Vicipéid gawiki https://ga.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%ADomhleathanach MediaWiki 1.45.0-wmf.8 first-letter Meán Speisialta Plé Úsáideoir Plé úsáideora Vicipéid Plé Vicipéide Íomhá Plé íomhá MediaWiki Plé MediaWiki Teimpléad Plé teimpléid Cabhair Plé cabhrach Catagóir Plé catagóire TimedText TimedText talk Module Module talk Event Event talk 0 1874 1273008 1269416 2025-07-07T16:25:23Z 223.204.192.111 1273008 wikitext text/x-wiki {{glanadh|beag=beag}} {{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}} [[Poblacht|Poblacht bhunreachtúil]] [[cónaidhm|chónaidhme]] ina bhfuil [[Stáit Mheiriceá|caoga stát]] agus [[ceantar cónaidhme]] amháin is ea '''Stáit Aontaithe Mheiriceá''' nó '''SAM''', atá suite idir [[an tAigéan Atlantach]] agus [[an tAigéan Ciúin]]. Is í an ceathrú tír is mó achar agus an tríú tír is mó daonra ar domhan. Tá caoga stát ar fad ann. Is é [[Alasca]] an ceann díobh is mó achar, agus [[California]] ar an gceann is líonmhaire daonra. Tá na Stáit Aontaithe ar an t-aon ollchumhacht amháin ar an domhan inniu, nó is í an tír seo atá chun tosaigh ó thaobh na heacnamaíochta, na n-armálacha agus an chultúir de ar an gcuid eile dár bpláinéad. Tá an chuid is mó de na stáit suite in aon limistéar amháin in [[Meiriceá Thuaidh|Ilchríoch Mheiriceá Thuaidh]]. Tá dhá stát ann agus iad scartha ón mbloc seo, mar atá, Stát [[Haváí]], ar oileánra é san Aigéan Ciúin, agus Stát [[Alasca]], a bhfuil stiall chaol de thailte Chúige [[An Cholóim Bhriotanach]], [[Ceanada]], idir é agus Stát [[Washington]]. Stát [[Daonlathas|daonlathach]] [[Liobrálachas|liobrálach]] is ea na Stáit Aontaithe, agus bhí páirt thar a bheith tábhachtach ag an tír i bhforbairt stairiúil an daonlathais nua-aimseartha. Ós rud é go bhfuil [[náisiúnachas]] an stáit bunaithe ar an mbunreacht agus ar an traidisiún daonlathach in áit aon náisiúntacht nó dream eitneach ar leith, fáiltítear lucht inimirce ó gach cearn den domhan, agus dá réir sin, tá na Stáit Aontaithe ar ceann de na tíortha is ilchultúrtha ar fud an domhain. == Stair == === Meiriceánaigh dhúchasacha agus coilínigh Eorpacha === Ceaptar gurbh as an [[An Áise|Áise]] a tháinig sinsir bhundúchasaigh Mheiriceá go dtí an tOileán Úr. Thosaigh siad ag lonnadh ann am éigin i ndiaidh 12,000 RC. D'éirigh le roinnt phobal bundúchasach leibhéal an-ard cultúrtha a bhaint amach i gcúrsaí curadóireachta, ailtireachta agus státaireachta, cosúil le [[cultúr Mississippi]] a bhí faoi réim sna blianta 1500-800 RC, a bheag nó a mhór. I 1492, shroich an taiscéalaí [[Genova]]ch [[Criostóir Colambas]], a bhí faoi chonradh ag Coróin na [[An Spáinn|Spáinne]], roinnt oileán i [[Muir Chairib]]. Deirtear gurbh é an chéad Eorpach a tháinig go Meiriceá, cé gur shroich Lochlannaigh ann roimhe. (Tá sé cinnte go ndeachaigh na Lochlannaigh chomh fada sin ó dheas le [[Talamh an Éisc]]). Sna blianta i ndiaidh theacht Cholambais, pé ar bith scéal é, fuair formhór na ndaoine dúchasacha bás de bharr eipidéimí na ngalar Eoráiseach. {{glanadh}} Ar 2 Aibreán 1513, tháinig an ''[[conquistador]]'' Spáinneach [[Juan Ponce de León]] i dtír ar "[[La Florida]]," mar a bhaist sé air. Ba é sin an chéad teacht Eorpach ar mhórthír na Stát Aontaithe a bhfuil tásc air sna cáipéisí. As na coilíneachtaí bunaithe sa réigiún ag [[an Spáinn]], ní mhaireann ach St. Augustine, a bunaíodh sa bhliain 1565, sa lá atá inniu ann. Chruthaigh trádálaithe Francacha na bhfionnaigh urphoist timpeall na [[Locha Móra|Lochanna Móra]]; sa deireadh, d’éiligh an Fhrainc an chuid is mó de Mheiriceá Thuaidh go dtí [[Murascaill Mheicsiceo|Murascaill Mheicsiceo]] sa deisceart. Ba iad Coilíneacht Virgina, a bunaíodh i [[Jamestown]] i 1607, agus Coilíneacht Plymouth na n-Oilithreach, a bunaíodh i 1620, ceann de céad áiteanna lonnaithe rathúla na Sasanach. Bhí a lán [[inimirce]] de thoradh chairtfhostú na Coilíneachta [[Bhá Mhassachusetts]] i 1628. Thairis sin, bhí [[Sasana Nua]] lonnaithe le timpeall 10,000 [[Piúratánach]] faoin mbliain 1634. Idir deireadh na 1610-idí agus [[Cogadh Réabhlóideach Mheiriceá]], chuir timpeall 50,000 ciontach go dtí na coilíneachtaí a bhí ag Sasana, agus níos moille an Bhreatain Mhór, i Meiriceá. Thosaigh [[muintir na hOllainne]] ag bunú áite lonnaithe feadh theorainn theas [[Abhainn an Hudson|Abhann Hudson]], Amsterdam Nua ar [[Manhattan|Oileán Manhattan]] san áireamh. Bunaíodh áit lonnaithe beag le taobh na [[nAbhann Delaware]] i 1638, dár n-ainm An tSualainn Nua, ach glacadh an áit sin ar láimh leis na hOllannaigh i 1655. I 1674, bhí na Sasanaigh i gceannas ar na sean-choilíneachtaí Ollannacha; mar sin, athraíodh ainm chúige Nua Ísiltír go dtí Nua-Eabhrac agus New Jersey. Tháinig a lán seirbhísigh féichiúnaigh go dtí an tír – go háirithe sa deisceart. Idir 1630 agus 1680 bhí dhá thrian de na hinimircigh ina seirbhísigh féichiúnaigh. Ag críoch na haoise, bhí sclábhaithe Afracacha ag éiriú príomh-fhoinse an saothair banna. Chruthaigh na 13 coilíneacht Bhriotanacha, a n-éireodh Stáit Aontaithe Mheiriceá, le deighilt na Carolinas i 1729 agus coilíniú Georgia i 1732. Bhí rialtais áitiúla ag gach coilíneacht agus chomh maith leis sin bhí ciall an fhéinrialtais acu le tacaíocht do phoblachtachas. Bhí [[Sclábhaíocht|trádáil na sclábhaithe Afracach]] dleathach sna 13 coilíneacht, leis. Le hardrátaí beireatais, rátaí báis ísle agus inimirce seasta, mhéadaigh daonra na gcoilíneachtaí faoi dhó gach 25 bliain. Faoin mbliain 1770, bhí 3 mhilliún duine ina gcónaí sna coilíneachtaí – timpeall leath dhaonra na Breataine. Cé go ngearrfaí cánacha orthu, ní raibh aon ionadaithe féin acu sa [[Parlaimint|Pharlaimint]] i [[Londain]]—"diabhal cánacha gan ionadaíocht", mar a dúirt na ceannairceoirí féin. === Neamhspleáchas agus fairsingiú Mheiriceá === :''Príomhalt: [[Cogadh Réabhlóideach Mheiriceá]]'' [[Íomhá:Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg|clé|mion|[[17 Meán Fómhair]] [[1787]]]] Bhí a lán teannais idir muintir na gcoilíneachtaí agus na Sasanaigh i rith an tréimhse réabhlóidigh (1760-1770). Mar sin, tháinig [[Comhdháil Mhór-Roinn]] i bh[[Philadelphia]] ar 14ú Iúil, 1775 agus chruthaigh siad an t[[Arm Ilchríochach]] as na mílístí áitiúla. Cuireadh na fórsaí faoi cheannas George Washington. Ghlac an Chomhdháil leis an bhFógra Neamhspleáchais ar 4ú Iúil, 1776. Dar leis an bhFógra, “cruthaítear gach fear go cothrom” agus tá “cearta doshéanta áirithe” acu. Bhí an Fógra dréachtaithe le [[Thomas Jefferson]] agus ghlaoigh sé “stáit” ceannnasachta ar na coilíneachtaí. I 1777, glacadh Airteagail na Cónaidhme a aontaigh na stáit faoi [[rialtas]] feidearálach lag. Mhair sé sin go dtí 1788. D’éalaigh idir 70,000-80,000 daoine a bhí dílis don Choróin Bhriotanach, a lán acu ag tabhairt aghaidh ar [[Albain Nua|Nova Scotia]] agus na críocha Briotanacha nua i g[[Ceanada]]. Maidir leis na [[Na Meiriceánaigh Dhúchasacha|Meiriceánaigh dhúchasacha]], throid siad ar dhá thaobh an chogaidh. [[Íomhá:Constitution_of_the_United_States,_page_1.jpg|mion|[[17 Meán Fómhair]] [[1787]]ː [[Bunreacht na Stát Aontaithe]]]] Fuair na [[Fórsaí armtha|fórsaí]] Meiriceánacha cabhair ó na [[Francaigh]] agus sa deireadh, bhuaigh siad an [[Cogadh Réabhlóideach Mheiriceá|cogadh]] ar [[3 Meán Fómhair]] [[1783]]. I 1783, ghlac [[An Ríocht Aontaithe|An Bhreatan Mhór]] le [[Neamhspleách (polaitíocht)|neamhspleáchas]] na 13 [[Coilíneachas|coilíneacht]]. Ceithre bliana níos moille, sa bhliain 1787, eagraíodh coinbhinsiún [[bunreacht]]úil. Bhí sé ar intinn ag na teachtaí [[rialtas]] náisiúnta láidir a chruthú. I Mí Meithimh 1788, bhí [[Bunreacht na Stát Aontaithe]] daingnithe ag naoi stát. Bhí sé sin a ndóthain chun [[rialtas]] nua a chruthú. Mar sin, chuaigh an chéad [[Seanad na Stát Aontaithe|Seanad]], céad [[Teach Ionadaithe na Stát Aontaithe|Teach na n-Ionadaithe]], agus an chéad [[Uachtarán na Stát Aontaithe|Uachtarán]], [[George Washington]], i mbun dualgas sa bhliain 1789. Dearbhaíodh [[Nua-Eabhrac (cathair)|Nua-Eabhrac]] mar [[Príomhchathair|phríomhchathair]] fheidearálach ar feadh bliain amháin. Ina dhiaidh sin, bhog an rialtas go dtí [[Philadelphia, Pennsylvania|Philadelphia]]. I 1791, daingníodh [[Bille na gCeart]], is é sin, deich leasú a cuireadh leis an mBunreacht. Thug na leasuithe sin roinnt chosaint dhlíthiúil do na daoine – mar shampla, ní raibh cead ag an rialtas feidearálach srianta a chur ar shaoirse phearsanta na ndaoine. Bhí clásal sa Bhunreacht ag cosaint na [[Sclábhaíocht|sclábhaíochta]] suas go dtí 1808. Ach bhí dearcaigh faoi sclábhaíocht ag athrú, áfach. Mar sin, dhíothaigh na Stáit Thuaidh an sclábhaíocht idir 1780 agus 1804. Ach fós mhair na stáit sa deisceart mar chosantóirí na “hinstitiúide aisteach” seo. I 1800, bhog an rialtas feidearálach go dtí an [[Cathair (lonnaíocht)|chathair]] nua, [[Washington, D.C.]] [[Íomhá:Declaration of Independence (1819), by John Trumbull.jpg|thumb|''Forógra na Saoirse'' le John Trumbull (1817–18)]] I rith an naoú haois déag, thosaigh na Meiriceánaigh ag bogadh siar agus mar sin bhí a lán cogadh idir iad féin agus na [[Na Meiriceánaigh Dhúchasacha|Meiriceánaigh dúchasacha]]. I 1803, cheannaigh an tUachtarán Thomas Jefferson a lán críocha ó na Francaigh (“An Ceannach Louisiana”) agus de réir sin, dúbhaileadh méid an náisiúin. Chomh maith leis sin, tharscaoil An Spáinn talamh timpeall Florida mar gheall ar ionsaithe ó na fórsaí Meiriceánacha sa cheantar. I 1845, fuair an tír Poblacht na Texas, leis. Sínigh na Stáit Aontaithe Conradh an Oregan leis na Sasanaigh agus de bharr sin, fuair siad smacht thar Iarthuaisceart Mheiriceá. Bhuaigh na Stáit Aontaithe an Cogadh Meicsiceo-Meiriceá freisin agus fuair siad [[California]] agus a lán talaimh in Iardheisceart na tíre. Idir 1848-49, cheap a lán daoine go raibh ór i gCalifornia agus bhí níos mó inimirce siar. De dheasca sin, tógadh iarnróid nua. Ach bhí dochar ag baint leis sin mar maraíodh suas go 40 milliúin bison Meiriceánacha dona gcraiceann, bhfeoil agus chun spás a chruthú do na hiarnróid. Bhí sé sin go huafásach do chultúr na nIndiach ar na plánaí mar ba phríomh-seift iad na bison dóibh. === Cogadh Carthartha agus Réabhlóid Tionsclaíochta === :''Príomhalt: [[Cogadh Cathartha SAM]]'' Bhí a lán teannais idir na saorstáit agus na stáit sclábhaíochta. Chomh maith leis sin bhí easaontais faoin gcaidreamh idir an rialtas stáit agus an rialtas feidearálach. I 1860, toghadh [[Abraham Lincoln]], iarrthóir don [[Páirtí Poblachtach (Stáit Aontaithe)|Pháirtí Poblachtach]] a bhí i gcoinne sclábhaíochta. Sar a ndeachaigh sé i mbun dualgas, d’fhógair seacht stát sclábhaíochta a neamhspleáchas ó na Stáit Aontaithe agus chruthaigh siad Stáit Cónaidhme Mheiriceá. Dhearbhaigh an rialtas feidearálach gur scaradh mídhleathach a bhí ann. Nuair a ionsaíodh Dún Sumter, thosaigh [[Cogadh Cathartha SAM|Cogadh Carthartha Mheiriceá]] agus chuaigh ceithre stát eile i gcomhar leis an gCónaidhm. Saoradh na sclábhaithe cónaidhme agus a bhog fórsaí an Aontais tríd an Deisceart. Tar éis bua an Aontais i 1865, cuireadh trí leasú le Bunreacht na Stát Aontaithe a shaor beagnach ceithre milliúin Meiriceánaigh Afracacha a bhí ina sclábhaithe. Anois, ba shaoránaigh iad na Meiriceánaigh Afracacha agus bhí cead acu vótáil. Mar gheall ar an chogaidh, bhí níos mó cumhachta ag an rialtas feidearálach. Ceann de na gníomhartha deireanach den Chogadh Carthartha ná feallmharú an Uachtaráin Lincoln. De thoradh sin, d’éirigh polasaithe na hAtógála, sin polasaithe an Pháirtí Phoblachtaigh níos radacaí. Chríochnaigh Ré na hAtógála leis an gComhréiteach i 1877. Réitigh an Comhréiteach sin an díospóid maidir le toghchán an uachtaráin i 1876. Ach chaill mórán Meiriceánach Afracacha a gceart vótála, áfach, de bharr dlí Jim Crow. I dtuaisceart na tíre tharla a lán inimirce agus de dheasca sin, thosaigh an [[Réabhlóid Thionsclaíoch]]. Mhair an plódú inimirce sin go dtí 1929. Sholáthair an lucht oibre sin saothar do ghnóthlachtaí Meirceánacha agus d’athraigh sé an cultúr Meiriceánach. Ceannaíodh [[Alasca]] ón Rúis sa bhliain 1876 agus ansin bhí fairsingiú na tíre trasna na mór-roinne críochnaithe. Sa bhliain 1893, bhris grúpa Meiriceánaigh an mhonarcacht dhúchasach in Haváí agus sa bhliain 1898 rinneadh nasc-ghabháil ar an oileánra. === An Chéad Chogadh Domhanda, an Spealadh Mór, agus an Dara Cogadh Domhanda === :''Príomhailt: [[An Chéad Chogadh Domhanda]], [[An Spealadh Mór]], [[An Dara Cogadh Domhanda]]'' Ag tús [[An Chéad Chogadh Domhanda|an Chéad Chogaidh Domhanda]] i 1914, bhí na Stáit Aontaithe neodrach. Rinne na Meiriceánaigh comhbhrón leis na Sasanaigh agus leis na Francaigh, ach bhí a lán saoránaigh, go háirithe [[Éire]]annaigh agus [[An Ghearmáin|Gearmánaigh]] i gcoinne idirghabhála. Ach i 1917, ghlac na Stáit Aontaithe páirt sa chogadh leis na [[comhghuaillithe]]. Níor theastaigh ó na Stáit Aontaithe a bheith gafa i gcúrsaí Eorpacha, agus mar sin, níor daingníodh an Seanad [[an Conradh Versailles]]. Chruthaigh an Conradh sin [[Conradh na Náisiún]]. I 1920, bhí bua ag [[gluaiseacht na mban]] mar chuir leasú leis an mbunreacht a dheonaigh vótáil chomhchoiteann dhíreach do mhná. As siocair a gcuid seirbhíse sa chogadh, fuair Meiriceánaigh dhúchasacha saoránacht Mheiriceánach de réir Acht Saoránachta na n-Indiach, 1924. [[Íomhá:Lange-MigrantMother02.jpg|thumb|220px|Grianghraf cáiliúil ó thréimhse an Spealta Mhóir: ''Migrant Mother'' le [[Dorothea Lange]] ([[1936]])]] I rith an chuid is m ó de na 1920idí, bhain na Stáit Aontaithe sult as rathúnas míchothrom mar d’ísligh brabúis feirme agus d’fhás brabúis tionsclaíochta. Ba iad ardú i bhfiach agus stocmhargadh boilscitheach príomhchúiseanna na tuairte i 1929. Ba é an tuairt sin a chur tús leis [[an Spealadh Mór]]. Toghadh ina hUachtarán [[Franklin D. Roosevelt]] i 1932 agus chruthaigh sé an [[Beart Nua]]. Iomad polasaí a bhí ann a mhéadaigh idirghabháil an rialtais san eacnamaíocht. Bhí a lán feirmeacha ar míbhail sna 1930idí de réir an [[Babhla Deannaigh]]. De dheasca sin, tharla a lán inimirce nua thiar. Ní bhfuair an tír biseach ón spealadh go dtí go ndeachaigh siad isteach sa Dara Cogadh Domhanda. Cé go raibh na Stáit Aontaithe neodrach go héifeachtach i rith céime luath an chogaidh, thosaigh siad ag soláthar ábhair chogaidh do na comhghuaillithe i Mí Mhárta 1941 de réir an chláir Iasacht-Léas. Ar an 7 Nollaig 1941,tharraing ionsaí na Seapánach ar Pearl Harbour na Meiriceánaigh isteach i gcogadh an Aigéin Chiúin. Ba é an dara Cogadh Domhanda an cogadh ba chostasaí ar fud stair Mheiriceá; ach fós mhéadaigh eacnamaíocht na Stáit Aontaithe mar cruthaíodh a lán infheistíochtaí agus post. Tionóladh comhdháil chomhghuaillithe i m[[Bretton Woods]] agus i [[Yalta]] agus tugadh mionchuntas ar córais idirnáisiúnta nua a chuir na Stáit Aontaithe agus an tAontas Sóivéadach i lár cúrsaí domhain. I ndiaidh bua san Eoraip, tionóladh comhdháil idirnáisiúnta i [[San Francisco]] a sholáthair [[Cairt na Náisiún Aontaithe]]. Ba í Meiriceá an chéad tír ar domhain chun [[airm núicléacha]] a fhorbairt agus d’úsáid siad na hairm sin ar dhá chathair sa tSeapáin, [[Hiroshima]] agus [[Nagasaki]], i Mí Lúnasa. Ghéill [[an tSeapáin]] ar an dóú de Mheán Fómhair agus chuir sé sin críoch leis an gcogadh. === Cogadh Fuar agus Cearta Sibhialta === :''Príomhalt: [[An Cogadh Fuar]]'' Is é atá i gceist leis an gCogadh Fuar ná coimhlint idé-eolaíoch, gheilleagrach agus pholaitiúil a bhí ar siúl san 20ú haois idir Stáit Aontaithe Mheiriceá is an [[caipitleachas]] ar aon taobh amháin, agus an tAontas Sóivéadach is an [[cumannachas]] ar an taobh eile. Bhí an dá thír sin, nó "mórchumhachtaí" mar a ghlaodh orthu, gafa i gcúrsaí míleata na hEorpa trí mheán [[ECAT]] agus [[Comhaontú Vársá|Chomhaontú Vársá]]. Thacaigh an dá mhórchumhacht sin deachtóireachtaí agus ghabh siad le cogaidh ionadaí. Throid trúpaí na Stát Aontaithe i gcoinne fórsaí cumannacha na Síne i g[[cogadh na Cóiré]] i rith 1950-53. Ghabh an [[House Un-American Activities Committee]] (sin é "An Coimisiún um Ghníomhaíochtaí Fhrith-Mheiriceánacha") sraith imscrúduithe ar dhaoine faoi amhras a bheith ina gcumannaigh. D’éirigh [[Joseph McCarthy]] ina cheannaire ar an maoithneachas frith-Chumannaí sin. Lainseáil an tAontas Sóivéadach an chéad spásárthach le duine ar bord sa bhliain 1961 agus mar sin rinne na Stáit Aontaithe iarracht oilteacht i matamaitice agus eolaíocht a ardú. Theastaigh ón Uachtarán John F. Kennedy duine a chur ar an nGealach roimh aon tír eile agus mar sin, i 1969 bhí [[Neil Armstrong]] agus [[Edwin Aldrin]] ar an chéad bheirt a bhain an Ghealach amach. Bhí ar Kennedy déileáil leis an [[éigeandáil núicléach]] le fórsaí Sóivéadacha chomh maith. Idir an dá linn d’fhás eacnamaíocht Mheiriceá. Ach ag an am céanna, bhí a lán Meiriceánaigh Afracacha suntasacha, mar [[Martin Luther King]], i gceannas ar [[Ghluaisteacht na gCearta Sibhialta]]. Chuaigh an ghluaisteacht sin i ngleic le idirdhealú na ndaoine. Sa deireadh, d’éirigh leis an ngluaisteacht na dlíthe Jim Crow a dhíothú. I ndiaidh [[John F. Kennedy|feallmharú Kennedy]] i 1963, glacadh Acht na gCearta Sibhialta, 1964 ag Uachtarán [[Lyndon B. Johnson]]. Leathnaigh a chomharba, [[Richard Nixon]], na cogaidh in Oirdheisceart na hÁise. Cuireadh dlús le próiseas na síochána ach lean [[Cogadh Vítneam]] ar aghaidh go dtí 1975. De thoradh [[scannail Watergate]], cuireadh roinnt chúiseamh i leith Nixon, lena n-áirítear bacadh ceartais agus mí-úsáid cumhachta. Mar sin, thiocfadh dó gur cuireadh táinseamh air agus chun é sin a sheachaint, ba é Nixon an chéad Uachtarán Meiriceánach riamh a éirigh as oifig; chuaigh Leasuachtarán [[Gerald Ford]] i mbun dualgas. I rith uachtaránacht [[Jimmy Carter]] ag deireadh na 1970idí, chuaigh eacnamaíocht Mheiriceá in olcas. Nuair a tóghadh [[Ronald Reagan]] i 1980, bhog polaitíocht Mheiriceá go dtí an taobh deas. Bhí sé sin brathmhar in eacnamaíocht na tíre mar athraíodh tosaíochtaí maidir le cánachas agus caitheamh. I rith na 1980idí laghdaigh cumhacht an Aontais Shóivéadaigh. Ag tús na 1990idí, bhain an chuid is mó de na Poblachtaí Sóisialacha a neamhspleáchas amach agus mar sin tháinig an Cogadh Fuar chun crích. === An Nua-Aois === Ghabh na Stáit Aontaithe agus a gcomhghuaillithe le ról ceannaireachta sna [[Náisiúin Aontaithe]]. Cheadaigh [[George H. W. Bush]] [[Cogadh na Murascaille]] agus [[Cogaidh na hIúgslaive]] agus bhí sé soiléir gur mórchumhacht deireadh ar domhain ab ea na Stáit Aontaithe. Mothaíodh an leathnú eacnamaíochta ba mhó i rith stair nua-aois Mheiriceá idir Márta 1991 go Márta 2001. Bhí na huachtaráin [[George H.W. Bush]], [[Bill Clinton]] agus [[George W. Bush]] in oifig sa tréimhse sin. I 1998, tháinsíodh Clinton ar chúisimh a bhain le cúis dlí sibhialta agus scannal gnéasach, ach shaor an Seanad é agus d’fhan sé in oifig. I rith na 1990idí, bhí méadú i [[Liosta ionsaithe sceimhlitheoireachta Ioslamach|sceimhlitheoireacht Ioslamach]] i gcoinne Meiriceánach – go háirithe ó ghrúpaí mar al-Qaeda. Bhí ionsaí ar an [[Ionad Trádála Domhanda]] sa bhliain 1993, ionsaí ar fórsaí Meiriceánacha sa tSomáil, an bhuamáil ar na Túir Khobar i 1996, na buamáilí ar ambasáid Mheiriceá sa [[An Tansáin|Tansáin]] agus sa [[An Chéinia|Chéinia]], na ceilgí chun ionsaí a dhéanamh i 2000, agus an bhuamáil i 2000 ar an USS ''Cole'' i b[[Poblacht Éimin]] i Mí Deireadh Fómhair. Fadhb mhór a bhí ag baint le réim [[Saddam Hussein]] san [[An Iaráic|Iaráic]] – go háirithe do chomharsanna na hIaráice agus do na [[Náisiúin Aontaithe]]. De thoradh sin, chuir an NA roinnt smachtbhannaí ar an Iaráic agus bhí na Sasanaigh agus na Meiriceánaigh ar patrol i limistéireachtaí "no-fly" na hIaráice agus tharla Feachtas "Desert Fox". Glacadh Acht Shaoradh na hIaráice, 1998, a bhí ag lorg réim Saddam Hussein a bhriseadh agus córas daonlathach a chur ina ionad. Ba é [[toghchán na huachtaráin i 2000]] ceann de na toghcháin ba chonspóidí riamh i Meiriceá ach, sa deireadh, toghadh [[George W. Bush]]. Ar [[9/11|11ú Meán Fómhair 2001]], bhuail sciemhlitheoirí [[al-Qaeda]] dá thúr an Ionaid Thrádála Dhomhanda i gcathair Nua-Eabhrac agus [[An Peinteagán]] in aice [[Washington, D.C.]]. Maraíodh timpeall 3000 daoine. Tar éis na hionsaithe, d'fhógair George W. Bush [[cogadh ar sceimhlitheoireacht]] agus bhí tacaíocht an Chomhphobail Idirnáisiúnta á lorg aige. Ag deireadh 2001, thosaigh Feachtas "Enduring Freedom" agus an aidhm a bhí ag an bhFeachtas ná an rialtas [[Taliban]] agus campaí traenála al-Qaeda a bhriseadh ón [[An Afganastáin|Afganastáin]]. Sa lá atá inniu ann tá fórsaí Taliban fós ag troid i gcoinne fórsaí [[ECAT]] sa tír úd. I 2002, thosaigh Bush ag úsáid teanga ó Acht Saoradh na hIaráice, 1998 agus an Riarachán Clinton chun athrú réime san Iaráic a éileamh. Bhí a lán tacaíochta ag Bush sna Stáit Aontaithe agus chruthaigh sé Coalition of the Willing (sé sin "Comhcheangal Fonnmhar"). Ba é a bhí i gceist leis an gComhcheangal ná na tíre a bhí ag tabhairt tacaíochta do na Stáit Aontaithe maidir leis an gcogadh san Iaráic, idir na tíre a thug tacaíocht mhíleata agus na tíre a thug tacaíocht fhocal. I Mí Márta 2003, d’ordaigh Bush Feachtas Iraqi Freedom agus briseadh Saddam Hussein ón oifig. Cé go raibh brú ar na Stáit Aontaithe an Iaráic a fhágadh tá na Stáit Aontaithe agus a comhcheangal fós san Iaráic. Tá an comhcheangal ag traenáil armtha nua Iaráice sa lá atá inniu ann agus ag cabhrú forbartha eacnamaíochta agus bonneagair na tíre. Sa bhliain 2008, i dtoghchán ina raibh [[John McCain]] ina hiarrthóir don [[Páirtí Poblachtach (Stáit Aontaithe)|Pháirtí Poblachtach]] agus [[Barack Obama]] ina hiarrthóir don [[Páirtí Daonlathach (Stáit Aontaithe)|Pháirtí Daonlathach]], bhuaigh Obama. Is é Barack Obama an chéad Meiriceánach Afracach a bheith ina cheannaire don tír. [[Íomhá:MtHood TrilliumLake.jpg|mion|260px|Bolcán suanach in iarthuaisceart na tíre]] == Tíreolaíocht == Is é achar talún na [[Stáit Aontaithe teorantach]] 7.7 milliún ciliméadar cearnach, is iad an tríú tír is mó sa domhain. Tá radharcra na tíre an-éagsúil, idir choillte agus chnoic san oirthear, phortaigh mhangróibh i bh[[Florida]], agus mhachairí móra i lár na tíre. Is í [[Nua-Eabhrac (cathair)|Nua-Eabhrac]] an chathair is mó. Tá an tír ag críochantacht le [[Ceanada]] thuaidh agus le [[Meicsiceo]] theas. == Rialtas == Is iad na Stáit Aontaithe an chónaidhm mharthanach is sine ar domhain. Poblacht bhunreachtúil atá ann agus cosnaítear cearta neamhfhorleathana leis an ndlí. Is é an cóiriú rialtais ná daonlathach ionadaíoch, ach ní féidir le saoránaigh atá ina gcónaí sna críocha vóta a chaitheamh do hoifigigh feidearálacha. Tá an rialtas rialaithe le córas fíorú agus fuílleach atá sainmhíniú le Bunreacht na Stát Aontaithe. Is é an Bunreacht sár-dhoiciméad dlíthiúil na tíre agus feidhmíonn sé mar chonradh sóisialta do dhaoine na Stát Aontaithe. I gcóras feidearálach Mheiriceá, go hiondúil, tá saoránaigh ceangailte le 3 leibhéal rialtais: an rialtas feidearálach, rialtas an stáit, agus an rialtas áitiúil. De ghnáth tá dualgais an rialtais áitiúil roinnte idir rialtais chontae agus bhardasacha. I mbeagnach gach cás, toghtar oifigigh feidhmiúcháin agus oifigigh reachtacha trí vóta tromlach de cheantar. Níl aon ionadaíocht chionmhar ag an leibhéal feidearálach agus tá sé annamh ag leibhéil íochtaracha. Den chuid is mó, tá breithimh stáit agus feidearálacha ainmniú ag an mbrainse feidhmeannach agus ceadaithe ag an reachtas. Tá trí bhrainse sa rialtas feidearálach, agus iad sách neamhspleách ar a chéile. Mar sin, coinníonn siad srianta le chéile, agus aon chraobh amháin obair an dá cheann eile a lochtú is a cheartú. [[Íomhá:White House Washington South.JPG|thumb|260px|An Teach Bán, Washington, D.C.]] * [[An Chumhacht Reachtach]]: An [[Comhdháil an Stát Aontaithe|Chomhdháil]] agus í roinnte ina dá teach, mar atá teach, an [[Seanad na Stát Aontaithe|Seanad]] agus [[Teach Ionadaithe na Stát Aontaithe|Teach na nIonadaithe]]. Reachtaíonn siad dlíthe feidearálacha na Stát Aontaithe, agus tá sé de chumhacht acu cogadh a fhógairt, conradh a dhaingniú agus Uachtarán a tháinseamh. * [[An Chumhacht Fheidhmitheach]]: an t[[Uachtarán na Stát Aontaithe|Uachtarán]]. Is é an tUachtarán a cheapann na hAirí Rialtais, le formhuiniú na Comhdhála. Tá an tUachtarán ina cheannfort ar an armtha chomh maith. Tá ceart ag an Uachtarán chun bille reachtacha a chrosadh sar a éiríonn siad an dlí. * [[An Chumhacht Bhreithiúnach]]: [[An Chúirt Uachtarach]] agus na cúirte ar leibhéil is ísle ná í. Tá na breithimh ceaptha ag an Uachtarán le formhuiniú an Seanaid. D’fhéadfadh na cúirteanna dlíthe a léiriú agus dlíthe a iompú má mheastar gur dlíthe míbhunreachtúla atá ann. Tá 435 feisire i dTeach na nIondaithe. Déanann na feisirí sin iondaíocht ar son ceantair chomhdhála ar feadh thréimhse dhá bliana. Roinntear suíocháin an tí idir na caoga stáit de réir daonra gach deich mbliana. Dar leis an ndaonáireamh i 2000, tá ionadaí amháin ag seacht stát. Tá 53 ionadaí ag California, an stát is líonmhaire daonra. Tá beirt seanadóir ag gach stát. Toghtar na seanadóirí ar feadh thréimhse sé bliana. Toghtar trian de na seanadóirí gach dhá bhliain. Bíonn an tUachtarán i seilbh oifige go ceann ceithre bliana agus ní féidir le héinne a bheith ina nUachtarán ach faoi dhó. Ní thoghtar an tUachtarán le vóta lomdíreach, ach le córas indíreach, sin é toghcholáiste. Roinntear na vótaí maidir le stát. Tá 9 comhalta sa Chúirt Uachtarach agus bíonn siad i seilbh oifige go ceann a saol. Is é Príomh-Bhreitheamh na Stát Aontaithe ceannaire na Cúirte Uachtaraigh. Tá dlí agus nós imeachta an rialtais feidearálaigh agus an rialtais stáit faoi réir athbhreithnithe ag na cúirteanna. Iompaítear aon dlí a rialaítear in aghaidh an dlí ag an mbrainse breithiúnach. Cruthaíonn buntéacs an Bhunreacht freagrachtaí agus struchtúr an rialtais feidearálaigh. Tugann an Bunreacht mionchuntas ar an gcaidreamh idir an rialtas feidearálach agus na stáit aonair, agus cúrsaí bunúsacha mar shampla údarás eacnamaíochta agus míleata. Cosnaíonn Airteagal a hAon an “eascaire mhór”, sin é habeas corpus, agus ráthaíonn Airteagal a Trí an ceart chun triail ghiúiré a fháil i gceann gach cás coiriúil. Is gá le trí ceathrú na stát leasuithe don Bhunreacht a cheadú. Tá 27 leasú sa Bhunreacht; is é Bille na gCeart ná an chéad deich leasú. Déanann Bille na gCeart agus an Ceithre Leasú Deag bonn na gceart sna Stáit Aontaithe. == Ballstáit == {{Príomhalt|Stáit Mheiriceá}} == Déimeagrafaic == Dar leis an ndaonáireamh a rinne Biúró an Daonáirimh i 2008, tá an daonra measta timpeall 304.516.00. Bhí timpeall 11,2 milliún inimirceach mídhleathach ar áireamh sa mheastachán sin. Bhí an ráta fháis 0,89% i gcomparáid le 0,16% - an ráta fhás san Aontas Eorpach. Tá an ráta breithe (14,16 as gach 1.000) 30% faoi mheán an domhain, ach tá sé níos airde ná aon tír Eorpach ach [[an Albáin]] agus [[Éire]] amháin. I 2006, deonaítear cónaí dlíthiúil ar 1,27 milliún inimirceach mídhleathach. Ar feadh fiche bliana, is é Meicsiceo an tír a thagann an chuid is mó de na hinimircigh go dtí na Stáit Aontaithe; gach bliain ó 1998 is iad an tSín, an India agus na hOileáin Fhilipíneacha na hardthíortha a sheolann inimircigh. Is é an Meiriceá an tír thionsclaithe aonair ina bhfuil méadú mór daonra réamhaithriseadh. Tá daonra éagsúil ag na Stáit Aontaithe – tá níos mó ná milliún ball i 31 grúpa sinsear. Is iad na daoine geala an grúpa ciníoch is mó sa tír; is iad na Meiriceánaigh Gearmánacha, na [[Meiriceánaigh Éireannacha]], agus na Meiriceánaigh Sasanacha na 3 grúpa sinsear is mó. Is iad na Meiriceánaigh Afracacha an mionlach ciníoch is mó agus an an tríú grúpa sinsear is mó sa tír. Is iad na Meiriceánaigh Áiseacha an dara mionlach ciníoch is mó sa tír agus na Sínigh agus na Filipínigh an dá grúpa sinsear is mó sa mhionlach sin. I 2006, bhí timpeall 4,5 milliún daoine le sinsir [[Na Meiriceánaigh Dhúchasacha|Mheiriceánaigh dhúchasacha]] nó sinsir Alascacha (agus 2,9 milliún daoine den sinsear sin amháin) agus níos mó ná milliún daoine le sinsir ó Haváí nó Oileán Chiúin (0,5 milliún daoine den sinsear sin amháin). Treocht mhór atá sna Stáit Aontaithe sa lá atá inniu ann ná fás an daonra Mheiriceánaigh Laidineacha. Tá amuigh is istigh ar 44 milliún Meiriceánaigh de shliocht Spáinneach, agus tá timpeall 64% le sinsear Mheicsiceacha. Idir 2000 agus 2006, d’fhás daonra Spáinneach na tíre le 25,5% ach níor fhás an daonra Easpáinneach ach 3,5%. Tháinig an chuid is mó den fhás sin ó hinimirce. I 2004, rugadh 12% den dhaonra Mheiriceánach i dtíortha iasachta, agus níos mó ná leath an uimhire sin ón Meiriceá Laidineach. Cónaíonn timpeall le 83% den dhaonra i gceann de na 363 limistéar cathrach. I 2006, bhí daonra thar 100.000 daoine i 254 áit chorpraithe sna Stáit Aontaithe, agus bhí níos mó ná milliún cónaitheoir i 9 gcathair agus thar 2 mhilliún cónaitheoir i 4 cathair (Nua-Eabhrac, Los Angeles, Chicago, agus Houston). Tá caoga limistéar cathrach sna Stáit Aontaithe le daonra thar milliún daoine. === Teanga === {| class="wikitable" table style="border:1px #000000;" cellspacing="0" align="right" style="margin-left: 1em" ! style="background:#FF9999;" colspan="2"|Teangacha(2003)<ref name="USCB Lang">{{cite web|url=http://www.census.gov/prod/2005pubs/06statab/pop.pdf|foilsitheoir=U.S. Census Bureau|work=Statistical Abstract of the United States 2006| teideal=Table 47—Languages Spoken at Home by Language: 2003|accessdate = 2007-06-17|format=PDF}}</ref> |- |[[An Béarla]] (''amháin'')||214.8 milliún |- |[[An Spáinnis]] agus na [[fásteanga]]cha gaolmhara||29.7 milliún |- |[[An tSínis]]||2.2 million |- |[[An Fhraincis]] agus na [[fásteanga]]cha gaolmhara||1.9 milliún |- |[[An Tagálaigis]]||1.3 milliún |- |[[An Vítneaimis]]||1.1 milliún |- |[[An Ghearmáinis]]||1.1 milliún |- |} Is é an [[Béarla]] an teanga náisiúnta ''de facto''. Cé nach bhfuil aon teanga oifigiúil ag an leibhéal feidearálach, cuireann roinnt dlíthe, mar na riachtanais do headóirsiú, caighdeán ar Bhéarla. Sa bhliain 2003, labhair timpeall 215 milliún duine, is é sin 82% den daonra thar 5 bliana d’aois, Béarla amháin sa bhaile. Labhair níos mó ná 10% den daonra [[Spáinnis]] sa bhaile. Mar sin, is í Spáinnis an dara teanga sa tír agus is í an teanga iasachta is mó a mhúintear freisin. Molann roinnt Meiriceánach stádas oifigiúil a chur ar an mBéarla, mar a bhfuil sé i 28 stát ar a laghad. Is teangacha oifigiúla iad [[an Haváís|Haváís]] agus Béarla in [[Haváí]] de réir dlíthe an stáit. Cé nach bhfuil teanga oifigiúil ag Nua-Mheicsiceo nó Louisiana, tá dlíthe ann chun úsáid Bhéarla agus Spáinnise a chur ar fáil do dhaoine i Nua-Mheicsiceo agus úsáid Bhéarla agus Fhraincise a chur ar fáil do dhaoine in Louisiana. I stáit eile, mar shampla California, ní mór doiciméid rialtais áirithe a fhoilsiú as Spáinnis chomh maith. Deonaíonn roinnt críoch aitheantas dá dteangacha dúchasacha in éineacht le Béarla: glactar le Samóis mar theanga oifigiúil eile i [[Samó Mheiriceá]] agus Chamorro mar theanga oifigiúil eile in [[Guam]] agus sna hOileáin Mariana Thuaidh. Is í Spáinnis an teanga oifigiúil i bPuerto Rico. === Creideamh === Go hoifigiúil, tír shaolta is ea na Stáit Aontaithe; ráthaíonn Bunreacht na Stát Aontaithe saoirse creidimh. Ní iniúchann an rialtas creideamh na Meiriceánach. Dar le suirbhé príobháideach a stiúradh i 2001, mhaígh 76,5% de Meiriceánaigh gur [[Críostaí|Chríostaí]] iad, síos ó 86,4% i 1990. Chleacht 52% de Mheiriceánaigh fásta ceann de na [[Protastúnachas|sainchreidimh Protastúnacha]], agus bhí 24,5% de dhaoine ag cleachtadh [[Eaglais Chaitliceach Rómhánach|Caitlicigh Rómhánaigh]]. An tuairisciú iomlán de Neamh-Chríostaí i 2001 ná 3,7%, suas ó 3,3% i 1990. Is iad na príomhchreidimh Neamh-Chríostaí ná [[Giúdachas]] (1,4%), [[Ioslam]] (0,5%), [[Búdachas]] (0,5%), [[Hiondúchas]] (0,4%) agus Uilíochas Aonadúil (0,3%). Idir 1990 agus 2001, dhúbháil an méid Moslamach agus Búdasach. Mhínigh 8,2% de dhaoine iad féin mar aindiachaí i 1990 agus d’ardaigh é sin go dtí 14,1% i 2001. Ach tá an méid sin fós níos lú ná i dtíortha iarthionsclaíocha eile mar shampla sa Bhreatan (44% i 2005) agus an tSualainn (69% i 2001, 85% i 2005). === Oideachas === Tá an t-oideachas poiblí Meiriceánach faoi stiúradh rialtais na stát agus pobail áitiúla, agus rialaíonn Roinn Oideachais na Stát Aontaithe an córas agus an Roinn ag baint úsáid as srianta ar dheontais feidearálacha. I ngach stát nach mór, tá ar pháistí freastal ar scoil ó 6 nó 7 mbliana d’aois (de ghnáth sin é Kindergarten nó Rang a hAon) go dtí 18 mbliana d’aois (go hiondúil ó Rang a Dó-Dhéag go dtí deireadh na meánscoile). Ceadaíonn roinnt stát daltaí an scoil a fhágáil agus iad 16 nó 17 mbliana d’aois. Cláraítear timpeall 12% de pháistí i scoileanna príobháideacha neamhsheicteacha nó i scoileanna paróisteacha. Faigheann thar 2% de pháistí oideachas sa bhaile. Tá a lán institiúidí oideachais ardleibhéil sna Stáit Aontaithe idir cinn phríobháideacha agus phoiblí, agus tá cuid díobh thar a bheith iomaíoch. Chomh maith leis sin tá coláistí pobail le cáilíochtaí difriúla agus le polasaí oscailte maidir leis an gcead isteach. As Meiriceánaigh 25 bliain d’aois agus níos sine, bhain 84,6% díobh céim amach ó mheánscoil, d’fhreastail 52,6% ar choláiste éigean, fuair 27,2% díobh céim baitsiléara. Tá an bunráta litearthachta amuigh agus istigh ar 99%. Cuireann na Náisiúin Aontaithe innéacs oideachais de 0,97 ar na Stáit Aontaithe agus mar sin, tá sé ar dhá thír san 12ú áit is fearr ar domhan maidir le hoideachas.<ref>{{cite web |teideal=Human Development Indicators |year=2005 |publisher=United Nations Development Programme, Human Development Reports |accessdate=January 14, 2008 |url=http://hdr.undp.org/reports/global/2005/pdf/HDR05_HDI.pdf |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070620235428/http://hdr.undp.org/reports/global/2005/pdf/HDR05_HDI.pdf |archivedate=June 20, 2007}}</ref> === Sláinte === Tá an t-ionchas saoil i Meiriceá (77.8 bliain) níos ísle ná an uimhir iomlán in Iarthar na hEorpa; tá an uimhir trí nó ceithre bliana níos ísle ná san [[an Iorua|Iorua]], san [[an Eilvéis|Eilvéis]] agus i g[[Ceanada]]. D’ísligh céimíocht na tíre maidir leis an ionchas saoil thar fiche bliain, ón 11ú áit go dtí an 42ra háit sa domhan. Tá an ráta mortlaíochta (6.37 as gach 1,000 daoine) sa 42ra háit as 221 tír, ar chúl gach tíre in [[Iarthar na hEorpa]]. Tá na rátaí marthanais maidir le [[ailse|hailse]] sna Stáit Aontaithe ar na rátaí is airde ar domhan. Tá timpeall is an tríú cuid de dhaonra aosach Mheiriceá [[otracht|murtallach]] agus tríú cuid breise róthrom; is é sin an ráta is airde sa domhan tionsclaithe agus dhúbháil an ráta sa deireadh 25 bliain. Measann gairmí sláinte gur eipidéim is ea [[diaibéiteas]] chineál 2 a bhaineann leis an otracht. Tá an ráta [[toircheas|toirchis]] i measc déagóirí sna Stáit Aontaithe (79,8 as gach 1000) cheithre oiread níos mó ná san Fhrainc agus a chúig oiread níos mó ná sa Ghearmáin. Is féidir [[ginmhilleadh]] dlíthiúil a fháil sna Stáit Aontaithe ach is conspóid mhór pholaitiúil í. Cuireann a lán stát cosc ar chistiúchán poiblí don ghinmhilleadh. Tá roinnt dlíthe ann sna stáit chomh maith a chuireann cosc ar ghinmhilleadh san iarthéarma, ní foláir an ginmhilleadh a chur in iúl do thuismitheoirí maidir le déagóirí, agus uaireanta tá tréimhse feithimh ann sar is féidir an ginmhilleadh a fháil. Cé go bhfuil an ráta ginmhilltí ag laghdú, tá coibhneas ginmhilltí Mheiriceá (241 as gach 1000 breith beo agus 15 as gach 1000 bean idir 15-44) níos airde ná formhór na tíre in Iarthar na hEorpa. Caitear níos mó ar an gcóras sláinte sna Stát Aontaithe ná mar in aon náisiún eile má tomhaistear é i gcaitheamh an duine agus i gcéatadán an OTN. Níl córas sláinte na Stát Aontaithe uilíoch murab ionann agus tíortha forbartha eile. Baineann an córas níos mó feidhm as cistiúcháin phríobháideacha. Sa bhliain 2004, d’íoc árachas príobháideach as 36% den chaiteachas sláinte pearsanta, íocaíochtaí-as-póca príobháideacha ar 15% agus rialtais feidearálacha, stáit agus áitiúla ar 44%. Sa bhliain 2000 chuir an [[Eagraíocht Dhomhanda Sláinte]] córas sláinte na Stát Aontaithe sa chéad áit ar domhan maidir le freagrachas, ach sa 37ú áit maidir le feidhmiú ginearálta. Is ceannaire iad na Stáit Aontaithe i nuála sláinte. I 2004, chaith earnáil neamhthionsclaíoch na Stát Aontaithe a trí oiread an duine ná an Eoraip ar thaighde bithleighis. Is iad billí leighis príomhchúis féimheachta pearsanta sna Stáit Aontaithe. I 2005, ní raibh árachas ag 46,6 milliún de Mheiriceánaigh, sin é 15,% den dhaonra. Is í príomhchúis an meathlú sin ná an laghdú in árachas sláinte atá urraithe ag fostóirí, a thit ó 62,6% i 2001 go 59,5% i 2005. Bhí amuigh agus istigh an tríú cuid de na daoine gan árachas ina gcónaí i líon tí le hioncaim bliantúla níos mó ná $50,000 agus leath na ndaoine sin le hioncam thar $75,000. Bhí tríú cuid eile de dhaoine i dteideal árachais sláinte poiblí ach ní raibh siad cláraithe. I 2006, d’éirigh Massachusetts an chéad stát chun árachas sláinte a shainordú; sa bhliain 2010 cuireadh tús le hiarracht le córas sláinte uilíoch a chur ar bun (Affordable Care Act, nó Obamacare, go comónta). Níor baineadh an cuspóir sin amach go hiomlán agus tá iarracht leanúnach ar siúl ag an pháirtí atá i seilbh an Tí Bháin agus an tSeanaid chun an córas nua seo a chur ar cheal. ===Cúrsaí teaghlaigh=== Tá 58% de mhuintir na tíre os cionn 18 bliana d'aois pósta. Níor phós 25% den daonra riamh. I ndiaidh do roinnt stát [[Pósadh|póstaí]] comhghnéis a aithin, chuaigh an cás dlí ''Obergefell v. Hodges'' go dtí [[Cúirt Uachtarach na Stát Aontaithe]] agus thug an chúirt cead dó ar leibhéal náisiúnta (2015). Níl an [[polaigíneas]] dlíthiúil cé go mbíonn corr-iarracht ar siúl chun é a chleachtadh, go mór mhór in áiteanna in iarthar na tíre nó i measc imirceach.<ref name=quietly>{{cite news |url=https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=90857818 |teideal=Some Muslims in U.S. Quietly Engage in Polygamy |publisher=National Public Radio: ''[[All Things Considered]]'' |accessdate=July 23, 2009 |date=May 27, 2008 |first=Barbara Bradley |last=Hagerty}}</ref> Tá an t-uchtú comónta agus sách éasca a chur i bhfeidhm de réir an dlí i gcomparáid le tíortha eile san Iarthar.<ref>{{cite news |last=Jardine |first=Cassandra |teideal=Why adoption is so easy in America |url=https://www.telegraph.co.uk/education/3354960/Why-adoption-is-so-easy-in-America.html |newspaper=The Daily Telegraph |location=London |date=October 31, 2007}}</ref> Agus 127,000 duine uchtaithe sa bhliain 2001 sna Stáit Aontaithe is féidir a rá go bhfuil leath den méid daoine uchtaithe ar domhan nach mór sa tír úd.<ref>{{cite web |url=https://www.un.org/en/development/desa/population/publications/pdf/policy/child-adoption.pdf |teideal=Child Adoption: Trends and policies |publisher=United Nations Department of Economic and Social Affairs |year=2009 |accessdate=25 D.F. 2015}}</ref> == Cultúr == Tír ilchultúrtha is ea an Meiriceá agus cineál grúpaí eitneacha lena dtradisiúin agus luachanna féin ina gcónaí ann. Níl aon eitneach “Meiriceánach”; lasmuigh de dhaonra beag Meiriceánach dúchasach, tháinig beagnach gach Mericeánaigh nó a sinsir ar inimirce laistigh cúig céad. Is é an cultúr atá ag formhór na Meiriceánach ná príomhchultúr Meiriceánach – cultúr iartharach a thagann ó thraidisiúin imirceach Iarthar na hEorpa. Chuir na lonnaitheoirí Sasanacha agus Ollannacha tús leis an gcultúr sin. Bhí cultúr na Gearmáine, na hÉireann agus na hAlban tábhachtach chomh maith. Ghlac príomhchultúr an Mheiriceá le hairíona áirithe ó sclábhaithe Mandé agus Wolof a tháinig ó Iarthar na hAfraice; d’fhorbair cultúr sainiúil Meiriceánach Afracach a bhí bunaithe ar thraidisiúin na sclábhaí Bantu a tháinig ó Lár-Afraic agus chuaigh sé sin i bhfeidhm ar an bpríomhchultúr chomh maith. Chomhtháthaigh Creole agus Cajun na Louisiana agus Hispanos an iardheiscirt agus an náisiún ag fairsingiú siar. Mar sin tháinig siad i dtadhall le cultúr Mheicsiceo. Tháinig eilimintí chultúrtha nua leis an inimirce mhór sa 19ú haois agus tús an 20ú haois. D’fhéadfadh corcán leáite aonchineálach a ghlaoch ar an meascán chultúrtha sin nó babhla sailéid ina choinníonn na hinimircigh agus a sinsir a dtréithí cultúrtha sainiúla féin. Cé go ndeireann cultúr Meiriceánach gur sochaí gan aicme atá ann sna SA, shainaithin eacnamaithe agus socheolaithe go bhfuil difríochtaí chultúrtha ann idir aicme na tíre agus téann sé sin i bhfeidhm ar teanga, luachanna agus rudaí eile. Is foinse iad an mheánaicme agus an aicme phroifisiúnta do treochtaí sóisialta mar fheimineachas, timpeallacht agus ilchultúrachas. Tá féiníomhá, déarcaigh sóisialta agus dóchais chultúrtha na Meiriceánach conasctha go géar lena ngairm. Cé go bhfuil luach mór ag baint le héacht eacnamaíochta, meastar gur airí dimhneach é a bheith i do ghnáthdhuine. Cé go bhfuil léargas ann go bhfuil soghluaisteacht sóisialta ard ag Meiriceánaigh, ceapann roinnt anailísí go bhfuil soghluaisteacht sóisialta níos lú sna SA ná in Iarthar na hEorpa agus i gCeanada. === Na Meáin Chumarsáide === I 1878, d’úsáid [[Eadweard Muybridge]] ceamaraí iolracha chun gluaiseacht a tharraingt agus mar sin thaispeáin sé cumhacht na grianghrafadóireachta. I 1894, taispeánadh céad taispeántas scannáin tráchtála an domhain i Nua-Eabhrac ag baint úsáid as [[Kinetoscope]] [[Thomas Edison]]. Na blianta a leanas, bhí na Stáit Aontaithe ar thús cadhnaíochta an fhorais [[scannáin fuaime]]. Ó thús an fhichiú haois, bhí tionscal scannáin na SA suite i agus timpeall ar [[Hollywood|Hollywood, California]]. Bhí baint ag an stiúrthóir [[D. W. Griffith]] le forás na gramadaí scannáin. Luaitear an scannán [[Citizen Kane]] (1941) le [[Orson Welles]] go minic i vótáilí criticeoirí mar an scannán is fearr riamh. Tá aisteoirí scannán mar [[John Wayne]] agus [[Marilyn Monroe]] ina n-íol, agus ba cheannaire é an léiritheoir/fiontraí [[Walt Disney]] i gcartúin agus earraí scannán. Rinneadh a lán scannán rathúla tráchtála mar [[Star Wars]] (1977) agus [[Titanic (scannán 1997)|Titanic]] (1997) sna príomhstiúideonna in Hollywood agus mar sin, tá scannáin Hollywood i gceannas ar thionscal scannáin an domhain sa lá atá inniu ann. Is iad na Meiriceánaigh na breathnóirí is mó ar domhan agus tá an meánam a chaitheann siad os comhair na teilifíse ag méadú (5 uair an lae i 2006). Is eagrais tráchtála iad na 4 mhórbhealach teilifíse go léir. Éisteann Meiriceánaigh leis an raidió, atá go mór tráchtála chom maith, ar feadh dhá huair go leith. Na suíomhanna idirlín is coitianta, lasmuigh de shuíomh tairsigh agus gléasanna cuardaithe, ná [[eBay]], [[MySpace]], [[Amazon.com]], [[The New York Times]], agus [[Apple Inc.|Apple]]. Coimeádann 12 milliún Meiriceánach [[blag]]. Chuaigh stíl liriceach agus rithimeach an [[cheoil Afracaigh-Meiriceánaigh]] i bhfeidhm ar an gceol Meiriceánach. Glacadh eilimintí ó cheol mar [[na gormacha]] nó ''blues'' agus ceol seanaimseartha agus d’éirigh sé sin ina seánraí coitianta le lucht éisteachta domhanda. D’fhás [[snagcheol]] le ceoltóirí mar [[Louis Armstrong]] agus [[Duke Ellington]] ag tús an fichiú haois. Tháinig [[ceol tíre]], [[R&B]] agus [[rac-cheol|roc is roll]] chun cinn sna 1920idí agus 1950idí faoi seach. Le linn athbheochana an cheoil tíre, d’éirigh [[Bob Dylan]] ceann de na scríbhneoir cheoil is fearr i Meiriceá agus bhí [[James Brown]] ina cheannaire ar fhorás an [[cheoil funk]]. Ceann de na cruthú Meiriceánaigh nua is ea [[hip hop]] agus an [[ceol tí]]. D’éirigh popréaltaí Meiriceánacha mar [[Elvis Presley]], [[Michael Jackson]] agus [[Madonna]] ina gceiliúráin domhanda. === Litríocht, fealsúnacht agus na healaíona === I rith an 18ú haois agus i dtús an 19ú haois, ba iad ealaíon agus litríocht na hEorpa a bhí i gcion ar ardchultúr agus mheon Mheiriceá. Ach i lár an 19ú haois tháinig scríbhneoirí mar [[Nathaniel Hawthorne]], [[Edgar Allan Poe]] agus [[Henry David Thoreau]] ar an saol, agus mar sin bhí stíl liteartha shoiléir Mheiriceánach ann. Príomhphearsana sa litríocht a tháinig ar a sáile ab ea [[Mark Twain]], aorthóir, agus [[Walt Whitman]], file. File suntasach eile ab ea [[Emily Dickinson]], file a bhí beagnach anaithnid i rith a saoil. Tugtar "Úrscéal Mór Meiriceánach" go minic ar úrscéal a chuireann síos ar ghné bhunúsach an charachtair agus an fhiontair náisiúnta, mar shampla: ''[[Moby-Dick]]'' le [[Herman Melville]] (1851), ''[[The Adventures of Huckleberry Finn]]'' le Mark Twain (1885) agus ''[[The Great Gatsby]]'' le [[F. Scott Fitzgerald]] (1925). Tá [[Duais Nobel na Litríochta]] bronnta ar 11 saoránach Meiriceánach—an buaiteoir is déanaí ná [[Toni Morrison]] sa bhliain 1993. Ainmnítear [[Ernest Hemingway]], a bhuaigh [[Duais Nobel]] i 1954, go minic mar dhuine de na scríbhneoirí is tábhachtaí sa 20ú haois. Tháinig seánraí liteartha coitianta mar leabhair [[buachaillí bó]] agus [[ficsean coir]] ar an saol. Chruthaigh scríbhneoirí an Beat Generation seánraí liteartha nua chomh maith le húdair iar-nua-aimseartha mar [[John Barth]], [[Thomas Pynchon]] agus [[Don DeLillo]]. Chruthaigh na ''transcendentalists'' a bhí treoraithe le [[Ralph Waldo Emerson]] agus [[Henry David Thoreau]], an chéad phríomhghluaiseacht fealsúnachta i Meiriceá. Tar éis an chogaidh charthartha, ba é [[Charles Pierce]], agus ansin ba iad [[William James]] agus [[John Dewey]], ceannairí i bhforbairt an phragmatachais. I rith an 20ú haois, chabhraigh obair [[W.V. Quine]] agus [[Richard Rorty]] le fealsúnacht anailíseach a thabhairt chun tosaigh i gciorcail acadúla na SA. == Tagairtí == {{commons|United States}} {{reflist}} {{Stáit Aontaithe Mheiriceá}} {{Washington, D.C.}} [[Catagóir:Stáit Aontaithe Mheiriceá| ]] [[Catagóir:Ballstáit na Náisiún Aontaithe]] [[Catagóir:Náisiúin G-8]] [[Catagóir:Náisiúin G-20]] [[Catagóir:Tíortha agus críocha labhartha na Sínise]] jkj8stned0tizl37zxyivqaygsi4gif 0 4166 1273089 1250968 2025-07-08T08:17:26Z Conradder 34685 /* Daoine a fuair bás ar an lá seo */ 1273089 wikitext text/x-wiki {{Iúil}} Is é an '''8 Iúil''' an 189ú lá den bhliain de réir fhéilire Ghréagóra nó an 190ú lá i mbliain bhisigh. Tá 176 lá fágtha sa bhliain. == Féilte == * [[Cillian Naofa]] * [[Eilís Naofa, banríon na Portaingéile]] == Daoine a rugadh ar an lá seo == * [[1557]] — [[Philip Howard, 20ú hIarla Arundel]], uasal Sasanach agus naomh Caitliceach (b. [[1595]]) * [[1577]] — [[Peter Paul Rubens]], péintéir Pléimeannach (b. [[1640]]) * [[1593]] — [[Artemisia Gentileschi]], péintéir Iodálach (b. [[1653]]) * [[1621]] — [[Jean de La Fontaine]], fabhalscéalaí Francach († [[1695]]) * [[1838]] — [[Ferdinand von Zeppelin]], ginearál Gearmánach * [[1851]] — [[Arthur John Evans]], seandálaí Sasanach (b. [[1941]]) * [[1857]] — [[Alfred Binet]], síceolaí Francach (b. [[1911]]) * [[1870]] — [[R. A. Stewart Macalister|Robert Alexander Stewart MacAlister]], seandálaí Éireannach (b. [[1950]]) * [[1885]] — [[Hugo Boss]], dearthóir faisin Gearmánach (b. [[1948]]) * [[1889]] — [[Eugene Pallette]], aisteoir (b. [[1954]]) * [[1894]] — [[Pyotr Leonidovich Kapitsa]], fisiceoir Sóivéadach (b. [[1984]]) * [[1895]] — [[Igor Yevgenevich Tamm]], fisiceoir Rúiseach (b. [[1971]]) * [[1906]] — [[Philip Johnson]], ailtire Meiriceánach (b. [[2005]]) * [[1914]] — [[Jyoti Basu]], polaiteoir Indiach (b. [[2010]]) * [[1923]] — [[Seán P. Mac Uilliam]], polaiteoir Éireannach († [[2007]]) * [[1925]] — [[Vincent Buckley]], file Astrálach (b. [[1988]]) * [[1948]] — [[Ruby Sales]], gníomhaí Meiriceánach * [[1958]] — [[Ayman Asfari]], duine gnó * [[1958]] — [[Kevin Bacon]], aisteoir Meiriceánach * [[1958]] — [[Tzipi Livni]], polaiteoir Iosraelach * [[1959]] — [[Patsy McGlone]], polaiteoir i dTuaisceart Éireann * [[1962]] — [[Pádraig Ó Sionnaigh]], iománaí Éireannach * [[1970]] — [[Maura Derrane]], Láithreoir teilifíse agus iriseoir Éireannach * [[1974]] — [[Darragh O'Brien]], polaiteoir Éireannach de chuid Fianna Fáil * [[1976]] — [[Ellen MacArthur]], seoltóir Sasanach * [[1980]] — [[Robbie Keane]], imreoir sacair * [[1986]] — [[Pól Ó Floinn]], imreoir peil Ghaelach * [[1991]] — [[Virgil van Dijk]], imreoir sacair == Daoine a fuair bás ar an lá seo == * [[689]] — [[Naomh Cilian]], Naomh Éireannach (r. [[640]]) * [[1153]] — [[Pápa Eoghan III]] (r. [[1807]]) * [[1277]] — [[Baibars]], Sultán na hÉigipte (r. [[1223]]) * [[1623]] — [[Pápa Gréagóir XV]], (r.[[1554]]) * [[1695]] — [[Christiaan Huygens]], 66, matamaiticeoir, réalteolaí, ceapadóir agus fisiceoir (r. [[1629]]) * [[1721]] — [[Elihu Yale]], ceannaí, trádálaí sclábhaithe, agus daonchara Breatnach (r. [[1649]]) * [[1822]] — [[Percy Bysshe Shelley]], file Sasanach (r. [[1792]]) * [[1933]] — [[Arthur Kingsley Porter]], staraí na healaíne Meiriceánach (r. [[1883]]) * [[1954]] — [[George Gardner]], dornálaí Meiriceánach (r. [[1877]]) * [[1956]] — [[John Keating]], polaiteoir Éireannach (r. [[1869]]) * [[1967]] — [[Vivien Leigh]], ban-aisteoir Briotanach (r. [[1913]]) * [[1973]] — [[Arthur Calwell]], polaiteoir Astrálach (r. [[1896]]) * [[1975]] — [[Lennart Skoglund]], peileadóir Sualannach (r. [[1929]]) * [[1979]] — [[Michael Wilding (aisteoir)|Michael Wilding]], aisteoir Sasanach (r. [[1912]]) * [[1979]] — [[Robert Burns Woodward]], Ceimicí orgánach Meiriceánach (r. [[1917]]) * [[1979]] — [[Sin-Itiro Tomonaga]], Fisiceoir (r. [[1906]]) * [[1981]] — [[Joe McDonnell]], stailceoir ocrais (r. [[1951]]) * [[1994]] — [[Kim Il-sung]], Ardcheannaire Dhaonphoblacht Dhaonlathach na Cóiré (r. [[1912]]) * [[1996]] — [[Luis Manuel Rodríguez]], dornálaí Cúbach (r. [[1937]]) * [[2006]] — [[June Allyson]], ban-aisteoir Meiriceánach (r. [[1917]]) * [[2012]] — [[Ernest Borgnine]], aisteoir Meiriceánach (r. [[1917]]) * [[2019]] — [[Rosie Ruiz]], caimiléir spóirt as Cúba ó dhúchas (r. [[1953]]) * [[2022]] — [[José Eduardo dos Santos]], Uachtarán Angóla ó 1979 go 2017 (r. [[1942]]) * [[2022]] — [[Larry Storch]], fuirseoir Meiriceánach (r. [[1923]]) * [[2022]] — [[Shinzō Abe]], Státaire Seapánach agus Príomh-Aire faoi dhó (r. [[1954]]) == Tarluithe eile == * [[1487]] - Thosaigh aistear [[Vasco da Gama]] go dtí [[an India]]. * [[1971]] - Mharaigh [[Arm na Breataine]] beirt fhear i n[[Doire]] i d[[Tuaisceart Éireann]]. * [[1996]] - Gortaíodh seachtar, 3 páiste ina measc, nuair a rinne fear ionsaí orthu le machete ag scoil naíonáin i [[Wolverhampton]], [[Sasana]]. * [[2005]] - D'aontaigh ceannairí an [[G8]] caoga billiún dollar a thabhairt do na tíortha forfhásacha. [[Catagóir:Dátaí|0708]] [[Catagóir:Míonna|Iúil, 8]] 774s73k9nin43nqdmbjrd1ad9kia1zu 1273091 1273089 2025-07-08T08:18:25Z Conradder 34685 /* Daoine a rugadh ar an lá seo */ 1273091 wikitext text/x-wiki {{Iúil}} Is é an '''8 Iúil''' an 189ú lá den bhliain de réir fhéilire Ghréagóra nó an 190ú lá i mbliain bhisigh. Tá 176 lá fágtha sa bhliain. == Féilte == * [[Cillian Naofa]] * [[Eilís Naofa, banríon na Portaingéile]] == Daoine a rugadh ar an lá seo == * [[1557]] — [[Philip Howard, 20ú hIarla Arundel]], uasal Sasanach agus naomh Caitliceach (b. [[1595]]) * [[1577]] — [[Peter Paul Rubens]], péintéir Pléimeannach (b. [[1640]]) * [[1593]] — [[Artemisia Gentileschi]], péintéir Iodálach (b. [[1653]]) * [[1621]] — [[Jean de La Fontaine]], fabhalscéalaí Francach († [[1695]]) * [[1838]] — [[Ferdinand von Zeppelin]], ginearál Gearmánach (b. [[1917]]) * [[1851]] — [[Arthur John Evans]], seandálaí Sasanach (b. [[1941]]) * [[1857]] — [[Alfred Binet]], síceolaí Francach (b. [[1911]]) * [[1870]] — [[R. A. Stewart Macalister|Robert Alexander Stewart MacAlister]], seandálaí Éireannach (b. [[1950]]) * [[1885]] — [[Hugo Boss]], dearthóir faisin Gearmánach (b. [[1948]]) * [[1889]] — [[Eugene Pallette]], aisteoir (b. [[1954]]) * [[1894]] — [[Pyotr Leonidovich Kapitsa]], fisiceoir Sóivéadach (b. [[1984]]) * [[1895]] — [[Igor Yevgenevich Tamm]], fisiceoir Rúiseach (b. [[1971]]) * [[1906]] — [[Philip Johnson]], ailtire Meiriceánach (b. [[2005]]) * [[1914]] — [[Jyoti Basu]], polaiteoir Indiach (b. [[2010]]) * [[1923]] — [[Seán P. Mac Uilliam]], polaiteoir Éireannach († [[2007]]) * [[1925]] — [[Vincent Buckley]], file Astrálach (b. [[1988]]) * [[1948]] — [[Ruby Sales]], gníomhaí Meiriceánach * [[1958]] — [[Ayman Asfari]], duine gnó * [[1958]] — [[Kevin Bacon]], aisteoir Meiriceánach * [[1958]] — [[Tzipi Livni]], polaiteoir Iosraelach * [[1959]] — [[Patsy McGlone]], polaiteoir i dTuaisceart Éireann * [[1962]] — [[Pádraig Ó Sionnaigh]], iománaí Éireannach * [[1970]] — [[Maura Derrane]], Láithreoir teilifíse agus iriseoir Éireannach * [[1974]] — [[Darragh O'Brien]], polaiteoir Éireannach de chuid Fianna Fáil * [[1976]] — [[Ellen MacArthur]], seoltóir Sasanach * [[1980]] — [[Robbie Keane]], imreoir sacair * [[1986]] — [[Pól Ó Floinn]], imreoir peil Ghaelach * [[1991]] — [[Virgil van Dijk]], imreoir sacair == Daoine a fuair bás ar an lá seo == * [[689]] — [[Naomh Cilian]], Naomh Éireannach (r. [[640]]) * [[1153]] — [[Pápa Eoghan III]] (r. [[1807]]) * [[1277]] — [[Baibars]], Sultán na hÉigipte (r. [[1223]]) * [[1623]] — [[Pápa Gréagóir XV]], (r.[[1554]]) * [[1695]] — [[Christiaan Huygens]], 66, matamaiticeoir, réalteolaí, ceapadóir agus fisiceoir (r. [[1629]]) * [[1721]] — [[Elihu Yale]], ceannaí, trádálaí sclábhaithe, agus daonchara Breatnach (r. [[1649]]) * [[1822]] — [[Percy Bysshe Shelley]], file Sasanach (r. [[1792]]) * [[1933]] — [[Arthur Kingsley Porter]], staraí na healaíne Meiriceánach (r. [[1883]]) * [[1954]] — [[George Gardner]], dornálaí Meiriceánach (r. [[1877]]) * [[1956]] — [[John Keating]], polaiteoir Éireannach (r. [[1869]]) * [[1967]] — [[Vivien Leigh]], ban-aisteoir Briotanach (r. [[1913]]) * [[1973]] — [[Arthur Calwell]], polaiteoir Astrálach (r. [[1896]]) * [[1975]] — [[Lennart Skoglund]], peileadóir Sualannach (r. [[1929]]) * [[1979]] — [[Michael Wilding (aisteoir)|Michael Wilding]], aisteoir Sasanach (r. [[1912]]) * [[1979]] — [[Robert Burns Woodward]], Ceimicí orgánach Meiriceánach (r. [[1917]]) * [[1979]] — [[Sin-Itiro Tomonaga]], Fisiceoir (r. [[1906]]) * [[1981]] — [[Joe McDonnell]], stailceoir ocrais (r. [[1951]]) * [[1994]] — [[Kim Il-sung]], Ardcheannaire Dhaonphoblacht Dhaonlathach na Cóiré (r. [[1912]]) * [[1996]] — [[Luis Manuel Rodríguez]], dornálaí Cúbach (r. [[1937]]) * [[2006]] — [[June Allyson]], ban-aisteoir Meiriceánach (r. [[1917]]) * [[2012]] — [[Ernest Borgnine]], aisteoir Meiriceánach (r. [[1917]]) * [[2019]] — [[Rosie Ruiz]], caimiléir spóirt as Cúba ó dhúchas (r. [[1953]]) * [[2022]] — [[José Eduardo dos Santos]], Uachtarán Angóla ó 1979 go 2017 (r. [[1942]]) * [[2022]] — [[Larry Storch]], fuirseoir Meiriceánach (r. [[1923]]) * [[2022]] — [[Shinzō Abe]], Státaire Seapánach agus Príomh-Aire faoi dhó (r. [[1954]]) == Tarluithe eile == * [[1487]] - Thosaigh aistear [[Vasco da Gama]] go dtí [[an India]]. * [[1971]] - Mharaigh [[Arm na Breataine]] beirt fhear i n[[Doire]] i d[[Tuaisceart Éireann]]. * [[1996]] - Gortaíodh seachtar, 3 páiste ina measc, nuair a rinne fear ionsaí orthu le machete ag scoil naíonáin i [[Wolverhampton]], [[Sasana]]. * [[2005]] - D'aontaigh ceannairí an [[G8]] caoga billiún dollar a thabhairt do na tíortha forfhásacha. [[Catagóir:Dátaí|0708]] [[Catagóir:Míonna|Iúil, 8]] g96g239m5pjlg69jygqtqj1gbdpytd4 0 5764 1272995 1272976 2025-07-07T13:55:58Z Conradder 34685 /* Tarluithe eile */ 1272995 wikitext text/x-wiki {{Iúil}} Is é an '''7 Iúil''' an 188ú lá den bhliain de réir fhéilire Ghréagóra nó an 189ú lá i mbliain bhisigh. Tá 177 lá fágtha sa bhliain. == Féilte == * [[An Tansáin]] - Lá Saba Saba * [[An tSeapáin]] - Tanabata * [[Oileáin Sholaimh]] - Lá na Saoirse == Daoine a rugadh ar an lá seo == * [[1476]] — [[Pápa Pól IV]], Pápa ó 1555 go 1559 (b. [[1559]]) * [[1752]] — [[Joseph Marie Jacquard]], ceapadóir Francach (b. [[1834]]) * [[1815]] — [[Théodore Claude Henri, vicomte Hersart de la Villemarqué|Théodore Hersart de la Villemarqué]], scríbhneoir Francach (b. [[1895]]) * [[1843]] — [[Camillo Golgi]], bitheolaí cille Iodálach (b. [[1926]]) * [[1884]] — [[Lion Feuchtwanger]], scríbhneoir Gearmánach (b. [[1958]]) * [[1907]] — [[Robert Anson Heinlein]], scríbhneoir (b.[[1988]]) * [[1921]] — [[Ezzard Charles]], Dornálaí Meiriceánach (b. [[1975]]) * [[1940]] — [[Ringo Starr]], drumadóir [[The Beatles]] * [[1941]] — [[Bill Oddie]], aisteoir Sasanach * [[1941]] — [[Michael Howard]], Polaiteoir de chuid an Pháirtí Choimeádaigh sa Ríocht Aontaithe * [[1952]] — [[Mando Guerrero]], coraí gairmiúil Meicsiceach * [[1963]] — [[Alister Jack]], polaiteoir Albanach * [[1965]] — [[Mo Collins]], aisteoir agus fuirseoir Meiriceánach * [[1968]] — [[Danny Jacobs]], aisteoir Meiriceánach * [[1976]] — [[Hamish Linklater]], aisteoir Meiriceánach * [[1990]] — [[John Nolan (damhsóir)|John Nolan]], damhsóir agus cóiréagrafaí Éireannach * [[1993]] — [[Ally Brooke]], amhránaí Meiriceánach == Daoine a fuair bás ar an lá seo == * [[1304]] — [[Pápa Beinidict XI]] (r. [[1240]]) * [[1307]] — [[Éadbhard I Shasana]], Rí Shasana (r. [[1239]]) * [[1574]] — [[Giorgio Vasari]], ailtire, péintéir, agus scríbhneoir Iodálach (r. [[1511]]) * [[1797]] — [[Luis de Alburquerque de Melo Pereira y Cáceres]], oifigeach míleata Portaingéalach agus riarthóir coilíneachta (r. [[1759]]) * [[1816]] — [[Richard Brinsley Sheridan]], 64, drámadóir Éireannach (r. [[1751]]) * [[1922]] — [[Cathal Brugha]], 47, réabhlóidí Éireannach (r. [[1874]]) * [[1930]] — [[Arthur Conan Doyle]], Scríbhneoir agus dochtúir Albanach (r. [[1859]]) * [[1960]] — [[Francis Browne]] shagart Íosánach agus grianghrafadóir (r. [[1880]]) * [[1968]] — [[Pete Latzo]], dornálaí Meiriceánach (r. [[1902]]) * [[1973]] — [[Seán Mac Eoin]], polaiteoir agus saighdiúir Éireannach (r. [[1893]]) * [[1976]] — [[Gustav Heinemann]], polaiteoir Gearmánach agus Uachtarán na Gearmáine ó 1969 go 1974 (r. [[1899]]) * [[1982]] — [[Tommy Loughran]], dornálaí Meiriceánach (r. [[1902]]) * [[1984]] — [[Flora Robson]], ban-aisteoir Sasanach (r. [[1902]]) * [[1989]] — [[James Carney]], Scoláire Ceilteach Éireannach (r. [[1914]]) * [[2006]] — [[Micheál Ó Domhnaill]], ceoltóir Éireannach (r. [[1952]]) * [[2006]] — [[Syd Barrett]], 60, ceoltóir (r. [[1946]]) * [[2021]] — [[Jovenel Moïse]], Uachtarán Háití (r. [[1968]]) * [[2023]] — [[Valerie Cowie]], síciatraí comhairleach Briotánach (r. [[1924]]) * [[2024]] — [[Hugh Geoghegan]], breitheamh Éireannach (r. [[1938]]) == Tarluithe eile == * [[1953]] - Tosaigh [[Che Guevara|Ernesto 'Che' Guevara]] aistear, ar [[gluaisrothar|ghluaisrothar]], trí [[An Bholaiv]], [[Peiriú]], [[Eacuadór]], [[Panama]], [[Cósta Ríce]], [[Nicearagua]], [[Hondúras]] agus [[El Salvador]] * [[1969]] - Tugadh le fios ag ionchoisne gur báthadh [[Brian Jones]], iarghiotáraí an [[The Rolling Stones|Rolling Stones]], tar éis dó manglam de dhrugaí agus alcól a thógáil * [[1972]] - Thosaigh idirbheartaíocht faoi choim idir Rúnaí Stáit [[Tuaisceart Éireann|Thuaisceart Éireann]] William Whitelaw agus an t[[An tIRA Sealadach|IRA]] * [[1978]] - Bhain [[Oileáin Sholaimh]] neamhspleáchas amach ón [[Ríocht Aontaithe]] * [[1980]] - Tugadh dlí ''sharia'' isteach s[[an Iaráin]] * [[1985]] - D'éirigh [[Boris Becker]] an fear is óige [[The Championships, Wimbledon|Wimbeldon]] a bhuachan. Bhí sé 17 mbliaina d'aois. * [[2005]] - Maraíodh 56 duine agus gortaíodh 700 eile tar éis [[Buamáil 7/7 i Londain (7 Iúil 2005)|ionsaí buamála]] ar an ngréasán iompair i [[Londain]] * [[2022]] - D'fhógair [[Boris Johnson]] a éirí as Ceannaire an [[An Páirtí Coimeádach (An Ríocht Aontaithe)|Pháirtí Caomhaigh]] agus [[Príomh-Aire na Ríochta Aontaithe]] [[Catagóir:Dátaí|0707]] [[Catagóir:Míonna|Iúil, 07]] nixtq34xy6il810wty4jst9z0qtommu 0 7100 1273001 1272698 2025-07-07T15:00:22Z Conradder 34685 Cealaíodh athruithe [[Special:Contributions/93.107.49.92|93.107.49.92]] ([[User talk:93.107.49.92|Plé]]); ar ais chuig leagan le [[User:TGcoa|TGcoa]] 1264382 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}} Is [[baile fearainn]] é '''Doirí Beaga'''<ref name='Logainm'>{{Cite web-en|url=https://www.logainm.ie/ga/1414071|title=Doirí Beaga/Derrybeg {{!}} logainm.ie|publisher=[[An Coimisiún Logainmneacha]]|access-date=2023-06-24|language=ga|work=[[Logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (Logainm.ie)}}</ref> atá suite i bparóiste [[An Ghaeltacht|Gaeltachta]] [[Gaoth Dobhair|Ghaoth Dobhair]], in iarthuaisceart [[Contae Dhún na nGall|Thír Chonaill]]. Tá ciall faoi léith ag baint leis an logainm Na Doirí Beaga a léiríonn na crainn daracha beaga uilig atá i láthair ann.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/en/1414071?s=Doir%u00ed+Beaga|teideal=Doirí Beaga/Derrybeg|language=en|work=Logainm.ie|dátarochtana=2019-12-05}}</ref> [[Íomhá:Sean_Teach_Phobail_na_Doirí_Beaga.jpg|mion|Seanteach an Phobail, an áit a gabhadh an tAthair Séamus Mac Pháidín ar an Dhomhnach 3ú Feabhra 1889<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.duchas.ie/en/cbes/4428395/4403968/4512408?transcribe=true|teideal=Tuilteacha · Gort an Choirce · The Schools' Collection|language=en|work=dúchas.ie|dátarochtana=2025-04-25}}</ref>]] [[Íomhá:Derrybegchurch.jpg|mion|[[Teach Pobail Mhuire (Doirí Beaga)|Teach an Phobail,]] 1972-2025]] == Teanga == Tá an [[An Ghaeilge|Ghaeilge]] mar phríomhtheanga ag muintir na Doirí Beaga, cé go dtuigtear an Bhéarla chomh maith. Meallann an Ghaeilge na mílte turasóirí agus scoláirí achan bhliain le freastal ar choláistí samhraidh, lena cuid scileanna teanga a fheabhsú. Tá an oideachas go léir i ionaid oideachas Na Doirí Beaga curtha ar fáil tré mheán na Gaeilge. Bíonn na seirbhísí reiligiúnacha i [[Teach Pobail Mhuire (Doirí Beaga)|Teach Phobail Mhuire]], Na Doirí Beaga, curtha i láthair tré mheán na Gaeilge chomh maith.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.gaothdobhair.ie/en/tourist-attractions-gweedore/the-irish-language|teideal=The Irish Language, Gweedore {{!}} Gweedore, the heart of the Donegal Gaeltacht|language=en-ie|work=www.gaothdobhair.ie|dátarochtana=2019-12-05|archivedate=2019-12-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191205185611/https://www.gaothdobhair.ie/en/tourist-attractions-gweedore/the-irish-language}}</ref> == Stair an Cheantair == Le linn Chogadh na Talamh sna 1880í, bhí muintir Na Doirí Beaga faoi stiúir an tAthair Seamus Mac Pháidín, a ghríosaigh lucht an pharóiste tacaíocht a thabhairt do [[Conradh na Talún|Chonradh na Talún]] agus do phlean an fheachtas. I ndiaidh shraith do sheanmóir frithiarna talún, d’ordaigh an giúistís cónaitheach go mbeadh an tAthair Mac Pháidín gabhtha. Ar an Dhomhnach 3ú Feabhra 1889, tháinig cigire dúiche [[Constáblacht Ríoga na hÉireann|Chonstáblacht Ríoga na hÉireann]], William Limbrick Martin, a bhí aithne ar go háitiúil mar an Mháirtínigh, go [[Teach Pobail Mhuire (Doirí Beaga)|Teach Phobail Mhuire]] na Doirí Beaga, le rún sé sin gabháil a dhéanamh ar an tAthair Mac Pháidín díreach i ndiaidh an aifrinn. Nuair a bhí an tAthair Mac Pháidín ag fágáil an teach phobail, bhí sé go fóill cóirithe in a chuid éide sagairt agus bhí sé ag iompar an [[eocairist]] sa cuach abhlann. Nuair a chonaic an Mháirtínigh an tAthair Mac Pháidín, tharraing sé a chlaíomh agus chuaigh sé in éadan an [[sagart]] agus an lann ardaithe. Cuireadh scáth ar lucht an pharóiste mar go raibh an Mháirtínigh ag déanamh ionsaí ar an tAthair Mac Pháidín le claíomh agus rinne siad ionsaí cheana féin ar na gardaí. Bhí an cigire dúiche an Mháirtínigh buailte go dona agus fuair sé bás láithreach. Gabhadh an tAthair Mac Pháidín agus lucht an pharóiste agus cuireadh chun triail iad fá choinne dúnmharú den chéad ghrád. Bhí an t-aistriúchán de láthair na trialach bronnta do chúisitheoirí chorónach, cé a raibh céad acu an ghiúiré a phacáil le [[Protastúnach]]. Ina thráchtas i 1928, rinne Tim Healy, a chosain an tAthair Mac Phaidín agus lucht an pharóiste, cur síos ar an dóigh a d’áitigh sé an chás ag an triail. Mheabhraigh Healy don chúirt, faoi dlí [[Sasana|Shasanach]], gur cion [[pionós an bháis]] a bhí ann breitheamh a bhualadh ina fhallaing. Mhínigh sé, do [[Eaglais Chaitliceach Rómhánach|Chaitlicigh]] Thír Chonaill, gur cóir níos measa é, ionsaí a dhéanamh ar shagart ina chuid éadaí sagart. Mar fhreagairt ar ráiteas Healy, ghabh na cúisitheoirí chorónach margadh pléadáil a sheachain pionós báis an chosantóir. Gearradh an tAthair Mac Pháidín do phrintíseacht agus fuair lucht an pharóiste pianbhreithe de chéimeanna éagsúla. Cuireadh an Mháirtínigh i reilig [[Eaglais na hÉireann]] i mBéal Átha Seanaidh, faoi inscríbhinn a rinne cur síos ar a bhás trí bheith “dúnmharaithe go cruálach fhad is a bhí sé ag déanamh a dhualgas go uasal sna Doirí Beaga.”<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.irishtourist.com/donegal/towns/derrybeg/|teideal=Derrybeg, Co. Donegal|work=www.irishtourist.com|dátarochtana=2019-12-05|archivedate=2019-12-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191205195511/http://www.irishtourist.com/donegal/towns/derrybeg/}}</ref> == Eacnamaíocht == Tá Páirc Ghnó Ghaoth Dobhair lonnaithe i mbaile fearainn Na Doirí Beaga. Sa bhliain 2003, nuair a athainmníodh an pháirc ghnó ó eastát thionsclaíochta Ghaoth Dobhair, thosaigh an comhlacht, [[Údarás na Gaeltachta]], feachtas le iarracht a dhéanamh comhlachtaí ghnó a mhealladh go dtí an pháirc ghnó agus go Gaoth Dobhair, agus na Doirí Beaga go háirithe. Rinne siad seo leis an eacnamaíocht áitiúil a athbhunadh. Bhí siad ag iarraidh an pháirc ghnó a bheith cosúil leis an thionscail monarcha rathúil a bhí ann sna 1980í agus 1990í sula thosaigh an iomaíocht ag teacht ón Eoraip agus a chuir ar an gcuid is mhó dena monarcha seo druid sa bhliain 2001, de bharr de. Cailleadh 4,000 post agus bhí éifeacht mhór aige ar chúrsaí sóisialta agus eacnamaíochta, sna Doirí Beaga, i nGaoth Dobhair agus ar cheantair mhórthimpeall. I láthair na huaire, tá pháirc ghnó Ghaoth Dobhair ag dul ó bhláth go bláth agus tá méadú tagtha ar líon na postanna atá curtha ar fáil ar ag an bhomaite.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.irishtimes.com/business/economy/back-in-business-how-gweedore-is-rewriting-the-script-1.3176890|teideal=Back in business: How Gweedore is rewriting the script|údar=Caitriona McBride|language=en|work=The Irish Times|dátarochtana=2019-12-05}}</ref> Tá gnóthaí éagsúla fite fuaite ar bhaile fearainn Na Doirí Beaga mar shampla, cúpla ollmhargadh, Siopa Mhicí agus Siopa Mholloy san áireamh, siopaí áise, dhá shiopa gruagaire, sciamheolaí, conraitheoirí, ceimiceoir, ionad sláinte, NowDoc,<ref>Magheragallan, F92 DN4X +0818 400 911</ref> tithe tábhairne, bialanna agus amharclann. ==Oideachas== '''''Bun leibhéal''''' [[Íomhá:Pictiúr de bhunscoil Mhuire, Na Doirí Beag.jpg|mion|An t-aon bhunscoil atá sa bhaile fearainn, Scoil Mhuire, na Doirí Beaga.]] [[Íomhá:Pobalscoilmor.jpg|mion|Grianghraf de Phobalscoil Ghaoth Dobhair.]]Tá [[bunscoil]] amháin lonnaithe sna Doirí Beaga, sé sin Scoil Mhuire Na Doirí Beaga. Tá 135 páiste cláraithe ar an bhunscoil agus tá gach slí den oideachas déanta trí mheán na Gaeilge.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.education.ie/en/find-a-school/School-Detail/?roll=14502D|teideal=School Detail|language=en|work=Department of Education and Skills|dátarochtana=2019-12-05}}</ref> '''''Meán leibhéal''''' Is [[Pobalscoil Ghaoth Dobhair]] an t-aon [[Meánscoil|mheánscoil]] i bparóiste Ghaoth Dobhair agus tá sé suite i mbaile fearainn na Doirí Beaga. Tá achan ghné de shaol na scoile reáchtáilte tré mheáin na Gaeilge ó thaobh an theagasc sa seomra ranga agus na scrúdaithe stáit de go dtí na himeachtaí uilig a bhíonn an scoil páirteach ann ó thaobh cúrsaí spóirt, eolaí óg, drámaíocht agus díospóireacht san áireamh.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.psgd.ie/|teideal=Pobalscoil Ghaoth Dobhair - Scoil lán Ghaelach i Dhún na nGall|language=wp-dev-ga|work=Pobalscoil Ghaoth Dobhair|dátarochtana=2019-12-05}}</ref> '''''Tríú leibhéal''''' Leathnaigh ionad de [[Ollscoil na hÉireann, Gaillimh|hOllscoil na hÉireann, Gaillimh]] go Gaoth Dobhair i suíomh de chuid Pháirc Ghnó Ghaoth Dobhair sna Doirí Beaga, nuair a d’oscail [[Acadamh na hOllscolaíochta Gaeilge]] sa bhliain 2004. Tá oideachas tríú leibhéal curtha ar fáil san Acadamh tré mheáin na Gaeilge do tharr 80 mac léinn achan bhliain. Tá roinnt dioplóma chomh maith le céim bhaitsiléara i staidéar gnó curtha ar fáil san Acadamh. I mbliana, chaith mic léinn atá i mbun céime sa Ghaeilge in Ollscoil na hÉireann Gaillimh seimeastar iomlán san Acadamh ar na Doirí Beaga, le feabhas a chur ar a scileanna teanga agus le taithí a fháil ar chultúr agus ar shaol comhaimseartha na Gaeilge. == Iompar == Cé nach bhfuil stáisiún oifigiúil iompair suite ar na Doirí Beaga, téann cuid mhór comhlachtaí busanna ar leithéidí Bus Feda a théann go [[Gaillimh]] agus go [[Glaschú]],<ref>{{Lua idirlín|url=https://busfeda.ie/donegal-galway-timetable|teideal=Donegal - Galway Timetable {{!}} Bus Feda|work=busfeda.ie|dátarochtana=2019-12-05}}</ref> Bus John Mc Ginley a théann go [[Baile Átha Cliath]] <ref>{{Lua idirlín|url=http://www.johnmcginley.com/timetable.html|teideal=John McGinley Coaches|work=www.johnmcginley.com|dátarochtana=2019-12-05|archivedate=2018-01-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180114164725/http://www.johnmcginley.com/timetable.html}}</ref> agus Bus Patrick Gallagher a théann go [[Doire]] agus go [[Béal Feirste]]<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.gallagherscoaches.com/|teideal=Donegal Derry Belfast - Patrick Gallaghers Coaches, Gweedore, County Donegal|work=www.gallagherscoaches.com|dátarochtana=2019-12-05}}</ref> fríd na Doirí Beaga go laethúil. Bíonn stadanna faoi leith in áiteanna éagsúla sa bhaile fearainn ann ina stadann na busanna seo le paisinéirí a thógáil agus a thabhairt go dtí na bailte móra uilig.[[Íomhá:Cumann Luthchleas Gael Ghaoth Dobhair.jpg|mion|Cumann Lúthchleas Gael Ghaoth Dobhair]] == Spórt == Tá an spóirt mar pháirt lárnach i saol mhuintir na Doirí Beaga ó thaobh an [[Peil Ghaelach|pheil ghaelach]], [[sacar]] agus [[galf]] de, agus tá clubanna agus cumann pheil ghaelach, sacar agus galf lonnaithe sa bhaile fearainn chomh maith. '''''CLG Ghaoth Dobhair''''' Tá dlúthcheangal ag pobal Gaoth Dobhair ar fad, Na Doirí Beaga san áireamh, leis an Chumann Lúthchleas Gael agus an pheil Gaelach. Is fochumann láidir Gaelach agus Gaeltachta í [[CLG Ghaoth Dobhair]], atá suite i mbaile fearainn na Doirí Beaga, a thugann tús áite i gcónaí do bhunspriocanna an [[Cumann Lúthchleas Gael|Chumann lúthchleas Gael]], sé sin don teanga agus do chúrsaí cultúrtha agus oidhreachta a chuireann go mór leis an chultúr sa pharóiste.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.clgghaothdobhair.ie/|teideal=Baile|údar=admin|language=ga-IE|work=CLG Ghaoth Dobhair|dátarochtana=2019-12-05}}</ref> '''''Ceiltigh Ghaoth Dobhair''''' Tá club sacar Ceiltigh Ghaoth Dobhair suite ar an Screabán, ar na Doirí Beaga. Tá an chlub ar cheann de na chlubanna sacar is sine sa tír, agus tá sé ar an bhfód sula raibh deireadh leis an naoú haois déag ann. Tá an chlub ag dul ó neart go neart agus tá cuid mhór corn bainte acu thar na mblianta. Tá cuid mhór áiseanna a cur ar fáil ag an chlub fosta, le clubtheach úr, páirc astroturf faoi thuilshoilse, páirceanna imeartha lánmhéide agus staid úr atá i mbun tógála i láthair na huaire.<ref>{{Lua idirlín|url=http://gweedoreceltic.com/index.php/history/|teideal=History|údar=admin|language=en-US|work=Gweedore Celtic|dátarochtana=2019-12-05}}</ref> '''''Cumann Ghailf Ghaoth Dobhair''''' Tá Cumann Ghailf Ghaoth Dobhair suite i gcroí lár Ghaoth Dobhair, i Machaire Gáthlán, Na Doirí Beaga. Tá radharcanna atá gan teorainn ar dhoirse an chlubtheach. Ar thaobh amháin den chúrsa galf tá cladaigh gharbh [[An tAigéan Atlantach|Aigean an Atlantaigh]] Fhiáin agus na hoileán atá mórthimpeall den chósta le feiceáil, agus tá an taobh eile den chúrsa suite i scáth [[An Earagail|an Earagail.]] Tá an chúrsa é féin, atá ocht pholl déag ar fhad, greanta amach as tírdhreach nádúrtha agus tá sé ina luí in aice le cuid de na tránna is gleoite de chuid na tíre.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.gweedoregolfclub.com/|teideal=Home|language=en-GB|work=Gweedore Golf Club|dátarochtana=2019-12-05}}</ref> == Na hEalaíona == '''''An Cheoil''''' Tá an cheol agus an amhránaíocht thraidisiúnta ina pháirt lárnach de phobal Ghaoth Dobhair agus de bhaile fearainn Na Doirí Beaga fosta. Is léir nach bhfuil paróiste ar bith eile sa tír as a dtáinig amhránaithe chomh binn agus chomh cumasach, agus ceoltóirí thraidisiúnta chomh sárchumasach le leithéidí an pharóiste. Le blianta beaga anuas, tá rath agus bláth ar an cheol i measc aos óg an pharóiste, go háirithe i Scoil Cheoil na Crannóige, scoil ina neartaíodh an ghrúpa ceoil agus amhránaíochta thraidisiúnta An Crann Óg. Bíonn cleachtaithe An Crann Óg go léir bunaithe i bhfoirgnimh an Chrannóg ar na Doirí Beaga. Bunaíodh Scoil Cheoil na Crannóige, le deis a chur ar fáil do aos óg an cheantair uirlisí agus [[Ceol traidisiúnta na hÉireann|ceol thraidisiúnta]] a fhoghlaim.<ref>{{Lua idirlín|url=http://crannog.ie/gaoth-dobhair/ceol/|teideal=Ceol {{!}} Comharchumann Forbartha Ghaoth Dobhair|language=en-GB|dátarochtana=2019-12-05|archivedate=2019-11-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191105231312/http://crannog.ie/gaoth-dobhair/ceol/}}</ref> [[Íomhá:Amharclann4.jpg|mion|Amharclann Ghaoth Dobhair a athosclaíodh sa bhliain 2017.]] '''''Amharclann Ghaoth Dobhair''''' Athosclaíodh [[Amharclann Ghaoth Dobhair]] sa bhliain 2017. Is í an príomhaidhm atá ag na hAmharclainne, ná an Ghaeilge, an cultúr agus na healaíona sa pharóiste agus sna Doirí Beaga a chothú agus a chaomhnú. Tá Amharclann Ghaoth Dobhair ar an t-aon Amharclann Ghaeilge atá suite i gcroí lár na Gaeltachta ó cheann ceann na tíre. Tá cur chuige ag na hAmharclainne maidir le bheith ina lárionad ealaíne do mhuintir na Doirí Beaga agus do phobal Ghaoth Dobhair go ginearálta. Bíonn go leor léiriúcháin, drámaí agus ceolchoirmeacha éagsúla ar siúl san Amharclann achan deireadh seachtaine,<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.amharclann.com/|teideal=Amharclann Ghaoth Dobhair – Amharclann Ghaeilge i gcroí lár na Gaeltachta|language=en-GB|dátarochtana=2019-12-05}}</ref> == Féach freisin == * [[Teach Pobail Mhuire (Doirí Beaga)|Teach Pobail Mhuire]] * [[:Catagóir:Gaoth Dobhair agus an ceantar máguaird|Gaoth Dobhair agus an ceantar máguaird]] == Tagairtí == {{Reflist}} [[Catagóir:Bailte i gContae Dhún na nGall]] [[Catagóir:Doirí Beaga]] [[Catagóir:Gaeltacht Thír Chonaill]] [[Catagóir:Gaoth Dobhair agus an ceantar máguaird]] gk6lryz412aaa9ocp9kzawn7t9yol9s 0 14097 1273063 1248868 2025-07-08T05:24:51Z 223.205.72.14 1273063 wikitext text/x-wiki Is é is brí le '''stair na hÉireann''' ná an t-eolas atá ar fáil sna foinsí liteartha faoi shaol na [[Éire|hÉireann]] fadó agus faoi na himeachtaí a chuir cor i gcinniúint a muintire. Glactar leis gur tháinig an chéad áitreabh daonna ar an bhfód in Éirinn chomh luath le hocht míle bliain roimh bhreith [[Críost|Chríost]], ach b'iad scríbhneoirí clasaiceacha na [[An tSean-Ghréig|sean-Ghréige]] ba thúisce a rinne tagairt d'Éirinn ina gcuid scríbhinní. == Réamhstair na hÉireann == {{Príomhalt|Réamhstair na hÉireann}} [[Íomhá:Newgrange at a distance.jpg|thumb|280px|[[Sí an Bhrú]] (t.3300-2900 RC)]] == Luathstair na hÉireann == === Prótastair Éireann === {{príomhalt|Prótastair Éireann}} Thrácht an staraí [[An tSean-Róimh|Rómhánach]] [[Avienus]] ina shaothar ''[[Ora Maritima]]'' ar Éirinn mar ''insula sacra'', is é sin, an t-oileán naofa. Bhí Avienus ag scríobh sa [[4ú haois|cheathrú haois]] i ndiaidh bhreith Chríost, ach má bhí, chuaigh sé go mór i dtuilleamaí seanfhoinsí Gréigise agus é ag tagairt d'Éirinn. Dúirt sé freisin gurbh iad ''gens hiernorum'' a bhí ina gcónaí san oileán, agus is dócha go raibh baint éigin le hainm na treibhe sin le ''Hibernia'' nó le hÉirinn. Is deacair a rá, áfach, an ionann an treibh sin agus na [[Ceiltigh]], nó níl na saineolaithe féin ar aon fhocal faoi, an ainm Ceilteach é ''Éire'' nó ''Ériu'' ar dtús. Na Gréagaigh a bhreac síos na foinsí a bhí in úsáid ag Avienus, bhí siad beo timpeall ar lár na mílaoise deireanaí roimh bhreith Chríost, faoin am a raibh na Ceiltigh díreach ag déanamh a ngabháltais ar Éirinn. Ní féidir a bheith cinnte, mar sin, an raibh an t-ainm sin ''Ériu'' nó ''Éire'' ag tabhairt do dhream acu siúd a raibh cónaí orthu sa tír roimh theacht na gCeilteach, nó an dream Ceilteach ab ea iad siúd. [[Íomhá:Grange panorama 2.jpg|280px|thumb|| Liagchiorcal na Gráinsí ón mbliain 2100 RCh, 15km ó dheas ó Chathair Luimnigh]] Cuid mhór dá bhfuil ar eolas againn faoi na Ceiltigh, tá sé bunaithe ar shaothar [[Posadónias|Poseidonios]], [[fealsamh]] agus staraí Gréagach a bhreac síos tráchtas faoin ábhar in am éigin roimh [[70 RC]]. Níl fáil ar an mbunscríbhinn a thuilleadh, ach is iomaí scríbhneoir seanársa ina dhiaidh a tharraing ar a thráchtas mar fhoinse - [[Iúil Caesar]] féin, mar shampla. Ar ndóigh, is ar Cheiltigh na Mór-roinne Eorpaí a chuir Poseidonios síos, ach mar sin, faightear tagairtí aige d'fhorais agus do nósanna a dtráchtar orthu sa tseanlitríocht Éireannach agus sa mhiotaseolaíocht Ghaelach freisin: an ghéillsine, na dánta a scríobhann na [[Filíocht|filí]] in ómós dá rí, an churadhmhír a thugtar don chogaí is cróga ag na féastaí. Agus an méid sin ráite, is gá cuimhne a choinneáil air ná nach raibh sna Ceiltigh in Éirinn ar dtús ach uasalaicme os cionn chosmhuintir mór na nÉireannach réamh-Cheilteach. Is dócha gur meascadh cultúr an dá dhream trí chéile, agus go ndeachaigh teanga réamh-Cheilteach na cosmhuintire i bhfeidhm ar an nGaeilge nó ar an bpróta-Ghaeilge nuair a múnlaíodh an chéad uair mar theanga ar leith í. Fuair an [[Gaeilge|Ghaeilge]] cuid mhór focal ar iasacht ó theangacha réamh-Cheilteacha na hÉireann, ainmneacha pearsanta agus áitiúla ar a laghad. Ní dhearna na sean-Rómhánaigh gabháltas ar Éirinn riamh. Sin é an phríomhchúis go bhfuil an t-eolas faoin oileán seo chomh gann agus atá sé sna foinsí Rómhánacha. Mar sin féin, scríobh [[Tolamaes (tíreolaí)|Tolamaes]] (nach ionann é agus an réalteolaí [[Tolamaes]]!), tíreolaí Gréagach ó Chathair Alastair san [[An Éigipt|Éigipt]], cuntas ar Éirinn réamh-Chríostaí. Bhí Tolamaes féin beo sa dara haois i ndiaidh bhreith Chríost, ach is dócha go raibh a chuid eolais traidhfil as dáta nuair a bhreac sé síos a shaothar - gur tháinig sé ón chéad aois i ndiaidh bhreith Chríost, nó go raibh sé ní ba sine fós. Cibé scéal é, luann Tolamaes áiteanna cosúil leis an m[[Bóinn]], an [[An Laoi|Laoi]], agus an t[[Sionainn]]. Thairis sin, tagraíonn sé d na ríochtaí beaga ar fud an chósta thiar, agus dealraíonn go raibh a fhios aige [[Dál Riata|Dál Riada]] freisin, is é sin, an ríocht nó an treibh Éireannach a chuir an chéad tús leis an nGaelachas in [[Albain]]. Cé go raibh Éire suite taobh amuigh d'[[Impireacht na Róimhe]], chuaigh an cultúr Rómhánach go mór i bhfeidhm ar na luath-Éireannaigh. Na hiarsmaí seandálaíochta ón [[An tSean-Róimh|tsean-Róimh]] a fuarthas in Éirinn, is féidir iad a aicmiú de réir na tréimhse a mbaineann siad léi. Téann an chéad ghrúpa siar go dtí an chéad agus an dara haois i ndiaidh bhreith Chríost, agus an dara grúpa go dtí an ceathrú haois agus an t-am ina diaidh. Tháinig iarsmaí an chéad ghrúpa go hÉirinn tríd na bealaí trádála, ach is dócha nach raibh an trádáil sin seanbhunaithe ná coitianta. Nuair a casadh iarsmaí an dara grúpa in Éirinn, bhí an tír i ndlúth-theagmháil leis an tsibhialtacht Rómhánach. [[Íomhá:OghamAlpha.png|thumb|200px|An t[[Ogham]]. In úsáid ón [[4ú haois]] - t.[[10ú haois]].]] B'é ba chúis leis an dlúth-theagmháil seo ná go raibh cumhacht na Róimhe ag titim as a chéile sa Bhreatain, agus cead ag na hÉireannaigh ansin dul ag foghlaíocht timpeall an chósta. Bhunaigh na ríochtaí beaga Éireannacha coilíneachtaí freisin ar chósta na [[An Bhreatain|Breataine]], go háirithe sa [[An Bhreatain Bheag|Bhreatain Bheag]]. Creidtear, mar shampla, gur tháinig ainm na leithinse úd ''Llŷn'' (Béarla: ''Lleyn Peninsula'') ó ''[[Cúige Laighean|Laighin]]'' in Éirinn. B'í an choilíneacht Éireannach ba thábhachtaí ná an ceann a bunaíodh in Albain, ar ndóigh. Go bunúsach, b'í an ríocht bheag úd ''Dál Riada'' i dtuaisceart na hÉireann, i gcósta thuaidh [[Cúige Uladh|Chúige Uladh]] mar a fheictear dúinn inniu, ba thúisce a thrasnaigh [[Sruth na Maoile]] le buanáitreabh a chur ar bun ar an taobh thall. Níltear cinnte faoin am ar tharla an chéad trasnáil, ach is féidir go bhfuil úimléid éigin ag baint leis an leagan a thugann le fios gurbh iad Fearghus Mór mac Eirc agus a chlann mhac an chéad dream a bhuail port in Albain thar cionn Dhál Riada, sa chúigiú haois. Nuair a bhunaigh [[Colm Cille]] a mhisean in [[Í Chaluim Chille|Oileán Í]] sa bhliain [[563]], bhí ríocht nár bheag ansin cheana féin, agus rí Dhál Riada ag cur síorchogaí ar na Piochtaí le tuilleadh tailte a ghabháil. De réir a chéile, shealbhaigh Dál Riada tailte na bPiochtaí go léir, agus faoi lár na naoú haoise, d'aontaigh [[Coinneach Mac Ailpín]] in aon ríocht amháin iad. San am sin, chuaigh an cultúr Rómhánach go mór mór i bhfeidhm ar Éirinn. Fuair an Ghaeilge an chéad chúpla focal ar iasacht ón [[Laidin]], chomh maith leis na coincheapa a raibh siad ag tagairt dóibh. Maidir leis an [[Ogham]]chraobh - an córas litrithe a húsáideadh sna hinscríbhinní ba sine Gaeilge - glactar leis nach raibh inti ach cód a sheas do litreacha na haibítre Laidiní, ós rud é go bhfuil tuiscint ghramadóirí comhaimseartha na Laidine ar fhuaimeanna na teanga sin le haithint ar aicmiú na litreach Oghaim. Fuarthas cuid mhór oghamchloch sa Bhreatain Bheag freisin, sna háiteanna a raibh cónaí ar choilínitheoirí Éireannacha. === Teacht na Críostaíochta === B'ón mBreatain Bheag a tháinig an [[Críostaíocht|Chríostaíocht]] go hÉirinn freisin. Dealraíonn sé gur bhain an chéad mhisinéir amach Éire sa cheathrú nó sa chúigiú haois. B'é Prosper Tiro a rinne an chéad tagairt do Chríostaithe na hÉireann. Thrácht sé ar easpag darbh ainm [[Palladius]] a cuireadh go hÉirinn sa bhliain 431 le freastal ar na Críostaithe áitiúla. Maidir le [[Naomh Pádraig]], is eisean an duine is aithnidiúla de na luathmhisinéirí sin, agus é á urramú ag na hÉireannaigh mar aspal náisiúnta, ach is ar éigean is féidir a rá gurbh eisean a d'iompaigh muintir na hÉireann leis an gcreideamh nua ina aonar. Próiseas fadálach ab ea teacht na Críostaíochta go hÉirinn. [[Íomhá:Muiredach s Cross.jpg|thumb|280px|Crois Árd - Mainistir Bhuithe (t.