE|dátarochtana=2024-02-29}}</ref> sa bhliain 2023 chun cúiteamh iomlán a lorg d’úinéirí tí ar tógadh a dtithe le brící lochtacha míoca.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/pairti-lucht-feachtais-mica-claraithe-le-seasamh-i-dtoghchain/|teideal=Páirtí lucht feachtais Mica cláraithe le seasamh i dtoghcháin|dáta=2023-09-15|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2024-02-29}}</ref> Tá siad ag éileamh fiosrúchán poiblí faoi cheist an mhíoca ina iomláine.<ref name=":1" /> Deir siad nach raibh siad freagrach as an éagóir a rinneadh orthu agus gur chóir cúiteamh iomlán a thairiscint dóibh.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/ni-folair-cabhair-chothrom-a-thairiscint-do-dhaoine-a-bhfuil-a-dtithe-lochtacha-ag-titim-as-a-cheile/|teideal=Ní foláir cabhair chothrom a thairiscint do dhaoine a bhfuil a dtithe lochtacha ag titim as a chéile|údar=Cathal Mac Coille|dáta=12 Meitheamh 2021|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2024-03-01}}</ref><ref>{{Luaigh foilseachán|title=Brící lochtacha: Feisirí Eorpacha Fhine Gael cáinte|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2024/0306/1436335-brici-lochtacha-feisiri-eorpacha-fhine-gael-cainte/|date=2024-03-06|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> Cuireann úinéirí na dtithe scriosta an locht ar easpa rialacháin tógála ó thaobh amhábhar na mbrící a cuireadh ar fáil ó na cairéil.<ref name=":2" /> Tá ceithre bhunphrionsabal ag lucht an fheachtais: * Gach sealús a bheith atógtha mar a bhí agus de réir chaighdeáin an lae inniu * Cúnamh iomlán ó eagraíocht Stáit le hatógáil tithe a bhainistiú ó thús go deireadh de réir mar is mian leis na húinéirí * Tacaíocht do gach duine atá buailte ag an scannal agus gan aon duine a fhágáil as an áireamh sa scéim chúitimh * Gealltanas nach dtarlóidh a leithéid go deo arís agus go gcloífear le caighdeáin oifigiúla tógála feasta.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Ceithre éileamh ag úinéirí tithe míoca i nDún na nGall|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2024/0305/1436049-ceithre-eileamh-ag-uineiri-tithe-mioca-i-ndun-na-ngall/|date=2024-03-05|language=ga-IE|author=Ailbhe Ó Monacháin / Nuacht RTÉ}}</ref> == Féach freisin == * [[Cúiteamh 100%]] * ''[[Pyrrhotite]]'' * [[Moscóít]]<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Muscovite|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Muscovite&oldid=1195374281|journal=Wikipedia|date=2024-01-13|language=en}}</ref> agus [[míoca]] ([[Míocá]] - Ba fháidh agus naomh é Míocá. Luaitear é sa [[Sean-Tiomna]]). * [[Pirít]] * [https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=2023_United_Kingdom_reinforced_autoclaved_aerated_concrete_crisis&oldid=1211098000 2023 United Kingdom reinforced autoclaved aerated concrete crisis].<ref>{{Luaigh foilseachán|title=2023 United Kingdom reinforced autoclaved aerated concrete crisis|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=2023_United_Kingdom_reinforced_autoclaved_aerated_concrete_crisis&oldid=1211098000|journal=Wikipedia|date=2024-02-29|language=en}}</ref> == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Scannail Pholaitiúla in Éirinn]] [[Catagóir:Tógáil]] [[Catagóir:Contae Dhún na nGall]] [[Catagóir:Mianraí]] [[Catagóir:Feabhsúchán tí]] [[Catagóir:Tithíocht in Éirinn]] tw2do77vw9f9jjk2nv550lva25h8pn2 GCN 0 114224 1272160 1268800 2025-06-29T20:03:01Z Taghdtaighde 60452 Beagán curtha leis 1272160 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Nuachtán |editor=Peter Dunne |website={{URL|http://www.gcn.ie}} |periodicitat=I gcló gach re mí, ar líne go laethúil |llengua=An Béarla (corr-alt i nGaeilge) |nom=GCN |nom_original=nom original |nomo=(Gay Community News) |abreviatura=GCN |tipus=Iris [[LADT|LADTA+]] |idioma=idioma |fundacio=1988 |direccio=Michael Brett |fundador=[[Tonie Walsh]] agus [[Catherine Glendon]] |propietari=NXF ([[An Chónaidhm Náisiúnta LADT]]) |seu=[[Baile Átha Cliath]] |estat=estat |editorial=NXF ([[An Chónaidhm Náisiúnta LADT]]) |accesobert=Tá |preu=Saor in aisce |edicions=384+ |distribucio=I gcló agus ar líne |genere=Nuacht, siamsaíocht, stíl mhaireachtála |tema=Cúrsaí [[LADT| LADTA+]] |publicat_a=[[Éire]] |premis=Spiders Awards 2022 Emerging Stronger Digital for Good Award / Not for Profit |precedit_per=TheOutmost.com |web=web |lloc web=lloc web |registre_veu=registre_veu }} Tá '''GCN''' (''Gay Community News'') ar an bhfoilsitheoir [[LADT|LADTA+]] agus ar an bhfoilseachán saor in aisce LADTA+ is faide ar an bhfód dá bhfuil in [[Éire|Éirinn]]. Is i m[[Baile Átha Cliath|BÁC]] atá sé lonnaithe agus bunaíodh in 1988 é.<ref>{{Cite web-en|url=http://www.nlgf.ie/Our_History.html|title=Our History|access-date=2 November 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131103180627/http://www.nlgf.ie/Our_History.html|archive-date=3 November 2013}}</ref> Tá sé faoi ghradam faoi leith ag pobal LADTA+ na hÉireann.<ref name=":2">{{Cite web-en|url=https://www.hotpress.com/opinion/can-gcn-survive-the-web-revolution-6243518|title=Can GCN Survive The Web Revolution?|author=Moore|first=Dermod|date=22 February 2010|work=[[Hotpress]]|access-date=2021-06-21}}</ref> == Stair == Go déanach sna 1980í, d'fhéach na gníomhaithe [[Tonie Walsh]] agus [[Catherine Glendon]] le foilseachán LADTA+ a bhunú a bheadh saor in aisce. Bhí an ''National Gay Federation'' (Gaeilge: An Chónaidhm Náisiúnta Aerach; ''The'' ''National LGBT Federation'' a thugtar anois uirthi, nó NXF, Gaeilge: [[An Chónaidhm Náisiúnta LADT]]) tar éis dhá thréimhseachán LADTA+ a fhoilsiú cheana ar teipeadh orthu, ach d'aontaigh siad nuachtán LADTA+ a bhunú. Foilsíodh an chéad eagrán de GCN ar an 10 Feabhra 1988<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://www.irishtimes.com/news/a-birthday-to-have-pride-in-1.700270|teideal=A birthday to have pride in|údar=Brian Finnegan|dáta=14 February 2009|language=en|work=[[The Irish Times]]|dátarochtana=17 Meitheamh 2021}}</ref><ref>{{Cite web-en|url=https://gcn.ie/gcn-marks-33-years-as-irelands-national-lgbtq-press/|title=GCN marks 33 years as Ireland's National LGBTQ+ press|author=Connell|first=Lisa|date=2021-02-10|language=en|work=GCN|access-date=2021-06-17}}</ref> mar nuachtán táblóideach ocht leathanach. Niall Sweeney a dhear an chéad eagrán seo<ref name=":1">{{Cite web-en|url=https://www.nxf.ie/our-history/|title=History – National LGBT Federation|language=en-US|access-date=2021-06-17}}</ref> agus sna 1990idí chuir an ''Meath Chronicle'' (Gaeilge: [[Croinic na Mí]]) i gcló é.<ref name=":3">{{Luaigh foilseachán|author=Pettit|first=Lance|date=2016-11-02|title=Ireland's Alternative Press: Writing from the Margins|url=https://arrow.tudublin.ie/icr/vol7/iss1/2|journal=Irish Communication Review|volume=7|issue=1|doi=10.21427/D7WH9V|issn=0791-0010}}</ref> Foilsítear é go seasta gach mí ó shin i leith, gan ach eisceacht amháin.<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''<span title="This claim needs references to reliable sources. (June 2021)">lua de dhíth</span>''&#x5D;</sup> Is trí na tithe tábhairne agus na clubanna a bhí baint ag an bpobal LADTA+ leo a rinneadh é a dháileadh go príomha, chomh maith le spásanna eile a bhí báúil leo ar nós aontais mhac léinn, roinnt siopaí leabhar, agus ionaid phobail agus ealaíon.<ref name=":3" /> Tá GCN faoi úinéireacht NXF, ar eagraíocht dheonach í, agus is í a fhoilsíonn.<ref>{{Cite web-en|url=https://www.image.ie/self/13-irish-lgbtqi-charities-to-support-this-pride-month-and-every-month-272179|title=13 Irish LGBTQI+ charities to support this Pride month and every month|author=Finnan|first=Sarah|date=2021-06-01|language=en-US|work=IMAGE.ie|access-date=2021-06-17}}</ref> Ba é Stát na hÉireann a mhaoinigh GCN ar dtús le linn na tréimhse sna 1980í agus go luath sna 1990í a bhí deacair ó thaobh na heacnamaíochta de. Tá comharthaí maoinithe air fós ón [[Plean Forbartha Náisiúnta|bPlean Forbartha Náisiúnta]] agus ó [[Pobal (eagraíocht)|Phobal]] (nach ionann é agus POBAL).<ref name=":0" /> Dúirt GCN nach raibh tionchar ag maoiniú ón rialtas agus ó fhógraíocht ar roghanna eagarthóireachta an fhoilseacháin.<ref name=":3" /> Go luath sna 1990idí, d’oibrigh na gníomhaithe agus scríbhneoirí mór le rá, [[Suzy Byrne]] agus [[Junior Larkin]] ar an bhfoilseachán.<ref>{{Cite web-en|url=https://gcn.ie/remembering-junior-larkin/|title=Remembering Junior Larkin • GCN|author=Finnegan|first=Brian|date=2017-07-24|language=en|work=GCN|access-date=2022-08-08}}</ref> Is i rannóg na bhfógraí ''GCN'' a chuir Ray Ó Gealbháin an fógra ar chuir tús leis an [[Gaeilgeoirí Aeracha Aontaithe|GAA]]. D’eagrán 100, i 1997, rinne GCN urraíocht ar an gcéad ''Irish Queer Writers Award'' (Gaeilge: Gradam do Scríbhneoirí Aiteacha na hÉireann), a bhuaigh [[Mícheál Ó Conghaile|Micheál Ó Conghaile]] agus Padraig Rooney ina bhliain tionscnaimh. Le linn an ama seo, d'fhoilsigh GCN roinnt cartún colláis le [[Margaret Lonergan]] faoin gcultúr leispiach.<ref>{{Luaigh foilseachán|author=Madden|first=Ed|date=2013|title=Queering Ireland, In the Archives|url=https://www.jstor.org/stable/24576820|journal=Irish University Review|volume=43|issue=1|pages=184–221|doi=10.3366/iur.2013.0064|jstor=24576820|issn=0021-1427}}</ref> Faoi 1998, bhí beirt bhall foirne lánaimseartha ag an bhfoilseachán agus 21 post páirtaimseartha maoinithe ag FÁS<ref name=":3" /> agus bileog 38 leathanach á cur ar fáil acu saor in aisce.<ref name=":0" /> I mí Iúil 2003, ceapadh Brian Finnegan ina eagarthóir agus athsheoladh GCN mar iris lándaite mar iarracht an foilseachán a dhéanamh níos inmharthana ón thaobh tráchtála de,<ref name=":1" /> le maoiniú ó ''Atlantic Philanthropies''.<ref name=":0" /> Mar thoradh ar an athsheoladh seo bhí ioncam le maíomh ag an bhfoilseachán tar éis roinnt blianta de chaillteanais. Tar éis an choir chun donais eacnamaíoch in 2008 agus caillteanas ioncam fógraíochta, thosaigh GCN ag reáchtáil feachtais tiomsaithe airgid.<ref name=":1" /> Thosaigh láithreacht ar líne GCN sa bhliain 2000. Athsheoladh an suíomh gréasáin i mí Eanáir 2014, faoin ainm nua TheOutmost.com.<ref>{{Cite web-en|url=https://www.nxf.ie/events/the-outmost-gcns-new-website/|title=The Outmost – GCN's new website – National LGBT Federation|language=en-US|access-date=2021-06-21}}</ref> Athraíodh teideal an tsuímh ghréasáin ar ais go GCN le bheith ag teacht le hathbhrandáil agus athsheoladh iomlán na hirise in 2017.<ref>{{Cite web-en|url=https://viralbamboo.com/project/gcn/|title=GCN|language=en-US|work=Viralbamboo|access-date=2021-06-21}}</ref> In 2019, ceapadh Lisa Connell ina hEagarthóir Bhainistíochta ar GCN<ref>{{Cite web-en|url=https://gcn.ie/gcn-appoints-new-managing-editor/|title=GCN appoints new Managing Editor: Lisa Connell|author=Dunne|first=Peter|date=2019-03-22|language=en|work=GCN|access-date=2023-07-19}}</ref> chun an eagraíocht a stiúradh isteach ina chéad chaibidil eile, le Peter Dunne ina Eagarthóir ar an iris chlóite agus le Ceannaire Digiteach, Margaíochta agus Forbartha, Stefano Pappalardo, i gceannas ar chúrsaí digiteacha. In 2022 bronnadh an ''Spider Award'' ‘''Emerging Stronger – Digital for Good Award / Not-for-Profit''’ ar GCN, a thugann aitheantas d'eagraíochtaí gan beann ar [[Brabús|bhrabús]] a spreagann feabhas digiteach ar fud a láithreáin ghréasáin, meáin shóisialta nó seirbhísí.<ref>{{Cite web-en|url=https://gcn.ie/gcn-spiders-awards-2022/|title=GCN wins 'Digital for Good Award' at 2022 Spiders Awards|author=GCN|first=Intern|date=2022-04-01|language=en|work=GCN|access-date=2023-07-19}}</ref> I mí Eanáir 2023, cheap GCN an Bainisteoir Grúpa Michael Brett chun asraon meán náisiúnta LADTA+ na hÉireann a threorú ina sheirbhís don phobal. I mí an Mheithimh 2023, sheol GCN a [https://archive.gcn.ie/ Chartlann Dhigiteach], rud a chuir eagráin an chéad deich mbliana den iris ar fáil saor in aisce do léitheoirí ar líne don chéad uair ina stair 35 bliain. Maoiníodh digitiú chartlann GCN tríd an gciste Seirbhísí Pobail LGBTI+ ón Roinn Leanaí, Comhionannais, Míchumais, Lánpháirtíochta agus Óige. Sa lá atá inniu ann, tá GCN tar éis tiontú diaidh ar ndiaidh ó iris mhíosúil go preas náisiúnta LADTA+ saor in aisce na hÉireann agus go acmhainn lárnach don phobal, ag feidhmiú mar mhol agus ag féachaint le heolas, siamsaíocht agus ardán a thabhairt don phobal, le hoideachas a chur air, lena nascadh, agus le tacú leo. Tá láithreacht bhríomhar chlóite agus dhigiteach ag GCN lena iris, lena shuíomh gréasáin nuachta, siamsaíochta agus stíl mhaireachtála, agus lena tionscnaimh dhigiteacha, feachtais, imeachtaí beo, cainéil meán sóisialta agus [https://shop.gcn.ie/ siopa ar líne]. == Naisc sheachtracha == * [http://www.gcn.ie ''GCN'' ar líne] * [https://archive.gcn.ie/ Cartlann Dhigiteach GCN] * [https://dri.ie/atlanticphilanthropies/spotlight/amplifying-change/catalog/dfe5b916544e85dd2966d2e7aff7656a Agallamh le Tonie Walsh ina bpléann sé bunú ''GCN'']{{Dead link|date=Feabhra 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Nuachtáin in Éirinn]] [[Catagóir:Suímh ghréasáin]] [[Catagóir:Meáin na hÉireann]] [[Catagóir:Irisí Éireannacha]] [[Catagóir:Meáin LADT|*]] [[Catagóir:Cultúr LADT]] [[Catagóir:Stair lucht LADT in Éirinn]] [[Catagóir:LADT]] oc15ppav48w4012fgvfd2uiedtzf5fk 1272161 1272160 2025-06-29T20:03:49Z Taghdtaighde 60452 Teideal sa chló Iodálach 1272161 wikitext text/x-wiki {{Teideal iodálach}} {{WD Bosca Sonraí Nuachtán |editor=Peter Dunne |website={{URL|http://www.gcn.ie}} |periodicitat=I gcló gach re mí, ar líne go laethúil |llengua=An Béarla (corr-alt i nGaeilge) |nom=GCN |nom_original=nom original |nomo=(Gay Community News) |abreviatura=GCN |tipus=Iris [[LADT|LADTA+]] |idioma=idioma |fundacio=1988 |direccio=Michael Brett |fundador=[[Tonie Walsh]] agus [[Catherine Glendon]] |propietari=NXF ([[An Chónaidhm Náisiúnta LADT]]) |seu=[[Baile Átha Cliath]] |estat=estat |editorial=NXF ([[An Chónaidhm Náisiúnta LADT]]) |accesobert=Tá |preu=Saor in aisce |edicions=384+ |distribucio=I gcló agus ar líne |genere=Nuacht, siamsaíocht, stíl mhaireachtála |tema=Cúrsaí [[LADT| LADTA+]] |publicat_a=[[Éire]] |premis=Spiders Awards 2022 Emerging Stronger Digital for Good Award / Not for Profit |precedit_per=TheOutmost.com |web=web |lloc web=lloc web |registre_veu=registre_veu }} Tá '''GCN''' (''Gay Community News'') ar an bhfoilsitheoir [[LADT|LADTA+]] agus ar an bhfoilseachán saor in aisce LADTA+ is faide ar an bhfód dá bhfuil in [[Éire|Éirinn]]. Is i m[[Baile Átha Cliath|BÁC]] atá sé lonnaithe agus bunaíodh in 1988 é.<ref>{{Cite web-en|url=http://www.nlgf.ie/Our_History.html|title=Our History|access-date=2 November 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131103180627/http://www.nlgf.ie/Our_History.html|archive-date=3 November 2013}}</ref> Tá sé faoi ghradam faoi leith ag pobal LADTA+ na hÉireann.<ref name=":2">{{Cite web-en|url=https://www.hotpress.com/opinion/can-gcn-survive-the-web-revolution-6243518|title=Can GCN Survive The Web Revolution?|author=Moore|first=Dermod|date=22 February 2010|work=[[Hotpress]]|access-date=2021-06-21}}</ref> == Stair == Go déanach sna 1980í, d'fhéach na gníomhaithe [[Tonie Walsh]] agus [[Catherine Glendon]] le foilseachán LADTA+ a bhunú a bheadh saor in aisce. Bhí an ''National Gay Federation'' (Gaeilge: An Chónaidhm Náisiúnta Aerach; ''The'' ''National LGBT Federation'' a thugtar anois uirthi, nó NXF, Gaeilge: [[An Chónaidhm Náisiúnta LADT]]) tar éis dhá thréimhseachán LADTA+ a fhoilsiú cheana ar teipeadh orthu, ach d'aontaigh siad nuachtán LADTA+ a bhunú. Foilsíodh an chéad eagrán de GCN ar an 10 Feabhra 1988<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://www.irishtimes.com/news/a-birthday-to-have-pride-in-1.700270|teideal=A birthday to have pride in|údar=Brian Finnegan|dáta=14 February 2009|language=en|work=[[The Irish Times]]|dátarochtana=17 Meitheamh 2021}}</ref><ref>{{Cite web-en|url=https://gcn.ie/gcn-marks-33-years-as-irelands-national-lgbtq-press/|title=GCN marks 33 years as Ireland's National LGBTQ+ press|author=Connell|first=Lisa|date=2021-02-10|language=en|work=GCN|access-date=2021-06-17}}</ref> mar nuachtán táblóideach ocht leathanach. Niall Sweeney a dhear an chéad eagrán seo<ref name=":1">{{Cite web-en|url=https://www.nxf.ie/our-history/|title=History – National LGBT Federation|language=en-US|access-date=2021-06-17}}</ref> agus sna 1990idí chuir an ''Meath Chronicle'' (Gaeilge: [[Croinic na Mí]]) i gcló é.<ref name=":3">{{Luaigh foilseachán|author=Pettit|first=Lance|date=2016-11-02|title=Ireland's Alternative Press: Writing from the Margins|url=https://arrow.tudublin.ie/icr/vol7/iss1/2|journal=Irish Communication Review|volume=7|issue=1|doi=10.21427/D7WH9V|issn=0791-0010}}</ref> Foilsítear é go seasta gach mí ó shin i leith, gan ach eisceacht amháin.<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#x5B;''<span title="This claim needs references to reliable sources. (June 2021)">lua de dhíth</span>''&#x5D;</sup> Is trí na tithe tábhairne agus na clubanna a bhí baint ag an bpobal LADTA+ leo a rinneadh é a dháileadh go príomha, chomh maith le spásanna eile a bhí báúil leo ar nós aontais mhac léinn, roinnt siopaí leabhar, agus ionaid phobail agus ealaíon.<ref name=":3" /> Tá GCN faoi úinéireacht NXF, ar eagraíocht dheonach í, agus is í a fhoilsíonn.<ref>{{Cite web-en|url=https://www.image.ie/self/13-irish-lgbtqi-charities-to-support-this-pride-month-and-every-month-272179|title=13 Irish LGBTQI+ charities to support this Pride month and every month|author=Finnan|first=Sarah|date=2021-06-01|language=en-US|work=IMAGE.ie|access-date=2021-06-17}}</ref> Ba é Stát na hÉireann a mhaoinigh GCN ar dtús le linn na tréimhse sna 1980í agus go luath sna 1990í a bhí deacair ó thaobh na heacnamaíochta de. Tá comharthaí maoinithe air fós ón [[Plean Forbartha Náisiúnta|bPlean Forbartha Náisiúnta]] agus ó [[Pobal (eagraíocht)|Phobal]] (nach ionann é agus POBAL).<ref name=":0" /> Dúirt GCN nach raibh tionchar ag maoiniú ón rialtas agus ó fhógraíocht ar roghanna eagarthóireachta an fhoilseacháin.<ref name=":3" /> Go luath sna 1990idí, d’oibrigh na gníomhaithe agus scríbhneoirí mór le rá, [[Suzy Byrne]] agus [[Junior Larkin]] ar an bhfoilseachán.<ref>{{Cite web-en|url=https://gcn.ie/remembering-junior-larkin/|title=Remembering Junior Larkin • GCN|author=Finnegan|first=Brian|date=2017-07-24|language=en|work=GCN|access-date=2022-08-08}}</ref> Is i rannóg na bhfógraí ''GCN'' a chuir Ray Ó Gealbháin an fógra ar chuir tús leis an [[Gaeilgeoirí Aeracha Aontaithe|GAA]]. D’eagrán 100, i 1997, rinne GCN urraíocht ar an gcéad ''Irish Queer Writers Award'' (Gaeilge: Gradam do Scríbhneoirí Aiteacha na hÉireann), a bhuaigh [[Mícheál Ó Conghaile|Micheál Ó Conghaile]] agus Padraig Rooney ina bhliain tionscnaimh. Le linn an ama seo, d'fhoilsigh GCN roinnt cartún colláis le [[Margaret Lonergan]] faoin gcultúr leispiach.<ref>{{Luaigh foilseachán|author=Madden|first=Ed|date=2013|title=Queering Ireland, In the Archives|url=https://www.jstor.org/stable/24576820|journal=Irish University Review|volume=43|issue=1|pages=184–221|doi=10.3366/iur.2013.0064|jstor=24576820|issn=0021-1427}}</ref> Faoi 1998, bhí beirt bhall foirne lánaimseartha ag an bhfoilseachán agus 21 post páirtaimseartha maoinithe ag FÁS<ref name=":3" /> agus bileog 38 leathanach á cur ar fáil acu saor in aisce.<ref name=":0" /> I mí Iúil 2003, ceapadh Brian Finnegan ina eagarthóir agus athsheoladh GCN mar iris lándaite mar iarracht an foilseachán a dhéanamh níos inmharthana ón thaobh tráchtála de,<ref name=":1" /> le maoiniú ó ''Atlantic Philanthropies''.<ref name=":0" /> Mar thoradh ar an athsheoladh seo bhí ioncam le maíomh ag an bhfoilseachán tar éis roinnt blianta de chaillteanais. Tar éis an choir chun donais eacnamaíoch in 2008 agus caillteanas ioncam fógraíochta, thosaigh GCN ag reáchtáil feachtais tiomsaithe airgid.<ref name=":1" /> Thosaigh láithreacht ar líne GCN sa bhliain 2000. Athsheoladh an suíomh gréasáin i mí Eanáir 2014, faoin ainm nua TheOutmost.com.<ref>{{Cite web-en|url=https://www.nxf.ie/events/the-outmost-gcns-new-website/|title=The Outmost – GCN's new website – National LGBT Federation|language=en-US|access-date=2021-06-21}}</ref> Athraíodh teideal an tsuímh ghréasáin ar ais go GCN le bheith ag teacht le hathbhrandáil agus athsheoladh iomlán na hirise in 2017.<ref>{{Cite web-en|url=https://viralbamboo.com/project/gcn/|title=GCN|language=en-US|work=Viralbamboo|access-date=2021-06-21}}</ref> In 2019, ceapadh Lisa Connell ina hEagarthóir Bhainistíochta ar GCN<ref>{{Cite web-en|url=https://gcn.ie/gcn-appoints-new-managing-editor/|title=GCN appoints new Managing Editor: Lisa Connell|author=Dunne|first=Peter|date=2019-03-22|language=en|work=GCN|access-date=2023-07-19}}</ref> chun an eagraíocht a stiúradh isteach ina chéad chaibidil eile, le Peter Dunne ina Eagarthóir ar an iris chlóite agus le Ceannaire Digiteach, Margaíochta agus Forbartha, Stefano Pappalardo, i gceannas ar chúrsaí digiteacha. In 2022 bronnadh an ''Spider Award'' ‘''Emerging Stronger – Digital for Good Award / Not-for-Profit''’ ar GCN, a thugann aitheantas d'eagraíochtaí gan beann ar [[Brabús|bhrabús]] a spreagann feabhas digiteach ar fud a láithreáin ghréasáin, meáin shóisialta nó seirbhísí.<ref>{{Cite web-en|url=https://gcn.ie/gcn-spiders-awards-2022/|title=GCN wins 'Digital for Good Award' at 2022 Spiders Awards|author=GCN|first=Intern|date=2022-04-01|language=en|work=GCN|access-date=2023-07-19}}</ref> I mí Eanáir 2023, cheap GCN an Bainisteoir Grúpa Michael Brett chun asraon meán náisiúnta LADTA+ na hÉireann a threorú ina sheirbhís don phobal. I mí an Mheithimh 2023, sheol GCN a [https://archive.gcn.ie/ Chartlann Dhigiteach], rud a chuir eagráin an chéad deich mbliana den iris ar fáil saor in aisce do léitheoirí ar líne don chéad uair ina stair 35 bliain. Maoiníodh digitiú chartlann GCN tríd an gciste Seirbhísí Pobail LGBTI+ ón Roinn Leanaí, Comhionannais, Míchumais, Lánpháirtíochta agus Óige. Sa lá atá inniu ann, tá GCN tar éis tiontú diaidh ar ndiaidh ó iris mhíosúil go preas náisiúnta LADTA+ saor in aisce na hÉireann agus go acmhainn lárnach don phobal, ag feidhmiú mar mhol agus ag féachaint le heolas, siamsaíocht agus ardán a thabhairt don phobal, le hoideachas a chur air, lena nascadh, agus le tacú leo. Tá láithreacht bhríomhar chlóite agus dhigiteach ag GCN lena iris, lena shuíomh gréasáin nuachta, siamsaíochta agus stíl mhaireachtála, agus lena tionscnaimh dhigiteacha, feachtais, imeachtaí beo, cainéil meán sóisialta agus [https://shop.gcn.ie/ siopa ar líne]. == Naisc sheachtracha == * [http://www.gcn.ie ''GCN'' ar líne] * [https://archive.gcn.ie/ Cartlann Dhigiteach GCN] * [https://dri.ie/atlanticphilanthropies/spotlight/amplifying-change/catalog/dfe5b916544e85dd2966d2e7aff7656a Agallamh le Tonie Walsh ina bpléann sé bunú ''GCN'']{{Dead link|date=Feabhra 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Nuachtáin in Éirinn]] [[Catagóir:Suímh ghréasáin]] [[Catagóir:Meáin na hÉireann]] [[Catagóir:Irisí Éireannacha]] [[Catagóir:Meáin LADT|*]] [[Catagóir:Cultúr LADT]] [[Catagóir:Stair lucht LADT in Éirinn]] [[Catagóir:LADT]] f6o3hanajclk40nao9v0fvpzif98njp Heartstopper (úrscéalta grafacha) 0 115632 1272208 1269965 2025-06-29T22:58:45Z Taghdtaighde 60452 Beagán curtha leis 1272208 wikitext text/x-wiki {{teideal iodálach}} {{WD Bosca Sonraí Leabhar}} Is sraith [[úrscéal grafach|úrscéalta grafacha]] agus [[greannán]] é '''''[[Heartstopper (úrscéal grafach)|Heartstopper]]''''' le Alice Oseman, a tháinig amach don chéad uair sa bhliain 2016. == Scéal == === Leabhar 1 === Beirt bhuachaillí [[Aerach|aeracha]], Charlie agus Nick, atá i gcroílár an scéil. Tá siad ag freastal ar an scoil chéanna, ach níl aon aithne acu ar a chéile… go dtí lá amháin nuair a chuirtear ina suí in aice lena chéile iad agus cuireann siad aithne ar a chéile diaidh ar ndiaidh. Cé go bhfuil siad an-difriúil óna chéile, fásann cairdeas eatarthu agus ní fada go mbíonn splanc an ghrá san aer. Ach tá orthu iad féin a shaoradh ó shrianta sóisialta más mian leo an cairdeas eatarthu a fhorbairt le bheith ina leannáin. <ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/cuisle-agus-draiocht-heartstopper-tagtha-slan-sa-leagan-gaeilge/|teideal=Cuisle agus draíocht ‘Heartstopper’ tagtha slán sa leagan Gaeilge|údar=[[Meadhbh Ní Eadhra]]|dáta=18 Meán Fómhair 2024|language=ga-IE|work=[[Tuairisc.ie]]|dátarochtana=2024-09-23}}</ref> Cuirtear an caidreamh idir Charlie agus Nick in iúl mar rud nádúrtha agus speisialta, agus caitear leis na carachtair mar ghnáthdhaoine óga atá ag fás aníos agus ag dul i ngleic leis an saol ó lá go lá. Tá siad beirt ag dul i ngleic le gnáthdhúshláin na hóige, mar atá gach a bhfuil mórthimpeall orthu. Tá an scéal lán le heispéiris uilíocha – cúrsaí scoile, cairdeas, grá, féinmhuinín, imní agus spraoi.<ref name=":0" /> === Leabhar 2 === Sa dara leabhar, éiríonn an scéal "níos doimhne agus níos pearsanta". Níl cinnteacht Charlie ag Nick. Pléann an leabhar le saincheisteanna cosúil le "meabhairshláinte, muinín i gcairde, agus an tábhacht a bhaineann le glacadh leat féin agus leis na daoine atá gar duit.<ref name=":1">{{Luaigh foilseachán|date=27 Meitheamh 2025|title=Heartstopper Leabhar 2 – croíthe ag oscailt arís|journal=[[An Páipéar (nuachtán)|An Páipéar]]|issue=35|url=https://anpáipéar.ie/2025/06/heartstopper-leabhar-2-croithe-ag-oscailt-aris/}}</ref> [[Íomhá:DC_Pride_Parade_2023_(52971659132).jpg|clé|mion|[[Heartstopper (sraith theilifíse)|''Heartstopper'' (sraith theilifíse)]]: Aisteoirí [[Kit Connor]] agus [[Joe Locke]]]] == Gaeilge == Tháinig leagan Gaeilge den chéad leabhar sa tsraith amach sa bhliain 2024, aistrithe ag [[Eoin Mc Evoy]] agus foilsithe ag [[Futa Fata (foilsitheoir)|Futa Fata]].<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.futafata.ie/Heartstopper-Irish-Alice-Oseman-FutaFata|teideal=Heartstopper (Leabhar 1)|language=ga|work=www.futafata.ie|dátarochtana=2024-09-23}}</ref> Fanann an leabhar dílis don bhunleagan. Tháinig an leagan Gaeilge den dara leabhar sa tsraith amach sa bhliain 2025. Scéal bog é faoi bheirt bhuachaillí meánscoile atá ag titim i ngrá agus ag foghlaim fúthu féin, faoin ngrá agus faoin gcairdeas agus iad ag fás aníos le chéile.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/feile-na-gealai-i-rath-chairn-feile-na-mbad-in-arainn-heartstopper-2-brod-na-gaeltachta-is-tionol-gaeltachta-i-dtir-chonaill/|teideal=Féile na Gealaí i Ráth Chairn, Féile na mBád in Árainn, Heartstopper 2, Bród na Gaeltachta is Tionól Gaeltachta i dTír Chonaill|údar=Bridget Bhreathnach|dáta=13 Meitheamh 2025|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-06-14}}</ref> Aistríodh "go paiseanta" é ag Mc Evoy.<ref name=":1" /> == Féach freisin == * [[Heartstopper (sraith theilifíse)|''Heartstopper'' (sraith theilifíse)]] == Léitheoireacht bhreise == * [[Eoin Mc Evoy|Mc Evoy, Eoin]] (Meitheamh 2025). "[https://comhar.ie/iris/85/6/bronntanas-heartstopper/ Bronntanas Heartstopper]". ''[[Comhar]]''. == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Leabhair Bhéarla]] [[Catagóir:Úrscéalta grafacha]] [[Catagóir:Úrscéalta grafacha i nGaeilge]] [[Catagóir:Sraitheanna greannán]] [[Catagóir:Sraitheanna leabhar Gaeilge]] [[Catagóir:Sraitheanna na Gaeilge]] [[Catagóir:LADT]] 3leyfrb9g214b7f69m354obbu4yoeh0 1272209 1272208 2025-06-29T22:59:05Z Taghdtaighde 60452 Bhog Taghdtaighde an leathanach [[Heartstopper (úrscéal grafach)]] go [[Heartstopper (úrscéalta grafacha)]] 1272208 wikitext text/x-wiki {{teideal iodálach}} {{WD Bosca Sonraí Leabhar}} Is sraith [[úrscéal grafach|úrscéalta grafacha]] agus [[greannán]] é '''''[[Heartstopper (úrscéal grafach)|Heartstopper]]''''' le Alice Oseman, a tháinig amach don chéad uair sa bhliain 2016. == Scéal == === Leabhar 1 === Beirt bhuachaillí [[Aerach|aeracha]], Charlie agus Nick, atá i gcroílár an scéil. Tá siad ag freastal ar an scoil chéanna, ach níl aon aithne acu ar a chéile… go dtí lá amháin nuair a chuirtear ina suí in aice lena chéile iad agus cuireann siad aithne ar a chéile diaidh ar ndiaidh. Cé go bhfuil siad an-difriúil óna chéile, fásann cairdeas eatarthu agus ní fada go mbíonn splanc an ghrá san aer. Ach tá orthu iad féin a shaoradh ó shrianta sóisialta más mian leo an cairdeas eatarthu a fhorbairt le bheith ina leannáin. <ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/cuisle-agus-draiocht-heartstopper-tagtha-slan-sa-leagan-gaeilge/|teideal=Cuisle agus draíocht ‘Heartstopper’ tagtha slán sa leagan Gaeilge|údar=[[Meadhbh Ní Eadhra]]|dáta=18 Meán Fómhair 2024|language=ga-IE|work=[[Tuairisc.ie]]|dátarochtana=2024-09-23}}</ref> Cuirtear an caidreamh idir Charlie agus Nick in iúl mar rud nádúrtha agus speisialta, agus caitear leis na carachtair mar ghnáthdhaoine óga atá ag fás aníos agus ag dul i ngleic leis an saol ó lá go lá. Tá siad beirt ag dul i ngleic le gnáthdhúshláin na hóige, mar atá gach a bhfuil mórthimpeall orthu. Tá an scéal lán le heispéiris uilíocha – cúrsaí scoile, cairdeas, grá, féinmhuinín, imní agus spraoi.<ref name=":0" /> === Leabhar 2 === Sa dara leabhar, éiríonn an scéal "níos doimhne agus níos pearsanta". Níl cinnteacht Charlie ag Nick. Pléann an leabhar le saincheisteanna cosúil le "meabhairshláinte, muinín i gcairde, agus an tábhacht a bhaineann le glacadh leat féin agus leis na daoine atá gar duit.<ref name=":1">{{Luaigh foilseachán|date=27 Meitheamh 2025|title=Heartstopper Leabhar 2 – croíthe ag oscailt arís|journal=[[An Páipéar (nuachtán)|An Páipéar]]|issue=35|url=https://anpáipéar.ie/2025/06/heartstopper-leabhar-2-croithe-ag-oscailt-aris/}}</ref> [[Íomhá:DC_Pride_Parade_2023_(52971659132).jpg|clé|mion|[[Heartstopper (sraith theilifíse)|''Heartstopper'' (sraith theilifíse)]]: Aisteoirí [[Kit Connor]] agus [[Joe Locke]]]] == Gaeilge == Tháinig leagan Gaeilge den chéad leabhar sa tsraith amach sa bhliain 2024, aistrithe ag [[Eoin Mc Evoy]] agus foilsithe ag [[Futa Fata (foilsitheoir)|Futa Fata]].<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.futafata.ie/Heartstopper-Irish-Alice-Oseman-FutaFata|teideal=Heartstopper (Leabhar 1)|language=ga|work=www.futafata.ie|dátarochtana=2024-09-23}}</ref> Fanann an leabhar dílis don bhunleagan. Tháinig an leagan Gaeilge den dara leabhar sa tsraith amach sa bhliain 2025. Scéal bog é faoi bheirt bhuachaillí meánscoile atá ag titim i ngrá agus ag foghlaim fúthu féin, faoin ngrá agus faoin gcairdeas agus iad ag fás aníos le chéile.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/feile-na-gealai-i-rath-chairn-feile-na-mbad-in-arainn-heartstopper-2-brod-na-gaeltachta-is-tionol-gaeltachta-i-dtir-chonaill/|teideal=Féile na Gealaí i Ráth Chairn, Féile na mBád in Árainn, Heartstopper 2, Bród na Gaeltachta is Tionól Gaeltachta i dTír Chonaill|údar=Bridget Bhreathnach|dáta=13 Meitheamh 2025|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-06-14}}</ref> Aistríodh "go paiseanta" é ag Mc Evoy.<ref name=":1" /> == Féach freisin == * [[Heartstopper (sraith theilifíse)|''Heartstopper'' (sraith theilifíse)]] == Léitheoireacht bhreise == * [[Eoin Mc Evoy|Mc Evoy, Eoin]] (Meitheamh 2025). "[https://comhar.ie/iris/85/6/bronntanas-heartstopper/ Bronntanas Heartstopper]". ''[[Comhar]]''. == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Leabhair Bhéarla]] [[Catagóir:Úrscéalta grafacha]] [[Catagóir:Úrscéalta grafacha i nGaeilge]] [[Catagóir:Sraitheanna greannán]] [[Catagóir:Sraitheanna leabhar Gaeilge]] [[Catagóir:Sraitheanna na Gaeilge]] [[Catagóir:LADT]] 3leyfrb9g214b7f69m354obbu4yoeh0 Freiheitliche Partei Österreichs 0 115829 1272223 1237126 2025-06-30T07:45:46Z TGcoa 21229 1272223 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}Is [[Páirtí polaitíochta|páirtí polaitiúil]] [[An Ostair|Ostarach]] an '''Freiheitliche Partei Österreichs''' ('''FPÖ)''' nó "'''Páirtí na Saoirse'''".<ref>i mBéarla, an ''Freedom Party of Austria''</ref> Is páirtí frithimirceach é an FPÖ, fréamhaithe san idé-eolaíocht [[Naitsíochas|Naitsíoch]].<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/bua-mor-ag-an-eite-fhiordheis-in-olltoghchan-na-hostaire/|teideal=Bua mór ag an eite fhíordheis in olltoghchán na hOstaire|dáta=2024-09-30|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2024-10-04}}</ref> [[Íomhá:Freedom Party of Austria propaganda billboard.JPG|clé|mion|Postaer FPO, "Soziale Sicherheit", 2008]] === 2024 === In [[Olltoghchán na hOstaire 2024]], fuair an FPÖ breis is 29% den vóta agus iad chun cinn ar [[Páirtí Mhuintir na hOstaire|Pháirtí Mhuintir na hOstaire]] (ÖVP), páirtí ar dheis ón lár, nó 56 suíochán sa bparlaimint ina bhfuil 183 suíochán. == Féach freisin == * [[Herbert Kickl]] * An [[Partij voor de Vrijheid|PVV]], "Páirtí na Saoirse" san [[An Ísiltír|Ísiltír]], páirtí eile atá an-fhada amach ar an eite dheis == Tagairtí == {{reflist}}{{síol}} [[Catagóir:Páirtithe polaitíochta ar an bhfíordheis]] [[Catagóir:An Ostair]] [[Catagóir:Polaitíocht na hOstaire]] sh8giy27vl9h10ext6e5osuzmu98t85 Catagóir:1960idí in Éirinn 14 116509 1272177 1247584 2025-06-29T20:16:07Z Taghdtaighde 60452 Catagóir iomarcach bainte 1272177 wikitext text/x-wiki [[Catagóir:1960idí]] [[Catagóir:20ú haois in Éirinn]] 374k6kbmm76xj7p5ccr0f5hfnfc5sia Catagóir:1970idí in Éirinn 14 116511 1272178 1247585 2025-06-29T20:16:08Z Taghdtaighde 60452 Catagóir iomarcach bainte 1272178 wikitext text/x-wiki [[Catagóir:1970idí]] [[Catagóir:20ú haois in Éirinn]] iy5mef79sjwzluni5u77vioz9ibyepe Catagóir:1930idí in Éirinn 14 116520 1272176 1247645 2025-06-29T20:16:05Z Taghdtaighde 60452 Catagóir iomarcach bainte 1272176 wikitext text/x-wiki [[Catagóir:1930idí]] [[Catagóir:20ú haois in Éirinn]] p2g5p2sl8zwicewfvc4v8janc3zy2y3 Catagóir:1990idí in Éirinn 14 116562 1272179 1248058 2025-06-29T20:16:09Z Taghdtaighde 60452 Curtha i bhfochatagóir 1272179 wikitext text/x-wiki [[Catagóir:1990idí]] [[Catagóir:20ú haois in Éirinn]] 2cbhp3f4uir71u0vcgi49ds7p6vlcl9 Geamaireacht na Taibhdheirce 0 116816 1272211 1261704 2025-06-29T23:13:21Z InternetArchiveBot 47196 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1272211 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Ealaíona Taibhiúcháin|image=Amharclann Náisiúnta na Gaeilge - exterior.jpg}} Cuirtear [[Geamaireacht (dráma Nollag)|geamaireacht]] ar siúl gach bliain i [[Mí na Nollag]] sa [[Taibhdhearc na Gaillimhe|Taibhdhearc]], amharclann náisiúnta na Gaeilge.<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/domsa-is-ionann-an-gheamaireacht-agus-an-nollaig-diarmuid-de-faoite/|teideal=‘Domsa, is ionann an Gheamaireacht agus an Nollaig’ – Diarmuid de Faoite|dáta=2019-12-17|language=|work=[[Tuairisc.ie]]|dátarochtana=2024-12-01}}</ref> Is ócáid "don teaghlach ar fad" í a tharraingíonn "pobal na Gaeilge le chéile" gach bliain. Níor leasc leis an aisteoir aitheanta [[Diarmuid de Faoite]] a rá, tráth a bhí sé ina aisteoir ann, gurb "ionann an Gheamaireacht agus an Nollaig. Seo í mo [[An Nollaig|Nollaig]]-se".<ref name=":0" /><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.galwaydaily.com/gaeilge/taibhdhearc-90-sceal-agus-stair-na-taibhdheirce/|teideal=Taibhdhearc @90 - Scéal agus Stair na Taibhdheirce|údar=[[Sheila Ní Bheaglaoich]]|dáta=2018-10-26|language=|work=[[Galway Daily]]|dátarochtana=2024-12-01}}</ref> I measc na n-aisteoirí aitheanta eile atá tar éis páirt a ghlacadh i ngeamaireacht na Taibhdheirce tá [[Aindrias de Staic]], [[Mairéad Ní Chonghaile]] agus [[Hilary Bowen-Walsh|Hilary Bowen Walsh]].<ref name=":0" /> == Léiriúcháin == === 2024 === ''Fionn sa Spás'' – "tugann an leagan is deireanaí seo den scéal ón m[[Béaloideas na hÉireann|béaloideas]] scéal [[Fionn mac Cumhaill|Fhionn Mac Cumhaill]] ó ‘na cianta ó shin’ go dtí an [[cianspás]]." Beidh an gheamaireacht [[Ficsean eolaíochta|fhicsean eolaíochta]] seo ar siúl ó 5<sup>ú</sup> go 21<sup>ú</sup> Nollaig.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/cultur-cogar-sa-daingean-podchraolta-is-closleabhair-nua-amhrain-do-leanai-geamaireacht-sa-taibhdhearc/|teideal=CULTÚR: Cogar sa Daingean, Podchraolta is Closleabhair nua, Amhráin do leanaí, Geamaireacht sa Taibhdhearc|údar=[[Bridget Bhreathnach]]|dáta=2024-11-22|language=|work=[[Tuairisc.ie]]|dátarochtana=2024-12-01}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://coisfharraige.ie/pleanail-teanga/nuacht/sceal-sceal-sceal/eagran-222/|teideal=Scéal, Scéal, Scéal… 222 – Fóram Chois Fharraige um Pleanáil Teanga CTR|dáta=28-11-2024|language=|dátarochtana=2024-12-01|archivedate=2024-12-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20241203091236/https://coisfharraige.ie/pleanail-teanga/nuacht/sceal-sceal-sceal/eagran-222/}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.antaibhdhearc.com/events/fionnsaspas|teideal=Fionn sa Spás|dáta=2024-12-05|language=|work=[[An Taibhdhearc]]|dátarochtana=2024-12-01}}{{Dead link|date=Márta 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> === 2023 === ''Fionn agus [[Clochán an Aifir]]''<ref>{{Lua idirlín|url=https://sin.ie/2023/12/03/am-nollaig-i-ngaillimh/|teideal=Am Nollaig i nGaillimh|údar=[[Sadhbh Clancy]]|dáta=2023-12-03|language=|work=[[Student Independent News]]|dátarochtana=2024-12-01}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.antaibhdhearc.com/events/fionn-clochan-an-aifir|teideal=Fionn agus Clochán an Aifir|dáta=2023-12-07|language=|work=[[Taibhdhearc]]|dátarochtana=2024-12-01|archivedate=2024-12-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20241207003509/https://www.antaibhdhearc.com/events/fionn-clochan-an-aifir}}</ref> === 2022 === ''Fionn agus an [[Bradán feasa|Bradán Feasa]]''<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.antaibhdhearc.com/events/mucri-h78g9|teideal=Fionn agus an Bradán Feasa|dáta=2022-12-07|language=|work=[[Taibhdhearc]]|dátarochtana=2024-12-01}}{{Dead link|date=Márta 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> === 2021 === ''Jeaicí agus an Fathach Mór Dána''<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.antaibhdhearc.com/events/jeacai-agus-an-fathach|teideal=Jeaicí agus an Fathach Mór Dána|dáta=2021-12-09|language=|work=[[Taibhdhearc]]|dátarochtana=2024-12-01|archivedate=2024-12-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20241202054206/https://www.antaibhdhearc.com/events/jeacai-agus-an-fathach}}</ref> === 2019 === ''An Dara Réalt'' – Leagan de scéal iomráiteach [[Peter Pan]]<ref name=":0" /> == Stair == Idir na 1950idí agus 1970idí, scríobhadh [[Máire Stafford]] geamaireachtaí don Taibhdhearc a bhíodh cáil mhór orthu, agus a léiríodh [[Seán Stafford]], i meas "na scórtha" léiriúchán eile. Lánúin mór i saol na n-ealaíon i nGaillimh a thug tacaíocht agus spreagadh do "na céadta aisteoirí, scríbhneoirí agus léiritheoirí" eile.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/laoch-mor-i-gcultur-na-gaeilge-agus-na-tire-ar-lar-an-fear-amharclainne-sean-stafford-ar-shli-na-firinne/|teideal=‘Laoch mór i gcultúr na Gaeilge agus na tíre ar lár’ – an fear amharclainne Seán Stafford ar shlí na fírinne|dáta=2020-08-26|language=|work=[[Tuairisc.ie]]|dátarochtana=2024-12-01}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://nos.ie/cultur/reabhloidi-cultuir-chathair-na-gaillimhe-ar-shli-na-firinne/|teideal=‘Réabhlóidí cultúir chathair na Gaillimhe’ ar shlí na fírinne|údar=[[Maitiú Ó Coimín]]|dáta=2020-08-26|language=|work=[[Nós (iris)|NÓS]]|dátarochtana=2024-12-01}}</ref> == Naisc sheachtracha == * [https://www.antaibhdhearc.com/events/fionnsaspas Ticéid 2024]{{Dead link|date=Márta 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [https://www.ogras.ie/event-details/geamaireacht-na-nollag-sa-taibhdhearc-christmas-pantomine-in-an-taibhdhearc Bus Ógras] (15 Nollag 2024) == Féach freisin == * [[Taibhdhearc na Gaillimhe|An Taibhdhearc]] * [[Geamaireacht Aisteoirí Ghaoth Dobhair]] == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Geamaireacht|*]] [[Catagóir:Geamaireacht i nGaeilge|*]] [[Catagóir:An Taibhdhearc]] [[Catagóir:An Nollaig]] [[Catagóir:Drámaíocht ghrinn]] [[Catagóir:Drámaíocht ghrinn i nGaeilge]] [[Catagóir:Ceoldrámaí grinn i nGaeilge]] [[Catagóir:Greann na Gaeilge]] [[Catagóir:Drámaíocht]] [[Catagóir:Leanaí]] {{Siol-drámaíocht}} lak5kzrkmi38e5wj0c7godfytkwcxdf 2025 0 117105 1272207 1268971 2025-06-29T22:55:47Z TGcoa 21229 1272207 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Bliain}} Is bliain choitianta í an bhliain '''2025''' ([[Uimhir Rómhánach|MMXXV]]). == Cúrsaí reatha == === Nollaig === === Samhain === COP30 nó [[Comhdháil na Náisiún Aontaithe maidir leis an athrú aeráide, 2025]] === Deireadh Fómhair === === Meán Fómhair === === Lúnasa === === Iúil === === Meitheamh === [[Íomhá:Gaza's_Rubble_in_Wehda_Street_during_Gaza_war_23-25.jpg|mion|220x220px|Srádi Wehda ar an 27 Feabhra 2025. Ar an 7 Bealtaine, d'ionsaigh an [[IDF]] margadh agus bialann i Sráid Wehda in Rimal. Maraíodh 33+.<ref name=":6">{{Luaigh foilseachán|title=2025 Wehda Street airstrikes|url=https://en.wikipedia.org/wiki/2025_Wehda_Street_airstrikes|journal=Wikipedia|date=2025-05-12|language=en}}</ref>]]26 Meitheamh: Dúirt Príomh-Aire na R-A [[Keir Starmer]] gur chreid sé nár chóir go mbeadh [[Féile Glastonbury|'''ceolchoirm Kneecap i nGlastonbury''']] á léiriú ar an teilifís.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Kneecap lead Glastonbury in chants against Starmer|url=https://www.rte.ie/entertainment/2025/0628/1520755-kneecap-to-perform-at-glastonbury-amid-calls-for-ban/|date=2025-06-28|language=en|author=RTÉ News}}</ref> 24 Meitheamh: bhí bua gan choinne ag '''[[Zohran Mamdani]]''' i dtoghchán tosaigh an [[Páirtí Daonlathach (Stáit Aontaithe)|Pháirtí Dhaonlathaigh]] le haghaidh Mhéara Nua-Eabhrac. 23 Meitheamh agus [[Cogadh Iosrael–Iaráin]]: D'fhógair Donald Trump sos cogaidh. 21/22 Meitheamh: rinne na S-A ionsaí buamála, Oibríocht "Midnight Hammer", ar na trí mhórionad núicléach san Iaráin. 21 Meitheamh: An teocht os cionn 35 céim i réigiún Pháras, 38 céim in áiteanna => [[Tonnta teasa na hEorpa, 2025|'''Tonnta teasa na hEorpa, 2025''']] 20 Meitheamh: [[Pléasc ar an Chraoslach|'''An Craoslach''']]: cead pleanála stáisiún seirbhísí úr a thógáil diúltaithe 18 Meitheamh: Tugadh [[Liam Óg Ó hAnnaidh|'''Mo Chara''']], nó Liam Óg Ó hAnnaidh os comhair na cúirte i Londain. Cúisíodh é maidir le dlí frithsceimhlitheoireachta. 15 Meitheamh: chuir Rialtas na hIaráine in iúl go raibh sos cogaidh ag teastáil uaidh le linn [[Cogadh Iosrael–Iaráin|'''Chogadh Iosrael–Iaráin''']]. 15 Meitheamh: '''[[Áras Máithreacha agus Naíonán Thuama]]'''; cuireadh tús le tochailt san áit a mbíodh an tÁras 14 Meitheamh: [[Lámhach pholaiteoirí Minnesota 2025|'''scaoileadh marbh Seanadóir de chuid na nDaonlathach i Stát Minnesota''']], Melissa Hortman. 13 Meitheamh: Cuireadh tús le [[Cogadh Iosrael–Iaráin|'''Cogadh Iosrael–Iaráin''']]. 12 Meitheamh: Tuairt <bdi>[[Eitilt Air India 171|'''Air India Eitilt''']]</bdi> '''<bdi>[[Eitilt Air India 171|171]]</bdi>''' 9-13 Meitheamh: [[Círéibeacha ciníocha Thuaisceart Éireann 2025|'''Círéibeacha ciníocha Thuaisceart Éireann 2025''']] 9 Meitheamh: [[Agóidí na n-inimirceach le linn réimeas Trump|Imlonnaíodh Muirshaighdiúirí na S-A ar fud Los Angeles]], gníomh gríosaithe de chuid Trump agus a chúntóir Stephen Miller. 9 Meitheamh: Ghabh fórsaí míleata Iosrael seilbh ar an ‘'''[[Madleen]]'''’, luamh de chuid ''[[Gaza Freedom Flotilla, 2025|Gaza Freedom Flotilla]]'' nó "Comhghuaillíocht na Saoirse", amach ó chósta Gaza. 9 Meitheamh: Athosclaíodh '''[[Sceilg Mhichíl]]''' faoi dheireadh, agus aimsir shéimh ann gach lá i rith mhí na Bealtaine-Meitheamh 6 Meitheamh: Cuireadh tús le [[Agóidí na n-inimirceach le linn réimeas Trump|'''agóidí na n-inimirceach sna Stáit Aontaithe le linn réimeas Trump''']] Meitheamh: Dúnadh, beagnach, [[Stáisiún cumhachta Ghob na Muine|'''Stáisiún cumhachta Ghob na Muine''']]. === Bealtaine === 28 Bealtaine: Bhí [[Tubaiste Blatten|'''an sráidbhaile Blatten san Eilvéis scriosta''']] tar éis intitim [[Oighearshruth|oighearshrutha]]. Toradh [[Athrú aeráide in 2025|'''athrú aeráide''']] an tubaiste seo, agus na oighearshruthanna agus talamh síorshioctha sa cheantar ag leá. 27 Bealtaine: Rialaigh Cúirt na S-A um Thrádáil Idirnáisiúnta go raibh an chuid is mó de [[Cogadh trádála Trump|'''na taraifí de chuid Trump neamhdhleathach''']]. 26 Bealtaine: '''[[Eachtra buile bhóthair i Learpholl, 2025|Ghabh na póilíní Paul Doyle as Learpholl]],''' 53, fear gnó agus iar-Royal Marine. Thiomáin sé a charr ar an-luas trí shlua mór daoine Bhí sé as a chrann cumhachta ar dhrugaí.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.bbc.com/news/articles/c0j7exddjneo|teideal=Paul Doyle accused of using car as weapon at Liverpool parade, court told|dáta=2025-05-30|language=en-GB|work=www.bbc.com|dátarochtana=2025-06-01}}</ref> 23 Bealtaine: D'iarr Ceannaire na hEagraíochta Domhanda Sláinte, ar na hIosraelaigh trócaire a dhéanamh ar na Palaistínigh agus '''[[Ionsaithe ar Gaza, Bealtaine 2025|deireadh a chur leis an bhforbhrúidiúlacht]]''',<ref name=":4">{{Luaigh foilseachán|title='Córas sláinte Gaza ar tí titim as a chéile'|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0523/1514501-coras-slainte-gaza-ar-ti-titim-as-a-cheile/|date=2025-05-23|language=ga|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 21 Bealtaine: Scaoil saighdiúirí Iosrael urchair gar do ghrúpa taidhleoirí as an Aontas Eorpach agus iad ar cuairt ar an m[[An Bruach Thiar|Bruach Thiar]]. Bhí beirt as Éirinn ina measc.<ref name=":5">{{Luaigh foilseachán|title=Níl aon chúnamh faighte ag Palaistínigh fós, a deir carthanachtaí|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0521/1514073-meid-easnamhach-foirithinte-a-scaoileadh-isteach-go-gaza-msf/|date=2025-05-21|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 18 Bealtaine: '''[[Olltoghchán na Portaingéile, 2025|Olltoghchán na Portaingéile]]''', bua ag AD aon uair amháin eile, páirtí ar dheis ón lár. 18 Bealtaine: Bhuaigh méara Bucharest [[Nicuşor Dan]], polaiteoir sa lár, '''[[Toghchán Uachtaránachta na Rómáine, 2024-2025|toghchán uachtaránachta na Rómáine 2025]]'''. 17 Bealtaine: Thug na teileavótóirí sa tríú cuid de thíortha na hEorpa an scór is airde d’iarracht Iosrael i g'''[[Comórtas na hEoraifíse 2025|Comórtas na hEoraifíse]]''', beag beann ar an sléacht in Gaza. Mhaígh craoltóirí náisiúnta áirithe gur earcaigh’ Iosrael teileavótóirí do '''[[Yuval Raphael]].<ref name=":03">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/douze-points-diosrael-ceard-sa-diabhal-ba-chuis-leis/|teideal=‘Douze points’ d’Iosrael – céard sa diabhal ba chúis leis?|údar=Alex Hijmans|dáta=21 Bealtaine 2025|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-05-22}}</ref>''' 14 Bealtaine:  [[Ciontú éagórach Peter Sullivan|'''Ciontú éagórach Peter Sullivan''']]. Fuarthas é ciontach i gcás dúnmharaithe mná sa bhliain 1987 13/14 Bealtaine: [[Ionsaithe ar Gaza, Bealtaine 2025|'''D'ionsaigh an IDF an ''European Hospital'' in Khan Yunis''']].<ref>{{Luaigh foilseachán|title=2025 Gaza European Hospital strikes|url=https://en.wikipedia.org/wiki/2025_Gaza_European_Hospital_strikes|journal=Wikipedia|date=2025-05-23|language=en}}</ref> Maradíodh ceannare Hamas, b'fhéidir.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/70-palaistineach-eile-ar-a-laghad-maraithe-in-ionsaithe-iosrael/|teideal=70 Palaistíneach eile ar a laghad maraithe in ionsaithe Iosrael|dáta=2025-05-14|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-05-16}}</ref> 13 Bealtaine: Dúirt Trump go raibh na Stáit Aontaithe ag cur deireadh leis na smachtbhannaí a bhí acu ar an tSiria.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/70-palaistineach-eile-ar-a-laghad-maraithe-in-ionsaithe-iosrael/|teideal=70 Palaistíneach eile ar a laghad maraithe in ionsaithe Iosrael|dáta=2025-05-14|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-05-14}}</ref> 10 Bealtaine: Bhí "margadh" déanta idir na Stáit Aontaithe agus an tSín le taraifí cómhalartacha a ghearradh "go sealadach". Laghdaíodh taraifí na S-A ó 145% go dtí 30%.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Margadh sealadach idir Meiriceá agus an tSín faoi Tharaifí Trump|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0512/1512405-margadh-sealadach-idir-meiricea-agus-an-tsin-faoi-tharaifi-trump/|date=2025-05-12|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 10 Bealtaine: Tháinig [[Géarchéim na Caismíre 2025|'''sos comhraic''']] idir an [[Cogaíocht India - Pacastáin 2025|India agus an Phacastáin]] i bhfeidhm.<ref>{{Luaigh foilseachán|title='Sos comhraic idir an India agus an Phacastáin'-Trump|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0510/1512117-an-teannas-ag-gearu-i-gconai-idir-an-india-agus-an-phacastain/|date=2025-05-10|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 10 Bealtaine: Bhí socrú déanta i gCív idir ceannairí Eorpacha agus Rialtas na hÚcráine i dtaca le [[Cainteanna síochána idir an Rúis agus an Úcráin|'''sos comhraic 30 lá''']] a chur i bhfeidhm.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Socrú déanta i gCív|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0510/1512134-mor-cheannairi-na-heorpa-i-gciv/|date=2025-05-10|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 8 Bealtaine: Toghadh Robert Prevost mar [[Pápa Leo a Ceathair Déag|'''Pápa Leo a Ceathair Déag''']], ag an gceathrú vóta de chomhthionóil na gcairdinéal sa Séipéal Sistíneach.<ref>{{Lua idirlín|url=https://podcasts.apple.com/ca/podcast/10-bealtaine-2025-maigh-eo/id1525428808?i=1000707861745|teideal=Nuacht Mhall (Maigh Eo)|údar=Conradh na Gaeilge, Londain|dáta=10 Bealtaine 2025|language=ga-IE|work=Apple Podcasts|dátarochtana=2025-05-10}}</ref> 7 Bealtaine: [[Ionsaithe ar Gaza, Bealtaine 2025|'''D'ionsaigh an IDF margadh agus bialann''']] i Sráid Wehda i Rimal, Gaza. Maraíodh 33+.<ref name=":6" /> 6 Bealtaine: Tháinig [[Friedrich Merz|'''Friedrich Merz''']] (na coimeádaigh) i gcomharbas ar [[Olaf Scholz]] ón SPD. 5 Bealtaine, rinne India ionsaithe ar an Phacastáin => [[Cogaíocht India - Pacastáin 2025|'''Cogaíocht India - Pacastáin''']] [[Cogaíocht India - Pacastáin 2025|'''2025''']] === Aibreán === 30 Aibreán: théis 3 mhí d'aighneas agus achrann, '''[[Ionradh na Rúise ar an Úcráin|shínigh an Úcráin agus Stáit Aontaithe Mheiriceá conradh]]''', a thabharfainn fabhar agus tosaíocht ar stór mianraí na hÚcráine do Mheiriceá.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Margadh Trump déanta théis achrainn faoi mhianraí na hÚcráine|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0501/1510577-margadh-trump-deanta-theis-achrainn-faoi-mhianrai-na-hucraine/|date=2025-05-01|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 29 Aibreán: leis [[Dara téarma Donald Trump|'''an chéad 100 lá caite in oifig''']] aige, rinne Trump comóradh le slógadh i Michigan. Mhaígh sé gur éirigh níos fearr lena Rialtas sa chéad 100 lá acu in oifig ná mar a d'éirigh le aon Rialtas eile riamh.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Comóradh déanta ag Trump ar a chéad 100 lá in oifig|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0430/1510284-comoradh-deanta-ag-trump-ar-a-chead-100-la-in-oifig/|date=2025-04-30|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 28 Aibreán: '''[[Olltoghchán Cheanada 2025|Olltoghchán Cheanada 2025.]]''' D'éirigh leis an bPáirtí Liobrálach, agus [[Mark Carney]] i mbun, fanacht i gcumhacht. 25 Aibreán: Féinmharú '''[[Virginia Giuffre]]'''. Thosaigh sí ag obair i Mar-a-Lago in 2000 agus chas sí le Jeffrey Epstein, mí-úsáideoir gnéis, ann. 22 Aibreán: [[Ionsaí sceimhlitheoireachta Pahalgam, 2025|'''Ionsaí sceimhlitheoireachta Pahalgam''']]. Chuir Rialtas na hIndia an ''[[Indus Waters Treaty]]'' (1960)<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Indus Waters Treaty|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Indus_Waters_Treaty|journal=Wikipedia|date=2025-04-25|language=en}}</ref> ar fionraí. B'ionann é agus cogadh a fhógairt a dúirt Rialtas na Pacastáine.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.bbc.com/news/articles/cd7vjyezypqo|teideal=Pahalgam attack: Will India suspending Indus Waters Treaty affect Pakistan?|dáta=2025-04-25|language=en-GB|work=www.bbc.com|dátarochtana=2025-04-25}}</ref> 20 Aibreán: Ceiliúradh Aifreann na Cásca i d[[Teach Pobail Mhuire (Doirí Beaga)|'''Teach Pobail Mhuire''']] sna [[Doirí Beaga]] don uair dheireanach. 9 Aibreán: d'fhógair Trump sos 90 lá maidir leis [[Cogadh trádála Trump|na taraifí arda a bhí beartaithe aige]] a ghearradh; rinne sé U-chasadh ollmhór. [[Cliseadh na stocmhargaí 2025|D'ardaigh an NASDAQ 12%]] go tobann.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/sos-taraifi-90-la-fogartha-ag-donald-trump-taraif-ar-an-tsin-ardaithe/|teideal=Sos taraifí 90 lá fógartha ag Donald Trump, taraif ar an tSín ardaithe|dáta=2025-04-09|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-04-10}}</ref> 16 Aibreán: Osclaíodh go hoifigiúil an t-idirnascaire '''[[Greenlink]]'''. 16 Aibreán: Thug [[Cúirt Uachtarach na Ríochta Aontaithe|'''Cúirt Uachtarach na Ríochta Aontaithe''']] breithiúnas<ref>{{Lua idirlín|url=https://supremecourt.uk/uploads/uksc_2024_0042_press_summary_8a42145662.pdf|teideal=Summary|údar=supremecourt.uk|dáta=16 Aibreán 2025|dátarochtana=2025}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.supremecourt.uk/cases/uksc-2024-0042|teideal=For Women Scotland Ltd (Appellant) v The Scottish Ministers (Respondent) - UK Supreme Court|language=en|work=www.supremecourt.uk|dátarochtana=2025-04-19}}</ref> ina ndeirtear go mbaineann na téarmaí '[[bean]]' agus 'gnéas' le bean bhitheolaíoch agus gnéas bitheolaíoch amháin. I dtús mhí Aibreáin in Éirinn, bhí an aimsir "breá" brothallach. Bhí idir theaspach agus thriomach ar fud na tíre idir 8-12 Aibreán – teaspach de réir Met Éireann agus triomach de réir Uisce Éireann – agus an teocht chomh hard le 21 céim. Bhí Uisce Éireann ag achainí ar an bpobal a bheith spárálach agus uisce a chaomhnú.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Teocht chomh hard le 20 céim inniu, 21 céim amárach|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0409/1506630-teocht-chomh-hard-le-20-ceim-inniu-21-ceim-amarach/|date=2025-04-09|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 8 Aibreán: Dúirt Príomh-Aire na Breataine Keir Starmer inniu go raibh a rialtas ag déanamh a marana ar rialú a rinne cúirt i mBéal Feirste maidir le fiosrúchán poiblí a bhunú faoi [[Dúnmharú Sheáin Brown|'''dhúnmharú Sheáin Brown''']] i gCo Dhoire i mí na Bealtaine 1997. I dtús mhí Aibreáin, thosaigh '''[[cliseadh na stocmhargaí 2025]]''' i ndáiríre, a bhuíochas le Trump. Ar an 4 Aibreán ar [[Wall Street]], glanadh 5% de luach na gcuideachtaí a raibh scaireanna ar na margaí acu, ainneoin figiúirí maithe fostaíochta i Meiriceá ag an am.<ref name=":02">{{Luaigh foilseachán|title=Cíor thuathail tarraingthe ag Trump ar na stocmhargaí|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0407/1506239-cior-thuathail-tarraingthe-ag-trump-ar-na-stocmhargai/|date=2025-04-07|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 2 Aibreán: Cuireadh tús le '''[[Cogadh trádála Trump]]''' i ndáiríre. Thug Trump "Lá na Saoirse" ar an 2 Aibreán 2025. === Márta === Taifead aeráide nua: Bhí mí an Mhárta 2025 an Márta ba theo dár taifeadadh riamh san Eoraip (go dtí sin), dar le [[Clár Copernicus|Copernicus]]<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.seaandjob.com/worlds-record-breaking-heat-streak-extends-into-march/|teideal=World’s Record-Breaking Heat Streak Extends Into March {{!}} Sea and Job|údar=SEAANDJOB|language=en-US|dátarochtana=2025-04-09}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://climate.copernicus.eu/second-warmest-march-globally-large-wet-and-dry-anomalies-europe|teideal=Second-warmest March globally, large wet and dry anomalies in Europe|údar=Copernicus|dáta=2025-04-08|work=climate.copernicus.eu|dátarochtana=2025-04-09}}</ref> (agus focal ar bith faoi ar tuairisc.ie nó rte.ie). 28 Márta: Tharla crith talún deich gciliméadar faoi thalamh sa Mhaenmar.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Mandalay|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Mandalay|journal=Wikipedia|date=2025-03-28|language=en}}</ref> => [[Crith talún Mhaenmar, 2025|'''Crith talún Mhaenmar, 2025''']] 28 Márta: Thug leas-uachtarán na S-A [[J. D. Vance|JD Vance]] cuairt ar an n'''[[An Ghraonlainn|Graonlainn]]'''; bhí an turas cáinte ag polaiteoirí sa Ghraonlainn.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie/radio/rnag/clips/22499899/|teideal=Tús Áite: An Ghraonlainn|údar=RnaG|dáta=2025-03-24|language=ga-IE|work=RTE Radio|dátarochtana=2025-03-29}}</ref><ref>{{Luaigh foilseachán|title=Vance cáinte sa Danmhairg|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0329/1504753-vance-cainte-sa-danmhairg/|date=2025-03-29|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 23 Márta:  [[Marú oibrithe cabhracha i Rafah, 2025|'''Marú oibrithe cabhracha i Rafah''']] 18 Márta: Bhris Iosrael an sos cogaidh i nGaza => [[Ionsaithe Iosrael ar Gaza, Márta 2025|'''Ionsaithe Iosrael ar Gaza 2025''']] 18 Márta: Bhí [[Friedrich Merz|'''Friedrich Merz''']] agus [[Olaf Scholz]] in ann an coscán ar fhiacha a bhí leagtha síos i mBunreacht na Gearmáine a scaoileadh. 10 Márta: Dhiúltaigh Iosrael cead isteach sa [[Campa Jenin|Champa Jenin]].=> 40,000 duine díbeartha => '''[[Ionsaithe Iosrael ar an mBruach Thiar|Ionsaithe Iosrael ar an mBruach Thiar,]] 2025''' I mí an Mhárta 2025, d'iarr Rúnaí Cosanta Mheiriceá, [[Pete Hegseth|'''Pete Hegseth''']], ar na Hútaithe stop a chur le hionsaithe ar na longa tráchtála' a úsáideann an [[An Mhuir Rua|Mhuir Rua]]. Ar an 15 Márta, scaoil fórsaí Mheiriceá diúracáin i dtreo na Hutaithe. Cúpla lá níos déanaí, i sceitheadh comhrá grúpa rialtais na Stát Aontaithe ar [[Signal (aip)|Signal]], a tharla roimh na hionsaithe, phléigh Hegseth na pleananna. Tugadh "'''[[Signalgate]]'''" ar ar an scannal.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/us-news/2025/mar/26/new-revelations-us-signal-leak-claims-doubt-yemen|teideal=Signal leak revelations expose US officials’ lies about what was shared|údar=Peter Beaumont|dáta=2025-03-26|language=en-GB|work=The Guardian|dátarochtana=2025-03-29}}</ref><ref>{{Luaigh foilseachán|title=United States government group chat leak|url=https://en.wikipedia.org/wiki/United_States_government_group_chat_leak|journal=Wikipedia|date=2025-03-29|language=en}}</ref> => [[Géarchéim na Mara Rua|'''Géarchéim na Mara Rua''']] 10 Márta : Polladh tancaer breosla nuair a bhuail lastlong fúithi amach ó inbhear Humber => [[Imbhualadh sa Mhuir Thuaidh, 2025|'''Imbhualadh sa Mhuir Thuaidh, 2025''']] 3/4 Márta: Chuir na Stáit Aontaithe stop leis an gcúnamh míleata don Úcráin, chun brú a chur ar an Úcráin dul i mbun [[Cainteanna síochána idir an Rúis agus an Úcráin|'''cainteanna síochána''']] leis an Rúis.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Stop curtha ag Trump le cúnamh míleata don Úcráin faoi láthair|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0304/1500079-stop-curtha-ag-trump-le-cunamh-mileata-don-ucrain-faoi-lathair/|date=2025-03-04|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> === Feabhra === Feabhra: rinne [[Hilary Benn]] aisghairm ar [[Acht (Éire) Riar na Córa (Teanga) 1737|'''Acht um Riar an Cheartais (Éire) 1737''']], acht a d’fhág nach raibh cead an Ghaeilge a úsáid sna cúirteanna i dTuaisceart Éireann le breis is 300 bliain.<ref name=":04">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/ceim-dli-le-gaeilge-le-cur-ar-fail-ag-ollscoil-na-banriona-den-chead-uair/|teideal=Céim dlí le Gaeilge le cur ar fáil ag Ollscoil na Banríona den chéad uair|údar=Pádraic Ó Ciardha|dáta=27 Meitheamh 2025|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-06-29}}</ref> 28 Feabhra: Bhí cruinniú teasaí go maith ag Zelensky, Vance agus Trump sa Teach Bán.<ref>{{Luaigh foilseachán|title="Níor chóir géilleadh don Rúis", a dúirt Zelensky le Trump inniu|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0228/1499558-nior-choir-geilleadh-don-ruis-a-duirt-zelensky-le-trump-inniu/|date=2025-02-28|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> => [[Cainteanna síochána idir an Rúis agus an Úcráin|'''cainteanna síochána''']] 27 Feabhra: Reáchtáladh an chéad chruinniú de chomhaireacht Trump. Bhí Elon Musk, i láthair agus ról lárnach aige sa tionscadal chun chiorruithe ar sheirbhísí poiblí a chur i bhfeidhm => [[Roinn Éifeachtúlachta Rialtais|'''An Roinn Éifeachtúlachta Rialtais''']] / DOGE 27 Feabhra: D'eitil [[Andrew Tate|'''Andrew agus Tristan Tate''']] go dtí [[Fort Lauderdale]]; chuir Rialtas Trump brú ar Rialtas na [[An Rómáin|Rómáine]] chun na deartháireacha a ligeadh amach.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/news/2025/feb/27/andrew-tate-tristan-romania-us|teideal=Andrew Tate and brother land in US from Romania after travel ban lifted|údar=Jon Henley, Emine Sinmaz, Richard Luscombe|dáta=2025-02-27|language=en-GB|work=The Guardian|dátarochtana=2025-02-27}}</ref> 24 Feabhra: Díbríodh [[Lynn Boylan|'''Lynn Boylan''']], feisire Eorpach, as Iosrael. Ghlac na hIosraelaigh grianghraif di agus d'fhoilsigh siad iad ar na meáin shóisialta. Sárú ar shonraí pearsanta daoine ba ea é sin 23 Feabhra: [[Olltoghchán na Gearmáine 2025|'''Olltoghchán na Gearmáine 2025''']]. An CDU/CSU (na coimeádaigh) faoi stiúir [[Friedrich Merz]], i bhfad chun cinn ar na páirtithe eile agus thart ar 29% de na vótaí acu. 20 Feabhra: '''[[Scannal Luis Rubiales|ciontaíodh Luis Rubiales i bpóg a thabhairt don imreoir sacair]]''' '''[[Scannal Luis Rubiales|Jenni Hermoso]]''' in aghaidh a tola. 19 Feabhra: Chuir Trump an milleán faoi [[Ionradh na Rúise ar an Úcráin|ionradh na Rúise ar an Úcrain]]... ar an Úcráin<ref>Cinnte bréag de chuid Trump a bhí ann; rinne an [[Ionradh na Rúise ar an Úcráin|Rúis ionradh ar an Úcráin]] in 2022 agus maraíodh na céadta míle duine – idir shaighdiúirí agus shibhialtaigh – de bharr na cogaíochta, 2022-2025.</ref> agus bhí neamhshuim déanta ag Trump de chlamhsán Uachtarán na hÚcráine Zelensky. D'fhreagair Zelensky agus dúirt sé go raibh Trump faoi gheasa ag mífhaisnéis. D'aisfhreagair Trump agus dúirt seisean gur "deachtóir" ab ea Zelensky nár ghair olltoghchán san Úcráin in 2024 (le linn an [[Ionradh na Rúise ar an Úcráin|chogaidh]], rud a bhí dodhéanta).<ref>{{Luaigh foilseachán|title=File fuar déanta ag Trump de cheasacht na hÚcráine|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0219/1497605-file-fuar-deanta-ag-trump-de-cheasacht-na-hucraine/|date=2025-02-19|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/mas-siochain-ata-uait-ullmhaigh-don-chogadh/|teideal=‘Más síocháin atá uait, ullmhaigh don chogadh’|údar=Alex Hijmans|dáta=19 Feabhra 2025|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-02-19}}</ref> 18 Feabhra: Reáchtáladh '''[[Cainteanna síochána idir an Rúis agus an Úcráin|cainteanna]]''' '''[[Cainteanna síochána idir an Rúis agus an Úcráin|síochána idir Meiriceá agus an Rúis]]''' san Araib Shádach faoi dheireadh a chur leis an gcogaíocht san Úcráin. 14 Feabhra: Dúirt Leas Uachtarán Mheiriceá [[J. D. Vance|'''J.D. Vance''']] ag Comhdháil Slándála München go raibh "sirriam nua sa bhaile" (agus é ag tagairt d’Uachtarán Mheiriceá).<ref>{{Luaigh foilseachán|title=2025 JD Vance speech at the Munich Security Conference|url=https://en.wikipedia.org/wiki/2025_JD_Vance_speech_at_the_Munich_Security_Conference|journal=Wikipedia|date=2025-02-17|language=en}}</ref><ref>{{Luaigh foilseachán|title=Tús Áite: Comhdháil Slándála Munich le John Maguire|url=https://www.rte.ie/radio/podcasts/22488733-tus-aite-comhdhail-slandala-munich/|language=ga-IE|author=Nuacht RnaG|date=14 Feabhra 2025}}</ref> 12 Feabhra: Chuir Uachtarán Stáit Aontaithe Mheiriceá Trump alltacht ar cheannairí na hEorpa nuair a d’fhógair sé go raibh comhrá aige le hUachtarán na Rúise [[Vladimir Putin]] faoi chás na hÚcráine gan dul i dteagmháil leo.<ref>{{Lua idirlín|url=https://edition.cnn.com/2025/02/12/politics/putin-trump-phone-call/index.html|teideal=After Putin call, Trump says negotiations to end Ukraine war will start ‘immediately’ {{!}} CNN Politics|údar=Kaitlan Collins, Kevin Liptak|dáta=2025-02-12|language=en|work=CNN|dátarochtana=2025-02-17}}</ref> 4 Feabhra sa tSualainn[[Ionsaí lámhaigh Örebro, 2025|: '''lámhachadh agus maraíodh deichniúr''']] [[Ionsaí lámhaigh Örebro, 2025|in ionad oideachais]] do dhaoine fásta Ionsaí 4 Feabhra: '''[[Cogadh na gclaimhte gan trua gan taise agus an comhthéacs idirnáisiúnta|mhol Donald Trump an pobal Palaistíneach a dhíbirt]] as Gaza''' go buan, agus. "Riviera an Mheánoirthir" a dhéanamh de. Rinne Trump agus Elon Musk '''[[Dara téarma Donald Trump|iarracht áisíneachtaí de chuid na Stát Aontaithe a dhúnadh]]''' nó a laghdú. Mar shampla, bhí sé i gceist ag Trump deireadh a chur leis an áisíneacht stáit [[USAID]], a riarann cláracha daonchabhrach ar fud an domhain ar shon na Stáit Aontaithe.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Cúlghairm déanta ag Trump ar chead slándála Joe Biden|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0208/1495509-culghairm-deanta-ag-trump-ar-chead-slandala-joe-biden/|date=2025-02-08|language=ga}}</ref> === Eanáir === 24 Eanáir: Bhuail '''[[Stoirm Éowyn]]''' Éire agus an Bhreatain, "stoirm ghéar gan chuimse", ar cheann de na stoirmeacha ab fhíochmhaire a bhuail Éire riamh.<ref name=":0">{{Luaigh foilseachán|title='Stoirm ghéar gan chuimse'-BSL|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0124/1492783-stoirm-ghear-gan-chuimse-bsl/|date=2025-01-24|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 23 Eanáir: Fuair [[Micheál Martin]] séala a oifige ó [[Uachtarán na hÉireann]] [[Mícheál D. Ó hUigínn|Michael D Higgins]] tar éis don '''[[Rialtas an 34ú Dáil|34ú Dáil]]''' vótáil i bhfabhar é a cheapadh ina Thaoiseach don dara uair. 20 Eanáir sna Stáit Aontaithe: bhunaigh Elon Musk '''[[An Roinn Éifeachtúlachta Rialtais]]''' 20 Eanáir: '''Insealbhaíodh''' '''[[Donald Trump]] mar [[Uachtarán na Stát Aontaithe]]''' den dara huair {{Main|Dara téarma Donald Trump}} Fuarthas Donald Trump ciontach in 2024 sa chás gur cheil sé suas le $130,000 d'íocaíocht le [[Stormy Daniels]]. Ar an 10 Eanáir 2025, '''[[Ionchúiseamh Donald Trump i Nua-Eabhrac|scaoileadh Trump gan choinníoll]]''' ó tharla, a dúirt an breitheamh 'go bhfuil Donald Trump le hinsealbhú ina Uachtarán ar na Stáit Aontaithe'.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Píonós gearrtha ar an Uachtarán Trump|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0110/1490093-pionos-le-gearradh-inniu-ar-an-uachtaran-trump/|date=2025-01-10|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> Bhris ráig den '''ghalar [[Galar crúibe is béil|crúibe is béil]]''' amach sa Ghearmáin, an chéad uair a haimsíodh an galar sa Ghearmáin ó na 1980idí. 15 Eanáir: Bhí margadh faoi [[Cogadh Iosrael-Gaza|'''shos cogaidh déanta ag Iosrael agus Hamas''']] [[Cogadh Iosrael-Gaza|i nGaza]]. Aistríodh trúpaí Iosrael, nuair a tháinig an sos cogaidh i bhfeidhm, go dtí an [[An Bruach Thiar|Bruach Thiar a]]<nowiki/>gus bhí an foréigean géaraithe go tréan ann. Bhí teochtaí curiarrachta ann ar fud an domhain le linn 2024-2025. '''Ar an 10 Eanáir 2025, dúirt an tseirbhís [[Clár Copernicus|Copernicus]] gurbh í an bhliain 2024 ba theo riamh''' ó cuireadh tús le taifid.<ref>{{Luaigh foilseachán|title='2024 ba theo riamh'-Copernicus|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0110/1490071-2024-ba-theo-riamh-copernicus/|date=2025-01-10|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> => [[Aimsir na bliana 2025|'''Aimsir na bliana 2025''']]. Bhris [[Falscaithe i ndeisceart California, Eanáir 2025|'''falscaithe amach i Los Angeles agus sna ceantair máguaird''']] ar chósta thiar na Stát Aontaithe i mí Eanáir 2025, Ba mhillteanach an tubaiste é.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2025/01/12/us/californias-worst-wildfires-history.html|teideal=How the Destruction in Los Angeles Ranks in California’s Fire History|údar=Samuel Granados, Nicholas Bogel-Burroughs, Soumya Karlamangla|dáta=2025-01-09|language=en-US|work=The New York Times|dátarochtana=2025-01-10}}</ref> I mí Eanáir 2025, bhris '''ráig den [[Galar crúibe is béil|ghalar crúibe is béil]]''' amach sa Ghearmáin, go háirithe i gceantair cóngarach don phríomh-chathair Beirlín. D'éirigh '''[[An Ghraonlainn|an Ghraonlain]]<nowiki/>n''' ina cnámh spairne idir na Stáit Aontaithe agus an tAontas Eorpach. Thug Donald Trump le fios gur mian leis seilbh a fháil ar an nGraonlainn agus ar Chanáil Phanama. 7 Eanáir: Tharla '''[[Crith talún sa Tibéid, 2025|crith talún sa Tibéid]]''', gar don teorainn le [[Neipeal]]. 6 Eanáir: D'éirigh <bdi>[[Justin Trudeau|'''Justin Trudeau''']], príomh-aire Cheanada, as.</bdi> 1 Eanáir: Maraíodh 14 agus gortaíodh tríocha duine eile in '''[[Ionsaí trucailín i New Orleans, 2025|ionsaí trucailín i New Orleans]]''' ar Lá Caille. Iarshaighdiúir na Stát Aontaithe ba ea an sceimhlitheoir. Cúpla uair níos déanaí, [[Pléasadh Cybertruck i Las Vegas, 2025|'''phléasc trucailín Tesla roimh an Óstán Trump i Las Vegas''']]; thug saighdiúir na Stát Aontaithe eile lámh ina bhás féin agus [[neamhord struis iarthrámaigh]] air. == Básanna == * Na Gaeil a fuair bás in 2025: [[Pádraig Ó Snodaigh|'''Pádraig Ó Snodaigh''']] ([[Coiscéim]]) ar an 2 Eanáir, [[Paddy O’Toole|'''Paddy O’Toole''']], Aire Gaeltachta, ar an 11 Bealtaine, [[Mícheál Ó Duibhir (peileadóir)|'''Mícheál Ó Duibhir,''' peileadóir]] ar an 3 Aibreán, * agus [[Eddie Jordan|'''Eddie Jordan''']], fiontraí, [[Henry Kelly|'''Henry Kelly''']], craoltóir, [[Pat Ingoldsby|'''Pat Ingoldsby''']], file agus craoltóir, '''[[Eleanor Maguire]],''' néareolaí, [[Paul Durcan|'''Paul Durcan''']], file * thar lear, [[Jean-Marie Le Pen|'''Jean-Marie Le Pen''']] (pobalóir Francach) ar an 7 Eanáir; an t-aisteoir Meiriceánach '''[[Gene Hackman]],''' roimh an 18 Feabhra 2025 (bhí Alzheimer air agus fuair sé bás nádúrtha ina aonar), [[Roberta Flack|'''Roberta Flack''']], amhránaí, an [[Pápa Proinsias|'''Pápa Proinsias''']] ar an 21 Aibreán, [[Virginia Giuffre|'''Virginia Giuffre''']], íospartach gáinneála, <bdi>[[Brian Wilson|'''Brian Wilson''']]</bdi>, ceoltóir == Duaiseanna Nobel == * [[Síocháin]] – * [[Fisic]] – * [[Ceimic]] – * [[Eacnamaíocht]] – * [[Leigheas]] – * [[Duais Nobel sa Litríocht|Litríocht]] – == Tagairtí == {{Reflist}} [[Catagóir:2025| ]] [[Catagóir:Blianta]] [[Catagóir:Cúrsaí reatha]] evczpued1vgxzqna5521zwmxgugc2cm 1272249 1272207 2025-06-30T10:30:48Z TGcoa 21229 1272249 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Bliain}} Is bliain choitianta í an bhliain '''2025''' ([[Uimhir Rómhánach|MMXXV]]). == Cúrsaí reatha == === Meitheamh === [[Íomhá:Gaza's_Rubble_in_Wehda_Street_during_Gaza_war_23-25.jpg|mion|220x220px|Srádi Wehda ar an 27 Feabhra 2025. Ar an 7 Bealtaine, d'ionsaigh an [[IDF]] margadh agus bialann i Sráid Wehda in Rimal. Maraíodh 33+.<ref name=":6">{{Luaigh foilseachán|title=2025 Wehda Street airstrikes|url=https://en.wikipedia.org/wiki/2025_Wehda_Street_airstrikes|journal=Wikipedia|date=2025-05-12|language=en}}</ref>]]26 Meitheamh: Dúirt Príomh-Aire na R-A [[Keir Starmer]] gur chreid sé nár chóir go mbeadh [[Féile Glastonbury|'''ceolchoirm Kneecap i nGlastonbury''']] á léiriú ar an teilifís.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Kneecap lead Glastonbury in chants against Starmer|url=https://www.rte.ie/entertainment/2025/0628/1520755-kneecap-to-perform-at-glastonbury-amid-calls-for-ban/|date=2025-06-28|language=en|author=RTÉ News}}</ref> 24 Meitheamh: bhí bua gan choinne ag '''[[Zohran Mamdani]]''' i dtoghchán tosaigh an [[Páirtí Daonlathach (Stáit Aontaithe)|Pháirtí Dhaonlathaigh]] le haghaidh Mhéara Nua-Eabhrac. 23 Meitheamh agus [[Cogadh Iosrael–Iaráin]]: D'fhógair Donald Trump sos cogaidh. 21/22 Meitheamh: rinne na S-A ionsaí buamála, Oibríocht "Midnight Hammer", ar na trí mhórionad núicléach san Iaráin. 21 Meitheamh: An teocht os cionn 35 céim i réigiún Pháras, 38 céim in áiteanna => [[Tonnta teasa na hEorpa, 2025|'''Tonnta teasa na hEorpa, 2025''']] 20 Meitheamh: [[Pléasc ar an Chraoslach|'''An Craoslach''']]: cead pleanála stáisiún seirbhísí úr a thógáil diúltaithe 18 Meitheamh: Tugadh [[Liam Óg Ó hAnnaidh|'''Mo Chara''']], nó Liam Óg Ó hAnnaidh os comhair na cúirte i Londain. Cúisíodh é maidir le dlí frithsceimhlitheoireachta. 15 Meitheamh: chuir Rialtas na hIaráine in iúl go raibh sos cogaidh ag teastáil uaidh le linn [[Cogadh Iosrael–Iaráin|'''Chogadh Iosrael–Iaráin''']]. 15 Meitheamh: '''[[Áras Máithreacha agus Naíonán Thuama]]'''; cuireadh tús le tochailt san áit a mbíodh an tÁras 14 Meitheamh: [[Lámhach pholaiteoirí Minnesota 2025|'''scaoileadh marbh Seanadóir de chuid na nDaonlathach i Stát Minnesota''']], Melissa Hortman. 13 Meitheamh: Cuireadh tús le [[Cogadh Iosrael–Iaráin|'''Cogadh Iosrael–Iaráin''']]. 12 Meitheamh: Tuairt <bdi>[[Eitilt Air India 171|'''Air India Eitilt''']]</bdi> '''<bdi>[[Eitilt Air India 171|171]]</bdi>''' 9-13 Meitheamh: [[Círéibeacha ciníocha Thuaisceart Éireann 2025|'''Círéibeacha ciníocha Thuaisceart Éireann 2025''']] 9 Meitheamh: [[Agóidí na n-inimirceach le linn réimeas Trump|Imlonnaíodh Muirshaighdiúirí na S-A ar fud Los Angeles]], gníomh gríosaithe de chuid Trump agus a chúntóir Stephen Miller. 9 Meitheamh: Ghabh fórsaí míleata Iosrael seilbh ar an ‘'''[[Madleen]]'''’, luamh de chuid ''[[Gaza Freedom Flotilla, 2025|Gaza Freedom Flotilla]]'' nó "Comhghuaillíocht na Saoirse", amach ó chósta Gaza. 9 Meitheamh: Athosclaíodh '''[[Sceilg Mhichíl]]''' faoi dheireadh, agus aimsir shéimh ann gach lá i rith mhí na Bealtaine-Meitheamh 6 Meitheamh: Cuireadh tús le [[Agóidí na n-inimirceach le linn réimeas Trump|'''agóidí na n-inimirceach sna Stáit Aontaithe le linn réimeas Trump''']] 3 Meitheamh: Thit an '''[[Rialtas Schoof]]''' san Ísiltír as a chéile, comhrialtas a bhí an-fhada amach ar an eite dheis agus ag piocadh ar a chéile an t-am go léir 2 Meitheamh: Tháinig an Rúis agus an Úcráin ar chomhréiteach maidir le malartú na bpríosúnach => '''[[Cainteanna síochána idir an Rúis agus an Úcráin]]''' Meitheamh: Dúnadh, beagnach, [[Stáisiún cumhachta Ghob na Muine|'''Stáisiún cumhachta Ghob na Muine''']]. === Bealtaine === 30 Bealtaine: Dúirt teaghlach [[Dúnmharú Tina Satchwell|'''Tina Satchwel''']]<nowiki/>l go raibh anam "séimh, cineálta agus grámhar" aici. 28 Bealtaine: Bhí [[Tubaiste Blatten|'''an sráidbhaile Blatten san Eilvéis scriosta''']] tar éis intitim [[Oighearshruth|oighearshrutha]]. Toradh [[Athrú aeráide in 2025|'''athrú aeráide''']] an tubaiste seo, agus na oighearshruthanna agus talamh síorshioctha sa cheantar ag leá. 27 Bealtaine: Rialaigh Cúirt na S-A um Thrádáil Idirnáisiúnta go raibh an chuid is mó de [[Cogadh trádála Trump|'''na taraifí de chuid Trump neamhdhleathach''']]. 26 Bealtaine: '''[[Eachtra buile bhóthair i Learpholl, 2025|Ghabh na póilíní Paul Doyle as Learpholl]],''' 53, fear gnó agus iar-Royal Marine. Thiomáin sé a charr ar an-luas trí shlua mór daoine Bhí sé as a chrann cumhachta ar dhrugaí.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.bbc.com/news/articles/c0j7exddjneo|teideal=Paul Doyle accused of using car as weapon at Liverpool parade, court told|dáta=2025-05-30|language=en-GB|work=www.bbc.com|dátarochtana=2025-06-01}}</ref> 23 Bealtaine: D'iarr Ceannaire na hEagraíochta Domhanda Sláinte, ar na hIosraelaigh trócaire a dhéanamh ar na Palaistínigh agus '''[[Ionsaithe ar Gaza, Bealtaine 2025|deireadh a chur leis an bhforbhrúidiúlacht]]''',<ref name=":4">{{Luaigh foilseachán|title='Córas sláinte Gaza ar tí titim as a chéile'|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0523/1514501-coras-slainte-gaza-ar-ti-titim-as-a-cheile/|date=2025-05-23|language=ga|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 21 Bealtaine: Scaoil saighdiúirí Iosrael urchair gar do ghrúpa taidhleoirí as an Aontas Eorpach agus iad ar cuairt ar an m[[An Bruach Thiar|Bruach Thiar]]. Bhí beirt as Éirinn ina measc.<ref name=":5">{{Luaigh foilseachán|title=Níl aon chúnamh faighte ag Palaistínigh fós, a deir carthanachtaí|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0521/1514073-meid-easnamhach-foirithinte-a-scaoileadh-isteach-go-gaza-msf/|date=2025-05-21|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 18 Bealtaine: '''[[Olltoghchán na Portaingéile, 2025|Olltoghchán na Portaingéile]]''', bua ag AD aon uair amháin eile, páirtí ar dheis ón lár. 18 Bealtaine: Bhuaigh méara Bucharest [[Nicuşor Dan]], polaiteoir sa lár, '''[[Toghchán Uachtaránachta na Rómáine, 2024-2025|toghchán uachtaránachta na Rómáine 2025]]'''. 17 Bealtaine: Thug na teileavótóirí sa tríú cuid de thíortha na hEorpa an scór is airde d’iarracht Iosrael i g'''[[Comórtas na hEoraifíse 2025|Comórtas na hEoraifíse]]''', beag beann ar an sléacht in Gaza. Mhaígh craoltóirí náisiúnta áirithe gur earcaigh’ Iosrael teileavótóirí do '''[[Yuval Raphael]].<ref name=":03">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/douze-points-diosrael-ceard-sa-diabhal-ba-chuis-leis/|teideal=‘Douze points’ d’Iosrael – céard sa diabhal ba chúis leis?|údar=Alex Hijmans|dáta=21 Bealtaine 2025|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-05-22}}</ref>''' 14 Bealtaine:  [[Ciontú éagórach Peter Sullivan|'''Ciontú éagórach Peter Sullivan''']]. Fuarthas é ciontach i gcás dúnmharaithe mná sa bhliain 1987 13/14 Bealtaine: [[Ionsaithe ar Gaza, Bealtaine 2025|'''D'ionsaigh an IDF an ''European Hospital'' in Khan Yunis''']].<ref>{{Luaigh foilseachán|title=2025 Gaza European Hospital strikes|url=https://en.wikipedia.org/wiki/2025_Gaza_European_Hospital_strikes|journal=Wikipedia|date=2025-05-23|language=en}}</ref> Maradíodh ceannare Hamas, b'fhéidir.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/70-palaistineach-eile-ar-a-laghad-maraithe-in-ionsaithe-iosrael/|teideal=70 Palaistíneach eile ar a laghad maraithe in ionsaithe Iosrael|dáta=2025-05-14|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-05-16}}</ref> 13 Bealtaine: Dúirt Trump go raibh na Stáit Aontaithe ag cur deireadh leis na smachtbhannaí a bhí acu ar an tSiria.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/70-palaistineach-eile-ar-a-laghad-maraithe-in-ionsaithe-iosrael/|teideal=70 Palaistíneach eile ar a laghad maraithe in ionsaithe Iosrael|dáta=2025-05-14|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-05-14}}</ref> 10 Bealtaine: Bhí "margadh" déanta idir na Stáit Aontaithe agus an tSín le taraifí cómhalartacha a ghearradh "go sealadach". Laghdaíodh taraifí na S-A ó 145% go dtí 30%.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Margadh sealadach idir Meiriceá agus an tSín faoi Tharaifí Trump|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0512/1512405-margadh-sealadach-idir-meiricea-agus-an-tsin-faoi-tharaifi-trump/|date=2025-05-12|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 10 Bealtaine: Tháinig [[Géarchéim na Caismíre 2025|'''sos comhraic''']] idir an [[Cogaíocht India - Pacastáin 2025|India agus an Phacastáin]] i bhfeidhm.<ref>{{Luaigh foilseachán|title='Sos comhraic idir an India agus an Phacastáin'-Trump|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0510/1512117-an-teannas-ag-gearu-i-gconai-idir-an-india-agus-an-phacastain/|date=2025-05-10|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 10 Bealtaine: Bhí socrú déanta i gCív idir ceannairí Eorpacha agus Rialtas na hÚcráine i dtaca le [[Cainteanna síochána idir an Rúis agus an Úcráin|'''sos comhraic 30 lá''']] a chur i bhfeidhm.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Socrú déanta i gCív|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0510/1512134-mor-cheannairi-na-heorpa-i-gciv/|date=2025-05-10|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 8 Bealtaine: Toghadh Robert Prevost mar [[Pápa Leo a Ceathair Déag|'''Pápa Leo a Ceathair Déag''']], ag an gceathrú vóta de chomhthionóil na gcairdinéal sa Séipéal Sistíneach.<ref>{{Lua idirlín|url=https://podcasts.apple.com/ca/podcast/10-bealtaine-2025-maigh-eo/id1525428808?i=1000707861745|teideal=Nuacht Mhall (Maigh Eo)|údar=Conradh na Gaeilge, Londain|dáta=10 Bealtaine 2025|language=ga-IE|work=Apple Podcasts|dátarochtana=2025-05-10}}</ref> 7 Bealtaine: [[Ionsaithe ar Gaza, Bealtaine 2025|'''D'ionsaigh an IDF margadh agus bialann''']] i Sráid Wehda i Rimal, Gaza. Maraíodh 33+.<ref name=":6" /> 6 Bealtaine: Tháinig [[Friedrich Merz|'''Friedrich Merz''']] (na coimeádaigh) i gcomharbas ar [[Olaf Scholz]] ón SPD. 5 Bealtaine, rinne India ionsaithe ar an Phacastáin => [[Cogaíocht India - Pacastáin 2025|'''Cogaíocht India - Pacastáin''']] [[Cogaíocht India - Pacastáin 2025|'''2025''']] === Aibreán === 30 Aibreán: théis 3 mhí d'aighneas agus achrann, '''[[Ionradh na Rúise ar an Úcráin|shínigh an Úcráin agus Stáit Aontaithe Mheiriceá conradh]]''', a thabharfainn fabhar agus tosaíocht ar stór mianraí na hÚcráine do Mheiriceá.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Margadh Trump déanta théis achrainn faoi mhianraí na hÚcráine|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0501/1510577-margadh-trump-deanta-theis-achrainn-faoi-mhianrai-na-hucraine/|date=2025-05-01|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 29 Aibreán: leis [[Dara téarma Donald Trump|'''an chéad 100 lá caite in oifig''']] aige, rinne Trump comóradh le slógadh i Michigan. Mhaígh sé gur éirigh níos fearr lena Rialtas sa chéad 100 lá acu in oifig ná mar a d'éirigh le aon Rialtas eile riamh.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Comóradh déanta ag Trump ar a chéad 100 lá in oifig|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0430/1510284-comoradh-deanta-ag-trump-ar-a-chead-100-la-in-oifig/|date=2025-04-30|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 28 Aibreán: '''[[Olltoghchán Cheanada 2025|Olltoghchán Cheanada 2025.]]''' D'éirigh leis an bPáirtí Liobrálach, agus [[Mark Carney]] i mbun, fanacht i gcumhacht. 25 Aibreán: Féinmharú '''[[Virginia Giuffre]]'''. Thosaigh sí ag obair i Mar-a-Lago in 2000 agus chas sí le Jeffrey Epstein, mí-úsáideoir gnéis, ann. 22 Aibreán: [[Ionsaí sceimhlitheoireachta Pahalgam, 2025|'''Ionsaí sceimhlitheoireachta Pahalgam''']]. Chuir Rialtas na hIndia an ''[[Indus Waters Treaty]]'' (1960)<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Indus Waters Treaty|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Indus_Waters_Treaty|journal=Wikipedia|date=2025-04-25|language=en}}</ref> ar fionraí. B'ionann é agus cogadh a fhógairt a dúirt Rialtas na Pacastáine.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.bbc.com/news/articles/cd7vjyezypqo|teideal=Pahalgam attack: Will India suspending Indus Waters Treaty affect Pakistan?|dáta=2025-04-25|language=en-GB|work=www.bbc.com|dátarochtana=2025-04-25}}</ref> 20 Aibreán: Ceiliúradh Aifreann na Cásca i d[[Teach Pobail Mhuire (Doirí Beaga)|'''Teach Pobail Mhuire''']] sna [[Doirí Beaga]] don uair dheireanach. 9 Aibreán: d'fhógair Trump sos 90 lá maidir leis [[Cogadh trádála Trump|na taraifí arda a bhí beartaithe aige]] a ghearradh; rinne sé U-chasadh ollmhór. [[Cliseadh na stocmhargaí 2025|D'ardaigh an NASDAQ 12%]] go tobann.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/sos-taraifi-90-la-fogartha-ag-donald-trump-taraif-ar-an-tsin-ardaithe/|teideal=Sos taraifí 90 lá fógartha ag Donald Trump, taraif ar an tSín ardaithe|dáta=2025-04-09|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-04-10}}</ref> 16 Aibreán: Osclaíodh go hoifigiúil an t-idirnascaire '''[[Greenlink]]'''. 16 Aibreán: Thug [[Cúirt Uachtarach na Ríochta Aontaithe|'''Cúirt Uachtarach na Ríochta Aontaithe''']] breithiúnas<ref>{{Lua idirlín|url=https://supremecourt.uk/uploads/uksc_2024_0042_press_summary_8a42145662.pdf|teideal=Summary|údar=supremecourt.uk|dáta=16 Aibreán 2025|dátarochtana=2025}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.supremecourt.uk/cases/uksc-2024-0042|teideal=For Women Scotland Ltd (Appellant) v The Scottish Ministers (Respondent) - UK Supreme Court|language=en|work=www.supremecourt.uk|dátarochtana=2025-04-19}}</ref> ina ndeirtear go mbaineann na téarmaí '[[bean]]' agus 'gnéas' le bean bhitheolaíoch agus gnéas bitheolaíoch amháin. I dtús mhí Aibreáin in Éirinn, bhí an aimsir "breá" brothallach. Bhí idir theaspach agus thriomach ar fud na tíre idir 8-12 Aibreán – teaspach de réir Met Éireann agus triomach de réir Uisce Éireann – agus an teocht chomh hard le 21 céim. Bhí Uisce Éireann ag achainí ar an bpobal a bheith spárálach agus uisce a chaomhnú.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Teocht chomh hard le 20 céim inniu, 21 céim amárach|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0409/1506630-teocht-chomh-hard-le-20-ceim-inniu-21-ceim-amarach/|date=2025-04-09|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 8 Aibreán: Dúirt Príomh-Aire na Breataine Keir Starmer inniu go raibh a rialtas ag déanamh a marana ar rialú a rinne cúirt i mBéal Feirste maidir le fiosrúchán poiblí a bhunú faoi [[Dúnmharú Sheáin Brown|'''dhúnmharú Sheáin Brown''']] i gCo Dhoire i mí na Bealtaine 1997. I dtús mhí Aibreáin, thosaigh '''[[cliseadh na stocmhargaí 2025]]''' i ndáiríre, a bhuíochas le Trump. Ar an 4 Aibreán ar [[Wall Street]], glanadh 5% de luach na gcuideachtaí a raibh scaireanna ar na margaí acu, ainneoin figiúirí maithe fostaíochta i Meiriceá ag an am.<ref name=":02">{{Luaigh foilseachán|title=Cíor thuathail tarraingthe ag Trump ar na stocmhargaí|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0407/1506239-cior-thuathail-tarraingthe-ag-trump-ar-na-stocmhargai/|date=2025-04-07|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 2 Aibreán: Cuireadh tús le '''[[Cogadh trádála Trump]]''' i ndáiríre. Thug Trump "Lá na Saoirse" ar an 2 Aibreán 2025. === Márta === Taifead aeráide nua: Bhí mí an Mhárta 2025 an Márta ba theo dár taifeadadh riamh san Eoraip (go dtí sin), dar le [[Clár Copernicus|Copernicus]]<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.seaandjob.com/worlds-record-breaking-heat-streak-extends-into-march/|teideal=World’s Record-Breaking Heat Streak Extends Into March {{!}} Sea and Job|údar=SEAANDJOB|language=en-US|dátarochtana=2025-04-09}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://climate.copernicus.eu/second-warmest-march-globally-large-wet-and-dry-anomalies-europe|teideal=Second-warmest March globally, large wet and dry anomalies in Europe|údar=Copernicus|dáta=2025-04-08|work=climate.copernicus.eu|dátarochtana=2025-04-09}}</ref> (agus focal ar bith faoi ar tuairisc.ie nó rte.ie). 28 Márta: Tharla crith talún deich gciliméadar faoi thalamh sa Mhaenmar.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Mandalay|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Mandalay|journal=Wikipedia|date=2025-03-28|language=en}}</ref> => [[Crith talún Mhaenmar, 2025|'''Crith talún Mhaenmar, 2025''']] 28 Márta: Thug leas-uachtarán na S-A [[J. D. Vance|JD Vance]] cuairt ar an n'''[[An Ghraonlainn|Graonlainn]]'''; bhí an turas cáinte ag polaiteoirí sa Ghraonlainn.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie/radio/rnag/clips/22499899/|teideal=Tús Áite: An Ghraonlainn|údar=RnaG|dáta=2025-03-24|language=ga-IE|work=RTE Radio|dátarochtana=2025-03-29}}</ref><ref>{{Luaigh foilseachán|title=Vance cáinte sa Danmhairg|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0329/1504753-vance-cainte-sa-danmhairg/|date=2025-03-29|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 23 Márta:  [[Marú oibrithe cabhracha i Rafah, 2025|'''Marú oibrithe cabhracha i Rafah''']] 18 Márta: Bhris Iosrael an sos cogaidh i nGaza => [[Ionsaithe Iosrael ar Gaza, Márta 2025|'''Ionsaithe Iosrael ar Gaza 2025''']] 18 Márta: Bhí [[Friedrich Merz|'''Friedrich Merz''']] agus [[Olaf Scholz]] in ann an coscán ar fhiacha a bhí leagtha síos i mBunreacht na Gearmáine a scaoileadh. 10 Márta: Dhiúltaigh Iosrael cead isteach sa [[Campa Jenin|Champa Jenin]].=> 40,000 duine díbeartha => '''[[Ionsaithe Iosrael ar an mBruach Thiar|Ionsaithe Iosrael ar an mBruach Thiar,]] 2025''' I mí an Mhárta 2025, d'iarr Rúnaí Cosanta Mheiriceá, [[Pete Hegseth|'''Pete Hegseth''']], ar na Hútaithe stop a chur le hionsaithe ar na longa tráchtála' a úsáideann an [[An Mhuir Rua|Mhuir Rua]]. Ar an 15 Márta, scaoil fórsaí Mheiriceá diúracáin i dtreo na Hutaithe. Cúpla lá níos déanaí, i sceitheadh comhrá grúpa rialtais na Stát Aontaithe ar [[Signal (aip)|Signal]], a tharla roimh na hionsaithe, phléigh Hegseth na pleananna. Tugadh "'''[[Signalgate]]'''" ar ar an scannal.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/us-news/2025/mar/26/new-revelations-us-signal-leak-claims-doubt-yemen|teideal=Signal leak revelations expose US officials’ lies about what was shared|údar=Peter Beaumont|dáta=2025-03-26|language=en-GB|work=The Guardian|dátarochtana=2025-03-29}}</ref><ref>{{Luaigh foilseachán|title=United States government group chat leak|url=https://en.wikipedia.org/wiki/United_States_government_group_chat_leak|journal=Wikipedia|date=2025-03-29|language=en}}</ref> => [[Géarchéim na Mara Rua|'''Géarchéim na Mara Rua''']] 10 Márta : Polladh tancaer breosla nuair a bhuail lastlong fúithi amach ó inbhear Humber => [[Imbhualadh sa Mhuir Thuaidh, 2025|'''Imbhualadh sa Mhuir Thuaidh, 2025''']] 3/4 Márta: Chuir na Stáit Aontaithe stop leis an gcúnamh míleata don Úcráin, chun brú a chur ar an Úcráin dul i mbun [[Cainteanna síochána idir an Rúis agus an Úcráin|'''cainteanna síochána''']] leis an Rúis.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Stop curtha ag Trump le cúnamh míleata don Úcráin faoi láthair|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0304/1500079-stop-curtha-ag-trump-le-cunamh-mileata-don-ucrain-faoi-lathair/|date=2025-03-04|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> === Feabhra === Feabhra: rinne [[Hilary Benn]] aisghairm ar [[Acht (Éire) Riar na Córa (Teanga) 1737|'''Acht um Riar an Cheartais (Éire) 1737''']], acht a d’fhág nach raibh cead an Ghaeilge a úsáid sna cúirteanna i dTuaisceart Éireann le breis is 300 bliain.<ref name=":04">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/ceim-dli-le-gaeilge-le-cur-ar-fail-ag-ollscoil-na-banriona-den-chead-uair/|teideal=Céim dlí le Gaeilge le cur ar fáil ag Ollscoil na Banríona den chéad uair|údar=Pádraic Ó Ciardha|dáta=27 Meitheamh 2025|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-06-29}}</ref> 28 Feabhra: Bhí cruinniú teasaí go maith ag Zelensky, Vance agus Trump sa Teach Bán.<ref>{{Luaigh foilseachán|title="Níor chóir géilleadh don Rúis", a dúirt Zelensky le Trump inniu|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0228/1499558-nior-choir-geilleadh-don-ruis-a-duirt-zelensky-le-trump-inniu/|date=2025-02-28|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> => [[Cainteanna síochána idir an Rúis agus an Úcráin|'''cainteanna síochána''']] 27 Feabhra: Reáchtáladh an chéad chruinniú de chomhaireacht Trump. Bhí Elon Musk, i láthair agus ról lárnach aige sa tionscadal chun chiorruithe ar sheirbhísí poiblí a chur i bhfeidhm => [[Roinn Éifeachtúlachta Rialtais|'''An Roinn Éifeachtúlachta Rialtais''']] / DOGE 27 Feabhra: D'eitil [[Andrew Tate|'''Andrew agus Tristan Tate''']] go dtí [[Fort Lauderdale]]; chuir Rialtas Trump brú ar Rialtas na [[An Rómáin|Rómáine]] chun na deartháireacha a ligeadh amach.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/news/2025/feb/27/andrew-tate-tristan-romania-us|teideal=Andrew Tate and brother land in US from Romania after travel ban lifted|údar=Jon Henley, Emine Sinmaz, Richard Luscombe|dáta=2025-02-27|language=en-GB|work=The Guardian|dátarochtana=2025-02-27}}</ref> 24 Feabhra: Díbríodh [[Lynn Boylan|'''Lynn Boylan''']], feisire Eorpach, as Iosrael. Ghlac na hIosraelaigh grianghraif di agus d'fhoilsigh siad iad ar na meáin shóisialta. Sárú ar shonraí pearsanta daoine ba ea é sin 23 Feabhra: [[Olltoghchán na Gearmáine 2025|'''Olltoghchán na Gearmáine 2025''']]. An CDU/CSU (na coimeádaigh) faoi stiúir [[Friedrich Merz]], i bhfad chun cinn ar na páirtithe eile agus thart ar 29% de na vótaí acu. 20 Feabhra: '''[[Scannal Luis Rubiales|ciontaíodh Luis Rubiales i bpóg a thabhairt don imreoir sacair]]''' '''[[Scannal Luis Rubiales|Jenni Hermoso]]''' in aghaidh a tola. 19 Feabhra: Chuir Trump an milleán faoi [[Ionradh na Rúise ar an Úcráin|ionradh na Rúise ar an Úcrain]]... ar an Úcráin<ref>Cinnte bréag de chuid Trump a bhí ann; rinne an [[Ionradh na Rúise ar an Úcráin|Rúis ionradh ar an Úcráin]] in 2022 agus maraíodh na céadta míle duine – idir shaighdiúirí agus shibhialtaigh – de bharr na cogaíochta, 2022-2025.</ref> agus bhí neamhshuim déanta ag Trump de chlamhsán Uachtarán na hÚcráine Zelensky. D'fhreagair Zelensky agus dúirt sé go raibh Trump faoi gheasa ag mífhaisnéis. D'aisfhreagair Trump agus dúirt seisean gur "deachtóir" ab ea Zelensky nár ghair olltoghchán san Úcráin in 2024 (le linn an [[Ionradh na Rúise ar an Úcráin|chogaidh]], rud a bhí dodhéanta).<ref>{{Luaigh foilseachán|title=File fuar déanta ag Trump de cheasacht na hÚcráine|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0219/1497605-file-fuar-deanta-ag-trump-de-cheasacht-na-hucraine/|date=2025-02-19|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/mas-siochain-ata-uait-ullmhaigh-don-chogadh/|teideal=‘Más síocháin atá uait, ullmhaigh don chogadh’|údar=Alex Hijmans|dáta=19 Feabhra 2025|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-02-19}}</ref> 18 Feabhra: Reáchtáladh '''[[Cainteanna síochána idir an Rúis agus an Úcráin|cainteanna]]''' '''[[Cainteanna síochána idir an Rúis agus an Úcráin|síochána idir Meiriceá agus an Rúis]]''' san Araib Shádach faoi dheireadh a chur leis an gcogaíocht san Úcráin. 14 Feabhra: Dúirt Leas Uachtarán Mheiriceá [[J. D. Vance|'''J.D. Vance''']] ag Comhdháil Slándála München go raibh "sirriam nua sa bhaile" (agus é ag tagairt d’Uachtarán Mheiriceá).<ref>{{Luaigh foilseachán|title=2025 JD Vance speech at the Munich Security Conference|url=https://en.wikipedia.org/wiki/2025_JD_Vance_speech_at_the_Munich_Security_Conference|journal=Wikipedia|date=2025-02-17|language=en}}</ref><ref>{{Luaigh foilseachán|title=Tús Áite: Comhdháil Slándála Munich le John Maguire|url=https://www.rte.ie/radio/podcasts/22488733-tus-aite-comhdhail-slandala-munich/|language=ga-IE|author=Nuacht RnaG|date=14 Feabhra 2025}}</ref> 12 Feabhra: Chuir Uachtarán Stáit Aontaithe Mheiriceá Trump alltacht ar cheannairí na hEorpa nuair a d’fhógair sé go raibh comhrá aige le hUachtarán na Rúise [[Vladimir Putin]] faoi chás na hÚcráine gan dul i dteagmháil leo.<ref>{{Lua idirlín|url=https://edition.cnn.com/2025/02/12/politics/putin-trump-phone-call/index.html|teideal=After Putin call, Trump says negotiations to end Ukraine war will start ‘immediately’ {{!}} CNN Politics|údar=Kaitlan Collins, Kevin Liptak|dáta=2025-02-12|language=en|work=CNN|dátarochtana=2025-02-17}}</ref> 4 Feabhra sa tSualainn[[Ionsaí lámhaigh Örebro, 2025|: '''lámhachadh agus maraíodh deichniúr''']] [[Ionsaí lámhaigh Örebro, 2025|in ionad oideachais]] do dhaoine fásta Ionsaí 4 Feabhra: '''[[Cogadh na gclaimhte gan trua gan taise agus an comhthéacs idirnáisiúnta|mhol Donald Trump an pobal Palaistíneach a dhíbirt]] as Gaza''' go buan, agus. "Riviera an Mheánoirthir" a dhéanamh de. Rinne Trump agus Elon Musk '''[[Dara téarma Donald Trump|iarracht áisíneachtaí de chuid na Stát Aontaithe a dhúnadh]]''' nó a laghdú. Mar shampla, bhí sé i gceist ag Trump deireadh a chur leis an áisíneacht stáit [[USAID]], a riarann cláracha daonchabhrach ar fud an domhain ar shon na Stáit Aontaithe.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Cúlghairm déanta ag Trump ar chead slándála Joe Biden|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0208/1495509-culghairm-deanta-ag-trump-ar-chead-slandala-joe-biden/|date=2025-02-08|language=ga}}</ref> === Eanáir === 24 Eanáir: Bhuail '''[[Stoirm Éowyn]]''' Éire agus an Bhreatain, "stoirm ghéar gan chuimse", ar cheann de na stoirmeacha ab fhíochmhaire a bhuail Éire riamh.<ref name=":0">{{Luaigh foilseachán|title='Stoirm ghéar gan chuimse'-BSL|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0124/1492783-stoirm-ghear-gan-chuimse-bsl/|date=2025-01-24|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> 23 Eanáir: Fuair [[Micheál Martin]] séala a oifige ó [[Uachtarán na hÉireann]] [[Mícheál D. Ó hUigínn|Michael D Higgins]] tar éis don '''[[Rialtas an 34ú Dáil|34ú Dáil]]''' vótáil i bhfabhar é a cheapadh ina Thaoiseach don dara uair. 20 Eanáir sna Stáit Aontaithe: bhunaigh Elon Musk '''[[An Roinn Éifeachtúlachta Rialtais]]''' 20 Eanáir: '''Insealbhaíodh''' '''[[Donald Trump]] mar [[Uachtarán na Stát Aontaithe]]''' den dara huair {{Main|Dara téarma Donald Trump}} Fuarthas Donald Trump ciontach in 2024 sa chás gur cheil sé suas le $130,000 d'íocaíocht le [[Stormy Daniels]]. Ar an 10 Eanáir 2025, '''[[Ionchúiseamh Donald Trump i Nua-Eabhrac|scaoileadh Trump gan choinníoll]]''' ó tharla, a dúirt an breitheamh 'go bhfuil Donald Trump le hinsealbhú ina Uachtarán ar na Stáit Aontaithe'.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Píonós gearrtha ar an Uachtarán Trump|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0110/1490093-pionos-le-gearradh-inniu-ar-an-uachtaran-trump/|date=2025-01-10|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> Bhris ráig den '''ghalar [[Galar crúibe is béil|crúibe is béil]]''' amach sa Ghearmáin, an chéad uair a haimsíodh an galar sa Ghearmáin ó na 1980idí. 15 Eanáir: Bhí margadh faoi [[Cogadh Iosrael-Gaza|'''shos cogaidh déanta ag Iosrael agus Hamas''']] [[Cogadh Iosrael-Gaza|i nGaza]]. Aistríodh trúpaí Iosrael, nuair a tháinig an sos cogaidh i bhfeidhm, go dtí an [[An Bruach Thiar|Bruach Thiar a]]<nowiki/>gus bhí an foréigean géaraithe go tréan ann. Bhí teochtaí curiarrachta ann ar fud an domhain le linn 2024-2025. '''Ar an 10 Eanáir 2025, dúirt an tseirbhís [[Clár Copernicus|Copernicus]] gurbh í an bhliain 2024 ba theo riamh''' ó cuireadh tús le taifid.<ref>{{Luaigh foilseachán|title='2024 ba theo riamh'-Copernicus|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0110/1490071-2024-ba-theo-riamh-copernicus/|date=2025-01-10|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> => [[Aimsir na bliana 2025|'''Aimsir na bliana 2025''']]. Bhris [[Falscaithe i ndeisceart California, Eanáir 2025|'''falscaithe amach i Los Angeles agus sna ceantair máguaird''']] ar chósta thiar na Stát Aontaithe i mí Eanáir 2025, Ba mhillteanach an tubaiste é.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2025/01/12/us/californias-worst-wildfires-history.html|teideal=How the Destruction in Los Angeles Ranks in California’s Fire History|údar=Samuel Granados, Nicholas Bogel-Burroughs, Soumya Karlamangla|dáta=2025-01-09|language=en-US|work=The New York Times|dátarochtana=2025-01-10}}</ref> I mí Eanáir 2025, bhris '''ráig den [[Galar crúibe is béil|ghalar crúibe is béil]]''' amach sa Ghearmáin, go háirithe i gceantair cóngarach don phríomh-chathair Beirlín. D'éirigh '''[[An Ghraonlainn|an Ghraonlain]]<nowiki/>n''' ina cnámh spairne idir na Stáit Aontaithe agus an tAontas Eorpach. Thug Donald Trump le fios gur mian leis seilbh a fháil ar an nGraonlainn agus ar Chanáil Phanama. 7 Eanáir: Tharla '''[[Crith talún sa Tibéid, 2025|crith talún sa Tibéid]]''', gar don teorainn le [[Neipeal]]. 6 Eanáir: D'éirigh <bdi>[[Justin Trudeau|'''Justin Trudeau''']], príomh-aire Cheanada, as.</bdi> 1 Eanáir: Maraíodh 14 agus gortaíodh tríocha duine eile in '''[[Ionsaí trucailín i New Orleans, 2025|ionsaí trucailín i New Orleans]]''' ar Lá Caille. Iarshaighdiúir na Stát Aontaithe ba ea an sceimhlitheoir. Cúpla uair níos déanaí, [[Pléasadh Cybertruck i Las Vegas, 2025|'''phléasc trucailín Tesla roimh an Óstán Trump i Las Vegas''']]; thug saighdiúir na Stát Aontaithe eile lámh ina bhás féin agus [[neamhord struis iarthrámaigh]] air. == Básanna == * Na Gaeil a fuair bás in 2025: [[Pádraig Ó Snodaigh|'''Pádraig Ó Snodaigh''']] ([[Coiscéim]]) ar an 2 Eanáir, [[Paddy O’Toole|'''Paddy O’Toole''']], Aire Gaeltachta, ar an 11 Bealtaine, [[Mícheál Ó Duibhir (peileadóir)|'''Mícheál Ó Duibhir,''' peileadóir]] ar an 3 Aibreán, * agus [[Eddie Jordan|'''Eddie Jordan''']], fiontraí, [[Henry Kelly|'''Henry Kelly''']], craoltóir, [[Pat Ingoldsby|'''Pat Ingoldsby''']], file agus craoltóir, '''[[Eleanor Maguire]],''' néareolaí, [[Paul Durcan|'''Paul Durcan''']], file * thar lear, [[Jean-Marie Le Pen|'''Jean-Marie Le Pen''']] (pobalóir Francach) ar an 7 Eanáir; an t-aisteoir Meiriceánach '''[[Gene Hackman]],''' roimh an 18 Feabhra 2025 (bhí Alzheimer air agus fuair sé bás nádúrtha ina aonar), [[Roberta Flack|'''Roberta Flack''']], amhránaí, an [[Pápa Proinsias|'''Pápa Proinsias''']] ar an 21 Aibreán, [[Virginia Giuffre|'''Virginia Giuffre''']], íospartach gáinneála, <bdi>[[Brian Wilson|'''Brian Wilson''']]</bdi>, ceoltóir == Duaiseanna Nobel == * [[Síocháin]] – * [[Fisic]] – * [[Ceimic]] – * [[Eacnamaíocht]] – * [[Leigheas]] – * [[Duais Nobel sa Litríocht|Litríocht]] – == Tagairtí == {{Reflist}} [[Catagóir:2025| ]] [[Catagóir:Blianta]] [[Catagóir:Cúrsaí reatha]] 97y3g47c3s0v2q6e7104i46l6jh2g5s Athrú aeráide in 2025 0 117562 1272242 1268179 2025-06-30T09:21:36Z TGcoa 21229 /* Aeráid agus tubaistí */ 1272242 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Imeacht}} Bhí teochtaí curiarrachta ar fud an domhain le linn 2024-2025. Ar an 10 Eanáir 2025, dúirt an tseirbhís [[Clár Copernicus|Copernicus]], a dhéanann anailís ar an athrú aeráide, gurbh í an bhliain 2024 ba theo riamh ó cuireadh tús le taifid.<ref>{{Luaigh foilseachán|title='2024 ba theo riamh'-Copernicus|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0110/1490071-2024-ba-theo-riamh-copernicus/|date=2025-01-10|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> [[Íomhá:Climate March 1569 signs (34028131880).jpg|clé|mion|2025: cuireadh cosc ar infheistiú in infreastruchtúr "glas".<ref name=":0" />]] [[Íomhá:FridaysForFuture protest Berlin 2025-03-21 11.jpg|clé|mion|agóid FridaysForFuture i mBeirlín 2025-03-21]] == Aimsir == Ag deireadh na bliana 2024, bhí an chuid is mó taighdeoirí ag súil go mbeadh 2025 beagán níos fuaire ná 2023 agus 2024, mar gheall ar [[El Niño]] 2023-2024. Ceapadh go mbeadh Eanáir 2025 níos fuaire ná Eanáir 2024 mar gheall ar theacht ''[[La Niña]]'' in áit El Niño. Ach a mhalairt ar fad a tharla agus bhris Eanáir 2025 taifead Eanáir 2024.<ref>{{Lua idirlín|url=https://podcasts.apple.com/ca/podcast/8-feabhra-2025-ard-mhacha/id1525428808?i=1000690265747|teideal=Nuacht Mhall (Ard Mhacha)|údar=Conradh na Gaeilge, Londain|dáta=8 Feabhra 2025|language=ga-IE|work=Apple Podcasts|dátarochtana=2025-02-08}}</ref> {{Main|Aimsir na bliana 2025}}Taifead aeráide aon uair amháin eile: bhí mí an Mhárta 2025 an Márta ba theo dár taifeadadh riamh san Eoraip (go dtí sin), dar le [[Clár Copernicus|Copernicus]]<ref>{{Lua idirlín|url=https://climate.copernicus.eu/second-warmest-march-globally-large-wet-and-dry-anomalies-europe|teideal=Second-warmest March globally, large wet and dry anomalies in Europe|údar=Copernicus|dáta=2025-04-08|work=climate.copernicus.eu|dátarochtana=2025-04-09}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.seaandjob.com/worlds-record-breaking-heat-streak-extends-into-march/|teideal=World’s Record-Breaking Heat Streak Extends Into March {{!}} Sea and Job|údar=SEAANDJOB|language=en-US|dátarochtana=2025-04-09}}</ref> agus focal ar bith faoi ar tuairisc.ie nó rte.ie. I dtús mhí Aibreáin in Éirinn, bhí an aimsir "breá" brothallach fós. “In áiteanna éagsúla san Eoraip bhí an Márta ba thirime ann riamh, agus i gceantair eile bhí sé ar an mhí Márta ba fhliche le 47 mbliana,” arsa Coperncus.<ref>{{Lua idirlín|url=https://nos.ie/gniomhaiochas/comhshaol/drochthuar-daeraid-an-phlaineid-e-an-t-ardu-leanunach-teasa/|teideal=Drochthuar d’aeráid an phláinéid é an t-ardú leanúnach teasa|údar=NÓS|dáta=2025-04-10|language=en-US|work=NÓS|dátarochtana=2025-04-15}}</ref> Bhí idir theaspach agus thriomach ar fud na tíre idir 8-11 Aibreán – teaspach de réir Met Éireann agus triomach de réir Uisce Éireann – agus an teocht chomh hard le 21.8 céim i g[[Caisleán na Deirge]] ar an 10 Aibreán.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.bbc.com/weather/articles/c99p142g143o|teideal=Highest temperature of the year reached as hay fever season continues|dáta=2025-04-11|language=en-GB|work=BBC Weather|dátarochtana=2025-04-15}}</ref> Bhí Uisce Éireann ag achainí ar an bpobal a bheith spárálach agus uisce a chaomhnú.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Teocht chomh hard le 20 céim inniu, 21 céim amárach|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0409/1506630-teocht-chomh-hard-le-20-ceim-inniu-21-ceim-amarach/|date=2025-04-09|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> == Polaitíocht == Insealbhaíodh [[Donald Trump]] mar [[Uachtarán na Stát Aontaithe]] den dara huair ar an 20 Eanáir 2025. In óráid a thug sé i d[[Comhdháil na Stát Aontaithe|Teach na Comhdhála]] ar Chnoc an Chaipeatóil, mhaígh Trump go raibh éigeandáil náisiúnta fuinnimh ann agus thug sé le fios go rachfaí i muinín na mianadóireachta idir muir agus thír lena mhaolú. "Drill, baby, drill" an mana a bhí aige ina óráid.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/drill-baby-drill-re-nua-ar-dhath-na-hola-geallta-ag-donald-trump/|teideal=‘Drill baby, drill!’ – ré nua ar dhath na hola geallta ag Donald Trump|údar=Alex Hijmans|dáta=22 Eanáir 2025|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-01-22}}</ref> Bhí cead tugtha ag Trump do chomhlachtaí taiscéalaíochta ola agus gás a bhaint as tailte fairsinge gan mhilleadh in Alasca. Chuir sé maoiniú $300 billiún i dtaca le tionchar ar an gcomhshaol ar ceal ar an toirt; cuireadh cosc ar infheistiú in infreastruchtúr "glas".<ref name=":0">{{Cite news|url=https://www.ft.com/content/fcaf50dc-6779-44d2-a7fa-264df798a4c1?accessToken=zwAGLEuA1crAkdP8r1DcZ3lE0tOn-iZN95ikwQ.MEUCIQC4EVymm-6cEaGaPszaoaREQZhvMgM8WXqXccpQoeNvtAIgLAfnanKXTswXygw47TK8RauKzxtqOMy20EQJ5I8kTzo&sharetype=gift&token=2f4f8a68-c33e-471a-8165-58e71b6369f3|teideal=Donald Trump halts more than $300bn in US green infrastructure funding|údar=Amanda Chu, Jamie Smyth|dáta=2025-01-22|work=Financial Times|dátarochtana=2025-01-22}}</ref> {{Main|Athrú aeráide sna Stáit Aontaithe}} {{Main|Dara téarma Donald Trump}} == Imeachtaí == Reáchtálfar idir 10 Samhain - [[21 Samhain]] [[2023|2024]] i m[[Belém]] na [[An Bhrasaíl|Brasaíle]], COP30 (Comhdháil na bPáirtithe 29) nó [[Comhdháil na Náisiún Aontaithe maidir leis an athrú aeráide, 2025]].<ref>Ciallaíonn COP ‘Comhdháil na bPáirtithe’ agus is ionann na ‘páirtithe’ agus an 197 náisiún a d’aontaigh Creat-Choinbhinsiún na Náisiún Aontaithe maidir leis an Athrú Aeráide i 1992.</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://cop29.az/en/home|teideal=COP29 Azerbaijan - United Nations Climate Change Conference|work=cop29.az|dátarochtana=2024-11-20}}</ref> == Aeráid agus tubaistí == Bhris [[Falscaithe i ndeisceart California, Eanáir 2025|falscaithe amach i Los Angeles agus sna ceantair máguaird]] ar chósta thiar na Stát Aontaithe i mí Eanáir 2025, Ba mhillteanach an tubaiste timpeallachta é.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2025/01/12/us/californias-worst-wildfires-history.html|teideal=How the Destruction in Los Angeles Ranks in California’s Fire History|údar=Samuel Granados, Nicholas Bogel-Burroughs, Soumya Karlamangla|dáta=2025-01-09|language=en-US|work=The New York Times|dátarochtana=2025-01-10}}</ref> {{Main|Falscaithe i ndeisceart California, Eanáir 2025}} Ar an 28 Bealtaine 2025, bhí an sráidbhaile Blatten san Eilvéis scriosta tar éis intitim oighearshrutha. Toradh athrú aeráide an tubaiste seo, agus na oighearshruthanna agus talamh síorshioctha sa cheantar ag leá. {{Main|Tubaiste Blatten}} . == Féach freisin == * [[Aimsir na bliana 2022]], [[Aimsir na bliana 2023]], [[Aimsir na bliana 2024]], [[Aimsir na bliana 2025]] * [[COP30]] * [[Athrú aeráide in 2023]], [[Athrú aeráide in 2024]] * [[Falscaithe i ndeisceart California, Eanáir 2025]], [[Tubaiste Blatten]], Bealtaine 2025 == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Athrú aeráide]] [[Catagóir:Apacailipteachas]] [[Catagóir:Aimsir na bliana 2025]] [[Catagóir:2025]] [[Catagóir:Eagraíocht Dhomhanda Meitéareolaíochta]] bdquty1qjdk50eaa0a7nqofmj3e3rf6 1272244 1272242 2025-06-30T09:24:33Z TGcoa 21229 /* Aeráid agus tubaistí */ 1272244 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Imeacht}} Bhí teochtaí curiarrachta ar fud an domhain le linn 2024-2025. Ar an 10 Eanáir 2025, dúirt an tseirbhís [[Clár Copernicus|Copernicus]], a dhéanann anailís ar an athrú aeráide, gurbh í an bhliain 2024 ba theo riamh ó cuireadh tús le taifid.<ref>{{Luaigh foilseachán|title='2024 ba theo riamh'-Copernicus|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0110/1490071-2024-ba-theo-riamh-copernicus/|date=2025-01-10|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> [[Íomhá:Climate March 1569 signs (34028131880).jpg|clé|mion|2025: cuireadh cosc ar infheistiú in infreastruchtúr "glas".<ref name=":0" />]] [[Íomhá:FridaysForFuture protest Berlin 2025-03-21 11.jpg|clé|mion|agóid FridaysForFuture i mBeirlín 2025-03-21]] == Aimsir == Ag deireadh na bliana 2024, bhí an chuid is mó taighdeoirí ag súil go mbeadh 2025 beagán níos fuaire ná 2023 agus 2024, mar gheall ar [[El Niño]] 2023-2024. Ceapadh go mbeadh Eanáir 2025 níos fuaire ná Eanáir 2024 mar gheall ar theacht ''[[La Niña]]'' in áit El Niño. Ach a mhalairt ar fad a tharla agus bhris Eanáir 2025 taifead Eanáir 2024.<ref>{{Lua idirlín|url=https://podcasts.apple.com/ca/podcast/8-feabhra-2025-ard-mhacha/id1525428808?i=1000690265747|teideal=Nuacht Mhall (Ard Mhacha)|údar=Conradh na Gaeilge, Londain|dáta=8 Feabhra 2025|language=ga-IE|work=Apple Podcasts|dátarochtana=2025-02-08}}</ref> {{Main|Aimsir na bliana 2025}}Taifead aeráide aon uair amháin eile: bhí mí an Mhárta 2025 an Márta ba theo dár taifeadadh riamh san Eoraip (go dtí sin), dar le [[Clár Copernicus|Copernicus]]<ref>{{Lua idirlín|url=https://climate.copernicus.eu/second-warmest-march-globally-large-wet-and-dry-anomalies-europe|teideal=Second-warmest March globally, large wet and dry anomalies in Europe|údar=Copernicus|dáta=2025-04-08|work=climate.copernicus.eu|dátarochtana=2025-04-09}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.seaandjob.com/worlds-record-breaking-heat-streak-extends-into-march/|teideal=World’s Record-Breaking Heat Streak Extends Into March {{!}} Sea and Job|údar=SEAANDJOB|language=en-US|dátarochtana=2025-04-09}}</ref> agus focal ar bith faoi ar tuairisc.ie nó rte.ie. I dtús mhí Aibreáin in Éirinn, bhí an aimsir "breá" brothallach fós. “In áiteanna éagsúla san Eoraip bhí an Márta ba thirime ann riamh, agus i gceantair eile bhí sé ar an mhí Márta ba fhliche le 47 mbliana,” arsa Coperncus.<ref>{{Lua idirlín|url=https://nos.ie/gniomhaiochas/comhshaol/drochthuar-daeraid-an-phlaineid-e-an-t-ardu-leanunach-teasa/|teideal=Drochthuar d’aeráid an phláinéid é an t-ardú leanúnach teasa|údar=NÓS|dáta=2025-04-10|language=en-US|work=NÓS|dátarochtana=2025-04-15}}</ref> Bhí idir theaspach agus thriomach ar fud na tíre idir 8-11 Aibreán – teaspach de réir Met Éireann agus triomach de réir Uisce Éireann – agus an teocht chomh hard le 21.8 céim i g[[Caisleán na Deirge]] ar an 10 Aibreán.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.bbc.com/weather/articles/c99p142g143o|teideal=Highest temperature of the year reached as hay fever season continues|dáta=2025-04-11|language=en-GB|work=BBC Weather|dátarochtana=2025-04-15}}</ref> Bhí Uisce Éireann ag achainí ar an bpobal a bheith spárálach agus uisce a chaomhnú.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Teocht chomh hard le 20 céim inniu, 21 céim amárach|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0409/1506630-teocht-chomh-hard-le-20-ceim-inniu-21-ceim-amarach/|date=2025-04-09|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> == Polaitíocht == Insealbhaíodh [[Donald Trump]] mar [[Uachtarán na Stát Aontaithe]] den dara huair ar an 20 Eanáir 2025. In óráid a thug sé i d[[Comhdháil na Stát Aontaithe|Teach na Comhdhála]] ar Chnoc an Chaipeatóil, mhaígh Trump go raibh éigeandáil náisiúnta fuinnimh ann agus thug sé le fios go rachfaí i muinín na mianadóireachta idir muir agus thír lena mhaolú. "Drill, baby, drill" an mana a bhí aige ina óráid.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/drill-baby-drill-re-nua-ar-dhath-na-hola-geallta-ag-donald-trump/|teideal=‘Drill baby, drill!’ – ré nua ar dhath na hola geallta ag Donald Trump|údar=Alex Hijmans|dáta=22 Eanáir 2025|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-01-22}}</ref> Bhí cead tugtha ag Trump do chomhlachtaí taiscéalaíochta ola agus gás a bhaint as tailte fairsinge gan mhilleadh in Alasca. Chuir sé maoiniú $300 billiún i dtaca le tionchar ar an gcomhshaol ar ceal ar an toirt; cuireadh cosc ar infheistiú in infreastruchtúr "glas".<ref name=":0">{{Cite news|url=https://www.ft.com/content/fcaf50dc-6779-44d2-a7fa-264df798a4c1?accessToken=zwAGLEuA1crAkdP8r1DcZ3lE0tOn-iZN95ikwQ.MEUCIQC4EVymm-6cEaGaPszaoaREQZhvMgM8WXqXccpQoeNvtAIgLAfnanKXTswXygw47TK8RauKzxtqOMy20EQJ5I8kTzo&sharetype=gift&token=2f4f8a68-c33e-471a-8165-58e71b6369f3|teideal=Donald Trump halts more than $300bn in US green infrastructure funding|údar=Amanda Chu, Jamie Smyth|dáta=2025-01-22|work=Financial Times|dátarochtana=2025-01-22}}</ref> {{Main|Athrú aeráide sna Stáit Aontaithe}} {{Main|Dara téarma Donald Trump}} == Imeachtaí == Reáchtálfar idir 10 Samhain - [[21 Samhain]] [[2023|2024]] i m[[Belém]] na [[An Bhrasaíl|Brasaíle]], COP30 (Comhdháil na bPáirtithe 29) nó [[Comhdháil na Náisiún Aontaithe maidir leis an athrú aeráide, 2025]].<ref>Ciallaíonn COP ‘Comhdháil na bPáirtithe’ agus is ionann na ‘páirtithe’ agus an 197 náisiún a d’aontaigh Creat-Choinbhinsiún na Náisiún Aontaithe maidir leis an Athrú Aeráide i 1992.</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://cop29.az/en/home|teideal=COP29 Azerbaijan - United Nations Climate Change Conference|work=cop29.az|dátarochtana=2024-11-20}}</ref> == Aeráid agus tubaistí == Bhris [[Falscaithe i ndeisceart California, Eanáir 2025|falscaithe amach i Los Angeles agus sna ceantair máguaird]] ar chósta thiar na Stát Aontaithe i mí Eanáir 2025, Ba mhillteanach an tubaiste timpeallachta é.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2025/01/12/us/californias-worst-wildfires-history.html|teideal=How the Destruction in Los Angeles Ranks in California’s Fire History|údar=Samuel Granados, Nicholas Bogel-Burroughs, Soumya Karlamangla|dáta=2025-01-09|language=en-US|work=The New York Times|dátarochtana=2025-01-10}}</ref> {{Main|Falscaithe i ndeisceart California, Eanáir 2025}} Ar an 28 Bealtaine 2025, bhí an sráidbhaile Blatten san Eilvéis scriosta tar éis intitim oighearshrutha. Toradh athrú aeráide an tubaiste seo, agus na oighearshruthanna agus talamh síorshioctha sa cheantar ag leá. {{Main|Tubaiste Blatten}} Ar an 21 Meitheamh 2025, bhí teocht os cionn 35 céim i réigiún Pháras, 38 céim in áiteanna, agus ar an 1 Iúil, 41c+ {{Main|Tonnta teasa na hEorpa, 2025}} == Féach freisin == * [[Aimsir na bliana 2022]], [[Aimsir na bliana 2023]], [[Aimsir na bliana 2024]], [[Aimsir na bliana 2025]] * [[COP30]] * [[Athrú aeráide in 2023]], [[Athrú aeráide in 2024]] * [[Falscaithe i ndeisceart California, Eanáir 2025]], [[Tubaiste Blatten]], Bealtaine 2025 == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Athrú aeráide]] [[Catagóir:Apacailipteachas]] [[Catagóir:Aimsir na bliana 2025]] [[Catagóir:2025]] [[Catagóir:Eagraíocht Dhomhanda Meitéareolaíochta]] n8zl9lo112rlgy6u6y042cn3uo3izsr Rialtas an 34ú Dáil 0 117579 1272193 1266485 2025-06-29T20:30:52Z TGcoa 21229 1272193 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}Ar an 23 Eanáir 2025, fuair [[Micheál Martin]] séala a oifige ó Uachtarán na hÉireann [[Mícheál D. Ó hUigínn|Michael D Higgins]] tar éis don Dáil vótáil i bhfabhar é a cheapadh ina Thaoiseach don dara uair. Sular caitheadh aon vóta, fágadh faoin duine is óige i bpáirtí parlaiminte Fhianna Fáil, [[Albert Dolan]], Micheál Martin a mholadh mar Thaoiseach. 95 Teachta Dála a vótáil ar a shon agus 76 a vótáil ina aghaidh. (Mhol an Teachta Dála [[Mairéad Farrell (polaiteoir)|Mairéad Farrell]] ó Shinn Féin ceannaire a páirtí féin [[Mary Lou McDonald]] don phost),<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0123/1492424-comhaireacht-nua-fogartha-ag-micheal-martin/|teideal=Comhaireacht nua fógartha ag Micheál Martin|údar=Nuacht RTÉ|dáta=23 Eanáir 2025|language=ga-IE}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/airi-an-chomhrialtais-nua-ainmnithe-ag-an-taoiseach-priomhchuram-na-gaeltachta-ar-dhara-calleary/|teideal=Airí an chomhrialtais nua ainmnithe ag an Taoiseach, príomhchúram na Gaeltachta ar Dhara Calleary|údar=tuairisc.ie|dáta=23 Eanáir 2025}}</ref> Beidh Martin ina Thaoiseach go dtí mí na Samhna 2027 nuair a thiocfaidh ceannaire Fhine Gael agus an Tánaiste nua Simon Harris i gcomharbacht air.<ref>{{Luaigh foilseachán|author=tuairisc.ie|date=23 Eanáir 2025|url=https://tuairisc.ie/micheal-martin-tofa-ina-thaoiseach-den-dara-huair/|title=Micheál Martin tofa ina Thaoiseach den dara huair}}</ref> [[Íomhá:Micheál Martin - 9th April 2024 03.jpg|clé|mion|Micheál Martin ar dheis, Simon Harris ar chlé]] == An Chomhaireacht i mí Eanáir 2025 == Taoiseach – [[Mícheál Ó Máirtín|Micheál Martin]] Tánaiste, Aire Gnóthaí Eachtracha agus Trádála, Aire Cosanta – [[Simon Harris]] Aire Caiteachais Phoiblí, Bonneagair, Seirbhísí Poiblí, Athchóirithe agus Digitithe – [[Jack Chambers]] Aire Dlí agus Cirt, Gnóthaí Baile agus Imirce – [[Jim O'Callaghan]] Aire Coimirce Sóisialaí, Aire Gnóthaí Tuaithe, Pobail agus na Gaeltachta – [[Dara Calleary]] Aire Tithíochta, Rialtais Áitiúil agus Oidhreachta – [[James Browne]] Aire Aeráide, Comhshaoil agus Fuinnimh, Aire Iompair – [[Darragh O'Brien]] Aire Breisoideachais, Ardoideachais, Taighde, Nuálaíochta agus Eolaíochta – [[James Lawless]] Aire Leanaí, Míchumais agus Comhionannais – [[Norma Foley]] Aire Airgeadais – [[Paschal Donohoe]] Aire Sláinte – [[Jennifer Carroll MacNeill]] Aire Oideachais agus Óige – [[Helen McEntee]] Aire Talmhaíochta, Bia, Iascaigh agus Mara – [[Martin Heydon]] Aire Fiontar, Turasóireachta agus Fostaíochta – [[Peter Burke]] Aire Ealaíon, Meán, Cumarsáide, Cultúir agus Spóirt – [[Patrick O'Donovan]] Ceapadh [[Mary Butler]] ó Fhianna Fáil mar Phríomh-Aoire an Rialtais agus ceapadh í ina hAire Stáit um meabhairshláinte freisin. Athcheapadh an t-abhcóide sinsearach [[Rossa Fanning]] ina [[Ard-Aighne na hÉireann|Ard-Aighne]]. == Rannpháirtíocht == Ochtar Airí ó Fhianna Fáil agus seachtar ó Fhine Gael a bhí sa Chomhaireacht i mí Eanáir 2025. B'é [[Peter Burke]] ó Fhine Gael an t-aon duine a bhí le leanúint den chúram a bhí air sa rialtas 2020-2024. B'é Charlie McConalogue ó Fhianna Fáil an t-aon duine ón rialtas 2020-2025 nach raibh sa Chomhaireacht nua. Bhí aon duine dhéag ó Chúige Laighean sa Chomhaireacht nua, triúr ó Chúige Mumhan agus duine amháin ó Chúige Chonnacht. (Ar chúl éaga a bhí na hUltaigh).<ref name=":0" /> B'é an Teachta Dála [[Dara Calleary]] an t-aon duine den chúigear déag airí sinsearacha nua gurb as cúige Chonnacht nó cúige Uladh dóibh. Rinne Micheál Martin rogha a tharraing conspóid nuair nár thug sé post mar aire rialtais d’oiread agus bean amháin sa bhreis. Ní raibh ach triúr banairí sa [[Rialtas an 34ú Dáil]] ([[Norma Foley]] ó Fhianna Fáil, agus [[Helen McEntee]] agus [[Jennifer Carroll MacNeill]] ó Fhine Gael). Ní raibh [[Mary Butler]] (an príomhaoire) nó [[Niamh Smyth]] ainmnithe mar airí rialtais ag Micheál Martin.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/ceachtanna-le-foghlaim-ar-gach-taobh-sa-dail/|teideal=Ceachtanna le foghlaim ar gach taobh sa Dáil|údar=Cathal Mac Coille|dáta=25 Eanáir 2025|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-01-26}}</ref> Chuaigh rannpháirtíocht na mban sa rialtas ag an leibhéal is sinsearaí ar gcúl – bhí ceathrar banairí sa [[Rialtas an 33ú Dáil]]. == Airí stáit == Deichniúr airí stáit a bhí ag Fianna Fáil agus ochtar a bhí ag Fine Gael. Cúigear neamhspleách a bhí ann mar chuid den socrú faoinar bunaíodh an rialtas. Bhí brú ar pháirtithe an rialtais a chinntiú go mbeadh cuid mhaith ban i measc na gceapachán i ndiaidh na conspóide faoina laghad ban a ceapadh ina n-airí sinsearacha. Seisear ban a bhí ina n-airí stáit. Tugadh cead ag triúr Mór-Airí Stáit freastal ar chruinnithe den Chomhaireacht ach ní raibh cead acu labhairt iontu. B'iad [[Hildegarde Naughton]] ó Fhine Gael agus na Teachtaí Dála Neamhspleácha ón nGrúpa Réigiúnach [[Seán Canney]] agus [[Noel Grealish]].<ref name=":0" /> * [[Jerry Buttimer]] (FG), an Roinn Forbartha Tuaithe agus Pobail agus Gaeltachta agus an Roinn Iompair (forbairt pobail agus carthanachtaí agus an córas iompair faoin tuath). * [[Thomas Byrne (An Mhí Thoir)|Thomas Byrne]] (FF), gnóthaí Eorpacha (post a bhí ag Byrne cheana, idir 2020-2022) * [[Niamh Smyth]] (FF) sa Roinn Fiontair * [[Jennifer Murnane-O'Connor|Jennifer Murnane O’Connor]] (FF), ina haire stáit sa Roinn Sláinte * [[Emer Higgins]] (FG) a bheidh sa Roinn Caiteachais Phoiblí * [[Charlie McConalogue]] (FF, an t-iar-aire talmhaíochta ó Dhún na nGall), Aire Spóirt, post a bhíonn á shantú ag go leor * [[Colm Brophy]] (FG)m Aire Stáit don Inimirce, agus próifíl ard ag baint léi * [[Niall Collins]] (FF ó Luimneach) athcheaptha ina aire stáit sa Roinn Dlí agus Cirt, ag plé leis an athchóiriú dlí * [[Timmy Dooley]] (FF), Roinn Talmhaíochta * [[Robert Troy]] (FF) ina aire stáit do na comhair chreidmheasa agus seirbhísí airgeadais. d’éirigh sé as; I mí Lúnasa 2022 tháinig sé chun solais gur theip air leasanna maoine a fhógairt.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Robert Troy resigns from Minister of State role|url=https://www.rte.ie/news/politics/2022/0824/1318499-bacik-says-troy-showed-careless-disregard-for-rules/|date=2022-08-24|language=en|author=RTÉ news}}</ref> * [[Michael Moynihan (polaiteoir Corcaíoch)|Michael Moynihan]] (FF) ina Aire Stáit don Oideachas Speisialta * [[Alan Dillon]] (FG), an Roinn Fiontair * [[Kieran O'Donnell|Kieran O’Donnell]] (FG), an Roinn Sláinte agus Tithíochta agus cúram daoine aosta air * [[Neale Richmond]] (FG) ina aire stáit sa Roinn Gnóthaí Eachtracha agus é freagrach as an diaspora * [[John Cummins]] (FG, Port Láirge), ina aire stáit sa Roinn Tithíochta * [[Christopher O’Sullivan]] (FF), freagrach as cúrsaí dúlra, oidhreachta agus bithéagsúlachta * [[Hildegarde Naughton]] (FG), freagrach as daoine atá faoi mhíchumas. * [[Seán Canney]] (Neamhspleách), an Roinn Iompair<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.gov.ie/ga/preasraitis/5d8e6-ministers-obrien-and-canney-launch-slower-speeds-safer-roads-campaign-supporting-road-safety/|teideal=Seolann na hAirí O’Brien agus Canney ‘Luasanna Níos Moille, Bóithre Níos Sábháilte’ - feachtas a thacaíonn le sábháilteacht ar bhóithre.|dáta=2025-01-30|language=ga|work=www.gov.ie|dátarochtana=2025-02-02|archivedate=2025-02-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250202173218/https://www.gov.ie/ga/preasraitis/5d8e6-ministers-obrien-and-canney-launch-slower-speeds-safer-roads-campaign-supporting-road-safety/}}</ref> * [[Noel Grealish]] (Neamhspleách), sa Roinn Talmhaíochta * [[Marian Harkin]] (Neamhspleách), Roinn Breisoideachais * [[Kevin Moran (polaiteoir)|Kevin ‘Boxer’ Moran]] (Neamhspleách), cúram an OPW air * [[Michael Healy-Rae]] (Neamhspleách), ina aire stáit sa Roinn Talmhaíochta == Gaeilge == Bhí seachtar Gaeilgeoir i measc an chúigear déag airí sinsearacha a ceapadh i mí Eanáir 2025, seisear ó Fhianna Fáil agus duine amháin ó Fhine Gael. Is iad an seisear ó Fhianna Fáil an Taoiseach féin, Micheál Martin; Dara Calleary, Jim O’Callaghan; Darragh O’Brien; Norma Foley; agus Jack Chambers. An tAire Cumarsáide Ealaíon agus Meán, Patrick O’Donovan, an t-aon duine de sheachtar airí Fhine Gael a bhfuil dóthain Gaeilge aige le hagallamh beo a dhéanamh leis na meáin Ghaeilge.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/naonur-gaeilgeoiri-ceaptha-ina-n-airi-no-ina-n-airi-stait-sa-rialtas-nua/|teideal=Naonúr Gaeilgeoirí ceaptha ina n-airí nó ina n-airí stáit sa rialtas nua|dáta=2025-01-30|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-02-02}}</ref> Cainteoir líofa Gaeilge é duine amháin den naonúr déag airí stáit nua a d’fhógair an Rialtas , Thomas Byrne ó Fhianna Fáil. Bhí roinnt Gaeilge freisin ag duine de na mórairí stáit nua, Hildegarde Naughton. Ar an aire sinsearach Dara Calleary a raibh príomhchúram na Gaeltachta. Bhí aire sinsearach don Ghaeilge i measc na n-éileamh réamhthoghchán a bhí ag Conradh na Gaeilge.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/23-aire-stait-le-ceapadh-ach-aire-sinsearach-ag-an-ngaeilge-an-geabh-seo/|teideal=23 aire stáit le ceapadh, ach dóchas ann go mbeidh an Ghaeltacht ag aire sinsearach an geábh seo|dáta=2025-01-29|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-02-02}}</ref> == Polasaithe == Gheall Fianna Fáil, Fine Gael agus Sinn Féin roimh an olltoghchán go dtógfaí thart ar 300,000 teach sa stát faoi 2030 dá mbeidís i mbun rialtais.<ref name=":1">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/sprioc-an-rialtais-muinin-a-mhuscailt-i-spriocanna-an-rialtais/|teideal=Sprioc an rialtais – muinín a mhúscailt i spriocanna an rialtais|údar=Cathal Mac Coille|dáta=28 Meitheamh 2025|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-06-29}}</ref><ref>Thaispeáin cuntas teach-thógála 2024 nach 40,000 teach a tógadh in 2024 (mar a bhí á thuar ag Fianna Fáil agus ag Fine Gael roimh an olltoghchán) ach beagán le cois 30,000 teach.</ref> D'éirigh polasaí inimirce an Rialtais níos déine. i gcomparáid leis an 33ú Dáil. Mar shampla, ar an 27 Feabhra 2025, díbríodh grúpa daoine ar chairteitilt chun na [[An tSeoirsia|Seoirsia]]. Bhí an eitilt seo ar an gcéad oibríocht díbeartha ó Éirinn maidir le heitiltí díbeartha. Dúirt an tAire Dlí agus Cirt, [[Jim O'Callaghan]] go raibh na Seoirsigh a díbríodh sa stát go mídhleathach. "Má tá tú ag lorg tearmainn, agus mura bhfuil tú i dteideal tearmann a fháil, níor chóir duit teacht go hÉirinn", a dúirt sé.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=32 duine as an tSeoirsia díbeartha as Éirinn ar eitleán|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0228/1499453-32-duine-as-an-tseoirsia-dibeartha-as-eirinn-ar-eitlean/|date=2025-02-28|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> Foilseoidh an rialtas pleananna i mí Iúil 2025 a léireoidh comhthuiscint go gcaithfear cur chuige forbartha an stáit a fheabhsú ó bhonn.<ref name=":1" /> == Féach freisin == * [[Olltoghchán na hÉireann, 2024]] * [[:Catagóir:Baill den 34ú Dáil|Baill den 34ú Dáil]] * [[An 34ú Dáil]] == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:2025]] [[Catagóir:Rialtas na hÉireann]] [[Catagóir:Dáil Éireann]] [[Catagóir:34ú Dáil]] 6cgup07iepu11pewdd66nn0o6guljv1 Catagóir:1920idí in Éirinn 14 118950 1272175 1264569 2025-06-29T20:16:03Z Taghdtaighde 60452 Curtha i bhfochatagóir 1272175 wikitext text/x-wiki [[Catagóir:20ú haois in Éirinn]] [[Catagóir:1920idí]] c55l16uulnbrumffnxc3f7ibes2ywzn Agóidí na n-inimirceach le linn réimeas Trump 0 119674 1272204 1270208 2025-06-29T22:30:18Z TGcoa 21229 1272204 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Imeacht}} Cuireadh tús le '''agóidí na n-inimirceach sna Stáit Aontaithe le linn réimeas Trump''' ar an 6 Meitheamh 2025, i Los Angeles ar dtús agus i gcathracha eile timpeall na tíre níos déanaí. Bhain an chorraíl le hiarrachtaí na n-oifigeach inimirce sa chathair le ordú díbeartha a chur i bhfeidhm ar inimircigh nach raibh na cáipéisí cuí acu le fanacht sna Stáit Aontaithe.<ref name=":0">{{Luaigh foilseachán|title=Garda Náisiúnta tagtha go Los Angeles ar ordú Trump|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0609/1517444-garda-naisiunta-tagtha-go-los-angeles-ar-ordu-trump/|date=2025-06-09|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> Gníomh gríosaithe de chuid Trump agus Stephen Miller (a chomhairleoir)<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Stephen Miller (advisor)|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Stephen_Miller_(advisor)&oldid=1297694870|journal=Wikipedia|date=2025-06-27|language=en}}</ref> a bhí ann, is cosúil agus ag iarraidh aird a bhaint den raic a bhí ar siúl sa Teach Bán ag an am.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.bbc.com/audio/play/p0lhqjc2|teideal=BBC Audio {{!}} Americast {{!}} Did Donald Trump deliberately provoke the LA protests?|language=en-GB|work=www.bbc.com|dátarochtana=2025-06-29}}</ref> [[Íomhá:Governor Newsom Delivers Major Address to Californians.webm|clé|mion|250x250px|Físeán: Óráid Governor Newsom, 10 Meitheamh]] [[Íomhá:Seattle - demonstration on behalf of David Huerta (SEIU) - 2025-06-09 - chanting 01.webm|clé|mion|Físeán:agóíd i Seattle, 9 Meitheamh]] [[Íomhá:U.S. Marines arrive in greater Los Angeles area to support Task Force 51 DOD 111065101 June 9 2025.webm|clé|mion|Físeán: imlonnaíodh Muirshaighdiúirí na Stát Aontaithe ar fud Los Angeles, 9 Meitheamh]] == Freagairt == Ar an 9 Meitheamh, tháinig thart ar 2,000 comhalta de Gharda Náisiúnta na Stát Aontaithe go Los Angeles ar ordú Donald Trump le súil smacht a fháil, a dúirt sé, ar an gclampar a bhí tarraingthe ag léirsithe sa chathair sin. Ansin imlonnaíodh Muirshaighdiúirí na Stát Aontaithe ar fud na cathrach, gníomh gríosaithe eile. I ráiteas ón Teach Bán, dúradh go bhfaca cách an chíor thuathail, an foréigean agus an aindleathacht in Los Angeles, agus nach raibh aon rogha eile ag an Uachtarán ach an Garda Náisiúnta a chur ann. Tháinig 4,000 eile ar an 11 Meitheamh. Go hiondúil, ní chuirtear amach saighdiúirí ná an Garda Náisiúnta ach nuair nach bhfuil sé d'acmhainn ag na húdaráis shibhialta dul i ngleic le corraíl shibhialta. Dúirt Gobharnóir California [[Gavin Newsom]] go raibh ordú Trump mídhleathach agus gur in olcas a rachas an scéal sa chathair dá bharr. D'iarr Gavin Newsom ar Trump a ordú a chur ar neamhní agus an Garda Náisiúnta a tharraingt siar; gníomh deachtóra a bhí ann seachas gníomh Uachtaráin, a mhaígh Newsom. Chuir an Gobharnóir i leith Trump freisin gur ag iarraidh géarchéim a chruthú a bhí sé. Ní raibh aon ghlacadh ag an rialtas in Washington le maíomh Newsom, dar ndóigh.<ref name=":0" /> Ar an 9 Meitheamh, bhí agóidí i naoi gcathair eile ar a laghad ar fud na Stát Aontaithe, lena n-áirítear Nua-Eabhrac, Filideilfia agus San Francisco. caoil póilíní "airm neamh-mharfacha" le léirsitheoirí in Austin, Texas.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Muirshaighdiúirí curtha go Los Angeles ag Rialtas Mheiriceá|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0610/1517628-muirshaighdiuiri-curtha-go-los-angeles-ag-rialtas-mheiricea/|date=2025-06-10|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> Thug Rúnaí Cosanta Mheiriceá, [[Pete Hegseth]], le fios go bhféadfaí an t-arm a chur i Los Angeles mura gcuirfí deireadh leis an "bhforéigean". An lá dár gcionn, ar an 10 Meitheamh, bhí cathlán muirshaighdiúirí curtha go Los Angeles ag Hegseth chun dul i ngleic, a deir sé, leis na caismirtí sa chathair sin. 700 saighdiúir a bhí i gceist agus bhí siad ar dualgas in Los Angeles. == Féach freisin == * [[Dara téarma Donald Trump]] * [[Círéibeacha Los Angeles na bliana 1992]] == Tagairtí == {{reflist}}{{síol}} [[Catagóir:2025]] [[Catagóir:Dara téarma Donald Trump]] [[Catagóir:Inimirce go dtí na Stáit Aontaithe]] [[Catagóir:Stair na Stát Aontaithe]] [[Catagóir:Agóidí bainteach leis an inimirce]] [[Catagóir:Círéibeacha]] 1mbtmgysuxnnzry19zhvaa1os4j659b 1272205 1272204 2025-06-29T22:33:46Z TGcoa 21229 1272205 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Imeacht}} Cuireadh tús le '''agóidí na n-inimirceach sna Stáit Aontaithe le linn réimeas Trump''' ar an 6 Meitheamh 2025, i Los Angeles ar dtús agus i gcathracha eile timpeall na tíre níos déanaí. Bhain an chorraíl le hiarrachtaí na n-oifigeach inimirce sa chathair le ordú díbeartha a chur i bhfeidhm ar inimircigh nach raibh na cáipéisí cuí acu le fanacht sna Stáit Aontaithe.<ref name=":0">{{Luaigh foilseachán|title=Garda Náisiúnta tagtha go Los Angeles ar ordú Trump|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0609/1517444-garda-naisiunta-tagtha-go-los-angeles-ar-ordu-trump/|date=2025-06-09|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> Gníomh gríosaithe de chuid Trump agus Stephen Miller (a chomhairleoir)<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Stephen Miller (advisor)|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Stephen_Miller_(advisor)&oldid=1297694870|journal=Wikipedia|date=2025-06-27|language=en}}</ref> a bhí ann, is cosúil agus ag iarraidh aird a bhaint den raic a bhí ar siúl sa Teach Bán ag an am.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.bbc.com/audio/play/p0lhqjc2|teideal=BBC Audio {{!}} Americast {{!}} Did Donald Trump deliberately provoke the LA protests?|language=en-GB|work=www.bbc.com|dátarochtana=2025-06-29}}</ref> [[Íomhá:Governor Newsom Delivers Major Address to Californians.webm|clé|mion|250x250px|Físeán: Óráid Governor Newsom, 10 Meitheamh]] [[Íomhá:Seattle - demonstration on behalf of David Huerta (SEIU) - 2025-06-09 - chanting 01.webm|clé|mion|Físeán:agóíd i Seattle, 9 Meitheamh<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/us-news/2025/jun/09/la-protests-david-huerta-ice-raid|teideal=Labor unions around US demand release of union leader arrested in LA protest|údar=Michael Sainato, Chris Stein|dáta=2025-06-09|language=en-GB|work=The Guardian|dátarochtana=2025-06-29}}</ref>]] [[Íomhá:U.S. Marines arrive in greater Los Angeles area to support Task Force 51 DOD 111065101 June 9 2025.webm|clé|mion|Físeán: imlonnaíodh Muirshaighdiúirí na Stát Aontaithe ar fud Los Angeles, 9 Meitheamh]] == Freagairt == Ar an 9 Meitheamh, tháinig thart ar 2,000 comhalta de Gharda Náisiúnta na Stát Aontaithe go Los Angeles ar ordú Donald Trump le súil smacht a fháil, a dúirt sé, ar an gclampar a bhí tarraingthe ag léirsithe sa chathair sin. Ansin imlonnaíodh Muirshaighdiúirí na Stát Aontaithe ar fud na cathrach, gníomh gríosaithe eile. I ráiteas ón Teach Bán, dúradh go bhfaca cách an chíor thuathail, an foréigean agus an aindleathacht in Los Angeles, agus nach raibh aon rogha eile ag an Uachtarán ach an Garda Náisiúnta a chur ann. Tháinig 4,000 eile ar an 11 Meitheamh. Go hiondúil, ní chuirtear amach saighdiúirí ná an Garda Náisiúnta ach nuair nach bhfuil sé d'acmhainn ag na húdaráis shibhialta dul i ngleic le corraíl shibhialta. Dúirt Gobharnóir California [[Gavin Newsom]] go raibh ordú Trump mídhleathach agus gur in olcas a rachas an scéal sa chathair dá bharr. D'iarr Gavin Newsom ar Trump a ordú a chur ar neamhní agus an Garda Náisiúnta a tharraingt siar; gníomh deachtóra a bhí ann seachas gníomh Uachtaráin, a mhaígh Newsom. Chuir an Gobharnóir i leith Trump freisin gur ag iarraidh géarchéim a chruthú a bhí sé. Ní raibh aon ghlacadh ag an rialtas in Washington le maíomh Newsom, dar ndóigh.<ref name=":0" /> Ar an 9 Meitheamh, bhí agóidí i naoi gcathair eile ar a laghad ar fud na Stát Aontaithe, lena n-áirítear Nua-Eabhrac, Filideilfia agus San Francisco. caoil póilíní "airm neamh-mharfacha" le léirsitheoirí in Austin, Texas.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Muirshaighdiúirí curtha go Los Angeles ag Rialtas Mheiriceá|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0610/1517628-muirshaighdiuiri-curtha-go-los-angeles-ag-rialtas-mheiricea/|date=2025-06-10|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> Thug Rúnaí Cosanta Mheiriceá, [[Pete Hegseth]], le fios go bhféadfaí an t-arm a chur i Los Angeles mura gcuirfí deireadh leis an "bhforéigean". An lá dár gcionn, ar an 10 Meitheamh, bhí cathlán muirshaighdiúirí curtha go Los Angeles ag Hegseth chun dul i ngleic, a deir sé, leis na caismirtí sa chathair sin. 700 saighdiúir a bhí i gceist agus bhí siad ar dualgas in Los Angeles. == Féach freisin == * [[Dara téarma Donald Trump]] * [[Círéibeacha Los Angeles na bliana 1992]] == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:2025]] [[Catagóir:Dara téarma Donald Trump]] [[Catagóir:Inimirce go dtí na Stáit Aontaithe]] [[Catagóir:Stair na Stát Aontaithe]] [[Catagóir:Agóidí bainteach leis an inimirce]] [[Catagóir:Círéibeacha]] [[Catagóir:Inimirce]] 5wvto79t2t7mm2et0qy8b01p499jbrd Áras Máithreacha agus Naíonán Thuama 0 119685 1272206 1270203 2025-06-29T22:55:09Z TGcoa 21229 /* Árais eile */ 1272206 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}Osclaíodh '''Áras Máithreacha agus Leanaí''' '''an Bon Secours'''<ref>i mBéarla, "Bon Secours Mother and Baby Home", nó "The Home"</ref> i d[[Tuaim]], Contae na Gaillimhe sa bhliain 1925. Bhí na siúracha Bon Secours i bhfeighil an Árais. Dúnadh an tÁras in 1961. In 2014 tosaíodh ag cur ceisteanna go poiblí faoin adhlacadh a fuair beagnach 800 leanbh agus páiste beag a bhásaigh san Áras le linn tréimhse 36 bliain, ó 1925 go 1961, tráth a raibh sé faoi úinéireacht Chomhairle Chontae na Gaillimhe agus faoi stiúir mhná rialta de chuid Ord na mBon Secours. Leagadh an t-ionad sna 1960í agus tógadh eastát tithe ann tús na 1970í.<ref name=":2">{{Luaigh foilseachán|title=Réamh-thochailt Áras Leanaí & Máithreacha i dTuaim|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0616/1518720-reamh-thochailt-aras-leanai-maithreacha-i-dtuaim/|date=2025-06-16|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> Níor coinníodh taifid ar adhlacadh 796 leanbh a fuair bás san Áras le linn 1925-1961. Ba í an staraí áitiúil [[Catherine Corless]] a tharraing aird ar an scannal a chéaduair in 2014.<ref name=":1">{{Luaigh foilseachán|title=Tús le cur le tochailt i dTuaim an Luan beag seo|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0611/1517864-tus-le-cur-le-tochailt-i-dtuaim-an-luan-beag-seo/|date=2025-06-11|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> [[Íomhá:TuamMap1918-10560.gif|clé|mion|Teach na mbocht, Tuaim, 1918]] == 19ú haois == Tógadh teach na mbocht ar shuíomh sé acra ar Bhóthar Bhaile Átha Cliath, i dTuaim idir 1840 agus 1841. Bhí an foirgneamh bunaithe ar dhearadh caighdeánach a bhíodh ann do thithe na mbocht agus bhí lóistín ann do 800 bochtán. == 20ú haois == Úsáideadh iartheach na mbocht mar bheairic mhíleata, d’arm na Breataine ar dtús, agus ina dhiaidh sin do shaighdiúirí an tSaorstáit i rith an [[Cogadh Cathartha na hÉireann|Chogaidh Chathartha]] (1922–23). I mí na Bealtaine 1924, chuaigh údaráis na Gaillimhe i dteagmháil leis an Aire Cosanta chun seilbh ar iarcheardlann/beairic mhíleata a iarraidh i dTuaim, Co. na Gaillimhe. Rinneadh socruithe go dtabharfaí an foirgneamh ar láimh do shiúracha Bon Secours, a raibh orthu bogadh amach as a n-áras leanaí i n[[Gleann na Madadh]], Co. na Gaillimhe.<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://ncca.ie/media/0ivdt4c5/jc-hist-timeline-u2_ga_final.pdf|teideal=Stair na Sraithe Sóisearaí|údar=ncca.ie|dátarochtana=2025}}</ref> D’aistrigh na siúracha Bon Secours ó Ghleann na Madadh chuig an áras Máithreacha agus Naíonán nua i dTuaim, Co. na Gaillimhe ar an 2 Meitheamh 1925. Bhí 87 páiste agus 26 máthair in éineacht leo. In 1927 suiteáladh soilsiú leictreach in áras Thuama. Thug stiúrthóir oibreacha uisce Thuama cuairt air i mí na Nollag 1929 agus fuair sé amach nár leor an brú uisce i rith an lae le gabháil chomh fada leis an áras; ní fhéadfadh sé ach uisce a fháil ó chóras uisce an bhaile san oíche, seachas sin bhí sé ag brath ar uisce báistí a bailíodh in umar. Sa bhliain 1931, socraíodh comhaontú le Comhairle Contae Mhaigh Eo le mná agus páistí ón gcontae sin (chomh maith le Gaillimh) a ligean isteach in áras Máithreacha agus Naíonán Thuama. Sa bhliain 1935, osclaíodh aonad máithreachais in áras Thuama. Roimhe sin, thugadh máithreacha páistí ar an saol san ospidéal i gcathair na Gaillimhe agus d’aistrítí iad ina dhiaidh sin go háras Thuama. Rinne rúnaí fochoiste de Bhord Sláinte na Gaillimhe a bhí freagrach as áras Thuama cur síos go raibh an córas séarachais a bhí san áras ag an am lochtach, ‘nach raibh ann ach draenacha gan phíopaí ag gabháil chuig dabhach shéarachais lasmuigh’.<ref name=":0" /> In 1936, cuireadh tús le hobair ar chóras nua séarachais d’áras Máithreacha agus Naíonán Thuama. Cuireadh é sin i gcrích faoi dheireadh sa bhliain 1940; is fearr déanach ná riamh. In 1937 cláraíodh an t-áras faoin Acht um Chlárú Tithe Máithreachais (1934) i mí na Nollag 1937, rud a chiallaigh go raibh an t-aonad máithreachais san áras faoi réir cigireachtaí stáit as sin amach. Sa bhliain 1943 a bhí an líon is mó breitheanna bliantúla a taifeadadh, nuair a rugadh/glacadh isteach 143 naíonán in áras Thuama. Sa bhliain 1944, dúirt Miss Clandillon, cigire de chuid na Roinne Rialtais Áitiúil agus Sláinte Poiblí, go raibh líon na bpáistí agus na máithreacha i dTuaim ró-ard agus go raibh gá le córas lóistín (altramas) chun na huimhreacha a laghdú. Nuair a rinne an Roinn cigireacht in 1945, thuairiscigh sí go raibh an mátrún ag iarraidh agus chreid an cigire dá gcuirfí téamh lárnach isteach, go bhféadfadh sin líon na naíonán a fuair bás i rith an gheimhridh a laghdú. Sa bhliain 1947, cheadaigh an t-údarás áitiúil an méid peinicilline a theastaigh ón Dochtúir Costello (an t-oifigeach leighis d’áras Thuama) a cheannach ‘mar gheall ar an eipidéim bhruitíní san áras’. I mí Nollag na bliana céanna, tugadh cead peinicillin a cheannach chun cóir leighis a chur ar dhaoine a raibh an fliú orthu. Nuair a rinneadh cigireacht ar Thuaim in 1947, bhí seomra leithlisithe amháin san aonad máithreachais do mhná a bhí ag saolú páiste. Ní raibh aon aonad leithlisithe ann do mhná/pháistí a bhí díreach i ndiaidh teacht lena chinntiú nár scaip siad galair thógálacha ar dhaoine eile san áras. I mí na Nollag 1947, chuir an tSiúr Hortense (an Máthair-Uachtarán) in iúl don údarás áitiúil nach bhféadfadh sí íoc as soláthairtí agus éadaí murar méadófaí an táille sheachtainiúil do mháithreacha agus do pháistí.<ref name=":0" /> In 1948 cháin Miss Clandillon an cleachtas maidir le páistí a chur ar lóistín (ar altramas) le máithreacha altrama scothaosta. Sonraíodh sa chigireacht i mí na Bealtaine 1950 go raibh triúr naíonán nuabheirthe sa naíolann ach nach raibh na gnáthéadaí leapa, na braillíní, na clúdaigh philiúir, na caipíní tochta, etc., ar na cliabháin. Bhí naíonán amháin ann a raibh blaincéad mór liath timpeall air. Bhí geansaithe seanchaite ar bheirt eile. Dúirt an cigire ‘Ceapaim gur cheart go mbeadh na cliabháin agus na naíonáin gléasta mar is ceart’. Nuair a bhreathnaigh Príomhoifigeach Leighis na Roinne Sláinte ar thuarascáil chigireachta mhí na Bealtaine 1950, mhol sé gur cheart imscrúdú a dhéanamh ar ráta básmhaireachta na naíonán san Áras. Thuairiscigh an coiste cuairte i mí Lúnasa 1950 gurbh iad na nithe ba phráinní ar theastaigh aird uathu ná deisiúcháin ar an urlár sa naíolann, na leithris agus an córas téimh lárnaigh. Chuir siad síos ar an áras mar ‘áras an-ghlan agus áit a bhfuil caoi mhaith air agus ag feidhmiú go hiontach nuair a mheabhraítear na dálaí faoina bhfuil na mná rialta ag obair’. Sa bhliain 1951, agus é 87 bliain d’aois, d’éirigh an Dochtúir Costello as a phost mar dhochtúir oifigiúil don Áras. Sa bhliain 1952, d’éirigh le hiarratas an Mháthair-Uachtaráin ar mhéadú ar an táille sheachtainiúil ó na húdaráis áitiúla do shiúracha Bon Secours le máithreacha agus páistí a choinneáil ó 12 scilling 6d go 18 scilling. Scríobh innealtóir áitiúil litir chuig Ardeaspag Thuama ag iarraidh air rud éigin a dhéanamh faoin bplean a bhí ann an Máthair-Uachtarán Hortense a aistriú ó áras Thuama go dtí an Cóbh, i gCorcaigh. Scríobh an tArdeaspag chuig Uachtarán Réigiúnach ord Bon Secours, ach leag sé béim sa litir nár theastaigh uaidh cur isteach ar ghnó an oird. I mí Eanáir 1953, méadaíodh an táille sheachtainiúil ó na húdaráis áitiúla do shiúracha Bon Secours chun máithreacha agus páistí a chothabháil go £1. Fuarthas amach i gcigireacht ar áras Thuama in 1956, má bhí naíonán tinn, gur thug a máthair aire dóibh i seomra breise. Cháin an chigireacht gur chodail cailín aimsire sa bharda céanna le hothair agus gur úsáideadh cistinéad mar naíolann ó am go chéile. Sa bhliain 1957, mhaígh dochtúir áitiúil gur bhailigh Comhairle Chontae na Gaillimhe íocaíochtaí arbh fhiú £4,000 iad ó thuismitheoirí áirithe ban in áras Thuama agus ó aithreacha (buachaillí feirme bochta nó saothraithe den chuid is mó) páistí a rugadh san Áras. Rinne an Chomhairle Chontae iarracht freisin airgead a bhailiú ó mháithreacha/sheantuismitheoirí na bpáistí a d’fhan san Áras tar éis dá máithreacha imeacht. Bhí an tuarascáil a bhain leis an gcuairt a thug oifigigh na Roinne Sláinte ar Thuaim i mí na Samhna 1959 an-cháinteach faoi na dálaí ansin. Bhí an t-íosmhéid troscáin agus áiseanna súgartha sna seomraí lae. Bhí liathróid rubair agus dhá shuíochán sa seomra do pháistí beagán níos sine. Ní raibh clúdach urláir ar bith ann; bhí páistí idir bliain agus dhá bhliain d’aois cosnocht. Ba bhaol mór dóiteáin iad na suanliosanna agus páistí ina gcodladh ar an dara nó ar an gcéad urlár i mbardaí móra theach na mbocht agus ní raibh siad roinnte; ní raibh ‘córas teasa ar bith’ ag go leor acu, ní raibh clúdach urláir ann agus ní raibh troscán ar bith ann seachas leapacha agus cliabháin. Nuair a chinn an Roinn Sláinte in 1959 gur cheart an t-áras a dhúnadh, dúirt Miss Reidy, cigire de chuid na Roinne a bhfuil an chuma ar an scéal gur thug sí cuairt ar an áras roinnt uaireanta, go raibh feabhas mór tagtha air le 12 mhí anuas (bhí bréagáin faighte agus páistí eagraithe ina ngrúpaí súgartha) agus gur theastaigh ó Shiúracha Bon Secours feabhas níos mó a chur air. I dtuairisc na bliana 1960 ar Phroibhinse na hÉireann de Shiúracha Bon Secours, rinneadh cur síos ar a gcuid oibre i dTuaim mar ‘obair thar a bheith gar do Chroí ár dTiarna Diaga’. Bhí faitíos orthu go ndúnfadh Tuaim mar gheall ar laghdú ar líon na ndaoine ann mar go mbeadh sé neamheacnamaíoch é a choinneáil oscailte. Ar an 27 Iúil 1960, cheadaigh an tAire Sláinte dúnadh áras Thuama agus na páistí a aistriú chuig institiúidí eile. Ar an 16 Meán Fómhair 1961, thiontaigh Julia Carter, in éineacht leis an bhfeighlí John Cunningham agus an tAltra Burke, an eochair san Áras den uair dheireanach. I measc na gcúiseanna a tugadh leis an áras a dhúnadh, dúradh gur baol dóiteáin a bhí san fhoirgneamh agus go raibh na costais ró-ard lena dheisiú, go raibh titim i líon na mban a bhí á dtabhairt isteach agus go raibh spásanna ar fáil in institiúidí eile do na daoine a d’fhan in áras Thuama. In 1971 leagadh foirgneamh an árais Máithreacha agus Naíonán i dTuaim agus tógadh eastát nua tithíochta faoi úinéireacht na comhairle ar an suíomh.<ref name=":0" /> [[Íomhá:Mass grave of the Bon Secours Mother and Baby Home,Tuam, Galway.jpg|clé|mion|áit adhlactha ?]] == 21ú haois == Taighde éachtach a rinne staraí as an áit, Catherine Corless, a léirigh go raibh leanbháin curtha san áit a mbíodh ionad séarachais an Árais, agus taisí naíonán agus leanaí adhlactha inti. Chuir sí an t-eolas sin os comhair an tsaoil mhóir i 2014.<ref>{{Lua idirlín|url=http://motherandbabyhome.com/booklet.pdf|teideal=The Home|údar=Catherine Corless|dáta=2014|dátarochtana=2023|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140618012342/http://motherandbabyhome.com/booklet.pdf|archivedate=2014-06-18}}</ref> Fuair sí amach nach raibh taifead adhlactha ar fáil ach do bheirt den 796 leanbh a raibh teastas báis ann dóibh. Tharraing sí aird na cruinne ar an gcleachtas a bhí ag údaráis Stáit agus údaráis Eaglasta sa tír cuid mhaith den 20ú Aois nuair a cuireadh iallach ar mhná a bhí ag súil le gasúr agus gan iad pósta a ghabháil isteach in Árais Leanaí agus Máithreacha a bhí ar fud na tíre.<ref name=":2" /> Bunaíodh an [[Coimisiún Imscrúdúcháin Árais Máithreacha agus Leanaí, 2021|Coimisiún Imscrúdúcháin Árais Máithreacha agus Leanaí]] in 2015 de bharr a cuid [[taighde]]. Ní i reilig a cuireadh na leanaí, agus dúradh i dtuarascáil a foilsíodh 2017, go raibh "líon suntasach cnámhiarsmaí daonna" curtha san áit a gcuirtí camras ón áras. Cuireadh tús ar an 15 Mheithimh 2025 le tochailt san áit a mbíodh an tÁras le súil teacht ar chnámhiarsmaí cuid de na leanaí a cuireadh ansin.<ref>{{Lua idirlín|url=https://uk.news.yahoo.com/opening-pit-dig-remains-800-165500944.html|teideal=Dig for remains of 800 infants at former 'mother and baby home' in Ireland begins|dáta=2025-06-15|language=en-GB|work=Yahoo News|dátarochtana=2025-06-29}}</ref> Bhí cuid mhaith réamhoibre agus suirbhéanna talún déanta ar an láthair le roinnt míonna, lena n-áirítear anailís topagrafachta agus ithreach.<ref name=":1" /> Cuireadh limistéar 5,000 méadar cearnach faoi fhiosrú dlí-eolaíoch agus dí-adhlacadh na coirp (faoi stiúir Oifig an Stiúrthóra um Idirghabháil Údaraithe, Tuaim, an ODAIT, a bunaíodh in 2022). === Árais eile === I 2021 dheimhnigh an Coimisiún Imscrúdúcháin gur bhásaigh os cionn 9,000 gasúr in 18 Áras a bhí faoi fhiosrú acu - 15% den líon gasúr sa n-iomlán.<ref name=":2" /> == Féach freisin == * [[Árais máithreacha agus naíonán agus tithe Maigdiléana in Éirinn]] * [[Cásanna mí-úsáid ghnéis in Éirinn de chuid na hEaglaise Caitlicí]] * [[Tithe Maigdiléanacha]] * [[Catherine Corless]], an staraí áitiúil i d[[Tuaim]] * [[Coimisiún Imscrúdúcháin Árais Máithreacha agus Leanaí, 2021]] == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:20ú haois in Éirinn]] [[Catagóir:Eaglais Chaitliceach Rómhánach]] [[Catagóir:Cúram leanaí]] [[Catagóir:2021]] [[Catagóir:Scannail Pholaitiúla in Éirinn]] [[Catagóir:Tithe Maigdiléana]] [[Catagóir:Tuaim]] [[Catagóir:Stair Chontae na Gaillimhe]] 2vkdxnf0oj0yg5qmtzoj3b4bm8na00e Lámhach pholaiteoirí Minnesota 2025 0 119804 1272201 1270426 2025-06-29T21:52:48Z TGcoa 21229 1272201 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Imeacht}} Ar an 14 Meitheamh 2025, mharaigh Vance Boelter, tréadaí agus iar-shaighdiúir tuarastail, Seanadóir de chuid na nDaonlathach i Stát Minnesota agus a fear céile. Dhá lá níos déanaí, bhí Boelter cúisithe i mbeirt a mharú agus i n-iarracht beirt eile a mharú.<ref name=":0">{{Luaigh foilseachán|title=Fear gafa faoi Sheanadóir i Meiriceá agus a céile a dhúnmharú|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0616/1518762-fear-gafa-faoi-sheanadoir-i-meiricea-agus-a-ceile-a-dhunmharu/|date=2025-06-16|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}</ref> [[Íomhá:Melissa Hortman at One Minnesota Budget Bill Signing (cropped).jpg|clé|mion|294x294px|An Seanadóir Stáit Melissa Hortmann]] [[Íomhá:CC-TV still of Vance Luther Boelter, released by the FBI.png|clé|mion|356x356px|Vance Boelter]] == Imeachtaí == I bhfad amach ar an eite dheis, bhí baint ag Boelter (tréadaí soiscéalach agus 57 bliain d'aois ag an am) le hinstitiúidí craobhscaoileadh creidimh. Saighdiúir tuarastail a bhí ann a chaith seal i nGaza agus san Afraic.<ref name=":0" /> Ar an 14 Meitheamh, d'fhág Boelter feithicil a bhí cosúil le feithicil póilíní os comhair tigh Hoffman, John Hoffman, Seanadóir de chuid na nDaonlathach i Stát Minnesota. Bhí liosta sa gcarr ag fear an ghunna de pholaiteoirí, Hoffman san áireamh. Agus bhí 3 raidhfil AK-47 agus gunna láimhe aige. Chuir Boelter 9 bpiléar i John Hoffman, agus 8 bpiléar ina bhean chéile, Yvette Hoffman (míorúilt a bhí ann gur tháinig siad slán; gortaithe go dona, tháinig biseach orthu ar ball). Tamall níos déanaí, cúpla míle ó láthair an chéad ionsaí. mharaigh sé Melissa Hortmann, Seanadóir eile de chuid na nDaonlathach i Stát Minnesota agus a fear céile Mark Hortmann i mbruachbhaile Brooklyn Park i Minneapolis.. Mharaigh sé an madra teaghlaigh chomh maith. Bhíothar sa tóir ar Vance Boelter ar feadh dhá lá ; rugadh air faoi dheireadh i bhfolach i gcoill. Bhí sé cúisithe as beirt a dhúnmharú agus as iarracht a dhéanamh beirt eile a dhúnmharú. Bhí sé cúisithe i ndúnmharú Melissa Hortmann agus i ndúnmharú a fir céile Mark Hortmann. Bhí sé cúisithe freisin i lámhach John Hoffman, agus a bhean chéile Yvette Hoffman. Dúirt Gobharnóir an Stáit [[Tim Walz]] (Daonlathach) gur "dearcadh polaitiúil ba chion tsiocair" leis an marú agus leis an iarracht ar mharú.<ref name=":0" /> == Féach freisin == * [[Tim Walz]] == Tagairtí == {{reflist}}{{síol-us}} [[Catagóir:2025]] [[Catagóir:Minnesota]] [[Catagóir:Dara téarma Donald Trump]] [[Catagóir:Eachtraí lámhaigh]] 86f497um5kpc00i1zgvsmwvar2gv6w2 Loch Éadaoine 0 119812 1272215 1271303 2025-06-30T05:05:30Z InternetArchiveBot 47196 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1272215 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Tá ''' Loch Éadaoine ''' ({{lang-en| Lough Eidin}} nó fosta '' Lough Drumharlow '') suite díreach taobh thiar de {{h|Cora Droma Rúisc}}, ar abhainn [[An Bhúill|na Búille]] agus í ag dul sa [[An tSionainn|tSionainn]] isteach.<ref>The Shannon Guide (Baile Átha Cliath, 1970), Boyle River</ref> == Fiadhúlra == Is iad [[Róiste]], [[bran (iasc)]], [[breac donn]] agus [[ruán]] na héisc le fáil ann.<ref>{{lua idirlín | url=http://www.activeirishangling.com/78-features/325-three-men-in-a-boat.html | teideal=Three Men in a Boat - Active Irish Angling | údar=Dave }}{{Dead link|date=Meitheamh 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{lua idirlín | url = http://discovertheshannon.com/listings/drumharlow-lake/ | teideal=Drumharlow Lake - Cruise Shannon | work=Cruise Shannon }}</ref> Tá [[talamh calaidh]] fairsing ar bhruach an locha. Moltar go mbeidh [[Limistéar Oidhreachta Nádúrtha]] ann dá bharr. Cothaíonn ealta [[Gé bhánéadanach|géanna bánéadanacha]] (''Anser albifrons flavirostris'') ann.<ref>{{lua idirlín | url=http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf | teideal=2005 Ecology | dátarochtana=28ú Nollaig 2015 | archive-url=https://wayback.archive-it.org/10702/20160428111743/http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf | archive-date=28ú Aibreán 2016 | url-status=dead | archivedate=2016-04-28 | archiveurl=https://wayback.archive-it.org/10702/20160428111743/http://www.heritagecouncil.ie/fileadmin/user_upload/Publications/Inland_Waterways/WCS2005/2005_Ecology.pdf }}</ref> == Regatta == Eagraíodh regatta ar an loch sa bhliain 1895, ach ní choíche óir go bhfuil an loch ró-bheag. == Tagairtí == {{reflist}} {{síol-tír-ie}} {{DEFAULTSORT:Eadaoine, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Ros Comáin]] 615ql8gutr7adqvfiteygmxs6lslzu5 Partij voor de Vrijheid 0 119839 1272226 1270904 2025-06-30T07:59:24Z TGcoa 21229 1272226 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}} Bhunaigh [[Geert Wilders]] an '''Partij voor de Vrijheid''' ''('''''PVV''''')<ref>Páirtí voor de Vrijheid</ref>,'' 'Páirtí ar son na Saoirse'<ref>"Páirtí na Saoirse", "Páirtí don tSaoirse" nó '''Party for Freedom''<nowiki/>'</ref> san Ísiltír in 2006, páirtí frith-inimirce, Ioslamafóibeach agus frith-Eorpach.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/wir-haben-es-nicht-gewusst-fas-na-hioslamafoibe-san-eoraip-agus-i-meiricea-thuaidh/|teideal=Wir haben es nicht gewüsst: fás na hIoslámafóibe san Eoraip agus i Meiriceá Thuaidh|údar=Alex Hijmans|dáta=9 Nollaig 2015|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2023-11-23}}</ref> [[Íomhá:Geert Wilders tijdens een politieke campagne in Spijkenisse.jpg|clé|mion|304x304px|[[Geert Wilders]] in 2017]] === 2024-2025 === [[Íomhá:Dick_Schoof,_November_2024.jpg|clé|mion|293x293px|[[Rialtas Schoof|Dick Schoof]] in 2024]] Chuaigh [[Rialtas Schoof]] san [[An Ísiltír|Ísiltír]], rialtas i bhfad amach ar an eite dheis, i mbun oibre ar an 2 Iúil 2024. Dick Schoof de chuid an PVV a bhí i gceannas ar an gcomhrialtas Chun comhrialtas a bhunú, tháinig le chéile an PVV , na feirmeoirí feargacha (an BBB), na nualiobrálaigh (an VVD) agus "deistapóirí"<ref>polaiteoirí a thapaíonn a ndeis</ref> an NSC.<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/ni-theastaionn-o-geert-wilders-agus-a-chomradaithe-go-leifeadh-an-pobal-leabhair/|teideal=Ní theastaíonn ó Geert Wilders agus a chomrádaithe go léifeadh an pobal leabhair|údar=Alex Hijmans|dáta=1 Meitheamh 2024|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-06-08}}</ref> Thit an rialtas as a chéile ar an 3 Meitheamh 2025. Níor éirigh leis an rialtas bliain féin a bhaint amach i gcumhacht. Dar le Wilders, ní dhearna an rialtas dóthain chun stop a chur le teacht iarrthóirí tearmainn agus inimirceach mídhleathach chun na hÍsiltíre – d’ainneoin gur ag an PVV féin a bhí an aireacht Tearmainn agus Inimirce agus go raibh an rialtas seo ar an gceann ba ghéire riamh maidir leis an dá cheist sin.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/an-comhrialtas-ba-chiotai-riamh-san-isiltir-tar-eis-titim-ag-an-am-ba-chiotai-agus-ab-fheidir/|teideal=An comhrialtas ba chiotaí riamh san Ísiltír tar éis titim ag an am ba chiotaí agus ab fhéidir|údar=Alex Hijmans|dáta=5 Meitheamh 2025|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-06-07}}</ref> == Féach freisin == * [[:Catagóir:Polaitíocht na hÍsiltíre|Polaitíocht na hÍsiltíre]] * [[Geert Wilders]] * An [[FPÖ]], "Páirtí na Saoirse" san [[An Ostair|Ostair]], páirtí eile atá an-fhada amach ar an eite dheis == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Polaitíocht na hÍsiltíre]] [[Catagóir:Páirtithe polaitíochta]] bpzn9wp5ul1bgngarzxt7pamxnsilyr Liam Óg Ó hAnnaidh 0 119856 1272199 1271224 2025-06-29T21:02:17Z TGcoa 21229 1272199 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Tá cáil ar '''Liam Óg Ó hAnnaidh''' (a rugadh ar an 16 Deireadh Fómhair 1997) mar an [[rapálaí]] '''Mo Chara''', a ainm stáitse, as an ghrúpa [[Kneecap (scannán)|Kneecap]]. [[Íomhá:WideAwakeBrockP230525 (129 of 185).jpg|clé|mion|220x220px|Mo Chara ar an stáitse, ceolchoirm Brockwell Park (Féile Wide Awake) 23 Bealtaine 2025]] [[Íomhá:WideAwakeBrockP230525 (153 of 185).jpg|clé|mion|220x220px|Kneecap ar an stáitse ag an bhféile chéanna]] == Conspóid == In 2025 tháinig físeáin chun cinn ina dtaispeántar an banna, de réir líomhaintí, ag iarraidh básanna Feisirí de chuid [[An Páirtí Coimeádach (An Ríocht Aontaithe)|Pháirtí Coimeádach]] na Breataine agus ag béicíl "''Up [[Hamas]], up [[Hezbollah]]''". D’eisigh Kneecap ráiteas ag rá nach nglacann siad leis an bhforéigean agus nach dtacaíonn siad le Hamas ná Hezbollah, ach gur cuireadh feachtas smearaidh orthu mar gheall ar a dtacaíocht leanúnach don [[An Phalaistín|Phalaistín]] agus ar a gcáineadh ar [[Cogadh Iosrael-Gaza|Iosrael]]. Bhí litir oscailte sínithe ag na scórtha de cheoltóirí as Éirinn agus an Ríocht Aontaithe araon ag tacú leis an triúr agus ag rá go raibh “iarracht shoiléir, chomhbheartaithe idir lámha chun cinsireacht a dhéanamh ar an mbanna agus ar deireadh thiar iad a chur ó ardán”.<ref name=":02">{{Lua idirlín|url=https://podcasts.apple.com/ca/podcast/3-bealtaine-2025-baile-%C3%A1tha-cliath/id1525428808?i=1000705951998|teideal=Nuacht Mhall (Baile Átha Cliath)|údar=Conradh na Gaeilge|dáta=3 Bealtaine 2025|language=ga-IE|work=Apple Podcasts|dátarochtana=2025-05-03}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/nios-mo-speise-i-kneecap-ar-fud-an-domhain-na-mar-a-bhi-riamh-roimhe-seo/|teideal=Níos mó spéise i Kneecap ar fud an domhain ná mar a bhí riamh roimhe seo|dáta=2025-05-02|language=ga-IE|work=[[Tuairisc.ie]]|dátarochtana=2025-05-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/ba-cheart-kneecap-a-chur-i-bpriosun-caineadh-beagnach-uair-an-chloig-deanta-ar-kneecap-in-westminster/|teideal=‘Ba cheart Kneecap a chur i bpríosún’ – cáineadh beagnach uair an chloig déanta ar Kneecap in Westminster|údar=[[Pádraic Ó Ciardha]]|dáta=29 Aibreán 2025|language=ga-IE|work=[[Tuairisc.ie]]|dátarochtana=2025-05-04}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/ta-histeire-mhoraltachta-a-cothu-chun-aird-daoine-a-tharraingt-on-gcinedhiothu-kneecap/|teideal=‘Tá histéire mhoráltachta á cothú chun aird daoine a tharraingt ón gcinedhíothú’ – Kneecap|dáta=2025-04-29|language=ga-IE|work=[[Tuairisc.ie]]|dátarochtana=2025-05-04}}</ref> Ar an 18 Mheithimh 2025, bhí Ó hAnnaidh os comhair na cúirte i Londain. Cúisíodh é maidir le dlí frithsceimhlitheoireachta – dúradh gur thaispeáin sé bratach a bhí ag tacú le [[Hezbollah]] ag ceolchoirm i Londain i mí na Samhna 2024.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/uk-news/2025/jun/18/kneecap-rapper-charged-with-terror-offence-released-on-unconditional-bail-liam-og-o-hannaidh|teideal=Kneecap rapper charged with terror offence released on unconditional bail|údar=Rachel Hall, Lisa O'Carroll|dáta=2025-06-18|language=en-GB|work=The Guardian|dátarochtana=2025-06-29}}</ref> Shéan sé na cúisimh ar fad. Dúirt Kneecap gur caitheadh an bhratach ar an stáitse agus go raibh na cúisimh ina n-iarracht an grúpa rapcheoil a chiúnú agus go raibh an dlí á úsáid chun bac a chur orthu ag taisteal agus ag labhairt.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.breakingnews.ie/ireland/they-are-trying-to-silence-us-kneecap-member-facing-terror-charge-tells-crowd-1766097.html|teideal=‘They are trying to silence us,’ Kneecap member facing terror charge tells crowd|dáta=2025-05-24|language=en|work=BreakingNews.ie|dátarochtana=2025-06-21}}</ref> Tá Kneecap an-oscailte lena dtacaíocht don Phalaistín agus i gcoinne an chogaidh in [[Stráice Gaza|Gaza]].<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://podcasts.apple.com/ca/podcast/21-meitheamh-2025-ard-mhacha/id1525428808?i=1000713944164|teideal=Nuacht Mhall (Ard Mhacha)|údar=Conradh na Gaeilge, Londain|dáta=21 Meitheamh 2025|language=ga-IE|work=Apple Podcasts|dátarochtana=2025-06-21}}</ref> Ar an 18 Meitheamh 2025 bhí slua mór ag tacú le Kneecap taobh amuigh den chúirt i Londain, agus ligeadh Ó hAnnaidh amach ar bannaí é. An lá dár gcionn d'fhill Kneecap ar Éirinn le haghaidh ceolchoirm mhór i b[[Páirc Fionnradhairc]] i mBaile Átha Cliath.<ref name=":0" /> == Féach freisin == * [[Kneecap]], [[Kneecap (scannán)]] == Tagairtí == {{reflist}}{{DEFAULTSORT:Ó hAnnaidh, Liam Óg}} [[Catagóir:Kneecap]] [[Catagóir:Rapálaithe Gaeilge]] [[Catagóir:Rapálaithe Éireannacha]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1997]] [[Catagóir:Daoine as Béal Feirste]] bxssw50tmtdl8975zczfcwr1vgxak4e Zohran Mamdani 0 119888 1272147 1272093 2025-06-29T17:25:34Z TGcoa 21229 1272147 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Is polaiteoir Meiriceánach ó Cathair Nua-Eabhrac é '''Zohran Kwame Mamdani''' (a rugadh ar an 18 Deireadh Fómhair 1991 in [[Uganda]]). Ball den [[Páirtí Daonlathach (Stáit Aontaithe)|Pháirtí Daonlathach]] agus de Shóisialaigh Dhaonlathacha Mheiriceá, is é an t-iarrthóir dóchúil don [[Páirtí Daonlathach (Stáit Aontaithe)|Pháirtí Daonlathach]] do mhéara Chathair Nua-Eabhrac i dtoghchán 2025. Tá ina bhall de Thionól Stát Nua-Eabhrac ón 36ú cheantar, atá lonnaithe i [[Queens]], ó 2021 i leith. [[Íomhá:Zohran Mamdani on TMTv-SA.jpg|clé|mion|220x220px|Zohran Mamdani ar TMTv-SA, Johannesburg, 2016]] [[Íomhá:New York State Assemblymember Zohran Mamdani.jpg|clé|mion|330x330px|Feabhra 2024]] [[Íomhá:Zohran Mamdani at the Resist Fascism Rally in Bryant Park on Oct 27th 2024.jpg|clé|mion|220x220px|''Resist Fascism Rally'' in Bryant Park, 27 DF 2024]] == Gairm == Mac an léachtóra Mahmood Mamdani agus an scannánóra Mira Nair is ea Mamdani. Rugadh é in [[Uganda]] agus chaith sé tamall gairid ina chónaí san [[An Afraic Theas|Afraic Theas]]. D'aistrigh sé go [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]] nuair a bhí sé seacht mbliana d’aois agus shocraigh sé síos i gCathair Nua-Eabhrac. D'fhreastail Mamdani ar ''Bronx High School of Science'' agus fuair sé céim bhaitsiléara sa Léann Afracach ó Choláiste Bowdoin in 2014. D’oibrigh sé mar chomhairleoir tithíochta agus mar cheoltóir hip hap, sular thug sé aghaidh ar an bpolaitíocht. Toghadh don chéad uair é i dTionól Stát Nua-Eabhrac (''New York State Assembly'') sa bhliain 2020, tar éis dó an t-ionadaí Aravella Simotas (a bhí ceithre théarma i mbun oifige) a shárú, agus ó shin, atoghadh é gan aon fhreasúra. Sa bhliain 2024, d’fhógair Mamdani go raibh sé ag seasamh mar iarrthóir do thoghchán méara Chathair Nua-Eabhrac in 2025. Áirítear ar a ardán feachtasaíochta tacaíocht do bhusanna cathracha saor in aisce, cúram leanaí poiblí, earraí grósaera faoi úinéireacht na cathrach, reo ar chíos ar árasáin, agus tithe shóisialta.<ref name=":1">{{Cite web |last=Powell |first=Michael |date=June 18, 2025 |teideal=The Magic Realism of Zohran Mamdani |url=https://www.theatlantic.com/ideas/archive/2025/06/zohran-mamdani-mayoral-candidate-nyc/683215/ |access-date=June 24, 2025 |website=The Atlantic |language=en |archive-date=June 24, 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250624042733/https://www.theatlantic.com/ideas/archive/2025/06/zohran-mamdani-mayoral-candidate-nyc/683215/ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |date=June 17, 2025 |teideal=Bernie Sanders endorses Zohran Mamdani for NYC mayor |url=https://abc7ny.com/post/new-york-city-mayoral-race-zohran-mamdani-gets-endorsement-bernie-sanders/16772157/ |access-date=June 24, 2025 |website=ABC7 New York |language=en |archive-date=June 18, 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250618144647/https://abc7ny.com/post/new-york-city-mayoral-race-zohran-mamdani-gets-endorsement-bernie-sanders/16772157/ |url-status=live }}</ref> Ní chuireann sé fiacail ann agus é ag cáineadh rialtas [[Iosrael]]. Le linn na dtoghchán tosaigh de chuid na nDaonlathaith, fuair Mamdani tacaíochtaí ó pholaiteoirí forásacha móra, lena n-áirítear [[Bernie Sanders]] agus [[Alexandria Ocasio-Cortez]]. D'éirigh Mamdani ina iarrthóir dóchúil an pháirtí tar éis do [[Andrew Cuomo]] géilleadh sa rás <ref>{{Cite web |last=Boggs |first=Justin |date=June 25, 2025 |teideal=Cuomo concedes in NYC mayoral primary, Mamdani poised for upset victory |url=https://www.nbc26.com/politics/cuomo-concedes-in-nyc-mayoral-primary-mamdani-poised-for-upset-victory |access-date=June 25, 2025 |publisher=[[WGBA-TV|NBC 26]]}}</ref>. Dá dtoghfaí é, ba é Mamdani an chéad [[Moslamach|Mhoslamach]] <ref>{{cite web |date=June 26, 2025 |teideal=Could Zohran Mamdani be NYC'S first Muslim and Indian American mayor? |url=https://www.aljazeera.com/video/newsfeed/2025/6/26/could-zohran-mamdani-be-nycs-first-muslim-and-indian-american-mayor |access-date=June 26, 2025 |publisher=[[Al Jazeera Media Network]] |language=en}}</ref>, agus an chéad Indiach-Mheiriceánach <ref name="ET2025">{{cite web |date=June 24, 2025 |teideal=Zohran Mamdani set to become first Indian-American to lead New York as Mayor: Who is the 33-year-old Democratic socialist? |url=https://economictimes.indiatimes.com/news/international/global-trends/zohran-mamdani-set-to-become-first-indian-american-to-lead-new-york-as-mayor-who-is-the-33-year-old-democratic-socialist/articleshow/122060764.cms |access-date=June 26, 2025 |website=[[The Economic Times]]}}</ref>, agus an chéad mhéara mílaoiseach de chuid Chathair Nua-Eabhrac.<ref>{{Cite web |last=Holloman |first=Christer |date=June 25, 2025 |teideal=What Zohran Mamdani Win Will Mean For Wall Street |url=https://www.forbes.com/sites/christerholloman/2025/06/25/what-zohran-mamdani-win-will-mean-for-wall-street/ |url-status=live |archive-url=https://archive.is/qvAb8 |archive-date=June 25, 2025 |access-date=June 27, 2025 |website=[[Forbes (magazine)|Forbes]] |language=en |quote=If Mamdani wins, he will become the first Muslim, first Asian, and first millennial mayor of New York City}}</ref> == Féach freisin == * Alexandria Ocasio-Cortez * [[Bernie Sanders]] ==Tagairtí== {{Reflist}} [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1991]] [[Catagóir:Daoine beo]] [[Catagóir:Polaiteoirí Meiriceánacha an 21ú haois]] [[Catagóir:Fir]] [[Catagóir:Daonlathaigh na Stát Aontaithe]] [[Catagóir:Daoine as Nua-Eabhrac]] [[Catagóir:Polaiteoirí Ugandacha]] [[Catagóir:Moslamaigh Mheiriceánacha]] [[Catagóir:Moslamaigh]] [[Catagóir:Rapcheoltóirí]] cuhqyhcm8nmds1nr6fsumf7kzkne93r 1272150 1272147 2025-06-29T17:57:08Z TGcoa 21229 1272150 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} Is polaiteoir Meiriceánach ó Cathair Nua-Eabhrac é '''Zohran Kwame Mamdani''' (a rugadh ar an 18 Deireadh Fómhair 1991 in [[Uganda]]). Ball den [[Páirtí Daonlathach (Stáit Aontaithe)|Pháirtí Daonlathach]] agus de Shóisialaigh Dhaonlathacha Mheiriceá, is é an t-iarrthóir dóchúil don [[Páirtí Daonlathach (Stáit Aontaithe)|Pháirtí Daonlathach]] do mhéara Chathair Nua-Eabhrac i dtoghchán 2025. Tá ina bhall de Thionól Stát Nua-Eabhrac ón 36ú cheantar, atá lonnaithe i [[Queens]], ó 2021 i leith. [[Íomhá:Zohran Mamdani on TMTv-SA.jpg|clé|mion|220x220px|Zohran Mamdani ar TMTv-SA, Johannesburg, 2016]] [[Íomhá:New York State Assemblymember Zohran Mamdani.jpg|clé|mion|330x330px|Feabhra 2024]] [[Íomhá:Zohran Mamdani at the Resist Fascism Rally in Bryant Park on Oct 27th 2024.jpg|clé|mion|220x220px|''Resist Fascism Rally'' in Bryant Park, 27 DF 2024]] == Gairm == Mac an léachtóra Mahmood Mamdani agus an scannánóra Mira Nair is ea Mamdani. Rugadh é in [[Uganda]] agus chaith sé tamall gairid ina chónaí san [[An Afraic Theas|Afraic Theas]]. D'aistrigh sé go [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]] nuair a bhí sé seacht mbliana d’aois agus shocraigh sé síos i gCathair Nua-Eabhrac. D'fhreastail Mamdani ar ''Bronx High School of Science'' agus fuair sé céim bhaitsiléara sa Léann Afracach ó Choláiste Bowdoin in 2014. D’oibrigh sé mar chomhairleoir tithíochta agus mar cheoltóir hip hap, sular thug sé aghaidh ar an bpolaitíocht. Toghadh don chéad uair é i dTionól Stát Nua-Eabhrac (''New York State Assembly'') sa bhliain 2020, tar éis dó an t-ionadaí Aravella Simotas (a bhí ceithre théarma i mbun oifige) a shárú, agus ó shin, atoghadh é gan aon fhreasúra. Sa bhliain 2024, d’fhógair Mamdani go raibh sé ag seasamh mar iarrthóir do thoghchán méara Chathair Nua-Eabhrac in 2025. Ar an 24 Meitheamh 2025, bhí bua gan choinne ag Mamdani i dtoghchán tosaigh an Pháirtí Dhaonlathaigh le haghaidh Mhéara Nua-Eabhrac, nuair a fuair sé an ceann is fearr ar iarghobharnóir Stát Nua-Eabhrac [[Andrew Cuomo]]. Bhí Cuomo luaite le roinnt líomhaintí faoi chiapadh gnéasach.