[[10ú haois]]).]] Is deacair fíorscéal Phádraig a insint inniu, nó níor fhág sé ina dhiaidh ach dhá shaothar, mar atá, an ''Fhaoistin'' agus an ''Litir chuig saighdiúirí Choroticus''. Mar a d'inis sé an scéal é féin, bhí sé sé bliana déag d'aois nuair a d'fhuadaigh foghlaithe mara ó Éirinn é, agus chaith sé an chéad sé bliana eile ina sclábhaí thall ansin, go dtí gur éirigh leis éalú agus trí chéad ciliméadar a chur de de shiúl a chos, go dtí gur bhain sé amach cuan. Ansin, sheangaigh sé isteach ar bhord loinge a bhí ag dul go dtí an Bhreatain Bheag, agus tháinig sé abhaile mar sin. Ina dhiaidh sin, chuaigh sé ag tógáil léinn le bheith ina shagart, agus sa deireadh, tháinig sé ar ais go hÉirinn ina easpag. Is dócha go raibh sé ina easpag in [[Ard Mhacha]], agus go raibh a chuimhne á hurramú ag muintir an chompail sin ar dtús, ach de réir a chéile, leath an cultas ar fud an oileáin. Leis an gCríostaíocht, tháinig an manachas, cé nárbh é Pádraig a chuir tús leis, is dócha. Bunaíodh mainistreacha ar fud na tíre, agus d'fhás cathracha tábhachtacha ina dtimpeall. Níorbh í an diagacht Chríostaí amháin a bhí á staidéar ag na manaigh, nó bhí na manaigh eolach ar léann seanársa na Róimhe chomh maith, agus suim acu freisin i gcultúr dúchasach na hÉireann. Chum siad leabhair nua Laidine, agus thosaigh siad ag saothrú na Gaeilge mar theanga scríofa freisin. Chuir siad le chéile an chéad dlí scríofa d'Éirinn freisin, ''Collectio canonum hibernensis'', nó Cnuasach na nDlíthe Éireannacha. Tá an seandlí seo bunaithe ar an bhféineachas, ar an dlí Rómhánach agus ar dhlí an tSean-Tiomna araon. Ar dtús, b'iad na hEaspaig a bhí i gceannas ar chúrsaí na hEaglaise, ach nuait a chuaigh an manachas i dtreise, fuair na habaí an lámh in uachtar ar na heaspaig. Ba mhinic a bhí na habaí chomh cumhachtach is gurbh fhearr leis na ríthe beaga féin dul ar lorg dídine sna mainistreacha ná fanacht sa bhaile. Mar sin, bhí saol na hÉireann á chasadh timpeall na mainistreach, idir shibhialtacht agus eacnamaíocht, agus bhí na habaí saibhre ábalta ceardaithe a fhostú le saol na mainistreach a mhaisiú agus a ornáidiú. B'iad Oileán Í agus Ard Mhacha príomh-lárphointí an tsaoil eaglasta Ghaelaigh san am, agus bunaíodh mainistreacha nua in Éirinn faoi cheannas na manach ó na lárionaid seo: [[Doire|Doire Cholm Cille]], [[Ceanannas Mór]], agus eile. === Na Ríthe agus na Ruirí === :''Féach freisin [[Ríochtaí Éireann]], [[Ríthe Éireann]], [[Liosta Ríthe na hÉireann]] Roimh theacht na nGall, ní raibh ach aon teideal uasal amháin in Éirinn: an rí. Tá sean-annálacha na hÉireann ag cur thar maoil le heolas faoi ghníomhartha na ríthe agus faoi ghinealas na rítheaghlach éagsúil, agus urraim beagnach naofa ag dul dóibh. Scéal eile ar fad é, áfach, go raibh na ríthe an-líonmhar in Éirinn, agus glactar leis go coitianta go raibh timpeall is ceithre scór de ríochtaí beaga áitiúla in oileán na hÉireann. De réir na bhfoinsí comhaimseartha, bhí trí chineál ríthe ann: an rí tuaithe (''rí túaithe'' sa tSean-Ghaeilge), an ruire (''ruiri''), agus rí na ruirí (''rí ruirech''). B'iad na ríthe tuaithe a bhíodh ag rialú na mionríochta áitiúla, agus iad ina ngéillsineach do ruire éigin. B'ionann rí na ruirí agus rí an chúige, agus fear mór cumhachtach ab ea a leithéid cheana féin. Ní féidir mórán a rá le cinnteacht faoi na ríthe agus an bhaint a bhí acu le chéile. Glactar leis go raibh an rí tuaithe cosúil le taoiseach na treibhe, agus é ina ionadaí dá ríocht nuair a bhí gnóthaí aige leis na treibheacha eile, chomh maith le bheith i gceannas ar a mhuintir i bpáirc an áir. Níl anseo, áfach, ach tuairimíocht. B'iad ríthe na gcúigí na ríthe ba thábhachtaí. Bhí na heaglaisigh áitiúla ag tabhairt tacaíochta do rí a gcúige, agus iad ag súil leis go gcinnteodh sé síocháin agus cosaint do na mainistreacha. Má rinneadh aon rud as cosán ar an eaglais, d'fhéad na heaglaisigh iarraidh ar rí an chúige go n-imreodh sé díoltas ar na ciontóirí. Má chorónaigh an eaglais an rí, bhí an rí sásta féachaint chuige go n-íocfaí an deachú leis an eaglais. === Idé na hArd-Ríochta agus Dul chun Cinn na nUí Néill === Ceist chasta chrosta is ea ceist [[Liosta Ard-Ríthe na hÉireann|na hArd-Ríochta]]. Sa ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann|Leabhar Gabhála]]'', tugtar le fios gur clann d'aon sinsear amháin iad na rítheaghlaigh áitiúla éagsúla ar fud na hÉireann. Thairis sin, déanann na leabhair dhlí tagairt do nósanna agus do dhlíthe an oileáin ar fad, agus an chiall le baint astu gurb ionann an cultúr ar fud na hÉireann. Mar sin, bhí an smaoineamh in aice láimhe gur chóir aon rí amháin a chur ag rialú an oileáin ar fad - an tArd-Rí, mar a déarfá. Na heaglaisigh a bhí ag tacú leis na hUí Néill - sliocht Néill Naoigheallaigh thuaidh - bhí siad ag áitiú ina gcuid scríbhinní go raibh an [[Liosta Ard-Ríthe na hÉireann|Ard-Ríocht]] ag dul do dhuine de na Niallaigh. Go bunúsach, ní raibh a leithéid de rud agus Ard-Rí na huile Éireann ann riamh, ach mar sin féin, bhí idé na hArd-Ríochta ann, agus an chuma ar an scéal go n-iompódh duine de shliocht Néill ina fhíor-Ard-Rí i ndeireadh báire, ach go bé gur chuir gabháltas Gall deireadh leis an bhforbairt nádúrtha seo sula raibh sí críochnaithe. Cibé faoi sin, b'iad na hUí Néill an rítheaghlach ba chumhachtaí, agus iad ábalta a dtoil féin a chur i bhfeidhm ar chuid mhór de na ríthe beaga. Sa naoú haois, ba dóbair do Mhaolseachnaill, a bhí ina rí ar shliocht Néill Naoighiallaigh san am, Ard-Ríocht na hÉireann a bhaint amach dó féin. Bhí na hUí Néill scoilte ina lán craobhacha éagsúla, iad féin. B'iad an rítheaghlach a bhí i seilbh lár agus oirthuaisceart na hÉireann sa tseachtú haois, ar a laghad. Cuid de sheanchas an rítheaghlaigh seo ab ea gurbh iadsan "ríthe na Teamhrach", ach is deacair a rá cén tábhacht a bhí le Teamhair agus le ríthe na Teamhrach san am réamh-Chríostaí. Nuair a bhí an Chríostaíocht agus na hannála scríofa ann, áfach, b'ionann "rí na Teamhrach" agus rí na nUí Néill go léir, agus b'é sin an chéimíocht a bhí ag Maolsheachnaill freisin, nuair a d'fhéach sé leis an oileán go léir a chur faoina smacht féin. Is é sin, mura raibh a leithéid de rud ann agus Ard-Rí na hÉireann, bhí Ard-Rí na nUí Néill ann gan amhras. Cibé scéal é, bhí craobh thuaidh agus craobh theas ann. Taobh istigh den chraobh thuaidh, b'iad Síol Aodha Shláine agus Clann Cholmáin an dá fhochraobh ba mhó le rá. Bhí siad ag rialú machairí méithe na [[Contae na Mí|Mí]] agus na [[Contae na hIarmhí|hIarmhí]]. Ar dtús, b'iad Síol Aodha Shláine an ceann ba mhó cumhachta den dá threibh seo, ach sa bhliain 743, b'iad Clann Cholmáin a bhain amach ríghe na Teamhrach. Duine acu siúd ab ea Maolsheachnaill. Maidir leis an gcraobh thuaidh, bhí sí dealaithe ina dhá "cineál", is é sin, Cineál Chonaill agus Cineál Eoghain (cf. [[Tír Chonaill]] agus [[Tír Eoghain (ríocht)|Tír Eoghain]]). Bhí gaol ag [[Colm Cille]] agus ag Adhamhnán le Cineál Chonaill, rud is féidir a aithint ar na hannála a breacadh síos faoi thionchar na naomh seo in Oileán Í. B'é Flaithbheartach Mac Loingsigh an fear deireanach de Chineál Chonaill a bhí ina Ard-Rí ar na hUí Néill, agus d'éirigh sé as an Ard-Ríocht sa bhliain 734. Ina dhiaidh sin, b'iad Clann Cholmáin ba mhó a tháinig chun comharbais. Chuaigh cumhacht Chineál Chonaill i laige sa tuaisceart féin, agus b'iad Cineál Eoghain a tháinig chun tosaigh. Ghabh siad lár Chúige Uladh agus, de réir a chéile, tháinig siad i seilbh thailte Oiriall in oirthear Uladh. Timpeall na bliana 800, fágadh Ard Mhacha, ardchathair na heaglaise, faoi choimirce na nUí Néill, agus ina dhiaidh sin, bhí na hUí Néill agus an eaglais ag obair as lámh a chéile. Faoin am céanna, d'éirigh leis na hUí Néill freisin an-tionchar a fháil ar chúrsaí Chúige Laighean. I ndiaidh cath fada a chur ar na ríthe áitiúla, d'éirigh leis na hUí Néill rítheaghlach Laighean a chur faoi ghéillsine, ionas nach raibh i Laighnibh, a thuilleadh, ach sórt gobharnóirí cúigiúla a bhí ag rialú na gcríoch sin thar cionn na nUí Néill. Láidir is uile mar a bhí na hUí Néill, níorbh iad an t-aon rítheaghlach amháin a bhí ag dréim le hArd-Ríocht na hÉireann san am seo. Ón seachtú go dtí lár na deichiú haoise, bhí rítheaghlach Eoghanacht chomh cumhachtach i g[[Cúige Mumhan]] agus na hUí Néill i gCúige Uladh, agus má bhí na hUí Néill ag déanamh gaisce as Niall Naoighiallach mar chomhshinsear an rítheaghlaigh, bhí Eoghanachta ar dhóigh chosúil ag tagairt d'Aonghus, a fuair baiste agus beannacht ó Naomh Pádraig féin. Bhí ríthe Eoghanacht ag maíomh gurbh iadsan na ríthe ba Chríostaí in Éirinn, ach is gá cuimhne a choinneáil ar ghníomhartha gaisce Fheidhlimí Mhic Criomhthainn: rí éirimiúil de shliocht Eoghanacht a bhí ann, ach san am céanna, ba nós leis mainistreacha agus eaglaisí a ionsaí agus a chreachadh, mura raibh siad ag teacht lena chuspóirí polaitiúla féin. Polaiteoir éirimiúil a bhí ann freisin agus é in inmhe cumhacht Eoghanacht a shíneadh soir, ach i ndiaidh a bháis-sean, ó dhara leath na naoú haoise ar aghaidh, tháinig meath ar Eoghanachta, agus Dál gCais ag teacht chun comharbais orthu mar phríomh-rítheaghlach i gCúige Mumhan. === Teacht na Lochlannach === I ndeireadh na naoú haoise, thosaigh na hUigingigh - na foghlaithe mara ó [[Críoch Lochlann|Chríoch Lochlann]] - ag ionsaí agus ag creachadh na mainistreach sa Bhreatain Mhór agus in Éirinn. Tháinig an chuid is mó acu ó chósta na hIorua, agus is é an t-ainm a thug na Gaeil orthu ná [[Na Lochlannaigh|Lochlannaigh]]. Tá a leithéid de chúige san [[An Iorua|Iorua]] agus ''Rogaland'', agus is air sin atá an focal ''Lochlannach'' bunaithe. Níor dhruid na Lochlannaigh siar ó na mainistreacha ba sine agus ba thábhachtaí féin in Éirinn: d'ionsaigh siad Oileán Í sa bhliain 795, tháinig siad ar ais sa bhliain 802 leis an mainistir a chur trí thine, agus i gceann ceithre bliana eile d'fhill siad in athuair le ochtar daoine is trí scór de mhuintir na háite a mharú. Chuir an chogaíocht seo an oiread eagla ar na manaigh is gur chinn siad ar mhainistir nua a bhunú i g[[Ceanannas Mór]], sách fada ar shiúl ón gcósta. Sna 820idí, bhí na Lochlannaigh in ann seoladh timpeall oileán na hÉireann ar fad, agus iad ag ionsaí na mainistreach ar fud an chósta. Má bhí na manaigh ag iarraidh foscadh a fháil i gCeanannas Mór, ní raibh sábháilteacht ar fáil ansin ach an oiread, nó sa bhliain 836, rinne na Lochlannaigh ionradh fada isteach ón gcósta díreach sa taobh sin den tír, i dtailte deisceartacha na nUí Néill. Bhain siad úsáid fhorleathan as na haibhneacha mar bhealaí seoltóireachta, agus sa bhliain 839, bhí a gcuid long ag seoladh [[Loch nEathach]] féin agus ag creachadh na gcladaí. Sna 840idí, bhí an chuma ag teacht ar na cúrsaí go raibh na hUigingigh meáite ar an tír ar fad a fhorghabháil. [[Íomhá:KellsFol292rIncipJohn.jpg|thumb|280px|Leathanach 292r - [[Leabhar Cheanannais]] (t.[[9ú haois]]).]] De réir a chéile, áfach, thosaigh na Lochlannaigh ag socrú síos agus ag bunú ríochtaí beaga áitiúla dá gcuid féin, agus mar sin, fuair siad iad féin sáite sa pholaitíocht áitiúil agus sna comhghuaillíochtaí idir na ríthe tuaithe. D'fhás cathracha nua timpeall na mbunáiteanna, na longfort agus na gcuanta a bhí bunaithe ag na Lochlannaigh, cosúil le [[Baile Átha Cliath]] (nó "Fine Gall", mar a thugtar ar áitreabh na Lochlannach timpeall Bhaile Átha Cliath), [[Loch Garman]], [[Cill Mhantáin]], [[Binn Éadair]], [[Deilginis]], [[Léim an Bhradáin]] agus [[Port Láirge]]. I dtús na [[10ú haois|deichiú haoise]], thosaigh ionsaithe na Lochlannach ag dul i dtreise arís, nuair a tháinig cabhlach mór go Port Láirge sa bhliain 914. Bhuail tuilleadh Lochlannach port ansin i gceann bliana, agus ansin, rinne an loingeas seo foghail ar [[Corcaigh|Chorcaigh]], ar Lios Mór agus ar áiteanna eile i gCúige Mumhan is i gCúige Laighean. D'fhéach na hUí Néill, faoi cheannas a nArd-Rí, Niall Glúindubh, ruaigeadh a chur ar na Lochlannaigh, agus d'ionsaigh siad a gcuid longfort go fíochmhar sa bhliain 917. Ní raibh rath ar an ionradh seo, áfach, agus sa bhliain 919, fuair Niall féin bás i machaire an áir in aice le Baile Átha Cliath. Ina dhiaidh sin, áfach, chrom Lochlannaigh na hÉireann ar chogaíocht eatarthu féin, ó bhí muintir Bhaile Átha Cliath ag féachaint leis na hUigingigh eile a chur faoina smacht féin. I ndiaidh an iomláin, ní raibh na Lochlannaigh ábalta mórán athrú a dhéanamh ar shochaí na hÉireann. Bhí cultúr eaglasta na hÉireann láidir, agus tháinig sé réasúnta slán as an gcruachás. B'iad na Lochlannaigh ba mhó a d'athraigh, agus chuaigh cuid mhór acu chun Gaelachais sa deireadh thiar. Murar éirigh siad as an tseoltóireacht, d'éirigh siad as an gcreachadóireacht, agus iad ag iompú ina dtrádálaithe de réir a chéile. D'fhoghlaim na Gaeil scileanna nua seoltóireachta agus iascaireachta uathu, agus a aithne sin ar stór focal na [[Gaeilge]]: tháinig focail cosúil le ''bád'', ''dorú'', ''tochta'' (is é sin, seas i mbád), ''stiúir'', ''scód'', ''trosc'', ''langa'', ''margadh'', ''ancaire'' agus cúpla dosaen eile isteach ón tsean-Lochlainnis. Tháinig deireadh le caithréim Eoghanacht i ré na Lochlannach, agus d'éirigh [[Dál gCais]] ní ba thábhachtaí mar ríocht Mhuimhneach. Is gnách a rá gurbh é [[Brian Bóirmhe|Brian Bórumha]] (nó [[Brian Bóirmhe]]), rí Dhál gCais, a chloígh na Lochlannaigh in Éirinn i g[[Cath Chluain Tarbh]] sa bhliain [[1014]]. Le fírinne, bhí na Lochlannaigh - nó na hOstmannaigh, mar a thugaidís orthu féin san am seo - ag tréigean cheana féin mar chine ar leith in Éirinn, agus iad ag dul le Gaelachas go tiubh téirimeach. Tá sé níos tábhachtaí go raibh Brian díreach ag iarraidh Ard-Ríocht na hÉireann a bhaint amach tríd an gcath a bhriseadh ar Laighnibh. Chuaigh fir Laighean ar lorg cabhrach agus fortachta ó na hOstmannaigh, agus sin é an fáth go síleann a lán daoine gur cath idir Éireannaigh agus Lochlannaigh a bhí ann go príomha. Ní rud as an ngnáth ab ea Gaeil agus Lochlannaigh a bheith ag comhoibriú le chéile: roimhe sin, bhí Brian féin go minic i dtuilleamaí comhghuaillithe Lochlannacha le cathanna a bhuachan. Cibé scéal é, chloígh Brian a chuid naimhde, ach maraíodh é féin le linn an chatha, nó go gairid ina dhiaidh sin. Bhí sé díreach ar tí aon ríocht amháin a dhéanamh d'Éirinn, ach ní raibh sé daite dó an ríocht sin a rialú. === Cuma Úr ar an Eaglais === San am seo, bhí an [[Eaglais Chaitliceach Rómhánach|Eaglais Chaitliceach]] i [[An Eoraip|Mór-Roinn na hEorpa]] ag éirí ní ba chumhachtaí, agus í ag cur suime i gcúrsaí eaglasta na hÉireann chomh maith. Bhí a lán nósanna ag na heaglaisigh Ghaelacha nár thaitin le muintir na [[Ilchríoch|hIlchríche]]. Ní raibh ord, eagar ná inneall ceart ar eaglais na hÉireann, nó ní raibh paróistí ná deoisí ann - go bunúsach, ní raibh mórán eaglaise ann taobh amuigh de na mainistreacha. Bhí an iomarca cumhachta ag na tuataí i saol na heaglaise, agus ní raibh aontumha na cléire á hurramú. I rith na haonú agus na dóú haoise déag, cuireadh caoi nua ar chúrsaí riaracháin na heaglaise in Éirinn, go háirithe nuair a tháinig sionaid mhóra le chéile i gCaiseal sa bhliain 1101, i Ráth Breasail sa bhliain 1111, agus i gCeanannas Mór sa bhliain 1152. Má chuir na sionaid seo cuma cheart ar riarachán na hEaglaise, rinne siad an-dochar do léann dúchasach na hÉireann a bhí faoi choimirce na manach go nuige sin. Chuaigh oird mhanachúla ón Mór-Roinn i seilbh na mainistreach, agus chuir siad rialacha nua coimhthíocha i bhfeidhm orthu. Na scoláirí a bhí ag déanamh staidéir ar léann agus ar dhlíthe na hÉireann sna mainistreacha, caitheadh amach ar an gcúldoras iad anois. === Na Ríthe i ndiaidh Bhriain Bhórumha === Nuair a bhí [[Brian Bóramha]] tar éis bháis, chaith [[Máel Sechnaill mac Domnaill|Maolseachnaill]] II, Ard-Rí na Teamhrach agus na nUí Néill, tamall gairid ina Ard-Rí ar Éirinn, ach básaíodh é féin ocht mbliana i ndiaidh [[Cath Chluain Tarbh|chath Chluain Tarbh]]. Ina dhiaidh sin, bhí ríthe na gcúigí ag cur cogaí fadaraíonacha ar a chéile, agus iad ag fágáil gobharnóirí agus reachtairí ina ndiaidh ag coinneáil súile ar na tailte agus ar na háitritheoirí. Ghearraidís cánacha arda leis na cogaí seo a mhaoiniú, agus an chosmhuintir ag fulaingt cruatain leis na cánacha a íoc. Bhí na mionríthe ag iompú ina huasalaicme i stíl an fheodachais, agus iad ag cur suim i gcultúr na ridireachta in Ilchríoch na hEorpa agus ag tosú is ag déanamh aithrise air. Ní raibh cuma na ridireachta ar shaol polaitiúil na linne, nó ba scéal suarach ar fad é, agus an léirscrios a rinne an chogaíocht ar an tír. B'é an mí-ord seo ba bhunchúis le gabháltas Gall ar Éirinn. Timpeall ar thús na dóú haoise déag, b'é [[Muircheartach Ua Briain|Muircheartach Ó Briain]] ó Dhál gCais an rí ba mhó cumhachta in Éirinn. B'é [[Domhnall Mac Lochlainn]], rí na nUí Néill, an t-aon rí amháin a bhí in ann aige, go dtí gur chualathas an chéad iomrá ar [[Toirdhealbhach Ua Conchobhair|Thoirdhealbhach Ó Conchubhair]] ó Chonnachta. Chloígh seisean Dál gCais agus na Muimhnigh, agus ina dhiaidh sin, d'fhéach sé le hArd-Ríocht na huile Éireann a bhaint amach dó féin. Fuair sé bás sa bhliain 1156, agus tháinig [[Ruaidri mac Tairrdelbach Ua Conchobair|Ruairí Ó Conchubhair]] i gcomharbas air mar rí ar Chonnachta. Thit an Ard-Ríocht le [[Muircheartach Mac Lochlainn]], rí na nUí Néill. D'fhéach Muircheartach le comhghuaillíocht a shocrú lena sean-naimhde, [[Cineál Chonaill]] agus rítheaghlach Uladh, agus mar chuid den tsocrú, ghlac sé gialla ó Chineál Chonaill agus ó Ultaibh. Mhóidigh sé gan dochar a dhéanamh do na gialla, ach sháraigh sé na mionna, nuair a thug sé ordú radharc a súl a bhaint d'Eochaidh mac Con Uladh Mac Duinnshléibhe, rí Uladh. Thréig a chuid comhghuaillithe Muircheartach ar an toirt, ó bhain an feillbheart seo geit agus scanrú astu, agus maraíodh é go gairid ina dhiaidh sin. Maidir le [[Diarmuid Mac Murchadha Caomhánach|Diarmuid Mac Murchadha]], Rí Laighean, a bhí mar leathbhádóir ag Muircheartach, chuir comhghuaillithe Ruairí Uí Chonchubhair ruaigeadh air as [[Baile Átha Cliath]], ach ansin, chuaigh sé ar lorg cabhrach ó [[Anraí II Shasana|Anraí II]], Rí Shasana. Mar sin a chuir sé tús le gabháltas Gall ar Éirinn. == Gabháltas Gall == Is é is brí le "gabháltas Gall" i gcomhthéacs seo na staire ná gabháltas Normannach. Is éard a bhí i gceist leis [[Normannaigh|na Normannaigh]] ná sliocht na Lochlannach a chuaigh i gcomhghuaillíocht le Séarlas Saonta (Séarlas a Trí), Rí na bhFranc Iartharach (is é sin, Rí na Fraince) sa bhliain 911. Bhí easaontas nó achrann éigin idir ceannaire na Lochlannach seo, Hrólfur (nó Rollo, mar a thugtar air as Fraincis), agus rí na Danmhairge, agus rith le Séarlas go bhféadfadh sé leas a bhaint as Hrólfur agus a chuid fear mar chosaint ar na Lochlannaigh eile, a bhí ag déanamh foghlaíochta agus creachadóireachta timpeall ar chóstaí na Fraince san am sin. B'iad na Lochlannaigh seo a bhunaigh ''Normandie'' i dTuaisceart na Fraince mar réigiún ar leith, nó bhronn Séarlas an ceantar orthu mar phrionsacht. Chuaigh siad leis an bhFraincis mar theanga labhartha, cé go ndearna siad canúint ar leith di, agus a lán Lochlainnise measctha tríthi, agus ar ndóigh, ghlac siad leis an gcreideamh Críostaí. Mar sin féin, d'iompaigh siad amach ina gcogaithe agus ina ngabhálaithe móra in Eoraip na Meánaoiseanna. D'fhorghabh siad an Bhreatain Mhór, deisceart na hIodáile, an tSicil agus Málta, agus bhí siad chun tosaigh i measc na gCrosáidithe sa Tír Naofa fosta. Nuair a tháinig siad go hÉirinn, cheangail siad an t-oileán sin den domhan Normannach go léir, domhan a bhí i dteagmháil fhairsing leis an gcultúr uile-Eorpach. Ar dtús, ní raibh meas an mhadra ag na Normannaigh ar mhuintir bhundúchasach na hÉireann, ach ní raibh siad i bhfad á gcló le nósanna na tíre. D'fhoghlaim siad an Ghaeilge go paiteanta, agus is minic a fheicimid sloinnte Normannacha i measc fhilí agus scríbhneoirí móra na Gaeilge, cosúil le Piaras Feiritéir agus Seathrún Céitinn. Inniu, is mar shloinne fíor-Ghaelach a aithnítear ''Mac Gearailt'', mar shampla, cé gur sloinne Normannach é ó thús - is ionann an ''fitz'' sa leagan Béarla den ainm, ''Fitzgerald'', agus ''fils'' i bhFraincis ár gcomhaimsire, focal a chiallaíonn "mac". Bhí sé de nós ag scríbhneoirí cosúil le [[Seathrún Céitinn]] sa [[17ú haois|seachtú haois déag]] tagairt a dhéanamh do na Normannaigh mar "Shean-Ghaill", le hiad a aithint thar na Sasanaigh nach raibh clóite le saol na hÉireann ná ábalta an Ghaeilge a labhairt, agus is é an teachtaireacht a bhí á reic ag an gCéitinneach ná gur "gabháltas Críostúil" a rinne na Normannaigh, is é sin, nár fhéach siad leis an tír a chloí go míthrócaireach ná a teanga is a nósanna a chosc ná a chealú, mar a rinne na Nua-Ghaill. Is léir gur bolscaireacht thar aon rud eile a bhí á déanamh aige leis an ráiteas seo, ach ón taobh eile de, is follasach chomh maith nach ndearna na Sean-Ghaill géarleanúint ar na Gaeil ar chúiseanna reiligiúnda ná ar chúiseanna teanga. === Teacht na Sean-Ghall === [[Íomhá:MarriageAoifeStrongbow.jpg|thumb|280px|Pósadh Strongbow agus Aoife (t.[[1170]])<br />[Daniel Maclise a dhathaigh an pictiúr seo sa bhliain 1854]&nbsp;]] B'é Baile Átha Cliath agus a thimpeallacht - [[an Pháil]] - ba thúisce a thit leis na Normannaigh, agus deir na seandálaithe go raibh caidreamh beo trádála ag an gcathair sin leis na Normannaigh roimhe sin féin. Maidir leis an ngabháltas, thosaigh sé sa bhliain 1169. Rud a bhí ann a rith le hAnnraoi roimhe sin féin, agus é tar éis cead an [[Pápa|Phápa]] a chinntiú dó féin cheana, ach nuair a tháinig an crú ar an tairne, níor bhac sé féin le fórsa sluaíochta a chur i dtoll le chéile le fortacht a thabhairt do Dhiarmuid. Ina áit sin, shocraigh Diarmuid comhghuaillíocht le [[Strongbow|Risteard fitz Gilbert de Clár]], a dtugtar ''Strongbow'' air sa seanchas - "fear an bhogha láidir". Phós Strongbow iníon [[Diarmuid Mac Murchadha Caomhánach|Dhiarmada]], Aoife, agus gheall Diarmuid Cúige Laighean dó mar oidhreacht. Sna blianta 1169-1171, chuaigh Strongbow agus a chuid Normannach i seilbh Chúige Laighean agus na Mí. Bhásaigh Diarmuid i mBealtaine 1171, agus ansin, chloígh Strongbow frithbheartaíocht mhuintir Laighean le dul i gceannas ar an gcúige go deifnídeach. Ní raibh [[Anraí II Shasana|Anraí]] róshásta leis an dóigh a raibh na cúrsaí ag forbairt, nó bhí sé buartha go mbagródh Strongbow ar a choróin féin dá n-éireodh leis ríocht neamhspleách a bhunú in Éirinn. Chuaigh Anraí go hÉirinn é féin, agus fórsaí móra armtha á thionlacan, le brathladh a chur ar Strongbow, ach bhí sé siúd géilliúlach go maith, agus é sásta urraim agus umhlóid a mhóidiú d'Anraí. Ina dhiaidh sin, chuaigh Anraí timpeall na hÉireann, agus d'umhlaigh a lán ríthe áitiúla Gaelacha dó: Diarmuid Mac Cárthaigh i gCorcaigh, Dónall Mór Ó Briain i Luimneach, Murchadh Ó Cearbhaill in Oirialla, Tiarnán Ó Ruairc i mBréifne, agus Donnsléibhe Mac Duinnsléibhe in Ultaibh. Chuir Anraí gairm chruinnithe ar eaglaisigh na hÉireann, agus tháinig siad le chéile le sionad mór a choinneáil i gCaiseal i ndeireadh na bliana 1171 agus i dtús na bliana 1172. Tugadh isteach cleachtas na deachún le go mbeadh teacht isteach éigin ag na paróistí. Treisíodh le stádas na hEaglaise agus cuireadh bord ar bhord í le heaglais Shasana ó thaobh an fhoirceadail agus na nósanna de. Roinn Anraí tailte na hÉireann ar na huaisle Normannacha, ach má roinn féin, is iomaí cath agus cogadh a chaithfidís siúd a chur le dul i seilbh na dtailte sin i ndáiríre. Bhronn sé an Mhí ar Aodh de Léis agus chuir sé saighdiúirí ar garastún i gCorcaigh agus i Luimneach, ach sa bhliain 1172, b'éigean d'Anraí filleadh ó Éirinn go Sasana le freastal ar dhualgaisí eile, agus d'fhág sé de Léis agus Strongbow ag troid na dtaoiseach áitiúil. Ní raibh an bheirt sin ábalta frithbheartaíocht na nGael a chur faoi chois ina gcuid tailte roimh an mbliain 1175. Sa bhliain chéanna, shocraigh Anraí agus an tArd-Rí Ruairí Ó Conchubhair le chéile Conradh Windsor, conradh a d'fhág an chuid ba mhó d'Iarthar na hÉireann faoi Ruairí, fad is a bheadh sé sásta na cánacha a bhailiú d'Anraí. Ní raibh ceachtar den bheirt ríthe - Ruairí ná Anraí - ábalta smacht a choinneáil ar a muintir féin. Ba dhual do na taoisigh Ghaelacha agus do na huaisle Normannacha cogaí príobháideacha a chur ar a chéile. Sa bhliain 1176, fuair Strongbow bás. Ní raibh oidhre ceart aige - síothlaigh a mhac go hóg. Mar sin, thit an chuid Normannach d'Éirinn leis an Rí, agus i mBealtaine 1177, bhronn sé céimíocht Thiarna na hÉireann ar an mac ab óige leis, an [[Eoin I Shasana|Prionsa Eoin]]. Mar sin a cuireadh bun le Tiarnas na hÉireann. Sa bhliain 1185, chuaigh Eoin ar an chéad chuairt go hÉirinn, agus é ag iarraidh cumhacht Shasana a bhuanú i dtailte Normannacha na hÉireann. Sna blianta 1189-1199, bhí Sasana á rialú ag deartháir Eoin, [[Risteard I Shasana|Risteard Leonchroí]]. Ar dtús, bhí an chuma ar an scéal go bhféadfadh Eoin ríocht dá chuid féin a bhunú in Éirinn, ionas go mbeadh dhá ríocht Normannacha sna hoileáin Bhriotanacha. Nuair a bhásaigh Risteard sa Fhrainc, áfach, shealbhaigh Eoin coróin Shasana, agus d'aontaigh sé ina phearsa Tiarna na hÉireann agus Rí na Sasanach go doscartha. Faoin am seo, thosaigh na Sasanaigh ag coilíniú na hÉireann an chéad uair riamh. Tháinig lucht inimirce ó Shasana agus ón mBreatain Bheag, agus, fiú, ón bhFrainc agus ó [[Flóndras|Fhlóndras]] féin. === Eoin ina Thiarna ar Éirinn === Ní raibh Eoin - nó Eoin gan Talamh, mar a thugtaí air agus é ina rí - róchairdiúil i leith na n-uasal Gallda in Éirinn ach oiread leis na taoisigh Ghaelacha. Is dócha go raibh sé goilliúnach faoina chumhacht, agus drochamhras aige ar aon duine uasal nó urramach eile. Nuair a d'iompaigh sé ina Rí, áfach, d'éirigh sé traidhfilín ní b'fháiltiúla i dtaobh na nGael, ó rith leis go gcuideoidís leis, b'fhéidir, na huaisle Normannacha a choinneáil faoi smacht. Is amhlaidh gurbh iad na barúin Normannacha na naimhde ba mhó a bhí ag Eoin, agus má bhí na huaisle seo ag síneadh amach theorainneacha na Páile, ní raibh sé ach breacshásta leis sin. Mar sin, is dealraitheach gur chuir sé moill ar ghabháltas Gall, ach is ar éigean is féidir a rá go ndeachaigh an mhoilleadóireacht sin chun sochair d'Éirinn. Nó is mar sin a buanaíodh an chríochdheighilt idir an Pháil agus tailte na ndearbh-Éireannach, agus bhí teorainn an dá chineál críoch ina hábhar trioblóide agus cogaíochta i saol na hÉireann i bhfad ina dhiaidh sin. D'fhéach na huaisle Normannacha leis na tailte a shealbhú le lámh láidir a bhí geallta ag Eoin dóibh, ach de ghnáth, ní bhíodh ag éirí leo go rómhaith. Ina lán cásanna, fuair an Normannach na tailte sa deireadh thiar, tar éis dó iníon an taoisigh áitiúil Ghaelaigh a phósadh. Is léir gur chuidigh a leithéid le Gaelú na Normannach, agus na barúin ag dul i gcomhghuaillíochtaí le mionríthe dúchasacha. Ón taobh eile de, bhí cuid mhór de na Gaeil míshásta leis an bhforbairt seo, ó thaispeáin sé nach raibh aon duine de na maithe is na móruaisle fonnmhar chun síocháin a chur ar bun sa tsochaí. Mar sin, nuair a tháinig Eoin ar ais go hÉirinn ina rí dó sa bhliain 1210, b'iad na Gaeil ba mhó a d'fháiltigh roimhe, ó bhí siad dóchasach go gcuirfeadh sé caoi éigin ar an saol. D'umhlaigh a lán taoiseach mór Gaelach dó san am, ar nós Cathal Croibhdhearg Ó Conchubhair, rí Connacht, agus Muircheartach Ó Briain ó Luimneach. D'fhorbair Eoin córas riaracháin an Tiarnais chomh maith. Chuir sé tús le Comhairle an Rí in Éirinn, arbh é an chéad síol don pharlaimint. Thosaigh an státseirbhís ag teacht ar an bhfód freisin, nó theastaigh ó Eoin cléirigh a chur i mbun an státchiste in Éirinn. D'ainmnigh sé an chéad Ghiúisteoir a bhí le haire a thabhairt do shainleas an Rí nuair a bhí an Rí féin taobh amuigh d'Éirinn. == Tús na Nua-Aoise in Éirinn == {{Forbair}} == An Chinsileacht agus an Aontacht == == I dTreo na Saoirse == == Féach freisin == * [[Miotaseolaíocht na nGael]] * [[Prótastair Éireann]] * [[Ogham]], [[Inscríbhinní Oghaim]] * [[Ríthe Éireann]], [[Ríochtaí Éireann]] * [[Rámhlong na hÉireann]] == Foinsí == * FOSTER, R.F.: ''The Oxford History of Ireland''. Oxford University Press, Oxford 1989 ==Tagairtí== {{reflist}} == Naisc sheachtracha == * [https://cstair.blogspot.com/ Cúrsái Staire - blag le Vincent Morley] ** [https://cstair.blogspot.com/2021/06/tri-mhapa-eile.html mapaí] [[Catagóir:Stair na hÉireann| ]] 94psxrbij64n257f8bermetw9owcb2u 1273064 1273063 2025-07-08T05:33:06Z 223.205.72.14 1273064 wikitext text/x-wiki Is é is brí le '''stair na hÉireann''' ná an t-eolas atá ar fáil sna foinsí liteartha faoi shaol na [[Éire|hÉireann]] fadó agus faoi na himeachtaí a chuir cor i gcinniúint a muintire. Glactar leis gur tháinig an chéad áitreabh daonna ar an bhfód in Éirinn chomh luath le hocht míle bliain roimh bhreith [[Críost|Chríost]], ach b'iad scríbhneoirí clasaiceacha na [[An tSean-Ghréig|sean-Ghréige]] ba thúisce a rinne tagairt d'Éirinn ina gcuid scríbhinní. == Réamhstair na hÉireann == {{Príomhalt|Réamhstair na hÉireann}} [[Íomhá:Newgrange at a distance.jpg|thumb|280px|[[Sí an Bhrú]] (t.3300-2900 RC)]] == Luathstair na hÉireann == === Prótastair Éireann === {{príomhalt|Prótastair Éireann}} Thrácht an staraí [[An tSean-Róimh|Rómhánach]] [[Avienus]] ina shaothar ''[[Ora Maritima]]'' ar Éirinn mar ''insula sacra'', is é sin, an t-oileán naofa. Bhí Avienus ag scríobh sa [[4ú haois|cheathrú haois]] i ndiaidh bhreith Chríost, ach má bhí, chuaigh sé go mór i dtuilleamaí seanfhoinsí Gréigise agus é ag tagairt d'Éirinn. Dúirt sé freisin gurbh iad ''gens hiernorum'' a bhí ina gcónaí san oileán, agus is dócha go raibh baint éigin le hainm na treibhe sin le ''Hibernia'' nó le hÉirinn. Is deacair a rá, áfach, an ionann an treibh sin agus na [[Ceiltigh]], nó níl na saineolaithe féin ar aon fhocal faoi, an ainm Ceilteach é ''Éire'' nó ''Ériu'' ar dtús. Na Gréagaigh a bhreac síos na foinsí a bhí in úsáid ag Avienus, bhí siad beo timpeall ar lár na mílaoise deireanaí roimh bhreith Chríost, faoin am a raibh na Ceiltigh díreach ag déanamh a ngabháltais ar Éirinn. Ní féidir a bheith cinnte, mar sin, an raibh an t-ainm sin ''Ériu'' nó ''Éire'' ag tabhairt do dhream acu siúd a raibh cónaí orthu sa tír roimh theacht na gCeilteach, nó an dream Ceilteach ab ea iad siúd. [[Íomhá:Grange panorama 2.jpg|280px|thumb|| Liagchiorcal na Gráinsí ón mbliain 2100 RCh, 15km ó dheas ó Chathair Luimnigh]] Cuid mhór dá bhfuil ar eolas againn faoi na Ceiltigh, tá sé bunaithe ar shaothar [[Posadónias|Poseidonios]], [[fealsamh]] agus staraí Gréagach a bhreac síos tráchtas faoin ábhar in am éigin roimh [[70 RC]]. Níl fáil ar an mbunscríbhinn a thuilleadh, ach is iomaí scríbhneoir seanársa ina dhiaidh a tharraing ar a thráchtas mar fhoinse - [[Iúil Caesar]] féin, mar shampla. Ar ndóigh, is ar Cheiltigh na Mór-roinne Eorpaí a chuir Poseidonios síos, ach mar sin, faightear tagairtí aige d'fhorais agus do nósanna a dtráchtar orthu sa tseanlitríocht Éireannach agus sa mhiotaseolaíocht Ghaelach freisin: an ghéillsine, na dánta a scríobhann na [[Filíocht|filí]] in ómós dá rí, an churadhmhír a thugtar don chogaí is cróga ag na féastaí. Agus an méid sin ráite, is gá cuimhne a choinneáil air ná nach raibh sna Ceiltigh in Éirinn ar dtús ach uasalaicme os cionn chosmhuintir mór na nÉireannach réamh-Cheilteach. Is dócha gur meascadh cultúr an dá dhream trí chéile, agus go ndeachaigh teanga réamh-Cheilteach na cosmhuintire i bhfeidhm ar an nGaeilge nó ar an bpróta-Ghaeilge nuair a múnlaíodh an chéad uair mar theanga ar leith í. Fuair an [[Gaeilge|Ghaeilge]] cuid mhór focal ar iasacht ó theangacha réamh-Cheilteacha na hÉireann, ainmneacha pearsanta agus áitiúla ar a laghad. Ní dhearna na sean-Rómhánaigh gabháltas ar Éirinn riamh. Sin é an phríomhchúis go bhfuil an t-eolas faoin oileán seo chomh gann agus atá sé sna foinsí Rómhánacha. Mar sin féin, scríobh [[Tolamaes (tíreolaí)|Tolamaes]] (nach ionann é agus an réalteolaí [[Tolamaes]]!), tíreolaí Gréagach ó Chathair Alastair san [[An Éigipt|Éigipt]], cuntas ar Éirinn réamh-Chríostaí. Bhí Tolamaes féin beo sa dara haois i ndiaidh bhreith Chríost, ach is dócha go raibh a chuid eolais traidhfil as dáta nuair a bhreac sé síos a shaothar - gur tháinig sé ón chéad aois i ndiaidh bhreith Chríost, nó go raibh sé ní ba sine fós. Cibé scéal é, luann Tolamaes áiteanna cosúil leis an m[[Bóinn]], an [[An Laoi|Laoi]], agus an t[[Sionainn]]. Thairis sin, tagraíonn sé d na ríochtaí beaga ar fud an chósta thiar, agus dealraíonn go raibh a fhios aige [[Dál Riata|Dál Riada]] freisin, is é sin, an ríocht nó an treibh Éireannach a chuir an chéad tús leis an nGaelachas in [[Albain]]. Cé go raibh Éire suite taobh amuigh d'[[Impireacht na Róimhe]], chuaigh an cultúr Rómhánach go mór i bhfeidhm ar na luath-Éireannaigh. Na hiarsmaí seandálaíochta ón [[An tSean-Róimh|tsean-Róimh]] a fuarthas in Éirinn, is féidir iad a aicmiú de réir na tréimhse a mbaineann siad léi. Téann an chéad ghrúpa siar go dtí an chéad agus an dara haois i ndiaidh bhreith Chríost, agus an dara grúpa go dtí an ceathrú haois agus an t-am ina diaidh. Tháinig iarsmaí an chéad ghrúpa go hÉirinn tríd na bealaí trádála, ach is dócha nach raibh an trádáil sin seanbhunaithe ná coitianta. Nuair a casadh iarsmaí an dara grúpa in Éirinn, bhí an tír i ndlúth-theagmháil leis an tsibhialtacht Rómhánach. [[Íomhá:OghamAlpha.png|thumb|200px|An t[[Ogham]]. In úsáid ón [[4ú haois]] - t.[[10ú haois]].]] B'é ba chúis leis an dlúth-theagmháil seo ná go raibh cumhacht na Róimhe ag titim as a chéile sa Bhreatain, agus cead ag na hÉireannaigh ansin dul ag foghlaíocht timpeall an chósta. Bhunaigh na ríochtaí beaga Éireannacha coilíneachtaí freisin ar chósta na [[An Bhreatain|Breataine]], go háirithe sa [[An Bhreatain Bheag|Bhreatain Bheag]]. Creidtear, mar shampla, gur tháinig ainm na leithinse úd ''Llŷn'' (Béarla: ''Lleyn Peninsula'') ó ''[[Cúige Laighean|Laighin]]'' in Éirinn. B'í an choilíneacht Éireannach ba thábhachtaí ná an ceann a bunaíodh in Albain, ar ndóigh. Go bunúsach, b'í an ríocht bheag úd ''Dál Riada'' i dtuaisceart na hÉireann, i gcósta thuaidh [[Cúige Uladh|Chúige Uladh]] mar a fheictear dúinn inniu, ba thúisce a thrasnaigh [[Sruth na Maoile]] le buanáitreabh a chur ar bun ar an taobh thall. Níltear cinnte faoin am ar tharla an chéad trasnáil, ach is féidir go bhfuil úimléid éigin ag baint leis an leagan a thugann le fios gurbh iad Fearghus Mór mac Eirc agus a chlann mhac an chéad dream a bhuail port in Albain thar cionn Dhál Riada, sa chúigiú haois. Nuair a bhunaigh [[Colm Cille]] a mhisean in [[Í Chaluim Chille|Oileán Í]] sa bhliain [[563]], bhí ríocht nár bheag ansin cheana féin, agus rí Dhál Riada ag cur síorchogaí ar na Piochtaí le tuilleadh tailte a ghabháil. De réir a chéile, shealbhaigh Dál Riada tailte na bPiochtaí go léir, agus faoi lár na naoú haoise, d'aontaigh [[Coinneach Mac Ailpín]] in aon ríocht amháin iad. San am sin, chuaigh an cultúr Rómhánach go mór mór i bhfeidhm ar Éirinn. Fuair an Ghaeilge an chéad chúpla focal ar iasacht ón [[Laidin]], chomh maith leis na coincheapa a raibh siad ag tagairt dóibh. Maidir leis an [[Ogham]]chraobh - an córas litrithe a húsáideadh sna hinscríbhinní ba sine Gaeilge - glactar leis nach raibh inti ach cód a sheas do litreacha na haibítre Laidiní, ós rud é go bhfuil tuiscint ghramadóirí comhaimseartha na Laidine ar fhuaimeanna na teanga sin le haithint ar aicmiú na litreach Oghaim. Fuarthas cuid mhór oghamchloch sa Bhreatain Bheag freisin, sna háiteanna a raibh cónaí ar choilínitheoirí Éireannacha. === Teacht na Críostaíochta === B'ón mBreatain Bheag a tháinig an [[Críostaíocht|Chríostaíocht]] go hÉirinn freisin. Dealraíonn sé gur bhain an chéad mhisinéir amach Éire sa cheathrú nó sa chúigiú haois. B'é Prosper Tiro a rinne an chéad tagairt do Chríostaithe na hÉireann. Thrácht sé ar easpag darbh ainm [[Palladius]] a cuireadh go hÉirinn sa bhliain 431 le freastal ar na Críostaithe áitiúla. Maidir le [[Naomh Pádraig]], is eisean an duine is aithnidiúla de na luathmhisinéirí sin, agus é á urramú ag na hÉireannaigh mar aspal náisiúnta, ach is ar éigean is féidir a rá gurbh eisean a d'iompaigh muintir na hÉireann leis an gcreideamh nua ina aonar. Próiseas fadálach ab ea teacht na Críostaíochta go hÉirinn. [[Íomhá:Muiredach s Cross.jpg|thumb|280px|Crois Árd - Mainistir Bhuithe (t.[[10ú haois]]).]] Is deacair fíorscéal Phádraig a insint inniu, nó níor fhág sé ina dhiaidh ach dhá shaothar, mar atá, an ''Fhaoistin'' agus an ''Litir chuig saighdiúirí Choroticus''. Mar a d'inis sé an scéal é féin, bhí sé sé bliana déag d'aois nuair a d'fhuadaigh foghlaithe mara ó Éirinn é, agus chaith sé an chéad sé bliana eile ina sclábhaí thall ansin, go dtí gur éirigh leis éalú agus trí chéad ciliméadar a chur de de shiúl a chos, go dtí gur bhain sé amach cuan. Ansin, sheangaigh sé isteach ar bhord loinge a bhí ag dul go dtí an Bhreatain Bheag, agus tháinig sé abhaile mar sin. Ina dhiaidh sin, chuaigh sé ag tógáil léinn le bheith ina shagart, agus sa deireadh, tháinig sé ar ais go hÉirinn ina easpag. Is dócha go raibh sé ina easpag in [[Ard Mhacha]], agus go raibh a chuimhne á hurramú ag muintir an chompail sin ar dtús, ach de réir a chéile, leath an cultas ar fud an oileáin. Leis an gCríostaíocht, tháinig an manachas, cé nárbh é Pádraig a chuir tús leis, is dócha. Bunaíodh mainistreacha ar fud na tíre, agus d'fhás cathracha tábhachtacha ina dtimpeall. Níorbh í an diagacht Chríostaí amháin a bhí á staidéar ag na manaigh, nó bhí na manaigh eolach ar léann seanársa na Róimhe chomh maith, agus suim acu freisin i gcultúr dúchasach na hÉireann. Chum siad leabhair nua Laidine, agus thosaigh siad ag saothrú na Gaeilge mar theanga scríofa freisin. Chuir siad le chéile an chéad dlí scríofa d'Éirinn freisin, ''Collectio canonum hibernensis'', nó Cnuasach na nDlíthe Éireannacha. Tá an seandlí seo bunaithe ar an bhféineachas, ar an dlí Rómhánach agus ar dhlí an tSean-Tiomna araon. Ar dtús, b'iad na hEaspaig a bhí i gceannas ar chúrsaí na hEaglaise, ach nuait a chuaigh an manachas i dtreise, fuair na habaí an lámh in uachtar ar na heaspaig. Ba mhinic a bhí na habaí chomh cumhachtach is gurbh fhearr leis na ríthe beaga féin dul ar lorg dídine sna mainistreacha ná fanacht sa bhaile. Mar sin, bhí saol na hÉireann á chasadh timpeall na mainistreach, idir shibhialtacht agus eacnamaíocht, agus bhí na habaí saibhre ábalta ceardaithe a fhostú le saol na mainistreach a mhaisiú agus a ornáidiú. B'iad Oileán Í agus Ard Mhacha príomh-lárphointí an tsaoil eaglasta Ghaelaigh san am, agus bunaíodh mainistreacha nua in Éirinn faoi cheannas na manach ó na lárionaid seo: [[Doire|Doire Cholm Cille]], [[Ceanannas Mór]], agus eile. === Na Ríthe agus na Ruirí === :''Féach freisin [[Ríochtaí Éireann]], [[Ríthe Éireann]], [[Liosta Ríthe na hÉireann]] Roimh theacht na nGall, ní raibh ach aon teideal uasal amháin in Éirinn: an rí. Tá sean-annálacha na hÉireann ag cur thar maoil le heolas faoi ghníomhartha na ríthe agus faoi ghinealas na rítheaghlach éagsúil, agus urraim beagnach naofa ag dul dóibh. Scéal eile ar fad é, áfach, go raibh na ríthe an-líonmhar in Éirinn, agus glactar leis go coitianta go raibh timpeall is ceithre scór de ríochtaí beaga áitiúla in oileán na hÉireann. De réir na bhfoinsí comhaimseartha, bhí trí chineál ríthe ann: an rí tuaithe (''rí túaithe'' sa tSean-Ghaeilge), an ruire (''ruiri''), agus rí na ruirí (''rí ruirech''). B'iad na ríthe tuaithe a bhíodh ag rialú na mionríochta áitiúla, agus iad ina ngéillsineach do ruire éigin. B'ionann rí na ruirí agus rí an chúige, agus fear mór cumhachtach ab ea a leithéid cheana féin. Ní féidir mórán a rá le cinnteacht faoi na ríthe agus an bhaint a bhí acu le chéile. Glactar leis go raibh an rí tuaithe cosúil le taoiseach na treibhe, agus é ina ionadaí dá ríocht nuair a bhí gnóthaí aige leis na treibheacha eile, chomh maith le bheith i gceannas ar a mhuintir i bpáirc an áir. Níl anseo, áfach, ach tuairimíocht. B'iad ríthe na gcúigí na ríthe ba thábhachtaí. Bhí na heaglaisigh áitiúla ag tabhairt tacaíochta do rí a gcúige, agus iad ag súil leis go gcinnteodh sé síocháin agus cosaint do na mainistreacha. Má rinneadh aon rud as cosán ar an eaglais, d'fhéad na heaglaisigh iarraidh ar rí an chúige go n-imreodh sé díoltas ar na ciontóirí. Má chorónaigh an eaglais an rí, bhí an rí sásta féachaint chuige go n-íocfaí an deachú leis an eaglais. === Idé na hArd-Ríochta agus Dul chun Cinn na nUí Néill === Ceist chasta chrosta is ea ceist [[Liosta Ard-Ríthe na hÉireann|na hArd-Ríochta]]. Sa ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann|Leabhar Gabhála]]'', tugtar le fios gur clann d'aon sinsear amháin iad na rítheaghlaigh áitiúla éagsúla ar fud na hÉireann. Thairis sin, déanann na leabhair dlí tagairt do nósanna agus do dhlíthe an oileáin ar fad, agus an chiall le baint astu gurbh ionann an cultúr ar fud na hÉireann. Mar sin, bhí an smaoineamh in aice láimhe gur chóir aon rí amháin a chur ag rialú an oileáin ar fad - an tArd-Rí, mar a déarfá. Na heaglaisigh a bhí ag tacú leis na hUí Néill - sliocht Néill Naoigheallaigh thuaidh - bhí siad ag áitiú ina gcuid scríbhinní go raibh an [[Liosta Ard-Ríthe na hÉireann|Ard-Ríocht]] ag dul do dhuine de na Niallaigh. Go bunúsach, ní raibh a leithéid de rud agus Ard-Rí na huile Éireann ann riamh, ach mar sin féin, bhí idé na hArd-Ríochta ann, agus an chuma ar an scéal go n-iompódh duine de shliocht Néill ina fhíor-Ard-Rí i ndeireadh báire, ach go bé gur chuir gabháltas Gall deireadh leis an bhforbairt nádúrtha seo sula raibh sí críochnaithe. Cibé faoi sin, b'iad na hUí Néill an rítheaghlach ba chumhachtaí, agus iad ábalta a dtoil féin a chur i bhfeidhm ar chuid mhór de na ríthe beaga. Sa naoú haois, ba dóbair do Mhaolseachnaill, a bhí ina rí ar shliocht Néill Naoighiallaigh san am, Ard-Ríocht na hÉireann a bhaint amach dó féin. Bhí na hUí Néill scoilte ina lán craobhacha éagsúla, iad féin. B'iad an rítheaghlach a bhí i seilbh lár agus oirthuaisceart na hÉireann sa tseachtú haois, ar a laghad. Cuid de sheanchas an rítheaghlaigh seo ab ea gurbh iadsan "ríthe na Teamhrach", ach is deacair a rá cén tábhacht a bhí le Teamhair agus le ríthe na Teamhrach san am réamh-Chríostaí. Nuair a bhí an Chríostaíocht agus na hannála scríofa ann, áfach, b'ionann "rí na Teamhrach" agus rí na nUí Néill go léir, agus b'é sin an chéimíocht a bhí ag Maolsheachnaill freisin, nuair a d'fhéach sé leis an oileán go léir a chur faoina smacht féin. Is é sin, mura raibh a leithéid de rud ann agus Ard-Rí na hÉireann, bhí Ard-Rí na nUí Néill ann gan amhras. Cibé scéal é, bhí craobh thuaidh agus craobh theas ann. Taobh istigh den chraobh thuaidh, b'iad Síol Aodha Shláine agus Clann Cholmáin an dá fhochraobh ba mhó le rá. Bhí siad ag rialú machairí méithe na [[Contae na Mí|Mí]] agus na [[Contae na hIarmhí|hIarmhí]]. Ar dtús, b'iad Síol Aodha Shláine an ceann ba mhó cumhachta den dá threibh seo, ach sa bhliain 743, b'iad Clann Cholmáin a bhain amach ríghe na Teamhrach. Duine acu siúd ab ea Maolsheachnaill. Maidir leis an gcraobh thuaidh, bhí sí dealaithe ina dhá "cineál", is é sin, Cineál Chonaill agus Cineál Eoghain (cf. [[Tír Chonaill]] agus [[Tír Eoghain (ríocht)|Tír Eoghain]]). Bhí gaol ag [[Colm Cille]] agus ag Adhamhnán le Cineál Chonaill, rud is féidir a aithint ar na hannála a breacadh síos faoi thionchar na naomh seo in Oileán Í. B'é Flaithbheartach Mac Loingsigh an fear deireanach de Chineál Chonaill a bhí ina Ard-Rí ar na hUí Néill, agus d'éirigh sé as an Ard-Ríocht sa bhliain 734. Ina dhiaidh sin, b'iad Clann Cholmáin ba mhó a tháinig chun comharbais. Chuaigh cumhacht Chineál Chonaill i laige sa tuaisceart féin, agus b'iad Cineál Eoghain a tháinig chun tosaigh. Ghabh siad lár Chúige Uladh agus, de réir a chéile, tháinig siad i seilbh thailte Oiriall in oirthear Uladh. Timpeall na bliana 800, fágadh Ard Mhacha, ardchathair na heaglaise, faoi choimirce na nUí Néill, agus ina dhiaidh sin, bhí na hUí Néill agus an eaglais ag obair as lámh a chéile. Faoin am céanna, d'éirigh leis na hUí Néill freisin an-tionchar a fháil ar chúrsaí Chúige Laighean. I ndiaidh cath fada a chur ar na ríthe áitiúla, d'éirigh leis na hUí Néill rítheaghlach Laighean a chur faoi ghéillsine, ionas nach raibh i Laighnibh, a thuilleadh, ach sórt gobharnóirí cúigiúla a bhí ag rialú na gcríoch sin thar cionn na nUí Néill. Láidir is uile mar a bhí na hUí Néill, níorbh iad an t-aon rítheaghlach amháin a bhí ag dréim le hArd-Ríocht na hÉireann san am seo. Ón seachtú go dtí lár na deichiú haoise, bhí rítheaghlach Eoghanacht chomh cumhachtach i g[[Cúige Mumhan]] agus na hUí Néill i gCúige Uladh, agus má bhí na hUí Néill ag déanamh gaisce as Niall Naoighiallach mar chomhshinsear an rítheaghlaigh, bhí Eoghanachta ar dhóigh chosúil ag tagairt d'Aonghus, a fuair baiste agus beannacht ó Naomh Pádraig féin. Bhí ríthe Eoghanacht ag maíomh gurbh iadsan na ríthe ba Chríostaí in Éirinn, ach is gá cuimhne a choinneáil ar ghníomhartha gaisce Fheidhlimí Mhic Criomhthainn: rí éirimiúil de shliocht Eoghanacht a bhí ann, ach san am céanna, ba nós leis mainistreacha agus eaglaisí a ionsaí agus a chreachadh, mura raibh siad ag teacht lena chuspóirí polaitiúla féin. Polaiteoir éirimiúil a bhí ann freisin agus é in inmhe cumhacht Eoghanacht a shíneadh soir, ach i ndiaidh a bháis-sean, ó dhara leath na naoú haoise ar aghaidh, tháinig meath ar Eoghanachta, agus Dál gCais ag teacht chun comharbais orthu mar phríomh-rítheaghlach i gCúige Mumhan. === Teacht na Lochlannach === I ndeireadh na naoú haoise, thosaigh na hUigingigh - na foghlaithe mara ó [[Críoch Lochlann|Chríoch Lochlann]] - ag ionsaí agus ag creachadh na mainistreach sa Bhreatain Mhór agus in Éirinn. Tháinig an chuid is mó acu ó chósta na hIorua, agus is é an t-ainm a thug na Gaeil orthu ná [[Na Lochlannaigh|Lochlannaigh]]. Tá a leithéid de chúige san [[An Iorua|Iorua]] agus ''Rogaland'', agus is air sin atá an focal ''Lochlannach'' bunaithe. Níor dhruid na Lochlannaigh siar ó na mainistreacha ba sine agus ba thábhachtaí féin in Éirinn: d'ionsaigh siad Oileán Í sa bhliain 795, tháinig siad ar ais sa bhliain 802 leis an mainistir a chur trí thine, agus i gceann ceithre bliana eile d'fhill siad in athuair le ochtar daoine is trí scór de mhuintir na háite a mharú. Chuir an chogaíocht seo an oiread eagla ar na manaigh is gur chinn siad ar mhainistir nua a bhunú i g[[Ceanannas Mór]], sách fada ar shiúl ón gcósta. Sna 820idí, bhí na Lochlannaigh in ann seoladh timpeall oileán na hÉireann ar fad, agus iad ag ionsaí na mainistreach ar fud an chósta. Má bhí na manaigh ag iarraidh foscadh a fháil i gCeanannas Mór, ní raibh sábháilteacht ar fáil ansin ach an oiread, nó sa bhliain 836, rinne na Lochlannaigh ionradh fada isteach ón gcósta díreach sa taobh sin den tír, i dtailte deisceartacha na nUí Néill. Bhain siad úsáid fhorleathan as na haibhneacha mar bhealaí seoltóireachta, agus sa bhliain 839, bhí a gcuid long ag seoladh [[Loch nEathach]] féin agus ag creachadh na gcladaí. Sna 840idí, bhí an chuma ag teacht ar na cúrsaí go raibh na hUigingigh meáite ar an tír ar fad a fhorghabháil. [[Íomhá:KellsFol292rIncipJohn.jpg|thumb|280px|Leathanach 292r - [[Leabhar Cheanannais]] (t.[[9ú haois]]).]] De réir a chéile, áfach, thosaigh na Lochlannaigh ag socrú síos agus ag bunú ríochtaí beaga áitiúla dá gcuid féin, agus mar sin, fuair siad iad féin sáite sa pholaitíocht áitiúil agus sna comhghuaillíochtaí idir na ríthe tuaithe. D'fhás cathracha nua timpeall na mbunáiteanna, na longfort agus na gcuanta a bhí bunaithe ag na Lochlannaigh, cosúil le [[Baile Átha Cliath]] (nó "Fine Gall", mar a thugtar ar áitreabh na Lochlannach timpeall Bhaile Átha Cliath), [[Loch Garman]], [[Cill Mhantáin]], [[Binn Éadair]], [[Deilginis]], [[Léim an Bhradáin]] agus [[Port Láirge]]. I dtús na [[10ú haois|deichiú haoise]], thosaigh ionsaithe na Lochlannach ag dul i dtreise arís, nuair a tháinig cabhlach mór go Port Láirge sa bhliain 914. Bhuail tuilleadh Lochlannach port ansin i gceann bliana, agus ansin, rinne an loingeas seo foghail ar [[Corcaigh|Chorcaigh]], ar Lios Mór agus ar áiteanna eile i gCúige Mumhan is i gCúige Laighean. D'fhéach na hUí Néill, faoi cheannas a nArd-Rí, Niall Glúindubh, ruaigeadh a chur ar na Lochlannaigh, agus d'ionsaigh siad a gcuid longfort go fíochmhar sa bhliain 917. Ní raibh rath ar an ionradh seo, áfach, agus sa bhliain 919, fuair Niall féin bás i machaire an áir in aice le Baile Átha Cliath. Ina dhiaidh sin, áfach, chrom Lochlannaigh na hÉireann ar chogaíocht eatarthu féin, ó bhí muintir Bhaile Átha Cliath ag féachaint leis na hUigingigh eile a chur faoina smacht féin. I ndiaidh an iomláin, ní raibh na Lochlannaigh ábalta mórán athrú a dhéanamh ar shochaí na hÉireann. Bhí cultúr eaglasta na hÉireann láidir, agus tháinig sé réasúnta slán as an gcruachás. B'iad na Lochlannaigh ba mhó a d'athraigh, agus chuaigh cuid mhór acu chun Gaelachais sa deireadh thiar. Murar éirigh siad as an tseoltóireacht, d'éirigh siad as an gcreachadóireacht, agus iad ag iompú ina dtrádálaithe de réir a chéile. D'fhoghlaim na Gaeil scileanna nua seoltóireachta agus iascaireachta uathu, agus a aithne sin ar stór focal na [[Gaeilge]]: tháinig focail cosúil le ''bád'', ''dorú'', ''tochta'' (is é sin, seas i mbád), ''stiúir'', ''scód'', ''trosc'', ''langa'', ''margadh'', ''ancaire'' agus cúpla dosaen eile isteach ón tsean-Lochlainnis. Tháinig deireadh le caithréim Eoghanacht i ré na Lochlannach, agus d'éirigh [[Dál gCais]] ní ba thábhachtaí mar ríocht Mhuimhneach. Is gnách a rá gurbh é [[Brian Bóirmhe|Brian Bórumha]] (nó [[Brian Bóirmhe]]), rí Dhál gCais, a chloígh na Lochlannaigh in Éirinn i g[[Cath Chluain Tarbh]] sa bhliain [[1014]]. Le fírinne, bhí na Lochlannaigh - nó na hOstmannaigh, mar a thugaidís orthu féin san am seo - ag tréigean cheana féin mar chine ar leith in Éirinn, agus iad ag dul le Gaelachas go tiubh téirimeach. Tá sé níos tábhachtaí go raibh Brian díreach ag iarraidh Ard-Ríocht na hÉireann a bhaint amach tríd an gcath a bhriseadh ar Laighnibh. Chuaigh fir Laighean ar lorg cabhrach agus fortachta ó na hOstmannaigh, agus sin é an fáth go síleann a lán daoine gur cath idir Éireannaigh agus Lochlannaigh a bhí ann go príomha. Ní rud as an ngnáth ab ea Gaeil agus Lochlannaigh a bheith ag comhoibriú le chéile: roimhe sin, bhí Brian féin go minic i dtuilleamaí comhghuaillithe Lochlannacha le cathanna a bhuachan. Cibé scéal é, chloígh Brian a chuid naimhde, ach maraíodh é féin le linn an chatha, nó go gairid ina dhiaidh sin. Bhí sé díreach ar tí aon ríocht amháin a dhéanamh d'Éirinn, ach ní raibh sé daite dó an ríocht sin a rialú. === Cuma Úr ar an Eaglais === San am seo, bhí an [[Eaglais Chaitliceach Rómhánach|Eaglais Chaitliceach]] i [[An Eoraip|Mór-Roinn na hEorpa]] ag éirí ní ba chumhachtaí, agus í ag cur suime i gcúrsaí eaglasta na hÉireann chomh maith. Bhí a lán nósanna ag na heaglaisigh Ghaelacha nár thaitin le muintir na [[Ilchríoch|hIlchríche]]. Ní raibh ord, eagar ná inneall ceart ar eaglais na hÉireann, nó ní raibh paróistí ná deoisí ann - go bunúsach, ní raibh mórán eaglaise ann taobh amuigh de na mainistreacha. Bhí an iomarca cumhachta ag na tuataí i saol na heaglaise, agus ní raibh aontumha na cléire á hurramú. I rith na haonú agus na dóú haoise déag, cuireadh caoi nua ar chúrsaí riaracháin na heaglaise in Éirinn, go háirithe nuair a tháinig sionaid mhóra le chéile i gCaiseal sa bhliain 1101, i Ráth Breasail sa bhliain 1111, agus i gCeanannas Mór sa bhliain 1152. Má chuir na sionaid seo cuma cheart ar riarachán na hEaglaise, rinne siad an-dochar do léann dúchasach na hÉireann a bhí faoi choimirce na manach go nuige sin. Chuaigh oird mhanachúla ón Mór-Roinn i seilbh na mainistreach, agus chuir siad rialacha nua coimhthíocha i bhfeidhm orthu. Na scoláirí a bhí ag déanamh staidéir ar léann agus ar dhlíthe na hÉireann sna mainistreacha, caitheadh amach ar an gcúldoras iad anois. === Na Ríthe i ndiaidh Bhriain Bhórumha === Nuair a bhí [[Brian Bóramha]] tar éis bháis, chaith [[Máel Sechnaill mac Domnaill|Maolseachnaill]] II, Ard-Rí na Teamhrach agus na nUí Néill, tamall gairid ina Ard-Rí ar Éirinn, ach básaíodh é féin ocht mbliana i ndiaidh [[Cath Chluain Tarbh|chath Chluain Tarbh]]. Ina dhiaidh sin, bhí ríthe na gcúigí ag cur cogaí fadaraíonacha ar a chéile, agus iad ag fágáil gobharnóirí agus reachtairí ina ndiaidh ag coinneáil súile ar na tailte agus ar na háitritheoirí. Ghearraidís cánacha arda leis na cogaí seo a mhaoiniú, agus an chosmhuintir ag fulaingt cruatain leis na cánacha a íoc. Bhí na mionríthe ag iompú ina huasalaicme i stíl an fheodachais, agus iad ag cur suim i gcultúr na ridireachta in Ilchríoch na hEorpa agus ag tosú is ag déanamh aithrise air. Ní raibh cuma na ridireachta ar shaol polaitiúil na linne, nó ba scéal suarach ar fad é, agus an léirscrios a rinne an chogaíocht ar an tír. B'é an mí-ord seo ba bhunchúis le gabháltas Gall ar Éirinn. Timpeall ar thús na dóú haoise déag, b'é [[Muircheartach Ua Briain|Muircheartach Ó Briain]] ó Dhál gCais an rí ba mhó cumhachta in Éirinn. B'é [[Domhnall Mac Lochlainn]], rí na nUí Néill, an t-aon rí amháin a bhí in ann aige, go dtí gur chualathas an chéad iomrá ar [[Toirdhealbhach Ua Conchobhair|Thoirdhealbhach Ó Conchubhair]] ó Chonnachta. Chloígh seisean Dál gCais agus na Muimhnigh, agus ina dhiaidh sin, d'fhéach sé le hArd-Ríocht na huile Éireann a bhaint amach dó féin. Fuair sé bás sa bhliain 1156, agus tháinig [[Ruaidri mac Tairrdelbach Ua Conchobair|Ruairí Ó Conchubhair]] i gcomharbas air mar rí ar Chonnachta. Thit an Ard-Ríocht le [[Muircheartach Mac Lochlainn]], rí na nUí Néill. D'fhéach Muircheartach le comhghuaillíocht a shocrú lena sean-naimhde, [[Cineál Chonaill]] agus rítheaghlach Uladh, agus mar chuid den tsocrú, ghlac sé gialla ó Chineál Chonaill agus ó Ultaibh. Mhóidigh sé gan dochar a dhéanamh do na gialla, ach sháraigh sé na mionna, nuair a thug sé ordú radharc a súl a bhaint d'Eochaidh mac Con Uladh Mac Duinnshléibhe, rí Uladh. Thréig a chuid comhghuaillithe Muircheartach ar an toirt, ó bhain an feillbheart seo geit agus scanrú astu, agus maraíodh é go gairid ina dhiaidh sin. Maidir le [[Diarmuid Mac Murchadha Caomhánach|Diarmuid Mac Murchadha]], Rí Laighean, a bhí mar leathbhádóir ag Muircheartach, chuir comhghuaillithe Ruairí Uí Chonchubhair ruaigeadh air as [[Baile Átha Cliath]], ach ansin, chuaigh sé ar lorg cabhrach ó [[Anraí II Shasana|Anraí II]], Rí Shasana. Mar sin a chuir sé tús le gabháltas Gall ar Éirinn. == Gabháltas Gall == Is é is brí le "gabháltas Gall" i gcomhthéacs seo na staire ná gabháltas Normannach. Is éard a bhí i gceist leis [[Normannaigh|na Normannaigh]] ná sliocht na Lochlannach a chuaigh i gcomhghuaillíocht le Séarlas Saonta (Séarlas a Trí), Rí na bhFranc Iartharach (is é sin, Rí na Fraince) sa bhliain 911. Bhí easaontas nó achrann éigin idir ceannaire na Lochlannach seo, Hrólfur (nó Rollo, mar a thugtar air as Fraincis), agus rí na Danmhairge, agus rith le Séarlas go bhféadfadh sé leas a bhaint as Hrólfur agus a chuid fear mar chosaint ar na Lochlannaigh eile, a bhí ag déanamh foghlaíochta agus creachadóireachta timpeall ar chóstaí na Fraince san am sin. B'iad na Lochlannaigh seo a bhunaigh ''Normandie'' i dTuaisceart na Fraince mar réigiún ar leith, nó bhronn Séarlas an ceantar orthu mar phrionsacht. Chuaigh siad leis an bhFraincis mar theanga labhartha, cé go ndearna siad canúint ar leith di, agus a lán Lochlainnise measctha tríthi, agus ar ndóigh, ghlac siad leis an gcreideamh Críostaí. Mar sin féin, d'iompaigh siad amach ina gcogaithe agus ina ngabhálaithe móra in Eoraip na Meánaoiseanna. D'fhorghabh siad an Bhreatain Mhór, deisceart na hIodáile, an tSicil agus Málta, agus bhí siad chun tosaigh i measc na gCrosáidithe sa Tír Naofa fosta. Nuair a tháinig siad go hÉirinn, cheangail siad an t-oileán sin den domhan Normannach go léir, domhan a bhí i dteagmháil fhairsing leis an gcultúr uile-Eorpach. Ar dtús, ní raibh meas an mhadra ag na Normannaigh ar mhuintir bhundúchasach na hÉireann, ach ní raibh siad i bhfad á gcló le nósanna na tíre. D'fhoghlaim siad an Ghaeilge go paiteanta, agus is minic a fheicimid sloinnte Normannacha i measc fhilí agus scríbhneoirí móra na Gaeilge, cosúil le Piaras Feiritéir agus Seathrún Céitinn. Inniu, is mar shloinne fíor-Ghaelach a aithnítear ''Mac Gearailt'', mar shampla, cé gur sloinne Normannach é ó thús - is ionann an ''fitz'' sa leagan Béarla den ainm, ''Fitzgerald'', agus ''fils'' i bhFraincis ár gcomhaimsire, focal a chiallaíonn "mac". Bhí sé de nós ag scríbhneoirí cosúil le [[Seathrún Céitinn]] sa [[17ú haois|seachtú haois déag]] tagairt a dhéanamh do na Normannaigh mar "Shean-Ghaill", le hiad a aithint thar na Sasanaigh nach raibh clóite le saol na hÉireann ná ábalta an Ghaeilge a labhairt, agus is é an teachtaireacht a bhí á reic ag an gCéitinneach ná gur "gabháltas Críostúil" a rinne na Normannaigh, is é sin, nár fhéach siad leis an tír a chloí go míthrócaireach ná a teanga is a nósanna a chosc ná a chealú, mar a rinne na Nua-Ghaill. Is léir gur bolscaireacht thar aon rud eile a bhí á déanamh aige leis an ráiteas seo, ach ón taobh eile de, is follasach chomh maith nach ndearna na Sean-Ghaill géarleanúint ar na Gaeil ar chúiseanna reiligiúnda ná ar chúiseanna teanga. === Teacht na Sean-Ghall === [[Íomhá:MarriageAoifeStrongbow.jpg|thumb|280px|Pósadh Strongbow agus Aoife (t.[[1170]])<br />[Daniel Maclise a dhathaigh an pictiúr seo sa bhliain 1854]&nbsp;]] B'é Baile Átha Cliath agus a thimpeallacht - [[an Pháil]] - ba thúisce a thit leis na Normannaigh, agus deir na seandálaithe go raibh caidreamh beo trádála ag an gcathair sin leis na Normannaigh roimhe sin féin. Maidir leis an ngabháltas, thosaigh sé sa bhliain 1169. Rud a bhí ann a rith le hAnnraoi roimhe sin féin, agus é tar éis cead an [[Pápa|Phápa]] a chinntiú dó féin cheana, ach nuair a tháinig an crú ar an tairne, níor bhac sé féin le fórsa sluaíochta a chur i dtoll le chéile le fortacht a thabhairt do Dhiarmuid. Ina áit sin, shocraigh Diarmuid comhghuaillíocht le [[Strongbow|Risteard fitz Gilbert de Clár]], a dtugtar ''Strongbow'' air sa seanchas - "fear an bhogha láidir". Phós Strongbow iníon [[Diarmuid Mac Murchadha Caomhánach|Dhiarmada]], Aoife, agus gheall Diarmuid Cúige Laighean dó mar oidhreacht. Sna blianta 1169-1171, chuaigh Strongbow agus a chuid Normannach i seilbh Chúige Laighean agus na Mí. Bhásaigh Diarmuid i mBealtaine 1171, agus ansin, chloígh Strongbow frithbheartaíocht mhuintir Laighean le dul i gceannas ar an gcúige go deifnídeach. Ní raibh [[Anraí II Shasana|Anraí]] róshásta leis an dóigh a raibh na cúrsaí ag forbairt, nó bhí sé buartha go mbagródh Strongbow ar a choróin féin dá n-éireodh leis ríocht neamhspleách a bhunú in Éirinn. Chuaigh Anraí go hÉirinn é féin, agus fórsaí móra armtha á thionlacan, le brathladh a chur ar Strongbow, ach bhí sé siúd géilliúlach go maith, agus é sásta urraim agus umhlóid a mhóidiú d'Anraí. Ina dhiaidh sin, chuaigh Anraí timpeall na hÉireann, agus d'umhlaigh a lán ríthe áitiúla Gaelacha dó: Diarmuid Mac Cárthaigh i gCorcaigh, Dónall Mór Ó Briain i Luimneach, Murchadh Ó Cearbhaill in Oirialla, Tiarnán Ó Ruairc i mBréifne, agus Donnsléibhe Mac Duinnsléibhe in Ultaibh. Chuir Anraí gairm chruinnithe ar eaglaisigh na hÉireann, agus tháinig siad le chéile le sionad mór a choinneáil i gCaiseal i ndeireadh na bliana 1171 agus i dtús na bliana 1172. Tugadh isteach cleachtas na deachún le go mbeadh teacht isteach éigin ag na paróistí. Treisíodh le stádas na hEaglaise agus cuireadh bord ar bhord í le heaglais Shasana ó thaobh an fhoirceadail agus na nósanna de. Roinn Anraí tailte na hÉireann ar na huaisle Normannacha, ach má roinn féin, is iomaí cath agus cogadh a chaithfidís siúd a chur le dul i seilbh na dtailte sin i ndáiríre. Bhronn sé an Mhí ar Aodh de Léis agus chuir sé saighdiúirí ar garastún i gCorcaigh agus i Luimneach, ach sa bhliain 1172, b'éigean d'Anraí filleadh ó Éirinn go Sasana le freastal ar dhualgaisí eile, agus d'fhág sé de Léis agus Strongbow ag troid na dtaoiseach áitiúil. Ní raibh an bheirt sin ábalta frithbheartaíocht na nGael a chur faoi chois ina gcuid tailte roimh an mbliain 1175. Sa bhliain chéanna, shocraigh Anraí agus an tArd-Rí Ruairí Ó Conchubhair le chéile Conradh Windsor, conradh a d'fhág an chuid ba mhó d'Iarthar na hÉireann faoi Ruairí, fad is a bheadh sé sásta na cánacha a bhailiú d'Anraí. Ní raibh ceachtar den bheirt ríthe - Ruairí ná Anraí - ábalta smacht a choinneáil ar a muintir féin. Ba dhual do na taoisigh Ghaelacha agus do na huaisle Normannacha cogaí príobháideacha a chur ar a chéile. Sa bhliain 1176, fuair Strongbow bás. Ní raibh oidhre ceart aige - síothlaigh a mhac go hóg. Mar sin, thit an chuid Normannach d'Éirinn leis an Rí, agus i mBealtaine 1177, bhronn sé céimíocht Thiarna na hÉireann ar an mac ab óige leis, an [[Eoin I Shasana|Prionsa Eoin]]. Mar sin a cuireadh bun le Tiarnas na hÉireann. Sa bhliain 1185, chuaigh Eoin ar an chéad chuairt go hÉirinn, agus é ag iarraidh cumhacht Shasana a bhuanú i dtailte Normannacha na hÉireann. Sna blianta 1189-1199, bhí Sasana á rialú ag deartháir Eoin, [[Risteard I Shasana|Risteard Leonchroí]]. Ar dtús, bhí an chuma ar an scéal go bhféadfadh Eoin ríocht dá chuid féin a bhunú in Éirinn, ionas go mbeadh dhá ríocht Normannacha sna hoileáin Bhriotanacha. Nuair a bhásaigh Risteard sa Fhrainc, áfach, shealbhaigh Eoin coróin Shasana, agus d'aontaigh sé ina phearsa Tiarna na hÉireann agus Rí na Sasanach go doscartha. Faoin am seo, thosaigh na Sasanaigh ag coilíniú na hÉireann an chéad uair riamh. Tháinig lucht inimirce ó Shasana agus ón mBreatain Bheag, agus, fiú, ón bhFrainc agus ó [[Flóndras|Fhlóndras]] féin. === Eoin ina Thiarna ar Éirinn === Ní raibh Eoin - nó Eoin gan Talamh, mar a thugtaí air agus é ina rí - róchairdiúil i leith na n-uasal Gallda in Éirinn ach oiread leis na taoisigh Ghaelacha. Is dócha go raibh sé goilliúnach faoina chumhacht, agus drochamhras aige ar aon duine uasal nó urramach eile. Nuair a d'iompaigh sé ina Rí, áfach, d'éirigh sé traidhfilín ní b'fháiltiúla i dtaobh na nGael, ó rith leis go gcuideoidís leis, b'fhéidir, na huaisle Normannacha a choinneáil faoi smacht. Is amhlaidh gurbh iad na barúin Normannacha na naimhde ba mhó a bhí ag Eoin, agus má bhí na huaisle seo ag síneadh amach theorainneacha na Páile, ní raibh sé ach breacshásta leis sin. Mar sin, is dealraitheach gur chuir sé moill ar ghabháltas Gall, ach is ar éigean is féidir a rá go ndeachaigh an mhoilleadóireacht sin chun sochair d'Éirinn. Nó is mar sin a buanaíodh an chríochdheighilt idir an Pháil agus tailte na ndearbh-Éireannach, agus bhí teorainn an dá chineál críoch ina hábhar trioblóide agus cogaíochta i saol na hÉireann i bhfad ina dhiaidh sin. D'fhéach na huaisle Normannacha leis na tailte a shealbhú le lámh láidir a bhí geallta ag Eoin dóibh, ach de ghnáth, ní bhíodh ag éirí leo go rómhaith. Ina lán cásanna, fuair an Normannach na tailte sa deireadh thiar, tar éis dó iníon an taoisigh áitiúil Ghaelaigh a phósadh. Is léir gur chuidigh a leithéid le Gaelú na Normannach, agus na barúin ag dul i gcomhghuaillíochtaí le mionríthe dúchasacha. Ón taobh eile de, bhí cuid mhór de na Gaeil míshásta leis an bhforbairt seo, ó thaispeáin sé nach raibh aon duine de na maithe is na móruaisle fonnmhar chun síocháin a chur ar bun sa tsochaí. Mar sin, nuair a tháinig Eoin ar ais go hÉirinn ina rí dó sa bhliain 1210, b'iad na Gaeil ba mhó a d'fháiltigh roimhe, ó bhí siad dóchasach go gcuirfeadh sé caoi éigin ar an saol. D'umhlaigh a lán taoiseach mór Gaelach dó san am, ar nós Cathal Croibhdhearg Ó Conchubhair, rí Connacht, agus Muircheartach Ó Briain ó Luimneach. D'fhorbair Eoin córas riaracháin an Tiarnais chomh maith. Chuir sé tús le Comhairle an Rí in Éirinn, arbh é an chéad síol don pharlaimint. Thosaigh an státseirbhís ag teacht ar an bhfód freisin, nó theastaigh ó Eoin cléirigh a chur i mbun an státchiste in Éirinn. D'ainmnigh sé an chéad Ghiúisteoir a bhí le haire a thabhairt do shainleas an Rí nuair a bhí an Rí féin taobh amuigh d'Éirinn. == Tús na Nua-Aoise in Éirinn == {{Forbair}} == An Chinsileacht agus an Aontacht == == I dTreo na Saoirse == == Féach freisin == * [[Miotaseolaíocht na nGael]] * [[Prótastair Éireann]] * [[Ogham]], [[Inscríbhinní Oghaim]] * [[Ríthe Éireann]], [[Ríochtaí Éireann]] * [[Rámhlong na hÉireann]] == Foinsí == * FOSTER, R.F.: ''The Oxford History of Ireland''. Oxford University Press, Oxford 1989 ==Tagairtí== {{reflist}} == Naisc sheachtracha == * [https://cstair.blogspot.com/ Cúrsái Staire - blag le Vincent Morley] ** [https://cstair.blogspot.com/2021/06/tri-mhapa-eile.html mapaí] [[Catagóir:Stair na hÉireann| ]] rsz2x3rxfunu4qynlxw0gd2d87bww2m 1273065 1273064 2025-07-08T06:15:20Z 223.205.72.14 1273065 wikitext text/x-wiki Is é is brí le '''stair na hÉireann''' ná an t-eolas atá ar fáil sna foinsí liteartha faoi shaol na [[Éire|hÉireann]] fadó agus faoi na himeachtaí a chuir cor i gcinniúint a muintire. Glactar leis gur tháinig an chéad áitreabh daonna ar an bhfód in Éirinn chomh luath le hocht míle bliain roimh bhreith [[Críost|Chríost]], ach b'iad scríbhneoirí clasaiceacha na [[An tSean-Ghréig|sean-Ghréige]] ba thúisce a rinne tagairt d'Éirinn ina gcuid scríbhinní. == Réamhstair na hÉireann == {{Príomhalt|Réamhstair na hÉireann}} [[Íomhá:Newgrange at a distance.jpg|thumb|280px|[[Sí an Bhrú]] (t.3300-2900 RC)]] == Luathstair na hÉireann == === Prótastair Éireann === {{príomhalt|Prótastair Éireann}} Thrácht an staraí [[An tSean-Róimh|Rómhánach]] [[Avienus]] ina shaothar ''[[Ora Maritima]]'' ar Éirinn mar ''insula sacra'', is é sin, an t-oileán naofa. Bhí Avienus ag scríobh sa [[4ú haois|cheathrú haois]] i ndiaidh bhreith Chríost, ach má bhí, chuaigh sé go mór i dtuilleamaí seanfhoinsí Gréigise agus é ag tagairt d'Éirinn. Dúirt sé freisin gurbh iad ''gens hiernorum'' a bhí ina gcónaí san oileán, agus is dócha go raibh baint éigin le hainm na treibhe sin le ''Hibernia'' nó le hÉirinn. Is deacair a rá, áfach, an ionann an treibh sin agus na [[Ceiltigh]], nó níl na saineolaithe féin ar aon fhocal faoi, an ainm Ceilteach é ''Éire'' nó ''Ériu'' ar dtús. Na Gréagaigh a bhreac síos na foinsí a bhí in úsáid ag Avienus, bhí siad beo timpeall ar lár na mílaoise deireanaí roimh bhreith Chríost, faoin am a raibh na Ceiltigh díreach ag déanamh a ngabháltais ar Éirinn. Ní féidir a bheith cinnte, mar sin, an raibh an t-ainm sin ''Ériu'' nó ''Éire'' ag tabhairt do dhream acu siúd a raibh cónaí orthu sa tír roimh theacht na gCeilteach, nó an dream Ceilteach ab ea iad siúd. [[Íomhá:Grange panorama 2.jpg|280px|thumb|| Liagchiorcal na Gráinsí ón mbliain 2100 RCh, 15km ó dheas ó Chathair Luimnigh]] Cuid mhór dá bhfuil ar eolas againn faoi na Ceiltigh, tá sé bunaithe ar shaothar [[Posadónias|Poseidonios]], [[fealsamh]] agus staraí Gréagach a bhreac síos tráchtas faoin ábhar in am éigin roimh [[70 RC]]. Níl fáil ar an mbunscríbhinn a thuilleadh, ach is iomaí scríbhneoir seanársa ina dhiaidh a tharraing ar a thráchtas mar fhoinse - [[Iúil Caesar]] féin, mar shampla. Ar ndóigh, is ar Cheiltigh na Mór-roinne Eorpaí a chuir Poseidonios síos, ach mar sin, faightear tagairtí aige d'fhorais agus do nósanna a dtráchtar orthu sa tseanlitríocht Éireannach agus sa mhiotaseolaíocht Ghaelach freisin: an ghéillsine, na dánta a scríobhann na [[Filíocht|filí]] in ómós dá rí, an churadhmhír a thugtar don chogaí is cróga ag na féastaí. Agus an méid sin ráite, is gá cuimhne a choinneáil air ná nach raibh sna Ceiltigh in Éirinn ar dtús ach uasalaicme os cionn chosmhuintir mór na nÉireannach réamh-Cheilteach. Is dócha gur meascadh cultúr an dá dhream trí chéile, agus go ndeachaigh teanga réamh-Cheilteach na cosmhuintire i bhfeidhm ar an nGaeilge nó ar an bpróta-Ghaeilge nuair a múnlaíodh an chéad uair mar theanga ar leith í. Fuair an [[Gaeilge|Ghaeilge]] cuid mhór focal ar iasacht ó theangacha réamh-Cheilteacha na hÉireann, ainmneacha pearsanta agus áitiúla ar a laghad. Ní dhearna na sean-Rómhánaigh gabháltas ar Éirinn riamh. Sin é an phríomhchúis go bhfuil an t-eolas faoin oileán seo chomh gann agus atá sé sna foinsí Rómhánacha. Mar sin féin, scríobh [[Tolamaes (tíreolaí)|Tolamaes]] (nach ionann é agus an réalteolaí [[Tolamaes]]!), tíreolaí Gréagach ó Chathair Alastair san [[An Éigipt|Éigipt]], cuntas ar Éirinn réamh-Chríostaí. Bhí Tolamaes féin beo sa dara haois i ndiaidh bhreith Chríost, ach is dócha go raibh a chuid eolais traidhfil as dáta nuair a bhreac sé síos a shaothar - gur tháinig sé ón chéad aois i ndiaidh bhreith Chríost, nó go raibh sé ní ba sine fós. Cibé scéal é, luann Tolamaes áiteanna cosúil leis an m[[Bóinn]], an [[An Laoi|Laoi]], agus an t[[Sionainn]]. Thairis sin, tagraíonn sé d na ríochtaí beaga ar fud an chósta thiar, agus dealraíonn go raibh a fhios aige [[Dál Riata|Dál Riada]] freisin, is é sin, an ríocht nó an treibh Éireannach a chuir an chéad tús leis an nGaelachas in [[Albain]]. Cé go raibh Éire suite taobh amuigh d'[[Impireacht na Róimhe]], chuaigh an cultúr Rómhánach go mór i bhfeidhm ar na luath-Éireannaigh. Na hiarsmaí seandálaíochta ón [[An tSean-Róimh|tsean-Róimh]] a fuarthas in Éirinn, is féidir iad a aicmiú de réir na tréimhse a mbaineann siad léi. Téann an chéad ghrúpa siar go dtí an chéad agus an dara haois i ndiaidh bhreith Chríost, agus an dara grúpa go dtí an ceathrú haois agus an t-am ina diaidh. Tháinig iarsmaí an chéad ghrúpa go hÉirinn tríd na bealaí trádála, ach is dócha nach raibh an trádáil sin seanbhunaithe ná coitianta. Nuair a casadh iarsmaí an dara grúpa in Éirinn, bhí an tír i ndlúth-theagmháil leis an tsibhialtacht Rómhánach. [[Íomhá:OghamAlpha.png|thumb|200px|An t[[Ogham]]. In úsáid ón [[4ú haois]] - t.[[10ú haois]].]] B'é ba chúis leis an dlúth-theagmháil seo ná go raibh cumhacht na Róimhe ag titim as a chéile sa Bhreatain, agus cead ag na hÉireannaigh ansin dul ag foghlaíocht timpeall an chósta. Bhunaigh na ríochtaí beaga Éireannacha coilíneachtaí freisin ar chósta na [[An Bhreatain|Breataine]], go háirithe sa [[An Bhreatain Bheag|Bhreatain Bheag]]. Creidtear, mar shampla, gur tháinig ainm na leithinse úd ''Llŷn'' (Béarla: ''Lleyn Peninsula'') ó ''[[Cúige Laighean|Laighin]]'' in Éirinn. B'í an choilíneacht Éireannach ba thábhachtaí ná an ceann a bunaíodh in Albain, ar ndóigh. Go bunúsach, b'í an ríocht bheag úd ''Dál Riada'' i dtuaisceart na hÉireann, i gcósta thuaidh [[Cúige Uladh|Chúige Uladh]] mar a fheictear dúinn inniu, ba thúisce a thrasnaigh [[Sruth na Maoile]] le buanáitreabh a chur ar bun ar an taobh thall. Níltear cinnte faoin am ar tharla an chéad trasnáil, ach is féidir go bhfuil úimléid éigin ag baint leis an leagan a thugann le fios gurbh iad Fearghus Mór mac Eirc agus a chlann mhac an chéad dream a bhuail port in Albain thar cionn Dhál Riada, sa chúigiú haois. Nuair a bhunaigh [[Colm Cille]] a mhisean in [[Í Chaluim Chille|Oileán Í]] sa bhliain [[563]], bhí ríocht nár bheag ansin cheana féin, agus rí Dhál Riada ag cur síorchogaí ar na Piochtaí le tuilleadh tailte a ghabháil. De réir a chéile, shealbhaigh Dál Riada tailte na bPiochtaí go léir, agus faoi lár na naoú haoise, d'aontaigh [[Coinneach Mac Ailpín]] in aon ríocht amháin iad. San am sin, chuaigh an cultúr Rómhánach go mór mór i bhfeidhm ar Éirinn. Fuair an Ghaeilge an chéad chúpla focal ar iasacht ón [[Laidin]], chomh maith leis na coincheapa a raibh siad ag tagairt dóibh. Maidir leis an [[Ogham]]chraobh - an córas litrithe a húsáideadh sna hinscríbhinní ba sine Gaeilge - glactar leis nach raibh inti ach cód a sheas do litreacha na haibítre Laidiní, ós rud é go bhfuil tuiscint ghramadóirí comhaimseartha na Laidine ar fhuaimeanna na teanga sin le haithint ar aicmiú na litreach Oghaim. Fuarthas cuid mhór oghamchloch sa Bhreatain Bheag freisin, sna háiteanna a raibh cónaí ar choilínitheoirí Éireannacha. === Teacht na Críostaíochta === B'ón mBreatain Bheag a tháinig an [[Críostaíocht|Chríostaíocht]] go hÉirinn freisin. Dealraíonn sé gur bhain an chéad mhisinéir amach Éire sa cheathrú nó sa chúigiú haois. B'é Prosper Tiro a rinne an chéad tagairt do Chríostaithe na hÉireann. Thrácht sé ar easpag darbh ainm [[Palladius]] a cuireadh go hÉirinn sa bhliain 431 le freastal ar na Críostaithe áitiúla. Maidir le [[Naomh Pádraig]], is eisean an duine is aithnidiúla de na luathmhisinéirí sin, agus é á urramú ag na hÉireannaigh mar aspal náisiúnta, ach is ar éigean is féidir a rá gurbh eisean a d'iompaigh muintir na hÉireann leis an gcreideamh nua ina aonar. Próiseas fadálach ab ea teacht na Críostaíochta go hÉirinn. [[Íomhá:Muiredach s Cross.jpg|thumb|280px|Crois Árd - Mainistir Bhuithe (t.[[10ú haois]]).]] Is deacair fíorscéal Phádraig a insint inniu, nó níor fhág sé ina dhiaidh ach dhá shaothar, mar atá, an ''Fhaoistin'' agus an ''Litir chuig saighdiúirí Choroticus''. Mar a d'inis sé an scéal é féin, bhí sé sé bliana déag d'aois nuair a d'fhuadaigh foghlaithe mara ó Éirinn é, agus chaith sé an chéad sé bliana eile ina sclábhaí thall ansin, go dtí gur éirigh leis éalú agus trí chéad ciliméadar a chur de de shiúl a chos, go dtí gur bhain sé amach cuan. Ansin, sheangaigh sé isteach ar bhord loinge a bhí ag dul go dtí an Bhreatain Bheag, agus tháinig sé abhaile mar sin. Ina dhiaidh sin, chuaigh sé ag tógáil léinn le bheith ina shagart, agus sa deireadh, tháinig sé ar ais go hÉirinn ina easpag. Is dócha go raibh sé ina easpag in [[Ard Mhacha]], agus go raibh a chuimhne á hurramú ag muintir an chompail sin ar dtús, ach de réir a chéile, leath an cultas ar fud an oileáin. Leis an gCríostaíocht, tháinig an manachas, cé nárbh é Pádraig a chuir tús leis, is dócha. Bunaíodh mainistreacha ar fud na tíre, agus d'fhás cathracha tábhachtacha ina dtimpeall. Níorbh í an diagacht Chríostaí amháin a bhí á staidéar ag na manaigh, nó bhí na manaigh eolach ar léann seanársa na Róimhe chomh maith, agus suim acu freisin i gcultúr dúchasach na hÉireann. Chum siad leabhair nua Laidine, agus thosaigh siad ag saothrú na Gaeilge mar theanga scríofa freisin. Chuir siad le chéile an chéad dlí scríofa d'Éirinn freisin, ''Collectio canonum hibernensis'', nó Cnuasach na nDlíthe Éireannacha. Tá an seandlí seo bunaithe ar an bhféineachas, ar an dlí Rómhánach agus ar dhlí an tSean-Tiomna araon. Ar dtús, b'iad na hEaspaig a bhí i gceannas ar chúrsaí na hEaglaise, ach nuait a chuaigh an manachas i dtreise, fuair na habaí an lámh in uachtar ar na heaspaig. Ba mhinic a bhí na habaí chomh cumhachtach is gurbh fhearr leis na ríthe beaga féin dul ar lorg dídine sna mainistreacha ná fanacht sa bhaile. Mar sin, bhí saol na hÉireann á chasadh timpeall na mainistreach, idir shibhialtacht agus eacnamaíocht, agus bhí na habaí saibhre ábalta ceardaithe a fhostú le saol na mainistreach a mhaisiú agus a ornáidiú. B'iad Oileán Í agus Ard Mhacha príomh-lárphointí an tsaoil eaglasta Ghaelaigh san am, agus bunaíodh mainistreacha nua in Éirinn faoi cheannas na manach ó na lárionaid seo: [[Doire|Doire Cholm Cille]], [[Ceanannas Mór]], agus eile. === Na Ríthe agus na Ruirí === :''Féach freisin [[Ríochtaí Éireann]], [[Ríthe Éireann]], [[Liosta Ríthe na hÉireann]] Roimh theacht na nGall, ní raibh ach aon teideal uasal amháin in Éirinn: an rí. Tá sean-annálacha na hÉireann ag cur thar maoil le heolas faoi ghníomhartha na ríthe agus faoi ghinealas na rítheaghlach éagsúil, agus urraim beagnach naofa ag dul dóibh. Scéal eile ar fad é, áfach, go raibh na ríthe an-líonmhar in Éirinn, agus glactar leis go coitianta go raibh timpeall is ceithre scór de ríochtaí beaga áitiúla in oileán na hÉireann. De réir na bhfoinsí comhaimseartha, bhí trí chineál ríthe ann: an rí tuaithe (''rí túaithe'' sa tSean-Ghaeilge), an ruire (''ruiri''), agus rí na ruirí (''rí ruirech''). B'iad na ríthe tuaithe a bhíodh ag rialú na mionríochta áitiúla, agus iad ina ngéillsineach do ruire éigin. B'ionann rí na ruirí agus rí an chúige, agus fear mór cumhachtach ab ea a leithéid cheana féin. Ní féidir mórán a rá le cinnteacht faoi na ríthe agus an bhaint a bhí acu le chéile. Glactar leis go raibh an rí tuaithe cosúil le taoiseach na treibhe, agus é ina ionadaí dá ríocht nuair a bhí gnóthaí aige leis na treibheacha eile, chomh maith le bheith i gceannas ar a mhuintir i bpáirc an áir. Níl anseo, áfach, ach tuairimíocht. B'iad ríthe na gcúigí na ríthe ba thábhachtaí. Bhí na heaglaisigh áitiúla ag tabhairt tacaíochta do rí a gcúige, agus iad ag súil leis go gcinnteodh sé síocháin agus cosaint do na mainistreacha. Má rinneadh aon rud as cosán ar an eaglais, d'fhéad na heaglaisigh iarraidh ar rí an chúige go n-imreodh sé díoltas ar na ciontóirí. Má chorónaigh an eaglais an rí, bhí an rí sásta féachaint chuige go n-íocfaí an deachú leis an eaglais. === Idé na hArd-Ríochta agus Dul chun Cinn na nUí Néill === Ceist chasta chrosta is ea ceist [[Liosta Ard-Ríthe na hÉireann|na hArd-Ríochta]]. Sa ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann|Leabhar Gabhála]]'', tugtar le fios gur clann d'aon sinsear amháin iad na rítheaghlaigh áitiúla éagsúla ar fud na hÉireann. Thairis sin, déanann na leabhair dlí tagairt do nósanna agus do dhlíthe an oileáin ar fad, agus an chiall le baint astu gurbh ionann an cultúr ar fud na hÉireann. Mar sin, bhí an smaoineamh in aice láimhe gur chóir aon rí amháin a chur ag rialú an oileáin ar fad - an tArd-Rí, mar a déarfá. Na heaglaisigh a bhí ag tacú leis na hUí Néill - sliocht Néill Naoigheallaigh thuaidh - bhí siad ag áitiú ina gcuid scríbhinní go raibh an [[Liosta Ard-Ríthe na hÉireann|Ard-Ríocht]] ag dul do dhuine de na Niallaigh. Go bunúsach, ní raibh a leithéid de rud agus Ard-Rí na huile Éireann ann riamh, ach mar sin féin, bhí idé na hArd-Ríochta ann, agus an chuma ar an scéal go n-iompódh duine de shliocht Néill ina fhíor-Ard-Rí i ndeireadh báire, ach go bé gur chuir gabháltas Gall deireadh leis an bhforbairt nádúrtha seo sula raibh sí críochnaithe. Cibé faoi sin, b'iad na hUí Néill an rítheaghlach ba chumhachtaí, agus iad ábalta a dtoil féin a chur i bhfeidhm ar chuid mhór de na ríthe beaga. Sa naoú haois, ba dóbair do Mhaolseachnaill, a bhí ina rí ar shliocht Néill Naoighiallaigh san am, Ard-Ríocht na hÉireann a bhaint amach dó féin. Bhí na hUí Néill scoilte ina lán craobhacha éagsúla, iad féin. B'iad an rítheaghlach a bhí i seilbh lár agus oirthuaisceart na hÉireann sa tseachtú haois, ar a laghad. Cuid de sheanchas an rítheaghlaigh seo ab ea gurbh iadsan "ríthe na Teamhrach", ach is deacair a rá cén tábhacht a bhí le Teamhair agus le ríthe na Teamhrach san am réamh-Chríostaí. Nuair a bhí an Chríostaíocht agus na hannála scríofa ann, áfach, b'ionann "rí na Teamhrach" agus rí na nUí Néill go léir, agus b'é sin an chéimíocht a bhí ag Maolsheachnaill freisin, nuair a d'fhéach sé leis an oileán go léir a chur faoina smacht féin. Is é sin, mura raibh a leithéid de rud ann agus Ard-Rí na hÉireann, bhí Ard-Rí na nUí Néill ann gan amhras. Cibé scéal é, bhí craobh thuaidh agus craobh theas ann. Taobh istigh den chraobh thuaidh, b'iad Síol Aodha Shláine agus Clann Cholmáin an dá fhochraobh ba mhó le rá. Bhí siad ag rialú machairí méithe na [[Contae na Mí|Mí]] agus na [[Contae na hIarmhí|hIarmhí]]. Ar dtús, b'iad Síol Aodha Shláine an ceann ba mhó cumhachta den dá threibh seo, ach sa bhliain 743, b'iad Clann Cholmáin a bhain amach ríghe na Teamhrach. Duine acu siúd ab ea Maolsheachnaill. Maidir leis an gcraobh thuaidh, bhí sí dealaithe ina dhá "cineál", is é sin, Cineál Chonaill agus Cineál Eoghain (cf. [[Tír Chonaill]] agus [[Tír Eoghain (ríocht)|Tír Eoghain]]). Bhí gaol ag [[Colm Cille]] agus ag Adhamhnán le Cineál Chonaill, rud is féidir a aithint ar na hannála a breacadh síos faoi thionchar na naomh seo in Oileán Í. B'é Flaithbheartach Mac Loingsigh an fear deireanach de Chineál Chonaill a bhí ina Ard-Rí ar na hUí Néill, agus d'éirigh sé as an Ard-Ríocht sa bhliain 734. Ina dhiaidh sin, b'iad Clann Cholmáin ba mhó a tháinig chun comharbais. Chuaigh cumhacht Chineál Chonaill i laige sa tuaisceart féin, agus b'iad Cineál Eoghain a tháinig chun tosaigh. Ghabh siad lár Chúige Uladh agus, de réir a chéile, tháinig siad i seilbh thailte Oiriall in oirthear Uladh. Timpeall na bliana 800, fágadh Ard Mhacha, ardchathair na heaglaise, faoi choimirce na nUí Néill, agus ina dhiaidh sin, bhí na hUí Néill agus an eaglais ag obair as lámh a chéile. Faoin am céanna, d'éirigh leis na hUí Néill freisin an-tionchar a fháil ar chúrsaí Chúige Laighean. I ndiaidh cath fada a chur ar na ríthe áitiúla, d'éirigh leis na hUí Néill rítheaghlach Laighean a chur faoi ghéillsine, ionas nach raibh i Laighnibh, a thuilleadh, ach sórt gobharnóirí cúigiúla a bhí ag rialú na gcríoch sin thar cionn na nUí Néill. Láidir is uile mar a bhí na hUí Néill, níorbh iad an t-aon rítheaghlach amháin a bhí ag dréim le hArd-Ríocht na hÉireann san am seo. Ón seachtú go dtí lár na deichiú haoise, bhí rítheaghlach Eoghanacht chomh cumhachtach i g[[Cúige Mumhan]] agus na hUí Néill i gCúige Uladh, agus má bhí na hUí Néill ag déanamh gaisce as Niall Naoighiallach mar chomhshinsear an rítheaghlaigh, bhí Eoghanachta ar dhóigh chosúil ag tagairt d'Aonghus, a fuair baiste agus beannacht ó Naomh Pádraig féin. Bhí ríthe Eoghanacht ag maíomh gurbh iadsan na ríthe ba Chríostaí in Éirinn, ach is gá cuimhne a choinneáil ar ghníomhartha gaisce Fheidhlimí Mhic Criomhthainn: rí éirimiúil de shliocht Eoghanacht a bhí ann, ach san am céanna, ba nós leis mainistreacha agus eaglaisí a ionsaí agus a chreachadh, mura raibh siad ag teacht lena chuspóirí polaitiúla féin. Polaiteoir éirimiúil a bhí ann freisin agus é in inmhe cumhacht Eoghanacht a shíneadh soir, ach i ndiaidh a bháis-sean, ó dhara leath na naoú haoise ar aghaidh, tháinig meath ar Eoghanachta, agus Dál gCais ag teacht chun comharbais orthu mar phríomh-rítheaghlach i gCúige Mumhan. === Teacht na Lochlannach === I ndeireadh na naoú haoise, thosaigh na hUigingigh - na foghlaithe mara ó [[Críoch Lochlann|Chríoch Lochlann]] - ag ionsaí agus ag creachadh na mainistreach sa Bhreatain Mhór agus in Éirinn. Tháinig an chuid is mó acu ó chósta na hIorua, agus is é an t-ainm a thug na Gaeil orthu ná [[Na Lochlannaigh|Lochlannaigh]]. Tá a leithéid de chúige san [[An Iorua|Iorua]] agus ''Rogaland'', agus is air sin atá an focal ''Lochlannach'' bunaithe. Níor dhruid na Lochlannaigh siar ó na mainistreacha ba sine agus ba thábhachtaí féin in Éirinn: d'ionsaigh siad Oileán Í sa bhliain 795, tháinig siad ar ais sa bhliain 802 leis an mainistir a chur trí thine, agus i gceann ceithre bliana eile d'fhill siad in athuair le ochtar daoine is trí scór de mhuintir na háite a mharú. Chuir an chogaíocht seo an oiread eagla ar na manaigh is gur chinn siad ar mhainistir nua a bhunú i g[[Ceanannas Mór]], sách fada ar shiúl ón gcósta. Sna 820idí, bhí na Lochlannaigh in ann seoladh timpeall oileán na hÉireann ar fad, agus iad ag ionsaí na mainistreach ar fud an chósta. Má bhí na manaigh ag iarraidh foscadh a fháil i gCeanannas Mór, ní raibh sábháilteacht ar fáil ansin ach an oiread, nó sa bhliain 836, rinne na Lochlannaigh ionradh fada isteach ón gcósta díreach sa taobh sin den tír, i dtailte deisceartacha na nUí Néill. Bhain siad úsáid fhorleathan as na haibhneacha mar bhealaí seoltóireachta, agus sa bhliain 839, bhí a gcuid long ag seoladh [[Loch nEathach]] féin agus ag creachadh na gcladaí. Sna 840idí, bhí an chuma ag teacht ar na cúrsaí go raibh na hUigingigh meáite ar an tír ar fad a fhorghabháil. [[Íomhá:KellsFol292rIncipJohn.jpg|thumb|280px|Leathanach 292r - [[Leabhar Cheanannais]] (t.[[9ú haois]]).]] De réir a chéile, áfach, thosaigh na Lochlannaigh ag socrú síos agus ag bunú ríochtaí beaga áitiúla dá gcuid féin, agus mar sin, fuair siad iad féin sáite sa pholaitíocht áitiúil agus sna comhghuaillíochtaí idir na ríthe tuaithe. D'fhás cathracha nua timpeall na mbunáiteanna, na longfort agus na gcuanta a bhí bunaithe ag na Lochlannaigh, cosúil le [[Baile Átha Cliath]] (nó "Fine Gall", mar a thugtar ar áitreabh na Lochlannach timpeall Bhaile Átha Cliath), [[Loch Garman]], [[Cill Mhantáin]], [[Binn Éadair]], [[Deilginis]], [[Léim an Bhradáin]] agus [[Port Láirge]]. I dtús na [[10ú haois|deichiú haoise]], thosaigh ionsaithe na Lochlannach ag dul i dtreise arís, nuair a tháinig cabhlach mór go Port Láirge sa bhliain 914. Bhuail tuilleadh Lochlannach port ansin i gceann bliana, agus ansin, rinne an loingeas seo foghail ar [[Corcaigh|Chorcaigh]], ar Lios Mór agus ar áiteanna eile i gCúige Mumhan is i gCúige Laighean. D'fhéach na hUí Néill, faoi cheannas a nArd-Rí, Niall Glúindubh, ruaigeadh a chur ar na Lochlannaigh, agus d'ionsaigh siad a gcuid longfort go fíochmhar sa bhliain 917. Ní raibh rath ar an ionradh seo, áfach, agus sa bhliain 919, fuair Niall féin bás i machaire an áir in aice le Baile Átha Cliath. Ina dhiaidh sin, áfach, chrom Lochlannaigh na hÉireann ar chogaíocht eatarthu féin, ó bhí muintir Bhaile Átha Cliath ag féachaint leis na hUigingigh eile a chur faoina smacht féin. I ndiaidh an iomláin, ní raibh na Lochlannaigh ábalta mórán athrú a dhéanamh ar shochaí na hÉireann. Bhí cultúr eaglasta na hÉireann láidir, agus tháinig sé réasúnta slán as an gcruachás. B'iad na Lochlannaigh ba mhó a d'athraigh, agus chuaigh cuid mhór acu chun Gaelachais sa deireadh thiar. Murar éirigh siad as an tseoltóireacht, d'éirigh siad as an gcreachadóireacht, agus iad ag iompú ina dtrádálaithe de réir a chéile. D'fhoghlaim na Gaeil scileanna nua seoltóireachta agus iascaireachta uathu, agus a aithne sin ar stór focal na [[Gaeilge]]: tháinig focail cosúil le ''bád'', ''dorú'', ''tochta'' (is é sin, seas i mbád), ''stiúir'', ''scód'', ''trosc'', ''langa'', ''margadh'', ''ancaire'' agus cúpla dosaen eile isteach ón tsean-Lochlainnis. Tháinig deireadh le caithréim Eoghanacht i ré na Lochlannach, agus d'éirigh [[Dál gCais]] ní ba thábhachtaí mar ríocht Mhuimhneach. Is gnách a rá gurbh é [[Brian Bóirmhe|Brian Bórumha]] (nó [[Brian Bóirmhe]]), rí Dhál gCais, a chloígh na Lochlannaigh in Éirinn i g[[Cath Chluain Tarbh]] sa bhliain [[1014]]. Le fírinne, bhí na Lochlannaigh - nó na hOstmannaigh, mar a thugaidís orthu féin san am seo - ag tréigean cheana féin mar chine ar leith in Éirinn, agus iad ag dul le Gaelachas go tiubh téirimeach. Tá sé níos tábhachtaí go raibh Brian díreach ag iarraidh Ard-Ríocht na hÉireann a bhaint amach tríd an gcath a bhriseadh ar Laighnibh. Chuaigh fir Laighean ar lorg cabhrach agus fortachta ó na hOstmannaigh, agus sin é an fáth go síleann a lán daoine gur cath idir Éireannaigh agus Lochlannaigh a bhí ann go príomha. Ní rud as an ngnáth ab ea Gaeil agus Lochlannaigh a bheith ag comhoibriú le chéile: roimhe sin, bhí Brian féin go minic i dtuilleamaí comhghuaillithe Lochlannacha le cathanna a bhuachan. Cibé scéal é, chloígh Brian a chuid naimhde, ach maraíodh é féin le linn an chatha, nó go gairid ina dhiaidh sin. Bhí sé díreach ar tí aon ríocht amháin a dhéanamh d'Éirinn, ach ní raibh sé daite dó an ríocht sin a rialú. === Cuma Úr ar an Eaglais === San am seo, bhí an [[Eaglais Chaitliceach Rómhánach|Eaglais Chaitliceach]] i [[An Eoraip|Mór-Roinn na hEorpa]] ag éirí ní ba chumhachtaí, agus í ag cur suime i gcúrsaí eaglasta na hÉireann chomh maith. Bhí a lán nósanna ag na heaglaisigh Ghaelacha nár thaitin le muintir na [[Ilchríoch|hIlchríche]]. Ní raibh ord, eagar ná inneall ceart ar eaglais na hÉireann, nó ní raibh paróistí ná deoisí ann - go bunúsach, ní raibh mórán eaglaise ann taobh amuigh de na mainistreacha. Bhí an iomarca cumhachta ag na tuataí i saol na heaglaise, agus ní raibh aontumha na cléire á hurramú. I rith na haonú agus na dóú haoise déag, cuireadh caoi nua ar chúrsaí riaracháin na heaglaise in Éirinn, go háirithe nuair a tháinig sionaid mhóra le chéile i gCaiseal sa bhliain 1101, i Ráth Breasail sa bhliain 1111, agus i gCeanannas Mór sa bhliain 1152. Má chuir na sionaid seo cuma cheart ar riarachán na hEaglaise, rinne siad an-dochar do léann dúchasach na hÉireann a bhí faoi choimirce na manach go nuige sin. Chuaigh oird mhanachúla ón Mór-Roinn i seilbh na mainistreach, agus chuir siad rialacha nua coimhthíocha i bhfeidhm orthu. Na scoláirí a bhí ag déanamh staidéir ar léann agus ar dhlíthe na hÉireann sna mainistreacha, caitheadh amach ar an gcúldoras iad anois. === Na Ríthe i ndiaidh Bhriain Bhórumha === Nuair a bhí [[Brian Bóramha]] tar éis bháis, chaith [[Máel Sechnaill mac Domnaill|Maolseachnaill]] II, Ard-Rí na Teamhrach agus na nUí Néill, tamall gairid ina Ard-Rí ar Éirinn, ach básaíodh é féin ocht mbliana i ndiaidh [[Cath Chluain Tarbh|chath Chluain Tarbh]]. Ina dhiaidh sin, bhí ríthe na gcúigí ag cur cogaí fadaraíonacha ar a chéile, agus iad ag fágáil gobharnóirí agus reachtairí ina ndiaidh ag coinneáil súile ar na tailte agus ar na háitritheoirí. Bhí na mionríthe ag iompú ina huasalaicme i gcóras an fheodachais, agus ghearraidís cánacha arda ar an chosmhuintir leis na cogaí seo a mhaoiniú, gan trua do na daoine a bhí ag fulaingt faoin ualach. Bhí cultúr na ridireachta i ndiaidh teacht in Éirinn, agus bhí roinnt na n-uaisle tógtha leis an nóisean, cé gur dócha nár chloídís leis na prionsabail ab áirde ab fhíneálta de, más féidir an breithniú a bhunadh ar an bpolaitíochtú suarach agus an gcogaíocht bhrúidiúlacht den aois. B'é an mí-ord seo ba bhunchúis le gabháltas Gall ar Éirinn. Timpeall ar thús na dóú haoise déag, b'é [[Muircheartach Ua Briain|Muircheartach Ó Briain]] ó Dhál gCais an rí ba mhó cumhachta in Éirinn. B'é [[Domhnall Mac Lochlainn]], rí na nUí Néill, an t-aon rí amháin a bhí in ann aige, go dtí gur chualathas an chéad iomrá ar [[Toirdhealbhach Ua Conchobhair|Thoirdhealbhach Ó Conchubhair]] ó Chonnachta. Chloígh seisean Dál gCais agus na Muimhnigh, agus ina dhiaidh sin, d'fhéach sé le hArd-Ríocht na huile Éireann a bhaint amach dó féin. Fuair sé bás sa bhliain 1156, agus tháinig [[Ruaidri mac Tairrdelbach Ua Conchobair|Ruairí Ó Conchubhair]] i gcomharbas air mar rí ar Chonnachta. Thit an Ard-Ríocht le [[Muircheartach Mac Lochlainn]], rí na nUí Néill. D'fhéach Muircheartach le comhghuaillíocht a shocrú lena sean-naimhde, [[Cineál Chonaill]] agus rítheaghlach Uladh, agus mar chuid den tsocrú, ghlac sé gialla ó Chineál Chonaill agus ó Ultaibh. Mhóidigh sé gan dochar a dhéanamh do na gialla, ach sháraigh sé na mionna, nuair a thug sé ordú radharc a súl a bhaint d'Eochaidh mac Con Uladh Mac Duinnshléibhe, rí Uladh. Thréig a chuid comhghuaillithe Muircheartach ar an toirt, ó bhain an feillbheart seo geit agus scanrú astu, agus maraíodh é go gairid ina dhiaidh sin. Maidir le [[Diarmuid Mac Murchadha Caomhánach|Diarmuid Mac Murchadha]], Rí Laighean, a bhí mar leathbhádóir ag Muircheartach, chuir comhghuaillithe Ruairí Uí Chonchubhair ruaigeadh air as [[Baile Átha Cliath]], ach ansin, chuaigh sé ar lorg cabhrach ó [[Anraí II Shasana|Anraí II]], Rí Shasana. Mar sin a chuir sé tús le gabháltas Gall ar Éirinn. == Gabháltas Gall == Is é is brí le "gabháltas Gall" i gcomhthéacs seo na staire ná gabháltas Normannach. Is éard a bhí i gceist leis [[Normannaigh|na Normannaigh]] ná sliocht na Lochlannach a chuaigh i gcomhghuaillíocht le Séarlas Saonta (Séarlas a Trí), Rí na bhFranc Iartharach (is é sin, Rí na Fraince) sa bhliain 911. Bhí easaontas nó achrann éigin idir ceannaire na Lochlannach seo, Hrólfur (nó Rollo, mar a thugtar air as Fraincis), agus rí na Danmhairge, agus rith le Séarlas go bhféadfadh sé leas a bhaint as Hrólfur agus a chuid fear mar chosaint ar na Lochlannaigh eile, a bhí ag déanamh foghlaíochta agus creachadóireachta timpeall ar chóstaí na Fraince san am sin. B'iad na Lochlannaigh seo a bhunaigh ''Normandie'' i dTuaisceart na Fraince mar réigiún ar leith, nó bhronn Séarlas an ceantar orthu mar phrionsacht. Chuaigh siad leis an bhFraincis mar theanga labhartha, cé go ndearna siad canúint ar leith di, agus a lán Lochlainnise measctha tríthi, agus ar ndóigh, ghlac siad leis an gcreideamh Críostaí. Mar sin féin, d'iompaigh siad amach ina gcogaithe agus ina ngabhálaithe móra in Eoraip na Meánaoiseanna. D'fhorghabh siad an Bhreatain Mhór, deisceart na hIodáile, an tSicil agus Málta, agus bhí siad chun tosaigh i measc na gCrosáidithe sa Tír Naofa fosta. Nuair a tháinig siad go hÉirinn, cheangail siad an t-oileán sin den domhan Normannach go léir, domhan a bhí i dteagmháil fhairsing leis an gcultúr uile-Eorpach. Ar dtús, ní raibh meas an mhadra ag na Normannaigh ar mhuintir bhundúchasach na hÉireann, ach ní raibh siad i bhfad á gcló le nósanna na tíre. D'fhoghlaim siad an Ghaeilge go paiteanta, agus is minic a fheicimid sloinnte Normannacha i measc fhilí agus scríbhneoirí móra na Gaeilge, cosúil le Piaras Feiritéir agus Seathrún Céitinn. Inniu, is mar shloinne fíor-Ghaelach a aithnítear ''Mac Gearailt'', mar shampla, cé gur sloinne Normannach é ó thús - is ionann an ''fitz'' sa leagan Béarla den ainm, ''Fitzgerald'', agus ''fils'' i bhFraincis ár gcomhaimsire, focal a chiallaíonn "mac". Bhí sé de nós ag scríbhneoirí cosúil le [[Seathrún Céitinn]] sa [[17ú haois|seachtú haois déag]] tagairt a dhéanamh do na Normannaigh mar "Shean-Ghaill", le hiad a aithint thar na Sasanaigh nach raibh clóite le saol na hÉireann ná ábalta an Ghaeilge a labhairt, agus is é an teachtaireacht a bhí á reic ag an gCéitinneach ná gur "gabháltas Críostúil" a rinne na Normannaigh, is é sin, nár fhéach siad leis an tír a chloí go míthrócaireach ná a teanga is a nósanna a chosc ná a chealú, mar a rinne na Nua-Ghaill. Is léir gur bolscaireacht thar aon rud eile a bhí á déanamh aige leis an ráiteas seo, ach ón taobh eile de, is follasach chomh maith nach ndearna na Sean-Ghaill géarleanúint ar na Gaeil ar chúiseanna reiligiúnda ná ar chúiseanna teanga. === Teacht na Sean-Ghall === [[Íomhá:MarriageAoifeStrongbow.jpg|thumb|280px|Pósadh Strongbow agus Aoife (t.