<ref>{{Lua idirlín|url=https://podcasts.apple.com/ca/podcast/28-meitheamh-2025-t%C3%ADr-eoghain/id1525428808?i=1000714924252|teideal=Nuacht Mhall (Tír Eoghain)|údar=Conradh na Gaeilge, Londain|dáta=28 Meitheamh 2025|language=ga-IE|work=Apple Podcasts|dátarochtana=2025-06-29}}</ref> Bhí tacaíocht leithéidí [[Bernie Sanders]] agus [[Alexandria Ocasio-Cortez]]. ag Mamdani, agus é ag gealladh polasaithe níos forásaí ná Cuomo, lena n-áirítear reo cíosanna, busanna saor in aisce sa chathair, cúram leanaí poiblí, earraí grósaera faoi úinéireacht na cathrach, srl. <ref name=":1">{{Cite web|url=https://www.theatlantic.com/ideas/archive/2025/06/zohran-mamdani-mayoral-candidate-nyc/683215/|teideal=The Magic Realism of Zohran Mamdani|language=en|last=Powell|first=Michael|date=June 18, 2025|access-date=June 24, 2025|website=The Atlantic|archive-date=June 24, 2025|archive-url=https://web.archive.org/web/20250624042733/https://www.theatlantic.com/ideas/archive/2025/06/zohran-mamdani-mayoral-candidate-nyc/683215/|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://abc7ny.com/post/new-york-city-mayoral-race-zohran-mamdani-gets-endorsement-bernie-sanders/16772157/|teideal=Bernie Sanders endorses Zohran Mamdani for NYC mayor|language=en|date=June 17, 2025|access-date=June 24, 2025|website=ABC7 New York|archive-date=June 18, 2025|archive-url=https://web.archive.org/web/20250618144647/https://abc7ny.com/post/new-york-city-mayoral-race-zohran-mamdani-gets-endorsement-bernie-sanders/16772157/|url-status=live}}</ref> Ní chuireann sé fiacail ann agus é ag cáineadh rialtas [[Iosrael]]. Reáchtálfar toghchán an mhéara féin i mí na Samhna agus meastar gur rogha na coitiantachta a bheidh in iarrthóir an Pháirtí Dhaonlathaigh. Má éiríonn le Mamdani i mí na Samhna beidh sé ina chéad Mhéara Moslamach i gCathair Nua-Eabhrac, an chéad Indiach-Mheiriceánach,<ref name="ET2025">{{cite web|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/international/global-trends/zohran-mamdani-set-to-become-first-indian-american-to-lead-new-york-as-mayor-who-is-the-33-year-old-democratic-socialist/articleshow/122060764.cms|teideal=Zohran Mamdani set to become first Indian-American to lead New York as Mayor: Who is the 33-year-old Democratic socialist?|date=June 24, 2025|access-date=June 26, 2025|website=[[The Economic Times]]}}</ref> agus an chéad mhéara mílaoiseach de chuid Chathair Nua-Eabhrac.<ref>{{Cite web|url=https://www.nbc26.com/politics/cuomo-concedes-in-nyc-mayoral-primary-mamdani-poised-for-upset-victory|teideal=Cuomo concedes in NYC mayoral primary, Mamdani poised for upset victory|last=Boggs|first=Justin|date=June 25, 2025|access-date=June 25, 2025|publisher=[[WGBA-TV|NBC 26]]}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.aljazeera.com/video/newsfeed/2025/6/26/could-zohran-mamdani-be-nycs-first-muslim-and-indian-american-mayor|teideal=Could Zohran Mamdani be NYC'S first Muslim and Indian American mayor?|language=en|date=June 26, 2025|access-date=June 26, 2025|publisher=[[Al Jazeera Media Network]]}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.forbes.com/sites/christerholloman/2025/06/25/what-zohran-mamdani-win-will-mean-for-wall-street/|teideal=What Zohran Mamdani Win Will Mean For Wall Street|language=en|quote=If Mamdani wins, he will become the first Muslim, first Asian, and first millennial mayor of New York City|last=Holloman|first=Christer|date=June 25, 2025|url-status=live|archive-url=https://archive.is/qvAb8|archive-date=June 25, 2025|access-date=June 27, 2025|website=[[Forbes (magazine)|Forbes]]}}</ref> == Féach freisin == * Alexandria Ocasio-Cortez * [[Bernie Sanders]] ==Tagairtí== {{Reflist}} [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1991]] [[Catagóir:Daoine beo]] [[Catagóir:Polaiteoirí Meiriceánacha an 21ú haois]] [[Catagóir:Fir]] [[Catagóir:Daonlathaigh na Stát Aontaithe]] [[Catagóir:Daoine as Nua-Eabhrac]] [[Catagóir:Polaiteoirí Ugandacha]] [[Catagóir:Moslamaigh Mheiriceánacha]] [[Catagóir:Moslamaigh]] [[Catagóir:Rapcheoltóirí]] 5556f88kvsfsv2w1quol5jrmyn8b53c Úsáideoir:Marcas.oduinn/Clár Dubh/Lochanna 2 119997 1272130 1272126 2025-06-29T13:21:36Z Marcas.oduinn 33120 1272130 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch] * Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] == Lochanna == # [[Lochanna Chill Airne]] #* [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]], [[An Loch Uachtarach]], [[Loch an Chuais]], [[Loch an Leaca Mór]], [[Loch an Leamhnachta]], [[Locha Lua]], [[Loch an Easaird]], [[Loch an Eanaigh Mhóir]], [[Loch an Iúir (loch)|Loch an Iúir]], ''[[Ardderry Lough]]''=[[ Loch na nArd-doiriú]], [[Loch Arbhach]], [[Loch an tSéideáin]], [[Loch an Tóraic]], [[Loch Eachros Beag]], [[Loch Bhaile Uí Chuirc]], [[Loch Bhaile na hInse]], [[Loch Beara]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Droim Dhá Thiar)]], [[Loch Bhéal Trá]], [[Loch Buinne]], [[Loch Charraig an Droichid]] # [[Carraig an Phoirt]] #* [[Loch Bhaile Choille Fóir]], [[Loch Bhaile na hUamha]], [[Loch Oileán Uí Eadhna]] # [[Loch Conbhuí]] #* [[Loch Chrathaí]], [[Loch Raithin]], [[Loch Collán]], [[Loch Choileáin Uí Shíoda]], [[Loch Cútra]], [[An Loch Uachtair]], [[Loch Dhoire an Chláir]], [[Loch Dúlocha]], [[Loch an Chlocháin Léith]] # [[Loch Ghleann Mhac Muirinn]] #* [[Loch Gabhlach]], [[Loch Iascaí]] # [[Loch Eirid]] #* [[Loch Fí]], [[Loch Fearna]], [[Loch na Foirnéise]] # [[Loch Guth Ard Deas]] #* [[Loch Gartáin]], [[Loch an Ghleanna Bhig]], [[Loch an Ghleanna Mhóir]] # [[Loch Ghleann Éada]] #* [[Loch Ghleann an Chairthe]], [[Loch Ghleann Dá Loch]], [[Loch Eidhneach]], [[Loch Inse Chrónáin]], [[Loch Inse Uí Chuinn]], [[Loch Inis Cara]] (taiscumar), [[Loch Oileán Éadaí]] # [[Loch Cheis Charraigín]] #* [[Loch Chill Ghlais]], [[Loch Choill an Iúir]] # [[Loch Cinnéile]] #* [[Loch Chionn Droma]], [[Loch na Coille Móire]], [[Loch Leitir Creamha Rua]], [[Loch an Chrainn Chrín]] # [[Loch Mac nÉan Uachtair]] # [[Loch Marbh]] #* [[Loch Mháimín]], [[Loch Míle]], [[Loch Míolach]], [[Loch Moirne]], [[Loch Mhuiceanach]], [[Loch Mucnú]], [[Loch na Cuinge Uachtarach]] # [[Loch Uí Fhloinn]] #* [[Loch Riach]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Maothail)]], [[Loch an Rois]] # [[Loch an Scoir]] #* [[Loch Sindile]] # [[Loch Eoin]] #* [[Loch Sáile]], [[Loch Theach an Teampla]] # [[Turlach Ráth Asáin]] == Loch Marbh == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} {{sfn|MacMahon|1845|pp=22}}{{sfn|Haug|2013|pp=53}} '' ''' Loch Marbh'''{{sfn |logainm.ie|pp=Loch Marbh}} is a small [[fionnuisce]] lake in [[Contae Liatroma]]. ==Etymology Ní fios go cruinn, ach '' it is plausible Lough Marbh served a pagan sacrificial purpose, and the [[babhla Keshcarrigan Bowl]] was deposited there as a ritual offering. There is a reference in the [[Leabar Fidhnacha]] to an unidentified and cursed Inbhear "on the road to [[Fíonach, Contae Liatroma (Carraig Álainn)|Fíonach]]", with a marginal note attributed to Tadhg O'Roddy (''fl.'' 1700):{{sfn|Ó Donnabháin|1828|pp=181}} :no fish was afterwards caught in it; for they cannot even live in that lake ==Geography '' Lough Marbh lies {{convert|1|km|1}} north east of [[Ceis Charraigín]] village, and {{convert|500|m|1}} east of [[Loch an Scoir]]. The lake is very small and shallow, covering a surface-area of about {{convert|0.1|km2|1}}, and might be considered a continuation of Lough Scur, as they share the same level and are connected by a half-mile channel.{{sfn|MacMahon|1845|pp=22}} The lake is connected to [[St. John's Lough]] and Lough Scur by the [[Shannon–Erne Waterway]]. == Éiceolaíocht '' The presence and type of fish found in Lough Marbh is not recorded. The ecology of County Leitrim waterways, is threatened by [[zebra mussel]] and other invasive species.{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} ==Human settlement '' The primary [[human settlement]]s at Ceis Charraigín are [[Keshcarrigan]] and [[Fenagh, County Leitrim|Fenagh]] villages. The lake is bounded by the [[baile fearainn]] of Gubroe to the south and east, Killmacsherwell to the north, and Rossy to the west.{{sfn|townlands.ie}} ==Heritage The [[Keshcarrigan Bowl]] was discovered in the canal between [[Lough Scur]] and Lough Marrave in the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}, and is today preserved at the [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] * [[Loch Bhaile Choille Fóir]] * [[Loch Cheis Charraigín]] == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/kiltubbrid/rossy/ | work = townlands.ie | teideal = Rossy Townland, Co. Leitrim }} == Tagairtí {{reflist | refs = *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite web |url=https://www.logainm.ie/1411402.aspx |author=logainm.ie |title=Loch Marbh/Lough Marrave }} *{{cite book |title=Gazetteer of Ireland |volume=Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 |publisher=UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim |location=Hommelvik |edition=Third |year=2013 |first=Per Ivar |last=Haug |url=http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd }} *{{cite book |authorlink= John O'Donovan (scholar) |last = Ó Donnabháin |first = Sean |title= Book of Fenagh, Translation and Copious Notes |url= http://www.askaboutireland.ie/aai-files/assets/ebooks/49_Book-of-Fenagh/49%20Book%20of%20Fenagh.pdf#page=197 |publisher=Maolmhordha Mac Dubhghoill Uí Raghailligh |location=Fenagh, Leitrim, Ireland |year=1828 |access-date=20 August 2016 }} *{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 |s2cid=13486116 |doi-access=free }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi–lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} }} {{DEFAULTSORT:Marbh, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Statutory history == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> == Lochanna Chill Airne == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} '' The ''' Lochanna Chill Airne ''' are a scenic attraction located in [[Páirc Náisiúnta Chill Airne]] near [[Cill Airne]], [[Contae Chiarraí]]]. They consist of three lakes: [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]] agus [[An Loch Uachtarach]].<ref name=readersnatural /> == Surroundings '' The lakes sit in a low valley some {{Convert|20|m|abbr=on}} above [[sea level]].<ref name="readersnatural" /> They are surrounded by the rugged slopes of [[Na Cruacha Dubha]]. Notable mountains in the range include [[Corrán Tuathail]], which, at {{convert|1,038|m}} is Ireland's highest mountain, [[An Sliabh Corcra]], at {{convert|832|m}}, [[An Mhangarta]], at {{convert|843|m}}, and [[Sliabh Torc]], at {{convert|535|m}}.{{fact|date=May 2021}} '' The [[N71]] from Killarney to [[an Neidín]] passes a viewpoint called [[Ladies View]] which offers a view of the lakes and valleys. On the occasion of [[Victoria na Ríochta Aontaithe]] visit in 1861, the point was apparently chosen by the queen's [[Lady-in-waiting|ladies-in-waiting]] as the finest in the land; hence the name.<ref name=":0" /> == Loch Léin {{príomhalt|Loch Léin}} [[Íomhá:Lough Leane (pixinn.net).jpg|thumb|Loch Léin]] '' Loch Léin<ref name=Lakes />is the largest and northernmost of the three lakes, approximately {{convert|19|km2|acre}} in size.<ref name=park2 /> It is also the largest body of fresh water in the region.<ref name=Living /> The [[An Leamhain]] drains Lough Leane to the north-west towards [[Cill Orglan]] and into [[Bá an Daingin]]. '' Leane is dotted with small forested islands, including [[Inis Faithlinn]], which holds the remains of the ruined Innisfallen Abbey.<ref name="readersnatural" /> On the eastern edge of the lake, [[Oileán an Rois]], more properly a peninsula, was the site of some of the earliest [[Chalcolithic|Copper Age]] metalwork in [[réamhstair na hÉireann]].<ref name=Brad146 /> [[Caisleán an Rois]], a 15th-century [[Daingean]], sits on the eastern shore of the lake, north of the Ross Island peninsula. == Muckross Lake {{príomhalt|Loch Mhucrois}} [[Íomhá:Muckross Lake - geograph.org.uk - 260386.jpg|thumb|'' Muckross Lake viewed from Brickeen Bridge]] '' Also known as Middle Lake or Torc Lake, Muckross is just south of Lough Lean.<ref name=ballantyne /> The two are separated by a small peninsula, crossed by a stone arched bridge called Brickeen Bridge.<ref name="readersnatural" /> It is Ireland's deepest lake, reaching to {{convert|75|m|ft}} in parts.<ref name=foran /> A paved [[fánaíocht]] trail of approximately {{convert|10|km|mi|abbr=on}} circles the lake.<ref name=":0" /> == Upper Lake {{príomhalt|An Loch Uachtarach}} [[Íomhá:Killarney Upper Lake.jpg|thumb|An Loch Uachtarach]] '' The Upper Lake is the smallest of the three lakes, and the southernmost. It is separated from the others by a winding channel some {{convert|4|km|mi|abbr=on}} long.<ref name="readersnatural" /> == Béaloideas '' According to folklore, the lakes were the haunt of Kate Kearney, who is said to have sought there O'Donaghue, an enchanted chieftain, and to have died in madness. Kearney is the subject of [[Letitia Elizabeth Landon]]'s poetical illustration to a view of {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832/The Upper Lake of Killarney, Ireland|The Upper Lake of Killarney]]}} by [[William Henry Bartlett]],<ref name=landon /> and in a further Landon poem, {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840/Kate is Craz’d|Kate is Craz'd]]}}, which accompanies a picture by [[Joseph John Jenkins]].<ref name=anLandon2 /> '' This Kate Kearney should not be confused with the lady who provided refreshment at what is now Kate Kearney's Cottage at the [[Dún Lóich]]. == Gailearaí [[Íomhá:Ross Castle across the Lakes of Killarney.JPG|thumb|thumb|'' Ross Castle visible across Lough Leane]] [[Íomhá:Killarney lake.jpg|thumb|'' Brickeen Bridge, where Lough Leane and Muckross Lake meet]] [[Íomhá:Lakes of Killarney.JPG|thumb|'' The lakes as viewed from Ladies View]] [[Íomhá:DV405 no.243 Map of the Lakes of Killarney.png|thumb|'' Hand-drawn map of the Lakes by French artist [[Alphonse Dousseau]], between 1830 and 1869]] [[Íomhá:"Lake surrounded by mountains in an unknown location" (is lakes of Killarney) (26040083492).jpg|thumb|'' Photograph of Upper Lake published by [[Fergus O'Connor (publisher)|Fergus O'Connor]] circa 1920 with commotion in bottom right]] == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Naisc sheachtracha * [http://www.killarneynationalpark.ie/ Killarney National Park] * [http://catalogue.nli.ie/Search/Results?lookfor=lakes+of+killarney&type=AllFields&submit=FIND National Library of Ireland archives for the lakes] * [http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm Ross Island] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204054931/http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm |date=4 February 2012 }} == Tagairtí {{reflist|refs = <ref name="readersnatural">{{Cite book|title=Natural Wonders of the World|publisher=Reader's Digest Association, Inc|year=1980|isbn=0-89577-087-3|editor-last=Scheffel|editor-first=Richard L.|location=United States of America|pages=204–205|editor-last2=Wernet|editor-first2=Susan J.}}</ref> <ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=YsjlBwAAQBAJ&q=muckross+lake&pg=PT406|title=The Rough Guide to Ireland|last=Guides|first=Rough|date=2015-06-09|publisher=Penguin|isbn=9780241236222|language=en}}</ref> <ref name=Lakes>{{cite web|url=http://homepage.eircom.net/%7Eknp/lakes/index.htm |title=The Lakes |last=Dúchas |author-link=Dúchas |access-date=2007-07-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070615233331/http://homepage.eircom.net/~knp/lakes/index.htm |archive-date=2007-06-15 |url-status=dead }}</ref> <ref name=park2>{{Cite web|url=http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm |title=Official Killarney National Park Website |date=2007-02-07 |access-date=2017-03-24 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20070207105247/http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm#abb |archive-date=2007-02-07 }}</ref> <ref name=Living>{{cite web|url=http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|title=Living with Nature: The Designation of Nature Conservation Sites in Ireland|last=The Department of the Environment and Local Government|access-date=2007-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927035707/http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|archive-date=2007-09-27|url-status=dead}}</ref> <ref name="Brad146">p142-146, Richard Bradley ''The prehistory of Britain and Ireland,'' Cambridge University Press, 2007, {{ISBN|0-521-84811-3}}</ref> <ref name=ballantyne>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=jgMoAAAAYAAJ&q=muckross+lake&pg=PA37|title=The Lakes of Killarney|last=Ballantyne|first=Robert Michael|date=1865-01-01|publisher=T. Nelson|language=en}}</ref> <ref name=foran>{{Cite web|url=http://www.gleannfia.com/lakes.htm|title=Killarney Lakes|last=Enterprise|first=Foran|website=www.gleannfia.com|access-date=2017-03-24}}</ref> <ref name=landon>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP64|section=picture|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP66|section=poetical illustration|page=17|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> <ref name=anLandon2>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA6|section=poetical illustration|page=10|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA9|section=picture|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Cill Airne, Lochanna}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Chiarraí]] 5q1bz98tgm1xidw2c5q4xul0p5z8hdc 1272131 1272130 2025-06-29T14:19:34Z Marcas.oduinn 33120 /* Loch Marbh */ 1272131 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch] * Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] == Lochanna == # [[Lochanna Chill Airne]] #* [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]], [[An Loch Uachtarach]], [[Loch an Chuais]], [[Loch an Leaca Mór]], [[Loch an Leamhnachta]], [[Locha Lua]], [[Loch an Easaird]], [[Loch an Eanaigh Mhóir]], [[Loch an Iúir (loch)|Loch an Iúir]], ''[[Ardderry Lough]]''=[[ Loch na nArd-doiriú]], [[Loch Arbhach]], [[Loch an tSéideáin]], [[Loch an Tóraic]], [[Loch Eachros Beag]], [[Loch Bhaile Uí Chuirc]], [[Loch Bhaile na hInse]], [[Loch Beara]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Droim Dhá Thiar)]], [[Loch Bhéal Trá]], [[Loch Buinne]], [[Loch Charraig an Droichid]] # [[Carraig an Phoirt]] #* [[Loch Bhaile Choille Fóir]], [[Loch Bhaile na hUamha]], [[Loch Oileán Uí Eadhna]] # [[Loch Conbhuí]] #* [[Loch Chrathaí]], [[Loch Raithin]], [[Loch Collán]], [[Loch Choileáin Uí Shíoda]], [[Loch Cútra]], [[An Loch Uachtair]], [[Loch Dhoire an Chláir]], [[Loch Dúlocha]], [[Loch an Chlocháin Léith]] # [[Loch Ghleann Mhac Muirinn]] #* [[Loch Gabhlach]], [[Loch Iascaí]] # [[Loch Eirid]] #* [[Loch Fí]], [[Loch Fearna]], [[Loch na Foirnéise]] # [[Loch Guth Ard Deas]] #* [[Loch Gartáin]], [[Loch an Ghleanna Bhig]], [[Loch an Ghleanna Mhóir]] # [[Loch Ghleann Éada]] #* [[Loch Ghleann an Chairthe]], [[Loch Ghleann Dá Loch]], [[Loch Eidhneach]], [[Loch Inse Chrónáin]], [[Loch Inse Uí Chuinn]], [[Loch Inis Cara]] (taiscumar), [[Loch Oileán Éadaí]] # [[Loch Cheis Charraigín]] #* [[Loch Chill Ghlais]], [[Loch Choill an Iúir]] # [[Loch Cinnéile]] #* [[Loch Chionn Droma]], [[Loch na Coille Móire]], [[Loch Leitir Creamha Rua]], [[Loch an Chrainn Chrín]] # [[Loch Mac nÉan Uachtair]] # [[Loch Marbh]] #* [[Loch Mháimín]], [[Loch Míle]], [[Loch Míolach]], [[Loch Moirne]], [[Loch Mhuiceanach]], [[Loch Mucnú]], [[Loch na Cuinge Uachtarach]] # [[Loch Uí Fhloinn]] #* [[Loch Riach]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Maothail)]], [[Loch an Rois]] # [[Loch an Scoir]] #* [[Loch Sindile]] # [[Loch Eoin]] #* [[Loch Sáile]], [[Loch Theach an Teampla]] # [[Turlach Ráth Asáin]] == Loch Marbh == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} {{sfn|MacMahon|1845|pp=22}}{{sfn|Haug|2013|pp=53}} Is loch beag [[fionnuisce]] é ''' Loch Marbh,'''<ref name=logainm /> suite i g[[Contae Liatroma]]. == Geography '' Loch Marbh lies {{convert|1|km|1}} north east of [[Ceis Charraigín]] village, and {{convert|500|m|1}} east of [[Loch an Scoir]]. The lake is bounded by the [[baile fearainn]] of An Gob Rua to the south and east, Coill Mhac Searbhaill to the north, and Rosaigh to the west.{{sfn|townlands.ie}} '' The lake is very small and shallow, covering a surface-area of about {{convert|0.1|km2|1}}. It might be considered a continuation of Loch an Scoir, as they share the same level and are connected by a half-mile channel.{{sfn|MacMahon|1845|pp=22}} '' The lake is connected to [[Loch Eoin]] and Loch an Scoir by the [[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]]. == Éiceolaíocht '' The presence and type of fish found in Loch Marbh is not recorded. I gcoitinne, '' the ecology of County Leitrim waterways is threatened by [[zebra mussel]] and other invasive species.{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} == Oidhreacht '' The [[Keshcarrigan Bowl]] was discovered in the canal between Loch an Scoir and Loch Marbh in the 19th century, c. 1843-1852, and is today preserved at the [[Ard-Mhúsaem na hÉireann - Seandálaíocht|Ard-Mhúsaem na hÉireann]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} Ní fios go cruinn sanasaíocht an locha, ach tá dealramh leis inchreidte go raibh feidhm íobartach págánach ag Loch Marbh, '' and that the babhla Keshcarrigan was deposited there as a ritual offering. There is a reference in the [[Leabar Fidhnacha]] to an unidentified and cursed Inbhear "on the road to [[Fíonach, Contae Liatroma (Carraig Álainn)|Fíonach]]", le nós ar an imeall luaite le Tadhg O'Roddy (''fl.'' 1700):{{sfn|Ó Donnabháin|1828|pp=181}} :'' no fish was afterwards caught in it; for they cannot even live in that lake == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] ** [[Loch Bhaile Choille Fóir]] ** [[Loch Cheis Charraigín]] == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/kiltubbrid/rossy/ | work = townlands.ie | teideal = Rossy Townland, Co. Leitrim }} == Tagairtí {{reflist | refs = *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/1411402.aspx | work = logainm.ie | teideal = Loch Marbh }}</ref> *{{cite book |title=Gazetteer of Ireland |volume=Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 |publisher=UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim |location=Hommelvik |edition=Third |year=2013 |first=Per Ivar |last=Haug |url=http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd }} *{{cite book |authorlink = John O'Donovan (scoláire) |last = Ó Donnabháin |first = Sean |title = Book of Fenagh, Translation and Copious Notes |url= http://www.askaboutireland.ie/aai-files/assets/ebooks/49_Book-of-Fenagh/49%20Book%20of%20Fenagh.pdf#page=197 |publisher=Maolmhordha Mac Dubhghoill Uí Raghailligh |location=Fenagh, Leitrim, Ireland |year=1828 |access-date=20 August 2016 }} *{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 |s2cid=13486116 |doi-access=free }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi–lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} }} {{DEFAULTSORT:Marbh, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Statutory history == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> == Lochanna Chill Airne == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} '' The ''' Lochanna Chill Airne ''' are a scenic attraction located in [[Páirc Náisiúnta Chill Airne]] near [[Cill Airne]], [[Contae Chiarraí]]]. They consist of three lakes: [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]] agus [[An Loch Uachtarach]].<ref name=readersnatural /> == Surroundings '' The lakes sit in a low valley some {{Convert|20|m|abbr=on}} above [[sea level]].<ref name="readersnatural" /> They are surrounded by the rugged slopes of [[Na Cruacha Dubha]]. Notable mountains in the range include [[Corrán Tuathail]], which, at {{convert|1,038|m}} is Ireland's highest mountain, [[An Sliabh Corcra]], at {{convert|832|m}}, [[An Mhangarta]], at {{convert|843|m}}, and [[Sliabh Torc]], at {{convert|535|m}}.{{fact|date=May 2021}} '' The [[N71]] from Killarney to [[an Neidín]] passes a viewpoint called [[Ladies View]] which offers a view of the lakes and valleys. On the occasion of [[Victoria na Ríochta Aontaithe]] visit in 1861, the point was apparently chosen by the queen's [[Lady-in-waiting|ladies-in-waiting]] as the finest in the land; hence the name.<ref name=":0" /> == Loch Léin {{príomhalt|Loch Léin}} [[Íomhá:Lough Leane (pixinn.net).jpg|thumb|Loch Léin]] '' Loch Léin<ref name=Lakes />is the largest and northernmost of the three lakes, approximately {{convert|19|km2|acre}} in size.<ref name=park2 /> It is also the largest body of fresh water in the region.<ref name=Living /> The [[An Leamhain]] drains Lough Leane to the north-west towards [[Cill Orglan]] and into [[Bá an Daingin]]. '' Leane is dotted with small forested islands, including [[Inis Faithlinn]], which holds the remains of the ruined Innisfallen Abbey.<ref name="readersnatural" /> On the eastern edge of the lake, [[Oileán an Rois]], more properly a peninsula, was the site of some of the earliest [[Chalcolithic|Copper Age]] metalwork in [[réamhstair na hÉireann]].<ref name=Brad146 /> [[Caisleán an Rois]], a 15th-century [[Daingean]], sits on the eastern shore of the lake, north of the Ross Island peninsula. == Muckross Lake {{príomhalt|Loch Mhucrois}} [[Íomhá:Muckross Lake - geograph.org.uk - 260386.jpg|thumb|'' Muckross Lake viewed from Brickeen Bridge]] '' Also known as Middle Lake or Torc Lake, Muckross is just south of Lough Lean.<ref name=ballantyne /> The two are separated by a small peninsula, crossed by a stone arched bridge called Brickeen Bridge.<ref name="readersnatural" /> It is Ireland's deepest lake, reaching to {{convert|75|m|ft}} in parts.<ref name=foran /> A paved [[fánaíocht]] trail of approximately {{convert|10|km|mi|abbr=on}} circles the lake.<ref name=":0" /> == Upper Lake {{príomhalt|An Loch Uachtarach}} [[Íomhá:Killarney Upper Lake.jpg|thumb|An Loch Uachtarach]] '' The Upper Lake is the smallest of the three lakes, and the southernmost. It is separated from the others by a winding channel some {{convert|4|km|mi|abbr=on}} long.<ref name="readersnatural" /> == Béaloideas '' According to folklore, the lakes were the haunt of Kate Kearney, who is said to have sought there O'Donaghue, an enchanted chieftain, and to have died in madness. Kearney is the subject of [[Letitia Elizabeth Landon]]'s poetical illustration to a view of {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832/The Upper Lake of Killarney, Ireland|The Upper Lake of Killarney]]}} by [[William Henry Bartlett]],<ref name=landon /> and in a further Landon poem, {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840/Kate is Craz’d|Kate is Craz'd]]}}, which accompanies a picture by [[Joseph John Jenkins]].<ref name=anLandon2 /> '' This Kate Kearney should not be confused with the lady who provided refreshment at what is now Kate Kearney's Cottage at the [[Dún Lóich]]. == Gailearaí [[Íomhá:Ross Castle across the Lakes of Killarney.JPG|thumb|thumb|'' Ross Castle visible across Lough Leane]] [[Íomhá:Killarney lake.jpg|thumb|'' Brickeen Bridge, where Lough Leane and Muckross Lake meet]] [[Íomhá:Lakes of Killarney.JPG|thumb|'' The lakes as viewed from Ladies View]] [[Íomhá:DV405 no.243 Map of the Lakes of Killarney.png|thumb|'' Hand-drawn map of the Lakes by French artist [[Alphonse Dousseau]], between 1830 and 1869]] [[Íomhá:"Lake surrounded by mountains in an unknown location" (is lakes of Killarney) (26040083492).jpg|thumb|'' Photograph of Upper Lake published by [[Fergus O'Connor (publisher)|Fergus O'Connor]] circa 1920 with commotion in bottom right]] == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Naisc sheachtracha * [http://www.killarneynationalpark.ie/ Killarney National Park] * [http://catalogue.nli.ie/Search/Results?lookfor=lakes+of+killarney&type=AllFields&submit=FIND National Library of Ireland archives for the lakes] * [http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm Ross Island] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204054931/http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm |date=4 February 2012 }} == Tagairtí {{reflist|refs = <ref name="readersnatural">{{Cite book|title=Natural Wonders of the World|publisher=Reader's Digest Association, Inc|year=1980|isbn=0-89577-087-3|editor-last=Scheffel|editor-first=Richard L.|location=United States of America|pages=204–205|editor-last2=Wernet|editor-first2=Susan J.}}</ref> <ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=YsjlBwAAQBAJ&q=muckross+lake&pg=PT406|title=The Rough Guide to Ireland|last=Guides|first=Rough|date=2015-06-09|publisher=Penguin|isbn=9780241236222|language=en}}</ref> <ref name=Lakes>{{cite web|url=http://homepage.eircom.net/%7Eknp/lakes/index.htm |title=The Lakes |last=Dúchas |author-link=Dúchas |access-date=2007-07-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070615233331/http://homepage.eircom.net/~knp/lakes/index.htm |archive-date=2007-06-15 |url-status=dead }}</ref> <ref name=park2>{{Cite web|url=http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm |title=Official Killarney National Park Website |date=2007-02-07 |access-date=2017-03-24 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20070207105247/http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm#abb |archive-date=2007-02-07 }}</ref> <ref name=Living>{{cite web|url=http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|title=Living with Nature: The Designation of Nature Conservation Sites in Ireland|last=The Department of the Environment and Local Government|access-date=2007-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927035707/http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|archive-date=2007-09-27|url-status=dead}}</ref> <ref name="Brad146">p142-146, Richard Bradley ''The prehistory of Britain and Ireland,'' Cambridge University Press, 2007, {{ISBN|0-521-84811-3}}</ref> <ref name=ballantyne>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=jgMoAAAAYAAJ&q=muckross+lake&pg=PA37|title=The Lakes of Killarney|last=Ballantyne|first=Robert Michael|date=1865-01-01|publisher=T. Nelson|language=en}}</ref> <ref name=foran>{{Cite web|url=http://www.gleannfia.com/lakes.htm|title=Killarney Lakes|last=Enterprise|first=Foran|website=www.gleannfia.com|access-date=2017-03-24}}</ref> <ref name=landon>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP64|section=picture|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP66|section=poetical illustration|page=17|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> <ref name=anLandon2>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA6|section=poetical illustration|page=10|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA9|section=picture|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Cill Airne, Lochanna}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Chiarraí]] asef8p5et94znb3c2arohu0langjdym 1272132 1272131 2025-06-29T14:54:47Z Marcas.oduinn 33120 /* Loch Marbh */ 1272132 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch] * Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] == Lochanna == # [[Lochanna Chill Airne]] #* [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]], [[An Loch Uachtarach]], [[Loch an Chuais]], [[Loch an Leaca Mór]], [[Loch an Leamhnachta]], [[Locha Lua]], [[Loch an Easaird]], [[Loch an Eanaigh Mhóir]], [[Loch an Iúir (loch)|Loch an Iúir]], ''[[Ardderry Lough]]''=[[ Loch na nArd-doiriú]], [[Loch Arbhach]], [[Loch an tSéideáin]], [[Loch an Tóraic]], [[Loch Eachros Beag]], [[Loch Bhaile Uí Chuirc]], [[Loch Bhaile na hInse]], [[Loch Beara]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Droim Dhá Thiar)]], [[Loch Bhéal Trá]], [[Loch Buinne]], [[Loch Charraig an Droichid]] # [[Carraig an Phoirt]] #* [[Loch Bhaile Choille Fóir]], [[Loch Bhaile na hUamha]], [[Loch Oileán Uí Eadhna]] # [[Loch Conbhuí]] #* [[Loch Chrathaí]], [[Loch Raithin]], [[Loch Collán]], [[Loch Choileáin Uí Shíoda]], [[Loch Cútra]], [[An Loch Uachtair]], [[Loch Dhoire an Chláir]], [[Loch Dúlocha]], [[Loch an Chlocháin Léith]] # [[Loch Ghleann Mhac Muirinn]] #* [[Loch Gabhlach]], [[Loch Iascaí]] # [[Loch Eirid]] #* [[Loch Fí]], [[Loch Fearna]], [[Loch na Foirnéise]] # [[Loch Guth Ard Deas]] #* [[Loch Gartáin]], [[Loch an Ghleanna Bhig]], [[Loch an Ghleanna Mhóir]] # [[Loch Ghleann Éada]] #* [[Loch Ghleann an Chairthe]], [[Loch Ghleann Dá Loch]], [[Loch Eidhneach]], [[Loch Inse Chrónáin]], [[Loch Inse Uí Chuinn]], [[Loch Inis Cara]] (taiscumar), [[Loch Oileán Éadaí]] # [[Loch Cheis Charraigín]] #* [[Loch Chill Ghlais]], [[Loch Choill an Iúir]] # [[Loch Cinnéile]] #* [[Loch Chionn Droma]], [[Loch na Coille Móire]], [[Loch Leitir Creamha Rua]], [[Loch an Chrainn Chrín]] # [[Loch Mac nÉan Uachtair]] # [[Loch Marbh]] #* [[Loch Mháimín]], [[Loch Míle]], [[Loch Míolach]], [[Loch Moirne]], [[Loch Mhuiceanach]], [[Loch Mucnú]], [[Loch na Cuinge Uachtarach]] # [[Loch Uí Fhloinn]] #* [[Loch Riach]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Maothail)]], [[Loch an Rois]] # [[Loch an Scoir]] #* [[Loch Sindile]] # [[Loch Eoin]] #* [[Loch Sáile]], [[Loch Theach an Teampla]] # [[Turlach Ráth Asáin]] == Loch Marbh == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} <ref name=Haug2013 /> Is loch beag [[fionnuisce]] é ''' Loch Marbh,'''<ref name=logainm /> suite i g[[Contae Liatroma]]. == Tíreolaíocht Tá Loch Marbh {{convert|1|km|1}} soir ó thuaidh ó {{h|Ceis Charraigín}}, agus {{convert|500|m|1}} soir ó [[Loch an Scoir]]. The lake is bounded by the [[baile fearainn]] of An Gob Rua to the south and east, Coill Mhac Searbhaill to the north, and Rosaigh to the west.<ref name=townlands /> Tá an loch an-bheag agus éadomhain, le hachar {{convert|0.1|km2|1}} aige. '' It might be considered gur continuation of Loch an Scoir, as they share the same level and are connected by a half-mile channel.<ref name=MacMahon1845 /> '' The lake is connected to [[Loch Eoin]] and Loch an Scoir by the [[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]]. == Éiceolaíocht '' The presence and type of fish found in Loch Marbh is not recorded. I gcoitinne, '' the ecology of County Leitrim waterways is threatened by [[zebra mussel]] and other invasive species.<ref name=Pedreschi2014 /> == Oidhreacht '' The [[Keshcarrigan Bowl]] was discovered in the canal between Loch an Scoir and Loch Marbh in the 19th century, c. 1843-1852, and is today preserved at the [[Ard-Mhúsaem na hÉireann - Seandálaíocht|Ard-Mhúsaem na hÉireann]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} Ní fios go cruinn sanasaíocht an locha, ach tá dealramh leis inchreidte go raibh feidhm íobartach págánach ag Loch Marbh, '' and that the babhla Keshcarrigan was deposited there as a ritual offering. There is a reference in the [[Leabar Fidhnacha]] to an unidentified and cursed Inbhear "on the road to [[Fíonach, Contae Liatroma (Carraig Álainn)|Fíonach]]", le nós ar an imeall luaite le Tadhg O'Roddy (''fl.'' 1700):{{sfn|Ó Donnabháin|1828|pp=181}} :'' no fish was afterwards caught in it; for they cannot even live in that lake == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] ** [[Loch Bhaile Choille Fóir]] ** [[Loch Cheis Charraigín]] == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/kiltubbrid/rossy/ | work = townlands.ie | teideal = Rosaigh (baile fearainn), Contae Liatroma }} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Digitized 2006 from original in Harvard University }}</ref> <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/1411402.aspx | work = logainm.ie | teideal = Loch Marbh }}</ref> <ref name=Haug2013>{{cite book | title = Gazetteer of Ireland | volume = Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | edition = Third | year = 2013 | first = Per Ivar | last = Haug | url = http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd }}</ref> *{{cite book |authorlink = John O'Donovan (scoláire) |last = Ó Donnabháin |first = Sean |title = Book of Fenagh, Translation and Copious Notes |url= http://www.askaboutireland.ie/aai-files/assets/ebooks/49_Book-of-Fenagh/49%20Book%20of%20Fenagh.pdf#page=197 |publisher=Maolmhordha Mac Dubhghoill Uí Raghailligh |location=Fenagh, Leitrim, Ireland |year=1828 |access-date=20 August 2016 }} <ref name=Pedreschi2014>{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 |s2cid=13486116 |doi-access=free }}</ref> *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi–lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} }} {{DEFAULTSORT:Marbh, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Statutory history == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> == Lochanna Chill Airne == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} '' The ''' Lochanna Chill Airne ''' are a scenic attraction located in [[Páirc Náisiúnta Chill Airne]] near [[Cill Airne]], [[Contae Chiarraí]]]. They consist of three lakes: [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]] agus [[An Loch Uachtarach]].<ref name=readersnatural /> == Surroundings '' The lakes sit in a low valley some {{Convert|20|m|abbr=on}} above [[sea level]].<ref name="readersnatural" /> They are surrounded by the rugged slopes of [[Na Cruacha Dubha]]. Notable mountains in the range include [[Corrán Tuathail]], which, at {{convert|1,038|m}} is Ireland's highest mountain, [[An Sliabh Corcra]], at {{convert|832|m}}, [[An Mhangarta]], at {{convert|843|m}}, and [[Sliabh Torc]], at {{convert|535|m}}.{{fact|date=May 2021}} '' The [[N71]] from Killarney to [[an Neidín]] passes a viewpoint called [[Ladies View]] which offers a view of the lakes and valleys. On the occasion of [[Victoria na Ríochta Aontaithe]] visit in 1861, the point was apparently chosen by the queen's [[Lady-in-waiting|ladies-in-waiting]] as the finest in the land; hence the name.<ref name=":0" /> == Loch Léin {{príomhalt|Loch Léin}} [[Íomhá:Lough Leane (pixinn.net).jpg|thumb|Loch Léin]] '' Loch Léin<ref name=Lakes />is the largest and northernmost of the three lakes, approximately {{convert|19|km2|acre}} in size.<ref name=park2 /> It is also the largest body of fresh water in the region.<ref name=Living /> The [[An Leamhain]] drains Lough Leane to the north-west towards [[Cill Orglan]] and into [[Bá an Daingin]]. '' Leane is dotted with small forested islands, including [[Inis Faithlinn]], which holds the remains of the ruined Innisfallen Abbey.<ref name="readersnatural" /> On the eastern edge of the lake, [[Oileán an Rois]], more properly a peninsula, was the site of some of the earliest [[Chalcolithic|Copper Age]] metalwork in [[réamhstair na hÉireann]].<ref name=Brad146 /> [[Caisleán an Rois]], a 15th-century [[Daingean]], sits on the eastern shore of the lake, north of the Ross Island peninsula. == Muckross Lake {{príomhalt|Loch Mhucrois}} [[Íomhá:Muckross Lake - geograph.org.uk - 260386.jpg|thumb|'' Muckross Lake viewed from Brickeen Bridge]] '' Also known as Middle Lake or Torc Lake, Muckross is just south of Lough Lean.<ref name=ballantyne /> The two are separated by a small peninsula, crossed by a stone arched bridge called Brickeen Bridge.<ref name="readersnatural" /> It is Ireland's deepest lake, reaching to {{convert|75|m|ft}} in parts.<ref name=foran /> A paved [[fánaíocht]] trail of approximately {{convert|10|km|mi|abbr=on}} circles the lake.<ref name=":0" /> == Upper Lake {{príomhalt|An Loch Uachtarach}} [[Íomhá:Killarney Upper Lake.jpg|thumb|An Loch Uachtarach]] '' The Upper Lake is the smallest of the three lakes, and the southernmost. It is separated from the others by a winding channel some {{convert|4|km|mi|abbr=on}} long.<ref name="readersnatural" /> == Béaloideas '' According to folklore, the lakes were the haunt of Kate Kearney, who is said to have sought there O'Donaghue, an enchanted chieftain, and to have died in madness. Kearney is the subject of [[Letitia Elizabeth Landon]]'s poetical illustration to a view of {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832/The Upper Lake of Killarney, Ireland|The Upper Lake of Killarney]]}} by [[William Henry Bartlett]],<ref name=landon /> and in a further Landon poem, {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840/Kate is Craz’d|Kate is Craz'd]]}}, which accompanies a picture by [[Joseph John Jenkins]].<ref name=anLandon2 /> '' This Kate Kearney should not be confused with the lady who provided refreshment at what is now Kate Kearney's Cottage at the [[Dún Lóich]]. == Gailearaí [[Íomhá:Ross Castle across the Lakes of Killarney.JPG|thumb|thumb|'' Ross Castle visible across Lough Leane]] [[Íomhá:Killarney lake.jpg|thumb|'' Brickeen Bridge, where Lough Leane and Muckross Lake meet]] [[Íomhá:Lakes of Killarney.JPG|thumb|'' The lakes as viewed from Ladies View]] [[Íomhá:DV405 no.243 Map of the Lakes of Killarney.png|thumb|'' Hand-drawn map of the Lakes by French artist [[Alphonse Dousseau]], between 1830 and 1869]] [[Íomhá:"Lake surrounded by mountains in an unknown location" (is lakes of Killarney) (26040083492).jpg|thumb|'' Photograph of Upper Lake published by [[Fergus O'Connor (publisher)|Fergus O'Connor]] circa 1920 with commotion in bottom right]] == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Naisc sheachtracha * [http://www.killarneynationalpark.ie/ Killarney National Park] * [http://catalogue.nli.ie/Search/Results?lookfor=lakes+of+killarney&type=AllFields&submit=FIND National Library of Ireland archives for the lakes] * [http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm Ross Island] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204054931/http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm |date=4 February 2012 }} == Tagairtí {{reflist|refs = <ref name="readersnatural">{{Cite book|title=Natural Wonders of the World|publisher=Reader's Digest Association, Inc|year=1980|isbn=0-89577-087-3|editor-last=Scheffel|editor-first=Richard L.|location=United States of America|pages=204–205|editor-last2=Wernet|editor-first2=Susan J.}}</ref> <ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=YsjlBwAAQBAJ&q=muckross+lake&pg=PT406|title=The Rough Guide to Ireland|last=Guides|first=Rough|date=2015-06-09|publisher=Penguin|isbn=9780241236222|language=en}}</ref> <ref name=Lakes>{{cite web|url=http://homepage.eircom.net/%7Eknp/lakes/index.htm |title=The Lakes |last=Dúchas |author-link=Dúchas |access-date=2007-07-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070615233331/http://homepage.eircom.net/~knp/lakes/index.htm |archive-date=2007-06-15 |url-status=dead }}</ref> <ref name=park2>{{Cite web|url=http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm |title=Official Killarney National Park Website |date=2007-02-07 |access-date=2017-03-24 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20070207105247/http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm#abb |archive-date=2007-02-07 }}</ref> <ref name=Living>{{cite web|url=http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|title=Living with Nature: The Designation of Nature Conservation Sites in Ireland|last=The Department of the Environment and Local Government|access-date=2007-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927035707/http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|archive-date=2007-09-27|url-status=dead}}</ref> <ref name="Brad146">p142-146, Richard Bradley ''The prehistory of Britain and Ireland,'' Cambridge University Press, 2007, {{ISBN|0-521-84811-3}}</ref> <ref name=ballantyne>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=jgMoAAAAYAAJ&q=muckross+lake&pg=PA37|title=The Lakes of Killarney|last=Ballantyne|first=Robert Michael|date=1865-01-01|publisher=T. Nelson|language=en}}</ref> <ref name=foran>{{Cite web|url=http://www.gleannfia.com/lakes.htm|title=Killarney Lakes|last=Enterprise|first=Foran|website=www.gleannfia.com|access-date=2017-03-24}}</ref> <ref name=landon>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP64|section=picture|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP66|section=poetical illustration|page=17|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> <ref name=anLandon2>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA6|section=poetical illustration|page=10|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA9|section=picture|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Cill Airne, Lochanna}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Chiarraí]] fzy7916gxbm33hxkblf1nu1fpnbitg6 1272133 1272132 2025-06-29T16:36:00Z Marcas.oduinn 33120 1272133 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch] * Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] == Lochanna == # [[Lochanna Chill Airne]] #* [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]], [[An Loch Uachtarach]], [[Loch an Chuais]], [[Loch an Leaca Mór]], [[Loch an Leamhnachta]], [[Locha Lua]], [[Loch an Easaird]], [[Loch an Eanaigh Mhóir]], [[Loch an Iúir (loch)|Loch an Iúir]], ''[[Ardderry Lough]]''=[[ Loch na nArd-doiriú]], [[Loch Arbhach]], [[Loch an tSéideáin]], [[Loch an Tóraic]], [[Loch Eachros Beag]], [[Loch Bhaile Uí Chuirc]], [[Loch Bhaile na hInse]], [[Loch Beara]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Droim Dhá Thiar)]], [[Loch Bhéal Trá]], [[Loch Buinne]], [[Loch Charraig an Droichid]] # [[Carraig an Phoirt]] #* [[Loch Bhaile Choille Fóir]], [[Loch Bhaile na hUamha]], [[Loch Oileán Uí Eadhna]] # [[Loch Conbhuí]] #* [[Loch Chrathaí]], [[Loch Raithin]], [[Loch Collán]], [[Loch Choileáin Uí Shíoda]], [[Loch Cútra]], [[An Loch Uachtair]], [[Loch Dhoire an Chláir]], [[Loch Dúlocha]], [[Loch an Chlocháin Léith]] # [[Loch Ghleann Mhac Muirinn]] #* [[Loch Gabhlach]], [[Loch Iascaí]] # [[Loch Eirid]] #* [[Loch Fí]], [[Loch Fearna]], [[Loch na Foirnéise]] # [[Loch Guth Ard Deas]] #* [[Loch Gartáin]], [[Loch an Ghleanna Bhig]], [[Loch an Ghleanna Mhóir]] # [[Loch Ghleann Éada]] #* [[Loch Ghleann an Chairthe]], [[Loch Ghleann Dá Loch]], [[Loch Eidhneach]], [[Loch Inse Chrónáin]], [[Loch Inse Uí Chuinn]], [[Loch Inis Cara]] (taiscumar), [[Loch Oileán Éadaí]] # [[Loch Cheis Charraigín]] #* [[Loch Chill Ghlais]], [[Loch Choill an Iúir]] # [[Loch Cinnéile]] #* [[Loch Chionn Droma]], [[Loch na Coille Móire]], [[Loch Leitir Creamha Rua]], [[Loch an Chrainn Chrín]] # [[Loch Mac nÉan Uachtair]] # [[Loch Marbh]] #* [[Loch Mháimín]], [[Loch Míle]], [[Loch Míolach]], [[Loch Moirne]], [[Loch Mhuiceanach]], [[Loch Mucnú]], [[Loch na Cuinge Uachtarach]] # [[Loch Uí Fhloinn]] #* [[Loch Riach]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Maothail)]], [[Loch an Rois]] # [[Loch an Scoir]] #* [[Loch Sindile]] # [[Loch Eoin]] #* [[Loch Sáile]], [[Loch Theach an Teampla]] # [[Turlach Ráth Asáin]] == Loch Marbh == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} <ref name=Haug2013 /> Is loch beag [[fionnuisce]] é ''' Loch Marbh,'''<ref name=logainm /> suite i g[[Contae Liatroma]]. == Tíreolaíocht Tá Loch Marbh {{convert|1|km|1}} soir ó thuaidh ó {{h|Ceis Charraigín}}, agus {{convert|500|m|1}} soir ó [[Loch an Scoir]]. Ar gach taobh den loch, tá roinnt [[baile fearainn|bailte fearainn]]: An Gob Rua to the south and east, Coill Mhac Searbhaill to the north, and Rosaigh to the west.<ref name=townlands /> Tá an loch an-bheag agus éadomhain, le hachar {{convert|0.1|km2|1}} aige. '' It might be considered gur continuation of Loch an Scoir, as they share the same level and are connected by a half-mile channel.<ref name=MacMahon1845 /> '' The lake is connected to [[Loch Eoin]] and Loch an Scoir by the [[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]]. == Éiceolaíocht '' The presence and type of fish found in Loch Marbh is not recorded. I gcoitinne, '' the ecology of County Leitrim waterways is threatened by [[zebra mussel]] and other invasive species.<ref name=Pedreschi2014 /> == Oidhreacht '' The [[Keshcarrigan Bowl]] was discovered in the canal between Loch an Scoir and Loch Marbh in the 19th century, c. 1843-1852, and is today preserved at the [[Ard-Mhúsaem na hÉireann - Seandálaíocht|Ard-Mhúsaem na hÉireann]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} Ní fios go cruinn sanasaíocht an locha, ach tá dealramh leis inchreidte go raibh feidhm íobartach págánach ag Loch Marbh, '' and that the babhla Keshcarrigan was deposited there as a ritual offering. There is a reference in the [[Leabar Fidhnacha]] to an unidentified and cursed Inbhear "on the road to [[Fíonach, Contae Liatroma (Carraig Álainn)|Fíonach]]", le nós ar an imeall luaite le Tadhg O'Roddy (''fl.'' 1700):{{sfn|Ó Donnabháin|1828|pp=181}} :'' no fish was afterwards caught in it; for they cannot even live in that lake == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] ** [[Loch Bhaile Choille Fóir]] ** [[Loch Cheis Charraigín]] == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/kiltubbrid/rossy/ | work = townlands.ie | teideal = Rosaigh (baile fearainn), Contae Liatroma }} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Digitized 2006 from original in Harvard University }}</ref> <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/1411402.aspx | work = logainm.ie | teideal = Loch Marbh }}</ref> <ref name=Haug2013>{{cite book | title = Gazetteer of Ireland | volume = Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | edition = Third | year = 2013 | first = Per Ivar | last = Haug | url = http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd }}</ref> *{{cite book |authorlink = John O'Donovan (scoláire) |last = Ó Donnabháin |first = Sean |title = Book of Fenagh, Translation and Copious Notes |url= http://www.askaboutireland.ie/aai-files/assets/ebooks/49_Book-of-Fenagh/49%20Book%20of%20Fenagh.pdf#page=197 |publisher=Maolmhordha Mac Dubhghoill Uí Raghailligh |location=Fenagh, Leitrim, Ireland |year=1828 |access-date=20 August 2016 }} <ref name=Pedreschi2014>{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 |s2cid=13486116 |doi-access=free }}</ref> *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi–lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} }} {{DEFAULTSORT:Marbh, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Statutory history == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> == Lochanna Chill Airne == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} '' The ''' Lochanna Chill Airne ''' are a scenic attraction located in [[Páirc Náisiúnta Chill Airne]] near [[Cill Airne]], [[Contae Chiarraí]]]. They consist of three lakes: [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]] agus [[An Loch Uachtarach]].<ref name=readersnatural /> == Surroundings '' The lakes sit in a low valley some {{Convert|20|m|abbr=on}} above [[sea level]].<ref name="readersnatural" /> They are surrounded by the rugged slopes of [[Na Cruacha Dubha]]. Notable mountains in the range include [[Corrán Tuathail]], which, at {{convert|1,038|m}} is Ireland's highest mountain, [[An Sliabh Corcra]], at {{convert|832|m}}, [[An Mhangarta]], at {{convert|843|m}}, and [[Sliabh Torc]], at {{convert|535|m}}.{{fact|date=May 2021}} '' The [[N71]] from Killarney to [[an Neidín]] passes a viewpoint called [[Ladies View]] which offers a view of the lakes and valleys. On the occasion of [[Victoria na Ríochta Aontaithe]] visit in 1861, the point was apparently chosen by the queen's [[Lady-in-waiting|ladies-in-waiting]] as the finest in the land; hence the name.<ref name=":0" /> == Loch Léin {{príomhalt|Loch Léin}} [[Íomhá:Lough Leane (pixinn.net).jpg|thumb|Loch Léin]] '' Loch Léin<ref name=Lakes />is the largest and northernmost of the three lakes, approximately {{convert|19|km2|acre}} in size.<ref name=park2 /> It is also the largest body of fresh water in the region.<ref name=Living /> The [[An Leamhain]] drains Lough Leane to the north-west towards [[Cill Orglan]] and into [[Bá an Daingin]]. '' Leane is dotted with small forested islands, including [[Inis Faithlinn]], which holds the remains of the ruined Innisfallen Abbey.<ref name="readersnatural" /> On the eastern edge of the lake, [[Oileán an Rois]], more properly a peninsula, was the site of some of the earliest [[Chalcolithic|Copper Age]] metalwork in [[réamhstair na hÉireann]].<ref name=Brad146 /> [[Caisleán an Rois]], a 15th-century [[Daingean]], sits on the eastern shore of the lake, north of the Ross Island peninsula. == Muckross Lake {{príomhalt|Loch Mhucrois}} [[Íomhá:Muckross Lake - geograph.org.uk - 260386.jpg|thumb|'' Muckross Lake viewed from Brickeen Bridge]] '' Also known as Middle Lake or Torc Lake, Muckross is just south of Lough Lean.<ref name=ballantyne /> The two are separated by a small peninsula, crossed by a stone arched bridge called Brickeen Bridge.<ref name="readersnatural" /> It is Ireland's deepest lake, reaching to {{convert|75|m|ft}} in parts.<ref name=foran /> A paved [[fánaíocht]] trail of approximately {{convert|10|km|mi|abbr=on}} circles the lake.<ref name=":0" /> == Upper Lake {{príomhalt|An Loch Uachtarach}} [[Íomhá:Killarney Upper Lake.jpg|thumb|An Loch Uachtarach]] '' The Upper Lake is the smallest of the three lakes, and the southernmost. It is separated from the others by a winding channel some {{convert|4|km|mi|abbr=on}} long.<ref name="readersnatural" /> == Béaloideas '' According to folklore, the lakes were the haunt of Kate Kearney, who is said to have sought there O'Donaghue, an enchanted chieftain, and to have died in madness. Kearney is the subject of [[Letitia Elizabeth Landon]]'s poetical illustration to a view of {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832/The Upper Lake of Killarney, Ireland|The Upper Lake of Killarney]]}} by [[William Henry Bartlett]],<ref name=landon /> and in a further Landon poem, {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840/Kate is Craz’d|Kate is Craz'd]]}}, which accompanies a picture by [[Joseph John Jenkins]].<ref name=anLandon2 /> '' This Kate Kearney should not be confused with the lady who provided refreshment at what is now Kate Kearney's Cottage at the [[Dún Lóich]]. == Gailearaí [[Íomhá:Ross Castle across the Lakes of Killarney.JPG|thumb|thumb|'' Ross Castle visible across Lough Leane]] [[Íomhá:Killarney lake.jpg|thumb|'' Brickeen Bridge, where Lough Leane and Muckross Lake meet]] [[Íomhá:Lakes of Killarney.JPG|thumb|'' The lakes as viewed from Ladies View]] [[Íomhá:DV405 no.243 Map of the Lakes of Killarney.png|thumb|'' Hand-drawn map of the Lakes by French artist [[Alphonse Dousseau]], between 1830 and 1869]] [[Íomhá:"Lake surrounded by mountains in an unknown location" (is lakes of Killarney) (26040083492).jpg|thumb|'' Photograph of Upper Lake published by [[Fergus O'Connor (publisher)|Fergus O'Connor]] circa 1920 with commotion in bottom right]] == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Naisc sheachtracha * [http://www.killarneynationalpark.ie/ Killarney National Park] * [http://catalogue.nli.ie/Search/Results?lookfor=lakes+of+killarney&type=AllFields&submit=FIND National Library of Ireland archives for the lakes] * [http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm Ross Island] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204054931/http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm |date=4 February 2012 }} == Tagairtí {{reflist|refs = <ref name="readersnatural">{{Cite book|title=Natural Wonders of the World|publisher=Reader's Digest Association, Inc|year=1980|isbn=0-89577-087-3|editor-last=Scheffel|editor-first=Richard L.|location=United States of America|pages=204–205|editor-last2=Wernet|editor-first2=Susan J.}}</ref> <ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=YsjlBwAAQBAJ&q=muckross+lake&pg=PT406|title=The Rough Guide to Ireland|last=Guides|first=Rough|date=2015-06-09|publisher=Penguin|isbn=9780241236222|language=en}}</ref> <ref name=Lakes>{{cite web|url=http://homepage.eircom.net/%7Eknp/lakes/index.htm |title=The Lakes |last=Dúchas |author-link=Dúchas |access-date=2007-07-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070615233331/http://homepage.eircom.net/~knp/lakes/index.htm |archive-date=2007-06-15 |url-status=dead }}</ref> <ref name=park2>{{Cite web|url=http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm |title=Official Killarney National Park Website |date=2007-02-07 |access-date=2017-03-24 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20070207105247/http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm#abb |archive-date=2007-02-07 }}</ref> <ref name=Living>{{cite web|url=http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|title=Living with Nature: The Designation of Nature Conservation Sites in Ireland|last=The Department of the Environment and Local Government|access-date=2007-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927035707/http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|archive-date=2007-09-27|url-status=dead}}</ref> <ref name="Brad146">p142-146, Richard Bradley ''The prehistory of Britain and Ireland,'' Cambridge University Press, 2007, {{ISBN|0-521-84811-3}}</ref> <ref name=ballantyne>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=jgMoAAAAYAAJ&q=muckross+lake&pg=PA37|title=The Lakes of Killarney|last=Ballantyne|first=Robert Michael|date=1865-01-01|publisher=T. Nelson|language=en}}</ref> <ref name=foran>{{Cite web|url=http://www.gleannfia.com/lakes.htm|title=Killarney Lakes|last=Enterprise|first=Foran|website=www.gleannfia.com|access-date=2017-03-24}}</ref> <ref name=landon>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP64|section=picture|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP66|section=poetical illustration|page=17|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> <ref name=anLandon2>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA6|section=poetical illustration|page=10|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA9|section=picture|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Cill Airne, Lochanna}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Chiarraí]] 2rswg1ia2uxc575couvmc2sw7e9wxfp 1272152 1272133 2025-06-29T19:20:25Z Marcas.oduinn 33120 1272152 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch] * Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] == Lochanna == # [[Lochanna Chill Airne]] #* [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]], [[An Loch Uachtarach]], [[Loch an Chuais]], [[Loch an Leaca Mór]], [[Loch an Leamhnachta]], [[Locha Lua]], [[Loch an Easaird]], [[Loch an Eanaigh Mhóir]], [[Loch an Iúir (loch)|Loch an Iúir]], ''[[Ardderry Lough]]''=[[ Loch na nArd-doiriú]], [[Loch Arbhach]], [[Loch an tSéideáin]], [[Loch an Tóraic]], [[Loch Eachros Beag]], [[Loch Bhaile Uí Chuirc]], [[Loch Bhaile na hInse]], [[Loch Beara]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Droim Dhá Thiar)]], [[Loch Bhéal Trá]], [[Loch Buinne]], [[Loch Charraig an Droichid]] # [[Carraig an Phoirt]] #* [[Loch Bhaile Choille Fóir]], [[Loch Bhaile na hUamha]], [[Loch Oileán Uí Eadhna]] # [[Loch Conbhuí]] #* [[Loch Chrathaí]], [[Loch Raithin]], [[Loch Collán]], [[Loch Choileáin Uí Shíoda]], [[Loch Cútra]], [[An Loch Uachtair]], [[Loch Dhoire an Chláir]], [[Loch Dúlocha]], [[Loch an Chlocháin Léith]] # [[Loch Ghleann Mhac Muirinn]] #* [[Loch Gabhlach]], [[Loch Iascaí]] # [[Loch Eirid]] #* [[Loch Fí]], [[Loch Fearna]], [[Loch na Foirnéise]] # [[Loch Guth Ard Deas]] #* [[Loch Gartáin]], [[Loch an Ghleanna Bhig]], [[Loch an Ghleanna Mhóir]] # [[Loch Ghleann Éada]] #* [[Loch Ghleann an Chairthe]], [[Loch Ghleann Dá Loch]], [[Loch Eidhneach]], [[Loch Inse Chrónáin]], [[Loch Inse Uí Chuinn]], [[Loch Inis Cara]] (taiscumar), [[Loch Oileán Éadaí]] # [[Loch Cheis Charraigín]] #* [[Loch Chill Ghlais]], [[Loch Choill an Iúir]] # [[Loch Cinnéile]] #* [[Loch Chionn Droma]], [[Loch na Coille Móire]], [[Loch Leitir Creamha Rua]], [[Loch an Chrainn Chrín]] # [[Loch Mac nÉan Uachtair]] # [[Loch Marbh]] #* [[Loch Mháimín]], [[Loch Míle]], [[Loch Míolach]], [[Loch Moirne]], [[Loch Mhuiceanach]], [[Loch Mucnú]], [[Loch na Cuinge Uachtarach]] # [[Loch Uí Fhloinn]] #* [[Loch Riach]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Maothail)]], [[Loch an Rois]] # [[Loch an Scoir]] #* [[Loch Sindile]] # [[Loch Eoin]] #* [[Loch Sáile]], [[Loch Theach an Teampla]] # [[Turlach Ráth Asáin]] == Loch Marbh == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} <ref name=Haug2013 /> Is loch beag [[fionnuisce]] é ''' Loch Marbh,'''<ref name=logainm /> suite i g[[Contae Liatroma]]. == Tíreolaíocht Tá Loch Marbh {{convert|1|km|1}} soir ó thuaidh ó {{h|Ceis Charraigín}}, agus {{convert|500|m|1}} soir ó [[Loch an Scoir]]. Ar gach taobh den loch, tá roinnt [[baile fearainn|bailte fearainn]]: An Gob Rua taobh thoir agus ó dheas, Coill Mhac Searbhaill ó thuaidh, agus Rosaigh taobh thiar.<ref name=townlands /> Tá an loch an-bheag agus éadomhain, le hachar {{convert|0.1|km2|1}} aige. D'fhéadfadh a rá gur síneadh ar Loch an Scoir, óir go bhfuil an leibhéal céanna acu agus tá cainéal leath mhíle ar fad eatarthu.<ref name=MacMahon1845 /> '' The lake is connected to [[Loch Eoin]] and Loch an Scoir by the [[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]]. == Éiceolaíocht '' The presence and type of fish found in Loch Marbh is not recorded. I gcoitinne, '' the ecology of County Leitrim waterways is threatened by [[zebra mussel]] and other invasive species.<ref name=Pedreschi2014 /> == Oidhreacht '' The [[Keshcarrigan Bowl]] was discovered in the canal between Loch an Scoir and Loch Marbh in the 19th century, c. 1843-1852, and is today preserved at the [[Ard-Mhúsaem na hÉireann - Seandálaíocht|Ard-Mhúsaem na hÉireann]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} Ní fios go cruinn sanasaíocht an locha, ach tá dealramh leis inchreidte go raibh feidhm íobartach págánach ag Loch Marbh, '' and that the babhla Keshcarrigan was deposited there as a ritual offering. There is a reference in the [[Leabar Fidhnacha]] to an unidentified and cursed Inbhear "on the road to [[Fíonach, Contae Liatroma (Carraig Álainn)|Fíonach]]", le nós ar an imeall luaite le Tadhg O'Roddy (''fl.'' 1700):{{sfn|Ó Donnabháin|1828|pp=181}} :'' no fish was afterwards caught in it; for they cannot even live in that lake == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] ** [[Loch Bhaile Choille Fóir]] ** [[Loch Cheis Charraigín]] == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/kiltubbrid/rossy/ | work = townlands.ie | teideal = Rosaigh (baile fearainn), Contae Liatroma }} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Digitized 2006 from original in Harvard University }}</ref> <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/1411402.aspx | work = logainm.ie | teideal = Loch Marbh }}</ref> <ref name=Haug2013>{{cite book | title = Gazetteer of Ireland | volume = Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | edition = Third | year = 2013 | first = Per Ivar | last = Haug | url = http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd }}</ref> *{{cite book |authorlink = John O'Donovan (scoláire) |last = Ó Donnabháin |first = Sean |title = Book of Fenagh, Translation and Copious Notes |url= http://www.askaboutireland.ie/aai-files/assets/ebooks/49_Book-of-Fenagh/49%20Book%20of%20Fenagh.pdf#page=197 |publisher=Maolmhordha Mac Dubhghoill Uí Raghailligh |location=Fenagh, Leitrim, Ireland |year=1828 |access-date=20 August 2016 }} <ref name=Pedreschi2014>{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 |s2cid=13486116 |doi-access=free }}</ref> *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi–lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} }} {{DEFAULTSORT:Marbh, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Statutory history == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> == Lochanna Chill Airne == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} '' The ''' Lochanna Chill Airne ''' are a scenic attraction located in [[Páirc Náisiúnta Chill Airne]] near [[Cill Airne]], [[Contae Chiarraí]]]. They consist of three lakes: [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]] agus [[An Loch Uachtarach]].<ref name=readersnatural /> == Surroundings '' The lakes sit in a low valley some {{Convert|20|m|abbr=on}} above [[sea level]].<ref name="readersnatural" /> They are surrounded by the rugged slopes of [[Na Cruacha Dubha]]. Notable mountains in the range include [[Corrán Tuathail]], which, at {{convert|1,038|m}} is Ireland's highest mountain, [[An Sliabh Corcra]], at {{convert|832|m}}, [[An Mhangarta]], at {{convert|843|m}}, and [[Sliabh Torc]], at {{convert|535|m}}.{{fact|date=May 2021}} '' The [[N71]] from Killarney to [[an Neidín]] passes a viewpoint called [[Ladies View]] which offers a view of the lakes and valleys. On the occasion of [[Victoria na Ríochta Aontaithe]] visit in 1861, the point was apparently chosen by the queen's [[Lady-in-waiting|ladies-in-waiting]] as the finest in the land; hence the name.<ref name=":0" /> == Loch Léin {{príomhalt|Loch Léin}} [[Íomhá:Lough Leane (pixinn.net).jpg|thumb|Loch Léin]] '' Loch Léin<ref name=Lakes />is the largest and northernmost of the three lakes, approximately {{convert|19|km2|acre}} in size.<ref name=park2 /> It is also the largest body of fresh water in the region.<ref name=Living /> The [[An Leamhain]] drains Lough Leane to the north-west towards [[Cill Orglan]] and into [[Bá an Daingin]]. '' Leane is dotted with small forested islands, including [[Inis Faithlinn]], which holds the remains of the ruined Innisfallen Abbey.<ref name="readersnatural" /> On the eastern edge of the lake, [[Oileán an Rois]], more properly a peninsula, was the site of some of the earliest [[Chalcolithic|Copper Age]] metalwork in [[réamhstair na hÉireann]].<ref name=Brad146 /> [[Caisleán an Rois]], a 15th-century [[Daingean]], sits on the eastern shore of the lake, north of the Ross Island peninsula. == Muckross Lake {{príomhalt|Loch Mhucrois}} [[Íomhá:Muckross Lake - geograph.org.uk - 260386.jpg|thumb|'' Muckross Lake viewed from Brickeen Bridge]] '' Also known as Middle Lake or Torc Lake, Muckross is just south of Lough Lean.<ref name=ballantyne /> The two are separated by a small peninsula, crossed by a stone arched bridge called Brickeen Bridge.<ref name="readersnatural" /> It is Ireland's deepest lake, reaching to {{convert|75|m|ft}} in parts.<ref name=foran /> A paved [[fánaíocht]] trail of approximately {{convert|10|km|mi|abbr=on}} circles the lake.<ref name=":0" /> == Upper Lake {{príomhalt|An Loch Uachtarach}} [[Íomhá:Killarney Upper Lake.jpg|thumb|An Loch Uachtarach]] '' The Upper Lake is the smallest of the three lakes, and the southernmost. It is separated from the others by a winding channel some {{convert|4|km|mi|abbr=on}} long.<ref name="readersnatural" /> == Béaloideas '' According to folklore, the lakes were the haunt of Kate Kearney, who is said to have sought there O'Donaghue, an enchanted chieftain, and to have died in madness. Kearney is the subject of [[Letitia Elizabeth Landon]]'s poetical illustration to a view of {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832/The Upper Lake of Killarney, Ireland|The Upper Lake of Killarney]]}} by [[William Henry Bartlett]],<ref name=landon /> and in a further Landon poem, {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840/Kate is Craz’d|Kate is Craz'd]]}}, which accompanies a picture by [[Joseph John Jenkins]].<ref name=anLandon2 /> '' This Kate Kearney should not be confused with the lady who provided refreshment at what is now Kate Kearney's Cottage at the [[Dún Lóich]]. == Gailearaí [[Íomhá:Ross Castle across the Lakes of Killarney.JPG|thumb|thumb|'' Ross Castle visible across Lough Leane]] [[Íomhá:Killarney lake.jpg|thumb|'' Brickeen Bridge, where Lough Leane and Muckross Lake meet]] [[Íomhá:Lakes of Killarney.JPG|thumb|'' The lakes as viewed from Ladies View]] [[Íomhá:DV405 no.243 Map of the Lakes of Killarney.png|thumb|'' Hand-drawn map of the Lakes by French artist [[Alphonse Dousseau]], between 1830 and 1869]] [[Íomhá:"Lake surrounded by mountains in an unknown location" (is lakes of Killarney) (26040083492).jpg|thumb|'' Photograph of Upper Lake published by [[Fergus O'Connor (publisher)|Fergus O'Connor]] circa 1920 with commotion in bottom right]] == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Naisc sheachtracha * [http://www.killarneynationalpark.ie/ Killarney National Park] * [http://catalogue.nli.ie/Search/Results?lookfor=lakes+of+killarney&type=AllFields&submit=FIND National Library of Ireland archives for the lakes] * [http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm Ross Island] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204054931/http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm |date=4 February 2012 }} == Tagairtí {{reflist|refs = <ref name="readersnatural">{{Cite book|title=Natural Wonders of the World|publisher=Reader's Digest Association, Inc|year=1980|isbn=0-89577-087-3|editor-last=Scheffel|editor-first=Richard L.|location=United States of America|pages=204–205|editor-last2=Wernet|editor-first2=Susan J.}}</ref> <ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=YsjlBwAAQBAJ&q=muckross+lake&pg=PT406|title=The Rough Guide to Ireland|last=Guides|first=Rough|date=2015-06-09|publisher=Penguin|isbn=9780241236222|language=en}}</ref> <ref name=Lakes>{{cite web|url=http://homepage.eircom.net/%7Eknp/lakes/index.htm |title=The Lakes |last=Dúchas |author-link=Dúchas |access-date=2007-07-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070615233331/http://homepage.eircom.net/~knp/lakes/index.htm |archive-date=2007-06-15 |url-status=dead }}</ref> <ref name=park2>{{Cite web|url=http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm |title=Official Killarney National Park Website |date=2007-02-07 |access-date=2017-03-24 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20070207105247/http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm#abb |archive-date=2007-02-07 }}</ref> <ref name=Living>{{cite web|url=http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|title=Living with Nature: The Designation of Nature Conservation Sites in Ireland|last=The Department of the Environment and Local Government|access-date=2007-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927035707/http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|archive-date=2007-09-27|url-status=dead}}</ref> <ref name="Brad146">p142-146, Richard Bradley ''The prehistory of Britain and Ireland,'' Cambridge University Press, 2007, {{ISBN|0-521-84811-3}}</ref> <ref name=ballantyne>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=jgMoAAAAYAAJ&q=muckross+lake&pg=PA37|title=The Lakes of Killarney|last=Ballantyne|first=Robert Michael|date=1865-01-01|publisher=T. Nelson|language=en}}</ref> <ref name=foran>{{Cite web|url=http://www.gleannfia.com/lakes.htm|title=Killarney Lakes|last=Enterprise|first=Foran|website=www.gleannfia.com|access-date=2017-03-24}}</ref> <ref name=landon>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP64|section=picture|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP66|section=poetical illustration|page=17|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> <ref name=anLandon2>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA6|section=poetical illustration|page=10|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA9|section=picture|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Cill Airne, Lochanna}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Chiarraí]] bs35nei6pxu2h7u8fqvs3opsdimc808 1272154 1272152 2025-06-29T19:34:55Z Marcas.oduinn 33120 1272154 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch] * Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] == Lochanna == # [[Lochanna Chill Airne]] #* [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]], [[An Loch Uachtarach]], [[Loch an Chuais]], [[Loch an Leaca Mór]], [[Loch an Leamhnachta]], [[Locha Lua]], [[Loch an Easaird]], [[Loch an Eanaigh Mhóir]], [[Loch an Iúir (loch)|Loch an Iúir]], ''[[Ardderry Lough]]''=[[ Loch na nArd-doiriú]], [[Loch Arbhach]], [[Loch an tSéideáin]], [[Loch an Tóraic]], [[Loch Eachros Beag]], [[Loch Bhaile Uí Chuirc]], [[Loch Bhaile na hInse]], [[Loch Beara]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Droim Dhá Thiar)]], [[Loch Bhéal Trá]], [[Loch Buinne]], [[Loch Charraig an Droichid]] # [[Carraig an Phoirt]] #* [[Loch Bhaile Choille Fóir]], [[Loch Bhaile na hUamha]], [[Loch Oileán Uí Eadhna]] # [[Loch Conbhuí]] #* [[Loch Chrathaí]], [[Loch Raithin]], [[Loch Collán]], [[Loch Choileáin Uí Shíoda]], [[Loch Cútra]], [[An Loch Uachtair]], [[Loch Dhoire an Chláir]], [[Loch Dúlocha]], [[Loch an Chlocháin Léith]] # [[Loch Ghleann Mhac Muirinn]] #* [[Loch Gabhlach]], [[Loch Iascaí]] # [[Loch Eirid]] #* [[Loch Fí]], [[Loch Fearna]], [[Loch na Foirnéise]] # [[Loch Guth Ard Deas]] #* [[Loch Gartáin]], [[Loch an Ghleanna Bhig]], [[Loch an Ghleanna Mhóir]] # [[Loch Ghleann Éada]] #* [[Loch Ghleann an Chairthe]], [[Loch Ghleann Dá Loch]], [[Loch Eidhneach]], [[Loch Inse Chrónáin]], [[Loch Inse Uí Chuinn]], [[Loch Inis Cara]] (taiscumar), [[Loch Oileán Éadaí]] # [[Loch Cheis Charraigín]] #* [[Loch Chill Ghlais]], [[Loch Choill an Iúir]] # [[Loch Cinnéile]] #* [[Loch Chionn Droma]], [[Loch na Coille Móire]], [[Loch Leitir Creamha Rua]], [[Loch an Chrainn Chrín]] # [[Loch Mac nÉan Uachtair]] # [[Loch Marbh]] #* [[Loch Mháimín]], [[Loch Míle]], [[Loch Míolach]], [[Loch Moirne]], [[Loch Mhuiceanach]], [[Loch Mucnú]], [[Loch na Cuinge Uachtarach]] # [[Loch Uí Fhloinn]] #* [[Loch Riach]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Maothail)]], [[Loch an Rois]] # [[Loch an Scoir]] #* [[Loch Sindile]] # [[Loch Eoin]] #* [[Loch Sáile]], [[Loch Theach an Teampla]] # [[Turlach Ráth Asáin]] == Loch Marbh == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} <ref name=Haug2013 /> Is loch beag [[fionnuisce]] é ''' Loch Marbh,'''<ref name=logainm /> suite i g[[Contae Liatroma]]. == Tíreolaíocht Tá Loch Marbh {{convert|1|km|1}} soir ó thuaidh ó {{h|Ceis Charraigín}}, agus {{convert|500|m|1}} soir ó [[Loch an Scoir]]. Ar gach taobh den loch, tá roinnt [[baile fearainn|bailte fearainn]]: An Gob Rua taobh thoir agus ó dheas, Coill Mhac Searbhaill ó thuaidh, agus Rosaigh taobh thiar.<ref name=townlands /> Tá an loch an-bheag agus éadomhain, le hachar {{convert|0.1|km2|1}} aige. D'fhéadfadh a rá gur síneadh ar Loch an Scoir, óir go bhfuil an leibhéal céanna acu agus tá cainéal leath mhíle ar fad eatarthu.<ref name=MacMahon1845 /> Tá an loch nasctha le [[Loch Eoin]] agus Loch an Scoir ag [[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]]. == Éiceolaíocht I gcoitinne, tá éiceolaíocht na n-uiscebhealaí i gContae Listings faoi bhagairt ag [[diúilicín riabhach]] agus speicis ionracha eile.<ref name=Pedreschi2014 /> == Oidhreacht '' The [[Keshcarrigan Bowl]] was discovered in the canal between Loch an Scoir and Loch Marbh in the 19th century, c. 1843-1852, and is today preserved at the [[Ard-Mhúsaem na hÉireann - Seandálaíocht|Ard-Mhúsaem na hÉireann]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} Ní fios go cruinn sanasaíocht an locha, ach tá dealramh leis inchreidte go raibh feidhm íobartach págánach ag Loch Marbh, '' and that the babhla Keshcarrigan was deposited there as a ritual offering. There is a reference in the [[Leabar Fidhnacha]] to an unidentified and cursed Inbhear "on the road to [[Fíonach, Contae Liatroma (Carraig Álainn)|Fíonach]]", le nós ar an imeall luaite le Tadhg O'Roddy (''fl.'' 1700):{{sfn|Ó Donnabháin|1828|pp=181}} :'' no fish was afterwards caught in it; for they cannot even live in that lake == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] ** [[Loch Bhaile Choille Fóir]] ** [[Loch Cheis Charraigín]] == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/kiltubbrid/rossy/ | work = townlands.ie | teideal = Rosaigh (baile fearainn), Contae Liatroma }} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Digitized 2006 from original in Harvard University }}</ref> <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/1411402.aspx | work = logainm.ie | teideal = Loch Marbh }}</ref> <ref name=Haug2013>{{cite book | title = Gazetteer of Ireland | volume = Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | edition = Third | year = 2013 | first = Per Ivar | last = Haug | url = http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd }}</ref> *{{cite book |authorlink = John O'Donovan (scoláire) |last = Ó Donnabháin |first = Sean |title = Book of Fenagh, Translation and Copious Notes |url= http://www.askaboutireland.ie/aai-files/assets/ebooks/49_Book-of-Fenagh/49%20Book%20of%20Fenagh.pdf#page=197 |publisher=Maolmhordha Mac Dubhghoill Uí Raghailligh |location=Fenagh, Leitrim, Ireland |year=1828 |access-date=20 August 2016 }} <ref name=Pedreschi2014>{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 |s2cid=13486116 |doi-access=free }}</ref> *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi–lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} }} {{DEFAULTSORT:Marbh, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Statutory history == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> == Lochanna Chill Airne == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} '' The ''' Lochanna Chill Airne ''' are a scenic attraction located in [[Páirc Náisiúnta Chill Airne]] near [[Cill Airne]], [[Contae Chiarraí]]]. They consist of three lakes: [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]] agus [[An Loch Uachtarach]].<ref name=readersnatural /> == Surroundings '' The lakes sit in a low valley some {{Convert|20|m|abbr=on}} above [[sea level]].<ref name="readersnatural" /> They are surrounded by the rugged slopes of [[Na Cruacha Dubha]]. Notable mountains in the range include [[Corrán Tuathail]], which, at {{convert|1,038|m}} is Ireland's highest mountain, [[An Sliabh Corcra]], at {{convert|832|m}}, [[An Mhangarta]], at {{convert|843|m}}, and [[Sliabh Torc]], at {{convert|535|m}}.{{fact|date=May 2021}} '' The [[N71]] from Killarney to [[an Neidín]] passes a viewpoint called [[Ladies View]] which offers a view of the lakes and valleys. On the occasion of [[Victoria na Ríochta Aontaithe]] visit in 1861, the point was apparently chosen by the queen's [[Lady-in-waiting|ladies-in-waiting]] as the finest in the land; hence the name.<ref name=":0" /> == Loch Léin {{príomhalt|Loch Léin}} [[Íomhá:Lough Leane (pixinn.net).jpg|thumb|Loch Léin]] '' Loch Léin<ref name=Lakes />is the largest and northernmost of the three lakes, approximately {{convert|19|km2|acre}} in size.<ref name=park2 /> It is also the largest body of fresh water in the region.<ref name=Living /> The [[An Leamhain]] drains Lough Leane to the north-west towards [[Cill Orglan]] and into [[Bá an Daingin]]. '' Leane is dotted with small forested islands, including [[Inis Faithlinn]], which holds the remains of the ruined Innisfallen Abbey.<ref name="readersnatural" /> On the eastern edge of the lake, [[Oileán an Rois]], more properly a peninsula, was the site of some of the earliest [[Chalcolithic|Copper Age]] metalwork in [[réamhstair na hÉireann]].<ref name=Brad146 /> [[Caisleán an Rois]], a 15th-century [[Daingean]], sits on the eastern shore of the lake, north of the Ross Island peninsula. == Muckross Lake {{príomhalt|Loch Mhucrois}} [[Íomhá:Muckross Lake - geograph.org.uk - 260386.jpg|thumb|'' Muckross Lake viewed from Brickeen Bridge]] '' Also known as Middle Lake or Torc Lake, Muckross is just south of Lough Lean.<ref name=ballantyne /> The two are separated by a small peninsula, crossed by a stone arched bridge called Brickeen Bridge.<ref name="readersnatural" /> It is Ireland's deepest lake, reaching to {{convert|75|m|ft}} in parts.<ref name=foran /> A paved [[fánaíocht]] trail of approximately {{convert|10|km|mi|abbr=on}} circles the lake.<ref name=":0" /> == Upper Lake {{príomhalt|An Loch Uachtarach}} [[Íomhá:Killarney Upper Lake.jpg|thumb|An Loch Uachtarach]] '' The Upper Lake is the smallest of the three lakes, and the southernmost. It is separated from the others by a winding channel some {{convert|4|km|mi|abbr=on}} long.<ref name="readersnatural" /> == Béaloideas '' According to folklore, the lakes were the haunt of Kate Kearney, who is said to have sought there O'Donaghue, an enchanted chieftain, and to have died in madness. Kearney is the subject of [[Letitia Elizabeth Landon]]'s poetical illustration to a view of {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832/The Upper Lake of Killarney, Ireland|The Upper Lake of Killarney]]}} by [[William Henry Bartlett]],<ref name=landon /> and in a further Landon poem, {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840/Kate is Craz’d|Kate is Craz'd]]}}, which accompanies a picture by [[Joseph John Jenkins]].<ref name=anLandon2 /> '' This Kate Kearney should not be confused with the lady who provided refreshment at what is now Kate Kearney's Cottage at the [[Dún Lóich]]. == Gailearaí [[Íomhá:Ross Castle across the Lakes of Killarney.JPG|thumb|thumb|'' Ross Castle visible across Lough Leane]] [[Íomhá:Killarney lake.jpg|thumb|'' Brickeen Bridge, where Lough Leane and Muckross Lake meet]] [[Íomhá:Lakes of Killarney.JPG|thumb|'' The lakes as viewed from Ladies View]] [[Íomhá:DV405 no.243 Map of the Lakes of Killarney.png|thumb|'' Hand-drawn map of the Lakes by French artist [[Alphonse Dousseau]], between 1830 and 1869]] [[Íomhá:"Lake surrounded by mountains in an unknown location" (is lakes of Killarney) (26040083492).jpg|thumb|'' Photograph of Upper Lake published by [[Fergus O'Connor (publisher)|Fergus O'Connor]] circa 1920 with commotion in bottom right]] == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Naisc sheachtracha * [http://www.killarneynationalpark.ie/ Killarney National Park] * [http://catalogue.nli.ie/Search/Results?lookfor=lakes+of+killarney&type=AllFields&submit=FIND National Library of Ireland archives for the lakes] * [http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm Ross Island] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204054931/http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm |date=4 February 2012 }} == Tagairtí {{reflist|refs = <ref name="readersnatural">{{Cite book|title=Natural Wonders of the World|publisher=Reader's Digest Association, Inc|year=1980|isbn=0-89577-087-3|editor-last=Scheffel|editor-first=Richard L.|location=United States of America|pages=204–205|editor-last2=Wernet|editor-first2=Susan J.}}</ref> <ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=YsjlBwAAQBAJ&q=muckross+lake&pg=PT406|title=The Rough Guide to Ireland|last=Guides|first=Rough|date=2015-06-09|publisher=Penguin|isbn=9780241236222|language=en}}</ref> <ref name=Lakes>{{cite web|url=http://homepage.eircom.net/%7Eknp/lakes/index.htm |title=The Lakes |last=Dúchas |author-link=Dúchas |access-date=2007-07-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070615233331/http://homepage.eircom.net/~knp/lakes/index.htm |archive-date=2007-06-15 |url-status=dead }}</ref> <ref name=park2>{{Cite web|url=http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm |title=Official Killarney National Park Website |date=2007-02-07 |access-date=2017-03-24 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20070207105247/http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm#abb |archive-date=2007-02-07 }}</ref> <ref name=Living>{{cite web|url=http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|title=Living with Nature: The Designation of Nature Conservation Sites in Ireland|last=The Department of the Environment and Local Government|access-date=2007-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927035707/http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|archive-date=2007-09-27|url-status=dead}}</ref> <ref name="Brad146">p142-146, Richard Bradley ''The prehistory of Britain and Ireland,'' Cambridge University Press, 2007, {{ISBN|0-521-84811-3}}</ref> <ref name=ballantyne>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=jgMoAAAAYAAJ&q=muckross+lake&pg=PA37|title=The Lakes of Killarney|last=Ballantyne|first=Robert Michael|date=1865-01-01|publisher=T. Nelson|language=en}}</ref> <ref name=foran>{{Cite web|url=http://www.gleannfia.com/lakes.htm|title=Killarney Lakes|last=Enterprise|first=Foran|website=www.gleannfia.com|access-date=2017-03-24}}</ref> <ref name=landon>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP64|section=picture|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP66|section=poetical illustration|page=17|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> <ref name=anLandon2>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA6|section=poetical illustration|page=10|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA9|section=picture|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Cill Airne, Lochanna}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Chiarraí]] m4583f7wxt2lpiey5i51o8x5stbxrjk 1272162 1272154 2025-06-29T20:06:05Z Marcas.oduinn 33120 /* Loch Marbh */ 1272162 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch] * Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] == Lochanna == # [[Lochanna Chill Airne]] #* [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]], [[An Loch Uachtarach]], [[Loch an Chuais]], [[Loch an Leaca Mór]], [[Loch an Leamhnachta]], [[Locha Lua]], [[Loch an Easaird]], [[Loch an Eanaigh Mhóir]], [[Loch an Iúir (loch)|Loch an Iúir]], ''[[Ardderry Lough]]''=[[ Loch na nArd-doiriú]], [[Loch Arbhach]], [[Loch an tSéideáin]], [[Loch an Tóraic]], [[Loch Eachros Beag]], [[Loch Bhaile Uí Chuirc]], [[Loch Bhaile na hInse]], [[Loch Beara]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Droim Dhá Thiar)]], [[Loch Bhéal Trá]], [[Loch Buinne]], [[Loch Charraig an Droichid]] # [[Carraig an Phoirt]] #* [[Loch Bhaile Choille Fóir]], [[Loch Bhaile na hUamha]], [[Loch Oileán Uí Eadhna]] # [[Loch Conbhuí]] #* [[Loch Chrathaí]], [[Loch Raithin]], [[Loch Collán]], [[Loch Choileáin Uí Shíoda]], [[Loch Cútra]], [[An Loch Uachtair]], [[Loch Dhoire an Chláir]], [[Loch Dúlocha]], [[Loch an Chlocháin Léith]] # [[Loch Ghleann Mhac Muirinn]] #* [[Loch Gabhlach]], [[Loch Iascaí]] # [[Loch Eirid]] #* [[Loch Fí]], [[Loch Fearna]], [[Loch na Foirnéise]] # [[Loch Guth Ard Deas]] #* [[Loch Gartáin]], [[Loch an Ghleanna Bhig]], [[Loch an Ghleanna Mhóir]] # [[Loch Ghleann Éada]] #* [[Loch Ghleann an Chairthe]], [[Loch Ghleann Dá Loch]], [[Loch Eidhneach]], [[Loch Inse Chrónáin]], [[Loch Inse Uí Chuinn]], [[Loch Inis Cara]] (taiscumar), [[Loch Oileán Éadaí]] # [[Loch Cheis Charraigín]] #* [[Loch Chill Ghlais]], [[Loch Choill an Iúir]] # [[Loch Cinnéile]] #* [[Loch Chionn Droma]], [[Loch na Coille Móire]], [[Loch Leitir Creamha Rua]], [[Loch an Chrainn Chrín]] # [[Loch Mac nÉan Uachtair]] # [[Loch Marbh]] #* [[Loch Mháimín]], [[Loch Míle]], [[Loch Míolach]], [[Loch Moirne]], [[Loch Mhuiceanach]], [[Loch Mucnú]], [[Loch na Cuinge Uachtarach]] # [[Loch Uí Fhloinn]] #* [[Loch Riach]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Maothail)]], [[Loch an Rois]] # [[Loch an Scoir]] #* [[Loch Sindile]] # [[Loch Eoin]] #* [[Loch Sáile]], [[Loch Theach an Teampla]] # [[Turlach Ráth Asáin]] == Loch Marbh == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is loch beag [[fionnuisce]] é ''' Loch Marbh,'''<ref name=logainm /> suite i g[[Contae Liatroma]].