[[1170]])<br />[Daniel Maclise a dhathaigh an pictiúr seo sa bhliain 1854]&nbsp;]] B'é Baile Átha Cliath agus a thimpeallacht - [[an Pháil]] - ba thúisce a thit leis na Normannaigh, agus deir na seandálaithe go raibh caidreamh beo trádála ag an gcathair sin leis na Normannaigh roimhe sin féin. Maidir leis an ngabháltas, thosaigh sé sa bhliain 1169. Rud a bhí ann a rith le hAnnraoi roimhe sin féin, agus é tar éis cead an [[Pápa|Phápa]] a chinntiú dó féin cheana, ach nuair a tháinig an crú ar an tairne, níor bhac sé féin le fórsa sluaíochta a chur i dtoll le chéile le fortacht a thabhairt do Dhiarmuid. Ina áit sin, shocraigh Diarmuid comhghuaillíocht le [[Strongbow|Risteard fitz Gilbert de Clár]], a dtugtar ''Strongbow'' air sa seanchas - "fear an bhogha láidir". Phós Strongbow iníon [[Diarmuid Mac Murchadha Caomhánach|Dhiarmada]], Aoife, agus gheall Diarmuid Cúige Laighean dó mar oidhreacht. Sna blianta 1169-1171, chuaigh Strongbow agus a chuid Normannach i seilbh Chúige Laighean agus na Mí. Bhásaigh Diarmuid i mBealtaine 1171, agus ansin, chloígh Strongbow frithbheartaíocht mhuintir Laighean le dul i gceannas ar an gcúige go deifnídeach. Ní raibh [[Anraí II Shasana|Anraí]] róshásta leis an dóigh a raibh na cúrsaí ag forbairt, nó bhí sé buartha go mbagródh Strongbow ar a choróin féin dá n-éireodh leis ríocht neamhspleách a bhunú in Éirinn. Chuaigh Anraí go hÉirinn é féin, agus fórsaí móra armtha á thionlacan, le brathladh a chur ar Strongbow, ach bhí sé siúd géilliúlach go maith, agus é sásta urraim agus umhlóid a mhóidiú d'Anraí. Ina dhiaidh sin, chuaigh Anraí timpeall na hÉireann, agus d'umhlaigh a lán ríthe áitiúla Gaelacha dó: Diarmuid Mac Cárthaigh i gCorcaigh, Dónall Mór Ó Briain i Luimneach, Murchadh Ó Cearbhaill in Oirialla, Tiarnán Ó Ruairc i mBréifne, agus Donnsléibhe Mac Duinnsléibhe in Ultaibh. Chuir Anraí gairm chruinnithe ar eaglaisigh na hÉireann, agus tháinig siad le chéile le sionad mór a choinneáil i gCaiseal i ndeireadh na bliana 1171 agus i dtús na bliana 1172. Tugadh isteach cleachtas na deachún le go mbeadh teacht isteach éigin ag na paróistí. Treisíodh le stádas na hEaglaise agus cuireadh bord ar bhord í le heaglais Shasana ó thaobh an fhoirceadail agus na nósanna de. Roinn Anraí tailte na hÉireann ar na huaisle Normannacha, ach má roinn féin, is iomaí cath agus cogadh a chaithfidís siúd a chur le dul i seilbh na dtailte sin i ndáiríre. Bhronn sé an Mhí ar Aodh de Léis agus chuir sé saighdiúirí ar garastún i gCorcaigh agus i Luimneach, ach sa bhliain 1172, b'éigean d'Anraí filleadh ó Éirinn go Sasana le freastal ar dhualgaisí eile, agus d'fhág sé de Léis agus Strongbow ag troid na dtaoiseach áitiúil. Ní raibh an bheirt sin ábalta frithbheartaíocht na nGael a chur faoi chois ina gcuid tailte roimh an mbliain 1175. Sa bhliain chéanna, shocraigh Anraí agus an tArd-Rí Ruairí Ó Conchubhair le chéile Conradh Windsor, conradh a d'fhág an chuid ba mhó d'Iarthar na hÉireann faoi Ruairí, fad is a bheadh sé sásta na cánacha a bhailiú d'Anraí. Ní raibh ceachtar den bheirt ríthe - Ruairí ná Anraí - ábalta smacht a choinneáil ar a muintir féin. Ba dhual do na taoisigh Ghaelacha agus do na huaisle Normannacha cogaí príobháideacha a chur ar a chéile. Sa bhliain 1176, fuair Strongbow bás. Ní raibh oidhre ceart aige - síothlaigh a mhac go hóg. Mar sin, thit an chuid Normannach d'Éirinn leis an Rí, agus i mBealtaine 1177, bhronn sé céimíocht Thiarna na hÉireann ar an mac ab óige leis, an [[Eoin I Shasana|Prionsa Eoin]]. Mar sin a cuireadh bun le Tiarnas na hÉireann. Sa bhliain 1185, chuaigh Eoin ar an chéad chuairt go hÉirinn, agus é ag iarraidh cumhacht Shasana a bhuanú i dtailte Normannacha na hÉireann. Sna blianta 1189-1199, bhí Sasana á rialú ag deartháir Eoin, [[Risteard I Shasana|Risteard Leonchroí]]. Ar dtús, bhí an chuma ar an scéal go bhféadfadh Eoin ríocht dá chuid féin a bhunú in Éirinn, ionas go mbeadh dhá ríocht Normannacha sna hoileáin Bhriotanacha. Nuair a bhásaigh Risteard sa Fhrainc, áfach, shealbhaigh Eoin coróin Shasana, agus d'aontaigh sé ina phearsa Tiarna na hÉireann agus Rí na Sasanach go doscartha. Faoin am seo, thosaigh na Sasanaigh ag coilíniú na hÉireann an chéad uair riamh. Tháinig lucht inimirce ó Shasana agus ón mBreatain Bheag, agus, fiú, ón bhFrainc agus ó [[Flóndras|Fhlóndras]] féin. === Eoin ina Thiarna ar Éirinn === Ní raibh Eoin - nó Eoin gan Talamh, mar a thugtaí air agus é ina rí - róchairdiúil i leith na n-uasal Gallda in Éirinn ach oiread leis na taoisigh Ghaelacha. Is dócha go raibh sé goilliúnach faoina chumhacht, agus drochamhras aige ar aon duine uasal nó urramach eile. Nuair a d'iompaigh sé ina Rí, áfach, d'éirigh sé traidhfilín ní b'fháiltiúla i dtaobh na nGael, ó rith leis go gcuideoidís leis, b'fhéidir, na huaisle Normannacha a choinneáil faoi smacht. Is amhlaidh gurbh iad na barúin Normannacha na naimhde ba mhó a bhí ag Eoin, agus má bhí na huaisle seo ag síneadh amach theorainneacha na Páile, ní raibh sé ach breacshásta leis sin. Mar sin, is dealraitheach gur chuir sé moill ar ghabháltas Gall, ach is ar éigean is féidir a rá go ndeachaigh an mhoilleadóireacht sin chun sochair d'Éirinn. Nó is mar sin a buanaíodh an chríochdheighilt idir an Pháil agus tailte na ndearbh-Éireannach, agus bhí teorainn an dá chineál críoch ina hábhar trioblóide agus cogaíochta i saol na hÉireann i bhfad ina dhiaidh sin. D'fhéach na huaisle Normannacha leis na tailte a shealbhú le lámh láidir a bhí geallta ag Eoin dóibh, ach de ghnáth, ní bhíodh ag éirí leo go rómhaith. Ina lán cásanna, fuair an Normannach na tailte sa deireadh thiar, tar éis dó iníon an taoisigh áitiúil Ghaelaigh a phósadh. Is léir gur chuidigh a leithéid le Gaelú na Normannach, agus na barúin ag dul i gcomhghuaillíochtaí le mionríthe dúchasacha. Ón taobh eile de, bhí cuid mhór de na Gaeil míshásta leis an bhforbairt seo, ó thaispeáin sé nach raibh aon duine de na maithe is na móruaisle fonnmhar chun síocháin a chur ar bun sa tsochaí. Mar sin, nuair a tháinig Eoin ar ais go hÉirinn ina rí dó sa bhliain 1210, b'iad na Gaeil ba mhó a d'fháiltigh roimhe, ó bhí siad dóchasach go gcuirfeadh sé caoi éigin ar an saol. D'umhlaigh a lán taoiseach mór Gaelach dó san am, ar nós Cathal Croibhdhearg Ó Conchubhair, rí Connacht, agus Muircheartach Ó Briain ó Luimneach. D'fhorbair Eoin córas riaracháin an Tiarnais chomh maith. Chuir sé tús le Comhairle an Rí in Éirinn, arbh é an chéad síol don pharlaimint. Thosaigh an státseirbhís ag teacht ar an bhfód freisin, nó theastaigh ó Eoin cléirigh a chur i mbun an státchiste in Éirinn. D'ainmnigh sé an chéad Ghiúisteoir a bhí le haire a thabhairt do shainleas an Rí nuair a bhí an Rí féin taobh amuigh d'Éirinn. == Tús na Nua-Aoise in Éirinn == {{Forbair}} == An Chinsileacht agus an Aontacht == == I dTreo na Saoirse == == Féach freisin == * [[Miotaseolaíocht na nGael]] * [[Prótastair Éireann]] * [[Ogham]], [[Inscríbhinní Oghaim]] * [[Ríthe Éireann]], [[Ríochtaí Éireann]] * [[Rámhlong na hÉireann]] == Foinsí == * FOSTER, R.F.: ''The Oxford History of Ireland''. Oxford University Press, Oxford 1989 ==Tagairtí== {{reflist}} == Naisc sheachtracha == * [https://cstair.blogspot.com/ Cúrsái Staire - blag le Vincent Morley] ** [https://cstair.blogspot.com/2021/06/tri-mhapa-eile.html mapaí] [[Catagóir:Stair na hÉireann| ]] obf7muzm7hxkw6uirjvply76ro17ig8 1273067 1273065 2025-07-08T06:40:05Z 223.205.72.14 1273067 wikitext text/x-wiki Is é is brí le '''stair na hÉireann''' ná an t-eolas atá ar fáil sna foinsí liteartha faoi shaol na [[Éire|hÉireann]] fadó agus faoi na himeachtaí a chuir cor i gcinniúint a muintire. Glactar leis gur tháinig an chéad áitreabh daonna ar an bhfód in Éirinn chomh luath le hocht míle bliain roimh bhreith [[Críost|Chríost]], ach b'iad scríbhneoirí clasaiceacha na [[An tSean-Ghréig|sean-Ghréige]] ba thúisce a rinne tagairt d'Éirinn ina gcuid scríbhinní. == Réamhstair na hÉireann == {{Príomhalt|Réamhstair na hÉireann}} [[Íomhá:Newgrange at a distance.jpg|thumb|280px|[[Sí an Bhrú]] (t.3300-2900 RC)]] == Luathstair na hÉireann == === Prótastair Éireann === {{príomhalt|Prótastair Éireann}} Thrácht an staraí [[An tSean-Róimh|Rómhánach]] [[Avienus]] ina shaothar ''[[Ora Maritima]]'' ar Éirinn mar ''insula sacra'', is é sin, an t-oileán naofa. Bhí Avienus ag scríobh sa [[4ú haois|cheathrú haois]] i ndiaidh bhreith Chríost, ach má bhí, chuaigh sé go mór i dtuilleamaí seanfhoinsí Gréigise agus é ag tagairt d'Éirinn. Dúirt sé freisin gurbh iad ''gens hiernorum'' a bhí ina gcónaí san oileán, agus is dócha go raibh baint éigin le hainm na treibhe sin le ''Hibernia'' nó le hÉirinn. Is deacair a rá, áfach, an ionann an treibh sin agus na [[Ceiltigh]], nó níl na saineolaithe féin ar aon fhocal faoi, an ainm Ceilteach é ''Éire'' nó ''Ériu'' ar dtús. Na Gréagaigh a bhreac síos na foinsí a bhí in úsáid ag Avienus, bhí siad beo timpeall ar lár na mílaoise deireanaí roimh bhreith Chríost, faoin am a raibh na Ceiltigh díreach ag déanamh a ngabháltais ar Éirinn. Ní féidir a bheith cinnte, mar sin, an raibh an t-ainm sin ''Ériu'' nó ''Éire'' ag tabhairt do dhream acu siúd a raibh cónaí orthu sa tír roimh theacht na gCeilteach, nó an dream Ceilteach ab ea iad siúd. [[Íomhá:Grange panorama 2.jpg|280px|thumb|| Liagchiorcal na Gráinsí ón mbliain 2100 RCh, 15km ó dheas ó Chathair Luimnigh]] Cuid mhór dá bhfuil ar eolas againn faoi na Ceiltigh, tá sé bunaithe ar shaothar [[Posadónias|Poseidonios]], [[fealsamh]] agus staraí Gréagach a bhreac síos tráchtas faoin ábhar in am éigin roimh [[70 RC]]. Níl fáil ar an mbunscríbhinn a thuilleadh, ach is iomaí scríbhneoir seanársa ina dhiaidh a tharraing ar a thráchtas mar fhoinse - [[Iúil Caesar]] féin, mar shampla. Ar ndóigh, is ar Cheiltigh na Mór-roinne Eorpaí a chuir Poseidonios síos, ach mar sin, faightear tagairtí aige d'fhorais agus do nósanna a dtráchtar orthu sa tseanlitríocht Éireannach agus sa mhiotaseolaíocht Ghaelach freisin: an ghéillsine, na dánta a scríobhann na [[Filíocht|filí]] in ómós dá rí, an churadhmhír a thugtar don chogaí is cróga ag na féastaí. Agus an méid sin ráite, is gá cuimhne a choinneáil air ná nach raibh sna Ceiltigh in Éirinn ar dtús ach uasalaicme os cionn chosmhuintir mór na nÉireannach réamh-Cheilteach. Is dócha gur meascadh cultúr an dá dhream trí chéile, agus go ndeachaigh teanga réamh-Cheilteach na cosmhuintire i bhfeidhm ar an nGaeilge nó ar an bpróta-Ghaeilge nuair a múnlaíodh an chéad uair mar theanga ar leith í. Fuair an [[Gaeilge|Ghaeilge]] cuid mhór focal ar iasacht ó theangacha réamh-Cheilteacha na hÉireann, ainmneacha pearsanta agus áitiúla ar a laghad. Ní dhearna na sean-Rómhánaigh gabháltas ar Éirinn riamh. Sin é an phríomhchúis go bhfuil an t-eolas faoin oileán seo chomh gann agus atá sé sna foinsí Rómhánacha. Mar sin féin, scríobh [[Tolamaes (tíreolaí)|Tolamaes]] (nach ionann é agus an réalteolaí [[Tolamaes]]!), tíreolaí Gréagach ó Chathair Alastair san [[An Éigipt|Éigipt]], cuntas ar Éirinn réamh-Chríostaí. Bhí Tolamaes féin beo sa dara haois i ndiaidh bhreith Chríost, ach is dócha go raibh a chuid eolais traidhfil as dáta nuair a bhreac sé síos a shaothar - gur tháinig sé ón chéad aois i ndiaidh bhreith Chríost, nó go raibh sé ní ba sine fós. Cibé scéal é, luann Tolamaes áiteanna cosúil leis an m[[Bóinn]], an [[An Laoi|Laoi]], agus an t[[Sionainn]]. Thairis sin, tagraíonn sé d na ríochtaí beaga ar fud an chósta thiar, agus dealraíonn go raibh a fhios aige [[Dál Riata|Dál Riada]] freisin, is é sin, an ríocht nó an treibh Éireannach a chuir an chéad tús leis an nGaelachas in [[Albain]]. Cé go raibh Éire suite taobh amuigh d'[[Impireacht na Róimhe]], chuaigh an cultúr Rómhánach go mór i bhfeidhm ar na luath-Éireannaigh. Na hiarsmaí seandálaíochta ón [[An tSean-Róimh|tsean-Róimh]] a fuarthas in Éirinn, is féidir iad a aicmiú de réir na tréimhse a mbaineann siad léi. Téann an chéad ghrúpa siar go dtí an chéad agus an dara haois i ndiaidh bhreith Chríost, agus an dara grúpa go dtí an ceathrú haois agus an t-am ina diaidh. Tháinig iarsmaí an chéad ghrúpa go hÉirinn tríd na bealaí trádála, ach is dócha nach raibh an trádáil sin seanbhunaithe ná coitianta. Nuair a casadh iarsmaí an dara grúpa in Éirinn, bhí an tír i ndlúth-theagmháil leis an tsibhialtacht Rómhánach. [[Íomhá:OghamAlpha.png|thumb|200px|An t[[Ogham]]. In úsáid ón [[4ú haois]] - t.[[10ú haois]].]] B'é ba chúis leis an dlúth-theagmháil seo ná go raibh cumhacht na Róimhe ag titim as a chéile sa Bhreatain, agus cead ag na hÉireannaigh ansin dul ag foghlaíocht timpeall an chósta. Bhunaigh na ríochtaí beaga Éireannacha coilíneachtaí freisin ar chósta na [[An Bhreatain|Breataine]], go háirithe sa [[An Bhreatain Bheag|Bhreatain Bheag]]. Creidtear, mar shampla, gur tháinig ainm na leithinse úd ''Llŷn'' (Béarla: ''Lleyn Peninsula'') ó ''[[Cúige Laighean|Laighin]]'' in Éirinn. B'í an choilíneacht Éireannach ba thábhachtaí ná an ceann a bunaíodh in Albain, ar ndóigh. Go bunúsach, b'í an ríocht bheag úd ''Dál Riada'' i dtuaisceart na hÉireann, i gcósta thuaidh [[Cúige Uladh|Chúige Uladh]] mar a fheictear dúinn inniu, ba thúisce a thrasnaigh [[Sruth na Maoile]] le buanáitreabh a chur ar bun ar an taobh thall. Níltear cinnte faoin am ar tharla an chéad trasnáil, ach is féidir go bhfuil úimléid éigin ag baint leis an leagan a thugann le fios gurbh iad Fearghus Mór mac Eirc agus a chlann mhac an chéad dream a bhuail port in Albain thar cionn Dhál Riada, sa chúigiú haois. Nuair a bhunaigh [[Colm Cille]] a mhisean in [[Í Chaluim Chille|Oileán Í]] sa bhliain [[563]], bhí ríocht nár bheag ansin cheana féin, agus rí Dhál Riada ag cur síorchogaí ar na Piochtaí le tuilleadh tailte a ghabháil. De réir a chéile, shealbhaigh Dál Riada tailte na bPiochtaí go léir, agus faoi lár na naoú haoise, d'aontaigh [[Coinneach Mac Ailpín]] in aon ríocht amháin iad. San am sin, chuaigh an cultúr Rómhánach go mór mór i bhfeidhm ar Éirinn. Fuair an Ghaeilge an chéad chúpla focal ar iasacht ón [[Laidin]], chomh maith leis na coincheapa a raibh siad ag tagairt dóibh. Maidir leis an [[Ogham]]chraobh - an córas litrithe a húsáideadh sna hinscríbhinní ba sine Gaeilge - glactar leis nach raibh inti ach cód a sheas do litreacha na haibítre Laidiní, ós rud é go bhfuil tuiscint ghramadóirí comhaimseartha na Laidine ar fhuaimeanna na teanga sin le haithint ar aicmiú na litreach Oghaim. Fuarthas cuid mhór oghamchloch sa Bhreatain Bheag freisin, sna háiteanna a raibh cónaí ar choilínitheoirí Éireannacha. === Teacht na Críostaíochta === B'ón mBreatain Bheag a tháinig an [[Críostaíocht|Chríostaíocht]] go hÉirinn freisin. Dealraíonn sé gur bhain an chéad mhisinéir amach Éire sa cheathrú nó sa chúigiú haois. B'é Prosper Tiro a rinne an chéad tagairt do Chríostaithe na hÉireann. Thrácht sé ar easpag darbh ainm [[Palladius]] a cuireadh go hÉirinn sa bhliain 431 le freastal ar na Críostaithe áitiúla. Maidir le [[Naomh Pádraig]], is eisean an duine is aithnidiúla de na luathmhisinéirí sin, agus é á urramú ag na hÉireannaigh mar aspal náisiúnta, ach is ar éigean is féidir a rá gurbh eisean a d'iompaigh muintir na hÉireann leis an gcreideamh nua ina aonar. Próiseas fadálach ab ea teacht na Críostaíochta go hÉirinn. [[Íomhá:Muiredach s Cross.jpg|thumb|280px|Crois Árd - Mainistir Bhuithe (t.[[10ú haois]]).]] Is deacair fíorscéal Phádraig a insint inniu, nó níor fhág sé ina dhiaidh ach dhá shaothar, mar atá, an ''Fhaoistin'' agus an ''Litir chuig saighdiúirí Choroticus''. Mar a d'inis sé an scéal é féin, bhí sé sé bliana déag d'aois nuair a d'fhuadaigh foghlaithe mara ó Éirinn é, agus chaith sé an chéad sé bliana eile ina sclábhaí thall ansin, go dtí gur éirigh leis éalú agus trí chéad ciliméadar a chur de de shiúl a chos, go dtí gur bhain sé amach cuan. Ansin, sheangaigh sé isteach ar bhord loinge a bhí ag dul go dtí an Bhreatain Bheag, agus tháinig sé abhaile mar sin. Ina dhiaidh sin, chuaigh sé ag tógáil léinn le bheith ina shagart, agus sa deireadh, tháinig sé ar ais go hÉirinn ina easpag. Is dócha go raibh sé ina easpag in [[Ard Mhacha]], agus go raibh a chuimhne á hurramú ag muintir an chompail sin ar dtús, ach de réir a chéile, leath an cultas ar fud an oileáin. Leis an gCríostaíocht, tháinig an manachas, cé nárbh é Pádraig a chuir tús leis, is dócha. Bunaíodh mainistreacha ar fud na tíre, agus d'fhás cathracha tábhachtacha ina dtimpeall. Níorbh í an diagacht Chríostaí amháin a bhí á staidéar ag na manaigh, nó bhí na manaigh eolach ar léann seanársa na Róimhe chomh maith, agus suim acu freisin i gcultúr dúchasach na hÉireann. Chum siad leabhair nua Laidine, agus thosaigh siad ag saothrú na Gaeilge mar theanga scríofa freisin. Chuir siad le chéile an chéad dlí scríofa d'Éirinn freisin, ''Collectio canonum hibernensis'', nó Cnuasach na nDlíthe Éireannacha. Tá an seandlí seo bunaithe ar an bhféineachas, ar an dlí Rómhánach agus ar dhlí an tSean-Tiomna araon. Ar dtús, b'iad na hEaspaig a bhí i gceannas ar chúrsaí na hEaglaise, ach nuait a chuaigh an manachas i dtreise, fuair na habaí an lámh in uachtar ar na heaspaig. Ba mhinic a bhí na habaí chomh cumhachtach is gurbh fhearr leis na ríthe beaga féin dul ar lorg dídine sna mainistreacha ná fanacht sa bhaile. Mar sin, bhí saol na hÉireann á chasadh timpeall na mainistreach, idir shibhialtacht agus eacnamaíocht, agus bhí na habaí saibhre ábalta ceardaithe a fhostú le saol na mainistreach a mhaisiú agus a ornáidiú. B'iad Oileán Í agus Ard Mhacha príomh-lárphointí an tsaoil eaglasta Ghaelaigh san am, agus bunaíodh mainistreacha nua in Éirinn faoi cheannas na manach ó na lárionaid seo: [[Doire|Doire Cholm Cille]], [[Ceanannas Mór]], agus eile. === Na Ríthe agus na Ruirí === :''Féach freisin [[Ríochtaí Éireann]], [[Ríthe Éireann]], [[Liosta Ríthe na hÉireann]] Roimh theacht na nGall, ní raibh ach aon teideal uasal amháin in Éirinn: an rí. Tá sean-annálacha na hÉireann ag cur thar maoil le heolas faoi ghníomhartha na ríthe agus faoi ghinealas na rítheaghlach éagsúil, agus urraim beagnach naofa ag dul dóibh. Scéal eile ar fad é, áfach, go raibh na ríthe an-líonmhar in Éirinn, agus glactar leis go coitianta go raibh timpeall is ceithre scór de ríochtaí beaga áitiúla in oileán na hÉireann. De réir na bhfoinsí comhaimseartha, bhí trí chineál ríthe ann: an rí tuaithe (''rí túaithe'' sa tSean-Ghaeilge), an ruire (''ruiri''), agus rí na ruirí (''rí ruirech''). B'iad na ríthe tuaithe a bhíodh ag rialú na mionríochta áitiúla, agus iad ina ngéillsineach do ruire éigin. B'ionann rí na ruirí agus rí an chúige, agus fear mór cumhachtach ab ea a leithéid cheana féin. Ní féidir mórán a rá le cinnteacht faoi na ríthe agus an bhaint a bhí acu le chéile. Glactar leis go raibh an rí tuaithe cosúil le taoiseach na treibhe, agus é ina ionadaí dá ríocht nuair a bhí gnóthaí aige leis na treibheacha eile, chomh maith le bheith i gceannas ar a mhuintir i bpáirc an áir. Níl anseo, áfach, ach tuairimíocht. B'iad ríthe na gcúigí na ríthe ba thábhachtaí. Bhí na heaglaisigh áitiúla ag tabhairt tacaíochta do rí a gcúige, agus iad ag súil leis go gcinnteodh sé síocháin agus cosaint do na mainistreacha. Má rinneadh aon rud as cosán ar an eaglais, d'fhéad na heaglaisigh iarraidh ar rí an chúige go n-imreodh sé díoltas ar na ciontóirí. Má chorónaigh an eaglais an rí, bhí an rí sásta féachaint chuige go n-íocfaí an deachú leis an eaglais. === Idé na hArd-Ríochta agus Dul chun Cinn na nUí Néill === Ceist chasta chrosta is ea ceist [[Liosta Ard-Ríthe na hÉireann|na hArd-Ríochta]]. Sa ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann|Leabhar Gabhála]]'', tugtar le fios gur clann d'aon sinsear amháin iad na rítheaghlaigh áitiúla éagsúla ar fud na hÉireann. Thairis sin, déanann na leabhair dlí tagairt do nósanna agus do dhlíthe an oileáin ar fad, agus an chiall le baint astu gurbh ionann an cultúr ar fud na hÉireann. Mar sin, bhí an smaoineamh in aice láimhe gur chóir aon rí amháin a chur ag rialú an oileáin ar fad - an tArd-Rí, mar a déarfá. Na heaglaisigh a bhí ag tacú leis na hUí Néill - sliocht Néill Naoigheallaigh thuaidh - bhí siad ag áitiú ina gcuid scríbhinní go raibh an [[Liosta Ard-Ríthe na hÉireann|Ard-Ríocht]] ag dul do dhuine de na Niallaigh. Go bunúsach, ní raibh a leithéid de rud agus Ard-Rí na huile Éireann ann riamh, ach mar sin féin, bhí idé na hArd-Ríochta ann, agus an chuma ar an scéal go n-iompódh duine de shliocht Néill ina fhíor-Ard-Rí i ndeireadh báire, ach go bé gur chuir gabháltas Gall deireadh leis an bhforbairt nádúrtha seo sula raibh sí críochnaithe. Cibé faoi sin, b'iad na hUí Néill an rítheaghlach ba chumhachtaí, agus iad ábalta a dtoil féin a chur i bhfeidhm ar chuid mhór de na ríthe beaga. Sa naoú haois, ba dóbair do Mhaolseachnaill, a bhí ina rí ar shliocht Néill Naoighiallaigh san am, Ard-Ríocht na hÉireann a bhaint amach dó féin. Bhí na hUí Néill scoilte ina lán craobhacha éagsúla, iad féin. B'iad an rítheaghlach a bhí i seilbh lár agus oirthuaisceart na hÉireann sa tseachtú haois, ar a laghad. Cuid de sheanchas an rítheaghlaigh seo ab ea gurbh iadsan "ríthe na Teamhrach", ach is deacair a rá cén tábhacht a bhí le Teamhair agus le ríthe na Teamhrach san am réamh-Chríostaí. Nuair a bhí an Chríostaíocht agus na hannála scríofa ann, áfach, b'ionann "rí na Teamhrach" agus rí na nUí Néill go léir, agus b'é sin an chéimíocht a bhí ag Maolsheachnaill freisin, nuair a d'fhéach sé leis an oileán go léir a chur faoina smacht féin. Is é sin, mura raibh a leithéid de rud ann agus Ard-Rí na hÉireann, bhí Ard-Rí na nUí Néill ann gan amhras. Cibé scéal é, bhí craobh thuaidh agus craobh theas ann. Taobh istigh den chraobh thuaidh, b'iad Síol Aodha Shláine agus Clann Cholmáin an dá fhochraobh ba mhó le rá. Bhí siad ag rialú machairí méithe na [[Contae na Mí|Mí]] agus na [[Contae na hIarmhí|hIarmhí]]. Ar dtús, b'iad Síol Aodha Shláine an ceann ba mhó cumhachta den dá threibh seo, ach sa bhliain 743, b'iad Clann Cholmáin a bhain amach ríghe na Teamhrach. Duine acu siúd ab ea Maolsheachnaill. Maidir leis an gcraobh thuaidh, bhí sí dealaithe ina dhá "cineál", is é sin, Cineál Chonaill agus Cineál Eoghain (cf. [[Tír Chonaill]] agus [[Tír Eoghain (ríocht)|Tír Eoghain]]). Bhí gaol ag [[Colm Cille]] agus ag Adhamhnán le Cineál Chonaill, rud is féidir a aithint ar na hannála a breacadh síos faoi thionchar na naomh seo in Oileán Í. B'é Flaithbheartach Mac Loingsigh an fear deireanach de Chineál Chonaill a bhí ina Ard-Rí ar na hUí Néill, agus d'éirigh sé as an Ard-Ríocht sa bhliain 734. Ina dhiaidh sin, b'iad Clann Cholmáin ba mhó a tháinig chun comharbais. Chuaigh cumhacht Chineál Chonaill i laige sa tuaisceart féin, agus b'iad Cineál Eoghain a tháinig chun tosaigh. Ghabh siad lár Chúige Uladh agus, de réir a chéile, tháinig siad i seilbh thailte Oiriall in oirthear Uladh. Timpeall na bliana 800, fágadh Ard Mhacha, ardchathair na heaglaise, faoi choimirce na nUí Néill, agus ina dhiaidh sin, bhí na hUí Néill agus an eaglais ag obair as lámh a chéile. Faoin am céanna, d'éirigh leis na hUí Néill freisin an-tionchar a fháil ar chúrsaí Chúige Laighean. I ndiaidh cath fada a chur ar na ríthe áitiúla, d'éirigh leis na hUí Néill rítheaghlach Laighean a chur faoi ghéillsine, ionas nach raibh i Laighnibh, a thuilleadh, ach sórt gobharnóirí cúigiúla a bhí ag rialú na gcríoch sin thar cionn na nUí Néill. Láidir is uile mar a bhí na hUí Néill, níorbh iad an t-aon rítheaghlach amháin a bhí ag dréim le hArd-Ríocht na hÉireann san am seo. Ón seachtú go dtí lár na deichiú haoise, bhí rítheaghlach Eoghanacht chomh cumhachtach i g[[Cúige Mumhan]] agus na hUí Néill i gCúige Uladh, agus má bhí na hUí Néill ag déanamh gaisce as Niall Naoighiallach mar chomhshinsear an rítheaghlaigh, bhí Eoghanachta ar dhóigh chosúil ag tagairt d'Aonghus, a fuair baiste agus beannacht ó Naomh Pádraig féin. Bhí ríthe Eoghanacht ag maíomh gurbh iadsan na ríthe ba Chríostaí in Éirinn, ach is gá cuimhne a choinneáil ar ghníomhartha gaisce Fheidhlimí Mhic Criomhthainn: rí éirimiúil de shliocht Eoghanacht a bhí ann, ach san am céanna, ba nós leis mainistreacha agus eaglaisí a ionsaí agus a chreachadh, mura raibh siad ag teacht lena chuspóirí polaitiúla féin. Polaiteoir éirimiúil a bhí ann freisin agus é in inmhe cumhacht Eoghanacht a shíneadh soir, ach i ndiaidh a bháis-sean, ó dhara leath na naoú haoise ar aghaidh, tháinig meath ar Eoghanachta, agus Dál gCais ag teacht chun comharbais orthu mar phríomh-rítheaghlach i gCúige Mumhan. === Teacht na Lochlannach === I ndeireadh na naoú haoise, thosaigh na hUigingigh - na foghlaithe mara ó [[Críoch Lochlann|Chríoch Lochlann]] - ag ionsaí agus ag creachadh na mainistreach sa Bhreatain Mhór agus in Éirinn. Tháinig an chuid is mó acu ó chósta na hIorua, agus is é an t-ainm a thug na Gaeil orthu ná [[Na Lochlannaigh|Lochlannaigh]]. Tá a leithéid de chúige san [[An Iorua|Iorua]] agus ''Rogaland'', agus is air sin atá an focal ''Lochlannach'' bunaithe. Níor dhruid na Lochlannaigh siar ó na mainistreacha ba sine agus ba thábhachtaí féin in Éirinn: d'ionsaigh siad Oileán Í sa bhliain 795, tháinig siad ar ais sa bhliain 802 leis an mainistir a chur trí thine, agus i gceann ceithre bliana eile d'fhill siad in athuair le ochtar daoine is trí scór de mhuintir na háite a mharú. Chuir an chogaíocht seo an oiread eagla ar na manaigh is gur chinn siad ar mhainistir nua a bhunú i g[[Ceanannas Mór]], sách fada ar shiúl ón gcósta. Sna 820idí, bhí na Lochlannaigh in ann seoladh timpeall oileán na hÉireann ar fad, agus iad ag ionsaí na mainistreach ar fud an chósta. Má bhí na manaigh ag iarraidh foscadh a fháil i gCeanannas Mór, ní raibh sábháilteacht ar fáil ansin ach an oiread, nó sa bhliain 836, rinne na Lochlannaigh ionradh fada isteach ón gcósta díreach sa taobh sin den tír, i dtailte deisceartacha na nUí Néill. Bhain siad úsáid fhorleathan as na haibhneacha mar bhealaí seoltóireachta, agus sa bhliain 839, bhí a gcuid long ag seoladh [[Loch nEathach]] féin agus ag creachadh na gcladaí. Sna 840idí, bhí an chuma ag teacht ar na cúrsaí go raibh na hUigingigh meáite ar an tír ar fad a fhorghabháil. [[Íomhá:KellsFol292rIncipJohn.jpg|thumb|280px|Leathanach 292r - [[Leabhar Cheanannais]] (t.[[9ú haois]]).]] De réir a chéile, áfach, thosaigh na Lochlannaigh ag socrú síos agus ag bunú ríochtaí beaga áitiúla dá gcuid féin, agus mar sin, fuair siad iad féin sáite sa pholaitíocht áitiúil agus sna comhghuaillíochtaí idir na ríthe tuaithe. D'fhás cathracha nua timpeall na mbunáiteanna, na longfort agus na gcuanta a bhí bunaithe ag na Lochlannaigh, cosúil le [[Baile Átha Cliath]] (nó "Fine Gall", mar a thugtar ar áitreabh na Lochlannach timpeall Bhaile Átha Cliath), [[Loch Garman]], [[Cill Mhantáin]], [[Binn Éadair]], [[Deilginis]], [[Léim an Bhradáin]] agus [[Port Láirge]]. I dtús na [[10ú haois|deichiú haoise]], thosaigh ionsaithe na Lochlannach ag dul i dtreise arís, nuair a tháinig cabhlach mór go Port Láirge sa bhliain 914. Bhuail tuilleadh Lochlannach port ansin i gceann bliana, agus ansin, rinne an loingeas seo foghail ar [[Corcaigh|Chorcaigh]], ar Lios Mór agus ar áiteanna eile i gCúige Mumhan is i gCúige Laighean. D'fhéach na hUí Néill, faoi cheannas a nArd-Rí, Niall Glúindubh, ruaigeadh a chur ar na Lochlannaigh, agus d'ionsaigh siad a gcuid longfort go fíochmhar sa bhliain 917. Ní raibh rath ar an ionradh seo, áfach, agus sa bhliain 919, fuair Niall féin bás i machaire an áir in aice le Baile Átha Cliath. Ina dhiaidh sin, áfach, chrom Lochlannaigh na hÉireann ar chogaíocht eatarthu féin, ó bhí muintir Bhaile Átha Cliath ag féachaint leis na hUigingigh eile a chur faoina smacht féin. I ndiaidh an iomláin, ní raibh na Lochlannaigh ábalta mórán athrú a dhéanamh ar shochaí na hÉireann. Bhí cultúr eaglasta na hÉireann láidir, agus tháinig sé réasúnta slán as an gcruachás. B'iad na Lochlannaigh ba mhó a d'athraigh, agus chuaigh cuid mhór acu chun Gaelachais sa deireadh thiar. Murar éirigh siad as an tseoltóireacht, d'éirigh siad as an gcreachadóireacht, agus iad ag iompú ina dtrádálaithe de réir a chéile. D'fhoghlaim na Gaeil scileanna nua seoltóireachta agus iascaireachta uathu, agus a aithne sin ar stór focal na [[Gaeilge]]: tháinig focail cosúil le ''bád'', ''dorú'', ''tochta'' (is é sin, seas i mbád), ''stiúir'', ''scód'', ''trosc'', ''langa'', ''margadh'', ''ancaire'' agus cúpla dosaen eile isteach ón tsean-Lochlainnis. Tháinig deireadh le caithréim Eoghanacht i ré na Lochlannach, agus d'éirigh [[Dál gCais]] ní ba thábhachtaí mar ríocht Mhuimhneach. Is gnách a rá gurbh é [[Brian Bóirmhe|Brian Bórumha]] (nó [[Brian Bóirmhe]]), rí Dhál gCais, a chloígh na Lochlannaigh in Éirinn i g[[Cath Chluain Tarbh]] sa bhliain [[1014]]. Le fírinne, bhí na Lochlannaigh - nó na hOstmannaigh, mar a thugaidís orthu féin san am seo - ag tréigean cheana féin mar chine ar leith in Éirinn, agus iad ag dul le Gaelachas go tiubh téirimeach. Tá sé níos tábhachtaí go raibh Brian díreach ag iarraidh Ard-Ríocht na hÉireann a bhaint amach tríd an gcath a bhriseadh ar Laighnibh. Chuaigh fir Laighean ar lorg cabhrach agus fortachta ó na hOstmannaigh, agus sin é an fáth go síleann a lán daoine gur cath idir Éireannaigh agus Lochlannaigh a bhí ann go príomha. Ní rud as an ngnáth ab ea Gaeil agus Lochlannaigh a bheith ag comhoibriú le chéile: roimhe sin, bhí Brian féin go minic i dtuilleamaí comhghuaillithe Lochlannacha le cathanna a bhuachan. Cibé scéal é, chloígh Brian a chuid naimhde, ach maraíodh é féin le linn an chatha, nó go gairid ina dhiaidh sin. Bhí sé díreach ar tí aon ríocht amháin a dhéanamh d'Éirinn, ach ní raibh sé daite dó an ríocht sin a rialú. === Cuma Úr ar an Eaglais === San am seo, bhí an [[Eaglais Chaitliceach Rómhánach|Eaglais Chaitliceach]] i [[An Eoraip|Mór-Roinn na hEorpa]] ag éirí ní ba chumhachtaí, agus í ag cur suime i gcúrsaí eaglasta na hÉireann chomh maith. Bhí a lán nósanna ag na heaglaisigh Ghaelacha nár thaitin le muintir na [[Ilchríoch|hIlchríche]]. Ní raibh ord, eagar ná inneall ceart ar eaglais na hÉireann, nó ní raibh paróistí ná deoisí ann - go bunúsach, ní raibh mórán eaglaise ann taobh amuigh de na mainistreacha. Bhí an iomarca cumhachta ag na tuataí i saol na heaglaise, agus ní raibh aontumha na cléire á hurramú. I rith na haonú agus na dóú haoise déag, cuireadh caoi nua ar chúrsaí riaracháin na heaglaise in Éirinn, go háirithe nuair a tháinig sionaid mhóra le chéile i gCaiseal sa bhliain 1101, i Ráth Breasail sa bhliain 1111, agus i gCeanannas Mór sa bhliain 1152. Má chuir na sionaid seo cuma cheart ar riarachán na hEaglaise, rinne siad an-dochar do léann dúchasach na hÉireann a bhí faoi choimirce na manach go nuige sin. Chuaigh oird mhanachúla ón Mór-Roinn i seilbh na mainistreach, agus chuir siad rialacha nua coimhthíocha i bhfeidhm orthu. Na scoláirí a bhí ag déanamh staidéir ar léann agus ar dhlíthe na hÉireann sna mainistreacha, caitheadh amach ar an gcúldoras iad anois. === Na Ríthe i ndiaidh Bhriain Bhórumha === Nuair a bhí [[Brian Bóramha]] tar éis bháis, chaith [[Máel Sechnaill mac Domnaill|Maolseachnaill]] II, Ard-Rí na Teamhrach agus na nUí Néill, tamall gairid ina Ard-Rí ar Éirinn, ach básaíodh é féin ocht mbliana i ndiaidh [[Cath Chluain Tarbh|chath Chluain Tarbh]]. Ina dhiaidh sin, bhí ríthe na gcúigí ag cur cogaí fadaraíonacha ar a chéile, agus iad ag fágáil gobharnóirí agus reachtairí ina ndiaidh ag coinneáil súile ar na tailte agus ar na háitritheoirí. Bhí na mionríthe ag iompú ina huasalaicme i gcóras an fheodachais, agus ghearraidís cánacha arda ar an chosmhuintir leis na cogaí seo a mhaoiniú, gan trua do na daoine a bhí ag fulaingt faoin ualach. Bhí cultúr na ridireachta i ndiaidh teacht in Éirinn, agus bhí roinnt na n-uaisle tógtha leis an nóisean, cé gur dócha nár chloídís leis na prionsabail ab áirde ab fhíneálta de, más féidir an breithniú a bhunadh ar an bpolaitíochtú suarach agus an gcogaíocht bhrúidiúlacht den aois. B'é an mí-ord seo ba bhunchúis le gabháltas Gall ar Éirinn. Timpeall ar thús na dóú haoise déag, b'é [[Muircheartach Ua Briain|Muircheartach Ó Briain]] ó Dhál gCais an rí ba mhó cumhachta in Éirinn. B'é [[Domhnall Mac Lochlainn]], rí na nUí Néill, an t-aon rí amháin a bhí in ann aige, go dtí gur chualathas an chéad iomrá ar [[Toirdhealbhach Ua Conchobhair|Thoirdhealbhach Ó Conchubhair]] ó Chonnachta. Chloígh seisean Dál gCais agus na Muimhnigh, agus ina dhiaidh sin, d'fhéach sé le hArd-Ríocht na huile Éireann a bhaint amach dó féin. Fuair sé bás sa bhliain 1156, agus tháinig [[Ruaidri mac Tairrdelbach Ua Conchobair|Ruairí Ó Conchubhair]] i gcomharbas air mar rí ar Chonnachta. Thit an Ard-Ríocht le [[Muircheartach Mac Lochlainn]], rí na nUí Néill. D'fhéach Muircheartach le comhghuaillíocht a shocrú lena sean-naimhde, [[Cineál Chonaill]] agus rítheaghlach Uladh, agus mar chuid den tsocrú, ghlac sé gialla ó Chineál Chonaill agus ó Ultaibh. Mhóidigh sé gan dochar a dhéanamh do na gialla, ach sháraigh sé na mionna, nuair a thug sé ordú radharc a súl a bhaint d'Eochaidh mac Con Uladh Mac Duinnshléibhe, rí Uladh. Thréig a chuid comhghuaillithe Muircheartach ar an toirt, ó bhain an feillbheart seo geit agus scanrú astu, agus maraíodh é go gairid ina dhiaidh sin. Maidir le [[Diarmuid Mac Murchadha Caomhánach|Diarmuid Mac Murchadha]], Rí Laighean, a bhí mar leathbhádóir ag Muircheartach, chuir comhghuaillithe Ruairí Uí Chonchubhair ruaigeadh air as [[Baile Átha Cliath]], ach ansin, chuaigh sé ar lorg cabhrach ó [[Anraí II Shasana|Anraí II]], Rí Shasana. Mar sin a chuir sé tús le gabháltas Gall ar Éirinn. == Gabháltas Gall == Is é is brí le "gabháltas Gall" i gcomhthéacs na staire seo ná gabháltas Normannach. Is éard a bhí i gceist leis [[Normannaigh|na Normannaigh]] ná sliocht na Lochlannach a chuaigh i gcomhghuaillíocht le Séarlas Saonta (Séarlas a Trí), Rí na bhFranc Iartharach (is é sin, Rí na Fraince) sa bhliain 911. Bhí easaontas nó achrann éigin idir ceannaire na Lochlannach seo, Hrólfur (nó Rollo, mar a thugtar air as Fraincis), agus rí na Danmhairge, agus rith le Séarlas go bhféadfadh sé leas a bhaint as Hrólfur agus a chuid fear mar chosaint ar na Lochlannaigh eile, a bhí ag déanamh foghlaíochta agus creachadóireachta timpeall ar chóstaí na Fraince san am sin. B'iad na Lochlannaigh seo a bhunaigh ''Normandie'' i dTuaisceart na Fraince mar réigiún ar leith, nó bhronn Séarlas an ceantar orthu mar phrionsacht. Chuaigh siad leis an bhFraincis mar theanga labhartha, cé go ndearna siad canúint ar leith di, agus a lán Lochlainnise measctha tríthi, agus ar ndóigh, ghlac siad leis an gcreideamh Críostaí. Mar sin féin, d'iompaigh siad amach ina gcogaithe agus ina ngabhálaithe móra in Eoraip na Meánaoiseanna. D'fhorghabh siad an Bhreatain Mhór, deisceart na hIodáile, an tSicil agus Málta, agus bhí siad chun tosaigh i measc na gCrosáidithe sa Tír Naofa fosta. Nuair a tháinig siad go hÉirinn, cheangail siad an t-oileán sin den domhan Normannach go léir, domhan a bhí i dteagmháil fhairsing leis an gcultúr uile-Eorpach. Ar dtús, ní raibh meas an mhadra ag na Normannaigh ar mhuintir bhundúchasach na hÉireann, ach ní raibh siad i bhfad á gcló le nósanna na tíre. D'fhoghlaim siad an Ghaeilge go paiteanta, agus is minic a fheicimid sloinnte Normannacha i measc fhilí agus scríbhneoirí móra na Gaeilge, cosúil le Piaras Feiritéir agus Seathrún Céitinn. Inniu, is mar shloinne fíor-Ghaelach a aithnítear ''Mac Gearailt'', mar shampla, cé gur sloinne Normannach é ó thús - is ionann an ''fitz'' sa leagan Béarla den ainm, ''Fitzgerald'', agus ''fils'' i bhFraincis ár gcomhaimsire, focal a chiallaíonn "mac". Bhí sé de nós ag scríbhneoirí cosúil le [[Seathrún Céitinn]] sa [[17ú haois|seachtú haois déag]] tagairt a dhéanamh do na Normannaigh mar "Shean-Ghaill", le hiad a aithint thar na Sasanaigh nach raibh clóite le saol na hÉireann ná ábalta an Ghaeilge a labhairt. === Teacht na Sean-Ghall === [[Íomhá:MarriageAoifeStrongbow.jpg|thumb|280px|Pósadh Strongbow agus Aoife (t.[[1170]])<br />[Daniel Maclise a dhathaigh an pictiúr seo sa bhliain 1854]&nbsp;]] B'é Baile Átha Cliath agus a thimpeallacht - [[an Pháil]] - ba thúisce a thit leis na Normannaigh, agus deir na seandálaithe go raibh caidreamh beo trádála ag an gcathair sin leis na Normannaigh roimhe sin féin. Maidir leis an ngabháltas, thosaigh sé sa bhliain 1169. Rud a bhí ann a rith le hAnnraoi roimhe sin féin, agus é tar éis cead an [[Pápa|Phápa]] a chinntiú dó féin cheana, ach nuair a tháinig an crú ar an tairne, níor bhac sé féin le fórsa sluaíochta a chur i dtoll le chéile le fortacht a thabhairt do Dhiarmuid. Ina áit sin, shocraigh Diarmuid comhghuaillíocht le [[Strongbow|Risteard fitz Gilbert de Clár]], a dtugtar ''Strongbow'' air sa seanchas - "fear an bhogha láidir". Phós Strongbow iníon [[Diarmuid Mac Murchadha Caomhánach|Dhiarmada]], Aoife, agus gheall Diarmuid Cúige Laighean dó mar oidhreacht. Sna blianta 1169-1171, chuaigh Strongbow agus a chuid Normannach i seilbh Chúige Laighean agus na Mí. Bhásaigh Diarmuid i mBealtaine 1171, agus ansin, chloígh Strongbow frithbheartaíocht mhuintir Laighean le dul i gceannas ar an gcúige go deifnídeach. Ní raibh [[Anraí II Shasana|Anraí]] róshásta leis an dóigh a raibh na cúrsaí ag forbairt, nó bhí sé buartha go mbagródh Strongbow ar a choróin féin dá n-éireodh leis ríocht neamhspleách a bhunú in Éirinn. Chuaigh Anraí go hÉirinn, agus fórsaí móra armtha á thionlacan, le brathladh a chur ar Strongbow, ach bhí sé siúd géilliúlach go maith, agus é sásta urraim agus umhlóid a mhóidiú d'Anraí. Ina dhiaidh sin, chuaigh Anraí timpeall na hÉireann, agus d'umhlaigh a lán ríthe áitiúla Gaelacha dó: Diarmuid Mac Cárthaigh i gCorcaigh, Dónall Mór Ó Briain i Luimneach, Murchadh Ó Cearbhaill in Oirialla, Tiarnán Ó Ruairc i mBréifne, agus Donnsléibhe Mac Duinnsléibhe in Ultaibh. Gaireadh Anraí ar eaglaisigh na hÉireann go gcruinnidís le chéile le sionad mór a choinneáil i gCaiseal i ndeireadh na bliana 1171 agus i dtús na bliana 1172. Tugadh isteach cleachtas na deachún le go mbeadh teacht isteach éigin ag na paróistí. Treisíodh le stádas na hEaglaise agus cuireadh bord ar bhord í le heaglais Shasana ó thaobh an fhoirceadail agus na nósanna de. Roinn Anraí tailte na hÉireann ar na huaisle Normannacha, ach má roinn féin, is iomaí cath agus cogadh a chaithfidís siúd a chur le dul i seilbh na dtailte sin i ndáiríre. Bhronn sé an Mhí ar Aodh de Léis agus chuir sé saighdiúirí ar garastún i gCorcaigh agus i Luimneach, ach sa bhliain 1172, b'éigean d'Anraí filleadh ó Éirinn go Sasana le freastal ar dhualgaisí eile, agus d'fhág sé de Léis agus Strongbow ag troid na dtaoiseach áitiúil. Ní raibh an bheirt sin ábalta frithbheartaíocht na nGael a chur faoi chois ina gcuid tailte roimh an mbliain 1175. Sa bhliain céanna, shocraigh Anraí agus an tArd-Rí Ruairí Ó Conchubhair le chéile Conradh Windsor, conradh a d'fhág an chuid ba mhó d'Iarthar na hÉireann faoi Ruairí, fad is a bheadh sé sásta na cánacha a bhailiú d'Anraí. Ní raibh ceachtar den bheirt ríthe - Ruairí ná Anraí - ábalta smacht a choinneáil ar a muintir féin. Ba dhual do na taoisigh Ghaelacha agus do na huaisle Normannacha cogaí príobháideacha a chur ar a chéile. Sa bhliain 1176, fuair Strongbow bás. Ní raibh oidhre ceart aige - síothlaigh a mhac go hóg. Mar sin, thit an chuid Normannach d'Éirinn leis an Rí, agus i mBealtaine 1177, bhronn sé céimíocht Thiarna na hÉireann ar an mac ab óige leis, an [[Eoin I Shasana|Prionsa Eoin]]. Mar sin a cuireadh bun le Tiarnas na hÉireann. Sa bhliain 1185, chuaigh Eoin ar an chéad chuairt go hÉirinn, agus é ag iarraidh cumhacht Shasana a bhuanú i dtailte Normannacha na hÉireann. Sna blianta 1189-1199, bhí Sasana á rialú ag deartháir Eoin, [[Risteard I Shasana|Risteard Leonchroí]]. Ar dtús, bhí an chuma ar an scéal go bhféadfadh Eoin ríocht dá chuid féin a bhunú in Éirinn, ionas go mbeadh dhá ríocht Normannacha sna hoileáin Bhriotanacha. Nuair a bhásaigh Risteard sa Fhrainc, áfach, shealbhaigh Eoin coróin Shasana, agus d'aontaigh sé ina phearsa Tiarna na hÉireann agus Rí na Sasanach go doscartha. Faoin am seo, thosaigh na Sasanaigh ag coilíniú na hÉireann an chéad uair riamh. Tháinig lucht inimirce ó Shasana agus ón mBreatain Bheag, agus, fiú, ón bhFrainc agus ó [[Flóndras|Fhlóndras]] féin. === Eoin ina Thiarna ar Éirinn === Ní raibh Eoin - nó Eoin gan Talamh, mar a thugtaí air agus é ina rí - róchairdiúil i leith na n-uasal Gallda in Éirinn ach oiread leis na taoisigh Ghaelacha. Is dócha go raibh sé goilliúnach faoina chumhacht, agus drochamhras aige ar aon duine uasal nó urramach eile. Nuair a d'iompaigh sé ina Rí, áfach, d'éirigh sé traidhfilín ní b'fháiltiúla i dtaobh na nGael, ó rith leis go gcuideoidís leis, b'fhéidir, na huaisle Normannacha a choinneáil faoi smacht. Is amhlaidh gurbh iad na barúin Normannacha na naimhde ba mhó a bhí ag Eoin, agus má bhí na huaisle seo ag síneadh amach theorainneacha na Páile, ní raibh sé ach breacshásta leis sin. Mar sin, is dealraitheach gur chuir sé moill ar ghabháltas Gall, ach is ar éigean is féidir a rá go ndeachaigh an mhoilleadóireacht sin chun sochair d'Éirinn. Nó is mar sin a buanaíodh an chríochdheighilt idir an Pháil agus tailte na ndearbh-Éireannach, agus bhí teorainn an dá chineál críoch ina hábhar trioblóide agus cogaíochta i saol na hÉireann i bhfad ina dhiaidh sin. D'fhéach na huaisle Normannacha leis na tailte a shealbhú le lámh láidir a bhí geallta ag Eoin dóibh, ach de ghnáth, ní bhíodh ag éirí leo go rómhaith. Ina lán cásanna, fuair an Normannach na tailte sa deireadh thiar, tar éis dó iníon an taoisigh áitiúil Ghaelaigh a phósadh. Is léir gur chuidigh a leithéid le Gaelú na Normannach, agus na barúin ag dul i gcomhghuaillíochtaí le mionríthe dúchasacha. Ón taobh eile de, bhí cuid mhór de na Gaeil míshásta leis an bhforbairt seo, ó thaispeáin sé nach raibh aon duine de na maithe is na móruaisle fonnmhar chun síocháin a chur ar bun sa tsochaí. Mar sin, nuair a tháinig Eoin ar ais go hÉirinn ina rí dó sa bhliain 1210, b'iad na Gaeil ba mhó a d'fháiltigh roimhe, ó bhí siad dóchasach go gcuirfeadh sé caoi éigin ar an saol. D'umhlaigh a lán taoiseach mór Gaelach dó san am, ar nós Cathal Croibhdhearg Ó Conchubhair, rí Connacht, agus Muircheartach Ó Briain ó Luimneach. D'fhorbair Eoin córas riaracháin an Tiarnais chomh maith. Chuir sé tús le Comhairle an Rí in Éirinn, arbh é an chéad síol don pharlaimint. Thosaigh an státseirbhís ag teacht ar an bhfód freisin, nó theastaigh ó Eoin cléirigh a chur i mbun an státchiste in Éirinn. D'ainmnigh sé an chéad Ghiúisteoir a bhí le haire a thabhairt do shainleas an Rí nuair a bhí an Rí féin taobh amuigh d'Éirinn. == Tús na Nua-Aoise in Éirinn == {{Forbair}} == An Chinsileacht agus an Aontacht == == I dTreo na Saoirse == == Féach freisin == * [[Miotaseolaíocht na nGael]] * [[Prótastair Éireann]] * [[Ogham]], [[Inscríbhinní Oghaim]] * [[Ríthe Éireann]], [[Ríochtaí Éireann]] * [[Rámhlong na hÉireann]] == Foinsí == * FOSTER, R.F.: ''The Oxford History of Ireland''. Oxford University Press, Oxford 1989 ==Tagairtí== {{reflist}} == Naisc sheachtracha == * [https://cstair.blogspot.com/ Cúrsái Staire - blag le Vincent Morley] ** [https://cstair.blogspot.com/2021/06/tri-mhapa-eile.html mapaí] [[Catagóir:Stair na hÉireann| ]] 18831v1bok4fgj8j82ozcw8sqo93iks 1273068 1273067 2025-07-08T06:43:31Z 223.205.72.14 1273068 wikitext text/x-wiki Is é is brí le '''stair na hÉireann''' ná an t-eolas atá ar fáil sna foinsí liteartha faoi shaol na [[Éire|hÉireann]] fadó agus faoi na himeachtaí a chuir cor i gcinniúint a muintire. Glactar leis gur tháinig an chéad áitreabh daonna ar an bhfód in Éirinn chomh luath le hocht míle bliain roimh bhreith [[Críost|Chríost]], ach b'iad scríbhneoirí clasaiceacha na [[An tSean-Ghréig|sean-Ghréige]] ba thúisce a rinne tagairt d'Éirinn ina gcuid scríbhinní. == Réamhstair na hÉireann == {{Príomhalt|Réamhstair na hÉireann}} [[Íomhá:Newgrange at a distance.jpg|thumb|280px|[[Sí an Bhrú]] (t.3300-2900 RC)]] == Luathstair na hÉireann == === Prótastair Éireann === {{príomhalt|Prótastair Éireann}} Thrácht an staraí [[An tSean-Róimh|Rómhánach]] [[Avienus]] ina shaothar ''[[Ora Maritima]]'' ar Éirinn mar ''insula sacra'', is é sin, an t-oileán naofa. Bhí Avienus ag scríobh sa [[4ú haois|cheathrú haois]] i ndiaidh bhreith Chríost, ach má bhí, chuaigh sé go mór i dtuilleamaí seanfhoinsí Gréigise agus é ag tagairt d'Éirinn. Dúirt sé freisin gurbh iad ''gens hiernorum'' a bhí ina gcónaí san oileán, agus is dócha go raibh baint éigin le hainm na treibhe sin le ''Hibernia'' nó le hÉirinn. Is deacair a rá, áfach, an ionann an treibh sin agus na [[Ceiltigh]], nó níl na saineolaithe féin ar aon fhocal faoi, an ainm Ceilteach é ''Éire'' nó ''Ériu'' ar dtús. Na Gréagaigh a bhreac síos na foinsí a bhí in úsáid ag Avienus, bhí siad beo timpeall ar lár na mílaoise deireanaí roimh bhreith Chríost, faoin am a raibh na Ceiltigh díreach ag déanamh a ngabháltais ar Éirinn. Ní féidir a bheith cinnte, mar sin, an raibh an t-ainm sin ''Ériu'' nó ''Éire'' ag tabhairt do dhream acu siúd a raibh cónaí orthu sa tír roimh theacht na gCeilteach, nó an dream Ceilteach ab ea iad siúd. [[Íomhá:Grange panorama 2.jpg|280px|thumb|| Liagchiorcal na Gráinsí ón mbliain 2100 RCh, 15km ó dheas ó Chathair Luimnigh]] Cuid mhór dá bhfuil ar eolas againn faoi na Ceiltigh, tá sé bunaithe ar shaothar [[Posadónias|Poseidonios]], [[fealsamh]] agus staraí Gréagach a bhreac síos tráchtas faoin ábhar in am éigin roimh [[70 RC]]. Níl fáil ar an mbunscríbhinn a thuilleadh, ach is iomaí scríbhneoir seanársa ina dhiaidh a tharraing ar a thráchtas mar fhoinse - [[Iúil Caesar]] féin, mar shampla. Ar ndóigh, is ar Cheiltigh na Mór-roinne Eorpaí a chuir Poseidonios síos, ach mar sin, faightear tagairtí aige d'fhorais agus do nósanna a dtráchtar orthu sa tseanlitríocht Éireannach agus sa mhiotaseolaíocht Ghaelach freisin: an ghéillsine, na dánta a scríobhann na [[Filíocht|filí]] in ómós dá rí, an churadhmhír a thugtar don chogaí is cróga ag na féastaí. Agus an méid sin ráite, is gá cuimhne a choinneáil air ná nach raibh sna Ceiltigh in Éirinn ar dtús ach uasalaicme os cionn chosmhuintir mór na nÉireannach réamh-Cheilteach. Is dócha gur meascadh cultúr an dá dhream trí chéile, agus go ndeachaigh teanga réamh-Cheilteach na cosmhuintire i bhfeidhm ar an nGaeilge nó ar an bpróta-Ghaeilge nuair a múnlaíodh an chéad uair mar theanga ar leith í. Fuair an [[Gaeilge|Ghaeilge]] cuid mhór focal ar iasacht ó theangacha réamh-Cheilteacha na hÉireann, ainmneacha pearsanta agus áitiúla ar a laghad. Ní dhearna na sean-Rómhánaigh gabháltas ar Éirinn riamh. Sin é an phríomhchúis go bhfuil an t-eolas faoin oileán seo chomh gann agus atá sé sna foinsí Rómhánacha. Mar sin féin, scríobh [[Tolamaes (tíreolaí)|Tolamaes]] (nach ionann é agus an réalteolaí [[Tolamaes]]!), tíreolaí Gréagach ó Chathair Alastair san [[An Éigipt|Éigipt]], cuntas ar Éirinn réamh-Chríostaí. Bhí Tolamaes féin beo sa dara haois i ndiaidh bhreith Chríost, ach is dócha go raibh a chuid eolais traidhfil as dáta nuair a bhreac sé síos a shaothar - gur tháinig sé ón chéad aois i ndiaidh bhreith Chríost, nó go raibh sé ní ba sine fós. Cibé scéal é, luann Tolamaes áiteanna cosúil leis an m[[Bóinn]], an [[An Laoi|Laoi]], agus an t[[Sionainn]]. Thairis sin, tagraíonn sé d na ríochtaí beaga ar fud an chósta thiar, agus dealraíonn go raibh a fhios aige [[Dál Riata|Dál Riada]] freisin, is é sin, an ríocht nó an treibh Éireannach a chuir an chéad tús leis an nGaelachas in [[Albain]]. Cé go raibh Éire suite taobh amuigh d'[[Impireacht na Róimhe]], chuaigh an cultúr Rómhánach go mór i bhfeidhm ar na luath-Éireannaigh. Na hiarsmaí seandálaíochta ón [[An tSean-Róimh|tsean-Róimh]] a fuarthas in Éirinn, is féidir iad a aicmiú de réir na tréimhse a mbaineann siad léi. Téann an chéad ghrúpa siar go dtí an chéad agus an dara haois i ndiaidh bhreith Chríost, agus an dara grúpa go dtí an ceathrú haois agus an t-am ina diaidh. Tháinig iarsmaí an chéad ghrúpa go hÉirinn tríd na bealaí trádála, ach is dócha nach raibh an trádáil sin seanbhunaithe ná coitianta. Nuair a casadh iarsmaí an dara grúpa in Éirinn, bhí an tír i ndlúth-theagmháil leis an tsibhialtacht Rómhánach. [[Íomhá:OghamAlpha.png|thumb|200px|An t[[Ogham]]. In úsáid ón [[4ú haois]] - t.[[10ú haois]].]] B'é ba chúis leis an dlúth-theagmháil seo ná go raibh cumhacht na Róimhe ag titim as a chéile sa Bhreatain, agus cead ag na hÉireannaigh ansin dul ag foghlaíocht timpeall an chósta. Bhunaigh na ríochtaí beaga Éireannacha coilíneachtaí freisin ar chósta na [[An Bhreatain|Breataine]], go háirithe sa [[An Bhreatain Bheag|Bhreatain Bheag]]. Creidtear, mar shampla, gur tháinig ainm na leithinse úd ''Llŷn'' (Béarla: ''Lleyn Peninsula'') ó ''[[Cúige Laighean|Laighin]]'' in Éirinn. B'í an choilíneacht Éireannach ba thábhachtaí ná an ceann a bunaíodh in Albain, ar ndóigh. Go bunúsach, b'í an ríocht bheag úd ''Dál Riada'' i dtuaisceart na hÉireann, i gcósta thuaidh [[Cúige Uladh|Chúige Uladh]] mar a fheictear dúinn inniu, ba thúisce a thrasnaigh [[Sruth na Maoile]] le buanáitreabh a chur ar bun ar an taobh thall. Níltear cinnte faoin am ar tharla an chéad trasnáil, ach is féidir go bhfuil úimléid éigin ag baint leis an leagan a thugann le fios gurbh iad Fearghus Mór mac Eirc agus a chlann mhac an chéad dream a bhuail port in Albain thar cionn Dhál Riada, sa chúigiú haois. Nuair a bhunaigh [[Colm Cille]] a mhisean in [[Í Chaluim Chille|Oileán Í]] sa bhliain [[563]], bhí ríocht nár bheag ansin cheana féin, agus rí Dhál Riada ag cur síorchogaí ar na Piochtaí le tuilleadh tailte a ghabháil. De réir a chéile, shealbhaigh Dál Riada tailte na bPiochtaí go léir, agus faoi lár na naoú haoise, d'aontaigh [[Coinneach Mac Ailpín]] in aon ríocht amháin iad. San am sin, chuaigh an cultúr Rómhánach go mór mór i bhfeidhm ar Éirinn. Fuair an Ghaeilge an chéad chúpla focal ar iasacht ón [[Laidin]], chomh maith leis na coincheapa a raibh siad ag tagairt dóibh. Maidir leis an [[Ogham]]chraobh - an córas litrithe a húsáideadh sna hinscríbhinní ba sine Gaeilge - glactar leis nach raibh inti ach cód a sheas do litreacha na haibítre Laidiní, ós rud é go bhfuil tuiscint ghramadóirí comhaimseartha na Laidine ar fhuaimeanna na teanga sin le haithint ar aicmiú na litreach Oghaim. Fuarthas cuid mhór oghamchloch sa Bhreatain Bheag freisin, sna háiteanna a raibh cónaí ar choilínitheoirí Éireannacha. === Teacht na Críostaíochta === B'ón mBreatain Bheag a tháinig an [[Críostaíocht|Chríostaíocht]] go hÉirinn freisin. Dealraíonn sé gur bhain an chéad mhisinéir amach Éire sa cheathrú nó sa chúigiú haois. B'é Prosper Tiro a rinne an chéad tagairt do Chríostaithe na hÉireann. Thrácht sé ar easpag darbh ainm [[Palladius]] a cuireadh go hÉirinn sa bhliain 431 le freastal ar na Críostaithe áitiúla. Maidir le [[Naomh Pádraig]], is eisean an duine is aithnidiúla de na luathmhisinéirí sin, agus é á urramú ag na hÉireannaigh mar aspal náisiúnta, ach is ar éigean is féidir a rá gurbh eisean a d'iompaigh muintir na hÉireann leis an gcreideamh nua ina aonar. Próiseas fadálach ab ea teacht na Críostaíochta go hÉirinn. [[Íomhá:Muiredach s Cross.jpg|thumb|280px|Crois Árd - Mainistir Bhuithe (t.[[10ú haois]]).]] Is deacair fíorscéal Phádraig a insint inniu, nó níor fhág sé ina dhiaidh ach dhá shaothar, mar atá, an ''Fhaoistin'' agus an ''Litir chuig saighdiúirí Choroticus''. Mar a d'inis sé an scéal é féin, bhí sé sé bliana déag d'aois nuair a d'fhuadaigh foghlaithe mara ó Éirinn é, agus chaith sé an chéad sé bliana eile ina sclábhaí thall ansin, go dtí gur éirigh leis éalú agus trí chéad ciliméadar a chur de de shiúl a chos, go dtí gur bhain sé amach cuan. Ansin, sheangaigh sé isteach ar bhord loinge a bhí ag dul go dtí an Bhreatain Bheag, agus tháinig sé abhaile mar sin. Ina dhiaidh sin, chuaigh sé ag tógáil léinn le bheith ina shagart, agus sa deireadh, tháinig sé ar ais go hÉirinn ina easpag. Is dócha go raibh sé ina easpag in [[Ard Mhacha]], agus go raibh a chuimhne á hurramú ag muintir an chompail sin ar dtús, ach de réir a chéile, leath an cultas ar fud an oileáin. Leis an gCríostaíocht, tháinig an manachas, cé nárbh é Pádraig a chuir tús leis, is dócha. Bunaíodh mainistreacha ar fud na tíre, agus d'fhás cathracha tábhachtacha ina dtimpeall. Níorbh í an diagacht Chríostaí amháin a bhí á staidéar ag na manaigh, nó bhí na manaigh eolach ar léann seanársa na Róimhe chomh maith, agus suim acu freisin i gcultúr dúchasach na hÉireann. Chum siad leabhair nua Laidine, agus thosaigh siad ag saothrú na Gaeilge mar theanga scríofa freisin. Chuir siad le chéile an chéad dlí scríofa d'Éirinn freisin, ''Collectio canonum hibernensis'', nó Cnuasach na nDlíthe Éireannacha. Tá an seandlí seo bunaithe ar an bhféineachas, ar an dlí Rómhánach agus ar dhlí an tSean-Tiomna araon. Ar dtús, b'iad na hEaspaig a bhí i gceannas ar chúrsaí na hEaglaise, ach nuait a chuaigh an manachas i dtreise, fuair na habaí an lámh in uachtar ar na heaspaig. Ba mhinic a bhí na habaí chomh cumhachtach is gurbh fhearr leis na ríthe beaga féin dul ar lorg dídine sna mainistreacha ná fanacht sa bhaile. Mar sin, bhí saol na hÉireann á chasadh timpeall na mainistreach, idir shibhialtacht agus eacnamaíocht, agus bhí na habaí saibhre ábalta ceardaithe a fhostú le saol na mainistreach a mhaisiú agus a ornáidiú. B'iad Oileán Í agus Ard Mhacha príomh-lárphointí an tsaoil eaglasta Ghaelaigh san am, agus bunaíodh mainistreacha nua in Éirinn faoi cheannas na manach ó na lárionaid seo: [[Doire|Doire Cholm Cille]], [[Ceanannas Mór]], agus eile. === Na Ríthe agus na Ruirí === :''Féach freisin [[Ríochtaí Éireann]], [[Ríthe Éireann]], [[Liosta Ríthe na hÉireann]] Roimh theacht na nGall, ní raibh ach aon teideal uasal amháin in Éirinn: an rí. Tá sean-annálacha na hÉireann ag cur thar maoil le heolas faoi ghníomhartha na ríthe agus faoi ghinealas na rítheaghlach éagsúil, agus urraim beagnach naofa ag dul dóibh. Scéal eile ar fad é, áfach, go raibh na ríthe an-líonmhar in Éirinn, agus glactar leis go coitianta go raibh timpeall is ceithre scór de ríochtaí beaga áitiúla in oileán na hÉireann. De réir na bhfoinsí comhaimseartha, bhí trí chineál ríthe ann: an rí tuaithe (''rí túaithe'' sa tSean-Ghaeilge), an ruire (''ruiri''), agus rí na ruirí (''rí ruirech''). B'iad na ríthe tuaithe a bhíodh ag rialú na mionríochta áitiúla, agus iad ina ngéillsineach do ruire éigin. B'ionann rí na ruirí agus rí an chúige, agus fear mór cumhachtach ab ea a leithéid cheana féin. Ní féidir mórán a rá le cinnteacht faoi na ríthe agus an bhaint a bhí acu le chéile. Glactar leis go raibh an rí tuaithe cosúil le taoiseach na treibhe, agus é ina ionadaí dá ríocht nuair a bhí gnóthaí aige leis na treibheacha eile, chomh maith le bheith i gceannas ar a mhuintir i bpáirc an áir. Níl anseo, áfach, ach tuairimíocht. B'iad ríthe na gcúigí na ríthe ba thábhachtaí. Bhí na heaglaisigh áitiúla ag tabhairt tacaíochta do rí a gcúige, agus iad ag súil leis go gcinnteodh sé síocháin agus cosaint do na mainistreacha. Má rinneadh aon rud as cosán ar an eaglais, d'fhéad na heaglaisigh iarraidh ar rí an chúige go n-imreodh sé díoltas ar na ciontóirí. Má chorónaigh an eaglais an rí, bhí an rí sásta féachaint chuige go n-íocfaí an deachú leis an eaglais. === Idé na hArd-Ríochta agus Dul chun Cinn na nUí Néill === Ceist chasta chrosta is ea ceist [[Liosta Ard-Ríthe na hÉireann|na hArd-Ríochta]]. Sa ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann|Leabhar Gabhála]]'', tugtar le fios gur clann d'aon sinsear amháin iad na rítheaghlaigh áitiúla éagsúla ar fud na hÉireann. Thairis sin, déanann na leabhair dlí tagairt do nósanna agus do dhlíthe an oileáin ar fad, agus an chiall le baint astu gurbh ionann an cultúr ar fud na hÉireann. Mar sin, bhí an smaoineamh in aice láimhe gur chóir aon rí amháin a chur ag rialú an oileáin ar fad - an tArd-Rí, mar a déarfá. Na heaglaisigh a bhí ag tacú leis na hUí Néill - sliocht Néill Naoigheallaigh thuaidh - bhí siad ag áitiú ina gcuid scríbhinní go raibh an [[Liosta Ard-Ríthe na hÉireann|Ard-Ríocht]] ag dul do dhuine de na Niallaigh. Go bunúsach, ní raibh a leithéid de rud agus Ard-Rí na huile Éireann ann riamh, ach mar sin féin, bhí idé na hArd-Ríochta ann, agus an chuma ar an scéal go n-iompódh duine de shliocht Néill ina fhíor-Ard-Rí i ndeireadh báire, ach go bé gur chuir gabháltas Gall deireadh leis an bhforbairt nádúrtha seo sula raibh sí críochnaithe. Cibé faoi sin, b'iad na hUí Néill an rítheaghlach ba chumhachtaí, agus iad ábalta a dtoil féin a chur i bhfeidhm ar chuid mhór de na ríthe beaga. Sa naoú haois, ba dóbair do Mhaolseachnaill, a bhí ina rí ar shliocht Néill Naoighiallaigh san am, Ard-Ríocht na hÉireann a bhaint amach dó féin. Bhí na hUí Néill scoilte ina lán craobhacha éagsúla, iad féin. B'iad an rítheaghlach a bhí i seilbh lár agus oirthuaisceart na hÉireann sa tseachtú haois, ar a laghad. Cuid de sheanchas an rítheaghlaigh seo ab ea gurbh iadsan "ríthe na Teamhrach", ach is deacair a rá cén tábhacht a bhí le Teamhair agus le ríthe na Teamhrach san am réamh-Chríostaí. Nuair a bhí an Chríostaíocht agus na hannála scríofa ann, áfach, b'ionann "rí na Teamhrach" agus rí na nUí Néill go léir, agus b'é sin an chéimíocht a bhí ag Maolsheachnaill freisin, nuair a d'fhéach sé leis an oileán go léir a chur faoina smacht féin. Is é sin, mura raibh a leithéid de rud ann agus Ard-Rí na hÉireann, bhí Ard-Rí na nUí Néill ann gan amhras. Cibé scéal é, bhí craobh thuaidh agus craobh theas ann. Taobh istigh den chraobh thuaidh, b'iad Síol Aodha Shláine agus Clann Cholmáin an dá fhochraobh ba mhó le rá. Bhí siad ag rialú machairí méithe na [[Contae na Mí|Mí]] agus na [[Contae na hIarmhí|hIarmhí]]. Ar dtús, b'iad Síol Aodha Shláine an ceann ba mhó cumhachta den dá threibh seo, ach sa bhliain 743, b'iad Clann Cholmáin a bhain amach ríghe na Teamhrach. Duine acu siúd ab ea Maolsheachnaill. Maidir leis an gcraobh thuaidh, bhí sí dealaithe ina dhá "cineál", is é sin, Cineál Chonaill agus Cineál Eoghain (cf. [[Tír Chonaill]] agus [[Tír Eoghain (ríocht)|Tír Eoghain]]). Bhí gaol ag [[Colm Cille]] agus ag Adhamhnán le Cineál Chonaill, rud is féidir a aithint ar na hannála a breacadh síos faoi thionchar na naomh seo in Oileán Í. B'é Flaithbheartach Mac Loingsigh an fear deireanach de Chineál Chonaill a bhí ina Ard-Rí ar na hUí Néill, agus d'éirigh sé as an Ard-Ríocht sa bhliain 734. Ina dhiaidh sin, b'iad Clann Cholmáin ba mhó a tháinig chun comharbais. Chuaigh cumhacht Chineál Chonaill i laige sa tuaisceart féin, agus b'iad Cineál Eoghain a tháinig chun tosaigh. Ghabh siad lár Chúige Uladh agus, de réir a chéile, tháinig siad i seilbh thailte Oiriall in oirthear Uladh. Timpeall na bliana 800, fágadh Ard Mhacha, ardchathair na heaglaise, faoi choimirce na nUí Néill, agus ina dhiaidh sin, bhí na hUí Néill agus an eaglais ag obair as lámh a chéile. Faoin am céanna, d'éirigh leis na hUí Néill freisin an-tionchar a fháil ar chúrsaí Chúige Laighean. I ndiaidh cath fada a chur ar na ríthe áitiúla, d'éirigh leis na hUí Néill rítheaghlach Laighean a chur faoi ghéillsine, ionas nach raibh i Laighnibh, a thuilleadh, ach sórt gobharnóirí cúigiúla a bhí ag rialú na gcríoch sin thar cionn na nUí Néill. Láidir is uile mar a bhí na hUí Néill, níorbh iad an t-aon rítheaghlach amháin a bhí ag dréim le hArd-Ríocht na hÉireann san am seo. Ón seachtú go dtí lár na deichiú haoise, bhí rítheaghlach Eoghanacht chomh cumhachtach i g[[Cúige Mumhan]] agus na hUí Néill i gCúige Uladh, agus má bhí na hUí Néill ag déanamh gaisce as Niall Naoighiallach mar chomhshinsear an rítheaghlaigh, bhí Eoghanachta ar dhóigh chosúil ag tagairt d'Aonghus, a fuair baiste agus beannacht ó Naomh Pádraig féin. Bhí ríthe Eoghanacht ag maíomh gurbh iadsan na ríthe ba Chríostaí in Éirinn, ach is gá cuimhne a choinneáil ar ghníomhartha gaisce Fheidhlimí Mhic Criomhthainn: rí éirimiúil de shliocht Eoghanacht a bhí ann, ach san am céanna, ba nós leis mainistreacha agus eaglaisí a ionsaí agus a chreachadh, mura raibh siad ag teacht lena chuspóirí polaitiúla féin. Polaiteoir éirimiúil a bhí ann freisin agus é in inmhe cumhacht Eoghanacht a shíneadh soir, ach i ndiaidh a bháis-sean, ó dhara leath na naoú haoise ar aghaidh, tháinig meath ar Eoghanachta, agus Dál gCais ag teacht chun comharbais orthu mar phríomh-rítheaghlach i gCúige Mumhan. === Teacht na Lochlannach === I ndeireadh na naoú haoise, thosaigh na hUigingigh - na foghlaithe mara ó [[Críoch Lochlann|Chríoch Lochlann]] - ag ionsaí agus ag creachadh na mainistreach sa Bhreatain Mhór agus in Éirinn. Tháinig an chuid is mó acu ó chósta na hIorua, agus is é an t-ainm a thug na Gaeil orthu ná [[Na Lochlannaigh|Lochlannaigh]]. Tá a leithéid de chúige san [[An Iorua|Iorua]] agus ''Rogaland'', agus is air sin atá an focal ''Lochlannach'' bunaithe. Níor dhruid na Lochlannaigh siar ó na mainistreacha ba sine agus ba thábhachtaí féin in Éirinn: d'ionsaigh siad Oileán Í sa bhliain 795, tháinig siad ar ais sa bhliain 802 leis an mainistir a chur trí thine, agus i gceann ceithre bliana eile d'fhill siad in athuair le ochtar daoine is trí scór de mhuintir na háite a mharú. Chuir an chogaíocht seo an oiread eagla ar na manaigh is gur chinn siad ar mhainistir nua a bhunú i g[[Ceanannas Mór]], sách fada ar shiúl ón gcósta. Sna 820idí, bhí na Lochlannaigh in ann seoladh timpeall oileán na hÉireann ar fad, agus iad ag ionsaí na mainistreach ar fud an chósta. Má bhí na manaigh ag iarraidh foscadh a fháil i gCeanannas Mór, ní raibh sábháilteacht ar fáil ansin ach an oiread, nó sa bhliain 836, rinne na Lochlannaigh ionradh fada isteach ón gcósta díreach sa taobh sin den tír, i dtailte deisceartacha na nUí Néill. Bhain siad úsáid fhorleathan as na haibhneacha mar bhealaí seoltóireachta, agus sa bhliain 839, bhí a gcuid long ag seoladh [[Loch nEathach]] féin agus ag creachadh na gcladaí. Sna 840idí, bhí an chuma ag teacht ar na cúrsaí go raibh na hUigingigh meáite ar an tír ar fad a fhorghabháil. [[Íomhá:KellsFol292rIncipJohn.jpg|thumb|280px|Leathanach 292r - [[Leabhar Cheanannais]] (t.[[9ú haois]]).]] De réir a chéile, áfach, thosaigh na Lochlannaigh ag socrú síos agus ag bunú ríochtaí beaga áitiúla dá gcuid féin, agus mar sin, fuair siad iad féin sáite sa pholaitíocht áitiúil agus sna comhghuaillíochtaí idir na ríthe tuaithe. D'fhás cathracha nua timpeall na mbunáiteanna, na longfort agus na gcuanta a bhí bunaithe ag na Lochlannaigh, cosúil le [[Baile Átha Cliath]] (nó "Fine Gall", mar a thugtar ar áitreabh na Lochlannach timpeall Bhaile Átha Cliath), [[Loch Garman]], [[Cill Mhantáin]], [[Binn Éadair]], [[Deilginis]], [[Léim an Bhradáin]] agus [[Port Láirge]]. I dtús na [[10ú haois|deichiú haoise]], thosaigh ionsaithe na Lochlannach ag dul i dtreise arís, nuair a tháinig cabhlach mór go Port Láirge sa bhliain 914. Bhuail tuilleadh Lochlannach port ansin i gceann bliana, agus ansin, rinne an loingeas seo foghail ar [[Corcaigh|Chorcaigh]], ar Lios Mór agus ar áiteanna eile i gCúige Mumhan is i gCúige Laighean. D'fhéach na hUí Néill, faoi cheannas a nArd-Rí, Niall Glúindubh, ruaigeadh a chur ar na Lochlannaigh, agus d'ionsaigh siad a gcuid longfort go fíochmhar sa bhliain 917. Ní raibh rath ar an ionradh seo, áfach, agus sa bhliain 919, fuair Niall féin bás i machaire an áir in aice le Baile Átha Cliath. Ina dhiaidh sin, áfach, chrom Lochlannaigh na hÉireann ar chogaíocht eatarthu féin, ó bhí muintir Bhaile Átha Cliath ag féachaint leis na hUigingigh eile a chur faoina smacht féin. I ndiaidh an iomláin, ní raibh na Lochlannaigh ábalta mórán athrú a dhéanamh ar shochaí na hÉireann. Bhí cultúr eaglasta na hÉireann láidir, agus tháinig sé réasúnta slán as an gcruachás. B'iad na Lochlannaigh ba mhó a d'athraigh, agus chuaigh cuid mhór acu chun Gaelachais sa deireadh thiar. Murar éirigh siad as an tseoltóireacht, d'éirigh siad as an gcreachadóireacht, agus iad ag iompú ina dtrádálaithe de réir a chéile. D'fhoghlaim na Gaeil scileanna nua seoltóireachta agus iascaireachta uathu, agus a aithne sin ar stór focal na [[Gaeilge]]: tháinig focail cosúil le ''bád'', ''dorú'', ''tochta'' (is é sin, seas i mbád), ''stiúir'', ''scód'', ''trosc'', ''langa'', ''margadh'', ''ancaire'' agus cúpla dosaen eile isteach ón tsean-Lochlainnis. Tháinig deireadh le caithréim Eoghanacht i ré na Lochlannach, agus d'éirigh [[Dál gCais]] ní ba thábhachtaí mar ríocht Mhuimhneach. Is gnách a rá gurbh é [[Brian Bóirmhe|Brian Bórumha]] (nó [[Brian Bóirmhe]]), rí Dhál gCais, a chloígh na Lochlannaigh in Éirinn i g[[Cath Chluain Tarbh]] sa bhliain [[1014]]. Le fírinne, bhí na Lochlannaigh - nó na hOstmannaigh, mar a thugaidís orthu féin san am seo - ag tréigean cheana féin mar chine ar leith in Éirinn, agus iad ag dul le Gaelachas go tiubh téirimeach. Tá sé níos tábhachtaí go raibh Brian díreach ag iarraidh Ard-Ríocht na hÉireann a bhaint amach tríd an gcath a bhriseadh ar Laighnibh. Chuaigh fir Laighean ar lorg cabhrach agus fortachta ó na hOstmannaigh, agus sin é an fáth go síleann a lán daoine gur cath idir Éireannaigh agus Lochlannaigh a bhí ann go príomha. Ní rud as an ngnáth ab ea Gaeil agus Lochlannaigh a bheith ag comhoibriú le chéile: roimhe sin, bhí Brian féin go minic i dtuilleamaí comhghuaillithe Lochlannacha le cathanna a bhuachan. Cibé scéal é, chloígh Brian a chuid naimhde, ach maraíodh é féin le linn an chatha, nó go gairid ina dhiaidh sin. Bhí sé díreach ar tí aon ríocht amháin a dhéanamh d'Éirinn, ach ní raibh sé daite dó an ríocht sin a rialú. === Cuma Úr ar an Eaglais === San am seo, bhí an [[Eaglais Chaitliceach Rómhánach|Eaglais Chaitliceach]] i [[An Eoraip|Mór-Roinn na hEorpa]] ag éirí ní ba chumhachtaí, agus í ag cur suime i gcúrsaí eaglasta na hÉireann chomh maith. Bhí a lán nósanna ag na heaglaisigh Ghaelacha nár thaitin le muintir na [[Ilchríoch|hIlchríche]]. Ní raibh ord, eagar ná inneall ceart ar eaglais na hÉireann, nó ní raibh paróistí ná deoisí ann - go bunúsach, ní raibh mórán eaglaise ann taobh amuigh de na mainistreacha. Bhí an iomarca cumhachta ag na tuataí i saol na heaglaise, agus ní raibh aontumha na cléire á hurramú. I rith na haonú agus na dóú haoise déag, cuireadh caoi nua ar chúrsaí riaracháin na heaglaise in Éirinn, go háirithe nuair a tháinig sionaid mhóra le chéile i gCaiseal sa bhliain 1101, i Ráth Breasail sa bhliain 1111, agus i gCeanannas Mór sa bhliain 1152. Má chuir na sionaid seo cuma cheart ar riarachán na hEaglaise, rinne siad an-dochar do léann dúchasach na hÉireann a bhí faoi choimirce na manach go nuige sin. Chuaigh oird mhanachúla ón Mór-Roinn i seilbh na mainistreach, agus chuir siad rialacha nua coimhthíocha i bhfeidhm orthu. Na scoláirí a bhí ag déanamh staidéir ar léann agus ar dhlíthe na hÉireann sna mainistreacha, caitheadh amach ar an gcúldoras iad anois. === Na Ríthe i ndiaidh Bhriain Bhórumha === Nuair a bhí [[Brian Bóramha]] tar éis bháis, chaith [[Máel Sechnaill mac Domnaill|Maolseachnaill]] II, Ard-Rí na Teamhrach agus na nUí Néill, tamall gairid ina Ard-Rí ar Éirinn, ach básaíodh é féin ocht mbliana i ndiaidh [[Cath Chluain Tarbh|chath Chluain Tarbh]]. Ina dhiaidh sin, bhí ríthe na gcúigí ag cur cogaí fadaraíonacha ar a chéile, agus iad ag fágáil gobharnóirí agus reachtairí ina ndiaidh ag coinneáil súile ar na tailte agus ar na háitritheoirí. Bhí na mionríthe ag iompú ina huasalaicme i gcóras an fheodachais, agus ghearraidís cánacha arda ar an chosmhuintir leis na cogaí seo a mhaoiniú, gan trua do na daoine a bhí ag fulaingt faoin ualach. Bhí cultúr na ridireachta i ndiaidh teacht in Éirinn, agus bhí roinnt na n-uaisle tógtha leis an nóisean, cé gur dócha nár chloídís leis na prionsabail ab áirde ab fhíneálta de, más féidir an breithniú a bhunadh ar an bpolaitíochtú suarach agus an gcogaíocht bhrúidiúlacht den aois. B'é an mí-ord seo ba bhunchúis le gabháltas Gall ar Éirinn. Timpeall ar thús na dóú haoise déag, b'é [[Muircheartach Ua Briain|Muircheartach Ó Briain]] ó Dhál gCais an rí ba mhó cumhachta in Éirinn. B'é [[Domhnall Mac Lochlainn]], rí na nUí Néill, an t-aon rí amháin a bhí in ann aige, go dtí gur chualathas an chéad iomrá ar [[Toirdhealbhach Ua Conchobhair|Thoirdhealbhach Ó Conchubhair]] ó Chonnachta. Chloígh seisean Dál gCais agus na Muimhnigh, agus ina dhiaidh sin, d'fhéach sé le hArd-Ríocht na huile Éireann a bhaint amach dó féin. Fuair sé bás sa bhliain 1156, agus tháinig [[Ruaidri mac Tairrdelbach Ua Conchobair|Ruairí Ó Conchubhair]] i gcomharbas air mar rí ar Chonnachta. Thit an Ard-Ríocht le [[Muircheartach Mac Lochlainn]], rí na nUí Néill. D'fhéach Muircheartach le comhghuaillíocht a shocrú lena sean-naimhde, [[Cineál Chonaill]] agus rítheaghlach Uladh, agus mar chuid den tsocrú, ghlac sé gialla ó Chineál Chonaill agus ó Ultaibh. Mhóidigh sé gan dochar a dhéanamh do na gialla, ach sháraigh sé na mionna, nuair a thug sé ordú radharc a súl a bhaint d'Eochaidh mac Con Uladh Mac Duinnshléibhe, rí Uladh. Thréig a chuid comhghuaillithe Muircheartach ar an toirt, ó bhain an feillbheart seo geit agus scanrú astu, agus maraíodh é go gairid ina dhiaidh sin. Maidir le [[Diarmuid Mac Murchadha Caomhánach|Diarmuid Mac Murchadha]], Rí Laighean, a bhí mar leathbhádóir ag Muircheartach, chuir comhghuaillithe Ruairí Uí Chonchubhair ruaigeadh air as [[Baile Átha Cliath]], ach ansin, chuaigh sé ar lorg cabhrach ó [[Anraí II Shasana|Anraí II]], Rí Shasana. Mar sin a chuir sé tús le gabháltas Gall ar Éirinn. == Gabháltas Gall == Is é is brí le "gabháltas Gall" i gcomhthéacs na staire seo ná gabháltas Normannach. Is éard a bhí i gceist leis [[Normannaigh|na Normannaigh]] ná sliocht na Lochlannach a chuaigh i gcomhghuaillíocht le Séarlas Saonta (Séarlas a Trí), Rí na bhFranc Iartharach (is é sin, Rí na Fraince) sa bhliain 911. Bhí easaontas nó achrann éigin idir ceannaire na Lochlannach seo, Hrólfur (nó Rollo, mar a thugtar air as Fraincis), agus rí na Danmhairge, agus rith le Séarlas go bhféadfadh sé leas a bhaint as Hrólfur agus a chuid fear mar chosaint ar na Lochlannaigh eile, a bhí ag déanamh foghlaíochta agus creachadóireachta timpeall ar chóstaí na Fraince san am sin. B'iad na Lochlannaigh seo a bhunaigh ''Normandie'' i dTuaisceart na Fraince mar réigiún ar leith, nó bhronn Séarlas an ceantar orthu mar phrionsacht. Chuaigh siad leis an bhFraincis mar theanga labhartha, cé go ndearna siad canúint ar leith di, agus a lán Lochlainnise measctha tríthi, agus ar ndóigh, ghlac siad leis an gcreideamh Críostaí. Mar sin féin, d'iompaigh siad amach ina gcogaithe agus ina ngabhálaithe móra in Eoraip na Meánaoiseanna. D'fhorghabh siad an Bhreatain Mhór, deisceart na hIodáile, an tSicil agus Málta, agus bhí siad chun tosaigh i measc na gCrosáidithe sa Tír Naofa fosta. Nuair a tháinig siad go hÉirinn, cheangail siad an t-oileán sin den domhan Normannach go léir, domhan a bhí i dteagmháil fhairsing leis an gcultúr uile-Eorpach. Ar dtús, ní raibh meas an mhadra ag na Normannaigh ar mhuintir bhundúchasach na hÉireann, ach ní raibh siad i bhfad á gcló le nósanna na tíre. D'fhoghlaim siad an Ghaeilge go paiteanta, agus is minic a fheicimid sloinnte Normannacha i measc fhilí agus scríbhneoirí móra na Gaeilge, cosúil le Piaras Feiritéir agus Seathrún Céitinn. Inniu, is mar shloinne fíor-Ghaelach a aithnítear ''Mac Gearailt'', mar shampla, cé gur sloinne Normannach é ó thús - is ionann an ''fitz'' sa leagan Béarla den ainm, ''Fitzgerald'', agus ''fils'' i bhFraincis ár gcomhaimsire, focal a chiallaíonn "mac". Bhí sé de nós ag scríbhneoirí cosúil le [[Seathrún Céitinn]] sa [[17ú haois|seachtú haois déag]] tagairt a dhéanamh do na Normannaigh mar "Shean-Ghaill", le hiad a aithint thar na Sasanaigh nach raibh clóite le saol na hÉireann ná ábalta an Ghaeilge a labhairt. === Teacht na Sean-Ghall === [[Íomhá:MarriageAoifeStrongbow.jpg|thumb|280px|Pósadh Strongbow agus Aoife (t.[[1170]])<br />[Daniel Maclise a dhathaigh an pictiúr seo sa bhliain 1854]&nbsp;]] B'é Baile Átha Cliath agus a thimpeallacht - [[an Pháil]] - ba thúisce a thit leis na Normannaigh, agus deir na seandálaithe go raibh caidreamh beo trádála ag an gcathair sin leis na Normannaigh roimhe sin féin. Maidir leis an ngabháltas, thosaigh sé sa bhliain 1169. Rud a bhí ann a rith le hAnnraoi roimhe sin féin, agus é tar éis cead an [[Pápa|Phápa]] a chinntiú dó féin cheana, ach nuair a tháinig an crú ar an tairne, níor bhac sé féin le fórsa sluaíochta a chur i dtoll le chéile le fortacht a thabhairt do Dhiarmuid. Ina áit sin, shocraigh Diarmuid comhghuaillíocht le [[Strongbow|Risteard fitz Gilbert de Clár]], a dtugtar ''Strongbow'' air sa seanchas - "fear an bhogha láidir". Phós Strongbow iníon [[Diarmuid Mac Murchadha Caomhánach|Dhiarmada]], Aoife, agus gheall Diarmuid Cúige Laighean dó mar oidhreacht. Sna blianta 1169-1171, chuaigh Strongbow agus a chuid Normannach i seilbh Chúige Laighean agus na Mí. Bhásaigh Diarmuid i mBealtaine 1171, agus ansin, chloígh Strongbow frithbheartaíocht mhuintir Laighean le dul i gceannas ar an gcúige go deifnídeach. Ní raibh [[Anraí II Shasana|Anraí]] róshásta leis an dóigh a raibh na cúrsaí ag forbairt, nó bhí sé buartha go mbagródh Strongbow ar a choróin féin dá n-éireodh leis ríocht neamhspleách a bhunú in Éirinn. Chuaigh Anraí go hÉirinn, agus fórsaí móra armtha á thionlacan, le brathladh a chur ar Strongbow, ach bhí sé siúd géilliúlach go maith, agus é sásta urraim agus umhlóid a mhóidiú d'Anraí. Ina dhiaidh sin, chuaigh Anraí timpeall na hÉireann, agus d'umhlaigh a lán ríthe áitiúla Gaelacha dó: Diarmuid Mac Cárthaigh i gCorcaigh, Dónall Mór Ó Briain i Luimneach, Murchadh Ó Cearbhaill in Oirialla, Tiarnán Ó Ruairc i mBréifne, agus Donnsléibhe Mac Duinnsléibhe in Ultaibh. Ghair Anraí ar eaglaisigh na hÉireann go gcruinnfidís le chéile le sionad mór a choinneáil i gCaiseal i ndeireadh na bliana 1171 agus i dtús na bliana 1172. Tugadh isteach cleachtas na deachún le go mbeadh teacht isteach éigin ag na paróistí. Treisíodh le stádas na hEaglaise agus cuireadh bord ar bhord í le heaglais Shasana ó thaobh an fhoirceadail agus na nósanna de. Roinn Anraí tailte na hÉireann ar na huaisle Normannacha, ach má roinn féin, is iomaí cath agus cogadh a chaithfidís siúd a chur le dul i seilbh na dtailte sin i ndáiríre. Bhronn sé an Mhí ar Aodh de Léis agus chuir sé saighdiúirí ar garastún i gCorcaigh agus i Luimneach, ach sa bhliain 1172, b'éigean d'Anraí filleadh ó Éirinn go Sasana le freastal ar dhualgaisí eile, agus d'fhág sé de Léis agus Strongbow ag troid na dtaoiseach áitiúil. Ní raibh an bheirt sin ábalta frithbheartaíocht na nGael a chur faoi chois ina gcuid tailte roimh an mbliain 1175. Sa bhliain céanna, shocraigh Anraí agus an tArd-Rí Ruairí Ó Conchubhair le chéile Conradh Windsor, conradh a d'fhág an chuid ba mhó d'Iarthar na hÉireann faoi Ruairí, fad is a bheadh sé sásta na cánacha a bhailiú d'Anraí. Ní raibh ceachtar den bheirt ríthe - Ruairí ná Anraí - ábalta smacht a choinneáil ar a muintir féin. Ba dhual do na taoisigh Ghaelacha agus do na huaisle Normannacha cogaí príobháideacha a chur ar a chéile. Sa bhliain 1176, fuair Strongbow bás. Ní raibh oidhre ceart aige - síothlaigh a mhac go hóg. Mar sin, thit an chuid Normannach d'Éirinn leis an Rí, agus i mBealtaine 1177, bhronn sé céimíocht Thiarna na hÉireann ar an mac ab óige leis, an [[Eoin I Shasana|Prionsa Eoin]]. Mar sin a cuireadh bun le Tiarnas na hÉireann. Sa bhliain 1185, chuaigh Eoin ar an chéad chuairt go hÉirinn, agus é ag iarraidh cumhacht Shasana a bhuanú i dtailte Normannacha na hÉireann. Sna blianta 1189-1199, bhí Sasana á rialú ag deartháir Eoin, [[Risteard I Shasana|Risteard Leonchroí]]. Ar dtús, bhí an chuma ar an scéal go bhféadfadh Eoin ríocht dá chuid féin a bhunú in Éirinn, ionas go mbeadh dhá ríocht Normannacha sna hoileáin Bhriotanacha. Nuair a bhásaigh Risteard sa Fhrainc, áfach, shealbhaigh Eoin coróin Shasana, agus d'aontaigh sé ina phearsa Tiarna na hÉireann agus Rí na Sasanach go doscartha. Faoin am seo, thosaigh na Sasanaigh ag coilíniú na hÉireann an chéad uair riamh. Tháinig lucht inimirce ó Shasana agus ón mBreatain Bheag, agus, fiú, ón bhFrainc agus ó [[Flóndras|Fhlóndras]] féin. === Eoin ina Thiarna ar Éirinn === Ní raibh Eoin - nó Eoin gan Talamh, mar a thugtaí air agus é ina rí - róchairdiúil i leith na n-uasal Gallda in Éirinn ach oiread leis na taoisigh Ghaelacha. Is dócha go raibh sé goilliúnach faoina chumhacht, agus drochamhras aige ar aon duine uasal nó urramach eile. Nuair a d'iompaigh sé ina Rí, áfach, d'éirigh sé traidhfilín ní b'fháiltiúla i dtaobh na nGael, ó rith leis go gcuideoidís leis, b'fhéidir, na huaisle Normannacha a choinneáil faoi smacht. Is amhlaidh gurbh iad na barúin Normannacha na naimhde ba mhó a bhí ag Eoin, agus má bhí na huaisle seo ag síneadh amach theorainneacha na Páile, ní raibh sé ach breacshásta leis sin. Mar sin, is dealraitheach gur chuir sé moill ar ghabháltas Gall, ach is ar éigean is féidir a rá go ndeachaigh an mhoilleadóireacht sin chun sochair d'Éirinn. Nó is mar sin a buanaíodh an chríochdheighilt idir an Pháil agus tailte na ndearbh-Éireannach, agus bhí teorainn an dá chineál críoch ina hábhar trioblóide agus cogaíochta i saol na hÉireann i bhfad ina dhiaidh sin. D'fhéach na huaisle Normannacha leis na tailte a shealbhú le lámh láidir a bhí geallta ag Eoin dóibh, ach de ghnáth, ní bhíodh ag éirí leo go rómhaith. Ina lán cásanna, fuair an Normannach na tailte sa deireadh thiar, tar éis dó iníon an taoisigh áitiúil Ghaelaigh a phósadh. Is léir gur chuidigh a leithéid le Gaelú na Normannach, agus na barúin ag dul i gcomhghuaillíochtaí le mionríthe dúchasacha. Ón taobh eile de, bhí cuid mhór de na Gaeil míshásta leis an bhforbairt seo, ó thaispeáin sé nach raibh aon duine de na maithe is na móruaisle fonnmhar chun síocháin a chur ar bun sa tsochaí. Mar sin, nuair a tháinig Eoin ar ais go hÉirinn ina rí dó sa bhliain 1210, b'iad na Gaeil ba mhó a d'fháiltigh roimhe, ó bhí siad dóchasach go gcuirfeadh sé caoi éigin ar an saol. D'umhlaigh a lán taoiseach mór Gaelach dó san am, ar nós Cathal Croibhdhearg Ó Conchubhair, rí Connacht, agus Muircheartach Ó Briain ó Luimneach. D'fhorbair Eoin córas riaracháin an Tiarnais chomh maith. Chuir sé tús le Comhairle an Rí in Éirinn, arbh é an chéad síol don pharlaimint. Thosaigh an státseirbhís ag teacht ar an bhfód freisin, nó theastaigh ó Eoin cléirigh a chur i mbun an státchiste in Éirinn. D'ainmnigh sé an chéad Ghiúisteoir a bhí le haire a thabhairt do shainleas an Rí nuair a bhí an Rí féin taobh amuigh d'Éirinn. == Tús na Nua-Aoise in Éirinn == {{Forbair}} == An Chinsileacht agus an Aontacht == == I dTreo na Saoirse == == Féach freisin == * [[Miotaseolaíocht na nGael]] * [[Prótastair Éireann]] * [[Ogham]], [[Inscríbhinní Oghaim]] * [[Ríthe Éireann]], [[Ríochtaí Éireann]] * [[Rámhlong na hÉireann]] == Foinsí == * FOSTER, R.F.: ''The Oxford History of Ireland''. Oxford University Press, Oxford 1989 ==Tagairtí== {{reflist}} == Naisc sheachtracha == * [https://cstair.blogspot.com/ Cúrsái Staire - blag le Vincent Morley] ** [https://cstair.blogspot.com/2021/06/tri-mhapa-eile.html mapaí] [[Catagóir:Stair na hÉireann| ]] 7l0en6h1mwshi7bw8xi991h5shrm4wz 1273079 1273068 2025-07-08T07:34:07Z 223.205.72.14 /* Teacht na Sean-Ghall */ 1273079 wikitext text/x-wiki Is é is brí le '''stair na hÉireann''' ná an t-eolas atá ar fáil sna foinsí liteartha faoi shaol na [[Éire|hÉireann]] fadó agus faoi na himeachtaí a chuir cor i gcinniúint a muintire. Glactar leis gur tháinig an chéad áitreabh daonna ar an bhfód in Éirinn chomh luath le hocht míle bliain roimh bhreith [[Críost|Chríost]], ach b'iad scríbhneoirí clasaiceacha na [[An tSean-Ghréig|sean-Ghréige]] ba thúisce a rinne tagairt d'Éirinn ina gcuid scríbhinní. == Réamhstair na hÉireann == {{Príomhalt|Réamhstair na hÉireann}} [[Íomhá:Newgrange at a distance.jpg|thumb|280px|[[Sí an Bhrú]] (t.3300-2900 RC)]] == Luathstair na hÉireann == === Prótastair Éireann === {{príomhalt|Prótastair Éireann}} Thrácht an staraí [[An tSean-Róimh|Rómhánach]] [[Avienus]] ina shaothar ''[[Ora Maritima]]'' ar Éirinn mar ''insula sacra'', is é sin, an t-oileán naofa. Bhí Avienus ag scríobh sa [[4ú haois|cheathrú haois]] i ndiaidh bhreith Chríost, ach má bhí, chuaigh sé go mór i dtuilleamaí seanfhoinsí Gréigise agus é ag tagairt d'Éirinn. Dúirt sé freisin gurbh iad ''gens hiernorum'' a bhí ina gcónaí san oileán, agus is dócha go raibh baint éigin le hainm na treibhe sin le ''Hibernia'' nó le hÉirinn. Is deacair a rá, áfach, an ionann an treibh sin agus na [[Ceiltigh]], nó níl na saineolaithe féin ar aon fhocal faoi, an ainm Ceilteach é ''Éire'' nó ''Ériu'' ar dtús. Na Gréagaigh a bhreac síos na foinsí a bhí in úsáid ag Avienus, bhí siad beo timpeall ar lár na mílaoise deireanaí roimh bhreith Chríost, faoin am a raibh na Ceiltigh díreach ag déanamh a ngabháltais ar Éirinn. Ní féidir a bheith cinnte, mar sin, an raibh an t-ainm sin ''Ériu'' nó ''Éire'' ag tabhairt do dhream acu siúd a raibh cónaí orthu sa tír roimh theacht na gCeilteach, nó an dream Ceilteach ab ea iad siúd. [[Íomhá:Grange panorama 2.jpg|280px|thumb|| Liagchiorcal na Gráinsí ón mbliain 2100 RCh, 15km ó dheas ó Chathair Luimnigh]] Cuid mhór dá bhfuil ar eolas againn faoi na Ceiltigh, tá sé bunaithe ar shaothar [[Posadónias|Poseidonios]], [[fealsamh]] agus staraí Gréagach a bhreac síos tráchtas faoin ábhar in am éigin roimh [[70 RC]]. Níl fáil ar an mbunscríbhinn a thuilleadh, ach is iomaí scríbhneoir seanársa ina dhiaidh a tharraing ar a thráchtas mar fhoinse - [[Iúil Caesar]] féin, mar shampla. Ar ndóigh, is ar Cheiltigh na Mór-roinne Eorpaí a chuir Poseidonios síos, ach mar sin, faightear tagairtí aige d'fhorais agus do nósanna a dtráchtar orthu sa tseanlitríocht Éireannach agus sa mhiotaseolaíocht Ghaelach freisin: an ghéillsine, na dánta a scríobhann na [[Filíocht|filí]] in ómós dá rí, an churadhmhír a thugtar don chogaí is cróga ag na féastaí. Agus an méid sin ráite, is gá cuimhne a choinneáil air ná nach raibh sna Ceiltigh in Éirinn ar dtús ach uasalaicme os cionn chosmhuintir mór na nÉireannach réamh-Cheilteach. Is dócha gur meascadh cultúr an dá dhream trí chéile, agus go ndeachaigh teanga réamh-Cheilteach na cosmhuintire i bhfeidhm ar an nGaeilge nó ar an bpróta-Ghaeilge nuair a múnlaíodh an chéad uair mar theanga ar leith í. Fuair an [[Gaeilge|Ghaeilge]] cuid mhór focal ar iasacht ó theangacha réamh-Cheilteacha na hÉireann, ainmneacha pearsanta agus áitiúla ar a laghad. Ní dhearna na sean-Rómhánaigh gabháltas ar Éirinn riamh. Sin é an phríomhchúis go bhfuil an t-eolas faoin oileán seo chomh gann agus atá sé sna foinsí Rómhánacha. Mar sin féin, scríobh [[Tolamaes (tíreolaí)|Tolamaes]] (nach ionann é agus an réalteolaí [[Tolamaes]]!), tíreolaí Gréagach ó Chathair Alastair san [[An Éigipt|Éigipt]], cuntas ar Éirinn réamh-Chríostaí. Bhí Tolamaes féin beo sa dara haois i ndiaidh bhreith Chríost, ach is dócha go raibh a chuid eolais traidhfil as dáta nuair a bhreac sé síos a shaothar - gur tháinig sé ón chéad aois i ndiaidh bhreith Chríost, nó go raibh sé ní ba sine fós. Cibé scéal é, luann Tolamaes áiteanna cosúil leis an m[[Bóinn]], an [[An Laoi|Laoi]], agus an t[[Sionainn]]. Thairis sin, tagraíonn sé d na ríochtaí beaga ar fud an chósta thiar, agus dealraíonn go raibh a fhios aige [[Dál Riata|Dál Riada]] freisin, is é sin, an ríocht nó an treibh Éireannach a chuir an chéad tús leis an nGaelachas in [[Albain]]. Cé go raibh Éire suite taobh amuigh d'[[Impireacht na Róimhe]], chuaigh an cultúr Rómhánach go mór i bhfeidhm ar na luath-Éireannaigh. Na hiarsmaí seandálaíochta ón [[An tSean-Róimh|tsean-Róimh]] a fuarthas in Éirinn, is féidir iad a aicmiú de réir na tréimhse a mbaineann siad léi. Téann an chéad ghrúpa siar go dtí an chéad agus an dara haois i ndiaidh bhreith Chríost, agus an dara grúpa go dtí an ceathrú haois agus an t-am ina diaidh. Tháinig iarsmaí an chéad ghrúpa go hÉirinn tríd na bealaí trádála, ach is dócha nach raibh an trádáil sin seanbhunaithe ná coitianta. Nuair a casadh iarsmaí an dara grúpa in Éirinn, bhí an tír i ndlúth-theagmháil leis an tsibhialtacht Rómhánach. [[Íomhá:OghamAlpha.png|thumb|200px|An t[[Ogham]]. In úsáid ón [[4ú haois]] - t.[[10ú haois]].]] B'é ba chúis leis an dlúth-theagmháil seo ná go raibh cumhacht na Róimhe ag titim as a chéile sa Bhreatain, agus cead ag na hÉireannaigh ansin dul ag foghlaíocht timpeall an chósta. Bhunaigh na ríochtaí beaga Éireannacha coilíneachtaí freisin ar chósta na [[An Bhreatain|Breataine]], go háirithe sa [[An Bhreatain Bheag|Bhreatain Bheag]]. Creidtear, mar shampla, gur tháinig ainm na leithinse úd ''Llŷn'' (Béarla: ''Lleyn Peninsula'') ó ''[[Cúige Laighean|Laighin]]'' in Éirinn. B'í an choilíneacht Éireannach ba thábhachtaí ná an ceann a bunaíodh in Albain, ar ndóigh. Go bunúsach, b'í an ríocht bheag úd ''Dál Riada'' i dtuaisceart na hÉireann, i gcósta thuaidh [[Cúige Uladh|Chúige Uladh]] mar a fheictear dúinn inniu, ba thúisce a thrasnaigh [[Sruth na Maoile]] le buanáitreabh a chur ar bun ar an taobh thall. Níltear cinnte faoin am ar tharla an chéad trasnáil, ach is féidir go bhfuil úimléid éigin ag baint leis an leagan a thugann le fios gurbh iad Fearghus Mór mac Eirc agus a chlann mhac an chéad dream a bhuail port in Albain thar cionn Dhál Riada, sa chúigiú haois. Nuair a bhunaigh [[Colm Cille]] a mhisean in [[Í Chaluim Chille|Oileán Í]] sa bhliain [[563]], bhí ríocht nár bheag ansin cheana féin, agus rí Dhál Riada ag cur síorchogaí ar na Piochtaí le tuilleadh tailte a ghabháil. De réir a chéile, shealbhaigh Dál Riada tailte na bPiochtaí go léir, agus faoi lár na naoú haoise, d'aontaigh [[Coinneach Mac Ailpín]] in aon ríocht amháin iad. San am sin, chuaigh an cultúr Rómhánach go mór mór i bhfeidhm ar Éirinn. Fuair an Ghaeilge an chéad chúpla focal ar iasacht ón [[Laidin]], chomh maith leis na coincheapa a raibh siad ag tagairt dóibh. Maidir leis an [[Ogham]]chraobh - an córas litrithe a húsáideadh sna hinscríbhinní ba sine Gaeilge - glactar leis nach raibh inti ach cód a sheas do litreacha na haibítre Laidiní, ós rud é go bhfuil tuiscint ghramadóirí comhaimseartha na Laidine ar fhuaimeanna na teanga sin le haithint ar aicmiú na litreach Oghaim. Fuarthas cuid mhór oghamchloch sa Bhreatain Bheag freisin, sna háiteanna a raibh cónaí ar choilínitheoirí Éireannacha. === Teacht na Críostaíochta === B'ón mBreatain Bheag a tháinig an [[Críostaíocht|Chríostaíocht]] go hÉirinn freisin. Dealraíonn sé gur bhain an chéad mhisinéir amach Éire sa cheathrú nó sa chúigiú haois. B'é Prosper Tiro a rinne an chéad tagairt do Chríostaithe na hÉireann. Thrácht sé ar easpag darbh ainm [[Palladius]] a cuireadh go hÉirinn sa bhliain 431 le freastal ar na Críostaithe áitiúla. Maidir le [[Naomh Pádraig]], is eisean an duine is aithnidiúla de na luathmhisinéirí sin, agus é á urramú ag na hÉireannaigh mar aspal náisiúnta, ach is ar éigean is féidir a rá gurbh eisean a d'iompaigh muintir na hÉireann leis an gcreideamh nua ina aonar. Próiseas fadálach ab ea teacht na Críostaíochta go hÉirinn. [[Íomhá:Muiredach s Cross.jpg|thumb|280px|Crois Árd - Mainistir Bhuithe (t.