<ref name=Haug2013 /> == Tíreolaíocht Tá Loch Marbh {{convert|1|km|1}} soir ó thuaidh ó {{h|Ceis Charraigín}}, agus {{convert|500|m|1}} soir ó [[Loch an Scoir]]. Ar gach taobh den loch, tá roinnt [[baile fearainn|bailte fearainn]]: An Gob Rua taobh thoir agus ó dheas, Coill Mhac Searbhaill ó thuaidh, agus Rosaigh taobh thiar.<ref name=townlands /> Tá an loch an-bheag agus éadomhain, le hachar {{convert|0.1|km2|1}} aige. D'fhéadfadh a rá gur síneadh ar Loch an Scoir, óir go bhfuil an leibhéal céanna acu agus tá cainéal leath mhíle ar fad eatarthu.<ref name=MacMahon1845 /> Tá an loch nasctha le [[Loch Eoin]] agus Loch an Scoir ag [[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]]. == Éiceolaíocht I gcoitinne, tá éiceolaíocht na n-uiscebhealaí i gContae Listings faoi bhagairt ag [[diúilicín riabhach]] agus speicis ionracha eile.<ref name=Pedreschi2014 /> == Oidhreacht Aimsíodh [[babhla Cheis Charraigín]] sa chainéal idir between Loch Marbh agus Loch an Scoir sa 19ú haois ( c. 1843-1852). Caomhnaítear inniu é i n[[Ard-Mhúsaem na hÉireann - Seandálaíocht|Ard-Mhúsaem na hÉireann]].<ref name=Mulvany1852 /> Ní fios go cruinn sanasaíocht an locha, ach tá dealramh leis inchreidte go raibh feidhm íobartach págánach ag Loch Marbh, agus gur leagadh am babhla ann mar ofráil deasghnách. Tá tagairt le feiceál i [[Leabar Fidhnacha]] d'inbhear mallaithe gan aithint "ar an mbóthar chuig [[Fíonach, Contae Liatroma (Carraig Álainn)|Fíonach]]", le nóta ar an imeall luaite le Tadhg O'Roddy (''fl.'' 1700):{{sfn|Ó Donnabháin|1828|pp=181}} :'' tar éis sin, níor tugadh iasc ar bith ann; óir ní féidir leo a mhaireachtáil ann == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] ** [[Loch Bhaile Choille Fóir]] ** [[Loch Cheis Charraigín]] == Tuilleadh le léamh * {{cite book | authorlink = John O'Donovan (scoláire) | last = Ó Donnabháin | first = Sean | title = Book of Fenagh, Translation and Copious Notes | url = http://www.askaboutireland.ie/aai-files/assets/ebooks/49_Book-of-Fenagh/49%20Book%20of%20Fenagh.pdf#page=197 | publisher = Maolmhordha Mac Dubhghoill Uí Raghailligh | location = Fenagh, Leitrim, Ireland | year = 1828| access-date = 20 August 2016}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Digitized 2006 from original in Harvard University }}</ref> <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/1411402.aspx | work = logainm.ie | teideal = Loch Marbh }}</ref> <ref name=townlands>{{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/kiltubbrid/rossy/ | work = townlands.ie | teideal = Rosaigh (baile fearainn), Contae Liatroma}} <ref name=Haug2013>{{cite book | title = Gazetteer of Ireland | volume = Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | edition = Third | year = 2013 | first = Per Ivar | last = Haug | url = http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd }}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 |s2cid=13486116 |doi-access=free }}</ref> *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi–lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} }} {{DEFAULTSORT:Marbh, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Statutory history == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> == Lochanna Chill Airne == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} '' The ''' Lochanna Chill Airne ''' are a scenic attraction located in [[Páirc Náisiúnta Chill Airne]] near [[Cill Airne]], [[Contae Chiarraí]]]. They consist of three lakes: [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]] agus [[An Loch Uachtarach]].<ref name=readersnatural /> == Surroundings '' The lakes sit in a low valley some {{Convert|20|m|abbr=on}} above [[sea level]].<ref name="readersnatural" /> They are surrounded by the rugged slopes of [[Na Cruacha Dubha]]. Notable mountains in the range include [[Corrán Tuathail]], which, at {{convert|1,038|m}} is Ireland's highest mountain, [[An Sliabh Corcra]], at {{convert|832|m}}, [[An Mhangarta]], at {{convert|843|m}}, and [[Sliabh Torc]], at {{convert|535|m}}.{{fact|date=May 2021}} '' The [[N71]] from Killarney to [[an Neidín]] passes a viewpoint called [[Ladies View]] which offers a view of the lakes and valleys. On the occasion of [[Victoria na Ríochta Aontaithe]] visit in 1861, the point was apparently chosen by the queen's [[Lady-in-waiting|ladies-in-waiting]] as the finest in the land; hence the name.<ref name=":0" /> == Loch Léin {{príomhalt|Loch Léin}} [[Íomhá:Lough Leane (pixinn.net).jpg|thumb|Loch Léin]] '' Loch Léin<ref name=Lakes />is the largest and northernmost of the three lakes, approximately {{convert|19|km2|acre}} in size.<ref name=park2 /> It is also the largest body of fresh water in the region.<ref name=Living /> The [[An Leamhain]] drains Lough Leane to the north-west towards [[Cill Orglan]] and into [[Bá an Daingin]]. '' Leane is dotted with small forested islands, including [[Inis Faithlinn]], which holds the remains of the ruined Innisfallen Abbey.<ref name="readersnatural" /> On the eastern edge of the lake, [[Oileán an Rois]], more properly a peninsula, was the site of some of the earliest [[Chalcolithic|Copper Age]] metalwork in [[réamhstair na hÉireann]].<ref name=Brad146 /> [[Caisleán an Rois]], a 15th-century [[Daingean]], sits on the eastern shore of the lake, north of the Ross Island peninsula. == Muckross Lake {{príomhalt|Loch Mhucrois}} [[Íomhá:Muckross Lake - geograph.org.uk - 260386.jpg|thumb|'' Muckross Lake viewed from Brickeen Bridge]] '' Also known as Middle Lake or Torc Lake, Muckross is just south of Lough Lean.<ref name=ballantyne /> The two are separated by a small peninsula, crossed by a stone arched bridge called Brickeen Bridge.<ref name="readersnatural" /> It is Ireland's deepest lake, reaching to {{convert|75|m|ft}} in parts.<ref name=foran /> A paved [[fánaíocht]] trail of approximately {{convert|10|km|mi|abbr=on}} circles the lake.<ref name=":0" /> == Upper Lake {{príomhalt|An Loch Uachtarach}} [[Íomhá:Killarney Upper Lake.jpg|thumb|An Loch Uachtarach]] '' The Upper Lake is the smallest of the three lakes, and the southernmost. It is separated from the others by a winding channel some {{convert|4|km|mi|abbr=on}} long.<ref name="readersnatural" /> == Béaloideas '' According to folklore, the lakes were the haunt of Kate Kearney, who is said to have sought there O'Donaghue, an enchanted chieftain, and to have died in madness. Kearney is the subject of [[Letitia Elizabeth Landon]]'s poetical illustration to a view of {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832/The Upper Lake of Killarney, Ireland|The Upper Lake of Killarney]]}} by [[William Henry Bartlett]],<ref name=landon /> and in a further Landon poem, {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840/Kate is Craz’d|Kate is Craz'd]]}}, which accompanies a picture by [[Joseph John Jenkins]].<ref name=anLandon2 /> '' This Kate Kearney should not be confused with the lady who provided refreshment at what is now Kate Kearney's Cottage at the [[Dún Lóich]]. == Gailearaí [[Íomhá:Ross Castle across the Lakes of Killarney.JPG|thumb|thumb|'' Ross Castle visible across Lough Leane]] [[Íomhá:Killarney lake.jpg|thumb|'' Brickeen Bridge, where Lough Leane and Muckross Lake meet]] [[Íomhá:Lakes of Killarney.JPG|thumb|'' The lakes as viewed from Ladies View]] [[Íomhá:DV405 no.243 Map of the Lakes of Killarney.png|thumb|'' Hand-drawn map of the Lakes by French artist [[Alphonse Dousseau]], between 1830 and 1869]] [[Íomhá:"Lake surrounded by mountains in an unknown location" (is lakes of Killarney) (26040083492).jpg|thumb|'' Photograph of Upper Lake published by [[Fergus O'Connor (publisher)|Fergus O'Connor]] circa 1920 with commotion in bottom right]] == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Naisc sheachtracha * [http://www.killarneynationalpark.ie/ Killarney National Park] * [http://catalogue.nli.ie/Search/Results?lookfor=lakes+of+killarney&type=AllFields&submit=FIND National Library of Ireland archives for the lakes] * [http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm Ross Island] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204054931/http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm |date=4 February 2012 }} == Tagairtí {{reflist|refs = <ref name="readersnatural">{{Cite book|title=Natural Wonders of the World|publisher=Reader's Digest Association, Inc|year=1980|isbn=0-89577-087-3|editor-last=Scheffel|editor-first=Richard L.|location=United States of America|pages=204–205|editor-last2=Wernet|editor-first2=Susan J.}}</ref> <ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=YsjlBwAAQBAJ&q=muckross+lake&pg=PT406|title=The Rough Guide to Ireland|last=Guides|first=Rough|date=2015-06-09|publisher=Penguin|isbn=9780241236222|language=en}}</ref> <ref name=Lakes>{{cite web|url=http://homepage.eircom.net/%7Eknp/lakes/index.htm |title=The Lakes |last=Dúchas |author-link=Dúchas |access-date=2007-07-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070615233331/http://homepage.eircom.net/~knp/lakes/index.htm |archive-date=2007-06-15 |url-status=dead }}</ref> <ref name=park2>{{Cite web|url=http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm |title=Official Killarney National Park Website |date=2007-02-07 |access-date=2017-03-24 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20070207105247/http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm#abb |archive-date=2007-02-07 }}</ref> <ref name=Living>{{cite web|url=http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|title=Living with Nature: The Designation of Nature Conservation Sites in Ireland|last=The Department of the Environment and Local Government|access-date=2007-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927035707/http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|archive-date=2007-09-27|url-status=dead}}</ref> <ref name="Brad146">p142-146, Richard Bradley ''The prehistory of Britain and Ireland,'' Cambridge University Press, 2007, {{ISBN|0-521-84811-3}}</ref> <ref name=ballantyne>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=jgMoAAAAYAAJ&q=muckross+lake&pg=PA37|title=The Lakes of Killarney|last=Ballantyne|first=Robert Michael|date=1865-01-01|publisher=T. Nelson|language=en}}</ref> <ref name=foran>{{Cite web|url=http://www.gleannfia.com/lakes.htm|title=Killarney Lakes|last=Enterprise|first=Foran|website=www.gleannfia.com|access-date=2017-03-24}}</ref> <ref name=landon>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP64|section=picture|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP66|section=poetical illustration|page=17|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> <ref name=anLandon2>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA6|section=poetical illustration|page=10|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA9|section=picture|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Cill Airne, Lochanna}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Chiarraí]] 1wmboe26we7xsbv5o5dls026zbgwnhw 1272163 1272162 2025-06-29T20:07:22Z Marcas.oduinn 33120 1272163 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch] * Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] == Lochanna == # [[Lochanna Chill Airne]] #* [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]], [[An Loch Uachtarach]], [[Loch an Chuais]], [[Loch an Leaca Mór]], [[Loch an Leamhnachta]], [[Locha Lua]], [[Loch an Easaird]], [[Loch an Eanaigh Mhóir]], [[Loch an Iúir (loch)|Loch an Iúir]], ''[[Ardderry Lough]]''=[[ Loch na nArd-doiriú]], [[Loch Arbhach]], [[Loch an tSéideáin]], [[Loch an Tóraic]], [[Loch Eachros Beag]], [[Loch Bhaile Uí Chuirc]], [[Loch Bhaile na hInse]], [[Loch Beara]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Droim Dhá Thiar)]], [[Loch Bhéal Trá]], [[Loch Buinne]], [[Loch Charraig an Droichid]] # [[Carraig an Phoirt]] #* [[Loch Bhaile Choille Fóir]], [[Loch Bhaile na hUamha]], [[Loch Oileán Uí Eadhna]] # [[Loch Conbhuí]] #* [[Loch Chrathaí]], [[Loch Raithin]], [[Loch Collán]], [[Loch Choileáin Uí Shíoda]], [[Loch Cútra]], [[An Loch Uachtair]], [[Loch Dhoire an Chláir]], [[Loch Dúlocha]], [[Loch an Chlocháin Léith]] # [[Loch Ghleann Mhac Muirinn]] #* [[Loch Gabhlach]], [[Loch Iascaí]] # [[Loch Eirid]] #* [[Loch Fí]], [[Loch Fearna]], [[Loch na Foirnéise]] # [[Loch Guth Ard Deas]] #* [[Loch Gartáin]], [[Loch an Ghleanna Bhig]], [[Loch an Ghleanna Mhóir]] # [[Loch Ghleann Éada]] #* [[Loch Ghleann an Chairthe]], [[Loch Ghleann Dá Loch]], [[Loch Eidhneach]], [[Loch Inse Chrónáin]], [[Loch Inse Uí Chuinn]], [[Loch Inis Cara]] (taiscumar), [[Loch Oileán Éadaí]] # [[Loch Cheis Charraigín]] #* [[Loch Chill Ghlais]], [[Loch Choill an Iúir]] # [[Loch Cinnéile]] #* [[Loch Chionn Droma]], [[Loch na Coille Móire]], [[Loch Leitir Creamha Rua]], [[Loch an Chrainn Chrín]] # [[Loch Mac nÉan Uachtair]] # [[Loch Marbh]] #* [[Loch Mháimín]], [[Loch Míle]], [[Loch Míolach]], [[Loch Moirne]], [[Loch Mhuiceanach]], [[Loch Mucnú]], [[Loch na Cuinge Uachtarach]] # [[Loch Uí Fhloinn]] #* [[Loch Riach]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Maothail)]], [[Loch an Rois]] # [[Loch an Scoir]] #* [[Loch Sindile]] # [[Loch Eoin]] #* [[Loch Sáile]], [[Loch Theach an Teampla]] # [[Turlach Ráth Asáin]] == Loch Marbh == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is loch beag [[fionnuisce]] é ''' Loch Marbh,'''<ref name=logainm /> suite i g[[Contae Liatroma]].<ref name=Haug2013 /> == Tíreolaíocht Tá Loch Marbh {{convert|1|km|1}} soir ó thuaidh ó {{h|Ceis Charraigín}}, agus {{convert|500|m|1}} soir ó [[Loch an Scoir]]. Ar gach taobh den loch, tá roinnt [[baile fearainn|bailte fearainn]]: An Gob Rua taobh thoir agus ó dheas, Coill Mhac Searbhaill ó thuaidh, agus Rosaigh taobh thiar.<ref name=townlands /> Tá an loch an-bheag agus éadomhain, le hachar {{convert|0.1|km2|1}} aige. D'fhéadfadh a rá gur síneadh ar Loch an Scoir, óir go bhfuil an leibhéal céanna acu agus tá cainéal leath mhíle ar fad eatarthu.<ref name=MacMahon1845 /> Tá an loch nasctha le [[Loch Eoin]] agus Loch an Scoir ag [[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]]. == Éiceolaíocht I gcoitinne, tá éiceolaíocht na n-uiscebhealaí i gContae Listings faoi bhagairt ag [[diúilicín riabhach]] agus speicis ionracha eile.<ref name=Pedreschi2014 /> == Oidhreacht Aimsíodh [[babhla Cheis Charraigín]] sa chainéal idir between Loch Marbh agus Loch an Scoir sa 19ú haois ( c. 1843-1852). Caomhnaítear inniu é i n[[Ard-Mhúsaem na hÉireann - Seandálaíocht|Ard-Mhúsaem na hÉireann]].<ref name=Mulvany1852 /> Ní fios go cruinn sanasaíocht an locha, ach tá dealramh leis inchreidte go raibh feidhm íobartach págánach ag Loch Marbh, agus gur leagadh am babhla ann mar ofráil deasghnách. Tá tagairt le feiceál i [[Leabar Fidhnacha]] d'inbhear mallaithe gan aithint "ar an mbóthar chuig [[Fíonach, Contae Liatroma (Carraig Álainn)|Fíonach]]", le nóta ar an imeall luaite le Tadhg O'Roddy (''fl.'' 1700):{{sfn|Ó Donnabháin|1828|pp=181}} :'' tar éis sin, níor tugadh iasc ar bith ann; óir ní féidir leo a mhaireachtáil ann == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] ** [[Loch Bhaile Choille Fóir]] ** [[Loch Cheis Charraigín]] == Tuilleadh le léamh * {{cite book | authorlink = John O'Donovan (scoláire) | last = Ó Donnabháin | first = Sean | title = Book of Fenagh, Translation and Copious Notes | url = http://www.askaboutireland.ie/aai-files/assets/ebooks/49_Book-of-Fenagh/49%20Book%20of%20Fenagh.pdf#page=197 | publisher = Maolmhordha Mac Dubhghoill Uí Raghailligh | location = Fenagh, Leitrim, Ireland | year = 1828| access-date = 20 August 2016}} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi–lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Digitized 2006 from original in Harvard University }}</ref> <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/1411402.aspx | work = logainm.ie | teideal = Loch Marbh }}</ref> <ref name=townlands>{{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/kiltubbrid/rossy/ | work = townlands.ie | teideal = Rosaigh (baile fearainn), Contae Liatroma}}</ref> <ref name=Haug2013>{{cite book | title = Gazetteer of Ireland | volume = Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | edition = Third | year = 2013 | first = Per Ivar | last = Haug | url = http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd }}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 |s2cid=13486116 |doi-access=free }}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Marbh, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Statutory history == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> == Lochanna Chill Airne == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} '' The ''' Lochanna Chill Airne ''' are a scenic attraction located in [[Páirc Náisiúnta Chill Airne]] near [[Cill Airne]], [[Contae Chiarraí]]]. They consist of three lakes: [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]] agus [[An Loch Uachtarach]].<ref name=readersnatural /> == Surroundings '' The lakes sit in a low valley some {{Convert|20|m|abbr=on}} above [[sea level]].<ref name="readersnatural" /> They are surrounded by the rugged slopes of [[Na Cruacha Dubha]]. Notable mountains in the range include [[Corrán Tuathail]], which, at {{convert|1,038|m}} is Ireland's highest mountain, [[An Sliabh Corcra]], at {{convert|832|m}}, [[An Mhangarta]], at {{convert|843|m}}, and [[Sliabh Torc]], at {{convert|535|m}}.{{fact|date=May 2021}} '' The [[N71]] from Killarney to [[an Neidín]] passes a viewpoint called [[Ladies View]] which offers a view of the lakes and valleys. On the occasion of [[Victoria na Ríochta Aontaithe]] visit in 1861, the point was apparently chosen by the queen's [[Lady-in-waiting|ladies-in-waiting]] as the finest in the land; hence the name.<ref name=":0" /> == Loch Léin {{príomhalt|Loch Léin}} [[Íomhá:Lough Leane (pixinn.net).jpg|thumb|Loch Léin]] '' Loch Léin<ref name=Lakes />is the largest and northernmost of the three lakes, approximately {{convert|19|km2|acre}} in size.<ref name=park2 /> It is also the largest body of fresh water in the region.<ref name=Living /> The [[An Leamhain]] drains Lough Leane to the north-west towards [[Cill Orglan]] and into [[Bá an Daingin]]. '' Leane is dotted with small forested islands, including [[Inis Faithlinn]], which holds the remains of the ruined Innisfallen Abbey.<ref name="readersnatural" /> On the eastern edge of the lake, [[Oileán an Rois]], more properly a peninsula, was the site of some of the earliest [[Chalcolithic|Copper Age]] metalwork in [[réamhstair na hÉireann]].<ref name=Brad146 /> [[Caisleán an Rois]], a 15th-century [[Daingean]], sits on the eastern shore of the lake, north of the Ross Island peninsula. == Muckross Lake {{príomhalt|Loch Mhucrois}} [[Íomhá:Muckross Lake - geograph.org.uk - 260386.jpg|thumb|'' Muckross Lake viewed from Brickeen Bridge]] '' Also known as Middle Lake or Torc Lake, Muckross is just south of Lough Lean.<ref name=ballantyne /> The two are separated by a small peninsula, crossed by a stone arched bridge called Brickeen Bridge.<ref name="readersnatural" /> It is Ireland's deepest lake, reaching to {{convert|75|m|ft}} in parts.<ref name=foran /> A paved [[fánaíocht]] trail of approximately {{convert|10|km|mi|abbr=on}} circles the lake.<ref name=":0" /> == Upper Lake {{príomhalt|An Loch Uachtarach}} [[Íomhá:Killarney Upper Lake.jpg|thumb|An Loch Uachtarach]] '' The Upper Lake is the smallest of the three lakes, and the southernmost. It is separated from the others by a winding channel some {{convert|4|km|mi|abbr=on}} long.<ref name="readersnatural" /> == Béaloideas '' According to folklore, the lakes were the haunt of Kate Kearney, who is said to have sought there O'Donaghue, an enchanted chieftain, and to have died in madness. Kearney is the subject of [[Letitia Elizabeth Landon]]'s poetical illustration to a view of {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832/The Upper Lake of Killarney, Ireland|The Upper Lake of Killarney]]}} by [[William Henry Bartlett]],<ref name=landon /> and in a further Landon poem, {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840/Kate is Craz’d|Kate is Craz'd]]}}, which accompanies a picture by [[Joseph John Jenkins]].<ref name=anLandon2 /> '' This Kate Kearney should not be confused with the lady who provided refreshment at what is now Kate Kearney's Cottage at the [[Dún Lóich]]. == Gailearaí [[Íomhá:Ross Castle across the Lakes of Killarney.JPG|thumb|thumb|'' Ross Castle visible across Lough Leane]] [[Íomhá:Killarney lake.jpg|thumb|'' Brickeen Bridge, where Lough Leane and Muckross Lake meet]] [[Íomhá:Lakes of Killarney.JPG|thumb|'' The lakes as viewed from Ladies View]] [[Íomhá:DV405 no.243 Map of the Lakes of Killarney.png|thumb|'' Hand-drawn map of the Lakes by French artist [[Alphonse Dousseau]], between 1830 and 1869]] [[Íomhá:"Lake surrounded by mountains in an unknown location" (is lakes of Killarney) (26040083492).jpg|thumb|'' Photograph of Upper Lake published by [[Fergus O'Connor (publisher)|Fergus O'Connor]] circa 1920 with commotion in bottom right]] == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Naisc sheachtracha * [http://www.killarneynationalpark.ie/ Killarney National Park] * [http://catalogue.nli.ie/Search/Results?lookfor=lakes+of+killarney&type=AllFields&submit=FIND National Library of Ireland archives for the lakes] * [http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm Ross Island] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204054931/http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm |date=4 February 2012 }} == Tagairtí {{reflist|refs = <ref name="readersnatural">{{Cite book|title=Natural Wonders of the World|publisher=Reader's Digest Association, Inc|year=1980|isbn=0-89577-087-3|editor-last=Scheffel|editor-first=Richard L.|location=United States of America|pages=204–205|editor-last2=Wernet|editor-first2=Susan J.}}</ref> <ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=YsjlBwAAQBAJ&q=muckross+lake&pg=PT406|title=The Rough Guide to Ireland|last=Guides|first=Rough|date=2015-06-09|publisher=Penguin|isbn=9780241236222|language=en}}</ref> <ref name=Lakes>{{cite web|url=http://homepage.eircom.net/%7Eknp/lakes/index.htm |title=The Lakes |last=Dúchas |author-link=Dúchas |access-date=2007-07-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070615233331/http://homepage.eircom.net/~knp/lakes/index.htm |archive-date=2007-06-15 |url-status=dead }}</ref> <ref name=park2>{{Cite web|url=http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm |title=Official Killarney National Park Website |date=2007-02-07 |access-date=2017-03-24 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20070207105247/http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm#abb |archive-date=2007-02-07 }}</ref> <ref name=Living>{{cite web|url=http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|title=Living with Nature: The Designation of Nature Conservation Sites in Ireland|last=The Department of the Environment and Local Government|access-date=2007-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927035707/http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|archive-date=2007-09-27|url-status=dead}}</ref> <ref name="Brad146">p142-146, Richard Bradley ''The prehistory of Britain and Ireland,'' Cambridge University Press, 2007, {{ISBN|0-521-84811-3}}</ref> <ref name=ballantyne>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=jgMoAAAAYAAJ&q=muckross+lake&pg=PA37|title=The Lakes of Killarney|last=Ballantyne|first=Robert Michael|date=1865-01-01|publisher=T. Nelson|language=en}}</ref> <ref name=foran>{{Cite web|url=http://www.gleannfia.com/lakes.htm|title=Killarney Lakes|last=Enterprise|first=Foran|website=www.gleannfia.com|access-date=2017-03-24}}</ref> <ref name=landon>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP64|section=picture|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP66|section=poetical illustration|page=17|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> <ref name=anLandon2>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA6|section=poetical illustration|page=10|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA9|section=picture|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Cill Airne, Lochanna}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Chiarraí]] jqhs812pur2n2zq5jjqv73vaopygdqu 1272166 1272163 2025-06-29T20:13:34Z Marcas.oduinn 33120 /* Loch Marbh */ 1272166 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch] * Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] == Lochanna == # [[Lochanna Chill Airne]] #* [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]], [[An Loch Uachtarach]], [[Loch an Chuais]], [[Loch an Leaca Mór]], [[Loch an Leamhnachta]], [[Locha Lua]], [[Loch an Easaird]], [[Loch an Eanaigh Mhóir]], [[Loch an Iúir (loch)|Loch an Iúir]], ''[[Ardderry Lough]]''=[[ Loch na nArd-doiriú]], [[Loch Arbhach]], [[Loch an tSéideáin]], [[Loch an Tóraic]], [[Loch Eachros Beag]], [[Loch Bhaile Uí Chuirc]], [[Loch Bhaile na hInse]], [[Loch Beara]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Droim Dhá Thiar)]], [[Loch Bhéal Trá]], [[Loch Buinne]], [[Loch Charraig an Droichid]] # [[Carraig an Phoirt]] #* [[Loch Bhaile Choille Fóir]], [[Loch Bhaile na hUamha]], [[Loch Oileán Uí Eadhna]] # [[Loch Conbhuí]] #* [[Loch Chrathaí]], [[Loch Raithin]], [[Loch Collán]], [[Loch Choileáin Uí Shíoda]], [[Loch Cútra]], [[An Loch Uachtair]], [[Loch Dhoire an Chláir]], [[Loch Dúlocha]], [[Loch an Chlocháin Léith]] # [[Loch Ghleann Mhac Muirinn]] #* [[Loch Gabhlach]], [[Loch Iascaí]] # [[Loch Eirid]] #* [[Loch Fí]], [[Loch Fearna]], [[Loch na Foirnéise]] # [[Loch Guth Ard Deas]] #* [[Loch Gartáin]], [[Loch an Ghleanna Bhig]], [[Loch an Ghleanna Mhóir]] # [[Loch Ghleann Éada]] #* [[Loch Ghleann an Chairthe]], [[Loch Ghleann Dá Loch]], [[Loch Eidhneach]], [[Loch Inse Chrónáin]], [[Loch Inse Uí Chuinn]], [[Loch Inis Cara]] (taiscumar), [[Loch Oileán Éadaí]] # [[Loch Cheis Charraigín]] #* [[Loch Chill Ghlais]], [[Loch Choill an Iúir]] # [[Loch Cinnéile]] #* [[Loch Chionn Droma]], [[Loch na Coille Móire]], [[Loch Leitir Creamha Rua]], [[Loch an Chrainn Chrín]] # [[Loch Mac nÉan Uachtair]] # [[Loch Marbh]] #* [[Loch Mháimín]], [[Loch Míle]], [[Loch Míolach]], [[Loch Moirne]], [[Loch Mhuiceanach]], [[Loch Mucnú]], [[Loch na Cuinge Uachtarach]] # [[Loch Uí Fhloinn]] #* [[Loch Riach]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Maothail)]], [[Loch an Rois]] # [[Loch an Scoir]] #* [[Loch Sindile]] # [[Loch Eoin]] #* [[Loch Sáile]], [[Loch Theach an Teampla]] # [[Turlach Ráth Asáin]] == Loch Marbh == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is loch beag [[fionnuisce]] é ''' Loch Marbh,'''<ref name=logainm /> suite i g[[Contae Liatroma]].<ref name=Haug2013 /> == Tíreolaíocht Tá Loch Marbh {{convert|1|km|1}} soir ó thuaidh ó {{h|Ceis Charraigín}}, agus {{convert|500|m|1}} soir ó [[Loch an Scoir]]. Ar gach taobh den loch, tá roinnt [[baile fearainn|bailte fearainn]]: An Gob Rua taobh thoir agus ó dheas, Coill Mhac Searbhaill ó thuaidh, agus Rosaigh taobh thiar.<ref name=townlands /> Tá an loch an-bheag agus éadomhain, le hachar {{convert|0.1|km2|1}} aige. D'fhéadfadh a rá gur síneadh ar Loch an Scoir, óir go bhfuil an leibhéal céanna acu agus tá cainéal leath mhíle ar fad eatarthu.<ref name=MacMahon1845 /> Tá an loch nasctha le [[Loch Eoin]] agus Loch an Scoir ag [[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]]. == Éiceolaíocht I gcoitinne, tá éiceolaíocht na n-uiscebhealaí i gContae Listings faoi bhagairt ag [[diúilicín riabhach]] agus speicis ionracha eile.<ref name=Pedreschi2014 /> == Oidhreacht Aimsíodh [[babhla Cheis Charraigín]] sa chainéal idir between Loch Marbh agus Loch an Scoir sa 19ú haois ( c. 1843-1852). Caomhnaítear inniu é i n[[Ard-Mhúsaem na hÉireann - Seandálaíocht|Ard-Mhúsaem na hÉireann]].<ref name=Mulvany1852 /> Ní fios go cruinn sanasaíocht an locha, ach tá dealramh leis inchreidte go raibh feidhm íobartach págánach ag Loch Marbh, agus gur leagadh am babhla ann mar ofráil deasghnách. Tá tagairt le feiceál i [[Leabar Fidhnacha]] d'inbhear mallaithe gan aithint "ar an mbóthar chuig [[Fíonach, Contae Liatroma (Carraig Álainn)|Fíonach]]", le nóta ar an imeall luaite le Tadhg O'Roddy (''fl.'' 1700):{{sfn|Ó Donnabháin|1828|pp=181}} :'' tar éis sin, níor tugadh iasc ar bith ann; óir ní féidir leo a mhaireachtáil ann == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] ** [[Loch Bhaile Choille Fóir]] ** [[Loch Cheis Charraigín]] == Tuilleadh le léamh * {{cite book | authorlink = John O'Donovan (scoláire) | last = Ó Donnabháin | first = Sean | title = Book of Fenagh, Translation and Copious Notes | url = http://www.askaboutireland.ie/aai-files/assets/ebooks/49_Book-of-Fenagh/49%20Book%20of%20Fenagh.pdf#page=197 | publisher = Maolmhordha Mac Dubhghoill Uí Raghailligh | location = Fenagh, Leitrim, Ireland | year = 1828| access-date = 20 August 2016}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Digitized 2006 from original in Harvard University }}</ref> <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/1411402.aspx | work = logainm.ie | teideal = Loch Marbh }}</ref> <ref name=townlands>{{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/kiltubbrid/rossy/ | work = townlands.ie | teideal = Rosaigh (baile fearainn), Contae Liatroma}}</ref> <ref name=Haug2013>{{cite book | title = Gazetteer of Ireland | volume = Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | edition = Third | year = 2013 | first = Per Ivar | last = Haug | url = http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd }}</ref> <ref name=Mulvany1852>{{cite report | title = Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works | first1 = W. T. | last1 = Mulvany | first2 = William | last2 = Fraser | first3 = Samuel | last3 = Roberts | first4 = Thomas J. | last4 = Mulvany | first5 = John | last5 = O'Flaherty | journal = Proceedings of the Royal Irish Academyn | volume = 5 (1850 - 1853) | pages = xxxi–lxvi | publisher = Acadamh Ríoga na hÉireann | jstor = 20489812 | year = 1852}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 |s2cid=13486116 |doi-access=free }}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Marbh, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Statutory history == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> == Lochanna Chill Airne == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} '' The ''' Lochanna Chill Airne ''' are a scenic attraction located in [[Páirc Náisiúnta Chill Airne]] near [[Cill Airne]], [[Contae Chiarraí]]]. They consist of three lakes: [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]] agus [[An Loch Uachtarach]].<ref name=readersnatural /> == Surroundings '' The lakes sit in a low valley some {{Convert|20|m|abbr=on}} above [[sea level]].<ref name="readersnatural" /> They are surrounded by the rugged slopes of [[Na Cruacha Dubha]]. Notable mountains in the range include [[Corrán Tuathail]], which, at {{convert|1,038|m}} is Ireland's highest mountain, [[An Sliabh Corcra]], at {{convert|832|m}}, [[An Mhangarta]], at {{convert|843|m}}, and [[Sliabh Torc]], at {{convert|535|m}}.{{fact|date=May 2021}} '' The [[N71]] from Killarney to [[an Neidín]] passes a viewpoint called [[Ladies View]] which offers a view of the lakes and valleys. On the occasion of [[Victoria na Ríochta Aontaithe]] visit in 1861, the point was apparently chosen by the queen's [[Lady-in-waiting|ladies-in-waiting]] as the finest in the land; hence the name.<ref name=":0" /> == Loch Léin {{príomhalt|Loch Léin}} [[Íomhá:Lough Leane (pixinn.net).jpg|thumb|Loch Léin]] '' Loch Léin<ref name=Lakes />is the largest and northernmost of the three lakes, approximately {{convert|19|km2|acre}} in size.<ref name=park2 /> It is also the largest body of fresh water in the region.<ref name=Living /> The [[An Leamhain]] drains Lough Leane to the north-west towards [[Cill Orglan]] and into [[Bá an Daingin]]. '' Leane is dotted with small forested islands, including [[Inis Faithlinn]], which holds the remains of the ruined Innisfallen Abbey.<ref name="readersnatural" /> On the eastern edge of the lake, [[Oileán an Rois]], more properly a peninsula, was the site of some of the earliest [[Chalcolithic|Copper Age]] metalwork in [[réamhstair na hÉireann]].<ref name=Brad146 /> [[Caisleán an Rois]], a 15th-century [[Daingean]], sits on the eastern shore of the lake, north of the Ross Island peninsula. == Muckross Lake {{príomhalt|Loch Mhucrois}} [[Íomhá:Muckross Lake - geograph.org.uk - 260386.jpg|thumb|'' Muckross Lake viewed from Brickeen Bridge]] '' Also known as Middle Lake or Torc Lake, Muckross is just south of Lough Lean.<ref name=ballantyne /> The two are separated by a small peninsula, crossed by a stone arched bridge called Brickeen Bridge.<ref name="readersnatural" /> It is Ireland's deepest lake, reaching to {{convert|75|m|ft}} in parts.<ref name=foran /> A paved [[fánaíocht]] trail of approximately {{convert|10|km|mi|abbr=on}} circles the lake.<ref name=":0" /> == Upper Lake {{príomhalt|An Loch Uachtarach}} [[Íomhá:Killarney Upper Lake.jpg|thumb|An Loch Uachtarach]] '' The Upper Lake is the smallest of the three lakes, and the southernmost. It is separated from the others by a winding channel some {{convert|4|km|mi|abbr=on}} long.<ref name="readersnatural" /> == Béaloideas '' According to folklore, the lakes were the haunt of Kate Kearney, who is said to have sought there O'Donaghue, an enchanted chieftain, and to have died in madness. Kearney is the subject of [[Letitia Elizabeth Landon]]'s poetical illustration to a view of {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832/The Upper Lake of Killarney, Ireland|The Upper Lake of Killarney]]}} by [[William Henry Bartlett]],<ref name=landon /> and in a further Landon poem, {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840/Kate is Craz’d|Kate is Craz'd]]}}, which accompanies a picture by [[Joseph John Jenkins]].<ref name=anLandon2 /> '' This Kate Kearney should not be confused with the lady who provided refreshment at what is now Kate Kearney's Cottage at the [[Dún Lóich]]. == Gailearaí [[Íomhá:Ross Castle across the Lakes of Killarney.JPG|thumb|thumb|'' Ross Castle visible across Lough Leane]] [[Íomhá:Killarney lake.jpg|thumb|'' Brickeen Bridge, where Lough Leane and Muckross Lake meet]] [[Íomhá:Lakes of Killarney.JPG|thumb|'' The lakes as viewed from Ladies View]] [[Íomhá:DV405 no.243 Map of the Lakes of Killarney.png|thumb|'' Hand-drawn map of the Lakes by French artist [[Alphonse Dousseau]], between 1830 and 1869]] [[Íomhá:"Lake surrounded by mountains in an unknown location" (is lakes of Killarney) (26040083492).jpg|thumb|'' Photograph of Upper Lake published by [[Fergus O'Connor (publisher)|Fergus O'Connor]] circa 1920 with commotion in bottom right]] == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Naisc sheachtracha * [http://www.killarneynationalpark.ie/ Killarney National Park] * [http://catalogue.nli.ie/Search/Results?lookfor=lakes+of+killarney&type=AllFields&submit=FIND National Library of Ireland archives for the lakes] * [http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm Ross Island] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204054931/http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm |date=4 February 2012 }} == Tagairtí {{reflist|refs = <ref name="readersnatural">{{Cite book|title=Natural Wonders of the World|publisher=Reader's Digest Association, Inc|year=1980|isbn=0-89577-087-3|editor-last=Scheffel|editor-first=Richard L.|location=United States of America|pages=204–205|editor-last2=Wernet|editor-first2=Susan J.}}</ref> <ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=YsjlBwAAQBAJ&q=muckross+lake&pg=PT406|title=The Rough Guide to Ireland|last=Guides|first=Rough|date=2015-06-09|publisher=Penguin|isbn=9780241236222|language=en}}</ref> <ref name=Lakes>{{cite web|url=http://homepage.eircom.net/%7Eknp/lakes/index.htm |title=The Lakes |last=Dúchas |author-link=Dúchas |access-date=2007-07-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070615233331/http://homepage.eircom.net/~knp/lakes/index.htm |archive-date=2007-06-15 |url-status=dead }}</ref> <ref name=park2>{{Cite web|url=http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm |title=Official Killarney National Park Website |date=2007-02-07 |access-date=2017-03-24 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20070207105247/http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm#abb |archive-date=2007-02-07 }}</ref> <ref name=Living>{{cite web|url=http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|title=Living with Nature: The Designation of Nature Conservation Sites in Ireland|last=The Department of the Environment and Local Government|access-date=2007-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927035707/http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|archive-date=2007-09-27|url-status=dead}}</ref> <ref name="Brad146">p142-146, Richard Bradley ''The prehistory of Britain and Ireland,'' Cambridge University Press, 2007, {{ISBN|0-521-84811-3}}</ref> <ref name=ballantyne>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=jgMoAAAAYAAJ&q=muckross+lake&pg=PA37|title=The Lakes of Killarney|last=Ballantyne|first=Robert Michael|date=1865-01-01|publisher=T. Nelson|language=en}}</ref> <ref name=foran>{{Cite web|url=http://www.gleannfia.com/lakes.htm|title=Killarney Lakes|last=Enterprise|first=Foran|website=www.gleannfia.com|access-date=2017-03-24}}</ref> <ref name=landon>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP64|section=picture|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP66|section=poetical illustration|page=17|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> <ref name=anLandon2>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA6|section=poetical illustration|page=10|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA9|section=picture|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Cill Airne, Lochanna}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Chiarraí]] jaq31q6j1k6u0rvxozilsvltkms05tl 1272167 1272166 2025-06-29T20:13:48Z Marcas.oduinn 33120 1272167 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch] * Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] == Lochanna == # [[Lochanna Chill Airne]] #* [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]], [[An Loch Uachtarach]], [[Loch an Chuais]], [[Loch an Leaca Mór]], [[Loch an Leamhnachta]], [[Locha Lua]], [[Loch an Easaird]], [[Loch an Eanaigh Mhóir]], [[Loch an Iúir (loch)|Loch an Iúir]], ''[[Ardderry Lough]]''=[[ Loch na nArd-doiriú]], [[Loch Arbhach]], [[Loch an tSéideáin]], [[Loch an Tóraic]], [[Loch Eachros Beag]], [[Loch Bhaile Uí Chuirc]], [[Loch Bhaile na hInse]], [[Loch Beara]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Droim Dhá Thiar)]], [[Loch Bhéal Trá]], [[Loch Buinne]], [[Loch Charraig an Droichid]] # [[Carraig an Phoirt]] #* [[Loch Bhaile Choille Fóir]], [[Loch Bhaile na hUamha]], [[Loch Oileán Uí Eadhna]] # [[Loch Conbhuí]] #* [[Loch Chrathaí]], [[Loch Raithin]], [[Loch Collán]], [[Loch Choileáin Uí Shíoda]], [[Loch Cútra]], [[An Loch Uachtair]], [[Loch Dhoire an Chláir]], [[Loch Dúlocha]], [[Loch an Chlocháin Léith]] # [[Loch Ghleann Mhac Muirinn]] #* [[Loch Gabhlach]], [[Loch Iascaí]] # [[Loch Eirid]] #* [[Loch Fí]], [[Loch Fearna]], [[Loch na Foirnéise]] # [[Loch Guth Ard Deas]] #* [[Loch Gartáin]], [[Loch an Ghleanna Bhig]], [[Loch an Ghleanna Mhóir]] # [[Loch Ghleann Éada]] #* [[Loch Ghleann an Chairthe]], [[Loch Ghleann Dá Loch]], [[Loch Eidhneach]], [[Loch Inse Chrónáin]], [[Loch Inse Uí Chuinn]], [[Loch Inis Cara]] (taiscumar), [[Loch Oileán Éadaí]] # [[Loch Cheis Charraigín]] #* [[Loch Chill Ghlais]], [[Loch Choill an Iúir]] # [[Loch Cinnéile]] #* [[Loch Chionn Droma]], [[Loch na Coille Móire]], [[Loch Leitir Creamha Rua]], [[Loch an Chrainn Chrín]] # [[Loch Mac nÉan Uachtair]] # [[Loch Marbh]] #* [[Loch Mháimín]], [[Loch Míle]], [[Loch Míolach]], [[Loch Moirne]], [[Loch Mhuiceanach]], [[Loch Mucnú]], [[Loch na Cuinge Uachtarach]] # [[Loch Uí Fhloinn]] #* [[Loch Riach]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Maothail)]], [[Loch an Rois]] # [[Loch an Scoir]] #* [[Loch Sindile]] # [[Loch Eoin]] #* [[Loch Sáile]], [[Loch Theach an Teampla]] # [[Turlach Ráth Asáin]] == Statutory history == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> == Lochanna Chill Airne == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} '' The ''' Lochanna Chill Airne ''' are a scenic attraction located in [[Páirc Náisiúnta Chill Airne]] near [[Cill Airne]], [[Contae Chiarraí]]]. They consist of three lakes: [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]] agus [[An Loch Uachtarach]].<ref name=readersnatural /> == Surroundings '' The lakes sit in a low valley some {{Convert|20|m|abbr=on}} above [[sea level]].<ref name="readersnatural" /> They are surrounded by the rugged slopes of [[Na Cruacha Dubha]]. Notable mountains in the range include [[Corrán Tuathail]], which, at {{convert|1,038|m}} is Ireland's highest mountain, [[An Sliabh Corcra]], at {{convert|832|m}}, [[An Mhangarta]], at {{convert|843|m}}, and [[Sliabh Torc]], at {{convert|535|m}}.{{fact|date=May 2021}} '' The [[N71]] from Killarney to [[an Neidín]] passes a viewpoint called [[Ladies View]] which offers a view of the lakes and valleys. On the occasion of [[Victoria na Ríochta Aontaithe]] visit in 1861, the point was apparently chosen by the queen's [[Lady-in-waiting|ladies-in-waiting]] as the finest in the land; hence the name.<ref name=":0" /> == Loch Léin {{príomhalt|Loch Léin}} [[Íomhá:Lough Leane (pixinn.net).jpg|thumb|Loch Léin]] '' Loch Léin<ref name=Lakes />is the largest and northernmost of the three lakes, approximately {{convert|19|km2|acre}} in size.<ref name=park2 /> It is also the largest body of fresh water in the region.<ref name=Living /> The [[An Leamhain]] drains Lough Leane to the north-west towards [[Cill Orglan]] and into [[Bá an Daingin]]. '' Leane is dotted with small forested islands, including [[Inis Faithlinn]], which holds the remains of the ruined Innisfallen Abbey.<ref name="readersnatural" /> On the eastern edge of the lake, [[Oileán an Rois]], more properly a peninsula, was the site of some of the earliest [[Chalcolithic|Copper Age]] metalwork in [[réamhstair na hÉireann]].<ref name=Brad146 /> [[Caisleán an Rois]], a 15th-century [[Daingean]], sits on the eastern shore of the lake, north of the Ross Island peninsula. == Muckross Lake {{príomhalt|Loch Mhucrois}} [[Íomhá:Muckross Lake - geograph.org.uk - 260386.jpg|thumb|'' Muckross Lake viewed from Brickeen Bridge]] '' Also known as Middle Lake or Torc Lake, Muckross is just south of Lough Lean.<ref name=ballantyne /> The two are separated by a small peninsula, crossed by a stone arched bridge called Brickeen Bridge.<ref name="readersnatural" /> It is Ireland's deepest lake, reaching to {{convert|75|m|ft}} in parts.<ref name=foran /> A paved [[fánaíocht]] trail of approximately {{convert|10|km|mi|abbr=on}} circles the lake.<ref name=":0" /> == Upper Lake {{príomhalt|An Loch Uachtarach}} [[Íomhá:Killarney Upper Lake.jpg|thumb|An Loch Uachtarach]] '' The Upper Lake is the smallest of the three lakes, and the southernmost. It is separated from the others by a winding channel some {{convert|4|km|mi|abbr=on}} long.<ref name="readersnatural" /> == Béaloideas '' According to folklore, the lakes were the haunt of Kate Kearney, who is said to have sought there O'Donaghue, an enchanted chieftain, and to have died in madness. Kearney is the subject of [[Letitia Elizabeth Landon]]'s poetical illustration to a view of {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832/The Upper Lake of Killarney, Ireland|The Upper Lake of Killarney]]}} by [[William Henry Bartlett]],<ref name=landon /> and in a further Landon poem, {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840/Kate is Craz’d|Kate is Craz'd]]}}, which accompanies a picture by [[Joseph John Jenkins]].<ref name=anLandon2 /> '' This Kate Kearney should not be confused with the lady who provided refreshment at what is now Kate Kearney's Cottage at the [[Dún Lóich]]. == Gailearaí [[Íomhá:Ross Castle across the Lakes of Killarney.JPG|thumb|thumb|'' Ross Castle visible across Lough Leane]] [[Íomhá:Killarney lake.jpg|thumb|'' Brickeen Bridge, where Lough Leane and Muckross Lake meet]] [[Íomhá:Lakes of Killarney.JPG|thumb|'' The lakes as viewed from Ladies View]] [[Íomhá:DV405 no.243 Map of the Lakes of Killarney.png|thumb|'' Hand-drawn map of the Lakes by French artist [[Alphonse Dousseau]], between 1830 and 1869]] [[Íomhá:"Lake surrounded by mountains in an unknown location" (is lakes of Killarney) (26040083492).jpg|thumb|'' Photograph of Upper Lake published by [[Fergus O'Connor (publisher)|Fergus O'Connor]] circa 1920 with commotion in bottom right]] == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Naisc sheachtracha * [http://www.killarneynationalpark.ie/ Killarney National Park] * [http://catalogue.nli.ie/Search/Results?lookfor=lakes+of+killarney&type=AllFields&submit=FIND National Library of Ireland archives for the lakes] * [http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm Ross Island] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204054931/http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm |date=4 February 2012 }} == Tagairtí {{reflist|refs = <ref name="readersnatural">{{Cite book|title=Natural Wonders of the World|publisher=Reader's Digest Association, Inc|year=1980|isbn=0-89577-087-3|editor-last=Scheffel|editor-first=Richard L.|location=United States of America|pages=204–205|editor-last2=Wernet|editor-first2=Susan J.}}</ref> <ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=YsjlBwAAQBAJ&q=muckross+lake&pg=PT406|title=The Rough Guide to Ireland|last=Guides|first=Rough|date=2015-06-09|publisher=Penguin|isbn=9780241236222|language=en}}</ref> <ref name=Lakes>{{cite web|url=http://homepage.eircom.net/%7Eknp/lakes/index.htm |title=The Lakes |last=Dúchas |author-link=Dúchas |access-date=2007-07-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070615233331/http://homepage.eircom.net/~knp/lakes/index.htm |archive-date=2007-06-15 |url-status=dead }}</ref> <ref name=park2>{{Cite web|url=http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm |title=Official Killarney National Park Website |date=2007-02-07 |access-date=2017-03-24 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20070207105247/http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm#abb |archive-date=2007-02-07 }}</ref> <ref name=Living>{{cite web|url=http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|title=Living with Nature: The Designation of Nature Conservation Sites in Ireland|last=The Department of the Environment and Local Government|access-date=2007-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927035707/http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|archive-date=2007-09-27|url-status=dead}}</ref> <ref name="Brad146">p142-146, Richard Bradley ''The prehistory of Britain and Ireland,'' Cambridge University Press, 2007, {{ISBN|0-521-84811-3}}</ref> <ref name=ballantyne>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=jgMoAAAAYAAJ&q=muckross+lake&pg=PA37|title=The Lakes of Killarney|last=Ballantyne|first=Robert Michael|date=1865-01-01|publisher=T. Nelson|language=en}}</ref> <ref name=foran>{{Cite web|url=http://www.gleannfia.com/lakes.htm|title=Killarney Lakes|last=Enterprise|first=Foran|website=www.gleannfia.com|access-date=2017-03-24}}</ref> <ref name=landon>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP64|section=picture|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP66|section=poetical illustration|page=17|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> <ref name=anLandon2>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA6|section=poetical illustration|page=10|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA9|section=picture|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Cill Airne, Lochanna}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Chiarraí]] 8ncex7cw1jfinlmz97z2cec64uzsje2 1272180 1272167 2025-06-29T20:16:41Z Marcas.oduinn 33120 /* Lochanna */ 1272180 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch] * Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] == Lochanna == # [[Lochanna Chill Airne]] #* [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]], [[An Loch Uachtarach]], [[Loch an Chuais]], [[Loch an Leaca Mór]], [[Loch an Leamhnachta]], [[Locha Lua]], [[Loch an Easaird]], [[Loch an Eanaigh Mhóir]], [[Loch an Iúir (loch)|Loch an Iúir]], ''[[Ardderry Lough]]''=[[ Loch na nArd-doiriú]], [[Loch Arbhach]], [[Loch an tSéideáin]], [[Loch an Tóraic]], [[Loch Eachros Beag]], [[Loch Bhaile Uí Chuirc]], [[Loch Bhaile na hInse]], [[Loch Beara]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Droim Dhá Thiar)]], [[Loch Bhéal Trá]], [[Loch Buinne]], [[Loch Charraig an Droichid]] # [[Carraig an Phoirt]] #* [[Loch Bhaile Choille Fóir]], [[Loch Bhaile na hUamha]], [[Loch Oileán Uí Eadhna]] # [[Loch Conbhuí]] #* [[Loch Chrathaí]], [[Loch Raithin]], [[Loch Collán]], [[Loch Choileáin Uí Shíoda]], [[Loch Cútra]], [[An Loch Uachtair]], [[Loch Dhoire an Chláir]], [[Loch Dúlocha]], [[Loch an Chlocháin Léith]] # [[Loch Ghleann Mhac Muirinn]] #* [[Loch Gabhlach]], [[Loch Iascaí]] # [[Loch Eirid]] #* [[Loch Fí]], [[Loch Fearna]], [[Loch na Foirnéise]] # [[Loch Guth Ard Deas]] #* [[Loch Gartáin]], [[Loch an Ghleanna Bhig]], [[Loch an Ghleanna Mhóir]] # [[Loch Ghleann Éada]] #* [[Loch Ghleann an Chairthe]], [[Loch Ghleann Dá Loch]], [[Loch Eidhneach]], [[Loch Inse Chrónáin]], [[Loch Inse Uí Chuinn]], [[Loch Inis Cara]] (taiscumar), [[Loch Oileán Éadaí]] # [[Loch Cheis Charraigín]] #* [[Loch Chill Ghlais]], [[Loch Choill an Iúir]] # [[Loch Cinnéile]] #* [[Loch Chionn Droma]], [[Loch na Coille Móire]], [[Loch Leitir Creamha Rua]], [[Loch an Chrainn Chrín]] # [[Loch Mac nÉan Uachtair]] #* [[Loch Marbh]], [[Loch Mháimín]], [[Loch Míle]], [[Loch Míolach]], [[Loch Moirne]], [[Loch Mhuiceanach]], [[Loch Mucnú]], [[Loch na Cuinge Uachtarach]] # [[Loch Uí Fhloinn]] #* [[Loch Riach]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Maothail)]], [[Loch an Rois]] # [[Loch an Scoir]] #* [[Loch Sindile]] # [[Loch Eoin]] #* [[Loch Sáile]], [[Loch Theach an Teampla]] # [[Turlach Ráth Asáin]] == Statutory history == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> == Lochanna Chill Airne == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} '' The ''' Lochanna Chill Airne ''' are a scenic attraction located in [[Páirc Náisiúnta Chill Airne]] near [[Cill Airne]], [[Contae Chiarraí]]]. They consist of three lakes: [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]] agus [[An Loch Uachtarach]].<ref name=readersnatural /> == Surroundings '' The lakes sit in a low valley some {{Convert|20|m|abbr=on}} above [[sea level]].<ref name="readersnatural" /> They are surrounded by the rugged slopes of [[Na Cruacha Dubha]]. Notable mountains in the range include [[Corrán Tuathail]], which, at {{convert|1,038|m}} is Ireland's highest mountain, [[An Sliabh Corcra]], at {{convert|832|m}}, [[An Mhangarta]], at {{convert|843|m}}, and [[Sliabh Torc]], at {{convert|535|m}}.{{fact|date=May 2021}} '' The [[N71]] from Killarney to [[an Neidín]] passes a viewpoint called [[Ladies View]] which offers a view of the lakes and valleys. On the occasion of [[Victoria na Ríochta Aontaithe]] visit in 1861, the point was apparently chosen by the queen's [[Lady-in-waiting|ladies-in-waiting]] as the finest in the land; hence the name.<ref name=":0" /> == Loch Léin {{príomhalt|Loch Léin}} [[Íomhá:Lough Leane (pixinn.net).jpg|thumb|Loch Léin]] '' Loch Léin<ref name=Lakes />is the largest and northernmost of the three lakes, approximately {{convert|19|km2|acre}} in size.<ref name=park2 /> It is also the largest body of fresh water in the region.<ref name=Living /> The [[An Leamhain]] drains Lough Leane to the north-west towards [[Cill Orglan]] and into [[Bá an Daingin]]. '' Leane is dotted with small forested islands, including [[Inis Faithlinn]], which holds the remains of the ruined Innisfallen Abbey.<ref name="readersnatural" /> On the eastern edge of the lake, [[Oileán an Rois]], more properly a peninsula, was the site of some of the earliest [[Chalcolithic|Copper Age]] metalwork in [[réamhstair na hÉireann]].<ref name=Brad146 /> [[Caisleán an Rois]], a 15th-century [[Daingean]], sits on the eastern shore of the lake, north of the Ross Island peninsula. == Muckross Lake {{príomhalt|Loch Mhucrois}} [[Íomhá:Muckross Lake - geograph.org.uk - 260386.jpg|thumb|'' Muckross Lake viewed from Brickeen Bridge]] '' Also known as Middle Lake or Torc Lake, Muckross is just south of Lough Lean.<ref name=ballantyne /> The two are separated by a small peninsula, crossed by a stone arched bridge called Brickeen Bridge.<ref name="readersnatural" /> It is Ireland's deepest lake, reaching to {{convert|75|m|ft}} in parts.<ref name=foran /> A paved [[fánaíocht]] trail of approximately {{convert|10|km|mi|abbr=on}} circles the lake.<ref name=":0" /> == Upper Lake {{príomhalt|An Loch Uachtarach}} [[Íomhá:Killarney Upper Lake.jpg|thumb|An Loch Uachtarach]] '' The Upper Lake is the smallest of the three lakes, and the southernmost. It is separated from the others by a winding channel some {{convert|4|km|mi|abbr=on}} long.<ref name="readersnatural" /> == Béaloideas '' According to folklore, the lakes were the haunt of Kate Kearney, who is said to have sought there O'Donaghue, an enchanted chieftain, and to have died in madness. Kearney is the subject of [[Letitia Elizabeth Landon]]'s poetical illustration to a view of {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832/The Upper Lake of Killarney, Ireland|The Upper Lake of Killarney]]}} by [[William Henry Bartlett]],<ref name=landon /> and in a further Landon poem, {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840/Kate is Craz’d|Kate is Craz'd]]}}, which accompanies a picture by [[Joseph John Jenkins]].<ref name=anLandon2 /> '' This Kate Kearney should not be confused with the lady who provided refreshment at what is now Kate Kearney's Cottage at the [[Dún Lóich]]. == Gailearaí [[Íomhá:Ross Castle across the Lakes of Killarney.JPG|thumb|thumb|'' Ross Castle visible across Lough Leane]] [[Íomhá:Killarney lake.jpg|thumb|'' Brickeen Bridge, where Lough Leane and Muckross Lake meet]] [[Íomhá:Lakes of Killarney.JPG|thumb|'' The lakes as viewed from Ladies View]] [[Íomhá:DV405 no.243 Map of the Lakes of Killarney.png|thumb|'' Hand-drawn map of the Lakes by French artist [[Alphonse Dousseau]], between 1830 and 1869]] [[Íomhá:"Lake surrounded by mountains in an unknown location" (is lakes of Killarney) (26040083492).jpg|thumb|'' Photograph of Upper Lake published by [[Fergus O'Connor (publisher)|Fergus O'Connor]] circa 1920 with commotion in bottom right]] == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Naisc sheachtracha * [http://www.killarneynationalpark.ie/ Killarney National Park] * [http://catalogue.nli.ie/Search/Results?lookfor=lakes+of+killarney&type=AllFields&submit=FIND National Library of Ireland archives for the lakes] * [http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm Ross Island] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204054931/http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm |date=4 February 2012 }} == Tagairtí {{reflist|refs = <ref name="readersnatural">{{Cite book|title=Natural Wonders of the World|publisher=Reader's Digest Association, Inc|year=1980|isbn=0-89577-087-3|editor-last=Scheffel|editor-first=Richard L.|location=United States of America|pages=204–205|editor-last2=Wernet|editor-first2=Susan J.}}</ref> <ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=YsjlBwAAQBAJ&q=muckross+lake&pg=PT406|title=The Rough Guide to Ireland|last=Guides|first=Rough|date=2015-06-09|publisher=Penguin|isbn=9780241236222|language=en}}</ref> <ref name=Lakes>{{cite web|url=http://homepage.eircom.net/%7Eknp/lakes/index.htm |title=The Lakes |last=Dúchas |author-link=Dúchas |access-date=2007-07-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070615233331/http://homepage.eircom.net/~knp/lakes/index.htm |archive-date=2007-06-15 |url-status=dead }}</ref> <ref name=park2>{{Cite web|url=http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm |title=Official Killarney National Park Website |date=2007-02-07 |access-date=2017-03-24 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20070207105247/http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm#abb |archive-date=2007-02-07 }}</ref> <ref name=Living>{{cite web|url=http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|title=Living with Nature: The Designation of Nature Conservation Sites in Ireland|last=The Department of the Environment and Local Government|access-date=2007-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927035707/http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|archive-date=2007-09-27|url-status=dead}}</ref> <ref name="Brad146">p142-146, Richard Bradley ''The prehistory of Britain and Ireland,'' Cambridge University Press, 2007, {{ISBN|0-521-84811-3}}</ref> <ref name=ballantyne>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=jgMoAAAAYAAJ&q=muckross+lake&pg=PA37|title=The Lakes of Killarney|last=Ballantyne|first=Robert Michael|date=1865-01-01|publisher=T. Nelson|language=en}}</ref> <ref name=foran>{{Cite web|url=http://www.gleannfia.com/lakes.htm|title=Killarney Lakes|last=Enterprise|first=Foran|website=www.gleannfia.com|access-date=2017-03-24}}</ref> <ref name=landon>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP64|section=picture|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP66|section=poetical illustration|page=17|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> <ref name=anLandon2>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA6|section=poetical illustration|page=10|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA9|section=picture|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Cill Airne, Lochanna}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Chiarraí]] ov05849n0pkzgkrz7zhx91dlupeus7b 1272194 1272180 2025-06-29T20:36:15Z Marcas.oduinn 33120 1272194 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch] * Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] == Lochanna == # [[Lochanna Chill Airne]] #* [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]], [[An Loch Uachtarach]], [[Loch an Chuais]], [[Loch an Leaca Mór]], [[Loch an Leamhnachta]], [[Locha Lua]], [[Loch an Easaird]], [[Loch an Eanaigh Mhóir]], [[Loch an Iúir (loch)|Loch an Iúir]], ''[[Ardderry Lough]]''=[[ Loch na nArd-doiriú]], [[Loch Arbhach]], [[Loch an tSéideáin]], [[Loch an Tóraic]], [[Loch Eachros Beag]], [[Loch Bhaile Uí Chuirc]], [[Loch Bhaile na hInse]], [[Loch Beara]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Droim Dhá Thiar)]], [[Loch Bhéal Trá]], [[Loch Buinne]], [[Loch Charraig an Droichid]] # [[Carraig an Phoirt]] #* [[Loch Bhaile Choille Fóir]], [[Loch Bhaile na hUamha]], [[Loch Oileán Uí Eadhna]] # [[Loch Conbhuí]] #* [[Loch Chrathaí]], [[Loch Raithin]], [[Loch Collán]], [[Loch Choileáin Uí Shíoda]], [[Loch Cútra]], [[An Loch Uachtair]], [[Loch Dhoire an Chláir]], [[Loch Dúlocha]], [[Loch an Chlocháin Léith]] # [[Loch Ghleann Mhac Muirinn]] #* [[Loch Gabhlach]], [[Loch Iascaí]] # [[Loch Eirid]] #* [[Loch Fí]], [[Loch Fearna]], [[Loch na Foirnéise]] # [[Loch Guth Ard Deas]] #* [[Loch Gartáin]], [[Loch an Ghleanna Bhig]], [[Loch an Ghleanna Mhóir]] # [[Loch Ghleann Éada]] #* [[Loch Ghleann an Chairthe]], [[Loch Ghleann Dá Loch]], [[Loch Eidhneach]], [[Loch Inse Chrónáin]], [[Loch Inse Uí Chuinn]], [[Loch Inis Cara]] (taiscumar), [[Loch Oileán Éadaí]] # [[Loch Cheis Charraigín]] #* [[Loch Chill Ghlais]], [[Loch Choill an Iúir]] # [[Loch Cinnéile]] #* [[Loch Chionn Droma]], [[Loch na Coille Móire]], [[Loch Leitir Creamha Rua]], [[Loch an Chrainn Chrín]] # [[Loch Mac nÉan Uachtair]] #* [[Loch Marbh]], [[Loch Mháimín]], [[Loch Míle]], [[Loch Míolach]], [[Loch Moirne]], [[Loch Mhuiceanach]], [[Loch Mucnú]], [[Loch na Cuinge Uachtarach]] # [[Loch Uí Fhloinn]] #* [[Loch Riach]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Maothail)]], [[Loch an Rois]] # [[Loch an Scoir]] #* [[Loch Sindile]] # [[Loch Eoin]] #* [[Loch Sáile]], [[Loch Theach an Teampla]] # [[Turlach Ráth Asáin]] == Loch Eoin == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} {{sfn|EPA|2006|p=13}}{{sfn|anglingireland}} ''' Loch Eoin'''{{sfn|logainm.ie|loc=Loch Eoin}} is an irregularly shaped [[freshwater]] lake located in south [[County Leitrim]], in northwest of Ireland.{{sfn|Joyce|1900|loc=Atlas-Leitrim}} The lake forms part of the wider [[Shannon–Erne Waterway]] tourist attraction. The ecology of John's Lough, and the [[River Shannon|Shannon]]-system, is threatened by pollution and [[invasive species]] such as [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]].{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}}{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=16}} ==Etymology Named after {{langx|ga|Eóin Baiste}}, meaning "[[John the Baptist]]", the lake is therefore named "the lake of John".{{sfn|logainm.ie|loc=Loch Eoin}}{{sfn|O'Donovan|1856|p=313}} ==Geography St. John's Lough is a shallow freshwater lake {{convert|4|km|1}} west of [[Ballinamore]],{{sfn|anglingireland}} covering a surface area somewhere between {{convert|1.46|km2|1|abbr=on}}{{sfn|EPA|2006|p=13}} and {{convert|1.89|km2|1|abbr=on}}.{{sfn|Haug|2013|p=59}} Saint John's Lough extends from {{em|Ballyduff Bridge}} in the north-east, before dividing into three broad reaches separated by narrow passes, or straits. The "{{em|Derrymacoffin Pass}}" connects the [[Shannon–Erne Waterway|Ballinamore canal]] and northern lake portion to the central John's lough, and the "{{em|Muckross Pass}}" connects the central lough to the southern lough.{{sfn|MacMahon|1845|p=22}} The catchment area comprises Forestry (2%), pasture (55%), and other agriculture (43%), according to [[CORINE]] data.{{sfn|EPA|2006|p=32}} The [[R208 road (Ireland)|R208 regional road]] follows the lakes northern boundary, crossing the [[Shannon–Erne Waterway|Ballinamore canal]] at {{em|Ballyduff Bridge}}. ==Ecology Fish present in John's Lough include "[[common roach|roach]]-[[common bream|bream]] hybrids", [[common roach|Roach]], [[European perch|Perch]], [[common bream|Bream (1-2lbs)]], and [[northern pike|Pike]].{{sfn|anglingireland}}{{sfn|discoverireland.ie|2017}} The pike population is the "native Irish strain" ({{langx|ga|liús}} meaning 'Irish [[Northern Pike|Pike]]') not the other European [[Northern Pike|Pike]] strain ({{langx|ga|gailliasc}} meaning 'strange or foreign fish').{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} The water quality was reported to be satisfactory {{nobreak|{{circa|2001|2003}}}} with a [[Trophic state index#Mesotrophic|mesotrophic]] rating.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=97}}{{refn|group=n|[[Trophic state index|Trophic states]] of "[[Trophic state index#Oligotrophic|Oligotrophic]]" and "[[Trophic state index#Mesotrophic|Mesotrophic]]" are desirable, but freshwater lakes rated '[[Trophic state index#Eutrophic|Eutrophic]]' or '[[Trophic state index#Eutrophic|Hypertrophic]]' indicates pollution.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=8}}|name=EPAunsatisfactory}} Repeated instances of significant illegal dumping and littering has been reported in recent years.{{sfn|Leitrim Observer|2014}}{{sfn|Leitrim Observer|2016}} ==Ancient lake dwellers [[File:Lake dwelling.jpg|thumb|Illustration of ([[crannog]])]] {{See also|Prehistoric Ireland|Lough Scur|Drumaleague Lough}} Four ancient [[crannog]]s were reported at St. John's Lough.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=xliii}}{{refn|group=n|Confused folklore claimed these islands, water levels being sufficiently low, were used for the illicit grinding of corn possibly during [[Penal Laws (Ireland)|penal times]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=xlvi}}|name=strangeFolklore}} The [[crannog]]s were probably occupied during at least the [[13th century|13th]] or the early 14th century, and lands surrounding John's Lough were covered by woodland during the [[Middle Ages]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=xlvii}} ==Heritage ===Museum artefacts The following archaeological artefacts were recovered at Saint John's Lough in the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}, and now preserved at the [[Royal Irish Academy]] museum, or at the [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Three silver coins of the reigns of [[Edward I]] or [[Edward II]], and [[Edward III]] found on a [[Crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=lix}} * Bronze pin, and Short bronze sword, found at {{em|Ballyduff Bridge}} near John's Lough.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=lix}} ===Ancient church According to the [[Annals of the Four Masters]] an ancient church standing on the northern shore of Saint John's Lough (nearby where the Yellow River ["An Gheirgthigh"] enters the Lough at {{Irish place name|Tuaim Luascáin|Tomloskan}}) was destroyed in 1244AD.{{sfn|logainm.ie|loc=Loch Eoin}} * "{{em|M1244.6: They proceeded to Ath-na-Cuirre, on the River Geirctheach, but the flood had then overflowed its banks, and they were not able to cross the ford; so they pulled down the chapel-house of St. John the Baptist, which was on the margin of the ford, that they might place its materials across the river, that the army might pass over it}}".{{sfn|O'Donovan|1856|p=313}} ==Human settlements The primary [[human settlement]]s around St John's lough is [[Fenagh, County Leitrim|Fenagh]] village and [[Ballinamore]] town. ==See also *[[List of loughs in Ireland]] ==References and notes ===Notes {{Reflist|82em|group=n}} ===Citations {{Reflist}} ===Primary sources {{refbegin}} * {{cite report |title=Correspondence relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John }} * {{cite web |url=https://www.epa.ie/publications/research/water/Final-Report-(2000-FS1-M1).pdf#page=19 |title=A Reference Based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes |year=2006 |author=EPA |publisher=[[Environmental Protection Agency (Ireland)]] |access-date=8 August 2015}} *{{cite web |title=St. Johns and Kiltybardan Loughs |url=http://www.fishinginireland.info/pike/north/stjohns.htm |author=anglingireland |publisher=Inland Fisheries Ireland |access-date=4 February 2017 }} {{refend}} ===Secondary sources {{refbegin}} *{{cite web |url=https://www.logainm.ie/1411406.aspx |author=logainm.ie |title=Loch Eoin/Saint John's Lough |work=[[Placenames Database of Ireland]] |publisher=[[Department of Arts, Heritage and the Gaeltacht|Government of Ireland – Department of Arts, Heritage and the Gaeltacht]] and [[Dublin City University]] |access-date=8 August 2015 }} *{{cite AFM}}{{sfn whitelist|CITEREFO'Donovan1856}} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy |volume= (1850–1853)|pages= xxxi–lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite journal |title=Gazetteer of Ireland |journal=Til Opplysning, A Series of Papers from the University Library in Trondheim, No. 16 |publisher=UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim |location=Hommelvik |edition=Third |year=2013 |first=Per Ivar |last=Haug |url=http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd }} *{{cite web |title=Coarse Angling Ballinamore |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-ballinamore/49853 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} *{{cite web |title=Leitrim |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Leitrim.php |work=Atlas and Cyclopedia of Ireland |year=1900 |publisher=libraryireland.com 2005–2015 |first=P. W. |last=Joyce }} *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf }} *{{cite news |title=Illegal Dumping at St. John's Lake |edition=15 December 2014 |newspaper=Leitrim Observer |year=2014 |url=http://www.leitrimobserver.ie/news/local-news/119941/Illegal-Dumping-at-St--John.html |ref={{harvid|Leitrim Observer|2014}} }} *{{cite news |title=Shameful act of illegal dumping at St. John's Lake, Ballinamore |edition=13 February 2016 |newspaper=Leitrim Observer |year=2016 |url=http://www.leitrimobserver.ie/news/local-news/202599/Shameful-act-of-illegal-dumping-at.html |ref={{harvid|Leitrim Observer|2016}} }} *{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |url= |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 }} {{refend}} ==External links {{refbegin}} *{{cite web |url=https://www.logainm.ie/28922.aspx |author=loganim.ie |title=Tuaim Luascáin/Tomloskan |work=[[Placenames Database of Ireland]] |publisher=[[Department of Arts, Heritage and the Gaeltacht|Government of Ireland – Department of Arts, Heritage and the Gaeltacht]] and [[Dublin City University]] |access-date=8 August 2015 }} *{{cite web |title=Ballinamore, The Fisheries |url=http://fishinginireland.info/coarse/north/leitrim/ballinamore.htm |author=Inland Fisheries Ireland }} {{refend}} {{DEFAULTSORT:Eoin, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Statutory history == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> == Lochanna Chill Airne == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} '' The ''' Lochanna Chill Airne ''' are a scenic attraction located in [[Páirc Náisiúnta Chill Airne]] near [[Cill Airne]], [[Contae Chiarraí]]]. They consist of three lakes: [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]] agus [[An Loch Uachtarach]].<ref name=readersnatural /> == Surroundings '' The lakes sit in a low valley some {{Convert|20|m|abbr=on}} above [[sea level]].<ref name="readersnatural" /> They are surrounded by the rugged slopes of [[Na Cruacha Dubha]]. Notable mountains in the range include [[Corrán Tuathail]], which, at {{convert|1,038|m}} is Ireland's highest mountain, [[An Sliabh Corcra]], at {{convert|832|m}}, [[An Mhangarta]], at {{convert|843|m}}, and [[Sliabh Torc]], at {{convert|535|m}}.{{fact|date=May 2021}} '' The [[N71]] from Killarney to [[an Neidín]] passes a viewpoint called [[Ladies View]] which offers a view of the lakes and valleys. On the occasion of [[Victoria na Ríochta Aontaithe]] visit in 1861, the point was apparently chosen by the queen's [[Lady-in-waiting|ladies-in-waiting]] as the finest in the land; hence the name.<ref name=":0" /> == Loch Léin {{príomhalt|Loch Léin}} [[Íomhá:Lough Leane (pixinn.net).jpg|thumb|Loch Léin]] '' Loch Léin<ref name=Lakes />is the largest and northernmost of the three lakes, approximately {{convert|19|km2|acre}} in size.<ref name=park2 /> It is also the largest body of fresh water in the region.<ref name=Living /> The [[An Leamhain]] drains Lough Leane to the north-west towards [[Cill Orglan]] and into [[Bá an Daingin]]. '' Leane is dotted with small forested islands, including [[Inis Faithlinn]], which holds the remains of the ruined Innisfallen Abbey.<ref name="readersnatural" /> On the eastern edge of the lake, [[Oileán an Rois]], more properly a peninsula, was the site of some of the earliest [[Chalcolithic|Copper Age]] metalwork in [[réamhstair na hÉireann]].<ref name=Brad146 /> [[Caisleán an Rois]], a 15th-century [[Daingean]], sits on the eastern shore of the lake, north of the Ross Island peninsula. == Muckross Lake {{príomhalt|Loch Mhucrois}} [[Íomhá:Muckross Lake - geograph.org.uk - 260386.jpg|thumb|'' Muckross Lake viewed from Brickeen Bridge]] '' Also known as Middle Lake or Torc Lake, Muckross is just south of Lough Lean.<ref name=ballantyne /> The two are separated by a small peninsula, crossed by a stone arched bridge called Brickeen Bridge.<ref name="readersnatural" /> It is Ireland's deepest lake, reaching to {{convert|75|m|ft}} in parts.<ref name=foran /> A paved [[fánaíocht]] trail of approximately {{convert|10|km|mi|abbr=on}} circles the lake.<ref name=":0" /> == Upper Lake {{príomhalt|An Loch Uachtarach}} [[Íomhá:Killarney Upper Lake.jpg|thumb|An Loch Uachtarach]] '' The Upper Lake is the smallest of the three lakes, and the southernmost. It is separated from the others by a winding channel some {{convert|4|km|mi|abbr=on}} long.<ref name="readersnatural" /> == Béaloideas '' According to folklore, the lakes were the haunt of Kate Kearney, who is said to have sought there O'Donaghue, an enchanted chieftain, and to have died in madness. Kearney is the subject of [[Letitia Elizabeth Landon]]'s poetical illustration to a view of {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832/The Upper Lake of Killarney, Ireland|The Upper Lake of Killarney]]}} by [[William Henry Bartlett]],<ref name=landon /> and in a further Landon poem, {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840/Kate is Craz’d|Kate is Craz'd]]}}, which accompanies a picture by [[Joseph John Jenkins]].<ref name=anLandon2 /> '' This Kate Kearney should not be confused with the lady who provided refreshment at what is now Kate Kearney's Cottage at the [[Dún Lóich]]. == Gailearaí [[Íomhá:Ross Castle across the Lakes of Killarney.JPG|thumb|thumb|'' Ross Castle visible across Lough Leane]] [[Íomhá:Killarney lake.jpg|thumb|'' Brickeen Bridge, where Lough Leane and Muckross Lake meet]] [[Íomhá:Lakes of Killarney.JPG|thumb|'' The lakes as viewed from Ladies View]] [[Íomhá:DV405 no.243 Map of the Lakes of Killarney.png|thumb|'' Hand-drawn map of the Lakes by French artist [[Alphonse Dousseau]], between 1830 and 1869]] [[Íomhá:"Lake surrounded by mountains in an unknown location" (is lakes of Killarney) (26040083492).jpg|thumb|'' Photograph of Upper Lake published by [[Fergus O'Connor (publisher)|Fergus O'Connor]] circa 1920 with commotion in bottom right]] == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Naisc sheachtracha * [http://www.killarneynationalpark.ie/ Killarney National Park] * [http://catalogue.nli.ie/Search/Results?lookfor=lakes+of+killarney&type=AllFields&submit=FIND National Library of Ireland archives for the lakes] * [http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm Ross Island] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204054931/http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm |date=4 February 2012 }} == Tagairtí {{reflist|refs = <ref name="readersnatural">{{Cite book|title=Natural Wonders of the World|publisher=Reader's Digest Association, Inc|year=1980|isbn=0-89577-087-3|editor-last=Scheffel|editor-first=Richard L.|location=United States of America|pages=204–205|editor-last2=Wernet|editor-first2=Susan J.}}</ref> <ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=YsjlBwAAQBAJ&q=muckross+lake&pg=PT406|title=The Rough Guide to Ireland|last=Guides|first=Rough|date=2015-06-09|publisher=Penguin|isbn=9780241236222|language=en}}</ref> <ref name=Lakes>{{cite web|url=http://homepage.eircom.net/%7Eknp/lakes/index.htm |title=The Lakes |last=Dúchas |author-link=Dúchas |access-date=2007-07-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070615233331/http://homepage.eircom.net/~knp/lakes/index.htm |archive-date=2007-06-15 |url-status=dead }}</ref> <ref name=park2>{{Cite web|url=http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm |title=Official Killarney National Park Website |date=2007-02-07 |access-date=2017-03-24 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20070207105247/http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm#abb |archive-date=2007-02-07 }}</ref> <ref name=Living>{{cite web|url=http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|title=Living with Nature: The Designation of Nature Conservation Sites in Ireland|last=The Department of the Environment and Local Government|access-date=2007-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927035707/http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|archive-date=2007-09-27|url-status=dead}}</ref> <ref name="Brad146">p142-146, Richard Bradley ''The prehistory of Britain and Ireland,'' Cambridge University Press, 2007, {{ISBN|0-521-84811-3}}</ref> <ref name=ballantyne>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=jgMoAAAAYAAJ&q=muckross+lake&pg=PA37|title=The Lakes of Killarney|last=Ballantyne|first=Robert Michael|date=1865-01-01|publisher=T. Nelson|language=en}}</ref> <ref name=foran>{{Cite web|url=http://www.gleannfia.com/lakes.htm|title=Killarney Lakes|last=Enterprise|first=Foran|website=www.gleannfia.com|access-date=2017-03-24}}</ref> <ref name=landon>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP64|section=picture|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP66|section=poetical illustration|page=17|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> <ref name=anLandon2>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA6|section=poetical illustration|page=10|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA9|section=picture|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Cill Airne, Lochanna}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Chiarraí]] k9fptn5wigq245v8hufsok63htcw0du 1272200 1272194 2025-06-29T21:06:04Z Marcas.oduinn 33120 /* Loch Eoin */ 1272200 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch] * Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] == Lochanna == # [[Lochanna Chill Airne]] #* [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]], [[An Loch Uachtarach]], [[Loch an Chuais]], [[Loch an Leaca Mór]], [[Loch an Leamhnachta]], [[Locha Lua]], [[Loch an Easaird]], [[Loch an Eanaigh Mhóir]], [[Loch an Iúir (loch)|Loch an Iúir]], ''[[Ardderry Lough]]''=[[ Loch na nArd-doiriú]], [[Loch Arbhach]], [[Loch an tSéideáin]], [[Loch an Tóraic]], [[Loch Eachros Beag]], [[Loch Bhaile Uí Chuirc]], [[Loch Bhaile na hInse]], [[Loch Beara]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Droim Dhá Thiar)]], [[Loch Bhéal Trá]], [[Loch Buinne]], [[Loch Charraig an Droichid]] # [[Carraig an Phoirt]] #* [[Loch Bhaile Choille Fóir]], [[Loch Bhaile na hUamha]], [[Loch Oileán Uí Eadhna]] # [[Loch Conbhuí]] #* [[Loch Chrathaí]], [[Loch Raithin]], [[Loch Collán]], [[Loch Choileáin Uí Shíoda]], [[Loch Cútra]], [[An Loch Uachtair]], [[Loch Dhoire an Chláir]], [[Loch Dúlocha]], [[Loch an Chlocháin Léith]] # [[Loch Ghleann Mhac Muirinn]] #* [[Loch Gabhlach]], [[Loch Iascaí]] # [[Loch Eirid]] #* [[Loch Fí]], [[Loch Fearna]], [[Loch na Foirnéise]] # [[Loch Guth Ard Deas]] #* [[Loch Gartáin]], [[Loch an Ghleanna Bhig]], [[Loch an Ghleanna Mhóir]] # [[Loch Ghleann Éada]] #* [[Loch Ghleann an Chairthe]], [[Loch Ghleann Dá Loch]], [[Loch Eidhneach]], [[Loch Inse Chrónáin]], [[Loch Inse Uí Chuinn]], [[Loch Inis Cara]] (taiscumar), [[Loch Oileán Éadaí]] # [[Loch Cheis Charraigín]] #* [[Loch Chill Ghlais]], [[Loch Choill an Iúir]] # [[Loch Cinnéile]] #* [[Loch Chionn Droma]], [[Loch na Coille Móire]], [[Loch Leitir Creamha Rua]], [[Loch an Chrainn Chrín]] # [[Loch Mac nÉan Uachtair]] #* [[Loch Marbh]], [[Loch Mháimín]], [[Loch Míle]], [[Loch Míolach]], [[Loch Moirne]], [[Loch Mhuiceanach]], [[Loch Mucnú]], [[Loch na Cuinge Uachtarach]] # [[Loch Uí Fhloinn]] #* [[Loch Riach]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Maothail)]], [[Loch an Rois]] # [[Loch an Scoir]] #* [[Loch Sindile]] # [[Loch Eoin]] #* [[Loch Sáile]], [[Loch Theach an Teampla]] # [[Turlach Ráth Asáin]] == Loch Eoin == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} {{sfn|EPA|2006|p=13}}{{sfn|anglingireland}} '' ''' Loch Eoin'''<ref name=logainm /> is an irregularly shaped [[freshwater]] lake located in south [[County Leitrim]], in northwest of Ireland.{{sfn|Joyce|1900|loc=Atlas-Leitrim}} The lake forms part of the wider [[Shannon–Erne Waterway]] tourist attraction. '' The ecology of Loch Eoin, and the [[River Shannon|Shannon]]-system, is threatened by pollution and [[invasive species]] such as [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]].{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}}{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=16}} == Tíreolaíocht '' Loch Eoin is a shallow freshwater lake {{convert|4|km|1}} west of [[Ballinamore]],{{sfn|anglingireland}} covering a surface area somewhere between {{convert|1.46|km2|1|abbr=on}}{{sfn|EPA|2006|p=13}} and {{convert|1.89|km2|1|abbr=on}}.{{sfn|Haug|2013|p=59}} Saint John's Lough extends from {{em|Ballyduff Bridge}} in the north-east, before dividing into three broad reaches separated by narrow passes, or straits. The "{{em|Derrymacoffin Pass}}" connects the [[Shannon–Erne Waterway|Ballinamore canal]] and northern lake portion to the central John's lough, and the "{{em|Muckross Pass}}" connects the central lough to the southern lough.{{sfn|MacMahon|1845|p=22}} The catchment area comprises Forestry (2%), pasture (55%), and other agriculture (43%), according to [[CORINE]] data.{{sfn|EPA|2006|p=32}} The [[R208 road (Ireland)|R208 regional road]] follows the lakes northern boundary, crossing the [[Shannon–Erne Waterway|Ballinamore canal]] at {{em|Ballyduff Bridge}}. == Éiceolaíocht '' Fish present in John's Lough include "[[common roach|roach]]-[[common bream|bream]] hybrids", [[common roach|Roach]], [[European perch|Perch]], [[common bream|Bream (1-2lbs)]], and [[northern pike|Pike]].{{sfn|anglingireland}}{{sfn|discoverireland.ie|2017}} The pike population is the "native Irish strain" ({{langx|ga|liús}} meaning 'Irish [[Northern Pike|Pike]]') not the other European [[Northern Pike|Pike]] strain ({{langx|ga|gailliasc}} meaning 'strange or foreign fish').{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} The water quality was reported to be satisfactory {{nobreak|{{circa|2001|2003}}}} with a [[Trophic state index#Mesotrophic|mesotrophic]] rating.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=97}}{{refn|group=n|[[Trophic state index|Trophic states]] of "[[Trophic state index#Oligotrophic|Oligotrophic]]" and "[[Trophic state index#Mesotrophic|Mesotrophic]]" are desirable, but freshwater lakes rated '[[Trophic state index#Eutrophic|Eutrophic]]' or '[[Trophic state index#Eutrophic|Hypertrophic]]' indicates pollution.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=8}}|name=EPAunsatisfactory}} '' Repeated instances of significant illegal dumping and littering has been reported in recent years.