[[10ú haois]]).]] Is deacair fíorscéal Phádraig a insint inniu, nó níor fhág sé ina dhiaidh ach dhá shaothar, mar atá, an ''Fhaoistin'' agus an ''Litir chuig saighdiúirí Choroticus''. Mar a d'inis sé an scéal é féin, bhí sé sé bliana déag d'aois nuair a d'fhuadaigh foghlaithe mara ó Éirinn é, agus chaith sé an chéad sé bliana eile ina sclábhaí thall ansin, go dtí gur éirigh leis éalú agus trí chéad ciliméadar a chur de de shiúl a chos, go dtí gur bhain sé amach cuan. Ansin, sheangaigh sé isteach ar bhord loinge a bhí ag dul go dtí an Bhreatain Bheag, agus tháinig sé abhaile mar sin. Ina dhiaidh sin, chuaigh sé ag tógáil léinn le bheith ina shagart, agus sa deireadh, tháinig sé ar ais go hÉirinn ina easpag. Is dócha go raibh sé ina easpag in [[Ard Mhacha]], agus go raibh a chuimhne á hurramú ag muintir an chompail sin ar dtús, ach de réir a chéile, leath an cultas ar fud an oileáin. Leis an gCríostaíocht, tháinig an manachas, cé nárbh é Pádraig a chuir tús leis, is dócha. Bunaíodh mainistreacha ar fud na tíre, agus d'fhás cathracha tábhachtacha ina dtimpeall. Níorbh í an diagacht Chríostaí amháin a bhí á staidéar ag na manaigh, nó bhí na manaigh eolach ar léann seanársa na Róimhe chomh maith, agus suim acu freisin i gcultúr dúchasach na hÉireann. Chum siad leabhair nua Laidine, agus thosaigh siad ag saothrú na Gaeilge mar theanga scríofa freisin. Chuir siad le chéile an chéad dlí scríofa d'Éirinn freisin, ''Collectio canonum hibernensis'', nó Cnuasach na nDlíthe Éireannacha. Tá an seandlí seo bunaithe ar an bhféineachas, ar an dlí Rómhánach agus ar dhlí an tSean-Tiomna araon. Ar dtús, b'iad na hEaspaig a bhí i gceannas ar chúrsaí na hEaglaise, ach nuait a chuaigh an manachas i dtreise, fuair na habaí an lámh in uachtar ar na heaspaig. Ba mhinic a bhí na habaí chomh cumhachtach is gurbh fhearr leis na ríthe beaga féin dul ar lorg dídine sna mainistreacha ná fanacht sa bhaile. Mar sin, bhí saol na hÉireann á chasadh timpeall na mainistreach, idir shibhialtacht agus eacnamaíocht, agus bhí na habaí saibhre ábalta ceardaithe a fhostú le saol na mainistreach a mhaisiú agus a ornáidiú. B'iad Oileán Í agus Ard Mhacha príomh-lárphointí an tsaoil eaglasta Ghaelaigh san am, agus bunaíodh mainistreacha nua in Éirinn faoi cheannas na manach ó na lárionaid seo: [[Doire|Doire Cholm Cille]], [[Ceanannas Mór]], agus eile. === Na Ríthe agus na Ruirí === :''Féach freisin [[Ríochtaí Éireann]], [[Ríthe Éireann]], [[Liosta Ríthe na hÉireann]] Roimh theacht na nGall, ní raibh ach aon teideal uasal amháin in Éirinn: an rí. Tá sean-annálacha na hÉireann ag cur thar maoil le heolas faoi ghníomhartha na ríthe agus faoi ghinealas na rítheaghlach éagsúil, agus urraim beagnach naofa ag dul dóibh. Scéal eile ar fad é, áfach, go raibh na ríthe an-líonmhar in Éirinn, agus glactar leis go coitianta go raibh timpeall is ceithre scór de ríochtaí beaga áitiúla in oileán na hÉireann. De réir na bhfoinsí comhaimseartha, bhí trí chineál ríthe ann: an rí tuaithe (''rí túaithe'' sa tSean-Ghaeilge), an ruire (''ruiri''), agus rí na ruirí (''rí ruirech''). B'iad na ríthe tuaithe a bhíodh ag rialú na mionríochta áitiúla, agus iad ina ngéillsineach do ruire éigin. B'ionann rí na ruirí agus rí an chúige, agus fear mór cumhachtach ab ea a leithéid cheana féin. Ní féidir mórán a rá le cinnteacht faoi na ríthe agus an bhaint a bhí acu le chéile. Glactar leis go raibh an rí tuaithe cosúil le taoiseach na treibhe, agus é ina ionadaí dá ríocht nuair a bhí gnóthaí aige leis na treibheacha eile, chomh maith le bheith i gceannas ar a mhuintir i bpáirc an áir. Níl anseo, áfach, ach tuairimíocht. B'iad ríthe na gcúigí na ríthe ba thábhachtaí. Bhí na heaglaisigh áitiúla ag tabhairt tacaíochta do rí a gcúige, agus iad ag súil leis go gcinnteodh sé síocháin agus cosaint do na mainistreacha. Má rinneadh aon rud as cosán ar an eaglais, d'fhéad na heaglaisigh iarraidh ar rí an chúige go n-imreodh sé díoltas ar na ciontóirí. Má chorónaigh an eaglais an rí, bhí an rí sásta féachaint chuige go n-íocfaí an deachú leis an eaglais. === Idé na hArd-Ríochta agus Dul chun Cinn na nUí Néill === Ceist chasta chrosta is ea ceist [[Liosta Ard-Ríthe na hÉireann|na hArd-Ríochta]]. Sa ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann|Leabhar Gabhála]]'', tugtar le fios gur clann d'aon sinsear amháin iad na rítheaghlaigh áitiúla éagsúla ar fud na hÉireann. Thairis sin, déanann na leabhair dlí tagairt do nósanna agus do dhlíthe an oileáin ar fad, agus an chiall le baint astu gurbh ionann an cultúr ar fud na hÉireann. Mar sin, bhí an smaoineamh in aice láimhe gur chóir aon rí amháin a chur ag rialú an oileáin ar fad - an tArd-Rí, mar a déarfá. Na heaglaisigh a bhí ag tacú leis na hUí Néill - sliocht Néill Naoigheallaigh thuaidh - bhí siad ag áitiú ina gcuid scríbhinní go raibh an [[Liosta Ard-Ríthe na hÉireann|Ard-Ríocht]] ag dul do dhuine de na Niallaigh. Go bunúsach, ní raibh a leithéid de rud agus Ard-Rí na huile Éireann ann riamh, ach mar sin féin, bhí idé na hArd-Ríochta ann, agus an chuma ar an scéal go n-iompódh duine de shliocht Néill ina fhíor-Ard-Rí i ndeireadh báire, ach go bé gur chuir gabháltas Gall deireadh leis an bhforbairt nádúrtha seo sula raibh sí críochnaithe. Cibé faoi sin, b'iad na hUí Néill an rítheaghlach ba chumhachtaí, agus iad ábalta a dtoil féin a chur i bhfeidhm ar chuid mhór de na ríthe beaga. Sa naoú haois, ba dóbair do Mhaolseachnaill, a bhí ina rí ar shliocht Néill Naoighiallaigh san am, Ard-Ríocht na hÉireann a bhaint amach dó féin. Bhí na hUí Néill scoilte ina lán craobhacha éagsúla, iad féin. B'iad an rítheaghlach a bhí i seilbh lár agus oirthuaisceart na hÉireann sa tseachtú haois, ar a laghad. Cuid de sheanchas an rítheaghlaigh seo ab ea gurbh iadsan "ríthe na Teamhrach", ach is deacair a rá cén tábhacht a bhí le Teamhair agus le ríthe na Teamhrach san am réamh-Chríostaí. Nuair a bhí an Chríostaíocht agus na hannála scríofa ann, áfach, b'ionann "rí na Teamhrach" agus rí na nUí Néill go léir, agus b'é sin an chéimíocht a bhí ag Maolsheachnaill freisin, nuair a d'fhéach sé leis an oileán go léir a chur faoina smacht féin. Is é sin, mura raibh a leithéid de rud ann agus Ard-Rí na hÉireann, bhí Ard-Rí na nUí Néill ann gan amhras. Cibé scéal é, bhí craobh thuaidh agus craobh theas ann. Taobh istigh den chraobh thuaidh, b'iad Síol Aodha Shláine agus Clann Cholmáin an dá fhochraobh ba mhó le rá. Bhí siad ag rialú machairí méithe na [[Contae na Mí|Mí]] agus na [[Contae na hIarmhí|hIarmhí]]. Ar dtús, b'iad Síol Aodha Shláine an ceann ba mhó cumhachta den dá threibh seo, ach sa bhliain 743, b'iad Clann Cholmáin a bhain amach ríghe na Teamhrach. Duine acu siúd ab ea Maolsheachnaill. Maidir leis an gcraobh thuaidh, bhí sí dealaithe ina dhá "cineál", is é sin, Cineál Chonaill agus Cineál Eoghain (cf. [[Tír Chonaill]] agus [[Tír Eoghain (ríocht)|Tír Eoghain]]). Bhí gaol ag [[Colm Cille]] agus ag Adhamhnán le Cineál Chonaill, rud is féidir a aithint ar na hannála a breacadh síos faoi thionchar na naomh seo in Oileán Í. B'é Flaithbheartach Mac Loingsigh an fear deireanach de Chineál Chonaill a bhí ina Ard-Rí ar na hUí Néill, agus d'éirigh sé as an Ard-Ríocht sa bhliain 734. Ina dhiaidh sin, b'iad Clann Cholmáin ba mhó a tháinig chun comharbais. Chuaigh cumhacht Chineál Chonaill i laige sa tuaisceart féin, agus b'iad Cineál Eoghain a tháinig chun tosaigh. Ghabh siad lár Chúige Uladh agus, de réir a chéile, tháinig siad i seilbh thailte Oiriall in oirthear Uladh. Timpeall na bliana 800, fágadh Ard Mhacha, ardchathair na heaglaise, faoi choimirce na nUí Néill, agus ina dhiaidh sin, bhí na hUí Néill agus an eaglais ag obair as lámh a chéile. Faoin am céanna, d'éirigh leis na hUí Néill freisin an-tionchar a fháil ar chúrsaí Chúige Laighean. I ndiaidh cath fada a chur ar na ríthe áitiúla, d'éirigh leis na hUí Néill rítheaghlach Laighean a chur faoi ghéillsine, ionas nach raibh i Laighnibh, a thuilleadh, ach sórt gobharnóirí cúigiúla a bhí ag rialú na gcríoch sin thar cionn na nUí Néill. Láidir is uile mar a bhí na hUí Néill, níorbh iad an t-aon rítheaghlach amháin a bhí ag dréim le hArd-Ríocht na hÉireann san am seo. Ón seachtú go dtí lár na deichiú haoise, bhí rítheaghlach Eoghanacht chomh cumhachtach i g[[Cúige Mumhan]] agus na hUí Néill i gCúige Uladh, agus má bhí na hUí Néill ag déanamh gaisce as Niall Naoighiallach mar chomhshinsear an rítheaghlaigh, bhí Eoghanachta ar dhóigh chosúil ag tagairt d'Aonghus, a fuair baiste agus beannacht ó Naomh Pádraig féin. Bhí ríthe Eoghanacht ag maíomh gurbh iadsan na ríthe ba Chríostaí in Éirinn, ach is gá cuimhne a choinneáil ar ghníomhartha gaisce Fheidhlimí Mhic Criomhthainn: rí éirimiúil de shliocht Eoghanacht a bhí ann, ach san am céanna, ba nós leis mainistreacha agus eaglaisí a ionsaí agus a chreachadh, mura raibh siad ag teacht lena chuspóirí polaitiúla féin. Polaiteoir éirimiúil a bhí ann freisin agus é in inmhe cumhacht Eoghanacht a shíneadh soir, ach i ndiaidh a bháis-sean, ó dhara leath na naoú haoise ar aghaidh, tháinig meath ar Eoghanachta, agus Dál gCais ag teacht chun comharbais orthu mar phríomh-rítheaghlach i gCúige Mumhan. === Teacht na Lochlannach === I ndeireadh na naoú haoise, thosaigh na hUigingigh - na foghlaithe mara ó [[Críoch Lochlann|Chríoch Lochlann]] - ag ionsaí agus ag creachadh na mainistreach sa Bhreatain Mhór agus in Éirinn. Tháinig an chuid is mó acu ó chósta na hIorua, agus is é an t-ainm a thug na Gaeil orthu ná [[Na Lochlannaigh|Lochlannaigh]]. Tá a leithéid de chúige san [[An Iorua|Iorua]] agus ''Rogaland'', agus is air sin atá an focal ''Lochlannach'' bunaithe. Níor dhruid na Lochlannaigh siar ó na mainistreacha ba sine agus ba thábhachtaí féin in Éirinn: d'ionsaigh siad Oileán Í sa bhliain 795, tháinig siad ar ais sa bhliain 802 leis an mainistir a chur trí thine, agus i gceann ceithre bliana eile d'fhill siad in athuair le ochtar daoine is trí scór de mhuintir na háite a mharú. Chuir an chogaíocht seo an oiread eagla ar na manaigh is gur chinn siad ar mhainistir nua a bhunú i g[[Ceanannas Mór]], sách fada ar shiúl ón gcósta. Sna 820idí, bhí na Lochlannaigh in ann seoladh timpeall oileán na hÉireann ar fad, agus iad ag ionsaí na mainistreach ar fud an chósta. Má bhí na manaigh ag iarraidh foscadh a fháil i gCeanannas Mór, ní raibh sábháilteacht ar fáil ansin ach an oiread, nó sa bhliain 836, rinne na Lochlannaigh ionradh fada isteach ón gcósta díreach sa taobh sin den tír, i dtailte deisceartacha na nUí Néill. Bhain siad úsáid fhorleathan as na haibhneacha mar bhealaí seoltóireachta, agus sa bhliain 839, bhí a gcuid long ag seoladh [[Loch nEathach]] féin agus ag creachadh na gcladaí. Sna 840idí, bhí an chuma ag teacht ar na cúrsaí go raibh na hUigingigh meáite ar an tír ar fad a fhorghabháil. [[Íomhá:KellsFol292rIncipJohn.jpg|thumb|280px|Leathanach 292r - [[Leabhar Cheanannais]] (t.[[9ú haois]]).]] De réir a chéile, áfach, thosaigh na Lochlannaigh ag socrú síos agus ag bunú ríochtaí beaga áitiúla dá gcuid féin, agus mar sin, fuair siad iad féin sáite sa pholaitíocht áitiúil agus sna comhghuaillíochtaí idir na ríthe tuaithe. D'fhás cathracha nua timpeall na mbunáiteanna, na longfort agus na gcuanta a bhí bunaithe ag na Lochlannaigh, cosúil le [[Baile Átha Cliath]] (nó "Fine Gall", mar a thugtar ar áitreabh na Lochlannach timpeall Bhaile Átha Cliath), [[Loch Garman]], [[Cill Mhantáin]], [[Binn Éadair]], [[Deilginis]], [[Léim an Bhradáin]] agus [[Port Láirge]]. I dtús na [[10ú haois|deichiú haoise]], thosaigh ionsaithe na Lochlannach ag dul i dtreise arís, nuair a tháinig cabhlach mór go Port Láirge sa bhliain 914. Bhuail tuilleadh Lochlannach port ansin i gceann bliana, agus ansin, rinne an loingeas seo foghail ar [[Corcaigh|Chorcaigh]], ar Lios Mór agus ar áiteanna eile i gCúige Mumhan is i gCúige Laighean. D'fhéach na hUí Néill, faoi cheannas a nArd-Rí, Niall Glúindubh, ruaigeadh a chur ar na Lochlannaigh, agus d'ionsaigh siad a gcuid longfort go fíochmhar sa bhliain 917. Ní raibh rath ar an ionradh seo, áfach, agus sa bhliain 919, fuair Niall féin bás i machaire an áir in aice le Baile Átha Cliath. Ina dhiaidh sin, áfach, chrom Lochlannaigh na hÉireann ar chogaíocht eatarthu féin, ó bhí muintir Bhaile Átha Cliath ag féachaint leis na hUigingigh eile a chur faoina smacht féin. I ndiaidh an iomláin, ní raibh na Lochlannaigh ábalta mórán athrú a dhéanamh ar shochaí na hÉireann. Bhí cultúr eaglasta na hÉireann láidir, agus tháinig sé réasúnta slán as an gcruachás. B'iad na Lochlannaigh ba mhó a d'athraigh, agus chuaigh cuid mhór acu chun Gaelachais sa deireadh thiar. Murar éirigh siad as an tseoltóireacht, d'éirigh siad as an gcreachadóireacht, agus iad ag iompú ina dtrádálaithe de réir a chéile. D'fhoghlaim na Gaeil scileanna nua seoltóireachta agus iascaireachta uathu, agus a aithne sin ar stór focal na [[Gaeilge]]: tháinig focail cosúil le ''bád'', ''dorú'', ''tochta'' (is é sin, seas i mbád), ''stiúir'', ''scód'', ''trosc'', ''langa'', ''margadh'', ''ancaire'' agus cúpla dosaen eile isteach ón tsean-Lochlainnis. Tháinig deireadh le caithréim Eoghanacht i ré na Lochlannach, agus d'éirigh [[Dál gCais]] ní ba thábhachtaí mar ríocht Mhuimhneach. Is gnách a rá gurbh é [[Brian Bóirmhe|Brian Bórumha]] (nó [[Brian Bóirmhe]]), rí Dhál gCais, a chloígh na Lochlannaigh in Éirinn i g[[Cath Chluain Tarbh]] sa bhliain [[1014]]. Le fírinne, bhí na Lochlannaigh - nó na hOstmannaigh, mar a thugaidís orthu féin san am seo - ag tréigean cheana féin mar chine ar leith in Éirinn, agus iad ag dul le Gaelachas go tiubh téirimeach. Tá sé níos tábhachtaí go raibh Brian díreach ag iarraidh Ard-Ríocht na hÉireann a bhaint amach tríd an gcath a bhriseadh ar Laighnibh. Chuaigh fir Laighean ar lorg cabhrach agus fortachta ó na hOstmannaigh, agus sin é an fáth go síleann a lán daoine gur cath idir Éireannaigh agus Lochlannaigh a bhí ann go príomha. Ní rud as an ngnáth ab ea Gaeil agus Lochlannaigh a bheith ag comhoibriú le chéile: roimhe sin, bhí Brian féin go minic i dtuilleamaí comhghuaillithe Lochlannacha le cathanna a bhuachan. Cibé scéal é, chloígh Brian a chuid naimhde, ach maraíodh é féin le linn an chatha, nó go gairid ina dhiaidh sin. Bhí sé díreach ar tí aon ríocht amháin a dhéanamh d'Éirinn, ach ní raibh sé daite dó an ríocht sin a rialú. === Cuma Úr ar an Eaglais === San am seo, bhí an [[Eaglais Chaitliceach Rómhánach|Eaglais Chaitliceach]] i [[An Eoraip|Mór-Roinn na hEorpa]] ag éirí ní ba chumhachtaí, agus í ag cur suime i gcúrsaí eaglasta na hÉireann chomh maith. Bhí a lán nósanna ag na heaglaisigh Ghaelacha nár thaitin le muintir na [[Ilchríoch|hIlchríche]]. Ní raibh ord, eagar ná inneall ceart ar eaglais na hÉireann, nó ní raibh paróistí ná deoisí ann - go bunúsach, ní raibh mórán eaglaise ann taobh amuigh de na mainistreacha. Bhí an iomarca cumhachta ag na tuataí i saol na heaglaise, agus ní raibh aontumha na cléire á hurramú. I rith na haonú agus na dóú haoise déag, cuireadh caoi nua ar chúrsaí riaracháin na heaglaise in Éirinn, go háirithe nuair a tháinig sionaid mhóra le chéile i gCaiseal sa bhliain 1101, i Ráth Breasail sa bhliain 1111, agus i gCeanannas Mór sa bhliain 1152. Má chuir na sionaid seo cuma cheart ar riarachán na hEaglaise, rinne siad an-dochar do léann dúchasach na hÉireann a bhí faoi choimirce na manach go nuige sin. Chuaigh oird mhanachúla ón Mór-Roinn i seilbh na mainistreach, agus chuir siad rialacha nua coimhthíocha i bhfeidhm orthu. Na scoláirí a bhí ag déanamh staidéir ar léann agus ar dhlíthe na hÉireann sna mainistreacha, caitheadh amach ar an gcúldoras iad anois. === Na Ríthe i ndiaidh Bhriain Bhórumha === Nuair a bhí [[Brian Bóramha]] tar éis bháis, chaith [[Máel Sechnaill mac Domnaill|Maolseachnaill]] II, Ard-Rí na Teamhrach agus na nUí Néill, tamall gairid ina Ard-Rí ar Éirinn, ach básaíodh é féin ocht mbliana i ndiaidh [[Cath Chluain Tarbh|chath Chluain Tarbh]]. Ina dhiaidh sin, bhí ríthe na gcúigí ag cur cogaí fadaraíonacha ar a chéile, agus iad ag fágáil gobharnóirí agus reachtairí ina ndiaidh ag coinneáil súile ar na tailte agus ar na háitritheoirí. Bhí na mionríthe ag iompú ina huasalaicme i gcóras an fheodachais, agus ghearraidís cánacha arda ar an chosmhuintir leis na cogaí seo a mhaoiniú, gan trua do na daoine a bhí ag fulaingt faoin ualach. Bhí cultúr na ridireachta i ndiaidh teacht in Éirinn, agus bhí roinnt na n-uaisle tógtha leis an nóisean, cé gur dócha nár chloídís leis na prionsabail ab áirde ab fhíneálta de, más féidir an breithniú a bhunadh ar an bpolaitíochtú suarach agus an gcogaíocht bhrúidiúlacht den aois. B'é an mí-ord seo ba bhunchúis le gabháltas Gall ar Éirinn. Timpeall ar thús na dóú haoise déag, b'é [[Muircheartach Ua Briain|Muircheartach Ó Briain]] ó Dhál gCais an rí ba mhó cumhachta in Éirinn. B'é [[Domhnall Mac Lochlainn]], rí na nUí Néill, an t-aon rí amháin a bhí in ann aige, go dtí gur chualathas an chéad iomrá ar [[Toirdhealbhach Ua Conchobhair|Thoirdhealbhach Ó Conchubhair]] ó Chonnachta. Chloígh seisean Dál gCais agus na Muimhnigh, agus ina dhiaidh sin, d'fhéach sé le hArd-Ríocht na huile Éireann a bhaint amach dó féin. Fuair sé bás sa bhliain 1156, agus tháinig [[Ruaidri mac Tairrdelbach Ua Conchobair|Ruairí Ó Conchubhair]] i gcomharbas air mar rí ar Chonnachta. Thit an Ard-Ríocht le [[Muircheartach Mac Lochlainn]], rí na nUí Néill. D'fhéach Muircheartach le comhghuaillíocht a shocrú lena sean-naimhde, [[Cineál Chonaill]] agus rítheaghlach Uladh, agus mar chuid den tsocrú, ghlac sé gialla ó Chineál Chonaill agus ó Ultaibh. Mhóidigh sé gan dochar a dhéanamh do na gialla, ach sháraigh sé na mionna, nuair a thug sé ordú radharc a súl a bhaint d'Eochaidh mac Con Uladh Mac Duinnshléibhe, rí Uladh. Thréig a chuid comhghuaillithe Muircheartach ar an toirt, ó bhain an feillbheart seo geit agus scanrú astu, agus maraíodh é go gairid ina dhiaidh sin. Maidir le [[Diarmuid Mac Murchadha Caomhánach|Diarmuid Mac Murchadha]], Rí Laighean, a bhí mar leathbhádóir ag Muircheartach, chuir comhghuaillithe Ruairí Uí Chonchubhair ruaigeadh air as [[Baile Átha Cliath]], ach ansin, chuaigh sé ar lorg cabhrach ó [[Anraí II Shasana|Anraí II]], Rí Shasana. Mar sin a chuir sé tús le gabháltas Gall ar Éirinn. == Gabháltas Gall == Is é is brí le "gabháltas Gall" i gcomhthéacs na staire seo ná gabháltas Normannach. Is éard a bhí i gceist leis [[Normannaigh|na Normannaigh]] ná sliocht na Lochlannach a chuaigh i gcomhghuaillíocht le Séarlas Saonta (Séarlas a Trí), Rí na bhFranc Iartharach (is é sin, Rí na Fraince) sa bhliain 911. Bhí easaontas nó achrann éigin idir ceannaire na Lochlannach seo, Hrólfur (nó Rollo, mar a thugtar air as Fraincis), agus rí na Danmhairge, agus rith le Séarlas go bhféadfadh sé leas a bhaint as Hrólfur agus a chuid fear mar chosaint ar na Lochlannaigh eile, a bhí ag déanamh foghlaíochta agus creachadóireachta timpeall ar chóstaí na Fraince san am sin. B'iad na Lochlannaigh seo a bhunaigh ''Normandie'' i dTuaisceart na Fraince mar réigiún ar leith, nó bhronn Séarlas an ceantar orthu mar phrionsacht. Chuaigh siad leis an bhFraincis mar theanga labhartha, cé go ndearna siad canúint ar leith di, agus a lán Lochlainnise measctha tríthi, agus ar ndóigh, ghlac siad leis an gcreideamh Críostaí. Mar sin féin, d'iompaigh siad amach ina gcogaithe agus ina ngabhálaithe móra in Eoraip na Meánaoiseanna. D'fhorghabh siad an Bhreatain Mhór, deisceart na hIodáile, an tSicil agus Málta, agus bhí siad chun tosaigh i measc na gCrosáidithe sa Tír Naofa fosta. Nuair a tháinig siad go hÉirinn, cheangail siad an t-oileán sin den domhan Normannach go léir, domhan a bhí i dteagmháil fhairsing leis an gcultúr uile-Eorpach. Ar dtús, ní raibh meas an mhadra ag na Normannaigh ar mhuintir bhundúchasach na hÉireann, ach ní raibh siad i bhfad á gcló le nósanna na tíre. D'fhoghlaim siad an Ghaeilge go paiteanta, agus is minic a fheicimid sloinnte Normannacha i measc fhilí agus scríbhneoirí móra na Gaeilge, cosúil le Piaras Feiritéir agus Seathrún Céitinn. Inniu, is mar shloinne fíor-Ghaelach a aithnítear ''Mac Gearailt'', mar shampla, cé gur sloinne Normannach é ó thús - is ionann an ''fitz'' sa leagan Béarla den ainm, ''Fitzgerald'', agus ''fils'' i bhFraincis ár gcomhaimsire, focal a chiallaíonn "mac". Bhí sé de nós ag scríbhneoirí cosúil le [[Seathrún Céitinn]] sa [[17ú haois|seachtú haois déag]] tagairt a dhéanamh do na Normannaigh mar "Shean-Ghaill", le hiad a aithint thar na Sasanaigh nach raibh clóite le saol na hÉireann ná ábalta an Ghaeilge a labhairt. === Teacht na Sean-Ghall === [[Íomhá:MarriageAoifeStrongbow.jpg|thumb|280px|Pósadh Strongbow agus Aoife (t.[[1170]])<br />[Daniel Maclise a dhathaigh an pictiúr seo sa bhliain 1854]&nbsp;]] B'é Baile Átha Cliath agus a thimpeallacht - [[an Pháil]] - ba thúisce a thit leis na Normannaigh, agus deir na seandálaithe go raibh caidreamh beo trádála ag an gcathair sin leis na Normannaigh roimhe sin féin. Maidir leis an ngabháltas, thosaigh sé sa bhliain 1169. Rud a bhí ann a rith le hAnnraoi roimhe sin féin, agus é tar éis cead an [[Pápa|Phápa]] a chinntiú dó féin cheana, ach nuair a tháinig an crú ar an tairne, níor bhac sé féin le fórsa sluaíochta a chur i dtoll le chéile le fortacht a thabhairt do Dhiarmuid. Ina áit sin, shocraigh Diarmuid comhghuaillíocht le [[Strongbow|Risteard fitz Gilbert de Clár]], a dtugtar ''Strongbow'' air sa seanchas - "fear an bhogha láidir". Phós Strongbow iníon [[Diarmuid Mac Murchadha Caomhánach|Dhiarmada]], Aoife, agus gheall Diarmuid Cúige Laighean dó mar oidhreacht. Sna blianta 1169-1171, chuaigh Strongbow agus a chuid Normannach i seilbh Chúige Laighean agus na Mí. Bhásaigh Diarmuid i mBealtaine 1171, agus ansin, chloígh Strongbow frithbheartaíocht mhuintir Laighean le dul i gceannas ar an gcúige go deifnídeach. Ní raibh [[Anraí II Shasana|Anraí]] róshásta leis an dóigh a raibh na cúrsaí ag forbairt, nó bhí sé buartha go mbagródh Strongbow ar a choróin féin dá n-éireodh leis ríocht neamhspleách a bhunú in Éirinn. Chuaigh Anraí go hÉirinn, agus fórsaí móra armtha á thionlacan, le brathladh a chur ar Strongbow, ach bhí sé siúd géilliúlach go maith, agus é sásta urraim agus umhlóid a mhóidiú d'Anraí. Ina dhiaidh sin, chuaigh Anraí timpeall na hÉireann, agus d'umhlaigh a lán ríthe áitiúla Gaelacha dó: Diarmuid Mac Cárthaigh i gCorcaigh, Dónall Mór Ó Briain i Luimneach, Murchadh Ó Cearbhaill in Oirialla, Tiarnán Ó Ruairc i mBréifne, agus Donnsléibhe Mac Duinnsléibhe in Ultaibh. Chruinnigh Anraí eaglaisigh na hÉireann le chéile chun sionad mór a choinneáil i gCaiseal i ndeireadh na bliana 1171 agus i dtús na bliana 1172. Tugadh isteach cleachtas na deachún le go mbeadh teacht isteach éigin ag na paróistí. Treisíodh le stádas na hEaglaise agus cuireadh bord ar bhord í le heaglais Shasana ó thaobh an fhoirceadail agus na nósanna de. Roinn Anraí tailte na hÉireann ar na huaisle Normannacha, ach má roinn féin, is iomaí cath agus cogadh a chaithfidís siúd a chur le dul i seilbh na dtailte sin i ndáiríre. Bhronn sé an Mhí ar Aodh de Léis agus chuir sé saighdiúirí ar garastún i gCorcaigh agus i Luimneach, ach sa bhliain 1172, b'éigean d'Anraí filleadh ó Éirinn go Sasana le freastal ar dhualgaisí eile, agus d'fhág sé de Léis agus Strongbow ag troid na dtaoiseach áitiúil. Ní raibh an bheirt sin ábalta frithbheartaíocht na nGael a chur faoi chois ina gcuid tailte roimh an mbliain 1175. Sa bhliain céanna, shocraigh Anraí agus an tArd-Rí Ruairí Ó Conchubhair le chéile Conradh Windsor, conradh a d'fhág an chuid ba mhó d'Iarthar na hÉireann faoi Ruairí, fad is a bheadh sé sásta na cánacha a bhailiú d'Anraí. Ní raibh ceachtar den bheirt ríthe - Ruairí ná Anraí - ábalta smacht a choinneáil ar a muintir féin. Ba dhual do na taoisigh Ghaelacha agus do na huaisle Normannacha cogaí príobháideacha a chur ar a chéile. Sa bhliain 1176, fuair Strongbow bás. Ní raibh oidhre ceart aige - síothlaigh a mhac go hóg. Mar sin, thit an chuid Normannach d'Éirinn leis an Rí, agus i mBealtaine 1177, bhronn sé céimíocht Thiarna na hÉireann ar an mac ab óige leis, an [[Eoin I Shasana|Prionsa Eoin]]. Mar sin a cuireadh bun le Tiarnas na hÉireann. Sa bhliain 1185, chuaigh Eoin ar an chéad chuairt go hÉirinn, agus é ag iarraidh cumhacht Shasana a bhuanú i dtailte Normannacha na hÉireann. Sna blianta 1189-1199, bhí Sasana á rialú ag deartháir Eoin, [[Risteard I Shasana|Risteard Leonchroí]]. Ar dtús, bhí an chuma ar an scéal go bhféadfadh Eoin ríocht dá chuid féin a bhunú in Éirinn, ionas go mbeadh dhá ríocht Normannacha sna hoileáin Bhriotanacha. Nuair a bhásaigh Risteard sa Fhrainc, áfach, shealbhaigh Eoin coróin Shasana, agus d'aontaigh sé ina phearsa Tiarna na hÉireann agus Rí na Sasanach go doscartha. Faoin am seo, thosaigh na Sasanaigh ag coilíniú na hÉireann an chéad uair riamh. Tháinig lucht inimirce ó Shasana agus ón mBreatain Bheag, agus, fiú, ón bhFrainc agus ó [[Flóndras|Fhlóndras]] féin. === Eoin ina Thiarna ar Éirinn === Ní raibh Eoin - nó Eoin gan Talamh, mar a thugtaí air agus é ina rí - róchairdiúil i leith na n-uasal Gallda in Éirinn ach oiread leis na taoisigh Ghaelacha. Is dócha go raibh sé goilliúnach faoina chumhacht, agus drochamhras aige ar aon duine uasal nó urramach eile. Nuair a d'iompaigh sé ina Rí, áfach, d'éirigh sé traidhfilín ní b'fháiltiúla i dtaobh na nGael, ó rith leis go gcuideoidís leis, b'fhéidir, na huaisle Normannacha a choinneáil faoi smacht. Is amhlaidh gurbh iad na barúin Normannacha na naimhde ba mhó a bhí ag Eoin, agus má bhí na huaisle seo ag síneadh amach theorainneacha na Páile, ní raibh sé ach breacshásta leis sin. Mar sin, is dealraitheach gur chuir sé moill ar ghabháltas Gall, ach is ar éigean is féidir a rá go ndeachaigh an mhoilleadóireacht sin chun sochair d'Éirinn. Nó is mar sin a buanaíodh an chríochdheighilt idir an Pháil agus tailte na ndearbh-Éireannach, agus bhí teorainn an dá chineál críoch ina hábhar trioblóide agus cogaíochta i saol na hÉireann i bhfad ina dhiaidh sin. D'fhéach na huaisle Normannacha leis na tailte a shealbhú le lámh láidir a bhí geallta ag Eoin dóibh, ach de ghnáth, ní bhíodh ag éirí leo go rómhaith. Ina lán cásanna, fuair an Normannach na tailte sa deireadh thiar, tar éis dó iníon an taoisigh áitiúil Ghaelaigh a phósadh. Is léir gur chuidigh a leithéid le Gaelú na Normannach, agus na barúin ag dul i gcomhghuaillíochtaí le mionríthe dúchasacha. Ón taobh eile de, bhí cuid mhór de na Gaeil míshásta leis an bhforbairt seo, ó thaispeáin sé nach raibh aon duine de na maithe is na móruaisle fonnmhar chun síocháin a chur ar bun sa tsochaí. Mar sin, nuair a tháinig Eoin ar ais go hÉirinn ina rí dó sa bhliain 1210, b'iad na Gaeil ba mhó a d'fháiltigh roimhe, ó bhí siad dóchasach go gcuirfeadh sé caoi éigin ar an saol. D'umhlaigh a lán taoiseach mór Gaelach dó san am, ar nós Cathal Croibhdhearg Ó Conchubhair, rí Connacht, agus Muircheartach Ó Briain ó Luimneach. D'fhorbair Eoin córas riaracháin an Tiarnais chomh maith. Chuir sé tús le Comhairle an Rí in Éirinn, arbh é an chéad síol don pharlaimint. Thosaigh an státseirbhís ag teacht ar an bhfód freisin, nó theastaigh ó Eoin cléirigh a chur i mbun an státchiste in Éirinn. D'ainmnigh sé an chéad Ghiúisteoir a bhí le haire a thabhairt do shainleas an Rí nuair a bhí an Rí féin taobh amuigh d'Éirinn. == Tús na Nua-Aoise in Éirinn == {{Forbair}} == An Chinsileacht agus an Aontacht == == I dTreo na Saoirse == == Féach freisin == * [[Miotaseolaíocht na nGael]] * [[Prótastair Éireann]] * [[Ogham]], [[Inscríbhinní Oghaim]] * [[Ríthe Éireann]], [[Ríochtaí Éireann]] * [[Rámhlong na hÉireann]] == Foinsí == * FOSTER, R.F.: ''The Oxford History of Ireland''. Oxford University Press, Oxford 1989 ==Tagairtí== {{reflist}} == Naisc sheachtracha == * [https://cstair.blogspot.com/ Cúrsái Staire - blag le Vincent Morley] ** [https://cstair.blogspot.com/2021/06/tri-mhapa-eile.html mapaí] [[Catagóir:Stair na hÉireann| ]] kznqwg7qhtnm3hrzdkisk879m4rfjli 0 21189 1273060 1272601 2025-07-07T23:44:18Z ListeriaBot 25319 Wikidata list updated [V2] 1273060 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Grúpa Daonna}} Tá 6.38 mhilliún '''duine in Éirinn''' (Gaeilge: ''Muintir na hÉireann'', ''na hÉireannaigh'', ''na Gaeil'') (Béarla: ''The People of Ireland'') (Ultais: ''Tha fowk o Airlann''). Is de bhunadh [[Na Ceiltigh|Ceilteach]] an chuid is mó den daonra, a tháinig i dtír ó mhór-roinn na [[An Eoraip|hEorpa]] thar na cianta. Bhí cuid mhaith inimirce, freisin, ó am go ham ó thíortha eile, go háirithe as [[Alba]], agus ar bhonn níos lú, as [[Sasana]]. Is [[Caitliceachas|Caitlicigh]] formhór (os cionn 70%) an daonra. Is [[Protastúnachas|Protastúnaigh]] formhór na coda eile, beagán níos mó ná leath na ndaoine in [[Cúige Uladh|Ulaidh]], agus iad roinnte idir eaglaisí éagsúla, go háirithe [[Preispitéireachas|Preispitéirigh]] agus Anglacaigh (a bhaineann le h[[Eaglais na hÉireann]]. Féach ar an alt [[Creideamh in Éirinn]] le tuilleadh sonraí). {{Wikidata list |sparql=SELECT ?item ?yob ?yod WHERE { ?item wdt:P19 ?pob . ?pob wdt:P131* wd:Q27. OPTIONAL { ?item wdt:P569 ?dob. BIND(YEAR(?dob) as ?yob) } OPTIONAL { ?item wdt:P570 ?dod. BIND(YEAR(?dod) as ?yod) } . } |wdq=. |sort=569 |section=31 |links=local |columns=number:#,P18,label:nome,P569,P570,P19 }} == duine == {| class='wikitable sortable' ! # ! íomhá ! nome ! dáta breithe ! dáta báis ! áit bhreithe |- | style='text-align:right'| 1 | [[Íomhá:James Joyce by Alex Ehrenzweig, 1915 cropped.jpg|center|128px]] | [[James Joyce]] | 1882-02-02 | 1941-01-13 | [[Ráth Garbh]] |- | style='text-align:right'| 2 | [[Íomhá:Kathleen Yardley Lonsdale (1903-1971).jpg|center|128px]] | [[Kathleen Lonsdale]] | 1903-01-28 | 1971-04-01 | [[Droichead Nua]] |- | style='text-align:right'| 3 | [[Íomhá:William Rowan Hamilton painting.jpg|center|128px]] | [[William Rowan Hamilton]] | 1805-08-04 | 1865-09-02 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 4 | [[Íomhá:Trevor Sargent.jpg|center|128px]] | [[Trevor Sargent]] | 1960-07-26 | | [[Cill Dhéagláin]] |- | style='text-align:right'| 5 | [[Íomhá:KayMcNulty maturitní fotografie.jpg|center|128px]] | [[Kathleen Antonelli]] | 1921-02-12 | 2006-04-20 | [[An Craoslach]] |- | style='text-align:right'| 6 | [[Íomhá:GrahamNorton-byPhilipRomano.jpg|center|128px]] | [[Graham Norton]] | 1963-04-04 | | [[Cluain Dolcáin]] |- | style='text-align:right'| 7 | [[Íomhá:George Bernard Shaw 1936.jpg|center|128px]] | [[George Bernard Shaw]] | 1856-07-26 | 1950-11-02 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 8 | [[Íomhá:Sir Francis Beaufort by Stephen Pearce.jpg|center|128px]] | [[Francis Beaufort]] | 1774-05-27 | 1857-12-17 | [[An Uaimh]] |- | style='text-align:right'| 9 | [[Íomhá:Mícheál Ó Súilleabháin (left) honorary conferring of Seamus Heaney (right) at the University of Limerick, 1996.jpg|center|128px]] | [[Mícheál Ó Súilleabháin (ollamh)|Mícheál Ó Súilleabháin]] | 1950-12-10 | 2018-11-07 | [[Cluain Meala]] |- | style='text-align:right'| 10 | [[Íomhá:2016-02-01 Rosanna Davison.jpg|center|128px]] | [[Rosanna Davison]] | 1984-04-17 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 11 | | [[Seán Ó Céirín]] | 1962-07-19 | 2001-08-21 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 12 | [[Íomhá:Oscar Wilde by Napoleon Sarony. Three-quarter-length photograph, seated.jpg|center|128px]] | [[Oscar Wilde]] | 1854-10-16<br/>1854-06-16 | 1900-11-30 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 13 | [[Íomhá:Bram Stoker 1906.jpg|center|128px]] | [[Bram Stoker]] | 1847-11-08<br/>1847-03-08 | 1912-04-20 | [[Cluain Tarbh]] |- | style='text-align:right'| 14 | [[Íomhá:Samuel Beckett, Pic, 1 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Samuel Beckett]] | 1906-04-13 | 1989-12-22 | [[Carraig an tSionnaigh]] |- | style='text-align:right'| 15 | [[Íomhá:Enya - The Orlando Sentinel (1989) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Enya]] | 1961-05-17 | | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 16 | [[Íomhá:William Butler Yeats by George Charles Beresford.jpg|center|128px]] | [[W. B. Yeats]] | 1865-06-13<br/>1865-03-13 | 1939-01-28 | [[Dumhach Thrá]] |- | style='text-align:right'| 17 | [[Íomhá:Jonathan Swift by Charles Jervas detail.jpg|center|128px]] | [[Jonathan Swift]] | 1667-11-30 | 1745-10-19 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 18 | [[Íomhá:Primordial Party.San 2016 16.jpg|center|128px]] | [[Alan Averill|Q43379]] | 1975-08-26 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 19 | [[Íomhá:The Shannon Portrait of the Hon Robert Boyle.jpg|center|128px]] | [[Robert Boyle]] | 1627-01-25 | 1691-12-31 | ''[[:d:Q2368947|Caisleán Leasa Móire]]'' |- | style='text-align:right'| 20 | [[Íomhá:2022 Michael D. Higgins (51988246304) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Mícheál D. Ó hUigínn|Mícheál D. Ó hUiginn]] | 1941-04-18 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 21 | [[Íomhá:Enda Kenny (2012) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Enda Kenny|Éanna Ó Coinnigh]] | 1951-04-24 | | [[Caisleán an Bharraigh]] |- | style='text-align:right'| 22 | [[Íomhá:Enright Anne koeln literaturhaus 181108.jpg|center|128px]] | [[Anne Enright]] | 1962-10-11 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 23 | [[Íomhá:Paul Durcan 2018.png|center|128px]] | [[Paul Durcan|Pól Mac Duarcáin]] | 1944-10-16 | 2025-05-17 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 24 | [[Íomhá:Poet Patrick Kavanagh (cropped).jpg|center|128px]] | [[Patrick Kavanagh]] | 1904-10-21 | 1967-11-30 | [[Inis Caoin]] |- | style='text-align:right'| 25 | [[Íomhá:Roddy Doyle in the festival garden at Haus der Berliner Festspiele on September 14th 2015 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Roddy Doyle]] | 1958-05-08 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 26 | [[Íomhá:ThatXmasBFILFF191024 (55 of 119) (54100308426) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Fiona Shaw]] | 1958-07-10 | | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 27 | [[Íomhá:Jay OShea v Stoke cropped.jpg|center|128px]] | [[James O'Shea]] | 1988-08-10 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 28 | [[Íomhá:Stbrigid.jpg|center|128px]] | [[Naomh Bríd]] | 451<br/>453 | 523-02-01 | ''[[:d:Q5438072|Fochaird]]''<br/>[[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 29 | [[Íomhá:PierceBrosnan-byPhilipRomano.jpg|center|128px]] | [[Pierce Brosnan]] | 1953-05-16 | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 30 | [[Íomhá:George Berkeley by Jonh Smibert.jpg|center|128px]] | [[George Berkeley]] | 1685-03-12 | 1753-01-14 | ''[[:d:Q15215556|Dysart Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 31 | [[Íomhá:Richard Harris 1985 (1).jpg|center|128px]] | [[Richard Harris]] | 1930-10-01 | 2002-10-25 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 32 | [[Íomhá:Mother Jones no. 3.jpg|center|128px]] | [[Mary Harris Jones]] | 1830-05-01 | 1930-11-30 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 33 | [[Íomhá:William Thomas Mulvany by Schaarwächter.jpg|center|128px]] | [[William Thomas Mulvany]] | 1806-03-11 | 1885-10-30 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 34 | [[Íomhá:Stephen Ireland 2009 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Stephen Ireland]] | 1986-08-22 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 35 | | [[Sandie Jones]] | 1951-11-09 | 2019-09-19 | [[Cromghlinn, BÁC|Cromghlinn]] |- | style='text-align:right'| 36 | [[Íomhá:Raphoe Cathedral Church of St. Eunan Choir Window W02 Saint Eunan II 2016 09 02.jpg|center|128px]] | [[Naomh Adhamhnán]] | 624 | 704 | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 37 | [[Íomhá:Sir Arthur Wellesley, 1st Duke of Wellington.jpg|center|128px]] | [[Arthur Wellesley, 1ú Diúc Wellington]] | 1769-05-01 | 1852-09-14 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 38 | [[Íomhá:Saint Aidan.jpg|center|128px]] | [[Naomh Aodhán Lindisfarne]] | 590 | 651-08-31 | [[Cúige Chonnacht]] |- | style='text-align:right'| 39 | [[Íomhá:Ned O'Sullivan.jpg|center|128px]] | [[Ned O'Sullivan]] | 1950-11-25 | | [[Lios Tuathail]] |- | style='text-align:right'| 40 | [[Íomhá:Binchy33 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Maeve Binchy]] | 1940-05-28<br/>1939-05-28<br/>1939-05-29 | 2012-07-30 | [[Deilginis]] |- | style='text-align:right'| 41 | [[Íomhá:BertieAhernBerlin2007-bis.jpg|center|128px]] | [[Bertie Ahern|Parthalán Ó hEachthairn]] | 1951-09-12 | | [[Droim Conrach]] |- | style='text-align:right'| 42 | [[Íomhá:George Gabriel Stokes, ante 1903 - Accademia delle Scienze di Torino 0155 B.jpg|center|128px]] | [[George Gabriel Stokes]] | 1819-08-13 | 1903-02-01 | [[An Scrín]] |- | style='text-align:right'| 43 | [[Íomhá:JoeyO'Brien.JPG|center|128px]] | [[Joey O'Brien]] | 1986-02-17 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 44 | [[Íomhá:Stieler - Lola Montez (Schönheitengalerie).jpg|center|128px]] | [[Lola Montez (Eliza Gilbert, damhsóir)|Lola Montez]] | 1821-02-17 | 1861-01-17 | [[An Ghráinseach, Contae Shligigh|An Ghráinseach]] |- | style='text-align:right'| 45 | [[Íomhá:Sir Joshua Reynolds - Edmund Burke, 1729 - 1797. Statesman, orator and author - PG 2362 - National Galleries of Scotland.jpg|center|128px]] | [[Edmund Burke|Edmond Búrc]] | 1729-01-12 | 1797-07-09 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 46 | [[Íomhá:Sir Charles Gavan Duffy (Weekly Times, 1874).jpg|center|128px]] | [[Cathal Gabhán Ó Dubhthaigh]] | 1816-04-12 | 1903-02-09 | [[Muineachán]] |- | style='text-align:right'| 47 | | [[John Desmond Bernal]] | 1901-05-10 | 1971-09-15 | [[An tAonach]] |- | style='text-align:right'| 48 | [[Íomhá:BansheesBFI131022 (5 of 22) (52448072829) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Colin Farrell]] | 1976-05-31 | | ''[[:d:Q104261563|Caisleán Cnucha]]'' |- | style='text-align:right'| 49 | [[Íomhá:Eddie Jordan 2017 United States GP .jpg|center|128px]] | [[Eddie Jordan|Q173175]] | 1948-03-30 | 2025-03-20 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 50 | [[Íomhá:Michael Collins 1922.jpg|center|128px]] | [[Mícheál Ó Coileáin]] | 1890-10-16 | 1922-08-22 | [[Cloich na Coillte]] |- | style='text-align:right'| 51 | [[Íomhá:Seán MacSwiney, Oct 1920 (cropped).png|center|128px]] | [[Seán MacSwiney]] | 19th century | 20th century | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 52 | | [[James O'Keeffe]] | 1912 | 1986-05 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 53 | [[Íomhá:Sir Edward Carson, bw photo portrait seated.jpg|center|128px]] | [[Edward Carson]] | 1854-02-09 | 1935-10-22 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 54 | | [[Conor Maguire]] | 1889-12-16 | 1971-09-26 | [[Conga]] |- | style='text-align:right'| 55 | [[Íomhá:Edna O'Brien (2016).jpg|center|128px]] | [[Edna O'Brien]] | 1930-12-15 | 2024-07-27 | [[Tuaim Gréine]] |- | style='text-align:right'| 56 | | [[Ben Briscoe]] | 1934-03-11 | 2023-07-10 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 57 | [[Íomhá:Heilbronn-Kilianskirche-SeyfferAltar03.JPG|center|128px]] | [[Naomh Cilian]] | 640 | 689 | [[An Mullach, Contae an Chabháin|An Mullach]] |- | style='text-align:right'| 58 | [[Íomhá:Ernest Walton.jpg|center|128px]] | [[Ernest Walton|Ernest Thomas Sinton Walton]] | 1903-10-06 | 1995-06-25 | [[Dún na Mainistreach]] |- | style='text-align:right'| 59 | [[Íomhá:2013 Robbie Keane (cropped).jpg|center|128px]] | [[Robbie Keane]] | 1980-07-08 | | [[Tamhlacht]] |- | style='text-align:right'| 60 | [[Íomhá:Brian Cowen at White House on Saint Patrick's Day 2009.jpg|center|128px]] | [[Brian Cowen|Brian Ó Comhain]] | 1960-01-10 | | [[Tulach Mhór]] |- | style='text-align:right'| 61 | [[Íomhá:Mary Robinson (2014).jpg|center|128px]] | [[Máire Mhic Róibín]] | 1944-05-21 | | [[Béal an Átha]] |- | style='text-align:right'| 62 | [[Íomhá:Roy keane 2014.jpg|center|128px]] | [[Roy Keane]] | 1971-08-10 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 63 | [[Íomhá:DDuff.JPG|center|128px]] | [[Damien Duff]] | 1979-03-02 | | [[Baile Baodáin]] |- | style='text-align:right'| 64 | [[Íomhá:Sinead O'Connor (14828633401) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Sinéad O'Connor]] | 1966-12-08 | 2023-07-26 | [[Gleann na gCaorach]] |- | style='text-align:right'| 65 | | [[James Ryan]] | 1891-12-06<br/>1892-12-06 | 1970-09-25 | ''[[:d:Q22084281|Teach Munna]]'' |- | style='text-align:right'| 66 | [[Íomhá:Cillian Murphy at Berlinale 2024, Ausschnitt.jpg|center|128px]] | [[Cillian Murphy]] | 1976-05-25 | | [[Dúglas]] |- | style='text-align:right'| 67 | [[Íomhá:Michael Gambon cropped.jpg|center|128px]] | [[Michael Gambon]] | 1940-10-19 | 2023-09-27 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 68 | [[Íomhá:Mark Deery.jpeg|center|128px]] | [[Mark Dearey]] | 1963-03-19 | | [[Contae Lú]] |- | style='text-align:right'| 69 | [[Íomhá:Brendan Gleeson.jpg|center|128px]] | [[Brendan Gleeson]] | 1955-03-29 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 70 | | [[Siobhán Nic Gearailt, Cuntaois Urumhan]] | 1509 | 1565-01-02 | [[Cionn tSáile]] |- | style='text-align:right'| 71 | [[Íomhá:Saint brendan german manuscript.jpg|center|128px]] | [[Naomh Breandán]] | 486 | 577 | [[An Fhianait]] |- | style='text-align:right'| 72 | [[Íomhá:John field.jpg|center|128px]] | [[John Field]] | 1782-07-26 | 1837-01-23<br/>1837-01-11 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 73 | [[Íomhá:Evanna Lynch (51693246964).jpg|center|128px]] | [[Evanna Lynch]] | 1991-08-16 | | [[Tearmann Feichín]] |- | style='text-align:right'| 74 | [[Íomhá:Eoin Colfer at BookExpo (05180).jpg|center|128px]] | [[Eoin Colfer]] | 1965-05-14 | | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 75 | [[Íomhá:John Millington Synge - Project Gutenberg eText 19028.jpg|center|128px]] | [[John Millington Synge]] | 1871-04-16 | 1909-03-24 | [[Ráth Fearnáin]] |- | style='text-align:right'| 76 | [[Íomhá:JonathanRhysMeyersApr06 (edit).jpg|center|128px]] | [[Jonathan Rhys Meyers]] | 1977-07-27 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 77 | [[Íomhá:Stephen Gately 2009.jpg|center|128px]] | [[Stephen Gately]] | 1976-03-17 | 2009-10-10 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 78 | [[Íomhá:Shay Given 2021.png|center|128px]] | [[Shay Given]] | 1976-04-20 | | [[Leifear]] |- | style='text-align:right'| 79 | [[Íomhá:Herbert Kitchener 1914.jpg|center|128px]] | [[Herbert Kitchener, an Chéad Iarla Kitchener|Horatio Kitchener]] | 1850-06-24 | 1916-06-05 | [[Béal Átha Longfoirt]] |- | style='text-align:right'| 80 | [[Íomhá:Geldof, Bob (IMF 2009).jpg|center|128px]] | [[Bob Geldof]] | 1951-10-05 | | [[Dún Laoghaire]] |- | style='text-align:right'| 81 | | [[Iris Murdoch]] | 1919-07-15 | 1999-02-08 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 82 | [[Íomhá:Laurence Sterne by Sir Joshua Reynolds.jpg|center|128px]] | [[Laurence Sterne]] | 1713-11-24 | 1768-03-18 | [[Cluain Meala]] |- | style='text-align:right'| 83 | [[Íomhá:Glen Hansard - Lucca Comics & Games 2015 2.JPG|center|128px]] | [[Glen Hansard]] | 1970-04-21 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 84 | [[Íomhá:Seán Barrett Ceann Comhairle 2015.png|center|128px]] | [[Seán Barrett (polaiteoir i nDún Laoghaire)|Seán Barrett]] | 1944-08-09 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 85 | [[Íomhá:Sheamus March 2018.jpg|center|128px]] | [[Sheamus]] | 1978-01-28 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 86 | | [[Christopher Nolan (scríbhneoir)|Christopher Nolan]] | 1965-09-06 | 2009-02-20 | [[An Muileann gCearr]] |- | style='text-align:right'| 87 | [[Íomhá:John Redmond 1917.JPG|center|128px]] | [[Seán Mac Réamainn]] | 1856-09-01 | 1918-03-06 | [[Contae Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 88 | [[Íomhá:Autographed Photograph From Maureen O'Hara Price to Clifton Cates, circa 1945 (22479452472).jpg|center|128px]] | [[Maureen O'Hara]] | 1920-08-17 | 2015-10-24 | [[Raghnallach]] |- | style='text-align:right'| 89 | [[Íomhá:Cecelia Ahern - Buchmesse Wien 2022 (a).JPG|center|128px]] | [[Cecelia Ahern]] | 1981-09-30 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 90 | [[Íomhá:Niamh Kavanagh in Oslo 2010.jpg|center|128px]] | [[Niamh Kavanagh]] | 1968-02-13 | | [[Fionnghlas]] |- | style='text-align:right'| 91 | [[Íomhá:Maureen O Sullivan, The New Movie Magazine, 1934.jpg|center|128px]] | [[Maureen O'Sullivan (aisteoir)|Maureen O'Sullivan]] | 1911-05-17 | 1998-06-23 | ''[[:d:Q1124843|Mainistir na Búille]]'' |- | style='text-align:right'| 92 | [[Íomhá:Brenda Fricker March 1990.jpg|center|128px]] | [[Brenda Fricker]] | 1945-02-17 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 93 | [[Íomhá:Eimear Quinn tijdens Het Grote Songfestivalfeest 2019.jpg|center|128px]] | [[Eimear Quinn]] | 1972-12-18 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 94 | [[Íomhá:Sarah Bolger (48484781976) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Sarah Bolger]] | 1991-02-28 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 95 | [[Íomhá:Sharon Corr.png|center|128px]] | [[Sharon Corr]] | 1970-03-24 | | [[Dún Dealgan]] |- | style='text-align:right'| 96 | [[Íomhá:Columba at Bridei's fort.jpg|center|128px]] | [[Colm Cille]] | 521-12-07 | 597-06-09 | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 97 | [[Íomhá:Veronica Guerin 1.jpg|center|128px]] | [[Veronica Guerin]] | 1959-07-05 | 1996-06-26 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 98 | [[Íomhá:Elaine Cassidy 2012.png|center|128px]] | [[Elaine Cassidy]] | 1979-12-31 | | [[Cill Chomhghaill]] |- | style='text-align:right'| 99 | [[Íomhá:Sonia O'Sullivan from Sean Kelly and Sonia O Sullivan.jpg|center|128px]] | [[Sonia O'Sullivan]] | 1969-11-28 | | [[An Cóbh]] |- | style='text-align:right'| 100 | [[Íomhá:Fionnula Flanagan (2018) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Fionnula Flanagan]] | 1941-12-10 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 101 | | [[Michelle Smith]] | 1969-12-16 | | [[Ráth Cúil, Baile Átha Cliath|Ráth Cúil]] |- | style='text-align:right'| 102 | [[Íomhá:Douglas Hyde - Project Gutenberg eText 19028.jpg|center|128px]] | [[Dubhghlas de hÍde]] | 1860-01-17 | 1949-07-12 | [[An Caisleán Riabhach]] |- | style='text-align:right'| 103 | [[Íomhá:Mairebrennan2.jpg|center|128px]] | [[Moya Brennan|Máire Ní Bhraonáin]] | 1952-08-04 | | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 104 | [[Íomhá:Lady gregory.jpg|center|128px]] | [[Lady Gregory]] | 1852-03-15 | 1932-05-22 | [[Baile Locha Riach]] |- | style='text-align:right'| 105 | [[Íomhá:Finnan.jpg|center|128px]] | [[Steve Finnan]] | 1976-04-24 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 106 | [[Íomhá:Richard Dunne 2012 Sopot.jpg|center|128px]] | [[Richard Dunne]] | 1979-09-21 | | [[Tamhlacht]] |- | style='text-align:right'| 107 | [[Íomhá:William O'Brien 1917.jpg|center|128px]] | [[William O'Brien]] | 1852-10-02 | 1928-02-25 | [[Mala]] |- | style='text-align:right'| 108 | [[Íomhá:Smith O'Brien, The Irish Patriot.jpg|center|128px]] | [[William Smith O’Brien|William Smith O'Brien]] | 1803-10-17 | 1864-06-18 | [[Caisleán Dhrom Ólainn]] |- | style='text-align:right'| 109 | [[Íomhá:Birr St. Brendan's Church St. Brendan Window 2010 09 10.jpg|center|128px]] | [[Brendan mac Nemainn]] | 5th century | 573 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 110 | [[Íomhá:Naoise Ó Muirí 2013.jpg|center|128px]] | [[Naoise Ó Muirí]] | 1972-09-15 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 111 | [[Íomhá:WithSMcropped.jpg|center|128px]] | [[Samantha Mumba]] | 1983-01-18 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 112 | [[Íomhá:Christy Moore in Vicar Street.jpg|center|128px]] | [[Christy Moore]] | 1945-05-07 | | [[Droichead Nua]] |- | style='text-align:right'| 113 | [[Íomhá:Kerry Condon during an interview in 2022 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Kerry Condon]] | 1983-01-09 | | [[Dúrlas Éile|Durlas]] |- | style='text-align:right'| 114 | [[Íomhá:Marian Keyes 2022.jpg|center|128px]] | [[Marian Keyes]] | 1963-09-10 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 115 | [[Íomhá:Imelda May (1).jpg|center|128px]] | [[Imelda May]] | 1974-07-10 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 116 | [[Íomhá:Alison Doody 2.jpg|center|128px]] | [[Alison Doody]] | 1966-11-11 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 117 | | [[Frank O'Farrell]] | 1927-10-09 | 2022-03-06 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 118 | [[Íomhá:Katie Taylor 2012 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Katie Taylor]] | 1986-07-02 | | [[Bré]] |- | style='text-align:right'| 119 | [[Íomhá:Grainne Mhaol Ni Mhaille Statue.jpg|center|128px]] | [[Gráinne Ní Mháille]] | 1539 | 1603<br/>1599-06-18 | [[Oileán Chliara|Cliara]] |- | style='text-align:right'| 120 | [[Íomhá:Maryolympia.jpg|center|128px]] | [[Mary Black]] | 1955-05-23<br/>1955-05-22 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 121 | [[Íomhá:Jordan by Hoppner.jpg|center|128px]] | [[Dorothea Jordan]] | 1761-11-21 | 1816-07-05 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 122 | [[Íomhá:John Lyons 2012.jpg|center|128px]] | [[John Lyons]] | 1977-06 | | [[Baile Munna]] |- | style='text-align:right'| 123 | [[Íomhá:Andrea corr glastonbury.jpg|center|128px]] | [[Andrea Corr]] | 1974-05-17 | | [[Dún Dealgan]] |- | style='text-align:right'| 124 | [[Íomhá:Frank Fahy .PNG|center|128px]] | [[Proinsias Ó Fathaigh]] | 1880-01-12 | 1953-07-12 | [[Contae na Gaillimhe]]<br/>[[Éire]] |- | style='text-align:right'| 125 | [[Íomhá:Ladywilde.jpg|center|128px]] | [[Jane Francesca Agnes Wilde|Jane Wilde]] | 1821-12-27 | 1896-02-03 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 126 | [[Íomhá:Brian Bóruma mac Cennétig (1723) (crop).jpg|center|128px]] | [[Brian Bóramha]] | 941 | 1014-04-23 | [[Cill Dalua]] |- | style='text-align:right'| 127 | [[Íomhá:Éamon Ó Cuív clutching a cup.png|center|128px]] | [[Éamon Ó Cuív]] | 1950-06-23 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 128 | [[Íomhá:Patrick Pearse cph.3b15294.jpg|center|128px]] | [[Pádraig Mac Piarais]] | 1879-11-10 | 1916-05-03 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 129 | [[Íomhá:Thomas Ashe, half-length portrait (34628644896).jpg|center|128px]] | [[Tomás Ághas]] | 1885-01-12 | 1917-09-25 | [[Lios Póil]] |- | style='text-align:right'| 130 | [[Íomhá:Seán Haughey, Jan 2024 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Seán Ó hEochaidh]] | 1961-11-08 | | [[Ráth Eanaigh]] |- | style='text-align:right'| 131 | | [[Tony Gregory]] | 1947-12-05 | 2009-01-02 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 132 | [[Íomhá:Dublin Writers Festival 2007 (686228986) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Claire Keegan]] | 1968 | | [[Contae Chill Mhantáin]] |- | style='text-align:right'| 133 | | [[Michael Keyes]] | 1886-03-31 | 1959-09-08 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 134 | [[Íomhá:Joseph Mary Plunkett.jpg|center|128px]] | [[Seosamh Pluincéad]] | 1887-11-21 | 1916-05-04 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 135 | [[Íomhá:John Joly.jpg|center|128px]] | [[John Joly]] | 1857-11-01 | 1933-12-08 | [[Breacánach]] |- | style='text-align:right'| 136 | [[Íomhá:Cork (47) 1.jpg|center|128px]] | [[Naomh Fionnbarra|Naomh Fionnbharra]] | 550 | 623-09-25 | [[Droichead na Bandan]] |- | style='text-align:right'| 137 | [[Íomhá:StSunniva.jpg|center|128px]] | [[Sunniva]] | 10th century | | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 138 | [[Íomhá:Kevin Doyle at Avaya (cropped).jpg|center|128px]] | [[Kevin Doyle]] | 1983-09-18 | | [[Maigh Arnaí]] |- | style='text-align:right'| 139 | [[Íomhá:Gabriel Byrne 2010.jpg|center|128px]] | [[Gabriel Byrne]] | 1950-05-12 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 140 | [[Íomhá:FIFA WC-qualification 2014 - Austria vs Ireland 2013-09-10 - Shane Long 02.jpg|center|128px]] | [[Shane Long]] | 1987-01-22 | | [[Gort na hUamha]] |- | style='text-align:right'| 141 | [[Íomhá:Charlie McCreevy portrait.jpg|center|128px]] | [[Charles McCreevy|Cathal Mac Riabhaigh]] | 1949-09-30 | | [[Na Solláin]] |- | style='text-align:right'| 142 | [[Íomhá:Eilean Mor Chapel.jpg|center|128px]] | [[Naomh Abbán]] | 570 | 620-03-16 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 143 | [[Íomhá:Manchester - Old Trafford - Manchester United vs Crawley Town.jpg|center|128px]] | [[John O'Shea]] | 1981-04-30 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 144 | [[Íomhá:Cox Portrait 2002.jpg|center|128px]] | [[Pat Cox|Pádraig Mac an Choiligh]] | 1952-11-28 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 145 | [[Íomhá:Patrick Hillery (cropped).jpg|center|128px]] | [[Pádraig Ó hIrighile]] | 1923-05-02 | 2008-04-12 | [[Sráid na Cathrach]] |- | style='text-align:right'| 146 | [[Íomhá:Edward Sabine Maull&Fox BNF Gallica.jpg|center|128px]] | [[Edward Sabine]] | 1788-10-14 | 1883-06-26 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 147 | [[Íomhá:Ronan Keating - 2016-11-25 Night of the Proms (cropped).jpg|center|128px]] | [[Ronan Keating]] | 1977-03-03 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 148 | [[Íomhá:Damien Rice live 2.jpg|center|128px]] | [[Damien Rice]] | 1973-12-07 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 149 | [[Íomhá:Roger Casement.jpg|center|128px]] | [[Ruairí Mac Easmainn]] | 1864-09-01 | 1916-08-03 | [[Cuas an Ghainimh]]<br/>[[Dumhach Thrá]] |- | style='text-align:right'| 150 | [[Íomhá:Brian McFadden (cropped2).jpg|center|128px]] | [[Brian McFadden]] | 1980-04-12 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 151 | [[Íomhá:Joshua Reynolds - William Petty.jpg|center|128px]] | [[William Petty, 2ú hIarla Shelburne|William Petty]] | 1737-05-02 | 1805-05-07 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 152 | [[Íomhá:BRENDANBEHAN.jpg|center|128px]] | [[Breandán Ó Beacháin]] | 1923-02-09 | 1964-03-20 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 153 | [[Íomhá:John Banville (2019) III.jpg|center|128px]] | [[John Banville]] | 1945-12-08 | | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 154 | [[Íomhá:Colm Meaney at the 2024 Toronto International Film Festival (cropped).jpg|center|128px]] | [[Colm Meaney]] | 1953-05-30 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 155 | [[Íomhá:Stephen Hunt 2011.jpg|center|128px]] | [[Stephen Hunt]] | 1981-08-01 | | [[Port Laoise]] |- | style='text-align:right'| 156 | [[Íomhá:Daniel O'Connell.png|center|128px]] | [[Dónall Ó Conaill]] | 1775-08-06 | 1847-05-15 | [[Cathair Saidhbhín]] |- | style='text-align:right'| 157 | [[Íomhá:Sean ocasey 1924.jpg|center|128px]] | [[Seán Ó Cathasaigh]] | 1880-03-30 | 1964-09-18 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 158 | [[Íomhá:Thomas Moore from NPG.jpg|center|128px]] | [[Thomas Moore]] | 1779-05-28 | 1852-02-25 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 159 | [[Íomhá:10.5.17RobertSheehanByLuigiNovi1.jpg|center|128px]] | [[Robert Sheehan]] | 1988-01-07 | | [[Port Laoise]] |- | style='text-align:right'| 160 | [[Íomhá:Glenn Whelan 2012 Sopot.jpg|center|128px]] | [[Glenn Whelan]] | 1984-01-13 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 161 | [[Íomhá:Keith Andrews 2011.jpg|center|128px]] | [[Keith Andrews]] | 1980-09-13 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 162 | [[Íomhá:Staunton, Steve.jpg|center|128px]] | [[Steve Staunton]] | 1969-01-19 | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 163 | [[Íomhá:Seamus Coleman (cropped).jpg|center|128px]] | [[Séamus Coleman]] | 1988-10-11 | | [[Dún na nGall (baile)|Dún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 164 | [[Íomhá:FIFA WC-qualification 2014 - Austria vs Ireland 2013-09-10 - Paul McShane 03 (cropped).JPG|center|128px]] | [[Paul McShane]] | 1986-01-06 | | [[Cill Mhantáin]] |- | style='text-align:right'| 165 | [[Íomhá:Charles Stewart Parnell (Portrait).jpg|center|128px]] | [[Charles Stewart Parnell]] | 1846-06-27 | 1891-10-06 | [[Contae Chill Mhantáin]] |- | style='text-align:right'| 166 | [[Íomhá:Denis Irwin (2017-07-29 img06) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Denis Irwin]] | 1965-10-31 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 167 | [[Íomhá:San Colombano.jpg|center|128px]] | [[Columbán]] | 543 | 615-11-23 | [[Cúige Laighean]] |- | style='text-align:right'| 168 | [[Íomhá:ESC2016 - Ireland 01 3.jpg|center|128px]] | [[Nicky Byrne]] | 1978-10-09 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 169 | [[Íomhá:Sean T OKelly WhiteHouse 19390517.jpg|center|128px]] | [[Seán T. Ó Ceallaigh|Seán Tomás Ó Ceallaigh]] | 1882-08-25 | 1966-11-23 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 170 | [[Íomhá:Stephen Kelly 2012 Sopot.jpg|center|128px]] | [[Stephen Kelly]] | 1983-09-06 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 171 | [[Íomhá:Rory Gallagher 1982.jpg|center|128px]] | [[Rory Gallagher]] | 1948-03-02 | 1995-06-14 | [[Béal Átha Seanaidh]] |- | style='text-align:right'| 172 | [[Íomhá:Cropped portrait of Henry Grattan.jpg|center|128px]] | [[Henry Grattan]] | 1746-07-03 | 1820-06-04 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 173 | [[Íomhá:Lord Castlereagh Marquess of Londonderry.jpg|center|128px]] | [[Robert Stewart, Bíocunta an Chaisleáin Riabhaigh]] | 1769-06-18 | 1822-08-12 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 174 | [[Íomhá:Timothy Michael Healy Thoms Whos Who 1923.jpg|center|128px]] | [[Tadhg Ó hEaluithe (polaiteoir)|Tadhg Ó hEaluithe]] | 1855-05-17 | 1931-03-26 | [[Beanntraí]] |- | style='text-align:right'| 175 | [[Íomhá:William Martin Murphy Oil Painting by William Orpen.jpg|center|128px]] | [[William Martin Murphy|William Máirtín Ó Murchadha]] | 1844-11-21 | 1919-06-25 | [[Baile Chaisleáin Bhéarra]] |- | style='text-align:right'| 176 | [[Íomhá:James Ussher by Sir Peter Lely.jpg|center|128px]] | [[James Ussher]] | 1581-01-04 | 1656-03-21 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 177 | [[Íomhá:John Bruton, February 2002 (cropped 02).jpg|center|128px]] | [[John Bruton|Seán de Briotún]] | 1947-05-18 | 2024-02-06 | [[Dún Búinne]] |- | style='text-align:right'| 178 | [[Íomhá:Charles Haughey 1967 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Cathal Ó hEochaidh]] | 1925-09-16 | 2006-06-13 | [[Caisleán an Bharraigh]] |- | style='text-align:right'| 179 | [[Íomhá:Benjamin Guinness ILN.jpg|center|128px]] | [[Benjamin Lee Guinness|Benjamin Guinness]] | 1798-11-01 | 1868-05-19 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 180 | | [[Seán Eichingeam]] | 1870 | 1923-04-23 | [[Cuan Bhaile na Cúirte]] |- | style='text-align:right'| 181 | [[Íomhá:Austin Stack (cropped).jpg|center|128px]] | [[Aibhistín de Staic]] | 1879-12-07 | 1929-04-27 | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 182 | [[Íomhá:Michael Conaghan, 2008 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Michael Conaghan]] | 1944-09 | | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 183 | [[Íomhá:Sir Phelim O’Neill.png|center|128px]] | [[Féilim Ó Néill]] | 1603 | 1653<br/>1652-03-10 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 184 | [[Íomhá:John Toland.jpg|center|128px]] | [[John Toland]] | 1670-11-30 | 1722-03-11 | ''[[:d:Q4068887|Ardagh]]'' |- | style='text-align:right'| 185 | [[Íomhá:Niall Quinn 2011 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Niall Quinn]] | 1966-10-06 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 186 | [[Íomhá:Maurice O'Connor.jpg|center|128px]] | [[Toirdhealbhach Ó Cearbhalláin]] | 1670 | 1738-03-25 | [[Contae na Mí]] |- | style='text-align:right'| 187 | [[Íomhá:Ken Doherty PHC 2012-3.jpg|center|128px]] | [[Ken Doherty]] | 1969-09-17 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 188 | [[Íomhá:Lawrence Parsons.jpg|center|128px]] | [[Laurence Parsons]] | 1840-11-17 | 1908-08-29 | [[Biorra]] |- | style='text-align:right'| 189 | [[Íomhá:1stEarlOfIveagh.jpg|center|128px]] | [[Edward Cecil Guinness]] | 1847-11-10 | 1927-10-07 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 190 | [[Íomhá:Portrait of Patrick Sarsfield, Earl of Lucan NGI.4328.PNG|center|128px]] | [[Pádraig Sáirséal]] | 1655 | 1693-08-21 | [[Leamhcán]] |- | style='text-align:right'| 191 | [[Íomhá:Feargus Edward O'Connor-crop.jpg|center|128px]] | [[Feargus O'Connor]] | 1794-07-18 | 1855-08-30<br/>1855-08-31 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 192 | [[Íomhá:Catherine Day, Secretary-General of the EC - 2011.jpg|center|128px]] | [[Catherine Day]] | 1954-06-16 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 193 | [[Íomhá:Arthur Griffith (1871-1922).jpg|center|128px]] | [[Art Ó Gríofa]] | 1872-03-31 | 1922-08-12 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 194 | [[Íomhá:Richard Sheridan.jpg|center|128px]] | [[Richard Brinsley Sheridan]] | 1751-10-30 | 1816-07-07 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 195 | [[Íomhá:Darren Shan (2016).jpg|center|128px]] | [[Darren Shan]] | 1972-07-03<br/>1972-07-02 | | [[Londain]]<br/>[[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 196 | [[Íomhá:Dick Spring 1995 (headshot).jpg|center|128px]] | [[Dick Spring|Risteard Mac An Earraigh]] | 1950-08-29 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 197 | [[Íomhá:Liam Brady rte.jpg|center|128px]] | [[Liam Brady]] | 1956-02-13 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 198 | [[Íomhá:Stephen ROCHE.jpg|center|128px]] | [[Stephen Roche]] | 1959-11-28 | | [[Dún Droma]] |- | style='text-align:right'| 199 | [[Íomhá:Aidan Gillen (headshot).jpg|center|128px]] | [[Aidan Gillen]] | 1968-04-24 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 200 | [[Íomhá:John Tyndall portrait mid career.jpg|center|128px]] | [[John Tyndall]] | 1820-08-02 | 1893-12-04 | [[Contae Cheatharlach]] |- | style='text-align:right'| 201 | [[Íomhá:Ronnie drew 2004.jpg|center|128px]] | [[Ronnie Drew]] | 1934-09-16 | 2008-08-16 | [[Dún Laoghaire]] |- | style='text-align:right'| 202 | [[Íomhá:Gerald Fitzgerald 9th Earl of Kildare 2.JPG|center|128px]] | [[Gearóid Óg Mac Gearailt]] | 1487 | 1534-09-02 | [[Maigh Nuad]] |- | style='text-align:right'| 203 | [[Íomhá:Ray-Sachs-Ivor-Robinson-Art-Komar-and-John-Lighton-Synge-Jablonna-1962-Photo.png|center|128px]] | [[John Lighton Synge]] | 1897-03-23 | 1995-03-30 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 204 | [[Íomhá:Charles Villiers Stanford c1894bw.jpg|center|128px]] | [[Charles Villiers Stanford]] | 1852-09-30 | 1924-03-29 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 205 | [[Íomhá:Statua di Luke Kelly.jpg|center|128px]] | [[Luke Kelly]] | 1940-11-17 | 1984-01-30 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 206 | | [[Frank McGuinness]] | 1953-07-29 | | [[Bun Cranncha]] |- | style='text-align:right'| 207 | [[Íomhá:Liam O'Flaherty.jpeg|center|128px]] | [[Liam Ó Flaithearta]] | 1896-08-28<br/>1896-04-28<br/>1897-04-19 | 1984-09-07<br/>1984-07-07 | [[Inis Mór, Árainn|Inis Mór]] |- | style='text-align:right'| 208 | [[Íomhá:Darren O'Dea 2011.jpg|center|128px]] | [[Darren O'Dea]] | 1987-02-04 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 209 | [[Íomhá:Anton abbadia.png|center|128px]] | [[Antoine Thomson d'Abbadie]] | 1810-01-03 | 1897-03-19 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 210 | | [[Packie Bonner]] | 1960-05-24 | | [[Ailt an Chorráin]] |- | style='text-align:right'| 211 | [[Íomhá:Ciarán Cannon April 2018 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Ciarán Cannon|Ciarán Ó Canáin]] | 1965-09-19 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 212 | [[Íomhá:Henry Hughes Wilson, British general, photo portrait standing in uniform.jpg|center|128px]] | [[Henry Wilson]] | 1864-05-05 | 1922-06-22 | [[Contae an Longfoirt]] |- | style='text-align:right'| 213 | | [[Máirtín Mac Cumascaigh]] | 1978-11-09 | | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 214 | [[Íomhá:Albert Reynolds (cropped).jpg|center|128px]] | [[Ailbhe Mac Raghnaill]] | 1932-11-03 | 2014-08-21 | [[Rúscaigh]] |- | style='text-align:right'| 215 | | [[Dan Neville]] | 1946-12-08 | | [[Contae Luimnigh]] |- | style='text-align:right'| 216 | [[Íomhá:Liam Twomey, May 2015 (17744432900) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Liam Twomey]] | 1967-04-03 | | [[Cloich na Coillte]] |- | style='text-align:right'| 217 | [[Íomhá:Ciarán Cuffe Annual Green Convention 2018.jpg|center|128px]] | [[Ciarán Cuffe]] | 1963-04-03 | | [[Seanchill]] |- | style='text-align:right'| 218 | [[Íomhá:Bernard Durkan (official portrait) 2020 (cropped) 2.png|center|128px]] | [[Bernard Durkan]] | 1945-03-26 | | [[Béal Átha na Muice]] |- | style='text-align:right'| 219 | | [[Bernard Ó hAilín]] | 1944-09-09 | 2024-06-22 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 220 | [[Íomhá:Cearbhall Ó Dálaigh, 1975 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Cearbhall Ó Dálaigh]] | 1911-02-12 | 1978-03-21<br/>1978-03-11 | [[Bré]] |- | style='text-align:right'| 221 | [[Íomhá:DOOR STEP 2016-07-12 Denis Naughten (27644046983).jpg|center|128px]] | [[Denis Naughten]] | 1973-06-23 | | [[Contae Ros Comáin]] |- | style='text-align:right'| 222 | [[Íomhá:Taoiseach Liam Cosgrave-Patricks Day 1976.jpg|center|128px]] | [[Liam Mac Cosgair]] | 1920-04-13 | 2017-10-04 | [[Caisleán Cnucha]] |- | style='text-align:right'| 223 | [[Íomhá:PadraigHarrington2004RyderCup.jpg|center|128px]] | [[Pádraig Harrington]] | 1971-08-31 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 224 | [[Íomhá:Vincent Coll leaving court NYWTS.jpg|center|128px]] | [[Uinseann Ó Colla (Mad Dog Coll)|Uinseann Ó Colla]] | 1908-07-20 | 1932-02-08 | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 225 | [[Íomhá:Jack Lynch, 1972 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Seán Ó Loingsigh]] | 1917-08-15 | 1999-10-20 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 226 | [[Íomhá:Dylan Moran Melbourne.jpg|center|128px]] | [[Dylan Moran]] | 1971-11-03 | | [[An Uaimh]] |- | style='text-align:right'| 227 | [[Íomhá:US visit of Taoiseach Costello in 1956 (cropped).jpg|center|128px]] | [[John A. Costello|Seán A Mac Coisdealbha]] | 1891-06-20 | 1976-01-05 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 228 | [[Íomhá:Eoin Hand (1981).jpg|center|128px]] | [[Eoin Hand]] | 1946-03-30 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 229 | [[Íomhá:Anthony Lawlor.jpg|center|128px]] | [[Anthony Lawlor]] | 1959-06-13 | | [[Baile Eoin]] |- | style='text-align:right'| 230 | [[Íomhá:Thomas FitzGerald, 10th Earl of Kildare.jpg|center|128px]] | [[Tomás Mac Gearailt, 10ú hIarla Chill Dara|Tomás Mac Gearailt]] | 1513 | 1537 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 231 | | [[Alice Kyteler]] | 1263 | No/unknown value | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 232 | | [[Gary Deegan]] | 1987-09-28 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 233 | [[Íomhá:Enniscorthy St. Aidan's Cathedral East Aisle Fifth Window Saint Aidan Detail 2009 09 28.jpg|center|128px]] | [[Naomh Aodhán (Maodhóg)]] | 6th century | 627 | [[Contae an Chabháin]] |- | style='text-align:right'| 234 | [[Íomhá:William Stokes (1804 - 1878).jpg|center|128px]] | [[William Stokes]] | 1804-10-01 | 1878-01-10 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 235 | [[Íomhá:BrotherWalfrid(AndrewKerins).jpg|center|128px]] | [[Andrew Kerins]] | 1840-05-18 | 1915-04-17 | [[Contae Shligigh]] |- | style='text-align:right'| 236 | [[Íomhá:PadraicColum.jpeg|center|128px]] | [[Padraic Colum]] | 1881-12-08 | 1972-01-11 | [[Contae an Longfoirt]] |- | style='text-align:right'| 237 | [[Íomhá:Eileen Desmond 1981 02.jpg|center|128px]] | [[Eileen Desmond]] | 1932-12-29 | 2005-01-06 | [[Cionn tSáile]] |- | style='text-align:right'| 238 | | [[Josephine Hart]] | 1942-03-01 | 2011-06-02 | [[An Muileann gCearr]] |- | style='text-align:right'| 239 | | [[Dónal McCann]] | 1943-05-07 | 1999-07-17 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 240 | [[Íomhá:Dan O'Herlihy 1955.JPG|center|128px]] | [[Dan O'Herlihy]] | 1919-05-01 | 2005-02-17 | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 241 | [[Íomhá:Portrait of Theobald Wolfe Tone (4672711).jpg|center|128px]] | [[Theobald Wolfe Tone]] | 1763-06-20 | 1798-11-19 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 242 | [[Íomhá:Eileen Gray.jpg|center|128px]] | [[Eileen Gray]] | 1878-08-08<br/>1879 | 1976-10-31 | [[Inis Córthaidh]] |- | style='text-align:right'| 243 | [[Íomhá:Tommy Bowe.jpg|center|128px]] | [[Tommy Bowe]] | 1984-02-22 | | [[Muineachán]] |- | style='text-align:right'| 244 | [[Íomhá:Cardinal Sean Patrick Brady.jpg|center|128px]] | [[Seán Mac Brádaigh]] | 1939-08-16 | | ''[[:d:Q5309129|Drumcalpin]]'' |- | style='text-align:right'| 245 | [[Íomhá:Kate O'Brien, 1926.jpg|center|128px]] | [[Cáit Ní Bhriain]] | 1897-12-03 | 1974-08-13 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 246 | [[Íomhá:Marian Harkin, Dec 2024 - 54193737946 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Marian Harkin]] | 1953-11-26 | | [[Baile an Tóchair]] |- | style='text-align:right'| 247 | [[Íomhá:Portrait of Nora Joyce (Mrs. James Joyce) 1926–1927 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Nora Barnacle]] | 1884-03-21 | 1951-04-10 | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 248 | [[Íomhá:Maria Doyle Kennedy 2014 crop.jpg|center|128px]] | [[Maria Doyle Kennedy]] | 1964-09-25 | | [[Cluain Tarbh]] |- | style='text-align:right'| 249 | [[Íomhá:Catherine Hayes.jpg|center|128px]] | [[Catherine Hayes]] | 1818-10-29<br/>1825 | 1861-08-11 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 250 | [[Íomhá:Deirdre de Búrca at Lisbon 2.jpg|center|128px]] | [[Déirdre de Búrca]] | 1963-10 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 251 | | [[Angela Farrell]] | 1952 | | [[Dún na nGall (baile)|Dún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 252 | [[Íomhá:Joan Burton crop.jpg|center|128px]] | [[Joan Burton]] | 1949-02-01 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 253 | [[Íomhá:Mary Coughlan.jpg|center|128px]] | [[Máire Ní Chochláinn]] | 1965-05-28 | | [[Dún na nGall (baile)|Dún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 254 | [[Íomhá:Jan O'Sullivan.jpg|center|128px]] | [[Jan O'Sullivan|Jan Uí Shúilleabháin]] | 1950-12-06 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 255 | | [[Frank Cluskey]] | 1930-04-08 | 1989-05-07 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 256 | [[Íomhá:Padraig Faulkner, 1980 (cropped).png|center|128px]] | [[Pádraig Faulkner]] | 1918-03-12 | 2012-06-01 | [[Dún Dealgan]] |- | style='text-align:right'| 257 | [[Íomhá:Gerry Collins 1990.jpg|center|128px]] | [[Gerry Collins]] | 1938-10-16 | | [[Mainistir na Féile]] |- | style='text-align:right'| 258 | | [[John O'Connell (Baile Átha Cliath)|John O'Connell]] | 1927-01-20 | 2013-03-08 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 259 | [[Íomhá:Tony O'Reilly 1959.jpg|center|128px]] | [[Tony O'Reilly]] | 1936-05-07 | 2024-05-18 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 260 | | [[Kirsten Sheridan]] | 1976-07-14 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 261 | [[Íomhá:Rob Kearney 2015 RWC.jpg|center|128px]] | [[Rob Kearney]] | 1986-03-26 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 262 | [[Íomhá:Arthur Guinness.jpg|center|128px]] | [[Arthur Guinness]] | 1725 | 1803-01-23 | [[Cill Droichid]] |- | style='text-align:right'| 263 | [[Íomhá:George Noble Plunkett, circa 1915.jpg|center|128px]] | [[George Noble Plunkett|An Cunta Pluincéad]] | 1851-12-03 | 1948-03-12 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 264 | [[Íomhá:Alan Dukes, December 1996 (cropped original).jpg|center|128px]] | [[Alan Dukes|Ailéin de Diúc]] | 1945-04-20 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 265 | [[Íomhá:Michael O'Leary, September 1979 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Michael O'Leary (Aire)|Michael O'Leary]] | 1936-05-08 | 2006-05-11 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 266 | | [[Justin Keating]] | 1930-01-07 | 2009-12-31 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 267 | | [[Breandán Ó hEithir]] | 1930-01-18 | 1990-10-26 | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 268 | [[Íomhá:Tomás Mac Giolla.jpg|center|128px]] | [[Tomás Mac Giolla]] | 1924-01-25 | 2010-02-04 | [[An tAonach]] |- | style='text-align:right'| 269 | [[Íomhá:Alan Kelly 2011.jpg|center|128px]] | [[Alan Kelly (polaiteoir)|Alan Kelly]] | 1975-07-13 | | [[An Port Rua]] |- | style='text-align:right'| 270 | [[Íomhá:James Dillon circa 1930s.jpg|center|128px]] | [[James Dillon|Séamus Diolún]] | 1902-09-26 | 1986-02-10 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 271 | [[Íomhá:Portrait of Sir Richard John Griffith, 1st Bt. (by Stephen Catterson Smith).jpg|center|128px]] | [[Richard Griffith]] | 1784-09-20 | 1878-09-22 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 272 | [[Íomhá:Edward Hincks.jpg|center|128px]] | [[Edward Hincks]] | 1792-08-19 | 1866-12-03 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 273 | [[Íomhá:FIFA WC-qualification 2014 - Austria vs Ireland 2013-09-10 - David Forde 01.jpg|center|128px]] | [[David Forde]] | 1979-12-20 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 274 | [[Íomhá:Domhnall Gleeson by Gage Skidmore.jpg|center|128px]] | [[Domhnall Gleeson]] | 1983-05-12 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 275 | [[Íomhá:William Thomas Cosgrave.jpg|center|128px]] | [[Liam Tomás Mac Cosgair]] | 1880-06-06 | 1965-11-16 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 276 | [[Íomhá:Brendan Howlin Aviva (cropped).jpg|center|128px]] | [[Brendan Howlin]] | 1956-05-09 | | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 277 | [[Íomhá:Brendan Smith 2024 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Brendan Smith]] | 1956-06-01 | | [[An Cabhán]] |- | style='text-align:right'| 278 | | [[Séamus Pattison]] | 1936-04-19 | 2018-02-04 | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 279 | [[Íomhá:The British Library - Classic Album Sundays present an Evening with Róisín Murphy (zPkiYJX5h7Q - 1920x1080 - 8m43s).png|center|128px]] | [[Róisín Murphy]] | 1973-07-05 | | [[An tInbhear Mór]] |- | style='text-align:right'| 280 | | [[Seán Flanagan]] | 1922-01-26 | 1993-02-05 | [[Béal Átha hAmhnais]] |- | style='text-align:right'| 281 | [[Íomhá:Mary Lou McDonald, 2018.jpg|center|128px]] | [[Mary Lou McDonald]] | 1969-05-01 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 282 | | [[Doireann Ní Bhriain]] | 1952 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 283 | | [[Nuala O'Faolain|Nuala Ó Faoláin]] | 1940-03-01 | 2008-05-09 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 284 | | [[Dawn Martin]] | 1976-06-28 | | [[Dún Dealgan]] |- | style='text-align:right'| 285 | [[Íomhá:Mary White Green Party.jpg|center|128px]] | [[Mary White]] | 1948-11-24 | | [[Bré]] |- | style='text-align:right'| 286 | | [[Marina Carr]] | 1964-11-17 | | [[Contae Uíbh Fhailí]] |- | style='text-align:right'| 287 | [[Íomhá:Siobhan Fahey.jpg|center|128px]] | [[Siobhan Fahey]] | 1958-09-10 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 288 | [[Íomhá:Mary Harney cropped.jpg|center|128px]] | [[Mary Harney|Máire Ní Áirne]] | 1953-03-11 | | [[Béal Átha na Sluaighe]] |- | style='text-align:right'| 289 | [[Íomhá:Mairead McGuinness 2023.jpg|center|128px]] | [[Mairead McGuinness|Máiréad Nic Aonasa]] | 1959-06-13 | | [[Droichead Átha]]<br/>[[Baile Átha Fhirdhia]] |- | style='text-align:right'| 290 | [[Íomhá:Mary Hanafin (cropped).jpg|center|128px]] | [[Máire Ní Ainifín]] | 1959-06-01 | | [[Dúrlas Éile|Durlas]] |- | style='text-align:right'| 291 | [[Íomhá:Seán Lemass, 1966.jpg|center|128px]] | [[Seán F. Lemass]] | 1899-07-15 | 1971-05-11 | [[An Baile Breac (Baile Átha Cliath)|An Baile Breac]] |- | style='text-align:right'| 292 | | [[Margaret Hassan]] | 1945-04-18 | 2004-11-08 | [[Deilginis]] |- | style='text-align:right'| 293 | | [[Noel Browne|Nollaig de Brún]] | 1915-12-20 | 1997-05-21 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 294 | [[Íomhá:Andy Reid.png|center|128px]] | [[Andy Reid]] | 1982-07-29 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 295 | | [[David Kelly]] | 1929-07-11 | 2012-02-12 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 296 | [[Íomhá:Colm toibin 2006.jpg|center|128px]] | [[Colm Tóibín]] | 1955-05-30 | | [[Inis Córthaidh]] |- | style='text-align:right'| 297 | [[Íomhá:KeithFahey Augsburg.jpg|center|128px]] | [[Keith Fahey]] | 1983-01-15 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 298 | [[Íomhá:James Hoban circa 1800 - Crop.jpg|center|128px]] | [[James Hoban]] | 1762 | 1831-12-08 | [[Contae Chill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 299 | [[Íomhá:Tom Crean2b.JPG|center|128px]] | [[Tom Crean|Tomás Ó Croidheáin]] | 1877-02-16 | 1938-07-27 | [[Abhainn an Scáil]] |- | style='text-align:right'| 300 | [[Íomhá:Batt O'Keeffe 2.png|center|128px]] | [[Batt O'Keeffe]] | 1945-04-02 | | [[Mala]] |- | style='text-align:right'| 301 | [[Íomhá:James Stephens, 1935.jpg|center|128px]] | [[James Stephens (scríbhneoir)]] | 1882-02-09<br/>1882-02-02 | 1950-12-26 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 302 | [[Íomhá:Prendergast, Phil-9374.jpg|center|128px]] | [[Phil Prendergast]] | 1959-09-20 | | [[Contae Chill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 303 | | [[Ruth Bradley]] | 1987-01-24 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 304 | [[Íomhá:SKenny.jpg|center|128px]] | [[Stephen Kenny]] | 1971-10-30 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 305 | [[Íomhá:Cillian Sheridan.jpg|center|128px]] | [[Cillian Sheridan]] | 1989-02-23 | | [[Coill an Chollaigh]] |- | style='text-align:right'| 306 | | [[Yvonne McGuinness]] | 1972-10-12 | | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 307 | [[Íomhá:Thomas F. Meagher.jpg|center|128px]] | [[Thomas Francis Meagher]] | 1823-08-03 | 1867-07-01 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 308 | [[Íomhá:Ó Mórna agus Dánta Eile.png|center|128px]] | [[Máirtín Ó Direáin]] | 1910-11-29 | 1988-03-19 | [[Inis Mór, Árainn|Inis Mór]] |- | style='text-align:right'| 309 | | [[Mary Kennedy]] | 1956-10-04 | | [[Cluain Dolcáin]] |- | style='text-align:right'| 310 | [[Íomhá:Nessa Childers MEP Ireland 01 (cropped).JPG|center|128px]] | [[Nessa Childers]] | 1956-10-09 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 311 | | [[William Trevor]] | 1928-05-24 | 2016-11-20 | [[Baile Mhistéala]] |- | style='text-align:right'| 312 | [[Íomhá:Dave Allen 1968.JPG|center|128px]] | [[Dave Allen]] | 1936-07-06 | 2005-03-10 | [[Teach na Giúise]] |- | style='text-align:right'| 313 | | [[Christy Brown]] | 1932-06-05 | 1981-09-07 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 314 | [[Íomhá:Alan Shatter.jpg|center|128px]] | [[Alan Shatter]] | 1951-02-01 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 315 | [[Íomhá:Anthony Stokes Tehran derby.jpg|center|128px]] | [[Anthony Stokes]] | 1988-07-25 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 316 | | [[Éinde Ó Callaráin]] | 1942-05 | 2004-04-08 | [[Maigh Locha]] |- | style='text-align:right'| 317 | [[Íomhá:George Francis FitzGerald.jpg|center|128px]] | [[George Francis Fitzgerald]] | 1851-08-03 | 1901-02-21 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 318 | | [[Avril Doyle]] | 1949-04-18 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 319 | [[Íomhá:Frances Fitzgerald 2011.jpg|center|128px]] | [[Frances Fitzgerald]] | 1950-08-01 | | [[Cromadh]] |- | style='text-align:right'| 320 | [[Íomhá:Catherine Byrne TD.jpg|center|128px]] | [[Catherine Byrne]] | 1956-02-26 | | [[An Cloigín Gorm]] |- | style='text-align:right'| 321 | [[Íomhá:Dublin Martyrs by Conall McCabe (2001).jpg|center|128px]] | [[Maighréad de Bhál]] | 1515 | 1584 | [[Contae na Mí]] |- | style='text-align:right'| 322 | [[Íomhá:Mary O'Rourke, September 2009.jpg|center|128px]] | [[Mary O'Rourke|Máire Uí Ruairc]] | 1937-05-31 | 2024-10-03 | [[Baile Átha Luain]] |- | style='text-align:right'| 323 | [[Íomhá:Dervla Kirwan in 2016.jpg|center|128px]] | [[Dervla Kirwan]] | 1971-10-24<br/>1971-10-23 | | [[Baile an Teampaill (Baile Átha Cliath)|Baile an Teampaill]] |- | style='text-align:right'| 324 | [[Íomhá:Dolores O'Riordan, Festivalbar, Milan, Italy, May 29, 2004.jpg|center|128px]] | [[Dolores O'Riordan|Dolores Ní Ríordáin]] | 1971-09-06 | 2018-01-15 | [[Baile Uí Bhricín Thuaidh]] |- | style='text-align:right'| 325 | [[Íomhá:Mary Ward (scientist).jpg|center|128px]] | [[Mary Ward]] | 1827-04-27 | 1869-08-31 | [[Contae Uíbh Fhailí]] |- | style='text-align:right'| 326 | | [[Paddy Canny]] | 1919-09-09 | 2008-06-28 | ''[[:d:Q104294289|Gleann Dríth]]'' |- | style='text-align:right'| 327 | [[Íomhá:Joe Kinnear Hull City v. Newcastle United 1.png|center|128px]] | [[Joe Kinnear]] | 1946-12-27 | 2024-04-07 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 328 | [[Íomhá:Robert Emmet--The Irish Patriot.jpg|center|128px]] | [[Roibeard Emmet]] | 1780-03-04 | 1803-09-20 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 329 | [[Íomhá:Billy Kelleher.jpg|center|128px]] | [[Billy Kelleher]] | 1968-01-20 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 330 | [[Íomhá:Minister Jimmy Deenihan at the Feile na Greine Festival, Tech Amergin, Waterville, Co Kerry. 