{{sfn|Leitrim Observer|2014}}{{sfn|Leitrim Observer|2016}} == Ancient lake dwellers [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|Illustration of ([[crannog]])]] {{See also|Prehistoric Ireland|Lough Scur|Drumaleague Lough}} '' Four ancient [[crannog]]s were reported at St. John's Lough.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=xliii}}{{refn|group=n|Confused folklore claimed these islands, water levels being sufficiently low, were used for the illicit grinding of corn possibly during [[Penal Laws (Ireland)|penal times]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=xlvi}}|name=strangeFolklore}} The [[crannog]]s were probably occupied during at least the [[13th century|13th]] or the early 14th century, and lands surrounding John's Lough were covered by woodland during the [[Middle Ages]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=xlvii}} == Oidhreacht ===Museum artefacts The following archaeological artefacts were recovered at Saint John's Lough in the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}, and now preserved at the [[Royal Irish Academy]] museum, or at the [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Three silver coins of the reigns of [[Edward I]] or [[Edward II]], and [[Edward III]] found on a [[Crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=lix}} * Bronze pin, and Short bronze sword, found at {{em|Ballyduff Bridge}} near John's Lough.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=lix}} ===Ancient church '' According to the [[Annals of the Four Masters]] an ancient church standing on the northern shore of Saint John's Lough (nearby where the Yellow River ["An Gheirgthigh"] enters the Lough at {{Irish place name|Tuaim Luascáin|Tomloskan}}) was destroyed in 1244AD.{{sfn|logainm.ie|loc=Loch Eoin}} * "{{em|M1244.6: They proceeded to Ath-na-Cuirre, on the River Geirctheach, but the flood had then overflowed its banks, and they were not able to cross the ford; so they pulled down the chapel-house of St. John the Baptist, which was on the margin of the ford, that they might place its materials across the river, that the army might pass over it}}".{{sfn|O'Donovan|1856|p=313}} ==Human settlements '' The primary [[human settlement]]s around St John's lough is [[Fenagh, County Leitrim|Fenagh]] village and [[Ballinamore]] town. == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] ==Notes {{Reflist|82em|group=n}} <!-- ===Citations {{Reflist}} ===Primary sources {{refbegin}} * {{cite report |title=Correspondence relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John }} * {{cite web |url=https://www.epa.ie/publications/research/water/Final-Report-(2000-FS1-M1).pdf#page=19 |title=A Reference Based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes |year=2006 |author=EPA |publisher=[[Environmental Protection Agency (Ireland)]] |access-date=8 August 2015}} *{{cite web |title=St. Johns and Kiltybardan Loughs |url=http://www.fishinginireland.info/pike/north/stjohns.htm |author=anglingireland |publisher=Inland Fisheries Ireland |access-date=4 February 2017 }} {{refend}} ===Secondary sources {{refbegin}} *{{cite web |url=https://www.logainm.ie/1411406.aspx |author=logainm.ie |title=Loch Eoin/Saint John's Lough |work=[[Placenames Database of Ireland]] |publisher=[[Department of Arts, Heritage and the Gaeltacht|Government of Ireland – Department of Arts, Heritage and the Gaeltacht]] and [[Dublin City University]] |access-date=8 August 2015 }} *{{cite AFM}}{{sfn whitelist|CITEREFO'Donovan1856}} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy |volume= (1850–1853)|pages= xxxi–lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite journal |title=Gazetteer of Ireland |journal=Til Opplysning, A Series of Papers from the University Library in Trondheim, No. 16 |publisher=UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim |location=Hommelvik |edition=Third |year=2013 |first=Per Ivar |last=Haug |url=http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd }} *{{cite web |title=Coarse Angling Ballinamore |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-ballinamore/49853 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} *{{cite web |title=Leitrim |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Leitrim.php |work=Atlas and Cyclopedia of Ireland |year=1900 |publisher=libraryireland.com 2005–2015 |first=P. W. |last=Joyce }} *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf }} *{{cite news |title=Illegal Dumping at St. John's Lake |edition=15 December 2014 |newspaper=Leitrim Observer |year=2014 |url=http://www.leitrimobserver.ie/news/local-news/119941/Illegal-Dumping-at-St--John.html |ref={{harvid|Leitrim Observer|2014}} }} *{{cite news |title=Shameful act of illegal dumping at St. John's Lake, Ballinamore |edition=13 February 2016 |newspaper=Leitrim Observer |year=2016 |url=http://www.leitrimobserver.ie/news/local-news/202599/Shameful-act-of-illegal-dumping-at.html |ref={{harvid|Leitrim Observer|2016}} }} *{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |url= |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 }} {{refend}} ==External links {{refbegin}} *{{cite web |url=https://www.logainm.ie/28922.aspx |author=loganim.ie |title=Tuaim Luascáin/Tomloskan |work=[[Placenames Database of Ireland]] |publisher=[[Department of Arts, Heritage and the Gaeltacht|Government of Ireland – Department of Arts, Heritage and the Gaeltacht]] and [[Dublin City University]] |access-date=8 August 2015 }} *{{cite web |title=Ballinamore, The Fisheries |url=http://fishinginireland.info/coarse/north/leitrim/ballinamore.htm |author=Inland Fisheries Ireland }} {{refend}} --> == Tagairtí == {{reflist | refs = <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Digitized 2006 from original in Harvard University }}</ref> <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/1411402.aspx | work = logainm.ie | teideal = Loch Marbh }}</ref> <ref name=townlands>{{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/kiltubbrid/rossy/ | work = townlands.ie | teideal = Rosaigh (baile fearainn), Contae Liatroma}}</ref> <ref name=Haug2013>{{cite book | title = Gazetteer of Ireland | volume = Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | edition = Third | year = 2013 | first = Per Ivar | last = Haug | url = http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd }}</ref> <ref name=Mulvany1852>{{cite report | title = Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works | first1 = W. T. | last1 = Mulvany | first2 = William | last2 = Fraser | first3 = Samuel | last3 = Roberts | first4 = Thomas J. | last4 = Mulvany | first5 = John | last5 = O'Flaherty | journal = Proceedings of the Royal Irish Academyn | volume = 5 (1850 - 1853) | pages = xxxi–lxvi | publisher = Acadamh Ríoga na hÉireann | jstor = 20489812 | year = 1852}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 |s2cid=13486116 |doi-access=free }}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Marbh, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] {{DEFAULTSORT:Eoin, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Statutory history == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> == Lochanna Chill Airne == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} '' The ''' Lochanna Chill Airne ''' are a scenic attraction located in [[Páirc Náisiúnta Chill Airne]] near [[Cill Airne]], [[Contae Chiarraí]]]. They consist of three lakes: [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]] agus [[An Loch Uachtarach]].<ref name=readersnatural /> == Surroundings '' The lakes sit in a low valley some {{Convert|20|m|abbr=on}} above [[sea level]].<ref name="readersnatural" /> They are surrounded by the rugged slopes of [[Na Cruacha Dubha]]. Notable mountains in the range include [[Corrán Tuathail]], which, at {{convert|1,038|m}} is Ireland's highest mountain, [[An Sliabh Corcra]], at {{convert|832|m}}, [[An Mhangarta]], at {{convert|843|m}}, and [[Sliabh Torc]], at {{convert|535|m}}.{{fact|date=May 2021}} '' The [[N71]] from Killarney to [[an Neidín]] passes a viewpoint called [[Ladies View]] which offers a view of the lakes and valleys. On the occasion of [[Victoria na Ríochta Aontaithe]] visit in 1861, the point was apparently chosen by the queen's [[Lady-in-waiting|ladies-in-waiting]] as the finest in the land; hence the name.<ref name=":0" /> == Loch Léin {{príomhalt|Loch Léin}} [[Íomhá:Lough Leane (pixinn.net).jpg|thumb|Loch Léin]] '' Loch Léin<ref name=Lakes />is the largest and northernmost of the three lakes, approximately {{convert|19|km2|acre}} in size.<ref name=park2 /> It is also the largest body of fresh water in the region.<ref name=Living /> The [[An Leamhain]] drains Lough Leane to the north-west towards [[Cill Orglan]] and into [[Bá an Daingin]]. '' Leane is dotted with small forested islands, including [[Inis Faithlinn]], which holds the remains of the ruined Innisfallen Abbey.<ref name="readersnatural" /> On the eastern edge of the lake, [[Oileán an Rois]], more properly a peninsula, was the site of some of the earliest [[Chalcolithic|Copper Age]] metalwork in [[réamhstair na hÉireann]].<ref name=Brad146 /> [[Caisleán an Rois]], a 15th-century [[Daingean]], sits on the eastern shore of the lake, north of the Ross Island peninsula. == Muckross Lake {{príomhalt|Loch Mhucrois}} [[Íomhá:Muckross Lake - geograph.org.uk - 260386.jpg|thumb|'' Muckross Lake viewed from Brickeen Bridge]] '' Also known as Middle Lake or Torc Lake, Muckross is just south of Lough Lean.<ref name=ballantyne /> The two are separated by a small peninsula, crossed by a stone arched bridge called Brickeen Bridge.<ref name="readersnatural" /> It is Ireland's deepest lake, reaching to {{convert|75|m|ft}} in parts.<ref name=foran /> A paved [[fánaíocht]] trail of approximately {{convert|10|km|mi|abbr=on}} circles the lake.<ref name=":0" /> == Upper Lake {{príomhalt|An Loch Uachtarach}} [[Íomhá:Killarney Upper Lake.jpg|thumb|An Loch Uachtarach]] '' The Upper Lake is the smallest of the three lakes, and the southernmost. It is separated from the others by a winding channel some {{convert|4|km|mi|abbr=on}} long.<ref name="readersnatural" /> == Béaloideas '' According to folklore, the lakes were the haunt of Kate Kearney, who is said to have sought there O'Donaghue, an enchanted chieftain, and to have died in madness. Kearney is the subject of [[Letitia Elizabeth Landon]]'s poetical illustration to a view of {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832/The Upper Lake of Killarney, Ireland|The Upper Lake of Killarney]]}} by [[William Henry Bartlett]],<ref name=landon /> and in a further Landon poem, {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840/Kate is Craz’d|Kate is Craz'd]]}}, which accompanies a picture by [[Joseph John Jenkins]].<ref name=anLandon2 /> '' This Kate Kearney should not be confused with the lady who provided refreshment at what is now Kate Kearney's Cottage at the [[Dún Lóich]]. == Gailearaí [[Íomhá:Ross Castle across the Lakes of Killarney.JPG|thumb|thumb|'' Ross Castle visible across Lough Leane]] [[Íomhá:Killarney lake.jpg|thumb|'' Brickeen Bridge, where Lough Leane and Muckross Lake meet]] [[Íomhá:Lakes of Killarney.JPG|thumb|'' The lakes as viewed from Ladies View]] [[Íomhá:DV405 no.243 Map of the Lakes of Killarney.png|thumb|'' Hand-drawn map of the Lakes by French artist [[Alphonse Dousseau]], between 1830 and 1869]] [[Íomhá:"Lake surrounded by mountains in an unknown location" (is lakes of Killarney) (26040083492).jpg|thumb|'' Photograph of Upper Lake published by [[Fergus O'Connor (publisher)|Fergus O'Connor]] circa 1920 with commotion in bottom right]] == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Naisc sheachtracha * [http://www.killarneynationalpark.ie/ Killarney National Park] * [http://catalogue.nli.ie/Search/Results?lookfor=lakes+of+killarney&type=AllFields&submit=FIND National Library of Ireland archives for the lakes] * [http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm Ross Island] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204054931/http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm |date=4 February 2012 }} == Tagairtí {{reflist|refs = <ref name="readersnatural">{{Cite book|title=Natural Wonders of the World|publisher=Reader's Digest Association, Inc|year=1980|isbn=0-89577-087-3|editor-last=Scheffel|editor-first=Richard L.|location=United States of America|pages=204–205|editor-last2=Wernet|editor-first2=Susan J.}}</ref> <ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=YsjlBwAAQBAJ&q=muckross+lake&pg=PT406|title=The Rough Guide to Ireland|last=Guides|first=Rough|date=2015-06-09|publisher=Penguin|isbn=9780241236222|language=en}}</ref> <ref name=Lakes>{{cite web|url=http://homepage.eircom.net/%7Eknp/lakes/index.htm |title=The Lakes |last=Dúchas |author-link=Dúchas |access-date=2007-07-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070615233331/http://homepage.eircom.net/~knp/lakes/index.htm |archive-date=2007-06-15 |url-status=dead }}</ref> <ref name=park2>{{Cite web|url=http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm |title=Official Killarney National Park Website |date=2007-02-07 |access-date=2017-03-24 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20070207105247/http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm#abb |archive-date=2007-02-07 }}</ref> <ref name=Living>{{cite web|url=http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|title=Living with Nature: The Designation of Nature Conservation Sites in Ireland|last=The Department of the Environment and Local Government|access-date=2007-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927035707/http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|archive-date=2007-09-27|url-status=dead}}</ref> <ref name="Brad146">p142-146, Richard Bradley ''The prehistory of Britain and Ireland,'' Cambridge University Press, 2007, {{ISBN|0-521-84811-3}}</ref> <ref name=ballantyne>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=jgMoAAAAYAAJ&q=muckross+lake&pg=PA37|title=The Lakes of Killarney|last=Ballantyne|first=Robert Michael|date=1865-01-01|publisher=T. Nelson|language=en}}</ref> <ref name=foran>{{Cite web|url=http://www.gleannfia.com/lakes.htm|title=Killarney Lakes|last=Enterprise|first=Foran|website=www.gleannfia.com|access-date=2017-03-24}}</ref> <ref name=landon>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP64|section=picture|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP66|section=poetical illustration|page=17|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> <ref name=anLandon2>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA6|section=poetical illustration|page=10|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA9|section=picture|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Cill Airne, Lochanna}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Chiarraí]] cql3875js2hyevixqrc8r3yhe0ylttb 1272203 1272200 2025-06-29T22:08:29Z Marcas.oduinn 33120 /* Loch Eoin */ 1272203 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch] * Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] == Lochanna == # [[Lochanna Chill Airne]] #* [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]], [[An Loch Uachtarach]], [[Loch an Chuais]], [[Loch an Leaca Mór]], [[Loch an Leamhnachta]], [[Locha Lua]], [[Loch an Easaird]], [[Loch an Eanaigh Mhóir]], [[Loch an Iúir (loch)|Loch an Iúir]], ''[[Ardderry Lough]]''=[[ Loch na nArd-doiriú]], [[Loch Arbhach]], [[Loch an tSéideáin]], [[Loch an Tóraic]], [[Loch Eachros Beag]], [[Loch Bhaile Uí Chuirc]], [[Loch Bhaile na hInse]], [[Loch Beara]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Droim Dhá Thiar)]], [[Loch Bhéal Trá]], [[Loch Buinne]], [[Loch Charraig an Droichid]] # [[Carraig an Phoirt]] #* [[Loch Bhaile Choille Fóir]], [[Loch Bhaile na hUamha]], [[Loch Oileán Uí Eadhna]] # [[Loch Conbhuí]] #* [[Loch Chrathaí]], [[Loch Raithin]], [[Loch Collán]], [[Loch Choileáin Uí Shíoda]], [[Loch Cútra]], [[An Loch Uachtair]], [[Loch Dhoire an Chláir]], [[Loch Dúlocha]], [[Loch an Chlocháin Léith]] # [[Loch Ghleann Mhac Muirinn]] #* [[Loch Gabhlach]], [[Loch Iascaí]] # [[Loch Eirid]] #* [[Loch Fí]], [[Loch Fearna]], [[Loch na Foirnéise]] # [[Loch Guth Ard Deas]] #* [[Loch Gartáin]], [[Loch an Ghleanna Bhig]], [[Loch an Ghleanna Mhóir]] # [[Loch Ghleann Éada]] #* [[Loch Ghleann an Chairthe]], [[Loch Ghleann Dá Loch]], [[Loch Eidhneach]], [[Loch Inse Chrónáin]], [[Loch Inse Uí Chuinn]], [[Loch Inis Cara]] (taiscumar), [[Loch Oileán Éadaí]] # [[Loch Cheis Charraigín]] #* [[Loch Chill Ghlais]], [[Loch Choill an Iúir]] # [[Loch Cinnéile]] #* [[Loch Chionn Droma]], [[Loch na Coille Móire]], [[Loch Leitir Creamha Rua]], [[Loch an Chrainn Chrín]] # [[Loch Mac nÉan Uachtair]] #* [[Loch Marbh]], [[Loch Mháimín]], [[Loch Míle]], [[Loch Míolach]], [[Loch Moirne]], [[Loch Mhuiceanach]], [[Loch Mucnú]], [[Loch na Cuinge Uachtarach]] # [[Loch Uí Fhloinn]] #* [[Loch Riach]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Maothail)]], [[Loch an Rois]] # [[Loch an Scoir]] #* [[Loch Sindile]] # [[Loch Eoin]] #* [[Loch Sáile]], [[Loch Theach an Teampla]] # [[Turlach Ráth Asáin]] == Loch Eoin == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} {{sfn|EPA|2006|p=13}}{{sfn|anglingireland}} '' ''' Loch Eoin'''<ref name=logainm /> is an irregularly shaped [[freshwater]] lake located in south [[County Leitrim]].<ref name=Joyce1900 /> The lake forms part of the wider [[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]] tourist attraction. '' The ecology of Loch Eoin, and the [[River Shannon|Shannon]]-system, is threatened by pollution and [[invasive species]] such as [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]].{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}}{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=16}} == Tíreolaíocht '' Loch Eoin is a shallow freshwater lake {{convert|4|km|1}} west of [[Ballinamore]],<ref name=anglingireland /> covering a surface area somewhere between {{convert|1.46|km2|1|abbr=on}}<ref name=EPA2006 />{{rp|13}} and {{convert|1.89|km2|1|abbr=on}}.<ref name=Haug2013 />{{rp|59}} An loch extends from Droichead an Bhaile Dhuibh Bridge in the north-east, before dividing into three broad reaches separated by narrow passes. The Doire Mhic Dhuibhín Pass connects the [[Shannon–Erne Waterway|Béal an Átha Mhóir canal]] and northern lake portion to the central John's lough, and the Mucros Pass connects the central lough to the southern lough.{{sfn|MacMahon|1845|p=22}} The catchment area comprises Forestry (2%), pasture (55%), and other agriculture (43%), according to [[CORINE]] data.{{sfn|EPA|2006|p=32}} The [[R208 road (Ireland)|R208 regional road]] follows the lakes northern boundary, crossing the [[Shannon–Erne Waterway|Ballinamore canal]] at {{em|Ballyduff Bridge}}. == Éiceolaíocht '' Fish present in John's Lough include "[[common roach|roach]]-[[common bream|bream]] hybrids", [[common roach|Roach]], [[European perch|Perch]], [[common bream|Bream (1-2lbs)]], and [[northern pike|Pike]].{{sfn|anglingireland}}{{sfn|discoverireland.ie|2017}} The pike population is the "native Irish strain" ({{langx|ga|liús}} meaning 'Irish [[Northern Pike|Pike]]') not the other European [[Northern Pike|Pike]] strain ({{langx|ga|gailliasc}} meaning 'strange or foreign fish').{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} The water quality was reported to be satisfactory {{nobreak|{{circa|2001|2003}}}} with a [[Trophic state index#Mesotrophic|mesotrophic]] rating.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=97}}{{refn|group=n|[[Trophic state index|Trophic states]] of "[[Trophic state index#Oligotrophic|Oligotrophic]]" and "[[Trophic state index#Mesotrophic|Mesotrophic]]" are desirable, but freshwater lakes rated '[[Trophic state index#Eutrophic|Eutrophic]]' or '[[Trophic state index#Eutrophic|Hypertrophic]]' indicates pollution.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=8}}|name=EPAunsatisfactory}} '' Repeated instances of significant illegal dumping and littering has been reported in recent years.{{sfn|Leitrim Observer|2014}}{{sfn|Leitrim Observer|2016}} == Ancient lake dwellers [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|Illustration of ([[crannog]])]] {{See also|Prehistoric Ireland|Lough Scur|Drumaleague Lough}} '' Four ancient [[crannog]]s were reported at St. John's Lough.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=xliii}}{{refn|group=n|Confused folklore claimed these islands, water levels being sufficiently low, were used for the illicit grinding of corn possibly during [[Penal Laws (Ireland)|penal times]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=xlvi}}|name=strangeFolklore}} The [[crannog]]s were probably occupied during at least the [[13th century|13th]] or the early 14th century, and lands surrounding John's Lough were covered by woodland during the [[Middle Ages]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=xlvii}} == Oidhreacht ===Museum artefacts The following archaeological artefacts were recovered at Saint John's Lough in the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}, and now preserved at the [[Royal Irish Academy]] museum, or at the [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Three silver coins of the reigns of [[Edward I]] or [[Edward II]], and [[Edward III]] found on a [[Crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=lix}} * Bronze pin, and Short bronze sword, found at {{em|Ballyduff Bridge}} near John's Lough.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=lix}} ===Ancient church '' According to the [[Annals of the Four Masters]] an ancient church standing on the northern shore of Saint John's Lough (nearby where the Yellow River ["An Gheirgthigh"] enters the Lough at {{Irish place name|Tuaim Luascáin|Tomloskan}}) was destroyed in 1244AD.{{sfn|logainm.ie|loc=Loch Eoin}} * "{{em|M1244.6: They proceeded to Ath-na-Cuirre, on the River Geirctheach, but the flood had then overflowed its banks, and they were not able to cross the ford; so they pulled down the chapel-house of St. John the Baptist, which was on the margin of the ford, that they might place its materials across the river, that the army might pass over it}}".{{sfn|O'Donovan|1856|p=313}} ==Human settlements '' The primary [[human settlement]]s around St John's lough is [[Fenagh, County Leitrim|Fenagh]] village and [[Ballinamore]] town. == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] ==Notes {{Reflist|82em|group=n}} <!-- ===Citations {{Reflist}} ===Primary sources {{refbegin}} * {{cite report |title=Correspondence relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John }} * {{cite web |url=https://www.epa.ie/publications/research/water/Final-Report-(2000-FS1-M1).pdf#page=19 |title=A Reference Based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes |year=2006 |author=EPA |publisher=[[Environmental Protection Agency (Ireland)]] |access-date=8 August 2015}} *{{cite web |title=St. Johns and Kiltybardan Loughs |url=http://www.fishinginireland.info/pike/north/stjohns.htm |author=anglingireland |publisher=Inland Fisheries Ireland |access-date=4 February 2017 }} {{refend}} ===Secondary sources {{refbegin}} *{{cite web |url=https://www.logainm.ie/1411406.aspx |author=logainm.ie |title=Loch Eoin/Saint John's Lough |work=[[Placenames Database of Ireland]] |publisher=[[Department of Arts, Heritage and the Gaeltacht|Government of Ireland – Department of Arts, Heritage and the Gaeltacht]] and [[Dublin City University]] |access-date=8 August 2015 }} *{{cite AFM}}{{sfn whitelist|CITEREFO'Donovan1856}} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy |volume= (1850–1853)|pages= xxxi–lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite journal |title=Gazetteer of Ireland |journal=Til Opplysning, A Series of Papers from the University Library in Trondheim, No. 16 |publisher=UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim |location=Hommelvik |edition=Third |year=2013 |first=Per Ivar |last=Haug |url=http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd }} *{{cite web |title=Coarse Angling Ballinamore |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-ballinamore/49853 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} *{{cite web |title=Leitrim |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Leitrim.php |work=Atlas and Cyclopedia of Ireland |year=1900 |publisher=libraryireland.com 2005–2015 |first=P. W. |last=Joyce }} *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf }} *{{cite news |title=Illegal Dumping at St. John's Lake |edition=15 December 2014 |newspaper=Leitrim Observer |year=2014 |url=http://www.leitrimobserver.ie/news/local-news/119941/Illegal-Dumping-at-St--John.html |ref={{harvid|Leitrim Observer|2014}} }} *{{cite news |title=Shameful act of illegal dumping at St. John's Lake, Ballinamore |edition=13 February 2016 |newspaper=Leitrim Observer |year=2016 |url=http://www.leitrimobserver.ie/news/local-news/202599/Shameful-act-of-illegal-dumping-at.html |ref={{harvid|Leitrim Observer|2016}} }} *{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |url= |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 }} {{refend}} ==External links {{refbegin}} *{{cite web |url=https://www.logainm.ie/28922.aspx |author=loganim.ie |title=Tuaim Luascáin/Tomloskan |work=[[Placenames Database of Ireland]] |publisher=[[Department of Arts, Heritage and the Gaeltacht|Government of Ireland – Department of Arts, Heritage and the Gaeltacht]] and [[Dublin City University]] |access-date=8 August 2015 }} *{{cite web |title=Ballinamore, The Fisheries |url=http://fishinginireland.info/coarse/north/leitrim/ballinamore.htm |author=Inland Fisheries Ireland }} {{refend}} --> == Tagairtí == {{reflist | refs = <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Digitized 2006 from original in Harvard University }}</ref> <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/1411402.aspx | work = logainm.ie | teideal = Loch Marbh }}</ref> <ref name=townlands>{{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/kiltubbrid/rossy/ | work = townlands.ie | teideal = Rosaigh (baile fearainn), Contae Liatroma}}</ref> <ref name=Haug2013>{{cite book | title = Gazetteer of Ireland | volume = Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | edition = Third | year = 2013 | first = Per Ivar | last = Haug | url = http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd }}</ref> <ref name=Mulvany1852>{{cite report | title = Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works | first1 = W. T. | last1 = Mulvany | first2 = William | last2 = Fraser | first3 = Samuel | last3 = Roberts | first4 = Thomas J. | last4 = Mulvany | first5 = John | last5 = O'Flaherty | journal = Proceedings of the Royal Irish Academyn | volume = 5 (1850 - 1853) | pages = xxxi–lxvi | publisher = Acadamh Ríoga na hÉireann | jstor = 20489812 | year = 1852}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 |s2cid=13486116 |doi-access=free }}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Marbh, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] {{DEFAULTSORT:Eoin, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Statutory history == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> == Lochanna Chill Airne == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} '' The ''' Lochanna Chill Airne ''' are a scenic attraction located in [[Páirc Náisiúnta Chill Airne]] near [[Cill Airne]], [[Contae Chiarraí]]]. They consist of three lakes: [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]] agus [[An Loch Uachtarach]].<ref name=readersnatural /> == Surroundings '' The lakes sit in a low valley some {{Convert|20|m|abbr=on}} above [[sea level]].<ref name="readersnatural" /> They are surrounded by the rugged slopes of [[Na Cruacha Dubha]]. Notable mountains in the range include [[Corrán Tuathail]], which, at {{convert|1,038|m}} is Ireland's highest mountain, [[An Sliabh Corcra]], at {{convert|832|m}}, [[An Mhangarta]], at {{convert|843|m}}, and [[Sliabh Torc]], at {{convert|535|m}}.{{fact|date=May 2021}} '' The [[N71]] from Killarney to [[an Neidín]] passes a viewpoint called [[Ladies View]] which offers a view of the lakes and valleys. On the occasion of [[Victoria na Ríochta Aontaithe]] visit in 1861, the point was apparently chosen by the queen's [[Lady-in-waiting|ladies-in-waiting]] as the finest in the land; hence the name.<ref name=":0" /> == Loch Léin {{príomhalt|Loch Léin}} [[Íomhá:Lough Leane (pixinn.net).jpg|thumb|Loch Léin]] '' Loch Léin<ref name=Lakes />is the largest and northernmost of the three lakes, approximately {{convert|19|km2|acre}} in size.<ref name=park2 /> It is also the largest body of fresh water in the region.<ref name=Living /> The [[An Leamhain]] drains Lough Leane to the north-west towards [[Cill Orglan]] and into [[Bá an Daingin]]. '' Leane is dotted with small forested islands, including [[Inis Faithlinn]], which holds the remains of the ruined Innisfallen Abbey.<ref name="readersnatural" /> On the eastern edge of the lake, [[Oileán an Rois]], more properly a peninsula, was the site of some of the earliest [[Chalcolithic|Copper Age]] metalwork in [[réamhstair na hÉireann]].<ref name=Brad146 /> [[Caisleán an Rois]], a 15th-century [[Daingean]], sits on the eastern shore of the lake, north of the Ross Island peninsula. == Muckross Lake {{príomhalt|Loch Mhucrois}} [[Íomhá:Muckross Lake - geograph.org.uk - 260386.jpg|thumb|'' Muckross Lake viewed from Brickeen Bridge]] '' Also known as Middle Lake or Torc Lake, Muckross is just south of Lough Lean.<ref name=ballantyne /> The two are separated by a small peninsula, crossed by a stone arched bridge called Brickeen Bridge.<ref name="readersnatural" /> It is Ireland's deepest lake, reaching to {{convert|75|m|ft}} in parts.<ref name=foran /> A paved [[fánaíocht]] trail of approximately {{convert|10|km|mi|abbr=on}} circles the lake.<ref name=":0" /> == Upper Lake {{príomhalt|An Loch Uachtarach}} [[Íomhá:Killarney Upper Lake.jpg|thumb|An Loch Uachtarach]] '' The Upper Lake is the smallest of the three lakes, and the southernmost. It is separated from the others by a winding channel some {{convert|4|km|mi|abbr=on}} long.<ref name="readersnatural" /> == Béaloideas '' According to folklore, the lakes were the haunt of Kate Kearney, who is said to have sought there O'Donaghue, an enchanted chieftain, and to have died in madness. Kearney is the subject of [[Letitia Elizabeth Landon]]'s poetical illustration to a view of {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832/The Upper Lake of Killarney, Ireland|The Upper Lake of Killarney]]}} by [[William Henry Bartlett]],<ref name=landon /> and in a further Landon poem, {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840/Kate is Craz’d|Kate is Craz'd]]}}, which accompanies a picture by [[Joseph John Jenkins]].<ref name=anLandon2 /> '' This Kate Kearney should not be confused with the lady who provided refreshment at what is now Kate Kearney's Cottage at the [[Dún Lóich]]. == Gailearaí [[Íomhá:Ross Castle across the Lakes of Killarney.JPG|thumb|thumb|'' Ross Castle visible across Lough Leane]] [[Íomhá:Killarney lake.jpg|thumb|'' Brickeen Bridge, where Lough Leane and Muckross Lake meet]] [[Íomhá:Lakes of Killarney.JPG|thumb|'' The lakes as viewed from Ladies View]] [[Íomhá:DV405 no.243 Map of the Lakes of Killarney.png|thumb|'' Hand-drawn map of the Lakes by French artist [[Alphonse Dousseau]], between 1830 and 1869]] [[Íomhá:"Lake surrounded by mountains in an unknown location" (is lakes of Killarney) (26040083492).jpg|thumb|'' Photograph of Upper Lake published by [[Fergus O'Connor (publisher)|Fergus O'Connor]] circa 1920 with commotion in bottom right]] == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Naisc sheachtracha * [http://www.killarneynationalpark.ie/ Killarney National Park] * [http://catalogue.nli.ie/Search/Results?lookfor=lakes+of+killarney&type=AllFields&submit=FIND National Library of Ireland archives for the lakes] * [http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm Ross Island] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204054931/http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm |date=4 February 2012 }} == Tagairtí {{reflist|refs = <ref name="readersnatural">{{Cite book|title=Natural Wonders of the World|publisher=Reader's Digest Association, Inc|year=1980|isbn=0-89577-087-3|editor-last=Scheffel|editor-first=Richard L.|location=United States of America|pages=204–205|editor-last2=Wernet|editor-first2=Susan J.}}</ref> <ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=YsjlBwAAQBAJ&q=muckross+lake&pg=PT406|title=The Rough Guide to Ireland|last=Guides|first=Rough|date=2015-06-09|publisher=Penguin|isbn=9780241236222|language=en}}</ref> <ref name=Lakes>{{cite web|url=http://homepage.eircom.net/%7Eknp/lakes/index.htm |title=The Lakes |last=Dúchas |author-link=Dúchas |access-date=2007-07-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070615233331/http://homepage.eircom.net/~knp/lakes/index.htm |archive-date=2007-06-15 |url-status=dead }}</ref> <ref name=park2>{{Cite web|url=http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm |title=Official Killarney National Park Website |date=2007-02-07 |access-date=2017-03-24 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20070207105247/http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm#abb |archive-date=2007-02-07 }}</ref> <ref name=Living>{{cite web|url=http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|title=Living with Nature: The Designation of Nature Conservation Sites in Ireland|last=The Department of the Environment and Local Government|access-date=2007-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927035707/http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|archive-date=2007-09-27|url-status=dead}}</ref> <ref name="Brad146">p142-146, Richard Bradley ''The prehistory of Britain and Ireland,'' Cambridge University Press, 2007, {{ISBN|0-521-84811-3}}</ref> <ref name=ballantyne>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=jgMoAAAAYAAJ&q=muckross+lake&pg=PA37|title=The Lakes of Killarney|last=Ballantyne|first=Robert Michael|date=1865-01-01|publisher=T. Nelson|language=en}}</ref> <ref name=foran>{{Cite web|url=http://www.gleannfia.com/lakes.htm|title=Killarney Lakes|last=Enterprise|first=Foran|website=www.gleannfia.com|access-date=2017-03-24}}</ref> <ref name=landon>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP64|section=picture|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP66|section=poetical illustration|page=17|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> <ref name=anLandon2>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA6|section=poetical illustration|page=10|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA9|section=picture|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Cill Airne, Lochanna}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Chiarraí]] 618i2smmbv0fz84bivsvo5tulz1cwtc 1272216 1272203 2025-06-30T07:14:00Z Marcas.oduinn 33120 1272216 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch] * Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] == Lochanna == # [[Lochanna Chill Airne]] #* [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]], [[An Loch Uachtarach]], [[Loch an Chuais]], [[Loch an Leaca Mór]], [[Loch an Leamhnachta]], [[Locha Lua]], [[Loch an Easaird]], [[Loch an Eanaigh Mhóir]], [[Loch an Iúir (loch)|Loch an Iúir]], ''[[Ardderry Lough]]''=[[ Loch na nArd-doiriú]], [[Loch Arbhach]], [[Loch an tSéideáin]], [[Loch an Tóraic]], [[Loch Eachros Beag]], [[Loch Bhaile Uí Chuirc]], [[Loch Bhaile na hInse]], [[Loch Beara]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Droim Dhá Thiar)]], [[Loch Bhéal Trá]], [[Loch Buinne]], [[Loch Charraig an Droichid]] # [[Carraig an Phoirt]] #* [[Loch Bhaile Choille Fóir]], [[Loch Bhaile na hUamha]], [[Loch Oileán Uí Eadhna]] # [[Loch Conbhuí]] #* [[Loch Chrathaí]], [[Loch Raithin]], [[Loch Collán]], [[Loch Choileáin Uí Shíoda]], [[Loch Cútra]], [[An Loch Uachtair]], [[Loch Dhoire an Chláir]], [[Loch Dúlocha]], [[Loch an Chlocháin Léith]] # [[Loch Ghleann Mhac Muirinn]] #* [[Loch Gabhlach]], [[Loch Iascaí]] # [[Loch Eirid]] #* [[Loch Fí]], [[Loch Fearna]], [[Loch na Foirnéise]] # [[Loch Guth Ard Deas]] #* [[Loch Gartáin]], [[Loch an Ghleanna Bhig]], [[Loch an Ghleanna Mhóir]] # [[Loch Ghleann Éada]] #* [[Loch Ghleann an Chairthe]], [[Loch Ghleann Dá Loch]], [[Loch Eidhneach]], [[Loch Inse Chrónáin]], [[Loch Inse Uí Chuinn]], [[Loch Inis Cara]] (taiscumar), [[Loch Oileán Éadaí]] # [[Loch Cheis Charraigín]] #* [[Loch Chill Ghlais]], [[Loch Choill an Iúir]] # [[Loch Cinnéile]] #* [[Loch Chionn Droma]], [[Loch na Coille Móire]], [[Loch Leitir Creamha Rua]], [[Loch an Chrainn Chrín]] # [[Loch Mac nÉan Uachtair]] #* [[Loch Marbh]], [[Loch Mháimín]], [[Loch Míle]], [[Loch Míolach]], [[Loch Moirne]], [[Loch Mhuiceanach]], [[Loch Mucnú]], [[Loch na Cuinge Uachtarach]] # [[Loch Uí Fhloinn]] #* [[Loch Riach]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Maothail)]], [[Loch an Rois]] # [[Loch an Scoir]] #* [[Loch Sindile]] # [[Loch Eoin]] #* [[Loch Sáile]], [[Loch Theach an Teampla]] # [[Turlach Ráth Asáin]] == Loch Eoin == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} {{sfn|EPA|2006|p=13}}{{sfn|anglingireland}} Is loch [[freshwater]] é ''' Loch Eoin'''<ref name=logainm /> suite i ndeisceart {{h|Contae Liatroma]].<ref name=Joyce1900 /> Is cuid d'[[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]] é. '' The ecology of Loch Eoin, and the [[River Shannon|Shannon]]-system, is threatened by pollution and [[invasive species]] such as [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]].{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}}{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=16}} == Tíreolaíocht '' Loch Eoin is a shallow freshwater lake {{convert|4|km|1}} west of [[Ballinamore]],<ref name=anglingireland /> covering a surface area somewhere between {{convert|1.46|km2|1|abbr=on}}<ref name=EPA2006 />{{rp|13}} and {{convert|1.89|km2|1|abbr=on}}.<ref name=Haug2013 />{{rp|59}} An loch extends from Droichead an Bhaile Dhuibh Bridge in the north-east, before dividing into three broad reaches separated by narrow passes. The Doire Mhic Dhuibhín Pass connects the [[Shannon–Erne Waterway|Béal an Átha Mhóir canal]] and northern lake portion to the central John's lough, and the Mucros Pass connects the central lough to the southern lough.{{sfn|MacMahon|1845|p=22}} The catchment area comprises Forestry (2%), pasture (55%), and other agriculture (43%), according to [[CORINE]] data.{{sfn|EPA|2006|p=32}} The [[R208 road (Ireland)|R208 regional road]] follows the lakes northern boundary, crossing the [[Shannon–Erne Waterway|Ballinamore canal]] at {{em|Ballyduff Bridge}}. == Éiceolaíocht '' Fish present in John's Lough include "[[common roach|roach]]-[[common bream|bream]] hybrids", [[common roach|Roach]], [[European perch|Perch]], [[common bream|Bream (1-2lbs)]], and [[northern pike|Pike]].{{sfn|anglingireland}}{{sfn|discoverireland.ie|2017}} The pike population is the "native Irish strain" ({{langx|ga|liús}} meaning 'Irish [[Northern Pike|Pike]]') not the other European [[Northern Pike|Pike]] strain ({{langx|ga|gailliasc}} meaning 'strange or foreign fish').{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} The water quality was reported to be satisfactory {{nobreak|{{circa|2001|2003}}}} with a [[Trophic state index#Mesotrophic|mesotrophic]] rating.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=97}}{{refn|group=n|[[Trophic state index|Trophic states]] of "[[Trophic state index#Oligotrophic|Oligotrophic]]" and "[[Trophic state index#Mesotrophic|Mesotrophic]]" are desirable, but freshwater lakes rated '[[Trophic state index#Eutrophic|Eutrophic]]' or '[[Trophic state index#Eutrophic|Hypertrophic]]' indicates pollution.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=8}}|name=EPAunsatisfactory}} '' Repeated instances of significant illegal dumping and littering has been reported in recent years.{{sfn|Leitrim Observer|2014}}{{sfn|Leitrim Observer|2016}} == Ancient lake dwellers [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|Illustration of ([[crannog]])]] {{See also|Prehistoric Ireland|Lough Scur|Drumaleague Lough}} '' Four ancient [[crannog]]s were reported at St. John's Lough.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=xliii}}{{refn|group=n|Confused folklore claimed these islands, water levels being sufficiently low, were used for the illicit grinding of corn possibly during [[Penal Laws (Ireland)|penal times]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=xlvi}}|name=strangeFolklore}} The [[crannog]]s were probably occupied during at least the [[13th century|13th]] or the early 14th century, and lands surrounding John's Lough were covered by woodland during the [[Middle Ages]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=xlvii}} == Oidhreacht ===Museum artefacts The following archaeological artefacts were recovered at Saint John's Lough in the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}, and now preserved at the [[Royal Irish Academy]] museum, or at the [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Three silver coins of the reigns of [[Edward I]] or [[Edward II]], and [[Edward III]] found on a [[Crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=lix}} * Bronze pin, and Short bronze sword, found at {{em|Ballyduff Bridge}} near John's Lough.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=lix}} ===Ancient church '' According to the [[Annals of the Four Masters]] an ancient church standing on the northern shore of Saint John's Lough (nearby where the Yellow River ["An Gheirgthigh"] enters the Lough at {{Irish place name|Tuaim Luascáin|Tomloskan}}) was destroyed in 1244AD.{{sfn|logainm.ie|loc=Loch Eoin}} * "{{em|M1244.6: They proceeded to Ath-na-Cuirre, on the River Geirctheach, but the flood had then overflowed its banks, and they were not able to cross the ford; so they pulled down the chapel-house of St. John the Baptist, which was on the margin of the ford, that they might place its materials across the river, that the army might pass over it}}".{{sfn|O'Donovan|1856|p=313}} ==Human settlements '' The primary [[human settlement]]s around St John's lough is [[Fenagh, County Leitrim|Fenagh]] village and [[Ballinamore]] town. == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] ==Notes {{Reflist|82em|group=n}} <!-- ===Citations {{Reflist}} ===Primary sources {{refbegin}} * {{cite report |title=Correspondence relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John }} * {{cite web |url=https://www.epa.ie/publications/research/water/Final-Report-(2000-FS1-M1).pdf#page=19 |title=A Reference Based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes |year=2006 |author=EPA |publisher=[[Environmental Protection Agency (Ireland)]] |access-date=8 August 2015}} *{{cite web |title=St. Johns and Kiltybardan Loughs |url=http://www.fishinginireland.info/pike/north/stjohns.htm |author=anglingireland |publisher=Inland Fisheries Ireland |access-date=4 February 2017 }} {{refend}} ===Secondary sources {{refbegin}} *{{cite web |url=https://www.logainm.ie/1411406.aspx |author=logainm.ie |title=Loch Eoin/Saint John's Lough |work=[[Placenames Database of Ireland]] |publisher=[[Department of Arts, Heritage and the Gaeltacht|Government of Ireland – Department of Arts, Heritage and the Gaeltacht]] and [[Dublin City University]] |access-date=8 August 2015 }} *{{cite AFM}}{{sfn whitelist|CITEREFO'Donovan1856}} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy |volume= (1850–1853)|pages= xxxi–lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite journal |title=Gazetteer of Ireland |journal=Til Opplysning, A Series of Papers from the University Library in Trondheim, No. 16 |publisher=UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim |location=Hommelvik |edition=Third |year=2013 |first=Per Ivar |last=Haug |url=http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd }} *{{cite web |title=Coarse Angling Ballinamore |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-ballinamore/49853 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} *{{cite web |title=Leitrim |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Leitrim.php |work=Atlas and Cyclopedia of Ireland |year=1900 |publisher=libraryireland.com 2005–2015 |first=P. W. |last=Joyce }} *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf }} *{{cite news |title=Illegal Dumping at St. John's Lake |edition=15 December 2014 |newspaper=Leitrim Observer |year=2014 |url=http://www.leitrimobserver.ie/news/local-news/119941/Illegal-Dumping-at-St--John.html |ref={{harvid|Leitrim Observer|2014}} }} *{{cite news |title=Shameful act of illegal dumping at St. John's Lake, Ballinamore |edition=13 February 2016 |newspaper=Leitrim Observer |year=2016 |url=http://www.leitrimobserver.ie/news/local-news/202599/Shameful-act-of-illegal-dumping-at.html |ref={{harvid|Leitrim Observer|2016}} }} *{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |url= |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 }} {{refend}} ==External links {{refbegin}} *{{cite web |url=https://www.logainm.ie/28922.aspx |author=loganim.ie |title=Tuaim Luascáin/Tomloskan |work=[[Placenames Database of Ireland]] |publisher=[[Department of Arts, Heritage and the Gaeltacht|Government of Ireland – Department of Arts, Heritage and the Gaeltacht]] and [[Dublin City University]] |access-date=8 August 2015 }} *{{cite web |title=Ballinamore, The Fisheries |url=http://fishinginireland.info/coarse/north/leitrim/ballinamore.htm |author=Inland Fisheries Ireland }} {{refend}} --> == Tagairtí == {{reflist | refs = <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Digitized 2006 from original in Harvard University }}</ref> <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/1411402.aspx | work = logainm.ie | teideal = Loch Marbh }}</ref> <ref name=townlands>{{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/kiltubbrid/rossy/ | work = townlands.ie | teideal = Rosaigh (baile fearainn), Contae Liatroma}}</ref> <ref name=Haug2013>{{cite book | title = Gazetteer of Ireland | volume = Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | edition = Third | year = 2013 | first = Per Ivar | last = Haug | url = http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd }}</ref> <ref name=Mulvany1852>{{cite report | title = Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works | first1 = W. T. | last1 = Mulvany | first2 = William | last2 = Fraser | first3 = Samuel | last3 = Roberts | first4 = Thomas J. | last4 = Mulvany | first5 = John | last5 = O'Flaherty | journal = Proceedings of the Royal Irish Academyn | volume = 5 (1850 - 1853) | pages = xxxi–lxvi | publisher = Acadamh Ríoga na hÉireann | jstor = 20489812 | year = 1852}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 |s2cid=13486116 |doi-access=free }}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Marbh, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] {{DEFAULTSORT:Eoin, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Statutory history == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> == Lochanna Chill Airne == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} '' The ''' Lochanna Chill Airne ''' are a scenic attraction located in [[Páirc Náisiúnta Chill Airne]] near [[Cill Airne]], [[Contae Chiarraí]]]. They consist of three lakes: [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]] agus [[An Loch Uachtarach]].<ref name=readersnatural /> == Surroundings '' The lakes sit in a low valley some {{Convert|20|m|abbr=on}} above [[sea level]].<ref name="readersnatural" /> They are surrounded by the rugged slopes of [[Na Cruacha Dubha]]. Notable mountains in the range include [[Corrán Tuathail]], which, at {{convert|1,038|m}} is Ireland's highest mountain, [[An Sliabh Corcra]], at {{convert|832|m}}, [[An Mhangarta]], at {{convert|843|m}}, and [[Sliabh Torc]], at {{convert|535|m}}.{{fact|date=May 2021}} '' The [[N71]] from Killarney to [[an Neidín]] passes a viewpoint called [[Ladies View]] which offers a view of the lakes and valleys. On the occasion of [[Victoria na Ríochta Aontaithe]] visit in 1861, the point was apparently chosen by the queen's [[Lady-in-waiting|ladies-in-waiting]] as the finest in the land; hence the name.<ref name=":0" /> == Loch Léin {{príomhalt|Loch Léin}} [[Íomhá:Lough Leane (pixinn.net).jpg|thumb|Loch Léin]] '' Loch Léin<ref name=Lakes />is the largest and northernmost of the three lakes, approximately {{convert|19|km2|acre}} in size.<ref name=park2 /> It is also the largest body of fresh water in the region.<ref name=Living /> The [[An Leamhain]] drains Lough Leane to the north-west towards [[Cill Orglan]] and into [[Bá an Daingin]]. '' Leane is dotted with small forested islands, including [[Inis Faithlinn]], which holds the remains of the ruined Innisfallen Abbey.<ref name="readersnatural" /> On the eastern edge of the lake, [[Oileán an Rois]], more properly a peninsula, was the site of some of the earliest [[Chalcolithic|Copper Age]] metalwork in [[réamhstair na hÉireann]].<ref name=Brad146 /> [[Caisleán an Rois]], a 15th-century [[Daingean]], sits on the eastern shore of the lake, north of the Ross Island peninsula. == Muckross Lake {{príomhalt|Loch Mhucrois}} [[Íomhá:Muckross Lake - geograph.org.uk - 260386.jpg|thumb|'' Muckross Lake viewed from Brickeen Bridge]] '' Also known as Middle Lake or Torc Lake, Muckross is just south of Lough Lean.<ref name=ballantyne /> The two are separated by a small peninsula, crossed by a stone arched bridge called Brickeen Bridge.<ref name="readersnatural" /> It is Ireland's deepest lake, reaching to {{convert|75|m|ft}} in parts.<ref name=foran /> A paved [[fánaíocht]] trail of approximately {{convert|10|km|mi|abbr=on}} circles the lake.<ref name=":0" /> == Upper Lake {{príomhalt|An Loch Uachtarach}} [[Íomhá:Killarney Upper Lake.jpg|thumb|An Loch Uachtarach]] '' The Upper Lake is the smallest of the three lakes, and the southernmost. It is separated from the others by a winding channel some {{convert|4|km|mi|abbr=on}} long.<ref name="readersnatural" /> == Béaloideas '' According to folklore, the lakes were the haunt of Kate Kearney, who is said to have sought there O'Donaghue, an enchanted chieftain, and to have died in madness. Kearney is the subject of [[Letitia Elizabeth Landon]]'s poetical illustration to a view of {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832/The Upper Lake of Killarney, Ireland|The Upper Lake of Killarney]]}} by [[William Henry Bartlett]],<ref name=landon /> and in a further Landon poem, {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840/Kate is Craz’d|Kate is Craz'd]]}}, which accompanies a picture by [[Joseph John Jenkins]].<ref name=anLandon2 /> '' This Kate Kearney should not be confused with the lady who provided refreshment at what is now Kate Kearney's Cottage at the [[Dún Lóich]]. == Gailearaí [[Íomhá:Ross Castle across the Lakes of Killarney.JPG|thumb|thumb|'' Ross Castle visible across Lough Leane]] [[Íomhá:Killarney lake.jpg|thumb|'' Brickeen Bridge, where Lough Leane and Muckross Lake meet]] [[Íomhá:Lakes of Killarney.JPG|thumb|'' The lakes as viewed from Ladies View]] [[Íomhá:DV405 no.243 Map of the Lakes of Killarney.png|thumb|'' Hand-drawn map of the Lakes by French artist [[Alphonse Dousseau]], between 1830 and 1869]] [[Íomhá:"Lake surrounded by mountains in an unknown location" (is lakes of Killarney) (26040083492).jpg|thumb|'' Photograph of Upper Lake published by [[Fergus O'Connor (publisher)|Fergus O'Connor]] circa 1920 with commotion in bottom right]] == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Naisc sheachtracha * [http://www.killarneynationalpark.ie/ Killarney National Park] * [http://catalogue.nli.ie/Search/Results?lookfor=lakes+of+killarney&type=AllFields&submit=FIND National Library of Ireland archives for the lakes] * [http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm Ross Island] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204054931/http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm |date=4 February 2012 }} == Tagairtí {{reflist|refs = <ref name="readersnatural">{{Cite book|title=Natural Wonders of the World|publisher=Reader's Digest Association, Inc|year=1980|isbn=0-89577-087-3|editor-last=Scheffel|editor-first=Richard L.|location=United States of America|pages=204–205|editor-last2=Wernet|editor-first2=Susan J.}}</ref> <ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=YsjlBwAAQBAJ&q=muckross+lake&pg=PT406|title=The Rough Guide to Ireland|last=Guides|first=Rough|date=2015-06-09|publisher=Penguin|isbn=9780241236222|language=en}}</ref> <ref name=Lakes>{{cite web|url=http://homepage.eircom.net/%7Eknp/lakes/index.htm |title=The Lakes |last=Dúchas |author-link=Dúchas |access-date=2007-07-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070615233331/http://homepage.eircom.net/~knp/lakes/index.htm |archive-date=2007-06-15 |url-status=dead }}</ref> <ref name=park2>{{Cite web|url=http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm |title=Official Killarney National Park Website |date=2007-02-07 |access-date=2017-03-24 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20070207105247/http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm#abb |archive-date=2007-02-07 }}</ref> <ref name=Living>{{cite web|url=http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|title=Living with Nature: The Designation of Nature Conservation Sites in Ireland|last=The Department of the Environment and Local Government|access-date=2007-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927035707/http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|archive-date=2007-09-27|url-status=dead}}</ref> <ref name="Brad146">p142-146, Richard Bradley ''The prehistory of Britain and Ireland,'' Cambridge University Press, 2007, {{ISBN|0-521-84811-3}}</ref> <ref name=ballantyne>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=jgMoAAAAYAAJ&q=muckross+lake&pg=PA37|title=The Lakes of Killarney|last=Ballantyne|first=Robert Michael|date=1865-01-01|publisher=T. Nelson|language=en}}</ref> <ref name=foran>{{Cite web|url=http://www.gleannfia.com/lakes.htm|title=Killarney Lakes|last=Enterprise|first=Foran|website=www.gleannfia.com|access-date=2017-03-24}}</ref> <ref name=landon>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP64|section=picture|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP66|section=poetical illustration|page=17|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> <ref name=anLandon2>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA6|section=poetical illustration|page=10|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA9|section=picture|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Cill Airne, Lochanna}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Chiarraí]] acajhcdpxecyylp66r923mnuxuoa6jm 1272217 1272216 2025-06-30T07:14:25Z Marcas.oduinn 33120 1272217 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch] * Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] == Lochanna == # [[Lochanna Chill Airne]] #* [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]], [[An Loch Uachtarach]], [[Loch an Chuais]], [[Loch an Leaca Mór]], [[Loch an Leamhnachta]], [[Locha Lua]], [[Loch an Easaird]], [[Loch an Eanaigh Mhóir]], [[Loch an Iúir (loch)|Loch an Iúir]], ''[[Ardderry Lough]]''=[[ Loch na nArd-doiriú]], [[Loch Arbhach]], [[Loch an tSéideáin]], [[Loch an Tóraic]], [[Loch Eachros Beag]], [[Loch Bhaile Uí Chuirc]], [[Loch Bhaile na hInse]], [[Loch Beara]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Droim Dhá Thiar)]], [[Loch Bhéal Trá]], [[Loch Buinne]], [[Loch Charraig an Droichid]] # [[Carraig an Phoirt]] #* [[Loch Bhaile Choille Fóir]], [[Loch Bhaile na hUamha]], [[Loch Oileán Uí Eadhna]] # [[Loch Conbhuí]] #* [[Loch Chrathaí]], [[Loch Raithin]], [[Loch Collán]], [[Loch Choileáin Uí Shíoda]], [[Loch Cútra]], [[An Loch Uachtair]], [[Loch Dhoire an Chláir]], [[Loch Dúlocha]], [[Loch an Chlocháin Léith]] # [[Loch Ghleann Mhac Muirinn]] #* [[Loch Gabhlach]], [[Loch Iascaí]] # [[Loch Eirid]] #* [[Loch Fí]], [[Loch Fearna]], [[Loch na Foirnéise]] # [[Loch Guth Ard Deas]] #* [[Loch Gartáin]], [[Loch an Ghleanna Bhig]], [[Loch an Ghleanna Mhóir]] # [[Loch Ghleann Éada]] #* [[Loch Ghleann an Chairthe]], [[Loch Ghleann Dá Loch]], [[Loch Eidhneach]], [[Loch Inse Chrónáin]], [[Loch Inse Uí Chuinn]], [[Loch Inis Cara]] (taiscumar), [[Loch Oileán Éadaí]] # [[Loch Cheis Charraigín]] #* [[Loch Chill Ghlais]], [[Loch Choill an Iúir]] # [[Loch Cinnéile]] #* [[Loch Chionn Droma]], [[Loch na Coille Móire]], [[Loch Leitir Creamha Rua]], [[Loch an Chrainn Chrín]] # [[Loch Mac nÉan Uachtair]] #* [[Loch Marbh]], [[Loch Mháimín]], [[Loch Míle]], [[Loch Míolach]], [[Loch Moirne]], [[Loch Mhuiceanach]], [[Loch Mucnú]], [[Loch na Cuinge Uachtarach]] # [[Loch Uí Fhloinn]] #* [[Loch Riach]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Maothail)]], [[Loch an Rois]] # [[Loch an Scoir]] #* [[Loch Sindile]] # [[Loch Eoin]] #* [[Loch Sáile]], [[Loch Theach an Teampla]] # [[Turlach Ráth Asáin]] == Loch Eoin == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} {{sfn|EPA|2006|p=13}}{{sfn|anglingireland}} Is loch [[freshwater]] é ''' Loch Eoin'''<ref name=logainm /> suite i ndeisceart {{h|Contae Liatroma]].<ref name=Joyce1900 /> Is cuid d'[[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]] é. '' The ecology of Loch Eoin, and the [[River Shannon|Shannon]]-system, is threatened by pollution and [[invasive species]] such as [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]].{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}}{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=16}} == Tíreolaíocht '' Loch Eoin is a shallow freshwater lake {{convert|4|km|1}} west of [[Ballinamore]],<ref name=anglingireland /> covering a surface area somewhere between {{convert|1.46|km2|1|abbr=on}}<ref name=EPA2006 />{{rp|13}} and {{convert|1.89|km2|1|abbr=on}}.<ref name=Haug2013 />{{rp|59}} An loch extends from Droichead an Bhaile Dhuibh Bridge in the north-east, before dividing into three broad reaches separated by narrow passes. The Doire Mhic Dhuibhín Pass connects the [[Shannon–Erne Waterway|Béal an Átha Mhóir canal]] and northern lake portion to the central John's lough, and the Mucros Pass connects the central lough to the southern lough.{{sfn|MacMahon|1845|p=22}} The catchment area comprises Forestry (2%), pasture (55%), and other agriculture (43%), according to [[CORINE]] data.{{sfn|EPA|2006|p=32}} The [[R208 road (Ireland)|R208 regional road]] follows the lakes northern boundary, crossing the [[Shannon–Erne Waterway|Ballinamore canal]] at {{em|Ballyduff Bridge}}. == Éiceolaíocht '' Fish present in John's Lough include "[[common roach|roach]]-[[common bream|bream]] hybrids", [[common roach|Roach]], [[European perch|Perch]], [[common bream|Bream (1-2lbs)]], and [[northern pike|Pike]].{{sfn|anglingireland}}{{sfn|discoverireland.ie|2017}} The pike population is the "native Irish strain" ({{langx|ga|liús}} meaning 'Irish [[Northern Pike|Pike]]') not the other European [[Northern Pike|Pike]] strain ({{langx|ga|gailliasc}} meaning 'strange or foreign fish').{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} The water quality was reported to be satisfactory {{nobreak|{{circa|2001|2003}}}} with a [[Trophic state index#Mesotrophic|mesotrophic]] rating.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=97}}{{refn|group=n|[[Trophic state index|Trophic states]] of "[[Trophic state index#Oligotrophic|Oligotrophic]]" and "[[Trophic state index#Mesotrophic|Mesotrophic]]" are desirable, but freshwater lakes rated '[[Trophic state index#Eutrophic|Eutrophic]]' or '[[Trophic state index#Eutrophic|Hypertrophic]]' indicates pollution.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=8}}|name=EPAunsatisfactory}} '' Repeated instances of significant illegal dumping and littering has been reported in recent years.{{sfn|Leitrim Observer|2014}}{{sfn|Leitrim Observer|2016}} == Ancient lake dwellers [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|Illustration of ([[crannog]])]] {{See also|Prehistoric Ireland|Lough Scur|Drumaleague Lough}} '' Four ancient [[crannog]]s were reported at St. John's Lough.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=xliii}}{{refn|group=n|Confused folklore claimed these islands, water levels being sufficiently low, were used for the illicit grinding of corn possibly during [[Penal Laws (Ireland)|penal times]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=xlvi}}|name=strangeFolklore}} The [[crannog]]s were probably occupied during at least the [[13th century|13th]] or the early 14th century, and lands surrounding John's Lough were covered by woodland during the [[Middle Ages]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=xlvii}} == Oidhreacht ===Museum artefacts The following archaeological artefacts were recovered at Saint John's Lough in the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}, and now preserved at the [[Royal Irish Academy]] museum, or at the [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Three silver coins of the reigns of [[Edward I]] or [[Edward II]], and [[Edward III]] found on a [[Crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=lix}} * Bronze pin, and Short bronze sword, found at {{em|Ballyduff Bridge}} near John's Lough.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=lix}} ===Ancient church '' According to the [[Annals of the Four Masters]] an ancient church standing on the northern shore of Saint John's Lough (nearby where the Yellow River ["An Gheirgthigh"] enters the Lough at {{Irish place name|Tuaim Luascáin|Tomloskan}}) was destroyed in 1244AD.{{sfn|logainm.ie|loc=Loch Eoin}} * "{{em|M1244.6: They proceeded to Ath-na-Cuirre, on the River Geirctheach, but the flood had then overflowed its banks, and they were not able to cross the ford; so they pulled down the chapel-house of St. John the Baptist, which was on the margin of the ford, that they might place its materials across the river, that the army might pass over it}}".{{sfn|O'Donovan|1856|p=313}} ==Human settlements '' The primary [[human settlement]]s around St John's lough is [[Fenagh, County Leitrim|Fenagh]] village and [[Ballinamore]] town. == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] ==Notes {{Reflist|82em|group=n}} <!-- ===Citations {{Reflist}} ===Primary sources {{refbegin}} * {{cite report |title=Correspondence relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John }} * {{cite web |url=https://www.epa.ie/publications/research/water/Final-Report-(2000-FS1-M1).pdf#page=19 |title=A Reference Based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes |year=2006 |author=EPA |publisher=[[Environmental Protection Agency (Ireland)]] |access-date=8 August 2015}} *{{cite web |title=St. Johns and Kiltybardan Loughs |url=http://www.fishinginireland.info/pike/north/stjohns.htm |author=anglingireland |publisher=Inland Fisheries Ireland |access-date=4 February 2017 }} {{refend}} ===Secondary sources {{refbegin}} *{{cite web |url=https://www.logainm.ie/1411406.aspx |author=logainm.ie |title=Loch Eoin/Saint John's Lough |work=[[Placenames Database of Ireland]] |publisher=[[Department of Arts, Heritage and the Gaeltacht|Government of Ireland – Department of Arts, Heritage and the Gaeltacht]] and [[Dublin City University]] |access-date=8 August 2015 }} *{{cite AFM}}{{sfn whitelist|CITEREFO'Donovan1856}} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy |volume= (1850–1853)|pages= xxxi–lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite journal |title=Gazetteer of Ireland |journal=Til Opplysning, A Series of Papers from the University Library in Trondheim, No. 16 |publisher=UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim |location=Hommelvik |edition=Third |year=2013 |first=Per Ivar |last=Haug |url=http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd }} *{{cite web |title=Coarse Angling Ballinamore |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-ballinamore/49853 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} *{{cite web |title=Leitrim |url=http://www.libraryireland.com/Atlas/Leitrim.php |work=Atlas and Cyclopedia of Ireland |year=1900 |publisher=libraryireland.com 2005–2015 |first=P. W. |last=Joyce }} *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf }} *{{cite news |title=Illegal Dumping at St. John's Lake |edition=15 December 2014 |newspaper=Leitrim Observer |year=2014 |url=http://www.leitrimobserver.ie/news/local-news/119941/Illegal-Dumping-at-St--John.html |ref={{harvid|Leitrim Observer|2014}} }} *{{cite news |title=Shameful act of illegal dumping at St. John's Lake, Ballinamore |edition=13 February 2016 |newspaper=Leitrim Observer |year=2016 |url=http://www.leitrimobserver.ie/news/local-news/202599/Shameful-act-of-illegal-dumping-at.html |ref={{harvid|Leitrim Observer|2016}} }} *{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |url= |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 }} {{refend}} ==External links {{refbegin}} *{{cite web |url=https://www.logainm.ie/28922.aspx |author=loganim.ie |title=Tuaim Luascáin/Tomloskan |work=[[Placenames Database of Ireland]] |publisher=[[Department of Arts, Heritage and the Gaeltacht|Government of Ireland – Department of Arts, Heritage and the Gaeltacht]] and [[Dublin City University]] |access-date=8 August 2015 }} *{{cite web |title=Ballinamore, The Fisheries |url=http://fishinginireland.info/coarse/north/leitrim/ballinamore.htm |author=Inland Fisheries Ireland }} {{refend}} --> == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Digitized 2006 from original in Harvard University }}</ref> <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/1411402.aspx | work = logainm.ie | teideal = Loch Marbh }}</ref> <ref name=townlands>{{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/kiltubbrid/rossy/ | work = townlands.ie | teideal = Rosaigh (baile fearainn), Contae Liatroma}}</ref> <ref name=Haug2013>{{cite book | title = Gazetteer of Ireland | volume = Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | edition = Third | year = 2013 | first = Per Ivar | last = Haug | url = http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd }}</ref> <ref name=Mulvany1852>{{cite report | title = Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works | first1 = W. T. | last1 = Mulvany | first2 = William | last2 = Fraser | first3 = Samuel | last3 = Roberts | first4 = Thomas J. | last4 = Mulvany | first5 = John | last5 = O'Flaherty | journal = Proceedings of the Royal Irish Academyn | volume = 5 (1850 - 1853) | pages = xxxi–lxvi | publisher = Acadamh Ríoga na hÉireann | jstor = 20489812 | year = 1852}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 |s2cid=13486116 |doi-access=free }}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Marbh, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] {{DEFAULTSORT:Eoin, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Statutory history == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> == Lochanna Chill Airne == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} '' The ''' Lochanna Chill Airne ''' are a scenic attraction located in [[Páirc Náisiúnta Chill Airne]] near [[Cill Airne]], [[Contae Chiarraí]]]. They consist of three lakes: [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]] agus [[An Loch Uachtarach]].<ref name=readersnatural /> == Surroundings '' The lakes sit in a low valley some {{Convert|20|m|abbr=on}} above [[sea level]].<ref name="readersnatural" /> They are surrounded by the rugged slopes of [[Na Cruacha Dubha]]. Notable mountains in the range include [[Corrán Tuathail]], which, at {{convert|1,038|m}} is Ireland's highest mountain, [[An Sliabh Corcra]], at {{convert|832|m}}, [[An Mhangarta]], at {{convert|843|m}}, and [[Sliabh Torc]], at {{convert|535|m}}.{{fact|date=May 2021}} '' The [[N71]] from Killarney to [[an Neidín]] passes a viewpoint called [[Ladies View]] which offers a view of the lakes and valleys. On the occasion of [[Victoria na Ríochta Aontaithe]] visit in 1861, the point was apparently chosen by the queen's [[Lady-in-waiting|ladies-in-waiting]] as the finest in the land; hence the name.<ref name=":0" /> == Loch Léin {{príomhalt|Loch Léin}} [[Íomhá:Lough Leane (pixinn.net).jpg|thumb|Loch Léin]] '' Loch Léin<ref name=Lakes />is the largest and northernmost of the three lakes, approximately {{convert|19|km2|acre}} in size.<ref name=park2 /> It is also the largest body of fresh water in the region.<ref name=Living /> The [[An Leamhain]] drains Lough Leane to the north-west towards [[Cill Orglan]] and into [[Bá an Daingin]]. '' Leane is dotted with small forested islands, including [[Inis Faithlinn]], which holds the remains of the ruined Innisfallen Abbey.<ref name="readersnatural" /> On the eastern edge of the lake, [[Oileán an Rois]], more properly a peninsula, was the site of some of the earliest [[Chalcolithic|Copper Age]] metalwork in [[réamhstair na hÉireann]].<ref name=Brad146 /> [[Caisleán an Rois]], a 15th-century [[Daingean]], sits on the eastern shore of the lake, north of the Ross Island peninsula. == Muckross Lake {{príomhalt|Loch Mhucrois}} [[Íomhá:Muckross Lake - geograph.org.uk - 260386.jpg|thumb|'' Muckross Lake viewed from Brickeen Bridge]] '' Also known as Middle Lake or Torc Lake, Muckross is just south of Lough Lean.<ref name=ballantyne /> The two are separated by a small peninsula, crossed by a stone arched bridge called Brickeen Bridge.<ref name="readersnatural" /> It is Ireland's deepest lake, reaching to {{convert|75|m|ft}} in parts.<ref name=foran /> A paved [[fánaíocht]] trail of approximately {{convert|10|km|mi|abbr=on}} circles the lake.<ref name=":0" /> == Upper Lake {{príomhalt|An Loch Uachtarach}} [[Íomhá:Killarney Upper Lake.jpg|thumb|An Loch Uachtarach]] '' The Upper Lake is the smallest of the three lakes, and the southernmost. It is separated from the others by a winding channel some {{convert|4|km|mi|abbr=on}} long.<ref name="readersnatural" /> == Béaloideas '' According to folklore, the lakes were the haunt of Kate Kearney, who is said to have sought there O'Donaghue, an enchanted chieftain, and to have died in madness. Kearney is the subject of [[Letitia Elizabeth Landon]]'s poetical illustration to a view of {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832/The Upper Lake of Killarney, Ireland|The Upper Lake of Killarney]]}} by [[William Henry Bartlett]],<ref name=landon /> and in a further Landon poem, {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840/Kate is Craz’d|Kate is Craz'd]]}}, which accompanies a picture by [[Joseph John Jenkins]].<ref name=anLandon2 /> '' This Kate Kearney should not be confused with the lady who provided refreshment at what is now Kate Kearney's Cottage at the [[Dún Lóich]]. == Gailearaí [[Íomhá:Ross Castle across the Lakes of Killarney.JPG|thumb|thumb|'' Ross Castle visible across Lough Leane]] [[Íomhá:Killarney lake.jpg|thumb|'' Brickeen Bridge, where Lough Leane and Muckross Lake meet]] [[Íomhá:Lakes of Killarney.JPG|thumb|'' The lakes as viewed from Ladies View]] [[Íomhá:DV405 no.243 Map of the Lakes of Killarney.png|thumb|'' Hand-drawn map of the Lakes by French artist [[Alphonse Dousseau]], between 1830 and 1869]] [[Íomhá:"Lake surrounded by mountains in an unknown location" (is lakes of Killarney) (26040083492).jpg|thumb|'' Photograph of Upper Lake published by [[Fergus O'Connor (publisher)|Fergus O'Connor]] circa 1920 with commotion in bottom right]] == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Naisc sheachtracha * [http://www.killarneynationalpark.ie/ Killarney National Park] * [http://catalogue.nli.ie/Search/Results?lookfor=lakes+of+killarney&type=AllFields&submit=FIND National Library of Ireland archives for the lakes] * [http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm Ross Island] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204054931/http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm |date=4 February 2012 }} == Tagairtí {{reflist|refs = <ref name="readersnatural">{{Cite book|title=Natural Wonders of the World|publisher=Reader's Digest Association, Inc|year=1980|isbn=0-89577-087-3|editor-last=Scheffel|editor-first=Richard L.|location=United States of America|pages=204–205|editor-last2=Wernet|editor-first2=Susan J.}}</ref> <ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=YsjlBwAAQBAJ&q=muckross+lake&pg=PT406|title=The Rough Guide to Ireland|last=Guides|first=Rough|date=2015-06-09|publisher=Penguin|isbn=9780241236222|language=en}}</ref> <ref name=Lakes>{{cite web|url=http://homepage.eircom.net/%7Eknp/lakes/index.htm |title=The Lakes |last=Dúchas |author-link=Dúchas |access-date=2007-07-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070615233331/http://homepage.eircom.net/~knp/lakes/index.htm |archive-date=2007-06-15 |url-status=dead }}</ref> <ref name=park2>{{Cite web|url=http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm |title=Official Killarney National Park Website |date=2007-02-07 |access-date=2017-03-24 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20070207105247/http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm#abb |archive-date=2007-02-07 }}</ref> <ref name=Living>{{cite web|url=http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|title=Living with Nature: The Designation of Nature Conservation Sites in Ireland|last=The Department of the Environment and Local Government|access-date=2007-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927035707/http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|archive-date=2007-09-27|url-status=dead}}</ref> <ref name="Brad146">p142-146, Richard Bradley ''The prehistory of Britain and Ireland,'' Cambridge University Press, 2007, {{ISBN|0-521-84811-3}}</ref> <ref name=ballantyne>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=jgMoAAAAYAAJ&q=muckross+lake&pg=PA37|title=The Lakes of Killarney|last=Ballantyne|first=Robert Michael|date=1865-01-01|publisher=T. Nelson|language=en}}</ref> <ref name=foran>{{Cite web|url=http://www.gleannfia.com/lakes.htm|title=Killarney Lakes|last=Enterprise|first=Foran|website=www.gleannfia.com|access-date=2017-03-24}}</ref> <ref name=landon>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP64|section=picture|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP66|section=poetical illustration|page=17|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> <ref name=anLandon2>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA6|section=poetical illustration|page=10|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA9|section=picture|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Cill Airne, Lochanna}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Chiarraí]] btjxnb7a1ig12annsj1kn6mhywp48ez 1272218 1272217 2025-06-30T07:18:25Z Marcas.oduinn 33120 /* Loch Eoin */ 1272218 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch] * Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] == Lochanna == # [[Lochanna Chill Airne]] #* [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]], [[An Loch Uachtarach]], [[Loch an Chuais]], [[Loch an Leaca Mór]], [[Loch an Leamhnachta]], [[Locha Lua]], [[Loch an Easaird]], [[Loch an Eanaigh Mhóir]], [[Loch an Iúir (loch)|Loch an Iúir]], ''[[Ardderry Lough]]''=[[ Loch na nArd-doiriú]], [[Loch Arbhach]], [[Loch an tSéideáin]], [[Loch an Tóraic]], [[Loch Eachros Beag]], [[Loch Bhaile Uí Chuirc]], [[Loch Bhaile na hInse]], [[Loch Beara]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Droim Dhá Thiar)]], [[Loch Bhéal Trá]], [[Loch Buinne]], [[Loch Charraig an Droichid]] # [[Carraig an Phoirt]] #* [[Loch Bhaile Choille Fóir]], [[Loch Bhaile na hUamha]], [[Loch Oileán Uí Eadhna]] # [[Loch Conbhuí]] #* [[Loch Chrathaí]], [[Loch Raithin]], [[Loch Collán]], [[Loch Choileáin Uí Shíoda]], [[Loch Cútra]], [[An Loch Uachtair]], [[Loch Dhoire an Chláir]], [[Loch Dúlocha]], [[Loch an Chlocháin Léith]] # [[Loch Ghleann Mhac Muirinn]] #* [[Loch Gabhlach]], [[Loch Iascaí]] # [[Loch Eirid]] #* [[Loch Fí]], [[Loch Fearna]], [[Loch na Foirnéise]] # [[Loch Guth Ard Deas]] #* [[Loch Gartáin]], [[Loch an Ghleanna Bhig]], [[Loch an Ghleanna Mhóir]] # [[Loch Ghleann Éada]] #* [[Loch Ghleann an Chairthe]], [[Loch Ghleann Dá Loch]], [[Loch Eidhneach]], [[Loch Inse Chrónáin]], [[Loch Inse Uí Chuinn]], [[Loch Inis Cara]] (taiscumar), [[Loch Oileán Éadaí]] # [[Loch Cheis Charraigín]] #* [[Loch Chill Ghlais]], [[Loch Choill an Iúir]] # [[Loch Cinnéile]] #* [[Loch Chionn Droma]], [[Loch na Coille Móire]], [[Loch Leitir Creamha Rua]], [[Loch an Chrainn Chrín]] # [[Loch Mac nÉan Uachtair]] #* [[Loch Marbh]], [[Loch Mháimín]], [[Loch Míle]], [[Loch Míolach]], [[Loch Moirne]], [[Loch Mhuiceanach]], [[Loch Mucnú]], [[Loch na Cuinge Uachtarach]] # [[Loch Uí Fhloinn]] #* [[Loch Riach]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Maothail)]], [[Loch an Rois]] # [[Loch an Scoir]] #* [[Loch Sindile]] # [[Loch Eoin]] #* [[Loch Sáile]], [[Loch Theach an Teampla]] # [[Turlach Ráth Asáin]] == Loch Eoin == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} {{sfn|EPA|2006|p=13}}{{sfn|anglingireland}} Is loch [[fionnuisce]] é ''' Loch Eoin'''<ref name=logainm /> suite i ndeisceart {{h|Contae Liatroma}}.<ref name=Joyce1900 /> Is cuid d'[[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]] é. '' The ecology of Loch Eoin, and the [[River Shannon|Shannon]]-system, is threatened by pollution and [[invasive species]] such as [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]].{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}}{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=16}} == Tíreolaíocht '' Loch Eoin is a shallow freshwater lake {{convert|4|km|1}} west of [[Ballinamore]],<ref name=anglingireland /> covering a surface area somewhere between {{convert|1.46|km2|1|abbr=on}}<ref name=EPA2006 />{{rp|13}} and {{convert|1.89|km2|1|abbr=on}}.<ref name=Haug2013 />{{rp|59}} An loch extends from Droichead an Bhaile Dhuibh Bridge in the north-east, before dividing into three broad reaches separated by narrow passes. The Doire Mhic Dhuibhín Pass connects the [[Shannon–Erne Waterway|Béal an Átha Mhóir canal]] and northern lake portion to the central John's lough, and the Mucros Pass connects the central lough to the southern lough.{{sfn|MacMahon|1845|p=22}} The catchment area comprises Forestry (2%), pasture (55%), and other agriculture (43%), according to [[CORINE]] data.{{sfn|EPA|2006|p=32}} The [[R208 road (Ireland)|R208 regional road]] follows the lakes northern boundary, crossing the [[Shannon–Erne Waterway|Ballinamore canal]] at {{em|Ballyduff Bridge}}. == Éiceolaíocht '' Fish present in John's Lough include "[[common roach|roach]]-[[common bream|bream]] hybrids", [[common roach|Roach]], [[European perch|Perch]], [[common bream|Bream (1-2lbs)]], and [[northern pike|Pike]].{{sfn|anglingireland}}{{sfn|discoverireland.ie|2017}} The pike population is the "native Irish strain" ({{langx|ga|liús}} meaning 'Irish [[Northern Pike|Pike]]') not the other European [[Northern Pike|Pike]] strain ({{langx|ga|gailliasc}} meaning 'strange or foreign fish').{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} The water quality was reported to be satisfactory {{nobreak|{{circa|2001|2003}}}} with a [[Trophic state index#Mesotrophic|mesotrophic]] rating.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=97}}{{refn|group=n|[[Trophic state index|Trophic states]] of "[[Trophic state index#Oligotrophic|Oligotrophic]]" and "[[Trophic state index#Mesotrophic|Mesotrophic]]" are desirable, but freshwater lakes rated '[[Trophic state index#Eutrophic|Eutrophic]]' or '[[Trophic state index#Eutrophic|Hypertrophic]]' indicates pollution.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=8}}|name=EPAunsatisfactory}} '' Repeated instances of significant illegal dumping and littering has been reported in recent years.{{sfn|Leitrim Observer|2014}}{{sfn|Leitrim Observer|2016}} == Ancient lake dwellers [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|Illustration of ([[crannog]])]] {{See also|Prehistoric Ireland|Lough Scur|Drumaleague Lough}} '' Four ancient [[crannog]]s were reported at St. John's Lough.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=xliii}}{{refn|group=n|Confused folklore claimed these islands, water levels being sufficiently low, were used for the illicit grinding of corn possibly during [[Penal Laws (Ireland)|penal times]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=xlvi}}|name=strangeFolklore}} The [[crannog]]s were probably occupied during at least the [[13th century|13th]] or the early 14th century, and lands surrounding John's Lough were covered by woodland during the [[Middle Ages]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=xlvii}} == Oidhreacht ===Museum artefacts The following archaeological artefacts were recovered at Saint John's Lough in the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}, and now preserved at the [[Royal Irish Academy]] museum, or at the [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Three silver coins of the reigns of [[Edward I]] or [[Edward II]], and [[Edward III]] found on a [[Crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=lix}} * Bronze pin, and Short bronze sword, found at {{em|Ballyduff Bridge}} near John's Lough.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=lix}} ===Ancient church '' According to the [[Annals of the Four Masters]] an ancient church standing on the northern shore of Saint John's Lough (nearby where the Yellow River ["An Gheirgthigh"] enters the Lough at {{Irish place name|Tuaim Luascáin|Tomloskan}}) was destroyed in 1244AD.{{sfn|logainm.ie|loc=Loch Eoin}} * "{{em|M1244.6: They proceeded to Ath-na-Cuirre, on the River Geirctheach, but the flood had then overflowed its banks, and they were not able to cross the ford; so they pulled down the chapel-house of St. John the Baptist, which was on the margin of the ford, that they might place its materials across the river, that the army might pass over it}}".{{sfn|O'Donovan|1856|p=313}} ==Human settlements '' The primary [[human settlement]]s around St John's lough is [[Fenagh, County Leitrim|Fenagh]] village and [[Ballinamore]] town. == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] ==Notes {{Reflist|82em|group=n}} <!