2012.JPG|center|128px]] | [[Jimmy Deenihan]] | 1952-09-11 | | [[Leic Snámha]] |- | style='text-align:right'| 331 | [[Íomhá:Pat Breen 2017 at Opening plenary session, 11 December 2017 cropped.jpg|center|128px]] | [[Pat Breen]] | 1957-03-21 | | [[Inis (baile)|Inis]] |- | style='text-align:right'| 332 | [[Íomhá:William Strutt, Portrait of Robert O'Hara Burke, 1860.jpg|center|128px]] | [[Robert O'Hara Burke]] | 1821-05-06 | 1861-06-28<br/>1861-07-01 | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 333 | [[Íomhá:Pat Rabbitte, circa 2002.jpg|center|128px]] | [[Pat Rabbite|Pádraic Ó Coinín]] | 1949-05-18 | | [[Clár Chlainne Mhuiris]] |- | style='text-align:right'| 334 | [[Íomhá:Peter von Lacy.PNG|center|128px]] | [[Peadar de Lása]] | 1678-10-30<br/>1678-09-29 | 1751-04-19 | [[Cill Íde]] |- | style='text-align:right'| 335 | [[Íomhá:Cathalbrugha.JPG|center|128px]] | [[Cathal Brugha]] | 1874-07-18 | 1922-07-07 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 336 | | [[Máirtín Ó Cadhain]] | 1906 | 1970-10-18 | [[An Spidéal]] |- | style='text-align:right'| 337 | [[Íomhá:Gen. Richard Mulcahy LCCN2014717121.jpg|center|128px]] | [[Risteárd Ó Maolchatha]] | 1886-05-10 | 1971-12-16 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 338 | [[Íomhá:Maturin.jpg|center|128px]] | [[Charles Maturin]] | 1782-09-25 | 1824-10-30 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 339 | [[Íomhá:Saint Virgilius, Salzburg.jpg|center|128px]] | [[Naomh Feargal]] | 700 | 784-11-27 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 340 | [[Íomhá:Paddy Keenan ACF.jpg|center|128px]] | [[Paddy Keenan]] | 1950-01-30 | | [[Baile Átha Troim]] |- | style='text-align:right'| 341 | | [[John Joe Nevin|John Joseph Nevin]] | 1989-06-07 | | [[An Muileann gCearr]] |- | style='text-align:right'| 342 | [[Íomhá:James Fintan Lalor (Young Irelander).jpg|center|128px]] | [[James Fintan Lalor (Éire Óg)|James Fintan Lalor]] | 1807-03-10 | 1849-12-27 | [[Contae Laoise]] |- | style='text-align:right'| 343 | [[Íomhá:DionBoucicault.jpg|center|128px]] | [[Dion Boucicault]] | 1822-12-26 | 1890-09-18 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 344 | [[Íomhá:Donal MacIntyre.jpg|center|128px]] | [[Donal MacIntyre]] | 1966-01-25 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 345 | [[Íomhá:Michael O’Leary 2015 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Michael O'Leary (Ryanair)|Michael O'Leary]] | 1961-03-20 | | [[An Muileann gCearr]] |- | style='text-align:right'| 346 | [[Íomhá:Kian Egan 2009.jpg|center|128px]] | [[Kian Egan]] | 1980-04-29 | | [[Sligeach]] |- | style='text-align:right'| 347 | | [[Niall Caille]] | 9th century | 846 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 348 | [[Íomhá:Paul Murphy 2013.jpg|center|128px]] | [[Paul Murphy (Polaiteoir Éireannach)|Paul Murphy]] | 1983-04-13 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 349 | [[Íomhá:Statue St Finnian of Clonard (cropped).jpg|center|128px]] | [[Naomh Fionnán (Cluain Ioraird)|Fionnán Chluain Ioraird]] | 470 | 549<br/>552 | [[Míseal]] |- | style='text-align:right'| 350 | | [[Michael P. Kitt]] | 1950-05-17 | | [[Tuaim]] |- | style='text-align:right'| 351 | [[Íomhá:James Everett, 1949.jpg|center|128px]] | [[James Everett]] | 1894-05-01 | 1967-12-18 | ''[[:d:Q104276727|Ráth Droma]]'' |- | style='text-align:right'| 352 | [[Íomhá:Brian-Crowley-Ireland-MIP-Europaparlament-by-Leila-Paul-1.jpg|center|128px]] | [[Brian Mac Amhlaidh]] | 1964-03-04 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 353 | | [[Seán Treacy]] | 1923-09-22 | 2018-03-23 | [[Cluain Meala]] |- | style='text-align:right'| 354 | [[Íomhá:Louis Walsh2009July.jpg|center|128px]] | [[Louis Walsh]] | 1952-08-05 | | [[Coillte Mach]] |- | style='text-align:right'| 355 | [[Íomhá:Altan - Mardis de Plouescat 2013 05.JPG|center|128px]] | [[Mairéad Ní Mhaonaigh]] | 1959-07-26 | | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 356 | | [[Hugh O'Flaherty]] | 1898-02-28 | 1963-10-30 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 357 | [[Íomhá:Drbarnardo.jpg|center|128px]] | [[Thomas John Barnardo]] | 1845-07-04 | 1905-09-19 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 358 | | [[Patrick Hogan (Ceann Comhairle)|Patrick Hogan]] | 1886-01-01 | 1969-01-24 | [[Contae an Chláir]] |- | style='text-align:right'| 359 | [[Íomhá:Portrait of George Brown.jpg|center|128px]] | [[Seoirse de Brún]] | 1698-06-15 | 1792-02-18<br/>1792-09-18 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 360 | [[Íomhá:Art O'Connor.jpg|center|128px]] | [[Art O'Connor]] | 1888 | 1950-05-10 | [[Cill Droichid]] |- | style='text-align:right'| 361 | [[Íomhá:John Thomas Romney Robinson by James Simonton c1850s.png|center|128px]] | [[Thomas Romney Robinson|John Thomas Romney Robinson]] | 1792-04-23 | 1882-02-28 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 362 | [[Íomhá:Oliver Plunket by Edward Luttrell.jpg|center|128px]] | [[Oilibhéar Pluincéad|Oilibhéar Pluincéid]] | 1629-11-01 | 1681-07-01 | [[Loch Craobh]] |- | style='text-align:right'| 363 | [[Íomhá:Tomás Ó Criomhthain.jpg|center|128px]] | [[Tomás Ó Criomhthain]] | 1855 | 1937-03-07 | [[Na Blascaodaí]] |- | style='text-align:right'| 364 | [[Íomhá:James Napper Tandy.jpg|center|128px]] | [[James Napper Tandy]] | 1740 | 1803-08-24 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 365 | [[Íomhá:Domhnall Ua Buachalla circa 1916.png|center|128px]] | [[Domhnall Ua Buachalla]] | 1866-02-05 | 1963-10-30 | [[Maigh Nuad]] |- | style='text-align:right'| 366 | [[Íomhá:John McCormack, 1884-1945 LCCN2003677331.jpg|center|128px]] | [[John McCormack]] | 1884-06-14 | 1945-09-16 | [[Baile Átha Luain]] |- | style='text-align:right'| 367 | | [[Seathrún Céitinn]] | 1569 | 1644 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 368 | | [[Conor McPherson]] | 1971-08-06 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 369 | [[Íomhá:Terry Wogan MBE Investiture cropped.jpg|center|128px]] | [[Terry Wogan]] | 1938-08-03 | 2016-01-31 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 370 | [[Íomhá:Ron Delany 1957.jpg|center|128px]] | [[Ronnie Delany]] | 1935-03-06 | | [[An tInbhear Mór]] |- | style='text-align:right'| 371 | [[Íomhá:PSM V79 D211 George Johnston Stoney.png|center|128px]] | [[George Johnstone Stoney]] | 1826-02-15 | 1911-07-05 | [[Contae Uíbh Fhailí]] |- | style='text-align:right'| 372 | [[Íomhá:Eamonn Coghlan (cropped).jpg|center|128px]] | [[Eamonn Coghlan]] | 1952-11-21 | | [[Droimeanach]] |- | style='text-align:right'| 373 | | [[Conchúr Crús Ó Briain]] | 1917-11-03 | 2008-12-18 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 374 | [[Íomhá:Paddy Moloney.jpg|center|128px]] | [[Paddy Moloney]] | 1938-08-01 | 2021-10-12 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 375 | [[Íomhá:Birr St. Brendan's Church Saint Kieran Window Detail 2010 09 10.jpg|center|128px]] | [[Naomh Ciarán]] | 516 | 546 | [[Contae Ros Comáin]] |- | style='text-align:right'| 376 | [[Íomhá:Robert Kane (chemist).jpg|center|128px]] | [[Robert Kane]] | 1809-09-24 | 1890-02-16 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 377 | [[Íomhá:Adhemar de Barros e Patrick Peyton (1964).jpg|center|128px]] | [[Patrick Peyton]] | 1909-01-09 | 1992-06-03 | [[Áth Tí an Mheasaigh]] |- | style='text-align:right'| 378 | [[Íomhá:RubyWalsh2013.jpg|center|128px]] | [[Ruby Walsh]] | 1979-05-14 | | ''[[:d:Q2084287|An Chill]]'' |- | style='text-align:right'| 379 | | [[Éamann Ó Braonáin]] | 1978-10-02 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 380 | [[Íomhá:Shane Filan.jpg|center|128px]] | [[Shane Filan]] | 1979-07-05<br/>1979-07 | | [[Sligeach]] |- | style='text-align:right'| 381 | [[Íomhá:President Biden celebrates 2023 Saint Patrick's Day at the White House (4) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Niall Horan]] | 1993-09-13 | | [[An Muileann gCearr]] |- | style='text-align:right'| 382 | [[Íomhá:Jack Gleeson (August 2012) (headshot).jpg|center|128px]] | [[Jack Gleeson]] | 1992-05-20 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 383 | | [[Austin Clarke]] | 1896-05-09 | 1974-03-19 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 384 | | [[Paddy Reilly]] | 1939-10-18 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 385 | [[Íomhá:LarryMullenJr.jpg|center|128px]] | [[Larry Mullen]] | 1961-10-31 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 386 | [[Íomhá:Bono singing in Indianapolis on Joshua Tree Tour 2017 9-10-17.jpg|center|128px]] | [[Bono]] | 1960-05-10 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 387 | | [[Brian Kerr]] | 1953-03-03<br/>1953-03-05 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 388 | | [[Gráinne Seoige]] | 1973-11-05 | | [[An Spidéal]] |- | style='text-align:right'| 389 | | [[Billy Roche]] | 1949-01-11 | | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 390 | [[Íomhá:Diarmaid Mac Murrough Expugnatio Hibernica.jpg|center|128px]] | [[Diarmaid Mac Murchadha]] | 1110 | 1171-05-01 | [[Cúige Laighean]] |- | style='text-align:right'| 391 | [[Íomhá:Bobby Aylward.jpg|center|128px]] | [[Bobby Aylward]] | 1955-04-01 | 2022-07-14 | [[Muileann an Bhata]] |- | style='text-align:right'| 392 | | [[Bobby Molloy]] | 1936-07-09 | 2016-10-02 | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 393 | [[Íomhá:Kirwan Richard portrait.jpg|center|128px]] | [[Richard Kirwan]] | 1733-08-01 | 1812-06-22 | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 394 | [[Íomhá:Brendan Corish 1949.png|center|128px]] | [[Brendan Corish|Breandán Mac Fheorais]] | 1918-11-19 | 1990-02-17 | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 395 | | [[Peadar de Bhulbh]] | 1727 | 1803 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 396 | [[Íomhá:Brian Lenihan, July 2010 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Brian Seosamh Ó Luineacháin]] | 1959-05-21 | 2011-06-10 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 397 | [[Íomhá:Brian Lenihan, 1981 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Brian Pádraig Ó Luineacháin]] | 1930-11-17 | 1995-11-01 | [[Dún Dealgan]] |- | style='text-align:right'| 398 | [[Íomhá:Brian O'Driscoll 2.jpg|center|128px]] | [[Brian O'Driscoll]] | 1979-01-21 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 399 | [[Íomhá:Brian Ó Domhnaill.jpg|center|128px]] | [[Brian Ó Domhnaill]] | 1977-10-18 | | [[Leitir Ceanainn]] |- | style='text-align:right'| 400 | [[Íomhá:Eamon Ryan Green Party.jpg|center|128px]] | [[Eamon Ryan|Éamon Ryan]] | 1963-07-28 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 401 | [[Íomhá:Micheál Martin TD (cropped).jpg|center|128px]] | [[Mícheál Ó Máirtín]] | 1960-08-01 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 402 | [[Íomhá:George Charles Beresford - William Orpen (1903).jpg|center|128px]] | [[William Orpen]] | 1878-11-27 | 1931-09-29 | [[Stigh Lorgan]] |- | style='text-align:right'| 403 | [[Íomhá:Declans church.jpg|center|128px]] | [[Naomh Deaglán]] | 5th century | 5th century | [[Cúige Mumhan]] |- | style='text-align:right'| 404 | [[Íomhá:Sir John Lavery – His Eminence Cardinal Logue.jpg|center|128px]] | [[Michael Logue]] | 1840-10-01 | 1924-11-19 | [[Cill Mhic Réanáin]] |- | style='text-align:right'| 405 | [[Íomhá:Cynthia Ní Mhurchú, 2024.jpg|center|128px]] | [[Cynthia Ní Mhurchú]] | 1966 | | [[Ceatharlach]] |- | style='text-align:right'| 406 | | [[Gráinne Murphy]] | 1993-03-26 | | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 407 | | [[Ceann Faoladh mac Blathmaic]] | | 675 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 408 | | [[Michael Carruth]] | 1967-07-09 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 409 | [[Íomhá:Dermot Bolger.png|center|128px]] | [[Dermot Bolger]] | 1959 | | [[Fionnghlas]] |- | style='text-align:right'| 410 | [[Íomhá:Stefan Molyneux 2014-02-10.jpg|center|128px]] | [[Stefan Molyneux]] | 1966-09-24 | | [[Baile Átha Luain]] |- | style='text-align:right'| 411 | | [[Kevin Moran (peileadóir)|Kevin Moran]] | 1956-04-29 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 412 | | [[T. P. McKenna]] | 1929-09-07 | 2011-02-13 | [[An Mullach, Contae an Chabháin|An Mullach]] |- | style='text-align:right'| 413 | [[Íomhá:Thomas Derrig.JPG|center|128px]] | [[Tomás Ó Deirg]] | 1897-11-26 | 1956-11-19 | [[Cathair na Mart]] |- | style='text-align:right'| 414 | [[Íomhá:Jim Corr.jpg|center|128px]] | [[Jim Corr]] | 1964-07-31 | | [[Dún Dealgan]] |- | style='text-align:right'| 415 | [[Íomhá:Graham Linehan - 2013 (8735745502) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Graham Linehan]] | 1968-05-22 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 416 | [[Íomhá:Blason fam fr Geraldin2.svg|center|128px]] | [[Gearailt Mac Gearailt, 14ú Iarla Dheasumhan]] | 1533 | 1583-11-11 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 417 | | [[Patrick O'Donnell]] | 1907-08-21 | 1970-10-04 | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 418 | [[Íomhá:3968-owen heary (cropped).jpg|center|128px]] | [[Owen Heary]] | 1976-10-04 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 419 | [[Íomhá:Ernest Shackleton before 1909.jpg|center|128px]] | [[Ernest Shackleton]] | 1874-02-15 | 1922-01-05 | [[Caisleán Cill Chá]] |- | style='text-align:right'| 420 | [[Íomhá:JohnPhilipHolland.jpg|center|128px]] | [[Seán Pilib Ó Maolchalann]] | 1840-02-29 | 1914-08-12 | [[Lios Ceannúir]] |- | style='text-align:right'| 421 | [[Íomhá:Shane Horgan 2009 cropped.jpg|center|128px]] | [[Shane Horgan]] | 1978-07-18 | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 422 | [[Íomhá:Full length picture, Kevin O'Higgins, Minister of Home Affairs (23878736159) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Kevin O’Higgins|Caoimhín Ó hUiginn]] | 1892-06-07 | 1927-07-10 | [[An Sráidbhaile, Contae Laoise|An Sráidbhaile]] |- | style='text-align:right'| 423 | [[Íomhá:Sinkevichinring.jpg|center|128px]] | [[Kenny Egan]] | 1982-01-07 | | [[Cluain Dolcáin]] |- | style='text-align:right'| 424 | [[Íomhá:Eoin O'Duffy.png|center|128px]] | [[Eoin Ó Dubhthaigh]] | 1892-10-20 | 1944-11-30 | [[Baile na Lorgan]] |- | style='text-align:right'| 425 | [[Íomhá:John Hayes LQ 2010.jpg|center|128px]] | [[John Hayes]] | 1973-11-02 | | ''[[:d:Q5308307|An Drom Salach]]'' |- | style='text-align:right'| 426 | [[Íomhá:Peter Sutherland (1985).jpg|center|128px]] | [[Peter Sutherland]] | 1946-04-25 | 2018-01-07 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 427 | | [[Darren Sutherland]] | 1982-04-18 | 2009-09-14 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 428 | [[Íomhá:RobertChildersBarton.jpg|center|128px]] | [[Riobárd Bartún]] | 1881-03-14 | 1975-08-10 | [[Áth na mBó]] |- | style='text-align:right'| 429 | [[Íomhá:Jim-Higgins-Ireland-MIP-Europaparlament-by-Leila-Paul-1.jpg|center|128px]] | [[Jim Higgins]] | 1945-05-04 | | [[Béal Átha hAmhnais]] |- | style='text-align:right'| 430 | [[Íomhá:Thomas mac curtain.jpg|center|128px]] | [[Tomás Mac Curtáin]] | 1884-03-20 | 1920-03-20 | ''[[:d:Q81933233|Baile an Chnocáin]]'' |- | style='text-align:right'| 431 | | [[Seán Ó Neachtain]] | 1947-05-22 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 432 | [[Íomhá:GordonDarcy.jpg|center|128px]] | [[Gordon D'Arcy]] | 1980-02-10 | | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 433 | [[Íomhá:Éamonn Ceannt.jpg|center|128px]] | [[Éamonn Ceannt]] | 1881-09-21 | 1916-05-08 | [[Béal Átha Mó]] |- | style='text-align:right'| 434 | [[Íomhá:Mick lally.jpg|center|128px]] | [[Micheál Ó Maolallaí]] | 1945-11-10 | 2010-08-31 | [[Tuar Mhic Éadaigh]] |- | style='text-align:right'| 435 | [[Íomhá:Colum McCann Speaking2.jpg|center|128px]] | [[Colum McCann]] | 1965-02-28 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 436 | [[Íomhá:Daguerrotipo Brown.jpg|center|128px]] | [[William Brown (aimiréal)|William Brown]] | 1777-06-22 | 1857-03-14<br/>1857-03-03 | [[Béal Easa]] |- | style='text-align:right'| 437 | [[Íomhá:Henry Shefflin.jpg|center|128px]] | [[Henry Shefflin|Anraí Ó Sibhleáin]] | 1979-01-11 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 438 | [[Íomhá:Seán Moylan, c. June 1922 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Seán Moylan]] | 1888-11-19 | 1957-11-16 | [[Contae Luimnigh]] |- | style='text-align:right'| 439 | [[Íomhá:Michael Kelly by Adele Romany.jpg|center|128px]] | [[Michael Kelly (teanór agus fear amharclainne)|Michael Kelly]] | 1762-12-25 | 1826-10-09 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 440 | [[Íomhá:Richard Bruton 2013.jpeg|center|128px]] | [[Richard Bruton]] | 1953-03-15 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 441 | [[Íomhá:Harry Clarke (photo).jpg|center|128px]] | [[Harry Clarke]] | 1889-03-17 | 1931-01-06 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 442 | [[Íomhá:Pat the Cope Gallagher MEP 1.jpg|center|128px]] | [[Pat the Cope Gallagher]] | 1948-03-10 | | [[Ailt an Chorráin]] |- | style='text-align:right'| 443 | | [[Séamus Kirk]] | 1945-04-26 | | [[Contae Lú]] |- | style='text-align:right'| 444 | [[Íomhá:John O'Donoghue.JPG|center|128px]] | [[John O'Donoghue (polaiteoir)|John O'Donoghue]] | 1956-05-28 | | [[Cathair Saidhbhín]] |- | style='text-align:right'| 445 | [[Íomhá:Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland (1916) (14780125542).jpg|center|128px]] | [[George Petrie]] | 1790-01-01 | 1866-01-17 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 446 | [[Íomhá:Eamon Gilmore Conference 2010 cropped.jpg|center|128px]] | [[Éamon Mac Giollamóir]] | 1955-04-24 | | [[An Chealtrach]] |- | style='text-align:right'| 447 | [[Íomhá:Robert Alexander Stewart Macalister - 1870-to-1950.jpg|center|128px]] | [[R. A. Stewart Macalister|Robert Alexander Stewart MacAlister]] | 1870-07-08 | 1950-04-26 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 448 | [[Íomhá:RobertMallet.jpg|center|128px]] | [[Robert Mallet]] | 1810-06-03 | 1881-11-05 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 449 | [[Íomhá:George Charles Beresford 1934-5.jpg|center|128px]] | [[George Charles Beresford]] | 1864-07-10 | 1938-02-21 | [[Contae Liatroma]] |- | style='text-align:right'| 450 | [[Íomhá:(Phil Hogan) 160531 Informal Meeting Ministers of Agriculture Informal Meeting of EU Ministers of Agriculture (26766297963) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Phil Hogan]] | 1960-07-04 | | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 451 | [[Íomhá:Dara Ó Briain 2011 BAFTAs.jpg|center|128px]] | [[Dara Ó Briain]] | 1972-02-04 | | [[Bré]] |- | style='text-align:right'| 452 | [[Íomhá:Donal-lunny-the-basement-sydney-australia-24-03-06.jpg|center|128px]] | [[Donal Lunny]] | 1947-03-10 | | [[Tulach Mhór]] |- | style='text-align:right'| 453 | [[Íomhá:Finn Bálor Backstage cropped.jpg|center|128px]] | [[Finn Bálor]] | 1981-07-25 | | [[Bré]] |- | style='text-align:right'| 454 | [[Íomhá:Seán Gallagher.jpg|center|128px]] | [[Seán Gallagher]] | 1962-07-07 | | [[Muineachán]] |- | style='text-align:right'| 455 | [[Íomhá:Tom O'Donnell, 1982 (cropped).tif|center|128px]] | [[Tom O'Donnell]] | 1926-08-30 | 2020-10-08 | ''[[:d:Q104313425|Builgidín]]'' |- | style='text-align:right'| 456 | [[Íomhá:Robert McClure.jpg|center|128px]] | [[Robert McClure]] | 1807-01-28 | 1873-10-17 | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 457 | [[Íomhá:TJ Murphy Cork Labour.png|center|128px]] | [[Timothy J. Murphy]] | 1893-07-17 | 1949-04-29 | [[Cluain Droichead]] |- | style='text-align:right'| 458 | [[Íomhá:Cathal.jpg|center|128px]] | [[Cathal Ó Searcaigh]] | 1956-07-12 | | [[Gort an Choirce]] |- | style='text-align:right'| 459 | [[Íomhá:MarcusDaly.jpg|center|128px]] | [[Marcus Daly]] | 1841-12-05 | 1900-11-12 | [[Baile Shéamais Dhuibh]] |- | style='text-align:right'| 460 | [[Íomhá:Charlie Flanagan 2014.jpg|center|128px]] | [[Charles Flanagan]] | 1956-11-01 | | [[Móinteach Mílic]] |- | style='text-align:right'| 461 | [[Íomhá:Charles McDonald, June 12 1973 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Charles McDonald]] | 1935-06-11 | | [[Contae Laoise]] |- | style='text-align:right'| 462 | [[Íomhá:VioletGibson1926.jpg|center|128px]] | [[Violet Gibson]] | 1876-08-31 | 1956-05-02 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 463 | [[Íomhá:Colm Burke 2015.jpg|center|128px]] | [[Colm Burke]] | 1957-01-17 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 464 | [[Íomhá:David Andrews (politician).jpg|center|128px]] | [[David Andrews]] | 1935-03-15 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 465 | [[Íomhá:Robert Adams Irish Surgeon.jpg|center|128px]] | [[Robert Adams]] | 1791 | 1875-01-13 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 466 | [[Íomhá:Daniel Morrissey 1927.png|center|128px]] | [[Daniel Morrissey]] | 1895-11-28 | 1981-01-01 | [[An tAonach]] |- | style='text-align:right'| 467 | | [[Cormac Breathnach]] | 1886 | 1956-05-29 | [[Cathair Saidhbhín]]<br/>''[[:d:Q65557497|An Chnapóg]]'' |- | style='text-align:right'| 468 | | [[Cormac Breslin]] | 1902-04-25 | 1978-01-23 | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 469 | [[Íomhá:Portrait of Isaac Butt.jpg|center|128px]] | [[Isaac Butt]] | 1813-09-06 | 1879-05-05 | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 470 | | [[Fearghal mac Maoil Dúin]] | | 722-12-11 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 471 | [[Íomhá:Dublin St. Patrick's Cathedral North Transept Window King Cormac of Cashel Detail King Cormac 2012 09 26.jpg|center|128px]] | [[Cormac mac Cuileannáin]] | 9th century | 908-09-13 | [[Caiseal (Tiobraid Árann)|Caiseal]] |- | style='text-align:right'| 472 | | [[Conghalach Chnóbha|Congalach Cnogba]] | 10th century | 956 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 473 | | [[Domhnall mac Aodha]] | 6th century | 642-01 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 474 | | [[Aodh Allán]] | 7th century | 743 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 475 | | [[Fíonsneachta Fleách mac Dúnchadha]] | 7th century | 695 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 476 | [[Íomhá:DaisyBates1921-2.jpg|center|128px]] | [[Daisy Bates]] | 1859-10-16 | 1951-04-18 | [[Ros Cré]] |- | style='text-align:right'| 477 | [[Íomhá:Daniel Mannix 1926.jpg|center|128px]] | [[Daniel Mannix]] | 1864-03-04 | 1963-11-06 | [[An Ráth, Contae Chorcaí|An Ráth]] |- | style='text-align:right'| 478 | [[Íomhá:Danielodonnellindublin2.jpg|center|128px]] | [[Daniel O'Donnell]] | 1961-12-12 | | [[Cionn Caslach]] |- | style='text-align:right'| 479 | [[Íomhá:Dara Calleary (official portrait) 2020 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Dara Calleary]] | 1973-05-10 | | [[Béal an Átha]] |- | style='text-align:right'| 480 | [[Íomhá:Darragh O'Brien.jpg|center|128px]] | [[Darragh O'Brien]] | 1974-07-08 | | [[Mullach Íde]] |- | style='text-align:right'| 481 | [[Íomhá:David Feldman SA at Autumn Stampex 2017.jpg|center|128px]] | [[David Feldman (saineolaí stampaí)|David Feldman]] | 1947 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 482 | [[Íomhá:Deirdre Clune 2014 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Deirdre Clune]] | 1959-06-01 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 483 | | [[Denis J. O'Sullivan]] | 1918-03-05 | 1987-07-20 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 484 | [[Íomhá:Denis O'Donovan at the Enthronement of Naruhito (1).jpg|center|128px]] | [[Denis O'Donovan]] | 1955-07-23 | | [[Beanntraí]] |- | style='text-align:right'| 485 | [[Íomhá:Dermot Earley 2009.jpg|center|128px]] | [[Diarmuid Ó Mochóir (Mór)|Diarmuid Ó Mochóir]] | 1948-02-24 | 2010-06-23 | [[Contae Ros Comáin]] |- | style='text-align:right'| 486 | [[Íomhá:Father Ted's wax figure.jpg|center|128px]] | [[Dermot Morgan]] | 1952-03-31 | 1998-02-28 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 487 | [[Íomhá:Desmond O'Malley, 1979 (election box crop).tif|center|128px]] | [[Deasún Ó Máille]] | 1939-02-02 | 2021-07-21 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 488 | [[Íomhá:Diarmuid Wilson.jpg|center|128px]] | [[Diarmuid Wilson]] | 1965-11-20 | | [[Contae an Chabháin]] |- | style='text-align:right'| 489 | [[Íomhá:Liamlynchira.jpg|center|128px]] | [[Liam Ó Loingsigh]] | 1893-11-20 | 1923-04-10 | [[Contae Luimnigh]] |- | style='text-align:right'| 490 | [[Íomhá:Philip Pettit.jpg|center|128px]] | [[Philip Pettit]] | 1945 | | [[Béal Átha Ghártha]] |- | style='text-align:right'| 491 | [[Íomhá:Dominic Hannigan.jpg|center|128px]] | [[Dominic Hannigan]] | 1965-07 | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 492 | | [[John O'Donohue]] | 1956-01-01 | 2008-01-03 | [[Cúige Chonnacht]] |- | style='text-align:right'| 493 | | [[Donnchadha Ó Máille]] | 1921 | 1968-03-10 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 494 | [[Íomhá:Joseph McGrath 1922.png|center|128px]] | [[Joseph McGrath (réabhlóidí agus fear gnó)|Seosamh Mac Craith]] | 1887 | 1966-03-01 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 495 | | [[Pádraig Ó Donnagáin]] | 1923-10-29 | 2000-11-26 | [[Mainistir Bhuithe]] |- | style='text-align:right'| 496 | [[Íomhá:Paschal Donohoe (2024) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Paschal Donohoe]] | 1974-09-19 | | [[Baile Phib]] |- | style='text-align:right'| 497 | | [[Aodh Fionnliath|Áed Findliath]] | | 879-11-20 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 498 | | [[Donnchadh Donn|Donnchad Donn]] | 9th century | 944 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 499 | [[Íomhá:Victor Herbert.jpg|center|128px]] | [[Victor Herbert]] | 1859-02-01 | 1924-05-26 | [[Baile Átha Cliath]]<br/>[[Geansaí (oileán)|Geansaí]] |- | style='text-align:right'| 500 | | [[Kieran Crotty]] | 1930-08-20 | 2022 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 501 | | [[Eamonn Casey]] | 1927-04-24 | 2017-03-13 | [[Contae Chiarraí]] |- | style='text-align:right'| 502 | | [[John McGahern]] | 1934-11-12 | 2006-03-30 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 503 | [[Íomhá:Flann for Érinn.png|center|128px]] | [[Fland Mac Máel Sechnaill]] | 847<br/>848 | 916-05-25 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 504 | | [[Domhnall mac Murchadha]] | 7th century | 763 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 505 | [[Íomhá:Statue of Pádraic Ó Conaire in Eyre Square Galway.jpg|center|128px]] | [[Pádraic Ó Conaire]] | 1882-02-28 | 1928-10-06 | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 506 | [[Íomhá:Whitleystokes.jpg|center|128px]] | [[Whitley Stokes]] | 1830-02-28 | 1909-04-13 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 507 | | [[Patrick Baxter]] | 1891-10-01 | 1959-04-03 | [[Contae an Chabháin]] |- | style='text-align:right'| 508 | | [[Patrick Lindsay|Patrick J. Lindsay]] | 1914-01-18 | 1993-06-29 | [[Cearnóg Parnell]] |- | style='text-align:right'| 509 | [[Íomhá:Buttevant St. Mary's Church North Window Lower Lights Detail Saint Colman of Cloyne Detail 2012 09 08.jpg|center|128px]] | [[Naomh Colmán|Colmán mac Léníne]] | 522-10-15 | 600-11-24 | [[Cúige Mumhan]] |- | style='text-align:right'| 510 | | [[Donnchad Midi|Donnchad Midi mac Domnaill]] | 733 | 797-02-06 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 511 | | [[Conchúr mac Donnchadha|Conchobar mac Donnchada]] | 8th century | 833 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 512 | [[Íomhá:Edmund Ignatius Rice.JPG|center|128px]] | [[Éamann Iognáid Rís]] | 1762-06-01 | 1844-08-29 | [[Callainn]] |- | style='text-align:right'| 513 | | [[Patrick Byrne]] | 1925-04-02 | 2021-10-19 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 514 | [[Íomhá:Boys Town founder Edward J. Flanagan.jpg|center|128px]] | [[Edward J. Flanagan]] | 1886-07-13 | 1948-05-15 | [[Ros Comáin]] |- | style='text-align:right'| 515 | | [[Ardal O'Hanlon]] | 1965-10-08 | | [[Carraig Mhachaire Rois]] |- | style='text-align:right'| 516 | [[Íomhá:Peadar Kearney, 1912 (retouched).jpg|center|128px]] | [[Peadar Ó Cearnaigh]] | 1883-12-12 | 1942-11-24 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 517 | [[Íomhá:Edward Joshua Cooper.jpg|center|128px]] | [[Edward Cooper]] | 1798-05-01 | 1863-04-28<br/>1863-04-23 | [[Faiche Stiabhna]] |- | style='text-align:right'| 518 | [[Íomhá:Wilfred Bramble (Hospital Fete) (5722158967) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Wilfrid Brambell]] | 1912-03-22 | 1985-01-18 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 519 | [[Íomhá:James Barry.jpg|center|128px]] | [[Margaret Ann Bulkley (James Barry)|James Barry]] | 1789 | 1865-07-25 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 520 | [[Íomhá:Edwin Maxwell in Romance on the Run (1938).jpg|center|128px]] | [[Edwin Maxwell (aisteoir)|Edwin Maxwell]] | 1886-02-09 | 1948-08-13 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 521 | | [[Seán Moore]] | 1913-05-19 | 1986-10-01 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 522 | | [[Lochlainn Ó Raifeartaigh]] | 1933-03-11 | 2000-11-18 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 523 | [[Íomhá:Marc McSharry in 2020.jpg|center|128px]] | [[Marc MacSharry]] | 1973-07-12 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 524 | [[Íomhá:Eoin Ryan Jnr, 2009 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Eoin Ryan|Eoin Ó Riain]] | 1953-02-24 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 525 | | [[Oliver J. Flanagan]] | 1920-05-22 | 1987-04-26 | [[Contae Laoise]] |- | style='text-align:right'| 526 | [[Íomhá:Paddy Smith, 1927.jpg|center|128px]] | [[Patrick "Paddy" Smith|Patrick Smith]] | 1901-07-17 | 1982-03-18 | [[Coill an Chollaigh]] |- | style='text-align:right'| 527 | [[Íomhá:Grayscalecurry.png|center|128px]] | [[Eoghan Ó Comhraí]] | 1794-11-20 | 1862-07-30 | ''[[:d:Q5297157|Dún Átha]]'' |- | style='text-align:right'| 528 | [[Íomhá:Rory O'Connor portrait.jpg|center|128px]] | [[Rory O'Connor|Ruairí Ó Conchúir]] | 1883-11-28 | 1922-12-08 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 529 | [[Íomhá:Kelly, Seán-9813.jpg|center|128px]] | [[Seán Ó Ceallaigh (Fine Gael)|Seán Ó Ceallaigh]] | 1952-04-26 | | [[Cill Airne]] |- | style='text-align:right'| 530 | | [[James Geoghegan (Fianna Fáil)|James Geoghegan]] | 1886-12-08 | 1951-03-27 | [[An Muileann gCearr]] |- | style='text-align:right'| 531 | [[Íomhá:For remembrance, soldier poets who have fallen in the war, Adcock, 1920 DJVU pg 71.jpg|center|128px]] | [[Francis Ledwidge]] | 1887-08-19 | 1917-07-31 | [[Baile Shláine]] |- | style='text-align:right'| 532 | [[Íomhá:Michael Davitt (Charlie Farr) restored.png|center|128px]] | [[Michael Davitt (feachtasóir)|Mícheál Dáibhéad]] | 1846-03-25 | 1906-05-30<br/>1896 | [[An tSráid]] |- | style='text-align:right'| 533 | | [[Marianus Scottus]] | 1028 | 1082-12-22 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 534 | [[Íomhá:Ray MacSharry, May 1980 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Ray MacSharry|Réamann Mac Searraigh]] | 1938-04-29 | | [[Sligeach]] |- | style='text-align:right'| 535 | [[Íomhá:Portrait of Ambrosio O'Higgins.jpg|center|128px]] | [[Ambrós Ó hUiginn]] | 1720-02-13 | 1801-03-19 | [[Baile an Fharaidh]] |- | style='text-align:right'| 536 | | [[Martin Cahill]] | 1949-05-23 | 1994-08-18 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 537 | [[Íomhá:Orpen OSJGogarty.jpg|center|128px]] | [[Oliver St. John Gogarty|Oliver St John Gogarty]] | 1878-08-17 | 1957-09-22 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 538 | [[Íomhá:Thomas Kent, executed Irish nationalist 1916.jpg|center|128px]] | [[Tomás Ceannt]] | 1865-08-29 | 1916-05-09 | [[Caisleán Ó Liatháin]] |- | style='text-align:right'| 539 | [[Íomhá:Joe Higgins TD, 2014.jpg|center|128px]] | [[Joe Higgins]] | 1949-05-20 | | [[Lios Póil]] |- | style='text-align:right'| 540 | [[Íomhá:Hugh Kennedy.jpg|center|128px]] | [[Hugh Kennedy]] | 1879-07-11 | 1936-12-01 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 541 | [[Íomhá:Willie O'Dea 2009.jpg|center|128px]] | [[Willie O'Dea]] | 1952-11-01 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 542 | [[Íomhá:Michael Noonan, May 2017 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Michael Noonan|Micheál Ó Nuanáin]] | 1943-05-21 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 543 | [[Íomhá:Gerald Barry 2007.jpg|center|128px]] | [[Gerald Barry]] | 1952-04-28 | | [[Contae an Chláir]] |- | style='text-align:right'| 544 | | [[Peadar Rís]] | 1935-06-16 | 1992-10-25 | [[Dún Dealgan]] |- | style='text-align:right'| 545 | | [[Timothy O'Donovan]] | 1881-04-04 | 1951 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 546 | | [[John Ormonde]] | 1905-09-15 | 1981-06-25 | [[Contae Phort Láirge]] |- | style='text-align:right'| 547 | [[Íomhá:Seanoriada.jpg|center|128px]] | [[Seán Ó Riada]] | 1931-08-01 | 1971-10-03 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 548 | [[Íomhá:Terrence mac swiney.jpg|center|128px]] | [[Traolach Mac Suibhne]] | 1879-03-28 | 1920-10-25 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 549 | [[Íomhá:John B. Keane, Irish playwright, cropped.jpg|center|128px]] | [[John B. Keane]] | 1928-07-21 | 2002-05-30 | [[Lios Tuathail]] |- | style='text-align:right'| 550 | [[Íomhá:Proinsias De Rossa, cropped.jpg|center|128px]] | [[Proinsias de Rossa|Proinsias De Rossa]] | 1940-05-15 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 551 | [[Íomhá:Willo Flood 3.jpg|center|128px]] | [[Willo Flood]] | 1985-04-10 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 552 | [[Íomhá:Johnny Sexton, Jan 2020 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Jonathan Sexton]] | 1985-07-11 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 553 | | [[Michael K. Noonan]] | 19th century | 20th century | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 554 | [[Íomhá:Gay Mitchell.jpg|center|128px]] | [[Gabriel de Mhistéal]] | 1951-12-30 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 555 | | [[Feargal Ó hAnnluain]] | 1936-02-02 | 1957-01-01 | [[Muineachán]] |- | style='text-align:right'| 556 | | [[Mícheál Ó Móráin|Micheál Ó Móráin]] | 1912-12-25 | 1983-05-06 | [[Contae Mhaigh Eo]] |- | style='text-align:right'| 557 | | [[James FitzGerald-Kenney]] | 1878-01-01 | 1956-10-21 | [[Clár Chlainne Mhuiris]] |- | style='text-align:right'| 558 | | [[Fidelma Healy Eames]] | 1962-07-14 | | [[Maigh Locha]] |- | style='text-align:right'| 559 | | [[Richie Ryan]] | 1929-02-27 | 2019-03-17 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 560 | [[Íomhá:Judge Fionan O'Loingsigh - 1948.tif|center|128px]] | [[Fionán Ó Loingsigh]] | 1889-03-17 | 1966-06-03 | [[Cathair Saidhbhín]] |- | style='text-align:right'| 561 | [[Íomhá:Katherine Plunket.jpg|center|128px]] | [[Katherine Plunket]] | 1820-11-22 | 1932-10-14 | [[Contae Lú]] |- | style='text-align:right'| 562 | [[Íomhá:Garret FitzGerald 1975 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Garret Fitzgerald|Gearóid Mac Gearailt]] | 1926-02-09 | 2011-05-19 | [[Droichead na Dothra]] |- | style='text-align:right'| 563 | [[Íomhá:Nonpareil Jack Dempsey portrait.jpg|center|128px]] | [[Nonpareil Dempsey]] | 1862-12-15 | 1895-11-02<br/>1896-11-01 | [[An Currach]] |- | style='text-align:right'| 564 | | [[Frank Daly]] | 1886 | 1950-02-18 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 565 | [[Íomhá:Dublin Martyrs by Conall McCabe (2001).jpg|center|128px]] | [[Proinnsias Táiliúr]] | 1550 | 1621-01-30 | [[Sord]] |- | style='text-align:right'| 566 | [[Íomhá:Frank Feighan 2014.jpg|center|128px]] | [[Frank Feighan]] | 1962-07-04 | | ''[[:d:Q1124843|Mainistir na Búille]]'' |- | style='text-align:right'| 567 | [[Íomhá:Peter Stringer Munster.jpg|center|128px]] | [[Peter Stringer]] | 1977-12-13 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 568 | [[Íomhá:Niamh Bhreathnach.jpg|center|128px]] | [[Niamh Bhreathnach]] | 1945-06-01 | 2023-02-06 | [[Baile Uí Lachnáin]] |- | style='text-align:right'| 569 | | [[Peadar Doyle]] | 19th century | 1956-08-04 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 570 | [[Íomhá:Gearoid O'Sullivan (cropped).jpg|center|128px]] | [[Gearóid Ó Súilleabháin]] | 1891-01-28 | 1948-03-25 | [[An Sciobairín]] |- | style='text-align:right'| 571 | | [[Shane McEntee]] | 1956-12-19 | 2012-12-21 | [[An Obair]] |- | style='text-align:right'| 572 | | [[Gemma Hussey]] | 1938-11-11 | 2024-11-26 | [[Bré]] |- | style='text-align:right'| 573 | [[Íomhá:Gene Fitzgerald, 1978 (cropped).tif|center|128px]] | [[Gene Fitzgerald]] | 1932-08-21 | 2007-12-14 | [[An Baile Gallda]] |- | style='text-align:right'| 574 | | [[Seoirse Ó Colla]] | 1925-10-18 | 1983-09-17 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 575 | | [[Gerard Sweetman]] | 1908-06-10 | 1970-01-28 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 576 | [[Íomhá:Gerry Ryan.jpg|center|128px]] | [[Gerry Ryan]] | 1956-06-04 | 2010-04-30 | [[Cluain Tarbh]] |- | style='text-align:right'| 577 | [[Íomhá:PJ Ruttledge.png|center|128px]] | [[P. J. Ruttledge]] | 1892 | 1952-05-08 | [[Béal an Átha]] |- | style='text-align:right'| 578 | | [[Ray McAnally]] | 1926-03-30 | 1989-06-15 | [[Bun Cranncha]] |- | style='text-align:right'| 579 | [[Íomhá:President John F. Kennedy Meets with Lord Mayor of Dublin Robert Briscoe (cropped).jpg|center|128px]] | [[Robert Briscoe]] | 1894-09-25 | 1969-03-11 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 580 | | [[Paddy O’Toole]] | 1938-01-15 | 2025-05-11 | [[Contae Mhaigh Eo]] |- | style='text-align:right'| 581 | [[Íomhá:Sir Hugh Percy Lane.jpg|center|128px]] | [[Hugh Lane]] | 1875-11-09 | 1915-05-07 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 582 | [[Íomhá:Paddy Burke 2014.jpg|center|128px]] | [[Paddy Burke]] | 1955-01-15 | | [[Caisleán an Bharraigh]] |- | style='text-align:right'| 583 | | [[Timothy Sullivan (breitheamh)|Timothy Sullivan]] | 1874-01-06 | 1949-05-12 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 584 | | [[Seachnassach mac Blathmaic]] | | 671 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 585 | | [[Blathmac mac Aodha Sláine]] | 7th century | 665 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 586 | | [[Conghal Ceannmhaghair]] | | 710 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 587 | | [[Fógartach mac Néill]] | 7th century | 724 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 588 | [[Íomhá:Thomas Kinsella - University of Pennsylvania - 16 November 2009 01 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Thomas Kinsella]] | 1928-05-04 | 2021-12-22 | [[Inse Chór]] |- | style='text-align:right'| 589 | [[Íomhá:Violet Florence Martin.jpg|center|128px]] | [[Violet Florence Martin]] | 1862-06-11 | 1915-12-21 | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 590 | | [[John L. Murray (breitheamh)|John L. Murray]] | 1943-05-10 | 2023-01-18 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 591 | | [[John McCann]] | 1905-06-17 | 1980-02-23 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 592 | [[Íomhá:William O'Brien.png|center|128px]] | [[William O'Brien (Páirtí an Lucht Oibre)|William O'Brien]] | 1881-01-23 | 1968-10-31 | [[Cloich na Coillte]] |- | style='text-align:right'| 593 | | [[Henry Kenny]] | 1913-09-07 | 1975-09-25 | [[Caisleán an Bharraigh]] |- | style='text-align:right'| 594 | [[Íomhá:H. M. Dockrell 1948 election pamphlet (cropped).jpg|center|128px]] | [[Henry Morgan Dockrell]] | 1880 | 1955-10-26 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 595 | | [[Mervyn Taylor]] | 1931-12-01 | 2021-09-23 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 596 | [[Íomhá:Hugh Leonard, Playwright, 2004.jpg|center|128px]] | [[Hugh Leonard]] | 1926-11-09 | 2009-02-12 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 597 | [[Íomhá:Newly Elected Deputy Noel Grealish 2024 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Noel Grealish]] | 1965-12-16 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 598 | [[Íomhá:Humphrey Lloyd.jpg|center|128px]] | [[Humphrey Lloyd]] | 1800-04-16 | 1881-01-17 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 599 | [[Íomhá:Jason Byrne pictured vs Drogheda United at Dalymount Park, Aug 2014.png|center|128px]] | [[Jason Byrne (imreoir sacair)|Jason Byrne]] | 1978-02-23 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 600 | [[Íomhá:Pat Kenny.jpg|center|128px]] | [[Pat Kenny]] | 1948-01-29 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 601 | [[Íomhá:Caroline corr.jpg|center|128px]] | [[Caroline Corr]] | 1973-03-17 | | [[Dún Dealgan]] |- | style='text-align:right'| 602 | | [[Alan Kelly (imreoir)|Alan Kelly]] | 1936-07-05 | 2009-05-20 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 603 | | [[Paddy Belton]] | 1926-06-25 | 1987-05-22 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 604 | [[Íomhá:Séamus Brennan Jan 2008.jpg|center|128px]] | [[Séamus Ó Braonáin]] | 1948-02-16 | 2008-07-09 | [[Bóthar na Trá]] |- | style='text-align:right'| 605 | | [[William Murphy]] | 1892-02-12 | 1967-11-16 | [[Contae an Chláir]] |- | style='text-align:right'| 606 | [[Íomhá:Rory O'Connor Stone Carving.jpg|center|128px]] | [[Ruaidrí mac Tairrdelbach Ua Conchobair]] | 1116 | 1198-12-02 | [[Tuaim]] |- | style='text-align:right'| 607 | [[Íomhá:Simon Coveney 2018.jpg|center|128px]] | [[Simon Coveney|Síomón Ó Cómhanaigh]] | 1972-06-16 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 608 | [[Íomhá:James Campbell, Vanity Fair, 1909-08-25.jpg|center|128px]] | [[James Campbell]] | 1851-04-04 | 1931-03-22 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 609 | [[Íomhá:Jim Gibbons, 1979 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Jim Gibbons]] | 1924-08-03 | 1997-12-20 | [[Contae Chill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 610 | [[Íomhá:Michael Lowry.jpg|center|128px]] | [[Michael Lowry]] | 1954-03-13 | | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 611 | | [[Séamas Ó hArgadáin]] | 1782 | 1855 | [[Cathair na Mart]] |- | style='text-align:right'| 612 | [[Íomhá:James Reilly April 2014.jpg|center|128px]] | [[James Reilly]] | 1955-08-16 | | [[Lusca]] |- | style='text-align:right'| 613 | | [[James Tully]] | 1915-09-18 | 1992-05-20 | [[Contae na Mí]] |- | style='text-align:right'| 614 | | [[Martin O'Sullivan]] | 2nd millennium | 1956-01-20 | [[Inis Díomáin]] |- | style='text-align:right'| 615 | | [[Jerry Cronin]] | 1925-09-15 | 1990-10-19 | [[Mainistir Fhear Maí]] |- | style='text-align:right'| 616 | [[Íomhá:Seán Garland.jpg|center|128px]] | [[Seán Garland]] | 1934-03-07 | 2018-12-13 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 617 | | [[Jim Walsh]] | 1947-05-05 | | [[Ros Mhic Thriúin]] |- | style='text-align:right'| 618 | [[Íomhá:JoeDolan1975.jpg|center|128px]] | [[Joe Dolan]] | 1939-10-16 | 2007-12-26 | [[An Muileann gCearr]] |- | style='text-align:right'| 619 | [[Íomhá:John Gormley TD, Minister for the Environment, Heritage and Local Government.jpg|center|128px]] | [[John Gormley]] | 1959-08-04 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 620 | [[Íomhá:Sean MacEoin.jpg|center|128px]] | [[Seán Mac Eoin]] | 1893-09-30 | 1973-07-07 | [[Béal Átha na Lao]] |- | style='text-align:right'| 621 | [[Íomhá:JJ O'Kelly, circa 1918 to 1931.jpg|center|128px]] | [[Seán Ó Ceallaigh (Sceilg)|Seán Ó Ceallaigh]] | 1872 | 1957-03-26 | [[Oileán Dairbhre]] |- | style='text-align:right'| 622 | | [[John M. O'Sullivan]] | 1881-02-18 | 1948-02-09 | [[Cill Airne]] |- | style='text-align:right'| 623 | [[Íomhá:John Wilson, 1987 (cropped).png|center|128px]] | [[John Wilson|Seán P. Mac Uilliam]] | 1923-07-08 | 2007-07-09 | [[Contae an Chabháin]] |- | style='text-align:right'| 624 | [[Íomhá:John Sealy Townsend.jpg|center|128px]] | [[John Sealy Townsend]] | 1868-06-07 | 1957-02-16 | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 625 | | [[Larry Gogan]] | 1934-05-03 | 2020-01-07 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 626 | | [[Joseph Blowick]] | 1903-03-13 | 1970-08-12 | [[Baile na Cora]] |- | style='text-align:right'| 627 | [[Íomhá:Joseph Brennan TD for Donegal Leitrim 1970.jpg|center|128px]] | [[Joseph Brennan (Ceann Comhairle)|Joseph Brennan]] | 1912-02-14 | 1980-07-13 | [[Dún Cionnaola]] |- | style='text-align:right'| 628 | | [[Tom Sheahan]] | 1968-09-05 | | [[Cill Airne]] |- | style='text-align:right'| 629 | | [[Neil Blaney]] | 1922-10-29 | 1995-11-08 | [[Fánaid]] |- | style='text-align:right'| 630 | [[Íomhá:Leo Varadkar TD (cropped).jpg|center|128px]] | [[Leo Varadkar]] | 1979-01-18 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 631 | [[Íomhá:Kathleen Clarke as Lord Mayor of Dublin, circa 1940, colourised.jpg|center|128px]] | [[Caitlín Bean Uí Chléirigh|Kathleen Clarke]] | 1878-04-11 | 1972-09-29 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 632 | [[Íomhá:Terence Flanagan.jpg|center|128px]] | [[Terence Flanagan]] | 1975-01-01 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 633 | | [[Kevin Boland]] | 1917-10-15 | 2001-09-23 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 634 | [[Íomhá:Kevin Joseph Farrell 1.jpg|center|128px]] | [[Kevin Farrell]] | 1947-09-02 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 635 | | [[Glen Crowe]] | 1977-12-25 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 636 | [[Íomhá:Fenlon (cropped).jpg|center|128px]] | [[Pat Fenlon]] | 1969-03-15 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 637 | | [[Thomas Kilroy]] | 1934-09-23 | 2023-12-07 | [[Callainn]] |- | style='text-align:right'| 638 | | [[Tom O'Higgins]] | 1916-07-23 | 2003-02-25 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 639 | [[Íomhá:Portrait of Luke Wadding P2027.jpg|center|128px]] | [[Luke Wadding]] | 1588-10-16 | 1657-11-18 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 640 | [[Íomhá:Mark Feehily 2011.jpg|center|128px]] | [[Mark Feehily]] | 1980-05-28 | | [[Sligeach]] |- | style='text-align:right'| 641 | [[Íomhá:Osborn Bergin, circa 1930s.jpg|center|128px]] | [[Osborn Bergin|Osborn Joseph Bergin]] | 1873-11-26 | 1950-10-06 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 642 | | [[Sam Maguire]] | 1877-03-11 | 1927-02-06 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 643 | [[Íomhá:Jeremiah O'Donovan Rossa.jpg|center|128px]] | [[Diarmaid Ó Donnabháin Rosa|Diarmaid Ó Donnabháin Rossa]] | 1831-09-10 | 1915-06-29 | [[Ros Ó gCairbre]] |- | style='text-align:right'| 644 | [[Íomhá:Harry Boland Portrait.jpg|center|128px]] | [[Harry Boland|Énrí Ó Beóláin]] | 1887-04-27 | 1922-08-01 | [[Baile Phib]] |- | style='text-align:right'| 645 | | [[Noel Coonan]] | 1951-01-06 | | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 646 | | [[Labhrás Ó Murchú]] | 1939-08-14 | | [[Caiseal (Tiobraid Árann)|Caiseal]] |- | style='text-align:right'| 647 | | [[William FitzGerald (breitheamh)|William FitzGerald]] | 1906-01-04 | 1974-10-17 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 648 | | [[Rory O'Hanlon]] | 1934-02-07 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 649 | [[Íomhá:Right Hon Laurence O'Neill The Lord Mayor cropped from Ireland's National Pledge, April 1918.jpg|center|128px]] | [[Laurence O'Neill]] | 1874 | 1943-07-26 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 650 | [[Íomhá:Tríona Ní Dhomhnaill 2005.jpg|center|128px]] | [[Tríona Ní Dhomhnaill]] | 1953 | | [[Ceanannas]] |- | style='text-align:right'| 651 | [[Íomhá:Flickr - DEEEP Project - MEP Liam Aylward, Ireland.jpg|center|128px]] | [[Liam Aighleart]] | 1952-09-27 | | [[Muileann an Bhata]] |- | style='text-align:right'| 652 | | [[Liam Mac Cóil]] | 1952 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 653 | [[Íomhá:Kevin Barry.jpg|center|128px]] | [[Kevin Barry]] | 1902-01-20 | 1920-11-01 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 654 | [[Íomhá:Maighread Ní Dhomhnaill.jpg|center|128px]] | [[Maighread Ní Dhomhnaill]] | 1955 | | [[Ceanannas]] |- | style='text-align:right'| 655 | | [[Louis le Brocquy]] | 1916-11-10 | 2012-04-25 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 656 | [[Íomhá:John Spillane 1 2010 (cropped).JPG|center|128px]] | [[John Spillane]] | 1961 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 657 | | [[Mark Clinton]] | 1915-02-07 | 2001-12-23 | [[Ceanannas]] |- | style='text-align:right'| 658 | [[Íomhá:Зустріч Президента України з головами обох палат парламенту Ірландії 11.jpg|center|128px]] | [[Mark Daly]] | 1973-03-12 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 659 | | [[Martin O'Donoghue]] | 1933-05-13 | 2018-07-20 | [[Cromghlinn, BÁC|Cromghlinn]] |- | style='text-align:right'| 660 | | [[Maurice Cummins]] | 1953-02-25 | | [[Contae Phort Láirge]] |- | style='text-align:right'| 661 | | [[Maurice E. Dockrell]] | 1908-10-06 | 1986-12-09 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 662 | [[Íomhá:Michael cusack portrait.jpg|center|128px]] | [[Mícheál Cíosóg]] | 1847-09-20 | 1906-11-27 | [[Cora Finne]] |- | style='text-align:right'| 663 | | [[Michael Hayes]] | 1889-12-01 | 1976-07-11 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 664 | | [[Michael Hilliard]] | 1903-03-11 | 1982-01-01 | [[An Uaimh]] |- | style='text-align:right'| 665 | [[Íomhá:McDowell says NO! (9826113044) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Michael McDowell|Mícheál Mac Dubhghaill]] | 1951-05-29 | | [[Raghnallach]] |- | style='text-align:right'| 666 | [[Íomhá:Trevor Joyce 2020.jpg|center|128px]] | [[Trevor Joyce]] | 1947-10-26 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 667 | | [[Niall Tóibín]] | 1929-11-21 | 2019-11-13 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 668 | [[Íomhá:Niall O Brolchain Mayor Galway.jpg|center|128px]] | [[Niall Ó Brolcháin]] | 1965-04-14 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 669 | [[Íomhá:Nora Owen, May 1996.jpg|center|128px]] | [[Nora Owen]] | 1945-06-01 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 670 | [[Íomhá:Liam O'Flinn.jpg|center|128px]] | [[Liam Ó Floinn]] | 1945-04-15 | 2018-03-14 | ''[[:d:Q2084287|An Chill]]'' |- | style='text-align:right'| 671 | [[Íomhá:CardinalPaulCullen.jpg|center|128px]] | [[Pól Ó Cuilinn]] | 1803-04-29 | 1878-10-24 | ''[[:d:Q6966181|An Fhorrach Mhór]]'' |- | style='text-align:right'| 672 | [[Íomhá:Tp1web.jpg|center|128px]] | [[Tommy Peoples]] | 1948 | 2018-08-04 | [[Baile Suingean]] |- | style='text-align:right'| 673 | [[Íomhá:Oscar Traynor (under the X) (7541615018).jpg|center|128px]] | [[Oscar Traynor]] | 1886-03-21 | 1963-12-15 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 674 | [[Íomhá:Paul O'Connell warmup.jpg|center|128px]] | [[Paul O'Connell]] | 1979-10-20 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 675 | [[Íomhá:Ruairi Quinn (cropped).jpg|center|128px]] | [[Ruairi Quinn|Ruairí Ó Cuinn]] | 1946-04-02 | | [[Dumhach Thrá]] |- | style='text-align:right'| 676 | [[Íomhá:Muireann Nic Amhlaoibh. Waterville.jpg|center|128px]] | [[Muireann Nic Amhlaoibh]] | 1978 | | [[Inis Oírr]] |- | style='text-align:right'| 677 | [[Íomhá:Odonovan.jpg|center|128px]] | [[Seán Ó Donnabháin]] | 1806-07-25 | 1861-12-10 | [[Contae Chill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 678 | [[Íomhá:Patrick J. Reynolds 1984.jpg|center|128px]] | [[Patrick J. Reynolds]] | 1920-11-25 | 2003-12-27 | [[Contae Liatroma]] |- | style='text-align:right'| 679 | | [[Patrick Lalor]] | 1926-07-19 | 2016-07-29 | [[Port Laoise]] |- | style='text-align:right'| 680 | | [[Patrick Little]] | 1884-06-17 | 1963-05-16 | [[Dún Droma]] |- | style='text-align:right'| 681 | | [[Patrick McGrath]] | 2nd millennium | 1956-06-20 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 682 | | [[Paul Bradford]] | 1963-12-01 | | [[Mala]] |- | style='text-align:right'| 683 | | [[Peadar Mercier]] | 1914 | 1991 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 684 | | [[Pearse Wyse]] | 1928-03-02 | 2009-04-28 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 685 | [[Íomhá:Peter Barry.jpg|center|128px]] | [[Peter Barry|Peadar de Barra]] | 1928-08-10 | 2016-08-26 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 686 | | [[Eoghan Rua Ó Súilleabháin]] | 1748 | 1784-06-17 | ''[[:d:Q81944530|Na Mínteoga]]'' |- | style='text-align:right'| 687 | | [[Peter Hughes]] | 19th century | 1954-06-24 | [[Contae Lú]] |- | style='text-align:right'| 688 | [[Íomhá:Willie clancy statue.jpg|center|128px]] | [[Willie Clancy]] | 1918-12-24 | 1973-01-24 | [[Sráid na Cathrach]] |- | style='text-align:right'| 689 | | [[Philip Brady]] | 1898-06-10 | 1995-01-06 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 690 | | [[Philip Cosgrave]] | 1884-11-02 | 1923-10-23 | [[Contae Átha Cliath Theas]] |- | style='text-align:right'| 691 | [[Íomhá:William Molyneux - Kneller.jpg|center|128px]] | [[William Molyneux]] | 1656-04-17 | 1698-10-11 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 692 | [[Íomhá:Dervla Murphy 2008.jpg|center|128px]] | [[Dervla Murphy]] | 1931-11-28 | 2022-05-22 | [[Lios Mór]] |- | style='text-align:right'| 693 | [[Íomhá:McGee-sm.jpg|center|128px]] | [[Thomas D'Arcy McGee]] | 1825-04-13 | 1868-04-07 | [[Cairlinn]] |- | style='text-align:right'| 694 | [[Íomhá:Liam Ó Maonlaí 2007.jpg|center|128px]] | [[Liam Ó Maonlaí]] | 1964-11-07 | | [[Baile na Manach]] |- | style='text-align:right'| 695 | [[Íomhá:Aoifenifhearraigh.jpg|center|128px]] | [[Aoife Ní Fhearraigh]] | | | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 696 | [[Íomhá:Richard Boyd Barrett 2024 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Richard Boyd Barrett]] | 1967-02-06 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 697 | [[Íomhá:Robert Troy.jpg|center|128px]] | [[Robert Troy]] | 1982-01-24 | | [[Baile na Carraige]] |- | style='text-align:right'| 698 | [[Íomhá:Comandante John Riley 1848, bust Mexico.jpg|center|128px]] | [[Seán Pádraig Ó Raghallaigh]] | 1824-02-08 | 1879-10-10 | [[An Clochán (Contae na Gaillimhe)|An Clochán]] |- | style='text-align:right'| 699 | | [[Seán Doherty (Ros Comáin)|Seán Ó Dochartaigh]] | 1944-06-29 | 2005-06-07 | [[Contae Ros Comáin]] |- | style='text-align:right'| 700 | | [[Seán Gibbons]] | 1883-05-31 | 1952-04-19 | [[Contae Chill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 701 | | [[Seán Goulding]] | 1877 | 1959-12-15 | [[Contae Phort Láirge]] |- | style='text-align:right'| 702 | | [[Seán Kenny]] | 1942-10-01 | | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 703 | | [[Seán Sherwin]] | 1946 | 2025-04-30 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 704 | [[Íomhá:Shane Ross (official portrait).jpg|center|128px]] | [[Shane Ross]] | 1949-07-11 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 705 | [[Íomhá:Window depicting St. Kieran, Seir Kieran Church, Bell Hill.jpg|center|128px]] | [[Ciarán Saighre]] | 1st millennium<br/>375 | 530 | [[Cléire]] |- | style='text-align:right'| 706 | [[Íomhá:Val Doonican.png|center|128px]] | [[Val Doonican]] | 1927-02-03 | 2015-07-02<br/>2015-07-01 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 707 | [[Íomhá:Eamon Dunphy 2013 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Eamonn Dunphy]] | 1945-08-03 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 708 | [[Íomhá:Steve Collins.jpg|center|128px]] | [[Steve Collins]] | 1964-07-21 | | [[an Chabrach]] |- | style='text-align:right'| 709 | [[Íomhá:Seumas Burke LCCN2014716858.jpg|center|128px]] | [[Séamus Burke|Séamus Búrc]] | 1893-06-14 | 1967-01-01 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 710 | | [[Séamus Dolan]] | 1914-12-10 | 2010-08-10 | [[An Blaic]] |- | style='text-align:right'| 711 | | [[Diarmuid Ó Murchú]] | 1975-08-22 | | [[An Daingean|Daingean Uí Chúis]] |- | style='text-align:right'| 712 | [[Íomhá:Pat Doherty MP with Mary Doherty and Barry McGuigan at the London St Patrick's Day march. (16232423774).jpg|center|128px]] | [[Barry McGuigan]] | 1961-02-28 | | [[Muineachán]] |- | style='text-align:right'| 713 | [[Íomhá:Mike McTigue.jpg|center|128px]] | [[Mike McTigue]] | 1892-11-26 | 1966-08-12 | [[Contae an Chláir]] |- | style='text-align:right'| 714 | [[Íomhá:Terry Leyden.jpg|center|128px]] | [[Terry Leyden]] | 1945-10-01 | | [[Contae Ros Comáin]] |- | style='text-align:right'| 715 | [[Íomhá:Wexford Church of the Immaculate Conception South Aisle Window Saint Laurentius O Toole Detail 2010 09 29.jpg|center|128px]] | [[Lorcán Ua Tuathail]] | 1128 | 1180-11-14<br/>1180-11-12 | [[Díseart Diarmada]] |- | style='text-align:right'| 716 | [[Íomhá:John OFlynn.jpg|center|128px]] | [[John O'Flynn]] | 1982-07-11 | | [[An Cóbh]] |- | style='text-align:right'| 717 | [[Íomhá:Michealod.jpg|center|128px]] | [[Micheál Ó Domhnaill]] | 1951-10-07<br/>1952-10-07 | 2006-07-07 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 718 | [[Íomhá:Thomas William Croke 2.jpg|center|128px]] | [[Tomás Cróc|Thomas Croke]] | 1824-05-28 | 1902-07-22 | ''[[:d:Q60554581|Cill Bhrain]]'' |- | style='text-align:right'| 719 | | [[Thomas Finlay]] | 1922-09-17 | 2017-12-03 | [[An Charraig Dhubh]] |- | style='text-align:right'| 720 | [[Íomhá:Thomas J. Fitzpatrick 1984.jpg|center|128px]] | [[Thomas J. Fitzpatrick (An Cabhán)|Thomas J. Fitzpatrick]] | 1918-02-14 | 2006-10-02 | [[Contae Mhuineacháin]] |- | style='text-align:right'| 721 | | [[Thomas Walsh]] | 1901-12-18 | 1956-07-14 | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 722 | [[Íomhá:Timmy Dooley.jpg|center|128px]] | [[Timmy Dooley]] | 1969-02-13 | | [[Baile Uí Bheoláin]] |- | style='text-align:right'| 723 | | [[Séamus Ó Beaglaoich]] | 1949-09 | 2023-01-09 | [[Baile na bPoc, Paróiste Mórdhach|Baile na bPoc]] |- | style='text-align:right'| 724 | | [[Tom Nolan]] | 1921-07-27 | 1992-08-17 | [[Míseal]] |- | style='text-align:right'| 725 | | [[Joe Heaney|Seosamh Ó hÉanaí]] | 1919-10-15 | 1984-05-01 | [[An Aird Thoir]] |- | style='text-align:right'| 726 | [[Íomhá:Roy O'Donovan 03-08-2013 1.jpg|center|128px]] | [[Roy O'Donovan]] | 1985-08-10 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 727 | [[Íomhá:Lorrha Priory of St. Ruadhan SW 2010 09 04.jpg|center|128px]] | [[Naomh Ruadhán]] | | 584-04-15 | [[Cúige Laighean]] |- | style='text-align:right'| 728 | [[Íomhá:JohnO'Mahony1867 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Seán Ó Mathúna]] | 1815-01-12 | 1877-02-07<br/>1877-02-06 | ''[[:d:Q104312834|Loch an Eanaigh]]'' |- | style='text-align:right'| 729 | [[Íomhá:Sihtric 989 1036 ruler of Dublin.jpg|center|128px]] | [[Sitric II]] | 970 | 1042 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 730 | | [[William J. Murphy (Páirtí an Lucht Oibre)|William J. Murphy]] | 1928-05-17 | 2018-09-17 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 731 | [[Íomhá:William Norton circa 1927 to 1932.png|center|128px]] | [[William Norton|Liam Ó Neachtain]] | 1900 | 1963-12-04 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 732 | [[Íomhá:Patrick Cardinal Moran.jpg|center|128px]] | [[Patrick Francis Moran]] | 1830-09-16 | 1911-08-16 | [[Leithghlinn an Droichid]] |- | style='text-align:right'| 733 | [[Íomhá:Gary Doherty.jpg|center|128px]] | [[Gary Doherty]] | 1980-01-31 | | [[Carn Domhnach]] |- | style='text-align:right'| 734 | [[Íomhá:Lord Edward Fitzgerald by Hugh Douglas Hamilton.jpg|center|128px]] | [[an Tiarna Éadbhard Mac Gearailt]] | 1763-10-15 | 1798-06-04 | ''[[:d:Q5047391|Teach Carton]]'' |- | style='text-align:right'| 735 | [[Íomhá:GenPEConnor.jpg|center|128px]] | [[Patrick Edward Connor]] | 1820-03-17 | 1891-12-17 | [[Contae Chiarraí]] |- | style='text-align:right'| 736 | [[Íomhá:Colin Healy.jpg|center|128px]] | [[Colin Healy]] | 1980-03-14 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 737 | [[Íomhá:Alex White TD 2014 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Alex White]] | 1958-12-03 | | [[Marino]] |- | style='text-align:right'| 738 | [[Íomhá:William Lamport.jpg|center|128px]] | [[William Lamport]] | 1615<br/>1611 | 1659-11-19 | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 739 | [[Íomhá:AlexanderMitchellWithDundalkBayInRearGround Portrait 1873 OilOnCanvas ByRobertHooke BelfastHarbourCommissioners.jpg|center|128px]] | [[Alexander Mitchell]] | 1780-04-13 | 1868-06-25 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 740 | | [[Alexis FitzGerald Óg]] | 1945-05-07 | 2015-07-16 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 741 | [[Íomhá:Alfred Byrne.jpeg|center|128px]] | [[Alfie Byrne]] | 1882-03-17 | 1956-03-13 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 742 | | [[Alfred P. Byrne]] | 1913 | 1952-07-26 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 743 | [[Íomhá:Raiftearaí.jpg|center|128px]] | [[Antoine Raiftearaí|Antaine Raiftearaí]] | 1779-03-30 | 1835-12-25 | ''[[:d:Q60555058|Cill Liadáin]]'' |- | style='text-align:right'| 744 | [[Íomhá:UNA FODEN AT RTE's WINTER SEASON LAUNCH (SMOCK ALLEY THEATRE) REF-107005 (19922574374).jpg|center|128px]] | [[Una Healy]] | 1981-10-10 | | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 745 | | [[Tomás Ó Rathile]] | 1882-11-11 | 1953-11-16 | [[Lios Tuathail]] |- | style='text-align:right'| 746 | [[Íomhá:Jim stynes.jpg|center|128px]] | [[Jim Stynes]] | 1966-04-23 | 2012-03-20 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 747 | [[Íomhá:Gaelic Chieftain.jpg|center|128px]] | [[Aodh Rua Ó Dónaill]] | 1572-10-30 | 1602-09-10 | [[Leifear]] |- | style='text-align:right'| 748 | [[Íomhá:Shane Lowry KLM Open 2010.JPG|center|128px]] | [[Shane Lowry]] | 1987-04-02 | | [[Clóirtheach]] |- | style='text-align:right'| 749 | [[Íomhá:Sculpture of Brian Merriman, Ennistymon - geograph.org.uk - 1602652.jpg|center|128px]] | [[Brian Mac Giolla Meidhre]] | 1747 | 1805-07-27 | [[Contae an Chláir]] |- | style='text-align:right'| 750 | [[Íomhá:Ian Gibson FLM2019-1.jpg|center|128px]] | [[Ian Gibson]] | 1939-04-21 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 751 | | [[Toirdhealbhach Ua Conchobhair]] | 1088 | 1156 | [[Cúige Chonnacht]] |- | style='text-align:right'| 752 | [[Íomhá:Milo O'Shea 1967.jpg|center|128px]] | [[Milo O'Shea]] | 1926-06-02 | 2013-04-02 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 753 | [[Íomhá:Clerke Agnes Mary.jpg|center|128px]] | [[Agnes Mary Clerke]] | 1842-02-10 | 1907-01-20 | [[An Sciobairín]] |- | style='text-align:right'| 754 | [[Íomhá:John Devoy.jpg|center|128px]] | [[Seán Ó Dubhuí]] | 1842-09-03 | 1928-09-29 | ''[[:d:Q2084287|An Chill]]'' |- | style='text-align:right'| 755 | | [[Seán Mac Fhionnghaile]] | 1952 | 2009-11-01 | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 756 | [[Íomhá:Eliza lynch 1864.jpg|center|128px]] | [[Eliza Lynch]] | 1835-03-06 | 1886-07-27 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 757 | | [[Aengus Mac Grianna]] | 1964-07-09 | | [[Ráth Eanaigh]] |- | style='text-align:right'| 758 | [[Íomhá:Caitriona Balfe at the 2024 Toronto International Film Festival (crop).jpg|center|128px]] | [[Caitriona Balfe]] | 1979-10-04 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 759 | | [[Cathal Goulding|Cathal Ó Goillín]] | 1922-01-02 | 1998-12-26 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 760 | | [[Criostóir Ó Rinn]] | 1920-10-12 | 1979-03-02 | [[Cluain, Contae Chorcaí|Cluain]] |- | style='text-align:right'| 761 | [[Íomhá:Ciara grant.jpg|center|128px]] | [[Ciara Grant]] | 1978-05-17 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 762 | [[Íomhá:Clare Daly (48758765246) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Clare Daly]] | 1968-04-11 | | [[Droichead Nua]] |- | style='text-align:right'| 763 | [[Íomhá:Colm Cooper from Sean Marty Lockhart & Colm Cooper - 2009.jpg|center|128px]] | [[Colm Cúipéir]] | 1983-06-03 | | [[Cill Airne]] |- | style='text-align:right'| 764 | [[Íomhá:Constance Smith in Man in the Attic.jpg|center|128px]] | [[Constance Smith]] | 1928-01-22 | 2003-06-30 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 765 | [[Íomhá:Djcarey2012 cropped.jpg|center|128px]] | [[D. S. Ó Ciara]] | 1970-11-11 | | [[Gabhrán]] |- | style='text-align:right'| 766 | | [[Dónal Ó Seancháin]] | 1977-01-04 | | [[Lios Mór]] |- | style='text-align:right'| 767 | | [[Dónal Ó Caoimh]] | 1907-06-02 | 1967-06-02 | [[Mainistir Fhear Maí]] |- | style='text-align:right'| 768 | | [[Darragh Ó Sé]] | 1975-04-01 | | [[Ceann Trá]] |- | style='text-align:right'| 769 | [[Íomhá:Declan-Kidney-09-05-23.jpg|center|128px]] | [[Declan Kidney]] | 1959-10-20 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 770 | [[Íomhá:Declan O'Sullivan.JPG|center|128px]] | [[Déaglán Ó Súilleabháin]] | 1983-12-18 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 771 | [[Íomhá:NC Courage vs Gotham FC (Mar 2024) 141 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Denise O'Sullivan]] | 1994-02-04 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 772 | | [[Diarmaid mac Maoil na mBó|Diarmait mac Maíl na mBó]] | | 1072-02-07 | [[Fearna]] |- | style='text-align:right'| 773 | | [[Domnall Mór Ua Briain|Domhnall Mór Ó Briain]] | | 1194 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 774 | [[Íomhá:Stowe Missal cumdach (inverted).png|center|128px]] | [[Donnchadh mac Briain|Donnchad mac Briain]] | | 1064 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 775 | [[Íomhá:Talbot.jpg|center|128px]] | [[Matt Talbot]] | 1856-05-02 | 1925-06-07 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 776 | | [[Éadbhard Ó Cathaoir]] | 1941-10-14 | | [[Inis Tíog]] |- | style='text-align:right'| 777 | [[Íomhá:Major John MacBride.jpg|center|128px]] | [[John MacBride (réabhlóidí)|Seán Mac Giolla Bhríde]] | 1868-05-07 | 1916-05-05 | [[Cathair na Mart]] |- | style='text-align:right'| 778 | [[Íomhá:Image reproduced by permission of the National Folklore Collection, University Dublin.jpg|center|128px]] | [[Eibhlís Uí Chróinín (amhránaí ar an sean-nós)|Eibhlís Uí Chróinín]] | 1879-05-29 | 1956-06-02 | ''[[:d:Q65558645|An Ráth Thiar]]'' |- | style='text-align:right'| 779 | [[Íomhá:Sean-Heuston.jpg|center|128px]] | [[Seán Heuston]] | 1891-02-21 | 1916-05-08 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 780 | [[Íomhá:SeamusEnnis.jpg|center|128px]] | [[Séamus Ennis]] | 1919-05-05 | 1982-10-05 | [[Fionnghlas]] |- | style='text-align:right'| 781 | | [[Alec Reid]] | 1931-08-05 | 2013-11-22 | [[An tAonach]]<br/>[[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 782 | | [[Fiach mac Aodha Ó Broin]] | 1534 | 1597-05-08 | [[Síol Éalaigh]] |- | style='text-align:right'| 783 | [[Íomhá:Frances Black 2020.jpg|center|128px]] | [[Frances Black]] | 1960-06-25 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 784 | | [[Francis Browne]] | 1880-01-03 | 1960-07-07 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 785 | | [[Frank Kelly]] | 1938-12-28 | 2016-02-28 | [[An Charraig Dhubh]] |- | style='text-align:right'| 786 | [[Íomhá:George Gardner2.jpg|center|128px]] | [[George Gardner]] | 1877-03-17 | 1954-07-08 | [[Lios Dúin Bhearna]] |- | style='text-align:right'| 787 | [[Íomhá:Jimfitzpatricl.png|center|128px]] | [[Jim Fitzpatrick (ealaíontóir)|Jim Fitzpatrick]] | 1946 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 788 | | [[Gormflaith ingen Murchada]] | 960 | 1030 | [[An Nás]] |- | style='text-align:right'| 789 | [[Íomhá:Grace Gifford by William Orpen.jpg|center|128px]] | [[Grace Gifford]] | 1888-03-04 | 1955-12-13 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 790 | | [[Henry Bagenal]] | 1556 | 1598-08-14 | [[Contae Lú]] |- | style='text-align:right'| 791 | | [[James Nolan]] | 1977-01-27 | | [[Contae Uíbh Fhailí]] |- | style='text-align:right'| 792 | [[Íomhá:John Colgan.jpg|center|128px]] | [[Seán Mac Colgáin]] | 1592 | 1658-01-15 | [[Carn Domhnach]] |- | style='text-align:right'| 793 | | [[Seán Seosamh Ó Raghallaigh]] | 1919 | 1952 | [[Cill na Seanrátha]] |- | style='text-align:right'| 794 | [[Íomhá:John O Leary 1900 Hollyer.jpg|center|128px]] | [[Seán Ó Laoghaire (Fínín)|Seán Ó Laoghaire]] | 1830-07-23 | 1907-03-16 | [[Tiobraid Árann (baile)|Tiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 795 | [[Íomhá:Johnoshanassy.jpg|center|128px]] | [[Seán Ó Seachnasaigh]] | 1818 | 1883-05-18<br/>1883-05-05 | [[Tiobraid Árann (baile)|Tiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 796 | [[Íomhá:John Philpot Curran from NPG.jpg|center|128px]] | [[John Philpot Curran]] | 1750-07-24 | 1817-10-14 | [[Áth Trasna]] |- | style='text-align:right'| 797 | | [[Caoimhín Ó hIfearnáin]] | 1929-08-20 | 2013-01-25 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 798 | [[Íomhá:Lucinda Creighton (cropped).jpg|center|128px]] | [[Lucinda Creighton]] | 1980-01-20 | | [[Clár Chlainne Mhuiris]] |- | style='text-align:right'| 799 | | [[Marc Ó Sé]] | 1980-04-21 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 800 | [[Íomhá:Williepearse.jpg|center|128px]] | [[Liam Mac Piarais]] | 1881-11-15 | 1916-05-04 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 801 | [[Íomhá:Mary Davis 1.jpg|center|128px]] | [[Mary Davis]] | 1954-08-06 | | [[Béal Átha na Muice]] |- | style='text-align:right'| 802 | | [[Michael Coleman]] | 1891-01-31 | 1945-01-04 | [[Baile an Mhóta (Sligeach)|Baile an Mhóta]] |- | style='text-align:right'| 803 | | [[Michael Herbert]] | 1925-05-17 | 2006-06-20 | [[Contae Luimnigh]] |- | style='text-align:right'| 804 | | [[Mícheál Ó Conaill]] | 1937-01-04 | | [[Oileán Dairbhre]] |- | style='text-align:right'| 805 | | [[Mícheál Mac Síthigh]] | 1954-07-28 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 806 | [[Íomhá:Thomas MacDonagh.png|center|128px]] | [[Tomás Mac Donnchadha]] | 1878-02-01 | 1916-05-03 | [[Cloch Shiurdáin]] |- | style='text-align:right'| 807 | [[Íomhá:Seán Mac Diarmada.png|center|128px]] | [[Seán Mac Diarmada]] | 1883-02-28 | 1916-05-12 | [[Coillte Clochair]] |- | style='text-align:right'| 808 | [[Íomhá:Conn Colbert.JPG|center|128px]] | [[Conchur Ó Colbaird]] | 1888-10-19 | 1916-05-08 | [[Contae Luimnigh]] |- | style='text-align:right'| 809 | [[Íomhá:Michael O'Hanrahan.JPG|center|128px]] | [[Mícheál Ó hAnnracháin|Micheál Ó hAnnracháin]] | 1877-01-16 | 1916-05-04 | [[Ros Mhic Thriúin]] |- | style='text-align:right'| 810 | [[Íomhá:Michael Mallin - (Commandant Irish Republican Army) Executed May 8th, 1916. (36052732403).jpg|center|128px]] | [[Mícheál Ó Mulláin]] | 1874-12-01 | 1916-05-08 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 811 | [[Íomhá:Edwarddaly.jpg|center|128px]] | [[Éamonn Ó Dálaigh]] | 1891-02-25 | 1916-05-04 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 812 | [[Íomhá:The O'Rahilly (28201706279) (2).jpg|center|128px]] | [[Mícheál Seosamh Ó Rathaille]] | 1875-04-22<br/>1875-04-21 | 1916-04-29<br/>1916-04-28 | [[Béal Átha Longfoirt]] |- | style='text-align:right'| 813 | | [[Máire Mhac an tSaoi]] | 1922-04-04 | 2021-10-16 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 814 | [[Íomhá:Seán Ó Ríordáin - Bust.jpg|center|128px]] | [[Seán Ó Ríordáin]] | 1916-12-03 | 1977-02-21 | [[Baile Bhuirne]] |- | style='text-align:right'| 815 | [[Íomhá:Peig Sayers c1945.png|center|128px]] | [[Peig Sayers]] | 1873 | 1958 | [[Dún Chaoin]] |- | style='text-align:right'| 816 | | [[Moss Keane]] | 1948-07-27 | 2010-10-05 | [[Corra]] |- | style='text-align:right'| 817 | | [[Eoghan Ó Tuairisc]] | 1919-04-03 | 1982-08-24 | [[Béal Átha na Sluaighe]] |- | style='text-align:right'| 818 | | [[Muiris Ó Súilleabháin]] | 1904-02-19 | 1950-06-25 | [[An Blascaod Mór]] |- | style='text-align:right'| 819 | | [[Seán Ó Tuama]] | 1926-01-28 | 2006-10-14 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 820 | | [[Murchadh mac Diarmada|Murchad mac Diarmata]] | | 1070 | [[Cúige Laighean]] |- | style='text-align:right'| 821 | [[Íomhá:Alan Titley.JPG|center|128px]] | [[Alan Titley]] | 1947-06-28 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 822 | | [[Ulick O'Connor]] | 1928 | 2019-10-07 | [[Ráth Garbh]] |- | style='text-align:right'| 823 | | [[Vincent Morley]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 824 | [[Íomhá:Peadar Ua Laoghaire.png|center|128px]] | [[Peadar Ua Laoghaire]] | 1839-04 | 1920-03-21 | [[Cluain Droichead]] |- | style='text-align:right'| 825 | | [[Seán Clárach Mac Domhnaill]] | 1691 | 1754-01-07 | ''[[:d:Q4518970|Baile an Teampaill]]'' |- | style='text-align:right'| 826 | [[Íomhá:Niamh Fahey 2014 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Niamh Fahey]] | 1987-10-13 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 827 | | [[Nioclás Tóibín (amhránaí)|Nioclás Tóibín]] | 1928-02-05 | 1994-09-19 | ''[[:d:Q65559250|Baile Uí Raghallaigh]]'' |- | style='text-align:right'| 828 | | [[Nollaig Ó Sceacháin]] | 1945-12-06 | | [[Droichead Binéid]] |- | style='text-align:right'| 829 | | [[Paddy Ambrose]] | 1928-10-17 | 2002-02-22 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 830 | | [[Paddy Coad]] | 1920-04-04 | 1992-08-03<br/>1992-03-08 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 831 | [[Íomhá:PatScullyManager.jpg|center|128px]] | [[Pat Scully]] | 1970-06-23 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 832 | [[Íomhá:Pink Spillane.jpg|center|128px]] | [[Pádraig Ó Spealáin]] | 1955-12-01 | | [[An Teampall Nua, Contae Chiarraí|An Teampall Nua]] |- | style='text-align:right'| 833 | [[Íomhá:P W Joyce.png|center|128px]] | [[Patrick Weston Joyce]] | 1827 | 1914-01-07 | [[Luimneach]]<br/>[[An Sliabh Riabhach]] |- | style='text-align:right'| 834 | | [[Paul Galvin]] | 1979-11-02 | | [[Leic Snámha]] |- | style='text-align:right'| 835 | | [[Séamus Ó Grianna]] | 1889-11-17 | 1969-11-27 | [[Rann na Feirste]] |- | style='text-align:right'| 836 | | [[Myles Dillon]] | 1900-04-11 | 1972-06-18 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 837 | [[Íomhá:Robert Dwyer Joyce.jpg|center|128px]] | [[Robert Dwyer Joyce]] | 1830 | 1883 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 838 | [[Íomhá:Ruairí Ó Brádaigh 2004.jpg|center|128px]] | [[Ruairí Ó Brádaigh]] | 1932-10-02 | 2013-06-05 | [[An Longfort]] |- | style='text-align:right'| 839 | | [[Seán 'ac Dhonncha]] | 1919-10-02 | 1996-12-14 | [[An Aird Thiar]] |- | style='text-align:right'| 840 | | [[Seán Puircell]] | 1928-12-17 | 2005-08-27 | [[Tuaim]] |- | style='text-align:right'| 841 | | [[Seán Ó Conaill]] | 1853-01-21 | 1931-05-21 | ''[[:d:Q104310160|Cill Rialaigh]]'' |- | style='text-align:right'| 842 | | [[Dáibhí Ó Bruadair]] | 1625 | 1698-01 | [[Barraigh Mhóra]] |- | style='text-align:right'| 843 | [[Íomhá:John Dillon.jpg|center|128px]] | [[John Dillon|Seán Diolún]] | 1851-09-04 | 1927-08-04 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 844 | [[Íomhá:Bridie gallagher.jpg|center|128px]] | [[Bridie Gallagher]] | 1924-09-07 | 2012-01-09 | [[An Craoslach]] |- | style='text-align:right'| 845 | [[Íomhá:Thomas Antisell (1817-1893).jpg|center|128px]] | [[Thomas Antisell]] | 1817-01-16 | 1893-06-14 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 846 | [[Íomhá:Ed Joyce 2007 cropped.jpg|center|128px]] | [[Ed Joyce]] | 1978-09-22 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 847 | | [[Tom Munnelly]] | 1944-05-25 | 2007-08-30 | [[Ráth Maonais]] |- | style='text-align:right'| 848 | | [[Tommy Langan]] | 1921-09-23 | 1974-09-22 | [[Caisleán an Bharraigh]] |- | style='text-align:right'| 849 | | [[Tomás Ó Murchú]] | 1921 | 1985 | [[Contae Laoise]] |- | style='text-align:right'| 850 | | [[Tomás Breatnach]] | 1983-05-27<br/>1983 | | [[Tulach Ruáin]] |- | style='text-align:right'| 851 | [[Íomhá:Vincent Browne.jpg|center|128px]] | [[Vincent Browne]] | 1944-07-17 | | [[Béal an Átha, Contae Luimnigh|Béal an Átha]] |- | style='text-align:right'| 852 | [[Íomhá:David McWilliams.jpg|center|128px]] | [[David McWilliams]] | 1966 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 853 | | [[Peadar Ó Gealacáin]] | 1793 | 1860 | [[Maigh nEalta]] |- | style='text-align:right'| 854 | [[Íomhá:Willie Walsh (cropped).jpg|center|128px]] | [[Willie Walsh]] | 1961-10-25 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 855 | [[Íomhá:Aine O'Gorman Republic of Ireland mix zone 2020-03-05 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Áine O'Gorman]] | 1989-05-13 | | [[Cill Mhantáin]] |- | style='text-align:right'| 856 | | [[Éamon de Buitléar]] | 1930-01-22 | 2013-01-27 | [[Bré]] |- | style='text-align:right'| 857 | | [[Aodh Mac Gabhráin]] | 1670 | 1738 | [[Gleann Ghaibhle]] |- | style='text-align:right'| 858 | | [[Brian Shelley]] | 1981-11-15 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 859 | | [[Brión mac Echach Muigmedóin]] | 5th century | 5th century | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 860 | | [[Dave Mooney]] | 1984-10-30 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 861 | [[Íomhá:Donnchadh Mac Fhionnghaile.jpg|center|128px]] | [[Donnchadh Mac Fhionnlaoich]] | 1945-04-27 | | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 862 | | [[Colm Ó Maonlaí]] | 1966-12-10 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 863 | | [[Páidí Ó Sé]] | 1955-05-16 | 2012-12-15 | [[Ceann Trá]] |- | style='text-align:right'| 864 | [[Íomhá:Micheál Ó Muircheartaigh in Villa Maria, Waterville. 2012.JPG|center|128px]] | [[Mícheál Ó Muircheartaigh]] | 1930-08-20 | 2024-06-25 | [[An Daingean|Daingean Uí Chúis]] |- | style='text-align:right'| 865 | [[Íomhá:Tom Barry IRA.jpg|center|128px]] | [[Tom Barry (Óglach na hÉireann)|Tomás de Barra]] | 1897-07-01 | 1980-07-02 | [[Cill Orglan]] |- | style='text-align:right'| 866 | [[Íomhá:James Stephens Fenian.jpg|center|128px]] | [[Séamas Mac Stiofáin]] | 1825-01-26 | 1901-04-28 | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 867 | [[Íomhá:Sean Keating self-portrait.jpg|center|128px]] | [[Seán Céitinn]] | 1889-09-28 | 1977-12-21 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 868 | | [[Geraldine Kennedy]] | 1951-09-01 | | [[Trá Mhór]] |- | style='text-align:right'| 869 | [[Íomhá:TadhgMacD-0005.jpg|center|128px]] | [[Tadhg Mac Dhonnagáin]] | 1961 | | [[Achadh Mór, Contae Mhaigh Eo|Achadh Mór]] |- | style='text-align:right'| 870 | [[Íomhá:Peadar O'Donnell, 1930.jpg|center|128px]] | [[Peadar O'Donnell]] | 1893-02-22 | 1986-05-13 | [[An Clochán Liath]] |- | style='text-align:right'| 871 | [[Íomhá:Máiréad Ní Ghráda.jpg|center|128px]] | [[Máiréad Ní Ghráda]] | 1896-12-23 | 1971-06-13 | [[Cill Mháille]] |- | style='text-align:right'| 872 | [[Íomhá:Padraig Amond.jpg|center|128px]] | [[Pádraig Amond]] | 1988-04-15 | | [[Ceatharlach]] |- | style='text-align:right'| 873 | [[Íomhá:Kbrennan2.JPG|center|128px]] | [[Killian Brennan]] | 1984-01-31 | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 874 | [[Íomhá:Farrenmark.JPG|center|128px]] | [[Mark Farren]] | 1982-05-01 | 2016-02-03 | [[Dún na nGall (baile)|Dún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 875 | | [[Martin Coleman]] | 1983-02-15 | | [[Béal Átha an Cheasaigh]] |- | style='text-align:right'| 876 | [[Íomhá:Todd Carty.jpg|center|128px]] | [[Todd Carty]] | 1963-08-31 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 877 | | [[John Perry]] | 1956-08-15 | | [[Baile an Mhóta (Sligeach)|Baile an Mhóta]] |- | style='text-align:right'| 878 | [[Íomhá:Michael Moynihan 2024 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Michael Moynihan (polaiteoir Corcaíoch)|Michael Moynihan]] | 1968-01-12 | | [[Mala]] |- | style='text-align:right'| 879 | [[Íomhá:Seán Fleming.jpg|center|128px]] | [[Seán Fleming]] | 1958-02-01 | | [[Contae Laoise]] |- | style='text-align:right'| 880 | [[Íomhá:Joe Costello 2013.jpg|center|128px]] | [[Joe Costello (polaiteoir Éireannach)|Seosamh Mac Coisdealbha]] | 1945-07-13 | | [[An Ghaobhach]] |- | style='text-align:right'| 881 | [[Íomhá:Thomas P. Broughan.jpg|center|128px]] | [[Tommy Broughan]] | 1947-08-01 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 882 | [[Íomhá:Kathleen Lynch 2013.jpg|center|128px]] | [[Kathleen Lynch]] | 1953-06-07 | | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 883 | [[Íomhá:Paul Kehoe TD.jpg|center|128px]] | [[Paul Kehoe]] | 1973-01-11 | | [[Brí]] |- | style='text-align:right'| 884 | [[Íomhá:Michael Ring 2012 cropped.jpg|center|128px]] | [[Michael Ring]] | 1953-12-24 | | [[Cathair na Mart]] |- | style='text-align:right'| 885 | [[Íomhá:Róisín Shortall 2020.jpg|center|128px]] | [[Róisín Shortall|Róisín Ní Shoirtéil]] | 1954-04-25 | | [[Droim Conrach]] |- | style='text-align:right'| 886 | [[Íomhá:Barry Andrews, July 2024 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Barry Andrews]] | 1967-05-16 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 887 | | [[Billy Timmins]] | 1959-10-01 | | [[Bealach Conglais]] |- | style='text-align:right'| 888 | | [[Brian O'Shea]] | 1944-12-09 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 889 | [[Íomhá:Emmet Stagg, circa 2002 02.jpg|center|128px]] | [[Emmet Stagg]] | 1944-10-01 | 2024-03-17 | [[Maolla]] |- | style='text-align:right'| 890 | [[Íomhá:Fergus O'Dowd 2013.jpg|center|128px]] | [[Fergus O'Dowd]] | 1948-09-01 | | [[Dúrlas Éile|Durlas]] |- | style='text-align:right'| 891 | [[Íomhá:Jack Wall, circa 2002 03.jpg|center|128px]] | [[Jack Wall]] | 1945-07-01 | | [[Díseart Diarmada]] |- | style='text-align:right'| 892 | [[Íomhá:John Deasy 2015.jpg|center|128px]] | [[John Deasy (Fine Gael)|John Deasy]] | 1967-10-08 | | [[Dún Garbhán]] |- | style='text-align:right'| 893 | | [[Ivor Mac Alaigh]] | 1958-05-06 | | [[Contae Bhaile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 894 | | [[Tom Hayes]] | 1952-02-16 | | [[An Gabhailín]] |- | style='text-align:right'| 895 | [[Íomhá:Olivia Mitchell.jpg|center|128px]] | [[Olivia Mitchell]] | 1947-07-31 | | [[Biorra]] |- | style='text-align:right'| 896 | [[Íomhá:David Stanton 2016.jpg|center|128px]] | [[David Stanton]] | 1957-02-15 | | [[Mainistir na Corann]] |- | style='text-align:right'| 897 | | [[Oilibhéar Breathnach]] | 1937-07-13 | 1996-03-09 | [[Baile Mhic Andáin]] |- | style='text-align:right'| 898 | | [[Tomás de Bhaldraithe]] | 1916-12-14 | 1996-04-24 | ''[[:d:Q65559040|Baile na Cora]]'' |- | style='text-align:right'| 899 | [[Íomhá:Damien English 2015.jpg|center|128px]] | [[Damien English]] | 1978-02-21 | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 900 | | [[Brian O'Doherty]] | 1928-05-04 | 2022-11-07 | [[Bealach an Doirín]] |- | style='text-align:right'| 901 | | [[Eamonn Andrews]] | 1922-12-19 | 1987-11-05 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 902 | | [[Vivion de Valera]] | 1910-12-13 | 1982-02-16 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 903 | [[Íomhá:ColmÓCíosóig.png|center|128px]] | [[Colm Ó Cíosóig]] | 1964-10-31 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 904 | | [[Sinéad de Valera]] | 1878-06-03 | 1975-01-07 | [[Baile Brigín]] |- | style='text-align:right'| 905 | [[Íomhá:Dinneen by Yeats.jpg|center|128px]] | [[Pádraig Ua Duinnín]] | 1860-12-25 | 1934-09-29 | [[An Ráth Mhór]] |- | style='text-align:right'| 906 | [[Íomhá:Luke 'Ming' Flanagan Strokestown 2011.png|center|128px]] | [[Luke 'Ming' Flanagan]] | 1972-01-22 | | [[Ros Comáin]] |- | style='text-align:right'| 907 | | [[Seosamh Mac Grianna]] | 1901-01-15 | 1990-06-11 | [[Rann na Feirste]] |- | style='text-align:right'| 908 | [[Íomhá:Catilín Maude.jpg|center|128px]] | [[Caitlín Maude]] | 1941-06-22 | 1982-06-06 | [[Casla]] |- | style='text-align:right'| 909 | | [[Seán Sabhat]] | 1928 | 1957-01-01 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 910 | | [[Tomás Mac Síomóin]] | 1938 | 2022-02-17 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 911 | | [[Máire Mullarney]] | 1921-09-01 | 2008-08-18 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 912 | [[Íomhá:Dónal Óg Cusack at Web Summit 2014 cropped.jpg|center|128px]] | [[Dónal Óg Ó Cíosóg]] | 1977-03-16 | | [[Cluain, Contae Chorcaí|Cluain]] |- | style='text-align:right'| 913 | [[Íomhá:Tim Pat and Martin McGuinness (cropped).jpg|center|128px]] | [[Tim Pat Coogan|Tadhg Pádraig Ó Cuagáin]] | 1935-04-22 | | [[Baile na Manach]] |- | style='text-align:right'| 914 | [[Íomhá:Daniel Breen police notice1.jpg|center|128px]] | [[Dónall Ó Braoin]] | 1894-08-11 | 1969-12-27 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 915 | [[Íomhá:Gay Byrne.JPG|center|128px]] | [[Gay Byrne]] | 1934-08-05 | 2019-11-04 | [[Rialto]] |- | style='text-align:right'| 916 | | [[Lesley Roy]] | 1986-09-17 | | [[Baile Brigín]] |- | style='text-align:right'| 917 | [[Íomhá:Isle of Iona, St. Oran's Chapel doorway - geograph.org.uk - 921177.jpg|center|128px]] | [[Naomh Odhrán]] | 5th century | 563 | [[Contae na Mí]] |- | style='text-align:right'| 918 | [[Íomhá:Timothy Daniel Sullivan00.jpg|center|128px]] | [[Timothy Daniel Sullivan]] | 1827-05-29 | 1914-03-31 | [[Beanntraí]] |- | style='text-align:right'| 919 | [[Íomhá:Bundesarchiv Bild 102-08594, Daniel A. Binchy.jpg|center|128px]] | [[D. A. Binchy]] | 1899-06-03 | 1989-05-04 | [[An Ráth, Contae Chorcaí|An Ráth]] |- | style='text-align:right'| 920 | [[Íomhá:MK17449 Aisling Bea.jpg|center|128px]] | [[Aisling Bea]] | 1984-03-16 | | [[Contae Chill Dara]] |- | style='text-align:right'| 921 | [[Íomhá:Simon Zebo 2017.jpg|center|128px]] | [[Simon Zebo]] | 1990-03-16 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 922 | | [[Fearghas Ó Ceallaigh|Fergus Kelly]] | 1944-12-16 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 923 | [[Íomhá:Ardara Sculpture of John Doherty by Redmond Herrity 2014 09 05.jpg|center|128px]] | [[John Doherty]] | 1895<br/>1900 | 1980-01-26 | [[Ard an Rátha]] |- | style='text-align:right'| 924 | [[Íomhá:Sean Hales, circa 1910s.png|center|128px]] | [[Sean Hales]] | 1880-03-30 | 1922-12-07 | [[Baile na Daibhche]] |- | style='text-align:right'| 925 | [[Íomhá:Tom J. O'Connell, circa 1930s.jpg|center|128px]] | [[Thomas J. O'Connell]] | 1882-11-21 | 1969-06-22 | [[Cnoc Mhuire, Contae Mhaigh Eo|Cnoc Mhuire]] |- | style='text-align:right'| 926 | [[Íomhá:David O'Leary and Ronan Finn.jpg|center|128px]] | [[Ronan Finn]] | 1987-12-21 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 927 | | [[Óengus mac Óengobann]] | 8th century | 824 | [[Contae Laoise]] |- | style='text-align:right'| 928 | [[Íomhá:Ernie O'Malley Prison 2.jpg|center|128px]] | [[Earnán Ó Máille]] | 1897-05-26 | 1957-03-25 | [[Caisleán an Bharraigh]] |- | style='text-align:right'| 929 | | [[Aaron Mac Cuinneagáin]] | 1993-04-04 | | [[Sionainn (baile)|Sionainn]] |- | style='text-align:right'| 930 | [[Íomhá:Ada English.jpg|center|128px]] | [[Eithne Inglis]] | 1875-01-10 | 1944-01-27 | [[Cathair Saidhbhín]] |- | style='text-align:right'| 931 | [[Íomhá:Adam Fergus at DarkLight Con 4 by People Conventions.jpg|center|128px]] | [[Adam Fergus]] | | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 932 | [[Íomhá:Adrian Hardiman - 20090224.jpg|center|128px]] | [[Adrian Hardiman]] | 1951-05-21 | 2016-03-07 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 933 | [[Íomhá:Aengus Ó Snodaigh (2024) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Aengus Ó Snodaigh]] | 1964-07-31 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 934 | [[Íomhá:Agnes O'Farrelly, circa 1890.png|center|128px]] | [[Úna Ní Fhaircheallaigh]] | 1874-06-24 | 1951-11-05 | [[Achadh an Iúir]] |- | style='text-align:right'| 935 | | [[Aodhán Ó Fógartaigh]] | 1982-07-20 | | [[Áth na nUrlainn]] |- | style='text-align:right'| 936 | [[Íomhá:Aidan Harte (cropped).jpg|center|128px]] | [[Aodán Ó hAirt]] | 1988-08-17 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 937 | [[Íomhá:Aidan O'Mahony & Eoin Bradley (cropped) - Aidan O'Mahony.jpg|center|128px]] | [[Aodhán Ó Mathúna]] | 1980-06-08 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 938 | | [[Aodán Ó Sé]] | 1990-06-29 | | [[An Muileann gCearr]] |- | style='text-align:right'| 939 | [[Íomhá:Aidan Price.jpg|center|128px]] | [[Aidan Price]] | 1981-12-08 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 940 | [[Íomhá:Senator Aideen Hayden (cropped).jpg|center|128px]] | [[Aideen Hayden]] | 1959 | | [[Contae Cheatharlach]] |- | style='text-align:right'| 941 | | [[Ailbhe Ní Ghearbhuigh]] | 1984 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 942 | [[Íomhá:Aine Lawlor.jpg|center|128px]] | [[Aine Lawlor]] | 1961 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 943 | | [[Eileen MacDonagh]] | 1956-07-20 | | [[An Ghaobhach]] |- | style='text-align:right'| 944 | | [[Alan Ó Brógáin]] | 1982-01-11 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 945 | [[Íomhá:Alan Dillon 2020.jpg|center|128px]] | [[Alan Dillon]] | 1984 | | [[Caisleán an Bharraigh]] |- | style='text-align:right'| 946 | [[Íomhá:Alan Farrell 2014.jpg|center|128px]] | [[Alan Farrell]] | 1977-12-29 | | [[Mullach Íde]] |- | style='text-align:right'| 947 | | [[Alan Mathews]] | 1965-06-27 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 948 | [[Íomhá:Alan Nolan cropped.jpg|center|128px]] | [[Alan Ó Nualláin]] | 1985-06-04 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 949 | | [[Alexander Haslett]] | 1883-09-02 | 1951-01-17 | [[Glasloch]] |- | style='text-align:right'| 950 | | [[Alfred O'Rahilly]] | 1884-10-01 | 1969-08-01 | [[Lios Tuathail]] |- | style='text-align:right'| 951 | | [[Alice Maher]] | 1956 | | ''[[:d:Q4220554|Cill Mhaoileachair]]'' |- | style='text-align:right'| 952 | [[Íomhá:Madame-Alicia-Adelaide-Needham.jpg|center|128px]] | [[Alicia Adélaide Needham]] | 1864-10-31 | 1945-12-24 | [[An Seanchaisleán]] |- | style='text-align:right'| 953 | [[Íomhá:AmandaByramJuly10.JPG|center|128px]] | [[Amanda Byram]] | 1973-06-16 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 954 | | [[Ambrós Ó Donnabháin]] | 1962-06-11 | | [[Gníomh go Leith]] |- | style='text-align:right'| 955 | | [[Amhlaoibh Ó Súilleabháin]] | 1780<br/>1783-05-01 | 1838-11-20 | [[Cill Airne]] |- | style='text-align:right'| 956 | [[Íomhá:Amy Huberman at Dublin Film Festival.jpg|center|128px]] | [[Amy Huberman]] | 1979-03-20 | | [[Cábán tSíle]] |- | style='text-align:right'| 957 | [[Íomhá:Louis Hersent-Crossing the bridge at Landshut.jpg|center|128px]] | [[Andrew O'Reilly von Ballinlough]] | 1742-08-03 | 1832-07-05<br/>1832-04-05 | [[Baile an Locha, Contae Ros Comáin|Baile an Locha]] |- | style='text-align:right'| 958 | [[Íomhá:Andrew Doyle, May 2015.jpg|center|128px]] | [[Andrew Doyle]] | 1960-07-02 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 959 | [[Íomhá:Andy Moran.jpg|center|128px]] | [[Aindriu Ó Morain]] | 1983-11-02 | | [[Caisleán an Bharraigh]] |- | style='text-align:right'| 960 | [[Íomhá:Ann Phelan 2013.jpg|center|128px]] | [[Ann Phelan]] | 1961-09-16 | | [[Gráig na Manach]] |- | style='text-align:right'| 961 | [[Íomhá:Anna Parnell c1878.jpg|center|128px]] | [[Anna Parnell|Anna Catherine Parnell]] | 1852-05-13 | 1911-09-20 | ''[[:d:Q2699632|Teach Avondale]]'' |- | style='text-align:right'| 962 | | [[Anna Geary]] | 1988-07-28 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 963 | [[Íomhá:Annahaslam.jpg|center|128px]] | [[Anna Haslam]] | 1829-04-06 | 1922-11-28 | [[Eochaill]] |- | style='text-align:right'| 964 | | [[Annalise Murphy]] | 1990-02-01 | | [[Baile Átha Troim]] |- | style='text-align:right'| 965 | | [[Anne Colley]] | 1951-07 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 966 | [[Íomhá:Portrait-of-anne-devlin.jpg|center|128px]] | [[Anne Devlin]] | 1780 | 1851-09-01 | [[Contae Chill Mhantáin]] |- | style='text-align:right'| 967 | | [[Anne Doyle]] | 1952-01-30 | | [[Fearna]] |- | style='text-align:right'| 968 | | [[Anne Ferris]] | 1954-09-24 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 969 | | [[Ann Lovett]] | 1968-04-06 | 1984-01-31 | [[An Cóbh]] |- | style='text-align:right'| 970 | | [[Anne Butler Yeats|Anne Yeats]] | 1919-05-09 | 2001-07-04 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 971 | | [[Anthony Barry]] | 1901-06-07 | 1983-10-24 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 972 | | [[Antóin Ó Dálaigh]] | 1969-10-29 | | [[Droichead an Chláir]] |- | style='text-align:right'| 973 | [[Íomhá:Anthony Nash cropped.jpg|center|128px]] | [[Antóin de Nais]] | 1984-10-12 | | [[Ceann Toirc]] |- | style='text-align:right'| 974 | | [[Anthony Thompson]] | 1986-07-24 | | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 975 | | [[Aodán Mac Gearailt]] | 1978-10-29 | | [[Contae Chiarraí]] |- | style='text-align:right'| 