-- ===Citations {{Reflist}} ===Primary sources {{refbegin}} * {{cite report |title=Correspondence relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John }} * {{cite web |url=https://www.epa.ie/publications/research/water/Final-Report-(2000-FS1-M1).pdf#page=19 |title=A Reference Based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes |year=2006 |author=EPA |publisher=[[Environmental Protection Agency (Ireland)]] |access-date=8 August 2015}} *{{cite web |title=St. Johns and Kiltybardan Loughs |url=http://www.fishinginireland.info/pike/north/stjohns.htm |author=anglingireland |publisher=Inland Fisheries Ireland |access-date=4 February 2017 }} {{refend}} ===Secondary sources {{refbegin}} *{{cite web |url=https://www.logainm.ie/1411406.aspx |author=logainm.ie |title=Loch Eoin/Saint John's Lough |work=[[Placenames Database of Ireland]] |publisher=[[Department of Arts, Heritage and the Gaeltacht|Government of Ireland – Department of Arts, Heritage and the Gaeltacht]] and [[Dublin City University]] |access-date=8 August 2015 }} *{{cite AFM}}{{sfn whitelist|CITEREFO'Donovan1856}} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy |volume= (1850–1853)|pages= xxxi–lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite journal |title=Gazetteer of Ireland |journal=Til Opplysning, A Series of Papers from the University Library in Trondheim, No. 16 |publisher=UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim |location=Hommelvik |edition=Third |year=2013 |first=Per Ivar |last=Haug |url=http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd }} *{{cite web |title=Coarse Angling Ballinamore |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-ballinamore/49853 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf }} *{{cite news |title=Illegal Dumping at St. John's Lake |edition=15 December 2014 |newspaper=Leitrim Observer |year=2014 |url=http://www.leitrimobserver.ie/news/local-news/119941/Illegal-Dumping-at-St--John.html |ref={{harvid|Leitrim Observer|2014}} }} *{{cite news |title=Shameful act of illegal dumping at St. John's Lake, Ballinamore |edition=13 February 2016 |newspaper=Leitrim Observer |year=2016 |url=http://www.leitrimobserver.ie/news/local-news/202599/Shameful-act-of-illegal-dumping-at.html |ref={{harvid|Leitrim Observer|2016}} }} *{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |url= |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 }} {{refend}} ==External links {{refbegin}} *{{cite web |url=https://www.logainm.ie/28922.aspx |author=loganim.ie |title=Tuaim Luascáin/Tomloskan |work=[[Placenames Database of Ireland]] |publisher=[[Department of Arts, Heritage and the Gaeltacht|Government of Ireland – Department of Arts, Heritage and the Gaeltacht]] and [[Dublin City University]] |access-date=8 August 2015 }} *{{cite web |title=Ballinamore, The Fisheries |url=http://fishinginireland.info/coarse/north/leitrim/ballinamore.htm |author=Inland Fisheries Ireland }} {{refend}} --> == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Digitized 2006 from original in Harvard University }}</ref> <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/1411402.aspx | work = logainm.ie | teideal = Loch Marbh }}</ref> <ref name=Joyce1900>{{lua idirlín | teideal = Leitrim | url = http://www.libraryireland.com/Atlas/Leitrim.php | work = Atlas and Cyclopedia of Ireland | bliain = 1900 | foilsitheoir = libraryireland.com 2005–2015 | ainm = P. W. | sloinne = Joyce}} <ref name=townlands>{{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/kiltubbrid/rossy/ | work = townlands.ie | teideal = Rosaigh (baile fearainn), Contae Liatroma}}</ref> <ref name=Haug2013>{{cite book | title = Gazetteer of Ireland | volume = Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | edition = Third | year = 2013 | first = Per Ivar | last = Haug | url = http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd }}</ref> <ref name=Mulvany1852>{{cite report | title = Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works | first1 = W. T. | last1 = Mulvany | first2 = William | last2 = Fraser | first3 = Samuel | last3 = Roberts | first4 = Thomas J. | last4 = Mulvany | first5 = John | last5 = O'Flaherty | journal = Proceedings of the Royal Irish Academyn | volume = 5 (1850 - 1853) | pages = xxxi–lxvi | publisher = Acadamh Ríoga na hÉireann | jstor = 20489812 | year = 1852}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 |s2cid=13486116 |doi-access=free }}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Marbh, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] {{DEFAULTSORT:Eoin, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Statutory history == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> == Lochanna Chill Airne == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} '' The ''' Lochanna Chill Airne ''' are a scenic attraction located in [[Páirc Náisiúnta Chill Airne]] near [[Cill Airne]], [[Contae Chiarraí]]]. They consist of three lakes: [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]] agus [[An Loch Uachtarach]].<ref name=readersnatural /> == Surroundings '' The lakes sit in a low valley some {{Convert|20|m|abbr=on}} above [[sea level]].<ref name="readersnatural" /> They are surrounded by the rugged slopes of [[Na Cruacha Dubha]]. Notable mountains in the range include [[Corrán Tuathail]], which, at {{convert|1,038|m}} is Ireland's highest mountain, [[An Sliabh Corcra]], at {{convert|832|m}}, [[An Mhangarta]], at {{convert|843|m}}, and [[Sliabh Torc]], at {{convert|535|m}}.{{fact|date=May 2021}} '' The [[N71]] from Killarney to [[an Neidín]] passes a viewpoint called [[Ladies View]] which offers a view of the lakes and valleys. On the occasion of [[Victoria na Ríochta Aontaithe]] visit in 1861, the point was apparently chosen by the queen's [[Lady-in-waiting|ladies-in-waiting]] as the finest in the land; hence the name.<ref name=":0" /> == Loch Léin {{príomhalt|Loch Léin}} [[Íomhá:Lough Leane (pixinn.net).jpg|thumb|Loch Léin]] '' Loch Léin<ref name=Lakes />is the largest and northernmost of the three lakes, approximately {{convert|19|km2|acre}} in size.<ref name=park2 /> It is also the largest body of fresh water in the region.<ref name=Living /> The [[An Leamhain]] drains Lough Leane to the north-west towards [[Cill Orglan]] and into [[Bá an Daingin]]. '' Leane is dotted with small forested islands, including [[Inis Faithlinn]], which holds the remains of the ruined Innisfallen Abbey.<ref name="readersnatural" /> On the eastern edge of the lake, [[Oileán an Rois]], more properly a peninsula, was the site of some of the earliest [[Chalcolithic|Copper Age]] metalwork in [[réamhstair na hÉireann]].<ref name=Brad146 /> [[Caisleán an Rois]], a 15th-century [[Daingean]], sits on the eastern shore of the lake, north of the Ross Island peninsula. == Muckross Lake {{príomhalt|Loch Mhucrois}} [[Íomhá:Muckross Lake - geograph.org.uk - 260386.jpg|thumb|'' Muckross Lake viewed from Brickeen Bridge]] '' Also known as Middle Lake or Torc Lake, Muckross is just south of Lough Lean.<ref name=ballantyne /> The two are separated by a small peninsula, crossed by a stone arched bridge called Brickeen Bridge.<ref name="readersnatural" /> It is Ireland's deepest lake, reaching to {{convert|75|m|ft}} in parts.<ref name=foran /> A paved [[fánaíocht]] trail of approximately {{convert|10|km|mi|abbr=on}} circles the lake.<ref name=":0" /> == Upper Lake {{príomhalt|An Loch Uachtarach}} [[Íomhá:Killarney Upper Lake.jpg|thumb|An Loch Uachtarach]] '' The Upper Lake is the smallest of the three lakes, and the southernmost. It is separated from the others by a winding channel some {{convert|4|km|mi|abbr=on}} long.<ref name="readersnatural" /> == Béaloideas '' According to folklore, the lakes were the haunt of Kate Kearney, who is said to have sought there O'Donaghue, an enchanted chieftain, and to have died in madness. Kearney is the subject of [[Letitia Elizabeth Landon]]'s poetical illustration to a view of {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832/The Upper Lake of Killarney, Ireland|The Upper Lake of Killarney]]}} by [[William Henry Bartlett]],<ref name=landon /> and in a further Landon poem, {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840/Kate is Craz’d|Kate is Craz'd]]}}, which accompanies a picture by [[Joseph John Jenkins]].<ref name=anLandon2 /> '' This Kate Kearney should not be confused with the lady who provided refreshment at what is now Kate Kearney's Cottage at the [[Dún Lóich]]. == Gailearaí [[Íomhá:Ross Castle across the Lakes of Killarney.JPG|thumb|thumb|'' Ross Castle visible across Lough Leane]] [[Íomhá:Killarney lake.jpg|thumb|'' Brickeen Bridge, where Lough Leane and Muckross Lake meet]] [[Íomhá:Lakes of Killarney.JPG|thumb|'' The lakes as viewed from Ladies View]] [[Íomhá:DV405 no.243 Map of the Lakes of Killarney.png|thumb|'' Hand-drawn map of the Lakes by French artist [[Alphonse Dousseau]], between 1830 and 1869]] [[Íomhá:"Lake surrounded by mountains in an unknown location" (is lakes of Killarney) (26040083492).jpg|thumb|'' Photograph of Upper Lake published by [[Fergus O'Connor (publisher)|Fergus O'Connor]] circa 1920 with commotion in bottom right]] == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Naisc sheachtracha * [http://www.killarneynationalpark.ie/ Killarney National Park] * [http://catalogue.nli.ie/Search/Results?lookfor=lakes+of+killarney&type=AllFields&submit=FIND National Library of Ireland archives for the lakes] * [http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm Ross Island] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204054931/http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm |date=4 February 2012 }} == Tagairtí {{reflist|refs = <ref name="readersnatural">{{Cite book|title=Natural Wonders of the World|publisher=Reader's Digest Association, Inc|year=1980|isbn=0-89577-087-3|editor-last=Scheffel|editor-first=Richard L.|location=United States of America|pages=204–205|editor-last2=Wernet|editor-first2=Susan J.}}</ref> <ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=YsjlBwAAQBAJ&q=muckross+lake&pg=PT406|title=The Rough Guide to Ireland|last=Guides|first=Rough|date=2015-06-09|publisher=Penguin|isbn=9780241236222|language=en}}</ref> <ref name=Lakes>{{cite web|url=http://homepage.eircom.net/%7Eknp/lakes/index.htm |title=The Lakes |last=Dúchas |author-link=Dúchas |access-date=2007-07-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070615233331/http://homepage.eircom.net/~knp/lakes/index.htm |archive-date=2007-06-15 |url-status=dead }}</ref> <ref name=park2>{{Cite web|url=http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm |title=Official Killarney National Park Website |date=2007-02-07 |access-date=2017-03-24 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20070207105247/http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm#abb |archive-date=2007-02-07 }}</ref> <ref name=Living>{{cite web|url=http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|title=Living with Nature: The Designation of Nature Conservation Sites in Ireland|last=The Department of the Environment and Local Government|access-date=2007-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927035707/http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|archive-date=2007-09-27|url-status=dead}}</ref> <ref name="Brad146">p142-146, Richard Bradley ''The prehistory of Britain and Ireland,'' Cambridge University Press, 2007, {{ISBN|0-521-84811-3}}</ref> <ref name=ballantyne>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=jgMoAAAAYAAJ&q=muckross+lake&pg=PA37|title=The Lakes of Killarney|last=Ballantyne|first=Robert Michael|date=1865-01-01|publisher=T. Nelson|language=en}}</ref> <ref name=foran>{{Cite web|url=http://www.gleannfia.com/lakes.htm|title=Killarney Lakes|last=Enterprise|first=Foran|website=www.gleannfia.com|access-date=2017-03-24}}</ref> <ref name=landon>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP64|section=picture|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP66|section=poetical illustration|page=17|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> <ref name=anLandon2>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA6|section=poetical illustration|page=10|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA9|section=picture|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Cill Airne, Lochanna}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Chiarraí]] d0jvp1rmm88bv2pzfydueo0vfhrrv6p 1272219 1272218 2025-06-30T07:20:21Z Marcas.oduinn 33120 /* Loch Eoin */ 1272219 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch] * Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] == Lochanna == # [[Lochanna Chill Airne]] #* [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]], [[An Loch Uachtarach]], [[Loch an Chuais]], [[Loch an Leaca Mór]], [[Loch an Leamhnachta]], [[Locha Lua]], [[Loch an Easaird]], [[Loch an Eanaigh Mhóir]], [[Loch an Iúir (loch)|Loch an Iúir]], ''[[Ardderry Lough]]''=[[ Loch na nArd-doiriú]], [[Loch Arbhach]], [[Loch an tSéideáin]], [[Loch an Tóraic]], [[Loch Eachros Beag]], [[Loch Bhaile Uí Chuirc]], [[Loch Bhaile na hInse]], [[Loch Beara]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Droim Dhá Thiar)]], [[Loch Bhéal Trá]], [[Loch Buinne]], [[Loch Charraig an Droichid]] # [[Carraig an Phoirt]] #* [[Loch Bhaile Choille Fóir]], [[Loch Bhaile na hUamha]], [[Loch Oileán Uí Eadhna]] # [[Loch Conbhuí]] #* [[Loch Chrathaí]], [[Loch Raithin]], [[Loch Collán]], [[Loch Choileáin Uí Shíoda]], [[Loch Cútra]], [[An Loch Uachtair]], [[Loch Dhoire an Chláir]], [[Loch Dúlocha]], [[Loch an Chlocháin Léith]] # [[Loch Ghleann Mhac Muirinn]] #* [[Loch Gabhlach]], [[Loch Iascaí]] # [[Loch Eirid]] #* [[Loch Fí]], [[Loch Fearna]], [[Loch na Foirnéise]] # [[Loch Guth Ard Deas]] #* [[Loch Gartáin]], [[Loch an Ghleanna Bhig]], [[Loch an Ghleanna Mhóir]] # [[Loch Ghleann Éada]] #* [[Loch Ghleann an Chairthe]], [[Loch Ghleann Dá Loch]], [[Loch Eidhneach]], [[Loch Inse Chrónáin]], [[Loch Inse Uí Chuinn]], [[Loch Inis Cara]] (taiscumar), [[Loch Oileán Éadaí]] # [[Loch Cheis Charraigín]] #* [[Loch Chill Ghlais]], [[Loch Choill an Iúir]] # [[Loch Cinnéile]] #* [[Loch Chionn Droma]], [[Loch na Coille Móire]], [[Loch Leitir Creamha Rua]], [[Loch an Chrainn Chrín]] # [[Loch Mac nÉan Uachtair]] #* [[Loch Marbh]], [[Loch Mháimín]], [[Loch Míle]], [[Loch Míolach]], [[Loch Moirne]], [[Loch Mhuiceanach]], [[Loch Mucnú]], [[Loch na Cuinge Uachtarach]] # [[Loch Uí Fhloinn]] #* [[Loch Riach]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Maothail)]], [[Loch an Rois]] # [[Loch an Scoir]] #* [[Loch Sindile]] # [[Loch Eoin]] #* [[Loch Sáile]], [[Loch Theach an Teampla]] # [[Turlach Ráth Asáin]] == Loch Eoin == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} {{sfn|EPA|2006|p=13}}{{sfn|anglingireland}} Is loch [[fionnuisce]] é ''' Loch Eoin'''<ref name=logainm /> suite i ndeisceart {{h|Contae Liatroma}}.<ref name=Joyce1900 /> Is cuid d'[[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]] é. '' The ecology of Loch Eoin, and the [[River Shannon|Shannon]]-system, is threatened by pollution and [[invasive species]] such as [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]].{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}}{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=16}} == Tíreolaíocht '' Loch Eoin is a shallow freshwater lake {{convert|4|km|1}} west of [[Ballinamore]],<ref name=anglingireland /> covering a surface area somewhere between {{convert|1.46|km2|1|abbr=on}}<ref name=EPA2006 />{{rp|13}} and {{convert|1.89|km2|1|abbr=on}}.<ref name=Haug2013 />{{rp|59}} An loch extends from Droichead an Bhaile Dhuibh Bridge in the north-east, before dividing into three broad reaches separated by narrow passes. The Doire Mhic Dhuibhín Pass connects the [[Shannon–Erne Waterway|Béal an Átha Mhóir canal]] and northern lake portion to the central John's lough, and the Mucros Pass connects the central lough to the southern lough.{{sfn|MacMahon|1845|p=22}} The catchment area comprises Forestry (2%), pasture (55%), and other agriculture (43%), according to [[CORINE]] data.{{sfn|EPA|2006|p=32}} The [[R208 road (Ireland)|R208 regional road]] follows the lakes northern boundary, crossing the [[Shannon–Erne Waterway|Ballinamore canal]] at {{em|Ballyduff Bridge}}. == Éiceolaíocht '' Fish present in John's Lough include "[[common roach|roach]]-[[common bream|bream]] hybrids", [[common roach|Roach]], [[European perch|Perch]], [[common bream|Bream (1-2lbs)]], and [[northern pike|Pike]].{{sfn|anglingireland}}{{sfn|discoverireland.ie|2017}} The pike population is the "native Irish strain" ({{langx|ga|liús}} meaning 'Irish [[Northern Pike|Pike]]') not the other European [[Northern Pike|Pike]] strain ({{langx|ga|gailliasc}} meaning 'strange or foreign fish').{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} The water quality was reported to be satisfactory {{nobreak|{{circa|2001|2003}}}} with a [[Trophic state index#Mesotrophic|mesotrophic]] rating.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=97}}{{refn|group=n|[[Trophic state index|Trophic states]] of "[[Trophic state index#Oligotrophic|Oligotrophic]]" and "[[Trophic state index#Mesotrophic|Mesotrophic]]" are desirable, but freshwater lakes rated '[[Trophic state index#Eutrophic|Eutrophic]]' or '[[Trophic state index#Eutrophic|Hypertrophic]]' indicates pollution.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=8}}|name=EPAunsatisfactory}} '' Repeated instances of significant illegal dumping and littering has been reported in recent years.{{sfn|Leitrim Observer|2014}}{{sfn|Leitrim Observer|2016}} == Ancient lake dwellers [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|Illustration of ([[crannog]])]] {{See also|Prehistoric Ireland|Lough Scur|Drumaleague Lough}} '' Four ancient [[crannog]]s were reported at St. John's Lough.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=xliii}}{{refn|group=n|Confused folklore claimed these islands, water levels being sufficiently low, were used for the illicit grinding of corn possibly during [[Penal Laws (Ireland)|penal times]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=xlvi}}|name=strangeFolklore}} The [[crannog]]s were probably occupied during at least the [[13th century|13th]] or the early 14th century, and lands surrounding John's Lough were covered by woodland during the [[Middle Ages]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=xlvii}} == Oidhreacht ===Museum artefacts The following archaeological artefacts were recovered at Saint John's Lough in the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}, and now preserved at the [[Royal Irish Academy]] museum, or at the [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Three silver coins of the reigns of [[Edward I]] or [[Edward II]], and [[Edward III]] found on a [[Crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=lix}} * Bronze pin, and Short bronze sword, found at {{em|Ballyduff Bridge}} near John's Lough.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=lix}} ===Ancient church '' According to the [[Annals of the Four Masters]] an ancient church standing on the northern shore of Saint John's Lough (nearby where the Yellow River ["An Gheirgthigh"] enters the Lough at {{Irish place name|Tuaim Luascáin|Tomloskan}}) was destroyed in 1244AD.{{sfn|logainm.ie|loc=Loch Eoin}} * "{{em|M1244.6: They proceeded to Ath-na-Cuirre, on the River Geirctheach, but the flood had then overflowed its banks, and they were not able to cross the ford; so they pulled down the chapel-house of St. John the Baptist, which was on the margin of the ford, that they might place its materials across the river, that the army might pass over it}}".{{sfn|O'Donovan|1856|p=313}} ==Human settlements '' The primary [[human settlement]]s around St John's lough is [[Fenagh, County Leitrim|Fenagh]] village and [[Ballinamore]] town. == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] ==Notes {{Reflist|82em|group=n}} <!-- ===Citations {{Reflist}} ===Primary sources {{refbegin}} * {{cite report |title=Correspondence relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John }} * {{cite web |url=https://www.epa.ie/publications/research/water/Final-Report-(2000-FS1-M1).pdf#page=19 |title=A Reference Based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes |year=2006 |author=EPA |publisher=[[Environmental Protection Agency (Ireland)]] |access-date=8 August 2015}} *{{cite web |title=St. Johns and Kiltybardan Loughs |url=http://www.fishinginireland.info/pike/north/stjohns.htm |author=anglingireland |publisher=Inland Fisheries Ireland |access-date=4 February 2017 }} {{refend}} ===Secondary sources {{refbegin}} *{{cite web |url=https://www.logainm.ie/1411406.aspx |author=logainm.ie |title=Loch Eoin/Saint John's Lough |work=[[Placenames Database of Ireland]] |publisher=[[Department of Arts, Heritage and the Gaeltacht|Government of Ireland – Department of Arts, Heritage and the Gaeltacht]] and [[Dublin City University]] |access-date=8 August 2015 }} *{{cite AFM}}{{sfn whitelist|CITEREFO'Donovan1856}} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy |volume= (1850–1853)|pages= xxxi–lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite journal |title=Gazetteer of Ireland |journal=Til Opplysning, A Series of Papers from the University Library in Trondheim, No. 16 |publisher=UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim |location=Hommelvik |edition=Third |year=2013 |first=Per Ivar |last=Haug |url=http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd }} *{{cite web |title=Coarse Angling Ballinamore |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-ballinamore/49853 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf }} *{{cite news |title=Illegal Dumping at St. John's Lake |edition=15 December 2014 |newspaper=Leitrim Observer |year=2014 |url=http://www.leitrimobserver.ie/news/local-news/119941/Illegal-Dumping-at-St--John.html |ref={{harvid|Leitrim Observer|2014}} }} *{{cite news |title=Shameful act of illegal dumping at St. John's Lake, Ballinamore |edition=13 February 2016 |newspaper=Leitrim Observer |year=2016 |url=http://www.leitrimobserver.ie/news/local-news/202599/Shameful-act-of-illegal-dumping-at.html |ref={{harvid|Leitrim Observer|2016}} }} *{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |url= |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 }} {{refend}} ==External links {{refbegin}} *{{cite web |url=https://www.logainm.ie/28922.aspx |author=loganim.ie |title=Tuaim Luascáin/Tomloskan |work=[[Placenames Database of Ireland]] |publisher=[[Department of Arts, Heritage and the Gaeltacht|Government of Ireland – Department of Arts, Heritage and the Gaeltacht]] and [[Dublin City University]] |access-date=8 August 2015 }} *{{cite web |title=Ballinamore, The Fisheries |url=http://fishinginireland.info/coarse/north/leitrim/ballinamore.htm |author=Inland Fisheries Ireland }} {{refend}} --> == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Digitized 2006 from original in Harvard University }}</ref> <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/1411402.aspx | work = logainm.ie | teideal = Loch Marbh }}</ref> <ref name=Joyce1900>{{lua idirlín | teideal = Leitrim | url = http://www.libraryireland.com/Atlas/Leitrim.php | work = Atlas and Cyclopedia of Ireland | bliain = 1900 | foilsitheoir = libraryireland.com 2005–2015 | ainm = P. W. | sloinne = Joyce}}</ref> <ref name=townlands>{{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/kiltubbrid/rossy/ | work = townlands.ie | teideal = Rosaigh (baile fearainn), Contae Liatroma}}</ref> <ref name=Haug2013>{{cite book | title = Gazetteer of Ireland | volume = Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | edition = Third | year = 2013 | first = Per Ivar | last = Haug | url = http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd }}</ref> <ref name=Mulvany1852>{{cite report | title = Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works | first1 = W. T. | last1 = Mulvany | first2 = William | last2 = Fraser | first3 = Samuel | last3 = Roberts | first4 = Thomas J. | last4 = Mulvany | first5 = John | last5 = O'Flaherty | journal = Proceedings of the Royal Irish Academyn | volume = 5 (1850 - 1853) | pages = xxxi–lxvi | publisher = Acadamh Ríoga na hÉireann | jstor = 20489812 | year = 1852}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 |s2cid=13486116 |doi-access=free }}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Marbh, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] {{DEFAULTSORT:Eoin, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Statutory history == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> == Lochanna Chill Airne == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} '' The ''' Lochanna Chill Airne ''' are a scenic attraction located in [[Páirc Náisiúnta Chill Airne]] near [[Cill Airne]], [[Contae Chiarraí]]]. They consist of three lakes: [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]] agus [[An Loch Uachtarach]].<ref name=readersnatural /> == Surroundings '' The lakes sit in a low valley some {{Convert|20|m|abbr=on}} above [[sea level]].<ref name="readersnatural" /> They are surrounded by the rugged slopes of [[Na Cruacha Dubha]]. Notable mountains in the range include [[Corrán Tuathail]], which, at {{convert|1,038|m}} is Ireland's highest mountain, [[An Sliabh Corcra]], at {{convert|832|m}}, [[An Mhangarta]], at {{convert|843|m}}, and [[Sliabh Torc]], at {{convert|535|m}}.{{fact|date=May 2021}} '' The [[N71]] from Killarney to [[an Neidín]] passes a viewpoint called [[Ladies View]] which offers a view of the lakes and valleys. On the occasion of [[Victoria na Ríochta Aontaithe]] visit in 1861, the point was apparently chosen by the queen's [[Lady-in-waiting|ladies-in-waiting]] as the finest in the land; hence the name.<ref name=":0" /> == Loch Léin {{príomhalt|Loch Léin}} [[Íomhá:Lough Leane (pixinn.net).jpg|thumb|Loch Léin]] '' Loch Léin<ref name=Lakes />is the largest and northernmost of the three lakes, approximately {{convert|19|km2|acre}} in size.<ref name=park2 /> It is also the largest body of fresh water in the region.<ref name=Living /> The [[An Leamhain]] drains Lough Leane to the north-west towards [[Cill Orglan]] and into [[Bá an Daingin]]. '' Leane is dotted with small forested islands, including [[Inis Faithlinn]], which holds the remains of the ruined Innisfallen Abbey.<ref name="readersnatural" /> On the eastern edge of the lake, [[Oileán an Rois]], more properly a peninsula, was the site of some of the earliest [[Chalcolithic|Copper Age]] metalwork in [[réamhstair na hÉireann]].<ref name=Brad146 /> [[Caisleán an Rois]], a 15th-century [[Daingean]], sits on the eastern shore of the lake, north of the Ross Island peninsula. == Muckross Lake {{príomhalt|Loch Mhucrois}} [[Íomhá:Muckross Lake - geograph.org.uk - 260386.jpg|thumb|'' Muckross Lake viewed from Brickeen Bridge]] '' Also known as Middle Lake or Torc Lake, Muckross is just south of Lough Lean.<ref name=ballantyne /> The two are separated by a small peninsula, crossed by a stone arched bridge called Brickeen Bridge.<ref name="readersnatural" /> It is Ireland's deepest lake, reaching to {{convert|75|m|ft}} in parts.<ref name=foran /> A paved [[fánaíocht]] trail of approximately {{convert|10|km|mi|abbr=on}} circles the lake.<ref name=":0" /> == Upper Lake {{príomhalt|An Loch Uachtarach}} [[Íomhá:Killarney Upper Lake.jpg|thumb|An Loch Uachtarach]] '' The Upper Lake is the smallest of the three lakes, and the southernmost. It is separated from the others by a winding channel some {{convert|4|km|mi|abbr=on}} long.<ref name="readersnatural" /> == Béaloideas '' According to folklore, the lakes were the haunt of Kate Kearney, who is said to have sought there O'Donaghue, an enchanted chieftain, and to have died in madness. Kearney is the subject of [[Letitia Elizabeth Landon]]'s poetical illustration to a view of {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832/The Upper Lake of Killarney, Ireland|The Upper Lake of Killarney]]}} by [[William Henry Bartlett]],<ref name=landon /> and in a further Landon poem, {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840/Kate is Craz’d|Kate is Craz'd]]}}, which accompanies a picture by [[Joseph John Jenkins]].<ref name=anLandon2 /> '' This Kate Kearney should not be confused with the lady who provided refreshment at what is now Kate Kearney's Cottage at the [[Dún Lóich]]. == Gailearaí [[Íomhá:Ross Castle across the Lakes of Killarney.JPG|thumb|thumb|'' Ross Castle visible across Lough Leane]] [[Íomhá:Killarney lake.jpg|thumb|'' Brickeen Bridge, where Lough Leane and Muckross Lake meet]] [[Íomhá:Lakes of Killarney.JPG|thumb|'' The lakes as viewed from Ladies View]] [[Íomhá:DV405 no.243 Map of the Lakes of Killarney.png|thumb|'' Hand-drawn map of the Lakes by French artist [[Alphonse Dousseau]], between 1830 and 1869]] [[Íomhá:"Lake surrounded by mountains in an unknown location" (is lakes of Killarney) (26040083492).jpg|thumb|'' Photograph of Upper Lake published by [[Fergus O'Connor (publisher)|Fergus O'Connor]] circa 1920 with commotion in bottom right]] == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Naisc sheachtracha * [http://www.killarneynationalpark.ie/ Killarney National Park] * [http://catalogue.nli.ie/Search/Results?lookfor=lakes+of+killarney&type=AllFields&submit=FIND National Library of Ireland archives for the lakes] * [http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm Ross Island] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204054931/http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm |date=4 February 2012 }} == Tagairtí {{reflist|refs = <ref name="readersnatural">{{Cite book|title=Natural Wonders of the World|publisher=Reader's Digest Association, Inc|year=1980|isbn=0-89577-087-3|editor-last=Scheffel|editor-first=Richard L.|location=United States of America|pages=204–205|editor-last2=Wernet|editor-first2=Susan J.}}</ref> <ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=YsjlBwAAQBAJ&q=muckross+lake&pg=PT406|title=The Rough Guide to Ireland|last=Guides|first=Rough|date=2015-06-09|publisher=Penguin|isbn=9780241236222|language=en}}</ref> <ref name=Lakes>{{cite web|url=http://homepage.eircom.net/%7Eknp/lakes/index.htm |title=The Lakes |last=Dúchas |author-link=Dúchas |access-date=2007-07-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070615233331/http://homepage.eircom.net/~knp/lakes/index.htm |archive-date=2007-06-15 |url-status=dead }}</ref> <ref name=park2>{{Cite web|url=http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm |title=Official Killarney National Park Website |date=2007-02-07 |access-date=2017-03-24 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20070207105247/http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm#abb |archive-date=2007-02-07 }}</ref> <ref name=Living>{{cite web|url=http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|title=Living with Nature: The Designation of Nature Conservation Sites in Ireland|last=The Department of the Environment and Local Government|access-date=2007-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927035707/http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|archive-date=2007-09-27|url-status=dead}}</ref> <ref name="Brad146">p142-146, Richard Bradley ''The prehistory of Britain and Ireland,'' Cambridge University Press, 2007, {{ISBN|0-521-84811-3}}</ref> <ref name=ballantyne>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=jgMoAAAAYAAJ&q=muckross+lake&pg=PA37|title=The Lakes of Killarney|last=Ballantyne|first=Robert Michael|date=1865-01-01|publisher=T. Nelson|language=en}}</ref> <ref name=foran>{{Cite web|url=http://www.gleannfia.com/lakes.htm|title=Killarney Lakes|last=Enterprise|first=Foran|website=www.gleannfia.com|access-date=2017-03-24}}</ref> <ref name=landon>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP64|section=picture|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP66|section=poetical illustration|page=17|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> <ref name=anLandon2>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA6|section=poetical illustration|page=10|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA9|section=picture|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Cill Airne, Lochanna}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Chiarraí]] 4uxqtkhz3ma8vsgsw53rrfg59uxakx4 1272220 1272219 2025-06-30T07:32:22Z Marcas.oduinn 33120 /* Loch Eoin */ 1272220 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch] * Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] == Lochanna == # [[Lochanna Chill Airne]] #* [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]], [[An Loch Uachtarach]], [[Loch an Chuais]], [[Loch an Leaca Mór]], [[Loch an Leamhnachta]], [[Locha Lua]], [[Loch an Easaird]], [[Loch an Eanaigh Mhóir]], [[Loch an Iúir (loch)|Loch an Iúir]], ''[[Ardderry Lough]]''=[[ Loch na nArd-doiriú]], [[Loch Arbhach]], [[Loch an tSéideáin]], [[Loch an Tóraic]], [[Loch Eachros Beag]], [[Loch Bhaile Uí Chuirc]], [[Loch Bhaile na hInse]], [[Loch Beara]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Droim Dhá Thiar)]], [[Loch Bhéal Trá]], [[Loch Buinne]], [[Loch Charraig an Droichid]] # [[Carraig an Phoirt]] #* [[Loch Bhaile Choille Fóir]], [[Loch Bhaile na hUamha]], [[Loch Oileán Uí Eadhna]] # [[Loch Conbhuí]] #* [[Loch Chrathaí]], [[Loch Raithin]], [[Loch Collán]], [[Loch Choileáin Uí Shíoda]], [[Loch Cútra]], [[An Loch Uachtair]], [[Loch Dhoire an Chláir]], [[Loch Dúlocha]], [[Loch an Chlocháin Léith]] # [[Loch Ghleann Mhac Muirinn]] #* [[Loch Gabhlach]], [[Loch Iascaí]] # [[Loch Eirid]] #* [[Loch Fí]], [[Loch Fearna]], [[Loch na Foirnéise]] # [[Loch Guth Ard Deas]] #* [[Loch Gartáin]], [[Loch an Ghleanna Bhig]], [[Loch an Ghleanna Mhóir]] # [[Loch Ghleann Éada]] #* [[Loch Ghleann an Chairthe]], [[Loch Ghleann Dá Loch]], [[Loch Eidhneach]], [[Loch Inse Chrónáin]], [[Loch Inse Uí Chuinn]], [[Loch Inis Cara]] (taiscumar), [[Loch Oileán Éadaí]] # [[Loch Cheis Charraigín]] #* [[Loch Chill Ghlais]], [[Loch Choill an Iúir]] # [[Loch Cinnéile]] #* [[Loch Chionn Droma]], [[Loch na Coille Móire]], [[Loch Leitir Creamha Rua]], [[Loch an Chrainn Chrín]] # [[Loch Mac nÉan Uachtair]] #* [[Loch Marbh]], [[Loch Mháimín]], [[Loch Míle]], [[Loch Míolach]], [[Loch Moirne]], [[Loch Mhuiceanach]], [[Loch Mucnú]], [[Loch na Cuinge Uachtarach]] # [[Loch Uí Fhloinn]] #* [[Loch Riach]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Maothail)]], [[Loch an Rois]] # [[Loch an Scoir]] #* [[Loch Sindile]] # [[Loch Eoin]] #* [[Loch Sáile]], [[Loch Theach an Teampla]] # [[Turlach Ráth Asáin]] == Loch Eoin == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} {{sfn|EPA|2006|p=13}}{{sfn|anglingireland}} Is loch [[fionnuisce]] é ''' Loch Eoin'''<ref name=logainm /> suite i ndeisceart {{h|Contae Liatroma}}.<ref name=Joyce1900 /> Is cuid d'[[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]] é. '' The ecology of Loch Eoin, and the [[River Shannon|Shannon]]-system, is threatened by pollution and [[invasive species]] such as [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]].{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}}{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=16}} == Tíreolaíocht '' Loch Eoin is a shallow freshwater lake {{convert|4|km|1}} west of [[Ballinamore]],<ref name=anglingireland /> covering a surface area somewhere between {{convert|1.46|km2|1|abbr=on}}<ref name=EPA2006 />{{rp|13}} and {{convert|1.89|km2|1|abbr=on}}.<ref name=Haug2013 />{{rp|59}} An loch extends from Droichead an Bhaile Dhuibh Bridge in the north-east, before dividing into three broad reaches separated by narrow passes. The Doire Mhic Dhuibhín Pass connects the [[Shannon–Erne Waterway|Béal an Átha Mhóir canal]] and northern lake portion to the central John's lough, and the Mucros Pass connects the central lough to the southern lough.{{sfn|MacMahon|1845|p=22}} The catchment area comprises Forestry (2%), pasture (55%), and other agriculture (43%), according to [[CORINE]] data.{{sfn|EPA|2006|p=32}} The [[R208 road (Ireland)|R208 regional road]] follows the lakes northern boundary, crossing the [[Shannon–Erne Waterway|Ballinamore canal]] at {{em|Ballyduff Bridge}}. == Éiceolaíocht '' Fish present in John's Lough include "[[common roach|roach]]-[[common bream|bream]] hybrids", [[common roach|Roach]], [[European perch|Perch]], [[common bream|Bream (1-2lbs)]], and [[northern pike|Pike]].{{sfn|anglingireland}}{{sfn|discoverireland.ie|2017}} The pike population is the "native Irish strain" ({{langx|ga|liús}} meaning 'Irish [[Northern Pike|Pike]]') not the other European [[Northern Pike|Pike]] strain ({{langx|ga|gailliasc}} meaning 'strange or foreign fish').{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} The water quality was reported to be satisfactory {{nobreak|{{circa|2001|2003}}}} with a [[Trophic state index#Mesotrophic|mesotrophic]] rating.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=97}}{{refn|group=n|[[Trophic state index|Trophic states]] of "[[Trophic state index#Oligotrophic|Oligotrophic]]" and "[[Trophic state index#Mesotrophic|Mesotrophic]]" are desirable, but freshwater lakes rated '[[Trophic state index#Eutrophic|Eutrophic]]' or '[[Trophic state index#Eutrophic|Hypertrophic]]' indicates pollution.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=8}}|name=EPAunsatisfactory}} '' Repeated instances of significant illegal dumping and littering has been reported in recent years.{{sfn|Leitrim Observer|2014}}{{sfn|Leitrim Observer|2016}} == Ancient lake dwellers [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|Illustration of ([[crannog]])]] {{See also|Prehistoric Ireland|Lough Scur|Drumaleague Lough}} '' Four ancient [[crannog]]s were reported at St. John's Lough.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=xliii}}{{refn|group=n|Confused folklore claimed these islands, water levels being sufficiently low, were used for the illicit grinding of corn possibly during [[Penal Laws (Ireland)|penal times]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=xlvi}}|name=strangeFolklore}} The [[crannog]]s were probably occupied during at least the [[13th century|13th]] or the early 14th century, and lands surrounding John's Lough were covered by woodland during the [[Middle Ages]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=xlvii}} == Oidhreacht ===Museum artefacts The following archaeological artefacts were recovered at Saint John's Lough in the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}, and now preserved at the [[Royal Irish Academy]] museum, or at the [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Three silver coins of the reigns of [[Edward I]] or [[Edward II]], and [[Edward III]] found on a [[Crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=lix}} * Bronze pin, and Short bronze sword, found at {{em|Ballyduff Bridge}} near John's Lough.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=lix}} ===Ancient church '' According to the [[Annals of the Four Masters]] an ancient church standing on the northern shore of Saint John's Lough (nearby where the Yellow River ["An Gheirgthigh"] enters the Lough at {{Irish place name|Tuaim Luascáin|Tomloskan}}) was destroyed in 1244AD.{{sfn|logainm.ie|loc=Loch Eoin}} * "{{em|M1244.6: They proceeded to Ath-na-Cuirre, on the River Geirctheach, but the flood had then overflowed its banks, and they were not able to cross the ford; so they pulled down the chapel-house of St. John the Baptist, which was on the margin of the ford, that they might place its materials across the river, that the army might pass over it}}".{{sfn|O'Donovan|1856|p=313}} ==Human settlements '' The primary [[human settlement]]s around St John's lough is [[Fenagh, County Leitrim|Fenagh]] village and [[Ballinamore]] town. == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] ==Notes {{Reflist|82em|group=n}} <!-- ===Citations {{Reflist}} ===Primary sources {{refbegin}} * {{cite report |title=Correspondence relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John }} }} {{refend}} ===Secondary sources {{refbegin}} *{{cite AFM}}{{sfn whitelist|CITEREFO'Donovan1856}} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy |volume= (1850–1853)|pages= xxxi–lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite web |title=Coarse Angling Ballinamore |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-ballinamore/49853 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf }} *{{cite news |title=Illegal Dumping at St. John's Lake |edition=15 December 2014 |newspaper=Leitrim Observer |year=2014 |url=http://www.leitrimobserver.ie/news/local-news/119941/Illegal-Dumping-at-St--John.html |ref={{harvid|Leitrim Observer|2014}} }} * {{cite news |title=Shameful act of illegal dumping at St. John's Lake, Ballinamore |edition=13 February 2016 |newspaper=Leitrim Observer |year=2016 |url=http://www.leitrimobserver.ie/news/local-news/202599/Shameful-act-of-illegal-dumping-at.html |ref={{harvid|Leitrim Observer|2016}} }} {{refend}} ==External links {{refbegin}} *{{cite web |title=Ballinamore, The Fisheries |url=http://fishinginireland.info/coarse/north/leitrim/ballinamore.htm |author=Inland Fisheries Ireland }} {{refend}} --> == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Digitized 2006 from original in Harvard University }}</ref> <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/1411402.aspx | work = logainm.ie | teideal = Loch Marbh }}</ref> <ref name=anglingireland>{{lua idirlín | teideal= St. Johns and Kiltybardan Loughs | url= http://www.fishinginireland.info/pike/north/stjohns.htm | work = anglingireland | foilsitheoir= Inland Fisheries Ireland | dátarochtana = 4ú Feabhra 2017 <ref name=EPA2006>{{lua idirlín | url = https://www.epa.ie/publications/research/water/Final-Report-(2000-FS1-M1).pdf#page=19 | teideal = A Reference Based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes | bliain = 2006 | work = EPA | publisher= [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)]] | dátarochtana = 8ú Lúnasa 2015}}</ref> <ref name=Joyce1900>{{lua idirlín | teideal = Leitrim | url = http://www.libraryireland.com/Atlas/Leitrim.php | work = Atlas and Cyclopedia of Ireland | bliain = 1900 | foilsitheoir = libraryireland.com 2005–2015 | ainm = P. W. | sloinne = Joyce}}</ref> <ref name=townlands>{{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/kiltubbrid/rossy/ | work = townlands.ie | teideal = Rosaigh (baile fearainn), Contae Liatroma}}</ref> <ref name=Haug2013>{{cite book | title = Gazetteer of Ireland | volume = Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | edition = Third | year = 2013 | first = Per Ivar | last = Haug | url = http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd }}</ref> <ref name=Mulvany1852>{{cite report | title = Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works | first1 = W. T. | last1 = Mulvany | first2 = William | last2 = Fraser | first3 = Samuel | last3 = Roberts | first4 = Thomas J. | last4 = Mulvany | first5 = John | last5 = O'Flaherty | journal = Proceedings of the Royal Irish Academyn | volume = 5 (1850 - 1853) | pages = xxxi–lxvi | publisher = Acadamh Ríoga na hÉireann | jstor = 20489812 | year = 1852}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 |s2cid=13486116 |doi-access=free }}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Eoin, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Statutory history == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> == Lochanna Chill Airne == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} '' The ''' Lochanna Chill Airne ''' are a scenic attraction located in [[Páirc Náisiúnta Chill Airne]] near [[Cill Airne]], [[Contae Chiarraí]]]. They consist of three lakes: [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]] agus [[An Loch Uachtarach]].<ref name=readersnatural /> == Surroundings '' The lakes sit in a low valley some {{Convert|20|m|abbr=on}} above [[sea level]].<ref name="readersnatural" /> They are surrounded by the rugged slopes of [[Na Cruacha Dubha]]. Notable mountains in the range include [[Corrán Tuathail]], which, at {{convert|1,038|m}} is Ireland's highest mountain, [[An Sliabh Corcra]], at {{convert|832|m}}, [[An Mhangarta]], at {{convert|843|m}}, and [[Sliabh Torc]], at {{convert|535|m}}.{{fact|date=May 2021}} '' The [[N71]] from Killarney to [[an Neidín]] passes a viewpoint called [[Ladies View]] which offers a view of the lakes and valleys. On the occasion of [[Victoria na Ríochta Aontaithe]] visit in 1861, the point was apparently chosen by the queen's [[Lady-in-waiting|ladies-in-waiting]] as the finest in the land; hence the name.<ref name=":0" /> == Loch Léin {{príomhalt|Loch Léin}} [[Íomhá:Lough Leane (pixinn.net).jpg|thumb|Loch Léin]] '' Loch Léin<ref name=Lakes />is the largest and northernmost of the three lakes, approximately {{convert|19|km2|acre}} in size.<ref name=park2 /> It is also the largest body of fresh water in the region.<ref name=Living /> The [[An Leamhain]] drains Lough Leane to the north-west towards [[Cill Orglan]] and into [[Bá an Daingin]]. '' Leane is dotted with small forested islands, including [[Inis Faithlinn]], which holds the remains of the ruined Innisfallen Abbey.<ref name="readersnatural" /> On the eastern edge of the lake, [[Oileán an Rois]], more properly a peninsula, was the site of some of the earliest [[Chalcolithic|Copper Age]] metalwork in [[réamhstair na hÉireann]].<ref name=Brad146 /> [[Caisleán an Rois]], a 15th-century [[Daingean]], sits on the eastern shore of the lake, north of the Ross Island peninsula. == Muckross Lake {{príomhalt|Loch Mhucrois}} [[Íomhá:Muckross Lake - geograph.org.uk - 260386.jpg|thumb|'' Muckross Lake viewed from Brickeen Bridge]] '' Also known as Middle Lake or Torc Lake, Muckross is just south of Lough Lean.<ref name=ballantyne /> The two are separated by a small peninsula, crossed by a stone arched bridge called Brickeen Bridge.<ref name="readersnatural" /> It is Ireland's deepest lake, reaching to {{convert|75|m|ft}} in parts.<ref name=foran /> A paved [[fánaíocht]] trail of approximately {{convert|10|km|mi|abbr=on}} circles the lake.<ref name=":0" /> == Upper Lake {{príomhalt|An Loch Uachtarach}} [[Íomhá:Killarney Upper Lake.jpg|thumb|An Loch Uachtarach]] '' The Upper Lake is the smallest of the three lakes, and the southernmost. It is separated from the others by a winding channel some {{convert|4|km|mi|abbr=on}} long.<ref name="readersnatural" /> == Béaloideas '' According to folklore, the lakes were the haunt of Kate Kearney, who is said to have sought there O'Donaghue, an enchanted chieftain, and to have died in madness. Kearney is the subject of [[Letitia Elizabeth Landon]]'s poetical illustration to a view of {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832/The Upper Lake of Killarney, Ireland|The Upper Lake of Killarney]]}} by [[William Henry Bartlett]],<ref name=landon /> and in a further Landon poem, {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840/Kate is Craz’d|Kate is Craz'd]]}}, which accompanies a picture by [[Joseph John Jenkins]].<ref name=anLandon2 /> '' This Kate Kearney should not be confused with the lady who provided refreshment at what is now Kate Kearney's Cottage at the [[Dún Lóich]]. == Gailearaí [[Íomhá:Ross Castle across the Lakes of Killarney.JPG|thumb|thumb|'' Ross Castle visible across Lough Leane]] [[Íomhá:Killarney lake.jpg|thumb|'' Brickeen Bridge, where Lough Leane and Muckross Lake meet]] [[Íomhá:Lakes of Killarney.JPG|thumb|'' The lakes as viewed from Ladies View]] [[Íomhá:DV405 no.243 Map of the Lakes of Killarney.png|thumb|'' Hand-drawn map of the Lakes by French artist [[Alphonse Dousseau]], between 1830 and 1869]] [[Íomhá:"Lake surrounded by mountains in an unknown location" (is lakes of Killarney) (26040083492).jpg|thumb|'' Photograph of Upper Lake published by [[Fergus O'Connor (publisher)|Fergus O'Connor]] circa 1920 with commotion in bottom right]] == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Naisc sheachtracha * [http://www.killarneynationalpark.ie/ Killarney National Park] * [http://catalogue.nli.ie/Search/Results?lookfor=lakes+of+killarney&type=AllFields&submit=FIND National Library of Ireland archives for the lakes] * [http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm Ross Island] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204054931/http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm |date=4 February 2012 }} == Tagairtí {{reflist|refs = <ref name="readersnatural">{{Cite book|title=Natural Wonders of the World|publisher=Reader's Digest Association, Inc|year=1980|isbn=0-89577-087-3|editor-last=Scheffel|editor-first=Richard L.|location=United States of America|pages=204–205|editor-last2=Wernet|editor-first2=Susan J.}}</ref> <ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=YsjlBwAAQBAJ&q=muckross+lake&pg=PT406|title=The Rough Guide to Ireland|last=Guides|first=Rough|date=2015-06-09|publisher=Penguin|isbn=9780241236222|language=en}}</ref> <ref name=Lakes>{{cite web|url=http://homepage.eircom.net/%7Eknp/lakes/index.htm |title=The Lakes |last=Dúchas |author-link=Dúchas |access-date=2007-07-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070615233331/http://homepage.eircom.net/~knp/lakes/index.htm |archive-date=2007-06-15 |url-status=dead }}</ref> <ref name=park2>{{Cite web|url=http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm |title=Official Killarney National Park Website |date=2007-02-07 |access-date=2017-03-24 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20070207105247/http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm#abb |archive-date=2007-02-07 }}</ref> <ref name=Living>{{cite web|url=http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|title=Living with Nature: The Designation of Nature Conservation Sites in Ireland|last=The Department of the Environment and Local Government|access-date=2007-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927035707/http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|archive-date=2007-09-27|url-status=dead}}</ref> <ref name="Brad146">p142-146, Richard Bradley ''The prehistory of Britain and Ireland,'' Cambridge University Press, 2007, {{ISBN|0-521-84811-3}}</ref> <ref name=ballantyne>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=jgMoAAAAYAAJ&q=muckross+lake&pg=PA37|title=The Lakes of Killarney|last=Ballantyne|first=Robert Michael|date=1865-01-01|publisher=T. Nelson|language=en}}</ref> <ref name=foran>{{Cite web|url=http://www.gleannfia.com/lakes.htm|title=Killarney Lakes|last=Enterprise|first=Foran|website=www.gleannfia.com|access-date=2017-03-24}}</ref> <ref name=landon>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP64|section=picture|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP66|section=poetical illustration|page=17|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> <ref name=anLandon2>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA6|section=poetical illustration|page=10|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA9|section=picture|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Cill Airne, Lochanna}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Chiarraí]] 3dsof6yftrm6dixb94twbhxy1ld22ef 1272221 1272220 2025-06-30T07:33:37Z Marcas.oduinn 33120 1272221 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch] * Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] == Lochanna == # [[Lochanna Chill Airne]] #* [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]], [[An Loch Uachtarach]], [[Loch an Chuais]], [[Loch an Leaca Mór]], [[Loch an Leamhnachta]], [[Locha Lua]], [[Loch an Easaird]], [[Loch an Eanaigh Mhóir]], [[Loch an Iúir (loch)|Loch an Iúir]], ''[[Ardderry Lough]]''=[[ Loch na nArd-doiriú]], [[Loch Arbhach]], [[Loch an tSéideáin]], [[Loch an Tóraic]], [[Loch Eachros Beag]], [[Loch Bhaile Uí Chuirc]], [[Loch Bhaile na hInse]], [[Loch Beara]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Droim Dhá Thiar)]], [[Loch Bhéal Trá]], [[Loch Buinne]], [[Loch Charraig an Droichid]] # [[Carraig an Phoirt]] #* [[Loch Bhaile Choille Fóir]], [[Loch Bhaile na hUamha]], [[Loch Oileán Uí Eadhna]] # [[Loch Conbhuí]] #* [[Loch Chrathaí]], [[Loch Raithin]], [[Loch Collán]], [[Loch Choileáin Uí Shíoda]], [[Loch Cútra]], [[An Loch Uachtair]], [[Loch Dhoire an Chláir]], [[Loch Dúlocha]], [[Loch an Chlocháin Léith]] # [[Loch Ghleann Mhac Muirinn]] #* [[Loch Gabhlach]], [[Loch Iascaí]] # [[Loch Eirid]] #* [[Loch Fí]], [[Loch Fearna]], [[Loch na Foirnéise]] # [[Loch Guth Ard Deas]] #* [[Loch Gartáin]], [[Loch an Ghleanna Bhig]], [[Loch an Ghleanna Mhóir]] # [[Loch Ghleann Éada]] #* [[Loch Ghleann an Chairthe]], [[Loch Ghleann Dá Loch]], [[Loch Eidhneach]], [[Loch Inse Chrónáin]], [[Loch Inse Uí Chuinn]], [[Loch Inis Cara]] (taiscumar), [[Loch Oileán Éadaí]] # [[Loch Cheis Charraigín]] #* [[Loch Chill Ghlais]], [[Loch Choill an Iúir]] # [[Loch Cinnéile]] #* [[Loch Chionn Droma]], [[Loch na Coille Móire]], [[Loch Leitir Creamha Rua]], [[Loch an Chrainn Chrín]] # [[Loch Mac nÉan Uachtair]] #* [[Loch Marbh]], [[Loch Mháimín]], [[Loch Míle]], [[Loch Míolach]], [[Loch Moirne]], [[Loch Mhuiceanach]], [[Loch Mucnú]], [[Loch na Cuinge Uachtarach]] # [[Loch Uí Fhloinn]] #* [[Loch Riach]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Maothail)]], [[Loch an Rois]] # [[Loch an Scoir]] #* [[Loch Sindile]] # [[Loch Eoin]] #* [[Loch Sáile]], [[Loch Theach an Teampla]] # [[Turlach Ráth Asáin]] == Loch Eoin == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} {{sfn|EPA|2006|p=13}}{{sfn|anglingireland}} Is loch [[fionnuisce]] é ''' Loch Eoin'''<ref name=logainm /> suite i ndeisceart {{h|Contae Liatroma}}.<ref name=Joyce1900 /> Is cuid d'[[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]] é. '' The ecology of Loch Eoin, and the [[River Shannon|Shannon]]-system, is threatened by pollution and [[invasive species]] such as [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]].{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}}{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=16}} == Tíreolaíocht '' Loch Eoin is a shallow freshwater lake {{convert|4|km|1}} west of [[Ballinamore]],<ref name=anglingireland /> covering a surface area somewhere between {{convert|1.46|km2|1|abbr=on}}<ref name=EPA2006 />{{rp|13}} and {{convert|1.89|km2|1|abbr=on}}.<ref name=Haug2013 />{{rp|59}} An loch extends from Droichead an Bhaile Dhuibh Bridge in the north-east, before dividing into three broad reaches separated by narrow passes. The Doire Mhic Dhuibhín Pass connects the [[Shannon–Erne Waterway|Béal an Átha Mhóir canal]] and northern lake portion to the central John's lough, and the Mucros Pass connects the central lough to the southern lough.{{sfn|MacMahon|1845|p=22}} The catchment area comprises Forestry (2%), pasture (55%), and other agriculture (43%), according to [[CORINE]] data.{{sfn|EPA|2006|p=32}} The [[R208 road (Ireland)|R208 regional road]] follows the lakes northern boundary, crossing the [[Shannon–Erne Waterway|Ballinamore canal]] at {{em|Ballyduff Bridge}}. == Éiceolaíocht '' Fish present in John's Lough include "[[common roach|roach]]-[[common bream|bream]] hybrids", [[common roach|Roach]], [[European perch|Perch]], [[common bream|Bream (1-2lbs)]], and [[northern pike|Pike]].{{sfn|anglingireland}}{{sfn|discoverireland.ie|2017}} The pike population is the "native Irish strain" ({{langx|ga|liús}} meaning 'Irish [[Northern Pike|Pike]]') not the other European [[Northern Pike|Pike]] strain ({{langx|ga|gailliasc}} meaning 'strange or foreign fish').{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} The water quality was reported to be satisfactory {{nobreak|{{circa|2001|2003}}}} with a [[Trophic state index#Mesotrophic|mesotrophic]] rating.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=97}}{{refn|group=n|[[Trophic state index|Trophic states]] of "[[Trophic state index#Oligotrophic|Oligotrophic]]" and "[[Trophic state index#Mesotrophic|Mesotrophic]]" are desirable, but freshwater lakes rated '[[Trophic state index#Eutrophic|Eutrophic]]' or '[[Trophic state index#Eutrophic|Hypertrophic]]' indicates pollution.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=8}}|name=EPAunsatisfactory}} '' Repeated instances of significant illegal dumping and littering has been reported in recent years.{{sfn|Leitrim Observer|2014}}{{sfn|Leitrim Observer|2016}} == Ancient lake dwellers [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|Illustration of ([[crannog]])]] {{See also|Prehistoric Ireland|Lough Scur|Drumaleague Lough}} '' Four ancient [[crannog]]s were reported at St. John's Lough.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=xliii}}{{refn|group=n|Confused folklore claimed these islands, water levels being sufficiently low, were used for the illicit grinding of corn possibly during [[Penal Laws (Ireland)|penal times]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=xlvi}}|name=strangeFolklore}} The [[crannog]]s were probably occupied during at least the [[13th century|13th]] or the early 14th century, and lands surrounding John's Lough were covered by woodland during the [[Middle Ages]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=xlvii}} == Oidhreacht ===Museum artefacts The following archaeological artefacts were recovered at Saint John's Lough in the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}, and now preserved at the [[Royal Irish Academy]] museum, or at the [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Three silver coins of the reigns of [[Edward I]] or [[Edward II]], and [[Edward III]] found on a [[Crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=lix}} * Bronze pin, and Short bronze sword, found at {{em|Ballyduff Bridge}} near John's Lough.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=lix}} ===Ancient church '' According to the [[Annals of the Four Masters]] an ancient church standing on the northern shore of Saint John's Lough (nearby where the Yellow River ["An Gheirgthigh"] enters the Lough at {{Irish place name|Tuaim Luascáin|Tomloskan}}) was destroyed in 1244AD.{{sfn|logainm.ie|loc=Loch Eoin}} * "{{em|M1244.6: They proceeded to Ath-na-Cuirre, on the River Geirctheach, but the flood had then overflowed its banks, and they were not able to cross the ford; so they pulled down the chapel-house of St. John the Baptist, which was on the margin of the ford, that they might place its materials across the river, that the army might pass over it}}".{{sfn|O'Donovan|1856|p=313}} ==Human settlements '' The primary [[human settlement]]s around St John's lough is [[Fenagh, County Leitrim|Fenagh]] village and [[Ballinamore]] town. == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] ==Notes {{Reflist|82em|group=n}} <!-- ===Citations {{Reflist}} ===Primary sources {{refbegin}} * {{cite report |title=Correspondence relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John }} }} {{refend}} ===Secondary sources {{refbegin}} *{{cite AFM}}{{sfn whitelist|CITEREFO'Donovan1856}} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy |volume= (1850–1853)|pages= xxxi–lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite web |title=Coarse Angling Ballinamore |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-ballinamore/49853 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf }} *{{cite news |title=Illegal Dumping at St. John's Lake |edition=15 December 2014 |newspaper=Leitrim Observer |year=2014 |url=http://www.leitrimobserver.ie/news/local-news/119941/Illegal-Dumping-at-St--John.html |ref={{harvid|Leitrim Observer|2014}} }} * {{cite news |title=Shameful act of illegal dumping at St. John's Lake, Ballinamore |edition=13 February 2016 |newspaper=Leitrim Observer |year=2016 |url=http://www.leitrimobserver.ie/news/local-news/202599/Shameful-act-of-illegal-dumping-at.html |ref={{harvid|Leitrim Observer|2016}} }} {{refend}} ==External links {{refbegin}} *{{cite web |title=Ballinamore, The Fisheries |url=http://fishinginireland.info/coarse/north/leitrim/ballinamore.htm |author=Inland Fisheries Ireland }} {{refend}} --> == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Digitized 2006 from original in Harvard University }}</ref> <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/1411402.aspx | work = logainm.ie | teideal = Loch Marbh}}</ref> <ref name=anglingireland>{{lua idirlín | teideal= St. Johns and Kiltybardan Loughs | url= http://www.fishinginireland.info/pike/north/stjohns.htm | work = anglingireland | foilsitheoir= Inland Fisheries Ireland | dátarochtana = 4ú Feabhra 2017}}</ref> <ref name=EPA2006>{{lua idirlín | url = https://www.epa.ie/publications/research/water/Final-Report-(2000-FS1-M1).pdf#page=19 | teideal = A Reference Based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes | bliain = 2006 | work = EPA | publisher= [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)]] | dátarochtana = 8ú Lúnasa 2015}}</ref> <ref name=Joyce1900>{{lua idirlín | teideal = Leitrim | url = http://www.libraryireland.com/Atlas/Leitrim.php | work = Atlas and Cyclopedia of Ireland | bliain = 1900 | foilsitheoir = libraryireland.com 2005–2015 | ainm = P. W. | sloinne = Joyce}}</ref> <ref name=townlands>{{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/kiltubbrid/rossy/ | work = townlands.ie | teideal = Rosaigh (baile fearainn), Contae Liatroma}}</ref> <ref name=Haug2013>{{cite book | title = Gazetteer of Ireland | volume = Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | edition = Third | year = 2013 | first = Per Ivar | last = Haug | url = http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd }}</ref> <ref name=Mulvany1852>{{cite report | title = Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works | first1 = W. T. | last1 = Mulvany | first2 = William | last2 = Fraser | first3 = Samuel | last3 = Roberts | first4 = Thomas J. | last4 = Mulvany | first5 = John | last5 = O'Flaherty | journal = Proceedings of the Royal Irish Academyn | volume = 5 (1850 - 1853) | pages = xxxi–lxvi | publisher = Acadamh Ríoga na hÉireann | jstor = 20489812 | year = 1852}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 |s2cid=13486116 |doi-access=free }}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Eoin, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Statutory history == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> == Lochanna Chill Airne == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} '' The ''' Lochanna Chill Airne ''' are a scenic attraction located in [[Páirc Náisiúnta Chill Airne]] near [[Cill Airne]], [[Contae Chiarraí]]]. They consist of three lakes: [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]] agus [[An Loch Uachtarach]].<ref name=readersnatural /> == Surroundings '' The lakes sit in a low valley some {{Convert|20|m|abbr=on}} above [[sea level]].<ref name="readersnatural" /> They are surrounded by the rugged slopes of [[Na Cruacha Dubha]]. Notable mountains in the range include [[Corrán Tuathail]], which, at {{convert|1,038|m}} is Ireland's highest mountain, [[An Sliabh Corcra]], at {{convert|832|m}}, [[An Mhangarta]], at {{convert|843|m}}, and [[Sliabh Torc]], at {{convert|535|m}}.{{fact|date=May 2021}} '' The [[N71]] from Killarney to [[an Neidín]] passes a viewpoint called [[Ladies View]] which offers a view of the lakes and valleys. On the occasion of [[Victoria na Ríochta Aontaithe]] visit in 1861, the point was apparently chosen by the queen's [[Lady-in-waiting|ladies-in-waiting]] as the finest in the land; hence the name.<ref name=":0" /> == Loch Léin {{príomhalt|Loch Léin}} [[Íomhá:Lough Leane (pixinn.net).jpg|thumb|Loch Léin]] '' Loch Léin<ref name=Lakes />is the largest and northernmost of the three lakes, approximately {{convert|19|km2|acre}} in size.<ref name=park2 /> It is also the largest body of fresh water in the region.<ref name=Living /> The [[An Leamhain]] drains Lough Leane to the north-west towards [[Cill Orglan]] and into [[Bá an Daingin]]. '' Leane is dotted with small forested islands, including [[Inis Faithlinn]], which holds the remains of the ruined Innisfallen Abbey.<ref name="readersnatural" /> On the eastern edge of the lake, [[Oileán an Rois]], more properly a peninsula, was the site of some of the earliest [[Chalcolithic|Copper Age]] metalwork in [[réamhstair na hÉireann]].<ref name=Brad146 /> [[Caisleán an Rois]], a 15th-century [[Daingean]], sits on the eastern shore of the lake, north of the Ross Island peninsula. == Muckross Lake {{príomhalt|Loch Mhucrois}} [[Íomhá:Muckross Lake - geograph.org.uk - 260386.jpg|thumb|'' Muckross Lake viewed from Brickeen Bridge]] '' Also known as Middle Lake or Torc Lake, Muckross is just south of Lough Lean.<ref name=ballantyne /> The two are separated by a small peninsula, crossed by a stone arched bridge called Brickeen Bridge.<ref name="readersnatural" /> It is Ireland's deepest lake, reaching to {{convert|75|m|ft}} in parts.<ref name=foran /> A paved [[fánaíocht]] trail of approximately {{convert|10|km|mi|abbr=on}} circles the lake.<ref name=":0" /> == Upper Lake {{príomhalt|An Loch Uachtarach}} [[Íomhá:Killarney Upper Lake.jpg|thumb|An Loch Uachtarach]] '' The Upper Lake is the smallest of the three lakes, and the southernmost. It is separated from the others by a winding channel some {{convert|4|km|mi|abbr=on}} long.<ref name="readersnatural" /> == Béaloideas '' According to folklore, the lakes were the haunt of Kate Kearney, who is said to have sought there O'Donaghue, an enchanted chieftain, and to have died in madness. Kearney is the subject of [[Letitia Elizabeth Landon]]'s poetical illustration to a view of {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832/The Upper Lake of Killarney, Ireland|The Upper Lake of Killarney]]}} by [[William Henry Bartlett]],<ref name=landon /> and in a further Landon poem, {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840/Kate is Craz’d|Kate is Craz'd]]}}, which accompanies a picture by [[Joseph John Jenkins]].<ref name=anLandon2 /> '' This Kate Kearney should not be confused with the lady who provided refreshment at what is now Kate Kearney's Cottage at the [[Dún Lóich]]. == Gailearaí [[Íomhá:Ross Castle across the Lakes of Killarney.JPG|thumb|thumb|'' Ross Castle visible across Lough Leane]] [[Íomhá:Killarney lake.jpg|thumb|'' Brickeen Bridge, where Lough Leane and Muckross Lake meet]] [[Íomhá:Lakes of Killarney.JPG|thumb|'' The lakes as viewed from Ladies View]] [[Íomhá:DV405 no.243 Map of the Lakes of Killarney.png|thumb|'' Hand-drawn map of the Lakes by French artist [[Alphonse Dousseau]], between 1830 and 1869]] [[Íomhá:"Lake surrounded by mountains in an unknown location" (is lakes of Killarney) (26040083492).jpg|thumb|'' Photograph of Upper Lake published by [[Fergus O'Connor (publisher)|Fergus O'Connor]] circa 1920 with commotion in bottom right]] == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Naisc sheachtracha * [http://www.killarneynationalpark.ie/ Killarney National Park] * [http://catalogue.nli.ie/Search/Results?lookfor=lakes+of+killarney&type=AllFields&submit=FIND National Library of Ireland archives for the lakes] * [http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm Ross Island] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204054931/http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm |date=4 February 2012 }} == Tagairtí {{reflist|refs = <ref name="readersnatural">{{Cite book|title=Natural Wonders of the World|publisher=Reader's Digest Association, Inc|year=1980|isbn=0-89577-087-3|editor-last=Scheffel|editor-first=Richard L.|location=United States of America|pages=204–205|editor-last2=Wernet|editor-first2=Susan J.}}</ref> <ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=YsjlBwAAQBAJ&q=muckross+lake&pg=PT406|title=The Rough Guide to Ireland|last=Guides|first=Rough|date=2015-06-09|publisher=Penguin|isbn=9780241236222|language=en}}</ref> <ref name=Lakes>{{cite web|url=http://homepage.eircom.net/%7Eknp/lakes/index.htm |title=The Lakes |last=Dúchas |author-link=Dúchas |access-date=2007-07-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070615233331/http://homepage.eircom.net/~knp/lakes/index.htm |archive-date=2007-06-15 |url-status=dead }}</ref> <ref name=park2>{{Cite web|url=http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm |title=Official Killarney National Park Website |date=2007-02-07 |access-date=2017-03-24 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20070207105247/http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm#abb |archive-date=2007-02-07 }}</ref> <ref name=Living>{{cite web|url=http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|title=Living with Nature: The Designation of Nature Conservation Sites in Ireland|last=The Department of the Environment and Local Government|access-date=2007-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927035707/http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|archive-date=2007-09-27|url-status=dead}}</ref> <ref name="Brad146">p142-146, Richard Bradley ''The prehistory of Britain and Ireland,'' Cambridge University Press, 2007, {{ISBN|0-521-84811-3}}</ref> <ref name=ballantyne>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=jgMoAAAAYAAJ&q=muckross+lake&pg=PA37|title=The Lakes of Killarney|last=Ballantyne|first=Robert Michael|date=1865-01-01|publisher=T. Nelson|language=en}}</ref> <ref name=foran>{{Cite web|url=http://www.gleannfia.com/lakes.htm|title=Killarney Lakes|last=Enterprise|first=Foran|website=www.gleannfia.com|access-date=2017-03-24}}</ref> <ref name=landon>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP64|section=picture|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP66|section=poetical illustration|page=17|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> <ref name=anLandon2>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA6|section=poetical illustration|page=10|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA9|section=picture|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Cill Airne, Lochanna}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Chiarraí]] rfxt7grxssvc5vpnzthkivghkl9cfde 1272222 1272221 2025-06-30T07:42:44Z Marcas.oduinn 33120 1272222 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch] * Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] == Lochanna == # [[Lochanna Chill Airne]] #* [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]], [[An Loch Uachtarach]], [[Loch an Chuais]], [[Loch an Leaca Mór]], [[Loch an Leamhnachta]], [[Locha Lua]], [[Loch an Easaird]], [[Loch an Eanaigh Mhóir]], [[Loch an Iúir (loch)|Loch an Iúir]], ''[[Ardderry Lough]]''=[[ Loch na nArd-doiriú]], [[Loch Arbhach]], [[Loch an tSéideáin]], [[Loch an Tóraic]], [[Loch Eachros Beag]], [[Loch Bhaile Uí Chuirc]], [[Loch Bhaile na hInse]], [[Loch Beara]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Droim Dhá Thiar)]], [[Loch Bhéal Trá]], [[Loch Buinne]], [[Loch Charraig an Droichid]] # [[Carraig an Phoirt]] #* [[Loch Bhaile Choille Fóir]], [[Loch Bhaile na hUamha]], [[Loch Oileán Uí Eadhna]] # [[Loch Conbhuí]] #* [[Loch Chrathaí]], [[Loch Raithin]], [[Loch Collán]], [[Loch Choileáin Uí Shíoda]], [[Loch Cútra]], [[An Loch Uachtair]], [[Loch Dhoire an Chláir]], [[Loch Dúlocha]], [[Loch an Chlocháin Léith]] # [[Loch Ghleann Mhac Muirinn]] #* [[Loch Gabhlach]], [[Loch Iascaí]] # [[Loch Eirid]] #* [[Loch Fí]], [[Loch Fearna]], [[Loch na Foirnéise]] # [[Loch Guth Ard Deas]] #* [[Loch Gartáin]], [[Loch an Ghleanna Bhig]], [[Loch an Ghleanna Mhóir]] # [[Loch Ghleann Éada]] #* [[Loch Ghleann an Chairthe]], [[Loch Ghleann Dá Loch]], [[Loch Eidhneach]], [[Loch Inse Chrónáin]], [[Loch Inse Uí Chuinn]], [[Loch Inis Cara]] (taiscumar), [[Loch Oileán Éadaí]] # [[Loch Cheis Charraigín]] #* [[Loch Chill Ghlais]], [[Loch Choill an Iúir]] # [[Loch Cinnéile]] #* [[Loch Chionn Droma]], [[Loch na Coille Móire]], [[Loch Leitir Creamha Rua]], [[Loch an Chrainn Chrín]] # [[Loch Mac nÉan Uachtair]] #* [[Loch Marbh]], [[Loch Mháimín]], [[Loch Míle]], [[Loch Míolach]], [[Loch Moirne]], [[Loch Mhuiceanach]], [[Loch Mucnú]], [[Loch na Cuinge Uachtarach]] # [[Loch Uí Fhloinn]] #* [[Loch Riach]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Maothail)]], [[Loch an Rois]] # [[Loch an Scoir]] #* [[Loch Sindile]] # [[Loch Eoin]] #* [[Loch Sáile]], [[Loch Theach an Teampla]] # [[Turlach Ráth Asáin]] == Loch Eoin == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} {{sfn|EPA|2006|p=13}}{{sfn|anglingireland}} Is loch [[fionnuisce]] é ''' Loch Eoin'''<ref name=logainm /> suite i ndeisceart {{h|Contae Liatroma}}.<ref name=Joyce1900 /> Is cuid d'[[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]] é. '' The ecology of Loch Eoin, and the [[River Shannon|Shannon]]-system, is threatened by pollution and [[invasive species]] such as [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]].{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}}{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=16}} == Tíreolaíocht '' Loch Eoin is a shallow freshwater lake {{convert|4|km|1}} west of [[Ballinamore]],<ref name=anglingireland /> covering a surface area somewhere between {{convert|1.46|km2|1|abbr=on}}<ref name=EPA2006 />{{rp|13}} and {{convert|1.89|km2|1|abbr=on}}.<ref name=Haug2013 />{{rp|59}} An loch extends from Droichead an Bhaile Dhuibh Bridge in the north-east, before dividing into three broad reaches separated by narrow passes. The Doire Mhic Dhuibhín Pass connects the [[Shannon–Erne Waterway|Béal an Átha Mhóir canal]] and northern lake portion to the central John's lough, and the Mucros Pass connects the central lough to the southern lough.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|22}} The catchment area comprises Forestry (2%), pasture (55%), and other agriculture (43%), according to [[CORINE]] data.<ref name=EPA2006 />{{rp|32}} The bóthar [[R208]] follows the lakes northern boundary, crossing the [[Shannon–Erne Waterway|Ballinamore canal]] at Droichead an Bhaile Dhuibh. == Éiceolaíocht '' Fish present in John's Lough include "[[common roach|roach]]-[[common bream|bream]] hybrids", [[róiste]], [[péirse]], [[bran (iasc)|bran]] agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc).<ref name=anglingireland /> <ref name=Pedreschi2014 /> The water quality was reported to be satisfactory c. 2001-2003 with a [[Innéacs Staide Trófach|mesotrophic]].<ref name=Clenaghan2005 />{{refn|group=n|[[Trophic state index|Trophic states]] of "[[Trophic state index#Oligotrophic|Oligotrophic]]" and "[[Trophic state index#Mesotrophic|Mesotrophic]]" are desirable, but freshwater lakes rated '[[Trophic state index#Eutrophic|Eutrophic]]' or '[[Trophic state index#Eutrophic|Hypertrophic]]' indicates pollution.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=8}}|name=EPAunsatisfactory}} '' Repeated instances of significant illegal dumping and littering has been reported in recent years.<ref name=Observer2014 /><ref name=Observer2016 /> }} == Ancient lake dwellers [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|''Illustration of ([[crannóg]])]] {{See also|Prehistoric Ireland|Lough Scur|Drumaleague Lough}} '' Four ancient [[crannog]]s were reported at St. John's Lough.<ref name=Mulvany1852 /> The [[crannóg]]a were probably occupied during at least the [[13th century|13th]] or the early 14th century, and lands surrounding John's Lough were covered by woodland during the [[Middle Ages]].<ref name=Mulvany1852 /> == Oidhreacht ===Museum artefacts The following archaeological artefacts were recovered at Saint John's Lough in the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}, and now preserved at the [[Royal Irish Academy]] museum, or at the [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Three silver coins of the reigns of [[Edward I]] or [[Edward II]], and [[Edward III]] found on a [[Crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=lix}} * Bronze pin, and Short bronze sword, found at {{em|Ballyduff Bridge}} near John's Lough.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=lix}} ===Ancient church '' According to the [[Annals of the Four Masters]] an ancient church standing on the northern shore of Saint John's Lough (nearby where the Yellow River ["An Gheirgthigh"] enters the Lough at {{Irish place name|Tuaim Luascáin|Tomloskan}}) was destroyed in 1244AD.{{sfn|logainm.ie|loc=Loch Eoin}} * "{{em|M1244.6: They proceeded to Ath-na-Cuirre, on the River Geirctheach, but the flood had then overflowed its banks, and they were not able to cross the ford; so they pulled down the chapel-house of St. John the Baptist, which was on the margin of the ford, that they might place its materials across the river, that the army might pass over it}}".{{sfn|O'Donovan|1856|p=313}} ==Human settlements '' The primary [[human settlement]]s around St John's lough is [[Fenagh, County Leitrim|Fenagh]] village and [[Ballinamore]] town. == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] ==Notes {{Reflist|82em|group=n}} <!-- ===Citations {{Reflist}} ===Primary sources {{refbegin}} * {{cite report |title=Correspondence relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John }} }} {{refend}} ===Secondary sources {{refbegin}} *{{cite AFM}}{{sfn whitelist|CITEREFO'Donovan1856}} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy |volume= (1850–1853)|pages= xxxi–lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite web |title=Coarse Angling Ballinamore |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-ballinamore/49853 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf }} *{{cite news |title=Illegal Dumping at St. John's Lake |edition=15 December 2014 |newspaper=Leitrim Observer |year=2014 |url=http://www.leitrimobserver.ie/news/local-news/119941/Illegal-Dumping-at-St--John.html |ref={{harvid|Leitrim Observer|2014}} }} * {{cite news |title=Shameful act of illegal dumping at St. John's Lake, Ballinamore |edition=13 February 2016 |newspaper=Leitrim Observer |year=2016 |url=http://www.leitrimobserver.ie/news/local-news/202599/Shameful-act-of-illegal-dumping-at.html |ref={{harvid|Leitrim Observer|2016}} }} {{refend}} ==External links {{refbegin}} *{{cite web |title=Ballinamore, The Fisheries |url=http://fishinginireland.info/coarse/north/leitrim/ballinamore.htm |author=Inland Fisheries Ireland }} {{refend}} --> == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Digitized 2006 from original in Harvard University }}</ref> <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/1411402.aspx | work = logainm.ie | teideal = Loch Marbh}}</ref> <ref name=anglingireland>{{lua idirlín | teideal= St. Johns and Kiltybardan Loughs | url= http://www.fishinginireland.info/pike/north/stjohns.htm | work = anglingireland | foilsitheoir= Inland Fisheries Ireland | dátarochtana = 4ú Feabhra 2017}}</ref> <ref name=EPA2006>{{lua idirlín | url = https://www.epa.ie/publications/research/water/Final-Report-(2000-FS1-M1).pdf#page=19 | teideal = A Reference Based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes | bliain = 2006 | work = EPA | publisher= [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)]] | dátarochtana = 8ú Lúnasa 2015}}</ref> <ref name=Joyce1900>{{lua idirlín | teideal = Leitrim | url = http://www.libraryireland.com/Atlas/Leitrim.php | work = Atlas and Cyclopedia of Ireland | bliain = 1900 | foilsitheoir = libraryireland.com 2005–2015 | ainm = P. W. | sloinne = Joyce}}</ref> <ref name=townlands>{{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/kiltubbrid/rossy/ | work = townlands.ie | teideal = Rosaigh (baile fearainn), Contae Liatroma}}</ref> <ref name=Haug2013>{{cite book | title = Gazetteer of Ireland | volume = Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | edition = Third | year = 2013 | first = Per Ivar | last = Haug | url = http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd }}</ref> <ref name=Mulvany1852>{{cite report | title = Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works | first1 = W. T. | last1 = Mulvany | first2 = William | last2 = Fraser | first3 = Samuel | last3 = Roberts | first4 = Thomas J. | last4 = Mulvany | first5 = John | last5 = O'Flaherty | journal = Proceedings of the Royal Irish Academyn | volume = 5 (1850 - 1853) | pages = xxxi–lxvi | publisher = Acadamh Ríoga na hÉireann | jstor = 20489812 | year = 1852}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 |s2cid=13486116 |doi-access=free }}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Eoin, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Statutory history == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> == Lochanna Chill Airne == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} '' The ''' Lochanna Chill Airne ''' are a scenic attraction located in [[Páirc Náisiúnta Chill Airne]] near [[Cill Airne]], [[Contae Chiarraí]]]. They consist of three lakes: [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]] agus [[An Loch Uachtarach]].<ref name=readersnatural /> == Surroundings '' The lakes sit in a low valley some {{Convert|20|m|abbr=on}} above [[sea level]].<ref name="readersnatural" /> They are surrounded by the rugged slopes of [[Na Cruacha Dubha]]. Notable mountains in the range include [[Corrán Tuathail]], which, at {{convert|1,038|m}} is Ireland's highest mountain, [[An Sliabh Corcra]], at {{convert|832|m}}, [[An Mhangarta]], at {{convert|843|m}}, and [[Sliabh Torc]], at {{convert|535|m}}.{{fact|date=May 2021}} '' The [[N71]] from Killarney to [[an Neidín]] passes a viewpoint called [[Ladies View]] which offers a view of the lakes and valleys. On the occasion of [[Victoria na Ríochta Aontaithe]] visit in 1861, the point was apparently chosen by the queen's [[Lady-in-waiting|ladies-in-waiting]] as the finest in the land; hence the name.<ref name=":0" /> == Loch Léin {{príomhalt|Loch Léin}} [[Íomhá:Lough Leane (pixinn.net).jpg|thumb|Loch Léin]] '' Loch Léin<ref name=Lakes />is the largest and northernmost of the three lakes, approximately {{convert|19|km2|acre}} in size.<ref name=park2 /> It is also the largest body of fresh water in the region.<ref name=Living /> The [[An Leamhain]] drains Lough Leane to the north-west towards [[Cill Orglan]] and into [[Bá an Daingin]]. '' Leane is dotted with small forested islands, including [[Inis Faithlinn]], which holds the remains of the ruined Innisfallen Abbey.<ref name="readersnatural" /> On the eastern edge of the lake, [[Oileán an Rois]], more properly a peninsula, was the site of some of the earliest [[Chalcolithic|Copper Age]] metalwork in [[réamhstair na hÉireann]].<ref name=Brad146 /> [[Caisleán an Rois]], a 15th-century [[Daingean]], sits on the eastern shore of the lake, north of the Ross Island peninsula. == Muckross Lake {{príomhalt|Loch Mhucrois}} [[Íomhá:Muckross Lake - geograph.org.uk - 260386.jpg|thumb|'' Muckross Lake viewed from Brickeen Bridge]] '' Also known as Middle Lake or Torc Lake, Muckross is just south of Lough Lean.<ref name=ballantyne /> The two are separated by a small peninsula, crossed by a stone arched bridge called Brickeen Bridge.<ref name="readersnatural" /> It is Ireland's deepest lake, reaching to {{convert|75|m|ft}} in parts.<ref name=foran /> A paved [[fánaíocht]] trail of approximately {{convert|10|km|mi|abbr=on}} circles the lake.<ref name=":0" /> == Upper Lake {{príomhalt|An Loch Uachtarach}} [[Íomhá:Killarney Upper Lake.jpg|thumb|An Loch Uachtarach]] '' The Upper Lake is the smallest of the three lakes, and the southernmost. It is separated from the others by a winding channel some {{convert|4|km|mi|abbr=on}} long.<ref name="readersnatural" /> == Béaloideas '' According to folklore, the lakes were the haunt of Kate Kearney, who is said to have sought there O'Donaghue, an enchanted chieftain, and to have died in madness. Kearney is the subject of [[Letitia Elizabeth Landon]]'s poetical illustration to a view of {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832/The Upper Lake of Killarney, Ireland|The Upper Lake of Killarney]]}} by [[William Henry Bartlett]],<ref name=landon /> and in a further Landon poem, {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840/Kate is Craz’d|Kate is Craz'd]]}}, which accompanies a picture by [[Joseph John Jenkins]].<ref name=anLandon2 /> '' This Kate Kearney should not be confused with the lady who provided refreshment at what is now Kate Kearney's Cottage at the [[Dún Lóich]]. == Gailearaí [[Íomhá:Ross Castle across the Lakes of Killarney.JPG|thumb|thumb|'' Ross Castle visible across Lough Leane]] [[Íomhá:Killarney lake.jpg|thumb|'' Brickeen Bridge, where Lough Leane and Muckross Lake meet]] [[Íomhá:Lakes of Killarney.JPG|thumb|'' The lakes as viewed from Ladies View]] [[Íomhá:DV405 no.243 Map of the Lakes of Killarney.png|thumb|'' Hand-drawn map of the Lakes by French artist [[Alphonse Dousseau]], between 1830 and 1869]] [[Íomhá:"Lake surrounded by mountains in an unknown location" (is lakes of Killarney) (26040083492).jpg|thumb|'' Photograph of Upper Lake published by [[Fergus O'Connor (publisher)|Fergus O'Connor]] circa 1920 with commotion in bottom right]] == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Naisc sheachtracha * [http://www.killarneynationalpark.ie/ Killarney National Park] * [http://catalogue.nli.ie/Search/Results?lookfor=lakes+of+killarney&type=AllFields&submit=FIND National Library of Ireland archives for the lakes] * [http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm Ross Island] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204054931/http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm |date=4 February 2012 }} == Tagairtí {{reflist|refs = <ref name="readersnatural">{{Cite book|title=Natural Wonders of the World|publisher=Reader's Digest Association, Inc|year=1980|isbn=0-89577-087-3|editor-last=Scheffel|editor-first=Richard L.|location=United States of America|pages=204–205|editor-last2=Wernet|editor-first2=Susan J.