976 | [[Íomhá:Aodhán Ó Ríordáin.jpg|center|128px]] | [[Aodhán Ó Ríordáin]] | 1976-07-22 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 977 | [[Íomhá:Aoibhinn Ni Shuilleabhain in Soroti.jpg|center|128px]] | [[Aoibhinn Ní Shúilleabháin]] | 1983 | | ''[[:d:Q5043765|Ceathrú na Con]]'' |- | style='text-align:right'| 978 | | [[Aoife Ní Thuairisg]] | | | [[Indreabhán]] |- | style='text-align:right'| 979 | | [[Art Ó Cléirigh]] | 1879-10-25 | 1932-11-23 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 980 | | [[Arthur Spring]] | 1976-07-05 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 981 | | [[Daragh O'Malley]] | 1954-05-25 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 982 | [[Íomhá:Averil Power 2.jpg|center|128px]] | [[Averil Power]] | 1978-07-26 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 983 | | [[Bang Bang]] | 1906-04-19 | 1981-01-12 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 984 | | [[Barney Mellows]] | 1896-03-29 | 1942-02-25 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 985 | | [[Barry Cogan]] | 1936-09-27 | | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 986 | [[Íomhá:Barry Cowen.jpg|center|128px]] | [[Barry Cowen]] | 1967-08-28 | | [[Clóirtheach]] |- | style='text-align:right'| 987 | [[Íomhá:Basil McCrea Lisburn Office047.jpg|center|128px]] | [[Basil McCrea]] | 1959-11-13 | | [[Ráth Mealtain]] |- | style='text-align:right'| 988 | | [[Batt Donegan]] | 1910-12-21 | 1978-08-26 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 989 | [[Íomhá:Batt O'Connor.jpg|center|128px]] | [[Batt O'Connor]] | 1870-07-04 | 1935-02-07 | [[Contae Chiarraí]] |- | style='text-align:right'| 990 | | [[Beatrice Gubbins]] | 1878-09-19 | 1944-08-12 | [[Contae Luimnigh]] |- | style='text-align:right'| 991 | | [[Ben Óg Dunne|Ben Dunne]] | 1949-03-11 | 2023-11-18 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 992 | | [[Beircheart Ó Conchúir]] | 1979-01-25 | | ''[[:d:Q7020800|Baile Nua Sheandroma]]'' |- | style='text-align:right'| 993 | [[Íomhá:Bernadette O'Farrell - Sponsor, July 25, 1959.jpg|center|128px]] | [[Bernadette O'Farrell]] | 1924-01-30 | 1999-09-26 | [[Biorra]] |- | style='text-align:right'| 994 | [[Íomhá:Bernard Brogan at Web Summit 2014b.jpg|center|128px]] | [[Bernard Brogan]] | 1984-04-03 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 995 | | [[Bernard Cowen]] | 1932-01-29 | 1984-01-24 | [[Clóirtheach]] |- | style='text-align:right'| 996 | [[Íomhá:Bernard dunne.jpg|center|128px]] | [[Bernard Dunne]] | 1980-02-06 | | [[Cluain Dolcáin]] |- | style='text-align:right'| 997 | | [[Bernard O'Shea]] | 1978 | | [[Darú, Contae Laoise|Darú]] |- | style='text-align:right'| 998 | | [[Bibi Baskin]] | 1952-05-19 | | [[Ard an Rátha]] |- | style='text-align:right'| 999 | | [[Liam Cúipéir]] | 1987-12-16 | | [[Eochaill]] |- | style='text-align:right'| 1000 | | [[Bill O'Herlihy]] | 1938-09-26 | 2015-05-25 | [[An Glaisín]] |- | style='text-align:right'| 1001 | | [[Billy Fox]] | 1939-01-03 | 1974-03-12 | [[Contae Mhuineacháin]] |- | style='text-align:right'| 1002 | | [[Billy Woods]] | 1973-10-24 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1003 | | [[Bob Doyle]] | 1916-02-12 | 2009-01-22 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1004 | | [[Bob Quinn]] | 1935<br/>1939 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1005 | [[Íomhá:Lady Mary Bailey.jpg|center|128px]] | [[Mary Bailey]] | 1890-12-01 | 1960-07-29 | ''[[:d:Q7369899|Caisleán an Rosa Mhóir]]'' |- | style='text-align:right'| 1006 | [[Íomhá:Margaret E. Cousins, 1932.png|center|128px]] | [[Margaret Cousins]] | 1878-11-07 | 1954-03-11 | ''[[:d:Q1124843|Mainistir na Búille]]'' |- | style='text-align:right'| 1007 | | [[Breandán Ó Buachalla]] | 1936-01-15 | 2010-05-20 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1008 | | [[Brenda Power]] | | | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 1009 | | [[Breandán de Buigléir|Breandán Dé Buigléir]] | 1985-07-22 | | [[An Geata Bán]] |- | style='text-align:right'| 1010 | | [[Brendan Crinion]] | 1923-11-11 | 1989-07-02 | [[Contae Chill Dara]] |- | style='text-align:right'| 1011 | [[Íomhá:Brendan Grace.jpg|center|128px]] | [[Brendan Grace]] | 1951-04-01 | 2019-07-11 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1012 | | [[Brendan Halligan]] | 1936-07-05 | 2020-08-09 | [[Rialto]] |- | style='text-align:right'| 1013 | | [[Brendan Ingle]] | 1940-06-19 | 2018-05-25 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1014 | [[Íomhá:Brendan-Kehoe.jpg|center|128px]] | [[Brendan Kehoe]] | 1970-12-03 | 2011-07-19 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1015 | | [[Brendan Kennelly]] | 1936 | 2021-10-17 | [[Béal Átha Longfoirt]] |- | style='text-align:right'| 1016 | [[Íomhá:Brendan Maher (2014).jpg|center|128px]] | [[Brendan Maher]] | 1989-01-05 | | [[Buiríos Ó Luigheach]] |- | style='text-align:right'| 1017 | [[Íomhá:Brendan O’Carroll was the Grand Marshal At The St. Patrick's Day Parade In Dublin REF-102282 (16640203117) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Brendan O'Carroll]] | 1955-09-15 | | [[Fionnghlas]] |- | style='text-align:right'| 1018 | [[Íomhá:Brendan Ryan 2013.png|center|128px]] | [[Brendan Ryan]] | 1953-02-05 | | [[Domhnach Bat]] |- | style='text-align:right'| 1019 | | [[Brendan Shine]] | 1947-06-02 | | [[Baile Átha Luain]] |- | style='text-align:right'| 1020 | | [[Brendan Toal]] | 1940-12-01 | | [[Contae Mhuineacháin]] |- | style='text-align:right'| 1021 | | [[Brian Brady]] | 1903-03-29 | 1949-09-10 | [[Na Cealla Beaga]] |- | style='text-align:right'| 1022 | [[Íomhá:Minister Brian Hayes at Sneem River.JPG|center|128px]] | [[Brian Hayes]] | 1969-08-23 | | [[Tamhlacht]] |- | style='text-align:right'| 1023 | | [[Brian Ó Murchú]] | 1982-09-16 | | ''[[:d:Q3930472|Ráth Chormaic]]'' |- | style='text-align:right'| 1024 | | [[Brian Ó hAlluráin]] | 1991-05-17 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1025 | [[Íomhá:Banba.jpg|center|128px]] | [[Brian Ó hUiginn]] | 1882-07-01 | 1963-03-03 | [[Cill Scíre]] |- | style='text-align:right'| 1026 | [[Íomhá:Brian Stanley 2013.jpg|center|128px]] | [[Brian Stanley]] | 1961-01-12 | | [[Buiríos Mór Osraí]] |- | style='text-align:right'| 1027 | | [[Brian Ó Faoileacháin]] | 1971-08 | | [[Beannchar, Contae Uíbh Fhailí|Beannchar]] |- | style='text-align:right'| 1028 | | [[Bridget Rice]] | 1885-05-07 | 1967-12-08 | [[Cluain Cearbán]] |- | style='text-align:right'| 1029 | | [[Briege Corkery]] | 1986-12-16 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1030 | | [[Eva Rothschild]] | 1972<br/>1971-02 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1031 | | [[Bryan Cullen]] | 1984-04-07 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1032 | | [[Bryan Cusack]] | 1882-08-02 | 1973-05-24 | [[Contae an Chabháin]] |- | style='text-align:right'| 1033 | | [[Bryan Sheehan]] | 1985-08-25 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1034 | | [[Bríd Ní Neachtain]] | 1959 | | [[Ros Muc]] |- | style='text-align:right'| 1035 | [[Íomhá:Rodgers33.jpg|center|128px]] | [[Bríd Rodgers]] | 1935-02-20 | | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 1036 | | [[Mary Byrne]] | 1959-11-03 | | [[Baile Formaid]] |- | style='text-align:right'| 1037 | [[Íomhá:Caitlín Brugha.jpg|center|128px]] | [[Caitlín Brugha]] | 1879-12-11 | 1959-12-01 | [[Biorra]] |- | style='text-align:right'| 1038 | [[Íomhá:Caoimhghín Ó Caoláin speaking to press 2013 crop.jpg|center|128px]] | [[Caoimhghín Ó Caoláin]] | 1953-09-18 | | [[Muineachán]] |- | style='text-align:right'| 1039 | [[Íomhá:Carmel snow.jpg|center|128px]] | [[Carmel Snow]] | 1887-08-27 | 1961-05 | [[Deilginis]] |- | style='text-align:right'| 1040 | | [[Carrie Acheson]] | 1934-09-11 | 2023-01-16 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 1041 | | [[Cathal Coughlan]] | 1937-10-03 | 1986-06-21 | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 1042 | | [[Cathal Mac an Oirchinnigh]] | 1991 | | [[Inis (baile)|Inis]] |- | style='text-align:right'| 1043 | | [[Cathal Mac Coille]] | 1952 | | [[Cluain Dolcáin]] |- | style='text-align:right'| 1044 | | [[Cathal Ó Murchadha]] | 1880-02-16 | 1958-04-28 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1045 | [[Íomhá:Catherine Connolly.jpg|center|128px]] | [[Catherine Connolly]] | 1957-07-12 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1046 | [[Íomhá:Catherine Murphy politician frameless photo.jpg|center|128px]] | [[Catherine Murphy]] | 1953-09-01 | | [[Baile Phámar]] |- | style='text-align:right'| 1047 | [[Íomhá:Catherine Noone.jpg|center|128px]] | [[Catherine Noone]] | 1976-06-24 | | [[Clár Chlainne Mhuiris]] |- | style='text-align:right'| 1048 | | [[Cearbhall Óg Ó Dálaigh]] | | | ''[[:d:Q65559822|An Phailís]]'' |- | style='text-align:right'| 1049 | [[Íomhá:Charles J Kickham.JPG|center|128px]] | [[Charles J. Kickham]] | 1828-05-09 | 1882-08-22 | [[Muileann na hUamhan]] |- | style='text-align:right'| 1050 | [[Íomhá:Charles O'Conor of Belanagare.png|center|128px]] | [[Cathal Ó Conchubhair]] | 1710-01-01 | 1791-07-01 | [[Contae Shligigh]] |- | style='text-align:right'| 1051 | [[Íomhá:Charlie Bird crop.jpg|center|128px]] | [[Charlie Bird]] | 1949-09-09 | 2024-03-11 | [[Dumhach Thrá]] |- | style='text-align:right'| 1052 | [[Íomhá:Charlie McConalogue 2011.jpg|center|128px]] | [[Charlie McConalogue]] | 1977-10-04 | | [[Carn Domhnach]] |- | style='text-align:right'| 1053 | [[Íomhá:John Doyle by Henry Edward Doyle mw01929.jpg|center|128px]] | [[John Doyle]] | 1797 | 1868-01-02 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1054 | [[Íomhá:Chris Andrews 2018.jpg|center|128px]] | [[Chris Andrews (polaiteoir)|Chris Andrews]] | 1964-05-25 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1055 | [[Íomhá:Christie Hennessy.jpg|center|128px]] | [[Christie Hennessy]] | 1945-11-19 | 2007-12-11 | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1056 | | [[Christopher Byrne]] | 1886 | 1957-09-05 | [[An Charraig Dhubh]] |- | style='text-align:right'| 1057 | [[Íomhá:Christopher Joyce (hurler).jpg|center|128px]] | [[Criostóir Seoige]] | 1992-01-04 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1058 | [[Íomhá:Christydignam.jpg|center|128px]] | [[Christy Dignam]] | 1960-05-23 | 2023-06-13 | [[Fionnghlas]] |- | style='text-align:right'| 1059 | | [[Cian Ó Diolún]] | 1988-10-30 | | [[Inis (baile)|Inis]] |- | style='text-align:right'| 1060 | | [[Cian Ó Súilleabháin]] | 1988-03-27 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1061 | [[Íomhá:Ciara Conway 2014.jpg|center|128px]] | [[Ciara Conway]] | 1980-08-13 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1062 | | [[Ciarán Mac Giolla Chainnigh]] | 1993-07-06 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1063 | | [[Ciarán Mac Mathúna]] | 1925-11-26 | 2009-12-11 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1064 | [[Íomhá:Ciarán Lynch 2014.jpg|center|128px]] | [[Ciarán Lynch]] | 1964-06-13 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1065 | | [[Ciarán Murphy]] | 1940-05-30 | | [[Contae Chill Mhantáin]] |- | style='text-align:right'| 1066 | | [[Ciarán Ó Faoláin]] | 1976-02-28 | | [[Ráth Eanaigh]] |- | style='text-align:right'| 1067 | [[Íomhá:Cillian Buckley cropped.jpg|center|128px]] | [[Cillian Ó Buachalla]] | 1992-07-14 | | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 1068 | | [[Cillian O'Connor]] | 1992-05 | | [[Baile an Tobair, Contae Mhaigh Eo (Ceara)|Baile an Tobair]] |- | style='text-align:right'| 1069 | | [[Clement Coughlan]] | 1942-08-14 | 1983-02-01 | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 1070 | | [[Colette Nic Aodha]] | 1967 | | [[Sruthair]] |- | style='text-align:right'| 1071 | | [[Cóilín Ó Fionnalaigh]] | 1989-08-25 | | [[Baile Héil]] |- | style='text-align:right'| 1072 | | [[Colin Moran]] | 1980-06-06 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1073 | | [[Cóilín Ó Riain]] | 1988-09-02 | | [[Cora Chaitlín]] |- | style='text-align:right'| 1074 | [[Íomhá:Colm Callanan cropped.jpg|center|128px]] | [[Colm Ó Callanáin]] | 1982-07-18 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1075 | | [[Colm Ó Gealbháin]] | 1993-02-02 | | [[Cluain Lára]] |- | style='text-align:right'| 1076 | | [[Colm Keaveney]] | 1971-01-11 | | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 1077 | [[Íomhá:Colm de Bhailís.png|center|128px]] | [[Colm de Bhailís]] | 1796-05-02 | 1906-02-27 | [[Leitir Mealláin]] |- | style='text-align:right'| 1078 | [[Íomhá:Saint Colman MacDuagh window, Hugh Lane Gallery.jpg|center|128px]] | [[Colmán mac Duach]] | 550<br/>6th century | 632-10-29 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1079 | [[Íomhá:Con Collins.jpg|center|128px]] | [[Conchubhar Ó Coileáin]] | 1881-11-13 | 1937-11-23 | ''[[:d:Q65559960|Aránach]]'' |- | style='text-align:right'| 1080 | | [[Con Meaney]] | 1890-12-08 | 1970-09-11 | [[Sráid an Mhuilinn]] |- | style='text-align:right'| 1081 | [[Íomhá:Conal Keaney (cropped).jpg|center|128px]] | [[Conal Keaney|Conal Ó Cianaigh]] | 1982-09-24 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1082 | | [[Conor Allis]] | 1990-03-08 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1083 | [[Íomhá:Conor Cooney.jpg|center|128px]] | [[Conchúr Ó Cuana]] | 1992-10-22 | | [[Béal Átha na Sluaighe]] |- | style='text-align:right'| 1084 | | [[Conchúir Ó Fogartaigh]] | 1990-05-12 | | [[Caisleán an Chomair]] |- | style='text-align:right'| 1085 | | [[Conchur Ó Liatháin]] | 1992-07-30 | | [[Mainistir na Corann]] |- | style='text-align:right'| 1086 | | [[Conchúir Mac Craith]] | 1991-05-29 | | [[Inis (baile)|Inis]] |- | style='text-align:right'| 1087 | [[Íomhá:Conor McGregor, UFC 189 World Tour London (2).jpg|center|128px]] | [[Conor McGregor|Conchúr Antóin Mac Gréagóir]] | 1988-07-14 | | [[Cromghlinn, BÁC|Cromghlinn]] |- | style='text-align:right'| 1088 | | [[Conchur Ó Súilleabháin]] | 1989-03-08 | | [[Gleann Maghair]] |- | style='text-align:right'| 1089 | | [[Cornelius Connolly]] | | | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1090 | | [[Cáit Keane]] | 1949-09-24 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1091 | [[Íomhá:David Patrick Moran.png|center|128px]] | [[D.P. Moran|David Patrick Moran]] | 1869-03-22 | 1936-01-31 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1092 | [[Íomhá:Damien Dempsey.jpg|center|128px]] | [[Damien Dempsey]] | 1975 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1093 | [[Íomhá:Damien Hayes cropped.jpg|center|128px]] | [[Damien Hayes]] | 1982-02-18 | | [[Béal Átha na Sluaighe]] |- | style='text-align:right'| 1094 | | [[Dan Desmond]] | 1913-10-03 | 1964-12-09 | [[Bun an Tábhairne]] |- | style='text-align:right'| 1095 | [[Íomhá:Dankeating.jpg|center|128px]] | [[Dan Keating]] | 1902-01-02 | 2007-10-02 | [[Caisleán na Mainge]] |- | style='text-align:right'| 1096 | | [[Dan Spring]] | 1910-07-01 | 1998-01-01 | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1097 | | [[Daniel Bohane]] | 1983 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1098 | | [[Daniel Byrne]] | 1885-10-05 | 1952-06-09 | [[Contae Cheatharlach]] |- | style='text-align:right'| 1099 | | [[Daniel Corkery]] | 1883-09-20 | 1961-04-23 | [[Maigh Chromtha]] |- | style='text-align:right'| 1100 | | [[Daniel Corkery (údar)|Daniel Corkery]] | 1878-02-14 | 1964-12-31 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1101 | | [[Dónall Ó Cearnaigh]] | 1989-12-19 | | [[Gleann Maghair]] |- | style='text-align:right'| 1102 | | [[Daniel McCarthy]] | 1883-01-22 | 1957-03-02 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1103 | | [[Daniel Moloney]] | 1909 | 1963-06-26 | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1104 | | [[Daniel O'Callaghan (Corcaigh)|Daniel O'Callaghan]] | | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1105 | | [[Daniel O'Rourke]] | | 1968-08-04 | [[Contae Liatroma]] |- | style='text-align:right'| 1106 | | [[Daniel Vaughan]] | 1897-07-27 | 1975-09-23 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1107 | | [[Danny Sutcliffe]] | 1992-02-24 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1108 | [[Íomhá:Dara Murphy 2015.jpg|center|128px]] | [[Dara Murphy]] | 1969-12-02 | | [[Gleann Maghair]] |- | style='text-align:right'| 1109 | [[Íomhá:Ocinneide cropped.jpg|center|128px]] | [[Dara Ó Cinnéide]] | 1975-04-25 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1110 | | [[Dara Ó Conaola]] | 1945 | | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 1111 | | [[Darach Ó hEoghanáin]] | 1990-03-21 | | [[Cluain Lára]] |- | style='text-align:right'| 1112 | | [[Darach Mac Con Iomaire]] | 1977 | | [[An Charraig Dhubh]] |- | style='text-align:right'| 1113 | | [[Darach Ó Catháin]] | 1922 | 1987 | ''[[:d:Q65955633|An Máimín]]'' |- | style='text-align:right'| 1114 | [[Íomhá:Darach Ó Scolaí.JPG|center|128px]] | [[Darach Ó Scolaí]] | 1963 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1115 | [[Íomhá:Darina Allen, Ballymaloe Cookery (42147510135) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Darina Allen]] | 1948-06-13 | | [[An Chúlchoill]] |- | style='text-align:right'| 1116 | | [[Darragh Ó Cuaig|daragh fives]] | 1992-03-26 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1117 | [[Íomhá:Darrell Figgis, 1924.jpg|center|128px]] | [[Darrell Figgis]] | 1882-09-17 | 1925-10-27 | [[Ráth Maonais]] |- | style='text-align:right'| 1118 | | [[Darren Magee]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1119 | [[Íomhá:Dave Fanning 2015 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Dave Fanning]] | 1956-02-27 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1120 | [[Íomhá:David Burke (Hurler) cropped.jpg|center|128px]] | [[David Burke]] | 1990-01-07 | | [[Béal Átha na Sluaighe]] |- | style='text-align:right'| 1121 | [[Íomhá:David Cullinane TD (40211918003) (cropped).jpg|center|128px]] | [[David Cullinane]] | 1974-07-04 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1122 | | [[Daithí Mac Éinrí]] | | | [[Ráth Eanaigh]] |- | style='text-align:right'| 1123 | | [[David Moran]] | 1988-06-29 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1124 | | [[Daithí Ó Treasaigh]] | 1989-11-21 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1125 | | [[Declan Costello]] | 1926-08-01 | 2011-06-06 | [[Fionnradharc]] |- | style='text-align:right'| 1126 | | [[Declan O'Mahony]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1127 | | [[Denis Allen]] | 1896-01-02 | 1961-03-29 | [[Contae Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 1128 | [[Íomhá:Denis Bastick during the 2013 NFL Final (cropped).jpg|center|128px]] | [[Donnacha Bastic]] | 1981-05-08 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1129 | [[Íomhá:Denis Behan Writing.jpg|center|128px]] | [[Denis Behan]] | 1984-01-02 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1130 | | [[Denis Bradley]] | | | [[Bun Cranncha]] |- | style='text-align:right'| 1131 | | [[Donncha Ó Cochláin]] | 1945-06-07 | | [[An Linn Dubh]] |- | style='text-align:right'| 1132 | | [[Denis Farrelly]] | 1912-09-18 | 1974-12-27 | [[Contae na Mí]] |- | style='text-align:right'| 1133 | [[Íomhá:Portrait of Denis Florence McCarthy P549.jpg|center|128px]] | [[Denis Florence MacCarthy]] | 1817-05-26 | 1882-04-07 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1134 | [[Íomhá:Denis Landy.jpg|center|128px]] | [[Denis Landy]] | 1962-02-28 | | [[Carraig na Siúire]] |- | style='text-align:right'| 1135 | [[Íomhá:Denis 'Ogie' Moran. Sea Lodge Hotel. Waterville.jpg|center|128px]] | [[Donncha Ó Moráin]] | 1956-01-16 | | [[Baile an Bhuinneánaigh]] |- | style='text-align:right'| 1136 | | [[Dearbhorghaill iníon Mhurchaidh Uí Mhaoil Sheachlainn|Derbforgaill]] | 1108 | 1193 | [[Contae na Mí]] |- | style='text-align:right'| 1137 | [[Íomhá:Derek Keating 2014 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Derek Keating]] | 1955-05 | 2023-05-06 | [[Baile Formaid]] |- | style='text-align:right'| 1138 | | [[Derek Ó Loinn]] | 1978-07-04 | | [[Áth na nUrlainn]] |- | style='text-align:right'| 1139 | | [[Derek Mooney]] | 1967-03-04 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1140 | | [[Derek Murray]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1141 | [[Íomhá:Derek Nolan Election Photo.jpg|center|128px]] | [[Derek Nolan]] | 1982 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1142 | | [[Dermot Somers]] | 1947 | | [[Contae Ros Comáin]] |- | style='text-align:right'| 1143 | [[Íomhá:Derry O`Sullivan poet 41x33cm 2002.jpg|center|128px]] | [[Derry O'Sullivan]] | 1944 | | [[Beanntraí]] |- | style='text-align:right'| 1144 | | [[Des Cahill]] | 1953-05-01 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1145 | | [[Desmond Governey]] | 1920-09-11 | 1984-12-29 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1146 | | [[Dessie Farrell]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1147 | [[Íomhá:Cllr Ellis Mansion House, Dublin.JPG|center|128px]] | [[Dessie Ellis]] | 1953-09-23 | | [[Baile Munna]] |- | style='text-align:right'| 1148 | | [[Seán Óg de Paor]] | 1970-12-24 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1149 | [[Íomhá:Diane Caldwell 20200223 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Diane Caldwell]] | 1988-09-11 | | [[Baile Brigín]] |- | style='text-align:right'| 1150 | | [[Diarmuid Lynch]] | 1878-01-10 | 1950-11-09 | [[Trácht Fhionn]] |- | style='text-align:right'| 1151 | | [[Diarmuid O'Carroll]] | 1987-03-16 | | [[Cill Airne]] |- | style='text-align:right'| 1152 | [[Íomhá:Diarmuid O'Sullivan cropped.jpg|center|128px]] | [[Diarmuid Ó Súilleabháin (iománaí)|Diarmuid Ó Súilleabháin]] | 1978-07-27 | | [[Cluain, Contae Chorcaí|Cluain]] |- | style='text-align:right'| 1153 | | [[Dick Dowling]] | 1938-12-12 | 2024-03-30 | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 1154 | [[Íomhá:Willie Penrose 2005 cropped.jpg|center|128px]] | [[Willie Penrose|Liam Penrose]] | 1956-08-01 | | [[Baile na Carraige]] |- | style='text-align:right'| 1155 | | [[Don Davern]] | 1935-03-04 | 1968-11-02 | [[Caiseal (Tiobraid Árann)|Caiseal]] |- | style='text-align:right'| 1156 | | [[Donal Creed]] | 1924-09-07 | 2017-11-23 | [[Maigh Chromtha]] |- | style='text-align:right'| 1157 | | [[Donal O'Donoghue]] | 1894-06-05 | 1971-07-26 | [[Cill Airne]] |- | style='text-align:right'| 1158 | | [[Donal Ó Grádaigh]] | 1981-07 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1159 | | [[Domhnall Ó Tuathaigh]] | 1989-09-20 | | [[Inis (baile)|Inis]] |- | style='text-align:right'| 1160 | [[Íomhá:Donnchadh-walsh.png|center|128px]] | [[Donnacha Walsh]] | 1984-07-03 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1161 | | [[Donncha Ó Dúlaing]] | 1933-03-15 | 2021-09-04 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1162 | | [[Donnchadh Ó Briain]] | 1897-11-17 | 1981-09-22 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1163 | | [[Donnchadh Ó Corráin]] | 1942-02-28 | 2017-10-25 | ''[[:d:Q104308060|Graighin]]'' |- | style='text-align:right'| 1164 | [[Íomhá:Dora Sigerson.jpg|center|128px]] | [[Dora Sigerson Shorter]] | 1866-08-16 | 1918-01-06 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1165 | | [[Dorothy Cross]] | 1956 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1166 | | [[Dorothy Stopford-Price]] | 1890-09-09 | 1954-01-30<br/>1954-01-28 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1167 | | [[Dáithí Ó Sé]] | 1976-06-02 | | [[An Daingean|Daingean Uí Chúis]] |- | style='text-align:right'| 1168 | | [[Dónall Mac Giolla Easpaig]] | 1948-04-23 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1169 | | [[Dónall Mac Amhlaigh]] | 1926 | 1989-01-27 | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1170 | | [[Edward Conway]] | 1894-07-03 | 1968-12-29 | [[An tAonach]] |- | style='text-align:right'| 1171 | | [[Eamon Rice]] | 1873-04-26 | 1937-11-07 | [[Contae Mhuineacháin]] |- | style='text-align:right'| 1172 | [[Íomhá:Eamon Scanlon (cropped).jpg|center|128px]] | [[Eamon Scanlon]] | 1954-09-20 | | [[Baile an Mhóta (Sligeach)|Baile an Mhóta]] |- | style='text-align:right'| 1173 | | [[Éamon Ó Ciosáin]] | 1899 | 1979-05-20 | [[Contae Chiarraí]] |- | style='text-align:right'| 1174 | | [[Eamonn Maloney]] | 1953 | | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 1175 | | [[Éamonn Ó Néill]] | 1882 | 1954-11-03 | [[Cionn tSáile]] |- | style='text-align:right'| 1176 | [[Íomhá:Eavan Boland in 1996.jpg|center|128px]] | [[Eavan Boland]] | 1944-09-24 | 2020-04-27 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1177 | | [[Eddie Filgate]] | 1915-09-16 | 2017-01-19 | [[Contae Lú]] |- | style='text-align:right'| 1178 | | [[Eddie Fullerton]] | 1935-02-09 | 1991-05-25 | [[Dún na nGall (baile)|Dún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 1179 | | [[Edward Aylward]] | 1894 | 1976-02 | [[Contae Chill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 1180 | [[Íomhá:Edward John Gwynn.jpg|center|128px]] | [[Edward Gwynn]] | 1868-04-01 | 1941-02-10 | [[Ráth Mealtain]] |- | style='text-align:right'| 1181 | | [[Edward Walsh]] | 1805 | 1850-08-06 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1182 | | [[Eighneachán Ó hAnnluain]] | 1933 | 1994-12-14 | [[Muineachán]] |- | style='text-align:right'| 1183 | | [[Eimear Ní Chonaola]] | 1977 | | [[An Spidéal]] |- | style='text-align:right'| 1184 | [[Íomhá:Eithne Coyle circa 1910s.jpg|center|128px]] | [[Eithne Ní Cumhaill]] | 1897 | 1985 | [[An Fál Carrach]] |- | style='text-align:right'| 1185 | [[Íomhá:Professor Eleanor Maguire FMedSci FRS.jpg|center|128px]] | [[Eleanor Maguire]] | 1970-03-27 | 2025-01-04 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1186 | [[Íomhá:Elizabeth O'Farrell, circa 1910s.png|center|128px]] | [[Elizabeth O'Farrell]] | 1884-11-05 | 1957-06-25 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1187 | | [[Ellen Hutchins]] | 1785-03-17 | 1815-02-09 | [[Béal Átha Leice]] |- | style='text-align:right'| 1188 | | [[Eoghan Mac Diarmada]] | 1983-04-15 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1189 | [[Íomhá:Eoghan Murphy 2014.png|center|128px]] | [[Eoghan Murphy]] | 1982-04-23 | | [[Dumhach Thrá]] |- | style='text-align:right'| 1190 | | [[Eoghan Ó Gadhra]] | 1985-09-24 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1191 | | [[Eoghan Rua Mac an Bhaird]] | 1570 | 1630 | ''[[:d:Q60554538|Cill Bharrainn]]'' |- | style='text-align:right'| 1192 | | [[Eoghan an Mhéirín Mac Cárthaigh|Eoghan Mac Cárthaigh]] | 1691 | 1756 | [[An Eatharla]] |- | style='text-align:right'| 1193 | [[Íomhá:Eoin Brosnan. Kerry Footballer and Solicitor..JPG|center|128px]] | [[Eoin Brosnan]] | | | [[Cill Airne]] |- | style='text-align:right'| 1194 | | [[Eoin Ó Ceadagáin]] | 1986-09-01 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1195 | [[Íomhá:Pte Eoin Larkin Kilkenny Hurler (4951370639).jpg|center|128px]] | [[Eoin Ó Lorcáin]] | 1984-07-17 | | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 1196 | [[Íomhá:Eoin Liston. Sea Lodge Hotel. Waterville.JPG|center|128px]] | [[Eoin Liostún]] | 1957-10-16 | | [[Baile an Bhuinneánaigh]] |- | style='text-align:right'| 1197 | [[Íomhá:Eoin Ó Broin 2016 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Eoin Ó Broin]] | 1972-09-11 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1198 | [[Íomhá:Eric Byrne 2010 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Eric Byrne]] | 1947-04-21 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1199 | | [[Patrick Power (Staraí Éireannach)|Patrick Power]] | 1862-03-08 | 1951 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1200 | | [[Ernest Alton]] | 1873 | 1952-02-18 | [[An Muileann gCearr]] |- | style='text-align:right'| 1201 | [[Íomhá:JJ Walsh Mugshots.jpg|center|128px]] | [[James Walsh]] | 1880-02-20 | 1948-11-30 | [[Droichead na Bandan]] |- | style='text-align:right'| 1202 | | [[Eugene Doherty]] | 1862-01-22 | 1937-05-01 | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 1203 | [[Íomhá:Pixie McKenna at the BAFTA's (cropped).jpg|center|128px]] | [[Pixie McKenna]] | 1971-01-20 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1204 | [[Íomhá:Eva Selina Laura Gore-Booth (c. late1880s).jpg|center|128px]] | [[Eva Gore-Booth]] | 1870-05-22 | 1926-06-30 | [[Contae Shligigh]] |- | style='text-align:right'| 1205 | | [[Eva Philbin]] | 1914-01-04 | 2005-06-24 | [[Béal an Átha]] |- | style='text-align:right'| 1206 | | [[Evelyn O'Rourke]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1207 | | [[Evie Hone]] | 1894-04-22 | 1955-03-13 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1208 | | [[Feargal Quinn]] | 1936-11-27 | 2019-04-25 | [[Contae Bhaile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1209 | [[Íomhá:Roscommon St. Mary's Priory Choir Tomb Effigy 2014 08 28.jpg|center|128px]] | [[Felim mac Cathail Crobdeirg Ua Conchobair]] | | 1265 | [[Cúige Chonnacht]] |- | style='text-align:right'| 1210 | | [[Fiach Mac Conghail]] | 1964-08-04 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1211 | | [[Fiachra Breathnach]] | 1986-11-21 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1212 | | [[Finbarr Dwyer]] | 1946-09-20 | 2014-02-08 | [[Baile Chaisleáin Bhéarra]] |- | style='text-align:right'| 1213 | [[Íomhá:Finian Hanley cropped.jpg|center|128px]] | [[Finian Hanley]] | 1985-01-04 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1214 | [[Íomhá:Finian McGrath politician.jpg|center|128px]] | [[Finian McGrath]] | 1953-04-09 | | [[Tuaim]] |- | style='text-align:right'| 1215 | | [[Fintan Coogan, Mór]] | 1910-04-13 | 1984-11-04 | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 1216 | | [[Fintan O'Toole]] | 1958-02-18 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1217 | | [[Fiona Glascott]] | 1982-11-22 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1218 | | [[Flor Crowley]] | 1934-12-27 | 1997-05-16 | [[Droichead na Bandan]] |- | style='text-align:right'| 1219 | [[Íomhá:Frances Browne 7.jpg|center|128px]] | [[Frances Browne]] | 1816-01-16 | 1879-08-21 | [[Srath an Urláir]] |- | style='text-align:right'| 1220 | | [[Francis Brennan]] | 1953-09-24 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1221 | [[Íomhá:Frank Cahill.jpg|center|128px]] | [[Francis Cahill]] | 1882 | 1957-10 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1222 | | [[Francis Humphreys]] | 1891 | 1961-04-19 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1223 | | [[Francis McGuinness]] | 1868 | 1934-11-30 | [[Tearmann Bearaigh]] |- | style='text-align:right'| 1224 | [[Íomhá:FrancisSheehy-Skeffington.gif|center|128px]] | [[Francis Sheehy-Skeffington|Proinsias Mac Síthigh-Sceimhealtún]] | 1878-12-23 | 1916-04-26 | [[Coill an Chollaigh]] |- | style='text-align:right'| 1225 | | [[Frank Clarke (breitheamh)|Frank Clarke]] | 1951-10-10 | | [[Baile Bhailcín]] |- | style='text-align:right'| 1226 | | [[Frank Drohan]] | 1879-08-13 | 1953-03-05 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 1227 | [[Íomhá:Frank MacDermot, 1933.jpg|center|128px]] | [[Frank MacDermot]] | 1886-11-25 | 1975-06-24 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1228 | | [[Proinnsias de Priondargást]] | 1933-07-13 | 2015-02-20 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1229 | | [[Frank Sherwin]] | 1905 | 1981 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1230 | | [[Frank Stockwell]] | 1928-12-07 | 2009-03-09 | [[Tuaim]] |- | style='text-align:right'| 1231 | | [[Frank Taylor]] | 1914-05-30 | 1998-04-15 | [[Contae an Chláir]] |- | style='text-align:right'| 1232 | | [[Frederick Crowley]] | 1880 | 1945-05-05 | [[Cill Airne]] |- | style='text-align:right'| 1233 | | [[Garraí Mag Uidhir]] | 1983-06-26 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1234 | | [[Gabhán Ó Mathúna]] | 1987-06-11 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1235 | [[Íomhá:Gearóidín Bhreathnach.jpg|center|128px]] | [[Gearóidín Bhreathnach]] | | | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 1236 | | [[George C. Bennett]] | 1877 | 1963-06-20 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1237 | [[Íomhá:Self-portrait of George Francis Mulvany, first Director of the National Gallery of Ireland.jpg|center|128px]] | [[George Francis Mulvany]] | 1809 | 1869 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1238 | [[Íomhá:George Lee at count.jpg|center|128px]] | [[George Lee (iriseoir)|George Lee]] | 1962-09-27 | | [[Teach Mealóg]] |- | style='text-align:right'| 1239 | | [[George Morrison]] | 1922-11-03 | | [[Trá Mhór]] |- | style='text-align:right'| 1240 | | [[George Nicolls]] | 1886-04-29 | 1942-05-11 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1241 | | [[George Wolfe]] | 1860 | 1941-12-01 | [[An Baile Mór, Contae Chill Dara|An Baile Mór]] |- | style='text-align:right'| 1242 | | [[Gerard Brennan]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1243 | | [[Gearóid de Paor]] | 1952-06-27 | | [[Áth an Choite]] |- | style='text-align:right'| 1244 | | [[Gerald Fitzgibbon]] | 1866-10-08 | 1942-12-06 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1245 | [[Íomhá:Ged Nash.jpg|center|128px]] | [[Gerald Nash]] | 1975-12-07 | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 1246 | | [[Gerard Lynch]] | 1931-06-15 | | [[Contae Chiarraí]] |- | style='text-align:right'| 1247 | | [[Gerry Brady]] | 1948 | | [[Contae Chill Dara]] |- | style='text-align:right'| 1248 | | [[Gerry Hutch]] | 1963 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1249 | | [[Gerry L'Estrange]] | 1917-11-07 | 1996-04-05 | [[An tSráid, Contae na hIarmhí|An tSráid]] |- | style='text-align:right'| 1250 | [[Íomhá:Glenda Gilson at adiff 2016.jpg|center|128px]] | [[Glenda Gilson]] | 1981-03-03 | | [[Caisleán Cnucha]] |- | style='text-align:right'| 1251 | | [[Gerard McDonnell]] | 1971-01-20 | 2008-08-02 | ''[[:d:Q4220515|Cill Churnáin]]'' |- | style='text-align:right'| 1252 | [[Íomhá:Saint Gobnait.jpg|center|128px]] | [[Gobnait]] | | 6th century | [[Contae an Chláir]] |- | style='text-align:right'| 1253 | | [[Godfrey Timmins]] | 1927-09-06 | 2001-04-11 | [[Bealach Conglais]] |- | style='text-align:right'| 1254 | [[Íomhá:Graham Canty.jpg|center|128px]] | [[Graham Ó Cáinte]] | 1980-07-23 | | [[Beanntraí]] |- | style='text-align:right'| 1255 | | [[Graham Mag Oireachtaigh]] | 1973-05-17 | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 1256 | [[Íomhá:Pictiúr fíorach.jpg|center|128px]] | [[Graham Knuttel]] | 1954 | 2023 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1257 | | [[Margaretta Bowen]] | 1880-01-01 | 1981-04-08 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1258 | | [[Roddy Connolly]] | 1901-02-11 | 1980-12-16 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1259 | [[Íomhá:William Dargan - Project Gutenberg eText 17293.jpg|center|128px]] | [[William Dargan]] | 1799-02-28 | 1867-02-07 | [[Contae Cheatharlach]] |- | style='text-align:right'| 1260 | | [[Gus Healy]] | 1904-05-20 | 1987-07-10 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1261 | [[Íomhá:Hanna Sheehy-Skeffington in 1916.png|center|128px]] | [[Hanna Sheehy-Skeffington]] | 1877-05-24 | 1946-04-20 | [[Ceann Toirc]] |- | style='text-align:right'| 1262 | [[Íomhá:Heather Humphreys 2016.jpg|center|128px]] | [[Heather Humphreys]] | 1963-05-14 | | ''[[:d:Q31173147|An Droim]]'' |- | style='text-align:right'| 1263 | | [[Helena Molony]] | 1883-01-15 | 1967-01-28<br/>1967-01-29 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1264 | [[Íomhá:ThomasAddisEmmet.jpg|center|128px]] | [[Thomas Addis Emmet]] | 1764-04-24 | 1827-11-14 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1265 | | [[Henry Barron (breitheamh)|Henry Barron]] | 1928-05-25 | 2010-02-25 | [[Deilginis]] |- | style='text-align:right'| 1266 | [[Íomhá:Dublin Old Library Trinity College 05.jpg|center|128px]] | [[Henry Joseph Monck Mason]] | 1778-07-15 | 1858-04-14 | [[Contae Chill Mhantáin]] |- | style='text-align:right'| 1267 | [[Íomhá:Henry Kelly hosting 'After Dark' (cropped).jpg|center|128px]] | [[Henry Kelly]] | 1946-04-17 | 2025-02-25 | [[Baile Átha Luain]]<br/>[[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1268 | [[Íomhá:Hildegarde Naughton.jpg|center|128px]] | [[Hildegarde Naughton]] | 1977-05-01 | | [[Órán Mór]] |- | style='text-align:right'| 1269 | [[Íomhá:Tom Hales, circa 1920s.jpg|center|128px]] | [[Tom Hales]] | 1892-03-05 | 1966-04-29 | [[Baile na Daibhche]] |- | style='text-align:right'| 1270 | | [[Honor Crowley]] | 1903-10-19 | 1966-10-18 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1271 | | [[Hugh Byrne (Fine Gael)|Hugh Byrne]] | 1939-07-05 | 2023-04-22 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1272 | | [[Hugh Colohan]] | 1894-09-30 | 1931-04-15 | [[Contae Chill Dara]] |- | style='text-align:right'| 1273 | | [[Hugh Geoghegan]] | 1938-05-16 | 2024-07-07 | [[Baile Átha Luain]] |- | style='text-align:right'| 1274 | [[Íomhá:Dr Hugh Gibbons.jpg|center|128px]] | [[Hugh Gibbons]] | 1916-07-06 | 2007-11-13 | [[Béal na mBuillí]] |- | style='text-align:right'| 1275 | [[Íomhá:John T O'Brien.jpg|center|128px]] | [[Seán Tuathmhumhain Ó Briain]] | 1786-06-24 | 1861-06-01 | [[Bealach Conglais]] |- | style='text-align:right'| 1276 | | [[Ian Dempsey]] | 1961-01-16 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1277 | [[Íomhá:Frank Ryan and John Robinson, circa 1936.jpg|center|128px]] | [[Proinsias Ó Riain]] | 1902-09-11 | 1944-06-10 | [[Contae Luimnigh]] |- | style='text-align:right'| 1278 | [[Íomhá:Ivana Bacik 2024 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Ivana Bacik]] | 1968-05-25 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1279 | | [[J. J. Clancy]] | 1847 | 1932-05-01 | [[Cúil Mhuine]] |- | style='text-align:right'| 1280 | | [[J. J. Ó Dúláinne]] | 1982-03-06 | | [[Baile Sheáin, Contae Chill Chainnigh|Baile Sheáin]] |- | style='text-align:right'| 1281 | | [[Jack Doyle]] | 1913-08-31 | 1978-12-13 | [[An Cóbh]] |- | style='text-align:right'| 1282 | | [[Jack Finlay]] | 1890 | 1942-09-30 | [[Contae Laoise]] |- | style='text-align:right'| 1283 | | [[Seán Ó Sé]] | 1957-11-19 | | [[Cathair Saidhbhín]] |- | style='text-align:right'| 1284 | | [[Jackie Fahey]] | 1928-01-23 | 2019-03-18 | [[Cluain Meala]] |- | style='text-align:right'| 1285 | | [[Jackie Healy-Rae]] | 1931-03-09 | 2014-12-05 | [[Cill Gharbháin, Contae Chiarraí|Cill Gharbháin]] |- | style='text-align:right'| 1286 | | [[Seán de Paor]] | 1916-05-30 | 1994-02-23 | [[Áth an Choite]] |- | style='text-align:right'| 1287 | [[Íomhá:Jackie Tyrrell (cropped).jpg|center|128px]] | [[Seán Tirial]] | 1982-06-19 | | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 1288 | [[Íomhá:Jacqui Hurley.png|center|128px]] | [[Jacqui Hurley]] | 1984-01-15 | | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1289 | | [[James B. Lynch]] | | 1954-03-12 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1290 | | [[James Bannon]] | 1958-03-06 | | [[Contae an Longfoirt]] |- | style='text-align:right'| 1291 | | [[James Berry]] | 1842 | 1914-06-04 | [[Bun Abhann, Contae Mhaigh Eo|Bun Abhann]] |- | style='text-align:right'| 1292 | | [[James Burke (Ros Comáin)|James Burke]] | No/unknown value | 1964-05-12<br/>1964-10-02 | [[Contae Ros Comáin]] |- | style='text-align:right'| 1293 | | [[James Colbert]] | 1890-01-03 | 1970-01-28 | [[Caisleán Maí Tamhnach]] |- | style='text-align:right'| 1294 | | [[James Collins]] | 1900-10-30 | 1967-09-01 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1295 | | [[James Cosgrave]] | 1865-09-12 | 1936-04-18 | [[Dún an Uchta]] |- | style='text-align:right'| 1296 | | [[James Daly]] | 1899 | 1920-11-02 | [[Béal Átha Mó]] |- | style='text-align:right'| 1297 | | [[James Devins]] | 1873 | 1922-09-20 | [[Contae Shligigh]] |- | style='text-align:right'| 1298 | | [[James Dolan]] | 1882-03-29 | 1955-07-14 | [[Cluainín]] |- | style='text-align:right'| 1299 | [[Íomhá:James heffernan.png|center|128px]] | [[James Heffernan]] | 1979-10-03 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1300 | [[Íomhá:James Hickey, 1937.jpg|center|128px]] | [[James Hickey]] | 1886 | 1966-06-07 | [[Mala]] |- | style='text-align:right'| 1301 | | [[James Kelly (Fianna Fáil)|James Kelly]] | No/unknown value | No/unknown value | [[Contae na Mí]] |- | style='text-align:right'| 1302 | [[Íomhá:James (Seamus) Lennon, circa 1920s.png|center|128px]] | [[James Lennon]] | 1881 | 1958-08-13 | [[An Bhuiríos, Contae Cheatharlach|An Bhuiríos]] |- | style='text-align:right'| 1303 | [[Íomhá:James McCarthy during the 2013 NFL Final.jpg|center|128px]] | [[Séamus Mac Cártaigh]] | 1990-03-01 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1304 | | [[Séamas Mac Fhearaigh]] | 1971-11-26 | | [[Droichead Binéid]] |- | style='text-align:right'| 1305 | [[Íomhá:McGee WMQ14 (6) (14583901776).jpg|center|128px]] | [[James McGee]] | 1987-06-10 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1306 | | [[James Morrisroe]] | 1875-04-05 | 1937-12-31 | [[Contae Mhaigh Eo]] |- | style='text-align:right'| 1307 | | [[James Murphy]] | 1887-12-28 | 1961-10-07 | [[Contae Lú]] |- | style='text-align:right'| 1308 | | [[James Myles]] | 1877 | 1956-02-13 | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 1309 | [[Íomhá:James O'Mara.jpg|center|128px]] | [[James O'Mara]] | 1873-08-06 | 1948-11-21 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1310 | | [[James Pattison]] | 1886-06-28 | 1963-12-31 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1311 | [[Íomhá:James Skehill (2013).jpg|center|128px]] | [[Séamus Ó Sceacháil]] | 1988-02-22 | | [[Béal Átha na Sluaighe]] |- | style='text-align:right'| 1312 | | [[James Tunney]] | 1892 | 1964-05-11 | [[Contae Mhaigh Eo]] |- | style='text-align:right'| 1313 | [[Íomhá:Jason Byrne - SYTYF.JPG|center|128px]] | [[Jason Byrne (fear grinn)|Jason Byrne]] | 1972-02-27 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1314 | | [[Iasan Scorlóg]] | 1976-01-10 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1315 | | [[Jasper Wolfe]] | 1872-08-03 | 1952-08-27 | [[An Sciobairín]] |- | style='text-align:right'| 1316 | | [[Jennifer Zamparelli|Jennifer Maguire]] | 1980-04-09 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1317 | [[Íomhá:Jerry Buttimer 2014.jpg|center|128px]] | [[Jerry Buttimer]] | 1967-03-18 | | [[Baile an Easpaig]] |- | style='text-align:right'| 1318 | [[Íomhá:Jessie Buckley 2019.jpg|center|128px]] | [[Jessie Buckley]] | 1989-12-28 | | [[Cill Airne]] |- | style='text-align:right'| 1319 | [[Íomhá:Jillian van Turnhout.jpg|center|128px]] | [[Jillian van Turnhout]] | 1968-03-29 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1320 | | [[Jim D'Arcy]] | 1954-07-20 | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 1321 | [[Íomhá:Jim Daly politician.jpg|center|128px]] | [[Jim Daly]] | 1972-12-20 | | [[Draighneach]] |- | style='text-align:right'| 1322 | | [[Séamas Langtún]] | 1918-01-18 | 1987-04-18 | [[Gabhrán]] |- | style='text-align:right'| 1323 | | [[Séamus de Barra-Ó Murchú]] | 1954-08-22 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1324 | | [[Jimmy Harte]] | 1958-02-27 | | [[Leifear]] |- | style='text-align:right'| 1325 | | [[Séamus Ó Géibheannaigh|Jimmy Keaveney]] | 1945-02-12 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1326 | | [[Joan Burke]] | 1928-02-08 | 2016-11-27 | [[Droichead na Bandan]] |- | style='text-align:right'| 1327 | [[Íomhá:Joan Collins TD 2011.jpg|center|128px]] | [[Joan Collins (polaiteoir)|Joan Collins]] | 1961-06-04 | | [[Droimeanach]] |- | style='text-align:right'| 1328 | | [[Joe Behan]] | 1959-07-30 | | [[Bré]] |- | style='text-align:right'| 1329 | [[Íomhá:Joe Bergin (Gaelic footballer, 2015).jpg|center|128px]] | [[Joe Bergin]] | 1981-02-17 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1330 | [[Íomhá:Joe Canning (2013).jpg|center|128px]] | [[Seosamh Ó Cainín]] | 1988-10-11 | | [[Port Omna]] |- | style='text-align:right'| 1331 | [[Íomhá:Joe Carey 2014.jpg|center|128px]] | [[Joe Carey]] | 1975-06-24 | | [[Droichead an Chláir]] |- | style='text-align:right'| 1332 | | [[Seosamh Ó Déin]] | 1977-11-15 | | [[Cill Ia]] |- | style='text-align:right'| 1333 | [[Íomhá:Joe Duffy.jpg|center|128px]] | [[Joe Duffy]] | 1956-01-27 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1334 | [[Íomhá:Joe Gamble Writing.jpg|center|128px]] | [[Joe Gamble]] | 1982-01-14 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1335 | | [[Seosamh Mac Donncha]] | 1953 | 2016-05-20 | [[Tuaim]] |- | style='text-align:right'| 1336 | [[Íomhá:Senator Joe McHugh Fine Gael.JPG|center|128px]] | [[Joe McHugh]] | 1971-07-16 | | [[Carraig Airt]] |- | style='text-align:right'| 1337 | [[Íomhá:Joe O'Reilly Irish Cavan politician head.jpg|center|128px]] | [[Joe O'Reilly]] | 1955-04-01 | | [[Muinchille]] |- | style='text-align:right'| 1338 | | [[Joe Steve Ó Neachtain]] | 1942 | 2020-01-19 | ''[[:d:Q113192695|An Chré Dhubh]]'' |- | style='text-align:right'| 1339 | | [[John Bowman (craoltóir)]] | 1942 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1340 | | [[John Coffey (iománaí)|Seán Ó Cofaigh]] | 1918-01-14 | 2019-08-12 | [[An Bóthar Leathan]] |- | style='text-align:right'| 1341 | | [[Seán Ó Conalláin]] | 1989-01-23 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1342 | [[Íomhá:Dr John Crowley TD.png|center|128px]] | [[John Crowley]] | 1870 | 1934 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1343 | [[Íomhá:John Curran politician.jpg|center|128px]] | [[John Curran]] | 1960-06-17 | | [[Leamhcán]] |- | style='text-align:right'| 1344 | | [[John Daly]] | 1867-03-23 | 1932-02-23 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1345 | | [[John Delaney]] | 1967-10-16 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1346 | | [[John Dinneen]] | 1867-03-23 | 1942-01-01 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1347 | | [[John Donnellan]] | 1937-03-27 | | [[Dún Mór, Contae na Gaillimhe|Dún Mór]] |- | style='text-align:right'| 1348 | | [[John Flynn]] | 1891-11-10 | 1968-08-22 | [[Cathair Saidhbhín]] |- | style='text-align:right'| 1349 | | [[John Galvin]] | 1907-05-15 | 1963-10-11 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1350 | [[Íomhá:John Gilroy.png|center|128px]] | [[John Gilroy]] | 1967-07-20 | | [[Baile Átha Buí]] |- | style='text-align:right'| 1351 | | [[John Good]] | | 1941-04-02 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1352 | [[Íomhá:John Halligan 2011.jpg|center|128px]] | [[John Halligan]] | 1955-01-18 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1353 | | [[John Healy]] | 1903-05-26 | 1995 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1354 | [[Íomhá:John Hely-Hutchinson.jpg|center|128px]] | [[John Hely-Hutchinson]] | 1724 | 1794-09-04 | [[Mala]] |- | style='text-align:right'| 1355 | [[Íomhá:John McGuinness 2006.jpg|center|128px]] | [[John J. McGuinness]] | 1955-03-15 | | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 1356 | | [[John Jinks]] | 1872 | 1934-09-11 | [[Droim Chliabh]] |- | style='text-align:right'| 1357 | | [[John Joe Doyle]] | 1906-06-14 | 2000-08-11 | [[Cora Chaitlín]] |- | style='text-align:right'| 1358 | | [[John Joe McGirl]] | 1921-03-25 | 1988-12-08 | [[Béal an Átha Móir]] |- | style='text-align:right'| 1359 | | [[John Joe O'Reilly]] | 1881-04-24 | 1967-12-28 | [[Contae Liatroma]] |- | style='text-align:right'| 1360 | | [[John Joe Rice]] | 1893 | 1970-07-24 | [[Neidín]] |- | style='text-align:right'| 1361 | | [[Seán Ó Céin]] | 1917-02-18 | 1975-10-01 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1362 | | [[John Leonard]] | 1976-10-20 | | [[Mullach Íde]] |- | style='text-align:right'| 1363 | | [[John Lynch (Ciarraí)|John Lynch]] | 1889-04-10 | 1957-06-10 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1364 | | [[John Mac Menamin (breitheamh)|John Mac Menamin]] | 1952-11-14 | | [[Raghnallach]] |- | style='text-align:right'| 1365 | | [[John Mannion Óg]] | 1944-10-26 | 2006-04-02 | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 1366 | | [[John Mannion, Mór]] | 1907-06-04 | 1978-09-10 | [[An Clochán (Contae na Gaillimhe)|An Clochán]] |- | style='text-align:right'| 1367 | | [[Seán Mac Gafraidh (iománaí)|Seán Mac Gafraidh]] | 1987-09-11 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1368 | | [[John McCoy]] | 1940-07-01 | | [[Contae Luimnigh]] |- | style='text-align:right'| 1369 | | [[Seán Ó Maoláin]] | 1981-01-28 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1370 | | [[Seán Ó Murchú (sagart)|Seán Ó Murchú]] | 1753 | 1798-06-26 | [[Contae Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 1371 | | [[John Murray (craoltóir Éireannach)]] | 1964 | | [[Tamhlacht]] |- | style='text-align:right'| 1372 | | [[John O’Byrne|John O'Byrne]] | 1884-04-24 | 1954-01-14 | [[Ceatharlach]] |- | style='text-align:right'| 1373 | | [[John O'Donovan]] | 1908 | 1982-05-17 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1374 | | [[Seán Ó Caoimh]] | 1951-04-15 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1375 | | [[John O'Leary (Ciarraí)|John O'Leary]] | 1933-05-03 | 2015-10-05 | [[Cill Airne]] |- | style='text-align:right'| 1376 | | [[John O'Leary (Loch Garman)|John O'Leary]] | 1894-09-01 | 1959-06-21 | [[Contae Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 1377 | [[Íomhá:John O'Mahony.jpg|center|128px]] | [[John O'Mahony]] | 1953-06-08 | 2024-07-06 | [[Cill Mobhí]] |- | style='text-align:right'| 1378 | | [[John O'Sullivan (Corcaigh)|John O'Sullivan]] | 1901-06-08 | 1990-02-28 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1379 | [[Íomhá:John Paul Phelan 2014.jpg|center|128px]] | [[John Paul Phelan]] | 1978-09-27 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1380 | | [[Seán Tennyson]] | 1985-02-06 | | [[Contae Chill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 1381 | | [[John Whelan]] | 1961-03-24 | | [[Port Laoise]] |- | style='text-align:right'| 1382 | | [[Johnny Callanan]] | 1910-05-20 | 1982-06-15 | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 1383 | | [[Johnny Connor]] | 1899 | 1955-12-11 | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1384 | | [[Johnny Geoghegan]] | 1913-11-05 | 1975-01-05 | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 1385 | [[Íomhá:Jon Kenny and Seán Kelly (cropped).jpg|center|128px]] | [[Jon Kenny]] | 1957-12-12 | 2024-11-15 | [[An tOspidéal]] |- | style='text-align:right'| 1386 | [[Íomhá:Jonathan Glynn (2013).jpg|center|128px]] | [[Seán Mac Gloinn]] | 1993-06-07 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1387 | [[Íomhá:Jonathan O'Brien 2014.jpg|center|128px]] | [[Jonathan O'Brien]] | 1971-12-28 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1388 | [[Íomhá:Jonathan Pim 1806-1885.jpg|center|128px]] | [[Jonathan Pim (1806–1885)|Jonathan Pim]] | 1806 | 1885-07-06 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1389 | | [[Joseph Bermingham]] | 1919-05-09 | 1995-08-11 | [[Contae Chill Dara]] |- | style='text-align:right'| 1390 | | [[Joseph Hughes]] | 1905-09-18 | 1960-01-20 | [[Dún Garbhán]] |- | style='text-align:right'| 1391 | [[Íomhá:Joseph McGuiness (38537799191).jpg|center|128px]] | [[Joseph McGuinness]] | 1875-04-10 | 1922-05-31 | [[Tearmann Bearaigh]] |- | style='text-align:right'| 1392 | [[Íomhá:Joseph Sweeney, 22 Jan 1919 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Joseph Sweeney]] | 1897-06-13 | 1980-11-25 | [[Ailt an Chorráin]] |- | style='text-align:right'| 1393 | [[Íomhá:Justin Barrett, 2017 Ard Fheis (cropped).jpg|center|128px]] | [[Justin Barrett]] | 1971-04-13 | | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 1394 | | [[Justin McKenna]] | 1896-06-09 | 1950-03-23 | [[Contae an Chabháin]] |- | style='text-align:right'| 1395 | | [[Kathleen Lynn]] | 1874-01-28 | 1955-09-14 | [[Cill Ala]] |- | style='text-align:right'| 1396 | | [[Kathleen O'Callaghan]] | 1885-10-11 | 1961-03-16 | ''[[:d:Q104304114|Crois Uí Mhathúna]]'' |- | style='text-align:right'| 1397 | | [[Kathleen O'Connor]] | 1934-07-30 | 2017-12-13 | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1398 | [[Íomhá:Kathryn Reilly (cropped).jpg|center|128px]] | [[Kathryn Reilly]] | 1988-09-17 | | [[Baile Shéamais Dhuibh]] |- | style='text-align:right'| 1399 | [[Íomhá:Kathryn Thomas at RTÉ's winter season launch (cropped).jpg|center|128px]] | [[Kathryn Thomas]] | 1979-01-20 | | [[Ceatharlach]] |- | style='text-align:right'| 1400 | [[Íomhá:Katie Holten 2013 Sensing Change from video.png|center|128px]] | [[Katie Holten]] | 1975-09-22 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1401 | | [[Caoimhín Ó Cáinte]] | 1986 | | [[Inis Eonáin]] |- | style='text-align:right'| 1402 | | [[Caoimhín Ó Dubháin]] | 1991-10 | | ''[[:d:Q5167663|Cuanach]]'' |- | style='text-align:right'| 1403 | | [[Kevin Hartnett]] | 1984-06-04 | | [[An Seangharraí]] |- | style='text-align:right'| 1404 | | [[Caoimhín Mac Meanman]] | 1986-12-09 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1405 | | [[Caoimhín Ó Móráin]] | 1987-03-03 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1406 | [[Íomhá:Kieran O'Donnell (cropped).jpg|center|128px]] | [[Kieran O'Donnell]] | 1963-05-08 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1407 | | [[Kieran O'Leary]] | 1987-07-28 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1408 | | [[Killian Young]] | 1987-01-04 | | [[An Rinn Aird]] |- | style='text-align:right'| 1409 | | [[Láimhbheartach Mac Cionnaith]] | 1870-07-16 | 1956-12-27 | [[Cluain Tarbh]] |- | style='text-align:right'| 1410 | | [[Larry McMahon]] | 1929-01-18 | 2006-02-16 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1411 | [[Íomhá:Jaguar XE - Arrival in London (15185880955) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Laura Whitmore]] | 1985-05-04 | | [[Bré]]<br/>[[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1412 | [[Íomhá:Laurence Ginnell.jpg|center|128px]] | [[Labhrás Mag Fhionnail]] | 1852-04-09 | 1923-04-17 | [[Dealbhna]] |- | style='text-align:right'| 1413 | | [[Lee Keegan]] | 1989-10-25 | | [[Caisleán an Bharraigh]] |- | style='text-align:right'| 1414 | | [[Leo McLoone]] | 1989 | | [[Leitir Ceanainn]] |- | style='text-align:right'| 1415 | [[Íomhá:Leona Maguire 2011 EK Amateur Noordwijk.JPG|center|128px]] | [[Leona Maguire]] | 1994-11-30 | | [[An Cabhán]] |- | style='text-align:right'| 1416 | | [[Liam Ahern]] | 1916-01-12 | 1974-07-13 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1417 | | [[Liam Cunningham]] | 1915-01-25 | 1976-02-29 | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 1418 | | [[Liam Ó Fionnalaigh]] | 1958-01-01 | | [[Baile an Phoill]] |- | style='text-align:right'| 1419 | | [[Liam Hamilton]] | 1928-09-08 | 2000-11-29 | [[Baile Mhistéala]] |- | style='text-align:right'| 1420 | [[Íomhá:Liam Kearney.jpg|center|128px]] | [[Liam Kearney]] | 1983-01-10 | | [[Conaithe]] |- | style='text-align:right'| 1421 | | [[Liam Lawlor|Liam Ó Leathlobhair]] | 1945-10-01 | 2005-10-22 | [[Cromghlinn, BÁC|Cromghlinn]] |- | style='text-align:right'| 1422 | | [[Liam Mac Con Iomaire]] | 1937-10-09 | 2019-05-05 | [[Casla]] |- | style='text-align:right'| 1423 | | [[William M. McKechnie (breitheamh)|William M. McKechnie]] | 1951-04-16 | | [[Cionn tSáile]] |- | style='text-align:right'| 1424 | | [[Liam de Róiste]] | 1882-06-15 | 1959-05-15 | [[Baile Mhontáin]] |- | style='text-align:right'| 1425 | [[Íomhá:Linda Bhreathnach.jpg|center|128px]] | [[Linda Bhreathnach]] | 1983 | | [[Ros Muc]] |- | style='text-align:right'| 1426 | | [[Lionel Booth]] | 1914-06-12 | 1997-05-31 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1427 | | [[Lorcan Allen]] | 1940-03-27 | | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 1428 | | [[Lorcan Robbins|Lorcán O Roibín]] | 1880s | 1939 | [[An Móta]] |- | style='text-align:right'| 1429 | | [[Lorenzo Ó Meachair]] | 1899-09-16 | 1973-05-17 | [[Tulach Ruáin]] |- | style='text-align:right'| 1430 | [[Íomhá:Louise Quinn Eskilstuna.jpg|center|128px]] | [[Louise Quinn]] | 1990-06-17 | | [[Baile Coimín]] |- | style='text-align:right'| 1431 | | [[Lucy Kennedy]] | 1976-04-21 | | [[Cuas an Ghainimh]]<br/>[[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1432 | | [[Lughaidh Ó Cléirigh]] | 1580 | 1630 | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 1433 | | [[Luke Belton]] | 1918-08-09 | 2006-06-18 | [[Contae an Longfoirt]] |- | style='text-align:right'| 1434 | | [[M. J. Nolan|M.J. Ó Nualláin]] | 1951-01-25 | | [[Muine Bheag]] |- | style='text-align:right'| 1435 | | [[Macdara Ó Fátharta]] | | | [[Inis Meáin]] |- | style='text-align:right'| 1436 | [[Íomhá:Maeve Higgins.jpeg|center|128px]] | [[Maeve Higgins]] | 1981-03-24 | | [[An Cóbh]] |- | style='text-align:right'| 1437 | | [[Mainie Jellett|Mainie Harriet Jellett]] | 1897-04-29 | 1944-02-16 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1438 | | [[Majella O'Donnell]] | 1960-04-14 | | [[Dúrlas Éile|Durlas]] |- | style='text-align:right'| 1439 | | [[Manchán Magan]] | 1970 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1440 | | [[Mainchín Seoighe]] | 1920-08-18 | 2006-07-03 | ''[[:d:Q104313381|Baile Thancaird]]'' |- | style='text-align:right'| 1441 | [[Íomhá:Manus Lunny 2005.jpg|center|128px]] | [[Manus Lunny]] | 1962 | | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 1442 | | [[Margaret Collins-O'Driscoll]] | 1878 | 1945-06-17 | [[Cloich na Coillte]] |- | style='text-align:right'| 1443 | | [[Margaret Mary Pearse]] | 1878-08-24 | 1968-11-07 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1444 | [[Íomhá:Margaret Pearse in later life.jpg|center|128px]] | [[Margaret Pearse]] | 1857-02-12 | 1932-04-22 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1445 | | [[Margo]] | 1951-02-06 | | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 1446 | | [[Marian Finucane]] | 1950-05-21 | 2020-01-02 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1447 | [[Íomhá:Marie-Louise O'Donnell.jpg|center|128px]] | [[Marie-Louise O'Donnell]] | 1952-09-05 | | [[Béal Easa]] |- | style='text-align:right'| 1448 | | [[Marie Moloney]] | 1958-08-26 | | [[Contae Chiarraí]] |- | style='text-align:right'| 1449 | | [[Marie Mullen]] | 1953 | | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 1450 | [[Íomhá:Mark Killilea Snr, 1927.jpg|center|128px]] | [[Mark Killilea, Mór]] | 1897-01-15 | 1970-09-29 | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 1451 | | [[Mark Killilea, Óg]] | 1939-09-05 | 2018-12-31 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1452 | | [[Mark Vaughan]] | 1985-10-11 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1453 | | [[Martin Brennan]] | 1903-03-01 | 1956-06-21 | [[Tobar an Choire]] |- | style='text-align:right'| 1454 | | [[Martin Conlon]] | 1879 | 1966-01-23 | [[Contae Ros Comáin]] |- | style='text-align:right'| 1455 | [[Íomhá:Martin Conway 2025 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Martin Conway]] | 1974-04-08 | | [[Inis Díomáin]] |- | style='text-align:right'| 1456 | [[Íomhá:Martin Ferris TD (6133609624).jpg|center|128px]] | [[Martin Ferris]] | 1952-02-10 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1457 | | [[Martin Gibbons]] | 1953-03-01 | | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 1458 | [[Íomhá:Martin Heydon 2017.jpg|center|128px]] | [[Martin Heydon]] | 1978-08-09 | | [[Cill Chuillinn]] |- | style='text-align:right'| 1459 | [[Íomhá:Martin McDonogh.jpg|center|128px]] | [[Máirtín Mac Donnchadha]] | 1858<br/>1857 | 1934-11-24 | [[Garmna]] |- | style='text-align:right'| 1460 | | [[Martin Medlar]] | 1899-12-04 | 1965-06-04 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1461 | | [[Máirtín Ó Raghallaigh]] | 1993 | | [[Leitir Ceanainn]] |- | style='text-align:right'| 1462 | | [[Martin Roddy]] | 1883-12-09 | 1948-01-08 | ''[[:d:Q18022071|Cill Mhic Eoghain]]'' |- | style='text-align:right'| 1463 | | [[Martin Ryan]] | 1900-01-31 | 1943-07-22 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 1464 | [[Íomhá:Martin savage.jpg|center|128px]] | [[Máirtín Sabhaois]] | 1898 | 1919-12-19 | [[Baile Easa Dara]] |- | style='text-align:right'| 1465 | | [[Máirtín Ó Stoirín]] | 1964-09-28 | | [[An Bealach, Contae Loch Garman|An Bealach]] |- | style='text-align:right'| 1466 | [[Íomhá:Marty Morrissey perched upon a stool.jpg|center|128px]] | [[Marty Morrissey]] | 1958-10-28 | | [[Mala]] |- | style='text-align:right'| 1467 | [[Íomhá:StateLibQld 1 114664 Men and women who rival the birds, 1930 (cropped).jpg|center|128px]] | [[An Bhantiarna Mary Heath]] | 1896-11-10 | 1939-05-09 | [[Cnoc an Doire]] |- | style='text-align:right'| 1468 | [[Íomhá:Mary Ann O'Brien, 2011.jpg|center|128px]] | [[Mary Ann O'Brien]] | 1960-09-08 | | [[Contae Phort Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1469 | [[Íomhá:1657534158379 P487 BANOTTI 003 MOBILE.jpg|center|128px]] | [[Mary Banotti]] | 1939-05-29 | 2024-05-10 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1470 | | [[Mary Colum]] | 1884-06-13<br/>1887-06-13 | 1957-10-22 | [[Cúil Mhuine]]<br/>[[Contae Shligigh]] |- | style='text-align:right'| 1471 | | [[Máire Ní Aodáin]] | 1862 | 1942 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1472 | | [[Mary Laffoy (breitheamh)|Mary Laffoy]] | 1945-06-17 | | [[Tuaim]] |- | style='text-align:right'| 1473 | [[Íomhá:Mary Mitchell O'Connor 2011.jpg|center|128px]] | [[Mary Mitchell O'Connor]] | 1959-06-10 | | [[Baile an Mhuilinn, Contae na Gaillimhe|Baile an Mhuilinn]] |- | style='text-align:right'| 1474 | | [[Mary Moran]] | 1960-06-28 | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 1475 | | [[Mary Reynolds]] | 1889-10-10 | 1974-08-29 | [[Contae Liatroma]] |- | style='text-align:right'| 1476 | | [[Mary Ryan]] | 1898-01-31 | 1981-02-08 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 1477 | | [[Mary Wilson (craoltóir)]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1478 | [[Íomhá:Matt Connor of Offaly — one of the greatest footballers of all time.jpg|center|128px]] | [[Maitiú Ó Conchubhair]] | 1960 | | [[Inis na mBreatnach]] |- | style='text-align:right'| 1479 | [[Íomhá:Mattie McGrath.jpg|center|128px]] | [[Mattie McGrath]] | 1958-09-01 | | ''[[:d:Q7017303|An Caisleán Nua]]'' |- | style='text-align:right'| 1480 | | [[Maura Derrane]] | 1970-07-08 | | [[Inis Mór, Árainn|Inis Mór]] |- | style='text-align:right'| 1481 | | [[Maura Laverty]] | 1907-05-15 | 1966-07-28 | [[Ráth Iomgháin]] |- | style='text-align:right'| 1482 | | [[Maureen O'Carroll]] | 1913-03-29 | 1984-05-09 | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1483 | | [[Maureen Potter]] | 1925-01-03 | 2004-04-07 | [[Fionnradharc]] |- | style='text-align:right'| 1484 | [[Íomhá:Maurice Davin.jpg|center|128px]] | [[Muiris Ó Daimhín]] | 1842-06-29 | 1927-01-27 | [[Carraig na Siúire]] |- | style='text-align:right'| 1485 | [[Íomhá:Maurice Fitzgerald, Semple Stadium Wall of Fame.jpg|center|128px]] | [[Muiris Mac Gearailt]] | 1969 | | [[Cathair Saidhbhín]] |- | style='text-align:right'| 1486 | [[Íomhá:Maurice Quinlivan 2015.jpg|center|128px]] | [[Maurice Quinlivan]] | 1967-11-23 | | [[Baile Uí Neachtain Beag]] |- | style='text-align:right'| 1487 | | [[Muiris Ó Seanacháin]] | 1990-02-01 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1488 | [[Íomhá:Max Arthur Macauliffe Portrait.jpg|center|128px]] | [[Micheál Mac Amhlaoibh]] | 1841-09-10 | 1913-03-15 | [[An Caisleán Nua, Contae Luimnigh|An Caisleán Nua]] |- | style='text-align:right'| 1489 | | [[Maxwell Henry Close]] | 1822 | 1903-09-12 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1490 | [[Íomhá:Fight Like Apes - MayKay.jpg|center|128px]] | [[MayKay]] | 1986 | | [[Cill Dara]] |- | style='text-align:right'| 1491 | [[Íomhá:Megan Campbell (21384714842).jpg|center|128px]] | [[Megan Campbell]] | 1993-06-28 | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 1492 | | [[Michael Brennan (Fine Gael)|Michael Brennan]] | 1884 | 1970-10-06 | [[Contae Ros Comáin]] |- | style='text-align:right'| 1493 | | [[Michael Carty]] | 1916-12-16 | 1975-04-23 | [[Baile Locha Riach]] |- | style='text-align:right'| 1494 | [[Íomhá:Michael Colivet, circa 1920s.png|center|128px]] | [[Michael Colivet]] | 1882-03-29 | 1955-05-04 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1495 | | [[Michael Comiskey]] | 1953-10-01 | | [[Cluainín]] |- | style='text-align:right'| 1496 | [[Íomhá:Michael Creed in 2024 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Michael Creed]] | 1963-06-29 | | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1497 | [[Íomhá:Michael Darragh MacAuley.jpg|center|128px]] | [[Michael Darragh MacAuley]] | 1986-08 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1498 | | [[Michael Davern]] | 1900-07-22 | 1973-07-25 | [[Caiseal (Tiobraid Árann)|Caiseal]] |- | style='text-align:right'| 1499 | | [[Michael Derham]] | 1889 | 1923-11-20 | [[Contae Bhaile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1500 | [[Íomhá:Mick Devine.jpg|center|128px]] | [[Michael Devine]] | 1973-03-19 | | [[An Cóbh]] |- | style='text-align:right'| 1501 | | [[Michael Doyle]] | | 1942-09-07 | ''[[:d:Q26715338|Tagoat]]'' |- | style='text-align:right'| 1502 | [[Íomhá:M Egan JP TC Cork cropped from Ireland's National Pledge, April 1918.jpg|center|128px]] | [[Michael Egan]] | 1866-02 | 1947-03 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1503 | | [[Michael F. Kitt]] | 1914-09-13 | 1974-12-24 | [[An Creagán, Contae na Gaillimhe|An Creagán]] |- | style='text-align:right'| 1504 | | [[Micheál Ó Fionnalaigh]] | 1985-02-28 | | [[Baile Héil]] |- | style='text-align:right'| 1505 | | [[Micheál Mac Síomóin]] | 1989-04-09 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1506 | [[Íomhá:Michael Healy Rae smiles for a Constituent.JPG|center|128px]] | [[Michael Healy-Rae]] | 1967-01-11 | | [[Cill Gharbháin, Contae Chiarraí|Cill Gharbháin]] |- | style='text-align:right'| 1507 | [[Íomhá:Michael Heffernan TD, circa 1910s.png|center|128px]] | [[Michael Heffernan]] | 1885-04-03 | 1970-11-21 | [[Carraig na Siúire]] |- | style='text-align:right'| 1508 | | [[Michael Hennessy]] | | | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1509 | | [[Mícheál Caomhánach]] | 1979-04-06 | | [[Achadh Úr]] |- | style='text-align:right'| 1510 | | [[Michael Lipper]] | 1932-06-01 | 1987-10-18 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1511 | | [[Michael Lyons]] | 1910-11-01 | 1991-11-19 | [[Contae Mhaigh Eo]] |- | style='text-align:right'| 1512 | | [[Michael Lyster]] | 1958 | | [[Dún Garbhán]] |- | style='text-align:right'| 1513 | | [[Michael McCarthy]] | 1976-11-15 | | [[Dún Mánmhaí]] |- | style='text-align:right'| 1514 | [[Íomhá:Michael McGlynn 2016.jpg|center|128px]] | [[Michael McGlynn]] | 1964-05-11 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1515 | [[Íomhá:Michael McGrath 2014 (headshot).jpg|center|128px]] | [[Michael McGrath]] | 1976-08-23 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1516 | [[Íomhá:Michael McNamara (official portrait) 2020 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Michael McNamara]] | 1974-03-01 | | [[An Scairbh]] |- | style='text-align:right'| 1517 | | [[Michael Meehan]] | 1984 | | [[Béal Átha na Sluaighe]] |- | style='text-align:right'| 1518 | | [[Michael Mullins]] | 1953-02-22 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1519 | [[Íomhá:Michael Murphy pen vs John Deighan - USFC 08.jpg|center|128px]] | [[Michael Murphy (peileadóir)|Michael Murphy]] | 1989-08-04 | | [[Leitir Ceanainn]] |- | style='text-align:right'| 1520 | | [[Michael Murphy]] | 1919-03-12 | 2000-10-28 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1521 | | [[Mícheál Ó hEithir]] | 1920-06-02 | 1996-11-24 | [[Glas Naíon]] |- | style='text-align:right'| 1522 | [[Íomhá:Michael P O'Hickey.jpg|center|128px]] | [[Micheál Ó hIceadha]] | 1860-03-12<br/>1861-03-12 | 1916-11-19 | ''[[:d:Q104319975|An Charraig Bheag]]'' |- | style='text-align:right'| 1523 | | [[Micheál Ó Síothcháin]] | 1870-12-17 | 1945-03-01 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1524 | | [[Michael Sheridan]] | 1896 | 1970-07-06 | [[Contae an Chabháin]] |- | style='text-align:right'| 1525 | [[Íomhá:Michael Staines 1918.jpg|center|128px]] | [[Michael Staines]] | 1885-05-01 | 1955-10-26 | [[Baile Uí Fhiacháin]] |- | style='text-align:right'| 1526 | [[Íomhá:Michael D'Arcy 2014.jpg|center|128px]] | [[Michael W. D'Arcy]] | 1970-02-26 | | [[Guaire]] |- | style='text-align:right'| 1527 | | [[Mícheál Breathnach (Port Láirge)|Mícheál Breathnach]] | 1983-04-23 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1528 | | [[Michael ffrench-O'Carroll]] | 1919-09-15 | 2007-05-05 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1529 | | [[Michelle Mulherin]] | 1972-01-20 | | [[Béal an Átha]] |- | style='text-align:right'| 1530 | [[Íomhá:First Minister Humza Yousaf meets with First Minister of Northern Ireland designate Michelle O'Neill, 2023 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Michelle O'Neill]] | 1977-01-10 | | [[Mainistir Fhear Maí]] |- | style='text-align:right'| 1531 | | [[Micheál Ó Síoda]] | 1888-05-30 | 1966-10-19 | [[An Carn Mór, Contae na Gaillimhe|An Carn Mór]] |- | style='text-align:right'| 1532 | | [[Mick Doyle (rugbaí)|Mick Doyle]] | 1941-10-13 | 2004-05-11 | [[Oileán Ciarraí]] |- | style='text-align:right'| 1533 | | [[Mick Fitzpatrick]] | 1893 | 1968-10-08 | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 1534 | | [[Mícheál Mac Aodha]] | 1912-07-12 | 1982-09-13 | [[Caisleán Uí Chonaill]] |- | style='text-align:right'| 1535 | [[Íomhá:Mick Moloney.jpg|center|128px]] | [[Mick Moloney]] | 1944-11-15 | 2022-07-27 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1536 | [[Íomhá:Mick O'Dwyer in 2012.jpg|center|128px]] | [[Mícheál Ó Duibhir (peileadóir)|Mícheál Ó Duibhir]] | 1936-06-09 | 2025-04-03 | [[An Coireán]] |- | style='text-align:right'| 1537 | [[Íomhá:Nuclear Disarmament Making the world free from nuclear weapons (48915893717).jpg|center|128px]] | [[Mick Wallace]] | 1955-11-09 | | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 1538 | | [[Mickey Kearns]] | 1943-04-18 | | [[Sligeach]] |- | style='text-align:right'| 1539 | | [[Mike Denver]] | 1980-06-15 | | [[Port Omna]] |- | style='text-align:right'| 1540 | | [[Mike Frank Russell]] | 1977 | | [[Cill Orglan]] |- | style='text-align:right'| 1541 | | [[Mildred Anne Butler]] | 1858-01-11 | 1941-10-11 | [[Baile Mhic Andáin]] |- | style='text-align:right'| 1542 | [[Íomhá:Miriam O'Callaghan in chat with Ryan Tubridy.jpg|center|128px]] | [[Miriam O'Callaghan]] | 1960-01-06 | | [[Carraig an tSionnaigh]] |- | style='text-align:right'| 1543 | | [[Monica Barnes]] | 1936-02-12 | 2018-05-03 | [[Carraig Mhachaire Rois]] |- | style='text-align:right'| 1544 | | [[Muiris Mac Conghail]] | 1941-05-12 | 2019-11-25 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1545 | | [[Myrtle Allen]] | 1924-03-13 | 2018-06-13 | ''[[:d:Q7810423|Tivoli, Corcaigh]]'' |- | style='text-align:right'| 1546 | [[Íomhá:Portrait of Maire Nic Shiubhlaigh P3647.jpg|center|128px]] | [[Máire Nic Shiubhlaigh]] | 1883-05-05 | 1958-09-09 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1547 | [[Íomhá:Maire-Ni-Chineide2.jpg|center|128px]] | [[Máire Ní Chinnéide]] | 1879-01-17 | 1967-05-25 | [[Ráth Maonais]] |- | style='text-align:right'| 1548 | [[Íomhá:Niall Burke cropped.jpg|center|128px]] | [[Níall de Búrca]] | 1991-05-21 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1549 | [[Íomhá:Niall Collins.jpg|center|128px]] | [[Niall Collins]] | 1973-03-30 | | [[Tobar Phádraig]] |- | style='text-align:right'| 1550 | | [[Niall Ó Dónaill]] | 1908-08-27 | 1995-02-10 | [[Loch an Iúir]] |- | style='text-align:right'| 1551 | | [[Nioclás Inglis]] | 1962-10-20 | | [[Cuilleann, Contae Thiobraid Árann|Cuilleann]] |- | style='text-align:right'| 1552 | | [[Nollaig Ó Conchubhair]] | 1990-04-12 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1553 | | [[Nollaig Mac Craith]] | 1990-12-17 | | [[Luachma]] |- | style='text-align:right'| 1554 | | [[Nollaig Ó Muraíle]] | | | [[Cnoc Mhuire, Contae Mhaigh Eo|Cnoc Mhuire]] |- | style='text-align:right'| 1555 | | [[Nollaig Ó Gadhra]] | 1943-12-16 | 2008-08-13 | [[Fíonach, Contae Luimnigh|Fíonach]] |- | style='text-align:right'| 1556 | [[Íomhá:Oliver Callan in chat with Ryan Tubridy.jpg|center|128px]] | [[Oliver Callan]] | 1980-12-27 | | [[Inis Caoin]] |- | style='text-align:right'| 1557 | | [[Ollie Cahill]] | 1975-09-29 | | [[Cluain Meala]] |- | style='text-align:right'| 1558 | | [[Orla Guerin]] | 1966-05-15 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1559 | [[Íomhá:P. J. Moloney, 22 Jan 1919 (cropped).jpg|center|128px]] | [[P. J. Moloney]] | 1869-03-20 | 1947-09-04 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 1560 | | [[P.S. Ó Riain]] | 1977-06-15 | | [[Baile Sheáin, Contae Chill Chainnigh|Baile Sheáin]] |- | style='text-align:right'| 1561 | | [[Pádraig Mac Aindriú]] | 1988-07-18 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1562 | | [[Paddy Harte]] | 1931-07-26 | 2018-01-08 | [[Leifear]] |- | style='text-align:right'| 1563 | | [[Paddy Keaveney]] | 1929-10-28 | 1995-07-19 | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 1564 | | [[Pádraig Mac Craith]] | 1989-02-02 | | [[Ard an Rátha]] |- | style='text-align:right'| 1565 | | [[Pádraig Ó Faoláin]] | 1910-09-16 | 1971-12-07 | [[Achadh Úr]] |- | style='text-align:right'| 1566 | | [[Pádraig de Priondragás]] | 1958 | | ''[[:d:Q4222952|Clárach]]'' |- | style='text-align:right'| 1567 | [[Íomhá:Panti Bliss (20922291612).jpg|center|128px]] | [[Rory O'Neill]] | 1968-11-16 | | [[Baile an Róba]] |- | style='text-align:right'| 1568 | | [[Paschal Mooney]] | 1947-10-14 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1569 | [[Íomhá:Pat Deering 2016.png|center|128px]] | [[Pat Deering]] | 1967-02-02 | | [[Ráth Bhile]] |- | style='text-align:right'| 1570 | | [[Pádraig Ó Dónalláin]] | 1985-06-19 | | [[Inis (baile)|Inis]] |- | style='text-align:right'| 1571 | | [[Pat Gilroy]] | 1971-11-03 | | [[Marino]] |- | style='text-align:right'| 1572 | [[Íomhá:PAT INGOLDSBY 3 BW.jpg|center|128px]] | [[Pat Ingoldsby]] | 1942-08-25 | 2025-03-01 | [[Mullach Íde]] |- | style='text-align:right'| 1573 | | [[Pat O'Neill]] | 1958-11-14 | | [[Contae Chill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 1574 | | [[Patricia Burke Brogan]] | 1926-03-17 | 2022-09-05 | [[Cill an Dísirt]] |- | style='text-align:right'| 1575 | | [[Patrick Beegan]] | 1895-05-26 | 1958-02-02 | [[Ceapaigh an tSeagail]] |- | style='text-align:right'| 1576 | [[Íomhá:Patrick Belton, 1933.jpg|center|128px]] | [[Patrick Belton]] | 1885 | 1945-01-30 | [[Béal Átha Liag]] |- | style='text-align:right'| 1577 | | [[Patrick Brennan]] | 1891 | 20th century | [[Míleac, Contae an Chláir|Míleac]] |- | style='text-align:right'| 1578 | | [[Patrick Burke (An Clár)|Patrick Burke]] | 1879-04-16 | 1945-02-07 | [[Contae an Chláir]] |- | style='text-align:right'| 1579 | | [[Patrick Burke (Baile Átha Cliath)|Patrick Burke]] | 1904-01-26 | 1985-09-09 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1580 | | [[Patrick Cahill]] | 1884-09-11 | 1946-11-12 | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1581 | | [[Patrick Clancy]] | 1877 | 1947-02-21 | [[An Brú]] |- | style='text-align:right'| 1582 | | [[Patrick Connor]] | 1906-03-15 | 1989-08-26 | [[Neidín]] |- | style='text-align:right'| 1583 | | [[Patrick Crotty]] | 1902-11-23 | 1970-11-26 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1584 | | [[Patrick Dooley]] | 1910-01-14 | 1982-05-02 | [[Baile Átha Í]] |- | style='text-align:right'| 1585 | | [[Patrick Duffy (polaiteoir)|Patrick Duffy]] | 1875-07-28 | 1946-07-21 | [[Baile na Lorgan]] |- | style='text-align:right'| 1586 | | [[Patrick Finucane]] | 1890-12-05 | 1984-04-10 | [[Mala]] |- | style='text-align:right'| 1587 | | [[Patrick Fogarty]] | | 1947-05-02 | [[Contae Bhaile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1588 | | [[Patrick Gaffney]] | | 1943 | [[Contae Cheatharlach]] |- | style='text-align:right'| 1589 | | [[Patrick Giles]] | 1899 | 1965-03-13 | [[Maigh Dearmhaí]] |- | style='text-align:right'| 1590 | | [[Patrick Hogan (Cumann na nGaedheal)|Patrick Hogan]] | 1891-05-13 | 1936-07-14 | [[An Ballán]] |- | style='text-align:right'| 1591 | | [[Patrick Hogan (Tiobraid Árann)|Patrick Hogan]] | 1907-03-25 | 1972-10-05 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 1592 | [[Íomhá:Patrick Horgan.jpg|center|128px]] | [[Pádraig Ó hOrgáin]] | 1988-05-05 | | [[An Linn Dubh]] |- | style='text-align:right'| 1593 | | [[Patrick Kerrigan]] | 1928-02-21 | 1979-07-04 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1594 | | [[Patrick Kinane]] | 1892-07-03 | 1957-07-15 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 1595 | | [[Patrick Lenihan]] | 1902-09-04 | 1970-03-11 | [[Cill Fhionnúrach]] |- | style='text-align:right'| 1596 | | [[Patrick Leonard]] | 1862 | 1944-05-10 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 1597 | [[Íomhá:Patrick MacGill, 1936.jpg|center|128px]] | [[Patrick MacGill|Pádraig Mac a' Ghoill]] | 1889-12-24 | 1963-11 | [[Na Gleannta]] |- | style='text-align:right'| 1598 | | [[Patrick Maher]] | 1989-10-12 | | [[Cluain Meala]] |- | style='text-align:right'| 1599 | | [[Patrick Malone]] | 1916-05-30 | 1993-12-03 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 1600 | | [[Patrick McCarvill]] | 1893-05-23 | 1955-03-16 | [[Contae Mhuineacháin]] |- | style='text-align:right'| 1601 | | [[Patrick McGoldrick]] | 1865-08-12 | 1939-04-26 | ''[[:d:Q6407922|Cúil na gCuirridín]]'' |- | style='text-align:right'| 1602 | | [[Patrick Norton]] | 1928 | | [[Contae Chill Dara]] |- | style='text-align:right'| 1603 | | [[Patrick Nulty]] | 1982-11-18 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1604 | | [[Patrick O'Byrne]] | 1870-08 | 1944-01-20 | [[Ros Cré]] |- | style='text-align:right'| 1605 | | [[Pádraig Ó Conchubhair]] | 1991-02-06 | | ''[[:d:Q7850732|An Tobar]]'' |- | style='text-align:right'| 1606 | | [[Padaí Mhicheáil Airt (The Invincibles)|Pádraig Ó Domhnaill]] | 1835 | 1883-12-17 | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 1607 | [[Íomhá:Patrick O'Donovan - 2018.jpg|center|128px]] | [[Patrick O'Donovan]] | 1977-03-21 | | [[An Caisleán Nua, Contae Luimnigh|An Caisleán Nua]] |- | style='text-align:right'| 1608 | | [[Pádraig Ó Caoimh]] | 1881<br/>1881-07-03 | 1973-09-20 | ''[[:d:Q60556178|Nuachabháil]]'' |- | style='text-align:right'| 1609 | | [[Patrick O'Malley]] | 1943-07-01 | 2021-03-27 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1610 | | [[Patrick Palmer]] | 1889-04-13 | 1971-03-21 | [[Dún na Séad]] |- | style='text-align:right'| 1611 | | [[Patrick Shanahan]] | 1908-03-10 | 2000-02-01 | [[Contae an Chláir]] |- | style='text-align:right'| 1612 | | [[Patrick Teehan]] | 1904-04-14 | 1985-12-25 | [[Tigh Moling]] |- | style='text-align:right'| 1613 | | [[Paudge Brennan]] | 1922-02-18 | 1998-06-10 | [[Contae Chill Mhantáin]] |- | style='text-align:right'| 1614 | [[Íomhá:Paudie Coffey.jpg|center|128px]] | [[Paudie Coffey]] | 1969-05-15 | | [[Contae Phort Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1615 | | [[Paudie O'Sullivan]] | 1988-11-28 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1616 | | [[Paul Casey]] | 1981-10-14 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1617 | [[Íomhá:Paul Coghlan, June 2018 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Paul Coghlan]] | 1944-06-01 | 2023-06-08 | [[Cill Airne]] |- | style='text-align:right'| 1618 | | [[Paul (Óg) Connaughton]] | 1982-01 | | [[An Creagán, Contae na Gaillimhe|An Creagán]] |- | style='text-align:right'| 1619 | | [[Paul Griffin]] | | | [[Stigh Lorgan]] |- | style='text-align:right'| 1620 | | [[Paul O'Connor]] | | | [[Neidín]] |- | style='text-align:right'| 1621 | [[Íomhá:Paul Ryan (hurler).jpg|center|128px]] | [[Pól Ó Riain]] | 1988-11-03 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1622 | | [[Pádraic Ó Mathúna|Pauric Mahony]] | 1992-05-11 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1623 | | [[Peadar Cowan]] | 1903-10-23 | 1962-05-09 | [[Ármhach]] |- | style='text-align:right'| 1624 | | [[Cú Uladh - Peadar Toner Mac Fhionnlaoich|Peadar Toner Mac Fhionnlaoich]] | 1857-10-05 | 1942-07-01 | ''[[:d:Q65559265|Allt an Iarainn]]'' |- | style='text-align:right'| 1625 | [[Íomhá:Peadar Tóibín 2024 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Peadar Tóibín]] | 1974-06-19 | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 1626 | | [[Percy Dockrell]] | 1914-12-27 | 1979-11-22 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1627 | [[Íomhá:Peter Fitzpatrick.jpg|center|128px]] | [[Peter Fitzpatrick]] | 1962-05-11 | | [[Dún Dealgan]] |- | style='text-align:right'| 1628 | | [[Peter J. Ward]] | 1891-11-01 | 1970-01-06 | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 1629 | [[Íomhá:Peter Mathews.jpg|center|128px]] | [[Peter Mathews]] | 1951-08 | 2017-02-27 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1630 | | [[Phelim Calleary]] | 1895-10-03 | 1974-01-04 | [[Béal an Átha]] |- | style='text-align:right'| 1631 | | [[Pilib Ó Mathúna]] | 1991-01-09 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1632 | [[Íomhá:7d1b3dc73225f14081cadd08c3ce5775.jpg--the late philly mcguinness will be honoured next sunday when the gaa park in mohill is rededicated as the philly mcguinness memorial park.jpg|center|128px]] | [[Philip McGuinness]] | 1984-02-29 | 2010-04-19 | [[Contae Liatroma]] |- | style='text-align:right'| 1633 | | [[Pilib Mac Mathúna]] | 1987-09-05 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1634 | | [[Philip Shanahan]] | 1874-10-27 | 1931-11-21 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 1635 | | [[Pierce McCan]] | 1882-08-02 | 1919-03-06 | [[Contae Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 1636 | | [[Proinsias Mac Aonghusa]] | 1933-06-23 | 2003-09-28 | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1637 | | [[Pádhraic Ó Comáin]] | | | ''[[:d:Q4253241|Leacach]]'' |- | style='text-align:right'| 1638 | [[Íomhá:Pádraic Maher(cropped).jpg|center|128px]] | [[Pádraic Maher]] | 1989-02-09 | | [[Dúrlas Éile|Durlas]] |- | style='text-align:right'| 1639 | | [[Pádraig Ó Baoill]] | 1993 | | [[An Baile Dubh, Contae Chiarraí (Clann Mhuiris)|An Baile Dubh]] |- | style='text-align:right'| 1640 | | [[Pádraig Reidy]] | 1986 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1641 | | [[Pádraig Tyers]] | 1925-10-20 | 2010-02-19 | [[Tuar an Fhíona]] |- | style='text-align:right'| 1642 | | [[Pádraig Ó Fiannachta]] | 1927 | 2016-07-15 | ''[[:d:Q65559350|An Paideac]]'' |- | style='text-align:right'| 1643 | | [[Pádraig Ó Siochfhradha]] | 1883-03-10 | 1964-11-19 | ''[[:d:Q65558431|Baile an Ghóilín]]'' |- | style='text-align:right'| 1644 | [[Íomhá:PádraigÓSnodaigh.JPG|center|128px]] | [[Pádraig Ó Snodaigh]] | 1935-05-18 | 2025-01-02 | [[Ceatharlach]] |- | style='text-align:right'| 1645 | | [[Páidí Ó Lionáird]] | 1968-08-17 | | [[Cúil Aodha]] |- | style='text-align:right'| 1646 | [[Íomhá:Pól Ó Foighil.jpg|center|128px]] | [[Pól Ó Foighil]] | 1928-06-01 | 2005-03-21 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 1647 | [[Íomhá:Rachel Allen at MAD Symposium.jpg|center|128px]] | [[Rachel Allen]] | 1971-10-11 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1648 | [[Íomhá:Ray Butler.jpg|center|128px]] | [[Ray Butler (polaiteoir)|Ray Butler]] | 1965-12-30 | | [[Ceanannas]] |- | style='text-align:right'| 1649 | | [[Ray D'Arcy]] | 1964-09-01 | | [[Cill Dara]] |- | style='text-align:right'| 1650 | | [[Ray Kennedy (iriseoir)|Ray Kennedy]] | 1970 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1651 | [[Íomhá:Becky Lynch July 2019.jpg|center|128px]] | [[Becky Lynch]] | 1987-01-30 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1652 | [[Íomhá:Regina Doherty, 2017.jpg|center|128px]] | [[Regina Doherty]] | 1971-01-26 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1653 | [[Íomhá:Barrington,Richard Manliffe01.png|center|128px]] | [[Richard Barrington]] | 1849 | 1915-09-15 | ''[[:d:Q104277926|An Fásach Rua]]'' |- | style='text-align:right'| 1654 | | [[Richard Barry]] | 1919-09-04 | 2013-04-28 | [[Mainistir Fhear Maí]] |- | style='text-align:right'| 1655 | | [[Richard Beamish]] | 1862-06-16<br/>1861-06-16 | 1938-02-23 | [[An Gleanntán]] |- | style='text-align:right'| 1656 | [[Íomhá:Richard Corish, circa 1930s.jpg|center|128px]] | [[Richard Corish]] | 1889-01-01 | 1945-07-19 | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 1657 | | [[Risteárd de Hae]] | 1902 | 1976 | [[Mainistir na Féile]] |- | style='text-align:right'| 1658 | | [[Richard Stanihurst|Richard Stanyhurst]] | 1547 | 1618 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1659 | | [[Richard Walsh]] | 1889 | 1957-12-04 | [[Contae Mhaigh Eo]] |- | style='text-align:right'| 1660 | | [[Richard Wilson]] | 1875 | 1957-02-20 | [[Contae Chill Mhantáin]] |- | style='text-align:right'| 1661 | [[Íomhá:Richie Hogan from TJ Reid, Seán Kelly, Richie Hogan, Walter Walsh.jpg|center|128px]] | [[Risteard Ó hÓgáin]] | 1988-08-08 | | [[Dún Feart]] |- | style='text-align:right'| 1662 | | [[Risteard de Hindeberg]] | 1863-09-18 | 1916-03-17 | ''[[:d:Q104320133|Barr Beithí]]'' |- | style='text-align:right'| 1663 | | [[Risteárd Cooper]] | 1969-02 | | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 1664 | [[Íomhá:Robert Ballagh 2014.jpg|center|128px]] | [[Robert Ballagh]] | 1943-09-22 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1665 | | [[Robert Day]] | 1885 | 1949 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1666 | | [[Robert Dowds]] | 1953-05 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1667 | | [[Roibeard Ó Faracháin]] | 1909-04-24 | 1984-12-29 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1668 | | [[Robert Lahiffe]] | 1911 | 1975-03-08 | [[Gort Inse Guaire|An Gort]] |- | style='text-align:right'| 1669 | | [[Roger Garland]] | 1933-02 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1670 | | [[Roger Sweetman]] | 1874-08-18 | 1954-05-20 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1671 | | [[Roibeard Ó Maolalaigh]] | 1966 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1672 | | [[Ronan Collins]] | 1952-10-09 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1673 | | [[Rónán Ó Corráin]] | 1981-02-26 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1674 | [[Íomhá:A rest in rotten row.jpg|center|128px]] | [[Rose Maynard Barton]] | 1856-04-21 | 1929 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 1675 | [[Íomhá:Rosemary Smith 1965.jpg|center|128px]] | [[Rosemary Smith]] | 1937-08-07 | 2023-12-05 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1676 | | [[Ross McConnell]] | | | [[Glas Naíon]] |- | style='text-align:right'| 1677 | | [[Ross O'Carroll]] | 1987-01-01 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1678 | | [[Ruairí Brugha]] | 1917-10-15 | 2006-01-31 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1679 | | [[Rian Mac Aodh]] | 1994-04-11 | | [[Leitir Ceanainn]] |- | style='text-align:right'| 1680 | | [[Ryan Ó Dubhuir]] | 1986-07-23 | | [[Caiseal (Tiobraid Árann)|Caiseal]] |- | style='text-align:right'| 1681 | [[Íomhá:Ryan O'Shaughnessy (2) 20180508 EuroVisionary (cropped).jpg|center|128px]] | [[Ryan O'Shaughnessy]] | 1992-09-27 | | [[Na Sceirí]] |- | style='text-align:right'| 1682 | [[Íomhá:Ryan Tubridy, 2018 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Ryan Tubridy]] | 