}}</ref> <ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=YsjlBwAAQBAJ&q=muckross+lake&pg=PT406|title=The Rough Guide to Ireland|last=Guides|first=Rough|date=2015-06-09|publisher=Penguin|isbn=9780241236222|language=en}}</ref> <ref name=Lakes>{{cite web|url=http://homepage.eircom.net/%7Eknp/lakes/index.htm |title=The Lakes |last=Dúchas |author-link=Dúchas |access-date=2007-07-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070615233331/http://homepage.eircom.net/~knp/lakes/index.htm |archive-date=2007-06-15 |url-status=dead }}</ref> <ref name=park2>{{Cite web|url=http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm |title=Official Killarney National Park Website |date=2007-02-07 |access-date=2017-03-24 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20070207105247/http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm#abb |archive-date=2007-02-07 }}</ref> <ref name=Living>{{cite web|url=http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|title=Living with Nature: The Designation of Nature Conservation Sites in Ireland|last=The Department of the Environment and Local Government|access-date=2007-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927035707/http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|archive-date=2007-09-27|url-status=dead}}</ref> <ref name="Brad146">p142-146, Richard Bradley ''The prehistory of Britain and Ireland,'' Cambridge University Press, 2007, {{ISBN|0-521-84811-3}}</ref> <ref name=ballantyne>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=jgMoAAAAYAAJ&q=muckross+lake&pg=PA37|title=The Lakes of Killarney|last=Ballantyne|first=Robert Michael|date=1865-01-01|publisher=T. Nelson|language=en}}</ref> <ref name=foran>{{Cite web|url=http://www.gleannfia.com/lakes.htm|title=Killarney Lakes|last=Enterprise|first=Foran|website=www.gleannfia.com|access-date=2017-03-24}}</ref> <ref name=landon>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP64|section=picture|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP66|section=poetical illustration|page=17|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> <ref name=anLandon2>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA6|section=poetical illustration|page=10|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA9|section=picture|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Cill Airne, Lochanna}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Chiarraí]] sofkoolb7z85jod9hriuoei1m3qmuyj 1272224 1272222 2025-06-30T07:50:57Z Marcas.oduinn 33120 1272224 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch] * Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] == Lochanna == # [[Lochanna Chill Airne]] #* [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]], [[An Loch Uachtarach]], [[Loch an Chuais]], [[Loch an Leaca Mór]], [[Loch an Leamhnachta]], [[Locha Lua]], [[Loch an Easaird]], [[Loch an Eanaigh Mhóir]], [[Loch an Iúir (loch)|Loch an Iúir]], ''[[Ardderry Lough]]''=[[ Loch na nArd-doiriú]], [[Loch Arbhach]], [[Loch an tSéideáin]], [[Loch an Tóraic]], [[Loch Eachros Beag]], [[Loch Bhaile Uí Chuirc]], [[Loch Bhaile na hInse]], [[Loch Beara]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Droim Dhá Thiar)]], [[Loch Bhéal Trá]], [[Loch Buinne]], [[Loch Charraig an Droichid]] # [[Carraig an Phoirt]] #* [[Loch Bhaile Choille Fóir]], [[Loch Bhaile na hUamha]], [[Loch Oileán Uí Eadhna]] # [[Loch Conbhuí]] #* [[Loch Chrathaí]], [[Loch Raithin]], [[Loch Collán]], [[Loch Choileáin Uí Shíoda]], [[Loch Cútra]], [[An Loch Uachtair]], [[Loch Dhoire an Chláir]], [[Loch Dúlocha]], [[Loch an Chlocháin Léith]] # [[Loch Ghleann Mhac Muirinn]] #* [[Loch Gabhlach]], [[Loch Iascaí]] # [[Loch Eirid]] #* [[Loch Fí]], [[Loch Fearna]], [[Loch na Foirnéise]] # [[Loch Guth Ard Deas]] #* [[Loch Gartáin]], [[Loch an Ghleanna Bhig]], [[Loch an Ghleanna Mhóir]] # [[Loch Ghleann Éada]] #* [[Loch Ghleann an Chairthe]], [[Loch Ghleann Dá Loch]], [[Loch Eidhneach]], [[Loch Inse Chrónáin]], [[Loch Inse Uí Chuinn]], [[Loch Inis Cara]] (taiscumar), [[Loch Oileán Éadaí]] # [[Loch Cheis Charraigín]] #* [[Loch Chill Ghlais]], [[Loch Choill an Iúir]] # [[Loch Cinnéile]] #* [[Loch Chionn Droma]], [[Loch na Coille Móire]], [[Loch Leitir Creamha Rua]], [[Loch an Chrainn Chrín]] # [[Loch Mac nÉan Uachtair]] #* [[Loch Marbh]], [[Loch Mháimín]], [[Loch Míle]], [[Loch Míolach]], [[Loch Moirne]], [[Loch Mhuiceanach]], [[Loch Mucnú]], [[Loch na Cuinge Uachtarach]] # [[Loch Uí Fhloinn]] #* [[Loch Riach]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Maothail)]], [[Loch an Rois]] # [[Loch an Scoir]] #* [[Loch Sindile]] # [[Loch Eoin]] #* [[Loch Sáile]], [[Loch Theach an Teampla]] # [[Turlach Ráth Asáin]] == Loch Eoin == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} {{sfn|EPA|2006|p=13}}{{sfn|anglingireland}} Is loch [[fionnuisce]] é ''' Loch Eoin'''<ref name=logainm /> suite i ndeisceart {{h|Contae Liatroma}}.<ref name=Joyce1900 /> Is cuid d'[[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]] é. '' The ecology of Loch Eoin, and the [[River Shannon|Shannon]]-system, is threatened by pollution and [[invasive species]] such as [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]].{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}}{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=16}} == Tíreolaíocht '' Loch Eoin is a shallow freshwater lake {{convert|4|km|1}} west of [[Ballinamore]],<ref name=anglingireland /> covering a surface area somewhere between {{convert|1.46|km2|1|abbr=on}}<ref name=EPA2006 />{{rp|13}} and {{convert|1.89|km2|1|abbr=on}}.<ref name=Haug2013 />{{rp|59}} An loch extends from Droichead an Bhaile Dhuibh Bridge in the north-east, before dividing into three broad reaches separated by narrow passes. The Doire Mhic Dhuibhín Pass connects the [[Shannon–Erne Waterway|Béal an Átha Mhóir canal]] and northern lake portion to the central John's lough, and the Mucros Pass connects the central lough to the southern lough.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|22}} The catchment area comprises Forestry (2%), pasture (55%), and other agriculture (43%), according to [[CORINE]] data.<ref name=EPA2006 />{{rp|32}} The bóthar [[R208]] follows the lakes northern boundary, crossing the [[Shannon–Erne Waterway|Ballinamore canal]] at Droichead an Bhaile Dhuibh. == Éiceolaíocht '' Fish present in John's Lough include "[[common roach|roach]]-[[common bream|bream]] hybrids", [[róiste]], [[péirse]], [[bran (iasc)|bran]] agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc).<ref name=anglingireland /> <ref name=Pedreschi2014 /> The water quality was reported to be satisfactory c. 2001-2003 with a [[Innéacs Staide Trófach|mesotrophic]].<ref name=Clenaghan2005 />{{refn|group=n|[[Trophic state index|Trophic states]] of "[[Trophic state index#Oligotrophic|Oligotrophic]]" and "[[Trophic state index#Mesotrophic|Mesotrophic]]" are desirable, but freshwater lakes rated '[[Trophic state index#Eutrophic|Eutrophic]]' or '[[Trophic state index#Eutrophic|Hypertrophic]]' indicates pollution.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=8}}|name=EPAunsatisfactory}} '' Repeated instances of significant illegal dumping and littering has been reported in recent years.<ref name=Observer2014 /><ref name=Observer2016 /> }} == Ancient lake dwellers [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|''Illustration of ([[crannóg]])]] {{See also|Prehistoric Ireland|Lough Scur|Drumaleague Lough}} '' Four ancient [[crannog]]s were reported at St. John's Lough.<ref name=Mulvany1852 /> The [[crannóg]]a were probably occupied during at least the [[13th century|13th]] or the early 14th century, and lands surrounding John's Lough were covered by woodland during the [[Middle Ages]].<ref name=Mulvany1852 /> == Oidhreacht ===Museum artefacts The following archaeological artefacts were recovered at Saint John's Lough in the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}, and now preserved at the [[Royal Irish Academy]] museum, or at the [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Three silver coins of the reigns of [[Edward I]] or [[Edward II]], and [[Edward III]] found on a [[Crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=lix}} * Bronze pin, and Short bronze sword, found at {{em|Ballyduff Bridge}} near John's Lough.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|p=lix}} ===Ancient church '' According to the [[Annals of the Four Masters]] an ancient church standing on the northern shore of Saint John's Lough (nearby where the Yellow River ["An Gheirgthigh"] enters the Lough at {{Irish place name|Tuaim Luascáin|Tomloskan}}) was destroyed in 1244AD.{{sfn|logainm.ie|loc=Loch Eoin}} * "{{em|M1244.6: They proceeded to Ath-na-Cuirre, on the River Geirctheach, but the flood had then overflowed its banks, and they were not able to cross the ford; so they pulled down the chapel-house of St. John the Baptist, which was on the margin of the ford, that they might place its materials across the river, that the army might pass over it}}".{{sfn|O'Donovan|1856|p=313}} ==Human settlements '' The primary [[human settlement]]s around St John's lough is [[Fenagh, County Leitrim|Fenagh]] village and [[Ballinamore]] town. == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] ==Notes {{Reflist|82em|group=n}} <!-- ===Citations {{Reflist}} ===Primary sources {{refbegin}} * {{cite report |title=Correspondence relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John }} }} {{refend}} ===Secondary sources {{refbegin}} *{{cite AFM}}{{sfn whitelist|CITEREFO'Donovan1856}} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy |volume= (1850–1853)|pages= xxxi–lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite web |title=Coarse Angling Ballinamore |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-ballinamore/49853 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf }} <ref name=Observer2014>{{cite news | teideal = Illegal Dumping at St. John's Lake | edition= 15ú Nollaig 2014 | newspaper= Leitrim Observer | bliain = 2014 | url = http://www.leitrimobserver.ie/news/local-news/119941/Illegal-Dumping-at-St--John.html}}</ref> <ref name=Observer2016>{{cite news | teideal = Shameful act of illegal dumping at St. John's Lake, Ballinamore | edition= 13ú Feabhra 2016 | newspaper= Leitrim Observer | bliain = 2016 | url = http://www.leitrimobserver.ie/news/local-news/202599/Shameful-act-of-illegal-dumping-at.html}}</ref }} {{refend}} ==External links {{refbegin}} *{{cite web |title=Ballinamore, The Fisheries |url=http://fishinginireland.info/coarse/north/leitrim/ballinamore.htm |author=Inland Fisheries Ireland }} {{refend}} --> == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Digitized 2006 from original in Harvard University }}</ref> <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/1411402.aspx | work = logainm.ie | teideal = Loch Marbh}}</ref> <ref name=anglingireland>{{lua idirlín | teideal= St. Johns and Kiltybardan Loughs | url= http://www.fishinginireland.info/pike/north/stjohns.htm | work = anglingireland | foilsitheoir= Inland Fisheries Ireland | dátarochtana = 4ú Feabhra 2017}}</ref> <ref name=EPA2006>{{lua idirlín | url = https://www.epa.ie/publications/research/water/Final-Report-(2000-FS1-M1).pdf#page=19 | teideal = A Reference Based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes | bliain = 2006 | work = EPA | publisher= [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)]] | dátarochtana = 8ú Lúnasa 2015}}</ref> <ref name=Joyce1900>{{lua idirlín | teideal = Leitrim | url = http://www.libraryireland.com/Atlas/Leitrim.php | work = Atlas and Cyclopedia of Ireland | bliain = 1900 | foilsitheoir = libraryireland.com 2005–2015 | ainm = P. W. | sloinne = Joyce}}</ref> <ref name=townlands>{{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/kiltubbrid/rossy/ | work = townlands.ie | teideal = Rosaigh (baile fearainn), Contae Liatroma}}</ref> <ref name=Haug2013>{{cite book | title = Gazetteer of Ireland | volume = Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | edition = Third | year = 2013 | first = Per Ivar | last = Haug | url = http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd }}</ref> <ref name=Mulvany1852>{{cite report | title = Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works | first1 = W. T. | last1 = Mulvany | first2 = William | last2 = Fraser | first3 = Samuel | last3 = Roberts | first4 = Thomas J. | last4 = Mulvany | first5 = John | last5 = O'Flaherty | journal = Proceedings of the Royal Irish Academyn | volume = 5 (1850 - 1853) | pages = xxxi–lxvi | publisher = Acadamh Ríoga na hÉireann | jstor = 20489812 | year = 1852}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 |s2cid=13486116 |doi-access=free }}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Eoin, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Statutory history == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> == Lochanna Chill Airne == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} '' The ''' Lochanna Chill Airne ''' are a scenic attraction located in [[Páirc Náisiúnta Chill Airne]] near [[Cill Airne]], [[Contae Chiarraí]]]. They consist of three lakes: [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]] agus [[An Loch Uachtarach]].<ref name=readersnatural /> == Surroundings '' The lakes sit in a low valley some {{Convert|20|m|abbr=on}} above [[sea level]].<ref name="readersnatural" /> They are surrounded by the rugged slopes of [[Na Cruacha Dubha]]. Notable mountains in the range include [[Corrán Tuathail]], which, at {{convert|1,038|m}} is Ireland's highest mountain, [[An Sliabh Corcra]], at {{convert|832|m}}, [[An Mhangarta]], at {{convert|843|m}}, and [[Sliabh Torc]], at {{convert|535|m}}.{{fact|date=May 2021}} '' The [[N71]] from Killarney to [[an Neidín]] passes a viewpoint called [[Ladies View]] which offers a view of the lakes and valleys. On the occasion of [[Victoria na Ríochta Aontaithe]] visit in 1861, the point was apparently chosen by the queen's [[Lady-in-waiting|ladies-in-waiting]] as the finest in the land; hence the name.<ref name=":0" /> == Loch Léin {{príomhalt|Loch Léin}} [[Íomhá:Lough Leane (pixinn.net).jpg|thumb|Loch Léin]] '' Loch Léin<ref name=Lakes />is the largest and northernmost of the three lakes, approximately {{convert|19|km2|acre}} in size.<ref name=park2 /> It is also the largest body of fresh water in the region.<ref name=Living /> The [[An Leamhain]] drains Lough Leane to the north-west towards [[Cill Orglan]] and into [[Bá an Daingin]]. '' Leane is dotted with small forested islands, including [[Inis Faithlinn]], which holds the remains of the ruined Innisfallen Abbey.<ref name="readersnatural" /> On the eastern edge of the lake, [[Oileán an Rois]], more properly a peninsula, was the site of some of the earliest [[Chalcolithic|Copper Age]] metalwork in [[réamhstair na hÉireann]].<ref name=Brad146 /> [[Caisleán an Rois]], a 15th-century [[Daingean]], sits on the eastern shore of the lake, north of the Ross Island peninsula. == Muckross Lake {{príomhalt|Loch Mhucrois}} [[Íomhá:Muckross Lake - geograph.org.uk - 260386.jpg|thumb|'' Muckross Lake viewed from Brickeen Bridge]] '' Also known as Middle Lake or Torc Lake, Muckross is just south of Lough Lean.<ref name=ballantyne /> The two are separated by a small peninsula, crossed by a stone arched bridge called Brickeen Bridge.<ref name="readersnatural" /> It is Ireland's deepest lake, reaching to {{convert|75|m|ft}} in parts.<ref name=foran /> A paved [[fánaíocht]] trail of approximately {{convert|10|km|mi|abbr=on}} circles the lake.<ref name=":0" /> == Upper Lake {{príomhalt|An Loch Uachtarach}} [[Íomhá:Killarney Upper Lake.jpg|thumb|An Loch Uachtarach]] '' The Upper Lake is the smallest of the three lakes, and the southernmost. It is separated from the others by a winding channel some {{convert|4|km|mi|abbr=on}} long.<ref name="readersnatural" /> == Béaloideas '' According to folklore, the lakes were the haunt of Kate Kearney, who is said to have sought there O'Donaghue, an enchanted chieftain, and to have died in madness. Kearney is the subject of [[Letitia Elizabeth Landon]]'s poetical illustration to a view of {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832/The Upper Lake of Killarney, Ireland|The Upper Lake of Killarney]]}} by [[William Henry Bartlett]],<ref name=landon /> and in a further Landon poem, {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840/Kate is Craz’d|Kate is Craz'd]]}}, which accompanies a picture by [[Joseph John Jenkins]].<ref name=anLandon2 /> '' This Kate Kearney should not be confused with the lady who provided refreshment at what is now Kate Kearney's Cottage at the [[Dún Lóich]]. == Gailearaí [[Íomhá:Ross Castle across the Lakes of Killarney.JPG|thumb|thumb|'' Ross Castle visible across Lough Leane]] [[Íomhá:Killarney lake.jpg|thumb|'' Brickeen Bridge, where Lough Leane and Muckross Lake meet]] [[Íomhá:Lakes of Killarney.JPG|thumb|'' The lakes as viewed from Ladies View]] [[Íomhá:DV405 no.243 Map of the Lakes of Killarney.png|thumb|'' Hand-drawn map of the Lakes by French artist [[Alphonse Dousseau]], between 1830 and 1869]] [[Íomhá:"Lake surrounded by mountains in an unknown location" (is lakes of Killarney) (26040083492).jpg|thumb|'' Photograph of Upper Lake published by [[Fergus O'Connor (publisher)|Fergus O'Connor]] circa 1920 with commotion in bottom right]] == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Naisc sheachtracha * [http://www.killarneynationalpark.ie/ Killarney National Park] * [http://catalogue.nli.ie/Search/Results?lookfor=lakes+of+killarney&type=AllFields&submit=FIND National Library of Ireland archives for the lakes] * [http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm Ross Island] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204054931/http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm |date=4 February 2012 }} == Tagairtí {{reflist|refs = <ref name="readersnatural">{{Cite book|title=Natural Wonders of the World|publisher=Reader's Digest Association, Inc|year=1980|isbn=0-89577-087-3|editor-last=Scheffel|editor-first=Richard L.|location=United States of America|pages=204–205|editor-last2=Wernet|editor-first2=Susan J.}}</ref> <ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=YsjlBwAAQBAJ&q=muckross+lake&pg=PT406|title=The Rough Guide to Ireland|last=Guides|first=Rough|date=2015-06-09|publisher=Penguin|isbn=9780241236222|language=en}}</ref> <ref name=Lakes>{{cite web|url=http://homepage.eircom.net/%7Eknp/lakes/index.htm |title=The Lakes |last=Dúchas |author-link=Dúchas |access-date=2007-07-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070615233331/http://homepage.eircom.net/~knp/lakes/index.htm |archive-date=2007-06-15 |url-status=dead }}</ref> <ref name=park2>{{Cite web|url=http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm |title=Official Killarney National Park Website |date=2007-02-07 |access-date=2017-03-24 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20070207105247/http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm#abb |archive-date=2007-02-07 }}</ref> <ref name=Living>{{cite web|url=http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|title=Living with Nature: The Designation of Nature Conservation Sites in Ireland|last=The Department of the Environment and Local Government|access-date=2007-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927035707/http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|archive-date=2007-09-27|url-status=dead}}</ref> <ref name="Brad146">p142-146, Richard Bradley ''The prehistory of Britain and Ireland,'' Cambridge University Press, 2007, {{ISBN|0-521-84811-3}}</ref> <ref name=ballantyne>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=jgMoAAAAYAAJ&q=muckross+lake&pg=PA37|title=The Lakes of Killarney|last=Ballantyne|first=Robert Michael|date=1865-01-01|publisher=T. Nelson|language=en}}</ref> <ref name=foran>{{Cite web|url=http://www.gleannfia.com/lakes.htm|title=Killarney Lakes|last=Enterprise|first=Foran|website=www.gleannfia.com|access-date=2017-03-24}}</ref> <ref name=landon>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP64|section=picture|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP66|section=poetical illustration|page=17|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> <ref name=anLandon2>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA6|section=poetical illustration|page=10|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA9|section=picture|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Cill Airne, Lochanna}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Chiarraí]] 5pgzzr868i57v9w7o8hypb42yj05u5n 1272227 1272224 2025-06-30T08:17:46Z Marcas.oduinn 33120 1272227 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch] * Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] == Lochanna == # [[Lochanna Chill Airne]] #* [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]], [[An Loch Uachtarach]], [[Loch an Chuais]], [[Loch an Leaca Mór]], [[Loch an Leamhnachta]], [[Locha Lua]], [[Loch an Easaird]], [[Loch an Eanaigh Mhóir]], [[Loch an Iúir (loch)|Loch an Iúir]], ''[[Ardderry Lough]]''=[[ Loch na nArd-doiriú]], [[Loch Arbhach]], [[Loch an tSéideáin]], [[Loch an Tóraic]], [[Loch Eachros Beag]], [[Loch Bhaile Uí Chuirc]], [[Loch Bhaile na hInse]], [[Loch Beara]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Droim Dhá Thiar)]], [[Loch Bhéal Trá]], [[Loch Buinne]], [[Loch Charraig an Droichid]] # [[Carraig an Phoirt]] #* [[Loch Bhaile Choille Fóir]], [[Loch Bhaile na hUamha]], [[Loch Oileán Uí Eadhna]] # [[Loch Conbhuí]] #* [[Loch Chrathaí]], [[Loch Raithin]], [[Loch Collán]], [[Loch Choileáin Uí Shíoda]], [[Loch Cútra]], [[An Loch Uachtair]], [[Loch Dhoire an Chláir]], [[Loch Dúlocha]], [[Loch an Chlocháin Léith]] # [[Loch Ghleann Mhac Muirinn]] #* [[Loch Gabhlach]], [[Loch Iascaí]] # [[Loch Eirid]] #* [[Loch Fí]], [[Loch Fearna]], [[Loch na Foirnéise]] # [[Loch Guth Ard Deas]] #* [[Loch Gartáin]], [[Loch an Ghleanna Bhig]], [[Loch an Ghleanna Mhóir]] # [[Loch Ghleann Éada]] #* [[Loch Ghleann an Chairthe]], [[Loch Ghleann Dá Loch]], [[Loch Eidhneach]], [[Loch Inse Chrónáin]], [[Loch Inse Uí Chuinn]], [[Loch Inis Cara]] (taiscumar), [[Loch Oileán Éadaí]] # [[Loch Cheis Charraigín]] #* [[Loch Chill Ghlais]], [[Loch Choill an Iúir]] # [[Loch Cinnéile]] #* [[Loch Chionn Droma]], [[Loch na Coille Móire]], [[Loch Leitir Creamha Rua]], [[Loch an Chrainn Chrín]] # [[Loch Mac nÉan Uachtair]] #* [[Loch Marbh]], [[Loch Mháimín]], [[Loch Míle]], [[Loch Míolach]], [[Loch Moirne]], [[Loch Mhuiceanach]], [[Loch Mucnú]], [[Loch na Cuinge Uachtarach]] # [[Loch Uí Fhloinn]] #* [[Loch Riach]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Maothail)]], [[Loch an Rois]] # [[Loch an Scoir]] #* [[Loch Sindile]] # [[Loch Eoin]] #* [[Loch Sáile]], [[Loch Theach an Teampla]] # [[Turlach Ráth Asáin]] == Loch Eoin == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} {{sfn|EPA|2006|p=13}}{{sfn|anglingireland}} Is loch [[fionnuisce]] é ''' Loch Eoin'''<ref name=logainm /> suite i ndeisceart {{h|Contae Liatroma}}.<ref name=Joyce1900 /> Is cuid d'[[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]] é. '' The ecology of Loch Eoin, and the [[River Shannon|Shannon]]-system, is threatened by pollution and [[invasive species]] such as [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]].{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}}{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=16}} == Tíreolaíocht '' Loch Eoin is a shallow freshwater lake {{convert|4|km|1}} west of [[Ballinamore]],<ref name=anglingireland /> covering a surface area somewhere between {{convert|1.46|km2|1|abbr=on}}<ref name=EPA2006 />{{rp|13}} and {{convert|1.89|km2|1|abbr=on}}.<ref name=Haug2013 />{{rp|59}} An loch extends from Droichead an Bhaile Dhuibh Bridge in the north-east, before dividing into three broad reaches separated by narrow passes. The Doire Mhic Dhuibhín Pass connects the [[Shannon–Erne Waterway|Béal an Átha Mhóir canal]] and northern lake portion to the central John's lough, and the Mucros Pass connects the central lough to the southern lough.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|22}} The catchment area comprises Forestry (2%), pasture (55%), and other agriculture (43%), according to [[CORINE]] data.<ref name=EPA2006 />{{rp|32}} The bóthar [[R208]] follows the lakes northern boundary, crossing the [[Shannon–Erne Waterway|Ballinamore canal]] at Droichead an Bhaile Dhuibh. == Éiceolaíocht '' Fish present in John's Lough include "[[common roach|roach]]-[[common bream|bream]] hybrids", [[róiste]], [[péirse]], [[bran (iasc)|bran]] agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc).<ref name=anglingireland /> <ref name=Pedreschi2014 /> The water quality was reported to be satisfactory c. 2001-2003 with a [[Innéacs Staide Trófach|mesotrophic]].<ref name=Clenaghan2005 />{{refn|group=n|[[Trophic state index|Trophic states]] of "[[Trophic state index#Oligotrophic|Oligotrophic]]" and "[[Trophic state index#Mesotrophic|Mesotrophic]]" are desirable, but freshwater lakes rated '[[Trophic state index#Eutrophic|Eutrophic]]' or '[[Trophic state index#Eutrophic|Hypertrophic]]' indicates pollution.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=8}}|name=EPAunsatisfactory}} '' Repeated instances of significant illegal dumping and littering has been reported in recent years.<ref name=Observer2014 /><ref name=Observer2016 /> }} == Ancient lake dwellers [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|''Illustration of ([[crannóg]])]] {{See also|Prehistoric Ireland|Lough Scur|Drumaleague Lough}} '' Four ancient [[crannog]]s were reported at St. John's Lough.<ref name=Mulvany1852 /> The [[crannóg]]a were probably occupied during at least the [[13th century|13th]] or the early 14th century, and lands surrounding John's Lough were covered by woodland during the [[Middle Ages]].<ref name=Mulvany1852 /> == Oidhreacht === Museum artefacts The following archaeological artefacts were recovered at Saint John's Lough in the 19th century, c. 1843-1852, and now preserved at the [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] museum, or at the [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]: * Three silver coins of the reigns of [[Edward I]] or [[Edward II]], and [[Edward III]] found on a [[crannóg]].<ref name=Mulvany1852 />{{rp|lix}} * Bronze pin, and short bronze sword, found at Droichead an Bhaile Dhuibh.<ref name=Mulvany1852 />{{rp=|lix}} === Ancient church '' According to the [[Annála na gCeithre Máistrí]] an ancient church standing on the northern shore of Saint John's Lough (nearby where the Yellow River ["An Gheirgthigh"] enters the Loch Thuaim Luascáin was destroyed a bhliain 1244. :'' ACM 1244.6: They proceeded to Ath-na-Cuirre, on the River Geirctheach, but the flood had then overflowed its banks, and they were not able to cross the ford; so they pulled down the chapel-house of St. John the Baptist, which was on the margin of the ford, that they might place its materials across the river, that the army might pass over it. :'' Do-chóidhset co h-Ath na Cuirre forsin n-Geircthigh, & ro bhaoí an tuile tar bruachaibh di, & ní chaomhnacatar tocht tairse gur ro scaoilset teach Sepel Eóin Baiste do bhaoí ind imeal ind átha dia chur tarsan abhainn do dhol táirsi don t-sluagh. == Human settlements '' The primary [[human settlement]]s around St John's lough is [[Fenagh, County Leitrim|Fenagh]] village and [[Béal an Átha Móir]] town. == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Notes {{reflist | group=n}} <!-- ===Citations {{Reflist}} ===Primary sources {{refbegin}} * {{cite report |title=Correspondence relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John }} }} {{refend}} ===Secondary sources {{refbegin}} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy |volume= (1850–1853)|pages= xxxi–lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite web |title=Coarse Angling Ballinamore |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-ballinamore/49853 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf }} }} {{refend}} ==External links {{refbegin}} *{{cite web |title=Ballinamore, The Fisheries |url=http://fishinginireland.info/coarse/north/leitrim/ballinamore.htm |author=Inland Fisheries Ireland }} {{refend}} --> == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Digitized 2006 from original in Harvard University }}</ref> <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/1411402.aspx | work = logainm.ie | teideal = Loch Marbh}}</ref> <ref name=anglingireland>{{lua idirlín | teideal= St. Johns and Kiltybardan Loughs | url= http://www.fishinginireland.info/pike/north/stjohns.htm | work = anglingireland | foilsitheoir= Inland Fisheries Ireland | dátarochtana = 4ú Feabhra 2017}}</ref> <ref name=EPA2006>{{lua idirlín | url = https://www.epa.ie/publications/research/water/Final-Report-(2000-FS1-M1).pdf#page=19 | teideal = A Reference Based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes | bliain = 2006 | work = EPA | publisher= [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)]] | dátarochtana = 8ú Lúnasa 2015}}</ref> <ref name=Joyce1900>{{lua idirlín | teideal = Leitrim | url = http://www.libraryireland.com/Atlas/Leitrim.php | work = Atlas and Cyclopedia of Ireland | bliain = 1900 | foilsitheoir = libraryireland.com 2005–2015 | ainm = P. W. | sloinne = Joyce}}</ref> <ref name=townlands>{{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/kiltubbrid/rossy/ | work = townlands.ie | teideal = Rosaigh (baile fearainn), Contae Liatroma}}</ref> <ref name=Haug2013>{{cite book | title = Gazetteer of Ireland | volume = Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | edition = Third | year = 2013 | first = Per Ivar | last = Haug | url = http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd }}</ref> <ref name=Mulvany1852>{{cite report | title = Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works | first1 = W. T. | last1 = Mulvany | first2 = William | last2 = Fraser | first3 = Samuel | last3 = Roberts | first4 = Thomas J. | last4 = Mulvany | first5 = John | last5 = O'Flaherty | journal = Proceedings of the Royal Irish Academyn | volume = 5 (1850 - 1853) | pages = xxxi–lxvi | publisher = Acadamh Ríoga na hÉireann | jstor = 20489812 | year = 1852}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 |s2cid=13486116 |doi-access=free }}</ref> <ref name=Observer2014>{{cite news | teideal = Illegal Dumping at St. John's Lake | dáta = 15ú Nollaig 2014 | work = Leitrim Observer | bliain = 2014 | url = http://www.leitrimobserver.ie/news/local-news/119941/Illegal-Dumping-at-St--John.html}}</ref> <ref name=Observer2016>{{cite news | teideal = Shameful act of illegal dumping at St. John's Lake, Ballinamore | dáta = 13ú Feabhra 2016 | work = Leitrim Observer | bliain = 2016 | url = http://www.leitrimobserver.ie/news/local-news/202599/Shameful-act-of-illegal-dumping-at.html}}</ref }} {{DEFAULTSORT:Eoin, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Statutory history == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> == Lochanna Chill Airne == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} '' The ''' Lochanna Chill Airne ''' are a scenic attraction located in [[Páirc Náisiúnta Chill Airne]] near [[Cill Airne]], [[Contae Chiarraí]]]. They consist of three lakes: [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]] agus [[An Loch Uachtarach]].<ref name=readersnatural /> == Surroundings '' The lakes sit in a low valley some {{Convert|20|m|abbr=on}} above [[sea level]].<ref name="readersnatural" /> They are surrounded by the rugged slopes of [[Na Cruacha Dubha]]. Notable mountains in the range include [[Corrán Tuathail]], which, at {{convert|1,038|m}} is Ireland's highest mountain, [[An Sliabh Corcra]], at {{convert|832|m}}, [[An Mhangarta]], at {{convert|843|m}}, and [[Sliabh Torc]], at {{convert|535|m}}.{{fact|date=May 2021}} '' The [[N71]] from Killarney to [[an Neidín]] passes a viewpoint called [[Ladies View]] which offers a view of the lakes and valleys. On the occasion of [[Victoria na Ríochta Aontaithe]] visit in 1861, the point was apparently chosen by the queen's [[Lady-in-waiting|ladies-in-waiting]] as the finest in the land; hence the name.<ref name=":0" /> == Loch Léin {{príomhalt|Loch Léin}} [[Íomhá:Lough Leane (pixinn.net).jpg|thumb|Loch Léin]] '' Loch Léin<ref name=Lakes />is the largest and northernmost of the three lakes, approximately {{convert|19|km2|acre}} in size.<ref name=park2 /> It is also the largest body of fresh water in the region.<ref name=Living /> The [[An Leamhain]] drains Lough Leane to the north-west towards [[Cill Orglan]] and into [[Bá an Daingin]]. '' Leane is dotted with small forested islands, including [[Inis Faithlinn]], which holds the remains of the ruined Innisfallen Abbey.<ref name="readersnatural" /> On the eastern edge of the lake, [[Oileán an Rois]], more properly a peninsula, was the site of some of the earliest [[Chalcolithic|Copper Age]] metalwork in [[réamhstair na hÉireann]].<ref name=Brad146 /> [[Caisleán an Rois]], a 15th-century [[Daingean]], sits on the eastern shore of the lake, north of the Ross Island peninsula. == Muckross Lake {{príomhalt|Loch Mhucrois}} [[Íomhá:Muckross Lake - geograph.org.uk - 260386.jpg|thumb|'' Muckross Lake viewed from Brickeen Bridge]] '' Also known as Middle Lake or Torc Lake, Muckross is just south of Lough Lean.<ref name=ballantyne /> The two are separated by a small peninsula, crossed by a stone arched bridge called Brickeen Bridge.<ref name="readersnatural" /> It is Ireland's deepest lake, reaching to {{convert|75|m|ft}} in parts.<ref name=foran /> A paved [[fánaíocht]] trail of approximately {{convert|10|km|mi|abbr=on}} circles the lake.<ref name=":0" /> == Upper Lake {{príomhalt|An Loch Uachtarach}} [[Íomhá:Killarney Upper Lake.jpg|thumb|An Loch Uachtarach]] '' The Upper Lake is the smallest of the three lakes, and the southernmost. It is separated from the others by a winding channel some {{convert|4|km|mi|abbr=on}} long.<ref name="readersnatural" /> == Béaloideas '' According to folklore, the lakes were the haunt of Kate Kearney, who is said to have sought there O'Donaghue, an enchanted chieftain, and to have died in madness. Kearney is the subject of [[Letitia Elizabeth Landon]]'s poetical illustration to a view of {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832/The Upper Lake of Killarney, Ireland|The Upper Lake of Killarney]]}} by [[William Henry Bartlett]],<ref name=landon /> and in a further Landon poem, {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840/Kate is Craz’d|Kate is Craz'd]]}}, which accompanies a picture by [[Joseph John Jenkins]].<ref name=anLandon2 /> '' This Kate Kearney should not be confused with the lady who provided refreshment at what is now Kate Kearney's Cottage at the [[Dún Lóich]]. == Gailearaí [[Íomhá:Ross Castle across the Lakes of Killarney.JPG|thumb|thumb|'' Ross Castle visible across Lough Leane]] [[Íomhá:Killarney lake.jpg|thumb|'' Brickeen Bridge, where Lough Leane and Muckross Lake meet]] [[Íomhá:Lakes of Killarney.JPG|thumb|'' The lakes as viewed from Ladies View]] [[Íomhá:DV405 no.243 Map of the Lakes of Killarney.png|thumb|'' Hand-drawn map of the Lakes by French artist [[Alphonse Dousseau]], between 1830 and 1869]] [[Íomhá:"Lake surrounded by mountains in an unknown location" (is lakes of Killarney) (26040083492).jpg|thumb|'' Photograph of Upper Lake published by [[Fergus O'Connor (publisher)|Fergus O'Connor]] circa 1920 with commotion in bottom right]] == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Naisc sheachtracha * [http://www.killarneynationalpark.ie/ Killarney National Park] * [http://catalogue.nli.ie/Search/Results?lookfor=lakes+of+killarney&type=AllFields&submit=FIND National Library of Ireland archives for the lakes] * [http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm Ross Island] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204054931/http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm |date=4 February 2012 }} == Tagairtí {{reflist|refs = <ref name="readersnatural">{{Cite book|title=Natural Wonders of the World|publisher=Reader's Digest Association, Inc|year=1980|isbn=0-89577-087-3|editor-last=Scheffel|editor-first=Richard L.|location=United States of America|pages=204–205|editor-last2=Wernet|editor-first2=Susan J.}}</ref> <ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=YsjlBwAAQBAJ&q=muckross+lake&pg=PT406|title=The Rough Guide to Ireland|last=Guides|first=Rough|date=2015-06-09|publisher=Penguin|isbn=9780241236222|language=en}}</ref> <ref name=Lakes>{{cite web|url=http://homepage.eircom.net/%7Eknp/lakes/index.htm |title=The Lakes |last=Dúchas |author-link=Dúchas |access-date=2007-07-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070615233331/http://homepage.eircom.net/~knp/lakes/index.htm |archive-date=2007-06-15 |url-status=dead }}</ref> <ref name=park2>{{Cite web|url=http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm |title=Official Killarney National Park Website |date=2007-02-07 |access-date=2017-03-24 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20070207105247/http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm#abb |archive-date=2007-02-07 }}</ref> <ref name=Living>{{cite web|url=http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|title=Living with Nature: The Designation of Nature Conservation Sites in Ireland|last=The Department of the Environment and Local Government|access-date=2007-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927035707/http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|archive-date=2007-09-27|url-status=dead}}</ref> <ref name="Brad146">p142-146, Richard Bradley ''The prehistory of Britain and Ireland,'' Cambridge University Press, 2007, {{ISBN|0-521-84811-3}}</ref> <ref name=ballantyne>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=jgMoAAAAYAAJ&q=muckross+lake&pg=PA37|title=The Lakes of Killarney|last=Ballantyne|first=Robert Michael|date=1865-01-01|publisher=T. Nelson|language=en}}</ref> <ref name=foran>{{Cite web|url=http://www.gleannfia.com/lakes.htm|title=Killarney Lakes|last=Enterprise|first=Foran|website=www.gleannfia.com|access-date=2017-03-24}}</ref> <ref name=landon>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP64|section=picture|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP66|section=poetical illustration|page=17|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> <ref name=anLandon2>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA6|section=poetical illustration|page=10|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA9|section=picture|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Cill Airne, Lochanna}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Chiarraí]] 552rzdlflvyjxi24m6ik8lkkxjwr3bi 1272228 1272227 2025-06-30T08:29:21Z Marcas.oduinn 33120 /* Loch Eoin */ 1272228 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch] * Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] == Lochanna == # [[Lochanna Chill Airne]] #* [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]], [[An Loch Uachtarach]], [[Loch an Chuais]], [[Loch an Leaca Mór]], [[Loch an Leamhnachta]], [[Locha Lua]], [[Loch an Easaird]], [[Loch an Eanaigh Mhóir]], [[Loch an Iúir (loch)|Loch an Iúir]], ''[[Ardderry Lough]]''=[[ Loch na nArd-doiriú]], [[Loch Arbhach]], [[Loch an tSéideáin]], [[Loch an Tóraic]], [[Loch Eachros Beag]], [[Loch Bhaile Uí Chuirc]], [[Loch Bhaile na hInse]], [[Loch Beara]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Droim Dhá Thiar)]], [[Loch Bhéal Trá]], [[Loch Buinne]], [[Loch Charraig an Droichid]] # [[Carraig an Phoirt]] #* [[Loch Bhaile Choille Fóir]], [[Loch Bhaile na hUamha]], [[Loch Oileán Uí Eadhna]] # [[Loch Conbhuí]] #* [[Loch Chrathaí]], [[Loch Raithin]], [[Loch Collán]], [[Loch Choileáin Uí Shíoda]], [[Loch Cútra]], [[An Loch Uachtair]], [[Loch Dhoire an Chláir]], [[Loch Dúlocha]], [[Loch an Chlocháin Léith]] # [[Loch Ghleann Mhac Muirinn]] #* [[Loch Gabhlach]], [[Loch Iascaí]] # [[Loch Eirid]] #* [[Loch Fí]], [[Loch Fearna]], [[Loch na Foirnéise]] # [[Loch Guth Ard Deas]] #* [[Loch Gartáin]], [[Loch an Ghleanna Bhig]], [[Loch an Ghleanna Mhóir]] # [[Loch Ghleann Éada]] #* [[Loch Ghleann an Chairthe]], [[Loch Ghleann Dá Loch]], [[Loch Eidhneach]], [[Loch Inse Chrónáin]], [[Loch Inse Uí Chuinn]], [[Loch Inis Cara]] (taiscumar), [[Loch Oileán Éadaí]] # [[Loch Cheis Charraigín]] #* [[Loch Chill Ghlais]], [[Loch Choill an Iúir]] # [[Loch Cinnéile]] #* [[Loch Chionn Droma]], [[Loch na Coille Móire]], [[Loch Leitir Creamha Rua]], [[Loch an Chrainn Chrín]] # [[Loch Mac nÉan Uachtair]] #* [[Loch Marbh]], [[Loch Mháimín]], [[Loch Míle]], [[Loch Míolach]], [[Loch Moirne]], [[Loch Mhuiceanach]], [[Loch Mucnú]], [[Loch na Cuinge Uachtarach]] # [[Loch Uí Fhloinn]] #* [[Loch Riach]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Maothail)]], [[Loch an Rois]] # [[Loch an Scoir]] #* [[Loch Sindile]] # [[Loch Eoin]] #* [[Loch Sáile]], [[Loch Theach an Teampla]] # [[Turlach Ráth Asáin]] == Loch Eoin == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} {{sfn|EPA|2006|p=13}}{{sfn|anglingireland}} Is loch [[fionnuisce]] é ''' Loch Eoin'''<ref name=logainm /> suite i ndeisceart {{h|Contae Liatroma}}.<ref name=Joyce1900 /> Is cuid d'[[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]] é. '' The ecology of Loch Eoin, and the [[River Shannon|Shannon]]-system, is threatened by pollution and [[invasive species]] such as [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]].{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}}{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=16}} == Tíreolaíocht '' Loch Eoin is a shallow freshwater lake {{convert|4|km|1}} west of [[Ballinamore]],<ref name=anglingireland /> covering a surface area somewhere between {{convert|1.46|km2|1|abbr=on}}<ref name=EPA2006 />{{rp|13}} and {{convert|1.89|km2|1|abbr=on}}.<ref name=Haug2013 />{{rp|59}} An loch '' extends from Droichead an Bhaile Dhuibh Bridge in the north-east, before dividing into three broad reaches separated by narrow passes. The Doire Mhic Dhuibhín Pass connects the [[Shannon–Erne Waterway|Béal an Átha Mhóir canal]] and northern lake portion to the central John's lough, and the Mucros Pass connects the central lough to the southern lough.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|22}} The catchment area comprises Forestry (2%), pasture (55%), and other agriculture (43%), according to [[CORINE]] data.<ref name=EPA2006 />{{rp|32}} The bóthar [[R208]] follows the lakes northern boundary, crossing the [[Shannon–Erne Waterway|Ballinamore canal]] at Droichead an Bhaile Dhuibh. == Éiceolaíocht '' Fish present in John's Lough include "[[common roach|roach]]-[[common bream|bream]] hybrids", [[róiste]], [[péirse]], [[bran (iasc)|bran]] agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc).<ref name=anglingireland /> <ref name=Pedreschi2014 /> The water quality was reported to be satisfactory c. 2001-2003 with a [[Innéacs Staide Trófach|mesotrophic]].<ref name=Clenaghan2005 />{{refn|group=n|[[Trophic state index|Trophic states]] of "[[Trophic state index#Oligotrophic|Oligotrophic]]" and "[[Trophic state index#Mesotrophic|Mesotrophic]]" are desirable, but freshwater lakes rated '[[Trophic state index#Eutrophic|Eutrophic]]' or '[[Trophic state index#Eutrophic|Hypertrophic]]' indicates pollution.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=8}}|name=EPAunsatisfactory}} '' Repeated instances of significant illegal dumping and littering has been reported in recent years.<ref name=Observer2014 /><ref name=Observer2016 /> }} == Ancient lake dwellers [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|''Illustration of ([[crannóg]])]] [[Loch Dhroim Dhá Liag]] '' Four ancient [[crannog]]s were reported at St. John's Lough.<ref name=Mulvany1852 /> The [[crannóg]]a were probably occupied during at least the [[13th century|13th]] or the early 14th century, and lands surrounding John's Lough were covered by woodland during the [[Middle Ages]].<ref name=Mulvany1852 /> == Oidhreacht === Museum artefacts '' The following archaeological artefacts were recovered at Saint John's Lough in the 19th century, c. 1843-1852, and now preserved at the [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] museum, or at the [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]: * '' Three silver coins of the reigns of [[Edward I]] or [[Edward II]], and [[Edward III]] found on a [[crannóg]].<ref name=Mulvany1852 />{{rp|lix}} * '' A bronze pin, and a short bronze sword, found at Droichead an Bhaile Dhuibh.<ref name=Mulvany1852 />{{rp=|lix}} === Ancient church '' According to the [[Annála na gCeithre Máistrí]] an ancient church standing on the northern shore of Saint John's Lough (nearby where the Yellow River ["An Gheirgthigh"] enters the Loch Thuaim Luascáin was destroyed a bhliain 1244. :'' ACM 1244.6: They proceeded to Ath-na-Cuirre, on the River Geirctheach, but the flood had then overflowed its banks, and they were not able to cross the ford; so they pulled down the chapel-house of St. John the Baptist, which was on the margin of the ford, that they might place its materials across the river, that the army might pass over it. :'' Do-chóidhset co h-Ath na Cuirre forsin n-Geircthigh, & ro bhaoí an tuile tar bruachaibh di, & ní chaomhnacatar tocht tairse gur ro scaoilset teach Sepel Eóin Baiste do bhaoí ind imeal ind átha dia chur tarsan abhainn do dhol táirsi don t-sluagh. == Human settlements '' The primary [[human settlement]]s around St John's lough is [[Fenagh, County Leitrim|Fenagh]] village and [[Béal an Átha Móir]] town. == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Notes {{reflist | group=n}} <!-- ===Citations {{Reflist}} ===Primary sources {{refbegin}} * {{cite report |title=Correspondence relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John }} }} {{refend}} ===Secondary sources {{refbegin}} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy |volume= (1850–1853)|pages= xxxi–lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite web |title=Coarse Angling Ballinamore |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-ballinamore/49853 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf }} }} {{refend}} ==External links {{refbegin}} *{{cite web |title=Ballinamore, The Fisheries |url=http://fishinginireland.info/coarse/north/leitrim/ballinamore.htm |author=Inland Fisheries Ireland }} {{refend}} --> == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Digitized 2006 from original in Harvard University }}</ref> <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/1411402.aspx | work = logainm.ie | teideal = Loch Marbh}}</ref> <ref name=anglingireland>{{lua idirlín | teideal= St. Johns and Kiltybardan Loughs | url= http://www.fishinginireland.info/pike/north/stjohns.htm | work = anglingireland | foilsitheoir= Inland Fisheries Ireland | dátarochtana = 4ú Feabhra 2017}}</ref> <ref name=EPA2006>{{lua idirlín | url = https://www.epa.ie/publications/research/water/Final-Report-(2000-FS1-M1).pdf#page=19 | teideal = A Reference Based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes | bliain = 2006 | work = EPA | publisher= [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)]] | dátarochtana = 8ú Lúnasa 2015}}</ref> <ref name=Joyce1900>{{lua idirlín | teideal = Leitrim | url = http://www.libraryireland.com/Atlas/Leitrim.php | work = Atlas and Cyclopedia of Ireland | bliain = 1900 | foilsitheoir = libraryireland.com 2005–2015 | ainm = P. W. | sloinne = Joyce}}</ref> <ref name=townlands>{{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/kiltubbrid/rossy/ | work = townlands.ie | teideal = Rosaigh (baile fearainn), Contae Liatroma}}</ref> <ref name=Haug2013>{{cite book | title = Gazetteer of Ireland | volume = Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | edition = Third | year = 2013 | first = Per Ivar | last = Haug | url = http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd }}</ref> <ref name=Mulvany1852>{{cite report | title = Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works | first1 = W. T. | last1 = Mulvany | first2 = William | last2 = Fraser | first3 = Samuel | last3 = Roberts | first4 = Thomas J. | last4 = Mulvany | first5 = John | last5 = O'Flaherty | journal = Proceedings of the Royal Irish Academyn | volume = 5 (1850 - 1853) | pages = xxxi–lxvi | publisher = Acadamh Ríoga na hÉireann | jstor = 20489812 | year = 1852}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 |s2cid=13486116 |doi-access=free }}</ref> <ref name=Observer2014>{{cite news | teideal = Illegal Dumping at St. John's Lake | dáta = 15ú Nollaig 2014 | work = Leitrim Observer | bliain = 2014 | url = http://www.leitrimobserver.ie/news/local-news/119941/Illegal-Dumping-at-St--John.html}}</ref> <ref name=Observer2016>{{cite news | teideal = Shameful act of illegal dumping at St. John's Lake, Ballinamore | dáta = 13ú Feabhra 2016 | work = Leitrim Observer | bliain = 2016 | url = http://www.leitrimobserver.ie/news/local-news/202599/Shameful-act-of-illegal-dumping-at.html}}</ref }} {{DEFAULTSORT:Eoin, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Statutory history == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> == Lochanna Chill Airne == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} '' The ''' Lochanna Chill Airne ''' are a scenic attraction located in [[Páirc Náisiúnta Chill Airne]] near [[Cill Airne]], [[Contae Chiarraí]]]. They consist of three lakes: [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]] agus [[An Loch Uachtarach]].<ref name=readersnatural /> == Surroundings '' The lakes sit in a low valley some {{Convert|20|m|abbr=on}} above [[sea level]].<ref name="readersnatural" /> They are surrounded by the rugged slopes of [[Na Cruacha Dubha]]. Notable mountains in the range include [[Corrán Tuathail]], which, at {{convert|1,038|m}} is Ireland's highest mountain, [[An Sliabh Corcra]], at {{convert|832|m}}, [[An Mhangarta]], at {{convert|843|m}}, and [[Sliabh Torc]], at {{convert|535|m}}.{{fact|date=May 2021}} '' The [[N71]] from Killarney to [[an Neidín]] passes a viewpoint called [[Ladies View]] which offers a view of the lakes and valleys. On the occasion of [[Victoria na Ríochta Aontaithe]] visit in 1861, the point was apparently chosen by the queen's [[Lady-in-waiting|ladies-in-waiting]] as the finest in the land; hence the name.<ref name=":0" /> == Loch Léin {{príomhalt|Loch Léin}} [[Íomhá:Lough Leane (pixinn.net).jpg|thumb|Loch Léin]] '' Loch Léin<ref name=Lakes />is the largest and northernmost of the three lakes, approximately {{convert|19|km2|acre}} in size.<ref name=park2 /> It is also the largest body of fresh water in the region.<ref name=Living /> The [[An Leamhain]] drains Lough Leane to the north-west towards [[Cill Orglan]] and into [[Bá an Daingin]]. '' Leane is dotted with small forested islands, including [[Inis Faithlinn]], which holds the remains of the ruined Innisfallen Abbey.<ref name="readersnatural" /> On the eastern edge of the lake, [[Oileán an Rois]], more properly a peninsula, was the site of some of the earliest [[Chalcolithic|Copper Age]] metalwork in [[réamhstair na hÉireann]].<ref name=Brad146 /> [[Caisleán an Rois]], a 15th-century [[Daingean]], sits on the eastern shore of the lake, north of the Ross Island peninsula. == Muckross Lake {{príomhalt|Loch Mhucrois}} [[Íomhá:Muckross Lake - geograph.org.uk - 260386.jpg|thumb|'' Muckross Lake viewed from Brickeen Bridge]] '' Also known as Middle Lake or Torc Lake, Muckross is just south of Lough Lean.<ref name=ballantyne /> The two are separated by a small peninsula, crossed by a stone arched bridge called Brickeen Bridge.<ref name="readersnatural" /> It is Ireland's deepest lake, reaching to {{convert|75|m|ft}} in parts.<ref name=foran /> A paved [[fánaíocht]] trail of approximately {{convert|10|km|mi|abbr=on}} circles the lake.<ref name=":0" /> == Upper Lake {{príomhalt|An Loch Uachtarach}} [[Íomhá:Killarney Upper Lake.jpg|thumb|An Loch Uachtarach]] '' The Upper Lake is the smallest of the three lakes, and the southernmost. It is separated from the others by a winding channel some {{convert|4|km|mi|abbr=on}} long.<ref name="readersnatural" /> == Béaloideas '' According to folklore, the lakes were the haunt of Kate Kearney, who is said to have sought there O'Donaghue, an enchanted chieftain, and to have died in madness. Kearney is the subject of [[Letitia Elizabeth Landon]]'s poetical illustration to a view of {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832/The Upper Lake of Killarney, Ireland|The Upper Lake of Killarney]]}} by [[William Henry Bartlett]],<ref name=landon /> and in a further Landon poem, {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840/Kate is Craz’d|Kate is Craz'd]]}}, which accompanies a picture by [[Joseph John Jenkins]].<ref name=anLandon2 /> '' This Kate Kearney should not be confused with the lady who provided refreshment at what is now Kate Kearney's Cottage at the [[Dún Lóich]]. == Gailearaí [[Íomhá:Ross Castle across the Lakes of Killarney.JPG|thumb|thumb|'' Ross Castle visible across Lough Leane]] [[Íomhá:Killarney lake.jpg|thumb|'' Brickeen Bridge, where Lough Leane and Muckross Lake meet]] [[Íomhá:Lakes of Killarney.JPG|thumb|'' The lakes as viewed from Ladies View]] [[Íomhá:DV405 no.243 Map of the Lakes of Killarney.png|thumb|'' Hand-drawn map of the Lakes by French artist [[Alphonse Dousseau]], between 1830 and 1869]] [[Íomhá:"Lake surrounded by mountains in an unknown location" (is lakes of Killarney) (26040083492).jpg|thumb|'' Photograph of Upper Lake published by [[Fergus O'Connor (publisher)|Fergus O'Connor]] circa 1920 with commotion in bottom right]] == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Naisc sheachtracha * [http://www.killarneynationalpark.ie/ Killarney National Park] * [http://catalogue.nli.ie/Search/Results?lookfor=lakes+of+killarney&type=AllFields&submit=FIND National Library of Ireland archives for the lakes] * [http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm Ross Island] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204054931/http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm |date=4 February 2012 }} == Tagairtí {{reflist|refs = <ref name="readersnatural">{{Cite book|title=Natural Wonders of the World|publisher=Reader's Digest Association, Inc|year=1980|isbn=0-89577-087-3|editor-last=Scheffel|editor-first=Richard L.|location=United States of America|pages=204–205|editor-last2=Wernet|editor-first2=Susan J.}}</ref> <ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=YsjlBwAAQBAJ&q=muckross+lake&pg=PT406|title=The Rough Guide to Ireland|last=Guides|first=Rough|date=2015-06-09|publisher=Penguin|isbn=9780241236222|language=en}}</ref> <ref name=Lakes>{{cite web|url=http://homepage.eircom.net/%7Eknp/lakes/index.htm |title=The Lakes |last=Dúchas |author-link=Dúchas |access-date=2007-07-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070615233331/http://homepage.eircom.net/~knp/lakes/index.htm |archive-date=2007-06-15 |url-status=dead }}</ref> <ref name=park2>{{Cite web|url=http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm |title=Official Killarney National Park Website |date=2007-02-07 |access-date=2017-03-24 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20070207105247/http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm#abb |archive-date=2007-02-07 }}</ref> <ref name=Living>{{cite web|url=http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|title=Living with Nature: The Designation of Nature Conservation Sites in Ireland|last=The Department of the Environment and Local Government|access-date=2007-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927035707/http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|archive-date=2007-09-27|url-status=dead}}</ref> <ref name="Brad146">p142-146, Richard Bradley ''The prehistory of Britain and Ireland,'' Cambridge University Press, 2007, {{ISBN|0-521-84811-3}}</ref> <ref name=ballantyne>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=jgMoAAAAYAAJ&q=muckross+lake&pg=PA37|title=The Lakes of Killarney|last=Ballantyne|first=Robert Michael|date=1865-01-01|publisher=T. Nelson|language=en}}</ref> <ref name=foran>{{Cite web|url=http://www.gleannfia.com/lakes.htm|title=Killarney Lakes|last=Enterprise|first=Foran|website=www.gleannfia.com|access-date=2017-03-24}}</ref> <ref name=landon>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP64|section=picture|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP66|section=poetical illustration|page=17|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> <ref name=anLandon2>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA6|section=poetical illustration|page=10|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA9|section=picture|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Cill Airne, Lochanna}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Chiarraí]] 3a80wkqwyf8cfgxzx4bqxkoxguqq3ts 1272232 1272228 2025-06-30T08:53:07Z Marcas.oduinn 33120 1272232 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch] * Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] == Lochanna == # [[Lochanna Chill Airne]] #* [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]], [[An Loch Uachtarach]], [[Loch an Chuais]], [[Loch an Leaca Mór]], [[Loch an Leamhnachta]], [[Locha Lua]], [[Loch an Easaird]], [[Loch an Eanaigh Mhóir]], [[Loch an Iúir (loch)|Loch an Iúir]], ''[[Ardderry Lough]]''=[[ Loch na nArd-doiriú]], [[Loch Arbhach]], [[Loch an tSéideáin]], [[Loch an Tóraic]], [[Loch Eachros Beag]], [[Loch Bhaile Uí Chuirc]], [[Loch Bhaile na hInse]], [[Loch Beara]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Droim Dhá Thiar)]], [[Loch Bhéal Trá]], [[Loch Buinne]], [[Loch Charraig an Droichid]] # [[Carraig an Phoirt]] #* [[Loch Bhaile Choille Fóir]], [[Loch Bhaile na hUamha]], [[Loch Oileán Uí Eadhna]] # [[Loch Conbhuí]] #* [[Loch Chrathaí]], [[Loch Raithin]], [[Loch Collán]], [[Loch Choileáin Uí Shíoda]], [[Loch Cútra]], [[An Loch Uachtair]], [[Loch Dhoire an Chláir]], [[Loch Dúlocha]], [[Loch an Chlocháin Léith]] # [[Loch Ghleann Mhac Muirinn]] #* [[Loch Gabhlach]], [[Loch Iascaí]] # [[Loch Eirid]] #* [[Loch Fí]], [[Loch Fearna]], [[Loch na Foirnéise]] # [[Loch Guth Ard Deas]] #* [[Loch Gartáin]], [[Loch an Ghleanna Bhig]], [[Loch an Ghleanna Mhóir]] # [[Loch Ghleann Éada]] #* [[Loch Ghleann an Chairthe]], [[Loch Ghleann Dá Loch]], [[Loch Eidhneach]], [[Loch Inse Chrónáin]], [[Loch Inse Uí Chuinn]], [[Loch Inis Cara]] (taiscumar), [[Loch Oileán Éadaí]] # [[Loch Cheis Charraigín]] #* [[Loch Chill Ghlais]], [[Loch Choill an Iúir]] # [[Loch Cinnéile]] #* [[Loch Chionn Droma]], [[Loch na Coille Móire]], [[Loch Leitir Creamha Rua]], [[Loch an Chrainn Chrín]] # [[Loch Mac nÉan Uachtair]] #* [[Loch Marbh]], [[Loch Mháimín]], [[Loch Míle]], [[Loch Míolach]], [[Loch Moirne]], [[Loch Mhuiceanach]], [[Loch Mucnú]], [[Loch na Cuinge Uachtarach]] # [[Loch Uí Fhloinn]] #* [[Loch Riach]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Maothail)]], [[Loch an Rois]] # [[Loch an Scoir]] #* [[Loch Sindile]] # [[Loch Eoin]] #* [[Loch Sáile]], [[Loch Theach an Teampla]] # [[Turlach Ráth Asáin]] == Loch Eoin == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} {{sfn|EPA|2006|p=13}}{{sfn|anglingireland}} Is loch [[fionnuisce]] é ''' Loch Eoin'''<ref name=logainm /> suite i ndeisceart {{h|Contae Liatroma}}.<ref name=Joyce1900 /> Is cuid d'[[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]] é. '' The ecology of Loch Eoin, and the [[River Shannon|Shannon]]-system, is threatened by pollution and [[invasive species]] such as [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]].{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}}{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=16}} == Tíreolaíocht '' Loch Eoin is a shallow freshwater lake {{convert|4|km|1}} west of [[Ballinamore]],<ref name=anglingireland /> covering a surface area somewhere between {{convert|1.46|km2|1|abbr=on}}<ref name=EPA2006 />{{rp|13}} and {{convert|1.89|km2|1|abbr=on}}.<ref name=Haug2013 />{{rp|59}} An loch '' extends from Droichead an Bhaile Dhuibh Bridge in the north-east, before dividing into three broad reaches separated by narrow passes. The Doire Mhic Dhuibhín Pass connects the [[Shannon–Erne Waterway|Béal an Átha Mhóir canal]] and northern lake portion to the central John's lough, and the Mucros Pass connects the central lough to the southern lough.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|22}} The catchment area comprises Forestry (2%), pasture (55%), and other agriculture (43%), according to [[CORINE]] data.<ref name=EPA2006 />{{rp|32}} The bóthar [[R208]] follows the lakes northern boundary, crossing the [[Shannon–Erne Waterway|Ballinamore canal]] at Droichead an Bhaile Dhuibh. == Stair an dúlra '' Fish present in John's Lough include, [[róiste]], [[péirse]], [[bran (iasc)|bran]] agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc).<ref name=anglingireland /> <ref name=Pedreschi2014 /> == Éiceolaíocht The water quality was reported to be satisfactory c. 2001-2003 with a [[Innéacs Staide Trófach|mesotrophic]].<ref name=Clenaghan2005 />{{refn|group=n|[[Trophic state index|Trophic states]] of "[[Trophic state index#Oligotrophic|Oligotrophic]]" and "[[Trophic state index#Mesotrophic|Mesotrophic]]" are desirable, but freshwater lakes rated '[[Trophic state index#Eutrophic|Eutrophic]]' or '[[Trophic state index#Eutrophic|Hypertrophic]]' indicates pollution.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|p=8}}|name=EPAunsatisfactory}} I gcoitinne, tá éiceolaíocht na n-uiscebhealaí i gContae Listings faoi bhagairt ag [[diúilicín riabhach]] agus speicis ionracha eile.<ref name=Pedreschi2014 /> '' Repeated instances of significant illegal dumping and littering has been reported in recent years.<ref name=Observer2014 /><ref name=Observer2016 /> }} == Ancient lake dwellers [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|''Illustration of ([[crannóg]])]] [[Loch Dhroim Dhá Liag]] '' Four ancient [[crannog]]s were reported at St. John's Lough.<ref name=Mulvany1852 /> The [[crannóg]]a were probably occupied during at least the [[13th century|13th]] or the early 14th century, and lands surrounding John's Lough were covered by woodland during the [[Middle Ages]].<ref name=Mulvany1852 /> == Oidhreacht === Museum artefacts '' The following archaeological artefacts were recovered at Saint John's Lough in the 19th century, c. 1843-1852, and now preserved at the [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] museum, or at the [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]: * '' Three silver coins of the reigns of [[Edward I]] or [[Edward II]], and [[Edward III]] found on a [[crannóg]].<ref name=Mulvany1852 />{{rp|lix}} * '' A bronze pin, and a short bronze sword, found at Droichead an Bhaile Dhuibh.<ref name=Mulvany1852 />{{rp=|lix}} === Ancient church '' According to the [[Annála na gCeithre Máistrí]] an ancient church standing on the northern shore of Saint John's Lough (nearby where the Yellow River ["An Gheirgthigh"] enters the Loch Thuaim Luascáin was destroyed a bhliain 1244. :'' ACM 1244.6: They proceeded to Ath-na-Cuirre, on the River Geirctheach, but the flood had then overflowed its banks, and they were not able to cross the ford; so they pulled down the chapel-house of St. John the Baptist, which was on the margin of the ford, that they might place its materials across the river, that the army might pass over it. :'' Do-chóidhset co h-Ath na Cuirre forsin n-Geircthigh, & ro bhaoí an tuile tar bruachaibh di, & ní chaomhnacatar tocht tairse gur ro scaoilset teach Sepel Eóin Baiste do bhaoí ind imeal ind átha dia chur tarsan abhainn do dhol táirsi don t-sluagh. == Human settlements '' The primary [[human settlement]]s around St John's lough is [[Fenagh, County Leitrim|Fenagh]] village and [[Béal an Átha Móir]] town. == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Notes {{reflist | group=n}} <!-- ===Citations {{Reflist}} ===Primary sources {{refbegin}} * {{cite report |title=Correspondence relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John }} }} {{refend}} ===Secondary sources {{refbegin}} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy |volume= (1850–1853)|pages= xxxi–lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite web |title=Coarse Angling Ballinamore |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-ballinamore/49853 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf }} }} {{refend}} ==External links {{refbegin}} *{{cite web |title=Ballinamore, The Fisheries |url=http://fishinginireland.info/coarse/north/leitrim/ballinamore.htm |author=Inland Fisheries Ireland }} {{refend}} --> == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Digitized 2006 from original in Harvard University }}</ref> <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/1411402.aspx | work = logainm.ie | teideal = Loch Marbh}}</ref> <ref name=anglingireland>{{lua idirlín | teideal= St. Johns and Kiltybardan Loughs | url= http://www.fishinginireland.info/pike/north/stjohns.htm | work = anglingireland | foilsitheoir= Inland Fisheries Ireland | dátarochtana = 4ú Feabhra 2017}}</ref> <ref name=EPA2006>{{lua idirlín | url = https://www.epa.ie/publications/research/water/Final-Report-(2000-FS1-M1).pdf#page=19 | teideal = A Reference Based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes | bliain = 2006 | work = EPA | publisher= [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)]] | dátarochtana = 8ú Lúnasa 2015}}</ref> <ref name=Joyce1900>{{lua idirlín | teideal = Leitrim | url = http://www.libraryireland.com/Atlas/Leitrim.php | work = Atlas and Cyclopedia of Ireland | bliain = 1900 | foilsitheoir = libraryireland.com 2005–2015 | ainm = P. W. | sloinne = Joyce}}</ref> <ref name=townlands>{{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/kiltubbrid/rossy/ | work = townlands.ie | teideal = Rosaigh (baile fearainn), Contae Liatroma}}</ref> <ref name=Haug2013>{{cite book | title = Gazetteer of Ireland | volume = Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | edition = Third | year = 2013 | first = Per Ivar | last = Haug | url = http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd }}</ref> <ref name=Mulvany1852>{{cite report | title = Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works | first1 = W. T. | last1 = Mulvany | first2 = William | last2 = Fraser | first3 = Samuel | last3 = Roberts | first4 = Thomas J. | last4 = Mulvany | first5 = John | last5 = O'Flaherty | journal = Proceedings of the Royal Irish Academyn | volume = 5 (1850 - 1853) | pages = xxxi–lxvi | publisher = Acadamh Ríoga na hÉireann | jstor = 20489812 | year = 1852}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 |s2cid=13486116 |doi-access=free }}</ref> <ref name=Observer2014>{{cite news | teideal = Illegal Dumping at St. John's Lake | dáta = 15ú Nollaig 2014 | work = Leitrim Observer | bliain = 2014 | url = http://www.leitrimobserver.ie/news/local-news/119941/Illegal-Dumping-at-St--John.html}}</ref> <ref name=Observer2016>{{cite news | teideal = Shameful act of illegal dumping at St. John's Lake, Ballinamore | dáta = 13ú Feabhra 2016 | work = Leitrim Observer | bliain = 2016 | url = http://www.leitrimobserver.ie/news/local-news/202599/Shameful-act-of-illegal-dumping-at.html}}</ref }} {{DEFAULTSORT:Eoin, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Statutory history == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> == Lochanna Chill Airne == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} '' The ''' Lochanna Chill Airne ''' are a scenic attraction located in [[Páirc Náisiúnta Chill Airne]] near [[Cill Airne]], [[Contae Chiarraí]]]. They consist of three lakes: [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]] agus [[An Loch Uachtarach]].<ref name=readersnatural /> == Surroundings '' The lakes sit in a low valley some {{Convert|20|m|abbr=on}} above [[sea level]].<ref name="readersnatural" /> They are surrounded by the rugged slopes of [[Na Cruacha Dubha]]. Notable mountains in the range include [[Corrán Tuathail]], which, at {{convert|1,038|m}} is Ireland's highest mountain, [[An Sliabh Corcra]], at {{convert|832|m}}, [[An Mhangarta]], at {{convert|843|m}}, and [[Sliabh Torc]], at {{convert|535|m}}.{{fact|date=May 2021}} '' The [[N71]] from Killarney to [[an Neidín]] passes a viewpoint called [[Ladies View]] which offers a view of the lakes and valleys. On the occasion of [[Victoria na Ríochta Aontaithe]] visit in 1861, the point was apparently chosen by the queen's [[Lady-in-waiting|ladies-in-waiting]] as the finest in the land; hence the name.<ref name=":0" /> == Loch Léin {{príomhalt|Loch Léin}} [[Íomhá:Lough Leane (pixinn.net).jpg|thumb|Loch Léin]] '' Loch Léin<ref name=Lakes />is the largest and northernmost of the three lakes, approximately {{convert|19|km2|acre}} in size.<ref name=park2 /> It is also the largest body of fresh water in the region.<ref name=Living /> The [[An Leamhain]] drains Lough Leane to the north-west towards [[Cill Orglan]] and into [[Bá an Daingin]]. '' Leane is dotted with small forested islands, including [[Inis Faithlinn]], which holds the remains of the ruined Innisfallen Abbey.<ref name="readersnatural" /> On the eastern edge of the lake, [[Oileán an Rois]], more properly a peninsula, was the site of some of the earliest [[Chalcolithic|Copper Age]] metalwork in [[réamhstair na hÉireann]].<ref name=Brad146 /> [[Caisleán an Rois]], a 15th-century [[Daingean]], sits on the eastern shore of the lake, north of the Ross Island peninsula. == Muckross Lake {{príomhalt|Loch Mhucrois}} [[Íomhá:Muckross Lake - geograph.org.uk - 260386.jpg|thumb|'' Muckross Lake viewed from Brickeen Bridge]] '' Also known as Middle Lake or Torc Lake, Muckross is just south of Lough Lean.<ref name=ballantyne /> The two are separated by a small peninsula, crossed by a stone arched bridge called Brickeen Bridge.<ref name="readersnatural" /> It is Ireland's deepest lake, reaching to {{convert|75|m|ft}} in parts.<ref name=foran /> A paved [[fánaíocht]] trail of approximately {{convert|10|km|mi|abbr=on}} circles the lake.<ref name=":0" /> == Upper Lake {{príomhalt|An Loch Uachtarach}} [[Íomhá:Killarney Upper Lake.jpg|thumb|An Loch Uachtarach]] '' The Upper Lake is the smallest of the three lakes, and the southernmost. It is separated from the others by a winding channel some {{convert|4|km|mi|abbr=on}} long.<ref name="readersnatural" /> == Béaloideas '' According to folklore, the lakes were the haunt of Kate Kearney, who is said to have sought there O'Donaghue, an enchanted chieftain, and to have died in madness. Kearney is the subject of [[Letitia Elizabeth Landon]]'s poetical illustration to a view of {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832/The Upper Lake of Killarney, Ireland|The Upper Lake of Killarney]]}} by [[William Henry Bartlett]],<ref name=landon /> and in a further Landon poem, {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840/Kate is Craz’d|Kate is Craz'd]]}}, which accompanies a picture by [[Joseph John Jenkins]].<ref name=anLandon2 /> '' This Kate Kearney should not be confused with the lady who provided refreshment at what is now Kate Kearney's Cottage at the [[Dún Lóich]]. == Gailearaí [[Íomhá:Ross Castle across the Lakes of Killarney.JPG|thumb|thumb|'' Ross Castle visible across Lough Leane]] [[Íomhá:Killarney lake.jpg|thumb|'' Brickeen Bridge, where Lough Leane and Muckross Lake meet]] [[Íomhá:Lakes of Killarney.JPG|thumb|'' The lakes as viewed from Ladies View]] [[Íomhá:DV405 no.243 Map of the Lakes of Killarney.png|thumb|'' Hand-drawn map of the Lakes by French artist [[Alphonse Dousseau]], between 1830 and 1869]] [[Íomhá:"Lake surrounded by mountains in an unknown location" (is lakes of Killarney) (26040083492).jpg|thumb|'' Photograph of Upper Lake published by [[Fergus O'Connor (publisher)|Fergus O'Connor]] circa 1920 with commotion in bottom right]] == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Naisc sheachtracha * [http://www.killarneynationalpark.ie/ Killarney National Park] * [http://catalogue.nli.ie/Search/Results?lookfor=lakes+of+killarney&type=AllFields&submit=FIND National Library of Ireland archives for the lakes] * [http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm Ross Island] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204054931/http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm |date=4 February 2012 }} == Tagairtí {{reflist|refs = <ref name="readersnatural">{{Cite book|title=Natural Wonders of the World|publisher=Reader's Digest Association, Inc|year=1980|isbn=0-89577-087-3|editor-last=Scheffel|editor-first=Richard L.|location=United States of America|pages=204–205|editor-last2=Wernet|editor-first2=Susan J.}}</ref> <ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=YsjlBwAAQBAJ&q=muckross+lake&pg=PT406|title=The Rough Guide to Ireland|last=Guides|first=Rough|date=2015-06-09|publisher=Penguin|isbn=9780241236222|language=en}}</ref> <ref name=Lakes>{{cite web|url=http://homepage.eircom.net/%7Eknp/lakes/index.htm |title=The Lakes |last=Dúchas |author-link=Dúchas |access-date=2007-07-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070615233331/http://homepage.eircom.net/~knp/lakes/index.htm |archive-date=2007-06-15 |url-status=dead }}</ref> <ref name=park2>{{Cite web|url=http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm |title=Official Killarney National Park Website |date=2007-02-07 |access-date=2017-03-24 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20070207105247/http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm#abb |archive-date=2007-02-07 }}</ref> <ref name=Living>{{cite web|url=http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|title=Living with Nature: The Designation of Nature Conservation Sites in Ireland|last=The Department of the Environment and Local Government|access-date=2007-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927035707/http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|archive-date=2007-09-27|url-status=dead}}</ref> <ref name="Brad146">p142-146, Richard Bradley ''The prehistory of Britain and Ireland,'' Cambridge University Press, 2007, {{ISBN|0-521-84811-3}}</ref> <ref name=ballantyne>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=jgMoAAAAYAAJ&q=muckross+lake&pg=PA37|title=The Lakes of Killarney|last=Ballantyne|first=Robert Michael|date=1865-01-01|publisher=T. Nelson|language=en}}</ref> <ref name=foran>{{Cite web|url=http://www.gleannfia.com/lakes.htm|title=Killarney Lakes|last=Enterprise|first=Foran|website=www.gleannfia.com|access-date=2017-03-24}}</ref> <ref name=landon>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP64|section=picture|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP66|section=poetical illustration|page=17|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> <ref name=anLandon2>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA6|section=poetical illustration|page=10|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA9|section=picture|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Cill Airne, Lochanna}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Chiarraí]] lonls13lb3p00l06szml56fk98sjxxo 1272261 1272232 2025-06-30T11:57:08Z Marcas.oduinn 33120 /* Loch Eoin */ 1272261 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch] * Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] == Lochanna == # [[Lochanna Chill Airne]] #* [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]], [[An Loch Uachtarach]], [[Loch an Chuais]], [[Loch an Leaca Mór]], [[Loch an Leamhnachta]], [[Locha Lua]], [[Loch an Easaird]], [[Loch an Eanaigh Mhóir]], [[Loch an Iúir (loch)|Loch an Iúir]], ''[[Ardderry Lough]]''=[[ Loch na nArd-doiriú]], [[Loch Arbhach]], [[Loch an tSéideáin]], [[Loch an Tóraic]], [[Loch Eachros Beag]], [[Loch Bhaile Uí Chuirc]], [[Loch Bhaile na hInse]], [[Loch Beara]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Droim Dhá Thiar)]], [[Loch Bhéal Trá]], [[Loch Buinne]], [[Loch Charraig an Droichid]] # [[Carraig an Phoirt]] #* [[Loch Bhaile Choille Fóir]], [[Loch Bhaile na hUamha]], [[Loch Oileán Uí Eadhna]] # [[Loch Conbhuí]] #* [[Loch Chrathaí]], [[Loch Raithin]], [[Loch Collán]], [[Loch Choileáin Uí Shíoda]], [[Loch Cútra]], [[An Loch Uachtair]], [[Loch Dhoire an Chláir]], [[Loch Dúlocha]], [[Loch an Chlocháin Léith]] # [[Loch Ghleann Mhac Muirinn]] #* [[Loch Gabhlach]], [[Loch Iascaí]] # [[Loch Eirid]] #* [[Loch Fí]], [[Loch Fearna]], [[Loch na Foirnéise]] # [[Loch Guth Ard Deas]] #* [[Loch Gartáin]], [[Loch an Ghleanna Bhig]], [[Loch an Ghleanna Mhóir]] # [[Loch Ghleann Éada]] #* [[Loch Ghleann an Chairthe]], [[Loch Ghleann Dá Loch]], [[Loch Eidhneach]], [[Loch Inse Chrónáin]], [[Loch Inse Uí Chuinn]], [[Loch Inis Cara]] (taiscumar), [[Loch Oileán Éadaí]] # [[Loch Cheis Charraigín]] #* [[Loch Chill Ghlais]], [[Loch Choill an Iúir]] # [[Loch Cinnéile]] #* [[Loch Chionn Droma]], [[Loch na Coille Móire]], [[Loch Leitir Creamha Rua]], [[Loch an Chrainn Chrín]] # [[Loch Mac nÉan Uachtair]] #* [[Loch Marbh]], [[Loch Mháimín]], [[Loch Míle]], [[Loch Míolach]], [[Loch Moirne]], [[Loch Mhuiceanach]], [[Loch Mucnú]], [[Loch na Cuinge Uachtarach]] # [[Loch Uí Fhloinn]] #* [[Loch Riach]], [[Claonloch, Contae Liatroma (Maothail)]], [[Loch an Rois]] # [[Loch an Scoir]] #* [[Loch Sindile]] # [[Loch Eoin]] #* [[Loch Sáile]], [[Loch Theach an Teampla]] # [[Turlach Ráth Asáin]] == Loch Eoin == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} {{sfn|EPA|2006|p=13}}{{sfn|anglingireland}} Is loch [[fionnuisce]] é ''' Loch Eoin'''<ref name=logainm /> suite i ndeisceart {{h|Contae Liatroma}}.<ref name=Joyce1900 /> Is cuid d'[[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]] é. == Tíreolaíocht '' Loch Eoin is a shallow freshwater lake {{convert|4|km|1}} west of [[Ballinamore]],<ref name=anglingireland /> covering a surface area somewhere between {{convert|1.46|km2|1|abbr=on}}<ref name=EPA2006 />{{rp|13}} and {{convert|1.89|km2|1|abbr=on}}.<ref name=Haug2013 />{{rp|59}} An loch '' extends from Droichead an Bhaile Dhuibh Bridge in the north-east, before dividing into three broad reaches separated by narrow passes. The Doire Mhic Dhuibhín Pass connects the [[Shannon–Erne Waterway|Béal an Átha Mhóir canal]] and northern lake portion to the central John's lough, and the Mucros Pass connects the central lough to the southern lough.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|22}} The catchment area comprises Forestry (2%), pasture (55%), and other agriculture (43%), according to [[CORINE]] data.<ref name=EPA2006 />{{rp|32}} The bóthar [[R208]] follows the lakes northern boundary, crossing the [[Shannon–Erne Waterway|Ballinamore canal]] at Droichead an Bhaile Dhuibh. == Stair an dúlra '' Fish present in John's Lough include, [[róiste]], [[péirse]], [[bran (iasc)|bran]] agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc).<ref name=anglingireland /> <ref name=Pedreschi2014 /> == Éiceolaíocht The water quality was reported to be satisfactory c. 2001-2003 with a [[Innéacs Staide Trófach|mesotrophic]].<ref name=Clenaghan2005 />{{refn | group=n | name=EPA | Tá [[Innéacs Staide Trófach|staideanna trófacha]] olagatrófach agus méiseatrófach inmhianaithe, ach cuireann rátálacha eotrófach nó hipeartrófach truailliú in iúl.<ref name=Clenaghan2005 />}} I gcoitinne, tá éiceolaíocht na n-uiscebhealaí i gContae Listings faoi bhagairt ag [[diúilicín riabhach]] agus speicis ionracha eile. I gcoitinne, tá éiceolaíocht Chlaonlocha agus uiscebhealaí eile faoi bhagairt fhoirgeachta le [[Lagarosiphon major|tím chatach]], [[diúilicín riabhach]] agus [[débhlaoscach fionnuisce|breallach fionnuisce]].<ref name=Pedreschi2014 /> '' Repeated instances of significant illegal dumping and littering has been reported in recent years.<ref name=Observer2014 /><ref name=Observer2016 /> == Ancient lake dwellers [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|''Illustration of ([[crannóg]])]] [[Loch Dhroim Dhá Liag]] '' Four ancient [[crannog]]s were reported at St. John's Lough.<ref name=Mulvany1852 /> The [[crannóg]]a were probably occupied during at least the [[13th century|13th]] or the early 14th century, and lands surrounding John's Lough were covered by woodland during the [[Middle Ages]].<ref name=Mulvany1852 /> == Oidhreacht === Museum artefacts '' The following archaeological artefacts were recovered at Saint John's Lough in the 19th century, c. 1843-1852, and now preserved at the [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] museum, or at the [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]: * '' Three silver coins of the reigns of [[Edward I]] or [[Edward II]], and [[Edward III]] found on a [[crannóg]].<ref name=Mulvany1852 />{{rp|lix}} * '' A bronze pin, and a short bronze sword, found at Droichead an Bhaile Dhuibh.<ref name=Mulvany1852 />{{rp=|lix}} === Ancient church '' According to the [[Annála na gCeithre Máistrí]] an ancient church standing on the northern shore of Saint John's Lough (nearby where the Yellow River ["An Gheirgthigh"] enters the Loch Thuaim Luascáin was destroyed a bhliain 1244. :'' ACM 1244.6: They proceeded to Ath-na-Cuirre, on the River Geirctheach, but the flood had then overflowed its banks, and they were not able to cross the ford; so they pulled down the chapel-house of St. John the Baptist, which was on the margin of the ford, that they might place its materials across the river, that the army might pass over it. :'' Do-chóidhset co h-Ath na Cuirre forsin n-Geircthigh, & ro bhaoí an tuile tar bruachaibh di, & ní chaomhnacatar tocht tairse gur ro scaoilset teach Sepel Eóin Baiste do bhaoí ind imeal ind átha dia chur tarsan abhainn do dhol táirsi don t-sluagh. == Human settlements '' The primary [[human settlement]]s around St John's lough is [[Fenagh, County Leitrim|Fenagh]] village and [[Béal an Átha Móir]] town. == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Notes {{reflist | group=n}} <!-- ===Citations {{Reflist}} ===Primary sources {{refbegin}} * {{cite report |title=Correspondence relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John }} }} {{refend}} ===Secondary sources {{refbegin}} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy |volume= (1850–1853)|pages= xxxi–lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite web |title=Coarse Angling Ballinamore |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-ballinamore/49853 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf }} }} {{refend}} ==External links {{refbegin}} *{{cite web |title=Ballinamore, The Fisheries |url=http://fishinginireland.info/coarse/north/leitrim/ballinamore.htm |author=Inland Fisheries Ireland }} {{refend}} --> == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Digitized 2006 from original in Harvard University }}</ref> <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/1411402.aspx | work = logainm.ie | teideal = Loch Marbh}}</ref> <ref name=anglingireland>{{lua idirlín | teideal= St. Johns and Kiltybardan Loughs | url= http://www.fishinginireland.info/pike/north/stjohns.htm | work = anglingireland | foilsitheoir= Inland Fisheries Ireland | dátarochtana = 4ú Feabhra 2017}}</ref> <ref name=EPA2006>{{lua idirlín | url = https://www.epa.ie/publications/research/water/Final-Report-(2000-FS1-M1).pdf#page=19 | teideal = A Reference Based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes | bliain = 2006 | work = EPA | publisher= [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)]] | dátarochtana = 8ú Lúnasa 2015}}</ref> <ref name=Joyce1900>{{lua idirlín | teideal = Leitrim | url = http://www.libraryireland.com/Atlas/Leitrim.php | work = Atlas and Cyclopedia of Ireland | bliain = 1900 | foilsitheoir = libraryireland.com 2005–2015 | ainm = P. W. | sloinne = Joyce}}</ref> <ref name=townlands>{{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/kiltubbrid/rossy/ | work = townlands.ie | teideal = Rosaigh (baile fearainn), Contae Liatroma}}</ref> <ref name=Haug2013>{{cite book | title = Gazetteer of Ireland | volume = Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | edition = Third | year = 2013 | first = Per Ivar | last = Haug | url = http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd }}</ref> <ref name=Mulvany1852>{{cite report | title = Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works | first1 = W. T. | last1 = Mulvany | first2 = William | last2 = Fraser | first3 = Samuel | last3 = Roberts | first4 = Thomas J. | last4 = Mulvany | first5 = John | last5 = O'Flaherty | journal = Proceedings of the Royal Irish Academyn | volume = 5 (1850 - 1853) | pages = xxxi–lxvi | publisher = Acadamh Ríoga na hÉireann | jstor = 20489812 | year = 1852}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 |s2cid=13486116 |doi-access=free }}</ref> <ref name=Observer2014>{{cite news | teideal = Illegal Dumping at St. John's Lake | dáta = 15ú Nollaig 2014 | work = Leitrim Observer | bliain = 2014 | url = http://www.leitrimobserver.ie/news/local-news/119941/Illegal-Dumping-at-St--John.html}}</ref> <ref name=Observer2016>{{cite news | teideal = Shameful act of illegal dumping at St. John's Lake, Ballinamore | dáta = 13ú Feabhra 2016 | work = Leitrim Observer | bliain = 2016 | url = http://www.leitrimobserver.ie/news/local-news/202599/Shameful-act-of-illegal-dumping-at.html}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Eoin, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Statutory history == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> == Lochanna Chill Airne == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} '' The ''' Lochanna Chill Airne ''' are a scenic attraction located in [[Páirc Náisiúnta Chill Airne]] near [[Cill Airne]], [[Contae Chiarraí]]]. They consist of three lakes: [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]] agus [[An Loch Uachtarach]].<ref name=readersnatural /> == Surroundings '' The lakes sit in a low valley some {{Convert|20|m|abbr=on}} above [[sea level]].<ref name="readersnatural" /> They are surrounded by the rugged slopes of [[Na Cruacha Dubha]]. Notable mountains in the range include [[Corrán Tuathail]], which, at {{convert|1,038|m}} is Ireland's highest mountain, [[An Sliabh Corcra]], at {{convert|832|m}}, [[An Mhangarta]], at {{convert|843|m}}, and [[Sliabh Torc]], at {{convert|535|m}}.{{fact|date=May 2021}} '' The [[N71]] from Killarney to [[an Neidín]] passes a viewpoint called [[Ladies View]] which offers a view of the lakes and valleys. On the occasion of [[Victoria na Ríochta Aontaithe]] visit in 1861, the point was apparently chosen by the queen's [[Lady-in-waiting|ladies-in-waiting]] as the finest in the land; hence the name.<ref name=":0" /> == Loch Léin {{príomhalt|Loch Léin}} [[Íomhá:Lough Leane (pixinn.net).jpg|thumb|Loch Léin]] '' Loch Léin<ref name=Lakes />is the largest and northernmost of the three lakes, approximately {{convert|19|km2|acre}} in size.<ref name=park2 /> It is also the largest body of fresh water in the region.<ref name=Living /> The [[An Leamhain]] drains Lough Leane to the north-west towards [[Cill Orglan]] and into [[Bá an Daingin]]. '' Leane is dotted with small forested islands, including [[Inis Faithlinn]], which holds the remains of the ruined Innisfallen Abbey.<ref name="readersnatural" /> On the eastern edge of the lake, [[Oileán an Rois]], more properly a peninsula, was the site of some of the earliest [[Chalcolithic|Copper Age]] metalwork in [[réamhstair na hÉireann]].<ref name=Brad146 /> [[Caisleán an Rois]], a 15th-century [[Daingean]], sits on the eastern shore of the lake, north of the Ross Island peninsula. == Muckross Lake {{príomhalt|Loch Mhucrois}} [[Íomhá:Muckross Lake - geograph.org.uk - 260386.jpg|thumb|'' Muckross Lake viewed from Brickeen Bridge]] '' Also known as Middle Lake or Torc Lake, Muckross is just south of Lough Lean.<ref name=ballantyne /> The two are separated by a small peninsula, crossed by a stone arched bridge called Brickeen Bridge.<ref name="readersnatural" /> It is Ireland's deepest lake, reaching to {{convert|75|m|ft}} in parts.<ref name=foran /> A paved [[fánaíocht]] trail of approximately {{convert|10|km|mi|abbr=on}} circles the lake.<ref name=":0" /> == Upper Lake {{príomhalt|An Loch Uachtarach}} [[Íomhá:Killarney Upper Lake.jpg|thumb|An Loch Uachtarach]] '' The Upper Lake is the smallest of the three lakes, and the southernmost. It is separated from the others by a winding channel some {{convert|4|km|mi|abbr=on}} long.<ref name="readersnatural" /> == Béaloideas '' According to folklore, the lakes were the haunt of Kate Kearney, who is said to have sought there O'Donaghue, an enchanted chieftain, and to have died in madness. Kearney is the subject of [[Letitia Elizabeth Landon]]'s poetical illustration to a view of {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832/The Upper Lake of Killarney, Ireland|The Upper Lake of Killarney]]}} by [[William Henry Bartlett]],<ref name=landon /> and in a further Landon poem, {{ws|[[s:Letitia Elizabeth Landon (L. E. L.) in Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840/Kate is Craz’d|Kate is Craz'd]]}}, which accompanies a picture by [[Joseph John Jenkins]].<ref name=anLandon2 /> '' This Kate Kearney should not be confused with the lady who provided refreshment at what is now Kate Kearney's Cottage at the [[Dún Lóich]]. == Gailearaí [[Íomhá:Ross Castle across the Lakes of Killarney.JPG|thumb|thumb|'' Ross Castle visible across Lough Leane]] [[Íomhá:Killarney lake.jpg|thumb|'' Brickeen Bridge, where Lough Leane and Muckross Lake meet]] [[Íomhá:Lakes of Killarney.JPG|thumb|'' The lakes as viewed from Ladies View]] [[Íomhá:DV405 no.243 Map of the Lakes of Killarney.png|thumb|'' Hand-drawn map of the Lakes by French artist [[Alphonse Dousseau]], between 1830 and 1869]] [[Íomhá:"Lake surrounded by mountains in an unknown location" (is lakes of Killarney) (26040083492).jpg|thumb|'' Photograph of Upper Lake published by [[Fergus O'Connor (publisher)|Fergus O'Connor]] circa 1920 with commotion in bottom right]] == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Naisc sheachtracha * [http://www.killarneynationalpark.ie/ Killarney National Park] * [http://catalogue.nli.ie/Search/Results?lookfor=lakes+of+killarney&type=AllFields&submit=FIND National Library of Ireland archives for the lakes] * [http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm Ross Island] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204054931/http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm |date=4 February 2012 }} == Tagairtí {{reflist|refs = <ref name="readersnatural">{{Cite book|title=Natural Wonders of the World|publisher=Reader's Digest Association, Inc|year=1980|isbn=0-89577-087-3|editor-last=Scheffel|editor-first=Richard L.|location=United States of America|pages=204–205|editor-last2=Wernet|editor-first2=Susan J.}}</ref> <ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=YsjlBwAAQBAJ&q=muckross+lake&pg=PT406|title=The Rough Guide to Ireland|last=Guides|first=Rough|date=2015-06-09|publisher=Penguin|isbn=9780241236222|language=en}}</ref> <ref name=Lakes>{{cite web|url=http://homepage.eircom.net/%7Eknp/lakes/index.htm |title=The Lakes |last=Dúchas |author-link=Dúchas |access-date=2007-07-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070615233331/http://homepage.eircom.net/~knp/lakes/index.htm |archive-date=2007-06-15 |url-status=dead }}</ref> <ref name=park2>{{Cite web|url=http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm |title=Official Killarney National Park Website |date=2007-02-07 |access-date=2017-03-24 |url-status=bot: unknown |archive-url=https://web.archive.org/web/20070207105247/http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm#abb |archive-date=2007-02-07 }}</ref> <ref name=Living>{{cite web|url=http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|title=Living with Nature: The Designation of Nature Conservation Sites in Ireland|last=The Department of the Environment and Local Government|access-date=2007-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927035707/http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf|archive-date=2007-09-27|url-status=dead}}</ref> <ref name="Brad146">p142-146, Richard Bradley ''The prehistory of Britain and Ireland,'' Cambridge University Press, 2007, {{ISBN|0-521-84811-3}}</ref> <ref name=ballantyne>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=jgMoAAAAYAAJ&q=muckross+lake&pg=PA37|title=The Lakes of Killarney|last=Ballantyne|first=Robert Michael|date=1865-01-01|publisher=T. Nelson|language=en}}</ref> <ref name=foran>{{Cite web|url=http://www.gleannfia.com/lakes.htm|title=Killarney Lakes|last=Enterprise|first=Foran|website=www.gleannfia.com|access-date=2017-03-24}}</ref> <ref name=landon>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP64|section=picture|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP66|section=poetical illustration|page=17|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> <ref name=anLandon2>{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA6|section=poetical illustration|page=10|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA9|section=picture|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Cill Airne, Lochanna}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Chiarraí]] e4mcaa255jbtxbs8nczbx5b8xvfp74q Úsáideoir:Marcas.oduinn/Clár Dubh/Teimpléid 2 120001 1272225 1271996 2025-06-30T07:52:44Z Marcas.oduinn 33120 1272225 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * {{tl|efn}} * {{tl|lua idirlín}}, {{tl|cite news}} * {{tl|WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} * [[Teimpléad:Dead link]] 8e6zyeuhie4m4pegzyyv8rvu8drq15v Catagóir:1053 14 120005 1272173 1272028 2025-06-29T20:15:44Z Taghdtaighde 60452 Catagóirí curtha leis 1272173 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Bliain}} [[Catagóir:1053| ]] [[Catagóir:Blianta]] [[Catagóir:1050idí]] rsi0gczq6p4c38v0c68uv0qrx2c5o7s Catagóir:1084 14 120006 1272170 1272029 2025-06-29T20:14:57Z Taghdtaighde 60452 Catagóirí curtha leis 1272170 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Bliain}} [[Catagóir:1084| ]] [[Catagóir:Blianta]] [[Catagóir:1080idí]] ij4jl2pvw0dotofbvlq1yicqvx4akwb Catagóir:Daoine a rugadh sna 1080í 14 120007 1272168 1272030 2025-06-29T20:14:29Z Taghdtaighde 60452 Catagóir curtha leis 1272168 wikitext text/x-wiki Is iad seo na ndaoine a rugadh sna bhliana [[1080]] go [[1089]]. {{Catcómhaoin|1080s births|Daoine a rugadh sna 1080í}} [[Catagóir:Daoine a rugadh sa 11ú haois|1080]] [[Catagóir:1080idí]] 4vlwzqvattey21qzlw83zjun3dhtv50 Féile Glastonbury 0 120014 1272134 1272096 2025-06-29T16:58:04Z TGcoa 21229 1272134 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Imeacht| }} Is féile cheoil é '''Féile Glastonbury''' a bhíonn ar siúl i Worthy Farm, [[Glastonbury]], [[Somerset]] in iardheisceart [[Sasana|Shasana]]. Reáchtáiltear é beagnach gach bliain; ligtear an gort ina bhán ó am go ham. D’eagraigh an feirmeoir Michael Eavis an Féile den chéad uair sa bhliain 1970. Is feirm dhéiríochta é Worthy Farm agus go bíonn bliain ina bhán de dhíth ó am go ham, mar shampla in 2026. === Conspóid === Bhí [[Kneecap]] ar an stáitse i nGlastonbury in 2025. Ach seachtain roimhe sin, tugadh [[Liam Óg Ó hAnnaidh|Mo Chara]], nó Liam Óg Ó hAnnaidh os comhair na cúirte i Londain. Cúisíodh é maidir le dlí frithsceimhlitheoireachta – dúradh gur thaispeáin sé bratach a bhí ag tacú le [[Hezbollah]] ag ceolchoirm i Londain i mí na Samhna 2024. Dúirt Príomh-Aire na Ríochta Aontaithe [[Keir Starmer]] ag an am gur chreid sé nár chóir go mbeadh ceolchoirm Kneecap i nGlastonbury á léiriú ar an teilifís (ní raibh Kneecap le fáil ar BBC Replay).<ref>{{Lua idirlín|url=https://podcasts.apple.com/ca/podcast/28-meitheamh-2025-t%C3%ADr-eoghain/id1525428808?i=1000714924252|teideal=Nuacht Mhall (Tír Eoghain)|údar=Conradh na Gaeilge, Londain|dáta=28 Meitheamh 2025|language=ga-IE|work=Apple Podcasts|dátarochtana=2025-06-29}}</ref> == Féach freisin == *[[An Phicnic Leictreach]] *[[Glastonbury]], [[Glastonbury Abbey]], [[Glastonbury Tor]] == Naisc sheachtracha == * <br />[https://www.glastonburyfestivals.co.uk/ glastonburyfestivals.co.uk] == Tagairtí == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Féile Glastonbury}} [[Catagóir:Glastonbury]] [[Catagóir:Féilte Sasanacha]] [[Catagóir:Féilte ceoil]] [[Catagóir:Rac-cheol]] 149pjl6ly0tzl93fm7eqp9d6f9n5w42 1272135 1272134 2025-06-29T16:58:40Z TGcoa 21229 1272135 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Imeacht| }} Is féile cheoil é '''Féile Glastonbury''' a bhíonn ar siúl i Worthy Farm, [[Glastonbury]], [[Somerset]] in iardheisceart [[Sasana|Shasana]]. Reáchtáiltear é beagnach gach bliain; ligtear an gort ina bhán ó am go ham. D’eagraigh an feirmeoir Michael Eavis an Féile den chéad uair sa bhliain 1970. Is feirm dhéiríochta é Worthy Farm agus go bíonn bliain ina bhán de dhíth ó am go ham, mar shampla in 2026. === Conspóid === Bhí [[Kneecap]] ar an stáitse i nGlastonbury in 2025. Ach seachtain roimhe sin, tugadh [[Liam Óg Ó hAnnaidh|Mo Chara]], nó Liam Óg Ó hAnnaidh os comhair na cúirte i Londain. Cúisíodh é maidir le dlí frithsceimhlitheoireachta – dúradh gur thaispeáin sé bratach a bhí ag tacú le [[Hezbollah]] ag ceolchoirm i Londain i mí na Samhna 2024. Dúirt Príomh-Aire na Ríochta Aontaithe [[Keir Starmer]] ag an am gur chreid sé nár chóir go mbeadh ceolchoirm Kneecap i nGlastonbury á léiriú ar an teilifís (ní raibh Kneecap le fáil ar BBC Replay).<ref>{{Lua idirlín|url=https://podcasts.apple.com/ca/podcast/28-meitheamh-2025-t%C3%ADr-eoghain/id1525428808?i=1000714924252|teideal=Nuacht Mhall (Tír Eoghain)|údar=Conradh na Gaeilge, Londain|dáta=28 Meitheamh 2025|language=ga-IE|work=Apple Podcasts|dátarochtana=2025-06-29}}</ref> == Féach freisin == *[[An Phicnic Leictreach]] *[[Glastonbury]], [[Glastonbury Abbey]], [[Glastonbury Tor]] == Naisc sheachtracha == * [https://www.glastonburyfestivals.co.uk/ glastonburyfestivals.co.uk] == Tagairtí == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Féile Glastonbury}} [[Catagóir:Glastonbury]] [[Catagóir:Féilte Sasanacha]] [[Catagóir:Féilte ceoil]] [[Catagóir:Rac-cheol]] 2amoa5enlkcazcv9wvyo2zlxg8rh1ur 1272136 1272135 2025-06-29T16:59:42Z TGcoa 21229 1272136 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Imeacht| }} Is féile cheoil é '''Féile Glastonbury''' a bhíonn ar siúl i Worthy Farm, [[Glastonbury]], [[Somerset]] in iardheisceart [[Sasana|Shasana]]. Reáchtáiltear é beagnach gach bliain; ligtear an gort ina bhán ó am go ham. D’eagraigh an feirmeoir Michael Eavis an Féile den chéad uair sa bhliain 1970. Is feirm dhéiríochta é Worthy Farm agus go bíonn bliain ina bhán de dhíth ó am go ham, mar shampla in 2026. === Conspóid === Bhí [[Kneecap]] ar an stáitse i nGlastonbury in 2025. Ach seachtain roimhe sin, tugadh [[Liam Óg Ó hAnnaidh|Mo Chara]], nó Liam Óg Ó hAnnaidh os comhair na cúirte i Londain. Cúisíodh é maidir le dlí frithsceimhlitheoireachta – dúradh gur thaispeáin sé bratach a bhí ag tacú le [[Hezbollah]] ag ceolchoirm i Londain i mí na Samhna 2024. Dúirt Príomh-Aire na Ríochta Aontaithe [[Keir Starmer]] ag an am gur chreid sé nár chóir go mbeadh ceolchoirm Kneecap i nGlastonbury á léiriú ar an teilifís (ní raibh Kneecap le fáil ar BBC Replay).<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/music/2025/jun/29/wes-streeting-says-chants-about-idf-at-glastonbury-festival-appalling|teideal=Streeting condemns anti-IDF chants at Glastonbury but says ‘Israel should get its own house in order’|údar=Rowena Mason, Jamie Grierson, Robyn Vinter|dáta=2025-06-29|language=en-GB|work=The Guardian|dátarochtana=2025-06-29}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://podcasts.apple.com/ca/podcast/28-meitheamh-2025-t%C3%ADr-eoghain/id1525428808?i=1000714924252|teideal=Nuacht Mhall (Tír Eoghain)|údar=Conradh na Gaeilge, Londain|dáta=28 Meitheamh 2025|language=ga-IE|work=Apple Podcasts|dátarochtana=2025-06-29}}</ref> == Féach freisin == *[[An Phicnic Leictreach]] *[[Glastonbury]], [[Glastonbury Abbey]], [[Glastonbury Tor]] == Naisc sheachtracha == * [https://www.glastonburyfestivals.co.uk/ glastonburyfestivals.co.uk] == Tagairtí == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Féile Glastonbury}} [[Catagóir:Glastonbury]] [[Catagóir:Féilte Sasanacha]] [[Catagóir:Féilte ceoil]] [[Catagóir:Rac-cheol]] nf0i7a2wznur66weje7p93jt82p9whb 1272144 1272136 2025-06-29T17:20:46Z TGcoa 21229 1272144 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Imeacht| }} Is féile cheoil é '''Féile Glastonbury''' a bhíonn ar siúl i Worthy Farm, [[Glastonbury]], [[Somerset]] in iardheisceart [[Sasana|Shasana]]. Reáchtáiltear é beagnach gach bliain; ligtear an gort ina bhán ó am go ham. D’eagraigh an feirmeoir Michael Eavis an Féile den chéad uair sa bhliain 1970. Is feirm dhéiríochta é Worthy Farm agus go bíonn bliain ina bhán de dhíth ó am go ham, mar shampla in 2026. === Conspóid === Bhí [[Kneecap]] ar an stáitse i nGlastonbury in 2025. Ach seachtain roimhe sin, tugadh [[Liam Óg Ó hAnnaidh|Mo Chara]], nó Liam Óg Ó hAnnaidh os comhair na cúirte i Londain. Cúisíodh é maidir le dlí frithsceimhlitheoireachta – dúradh gur thaispeáin sé bratach a bhí ag tacú le [[Hezbollah]] ag ceolchoirm i Londain i mí na Samhna 2024. Dúirt Príomh-Aire na Ríochta Aontaithe [[Keir Starmer]] ag an am gur chreid sé nár chóir go mbeadh ceolchoirm Kneecap i nGlastonbury á léiriú ar an teilifís (ní raibh Kneecap le fáil ar BBC Replay).<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/music/2025/jun/29/wes-streeting-says-chants-about-idf-at-glastonbury-festival-appalling|teideal=Streeting condemns anti-IDF chants at Glastonbury but says ‘Israel should get its own house in order’|údar=Rowena Mason, Jamie Grierson, Robyn Vinter|dáta=2025-06-29|language=en-GB|work=The Guardian|dátarochtana=2025-06-29}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://podcasts.apple.com/ca/podcast/28-meitheamh-2025-t%C3%ADr-eoghain/id1525428808?i=1000714924252|teideal=Nuacht Mhall (Tír Eoghain)|údar=Conradh na Gaeilge, Londain|dáta=28 Meitheamh 2025|language=ga-IE|work=Apple Podcasts|dátarochtana=2025-06-29}}</ref> == Féach freisin == *[[An Phicnic Leictreach]] *[[Glastonbury]], [[Glastonbury Abbey]], [[Glastonbury Tor]] == Naisc sheachtracha == * [https://www.glastonburyfestivals.co.uk/ glastonburyfestivals.co.uk] == Tagairtí == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Féile Glastonbury}} [[Catagóir:Glastonbury]] [[Catagóir:Féilte ceoil]] [[Catagóir:Rac-cheol]] [[Catagóir:Féilte i Sasana]] 43ueyf13aznz6exmjfseqaoztoslzds 1272149 1272144 2025-06-29T17:56:49Z TGcoa 21229 1272149 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Imeacht| }} Is féile cheoil é '''Féile Glastonbury''' a bhíonn ar siúl i Worthy Farm, [[Glastonbury]], [[Somerset]] in iardheisceart [[Sasana|Shasana]]. Reáchtáiltear é beagnach gach bliain; ligtear an gort ina bhán ó am go ham. D’eagraigh an feirmeoir Michael Eavis an Féile den chéad uair sa bhliain 1970. Is feirm dhéiríochta é Worthy Farm agus go bíonn bliain ina bhán de dhíth ó am go ham, mar shampla in 2026.<ref name=":0" /> === Conspóid === Bhí [[Kneecap]] ar an stáitse i nGlastonbury in 2025. Ach seachtain roimhe sin, tugadh [[Liam Óg Ó hAnnaidh|Mo Chara]], nó Liam Óg Ó hAnnaidh os comhair na cúirte i Londain. Cúisíodh é maidir le dlí frithsceimhlitheoireachta – dúradh gur thaispeáin sé bratach a bhí ag tacú le [[Hezbollah]] ag ceolchoirm i Londain i mí na Samhna 2024. Dúirt Príomh-Aire na Ríochta Aontaithe [[Keir Starmer]] ag an am gur chreid sé nár chóir go mbeadh ceolchoirm Kneecap i nGlastonbury á léiriú ar an teilifís (ní raibh Kneecap le fáil ar BBC Replay).<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/music/2025/jun/29/wes-streeting-says-chants-about-idf-at-glastonbury-festival-appalling|teideal=Streeting condemns anti-IDF chants at Glastonbury but says ‘Israel should get its own house in order’|údar=Rowena Mason, Jamie Grierson, Robyn Vinter|dáta=2025-06-29|language=en-GB|work=The Guardian|dátarochtana=2025-06-29}}</ref><ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://podcasts.apple.com/ca/podcast/28-meitheamh-2025-t%C3%ADr-eoghain/id1525428808?i=1000714924252|teideal=Nuacht Mhall (Tír Eoghain)|údar=Conradh na Gaeilge, Londain|dáta=28 Meitheamh 2025|language=ga-IE|work=Apple Podcasts|dátarochtana=2025-06-29}}</ref> == Féach freisin == *[[An Phicnic Leictreach]] *[[Glastonbury]], [[Glastonbury Abbey]], [[Glastonbury Tor]] == Naisc sheachtracha == * [https://www.glastonburyfestivals.co.uk/ glastonburyfestivals.co.uk] == Tagairtí == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Féile Glastonbury}} [[Catagóir:Glastonbury]] [[Catagóir:Féilte ceoil]] [[Catagóir:Rac-cheol]] [[Catagóir:Féilte i Sasana]] aq0hfl0nwdf7lmsbw9jtqnhika8b24p 1272198 1272149 2025-06-29T21:00:21Z TGcoa 21229 1272198 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Imeacht| }} Is féile cheoil é '''Féile Glastonbury''' a bhíonn ar siúl i Worthy Farm, [[Glastonbury]], [[Somerset]] in iardheisceart [[Sasana|Shasana]]. Reáchtáiltear é beagnach gach bliain; ligtear an gort ina bhán ó am go ham. D’eagraigh an feirmeoir Michael Eavis an Féile den chéad uair sa bhliain 1970. Is feirm dhéiríochta é Worthy Farm agus go bíonn bliain ina bhán de dhíth ó am go ham, mar shampla in 2026.<ref name=":0" /> === Conspóid === Bhí [[Kneecap]] ar an stáitse i nGlastonbury in 2025. Ach seachtain roimhe sin, tugadh [[Liam Óg Ó hAnnaidh|Mo Chara]], nó Liam Óg Ó hAnnaidh os comhair na cúirte i Londain. Cúisíodh é maidir le dlí frithsceimhlitheoireachta – dúradh gur thaispeáin sé bratach a bhí ag tacú le [[Hezbollah]] ag ceolchoirm i Londain i mí na Samhna 2024. Dúirt Príomh-Aire na Ríochta Aontaithe [[Keir Starmer]] ag an am gur chreid sé nár chóir go mbeadh ceolchoirm Kneecap i nGlastonbury á léiriú ar an teilifís (ní raibh Kneecap le fáil ar BBC Replay).<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/music/2025/jun/29/wes-streeting-says-chants-about-idf-at-glastonbury-festival-appalling|teideal=Streeting condemns anti-IDF chants at Glastonbury but says ‘Israel should get its own house in order’|údar=Rowena Mason, Jamie Grierson, Robyn Vinter|dáta=2025-06-29|language=en-GB|work=The Guardian|dátarochtana=2025-06-29}}</ref><ref>{{Luaigh foilseachán|title=Kneecap lead Glastonbury in chants against Starmer|url=https://www.rte.ie/entertainment/2025/0628/1520755-kneecap-to-perform-at-glastonbury-amid-calls-for-ban/|date=2025-06-28|language=en|author=RTÉ News}}</ref><ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://podcasts.apple.com/ca/podcast/28-meitheamh-2025-t%C3%ADr-eoghain/id1525428808?i=1000714924252|teideal=Nuacht Mhall (Tír Eoghain)|údar=Conradh na Gaeilge, Londain|dáta=28 Meitheamh 2025|language=ga-IE|work=Apple Podcasts|dátarochtana=2025-06-29}}</ref> == Féach freisin == *[[An Phicnic Leictreach]] *[[Glastonbury]], [[Glastonbury Abbey]], [[Glastonbury Tor]] == Naisc sheachtracha == * [https://www.glastonburyfestivals.co.uk/ glastonburyfestivals.co.uk] == Tagairtí == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Féile Glastonbury}} [[Catagóir:Glastonbury]] [[Catagóir:Féilte ceoil]] [[Catagóir:Rac-cheol]] [[Catagóir:Féilte i Sasana]] moxmt6a8fkiqhfe4lix7zpuxbsdt9ic Loch Bhaile Choille Fóir 0 120016 1272257 1272106 2025-06-30T11:51:13Z Marcas.oduinn 33120 /* Tagairtí */ 1272257 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is loch [[fionnuisce]] é ''' Loch Bhaile Choille Fóir,'''<ref name=logainm /> suite i ndeisceart {{h|Contae Liatroma}}. == Tíreolaíocht == Tá Loch Bhaile Choille Fóir {{convert|3|km|1}} soir ó {{h|Ceis Charraigín}} agus {{convert|4|km|1}} siar ón sráidbhaile, [[Fíonach, Contae Liatroma (Carraig Álainn)|Fíonach]]. I measc [[lonnaíocht daonra|lonnaíochtaí daonra]] eile gar den loch, tá roinnt [[baile fearainn|bailte fearainn]], san áireamh An Gob Rua soir ó thuaidh, Coill Mhac Searbhaill ó thuaidh, An tEanach Dearg ó dheas agus Léim an Ois soir ó dheas. Tá achar {{convert|0.3|km2|1}} ag an loch, agus doimhneacht go dtí {{convert|6|m|1}}.<ref name=anglingire /><ref name=Haug2013 /> Tá an loch [[Innéacs Staide Trófach|méiseatrófach]]. == Stair an dúlra == I measc na n-iasc i Loch Bhaile Choille Fóir, tá [[róiste]], [[bran (iasc)|bran]] [[péirse]], [[cúramán]], agus [[liús]] dúchasach, (ní an gailliasc).<ref name=Pedreschi2015 /> The lake has pike up to {{convert|8|lbs|1}}.<ref name=anglingire /> I gcoitinne, tá éiceolaíocht Chlaonlocha agus uiscebhealaí eile faoi bhagairt fhoirgeachta le [[Lagarosiphon major|tím chatach]], [[diúilicín riabhach]] agus [[débhlaoscach fionnuisce|breallach fionnuisce]].<ref name=Pedreschi2015 /> == Stair == [[Íomhá:Crannog at the eastern end of Castlefore Lough - geograph.org.uk - 1306829.jpg|thumb|Crannóg taobh thoir]] Le linn an [[Réamhstair na hÉireann|ré réamhstairiúil]], bhíodh lonnaitheoirí ina gcónaí i g[[crannóg]] (b'fhéidir dhá chrannóg) ag an ceann oirthear de Loch Bhaile Choille Fóir.<ref name=Mulvany1852 />{{rp|xliii}}<ref name=Munro1890 />{{rp|370}} == Féach freisin == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Naisc sheachtracha == * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/castlefore/ | teideal = Castlefore Electoral Division, Co. Leitrim |work = townlands.ie }} == Tagairtí == {{reflist | refs = <ref name=anglingire>{{lua idirlín | work = anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | teideal = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Castlefore area | foilsitheoir = [[Iascach Intíre Éireann]] | dátarochtana = 5ú Lúnasa 2015}}</ref> <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/1411437.aspx | teideal = Loch Bhaile Choille Fóir | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 28ú Meitheamh 2025 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=Haug2013>{{lua idirlín | teideal = Gazetteer of Ireland, Til Opplysning | volume = 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | eagrán = 3ú | bliain = 2013 | ainm = Per Ivar | sloinne = Haug | url = http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd}}</ref> <ref name=Munro1890>{{cite book | title = The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 | last = Munro | first = Robert | year = 1890 | publisher = Londain: Cassell & company, limited | url = https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409}}</ref> <ref name=Pedreschi2015>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue=3 | pages = 548–560 | doi=10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmcb= 4238397}}</ref> <ref name=Mulvany1852>{{cite report | title = Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty | journal = Proceedings of the Royal Irish Academy | volume = 5 (1850 - 1853) | pages = xxxi–lxvi | publisher = Acadamh Ríoga na hÉireann | jstor = 20489812 | jstor-access = free | year = 1852}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Baile Choille Fóir, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] afsmqkf0uhfmrp2arwco45a8pynhlv6 1272258 1272257 2025-06-30T11:51:47Z Marcas.oduinn 33120 /* Tagairtí */Volume 1272258 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is loch [[fionnuisce]] é ''' Loch Bhaile Choille Fóir,'''<ref name=logainm /> suite i ndeisceart {{h|Contae Liatroma}}. == Tíreolaíocht == Tá Loch Bhaile Choille Fóir {{convert|3|km|1}} soir ó {{h|Ceis Charraigín}} agus {{convert|4|km|1}} siar ón sráidbhaile, [[Fíonach, Contae Liatroma (Carraig Álainn)|Fíonach]]. I measc [[lonnaíocht daonra|lonnaíochtaí daonra]] eile gar den loch, tá roinnt [[baile fearainn|bailte fearainn]], san áireamh An Gob Rua soir ó thuaidh, Coill Mhac Searbhaill ó thuaidh, An tEanach Dearg ó dheas agus Léim an Ois soir ó dheas. Tá achar {{convert|0.3|km2|1}} ag an loch, agus doimhneacht go dtí {{convert|6|m|1}}.<ref name=anglingire /><ref name=Haug2013 /> Tá an loch [[Innéacs Staide Trófach|méiseatrófach]]. == Stair an dúlra == I measc na n-iasc i Loch Bhaile Choille Fóir, tá [[róiste]], [[bran (iasc)|bran]] [[péirse]], [[cúramán]], agus [[liús]] dúchasach, (ní an gailliasc).<ref name=Pedreschi2015 /> The lake has pike up to {{convert|8|lbs|1}}.<ref name=anglingire /> I gcoitinne, tá éiceolaíocht Chlaonlocha agus uiscebhealaí eile faoi bhagairt fhoirgeachta le [[Lagarosiphon major|tím chatach]], [[diúilicín riabhach]] agus [[débhlaoscach fionnuisce|breallach fionnuisce]].<ref name=Pedreschi2015 /> == Stair == [[Íomhá:Crannog at the eastern end of Castlefore Lough - geograph.org.uk - 1306829.jpg|thumb|Crannóg taobh thoir]] Le linn an [[Réamhstair na hÉireann|ré réamhstairiúil]], bhíodh lonnaitheoirí ina gcónaí i g[[crannóg]] (b'fhéidir dhá chrannóg) ag an ceann oirthear de Loch Bhaile Choille Fóir.<ref name=Mulvany1852 />{{rp|xliii}}<ref name=Munro1890 />{{rp|370}} == Féach freisin == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Naisc sheachtracha == * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/castlefore/ | teideal = Castlefore Electoral Division, Co. Leitrim |work = townlands.ie }} == Tagairtí == {{reflist | refs = <ref name=anglingire>{{lua idirlín | work = anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | teideal = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Castlefore area | foilsitheoir = [[Iascach Intíre Éireann]] | dátarochtana = 5ú Lúnasa 2015}}</ref> <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/1411437.aspx | teideal = Loch Bhaile Choille Fóir | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 28ú Meitheamh 2025 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=Haug2013>{{lua idirlín | teideal = Gazetteer of Ireland, Til Opplysning | volume = 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | eagrán = 3ú | bliain = 2013 | ainm = Per Ivar | sloinne = Haug | url = http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd}}</ref> <ref name=Munro1890>{{cite book | title = The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 | last = Munro | first = Robert | year = 1890 | publisher = Londain: Cassell & company, limited | url = https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409}}</ref> <ref name=Pedreschi2015>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue=3 | pages = 548–560 | doi=10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmcb= 4238397}}</ref> <ref name=Mulvany1852>{{cite report | title = Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty | journal = Proceedings of the Royal Irish Academy | volume = 5 | pages = xxxi–lxvi | publisher = Acadamh Ríoga na hÉireann | jstor = 20489812 | jstor-access = free | year = 1852}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Baile Choille Fóir, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] ft6eurgfpvmgvquotzf0gi1dlroeo54 Catagóir:Glastonbury 14 120019 1272139 2025-06-29T17:10:56Z TGcoa 21229 Leathanach cruthaithe le '[[Catagóir:Somerset]] [[Catagóir:Bailte i Sasana]]' 1272139 wikitext text/x-wiki [[Catagóir:Somerset]] [[Catagóir:Bailte i Sasana]] e9yyykohu41n0863iczg096ldmxqr2o 1272140 1272139 2025-06-29T17:12:21Z TGcoa 21229 1272140 wikitext text/x-wiki [[Catagóir:Somerset]] [[Catagóir:Bailte agus Cathracha i Sasana]] s46iet34k2a2brv0ptd3o96xs1phkcx 1272141 1272140 2025-06-29T17:12:49Z TGcoa 21229 1272141 wikitext text/x-wiki [[Catagóir:Somerset]] [[Catagóir:Bailte agus cathracha i Sasana]] 5kh4c6swhbxg8chhbxsxmtsl9vsltmw Catagóir:Féilte i Sasana 14 120020 1272145 2025-06-29T17:21:02Z TGcoa 21229 Leathanach cruthaithe le '[[Catagóir:Féilte]] [[Catagóir:Sasana]]' 1272145 wikitext text/x-wiki [[Catagóir:Féilte]] [[Catagóir:Sasana]] jpjqk8by56o7ikov54xe5nkvs6xqyfs Dúnmharú Marian Beattie 0 120022 1272151 2025-06-29T18:48:58Z TGcoa 21229 Leathanach cruthaithe le '{{WD Bosca Sonraí Imeacht}} Dúnmharaíodh Marian Beattie ar an 31 Márta 1973, girseach 18 bliain d’aois ag an am, dúnmharaithe i ndiaidh rince i gcontae Thír Eoghain. Ní bhfuair muintir Marian Beattie ach scáil fiosraithe ón CRÚ Cé gur athoscail an SPTÉ an cás sa bhliiain, ní dhearna siadsan aon dul chun cinn. ==Eachtra== Ba as ceantar Gharbh Achaidh i bPort an Dúnáin Marian Beattie. Chuaigh sí ag an rince in Achadh na Cloiche lena deartháir...' 1272151 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Imeacht}} Dúnmharaíodh Marian Beattie ar an 31 Márta 1973, girseach 18 bliain d’aois ag an am, dúnmharaithe i ndiaidh rince i gcontae Thír Eoghain. Ní bhfuair muintir Marian Beattie ach scáil fiosraithe ón CRÚ Cé gur athoscail an SPTÉ an cás sa bhliiain, ní dhearna siadsan aon dul chun cinn. ==Eachtra== Ba as ceantar Gharbh Achaidh i bPort an Dúnáin Marian Beattie. Chuaigh sí ag an rince in Achadh na Cloiche lena deartháir a bhain le banna ceoil na hoíche agus lena cara Nuala. D’fhág sí an damhsa le fear óg timpeall a haon a chlog ach dúirt sí lena deartháir go mbeadh sí ar ais faoin 2.00 le dhul abhaile leis. Frítheadh a corp i gcairéal sa gcomharsanacht ar a sé ar maidin. Buaileadh go dona í agus stracadh baill éadaigh dí. Bhí an dúnmharú ar cheann de na cásanna a scrúdaigh ‘Marú inar Measc’ sraith cláracha ar TG4; is féidir féachaint air ar sheinnteoir an stáisiúin. Sa chlár sin dúirt a deartháir gur labhair sé leis an bhfear ar fhág Marian an damhsa ina fhochair; chonaic a cara é freisin. Thugadar beirt cur síos air don RUC ach dúradar nach raibh an pictiúr a eisíodh cosúil leis in aon chor. Chaill an teaghlach muinín sa bhfiosrú agus údar maith acu de réir na tuairisce ón Ombudsman. Bhí 13 amhrastach ag an RUC. Níor ceistíodh gach duine acu. Iarphóilíní ab ea beirt, bhí baint ag triúr le paraimíleataigh ach níor fiosraíodh leidí maidir leo. Ní raibh an tOmbudsman in ann a fháil amach an raibh baint ag a gcúlra le siléig na bpóilíní. Níor seiceáladh ailibithe agus níor scrúdaíodh neamhréir idir cuntais roinnt amhrastach agus fianaise fhóiréinseach. Ní bhfuair foireann an Ombudsman fianaise mí-iompair ná coiriúlachta in aghaidh na mbleachtairí ach chinn siad gur ligeadh an teaghlach síos. Ní raibh cuntas ar theagmháil idir na póilíní agus muintir Beattie ach ocht n-uaire i gcaitheamh breis is caoga bliain. Bhí bearnaí sna comhaid áfach. Dúirt príomhfheidhmeannach oifig an Ombudsman Hugh Hume gur deineadh tástáil fhóiréinseach ar éadaí, bróg agus ábhar eile ón láthair i 1973 ach go bhfuil an fhianaise sin ar fad ar iarraidh; dá mbeadh fáil ar an ábhar sin inniu, le teicneolaíocht na linne seo bheadh seans maith an té a bhí ciontach a aithint. Ina theannta sin níl fáil ar cháipéisí – nótaí na mbleachtairí, ráitis ó fhinnéithe agus amhrastaigh ná ceistneoirí a líon 419 a bhí ag an damhsa. Bhí 1973 ar cheann de na blianta a b’fhuiltí le linn na dTrioblóidí agus bhí póilíní faoi dhianbhrú. Cuireadh é sin san áireamh nuair a bhí foireann an Ombudsman i mbun imscrúdaithe. Mar sin féin ní mór athbhreithniú neamhspleách a dhéanamh ar an gcás dar leis an Ombudsman. D’fháiltigh an teaghlach roimh an moladh ach dúirt gur de bharr an fheachtais a rith siad féin le ceathrú céid atá an méid seo bainte amach. Níor cheart go mbeadh orthu é sin a dhéanamh ach ní cor eisceachtúil é i dTuaisceart Éireann. Tá ceachtanna le foghlaim, faoi cheartas do gach éinne. Dúirt Hugh Hume go raibh ceachtanna le foghlaim faoi conas a láimhseálann póilíní marú ban, coir atá an-choitianta abhus; chonacthas easpa críochnúlachta agus buille faoi thuairim ón PSNI faoi mharú ban le déanaí. Tá súil gur chun tairbhe mhuintir Beattie a bheidh athbhreithniú ar chás Marian, breith ar an té atá ciontach fiú. Tá súil freisin go bhféadfadh dianscrúdú ar an bhfaillí chruthanta sin moltaí a dhéanamh chun modhanna fiosraithe faoi fhoréigean in aghaidh na mban a fheabhsú. == Athbhreithniú == Mhol tuairisc ón Ombudsman cúpla lá ó shin go ndeinfí athbhreithniú neamhspleách ar an gcás. Liosta le háireamh iad na heasnaimh a bhí ar an bhfiosrú dar le Ombudsman na bPóilíní. Cén t-iontas nár cúisíodh aon duine i bhfianaise na lochtanna ar fhiosrú an RUC. == Féach freisin == * [[Feimeamharú]] * [[Foréigean in aghaidh na mban in Éirinn]] == Naisc sheachtracha == == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:1973 in Éirinn]] [[Catagóir:1973]] [[Catagóir:Dúnmharuithe]] [[Catagóir:Foréigean i gcoinne na mban in Éirinn]] [[Catagóir:Coireanna in Éirinn]] [[Catagóir:Feimeamharú]] kq4gwvp5zg0uzvh422bcm7imt67ez34 1272153 1272151 2025-06-29T19:30:39Z TGcoa 21229 1272153 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Imeacht}} Dúnmharaíodh Marian Beattie ar an 31 Márta 1973, girseach 18 bliain d’aois ag an am, dúnmharaithe i ndiaidh rince i gcontae [[Contae Thír Eoghain|Thír Eoghain]]. Ní bhfuair muintir Marian Beattie ach scáil fiosraithe ón CRU Cé gur athoscail an [[SPTÉ]] an cás sa bhliiain, ní dhearna siadsan aon dul chun cinn.<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/geargha-le-hathbhreithniu-ar-dhunmharu-marian-beattie-i-1973/|teideal=Géarghá le hathbhreithniú ar dhúnmharú Marian Beattie i 1973|údar=Póilín Ní Chiaráin|dáta=29 Meitheamh 2025|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-06-29}}</ref> ==Eachtra== Ba as ceantar [[Garbhachadh|Gharbh Achaidh]] i b[[Port an Dúnáin]] Marian Beattie. Chuaigh sí ag an rince in [[Achadh na Cloiche, Contae Thír Eoghain|Achadh na Cloiche]] lena deartháir a bhain le banna ceoil na hoíche agus lena cara Nuala. D’fhág sí an damhsa le fear óg timpeall a haon a chlog ach dúirt sí lena deartháir go mbeadh sí ar ais faoin 2.00 le dhul abhaile leis. Frítheadh a corp i gcairéal sa gcomharsanacht ar a sé ar maidin. Buaileadh go dona í agus stracadh baill éadaigh dí.<ref name=":0" /> == Fiosrú CRU == Bhí an dúnmharú ar cheann de na cásanna a scrúdaigh ‘Marú inar Measc’, sraith cláracha ar TG4; is féidir féachaint air ar sheinnteoir an stáisiúin. Sa chlár sin dúirt a deartháir gur labhair sé leis an bhfear ar fhág Marian an damhsa ina fhochair; chonaic a cara é freisin. Thugadar beirt cur síos air don CRUach dúradar nach raibh an pictiúr a eisíodh cosúil leis in aon chor.<ref name=":0" /> Chaill an teaghlach muinín sa bhfiosrú agus údar maith acu de réir na tuairisce ón Ombudsman. Bhí 13 amhrastach ag an CRU. Níor ceistíodh gach duine acu. Iarphóilíní ab ea beirt, bhí baint ag triúr le paraimíleataigh ach níor fiosraíodh leidí maidir leo. Ní raibh an tOmbudsman na bPóilíní in ann a fháil amach an raibh baint ag a gcúlra le siléig na bpóilíní. Níor seiceáladh ailibithe agus níor scrúdaíodh neamhréir idir cuntais roinnt amhrastach agus fianaise fhóiréinseach. Ní bhfuair foireann an Ombudsman fianaise mí-iompair ná coiriúlachta in aghaidh na mbleachtairí ach chinn siad gur ligeadh an teaghlach síos. Ní raibh cuntas ar theagmháil idir na póilíní agus muintir Beattie ach ocht n-uaire i gcaitheamh breis is caoga bliain. Bhí bearnaí sna comhaid áfach. Dúirt príomhfheidhmeannach oifig an Ombudsman na bPóilíní Hugh Hume gur rinneadh tástáil fhóiréinseach ar éadaí, bróg agus ábhar eile ón láthair i 1973 ach go bhfuil an fhianaise sin ar fad ar iarraidh; dá mbeadh fáil ar an ábhar sin inniu, le teicneolaíocht na linne seo bheadh seans maith an té a bhí ciontach a aithint. Ina theannta sin níl fáil ar cháipéisí – nótaí na mbleachtairí, ráitis ó fhinnéithe agus amhrastaigh ná ceistneoirí a líon 419 a bhí ag an damhsa.<ref name=":0" /> == Athbhreithniú == Mhol tuairisc ón Ombudsman in 2025 go ndeinfí athbhreithniú neamhspleách ar an gcás. Tá súil gur chun tairbhe mhuintir Beattie a bheidh athbhreithniú ar chás Marian, breith ar an té atá ciontach fiú. Tá súil freisin go bhféadfadh dianscrúdú ar an bhfaillí chruthanta sin moltaí a dhéanamh chun modhanna fiosraithe faoi fhoréigean in aghaidh na mban a fheabhsú.<ref name=":0" /> Bhí 1973 ar cheann de na blianta a b’fhuiltí le linn na d[[Na Trioblóidí|Trioblóidí]] agus bhí póilíní faoi dhianbhrú. Cuireadh é sin san áireamh nuair a bhí foireann an Ombudsman i mbun imscrúdaithe. Mar sin féin ní mór athbhreithniú neamhspleách a dhéanamh ar an gcás dar leis an Ombudsman na bPóilíní. D’fháiltigh an teaghlach roimh an moladh ach dúirt gur de bharr an fheachtais a rith siad féin le ceathrú céid atá an méid seo bainte amach. Níor cheart go mbeadh orthu é sin a dhéanamh ach ní cor eisceachtúil é i dTuaisceart Éireann. Tá ceachtanna le foghlaim, faoi cheartas do gach éinne. Dúirt Hugh Hume go raibh ceachtanna le foghlaim faoi conas a láimhseálann póilíní marú ban, coir atá an-choitianta i dTuaisceart Éireann. Liosta le háireamh iad na heasnaimh a bhí ar an bhfiosrú dar le Ombudsman na bPóilíní. Cén t-iontas nár cúisíodh aon duine i bhfianaise na lochtanna ar fhiosrú an RUC.<ref name=":0" /> == Féach freisin == * [[Feimeamharú]] * [[Foréigean in aghaidh na mban in Éirinn]] == Naisc sheachtracha == == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:1973 in Éirinn]] [[Catagóir:1973]] [[Catagóir:Dúnmharuithe]] [[Catagóir:Foréigean i gcoinne na mban in Éirinn]] [[Catagóir:Coireanna in Éirinn]] [[Catagóir:Feimeamharú]] nbymojwi4vciljvthoc9a8y5bj1bhdy 1272156 1272153 2025-06-29T19:45:40Z TGcoa 21229 1272156 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Imeacht}} '''Dúnmharaíodh Marian Beattie''' ar an 31 Márta 1973, girseach 18 bliain d’aois ag an am, dúnmharaithe i ndiaidh rince i gcontae [[Contae Thír Eoghain|Thír Eoghain]]. Ní bhfuair muintir Marian Beattie ach scáil fiosraithe ón [[CRU]] Cé gur athoscail an [[SPTÉ]] an cás sna 2010idí, ní dhearna siadsan aon dul chun cinn.<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/geargha-le-hathbhreithniu-ar-dhunmharu-marian-beattie-i-1973/|teideal=Géarghá le hathbhreithniú ar dhúnmharú Marian Beattie i 1973|údar=Póilín Ní Chiaráin|dáta=29 Meitheamh 2025|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-06-29}}</ref> [[Íomhá:Marian Beattie memorial stone.jpg|clé|mion|220x220px]] [[Íomhá:A29 road, Garvagh - geograph.org.uk - 4491016.jpg|clé|mion|220x220px|[[Garbhachadh|Gharbh Achaidh]] i b[[Port an Dúnáin]]]] ==Eachtra== Ba as ceantar [[Garbhachadh|Gharbh Achaidh]] i b[[Port an Dúnáin]] Marian Beattie. Chuaigh sí ag an rince in [[Achadh na Cloiche, Contae Thír Eoghain|Achadh na Cloiche]] lena deartháir a bhain le banna ceoil na hoíche agus lena cara Nuala. D’fhág sí an damhsa le fear óg timpeall a haon a chlog ach dúirt sí lena deartháir go mbeadh sí ar ais faoin 2.00 le dhul abhaile leis. Frítheadh a corp i gcairéal sa gcomharsanacht ar a sé ar maidin. Buaileadh go dona í agus stracadh baill éadaigh dí.<ref name=":0" /> == Fiosrú CRU == Bhí an dúnmharú ar cheann de na cásanna a scrúdaigh ‘Marú inar Measc’, sraith cláracha ar TG4.<ref>{{Lua idirlín|url=https://extrag.ie/2025/02/16/siamsaiocht/teilifis/ar-tg4-maru-inar-measc/|teideal=Ar TG4 an tseachtain seo: Marú Inár Measc: Marian Beatt;e|dáta=2025-02-16|language=en-GB|dátarochtana=2025-06-29}}</ref><ref>Seo an cúigiú sraith de Marú Inár Measc ar TG4 agus chomh maith leis an tsraith teilifíse, tá podchraoladh ar fáil den ainm céanna ó Midas Productions agus TG4 agus á chur i láthair ag Sorcha Nic Eochagáin, léiritheoir na sraithe. Fiosraítear ann an tionchar a bhí ag gach aon chás ar an tsochaí. </ref> Sa chlár sin dúirt a deartháir gur labhair sé leis an bhfear ar fhág Marian an damhsa ina fhochair; chonaic a cara é freisin. Thugadar beirt cur síos air don CRU ach dúradar nach raibh an pictiúr a eisíodh cosúil leis in aon chor.<ref name=":0" /> Chaill an teaghlach muinín sa bhfiosrú agus údar maith acu de réir na tuairisce in 2022 ón Ombudsman na bPóilíní.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Police Ombudsman for Northern Ireland|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Police_Ombudsman_for_Northern_Ireland&oldid=1281462458|journal=Wikipedia|date=2025-03-20|language=en}}</ref> Bhí 13 amhrastach ag an CRU. Níor ceistíodh gach duine acu. Iarphóilíní ab ea beirt, bhí baint ag triúr le paraimíleataigh ach níor fiosraíodh leidí maidir leo. Ní raibh an tOmbudsman na bPóilíní in ann a fháil amach an raibh baint ag a gcúlra le siléig na bpóilíní. Níor seiceáladh ailibithe agus níor scrúdaíodh neamhréir idir cuntais roinnt amhrastach agus fianaise fhóiréinseach. Ní bhfuair foireann an Ombudsman in 2022 fianaise mí-iompair ná coiriúlachta in aghaidh na mbleachtairí ach chinn siad gur ligeadh an teaghlach síos. Ní raibh cuntas ar theagmháil idir na póilíní agus muintir Beattie ach ocht n-uaire i gcaitheamh breis is caoga bliain. Bhí bearnaí sna comhaid áfach. Dúirt príomhfheidhmeannach oifig an Ombudsman na bPóilíní Hugh Hume gur rinneadh tástáil fhóiréinseach ar éadaí, bróg agus ábhar eile ón láthair i 1973 ach go bhfuil an fhianaise sin ar fad ar iarraidh; dá mbeadh fáil ar an ábhar sin inniu, le teicneolaíocht na linne seo bheadh seans maith an té a bhí ciontach a aithint. Ina theannta sin níl fáil ar cháipéisí – nótaí na mbleachtairí, ráitis ó fhinnéithe agus amhrastaigh ná ceistneoirí a líon 419 a bhí ag an damhsa.<ref name=":0" /> == Athbhreithniú == Mhol tuairisc ón Ombudsman in 2025 go ndeinfí athbhreithniú neamhspleách ar an gcás. Tá súil gur chun tairbhe mhuintir Beattie a bheidh athbhreithniú ar chás Marian, breith ar an té atá ciontach fiú. Tá súil freisin go bhféadfadh dianscrúdú ar an bhfaillí chruthanta sin moltaí a dhéanamh chun modhanna fiosraithe faoi fhoréigean in aghaidh na mban a fheabhsú.<ref name=":0" /> Bhí 1973 ar cheann de na blianta a b’fhuiltí le linn na d[[Na Trioblóidí|Trioblóidí]] agus bhí póilíní faoi dhianbhrú. Cuireadh é sin san áireamh nuair a bhí foireann an Ombudsman i mbun imscrúdaithe. Mar sin féin ní mór athbhreithniú neamhspleách a dhéanamh ar an gcás dar leis an Ombudsman na bPóilíní. D’fháiltigh an teaghlach roimh an moladh ach dúirt gur de bharr an fheachtais a rith siad féin le ceathrú céid atá an méid seo bainte amach. Níor cheart go mbeadh orthu é sin a dhéanamh ach ní cor eisceachtúil é i dTuaisceart Éireann. Tá ceachtanna le foghlaim, faoi cheartas do gach éinne. Dúirt Hugh Hume go raibh ceachtanna le foghlaim faoi conas a láimhseálann póilíní marú ban, coir atá an-choitianta i dTuaisceart Éireann. Liosta le háireamh iad na heasnaimh a bhí ar an bhfiosrú dar le Ombudsman na bPóilíní. Cén t-iontas nár cúisíodh aon duine i bhfianaise na lochtanna ar fhiosrú an RUC.<ref name=":0" /> == Féach freisin == * [[Feimeamharú]] * [[Foréigean in aghaidh na mban in Éirinn]] == Naisc sheachtracha == == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:1973 in Éirinn]] [[Catagóir:1973]] [[Catagóir:Dúnmharuithe]] [[Catagóir:Foréigean i gcoinne na mban in Éirinn]] [[Catagóir:Coireanna in Éirinn]] [[Catagóir:Feimeamharú]] my93f5s6x4xd7ztadrced7j41rpy5j5 1272157 1272156 2025-06-29T19:46:43Z TGcoa 21229 1272157 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Imeacht}} '''Dúnmharaíodh Marian Beattie''' ar an 31 Márta 1973, girseach 18 bliain d’aois ag an am, dúnmharaithe i ndiaidh rince i gcontae [[Contae Thír Eoghain|Thír Eoghain]]. Ní bhfuair muintir Marian Beattie ach scáil fiosraithe ón [[CRU]] Cé gur athoscail an [[SPTÉ]] an cás sna 2010idí, ní dhearna siadsan aon dul chun cinn.<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/geargha-le-hathbhreithniu-ar-dhunmharu-marian-beattie-i-1973/|teideal=Géarghá le hathbhreithniú ar dhúnmharú Marian Beattie i 1973|údar=Póilín Ní Chiaráin|dáta=29 Meitheamh 2025|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-06-29}}</ref> [[Íomhá:Marian Beattie memorial stone.jpg|clé|mion|220x220px]] [[Íomhá:A29 road, Garvagh - geograph.org.uk - 4491016.jpg|clé|mion|220x220px|[[Garbhachadh|Gharbh Achaidh]] i b[[Port an Dúnáin]]]] ==Eachtra== Ba as ceantar [[Garbhachadh|Gharbh Achaidh]] i b[[Port an Dúnáin]] Marian Beattie. Chuaigh sí ag an rince in [[Achadh na Cloiche, Contae Thír Eoghain|Achadh na Cloiche]] lena deartháir a bhain le banna ceoil na hoíche agus lena cara Nuala. D’fhág sí an damhsa le fear óg timpeall a haon a chlog ach dúirt sí lena deartháir go mbeadh sí ar ais faoin 2.00 le dhul abhaile leis. Frítheadh a corp i gcairéal sa gcomharsanacht ar a sé ar maidin. Buaileadh go dona í agus stracadh baill éadaigh dí.<ref name=":0" /> == Fiosrú CRU == Bhí an dúnmharú ar cheann de na cásanna a scrúdaigh ‘Marú inar Measc’, sraith cláracha ar TG4.<ref>{{Lua idirlín|url=https://extrag.ie/2025/02/16/siamsaiocht/teilifis/ar-tg4-maru-inar-measc/|teideal=Ar TG4 an tseachtain seo: Marú Inár Measc: Marian Beatt;e|dáta=2025-02-16|language=en-GB|dátarochtana=2025-06-29}}</ref><ref>Seo an cúigiú sraith de Marú Inár Measc ar TG4 agus chomh maith leis an tsraith teilifíse, tá podchraoladh ar fáil den ainm céanna ó Midas Productions agus TG4 agus á chur i láthair ag Sorcha Nic Eochagáin, léiritheoir na sraithe. Fiosraítear ann an tionchar a bhí ag gach aon chás ar an tsochaí. </ref> Sa chlár sin dúirt a deartháir gur labhair sé leis an bhfear ar fhág Marian an damhsa ina fhochair; chonaic a cara é freisin. Thugadar beirt cur síos air don CRU ach dúradar nach raibh an pictiúr a eisíodh cosúil leis in aon chor.<ref name=":0" /> Chaill an teaghlach muinín sa bhfiosrú agus údar maith acu de réir na tuairisce in 2022 ón Ombudsman na bPóilíní.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Police Ombudsman for Northern Ireland|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Police_Ombudsman_for_Northern_Ireland&oldid=1281462458|journal=Wikipedia|date=2025-03-20|language=en}}</ref> Bhí 13 amhrastach ag an CRU. Níor ceistíodh gach duine acu. Iarphóilíní ab ea beirt, bhí baint ag triúr le paraimíleataigh ach níor fiosraíodh leidí maidir leo. Ní raibh an tOmbudsman na bPóilíní in ann a fháil amach an raibh baint ag a gcúlra le siléig na bpóilíní. Níor seiceáladh ailibithe agus níor scrúdaíodh neamhréir idir cuntais roinnt amhrastach agus fianaise fhóiréinseach. Ní bhfuair foireann an Ombudsman in 2022 fianaise mí-iompair ná coiriúlachta in aghaidh na mbleachtairí ach chinn siad gur ligeadh an teaghlach síos. Ní raibh cuntas ar theagmháil idir na póilíní agus muintir Beattie ach ocht n-uaire i gcaitheamh breis is caoga bliain. Bhí bearnaí sna comhaid áfach. Dúirt príomhfheidhmeannach oifig an Ombudsman na bPóilíní Hugh Hume gur rinneadh tástáil fhóiréinseach ar éadaí, bróg agus ábhar eile ón láthair i 1973 ach go bhfuil an fhianaise sin ar fad ar iarraidh; dá mbeadh fáil ar an ábhar sin inniu, le teicneolaíocht na linne seo bheadh seans maith an té a bhí ciontach a aithint. Ina theannta sin níl fáil ar cháipéisí – nótaí na mbleachtairí, ráitis ó fhinnéithe agus amhrastaigh ná ceistneoirí a líon 419 a bhí ag an damhsa.<ref name=":0" /> == Athbhreithniú == Mhol tuairisc ón Ombudsman in 2025 go ndeinfí athbhreithniú neamhspleách ar an gcás. Tá súil gur chun tairbhe mhuintir Beattie a bheidh athbhreithniú ar chás Marian, breith ar an té atá ciontach fiú. Tá súil freisin go bhféadfadh dianscrúdú ar an bhfaillí chruthanta sin moltaí a dhéanamh chun modhanna fiosraithe faoi fhoréigean in aghaidh na mban a fheabhsú.<ref name=":0" /> Bhí 1973 ar cheann de na blianta a b’fhuiltí le linn na d[[Na Trioblóidí|Trioblóidí]] agus bhí póilíní faoi dhianbhrú. Cuireadh é sin san áireamh nuair a bhí foireann an Ombudsman i mbun imscrúdaithe. Mar sin féin ní mór athbhreithniú neamhspleách a dhéanamh ar an gcás dar leis an Ombudsman na bPóilíní. D’fháiltigh an teaghlach roimh an moladh ach dúirt gur de bharr an fheachtais a rith siad féin le ceathrú céid atá an méid seo bainte amach. Níor cheart go mbeadh orthu é sin a dhéanamh ach ní cor eisceachtúil é i dTuaisceart Éireann. Tá ceachtanna le foghlaim, faoi cheartas do gach éinne. Dúirt Hugh Hume go raibh ceachtanna le foghlaim faoi conas a láimhseálann póilíní marú ban, coir atá an-choitianta i dTuaisceart Éireann. Liosta le háireamh iad na heasnaimh a bhí ar an bhfiosrú dar le Ombudsman na bPóilíní. Cén t-iontas nár cúisíodh aon duine i bhfianaise na lochtanna ar fhiosrú an RUC.<ref name=":0" /> == Féach freisin == * [[Feimeamharú]] * [[Foréigean in aghaidh na mban in Éirinn]] == Naisc sheachtracha == == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:1973 in Éirinn]] [[Catagóir:1973]] [[Catagóir:Dúnmharuithe]] [[Catagóir:Foréigean i gcoinne na mban in Éirinn]] [[Catagóir:Coireanna in Éirinn]] [[Catagóir:Feimeamharú]] [[Catagóir:Eachtraí foréigin le linn na dTrioblóidí]] bdeesd2gmbrnxicf5z9g9blicrmu3u1 Gaeilgeoirí Aeracha Aontaithe 0 120023 1272155 2025-06-29T19:45:18Z Taghdtaighde 60452 Leathanach cruthaithe le '{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}} Bhí '''[[Gaeilgeoirí Aeracha Aontaithe]]''' (an '''GAA''')<ref group="nóta">Is mar "Gaeilgeoirí Aerach Aontaithe" a litrítí ainm an ghrúpa in ''[[GCN]]'' ach is le hinfhilleadh caighdeánach an iolra a litrítear é cé is moite de sin (féach na tagairtí).</ref> ina ghrúpa de dhaoine [[Aerach|aeracha]] a bhuaileadh le chéile i gcomhthéacs sóisialta i m[[Baile Átha Cliath]] agus an [[An Ghaeilge|Ghaeilge]] á labhair...' 1272155 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}} Bhí '''[[Gaeilgeoirí Aeracha Aontaithe]]''' (an '''GAA''')<ref group="nóta">Is mar "Gaeilgeoirí Aerach Aontaithe" a litrítí ainm an ghrúpa in ''[[GCN]]'' ach is le hinfhilleadh caighdeánach an iolra a litrítear é cé is moite de sin (féach na tagairtí).</ref> ina ghrúpa de dhaoine [[Aerach|aeracha]] a bhuaileadh le chéile i gcomhthéacs sóisialta i m[[Baile Átha Cliath]] agus an [[An Ghaeilge|Ghaeilge]] á labhairt acu.<ref name=":3">[[Jeannine Woods|Woods]] (1998), lch 45.</ref><ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/an-chead-queercal-comhra-ar-siul-i-mbaile-atha-cliath-anocht/|teideal=An chéad ‘Queercal Comhrá’ ar siúl i mBaile Átha Cliath anocht|údar=[[Méabh Ní Thuathaláin]]|dáta=2018-04-19|work=[[Tuairisc.ie]]|dátarochtana=2025-06-23}}</ref> Chuir [[Roy Ó Gealbháin]] ar bun é sa bhliain 1993. Bhíodar den mheon "nach gá an cultúr Gaelach a cheilt d'fhonn a bheith aerach."<ref name=":1">{{Luaigh foilseachán|author=[[Ray Ó Gealbháin]]|title=GAA Welcomes Women|journal=[[Gay Community News]]|language=Béarla ⁊ Gaeilge|pages=lch 8|year=1993|month=Lúnasa|issue=54|url=https://magazine.gcn.ie/magazine/issue-54}}</ref><ref>[[Jeannine Woods|Woods]] (1998), lch 49.</ref> Ainm scigaithriseach a roghnaíodh don ghrúpa, cur chuige atá coitianta "i measc na gluaiseachta homaighnéasaí, a cheistíonn dearcanna “coinbhinsiúnta” ar ghnéithe den chultúr", go háirithe i ndomhan fearúil heitreanormatach an spóirt.<ref>[[Jeannine Woods|Woods]] (1998), lgh 46–48.</ref> == Bunú == Thug Roy Ó Gealbháin le fios gurb é a spreag bunú an GAA ná fáil amach go raibh aisteoir áirithe dá aithne, a chloiseadh sé ag labhairt as Gaeilge go minic, aerach é féin.<ref name=":2">{{Luaigh foilseachán|author=[[Victoria White]]|date=23 Feabhra 1994|title=Gay linn|journal=[[The Irish Times]]|language=Béarla|pages=lch 13}}</ref> Cuireadh nóta i rannóg fógraí ''[[GCN]]'' chun fir aeracha a bhí ag iarraidh an Ghaeilge a labhairt a chur ar an eolas go raibh grúpa sóisialta/cultúrtha ar na bacáin,<ref>{{Luaigh foilseachán|url=https://magazine.gcn.ie/magazine/issue-49|title=Classifieds|journal=[[Gay Community News]]|month=Márta|year=1993|pages=lch 16|language=Béarla|issue=49}}</ref> nóta a spreag freagraí go leor ó dhaoine den iliomad slite beatha ó fud fad an stáit.<ref name=":2" /> Tháinig siad le chéile den chéad uair ar an 5ú Bealtaine 1993,<ref>{{Luaigh foilseachán|author=[[Roy Ó Gealbháin]]|url=https://magazine.gcn.ie/magazine/issue-52|title=An Craic Aerach|journal=[[Gay Community News]]|issue=52|month=Meitheamh|year=1993|pages=lch 9}}</ref> dhá mhí roimh an [[Stair lucht LADT in Éirinn#Athchóiriú|díchoiriúlú]].<ref>{{Luaigh foilseachán|author=[[Suzy Byrne]]|url=https://magazine.gcn.ie/magazine/issue-54|title=Law Reform - Official|issue=54|year=1993|month=Lúnasa|language=Béarla|pages=lch 3|journal=[[Gay Community News]]}}</ref> Cé gur ar [[Fir aeracha|fhir aeracha]] a bhí an comhluadar dírithe an chéad lá, thug [[Leispiachas|mná leispiacha]] le Gaeilge tacaíocht dóibh. Níor fada go raibh an GAA ag cur fáilte roimh fhir aeracha agus roimh mhná leispiacha araon.<ref name=":1" /> Chuir pobal na Gaeilge fáilte roimh bhunú an GAA. Tar éis dó agallaimh bhríomhair a dhéanamh faoin GAA agus faoi chúrsaí aeracha eile ar chlár [[Rónán Mac Aodha Bhuí|Rónáin Mhic Aodha Bhuí]] ''[[Cois Life (clár raidió)|Cois Life]]'', bhí ruainne beag díomá ar Ó Gealbháin mar dhea, nuair a fuair sé amach nach bhfuair [[RnaG]] oiread is gearán amháin ina thaobh. B'é tátal ar bhain Ó Gealbháin as ná nach ndeachaidh an meon [[Ré Victeoiriach|Victeoiriach]] ó thaobh na moráltachta de i bhfeidhm ar chultúr na teanga riamh i bhfírinne.<ref name=":2" /><ref name=":4" /> == Cur chuige == Bhíodh an GAA ag casadh le chéile gach re Sathairn le haghaidh deochanna, le dráma a fheiceáil, nó le haghaidh imeachtaí nach iad.<ref name=":2" /> Ní "cruinnithe" a thugaidís air sin, nó bheadh sé sin ró-fhoirmeálta, ach "teacht le chéile". Ní bhíodh aon struchtúr docht nó clár oibre sainiúil leagtha amach ag an ngrúpa<ref name=":3" /> ach bhí sé d'aidhm acu tacaíocht a thabhairt d'fhir aeracha gur mian leo iad féin a chur in iúl trí mheán na Gaeilge.<ref name=":1" /> "Ach tá sé níos leithne ná sin. Bíonn muid ag plé cúrsaí an tsaoil agus cúrsaí reatha agus rudaí eile atá ag tarlú."<ref name=":3" /> Bhí comhluadar compordach ann i measc baill an GAA a chabhraigh le daoine "a gcultúr agus a dtreoshuíomh gnéasach a chur in iúl i dteannta a chéile."<ref name=":1" /> Cé nach "ag lorg maitheas a dhéanamh don Ghaeilge" a bhíodar "ach maitheas a dhéanamh i measc saol fir homaighnéasacha agus mná leispiacha",<ref name=":4">[[Jeannine Woods|Woods]] (1998), lch 50–52.</ref> bhí an Ghaeilge ina nasc sóisialta idir na daoine dar le hÓ Gealbháin. Go deimhin, roghnaigh daoine áirithe an comhluadar sin le teacht amach ann den chéad uair.<ref name=":2" /> Leomh Ó Gealbháin a rá go bhfuil bheith aerach agus bheith i do chainteoir Gaeilge cosúil lena chéile ar bhealach – cuirtear suas leat a fhad agus nach ndéanann tú go poiblí é, nó lasmuigh d'áiteanna ceadaithe faoi leith, seachas sin tá brú mór ann bheith cosúil le daoine eile.<ref name=":2" /><ref name=":5">[[Jeannine Woods|Woods]] (1998), lch 52–53.</ref> De dheasca na réamhchlaontaí a bhí coitianta i measc Béarlóirí i dtaobh na Gaeilge,<ref name=":5" /> bhíodh daoine in aice leo ag stánadh scaití ar bhaicle fhir aerach i mbun comhrá sa Ghaeilge.<ref name=":2" /> In áit géilleadh don mheon seo, ní i láithreacha a bhíodh cáil na Gaeilge nó an aerachais air a bhuailidís le chéile ach i bpub eile i m[[Barra an Teampaill]] don chuid is mó, in "áit neodrach ach é taobh istigh den triantán bándearg".<ref name=":5" /> == Oidhreacht == Chuir Ó Gealbháin le saol aiteach na hÉireann sa bhliain 1993 ach an GAA a bhunú, rud nach bhfaigheann sé an t-aitheantas cuí as i gcónaí agus scéal dhaoine aiteacha in Éirinn á ríomh.<ref>{{Luaigh foilseachán|author=[[Seán Mac Risteaird]]|url=https://www.estudiosirlandeses.org/reviews/reeling-in-the-queers-tales-of-irelands-lgbtq-past/|title=<nowiki>[</nowiki>Léirmheas<nowiki>]</nowiki> Reeling in the Queers: Tales of Ireland’s LGBTQ Past|pages=lgh 213–216|journal=[[Estudios Irlandeses]]|issue=20|year=2025|language=Béarla}}</ref> Tá lorg an GAA á leanúint ag grúpaí eile ó shin. Chuaigh bunaitheoir an [[Queercal Comhrá]] i gcomhairle le hÓ Gealbháin agus é ag iarraidh grúpa sóisialta nua ar mhúnla an GAA a chur ar bun san ardchathair. Tá tionchar an GAA orthu féin luaite ag lucht [[AAG]] freisin, cé gur cur chuige beagán éagsúil atá ag an gcomharghrúpa sin.<ref name=":0" /><ref>{{Luaigh foilseachán|url=https://comhar.ie/iris/83/6/fianaise-an-chlaochlaithe/|teideal=Fianaise an chlaochlaithe|údar=[[Eoin Mc Evoy]] ⁊ [[Stiofán Ó Briain]]|year=2023|month=Meitheamh|pages=lgh 11–13|dátarochtana=2024-06-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230529161610/https://comhar.ie/iris/83/6/fianaise-an-chlaochlaithe/|archivedate=29-05-2023|journal=[[Comhar]]|author=[[Eoin Mc Evoy]] ⁊ [[Stiofán Ó Briain]]|title=Fianaise an chlaochlaithe}}</ref> ==Naisc sheachtracha== *Clár de chuid [[TG4]] ar [[Roy Ó Gealbháin]] (c. 37:50–40:10): ''[https://www.tg4.ie/ga/player/seinn/?pid=6300028883001&title=Roy%20Galvin&series=Finn%C3%A9&genre=Faisneis&pcode=607805 Finné S4E6]'' ==Féach Freisin== * [[An Queercal Comhrá]] * [[AerachAiteachGaelach]] ==Foinsí== * [[Jeannine Woods|Woods, Jeannine]]. (1998). "[https://researchrepository.universityofgalway.ie/entities/publication/6a156ccf-7b98-49dc-8ef9-8db3012f4571 Aithníonn queeróg queeróg eile: Gaeilgeoirí Aeracha Aontaithe agus gluaiseacht chomhaimseartha na Gaeilge]" (as Béarla). [[Irish Journal Of Anthropology|''Irish Journal Of Anthropology'']] '''3''': lgh 41–59. https://doi.org/http://hdl.handle.net/10379/7081 ==Tagairtí== {{Reflist}} ==Nótaí== {{reflist|group=nóta}} {{DEFAULTSORT:Gaeilgeoiri Aeracha Aontaithe}} [[Catagóir:Grúpaí Gaeilge]] [[Catagóir:Stair lucht LADT in Éirinn]] [[Catagóir:Homaighnéasachas fireann]] [[Catagóir:Cultúr LADT]] [[Catagóir:LADT]] [[Catagóir:Bunaithe sa bhliain 1993]] [[Catagóir:1990idí in Éirinn]] npo0ccpg0dljlxihrw1c6ftkfarfrcf CRU 0 120024 1272158 2025-06-29T19:52:27Z TGcoa 21229 Ag athdhíriú go [[Constáblacht Ríoga Uladh]] 1272158 wikitext text/x-wiki #athsheoladh[[Constáblacht Ríoga Uladh]] nbd5yd2nt9h0r8r31ed9bg0q1valydy Gay Community News 0 120025 1272159 2025-06-29T19:59:24Z Taghdtaighde 60452 Ag athdhíriú go [[GCN]] 1272159 wikitext text/x-wiki #athsheoladh [[GCN]] 6rguidrlkmrhsv5hd6i0684qcvg66p4 Loch Marbh 0 120026 1272171 2025-06-29T20:14:58Z Marcas.oduinn 33120 Cruthaithe ó enwiki 1272171 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is loch beag [[fionnuisce]] é ''' Loch Marbh,'''<ref name=logainm /> suite i g[[Contae Liatroma]].<ref name=Haug2013 /> == Tíreolaíocht == Tá Loch Marbh {{convert|1|km|1}} soir ó thuaidh ó {{h|Ceis Charraigín}}, agus {{convert|500|m|1}} soir ó [[Loch an Scoir]]. Ar gach taobh den loch, tá roinnt [[baile fearainn|bailte fearainn]]: An Gob Rua taobh thoir agus ó dheas, Coill Mhac Searbhaill ó thuaidh, agus Rosaigh taobh thiar.<ref name=townlands /> Tá an loch an-bheag agus éadomhain, le hachar {{convert|0.1|km2|1}} aige. D'fhéadfadh a rá gur síneadh ar Loch an Scoir, óir go bhfuil an leibhéal céanna acu agus tá cainéal leath mhíle ar fad eatarthu.<ref name=MacMahon1845 /> Tá an loch nasctha le [[Loch Eoin]] agus Loch an Scoir ag [[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]]. == Éiceolaíocht == I gcoitinne, tá éiceolaíocht na n-uiscebhealaí i gContae Listings faoi bhagairt ag [[diúilicín riabhach]] agus speicis ionracha eile.<ref name=Pedreschi2014 /> == Oidhreacht == Aimsíodh [[babhla Cheis Charraigín]] sa chainéal idir between Loch Marbh agus Loch an Scoir sa 19ú haois ( c. 1843-1852). Caomhnaítear inniu é i n[[Ard-Mhúsaem na hÉireann - Seandálaíocht|Ard-Mhúsaem na hÉireann]].<ref name=Mulvany1852 /> Ní fios go cruinn sanasaíocht an locha, ach tá dealramh leis inchreidte go raibh feidhm íobartach págánach ag Loch Marbh, agus gur leagadh am babhla ann mar ofráil deasghnách. Tá tagairt le feiceál i [[Leabar Fidhnacha]] d'inbhear mallaithe gan aithint "ar an mbóthar chuig [[Fíonach, Contae Liatroma (Carraig Álainn)|Fíonach]]", le nóta ar an imeall luaite le Tadhg O'Roddy (''fl.'' 1700):{{sfn|Ó Donnabháin|1828|pp=181}} :'' tar éis sin, níor tugadh iasc ar bith ann; óir ní féidir leo a mhaireachtáil ann == Féach freisin == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] ** [[Loch Bhaile Choille Fóir]] ** [[Loch Cheis Charraigín]] == Tuilleadh le léamh == * {{cite book | authorlink = John O'Donovan (scoláire) | last = Ó Donnabháin | first = Sean | title = Book of Fenagh, Translation and Copious Notes | url = http://www.askaboutireland.ie/aai-files/assets/ebooks/49_Book-of-Fenagh/49%20Book%20of%20Fenagh.pdf#page=197 | publisher = Maolmhordha Mac Dubhghoill Uí Raghailligh | location = Fenagh, Leitrim, Ireland | year = 1828| access-date = 20 August 2016}} == Tagairtí == {{reflist | refs = <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Digitized 2006 from original in Harvard University }}</ref> <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/1411402.aspx | work = logainm.ie | teideal = Loch Marbh }}</ref> <ref name=townlands>{{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/kiltubbrid/rossy/ | work = townlands.ie | teideal = Rosaigh (baile fearainn), Contae Liatroma}}</ref> <ref name=Haug2013>{{cite book | title = Gazetteer of Ireland | volume = Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | edition = Third | year = 2013 | first = Per Ivar | last = Haug | url = http://www.slideshare.net/peivhau/gazetteer-of-ireland-3rd }}</ref> <ref name=Mulvany1852>{{cite report | title = Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works | first1 = W. T. | last1 = Mulvany | first2 = William | last2 = Fraser | first3 = Samuel | last3 = Roberts | first4 = Thomas J. | last4 = Mulvany | first5 = John | last5 = O'Flaherty | journal = Proceedings of the Royal Irish Academyn | volume = 5 (1850 - 1853) | pages = xxxi–lxvi | publisher = Acadamh Ríoga na hÉireann | jstor = 20489812 | year = 1852}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 |s2cid=13486116 |doi-access=free }}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Marbh, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] ijgqdcsd0xa2nqmv6afjch8027a9rv6 Scoileanna scairte 0 120027 1272185 2025-06-29T20:17:56Z Taghdtaighde 60452 Ag athdhíriú go [[Scoil scairte]] 1272185 wikitext text/x-wiki #athsheoladh [[Scoil scairte]] 7o4tt3oh50pjxlipwdk36u8rs842adm Catagóir:Bunaithe sa bhliain 1993 14 120028 1272186 2025-06-29T20:18:23Z Taghdtaighde 60452 Leathanach cruthaithe le '[[Catagóir:1993]] [[Catagóir:Bunaithe sna 1990í]] [[Catagóir:Bunaithe de réir bliana]]' 1272186 wikitext text/x-wiki [[Catagóir:1993]] [[Catagóir:Bunaithe sna 1990í]] [[Catagóir:Bunaithe de réir bliana]] ns8ilou4accwrg6kp68fpnzszc26m4p Catagóir:Bunaithe sna 1990í 14 120029 1272187 2025-06-29T20:19:08Z Taghdtaighde 60452 Leathanach cruthaithe le '[[Catagóir:1890idí]] [[Catagóir:Bunaithe de réir bliana|1890idi]]' 1272187 wikitext text/x-wiki [[Catagóir:1890idí]] [[Catagóir:Bunaithe de réir bliana|1890idi]] 8uaw9gumr6609i448ry2w2v2mlyfrdt 1272188 1272187 2025-06-29T20:19:31Z Taghdtaighde 60452 Botún ceartaithe 1272188 wikitext text/x-wiki [[Catagóir:1990idí]] [[Catagóir:Bunaithe de réir bliana|1990idi]] 0kq0sp7gppomtv10ioyex56pb9a0hs4 An tAcht um Riar an Cheartais (Éire) 1737 0 120030 1272195 2025-06-29T20:37:25Z TGcoa 21229 Ag athdhíriú go [[Acht (Éire) Riar na Córa (Teanga) 1737]] 1272195 wikitext text/x-wiki #athsheoladh[[Acht (Éire) Riar na Córa (Teanga) 1737]] idhov1sjxokh4i5fefdzuxucta6k72z Acht um Riar an Cheartais (Éire) 1737 0 120031 1272196 2025-06-29T20:38:07Z TGcoa 21229 Ag athdhíriú go [[Acht (Éire) Riar na Córa (Teanga) 1737]] 1272196 wikitext text/x-wiki #athsheoladh[[Acht (Éire) Riar na Córa (Teanga) 1737]] idhov1sjxokh4i5fefdzuxucta6k72z Heartstopper (úrscéal grafach) 0 120032 1272210 2025-06-29T22:59:05Z Taghdtaighde 60452 Bhog Taghdtaighde an leathanach [[Heartstopper (úrscéal grafach)]] go [[Heartstopper (úrscéalta grafacha)]] 1272210 wikitext text/x-wiki #athsheoladh [[Heartstopper (úrscéalta grafacha)]] tcx38bx6tbuloajiu9o9q0fgu3j3hmm Áras Éanna 0 120033 1272235 2025-06-30T09:10:58Z 137.191.234.106 Leathanach cruthaithe le 'Ionad Ealaíon ar Inis Oírr é '''Áras Éanna''' a d’oscail sa mbliain 2000. In imeacht na mblianta tá á fáilte curtha acu roimh ealaíontóirí chuig an oileán chun roinnt ama a chaitheamh ar chónaitheachtaí, chun a saothar a thaispeáint sa nGailearaí nó ar láithreacha áirithe. Tá amharc-ealaín agus cur chun cinn ealaíontóirí ina chuid lárnach de mhisean Áras Éanna. Ba é Val Ballance an chéad stiúrthóir a bhí ar Áras Éanna.' 1272235 wikitext text/x-wiki Ionad Ealaíon ar Inis Oírr é '''Áras Éanna''' a d’oscail sa mbliain 2000. In imeacht na mblianta tá á fáilte curtha acu roimh ealaíontóirí chuig an oileán chun roinnt ama a chaitheamh ar chónaitheachtaí, chun a saothar a thaispeáint sa nGailearaí nó ar láithreacha áirithe. Tá amharc-ealaín agus cur chun cinn ealaíontóirí ina chuid lárnach de mhisean Áras Éanna. Ba é Val Ballance an chéad stiúrthóir a bhí ar Áras Éanna. 8n91ygwkwo3mmbrq781v9fcscpoxpwa 1272245 1272235 2025-06-30T09:25:21Z 137.191.234.106 1272245 wikitext text/x-wiki Ionad Ealaíon ar Inis Oírr é '''Áras Éanna''' a d’oscail sa mbliain 2000. Is é an t-ionad ealaíon is faide siar san Eoraip, é lonnaithe ar oileán beag Gaeltachta Inis Oírr i gCo. na Gaillimhe. In imeacht na mblianta tá á fáilte curtha acu roimh ealaíontóirí chuig an oileán chun roinnt ama a chaitheamh ar chónaitheachtaí, chun a saothar a thaispeáint sa nGailearaí nó ar láithreacha áirithe. Tá amharc-ealaín agus cur chun cinn ealaíontóirí ina chuid lárnach de mhisean Áras Éanna. Ba é Val Ballance an chéad stiúrthóir a bhí ar Áras Éanna. Is áit ar leith í ina bhfuil paistí de gharraithe, ballaí cloiche, spéartha drámatúla an Atlantaigh, i measc pobal Gaeltachta Inis Oírr. dhy6u92lfo1x0kkvfaxwe4oui476y5r 1272247 1272245 2025-06-30T09:48:32Z Eomurchadha 4240 1272247 wikitext text/x-wiki Ionad Ealaíon ar Inis Oírr é '''Áras Éanna''' a d’oscail sa mbliain 2000. Is é an t-ionad ealaíon is faide siar san Eoraip, é lonnaithe ar oileán beag Gaeltachta Inis Oírr i gCo. na Gaillimhe. In imeacht na mblianta tá á fáilte curtha acu roimh ealaíontóirí chuig an oileán chun roinnt ama a chaitheamh ar chónaitheachtaí, chun a saothar a thaispeáint sa nGailearaí nó ar láithreacha áirithe. Tá amharc-ealaín agus cur chun cinn ealaíontóirí ina chuid lárnach de mhisean Áras Éanna. Ba é Val Ballance an chéad stiúrthóir a bhí ar Áras Éanna. Is áit ar leith í ina bhfuil paistí de gharraithe, ballaí cloiche, agus radharc ar an Atlantach, i measc phobal Gaeltachta Inis Oírr. jvzvj6mcjh3nqidf10emzelqtaj3osw Pádraic Reaney 0 120034 1272237 2025-06-30T09:14:03Z 137.191.234.106 Leathanach cruthaithe le 'Ealaíontóir as an gCeathrú Rua i gConamara é '''Pádraic Reaney''' a chuireann síos air féin mar ealaíontóir féinoilte. Tá taispeántais náisiúnta agus idirnáisiúnta curtha ar siúl aige go seasta ó thús na 1970idí agus tá go leor duaiseanna agus gradam mór le rá bronnta air mar aitheantas ar a chuid iarrachtaí.    D’eagraigh Ionad Ealaíon na Gaillimhe taispeántas iardhearcach dá shaothar in 1993 – taispeántas a tugadh ar chamchuai...' 1272237 wikitext text/x-wiki Ealaíontóir as an gCeathrú Rua i gConamara é '''Pádraic Reaney''' a chuireann síos air féin mar ealaíontóir féinoilte. Tá taispeántais náisiúnta agus idirnáisiúnta curtha ar siúl aige go seasta ó thús na 1970idí agus tá go leor duaiseanna agus gradam mór le rá bronnta air mar aitheantas ar a chuid iarrachtaí.    D’eagraigh Ionad Ealaíon na Gaillimhe taispeántas iardhearcach dá shaothar in 1993 – taispeántas a tugadh ar chamchuairt náisiúnta ina dhiaidh sin. Is iomaí téama a dtarraingíonn Pádraig orthu mar inspioráid; bíonn an cósta, an talamh, na hoileáin, an gorta, ár stair agus go leor eile mar údar ealaíne aige – ealaín atá mistéireach, siombalach agus ealaín a thugann léargas dúinne ar spás samhlaíoch Phádraic féin. 0dafo5s4qc6vgpk2789sz2of5oxiycr Turas Úr 0 120035 1272238 2025-06-30T09:15:38Z 137.191.234.106 Leathanach cruthaithe le 'Is pobal bríomhar ealaíontóirí iad '''Turas Úr''', atá ina gcónaí agus ag obair i gcroílár Ghaeltacht Dhún na nGall. Spreagann a dtimpeallacht nádúrtha iontach iad chun ealaín a chruthú a dhéanann ceiliúradh ar an talamh, ar an teanga agus ar an chultúr a mhúnlaíonn iad. Tá Turas Úr tiomanta do dheis a thabhairt do gach duine a bheith cruthaitheach. Chuige sin, cuireann siad imeachtaí saor in aisce ar siúl don phobal ina dtairgeann siad e...' 1272238 wikitext text/x-wiki Is pobal bríomhar ealaíontóirí iad '''Turas Úr''', atá ina gcónaí agus ag obair i gcroílár Ghaeltacht Dhún na nGall. Spreagann a dtimpeallacht nádúrtha iontach iad chun ealaín a chruthú a dhéanann ceiliúradh ar an talamh, ar an teanga agus ar an chultúr a mhúnlaíonn iad. Tá Turas Úr tiomanta do dheis a thabhairt do gach duine a bheith cruthaitheach. Chuige sin, cuireann siad imeachtaí saor in aisce ar siúl don phobal ina dtairgeann siad eispéiris ealaíonta inar féidir leis an bpobal iad féin a thumadh iontu agus a nascann daoine leis an ealaín, leis an dúlra agus lena chéile. dhuj78esmm4jgsshjtzc0k6dw8p61k3 Tríona Ní Dhomhnaill 0 120036 1272239 2025-06-30T09:16:54Z 137.191.234.106 Leathanach cruthaithe le 'Ceoltóir í '''Tríona Ní Dhomhnaill'''. Tógadh Tríona Ní Dhomhnaill agus a deirfiúr Maighread i gContae na Mí ach bhí agus tá ceangal láidir acu le Rann na Feirste mar gur as a tháinig a n-athair.' 1272239 wikitext text/x-wiki Ceoltóir í '''Tríona Ní Dhomhnaill'''. Tógadh Tríona Ní Dhomhnaill agus a deirfiúr Maighread i gContae na Mí ach bhí agus tá ceangal láidir acu le Rann na Feirste mar gur as a tháinig a n-athair. rzy4an1q41j0f3bmx69qbg3zvcwildc Scoil Cheoil an Earraigh 0 120037 1272240 2025-06-30T09:20:19Z 137.191.234.106 Leathanach cruthaithe le 'Féile Cheoil Ghaeltachta a eagraítear ar an mBuailtín, i nGaeltacht Chorca Dhuibhne í '''Scoil Cheoil an Earraigh'''. Bíonn seisiúin cheoil, ceardlanna rince seite, céilithe agus ceolchoirmeacha i gceist.' 1272240 wikitext text/x-wiki Féile Cheoil Ghaeltachta a eagraítear ar an mBuailtín, i nGaeltacht Chorca Dhuibhne í '''Scoil Cheoil an Earraigh'''. Bíonn seisiúin cheoil, ceardlanna rince seite, céilithe agus ceolchoirmeacha i gceist. j9rrnb0js7t72gjhi94vwk1hea8pgyf Ériu (compántas) 0 120038 1272241 2025-06-30T09:21:26Z 137.191.234.106 Leathanach cruthaithe le 'Is compántas damhsa Gaelach comhaimseartha é '''Ériu''' a bhunaigh Breandán de Gallaí, as Gaoth Dobhair ó dhúchas, sa bhliain 2010. Is iad Na Mic Ua gCorra an chraobh den chompántas atá dírithe ar an óige, agus tá baint acu le Féile Ealaíne an Earagail ó bhí 2019 ann.' 1272241 wikitext text/x-wiki Is compántas damhsa Gaelach comhaimseartha é '''Ériu''' a bhunaigh Breandán de Gallaí, as Gaoth Dobhair ó dhúchas, sa bhliain 2010. Is iad Na Mic Ua gCorra an chraobh den chompántas atá dírithe ar an óige, agus tá baint acu le Féile Ealaíne an Earagail ó bhí 2019 ann. tvzqlv03npid94ml9k9slukeyryxcbx Miss Mary (damhsa) 0 120039 1272243 2025-06-30T09:22:50Z 137.191.234.106 Leathanach cruthaithe le 'Is damhsa aonair amuigh faoin aer é '''''Miss Mary''''', a leanann rian mháistrí an damhsa Ghaelaigh. Gluaiseann an damhsóir trí pháirceanna agus tugann sí léiriú ar an talamh agus ar a chuid scéalta. Is í an damhsóir agus cóiréagrafaí Kristyn Fontanella a chruthaigh an rince. D’eascair an saothar ó thaighde a rinne sí ar a ginealach agus ar a hoidhreacht agus déanann sí nasc as an nua lena scéal agus leosan a tháinig roimpi. ' 1272243 wikitext text/x-wiki Is damhsa aonair amuigh faoin aer é '''''Miss Mary''''', a leanann rian mháistrí an damhsa Ghaelaigh. Gluaiseann an damhsóir trí pháirceanna agus tugann sí léiriú ar an talamh agus ar a chuid scéalta. Is í an damhsóir agus cóiréagrafaí Kristyn Fontanella a chruthaigh an rince. D’eascair an saothar ó thaighde a rinne sí ar a ginealach agus ar a hoidhreacht agus déanann sí nasc as an nua lena scéal agus leosan a tháinig roimpi.  lhg1f46d7uup8pj5em00xdottqhzpyr Leamú 0 120040 1272251 2025-06-30T10:44:57Z Ériugena 188 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1257354136|Lemmatization]]" 1272251 wikitext text/x-wiki Is éard '''is leamú''' ann sa [[teangeolaíocht]] ná an próiseas ina ngrúpáiltear foirmeacha infhillte focal le chéile ionas gur féidir iad a anailísiú mar mhír aonair, arna sainaithint ag [[leama]] an fhocail, nó foirm an fhoclóra. ''Sa teangeolaíocht ríomhaireachtúil, is éard is leamú ann ná an próiseas algartamach chun leama focail a chinneadh, bunaithe ar an mbrí atá beartaithe dó. Murab ionann agus tamhantóireacht, braitheann leamú ar an gcuid atá beartaithe den chaint agus den bhrí atá le focal in abairt a aithint i gceart, agus laistigh den chomhthéacs níos mó a bhaineann leis an abairt sin, mar shampla abairtí comharsanacha nó fiú doiciméad iomlán. Dá bharr sin, tá forbairt algartam éifeachtach ina réimse taighde atá fós ar oscailt.''<ref>{{Cite web-en|url=http://homepages.inf.ed.ac.uk/s1044253/papers/Context_Sensitive_Neural_Lemmatization_with_Lematus.pdf|title=Context Sensitive Neural Lemmatization with Lematus|author=Bergmanis|first=Toms}}</ref> <ref name="Semantic Annotation Research">{{Cite web-en|url=https://scholar.archive.org/work/wes6yl773jb7jb3w5jvdydiuei|title=WebBANC: Building Semantically-Rich Annotated Corpora from Web User Annotations of Minority Languages}}</ref> == Cur síos == I go leor teangacha, feictear focail i roinnt foirmeacha ''infhillte''. Mar shampla, i mBéarla, d'fhéadfadh an briathar 'to walk' a bheith le feiceáil mar 'walk',' walked ', ' walks ' nó ' walking '. ''Tugtar an leama ar an bhfoirm bhunúsach, ‘walk’, a d’fhéadfadh duine a chuardach i bhfoclóir.'' Tugtar léacsaeim ar an gcaidreamh idir an fhoirm bhunúsach agus an roinn chainte go minic." [[Catagóir:Ríomhtheangeolaíocht]] oh5ezt3t1mj5dacp0fsih0dn0v6ey81 1272254 1272251 2025-06-30T10:52:26Z Ériugena 188 1272254 wikitext text/x-wiki Sa [[teangeolaíocht]], is éard is '''leamú''' ann ná an próiseas ina ngrúpáiltear foirmeacha infhillte focal le chéile ionas gur féidir iad a anailísiú mar mhír aonair, arna sainaithint ag [[leama]] an fhocail, nó foirm an fhoclóra. Sa teangeolaíocht ríomhaireachtúil, is éard is leamú ann ná an próiseas algartamach chun leama focail a chinneadh, bunaithe ar an mbrí atá beartaithe dó. Murab ionann agus tamhantóireacht, braitheann leamú ar an gcuid atá beartaithe den chaint agus den bhrí atá le focal in abairt a aithint i gceart, agus laistigh den chomhthéacs níos mó a bhaineann leis an abairt sin, mar shampla abairtí comharsanacha nó fiú doiciméad iomlán. Dá bharr sin, tá forbairt algartam éifeachtach ina réimse taighde atá fós ar oscailt.''<ref>{{Cite web-en|url=http://homepages.inf.ed.ac.uk/s1044253/papers/Context_Sensitive_Neural_Lemmatization_with_Lematus.pdf|title=Context Sensitive Neural Lemmatization with Lematus|author=Bergmanis|first=Toms}}</ref> <ref name="Semantic Annotation Research">{{Cite web-en|url=https://scholar.archive.org/work/wes6yl773jb7jb3w5jvdydiuei|title=WebBANC: Building Semantically-Rich Annotated Corpora from Web User Annotations of Minority Languages}}</ref> == Cur síos == I go leor teangacha, feictear focail i roinnt foirmeacha ''infhillte''. Mar shampla, i mBéarla, d'fhéadfadh an briathar 'to walk' a bheith le feiceáil mar ''walk'', ''walked'' , ''walks'' nó ''walking''. Tugtar an [[Leama|leama]] ar an bhfoirm bhunúsach, ‘''walk''’, a d’fhéadfadh duine a chuardach i bhfoclóir. Tugtar léacsaeim ar an gcaidreamh idir an fhoirm bhunúsach agus an roinn chainte go minic. ==Tagairtí== [[Catagóir:Ríomhtheangeolaíocht]] jrbowch6wigw8gke9bk3eds3936llcg 1272260 1272254 2025-06-30T11:55:03Z Ériugena 188 1272260 wikitext text/x-wiki Sa [[teangeolaíocht]], is éard is '''leamú''' ann ná an próiseas ina ngrúpáiltear foirmeacha infhillte focal le chéile ionas gur féidir iad a anailísiú mar mhír aonair, arna sainaithint ag [[leama]] an fhocail, nó foirm an fhoclóra. Sa teangeolaíocht ríomhaireachtúil, is éard is leamú ann ná an próiseas algartamach chun leama focail a chinneadh, bunaithe ar an mbrí atá beartaithe dó. Murab ionann agus tamhantóireacht, braitheann leamú ar an gcuid atá beartaithe den chaint agus den bhrí atá le focal in abairt a aithint i gceart, agus laistigh den chomhthéacs níos mó a bhaineann leis an abairt sin, mar shampla abairtí comharsanacha nó fiú doiciméad iomlán. Dá bharr sin, tá forbairt algartam éifeachtach ina réimse taighde atá fós ar oscailt.''<ref>{{Cite web-en|url=http://homepages.inf.ed.ac.uk/s1044253/papers/Context_Sensitive_Neural_Lemmatization_with_Lematus.pdf|title=Context Sensitive Neural Lemmatization with Lematus|author=Bergmanis|first=Toms}}</ref> <ref name="Semantic Annotation Research">{{Cite web-en|url=https://scholar.archive.org/work/wes6yl773jb7jb3w5jvdydiuei|title=WebBANC: Building Semantically-Rich Annotated Corpora from Web User Annotations of Minority Languages}}</ref> == Cur síos == I go leor teangacha, feictear focail i roinnt foirmeacha ''infhillte''. Mar shampla, i mBéarla, d'fhéadfadh an briathar 'to walk' a bheith le feiceáil mar ''walk'', ''walked'' , ''walks'' nó ''walking''. Tugtar an [[Leama|leama]] ar an bhfoirm bhunúsach, ‘''walk''’, a d’fhéadfadh duine a chuardach i bhfoclóir. Tugtar léacsaeim ar an gcaidreamh idir an fhoirm bhunúsach agus an roinn chainte go minic. ==Naisc sheachtracha== *[https://kevinscannell.com/files/dppsi.pdf Diachronic Parsing of Pre-Standard Irish]] ==Tagairtí== [[Catagóir:Ríomhtheangeolaíocht]] 07iuo4xsc3s67w6i59f0moj4uwsyrea Bob Vylan 0 120041 1272252 2025-06-30T10:45:53Z Conradder 34685 Leathanach cruthaithe le ':''Na bí trína chéile le [[Bob Dylan]]'' {{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}} Is dísreach [[punc-rac|punc]] [[Sasanach]] é '''Bob Vylan'''. Úsáideann siad ainmneacha stáitse, '''Bobby Vylan''' ([[giotár]] agus amhránaí ) agus '''Bobbie Vylan''' ([[drumaí]]), mar b'fhearr leo cloí lena bpríobháideachas. Cuireann siad '''"The Bobs"''' orthu féin. Tugann a gceol Punc-rac agus hip-hap le cheile. Fuair siad cáineadh ag an Féile Glastonbury|Fhéile Gla...' 1272252 wikitext text/x-wiki :''Na bí trína chéile le [[Bob Dylan]]'' {{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}} Is dísreach [[punc-rac|punc]] [[Sasanach]] é '''Bob Vylan'''. Úsáideann siad ainmneacha stáitse, '''Bobby Vylan''' ([[giotár]] agus amhránaí ) agus '''Bobbie Vylan''' ([[drumaí]]), mar b'fhearr leo cloí lena bpríobháideachas. Cuireann siad '''"The Bobs"''' orthu féin. Tugann a gceol Punc-rac agus hip-hap le cheile. Fuair siad cáineadh ag an [[Féile Glastonbury|Fhéile Glastonbury]] 2025 mar rosc siad ''"Death to the IDF"'' (''"bás ar [[Fórsaí Cosanta Iosrael|FCI]]"'') ar stáitse mar sin cháin [[Keir Starmer]] an banna. == Stair == Bunaíodh an banna in 2017 in [[Ipswich]]. Bhí a gcéad cheolchoirm coicís ina dhiaidh sin. Sa chéad bhliain, chuir siad ceithre shnigil agus dhá EP (''Dread'' agus ''Vylan'') amach ar a lipéad, Ghost Theatre. Ar 7 Lúnasa 2020, chuir siad a gcéad albam, ''We Live Here'', amach. Chuaigh siad ar thuras le [[The Offspring]] agus [[Biffy Clyro]] agus sheinn siad ag an Fhéile Reading agus Leeds. Ar 22 Aibreán 2022, d'eisigh siad a ndara albam, ''Bob Vylan Presents the Price of Life'', agus bhí an t-amhrán ag uimhir 18 ar an chairt albaim sa [[Ríocht Aontaithe]]. Ar 27 Deireadh Fómhair 2023, d'eisigh an banna dhá shingil óna dtríú albam, ''Humble as the Sun''. Eisíodh an t-albam ar 5 Aibreán 2024. == Dioscliosta == *''Vylan'' (2017) *''Dread'' (2019) *''We Live Here'' (2020) *''Bob Vylan Presents the Price of Life'' (2022) *''Humble as the Sun'' (2024) == Tagairtí == {{Reflist}} {{Síolta ceol}} [[Catagóir:Rapcheol]] [[Catagóir:Punc]] [[Catagóir:Grúpaí ceoil bunaithe sa bhliain 2017]] iqy5lqruyi6gts7b2w1yhihwhz5dt65 1272253 1272252 2025-06-30T10:46:28Z Conradder 34685 /* Stair */ 1272253 wikitext text/x-wiki :''Na bí trína chéile le [[Bob Dylan]]'' {{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}} Is dísreach [[punc-rac|punc]] [[Sasanach]] é '''Bob Vylan'''. Úsáideann siad ainmneacha stáitse, '''Bobby Vylan''' ([[giotár]] agus amhránaí ) agus '''Bobbie Vylan''' ([[drumaí]]), mar b'fhearr leo cloí lena bpríobháideachas. Cuireann siad '''"The Bobs"''' orthu féin. Tugann a gceol Punc-rac agus hip-hap le cheile. Fuair siad cáineadh ag an [[Féile Glastonbury|Fhéile Glastonbury]] 2025 mar rosc siad ''"Death to the IDF"'' (''"bás ar [[Fórsaí Cosanta Iosrael|FCI]]"'') ar stáitse mar sin cháin [[Keir Starmer]] an banna. == Stair == Bunaíodh an banna in 2017 in [[Ipswich]]. Bhí a gcéad cheolchoirm coicís ina dhiaidh sin. Sa chéad bhliain, chuir siad ceithre shnigil agus dhá EP (''Dread'' agus ''Vylan'') amach ar a lipéad, Ghost Theatre. Ar 7 Lúnasa 2020, chuir siad a gcéad albam, ''We Live Here'', amach. Chuaigh siad ar thuras le [[The Offspring]] agus [[Biffy Clyro]] agus sheinn siad ag an Fhéile Reading agus Leeds. Ar 22 Aibreán 2022, d'eisigh siad a ndara albam, ''Bob Vylan Presents the Price of Life'', agus bhí an t-albam ag uimhir 18 ar an chairt albaim sa [[Ríocht Aontaithe]]. Ar 27 Deireadh Fómhair 2023, d'eisigh an banna dhá shingil óna dtríú albam, ''Humble as the Sun''. Eisíodh an t-albam ar 5 Aibreán 2024. == Dioscliosta == *''Vylan'' (2017) *''Dread'' (2019) *''We Live Here'' (2020) *''Bob Vylan Presents the Price of Life'' (2022) *''Humble as the Sun'' (2024) == Tagairtí == {{Reflist}} {{Síolta ceol}} [[Catagóir:Rapcheol]] [[Catagóir:Punc]] [[Catagóir:Grúpaí ceoil bunaithe sa bhliain 2017]] 1vtmt9b7mlyf1c5qx61l5x6g69cguku Infhilleadh 0 120042 1272255 2025-06-30T11:29:03Z Ériugena 188 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1293919140|Inflection]]" 1272255 wikitext text/x-wiki [[Íomhá:Cù_coin.svg|mion| Infhilleadh an léicéime '{{Lang|gd|cù}}' i nGaeilge na hAlban, leis an uimhir {{Lang|gd|dà}} , agus '{{Lang|gd|coin}}' don iolra]] I moirfeolaíocht theangeolaíoch, is próiseas foirmithe focal é '''infhilleadh''' ina ndéantar focal a mhionathrú chun catagóirí gramadaí éagsúla a chur in iúl amhail aimsir, tuiseal, , guth, gné, pearsa, uimhir, inscne, modh, anamúileacht, agus cinnteacht . <ref>{{Luaigh foilseachán|url=https://www.researchgate.net/publication/231886303|doi=10.1017/S0041977X00015755|title=Case and proto-Arabic, Part I|year=1998|author=Owens|first=Jonathan|journal=Bulletin of the School of Oriental and African Studies|volume=61|pages=51–73}}</ref> Tugtar ''réimniú'' ar infhilleadh briathra, agus is féidir ''díochlaonadh'' a thabhairt ar infhilleadh [[ainmfhocal]], [[Aidiacht|aidiachtaí]], [[Dobhriathar|dobhriathra]], srl. [[Catagóir:Ailt le téacs sa tSeapáinis]] 379k2hjfku3w8ysymxjx7upgqcit51n 1272256 1272255 2025-06-30T11:39:45Z Ériugena 188 1272256 wikitext text/x-wiki [[Íomhá:Cù_coin.svg|mion| Infhilleadh an léicéime '{{Lang|gd|cù}}' i nGaeilge na hAlban, leis an uimhir {{Lang|gd|dà}} , agus '{{Lang|gd|coin}}' don iolra]] I moirfeolaíocht theangeolaíoch, is próiseas foirmithe focal é '''infhilleadh''' ina ndéantar focal a mhionathrú chun catagóirí gramadaí éagsúla a chur in iúl; amhail aimsir, tuiseal, guth, gné, pearsa, uimhir, inscne, modh, anamúileacht, agus cinnteacht. <ref>{{Luaigh foilseachán|url=https://www.researchgate.net/publication/231886303|doi=10.1017/S0041977X00015755|title=Case and proto-Arabic, Part I|year=1998|author=Owens|first=Jonathan|journal=Bulletin of the School of Oriental and African Studies|volume=61|pages=51–73}}</ref> Tugtar ''réimniú'' ar infhilleadh briathra, agus is féidir ''díochlaonadh'' a thabhairt ar infhilleadh [[ainmfhocal]], [[Aidiacht|aidiachtaí]], [[Dobhriathar|dobhriathra]], srl. ==Tagairtí== [[Catagóir:Gramadach]] [[Catagóir:Moirfeolaíocht teanga]] [[Catagóir:Deilbhíochta]] c1fb4ntuj6pyd7qv7h9zyt5dh73otgp