1973-05-28 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1683 | [[Íomhá:Róisín O On Stage With Mary Black Her Mother At The Stand For The Truth Event --stand4truth--143406 (29372207157).jpg|center|128px]] | [[Róisín O]] | 1988 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1684 | | [[Rónán Mac Con Iomaire]] | 1975-01-02 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1685 | [[Íomhá:Rónán Mullen - 2025 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Rónán Mullen]] | 1970-10-13 | | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 1686 | | [[Rónán Mac Aodha Bhuí]] | 1970-05-06 | 2023-09-19 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1687 | | [[Rónán Ó Flatharta]] | | | [[Contae Chiarraí]] |- | style='text-align:right'| 1688 | | [[Samuel Holt]] | 1887 | 1929-04-18 | [[An Chúil, Contae na hIarmhí|An Chúil]] |- | style='text-align:right'| 1689 | | [[Samuel O'Flaherty]] | 1894-08-20 | 1930-05-22 | [[Caisleán na Finne]] |- | style='text-align:right'| 1690 | [[Íomhá:Sandra McLellan TD, Cork East (cropped).jpg|center|128px]] | [[Sandra McLellan]] | 1961-05 | | [[Eochaill]] |- | style='text-align:right'| 1691 | [[Íomhá:Sarah Purser by John Butler Yeats.png|center|128px]] | [[Sarah Purser]] | 1848-03-22 | 1943-08-07 | [[Dún Laoghaire]] |- | style='text-align:right'| 1692 | | [[Seamus Moore]] | 1947-06-18 | | [[Callainn]] |- | style='text-align:right'| 1693 | | [[Séamas Ó Muíneacháin]] | 1973-10-22 | | [[Contae Chiarraí]] |- | style='text-align:right'| 1694 | [[Íomhá:Sean Barrett 2014.png|center|128px]] | [[Sean Barrett (eacnamaí)|Sean Barrett]] | 1944 | | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1695 | [[Íomhá:Sean O'Rourke crop.jpg|center|128px]] | [[Sean O'Rourke]] | 1955 | | [[Port Laoise]] |- | style='text-align:right'| 1696 | | [[Seán Ardagh]] | 1947-11-25 | 2016-05-17 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1697 | | [[Seán Brosnan]] | 1916-12-21 | 1979-04-18 | [[An Daingean|Daingean Uí Chúis]] |- | style='text-align:right'| 1698 | | [[Seán Bán Breathnach]] | 1949 | | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 1699 | | [[Seán Carroll]] | 1892-01-20 | 1954-02-01 | [[Contae Luimnigh]] |- | style='text-align:right'| 1700 | [[Íomhá:Seán Crowe 2023 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Seán Crowe]] | 1957-03-07 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1701 | | [[Seán Ó Curraoin (iománaí)|Seán Ó Curraoin]] | 1981-11-11 | | [[Cluain Meala]] |- | style='text-align:right'| 1702 | | [[Seán Dunne]] | 1918-12-18 | 1969-06-25 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1703 | | [[Seán FitzPatrick]] | 1948-05-25 | 2021-11-08 | [[Contae Chill Mhantáin]] |- | style='text-align:right'| 1704 | | [[Seán French (1890–1937)|Seán French]] | 1890-05-29 | 1937-09-12 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1705 | | [[Seán French (1931–2011)|Seán French]] | 1931-11-08 | 2011-12-25 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1706 | | [[Seán Hayes (polaiteoir)|Seán Hayes]] | 1884 | 1941<br/>1928-01-24 | [[Cuan Dor]] |- | style='text-align:right'| 1707 | [[Íomhá:Seán Kyne 2025 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Seán Ó Cadhain (polaiteoir)|Seán Ó Cadhain]] | 1975-05-07 | | [[Maigh Cuilinn]] |- | style='text-align:right'| 1708 | | [[Seán McCarthy (Corcaigh)|Seán McCarthy]] | 1889 | 1974-03-14 | ''[[:d:Q7899349|Garraí Thancaird]]'' |- | style='text-align:right'| 1709 | | [[Seán McCurtin]] | 1896-06-24 | 1982-11-12 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 1710 | [[Íomhá:Sean McGarry, Circa 1914-1923.png|center|128px]] | [[Seán McGarry]] | 1886-08-02 | 1958-12-09 | [[Dún Droma]] |- | style='text-align:right'| 1711 | | [[Seán Ó Murchú (peileadóir)|Seán Ó Murchú]] | 1932-12 | 2025-04-14 | [[An Com, Contae Chiarraí (Corca Dhuibhne)|An Com]] |- | style='text-align:right'| 1712 | | [[Seán Ó Gráda]] | 1889-12-01 | 1966-04-07 | [[Contae an Chláir]] |- | style='text-align:right'| 1713 | | [[Seán O'Mahony]] | 1864 | 1934-11-28 | [[Baile Mhic Andáin]] |- | style='text-align:right'| 1714 | [[Íomhá:Sean-osullivan.png|center|128px]] | [[Seán O'Sullivan]] | | | [[Contae Chiarraí]] |- | style='text-align:right'| 1715 | [[Íomhá:Sean Sherlock Portrait 2020.jpeg|center|128px]] | [[Seán Sherlock]] | 1972-12-06 | | [[Mala]] |- | style='text-align:right'| 1716 | | [[Seán Ó Tiobraide]] | 1897 | 1939-07-15 | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1717 | [[Íomhá:Sean Treacy circa 1919.jpg|center|128px]] | [[Seán Tracey (réabhlóidí, 1895-1920)|Seán Ó Treasaigh]] | 1895-02-14 | 1920-10-14 | [[Sulchóid Bheag]] |- | style='text-align:right'| 1718 | | [[Seán Ó Ceallaigh (polaiteoir Cláiríneach)|Seán Ó Ceallaigh]] | 1896-04-17 | 1994-06-15 | [[Contae an Chláir]] |- | style='text-align:right'| 1719 | | [[Johnny Chóil Mhaidhc Ó Coisdealbha]] | 1929-06-21 | 2006-10-27 | [[Indreabhán]] |- | style='text-align:right'| 1720 | [[Íomhá:Seán Ó Fearghaíl 2016.jpg|center|128px]] | [[Seán Ó Fearghaíl]] | 1960-04-17 | | [[Contae Chill Dara]] |- | style='text-align:right'| 1721 | | [[Seán Ó Neachtain (Scoláire Gaeilge)|Seán Ó Neachtain]] | 1650 | 1729-03-09 | ''[[:d:Q67061513|Cluain Oileáin]]'' |- | style='text-align:right'| 1722 | | [[Mike Murphy]] | 1941-10-20 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1723 | | [[Seán Ó Dulaoích]] | 1986-09-26 | | [[Tulach Mhór]] |- | style='text-align:right'| 1724 | | [[Shane Mac Dhuarcáin]] | 1987-07-01 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1725 | | [[Shane Murphy]] | 1983-08-19 | | [[An Gleanntán]] |- | style='text-align:right'| 1726 | | [[Shane O'Neill]] | 1986-03-01 | | [[Baile an Easpaig]] |- | style='text-align:right'| 1727 | | [[Shane Ryan]] | 1978-10-05 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1728 | | [[Sharon Ní Bheoláin]] | 1966-02-15 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1729 | | [[Sheila Galvin]] | 1914-02-23 | 1983-03-20 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1730 | [[Íomhá:Simon Harris at the Special European Council - 2024 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Simon Harris|Síomón Ó hEarchaí]] | 1986-10-17 | | [[Na Clocha Liatha]] |- | style='text-align:right'| 1731 | | [[Seán Ó Súilleabháin (saighdiúir)|Seán Ó Súilleabháin]] | 1700 | 1760 | [[Contae Chiarraí]] |- | style='text-align:right'| 1732 | | [[Osmond Esmonde]] | 1896-04-04 | 1936-07-22 | [[Contae Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 1733 | | [[Siún Nic Gearailt]] | 1971-09-14 | | [[An Fheothanach]] |- | style='text-align:right'| 1734 | | [[Sorcha Ní Ghuairim]] | 1911-10-11 | 1976-12-24 | [[Roisín na Mainiach]] |- | style='text-align:right'| 1735 | [[Íomhá:Stella Steyn.jpg|center|128px]] | [[Stella Steyn]] | 1907-12-26 | 1987-07-21 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1736 | [[Íomhá:Stephanie Roche.jpg|center|128px]] | [[Stephanie Zambra|Stephanie Roche]] | 1989-06-13 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1737 | | [[Stephen Barrett]] | 1913-12-26 | 1976-09-08 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1738 | [[Íomhá:Stephen Cluxton kick out 2012 cropped.jpg|center|128px]] | [[Stiofán Cluxton]] | 1981-12-17 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1739 | [[Íomhá:Seán MacBride circa 1947.jpg|center|128px]] | [[Stephen Coughlan]] | 1910-12-26 | 1994-12-20 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1740 | | [[Stephen Fuller]] | 1900-01-01 | 1984 | [[Cill Flainn]] |- | style='text-align:right'| 1741 | | [[Stephen Jordan]] | 1886-12-26 | 1975-09-15 | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 1742 | [[Íomhá:Stephen McDonnell.jpg|center|128px]] | [[Stephen McDonnell (iománaí)|Stephen McDonnell]] | 1989-01-28 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1743 | | [[Stiofán Ó Cuív]] | 1991-04-29 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1744 | [[Íomhá:Stephen Rice (footballer).jpg|center|128px]] | [[Stephen Rice]] | 1984-10-06 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1745 | [[Íomhá:Susan Denham 2014.jpg|center|128px]] | [[Susan Denham]] | 1945-05-07 | | [[Dumhach Thrá]] |- | style='text-align:right'| 1746 | [[Íomhá:Susan O'Keeffe 2014.png|center|128px]] | [[Susan O'Keeffe]] | 1960-09-18 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1747 | | [[Séadna Ó Móra]] | 1993-03-09 | | [[Droichead Abhann Ó gCearnaigh]] |- | style='text-align:right'| 1748 | [[Íomhá:Séamus Callanan (cropped).jpg|center|128px]] | [[Séamas Ó Callanáin]] | 1988-09-15 | | [[An Drom]] |- | style='text-align:right'| 1749 | | [[Séamus Doyle]] | 1885 | 1971-04-30 | [[Inis Córthaidh]] |- | style='text-align:right'| 1750 | | [[Séamus Dwyer]] | 1886-11-15 | 1922-12-20 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1751 | | [[Séamus Fitzgerald]] | 1896-08-21 | 1972-07-23 | [[An Cóbh]] |- | style='text-align:right'| 1752 | [[Íomhá:Seamus Healy, Dec 2024 - (54192713966) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Séamus Healy]] | 1950-08-09 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1753 | | [[Séamus Mac an Iomaire]] | 1891-01-13 | 1967-11-15 | [[Maínis]] |- | style='text-align:right'| 1754 | | [[Seán Ó Loirgneáin]] | | | ''[[:d:Q104328324|An Pháirc Gharbh]]'' |- | style='text-align:right'| 1755 | | [[Síle Ní Bhraonáin]] | 1983 | | [[An Spidéal]] |- | style='text-align:right'| 1756 | | [[Síle Seoige]] | 1979-04-13 | | [[An Spidéal]] |- | style='text-align:right'| 1757 | [[Íomhá:TJ Reid from TJ Reid, Seán Kelly, Richie Hogan, Walter Walsh.jpg|center|128px]] | [[T. S. Ó Maoildeirg]] | 1987-11-16 | | [[Baile Héil]] |- | style='text-align:right'| 1758 | [[Íomhá:Tadhg Crowley 1924 Election Poster.jpg|center|128px]] | [[Tadhg Crowley]] | 1890-05-01 | 1970-03-12 | [[Baile an Londraigh]] |- | style='text-align:right'| 1759 | [[Íomhá:Tadhg O Donnchadha 1902.jpg|center|128px]] | [[Tadhg Ó Donnchadha]] | 1874<br/>1874-09-04 | 1949<br/>1949-09-21 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1760 | | [[Tommy Tiernan]] | 1969-06-16 | | [[An Uaimh]] |- | style='text-align:right'| 1761 | | [[Terry Brennan]] | 1942-05-24 | 2020-06-19 | [[Cairlinn]] |- | style='text-align:right'| 1762 | [[Íomhá:ThomasBracken-NZ.JPG|center|128px]] | [[Thomas Bracken]] | 1843-12-21 | 1898-02-16 | [[Cluain Eois]] |- | style='text-align:right'| 1763 | | [[Thomas Burke (An Clár)|Thomas Burke]] | 1908-06-10 | 1951-11-20 | [[Sráid na Cathrach]] |- | style='text-align:right'| 1764 | [[Íomhá:Thomas Byrne.jpg|center|128px]] | [[Thomas Byrne (An Mhí Thoir)|Thomas Byrne]] | 1977-06-01 | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 1765 | [[Íomhá:Thomas Davis Young Irelander.JPG|center|128px]] | [[Tomás Dáibhis]] | 1814-10-14 | 1845-09-16 | [[Mala]] |- | style='text-align:right'| 1766 | | [[Thomas Dunne]] | 1926-03-10 | 1990-08-03 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 1767 | [[Íomhá:TF O'Higgins, 1933.png|center|128px]] | [[Thomas F. O'Higgins]] | 1890-04-08 | 1953-11-01 | [[An Sráidbhaile, Contae Laoise|An Sráidbhaile]] |- | style='text-align:right'| 1768 | | [[Thomas Finlay (Cumann na nGaedheal)|Thomas Finlay]] | 1893-10-11 | 1932-11-22 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1769 | | [[Thomas Harris]] | 1895 | 1974-02-18 | [[Contae Chill Dara]] |- | style='text-align:right'| 1770 | [[Íomhá:ThomasHunter.jpg|center|128px]] | [[Thomas Hunter]] | 1885 | 1932-03-11 | [[Baile Chaisleáin an Róistigh]] |- | style='text-align:right'| 1771 | | [[Thomas Hussey]] | 1936-01-25 | 2024-01-21 | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 1772 | | [[Thomas J. Fitzpatrick (Baile Átha Cliath)|Thomas J. Fitzpatrick]] | 1926-07-29 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1773 | | [[Thomas Meaney]] | 1931-08-11 | 2022 | [[Sráid an Mhuilinn]] |- | style='text-align:right'| 1774 | [[Íomhá:Irish nationalist politician Thomas O'Donnell.png|center|128px]] | [[Tomás Ó Domhnaill (polaiteoir náisiúnach Éireannach)]] | 1871-11-30 | 1943-06-11 | [[An Baile Dubh, Contae Chiarraí (Clann Mhuiris)|An Baile Dubh]] |- | style='text-align:right'| 1775 | | [[Thomas O'Donoghue]] | 1890 | 20th century | [[Cathair Saidhbhín]] |- | style='text-align:right'| 1776 | | [[Thomas O'Mahony]] | | 1924-07-20 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1777 | [[Íomhá:Thomas Pringle politician.jpg|center|128px]] | [[Thomas Pringle]] | 1967-08-11 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1778 | [[Íomhá:MADDEN(1888) p370 THOMAS RUSSEL.jpg|center|128px]] | [[Tomás Ruiséil (reibiliúnach)|Tomás Ruiséil]] | 1767-11-21 | 1803-10-21 | [[Drom Átháin]] |- | style='text-align:right'| 1779 | [[Íomhá:Thomas Ryan.jpg|center|128px]] | [[Tomás Ó Riain]] | 1989-09-19 | | [[Tulach an Iarainn]] |- | style='text-align:right'| 1780 | | [[Thomas Tynan]] | 1859 | 1953-09-24 | [[Baile Briotáis]] |- | style='text-align:right'| 1781 | | [[Timmy McCarthy]] | 1977-09-07 | | [[Caisleán Ó Liatháin]] |- | style='text-align:right'| 1782 | | [[Timothy O'Connor]] | 1906-10-01 | 1986-07-21 | [[Cill Orglan]] |- | style='text-align:right'| 1783 | | [[Timothy O'Sullivan (Fianna Fáil)|Timothy O'Sullivan]] | 1899-07-26 | 1971-03-03 | [[Beanntraí]] |- | style='text-align:right'| 1784 | [[Íomhá:Timothy Quill 1930.jpg|center|128px]] | [[Timothy Quill]] | 1901-05-09 | 1960-06-10 | [[Cluain Droichead]] |- | style='text-align:right'| 1785 | [[Íomhá:Toiréasa Ferris 2013 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Toiréasa Ferris]] | 1980-03-24 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1786 | | [[Tom Barry (T.D., Fine Gael)|Tom Barry]] | 1968-10-10 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1787 | | [[Tom Clancy|Q7815327]] | 1924-10-29 | 1990-11-07 | [[Carraig na Siúire]] |- | style='text-align:right'| 1788 | | [[Tom Condon]] | 1987-11-09 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1789 | | [[Tom Fleming]] | 1951-02 | | [[Cill Airne]] |- | style='text-align:right'| 1790 | [[Íomhá:Tom Kettle.jpg|center|128px]] | [[Tom Kettle]] | 1880-02-09 | 1916-09-09 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1791 | | [[Tom Leonard]] | 1924-05-30 | 2004-03-05 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1792 | | [[Tom McEllistrim (1894–1973)|Tom McEllistrim]] | 1894-10-14 | 1973-12-04 | [[Lios Tuathail]] |- | style='text-align:right'| 1793 | | [[Tom Murphy]] | 1935-02-23 | 2018-05-15 | [[Tuaim]] |- | style='text-align:right'| 1794 | | [[Tom O'Reilly (An Cabhán)|Tom O'Reilly]] | 1915-08-06 | 1995-02-01 | [[Cill na Seanrátha]] |- | style='text-align:right'| 1795 | | [[Tom Sailí Ó Flaithearta]] | 1931 | 2021-04-15 | [[An Cheathrú Rua]] |- | style='text-align:right'| 1796 | | [[Tomás Ó Doinn]] | 1974-05-21 | | [[Tuaim Uí Mheára]] |- | style='text-align:right'| 1797 | | [[Tommy Griffin]] | 1978-04-12 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1798 | [[Íomhá:Tommy Walsh.jpg|center|128px]] | [[Tomás Breathnach (peileadóir)|Tomás Breathnach]] | 1988-02-26 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1799 | | [[Tomás Mac Eoin]] | 1937 | | [[An Cheathrú Rua]] |- | style='text-align:right'| 1800 | | [[Tomás Ó Flatharta]] | | | [[Contae Chiarraí]] |- | style='text-align:right'| 1801 | | [[Antóin de Brún]] | 1973-07-01 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1802 | | [[Antoine Ó Ceallaigh]] | 1993-12-15 | | [[Inis (baile)|Inis]] |- | style='text-align:right'| 1803 | | [[Tónaí Mac Taidhg]] | 1946-01 | | [[Cloich na Coillte]] |- | style='text-align:right'| 1804 | | [[Tony Mulcahy]] | 1959-04-12 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1805 | | [[Treasa Ní Cheannabháin]] | 1953 | | [[Cill Chiaráin]] |- | style='text-align:right'| 1806 | | [[Trevor Mac Goill]] | 1975 | | [[An Scrín, Contae na Mí|An Scrín]] |- | style='text-align:right'| 1807 | [[Íomhá:Bishop Trevor Williams.jpg|center|128px]] | [[Trevor Williams (easpag)|Trevor Williams]] | 1948 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1808 | | [[Uileog de Búrca]] | 1829-12-29 | 1887-11-22 | [[Caisleán an Bharraigh]] |- | style='text-align:right'| 1809 | | [[Val Mulkerns]] | 1925-02-14 | 2018-03-10 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1810 | [[Íomhá:Dr Vincent White in his Mayoral robes.jpg|center|128px]] | [[Vincent White]] | 1885 | 1958-12-14 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1811 | | [[Vincent Woods]] | 1960 | | [[Contae Liatroma]] |- | style='text-align:right'| 1812 | | [[Uaitéar Ó Maicín|Walter Macken]] | 1915-05-03 | 1967-04-22 | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1813 | [[Íomhá:Walter Walsh (hurler) cropped.jpg|center|128px]] | [[Ualtar Breathnach]] | 1991-05-25 | | [[Ros Bearrcon]] |- | style='text-align:right'| 1814 | [[Íomhá:Wilhelmina Geddes.jpg|center|128px]] | [[Wilhelmina Geddes]] | 1887 | 1955 | [[Liatroim]] |- | style='text-align:right'| 1815 | | [[Uilliam Ó Domhnaill]] | 16th century | 1628-07-11 | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 1816 | | [[William Davin]] | 1890-02 | 1956-03-01 | [[Ráth Domhnaigh]] |- | style='text-align:right'| 1817 | | [[William Desmond]] | | 1941-09-05 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1818 | | [[William Duffy]] | 1865-04-07 | 1945-01-01 | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 1819 | | [[William Frederick Wakeman]] | 1822 | 1900 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1820 | | [[William Higgins]] | 1763 | 1825 | [[Cúil Mhuine]] |- | style='text-align:right'| 1821 | [[Íomhá:William James MacNeven.jpg|center|128px]] | [[William James MacNeven]] | 1763-03-21 | 1841-07-12 | [[Eachroim, Contae na Gaillimhe|Eachroim]] |- | style='text-align:right'| 1822 | | [[William O'Donnell]] | | 1947-02-04 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 1823 | | [[William Redmond]] | 1886 | 1932-04-17 | [[Contae Phort Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1824 | | [[William Sears]] | 1868 | 1929-03-23 | [[An Éill]] |- | style='text-align:right'| 1825 | [[Íomhá:Sean O'Faolain, W. Stockley, D.Corkery, Tilly Fleischmann, Fr Patrick MacSwiney, Germaine Stockley, Aloys Fleischmann, visitors,1929.JPG|center|128px]] | [[William Stockley]] | 1859-06-29 | 1943-07-22 | [[Teach Mealóg]] |- | style='text-align:right'| 1826 | | [[Willie O'Dwyer]] | 1984-04-04 | | [[Muileann an Bhata]] |- | style='text-align:right'| 1827 | [[Íomhá:Major William Redmond bust, Wexford city.jpg|center|128px]] | [[Liam Mac Réamoinn|Willie Redmond]] | 1861-04-15 | 1917-06-07 | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 1828 | | [[Áine Collins]] | 1969-09-01 | | [[Bántír]] |- | style='text-align:right'| 1829 | | [[Éamon Rooney]] | | 1993-11-09 | [[Contae Bhaile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1830 | | [[Éamonn Mac Thomáis]] | 1927-01-13 | 2002-08-16 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1831 | | [[Éanna Ní Lamhna]] | 1950 | | [[Baile an Ghearlánaigh]] |- | style='text-align:right'| 1832 | | [[Éilís Ní Dhuibhne]] | 1954-02-22 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1833 | [[Íomhá:UnaOHagan-1Web.jpg|center|128px]] | [[Úna O'Hagan]] | 1962 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1834 | [[Íomhá:2018 Helen McEntee (39947643565) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Helen McEntee|Eiléana Nic an tSaoi]] | 1986-06-08 | | [[An Uaimh]] |- | style='text-align:right'| 1835 | [[Íomhá:St. Mary's Collegiate College Church, Youghal, Co. Cork.JPG|center|128px]] | [[Michael Jones (saighdiúir)|Michael Jones]] | 1606 | 1649-03-09 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 1836 | | [[Paul Doolin]] | 1963-03-26 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1837 | | [[Kieran Cremin]] | | | [[Cill Airne]] |- | style='text-align:right'| 1838 | | [[Hector Ó hEochagáin]] | 1969-08-17 | | [[An Uaimh]] |- | style='text-align:right'| 1839 | | [[Nollaig Ó hÍcí]] | 1980-12-12 | | ''[[:d:Q5315564|Dún Iomagáin]]'' |- | style='text-align:right'| 1840 | | [[Noel Harrington]] | 1970-12-24 | | [[Baile Chaisleáin Bhéarra]] |- | style='text-align:right'| 1841 | | [[Gearóid Mac Cuinneagáin]] | 1961-08-30 | | ''[[:d:Q17104710|An Tóchar]]'' |- | style='text-align:right'| 1842 | | [[Ronan Hussey]] | | | [[An tSnaidhm]] |- | style='text-align:right'| 1843 | [[Íomhá:Terry Cavanagh (developer) picture.jpg|center|128px]] | [[Terry Cavanagh]] | 1984 | | [[Tigh Damhnata]] |- | style='text-align:right'| 1844 | | [[William Bowles]] | 1705<br/>1714 | 1780-08-25 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1845 | [[Íomhá:John Boyle O'Reilly cph.3a38519.jpg|center|128px]] | [[John Boyle O'Reilly]] | 1844-06-28 | 1890-08-10 | [[Contae na Mí]] |- | style='text-align:right'| 1846 | | [[Beairtle Ó Conaire]] | | | [[Ros Muc]] |- | style='text-align:right'| 1847 | [[Íomhá:BiddyJenkinson.jpg|center|128px]] | [[Biddy Jenkinson]] | 1949 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1848 | [[Íomhá:Portrait of Singer Big Tom (Nov 2004).jpg|center|128px]] | [[Big Tom]] | 1936-09-18 | 2018-04-17 | [[Baile na Lorgan]] |- | style='text-align:right'| 1849 | | [[Breandán Delap]] | 1965 | | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 1850 | [[Íomhá:Brendan Griffin, T.D. Fine Gael (cropped).JPG|center|128px]] | [[Brendan Griffin]] | 1982-03-14 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1851 | | [[Brian Walsh]] | 1972-09-28 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1852 | | [[Colm Mac Séalaigh]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1853 | [[Íomhá:Davy-fitzgerald-sf.jpg|center|128px]] | [[Daithí Mac Gearailt]] | 1971-08-02 | | [[Droichead Abhann Ó gCearnaigh]] |- | style='text-align:right'| 1854 | [[Íomhá:Doimnic Mac Giolla Bhríde.jpg|center|128px]] | [[Doimnic Mac Giolla Bhríde]] | | | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 1855 | | [[Dymphna Lonergan]] | 1949 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1856 | | [[Dáithí Ó hÓgáin]] | 1949 | 2011 | [[An Brú]] |- | style='text-align:right'| 1857 | | [[Dáithí Mac Cárthaigh]] | | | [[Inis Córthaidh]] |- | style='text-align:right'| 1858 | | [[Dáibhí de Barra]] | 1758 | 1851 | [[Carraig Thuathail]] |- | style='text-align:right'| 1859 | | [[Déaglán Collinge]] | 1949 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1860 | | [[Domhnall Ó Conchubhair]] | 1847 | 1930-09-27 | ''[[:d:Q104300976|An Cnoc Dubh]]'' |- | style='text-align:right'| 1861 | | [[Eibhlín Ní Chathailriabhaigh]] | 1910-06-01 | 2001-06-07 | [[Domhnach Broc]] |- | style='text-align:right'| 1862 | | [[Eilís Ní Dheá]] | | | [[An Tulach (An Clár)|An Tulach]] |- | style='text-align:right'| 1863 | | [[Eoghan Mac Giolla Bhríde]] | | | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 1864 | | [[Fionn Mac Cumhaill (scríbhneoir)|Fionn Mac Cumhaill]] | 1885-06-23 | 1965-08-07 | ''[[:d:Q104348887|Leitir Catha]]'' |- | style='text-align:right'| 1865 | | [[Jackie Mac Donncha]] | 1946 | | [[Cill Chiaráin]] |- | style='text-align:right'| 1866 | | [[Liam Mac Amhlaigh]] | | | [[Contae Chill Mhantáin]] |- | style='text-align:right'| 1867 | | [[Maidhc Dainín Ó Sé]] | 1942-02-02 | 2013-08-29 | [[Baile na nGall, Contae Chiarraí|Baile na nGall]] |- | style='text-align:right'| 1868 | | [[Mark Geary]] | 1971-01-31 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1869 | [[Íomhá:Maureen O'Sullivan (official portrait).jpg|center|128px]] | [[Maureen O'Sullivan (polaiteoir)|Maureen O'Sullivan]] | 1951-03-10 | | [[An Port Thoir]] |- | style='text-align:right'| 1870 | | [[Micheál Ó Cuaig]] | 1950 | | ''[[:d:Q112619831|Aill na Brón]]'' |- | style='text-align:right'| 1871 | | [[Máire Ní Scolaí]] | 1909-05-24 | 1985-06-28 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1872 | | [[Máirtín Ó Corrbuí]] | 1912-11-17 | 2002-05-08 | ''[[:d:Q104314882|An Pháirc Bhuí]]'' |- | style='text-align:right'| 1873 | | [[Máirtín Óg Mac Donncha]] | | | [[An Cheathrú Rua]] |- | style='text-align:right'| 1874 | | [[Máirín Ní Rodaigh]] | | 1965-10 | [[An Cabhán]] |- | style='text-align:right'| 1875 | | [[Mícheál W. Ó Murchú]] | | | [[Ráth Chormaic]] |- | style='text-align:right'| 1876 | | [[Mícheál Breathnach]] | 1881-09-16 | 1908-09-28 | [[An Lochán Beag, Contae na Gaillimhe|An Lochán Beag]] |- | style='text-align:right'| 1877 | | [[Mícheál de Barra]] | | | [[Cill Fhionnúrach]] |- | style='text-align:right'| 1878 | | [[Mícheál Ó Bréartúin]] | 1930 | 2011 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1879 | | [[Niall Ó Ciosáin]] | 1960 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1880 | [[Íomhá:Nell Ní Chróinín 2014.jpg|center|128px]] | [[Nell Ní Chróinín]] | 1990 | | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1881 | | [[Niall Ó Cárthaigh]] | 1981-09-01 | | [[Carraig Thuathail]] |- | style='text-align:right'| 1882 | | [[Paddy Bushe]] | 1948 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1883 | | [[Patsy Ó Ceannabháin]] | 1943 | 1998 | [[Ros Muc]] |- | style='text-align:right'| 1884 | | [[Peadar Ó hUallaigh]] | 1950 | | [[Cluain Meala]] |- | style='text-align:right'| 1885 | | [[Paul Seevers]] | 1969 | | [[Sligeach]] |- | style='text-align:right'| 1886 | | [[Páraic Breathnach]] | 1956 | | ''[[:d:Q65391591|Carna]]'' |- | style='text-align:right'| 1887 | | [[Pádraig Mac Suibhne]] | 1942-02-23 | 2020-03-24 | ''[[:d:Q104348490|Beitheach]]'' |- | style='text-align:right'| 1888 | | [[Pádraig Standún]] | 1946 | | ''[[:d:Q62035956|Baile Dhabhac]]'' |- | style='text-align:right'| 1889 | | [[Pádraig Ó Baoighill]] | 1932-11-15 | 2024-06-21 | [[Rann na Feirste]] |- | style='text-align:right'| 1890 | | [[Pádraig Ó Cíobháin]] | 1951-03-12 | | [[Baile an Fheirtéaraigh]] |- | style='text-align:right'| 1891 | | [[Pádraic Óg Ó Conaire]] | 1893-03-11 | 1971-08-05 | ''[[:d:Q104321570|An Turlach Beag]]'' |- | style='text-align:right'| 1892 | | [[Pól Ó Gallchóir]] | | | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 1893 | | [[Regina Uí Chollatáin]] | | | [[Leitir Ceanainn]] |- | style='text-align:right'| 1894 | | [[Seosamh Ó Cuaig]] | | | ''[[:d:Q112619831|Aill na Brón]]'' |- | style='text-align:right'| 1895 | | [[Seán Ó Curraoin]] | | | [[Bearna]] |- | style='text-align:right'| 1896 | [[Íomhá:Seán Ó Cuirreáin.jpg|center|128px]] | [[Seán Ó Cuirreáin]] | | | [[Gort an Choirce]] |- | style='text-align:right'| 1897 | | [[Seán Ó Ruadháin]] | 1883-02-20 | 1966-06-22 | [[Gaoth Sáile]] |- | style='text-align:right'| 1898 | [[Íomhá:Stephen Donnelly 2016.jpg|center|128px]] | [[Stephen Donnelly]] | 1975-12-14 | | [[Deilgne]] |- | style='text-align:right'| 1899 | | [[Séamas Mac Annaidh]] | 1961 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1900 | | [[Tadhg Gaelach Ó Súilleabháin]] | 1715 | 1795 | [[Tuar na Fola]] |- | style='text-align:right'| 1901 | [[Íomhá:Tony McLoughlin.jpg|center|128px]] | [[Tony McLoughlin]] | 1949-01-19 | | [[Sligeach]] |- | style='text-align:right'| 1902 | | [[Torlach Mac Con Midhe]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1903 | | [[Énrí Ó Muirgheasa]] | 1874-01-14 | 1945-08-13 | ''[[:d:Q65558304|An Caisleán Thoir]]'' |- | style='text-align:right'| 1904 | | [[Neasa Ní Chinnéide]] | 1952 | | [[Baile an Mhúraigh, Paróiste Mórdhach|Baile an Mhúraigh]] |- | style='text-align:right'| 1905 | [[Íomhá:Mary A. Sadlier (A ROUND TABLE, 1897).png|center|128px]] | [[Mary Anne Sadlier]] | 1820-12-31 | 1903-04-05 | [[Muinchille]] |- | style='text-align:right'| 1906 | | [[Kit Ahern]] | 1915-01-13 | 2007-12-27 | [[Áth an tSléibhe]] |- | style='text-align:right'| 1907 | | [[Seán Ó Conghaile]] | 1948-06-14 | | [[Leitir Móir]] |- | style='text-align:right'| 1908 | [[Íomhá:Michael Colreavy 2011.jpg|center|128px]] | [[Michael Colreavy]] | 1948-09 | | [[Sligeach]] |- | style='text-align:right'| 1909 | | [[Neil Ronan]] | 1979-09-01 | | [[Bealach Átha]] |- | style='text-align:right'| 1910 | | [[Nicky McFadden]] | 1962-12-25 | 2014-03-25 | [[Baile Átha Luain]] |- | style='text-align:right'| 1911 | | [[Tadhg Dall Ó hUiginn]] | 1550 | 1591-03 | [[Cúige Chonnacht]] |- | style='text-align:right'| 1912 | | [[Tomás Ó Néill Ruiséal]] | 1828 | 1908 | [[An Móta]] |- | style='text-align:right'| 1913 | | [[Mary Elizabeth Byrne]] | 1880-07-02 | 1931-01-19 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1914 | [[Íomhá:Paul Flynn cropped.jpg|center|128px]] | [[Pól Ó Floinn]] | 1986-07-08 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1915 | | [[Anraí Ó Riain]] | 1957-04-07 | 2020-11-24 | ''[[:d:Q4222952|Clárach]]'' |- | style='text-align:right'| 1916 | | [[Seosamh Ó Ceocháin]] | 1918 | 1988-01-16 | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1917 | [[Íomhá:Jennie Wyse Power.jpg|center|128px]] | [[Jennie Wyse Power]] | 1858-05-01 | 1941-01-05 | [[Bealach Conglais]] |- | style='text-align:right'| 1918 | [[Íomhá:Sir.James.Ware.png|center|128px]] | [[James Ware]] | 1594-11-26 | 1666-12-01 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1919 | [[Íomhá:Doireann Ní Ghríofa, 2023.jpg|center|128px]] | [[Doireann Ní Ghríofa]] | 1981-04-29 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1920 | [[Íomhá:Michael Donnellan, circa 1944.jpg|center|128px]] | [[Michael Donnellan]] | 1900 | 1964-09-27 | [[Dún Mór, Contae na Gaillimhe|Dún Mór]] |- | style='text-align:right'| 1921 | | [[Mícheál Ó Lócháin|Micheál Ó Lócháin]] | 1836-09-29 | 1899-01-10 | ''[[:d:Q104326011|Currach an Doire]]'' |- | style='text-align:right'| 1922 | | [[Joseph MacBride]] | 1860 | 1938-01-01 | [[Contae Mhaigh Eo]] |- | style='text-align:right'| 1923 | [[Íomhá:Tom O'Sullivan (2009).jpg|center|128px]] | [[Tom O'Sullivan]] | 1978-11-15 | | [[Contae Chiarraí]] |- | style='text-align:right'| 1924 | | [[Keith Hanley]] | 1993-08-15 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1925 | | [[Louis Dalton]] | 1862-09-20 | 1945-01-13 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 1926 | | [[Hugh Law]] | 1872<br/>1872-07-28 | 1943-04-01<br/>1943-04-02 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1927 | | [[James Crowley]] | 1880 | 1946-01-21 | [[Contae Chiarraí]] |- | style='text-align:right'| 1928 | | [[Francis Bulfin]] | 1874-02-12 | 1951-03-22 | [[Contae Uíbh Fhailí]] |- | style='text-align:right'| 1929 | [[Íomhá:Bridget Mary Redmond, circa 1930s (retouched).png|center|128px]] | [[Bridget Redmond]] | 1905 | 1952-05-03 | [[An Currach]] |- | style='text-align:right'| 1930 | | [[John Horgan]] | 1876 | 1955-06-27 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1931 | | [[Patrick Egan]] | 1891 | 1960-04-28 | [[Tulach Mhór]] |- | style='text-align:right'| 1932 | | [[Michael Kilroy]] | 1884-09-14 | 1962-12-23 | [[Baile Uí Fhiacháin]] |- | style='text-align:right'| 1933 | | [[Michael Kennedy (An Longfort)|Michael Kennedy]] | 1897-03-01 | 1965-02-14 | [[Baile na gCros (Contae na hIermhí)|Baile na gCros (Contae na hIarmhí)]] |- | style='text-align:right'| 1934 | [[Íomhá:Peter Paul Galligan.jpg|center|128px]] | [[Paul Galligan]] | 1888-06-20 | 1966-12-14 | [[Carraig Álainn]] |- | style='text-align:right'| 1935 | | [[John Butler]] | 1891 | 1968-02-16 | [[Béal na Molt]] |- | style='text-align:right'| 1936 | | [[Rosie Hackett]] | 1893-07-25<br/>1883 | 1976-05-04<br/>1976-07-04 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1937 | | [[Noel Lemass, Óg|Noel Lemass]] | 1929-02-14 | 1976-04-13 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1938 | | [[Martin Corry]] | 1890-12-12 | 1979-02-14 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 1939 | [[Íomhá:Jackmurphy.jpg|center|128px]] | [[Jack Murphy]] | 1920 | 1984-07-11 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1940 | | [[Jack McQuillan]] | 1920-08-30 | 1998-03-08 | [[Béal Átha Feorainne]] |- | style='text-align:right'| 1941 | | [[Michael O'Halloran]] | 1933-08-20 | 1999-11-29 | [[Contae an Chláir]] |- | style='text-align:right'| 1942 | | [[David Kent]] | 1867-02-02 | 1930-11 | [[Caisleán Ó Liatháin]] |- | style='text-align:right'| 1943 | | [[Joseph MacDonagh]] | 1883-05-18 | 1922-12-25 | [[Cloch Shiurdáin]] |- | style='text-align:right'| 1944 | | [[Ellen O'Leary]] | 1831 | 1889 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 1945 | | [[Harry Colley]] | 1891-02-21 | 1972-01-18 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1946 | | [[Críostóir Ó Floinn]] | 1927-12-18 | 2023-10-09 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 1947 | | [[Don Cockburn]] | 1930-03-13 | 2017-09-05 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1948 | | [[Jim Corr (polaiteoir)|Jim Corr]] | 1934-01-25 | | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1949 | | [[James White]] | 1938-01-02 | 2014-09-02 | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 1950 | | [[Tony Scannell]] | 1945-08-14 | 2020-05-26 | [[Cionn tSáile]] |- | style='text-align:right'| 1951 | | [[Jim Fahy]] | 1946 | 2022 | [[Baile Locha Riach]] |- | style='text-align:right'| 1952 | | [[Patrick Gallagher]] | 1946-12-01 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1953 | | [[Henry Abbott]] | 1947-12-18 | | [[An Muileann gCearr]] |- | style='text-align:right'| 1954 | [[Íomhá:Yvonne Farrell at arcVision 2015.jpg|center|128px]] | [[Yvonne Farrell]] | 1951 | | [[Tulach Mhór]] |- | style='text-align:right'| 1955 | [[Íomhá:Lorraine Higgins, Feb 2014 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Lorraine Higgins]] | 1979-08-03 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 1956 | | [[John Kelly]] | 1960-02-02 | | [[Baile an Tobair, Contae Ros Comáin|Baile an Tobair]] |- | style='text-align:right'| 1957 | | [[Mary Mooney]] | 1958-12-01 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1958 | | [[Thomas Nagle]] | | | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1959 | | [[Seosamh Ó Cuana]] | 1965-03-17 | | [[An Ballán]] |- | style='text-align:right'| 1960 | | [[John Fitzgibbon]] | 1967-05-06 | | [[An Linn Dubh]] |- | style='text-align:right'| 1961 | | [[Imelda Henry]] | 1967-03-05 | | [[Contae Shligigh]] |- | style='text-align:right'| 1962 | | [[Cathal Barrett]] | 1993-07-21 | | ''[[:d:Q4499047|Mainistir na Croiche]]'' |- | style='text-align:right'| 1963 | | [[Mícheál Ó Cathail]] | 1989-01-03 | | [[Dúrlas Éile|Durlas]] |- | style='text-align:right'| 1964 | [[Íomhá:Johnny Coen (2013).jpg|center|128px]] | [[Seán Ó Comdhain]] | 1991-03-19 | | [[Béal Átha na Sluaighe]] |- | style='text-align:right'| 1965 | | [[Jake Ó Diolúin]] | 1992 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1966 | | [[Shay Byrne]] | 1973 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1967 | | [[Marc Eilís]] | 1990-08-26 | | [[Sráid an Mhuilinn]] |- | style='text-align:right'| 1968 | | [[Iásón Mac Giollarnáth]] | 1993-12-22 | | [[An tAonach]] |- | style='text-align:right'| 1969 | | [[Domhnall Caomhánach]] | 1140 | 1175 | [[Cúige Laighean]] |- | style='text-align:right'| 1970 | | [[Nicolás Bhailís]] | 1548 | 1585-12-14 | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 1971 | | [[Éamonn Ó Dochartaigh]] | 1990s | | [[Leitir Ceanainn]] |- | style='text-align:right'| 1972 | [[Íomhá:2022-08-21 European Championships 2022 – Men's 800 Metres by Sandro Halank–032.jpg|center|128px]] | [[Mark English]] | 1993-03-18 | | [[Leitir Ceanainn]] |- | style='text-align:right'| 1973 | | [[Séamus Ó hAirtnéada]] | 1990-07-17 | | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 1974 | | [[Peter Duggan]] | 1993 | | ''[[:d:Q15964429|Cluaine]]'' |- | style='text-align:right'| 1975 | | [[Daithí Mac an Oirchinnigh]] | 1992-12-07 | | [[Inis (baile)|Inis]] |- | style='text-align:right'| 1976 | | [[Lorcán Mac Lochlainn]] | 1989-11-14 | | [[Ceann Toirc]] |- | style='text-align:right'| 1977 | [[Íomhá:Paul Murphy (hurler) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Pól Ó Murchú]] | 1989-01-01 | | [[Dún Feart]] |- | style='text-align:right'| 1978 | | [[Seán Ó Dónaill]] | 1994-06-15 | | [[Inis (baile)|Inis]] |- | style='text-align:right'| 1979 | [[Íomhá:John O'Dwyer (2014).jpg|center|128px]] | [[Seán Ó Duibhir]] | 1991-09-17 | | [[Cluain Meala]] |- | style='text-align:right'| 1980 | [[Íomhá:Luke O'Farrell (cropped).jpg|center|128px]] | [[Lúcás Ó Fearghaill]] | 1990-02-25 | | [[Mainistir na Corann]] |- | style='text-align:right'| 1981 | | [[Roibeard Ó Sé]] | 1990-07-20 | | [[Carraig Uí Leighin]] |- | style='text-align:right'| 1982 | | [[Nioclás Mac Uaid]] | 1989-06-12 | | [[Eifinn]] |- | style='text-align:right'| 1983 | | [[Shane Ó Carthaigh]] | 1994-09-28 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1984 | [[Íomhá:Hozier Troubadour West Hollywood.jpg|center|128px]] | [[Hozier]] | 1990-03-17 | | [[Bré]] |- | style='text-align:right'| 1985 | | [[Marc Mac Aodh]] | 1990-08-22 | | [[Leitir Ceanainn]] |- | style='text-align:right'| 1986 | | [[James O'Donoghue]] | 1990-06-19 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 1987 | | [[Pádraig Breathnach]] | 1992-03-12 | | [[Tulach Ruáin]] |- | style='text-align:right'| 1988 | | [[Pól Ó Mainnín]] | 1993-05-25 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1989 | | [[Eímear Noone]] | 1970s | | [[Cill Chonaill]] |- | style='text-align:right'| 1990 | | [[Máel Sechnaill mac Máele Ruanaid]] | | 862 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 1991 | [[Íomhá:Sean-canney-3.jpg|center|128px]] | [[Seán Canney]] | 1960-04-06 | | ''[[:d:Q4882077|Béal Chláir]]'' |- | style='text-align:right'| 1992 | [[Íomhá:Dublin footballer Jonny Cooper at the RDS Arena cropped.jpg|center|128px]] | [[Seán Cúipéir]] | 1989-11-04 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1993 | | [[John Kennedy (peileadóir)]] | 20th century | | ''[[:d:Q55437286|Eas Daoi]]'' |- | style='text-align:right'| 1994 | [[Íomhá:Odhranmacniallais cropped.jpg|center|128px]] | [[Odhrán Mac Niallais]] | 1992-08-12 | | [[Leitir Ceanainn]] |- | style='text-align:right'| 1995 | [[Íomhá:Jack McCaffrey (2013).jpg|center|128px]] | [[Seán Mac Gafraidh (peileadóir)|Seán Mac Gafraidh]] | 1993-10-19 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 1996 | [[Íomhá:Neil Mc Gee Donegal GAA.png|center|128px]] | [[Niall Mac Aoidh]] | 1985-11-13 | | [[Leitir Ceanainn]] |- | style='text-align:right'| 1997 | | [[Conor McManus]] | | | [[Muineachán]] |- | style='text-align:right'| 1998 | [[Íomhá:Brendan McCahey live performance 2014-07-14 20-23.jpg|center|128px]] | [[Brendan McCahey]] | 1976 | | ''[[:d:Q4319146|Machaire Cluana]]'' |- | style='text-align:right'| 1999 | | [[Séamus de Barra]] | 1990-06-29 | | [[Cluain Meala]] |- | style='text-align:right'| 2000 | | [[Rós Ní Mhaonaigh]] | 1740 | 1798 | [[Contae na Mí]] |- | style='text-align:right'| 2001 | [[Íomhá:Grace O'Sullivan.jpg|center|128px]] | [[Grace O'Sullivan|Grace O’Sullivan]] | 1962-03-08 | | [[Trá Mhór]] |- | style='text-align:right'| 2002 | | [[Déin Mac Concharraige]] | 1990-02-26 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2003 | | [[Stephen Walsh]] | 1985-12-20 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2004 | | [[Ailéin Ó Ceadagáin]] | 1993-05-17 | | [[Dúglas]] |- | style='text-align:right'| 2005 | [[Íomhá:Lynn Boylan (Lynn Ní Bhaoigheallain).jpg|center|128px]] | [[Lynn Boylan]] | 1976-11-29 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2006 | [[Íomhá:Damien Cahalane cropped.jpg|center|128px]] | [[Damien Cahalane]] | 1992-08-10 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2007 | [[Íomhá:Ruth Coppinger.jpg|center|128px]] | [[Ruth Coppinger]] | 1967-04-18 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2008 | | [[Áistín Ó Gliasáin]] | 1995-06-27 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 2009 | [[Íomhá:Gabrielle McFadden.jpg|center|128px]] | [[Gabrielle McFadden]] | 1967-04-09 | | [[Baile Átha Luain]] |- | style='text-align:right'| 2010 | [[Íomhá:Liadh Ní Riada MLA Oct 2018 (close cropped).jpg|center|128px]] | [[Liadh Ní Riada]] | 1966-11-28 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2011 | [[Íomhá:Roderic O'Gorman.jpg|center|128px]] | [[Roderic O’Gorman]] | 1982-12-12 | | [[Mullach Eadrad]] |- | style='text-align:right'| 2012 | [[Íomhá:Edith Anne Stoney.jpg|center|128px]] | [[Edith Anne Stoney]] | 1869-01-06 | 1938-06-25 | [[Droichead na Dothra]] |- | style='text-align:right'| 2013 | | [[Joseph Cooper Walker]] | 1761 | 1810-04-12 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2014 | | [[Seán Mac Mathúna]] | 1936 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 2015 | [[Íomhá:Donall o healai 2020 1.jpg|center|128px]] | [[Dónall Ó Héalaí]] | 1987 | | [[Indreabhán]] |- | style='text-align:right'| 2016 | [[Íomhá:Portrait of John D’Alton P6048.jpg|center|128px]] | [[John D'Alton (staraí)|John D'Alton]] | 1792 | 1867 | [[Contae na hIarmhí]] |- | style='text-align:right'| 2017 | | [[Killian Burke]] | 1993-01-09 | | [[Mainistir na Corann]] |- | style='text-align:right'| 2018 | | [[Lee Chin]] | 1992-10-08 | | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 2019 | [[Íomhá:Brian Lawton (hurler).jpg|center|128px]] | [[Brian Ó Lachtnáin]] | 1992-12-09 | | [[Baile na Martra]] |- | style='text-align:right'| 2020 | | [[Rónán Ó Meachair]] | 1995-11-09 | | [[Dúrlas Éile|Durlas]] |- | style='text-align:right'| 2021 | [[Íomhá:Sarah Greene at Abbey Theatre Noble Call.jpg|center|128px]] | [[Sarah Greene]] | 1984-07-21 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2022 | | [[Peter Charleton]] | 1956-03-27 | | [[Caisleán Cnucha]] |- | style='text-align:right'| 2023 | | [[Seosamh Ó hOldáin]] | 1990-07-02 | | [[Baile Héil]] |- | style='text-align:right'| 2024 | [[Íomhá:2022-08-18 European Championships 2022 – Men's 400 Metres Hurdles by Sandro Halank–014.jpg|center|128px]] | [[Thomas Barr]] | 1992-07-24 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 2025 | | [[Christina Noble]] | 1944-12-23 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2026 | | [[Seán Breathnach]] | 1993 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2027 | [[Íomhá:Paul O'Donovan 2016.jpg|center|128px]] | [[Paul O'Donovan]] | 1994-04-19 | | ''[[:d:Q104297150|An Lisín]]'' |- | style='text-align:right'| 2028 | [[Íomhá:Arthur Guinness II.png|center|128px]] | [[Arthur Hart Guinness]] | 1768 | 1855 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2029 | [[Íomhá:Bregenz- Subsidiarityconference-Gerard P Craughwell-01a.jpg|center|128px]] | [[Gerard Craughwell]] | 1953-11-22 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2030 | [[Íomhá:Michael Fitzmaurice.jpg|center|128px]] | [[Michael Fitzmaurice]] | 1969-09-18 | | [[Glinsce, Contae na Gaillimhe (Béal Átha Mó)|Glinsce]] |- | style='text-align:right'| 2031 | | [[Sara Berkeley]] | 1967 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2032 | | [[Hugh McFadden]] | | | [[Leitir Ceanainn]] |- | style='text-align:right'| 2033 | | [[Sarah Mary Fitton]] | 1796 | 1874-03-30 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2034 | [[Íomhá:Mary O'Donovan Rossa.png|center|128px]] | [[Mary Jane O’Donovan Rossa|Mary O'Donovan Rossa]] | 1845-01-27 | 1916-08-18<br/>1916-08-17 | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 2035 | [[Íomhá:Portrait of Thomas James Mulvany .PNG|center|128px]] | [[Thomas James Mulvany]] | 1779 | 1845-02-27 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2036 | [[Íomhá:Nóirín O'Sullivan, Dublin, 2023.jpg|center|128px]] | [[Nóirín O'Sullivan]] | 1960-11-03 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2037 | | [[William Haliday]] | 1788 | 1812 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2038 | | [[Áine Ní Fhoghludha]] | 1880-11-10 | 1932-04-14 | ''[[:d:Q104319641|An Móta]]'' |- | style='text-align:right'| 2039 | | [[Patrick Ganly]] | 1809 | 1899 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2040 | [[Íomhá:Robert murphy Irish mathematician.png|center|128px]] | [[Robert Murphy]] | 1806 | 1843-03-12 | [[Mala]] |- | style='text-align:right'| 2041 | | [[William Kirby Sullivan]] | 1821 | 1890 | [[An Druipseach]] |- | style='text-align:right'| 2042 | [[Íomhá:20150513 ESC 2015 Molly Sterling 5070.jpg|center|128px]] | [[Molly Sterling]] | 1998-03-08 | | [[Pocán]] |- | style='text-align:right'| 2043 | [[Íomhá:Gavin Duffy.jpg|center|128px]] | [[Gavin Duffy]] | 1960-04-29 | | [[Cill Dara]] |- | style='text-align:right'| 2044 | | [[Seán Mac Craith]] | 1994-07-28 | | [[Luachma]] |- | style='text-align:right'| 2045 | [[Íomhá:Énna Mac Murchada (Bodleian Library MS Rawlinson B 503, folio 36r).jpg|center|128px]] | [[Éanna Mac Murchadha|Enna mac Donnchada Mac Murchada]] | | 1126 | [[Cúige Laighean]] |- | style='text-align:right'| 2046 | | [[Conchobar Ua Briain|Conchúr Ó Briain]] | | 1142 | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 2047 | [[Íomhá:Gavin James Piknik i Parken 2017 (164342).jpg|center|128px]] | [[Gavin James]] | 1991-07-05 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2048 | | [[Mary Swanzy]] | 1882 | 1978 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2049 | | [[Seosamh Laoide]] | 1865-05-24 | 1939-09-21 | [[Raghnallach]] |- | style='text-align:right'| 2050 | [[Íomhá:Bríd Smith.jpg|center|128px]] | [[Bríd Smith]] | 1961-09-18 | | [[Ráth Fearnáin]] |- | style='text-align:right'| 2051 | [[Íomhá:Áine Ní Ghlinn.jpg|center|128px]] | [[Áine Ní Ghlinn]] | 1955 | | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 2052 | | [[Lucy O'Byrne]] | 1991<br/>1992 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2053 | | [[Robert Francis Ruttledge]] | 1899-09-11 | 2002-01-12 | [[Contae Cheatharlach]] |- | style='text-align:right'| 2054 | [[Íomhá:Gerard Barrett at DIFF 2015.jpg|center|128px]] | [[Gerard Barrett]] | 1987-07-05 | | [[Áth an tSléibhe]] |- | style='text-align:right'| 2055 | | [[Máirin de Valéra]] | 1912-04-12 | 1984-08-08 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2056 | | [[Dúnmharú Declan Flynn|Declan Flynn]] | 1951 | 1982-09-09 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2057 | | [[Barra Ó hAonghusa|Barry Hennessy]] | 1989-10-14 | | [[Cill Mocheallóg]] |- | style='text-align:right'| 2058 | | [[Fanny Currey]] | 1848-05-30 | 1917-03-30 | ''[[:d:Q2368947|Caisleán Leasa Móire]]'' |- | style='text-align:right'| 2059 | [[Íomhá:Jacksepticeye by Gage Skidmore.jpg|center|128px]] | [[Jacksepticeye]] | 1990-02-07 | | [[An Clochán (Contae Uíbh Fhailí)|An Clochán]] |- | style='text-align:right'| 2060 | | [[Catherine Isabella Osborne]] | 1818-06-30 | 1880-06-21 | ''[[:d:Q57272913|Teach Newtown Anner]]'' |- | style='text-align:right'| 2061 | | [[Colm Ó Ceallaigh]] | 1928 | 2017 | [[Camas]] |- | style='text-align:right'| 2062 | | [[Seán Ua Cearnaigh]] | 1933-06-13 | 2020-10-26 | [[Contae Thiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 2063 | | [[Cian Ó Loingsigh|Cian Lynch]] | 1996-01-03 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2064 | | [[Daithí Mac Braoin]] | 1985-09-20 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2065 | | [[Daithí Ó Riada (Luimneach)|David Reidy]] | 1993 | | [[An tÁth Leacach]] |- | style='text-align:right'| 2066 | | [[Déaglán hAnnáin]] | 1992-11 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2067 | | [[Gréacháin Ó Maolchathaigh]] | 1990-06-02 | | [[Cill Mocheallóg]] |- | style='text-align:right'| 2068 | | [[Kim Hayden]] | | | [[An Caisleán Nua, Contae Chill Mhantáin|An Caisleán Nua]] |- | style='text-align:right'| 2069 | | [[Morgan Jageurs]] | 1862 | 1932-04-28 | [[Tulach Mhór]] |- | style='text-align:right'| 2070 | | [[Peter Morgan Jaguers]] | 1862 | 1932 | [[Tulach Mhór]] |- | style='text-align:right'| 2071 | | [[Nollaig Ní Laoire]] | 1989 | | [[Ráth Chairn]] |- | style='text-align:right'| 2072 | | [[Seán Ó Lúing]] | 1917-05-16 | 2000-02-10 | [[Baile an Fheirtéaraigh]] |- | style='text-align:right'| 2073 | | [[Fionntán Mac Aodha Bhuí]] | 1924 | 2012 | [[An Muileann gCearr]] |- | style='text-align:right'| 2074 | | [[Páidí Ó Briain]] | 1989-09-05 | | [[Cill Mocheallóg]] |- | style='text-align:right'| 2075 | | [[Pól de Brún]] | 1989-09-21 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2076 | | [[Risteard Mac Cárthaigh]] | 1988 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2077 | | [[Tadhg Ó Scanaill (aisteoir)|Tadhg Ó Scanaill]] | 1883-05-09 | 1967-01-18 | [[Baile Bhuirne]] |- | style='text-align:right'| 2078 | | [[Tadhg Ó Scanaill (múinteoir)|Tadhg Ó Scanaill]] | 1870 | 1939-08-20 | ''[[:d:Q65557130|An Inse Mhór]]'' |- | style='text-align:right'| 2079 | | [[Seánie O'Brien]] | | 1988 | [[Tobar Phádraig]] |- | style='text-align:right'| 2080 | | [[Máire Ní Shúilleabháin]] | 1884-02-02 | 1914-07-14 | [[Sráid na Cathrach]] |- | style='text-align:right'| 2081 | | [[Séamus Ó hÍcí]] | 1988 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2082 | | [[Séamus Ó Riain]] | 1987-04-07 | | [[Garraí Uí Spealáin]] |- | style='text-align:right'| 2083 | | [[Mícheál Ó Tiománaidhe|Micheál Ó Tiománaidhe]] | 1853-09-20 | 1940-03-07 | ''[[:d:Q104331267|An Cartún Dubh]]'' |- | style='text-align:right'| 2084 | | [[Uáin Mac Conmara]] | 1986-06-11 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2085 | | [[Patrick Donoghue]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2086 | [[Íomhá:Claire Hanna.JPG|center|128px]] | [[Claire Hanna]] | 1980-06-19 | | [[Conamara]] |- | style='text-align:right'| 2087 | | [[Moyra Barry]] | 1886 | 1960-02-02 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2088 | [[Íomhá:Susan McKenna-Lawlor Suggested That We In Ireland Should Build Our Own Rocket (Inspirefest 2015)---105769 (18976188652) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Susan McKenna-Lawlor]] | 1935-03-03 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2089 | [[Íomhá:Rut Brandt by Stuart Mentiply.jpg|center|128px]] | [[Ruth Brandt]] | 1936-06-22 | 1989-08-13 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2090 | | [[Conchúir Mac Domhnall]] | 1995-09-22 | | [[Guaire]] |- | style='text-align:right'| 2091 | | [[Cormac Ó Murchú]] | 1993-04-21 | | [[Mala]] |- | style='text-align:right'| 2092 | | [[Dorothy Blackham]] | 1896-03-01 | 1975-09-03 | [[Ráth Maonais]] |- | style='text-align:right'| 2093 | | [[Seán Mac Beinéid]] | 1996-12-05 | | [[Baile na Sagart]] |- | style='text-align:right'| 2094 | | [[Stiofán Mac Beinéid]] | 1995-10-08 | | [[Baile na Sagart]] |- | style='text-align:right'| 2095 | | [[Pádraig Ó Corráin|Padraig Ó Corráin]] | 1996-03-02 | | [[Dún Garbhán]] |- | style='text-align:right'| 2096 | [[Íomhá:Noel Rock.jpg|center|128px]] | [[Noel Rock]] | 1987-11-11 | | [[Baile Munna]] |- | style='text-align:right'| 2097 | | [[Séamus Ó Cinnéide]] | 1993-06-26 | | [[Cluain Meala]] |- | style='text-align:right'| 2098 | | [[Rónán Ó Loingsigh]] | 1996 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2099 | [[Íomhá:Cathal Mannion (cropped).jpg|center|128px]] | [[Cathal Ó Mainnín]] | 1994-10-22 | | [[Béal Átha na Sluaighe]] |- | style='text-align:right'| 2100 | | [[Tomás Ó Muireasa|Tom Morrissey]] | 1996-05-29 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2101 | | [[Neilí Ní Bhriain]] | 1864-06-04 | 1925-04-01 | [[Contae Luimnigh]] |- | style='text-align:right'| 2102 | | [[Tadhg de Búrca]] | 1994-09-19 | | [[Clais Mhór]] |- | style='text-align:right'| 2103 | | [[William Ganly]] | 1855 | 1926-02-20 | [[Inis Mór, Árainn|Inis Mór]] |- | style='text-align:right'| 2104 | | [[Edward Hayes]] | 1810<br/>1814 | 1870-11-12 | [[Contae Laoise]]<br/>[[Garraí Eoin]] |- | style='text-align:right'| 2105 | [[Íomhá:William Henry Gregory Vanity Fair 30 December 1871.jpg|center|128px]] | [[William Henry Gregory]] | 1817-07-12<br/>1817-06-13 | 1892-03-06 | [[Caisleán Bhaile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2106 | [[Íomhá:Gearóid McInerney (2014).jpg|center|128px]] | [[Gearóid Mac an Airchinnigh]] | 1990-09-24 | | [[Órán Mór]] |- | style='text-align:right'| 2107 | [[Íomhá:2019 London Marathon IMG 9029 (32788526567).jpg|center|128px]] | [[Sinéad Diver]] | 1977-02-17 | | [[Béal an Mhuirthead]] |- | style='text-align:right'| 2108 | [[Íomhá:Daithí Burke cropped.jpg|center|128px]] | [[Daithí de Búrca]] | 1992-11-16 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2109 | | [[Brían Ó Fiannachta]] | 1993-03-02 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2110 | | [[Seán Ó Caoilte]] | 1993-01-10 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2111 | [[Íomhá:Conor Whelan cropped.jpg|center|128px]] | [[Conchúir Ó Faoláin]] | 1996-10-31 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2112 | | [[Roibeard Ó Leannáin]] | 1993 | | [[Droichead Binéid]] |- | style='text-align:right'| 2113 | [[Íomhá:John Hanbury and Jonjo Farrell.jpg|center|128px]] | [[Seán Ó hAnmhuire]] | 1993-05-13 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2114 | [[Íomhá:Jason Flynn (2015).jpg|center|128px]] | [[Iasón Ó Floinn]] | 1994-11-16 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2115 | [[Íomhá:Pádraic Mannion(cropped).jpg|center|128px]] | [[Pádraic Ó Mainnín]] | 1993-03-06 | | [[Béal Átha na Sluaighe]] |- | style='text-align:right'| 2116 | | [[Louise O'Neill]] | 1985-02-24 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2117 | [[Íomhá:Shelly mcnamara 2013.jpg|center|128px]] | [[Shelley McNamara]] | 1952 | | [[Lios Dúin Bhearna]] |- | style='text-align:right'| 2118 | | [[Pádraic Breathnach]] | 1942-07-12 | | [[Maigh Cuilinn]] |- | style='text-align:right'| 2119 | [[Íomhá:Cllr Cormac Devlin Hi Res.jpg|center|128px]] | [[Cormac Devlin]] | 1980-08-30 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2120 | [[Íomhá:Sportsfile (Web Summit) (22554473410) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Paddy Cosgrave]] | 1983-03-19 | | [[Contae Chill Mhantáin]] |- | style='text-align:right'| 2121 | [[Íomhá:Katie McCabe Republic of Ireland mix zone 2020-03-05 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Katie McCabe]] | 1995-09-21 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2122 | | [[Gerard Hogan]] | 1964-12-23<br/>1958 | | [[Cluain Meala]] |- | style='text-align:right'| 2123 | | [[Eoghan Ó Siadhail]] | 1584 | 1650-06-21 | [[Contae na hIarmhí]] |- | style='text-align:right'| 2124 | [[Íomhá:Catherine Martin TD.jpg|center|128px]] | [[Catherine Martin]] | 1972-09-30 | | [[Muineachán]] |- | style='text-align:right'| 2125 | [[Íomhá:Gino Kenny.jpg|center|128px]] | [[Gino Kenny]] | 1972-06-25 | | [[Cluain Dolcáin]] |- | style='text-align:right'| 2126 | [[Íomhá:Imelda Munster 2015.jpg|center|128px]] | [[Imelda Munster]] | 1968-02-24 | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 2127 | [[Íomhá:Shane Cassells (official portrait).jpg|center|128px]] | [[Shane Cassells]] | 1971-03-26 | | [[An Uaimh]] |- | style='text-align:right'| 2128 | [[Íomhá:Kathleen Funchion 2015.jpg|center|128px]] | [[Kathleen Funchion]] | 1981-04-22 | | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 2129 | [[Íomhá:Michael Harty.jpg|center|128px]] | [[Michael Harty]] | 1955-04-07 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2130 | [[Íomhá:Frank O'Rourke.jpg|center|128px]] | [[Frank O'Rourke]] | 1969-06-11 | | [[Sligeach]] |- | style='text-align:right'| 2131 | [[Íomhá:Maria Bailey TD.jpg|center|128px]] | [[Maria Bailey]] | 1976-04-10 | | [[Deilginis]] |- | style='text-align:right'| 2132 | [[Íomhá:John Brady 2015.jpg|center|128px]] | [[John Brady]] | 1973-07-28 | | [[Bré]] |- | style='text-align:right'| 2133 | [[Íomhá:John Brassil.jpg|center|128px]] | [[John Brassil]] | 1963-05-16 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 2134 | [[Íomhá:Declan Breathnach 2016 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Declan Breathnach]] | 1959-06-01 | | [[Droichead an Chnoic]] |- | style='text-align:right'| 2135 | [[Íomhá:Colm Brophy 2024 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Colm Brophy]] | 1973-01-09 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2136 | [[Íomhá:James Browne politician.jpg|center|128px]] | [[James Browne]] | 1975-10-15 | | [[Inis Córthaidh]] |- | style='text-align:right'| 2137 | [[Íomhá:Pat Buckley 2016.jpg|center|128px]] | [[Pat Buckley]] | 1968-07-13 | | [[Mainistir na Corann]] |- | style='text-align:right'| 2138 | [[Íomhá:Peter Burke 2025 South Boston St. Patrick's Day Breakfast 54397908242 1.jpg|center|128px]] | [[Peter Burke]] | 1982-10-22 | | [[An Muileann gCearr]] |- | style='text-align:right'| 2139 | [[Íomhá:Mary Butler.jpg|center|128px]] | [[Mary Butler]] | 1963-01-27 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 2140 | [[Íomhá:Jackie Cahill.jpg|center|128px]] | [[Jackie Cahill]] | 1957-08-05 | | [[Dúrlas Éile|Durlas]] |- | style='text-align:right'| 2141 | [[Íomhá:Pat Casey.jpg|center|128px]] | [[Pat Casey]] | 1962-03-11 | | [[An Láithreach]] |- | style='text-align:right'| 2142 | [[Íomhá:Lisa Chambers (official portrait).jpg|center|128px]] | [[Lisa Chambers]] | 1986-08-24 | | [[Caisleán an Bharraigh]] |- | style='text-align:right'| 2143 | [[Íomhá:Jack Chambers (polaiteoir).jpg|center|128px]] | [[Jack Chambers]] | 1990-11-21 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2144 | [[Íomhá:Michael Collins politician.jpg|center|128px]] | [[Michael Collins (polaiteoir)|Michael Collins]] | 1958-07-15 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2145 | [[Íomhá:Danny Healy-Rae.jpg|center|128px]] | [[Danny Healy-Rae]] | 1954-07-16 | | [[Cill Gharbháin, Contae Chiarraí|Cill Gharbháin]] |- | style='text-align:right'| 2146 | [[Íomhá:Martin Kenny 2015 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Martin Kenny]] | 1971-10-01 | | [[Sligeach]] |- | style='text-align:right'| 2147 | [[Íomhá:John Lahart.jpg|center|128px]] | [[John Lahart]] | 1960-10-08 | | [[Baile Uí Ruáin]] |- | style='text-align:right'| 2148 | [[Íomhá:James Lawless TD.jpg|center|128px]] | [[James Lawless]] | 1976-08-19 | | [[Guaire]] |- | style='text-align:right'| 2149 | [[Íomhá:Josepha Madigan.jpg|center|128px]] | [[Josepha Madigan]] | 1970-05-21 | | [[Carraig an tSionnaigh]] |- | style='text-align:right'| 2150 | [[Íomhá:Denise Mitchell 2024 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Denise Mitchell]] | 1976-11-22 | | [[An Chúlóg]] |- | style='text-align:right'| 2151 | [[Íomhá:Kevin Boxer Moran.jpg|center|128px]] | [[Kevin Moran (polaiteoir)|Kevin Moran]] | 1963-05-12 | | [[Baile Átha Luain]] |- | style='text-align:right'| 2152 | [[Íomhá:Aindrias Moynihan.jpg|center|128px]] | [[Aindrias Moynihan]] | 1967-10-17 | | [[Maigh Chromtha]] |- | style='text-align:right'| 2153 | [[Íomhá:Margaret Murphy O'Mahony 2025 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Margaret Murphy O'Mahony]] | 1969-10-07 | | [[Droichead na Bandan]] |- | style='text-align:right'| 2154 | [[Íomhá:Eugene Murphy.jpg|center|128px]] | [[Eugene Murphy]] | 1965-08-26 | | ''[[:d:Q1124843|Mainistir na Búille]]'' |- | style='text-align:right'| 2155 | [[Íomhá:Tom Neville 2016.png|center|128px]] | [[Tom Neville (polaiteoir)|Tom Neville]] | 1975-09-25 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2156 | [[Íomhá:Carol Nolan 2015.jpg|center|128px]] | [[Carol Nolan]] | 1978-05-23 | | [[Baile Mhic Ádaim]] |- | style='text-align:right'| 2157 | [[Íomhá:Jim O'Callaghan.jpg|center|128px]] | [[Jim O'Callaghan]] | 1968-01-05 | | [[Carraig an tSionnaigh]] |- | style='text-align:right'| 2158 | [[Íomhá:Kate O'Connell in 2014.jpg|center|128px]] | [[Kate O'Connell]] | 1980-01-03 | | [[Cill Bheagáin]] |- | style='text-align:right'| 2159 | [[Íomhá:Kevin O'Keeffe.jpg|center|128px]] | [[Kevin O'Keeffe]] | 1964-03-09 | | [[Mala]] |- | style='text-align:right'| 2160 | [[Íomhá:Donnchadh Ó Laoghaire 2014.jpg|center|128px]] | [[Donnchadh Ó Laoghaire (polaiteoir)|Donnchadh Ó Laoghaire]] | 1989-06-14 | | ''[[:d:Q17104710|An Tóchar]]'' |- | style='text-align:right'| 2161 | [[Íomhá:Fiona O Loughlin 2025 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Fiona O'Loughlin]] | 1965-09-08 | | [[Ráth Iomgháin]] |- | style='text-align:right'| 2162 | [[Íomhá:Louise O'Reilly TD (32890052618) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Louise O'Reilly]] | 1973-09-27 | | [[Cromghlinn, BÁC|Cromghlinn]] |- | style='text-align:right'| 2163 | [[Íomhá:Anne Rabbitte.jpg|center|128px]] | [[Anne Rabbitte]] | 1970-04-11 | | [[Port Omna]] |- | style='text-align:right'| 2164 | [[Íomhá:Niamh Smyth (portrait).jpg|center|128px]] | [[Niamh Smyth]] | 1972-04-19 | | [[Muinchille]] |- | style='text-align:right'| 2165 | | [[Julia Grenan]] | 1883-07-02 | 1972-01-06 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2166 | [[Íomhá:Sabina Higgins.jpg|center|128px]] | [[Sabina Higgins]] | 1944-05-07 | | [[Baile an Daighin, Contae Mhaigh Eo|Baile an Daighin]] |- | style='text-align:right'| 2167 | [[Íomhá:Cian O'Callaghan 2020.jpg|center|128px]] | [[Cian O’Callaghan]] | 1979-05-10<br/>1979-05-07 | | [[Cill Fhionntain]] |- | style='text-align:right'| 2168 | | [[Vincent Barry]] | 1908 | 1975 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2169 | [[Íomhá:N McBride 1900.jpg|center|128px]] | [[Niall Mac Giolla Bhrighde]] | 1861 | 1942 | ''[[:d:Q104349864|Faiche Mhór]]'' |- | style='text-align:right'| 2170 | | [[Seán Mac Giobúin]] | 1992-09-21 | | [[Áth Dara]] |- | style='text-align:right'| 2171 | [[Íomhá:Lynn Ruane TD.jpg|center|128px]] | [[Lynn Ruane]] | 1984-10-20 | | [[Tamhlacht]] |- | style='text-align:right'| 2172 | [[Íomhá:Dee Forbes 2015 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Dee Forbes]] | 1967-02 | | [[Drom Dhá Liag]] |- | style='text-align:right'| 2173 | [[Íomhá:Alice-Mary Higgins.jpg|center|128px]] | [[Alice Mary Higgins]] | 1975-06-17 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2174 | | [[Michael Lawson]] | 1997 | | [[Cúil Darach]] |- | style='text-align:right'| 2175 | [[Íomhá:Fintan Warfield 2015.jpg|center|128px]] | [[Fintan Warfield]] | 1992-03-16 | | [[Crois Araild]] |- | style='text-align:right'| 2176 | [[Íomhá:Tim Lombard.jpg|center|128px]] | [[Tim Lombard]] | 1976-02-17 | | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 2177 | [[Íomhá:Jennifer Murnane O'Connor.jpg|center|128px]] | [[Jennifer Murnane-O'Connor]] | 1966-05-24 | | [[Contae Cheatharlach]] |- | style='text-align:right'| 2178 | [[Íomhá:Robbie Gallagher 2025 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Robbie Gallagher]] | 1968-02-19 | | ''[[:d:Q2404974|An Tearmann]]'' |- | style='text-align:right'| 2179 | [[Íomhá:Aidan Davitt.jpg|center|128px]] | [[Aidan Davitt]] | 1978-10-13 | | [[An Muileann gCearr]] |- | style='text-align:right'| 2180 | [[Íomhá:Gerry Horkan.jpg|center|128px]] | [[Gerry Horkan]] | 1961-07-22 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2181 | [[Íomhá:Maura Hopkins.jpg|center|128px]] | [[Maura Hopkins]] | 1984-05-25 | | [[Bealach an Doirín]] |- | style='text-align:right'| 2182 | [[Íomhá:Conor cleary.jpg|center|128px]] | [[Conor Cleary]] | 1994 | | [[Sráid na Cathrach]] |- | style='text-align:right'| 2183 | [[Íomhá:Gary O'Donovan 2016.jpg|center|128px]] | [[Gary O'Donovan]] | 1992-12-30 | | [[An Sciobairín]] |- | style='text-align:right'| 2184 | | [[Aron Ó Seanachair]] | 1997 | | [[Sionainn (baile)|Sionainn]] |- | style='text-align:right'| 2185 | [[Íomhá:Victor Boyhan 2025 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Victor Boyhan]] | 1961-04-30 | | [[Dún Laoghaire]] |- | style='text-align:right'| 2186 | [[Íomhá:Rose Conway-Walsh (2024) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Rose Conway-Walsh]] | 1969-10-13 | | [[Béal an Mhuirthead]] |- | style='text-align:right'| 2187 | [[Íomhá:Maria Byrne 2025 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Maria Byrne]] | 1967-11-27 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2188 | [[Íomhá:Lorraine Clifford-Lee.jpg|center|128px]] | [[Lorraine Clifford-Lee]] | 1972-07-24 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 2189 | [[Íomhá:Máire Devine 2015.jpg|center|128px]] | [[Máire Devine]] | 1972-09-07 | | [[Na Saoirsí]] |- | style='text-align:right'| 2190 | [[Íomhá:Paul Gavan 2016.jpg|center|128px]] | [[Paul Gavan]] | 1965-11-29 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2191 | [[Íomhá:Keith Swanick.jpg|center|128px]] | [[Keith Swanick]] | 1974-07-12 | | [[An Caisleán Riabhach]] |- | style='text-align:right'| 2192 | [[Íomhá:Neale Richmond 2016.jpg|center|128px]] | [[Neale Richmond]] | 1983-03-15 | | [[Baile an tSaoir]] |- | style='text-align:right'| 2193 | [[Íomhá:Catherine Ardagh.jpg|center|128px]] | [[Catherine Ardagh]] | 1982-09-20 | | [[Cromghlinn, BÁC|Cromghlinn]] |- | style='text-align:right'| 2194 | | [[Michael O'Higgins]] | 1917-11-01 | 2005-03-09 | [[Teach Srafáin]] |- | style='text-align:right'| 2195 | | [[Brigid Hogan-O'Higgins]] | 1932-03-10 | 2022-11-02 | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 2196 | [[Íomhá:Colette Kelleher.jpg|center|128px]] | [[Colette Kelleher]] | 1960-10-09 | | [[Maigh Chromtha]] |- | style='text-align:right'| 2197 | [[Íomhá:Billy Lawless.jpg|center|128px]] | [[Billy Lawless]] | 1951-07-04 | 2024-11-08 | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2198 | [[Íomhá:Pádraig Ó Céidigh.jpg|center|128px]] | [[Pádraig Ó Céidigh]] | 1957-01-02 | | [[Conamara]] |- | style='text-align:right'| 2199 | | [[Seán de Brún]] | 1993 | | ''[[:d:Q28232598|Baile Uí Aodha, Contae an Chláir]]'' |- | style='text-align:right'| 2200 | [[Íomhá:Anne Maria Waters.jpg|center|128px]] | [[Anne Marie Waters]] | 1977-08-24 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2201 | | [[Daithí Ó Riada (An Clár)]] | 1993 | | [[Inis (baile)|Inis]] |- | style='text-align:right'| 2202 | | [[Diarmaid Ó Broin]] | 1994 | | [[Tobar Phádraig]] |- | style='text-align:right'| 2203 | | [[James Toher]] | 1993 | | [[Baile Átha Troim]] |- | style='text-align:right'| 2204 | [[Íomhá:Paul Daly.jpg|center|128px]] | [[Paul Daly]] | 1958-01-19 | | [[Cill Bheagáin]] |- | style='text-align:right'| 2205 | [[Íomhá:John Dolan politician.jpg|center|128px]] | [[John Dolan]] | 1956-01-13 | | [[Tiobraid Árann (baile)|Tiobraid Árann]] |- | style='text-align:right'| 2206 | [[Íomhá:JoanFreemanPetaHousePressPack.jpg|center|128px]] | [[Joan Freeman]] | 1958-04-02 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2207 | | [[Dónall Mac Cormaic]] | 1993-01-28 | | [[Cluain Meala]] |- | style='text-align:right'| 2208 | | [[Thomas de Vere Coneys]] | 1804 | 1851-12-28 | [[Contae na Gaillimhe]] |- | style='text-align:right'| 2209 | | [[Séamas Ó Dubhghaill]] | 1855-07-25 | 1929-05-30 | ''[[:d:Q104306937|Cúil Éanaigh]]'' |- | style='text-align:right'| 2210 | | [[Seosamh Ó Tórna]] | 1888-08-02 | 1967-04-04 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2211 | | [[Peadar Bairéad]] | | 2019 | [[Iorras]] |- | style='text-align:right'| 2212 | | [[Siobhán Ní Shúilleabháin]] | 1928-08-31 | 2013-05-21 | [[Baile an Fheirtéaraigh]] |- | style='text-align:right'| 2213 | | [[Barra de Nais|Barry Nash]] | 1996-12-31 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2214 | | [[Seán Mac Clochaire]] | 1997-08-25 | | [[Dúglas]] |- | style='text-align:right'| 2215 | | [[Moya Llewelyn Davies]] | 1881-03-25 | 1943-09-28 | [[An Charraig Dhubh]] |- | style='text-align:right'| 2216 | | [[Liam de Bluinsín]] | 1996 | | [[Droichead Binéid]] |- | style='text-align:right'| 2217 | | [[Damien Ó Ciaragáin]] | 1994-01-11 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2218 | [[Íomhá:Adrian Tuohy (cropped).jpg|center|128px]] | [[Adrian Ó Tuathaigh]] | 1993-05-14 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2219 | | [[Siobhán McSweeney]] | 1979-12-27 | | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 2220 | | [[Charles Dawson]] | 1842 | 1917 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2221 | | [[Nancy Corrigan]] | 1912-06-21 | 1983 | [[Acaill]] |- | style='text-align:right'| 2222 | | [[Jemma Redmond]] | 1978-03-16 | 2016-08-16 | [[Tamhlacht]] |- | style='text-align:right'| 2223 | | [[Margaret Dobbs]] | 1871-11-19 | 1962-01-02 | [[Contae Aontroma]]<br/>[[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2224 | | [[Jamie Barron]] | 1993 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 2225 | [[Íomhá:Women in Mathematics Day 2018 13.jpg|center|128px]] | [[Sheila Tinney]] | 1918-01-15 | 2010-03-27 | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2226 | | [[Austin Carroll]] | 1835<br/>1835-02-23 | 1909<br/>1909-11-29 | [[Cluain Meala]] |- | style='text-align:right'| 2227 | [[Íomhá:Enda O'Coineen (5).jpg|center|128px]] | [[Enda Ó Coinnín]] | 1955-01-01 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2228 | [[Íomhá:Brendan Murray RedCarpet Kyiv 2017.jpg|center|128px]] | [[Brendan Murray]] | 1996-11-16 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2229 | | [[Amybeth McNulty]] | 2001-11-07 | | [[Dún na nGall (baile)|Dún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 2230 | | [[David Byrne]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2231 | | [[Gearóid Ó hÉigeartaigh]] | 1994 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2232 | | [[Lúcás Miach]] | 1996-10-29 | | [[Baile Níos]] |- | style='text-align:right'| 2233 | | [[Aisling Ní Dhonnchadha]] | | | [[An tAonach]] |- | style='text-align:right'| 2234 | | [[Kathleen Watkins]] | 1934-10-17 | 2024-11-07 | [[Teach Sagard]] |- | style='text-align:right'| 2235 | | [[Rory Keenan]] | 1980-06-09 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2236 | | [[Donncha Ó Céileachair]] | 1918 | 1960 | [[Cúil Aodha]] |- | style='text-align:right'| 2237 | | [[Mary Elmes]] | 1908-05-05 | 2002-03-09 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2238 | | [[Matthew Hussey]] | 1942 | | [[An Chathair, Contae Thiobraid Árann|An Chathair]] |- | style='text-align:right'| 2239 | | [[Michael English]] | 1979-04-23 | | [[Díseart Diarmada]] |- | style='text-align:right'| 2240 | [[Íomhá:IVRLA 10443 Ó hEinirí.jpg|center|128px]] | [[Seán Ó hEinirí|Seán Ó hÉinirí]] | 1915-03-26 | 1998-07-26 | [[Cill Ghallagáin]] |- | style='text-align:right'| 2241 | | [[Colm Ó Spealáin]] | 1993-07-01 | | [[Caisleán Ó Liatháin]] |- | style='text-align:right'| 2242 | | [[Darragh Mac Giobúin]] | 1997-04-01 | | [[An Ráth, Contae Chorcaí|An Ráth]] |- | style='text-align:right'| 2243 | | [[Mícheál Ó Cathaláin]] | 1995-06-17 | | [[Droichead na Bandan]] |- | style='text-align:right'| 2244 | | [[Seán Mac Erlaine]] | 1976-07-30 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2245 | | [[Marc Ó Colmáin]] | 1997-12-23 | | [[An Bhlarna]] |- | style='text-align:right'| 2246 | | [[Déin Ó Brosnacháin]] | 1991-06-24 | | [[An Linn Dubh]] |- | style='text-align:right'| 2247 | | [[Roibeard Ó Floinn]] | 1997-11-07 | | [[An Gleanntán]] |- | style='text-align:right'| 2248 | [[Íomhá:Hayley Nolan Lewes FC Women 2 London City 3 14 02 2021-235 (50944207431) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Hayley Nolan]] | 1997-03-07 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2249 | | [[Barra Ó Cochláin]] | 1990 | | [[Baile Gunnair]] |- | style='text-align:right'| 2250 | | [[Darragh Ó Liatháin]] | 1997 | | [[Dún Garbhán]] |- | style='text-align:right'| 2251 | [[Íomhá:Caitriona Perry.jpg|center|128px]] | [[Caitríona Perry]] | 1980-03-15 | | [[Ráth Maonais]] |- | style='text-align:right'| 2252 | | [[Mac Shile Ó hAodha]] | 1998 | | [[Cill Díoma]] |- | style='text-align:right'| 2253 | | [[Seán Ó Finn]] | 1996-01-24 | | [[An Brú]] |- | style='text-align:right'| 2254 | | [[Aron Ó Giolláin]] | 1996 | | [[Tobar Phádraig]] |- | style='text-align:right'| 2255 | | [[Peadar Lamb]] | 1930 | 2017-09-01 | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2256 | | [[Nicola Coughlan]] | 1987-01-09 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2257 | | [[Conn Ó Ceallacháin]] | 1996 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2258 | | [[Eiric na Leamhna]] | 1994 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2259 | [[Íomhá:Mícheál Mac Donncha 2015.jpg|center|128px]] | [[Mícheál Mac Donncha]] | 1965-03-11 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2260 | [[Íomhá:Aaron Connolly 2023.jpg|center|128px]] | [[Aaron Connolly]] | 2000-01-28 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2261 | | [[Teresa Mannion]] | 1961 | | ''[[:d:Q20855530|Baile Gall]]'' |- | style='text-align:right'| 2262 | | [[Biddy White Lennon]] | 1945 | 2017-11-25 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2263 | | [[Robert William Alexander]] | 1905-11-21 | 1979-12-17 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2264 | | [[Seána Kerslake]] | 1992-10-21 | | [[Tamhlacht]] |- | style='text-align:right'| 2265 | | [[Keelin Shanley]] | 1968-08-24 | 2020-02-08 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2266 | [[Íomhá:Evanne Ní Chuilinn.png|center|128px]] | [[Evanne Ní Chuilinn]] | 1981 | | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 2267 | | [[Domhnaill Ó Bearáin]] | 1928-02-28 | 2018-01-03 | [[Contae Átha Cliath Theas]] |- | style='text-align:right'| 2268 | | [[Seán Ó Donnchú]] | 1996-01-25 | | [[Inis Cara]] |- | style='text-align:right'| 2269 | | [[Tadhg Ó Mathúna]] | 1997-01-13 | | ''[[:d:Q7020800|Baile Nua Sheandroma]]'' |- | style='text-align:right'| 2270 | | [[Denise McCormack]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2271 | [[Íomhá:Kerry minor Capt, Fellow Fossa Man David Clifford.jpg|center|128px]] | [[David Clifford]] | 1999-01-22 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 2272 | | [[Níall Ó Scolaí]] | 1994-04-19 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2273 | | [[Colm Basquel]] | 1996 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2274 | | [[Evan Mac Cumascaigh]] | 1998 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2275 | [[Íomhá:Tara Flynn.jpg|center|128px]] | [[Tara Flynn]] | | | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 2276 | | [[Lúc Ó Scannláin]] | 1996-06-02 | | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 2277 | | [[Risteard Ó Laocha]] | 1997-03-13 | | [[Inis Tíog]] |- | style='text-align:right'| 2278 | | [[Máirtín Ó Ceocháin]] | 1998-12-09 | | [[Tulach Ruáin]] |- | style='text-align:right'| 2279 | | [[Darren Ó Braonáin]] | 1996-11-13 | | [[Achadh Úr]] |- | style='text-align:right'| 2280 | | [[Pádraig Ó Loinn]] | 1996-12-02 | | [[Inis Tíog]] |- | style='text-align:right'| 2281 | | [[Pádraig Ó Duíginn]] | 1995-09-23 | | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 2282 | | [[Catherine Corless]] | 1954 | | [[Tuaim]] |- | style='text-align:right'| 2283 | | [[Darach Ó Séaghdha]] | 20th century | | [[Ráth Fearnáin]] |- | style='text-align:right'| 2284 | | [[Cecilia Margaret Nairn]] | 1791 | 1857-06-04 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2285 | | [[Osgur Ó Ciardha]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2286 | | [[Victoria Coffey]] | 1911-09-16 | 1999-06-15 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2287 | [[Íomhá:Harriet Scott (footballer) Lewes FC Women 0 Birmingham City 0 21 08 2022-595 (52303311389).jpg|center|128px]] | [[Harriet Scott]] | 1993-02-10 | | [[Baile Coimín]]<br/>[[Reading, Berkshire|Reading]] |- | style='text-align:right'| 2288 | | [[Georgia Drummy]] | 2000-04-18 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2289 | | [[Sally Rooney]] | 1991-02-20 | | [[Caisleán an Bharraigh]] |- | style='text-align:right'| 2290 | | [[James Murnaghan]] | 1881 | 1973 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2291 | [[Íomhá:Rhasidat Adeleke at 400m women Final Budapest 2023 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Rhasidat Adeleke]] | 2002-08-29 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2292 | | [[Adrian Breen]] | 1992-05-28 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2293 | | [[Brian Ó hÓgáin (Tiobraid Árann)|Brian Ó hÓgáin]] | 1996-07-09 | | [[Lothra]] |- | style='text-align:right'| 2294 | | [[Seán Ó Conchúir]] | 1998-10-01 | | [[Gleann Maghair]] |- | style='text-align:right'| 2295 | [[Íomhá:Maud Joynt at the School of Irish learning 1913.jpg|center|128px]] | [[Maud Joynt]] | 1868-03-07 | 1940-07-24 | [[Contae Ros Comáin]] |- | style='text-align:right'| 2296 | [[Íomhá:Leanne Kiernan Lewes FC Women 0 West Ham Utd Women 5 pre season 12 08 2018-758 (43300204544) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Leanne Kiernan]] | 1999-04-27 | | [[Coill an Chollaigh]] |- | style='text-align:right'| 2297 | | [[Margaret Grey Porter]] | | 1881 | [[Contae Mhaigh Eo]] |- | style='text-align:right'| 2298 | | [[Risteard Inglis]] | 1995 | | [[Dún Bleisce]] |- | style='text-align:right'| 2299 | | [[Séamus Ó Flanagáin]] | 1997 | | ''[[:d:Q4494222|An Fheothanach]]'' |- | style='text-align:right'| 2300 | | [[Darragh Ó Donnabháin]] | 1995 | | ''[[:d:Q59726393|Úlla]]'' |- | style='text-align:right'| 2301 | | [[Grace O'Flanagan]] | 1989-04-07 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2302 | | [[Nicola Evans]] | 1990-01-17 | | [[Cluain Sceach]] |- | style='text-align:right'| 2303 | | [[Yvonne O'Byrne]] | 1992-01-02 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2304 | | [[Roisin Upton|Q56033407]] | 1994-04-01 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2305 | | [[Nicola Daly]] | 1988-04-03 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2306 | | [[Aifric Mac Aodha]] | 1979 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2307 | | [[Caitríona Ní Chléirchín]] | 1978 | | [[Scairbh na gCaorach]] |- | style='text-align:right'| 2308 | | [[Eleanor Knott]] | 1886-11-18 | 1975-01-04 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2309 | | [[Éanna Ó Muireasa]] | 1994 | | [[Droichead Binéid]] |- | style='text-align:right'| 2310 | | [[Dónall Ó Muireasa]] | 1993-04-20 | | [[Caisleán Uí Chonaill]] |- | style='text-align:right'| 2311 | | [[Pádraig Ó Riain (iománaí)|Pádraig Ó Riain]] | 1995 | | [[Dún Bleisce]] |- | style='text-align:right'| 2312 | | [[Clíodhna Ní Lionáin]] | | | [[Cúil Ghréine]] |- | style='text-align:right'| 2313 | | [[Bríd Ní Mhóráin]] | 1951 | | [[Áth Trasna]] |- | style='text-align:right'| 2314 | | [[Máire Ní Dhonnchadha Dhuibh]] | 1702 | 1795 | [[Contae Chiarraí]] |- | style='text-align:right'| 2315 | | [[Mary Georgina Barton]] | 1861-04-03 | 1949-11-08 | [[Dún Dealgan]] |- | style='text-align:right'| 2316 | | [[Claire O'Riordan]] | 1994-10-12 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2317 | [[Íomhá:Amber Barrett 20201011 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Amber Barrett]] | 1996-01-16 | | [[Baile na nGallóglach]] |- | style='text-align:right'| 2318 | | [[Rory Ó Beagáin]] | 1992-04-11 | | [[An Bhoth|Baile an Scotaigh]] |- | style='text-align:right'| 2319 | [[Íomhá:Pódio Olímpico (boxe, feminino) (cropped - Harrington).jpg|center|128px]] | [[Kellie Harrington]] | 1989-12-11 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2320 | | [[Donncha Ó Cróinín]] | 1919-12-08 | 1990-06-05 | [[Baile Mhic Íre]] |- | style='text-align:right'| 2321 | | [[Vicky Phelan]] | 1974-10-28 | 2022-11-14 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2322 | [[Íomhá:Jane Ni Dhulchaointigh.jpeg|center|128px]] | [[Jane Ní Dhulchaointigh]] | | | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 2323 | [[Íomhá:Meg Connery, circa 1920s.jpg|center|128px]] | [[Meg Connery]] | 1879 | 1956-12 | [[Cathair na Mart]] |- | style='text-align:right'| 2324 | | [[Brian Ó hEadhra]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2325 | | [[Niall Déiseach]] | 1994 | | ''[[:d:Q28232598|Baile Uí Aodha, Contae an Chláir]]'' |- | style='text-align:right'| 2326 | | [[Karen Byrne]] | 1992-05-30 | | [[Baile Formaid]] |- | style='text-align:right'| 2327 | | [[Marc Mac Eochaidh]] | 1998-09-09 | | [[Cill Síoláin]] |- | style='text-align:right'| 2328 | | [[John Nolan (damhsóir)|John Nolan]] | 1990-07-07 | | [[Cill Chainnigh]] |- | style='text-align:right'| 2329 | | [[Vincent Lambe]] | 1980-12-01 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2330 | | [[Patrick Smyth]] | 1824 | 1865-10-14 | [[Béal an Átha]] |- | style='text-align:right'| 2331 | | [[Máire Treasa Ní Dhubhghaill]] | | | [[Conamara]] |- | style='text-align:right'| 2332 | | [[Alan Dempsey]] | | | [[Contae Luimnigh]] |- | style='text-align:right'| 2333 | | [[Ben Troy]] | | | [[Carraig Mhachaire Rois]] |- | style='text-align:right'| 2334 | | [[Thomas Wall]] | 1906-07-04 | 1985-08-20 | ''[[:d:Q104316697|Baile na mBodach]]'' |- | style='text-align:right'| 2335 | | [[Caitlín Nic Aoidh]] | | | [[Cloch Cheann Fhaola]] |- | style='text-align:right'| 2336 | [[Íomhá:Bryan Dobson.jpg|center|128px]] | [[Bryan Dobson]] | 1960-02-10 | | [[Dumhach Thrá]] |- | style='text-align:right'| 2337 | | [[Seán Tadhg Ó Gairbhí]] | | | [[Ráth Caola]] |- | style='text-align:right'| 2338 | [[Íomhá:Ógie Ó Céilleachair.jpg|center|128px]] | [[Ógie Ó Céilleachair]] | | | [[An Rinn (Contae Phort Láirge)|An Rinn]] |- | style='text-align:right'| 2339 | | [[Heather Payne]] | 2000-01-26 | | [[Béal Átha na Sluaighe]] |- | style='text-align:right'| 2340 | | [[Fintan McCarthy (rámhaí)|Fintan McCarthy]] | 1996-11-23 | | [[An Sciobairín]] |- | style='text-align:right'| 2341 | | [[Clíodna Cussen]] | 1932-09-18 | 2022-08-02 | [[An Caisleán Nua, Contae Luimnigh|An Caisleán Nua]] |- | style='text-align:right'| 2342 | [[Íomhá:Dermot Kennedy performing at 2019 Lowlands Festival.png|center|128px]] | [[Diarmuid Ó Cinnéide|Dermot Kennedy]] | 1991-12-13 | | [[Ráth Cúil, Baile Átha Cliath|Ráth Cúil]] |- | style='text-align:right'| 2343 | | [[Naoise Dolan]] | 1992 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2344 | | [[John Farrelly]] | 2000-05-16 | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 2345 | | [[Seán Mac An Ultaigh|Seán Mac an Ultaigh]] | 1994-06-28 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 2346 | [[Íomhá:Emma Dabiri, November 2021.png|center|128px]] | [[Emma Dabiri]] | 1979-03-25 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2347 | | [[Alice Little]] | 1990-05-03 | | [[Cúige Laighean]] |- | style='text-align:right'| 2348 | | [[Mabel Sharman Crawford]] | 1820-06-03 | 1912-02-14 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2349 | | [[Seán T. Ó Meallaigh]] | 1983-02-15 | | [[Contae Dhún na nGall]] |- | style='text-align:right'| 2350 | | [[Diarmaid Ó Muirithe]] | 1935-11-11 | 2014-07-11 | [[Ros Mhic Thriúin]] |- | style='text-align:right'| 2351 | | [[Ciara Ní É]] | | | [[Cluain Tarbh]] |- | style='text-align:right'| 2352 | [[Íomhá:Proinsias Mac a'Bhaird.jpg|center|128px]] | [[Proinsias Mac a' Bhaird]] | 1973-07-10 | | [[Árainn Mhór]] |- | style='text-align:right'| 2353 | [[Íomhá:2019-06-29 1st FIG Artistic Gymnastics JWCH Women's Apparatus finals Vault Victory ceremony (Martin Rulsch) 23.jpg|center|128px]] | [[Jennifer Gadirova]] | 2004-10-03 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2354 | [[Íomhá:Caoilinn hughes 8315752.jpg|center|128px]] | [[Caoilinn Hughes]] | 1985 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2355 | [[Íomhá:Izzy Atkinson.jpg|center|128px]] | [[Isibeal Atkinson]] | 2001-07-17 | | [[An Ros, Contae Bhaile Átha Cliath|An Ros]] |- | style='text-align:right'| 2356 | | [[Jessica Ziu]] | 2002 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2357 | | [[Sinéad Ní Uallacháin]] | | | ''[[:d:Q67050365|Baile an Éanaigh]]'' |- | style='text-align:right'| 2358 | | [[Oonah Keogh]] | 1903-05-02 | 1989-07-18 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2359 | | [[Risteárd Ó Glaisne]] | 1927-09-02 | 2003-11-06 | [[Droichead na Bandan]] |- | style='text-align:right'| 2360 | | [[Emilie Pine]] | 1977<br/>1978 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2361 | | [[Dáirine Ní Mheadhra]] | | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2362 | [[Íomhá:Cathal Berry 2020.jpg|center|128px]] | [[Cathal Berry]] | 1977 | | [[Contae Phort Láirge]] |- | style='text-align:right'| 2363 | | [[Gavin Bazunu]] | 2002-02-20 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2364 | | [[Charlotte Dease]] | 1873-07-20 | 1953-05-05 | [[Baile Briotáis]] |- | style='text-align:right'| 2365 | | [[Cáit Feiritéar]] | 1916-12-01 | 2005-06-08 | ''[[:d:Q104309724|Baile na hAbha]]'' |- | style='text-align:right'| 2366 | [[Íomhá:EugeneMurtagh1234.jpg|center|128px]] | [[Eugene Murtagh]] | 1942 | | [[Dún an Rí]] |- | style='text-align:right'| 2367 | | [[Nessa Ní Shéaghdha]] | 1916-03-14 | 1993-04-11 | [[Droim Conrach]] |- | style='text-align:right'| 2368 | [[Íomhá:Paul mescal 2022 2.jpg|center|128px]] | [[Paul Mescal]] | 1996-02-02 | | [[Maigh Nuad]] |- | style='text-align:right'| 2369 | [[Íomhá:Máire Rua O'Brien.jpg|center|128px]] | [[Máire Rua Nic Mhathúna|Máire Rua Ní Mhathúna]] | 1615 | 1686 | [[Cluain idir Dhá Lá]] |- | style='text-align:right'| 2370 | | [[Caitlín Ní Thoirbheird]] | 1891-05-05 | 1969-07-24 | ''[[:d:Q1124843|Mainistir na Búille]]'' |- | style='text-align:right'| 2371 | [[Íomhá:Mark Ward Sinn Féin.jpg|center|128px]] | [[Mark Ward (polaiteoir)]] | 1974 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2372 | [[Íomhá:Louisa harland diff 2021 1.jpg|center|128px]] | [[Louisa Harland]] | 1993-01-31<br/>1994-01-31 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2373 | | [[Josie Sheáin Jeaic Mac Donncha]] | 1943 | 2017-09-09 | [[An Aird Thiar]] |- | style='text-align:right'| 2374 | | [[Teresa Mullen]] | 1938-04-27 | 1989-08-23 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2375 | | [[Caitlín Ní Chualáin]] | | | [[Indreabhán]] |- | style='text-align:right'| 2376 | | [[Liam Budhlaeir]] | 1923-09-28 | 1995-06-10 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2377 | | [[Séamus Ó Coileáin (aistritheoir)|Séamus Ó Coileáin]] | | | [[Áth an tSléibhe]] |- | style='text-align:right'| 2378 | [[Íomhá:Hazel Chu 2021 - 1 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Hazel Chu]] | 1980 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2379 | | [[Maura Higgins]] | 1990-11-25<br/>1990-10-25 | | [[Contae an Longfoirt]] |- | style='text-align:right'| 2380 | | [[Seán Ó hÉalaí]] | 1938-01-27 | 2017-12-11 | ''[[:d:Q82025075|Poll Raithní (Sweeny)]]'' |- | style='text-align:right'| 2381 | | [[Áine Hensey]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2382 | | [[Aogán Ó Muircheartaigh]] | 1948 | 2025-05-26 | [[Dún Chaoin]] |- | style='text-align:right'| 2383 | | [[John Beag Ó Flatharta]] | | | [[Leitir Mealláin]] |- | style='text-align:right'| 2384 | | [[Mícheál de Mórdha]] | | | [[Dún Chaoin]] |- | style='text-align:right'| 2385 | | [[Seán Ó Tuairisg]] | 1944 | 2023-04-20 | [[An Lochán Beag, Contae na Gaillimhe|An Lochán Beag]] |- | style='text-align:right'| 2386 | | [[Caitlín Ní Mhaolchróin]] | 1895-11-22 | 1973-06-13 | [[Cill Bheagáin]] |- | style='text-align:right'| 2387 | | [[Nóra Ághas]] | 1882-07-15 | 1970-01-20 | ''[[:d:Q60555545|Cinn Aird]]'' |- | style='text-align:right'| 2388 | [[Íomhá:Holly Cairns, April 2023 (headshot).jpg|center|128px]] | [[Holly Cairns]] | 1989-11-04 | | [[Contae Chorcaí]] |- | style='text-align:right'| 2389 | | [[An Beirneach|Liam Ó Beirn]] | 1869 | 1949-07-17 | ''[[:d:Q104325767|Ceathrú na Gaoithe]]'' |- | style='text-align:right'| 2390 | | [[Seosamh Ieróm Mac Giolla Phádraig]] | 1878 | 1910 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2391 | | [[Seán Ó Súilleabháin (béaloideasóir)|Seán Ó Súilleabháin]] | 1903-11-30 | 1996-12-12 | [[Contae Chiarraí]] |- | style='text-align:right'| 2392 | [[Íomhá:Ruairí Ó Murchú 2020.jpg|center|128px]] | [[Ruairí Ó Murchú]] | 1978-05-03 | | [[Dún Dealgan]] |- | style='text-align:right'| 2393 | [[Íomhá:Sorca Clarke 2020.jpg|center|128px]] | [[Sorca Clarke]] | 1978 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2394 | [[Íomhá:Violet-Anne Wynne 2020.jpg|center|128px]] | [[Violet-Anne Wynne]] | 1988 | | [[Cill Rois]] |- | style='text-align:right'| 2395 | [[Íomhá:Mairéad Farrell 2014.jpg|center|128px]] | [[Mairéad Farrell (polaiteoir)|Mairéad Farrell]] | 1990-01-06 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2396 | [[Íomhá:Pa Daly 2014.jpg|center|128px]] | [[Pa Daly]] | 1969 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 2397 | [[Íomhá:Jennifer Carroll MacNeill 2020.jpg|center|128px]] | [[Jennifer Carroll MacNeill]] | 1980-09-05 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2398 | [[Íomhá:Marc Ó Cathasaigh 2020.jpg|center|128px]] | [[Marc Ó Cathasaigh]] | 1977-01-03 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 2399 | [[Íomhá:Christopher O'Sullivan 2020.jpg|center|128px]] | [[Christopher O’Sullivan|Christopher O'Sullivan]] | 1982-06-02 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2400 | [[Íomhá:Brian Leddin.jpg|center|128px]] | [[Brian Leddin]] | 1979 | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2401 | [[Íomhá:Malcolm Noonan 2025 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Malcolm Noonan]] | 1966 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 2402 | [[Íomhá:Claire Kerrane 2015.jpg|center|128px]] | [[Claire Kerrane]] | 1992-04-24 | | [[Dún Gar]] |- | style='text-align:right'| 2403 | [[Íomhá:Pauline Tully 2025 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Pauline Tully]] | 20th century | | [[Cill na Leice]] |- | style='text-align:right'| 2404 | [[Íomhá:Patrick Costello 2020.jpg|center|128px]] | [[Patrick Costello]] | 1980-05-21 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2405 | [[Íomhá:Norma Foley.jpeg|center|128px]] | [[Norma Foley]] | 1970 | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 2406 | [[Íomhá:Verona Murphy (official portrait) 2020 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Verona Murphy]] | 1971 | | ''[[:d:Q104271796|An Ghráinseach]]'' |- | style='text-align:right'| 2407 | [[Íomhá:Jennifer Whitmore 2024 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Jennifer Whitmore]] | 1974-06 | | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 2408 | [[Íomhá:Emer Higgins, 2022.jpg|center|128px]] | [[Emer Higgins]] | 1980s | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2409 | [[Íomhá:Joe Flaherty (politician).jpeg|center|128px]] | [[Joe Flaherty (polaiteoir)|Joe Flaherty]] | 1969 | | [[An Muileann gCearr]] |- | style='text-align:right'| 2410 | [[Íomhá:Steven Matthews 2020.jpg|center|128px]] | [[Steven Matthews]] | 1971 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2411 | [[Íomhá:Patricia Ryan 2020.jpg|center|128px]] | [[Patricia Ryan (polaiteoir)]] | 1969-03-03 | | [[Baile Briotáis]] |- | style='text-align:right'| 2412 | [[Íomhá:Duncan Smith 2020.jpg|center|128px]] | [[Duncan Smith (polaiteoir)|Duncan Smith]] | 1983-05-17 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2413 | [[Íomhá:Paul Donnelly 2012.jpg|center|128px]] | [[Paul Donnelly]] | 1969 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2414 | | [[Máirín Ní Mhuiríosa]] | 1906-09-05 | 1982-08-27 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2415 | | [[Tony Holohan]] | | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2416 | [[Íomhá:Eibhlín Nic Niocaill.jpg|center|128px]] | [[Eibhlín Nic Niocaill]] | 1884-10-22 | 1909-08-13 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2417 | [[Íomhá:Michael Ryan ESCAIDE 2019 (49198471961) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Mike Ryan]] | 1965 | | [[Sligeach]] |- | style='text-align:right'| 2418 | | [[Bríd Ní Ghiolláin]] | 1894-11-15 | 2003-12-31 | ''[[:d:Q124407631|Fearann an Choirce]]'' |- | style='text-align:right'| 2419 | | [[Sorcha Richardson]] | 1990 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2420 | | [[Eileen O'Faoláin]] | 1900-06-10 | 1988-09-20 | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2421 | [[Íomhá:Orla Comerford at the 2024 Summer Paralympics (cropped).jpg|center|128px]] | [[Orla Comerford]] | 1997-09-14 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2422 | | [[Nan Tom Teaimín]] | | | [[Conamara]] |- | style='text-align:right'| 2423 | | [[Máire Ní Chéileachair]] | | | ''[[:d:Q4481305|An Fearann]]'' |- | style='text-align:right'| 2424 | | [[Richie Conroy]] | | | [[Contae Chill Dara]] |- | style='text-align:right'| 2425 | [[Íomhá:John Cummins (Irish politician).jpg|center|128px]] | [[John Cummins|Q96384541]] | 1988 | | [[Port Láirge]] |- | style='text-align:right'| 2426 | | [[Lyra (amhránaí)|Lyra]] | 1993-05-19 | | [[Droichead na Bandan]] |- | style='text-align:right'| 2427 | | [[Pádraigín Haicéad]] | 1604 | 1654-11 | ''[[:d:Q4852302|An Baile Tarsna]]'' |- | style='text-align:right'| 2428 | | [[Sibéal Davitt]] | 1989 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2429 | [[Íomhá:CMAT, Brooklyn, March 2022 2 (cropped) (cropped).jpg|center|128px]] | [[CMAT]] | 1996-02-23 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2430 | [[Íomhá:Jamie Finn Lewes FC Women 0 Birmingham City 0 21 08 2022-717 (52303039536) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Jamie Finn]] | 1998-04-24 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2431 | | [[Niamh Farrelly]] | 1999-04-15 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2432 | | [[Áine Ní Chíobháin]] | | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2433 | | [[Breandán 'ac Gearailt]] | | | [[Baile an Mhúraigh, Paróiste Mórdhach|Baile an Mhúraigh]] |- | style='text-align:right'| 2434 | | [[Máire Ní Thuathail (léiritheoir)|Máire Ní Thuathail]] | 1959-07-29 | 2016-09-19 | [[Tuar Mhic Éadaigh]] |- | style='text-align:right'| 2435 | | [[Maud Cotter]] | 1954 | | [[Loch Garman]] |- | style='text-align:right'| 2436 | | [[Aodhán Madden]] | 1947 | 2015 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2437 | | [[Caitlín Ní Chionnaith]] | 1897-09-09 | 1988-03-22 | [[An Seanchaisleán]] |- | style='text-align:right'| 2438 | | [[Rachael Blackmore]] | 1989-07-11 | | ''[[:d:Q60555085|Cill Náile]]'' |- | style='text-align:right'| 2439 | [[Íomhá:Saoirse Noonan Durham 2023 (sq cropped).jpg|center|128px]] | [[Saoirse Noonan]] | 1999-07-13 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2440 | | [[Paddy McMahon]] | 1933 | 2019 | [[An Tulach (An Clár)|An Tulach]] |- | style='text-align:right'| 2441 | | [[SON]] | 1990-04-21 | | [[Inis (baile)|Inis]] |- | style='text-align:right'| 2442 | | [[Bernadette Nic an tSaoir]] | | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2443 | | [[Seán Garvey]] | 1952 | 2022-05-06 | [[Cathair Saidhbhín]] |- | style='text-align:right'| 2444 | | [[Éanna Hardwicke]] | 1996-10-21 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2445 | | [[Annraoi Ó Liatháin]] | 1917-10-15 | 1981-07-27 | [[Port Omna]] |- | style='text-align:right'| 2446 | | [[Donnchadh Ó Laoghaire (ollamh)|Donnchadh Ó Laoghaire]] | 1877-01-21 | 1944-04-03 | ''[[:d:Q104298855|Doire an Chuilinn]]'' |- | style='text-align:right'| 2447 | [[Íomhá:Katie McGreal.jpg|center|128px]] | [[Katie McGreal]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2448 | | [[Róisín Uí Mhadagáin Ní Raghallaigh]] | 1903-01-21 | 1974-02-13 | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2449 | | [[Mícheál Ó hAodha|Micheál Ó hAodha]] | 1918-07-31 | 1998-01-26 | [[Cill Dalua]] |- | style='text-align:right'| 2450 | | [[Séamus Ó Creag]] | 1861<br/>1863 | 1934-09-15 | ''[[:d:Q104348893|Droim na Saileach]]'' |- | style='text-align:right'| 2451 | [[Íomhá:Colm Bairéad DIFF Panel 1.png|center|128px]] | [[Colm Bairéad]] | 1981 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2452 | | [[Diarmuid de Faoite]] | 1967 | | [[Inis (baile)|Inis]] |- | style='text-align:right'| 2453 | | [[Pádraig Ó Macháin]] | | | [[Lios Mór]] |- | style='text-align:right'| 2454 | | [[Siún Ní Dhuinn]] | | | [[Dún Dealgan]] |- | style='text-align:right'| 2455 | | [[Abbie Larkin]] | 2005-04-27 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2456 | | [[Carol Cronin]] | | | [[Contae Chill Mhantáin]] |- | style='text-align:right'| 2457 | | [[Liam Prút]] | 1940 | 2023-09-30 | [[An tAonach]] |- | style='text-align:right'| 2458 | | [[Tadhg Ó Dúshláine]] | 1951-06-06 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2459 | | [[James Henry (aistritheoir)|Séamas Ó hInnéirghe]] | 1918 | | ''[[:d:Q104336077|Dumha Thuama]]'' |- | style='text-align:right'| 2460 | | [[Isobel Ní Riain]] | 1969 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2461 | | [[Seosamh Ó Guairim]] | 1955-12-12 | 2017-03-06 | [[Roisín na Mainiach]] |- | style='text-align:right'| 2462 | | [[Eoin Ó Catháin]] | | | [[Contae an Chláir]] |- | style='text-align:right'| 2463 | | [[Paddy Mhéime Ó Súilleabháin]] | 1944 | | ''[[:d:Q81084492|Loch Conaortha]]'' |- | style='text-align:right'| 2464 | | [[Lillis Ó Laoire]] | 1961 | | [[Gort an Choirce]] |- | style='text-align:right'| 2465 | | [[Siuán Ní Mhaonaigh]] | | | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 2466 | | [[Máire Dinny Wren]] | | | [[Gaoth Dobhair]] |- | style='text-align:right'| 2467 | | [[Niamh Ní Chróinín]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2468 | | [[Aodán Ó Ceallaigh]] | | | [[An Rinn (Contae Phort Láirge)|An Rinn]] |- | style='text-align:right'| 2469 | [[Íomhá:Charlotte Blake Thornley Stoker (1818-1901) writer, activist, and mother of Bram Stoker.png|center|128px]] | [[Charlotte Stoker]] | 1818 | 1901-03-15 | [[Béal Átha Seanaidh]] |- | style='text-align:right'| 2470 | | [[Nan Ghriallais]] | 1936-04-02 | 2018-11-19 | [[Muiceanach idir Dhá Sháile]] |- | style='text-align:right'| 2471 | | [[Sorcha O'Raghallaigh]] | | | [[Contae Uíbh Fhailí]] |- | style='text-align:right'| 2472 | | [[Flann Ó Riain]] | 1929-09-18 | 2008-12-06 | [[Leamhcán]] |- | style='text-align:right'| 2473 | | [[Simon Ó Faoláin]] | 1973 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2474 | [[Íomhá:Gavan Reilly, 2023 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Gavan Reilly]] | | | ''[[:d:Q59721533|Ráth Moliain]]'' |- | style='text-align:right'| 2475 | | [[Joan Mallon]] | | | [[Contae Mhuineacháin]] |- | style='text-align:right'| 2476 | | [[Molly Bracken]] | 1908-02-03 | 1991-11-19 | [[Cluain Meala]] |- | style='text-align:right'| 2477 | [[Íomhá:Deirdre Brennan poet.jpg|center|128px]] | [[Deirdre Brennan]] | 1934 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2478 | | [[Jazzy (amhránaí)|Jazzy]] | 1996-09-19 | | [[Cromghlinn, BÁC|Cromghlinn]] |- | style='text-align:right'| 2479 | | [[Olan Monk]] | | | [[Indreabhán]] |- | style='text-align:right'| 2480 | | [[Louisa Ní Éideáin]] | 1984 | | [[Léim an Bhradáin]] |- | style='text-align:right'| 2481 | | [[Hugh Mac Giolla Chearra]] | | | [[Rann na Feirste]] |- | style='text-align:right'| 2482 | | [[Stephen O'Hanlon]] | | | [[Contae Mhuineacháin]] |- | style='text-align:right'| 2483 | | [[Roibeard Ó Cathasaigh]] | | | [[Lios Póil]] |- | style='text-align:right'| 2484 | | [[Séamus Ó hUltacháin]] | 1948 | 2023-09-19 | ''[[:d:Q104343964|Corr na Gaoithe]]'' |- | style='text-align:right'| 2485 | | [[Sam Ó Fearraigh]] | | | [[Gort an Choirce]] |- | style='text-align:right'| 2486 | | [[Cormac Mac Gearailt]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2487 | | [[Iarla Ó Muirthile]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2488 | | [[Diarmuid Breathnach]] | 1930-08-05 | 2023-11-13 | ''[[:d:Q104278666|Coill tSíomóin]]'' |- | style='text-align:right'| 2489 | | [[John William Seoighe]] | 1919 | 2015 | ''[[:d:Q104320884|Inis an Ghainimh]]'' |- | style='text-align:right'| 2490 | | [[Mícheál Mháire an Ghabha Ó Ceannabháin]] | 1936 | 2005 | [[An Aird Thoir]] |- | style='text-align:right'| 2491 | | [[Máire an Ghabha]] | 1905-03-18 | 1999 | [[An Aird Thoir]] |- | style='text-align:right'| 2492 | | [[Johnny Mháirtín Learaí Mac Donnchadha]] | 1937 | | [[Leitreach Ard]] |- | style='text-align:right'| 2493 | | [[Cóilín Sheáin Dharach Seoige]] | 1918-04 | 2001-04 | [[Ros Muc]] |- | style='text-align:right'| 2494 | | [[John Sheáin Dharach Seoige]] | | | ''[[:d:Q104321603|Ros Muc]]'' |- | style='text-align:right'| 2495 | | [[Tom Bheairtle Tom Ó Flatharta]] | 1926-08-15 | 2013-11-12 | [[An Lochán Beag, Contae na Gaillimhe|An Lochán Beag]] |- | style='text-align:right'| 2496 | | [[Tom Phaddy Mac Diarmada]] | 1909-03-02 | 2001-04-02 | [[An Lochán Beag, Contae na Gaillimhe|An Lochán Beag]] |- | style='text-align:right'| 2497 | | [[Johnny Báille]] | 1932-03-25 | 2004-09-26 | [[Leitir Móir]] |- | style='text-align:right'| 2498 | | [[Tess Uí Chonghaile]] | | 2005-03-08 | ''[[:d:Q65955633|An Máimín]]'' |- | style='text-align:right'| 2499 | [[Íomhá:Bambie Thug Eurovision Song Contest 2024 Dress rehearsal Final (cropped).jpg|center|128px]] | [[Bambie Thug]] | 1993-03-06 | | [[Maigh Chromtha]] |- | style='text-align:right'| 2500 | | [[Maidhc Cheannabháin]] | | | ''[[:d:Q104324152|An tÁth Buí]]'' |- | style='text-align:right'| 2501 | | [[Stiofán Ó Cualáin (amhránaí)|Stiofán Ó Cualáin]] | | | ''[[:d:Q124414504|Baile na Cille]]'' |- | style='text-align:right'| 2502 | | [[Pat Cheoinín]] | 1915 | 2008 | [[Fínis]] |- | style='text-align:right'| 2503 | | [[Sonaí Choilm Learaí Ó Conghaile]] | 1945 | | ''[[:d:Q124447379|Cora Bhuí]]'' |- | style='text-align:right'| 2504 | | [[Máire Nic Dhonnchadha]] | | 2020-12-01 | ''[[:d:Q124499647|An Caorán Mór]]'' |- | style='text-align:right'| 2505 | | [[Réamonn Jimmy Mac Donncha]] | 1938 | 2012-01-26 | [[Inis Mhic Cionaith]] |- | style='text-align:right'| 2506 | | [[Bina McLoughlin]] | 1929 | 2001-02-16 | ''[[:d:Q104321379|Gleann na nGeimhleach]]'' |- | style='text-align:right'| 2507 | | [[Domhnall Ó Baoighill]] | 1878-01-25 | 1948-05-30 | [[Croithlí]] |- | style='text-align:right'| 2508 | | [[Róisín Chambers]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2509 | | [[Edwina Guckian]] | | | [[Droim ar Snámh]] |- | style='text-align:right'| 2510 | | [[Shauna Bannon]] | 1993-10-23 | | [[Tamhlacht]] |- | style='text-align:right'| 2511 | | [[Seamas Ó hAoláin]] | | | [[An Baile Dubh, Contae Phort Láirge|An Baile Dubh]] |- | style='text-align:right'| 2512 | | [[Ciarán Ó hÓgartaigh]] | 1967 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2513 | | [[Síle Denvir]] | | | [[Indreabhán]] |- | style='text-align:right'| 2514 | | [[Joni Crone]] | 1953 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2515 | | [[Shane Ó Curraighín]] | | | [[Teileann]] |- | style='text-align:right'| 2516 | | [[Tara Howley]] | | | [[Cill Fhionnúrach]] |- | style='text-align:right'| 2517 | | [[Pádraig Rynne]] | | | [[Contae an Chláir]] |- | style='text-align:right'| 2518 | | [[Marina Ní Dhubháin]] | | | [[An Daingean|Daingean Uí Chúis]] |- | style='text-align:right'| 2519 | [[Íomhá:Nicholas Carolan-Irish Traditional Music Archive-364-0045-hinnerk-ruemenapf.jpg|center|128px]] | [[Nicholas Carolan]] | 1946 | | [[Droichead Átha]] |- | style='text-align:right'| 2520 | | [[Hilary Bowen-Walsh]] | | | [[Baile Easa Dara]] |- | style='text-align:right'| 2521 | | [[Séaghan Ó Súilleabháin]] | 1999 | | [[Cill Orglan]] |- | style='text-align:right'| 2522 | | [[Tadhg Ó Murchadha (béaloideasóir)|Tadhg Ó Murchadha]] | 1896-02-11 | 1961-09-08 | ''[[:d:Q104310755|Cathair Dónall]]'' |- | style='text-align:right'| 2523 | [[Íomhá:Albert Dolan 2024.jpg|center|128px]] | [[Albert Dolan]] | 1998-12-01 | | [[Gaillimh]] |- | style='text-align:right'| 2524 | | [[Mike Mac Domhnaill]] | | | ''[[:d:Q104311662|Cluain Cath]]'' |- | style='text-align:right'| 2525 | | [[Minnie Cormack|Q131573974]] | 1862 | 1919<br/>1920 | [[An Sciobairín]] |- | style='text-align:right'| 2526 | | [[Tomás Ó Coileáin]] | | | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2527 | | [[Séamus Ó Cinnéide (file)|Séamus Ó Cinnéide]] | 1925 | 1992-12-26 | [[Luimneach]] |- | style='text-align:right'| 2528 | | [[Muireann Ní Chíobháin]] | 1984 | | [[Corcaigh]] |- | style='text-align:right'| 2529 | | [[Cúán de Búrca]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2530 | | [[Marie-Louise Nicholson]] | | | [[Tearmann Feichín]] |- | style='text-align:right'| 2531 | | [[John Prendergast]] | | | [[Trá Lí]] |- | style='text-align:right'| 2532 | | [[Seoirsín Bashford]] | | | [[Contae Mhaigh Eo]] |- | style='text-align:right'| 2533 | | [[Seán Collins (amhránaí)|Seán Collins]] | | | [[Domhnach Bat]] |- | style='text-align:right'| 2534 | | [[Cormac Ó Beaglaoich]] | | | [[Corca Dhuibhne]] |- | style='text-align:right'| 2535 | | [[Majella Ní Dhomhnaill]] | | | [[Bré]] |- | style='text-align:right'| 2536 | | [[Siobhán Peoples]] | | | [[Inis (baile)|Inis]] |- | style='text-align:right'| 2537 | | [[Colm Broderick]] | | | [[Ceatharlach]] |- | style='text-align:right'| 2538 | | [[David Dunne]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2539 | | [[Áine de Baróid]] | 1950 | | [[Corcaigh]] |} == Misc == {| class='wikitable sortable' ! # ! íomhá ! nome ! dáta breithe ! dáta báis ! áit bhreithe |- | style='text-align:right'| 1 | [[Íomhá:Jedward-original.jpg|center|128px]] | [[Jedward]] | | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 2 | [[Íomhá:Godfried Maes - The beheading of Saint Dymphna.jpg|center|128px]] | [[Naomh Damhnait]] | 7th century | 7th century | [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]] |- | style='text-align:right'| 3 | [[Íomhá:Dustin.jpg|center|128px]] | [[Dustin Turcaí]] | 1988-11-13 | | [[Baile Átha Cliath]] |- | style='text-align:right'| 4 | [[Íomhá:Anne Marie McMahon.png|center|128px]] | [[Anne Marie McMahon]] | | | [[Contae an Chláir]] |} {{Wikidata list end}} {{Cómhaoin|Category:People of Ireland|Muintir na hÉireann}} {{síol-ie}} [[Catagóir:Daoine Éireannacha| ]] [[Catagóir:Grúpaí eitneacha in Éirinn]] [[Catagóir:Grúpaí eitneacha i dTuaisceart Éireann]] lyziursn8k9v2jcp7all3743ypc4mmi 0 26000 1273003 1108582 2025-07-07T15:14:50Z 223.204.192.111 /* Canúintí in Éirinn */ 1273003 wikitext text/x-wiki {{glanadh}} [[Íomhá:English dialects in Ulster contrast.png|mion|299x299px|Canúintí i gCúige Uladh]] An bhrí atá le '''canúint''' ná modh cainte a bhaineann le ceantar nó le haicme ar leith. == Canúintí in Éirinn == Tá trí mhórchanúint i n[[Gaeilge]] na h[[Éireann]] sa lá atá inniu ann, mar atá: * [[Canúint Ghaeilge Uladh|canúint Uladh]] * [[Gaeilge na Mumhan|canúint na Mumhan]] * [[Gaeilge Chonnacht|canúint Chonnacht]]. Úsáidtear lár-chanúint Gaeilge i [[Laighin]] agus sna cathracha chomh maith. Tá leagan caighdeánaithe den [[Teanga (cumarsáid)|teanga]] ar an dtugtar an [[Caighdeán Oifigiúil]] a úsáidtear le linn [[cumarsáid]]e oifigiúil agus go forleathan ar fud na h[[Éireann]], ach is leagan scríofa é go háirithe. [[Íomhá:Ga mid allophones.svg|clé|mion|288x288px|allafóin Ga mid ]] === Mumhan === Is féidir staidéar a dhéanamh ar [[Canúint|chanúint]] an oileán Chléire sa [[leabhar]] ''Seanchas Chléire'' le Conchúr Ó Síocháin (ceann de na shean-dír[[Beathaisnéis|bheathaisné]]<nowiki/>isí Gaeltachta é). == Conspóid == Bíonn roinnt daoine leochaileach faoina gcanúint féin agus ní maith leo géilleadh do chanúintí eile. == Naisc sheachtracha == * [http://nos.ie/gniomhaiochas/teanga/15-rud-nach-raibh-ar-eolas-agat-faoi-chanuinti-na-gaeilge/ Nós: Léarscáil le iseaghluaiseanna na Gaeilge] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161214180223/http://nos.ie/gniomhaiochas/teanga/15-rud-nach-raibh-ar-eolas-agat-faoi-chanuinti-na-gaeilge/ |date=2016-12-14 }} == Tagairtí == {{Reflist}} {{síol}} {{Teangeolaíocht na Gaeilge}} [[Catagóir:Teangeolaíocht]] [[Catagóir:Canúintí na Gaeilge|Canúint]] bogzj2egckvd3jezm6fb1jh1ewmtzes 0 46781 1273093 1147633 2025-07-08T09:41:45Z InternetArchiveBot 47196 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1273093 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} [[Íomhá:10_Albert_Cuyp,_Schilder,_1620-1691.jpg|deas|200px|thumb|Albert Cuyp]] [[Péintéir]] a rugadh i nDordrecht [[An Ísiltír|na hOllainne]] ab ea '''Albert Cuyp''' ([[1620]]-[[1691]]).<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.ibiblio.org/wm/paint/auth/cuyp/|teideal=WebMuseum: Cuyp|work=www.ibiblio.org|dátarochtana=2022-08-25}}</ref> Rinne sé a shárshaothair ar radhairc tíre le [[solas]] órga [[An Ghrian|na Gréine]], agus eallaigh is figiúir eile iontu.<ref name="FreamhanEolais">{{Cite encyclopedia|last=Hussey|first=Matt|author-link=Matthew Hussey|title=Albert Cuyp|encyclopedia=[[Fréamh an Eolais]]|language=ga|date=2011|publisher=[[Coiscéim]]|page=196}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://indordrecht.nl/en/blogs/in-het-licht-van-cuyp/|teideal=Discover more in Dordrecht: in the light of Cuyp|údar=k.cohen@dordrecht.nl|dáta=2021-10-03|language=en|work=In Dordrecht|dátarochtana=2022-08-25|archivedate=2022-08-25|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220825154846/https://indordrecht.nl/en/blogs/in-het-licht-van-cuyp/}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.museothyssen.org/en/collection/artists/cuyp-aelbert-jacobsz/landscape-sunset|teideal=Landscape with a Sunset|language=en|work=Museo Nacional Thyssen-Bornemisza|dátarochtana=2022-08-25}}</ref> == Tagairtí == {{Reflist}} {{Fréamh an Eolais}} {{síol}} {{DEFAULTSORT:Cuyp, Albert}} [[Catagóir:Péintéirí Ollannacha]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1602]] [[Catagóir:Básanna i 1691]] h7by20zf9qfw0wlaopheo8brsuegnp9 0 67241 1272980 1267578 2025-07-07T12:03:11Z Eomurchadha 4240 /* Samplaí sa Ghaeilge */ 1272980 wikitext text/x-wiki [[Íomhá:Reduplication.png|mion|dúblóga uamacha timpeall an domhain<ref>{{Luaigh foilseachán|title=World atlas of language structures|url=https://www.worldcat.org/oclc/252699579|publisher=Oxford University Press|date=2005|location=Oxford|oclc=252699579|coauthors=|author=M. Haspelmath, M. S. Dryer, D. Gil, B. Comrie|journal=|volume=|issue=}}</ref> ]] Is éard atá i gceist le '''dúblóga uamacha''' (''comhaonaid'', ''dúblóga'', ''nathanna macallacha'' nó ''focail eamhnaithe'' uaireanta) ann ná nathanna beaga a bhfuil dhá fhocal iontu agus a bhfuil rím eatarthu de ghnáth. Is féidir an [[focal]] céanna a athrá nó athrú beag a bheith i gceist, ar nós ''rírá'' agus ''ruaille buaille''. Tá an tógáil sách coitianta sa [[An Ghaeilge|Ghaeilge]], ''rí rá'' mar shampla. Feictear samplaí amhail ''helter skelter'' sa Bhéarla, áit a dtugtar ''reduplicated words'', ''reduplicatives'', ''rhyme motivated compounds'', ''echo words'' nó ''flip-flop words'' orthu. Tá cineál eile dúblóige ann freisin, leithéidí ''gan stop gan stad'', ''beo bocht'', ''briste brúite''. ==Samplaí sa Ghaeilge== {| class="wikitable sortable" |- ! Sampla !! Míniú !! Foinse |- | beag beagadán || duine beag || |- | (seolta) bocóideacha bacóideacha bucóideacha bacóideacha (leagan malartach, ní in Ó Dónaill ach scéal i gCnuasach Bhéaloideas Éireann) | bellying sails. ('chequered' dar le roinnt foinsí) || Ó Dónaill |- | bog bogadán || duine bog || |- |bois bais |'...agus easgainí móra na fairrge thoir agus na fairrge thiar a' teacht ar bhois bais a mhaide-rámha...' | |- |briolla bhrealla/brille bhreaille |seafóid chainte | |- |briste brúite |worn out | |- |bulcánta balcánta |sturdy and strong |FGB |- |cling-cleaing |clang |FGB |- |ciolar chiot (a dhéanamh de rud) |rud a bhriseadh ina phíosaí beaga, bia míoltóg a dhéanamh de dhuine | |- |clic cleaic |click-clack/Clack-clack, trup-trap |FGB |- |cliotar cleatar |racket, din |FGB |- |clipthe cráite |tormented | |- |clú agus cáil |fame | |- |cniogaide cnagaide |tap-tap (foilsíodh rainn i bhfoirm leabhair ag [[Nicholas Williams]] faoin teideal seo https://www.cic.ie/books/published-books/cniogaide-cnagaide-leabhair-cloite {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161207124620/http://www.cic.ie/books/published-books/cniogaide-cnagaide-leabhair-cloite |date=2016-12-07 }}) | |- |cogar mogar |hugger mugger (i.e. jumble, confusion; jumbled, confused) | |- |cosair-easair |litter, mess | |- |croí cráite |broken heart, broken-hearted | |- |dáiríre píre | | |- |de dhoirte dhairte (leagan malartach: de dhorta dharta) |dartingly, suddenly. |Tá ''de dhorta dharta'' ar leathanach 226 de [[Deoraithe]] le [[Dónall Mac Amhlaigh]]. Rinne sé de dhurta dharta é, is é sin le rá go ndearna sé go tobann é gan smaoineamh roimh ré. |- |dic-dic |Abhacantalóp atá dúchasach don [[Afraic]] is ea an dic-dic | |- |diúra deabhra (nó dúra dara) |Bheith i do dhiúra dheabhra, to be in a state of utter confusion, to be left speechless. |FGB |- |thit an drioll ar an dreall aige (Tá "thit an trioll ar an treall" ann fosta.) |he was flabbergasted; he lost courage | http://focailfholaithe.fng.ie/content/dr%C3%BAill |- |dubhdóite |sick and tired | |- |dúr dúramán |duine dúr | |- |duth is dath |'Bhí sé cinnte orm duth is dath í a choinneáil uaim.' |Deoraíocht, [[Pádraic Ó Conaire]], lch 44. |- |gan dubh gan dath |without a trace |FGB |- |dúrtam dártam |suainseán, cúlchaint, gearrchaint, mionchaint. | |- |dúirse-dáirse |ráfla, on the grape-vine. Leagan eile is ea "[[Dubhairt sé Dabhairt sé]]" an leagan Gaeilge a cuireadh ar theideal dhráma [[Lady Gregory]] a d'aistrigh [[An Seabhac]] Foilsíodh é ar an [[An Claidheamh Soluis]] ar an [[29 Iúil]], [[1911]] Suainseán, cúlchaint, gearrchaint, mionchaint. |FGB |- |éasca péasca |easy-peasy | |- |faoiste fáiste (a dhéanamh de rud) |to pooh-pooh sth.; a bheag de dhéanamh de rud | Leagan malartach is ea ''fuisteo faisteo'' FGB |- |figear feaigear |An rud sin eile, ''thingamy'' ''cá hainm seo atá air'' |FGB |- |fíge fí |a trifling thing | |- |filimín fálaimín |Humpty-dumpty. |FGB |- |fionna feanna |jot, nothing. "Níor fágadh fionna feanna ann" - nothing was left there; "ní fiú fionna feanna é" - it is worth nothing. | |- |fite fuaite (le) |intertwined (with) (i.e. intricately associated with) |FGB |- |flup flap |flop (aimnfhocal) |focloir.ie |- |ag teacht go folcanta falcanta (leagan malartach folcánta falcánta) |ag teacht go neartmhar láidir |FGB |- |frois frais (a dhéanamh de rud) |praiseach a dhéanamh de rud | |- |Fruch frach |An míniú a thugann FGB ná: bustle, hurry, excitement. |FGB |- |frumsó framsó nó Fromsó Framsó (focail ráiméise) |Fromsó Framsó Bean a dhamhsódh, A dhéanfadh greann, A d’ólfadh leann, A bheadh in am Anseo ar maidin! Ó ''An Sagart'' Le [[Pádraig Mac Piarais]] 'Spraoi (ag tórramh)' a thugtar air in [[''Foirisiún Focal as Gaillimh'']]. | |- |frum fram | |Fan Inti, [[Domhnall Mac an tSíthigh]], lch 97. |- |"Fú Fá Féasóg" |fee fo fum |Sgéalta na bhFianna. Micilín Mac Donnachadha. Cárna. |- |fuirseadh fairseadh (a dhéanamh de rud) |praiseach a dheanamh de rud | |- |fud fad | | |- |fudar fadar |praiseach; "fudar a dhéanamh de rud" - praiseach a dhéanamh de rud; Tá rudaí ar fudar fadar - things are in a state of confusion | |- |fuile faile |confusion, commotion, fuss, hubbub. Leagan malartach: fuithilí faithilí |- |fuithilí faithilí: f.4. (Fuithile faithile 500 Mallacht Ort) |duine gan chrích, rud, obair, cainnte etc. gan éifeacht. Níl it fhalla ach fuithilí faithilí oibre. Cá bhfuil an leithead ná an fhuaimeantamhlacht? anuas leis ar an gcéad ghála: obair neamhcheárdamhail: abláil. Fuithilí faithilí ná deárna faic riamh i gceart: útamálaidhe gur cuma leis. |Seán a' Chóta |- |fuimine farc a ghabháil ar dhuine |léasadh a thabhairt do dhuine | |- |furtla fartla |fuadar, tranglam | |- |futa fata/fut fat |gáróid, clismirt, cabaireacht áthais | |- |géaraide goinide |a leech | |- |giob geab/giub geab |pecking, mionchaint | |- |ní raibh gíog ná míog as (leagan malartach 'gíocs ná míocs') |Ní raibh focal le clos uaidh | |- |gírle guairle |hurly-burly (leagan malartach - gírle má guairle) ''Gírle-ma-guairle'', 'an dusta a thagas nuair a bheitheá ag tolladh leis an tarachair, nó an trathair' dar leis [[An Béal Beo]]. | |- |gliog gleaig |click-clack, chatter. (Cnósach Focal ó Bhaile Bhúirne) ''glig gleaig'' caint gan chiall gan éifeacht |FGB |- |gogaille gó (a dhéanamh de dhuine) |to send someone on a fool's errand | |- |Gugalaí gug |leabhar foilsithe ag [[Futa Fata]]. | |- |bheith i do hoibín host ag duine |to be a burden-bearer, a drudge for someone | |- |hip hap/hip hop |hip hop |tearma.ie, focloir.ie |- |holam halam/hulam holam/hulm halm |commotion, uproar; confusion. (leagan malartach: hólam tró) | |- |húirte háirte (Leagan malartach ''hurta harta'' |hubbub |FGB |- |hula hairc |(call to dogs) hark (away)! | |- |Hula hul |liú fiaigh Ciarraíoch - le feiceáil mar theideal ar leabhar le [[Seán Mac Mathúna]]. | |- |hulach halach |commotion, uproar; noise of chase. | |- |hulúiste huláiste |yo-heave-ho! | |- |hurla burla |hurly-burly | |- |- |Húrla hárla |Focail ráiméise atá le fáil i rann beag 'Húrla hárla Tuirne is carda..'' |Lch 247 The Book of Aran |- |hurla harla |'tharla an hurla harla' halloo | Lch 95 Duinnín Bleachtaire |- |Ní raibh húm ná hám as |There was not a sound or a move out of him | |- |hurdaí-gurdaí |hurdy-gurdy | |- |hurlama giúrlama |commotion, uproar | |- |huth ná hath |int. Huh! Ní dúirt sé huth ná hath leis, he said nothing, was non-committal, about it. |FGB |- (hú ná há - uaireanta) |(teanga) liom leat |double-talk, double-dealer |Ó Dónaill |- |liútar éatar |raic agus rírá | |- |lí-lé |níl lí-lé déanta iniubh agum = níl aon ábhar gnótha déanta inniubh agum, níl lí-lé acu = táid dealamh, beó bocht |Cnósach Focal ó Bhaile Bhúirne |- |longar langar |disorder, confusion | |- |luchartha lochartha |decrepit | |- |thit an lug ar an lag aige |he was flabbergasted, chaill sé misneach | |- |lúrapóg lárapóg |ainm ar chluiche do pháistí ar buille faoi thuairim (FGB); nonsense phrase signifying the galloping of a horse (Dinneen). |FGB, Dinneen |- |luthairt lathairt |raidhse, mórán | |- |lumpar agus lampar |bailúchán seanrudaí; "idir lumpar agus lampar": everything included (fosta: "cruifleog") | |- |míle murdal! (nó Míle murdar!) |horror of horrors! | |- |idir mhioth agus mhaith |idir mhaith agus olc, de gach sórt | |- |meascán mearaí | | |- |mugadh magadh |humbug, farce | |- |muranáin maranáin |little creatures of the sea. |FGB |- |múta máta |duine gan mhaith, bodach (FGB); one who can do nothing properly (Dinneen) |FGB, Dinneen |- |neam neam |s. (Child's talk) Sweet, titbit. | |- |niúdar neádar |1.trifling, indecisive, insipid talk; namby pamby. 2. Hesitant person; dead-and-alive person | |- |núscar náscar |1. insipiant talk 2. hesitant person, duine lag | |- |gheall sé na hoirc is na hairc dom |gheall sé gealach is grian dom | |- |ping pang |an cluiche leadóige boird - bunaithe ar an mBéarla | |- |plinc pleainc |De thuairt, ceann ar aghaidh, (adv.); "dúirt sé plinc pleainc é" - dúirt sé glan amach é |[[Liosta Focal as Ros Muc]] |- |plob plab |1. bubbling, gurgling sound. 2. blubbering, incoherent speech | |- |prup-prab |'prup-prab na tine aitinn' |lch 32 Conaire Mór, Seacht nDoras na Cinniúna, [[Diarmuid Johnson]], [[Leabhar Breac]]. |- |rírá |hubbub, uproar | |- |de rite reaite |faoi luas |FGB |- |ruaille buaille/rúille búille |commotion, tumult, confusion | |- |rup rap |buinneach agus caitheamh amach | |- |rúp ráp |confusion, din | |- |sciobtha scuabtha |spick and span | |- |sciob sceab |scrimisc, brútam | |- |sciot sceat/sciot scot (a dhéanamh de rud) |to mess up sth.; to cut up something so as only to leave the worst parts | |- |seobob, siobab |m., haste, hurry, confusion, fluster; diarrhoea. cf hubub an dhob. |Dinneen |- |(tá an bord seo) siugaí siú |this table is falling apart, unsteady, wobbling | |- |- |siod sead |chit-chat |FGB |- |siún sincín |confused person, exhausted person | |- |sifil seaifil |'...ag síor-rith chuig dochtúirí faoi chuile shifil sheaifil. 'Chuile frois frais!' |''Dialann Mo Mháthar'' [[Pádhraic Breathnach]]. |- |sithe seatha |suainseán, cúlchaint, gearrchaint, mionchaint. |FGB |- |slis sleais | |Ealaín an Aistriúcháin 4: The Jabberwocky. Comhar 72 (5), 22. [[Antain Mac Lochlainn]]. |- |slubar slabar |muck, mush | |- |Smid ná smeaid |focal ar bith, níor labhair sé smid ná smeaid (''smid ná smead'' uaireanta https://www.corpas.ie/ga/cng/?q=smid%20n%C3%A1%20smead) |[[Foirisiún Focal as Gaillimh]] |- |slupar slapar / sluparnach is slaparnach |an fhuaim a dhéanann uisce atá ag lapadaíl | |- |smuchar smachar |'smuchar smachar na gcapall' |lch 82 Conaire Mór, Seacht nDoras na Cinniúna, [[Diarmuid Johnson]], [[Leabhar Breac]]. |- |snasta blasta |branda seacláide | |- |sniog sneag |Lagiarracht ar bhó a chrú. 'Ní raibh sé ach ag sniog sneag leis'. 'D'iarras air dhá bhuicéad a líonadh dom ach ní bhíonn sé siúd ach ag sniog sneag leis' | |- |sníomhaí snámhaí |feithid (''spinner'' FGB) |FGB, agus [[Rí na gCearrbhach]] le [[Seán Ó Dúrois]], agus sa ghearrscéal seo http://www.feasta.ie/2014/meanf/alt4.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171107130843/http://www.feasta.ie/2014/meanf/alt4.html |date=2017-11-07 }} |- |spior spear (a dhéanamh de rud) |a bheag a dhéanamh de rud | |- |sancam soncam | Mias glasraí meascaithe | FGB |- |sputar spatar | |Lch 440 [[Cluiche na Corónach]]. |- |subhach sách/súch sách | |Conaire Mór le Diarmuid Johnson |- |súm sám |duine leamh, díbheo, spadaire, duine fuarspreosach, duine spadánta. |- |súgach sáthach |Do dhóthain mhór olta agat. |- |tamhach táisc |commotion, uproar | |- |tiuf-teaf |Chiffchaff (cineál éin) |FGB |- |tic teaic |tick-tack, tick-tock; "Cluineann sí tic teaic an chloig." |FGB agus lch 71, [[Máire Dinny Wren]], Go mbeinnse choíche saor, cnuasach gearrscéalta |- |toiriall tairiall |stiall craicinn ó chorpán, (a ndeirtí go raibh draíocht ag roinnt leis) | |- |(Go) torpach tiarpach |all puffed up, full of pomposity. |FGB |- |treillisg bhreillisg |melee | |- |triopall treapall |trailing thing; disorder; confusion "Ná fág gach uile rud ina thriopall treapall" - Ná fág gach rud ina phraiseach. | |- |tromach tramach |pell-mell, topsy-turvy | |- |bhí *trup trap* acu ar fud an tí |bhíodar ag siúl go torannach ar fud an tí. | |- |tuf taf |rancid; "Tá an sneachta alright ach is fearr liom tuf-taf é ná ina phlub-phlab" |gearrscéal ''Leaca an Tí Mhóir'' le [[Seán Mac Mathúna]] |- |tuirseach traochta |exhausted | |- |trut trat |sound of tramping feet, noise, din. |FGB |} * ==Abairtí agus eile== GoIna measc seo tá abairtíní beaga agus nathanna a leanann an sainmhíniú thuas nó a thagann leis de bharr litrithe. * fudar fadar, mix up, mess FGB * gíog (Sa nath) gíog guag a dhéanamh de dhuine, to confound s.o. utterly. FGB * Nath, Níl ciú ná ceá aige, he is quite illiterate. FGB * Niúidí-neáidí EID, boigeartán, Síle. * 'siúd isteach an to-tó' Tomhas de chuid Anna Nic an Luain, focal folaithe raiméise ar luchóg. * gib-gab, dil.ie/25821 (A.S. origin acc. to Meyer, Wortk. 78 . Cf. Scottish and N. Engl. `giff-gaff'; native formation acc. to Kelly, Celtica xxv 98 ) onomatop. unintelligible gabbling, jargon : gib-gab (gipa-gapa, giba-gapa v.ll.) na gcennaighi, Anecd. ii 72.9 . Cf. gic-goc and see Dinneen s.vv. giob, geab. * gan frapa gan taca * steig meig a dhéanamh de dhuine - cloigeann duine a scoilteadh focloir.ie * Gíoc bíoc! - Peep-bo! FGB * fuip faip - tagairt do (fhuaim?) ráipéar, An Litir, Liam Mac Cóil. * ar bhois agus ar bhais an mhaide rámha * bhain sé sliseóg dhe thaobh dúrach agus sliseóg de thaobh darach * Ba mhó a shola ná a dhola, he gained more than he lost. FGB * siúlach scéalach * ''Patairín agus Patarún'' – leabhar le h[[Ailbhe Ó Monacháin]] * Gan “thú" gan “thá” as (David Copperfield, lch 801) * Ó Stiúcaí Stiúgtha: Bliodar bleadar, fastaím, brille breaille, amaidí-dú-dá, truflais smuflais, réiméis raiméis * Leabhar Stiofáin Uí Ealaoire 'D'eirghi sé go hú, há, go neart a chrá[mh]...' * 'hólas bólas' - [[Alan Titley]] - Is fíor go raibh níos mó oideachais orainn seachas mar a bhí aimsir Vítneaim, ach shílfeá nach slogfaí a leithéid hólas bólas arís. * fiosach feasrach “Níl dochar a bheith fiosach feasrach an uair atá ann”. Nó ‘fiosrach feasrach’, b’fhéidir. Tá ‘fiosrach’ san fhoclóir agus níl ‘fiosach’. Níl aon sampla eile de ‘fiosach’ ach amháin ag [[Seán Mac Meanman]]. * Ící Pící - Amhráin nuachumtha do pháistí * brútam prúcam prácam [[Alan Titley]] https://www.irishtimes.com/culture/treibh/coincr%C3%A9it-anuas-ar-chne%C3%A1-1.3460643 * Trumpaí Dumptaí agus an Falla Mór * 'Humtí Dumtí' aistriúchán Gaeilge ar an rann cáiliúil in ''An Tigh a Thóg Seáinín'' le [[Pronnséas Ó Súilleabháin]]. * Filimín Failimín - Humpty Dumpty [[Nicholas Williams]] Lastall * Munachar agus Manachar - Tweedledum and Tweeldledee [[Nicholas Williams]] Lastall * Hurú! Hurá! mar aistriú ar ''Callooh! Callay!'' [[An Gheabairleog]], Nicholas Williams * Fuadar ná feadar [[Peadar Ua Laoghaire]] * Súistín búistín - ón amhrán ''Léim Thart'' le [[Des Bishop]] agus ón rann Lúrabóg, Lárabóg." * Lumpar is Lampar - 'bhailíodar Lumpar is Lampar lasmuigh den sceallóglann...' Muiris Ó Meára. "Lúrabóg Lárabóg, buidhe ó n-Éirinn, Éire plubán, plubán súlach, súil na gcaorach, dhá chéad lumán, lumán, láthaigh, súistín, búistín, buille bheag ar bhéicín, buille bheag ar bharr na gcos agus cnap isteach an fhaoideóig bhuidhe." * Dúidín dáidín (An ruidín deas a chaill mé, Go lige Dia na nGrásta Go bhfaighidh mé aríst é.) ón amhrán [[An Dreoilín]]. * Tá léimeadáin againn, preabadáin, siúladáin, scioradáin, cnagadáin, lupadáin, lapadáin, súistín, búistín, agus dib-a-deáb-a-dúistín againn. [[Tuairisc]] https://tuairisc.ie/ta-leimeadain-preabadain-siuladain-scioradain-cnagadain-lupadain-lapadain-suistin-buistin-agus-dib-a-deab-a-duistin-againn/ * Gígí Gaigí Iontais - Ainm Gaeilge a cumadh mar leagan ar Wibbly Wobbly Wonder. https://tuairisc.ie/cen-ghaeilge-ata-ar-wibbly-wobbly-wonder-agus-loop-the-loop/ * ''Aililiú Pililiú'' Jeepers Creepers Ingemar Lejonborg Pádraig Ua Maoileoin 1982 A0741 agus san amhrán [[An Poc ar Buile]]. * tamhach, s. (In phrase) ~ táisc, commotion, uproar. FGB * Gogaí bogaí - gogaí (Child’s name for) egg. [[Duinnín ar an Sceilig]]. * Rann beag ag Brian Ó Baoill faoi na méara: Ordóg, colagóg, méar fuda fada, mac an aba, lúirín beag ina luí sa log is é ag baint fug do mhamaí. * taoile tuile * scríb scrob * Fear scrob scrab (veidhleadóir)/Ag imirt ar a scríob scrab. lch 18 Cín Lae Amlaoibh * gíc goc Stair na Gaeilge. * Hong Cong * Cu-cú - gairm an éin, an chuach. NEID * Tic Teac - dráma le Púca Puppets * ho hó, int. Oho! FGB * had dad = háidí 1. = int. (Admonishing child) Ha! Aha! 2 :ha. FGB * prúta práta - sa scéal An Tríú Scéal Déag, lch 204 le h[[Alan Titley]] * Trupall Trapall, Rainn bheaga ón mbéaloideas do pháistí óga, 1972, [[An Gúm]], [[Clíodna Cussen]] * sníc píc - feicthe in úsáid * slug slag (gib gab i mBéarla) á rá ag foileán, http://www.potafocal.com/beo/?s=slug+slag * na briathra foisteanacha faisteanacha, lch 1 ''An Béal Beo'' le [[Tomás Ó Máille]]. *Chun gur dhein an bhean so leongó liúngó dhom chroí. Casadh an tSúgáin. *fuis-fais, ciall- ráiméis. Sampla(í) Úsáide: Níl sa sgéal ach fuis fais. (Focail Fholaithe) féach fuis fáis in EID agus FGB a deir gur leagan de faoiste fáiste é seo. * liop-a-leap; ''sin é an t-iasg go dtugann na béarlóírí “Sunfish” air “Sáimhín” ainm eile air. ó ''An Chéad La Iasgaigh ag Garsún leis an údar [[Common Noun]]. LIOP-A-LEAP / LIOP-A-DA-LEAP, seanfhocal: Chomh sámh le liop-a-da-leap. * Tharraing sé (leis) é ar an iarach agus ar an árach, he tugged at it every way he could, dragged it along as best he could. * och óch! och ochón! Alas! FGB *hoibín host, s. 1. (a) Load carried on back. (b) Child being carried pick-a-back. 2. Bheith i do ~ ag duine, to be a burden-bearer, a drudge, for s.o. (Var:hoibín hos) * had dad = háidí * Haid aid! = have at you! (in beginning a fight) (Con.). Duinnín * 'fear frélic agus froilic, i seomra nó i halla, 'Sea Dónal na Gréine,' Dónal na Gréine, lch 146, An Blas Muimhneach, Imleabhar II. * FGB leathadh leathadh lúitheach, numbness (of hands from cold). * (Nath) Go breas nó go treas, by hook or by crook. (FGB) * Tá na focail 'mirlín murláin' ag [[Doireann Ní Ghríofa]] ina dán ''Míreanna Mearaí'', cé nach dublóg ó cheart an struchtúr. * Humpty Dumpty. (Leagan Ciarraíoch.) Tá Filimín Falaimín i n áird' ar an bhfalla. Thuit Filimín Falaimín anuas ar an dtalamh; Dá dtagadh dháréag agus triúr agus dachad N'Fhéadfaidís filimín Falaimín a chuir i n áird' ar an bhfalla. * 'Níl fuis ná fais ar do chuid cainte, a Thómais Taobh Istigh' [[Cré na Cille]] * cliop-cleab - sa dán An Seanmharcach le [[Séamus Barra Ó Súilleabháin]] * Ní raibh cor ná cor as - Kahlil lch 262 * Paisean Faisean clár teilifíse a bhí ar [[TG4]] * ''Spluff Splaifeirtí agus an tIonradh ar an bPláinéad Marz'' leabhar leis an scríbhneoir [[Ré Ó Laighléis]]. * Rann páistí Ó Cnuasacht Trágha le [[Mícheál Ó Síocháin]] "Sleithide [seilmide] búrtach, bártach, Cuir amach do adharca Atá na ba bána Ag ól do chuid meidhge." * dil deail - braon leachta, uisce nó mún cuir i gcás, [[Pádraig Ó Cíobháin]], An Gealas I Lár na Léithe, lch 295. * lústar flústar, lch 157 Bláth na dTulach, ''Sámhnas Shábha'' gearrscéal le [[Máire Dinny Wren]] agus le fáil i bhfoclóir an Mhianánaigh (a flurry of excitement) * sciobtha scuabtha, spick and span (FGB) * murach marach An Cléireach, [[Darach Ó Scolaí]] Lch 155 * Blíps agus Blúps, banna ceoil ag Body&Soul 2022. * Gígeam agus Geoigeam agus Bol Bocht a Lógam, Scéal Béaloidis as [[Oileán Reachlann]], ba é Domhnall Mac Mhuircheartaigh an cainteoir. * ding deaing - fuaim cloig, ''An tEitleán Dofheicthe'', [[Cathal Ó Sándair]]. * Mat agus Muta, [[Clódhanna Teoranta]] (1978) le [[Clíodna Cussen]]. * Plub! Plab! Plip! Plipidíplabadaíplubaidí! - cur síos ar fhuaim na báistí ag [[Bridget Bhreathnach]] ina colún ar [[Tuairisc.ie]] https://tuairisc.ie/plub-plab-plip-plipidiplabadaiplubaidi/ * Na carachtair ''Seacláid, Sicláid agus Siocláid'' sa leabhar ''An Sicín Glas''. Leabhairín saor in aisce do pháistí le Ivan Parvov. [[Gabriel Rosenstock]] a chuir Gaeilge air. Is féidir é a léamh anseo: https://bubutales.com/pdf/TheGreenCh{{Dead link|date=Nollaig 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * 'jingil jeaingil' gearrscéal Alan Titley, An Ceathrú Rí, ar Tuairisc.ie * Tá ceann le clos san amhrán ''Seán Gabha'' ó [[Oirghialla]], 'Buail seo, Seán gabha, buailimis(t) go teann é, Síodram seodram, síodram seodram, Méadaígí an t-amhrán. * An rann seo a luaitear ar lch 49, Machnamh Seanmhná, [[Peig Sayers]]. Do dhún mo rosc is is olc mar tá mo chiall Tá lagar im chois is stoca bán faoim ghiall; Ní fada a bheidh ''och ná boch'' ag mnáibh i mo dhiaidh Ach is fada a bheidh corp na loicht ag fail na bpian. * Thá tú id mhungó mhangó ~ tá tú gan bhrí (Díolaim Dhéiseach) * Bíonn an nath 'ar bhocht agus ar nocht' ann uaireanta * Púcaí Schmúcaí: bailiúchán dánta agus rann do pháistí, leabhar le [[Gabriel Rosenstock]] * ''gan í gan ó'', foinsí éagsúla. Ag an g[[Cadhnach]] is cosúil gutr 'gan deacracht;' is ciall leis. Ag [[Máire Dinny Wren]] seans gur ''gan fhuaim'' atá i gceist. https://www.duchas.ie/en/cbes/4602714/4597887/4631704?ChapterID=4602714 * Manrán Banrán, tríréad téadach a sheinn ag Éigse na Bruiséile * ''cric-creaic'' an traona sa mhóinfhéar taobh leis.' lch 188, ''An Bheirt Dearbhráthar agus Scéalta Eile'' le [[Máiréad Ní Ghráda]] * Ná habair maithín ná graithín ina thaobh, say nothing good or bad, nothing whatever, about it. FGB * Maighdean an tSoluis agus Sgéalta Eile II, In eagar ag Henry Morris, Ainm Cleite, Mac Róigh, Feargus (Bail. / Eag.) Bailitheoir/Eagarthóir, Morris, Henry Dáta cumtha, 1921, Foilsitheoir, Dundalgan Press Sgaoil sé leis ins na sidhe siúmannaí, ins na rith ruaimeannaí, ins na ruaimeannaí rith ruadh reatha, go dtabhradh sé cnoc de léim agus gleann de thuslóig, go rabh dubhantaí dubha na h-oidhche ag druidim leis, dubhantaí geala an lae ag druidim uaidh, an gearrán bán ag dul faoi chapóig agus an chapóg ag imtheacht uaidh gur casadh sgaoith gearrfhiadh leis ar thaoibh molaidh shléibhe. * Prioc preac - Bhí na haon phrioc preac aige orm, he kept teasing me, kept picking at me. [[Cnuasach Focal Ón gCom]] * ní raibh smid ná smaid aige 'he had nothing to say', 'he was taciturnly silent' Duinnín * géaraide goinide (súmaire) leech téarma.ie * ''Baineann an tóir ar fhocail a chur i rím agus aithris a dhéanamh ar chaint duine agus véarsaíocht páistí leis an tréimhse seo, ar nós boisiúige , boiseáige - lúrabóg , larabóg - fromsó , framsó ...'' . -- Seán Ó Curraoin, Boscaí * gan hú ná há a rá * sciobtha-scuabtha (tá amhras ann faoin gceann seo) * lumpar agus lampar, collection of odds and ends FGB * féirín flóirín dom óirín stóirín lch 16 ag dul i bhfad Alan Titley * Ar mhuirc mhairc = ar mhuin mhairc * muirc mair, diúra dheabhra, ‘Sean-Eoin' Foilsíodh an leagan Gaeilge de i 1938 - é aistrithe ag Tomás Ó Faoláin - agus chuireadh an t-eagrán seo amach i 1974. Máirín Ní Chriagáin, an t-údar. * Cá bhfuil na crogaill? Snip sneap, cluinim sibh, Maith sibh, a chrogalla, Anois isteach libh! Ón rann ''Le do Thoil, a Naoi'' * Rann ó Dúchas.ie https://www.duchas.ie/ga/cbe/9000641/7221089/9076435 "Píosum Pósum, Práitín Rósta, Poitín uisce i lár na tine Sin iad mo lánú pósta." * bíp búp - cluichí ríomhairí á n-imirt, Dialann Dúradáin An Fhírinne Shearbh le [[Jeff Kinney]] lch 135. * Plúra Lúra - carachtar ón leabhar faoi na Bopóga, Plúra Lúra agus Na Bopóga * An Pocaire an pacaire, [[Ó Bhéal an Bhab]] * BABHLAÍ RABHLAÍ A hoop, the babhlaí, often a wheel off an old bicycle or pram, which children rolled with either a hand or stick in the game of rabhlaí- babhlaí. [O Dón dictionary: rabhlaí-babhlaí, a child's hoop.] * fíolta, a3. (Used for síolta in alliterative phrase) fíolta fálta fuirsithe, seeded, fenced and harrowed; completely finished. FGB * An Coláiste Sinne Muinne, Alan Titley, AN CRANNCHUR. Comhar 79 (4), * sniog-sneog - clocha a chur ag scinneadh ar bharr an uisce, a bheith ag déanamh sciotar uisce, a bheith ag déanamh sciotairíní https://www.learngaelic.net/dictionary/index.jsp?abairt=sniog-sneog&slang=both&wholeword=false * Muile-maile: He/She is only a muile/maile - meaning a soft foolish person, easily fooled. Also a person who never never expresses an opinion from either over cautiousness or stupidity https://www.duchas.ie/ga/cbe/9001861/7317215/9119067 * 'Ghabhas [...] Trí Ghúgair (?) trí Ghágair(?), trí shráid a' Sgibirín,' ''Leabhar Sheáin Í Chonaill'', lch 384 * 'Guitsí, Guitsiú, rínce na ngeafaire!' (focail ráiméise?) ''Leabhar Sheáin Í Chonaill'', lch 391 * rann: 'Méirín, miothán, Miothán éit, éit a' ful, eit a' fal,...' ''Leabhar Sheáin Í Chonaill'', lch 393 * Tharraing sé (leis) é ar an iarach agus ar an árach, he tugged at it every way he could, dragged it along as best he could. Ní scarfadh sé leis ar iarach ná ar árach, he wouldn’t part with it for anything. FGB * Níl brúscar bruscar ná bráscar agam ach brúscar bruscar go bhfuil mo lámh math maith agam féin leis.' [[Peig Sayers]] ag insint scéil https://www.canuint.ie/ga/QAC000158Ac1 * ''Ag ticeáil agus agus ag tocáil'' cloiste ar [[RnaG]] Bealtaine 2025 tuairisc spóirt ==Samplaí i nGaeilge na hAlban== *fìth-fàth masc - mist of invisibility (or the power to produce said mist) (féth fíada sa Ghaeilge) * fàth-fìth masc -mist of invisibility (or the power to produce said mist) * sù-sì - súisí/sushi [[ACDD]] * rù-ra/rù-rà - meascán mearaí, praiseach, trína chéile. The Gaelic-English Dictionary - Colin B.D. Mark * Hoilibheag Hilibheag - focail ráiméise san amhrán Smeòrach Clann Dòmnaill * "Cha bhi agad ach gigein air gach goigein dhìot" - rud a mhaoidheas fuamhairean gu tric ann an sgeulachdan, a' ciallachadh rud mar "pronnaidh mi tu nad mhìrean". * Leabhar do pháistí é ''Na Stocan agus Na Stùcan'' * Sgeulachdan Eagalach Feagalach - Gearrscéalta do pháistí le [[Catriona Lexy Campbell]] * Friuthail ! frathail! anns an abhainn, / Iarann a cheann, snód a mhuineal, / Maide a dhruim, is duine a thón. (Freagra: Iasgair le slaiti-asgaich) Tóimhseachain o Innse Gall, Anna Nic Iain, Béaloideas, An Cumann Le Béaloideas Éireann * Craobh ghitheaganach, ghathaganach, /A bun suas, a barr sios, /Is i fas mar sin. (Freagra: Earball mairt.) Tóimhseachain o Innse Gall, Anna Nic Iain, Béaloideas, An Cumann Le Béaloideas Éireann * tha Calum air an ran-dan = Calum is on a binge. Air an splaoid. Drabhlás, ragús. Learn Gaelic Dictionary. * Sgeulachdan eagalach feagalach * FISE FAISE, dán le [[Rody Gorman]] A bhò a bhò a chuilidh a dhuine dhuine bhiod! bir! Boitidh boitidh! chaoide chaoide! chuisil-ì chuisil-ò cior cior! Cnàg cnàg! dìosgaidh-dàsgaidh diugaidh! durradh durradh! dùrd dùrd! E e! faraman fearaman fise faise! gius! glag gliog gliong Gnost gnost! gog gog! gorrac gorrac! gròc gròc! gurra gùg! gug gùg! Hi homh homh! huistir! ligidh leagaidh! mè è! meig! Mò mò! moig oigean! poichean! pruidh-dhè bheag! Prill-è prill-è! pruis-o pruis-o! raoic rot siataidh! siu-hù! sod Splad srac suc suc! taimhslich tiuth! tuadhi! tuidh! tuirlidh mhìneig! Tu-ruith! turt turt! tusgas! uf uf ! usg usg! ==SeanGhaeilge== * áimh tháimh / ám [t]hám ‘siar agus aniar’, Thurneysen * Ám [t]hám - cuid de shraithe péirí a chiallaíonn ‘siar agus aniar’ (O’Rahilly 1973‒4). * adall tadall ‘visit re-visit’ * aile taile https://ogham.glasgow.ac.uk/index.php/2023/02/20/what-does-the-word-ogam-mean-and-where-does-the-name-come-from/ ==Féach freisin== * [[Frithchiallaigh 'S' agus 'D' na Gaeilge]] ==Foinsí== * Foinse FGB nó Dinneen seachas uimh. 21 is uimh. 70. Maidir le huimh. 69, seans go gciallaíonn sé 'd'ardchaighdeán', 'an-mhaith', 'an-deas'. * LISTSERV.HEANET.IE * Tá eolas breise le fáil i mBéaldoideas, 1988, lch 141-152 agus ar http://www.smo.uhi.ac.uk/gaeilge/corpus/macalla/ * 10459. Ní Dhomhnaill (Cáit): Dúblóga uamacha Gaeilge. In Béaloideas 56 (1988), pp. 141–152 A collection of alliterative and riming doublets in Irish. Includes (§8) an excursus on the possible derivation of fionna feanna == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Teangeolaíocht na Gaeilge]] [[Catagóir:Struchtúir na Gaeilge]] [[Catagóir:An Ghaeilge]] [[Catagóir:Moirfeolaíocht na Gaeilge]] [[Catagóir:Gramadach]] [[Catagóir:Fóineolaíocht]] [[Catagóir:Deilbheolaíocht]] 2gi4ncpphybgjweotxjarljhugak38a 0 68625 1273018 1187728 2025-07-07T18:15:31Z 1.47.83.123 1273018 wikitext text/x-wiki [[Íomhá:AfricanAmericans.jpg|thumb|Daoine gorma cáiliúla]] [[Íomhá:Children in Namibia(1 cropped).jpg|thumb|Leanaí sa [[An Namaib|Namaib]]]] [[Íomhá:Meyers b1 s0148d.jpg|thumb|Afracaigh]] Is é '''daoine gorma''' (nó '''cine gorm''' nó fiú '''cine dubh''') an téarma a úsáidtear chun cur síos a dhéanamh ar [[Duine|dhaoine]] de bhunadh fo-Sháharaigh. == Féach freisin == * [[:Catagóir:Eachtraí ciníocha|Eachtraí ciníocha]] * [[Daoine geala]] * [[Cine]] * [[Na Gormacha]] == Tagairtí == {{reflist}} {{Síol}} [[Catagóir:Antraipeolaíocht]] [[Catagóir:Ciníochas]] [[Catagóir:Daoine gorma]] 1toycr5p2si3jnzdsxgjpzjvz9khtyq 1273020 1273018 2025-07-07T18:16:57Z 1.47.83.123 1273020 wikitext text/x-wiki [[Íomhá:AfricanAmericans.jpg|thumb|Daoine gorma cáiliúla]] [[Íomhá:Children in Namibia(1 cropped).jpg|thumb|Leanaí sa [[An Namaib|Namaib]]]] [[Íomhá:Meyers b1 s0148d.jpg|thumb|Afracaigh]] Is é '''daoine gorma''' (nó '''cine gorm''' nó fiú '''cine dubh''') an téarma a úsáidtear chun cur síos a dhéanamh ar [[Duine|dhaoine]] de bhunadh fo-Shaháraigh. == Féach freisin == * [[:Catagóir:Eachtraí ciníocha|Eachtraí ciníocha]] * [[Daoine geala]] * [[Cine]] * [[Na Gormacha]] == Tagairtí == {{reflist}} {{Síol}} [[Catagóir:Antraipeolaíocht]] [[Catagóir:Ciníochas]] [[Catagóir:Daoine gorma]] a8zq8xr2g8xevxigws0igaq6g93t9uc 0 85551 1273088 1268633 2025-07-08T08:15:42Z 223.205.72.14 /* Achoimre */ 1273088 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Leabhar}} Is cuid de chnuasach laochscéalta na [[Rúraíocht|Rúraíochta]] é '''Tochmharc Eimhire''', agus ar cheann de na scéalta is faide ann. Insítear an scéal faoi [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]] agus é ag iarraidh [[Eimhear]] a mhealladh, agus faoina oiliúint mhíleata leis an ngaiscíoch [[Scáthach]]. I dteannta le [[Táin Bó|táinte bó]], féastaí, breitheanna agus éaga, is ea ''tochmharc'' ar cheann de na 'genres' de litríocht na nGael lámhscríbhinní. ==Athleagain agus foinsí lámhscríbhinne== Faightear an seanscéal ''Tochmarc Emire'' in dhá phríomhathleagan. Tá an gaol idir an dá athleagan agus na lamhscribhinní éagsúla pléite ag [[Gregory Toner]].<ref name=Toner>Toner, "The Transmission of ''Tochmarc Emire''".</ref> Is é an leagan níos luaite, ach chomh maith níos giorra, atá ar marthain ná mar chóip i lámhscríbhinn déanach na 15ú/16ú haoise, Rawlinson B 512. Sa leagan úd, tá an chéad chuid are iarraidh, ag tosú leis an tomhas deannach idir Cú Chulainn and Eimhear. Is amhlaidh go bhfuil an téacs bunaithe ar bhunleagan Sean-Ghaeilge, b'fhéidir siar go dtí an 8ú haois, ach tras-scríofa agus nuachóirithe beagán i ré na Meán-Ghaeilge. Dar le Kuno Meyer, téann an téacs siar go dtí an 10ú haois.<ref>Meyer, "The oldest version of ''Tochmarc Emire''".</ref> Faightear an t-athleagan níos faide sna foinsí Leabhar na hUidhre, Stowe D iv 2, Harley 5280, 23 N 10, agus dhá bhlúirí. Scriobhadh i ré na Meán-Ghaeilge é. # Athleagan níos luaite: #* [[Rawlinson B 512]]: f 117Ra-118Rb (Oxford, Bodleian Library). An chéad chuid ar iarraidh. # Athleagain níos déanaí: #* [[Leabhar na hUidhre]] (LU): ll. 121a-127b (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). An dara cuid ar iarraidh. #* [[Stowe D IV 2]]: f 74Ra-78Vb (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Iomlán. #* [[Harley 5280]]: f 27R-35Rb (Londain, British Library). Iomlán. #* [[ARÉ 23 N 10]] (''olim'' Betham 145): ll. 21-24 & 113–124 & 11–12 & 25–26 & 125–128 (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Iomlán. #* [[Leabhar Fhear Maí]] 23 E 29: ll. 207a-212b (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Blúire. #* [[Egerton 92]]: f 24Ra-25Vb (Londain, British Library). Blúire. # Foinsí eile #* [[Leabhar Laighneach]] (LL), f 20a46 ff (Baile Átha Cliath, Coláiste na Tríonóide). Leagann de §30, mar a fhaightear san ''Echtra Machae''. ==Achoimre== Cé go raibh sé de chliú ar Chú Chulainn go raibh sé ar na fir ab áile in Uladh, cha raibh bean aige fós. Mar sin, bhí imní i measc na bhfear den chúige go ngoidfeadh an stócach a mná chéile agus go n-éigneodh sé a n-iníonacha. Chuaidh siad ar tóir mná a dtigfí leofha a chur i gcleamhnas le Cúchulainn, ach bhí sé meáite ag an laoch óg go mba [[Eimhear]], iníon [[Forgall Monach|Fhorgall Monach]], a phósfadh sé. Bhí Forgall in aghaidh an chleamhnais, ámh. Mholl sé do Chú Chulainn go rachfadh sé i mbun teagasc arm leis an bhanlaoch Chliúiteach [[Scáthach]] na h[[Alba|Alban]], i ndóchas go marófar é i rith na déine. Ghlac Cú Chulainn leis an dúshlán, agus d'imigh sé leis go hAlban. Idir an dá linn, thairg Forgall Eimhear do [[Lugaid mac Nóis]], rí [[Mumha|Mumhan]], ach nuair a chluin seisean go raibh sí i ngrá le Cú Chulainn, dhiúltaigh sé í a phósadh. Oileann Scáthach Cú Chulainn i ngach ceird an chogaidh, ina measc an [[Ga Bolga]], sleá colgach millteanach a chaitear leis an gcos, agus gur gá go gearrtar as an té gur buaileadh. Ag dul faoi oiliúint ina theannta bhí [[Ferdia]], a théann ina dhlúthchara agus deartháir altrama Chú Chulainn. Le linn a chuairte ann, caithfidh Scáthach cath a chur i gcoinne [[Aoife]], a céile comhraic agus (i leaganacha áirithe) a leathchúpla. Tá aithne ag Scáthach ar laochas Aoife, agus buaileann imní í faoi shaol Chú Chulainn dá bharr. Tugann sí deoch chodlata dó chun é a chosaint. Tá Chú Chulainn chomh tréan sin, ámh, go ndúisíonn sé tar éis uair a chloig. Téann sé i mbun troda, i ndeabhadh le hAoife i gcomhrac aonair. Tá siad beirt ar aon chumas, ach mearaíonn Cú Chulainn í, ag glaoch go raibh a capaill agus carbad (na nithe is ansa léi ar dhomhan) tar éis titim thar aill. Fuaraíonn sé í, ach ar faobhar an chlaímh, impíonn sí go ndéana trócaire uirthi. Socraíonn sé gan í a mharú, faoi dhá choinníoll: go n-éirí sí as an gcogaíocht le Scáthach, agus go mbeire sí mac ar a shon. Agus Aoife torrach, tagann Cú Chulainn ar ais ó Albain lánoiliúnta, ach diúltaíonn Forgall fós é Eimhear a phósadh. Déanann Cú Chulainn ruathar ar dhún Fhorgaill, maraíonn sé ceathrar is fiche fear, fuadaíonn sé Eimhear agus goideann sé taisce Fhorgaill. Titeann Forgall féin chun a bháis ó na rampair. Déanann [[Scenn Menn]], comrádaí Fhorgaill, iarracht éalú an leannáin a chosc, ach maraíonn Cú Chulainn é ag cliath i gcomhrac aonair. Agus a laochas léirithe, glacann Eimhear faoi dheireadh é a phósadh. Tá ''coll cétingen'' (cearta na chéad oíche) ag [[Conchúr mac Neasa]], rí na nUladh. Tá imní air roimh fhreagairt Chú Chulainn, ach chaillfeadh sé a cheannas, muna bhfeidhmeoidh. Tagtar air réiteach: luífidh Conchúr le hEimhear ar oíche a pósta, ach luífidh [[Cathbhadh]] [[draoi]] eatarthu.<ref>[[Thomas Kinsella]], ''The Táin'', Oxford University Press, 1969, {{ISBN|0-19-281090-1}}, ll. 25–39</ref> ==Scéalta gaolmhara== {{main|Anbhás Aonmhic Aoife}} Tagann [[Connla]], mac Chú Chulainn agus Aoife, go hÉirinn ag lorg a athar. De bharr a laochais sheanórtha, is dóigh gur bagairt é. Tá sé faoi gheis a hathar, ámh, agus diúltaionn sé é féin a aithint. Maraíonn Cú Chulainn é i gcomhrac aonair leis an nGa Bolg.<ref>Kinsella 1969, ll. 39–45</ref> {{main|Anbhás Dearbhfhorghaille}} I leaganacha áirithe de ''Tochmharc Eimhire'', tarrthálann Cú Chulainn an bhanfhlaith Lochlannach [[Dearbhfhorghaill]], agus í ar tí bheith íobartha do na [[Fomhóraigh]]. Sa scéal ''[[Anbhás Dearbhfhorghaille]]'', tagann sí go hÉirinn i riocht eala, ag lorg Chú Chulainn a bhfuil sí i ngrá leis. Scaoileann Cú Chulainn í ina broinn lena thabhall. Chun a beatha a shábháil, caithfidh Cú Chulainn an chloch thabhail a dhiúl óna bolg. Ach anois níl cead aige í a phósadh, agus a cuid fola blaiste aige. Dá bharr sin, tugann sé í dá mhac altrama [[Lughaidh na Riabh Dearg]]; pósann siad agus beireann siad clann. Lá amháin i láir an gheimhridh, déanann fir na nUladh piléir sneachta. Téann na mná in iomaíocht a chéile ag mún insna piléir, chun a fhiosrú cé acu an té is meallacaí. Sroicheann mún Dearbhfhorghaille an talamh, agus ite ag an éad, ionsaíonn agus ciorraíonn na mná eile í. Tugann Lughaidh faoi ndeara nach leáite é an sneachta ar dhíon Dhearbhfhorghaille agus go bhfuil sí ar tí bás d'fháil. Deifríonn sé agus Cú Chulainn isteach sa teach, ach básann sí tamall ina dhiaidh. Éagann Lughaidh le brón; mar dhíoltas, leagann Cú Chulainn an teach agus na mná eile laistigh, 150 dóibh maraithe aige.<ref>[[Carl Marstrander]] (eag. & aistr.), "The Deaths of Lugaid and Derbforgaill", ''Ériu'' 5 (1911): ll. 201–18</ref> {{main|Táin Bó Cúailnge}} Agus Cú Chulainn i mbun chomhrac aonair sa ''Táin'', is beirt dá chéile iad [[Fer Báeth]] agus [[Ferdia]], a dheartháireacha altrama agus comhfhoghlaimeoirí faoi Scáthach.<ref>Kinsella 1969, ll. 129, 168f.</ref> ==Foinsí== ===''Tochmarc Emire'': editions and translations=== * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed. and tr.). "The Oldest Version of ''Tochmarc Emire''." ''Revue Celtique'' 11 (1890): 433–57. Text edited from Rawlinson B 512. * Hamel, A.G. van (ed.). ''Compert Con Culainn and other Stories''. Mediaeval and Modern Irish Series 3. Dublin, 1933. 16–68. Based on Stowe D IV 2, with variants from LU, Harleian 5280 and Rawlinson B 512. * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed.). "Mitteilungen aus irischen Handschriften. ''Tochmarc Emire la Coinculaind''." ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 3 (1901): 226–63 (229–63). [version of Harleian 5280 with variants from LU, Stowe D IV 2, Fermoy/Egerton 92 and 23 N 10]. [http://www.ucc.ie/celt/online/G301021 Available online at CELT] * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed.). ''Verba Scáthaige fri Coin Chulaind.'' Anecdota from Irish Manuscripts 5. 1913: 28–30. * Thurneysen, Rudolf (ed.). "''Verba Scáthaige'' nach 22 N 10." ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 9 (1913): 487–8. [http://www.ucc.ie/celt/published/G301032/index.html Available from CELT] * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (tr.), "Wooing of Emer", ''Archaeological Review'' 1 (1888): 68–75, 150–5, 231–5, 298–307. * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (tr.). In ''The Cuchulinn Saga in Irish Literature'', ed. Eleanor Hull. Grimm Library 8. London, 1898. 57–84. Abridged version of Meyer's translation above. [https://archive.org/details/cuchullinsagain00cuchgoog Available from Internet Archive] * [[Thomas Kinsella|Kinsella, Thomas]] (tr.). ''The Táin''. Oxford, 1969. 25 ff. *Guyonvarc'h, C.-J. (tr.). "La courtise d'Emer, Version A." ''Ogam'' 11 (1959): 413–23. (French) * d'Arbois de Jubainville, H. (tr.). ''L'épopée celtique en Irlande''. Paris, 1892. (French) * Agrati, A. and M. L. Magini (trs.). ''La saga irlandese di Cu Chulainn''. Milan, 1982 (Italian) ==Foinsí tánaisteacha== * {{Cite journal |last=Toner |first=Gregory |title=The Transmission of ''Tochmarc Emire'' |journal=Ériu |volume=49 |year=1998 |pages= 71–88}} ==Thuilleadh le léamh== * Baudiš, J. "On Tochmarc Emere." ''Ériu'' 9 (1923), ll. 98–108. Le fáil ó [[Scéla]]. * Edel, D. ''Helden auf Freiersfüßen. 'Tochmarc Emire' und 'Mal y kavas Kulhwch Olwen'. Studien zur Frühen Inselkeltischen Erzähltradition.'' Amsterdam, Oxford, agus Nua-Eabhrac, 1980. * Findon, Joanne. "Gender and Power in ''Serglige Con Culainn'' and ''The Only Jealousy of Emer''." ''Language and Tradition in Ireland: Continuities and Displacements'', eag. Maria Tymoczko agus Colin Ireland. Amherst & Boston, 2003, ll. 47–61. * Findon, Joanne. ''A Woman's Words: Emer and Female Speech in the Ulster Cycle.'' Toronto, 1997. * Findon, Joanne. "A Woman's Words: Emer versus Cu Chulainn in Aided Oenfir Aife." ''Ulidia'', ll. 139-48. * Ó Concheanainn, T. "Textual and historical associations of Leabhar na hUidhre." ''Éigse'' 29 (1996), ll. 65–120, go háirithe 94. * O'Curry, E. ''Lectures on the Manuscript Materials of ancient Irish History.'' Nua-Eabhrac, 1861, ll. 278-2. * Oskamp, H.P.A. "Notes on the history of Lebor na hUidre." ''Proceedings of the Royal Irish Academy'' 65C (1966–67), ll. 117–37, go háirithe 126-7. * Sayers, William. "Concepts of Eloquence in ''Tochmarc Emire''." ''Studia Celtica'' 26/27 (1991–1992), ll. 125–54. * Thurneysen, Rudolf, H. Hessen agus G. O'Nolan. "Zu ''Tochmarc Emire''." ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 8 (1912), ll. 498–524. * Thurneysen, Rudolf. ''Die irische Helden- und Königssage''. Halle, 1921. 377 ff. ==Tagairtí== {{reflist}} {{An Rúraíocht}} [[Catagóir:Scéalta na Rúraíochta]] svux4rqa4yukzi276nc3avfk1j4ab6n 1273090 1273088 2025-07-08T08:18:02Z 223.205.72.14 /* Achoimre */ 1273090 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Leabhar}} Is cuid de chnuasach laochscéalta na [[Rúraíocht|Rúraíochta]] é '''Tochmharc Eimhire''', agus ar cheann de na scéalta is faide ann. Insítear an scéal faoi [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]] agus é ag iarraidh [[Eimhear]] a mhealladh, agus faoina oiliúint mhíleata leis an ngaiscíoch [[Scáthach]]. I dteannta le [[Táin Bó|táinte bó]], féastaí, breitheanna agus éaga, is ea ''tochmharc'' ar cheann de na 'genres' de litríocht na nGael lámhscríbhinní. ==Athleagain agus foinsí lámhscríbhinne== Faightear an seanscéal ''Tochmarc Emire'' in dhá phríomhathleagan. Tá an gaol idir an dá athleagan agus na lamhscribhinní éagsúla pléite ag [[Gregory Toner]].<ref name=Toner>Toner, "The Transmission of ''Tochmarc Emire''".</ref> Is é an leagan níos luaite, ach chomh maith níos giorra, atá ar marthain ná mar chóip i lámhscríbhinn déanach na 15ú/16ú haoise, Rawlinson B 512. Sa leagan úd, tá an chéad chuid are iarraidh, ag tosú leis an tomhas deannach idir Cú Chulainn and Eimhear. Is amhlaidh go bhfuil an téacs bunaithe ar bhunleagan Sean-Ghaeilge, b'fhéidir siar go dtí an 8ú haois, ach tras-scríofa agus nuachóirithe beagán i ré na Meán-Ghaeilge. Dar le Kuno Meyer, téann an téacs siar go dtí an 10ú haois.<ref>Meyer, "The oldest version of ''Tochmarc Emire''".</ref> Faightear an t-athleagan níos faide sna foinsí Leabhar na hUidhre, Stowe D iv 2, Harley 5280, 23 N 10, agus dhá bhlúirí. Scriobhadh i ré na Meán-Ghaeilge é. # Athleagan níos luaite: #* [[Rawlinson B 512]]: f 117Ra-118Rb (Oxford, Bodleian Library). An chéad chuid ar iarraidh. # Athleagain níos déanaí: #* [[Leabhar na hUidhre]] (LU): ll. 121a-127b (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). An dara cuid ar iarraidh. #* [[Stowe D IV 2]]: f 74Ra-78Vb (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Iomlán. #* [[Harley 5280]]: f 27R-35Rb (Londain, British Library). Iomlán. #* [[ARÉ 23 N 10]] (''olim'' Betham 145): ll. 21-24 & 113–124 & 11–12 & 25–26 & 125–128 (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Iomlán. #* [[Leabhar Fhear Maí]] 23 E 29: ll. 207a-212b (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Blúire. #* [[Egerton 92]]: f 24Ra-25Vb (Londain, British Library). Blúire. # Foinsí eile #* [[Leabhar Laighneach]] (LL), f 20a46 ff (Baile Átha Cliath, Coláiste na Tríonóide). Leagann de §30, mar a fhaightear san ''Echtra Machae''. ==Achoimre== Cé go raibh sé de chliú ar Chú Chulainn go raibh sé ar na fir ab áile in Uladh, cha raibh bean aige fós. Mar sin, bhí imní i measc na bhfear den chúige go ngoidfeadh an stócach a mná chéile agus go sáródh sé a n-iníonacha. Chuaidh siad ar tóir mná a dtigfí leofha a chur i gcleamhnas le Cúchulainn, ach bhí sé meáite ag an laoch óg go mba [[Eimhear]], iníon [[Forgall Monach|Fhorgall Monach]], a phósfadh sé. Bhí Forgall in aghaidh an chleamhnais, ámh. Mholl sé do Chú Chulainn go rachfadh sé i mbun teagasc arm leis an bhanlaoch Chliúiteach [[Scáthach]] na h[[Alba|Alban]], i ndóchas go marófar é i rith na déine. Ghlac Cú Chulainn leis an dúshlán, agus d'imigh sé leis go hAlban. Idir an dá linn, thairg Forgall Eimhear do [[Lugaid mac Nóis]], rí [[Mumha|Mumhan]], ach nuair a chluin seisean go raibh sí i ngrá le Cú Chulainn, dhiúltaigh sé í a phósadh. Oileann Scáthach Cú Chulainn i ngach ceird an chogaidh, ina measc an [[Ga Bolga]], sleá colgach millteanach a chaitear leis an gcos, agus gur gá go gearrtar as an té gur buaileadh. Ag dul faoi oiliúint ina theannta bhí [[Ferdia]], a théann ina dhlúthchara agus deartháir altrama Chú Chulainn. Le linn a chuairte ann, caithfidh Scáthach cath a chur i gcoinne [[Aoife]], a céile comhraic agus (i leaganacha áirithe) a leathchúpla. Tá aithne ag Scáthach ar laochas Aoife, agus buaileann imní í faoi shaol Chú Chulainn dá bharr. Tugann sí deoch chodlata dó chun é a chosaint. Tá Chú Chulainn chomh tréan sin, ámh, go ndúisíonn sé tar éis uair a chloig. Téann sé i mbun troda, i ndeabhadh le hAoife i gcomhrac aonair. Tá siad beirt ar aon chumas, ach mearaíonn Cú Chulainn í, ag glaoch go raibh a capaill agus carbad (na nithe is ansa léi ar dhomhan) tar éis titim thar aill. Fuaraíonn sé í, ach ar faobhar an chlaímh, impíonn sí go ndéana trócaire uirthi. Socraíonn sé gan í a mharú, faoi dhá choinníoll: go n-éirí sí as an gcogaíocht le Scáthach, agus go mbeire sí mac ar a shon. Agus Aoife torrach, tagann Cú Chulainn ar ais ó Albain lánoiliúnta, ach diúltaíonn Forgall fós é Eimhear a phósadh. Déanann Cú Chulainn ruathar ar dhún Fhorgaill, maraíonn sé ceathrar is fiche fear, fuadaíonn sé Eimhear agus goideann sé taisce Fhorgaill. Titeann Forgall féin chun a bháis ó na rampair. Déanann [[Scenn Menn]], comrádaí Fhorgaill, iarracht éalú an leannáin a chosc, ach maraíonn Cú Chulainn é ag cliath i gcomhrac aonair. Agus a laochas léirithe, glacann Eimhear faoi dheireadh é a phósadh. Tá ''coll cétingen'' (cearta na chéad oíche) ag [[Conchúr mac Neasa]], rí na nUladh. Tá imní air roimh fhreagairt Chú Chulainn, ach chaillfeadh sé a cheannas, muna bhfeidhmeoidh. Tagtar air réiteach: luífidh Conchúr le hEimhear ar oíche a pósta, ach luífidh [[Cathbhadh]] [[draoi]] eatarthu.<ref>[[Thomas Kinsella]], ''The Táin'', Oxford University Press, 1969, {{ISBN|0-19-281090-1}}, ll. 25–39</ref> ==Scéalta gaolmhara== {{main|Anbhás Aonmhic Aoife}} Tagann [[Connla]], mac Chú Chulainn agus Aoife, go hÉirinn ag lorg a athar. De bharr a laochais sheanórtha, is dóigh gur bagairt é. Tá sé faoi gheis a hathar, ámh, agus diúltaionn sé é féin a aithint. Maraíonn Cú Chulainn é i gcomhrac aonair leis an nGa Bolg.<ref>Kinsella 1969, ll. 39–45</ref> {{main|Anbhás Dearbhfhorghaille}} I leaganacha áirithe de ''Tochmharc Eimhire'', tarrthálann Cú Chulainn an bhanfhlaith Lochlannach [[Dearbhfhorghaill]], agus í ar tí bheith íobartha do na [[Fomhóraigh]]. Sa scéal ''[[Anbhás Dearbhfhorghaille]]'', tagann sí go hÉirinn i riocht eala, ag lorg Chú Chulainn a bhfuil sí i ngrá leis. Scaoileann Cú Chulainn í ina broinn lena thabhall. Chun a beatha a shábháil, caithfidh Cú Chulainn an chloch thabhail a dhiúl óna bolg. Ach anois níl cead aige í a phósadh, agus a cuid fola blaiste aige. Dá bharr sin, tugann sé í dá mhac altrama [[Lughaidh na Riabh Dearg]]; pósann siad agus beireann siad clann. Lá amháin i láir an gheimhridh, déanann fir na nUladh piléir sneachta. Téann na mná in iomaíocht a chéile ag mún insna piléir, chun a fhiosrú cé acu an té is meallacaí. Sroicheann mún Dearbhfhorghaille an talamh, agus ite ag an éad, ionsaíonn agus ciorraíonn na mná eile í. Tugann Lughaidh faoi ndeara nach leáite é an sneachta ar dhíon Dhearbhfhorghaille agus go bhfuil sí ar tí bás d'fháil. Deifríonn sé agus Cú Chulainn isteach sa teach, ach básann sí tamall ina dhiaidh. Éagann Lughaidh le brón; mar dhíoltas, leagann Cú Chulainn an teach agus na mná eile laistigh, 150 dóibh maraithe aige.<ref>[[Carl Marstrander]] (eag. & aistr.), "The Deaths of Lugaid and Derbforgaill", ''Ériu'' 5 (1911): ll. 201–18</ref> {{main|Táin Bó Cúailnge}} Agus Cú Chulainn i mbun chomhrac aonair sa ''Táin'', is beirt dá chéile iad [[Fer Báeth]] agus [[Ferdia]], a dheartháireacha altrama agus comhfhoghlaimeoirí faoi Scáthach.<ref>Kinsella 1969, ll. 129, 168f.</ref> ==Foinsí== ===''Tochmarc Emire'': editions and translations=== * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed. and tr.). "The Oldest Version of ''Tochmarc Emire''." ''Revue Celtique'' 11 (1890): 433–57. Text edited from Rawlinson B 512. * Hamel, A.G. van (ed.). ''Compert Con Culainn and other Stories''. Mediaeval and Modern Irish Series 3. Dublin, 1933. 16–68. Based on Stowe D IV 2, with variants from LU, Harleian 5280 and Rawlinson B 512. * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed.). "Mitteilungen aus irischen Handschriften. ''Tochmarc Emire la Coinculaind''." ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 3 (1901): 226–63 (229–63). [version of Harleian 5280 with variants from LU, Stowe D IV 2, Fermoy/Egerton 92 and 23 N 10]. [http://www.ucc.ie/celt/online/G301021 Available online at CELT] * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed.). ''Verba Scáthaige fri Coin Chulaind.'' Anecdota from Irish Manuscripts 5. 1913: 28–30. * Thurneysen, Rudolf (ed.). "''Verba Scáthaige'' nach 22 N 10." ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 9 (1913): 487–8. [http://www.ucc.ie/celt/published/G301032/index.html Available from CELT] * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (tr.), "Wooing of Emer", ''Archaeological Review'' 1 (1888): 68–75, 150–5, 231–5, 298–307. * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (tr.). In ''The Cuchulinn Saga in Irish Literature'', ed. Eleanor Hull. Grimm Library 8. London, 1898. 57–84. Abridged version of Meyer's translation above. [https://archive.org/details/cuchullinsagain00cuchgoog Available from Internet Archive] * [[Thomas Kinsella|Kinsella, Thomas]] (tr.). ''The Táin''. Oxford, 1969. 25 ff. *Guyonvarc'h, C.-J. (tr.). "La courtise d'Emer, Version A." ''Ogam'' 11 (1959): 413–23. (French) * d'Arbois de Jubainville, H. (tr.). ''L'épopée celtique en Irlande''. Paris, 1892. (French) * Agrati, A. and M. L. Magini (trs.). ''La saga irlandese di Cu Chulainn''. Milan, 1982 (Italian) ==Foinsí tánaisteacha== * {{Cite journal |last=Toner |first=Gregory |title=The Transmission of ''Tochmarc Emire'' |journal=Ériu |volume=49 |year=1998 |pages= 71–88}} ==Thuilleadh le léamh== * Baudiš, J. "On Tochmarc Emere." ''Ériu'' 9 (1923), ll. 98–108. Le fáil ó [[Scéla]]. * Edel, D. ''Helden auf Freiersfüßen. 'Tochmarc Emire' und 'Mal y kavas Kulhwch Olwen'. Studien zur Frühen Inselkeltischen Erzähltradition.'' Amsterdam, Oxford, agus Nua-Eabhrac, 1980. * Findon, Joanne. "Gender and Power in ''Serglige Con Culainn'' and ''The Only Jealousy of Emer''." ''Language and Tradition in Ireland: Continuities and Displacements'', eag. Maria Tymoczko agus Colin Ireland. Amherst & Boston, 2003, ll. 47–61. * Findon, Joanne. ''A Woman's Words: Emer and Female Speech in the Ulster Cycle.'' Toronto, 1997. * Findon, Joanne. "A Woman's Words: Emer versus Cu Chulainn in Aided Oenfir Aife." ''Ulidia'', ll. 139-48. * Ó Concheanainn, T. "Textual and historical associations of Leabhar na hUidhre." ''Éigse'' 29 (1996), ll. 65–120, go háirithe 94. * O'Curry, E. ''Lectures on the Manuscript Materials of ancient Irish History.'' Nua-Eabhrac, 1861, ll. 278-2. * Oskamp, H.P.A. "Notes on the history of Lebor na hUidre." ''Proceedings of the Royal Irish Academy'' 65C (1966–67), ll. 117–37, go háirithe 126-7. * Sayers, William. "Concepts of Eloquence in ''Tochmarc Emire''." ''Studia Celtica'' 26/27 (1991–1992), ll. 125–54. * Thurneysen, Rudolf, H. Hessen agus G. O'Nolan. "Zu ''Tochmarc Emire''." ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 8 (1912), ll. 498–524. * Thurneysen, Rudolf. ''Die irische Helden- und Königssage''. Halle, 1921. 377 ff. ==Tagairtí== {{reflist}} {{An Rúraíocht}} [[Catagóir:Scéalta na Rúraíochta]] lg5lp29bswbjxvfiqviytiiz5bdxko8 1273094 1273090 2025-07-08T09:59:29Z 223.205.72.14 /* Achoimre */ 1273094 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Leabhar}} Is cuid de chnuasach laochscéalta na [[Rúraíocht|Rúraíochta]] é '''Tochmharc Eimhire''', agus ar cheann de na scéalta is faide ann. Insítear an scéal faoi [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]] agus é ag iarraidh [[Eimhear]] a mhealladh, agus faoina oiliúint mhíleata leis an ngaiscíoch [[Scáthach]]. I dteannta le [[Táin Bó|táinte bó]], féastaí, breitheanna agus éaga, is ea ''tochmharc'' ar cheann de na 'genres' de litríocht na nGael lámhscríbhinní. ==Athleagain agus foinsí lámhscríbhinne== Faightear an seanscéal ''Tochmarc Emire'' in dhá phríomhathleagan. Tá an gaol idir an dá athleagan agus na lamhscribhinní éagsúla pléite ag [[Gregory Toner]].<ref name=Toner>Toner, "The Transmission of ''Tochmarc Emire''".</ref> Is é an leagan níos luaite, ach chomh maith níos giorra, atá ar marthain ná mar chóip i lámhscríbhinn déanach na 15ú/16ú haoise, Rawlinson B 512. Sa leagan úd, tá an chéad chuid are iarraidh, ag tosú leis an tomhas deannach idir Cú Chulainn and Eimhear. Is amhlaidh go bhfuil an téacs bunaithe ar bhunleagan Sean-Ghaeilge, b'fhéidir siar go dtí an 8ú haois, ach tras-scríofa agus nuachóirithe beagán i ré na Meán-Ghaeilge. Dar le Kuno Meyer, téann an téacs siar go dtí an 10ú haois.<ref>Meyer, "The oldest version of ''Tochmarc Emire''".</ref> Faightear an t-athleagan níos faide sna foinsí Leabhar na hUidhre, Stowe D iv 2, Harley 5280, 23 N 10, agus dhá bhlúirí. Scriobhadh i ré na Meán-Ghaeilge é. # Athleagan níos luaite: #* [[Rawlinson B 512]]: f 117Ra-118Rb (Oxford, Bodleian Library). An chéad chuid ar iarraidh. # Athleagain níos déanaí: #* [[Leabhar na hUidhre]] (LU): ll. 121a-127b (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). An dara cuid ar iarraidh. #* [[Stowe D IV 2]]: f 74Ra-78Vb (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Iomlán. #* [[Harley 5280]]: f 27R-35Rb (Londain, British Library). Iomlán. #* [[ARÉ 23 N 10]] (''olim'' Betham 145): ll. 21-24 & 113–124 & 11–12 & 25–26 & 125–128 (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Iomlán. #* [[Leabhar Fhear Maí]] 23 E 29: ll. 207a-212b (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Blúire. #* [[Egerton 92]]: f 24Ra-25Vb (Londain, British Library). Blúire. # Foinsí eile #* [[Leabhar Laighneach]] (LL), f 20a46 ff (Baile Átha Cliath, Coláiste na Tríonóide). Leagann de §30, mar a fhaightear san ''Echtra Machae''. ==Achoimre== Cé go raibh sé de chliú ar Chú Chulainn gurbh é an té ab áile in Uladh, cha raibh bean aige fós. Mar sin, bhí imní i measc na bhfear den chúige go ngoidfeadh an stócach a mná chéile agus go sáródh sé a n-iníonacha. Chuaidh siad ar tóir mná a dtigfí leofha a chur i gcleamhnas le Cúchulainn, ach bhí sé meáite ag an laoch óg go mba [[Eimhear]], iníon [[Forgall Monach|Fhorgall Monach]], a phósfadh sé. Bhí Forgall in aghaidh an chleamhnais, áfach. Mholl sé do Chú Chulainn go rachfadh sé sna hInse Gall, chun ealaíonna comhraic a dh'fhoghlaim ó Scáthach, banlaoch chliúiteach. Chan é gur mholadh cairdiúil a bhí ann, áfach– bhí Forgall ag súil go marófaí Cú Chulainn i rith dhéine na traenála. Ghlac Cú Chulainn leis an dúshlán, agus d'imigh sé leis go hAlban. Idir an dá linn, thairg Forgall Eimhear do [[Lugaid mac Nóis]], rí [[Mumha|Mumhan]], ach nuair a chluin seisean go raibh sí i ngrá le Cú Chulainn, dhiúltaigh sé í a phósadh. D'oil Scáthach Cú Chulainn i ngach ceird an chogaidh agus a iomaí arm, ina measc an [[Ga Bolga]], sleá friofaic colgach millteanach a chaithtí leis an chos, agus a sháigheadh chomh daingean go mba ghá é a ghearradh as feoil a íospartaigh. Ag dul faoi oiliúint ina theannta bhí [[Ferdia]], a théann ina dhlúthchara agus deartháir altrama Chú Chulainn. Le linn a chuairte ann, b'éigean do Scáthach cath a chur i gcoinne [[Aoife]], a céile comhraic agus (i leaganacha áirithe) a leathchúpla. Bhí aithne ag Scáthach ar fhíochmhaire Aoife, agus buaileadh imní uirti fá shábháilteacht Chú Chulainn dá bhrí. Thug sí deoch chodlata dó le chinntiú nach ndéanfaí aon dochar dó. Bhí Cú Chulainn chomh tréan sin, áfach, go ndúisigh sé i ndiaidh sé uaire. Chuaidh sé i mbun troda, i ndeabhadh le hAoife i gcomhrac aonair. Bhí an dís acu ar aon chumas, ach d'imir Cú Chulainn cleas uirthi, ag glaoch amach go raibh a capaill agus carbad (na nithe is ansa léithe ar domhan) i ndiaidh titim thar aill. Rug sé uirthi, ach ar faobhar a chlaímh, d'impigh sí go ndéanfadh sé trócaire uirthi. Shocraigh Cú Chulainn gan í a mharú, faoi dhá choinníoll: go réiteodh sí sos cogaidh le Scáthach, agus go mbeirfeadh sí mac dó. Agus Aoife torrach, tháinig Cú Chulainn ar ais ó Albain lánoiliúnta agus mian aige Eimhear a phósadh, rud nár cheadódh Forgall. Mar sin, rinne Cú Chulainn ruathar ar dhún Fhorgaill, éachta in a a mharaigh sé ceathrar agus fiche fear, agus chuir Cú Chulainn Eimhear ar dhroimm a stéad, le cois taisce Fhorgaill. Thit Forgall fhéin chun a bháis ó na rampair. Rinne [[Scenn Menn]], comrádaí Fhorgaill, iarracht éalú an leannáin a chosc, ach mharaigh Cú Chulainn é ag cliath i gcomhrac aonair. Chuir an oiread laochais sin i bhfeidhm ar Eimhear, agus fá dheireadh ghlac sí é a phósadh. Bhí ''coll cétingen'' (cearta na chéad oíche) ag [[Conchúr mac Neasa]], rí Uladh, ach bhí sé eadar dhá chomhairle an mbainfeadh sé tairbhe as sa chás Eimhear. Bhí eagla air roimh fhreagairt Chú Chulainn, agus imní air go léirfí an eagla sin muna bhfeidhmeodh sé an phribhléid. Ba é Cathbhadh a mhol an réiteach: luífeadh Conchúr le hEimhear oíche a pósta, agus luífeadh [[Cathbhadh]] [[draoi]] eatarthu.<ref>[[Thomas Kinsella]], ''The Táin'', Oxford University Press, 1969, {{ISBN|0-19-281090-1}}, ll. 25–39</ref> ==Scéalta gaolmhara== {{main|Anbhás Aonmhic Aoife}} Tagann [[Connla]], mac Chú Chulainn agus Aoife, go hÉirinn ag lorg a athar. De bharr a laochais sheanórtha, is dóigh gur bagairt é. Tá sé faoi gheis a hathar, ámh, agus diúltaionn sé é féin a aithint. Maraíonn Cú Chulainn é i gcomhrac aonair leis an nGa Bolg.<ref>Kinsella 1969, ll. 39–45</ref> {{main|Anbhás Dearbhfhorghaille}} I leaganacha áirithe de ''Tochmharc Eimhire'', tarrthálann Cú Chulainn an bhanfhlaith Lochlannach [[Dearbhfhorghaill]], agus í ar tí bheith íobartha do na [[Fomhóraigh]]. Sa scéal ''[[Anbhás Dearbhfhorghaille]]'', tagann sí go hÉirinn i riocht eala, ag lorg Chú Chulainn a bhfuil sí i ngrá leis. Scaoileann Cú Chulainn í ina broinn lena thabhall. Chun a beatha a shábháil, caithfidh Cú Chulainn an chloch thabhail a dhiúl óna bolg. Ach anois níl cead aige í a phósadh, agus a cuid fola blaiste aige. Dá bharr sin, tugann sé í dá mhac altrama [[Lughaidh na Riabh Dearg]]; pósann siad agus beireann siad clann. Lá amháin i láir an gheimhridh, déanann fir na nUladh piléir sneachta. Téann na mná in iomaíocht a chéile ag mún insna piléir, chun a fhiosrú cé acu an té is meallacaí. Sroicheann mún Dearbhfhorghaille an talamh, agus ite ag an éad, ionsaíonn agus ciorraíonn na mná eile í. Tugann Lughaidh faoi ndeara nach leáite é an sneachta ar dhíon Dhearbhfhorghaille agus go bhfuil sí ar tí bás d'fháil. Deifríonn sé agus Cú Chulainn isteach sa teach, ach básann sí tamall ina dhiaidh. Éagann Lughaidh le brón; mar dhíoltas, leagann Cú Chulainn an teach agus na mná eile laistigh, 150 dóibh maraithe aige.<ref>[[Carl Marstrander]] (eag. & aistr.), "The Deaths of Lugaid and Derbforgaill", ''Ériu'' 5 (1911): ll. 201–18</ref> {{main|Táin Bó Cúailnge}} Agus Cú Chulainn i mbun chomhrac aonair sa ''Táin'', is beirt dá chéile iad [[Fer Báeth]] agus [[Ferdia]], a dheartháireacha altrama agus comhfhoghlaimeoirí faoi Scáthach.<ref>Kinsella 1969, ll. 129, 168f.</ref> ==Foinsí== ===''Tochmarc Emire'': editions and translations=== * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed. and tr.). "The Oldest Version of ''Tochmarc Emire''." ''Revue Celtique'' 11 (1890): 433–57. Text edited from Rawlinson B 512. * Hamel, A.G. van (ed.). ''Compert Con Culainn and other Stories''. Mediaeval and Modern Irish Series 3. Dublin, 1933. 16–68. Based on Stowe D IV 2, with variants from LU, Harleian 5280 and Rawlinson B 512. * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed.). "Mitteilungen aus irischen Handschriften. ''Tochmarc Emire la Coinculaind''." ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 3 (1901): 226–63 (229–63). [version of Harleian 5280 with variants from LU, Stowe D IV 2, Fermoy/Egerton 92 and 23 N 10]. [http://www.ucc.ie/celt/online/G301021 Available online at CELT] * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed.). ''Verba Scáthaige fri Coin Chulaind.'' Anecdota from Irish Manuscripts 5. 1913: 28–30. * Thurneysen, Rudolf (ed.). "''Verba Scáthaige'' nach 22 N 10." ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 9 (1913): 487–8. [http://www.ucc.ie/celt/published/G301032/index.html Available from CELT] * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (tr.), "Wooing of Emer", ''Archaeological Review'' 1 (1888): 68–75, 150–5, 231–5, 298–307. * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (tr.). In ''The Cuchulinn Saga in Irish Literature'', ed. Eleanor Hull. Grimm Library 8. London, 1898. 57–84. Abridged version of Meyer's translation above. [https://archive.org/details/cuchullinsagain00cuchgoog Available from Internet Archive] * [[Thomas Kinsella|Kinsella, Thomas]] (tr.). ''The Táin''. Oxford, 1969. 25 ff. *Guyonvarc'h, C.-J. (tr.). "La courtise d'Emer, Version A." ''Ogam'' 11 (1959): 413–23. (French) * d'Arbois de Jubainville, H. (tr.). ''L'épopée celtique en Irlande''. Paris, 1892. (French) * Agrati, A. and M. L. Magini (trs.). ''La saga irlandese di Cu Chulainn''. Milan, 1982 (Italian) ==Foinsí tánaisteacha== * {{Cite journal |last=Toner |first=Gregory |title=The Transmission of ''Tochmarc Emire'' |journal=Ériu |volume=49 |year=1998 |pages= 71–88}} ==Thuilleadh le léamh== * Baudiš, J. "On Tochmarc Emere." ''Ériu'' 9 (1923), ll. 98–108. Le fáil ó [[Scéla]]. * Edel, D. ''Helden auf Freiersfüßen. 'Tochmarc Emire' und 'Mal y kavas Kulhwch Olwen'. Studien zur Frühen Inselkeltischen Erzähltradition.'' Amsterdam, Oxford, agus Nua-Eabhrac, 1980. * Findon, Joanne. "Gender and Power in ''Serglige Con Culainn'' and ''The Only Jealousy of Emer''." ''Language and Tradition in Ireland: Continuities and Displacements'', eag. Maria Tymoczko agus Colin Ireland. Amherst & Boston, 2003, ll. 47–61. * Findon, Joanne. ''A Woman's Words: Emer and Female Speech in the Ulster Cycle.'' Toronto, 1997. * Findon, Joanne. "A Woman's Words: Emer versus Cu Chulainn in Aided Oenfir Aife." ''Ulidia'', ll. 139-48. * Ó Concheanainn, T. "Textual and historical associations of Leabhar na hUidhre." ''Éigse'' 29 (1996), ll. 65–120, go háirithe 94. * O'Curry, E. ''Lectures on the Manuscript Materials of ancient Irish History.'' Nua-Eabhrac, 1861, ll. 278-2. * Oskamp, H.P.A. "Notes on the history of Lebor na hUidre." ''Proceedings of the Royal Irish Academy'' 65C (1966–67), ll. 117–37, go háirithe 126-7. * Sayers, William. "Concepts of Eloquence in ''Tochmarc Emire''." ''Studia Celtica'' 26/27 (1991–1992), ll. 125–54. * Thurneysen, Rudolf, H. Hessen agus G. O'Nolan. "Zu ''Tochmarc Emire''." ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 8 (1912), ll. 498–524. * Thurneysen, Rudolf. ''Die irische Helden- und Königssage''. Halle, 1921. 377 ff. ==Tagairtí== {{reflist}} {{An Rúraíocht}} [[Catagóir:Scéalta na Rúraíochta]] 2xkplwqlk85r1naqbmwi50garoen0dp 1273095 1273094 2025-07-08T10:05:07Z 223.205.72.14 /* Achoimre */ 1273095 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Leabhar}} Is cuid de chnuasach laochscéalta na [[Rúraíocht|Rúraíochta]] é '''Tochmharc Eimhire''', agus ar cheann de na scéalta is faide ann. Insítear an scéal faoi [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]] agus é ag iarraidh [[Eimhear]] a mhealladh, agus faoina oiliúint mhíleata leis an ngaiscíoch [[Scáthach]]. I dteannta le [[Táin Bó|táinte bó]], féastaí, breitheanna agus éaga, is ea ''tochmharc'' ar cheann de na 'genres' de litríocht na nGael lámhscríbhinní. ==Athleagain agus foinsí lámhscríbhinne== Faightear an seanscéal ''Tochmarc Emire'' in dhá phríomhathleagan. Tá an gaol idir an dá athleagan agus na lamhscribhinní éagsúla pléite ag [[Gregory Toner]].<ref name=Toner>Toner, "The Transmission of ''Tochmarc Emire''".</ref> Is é an leagan níos luaite, ach chomh maith níos giorra, atá ar marthain ná mar chóip i lámhscríbhinn déanach na 15ú/16ú haoise, Rawlinson B 512. Sa leagan úd, tá an chéad chuid are iarraidh, ag tosú leis an tomhas deannach idir Cú Chulainn and Eimhear. Is amhlaidh go bhfuil an téacs bunaithe ar bhunleagan Sean-Ghaeilge, b'fhéidir siar go dtí an 8ú haois, ach tras-scríofa agus nuachóirithe beagán i ré na Meán-Ghaeilge. Dar le Kuno Meyer, téann an téacs siar go dtí an 10ú haois.<ref>Meyer, "The oldest version of ''Tochmarc Emire''".</ref> Faightear an t-athleagan níos faide sna foinsí Leabhar na hUidhre, Stowe D iv 2, Harley 5280, 23 N 10, agus dhá bhlúirí. Scriobhadh i ré na Meán-Ghaeilge é. # Athleagan níos luaite: #* [[Rawlinson B 512]]: f 117Ra-118Rb (Oxford, Bodleian Library). An chéad chuid ar iarraidh. # Athleagain níos déanaí: #* [[Leabhar na hUidhre]] (LU): ll. 121a-127b (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). An dara cuid ar iarraidh. #* [[Stowe D IV 2]]: f 74Ra-78Vb (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Iomlán. #* [[Harley 5280]]: f 27R-35Rb (Londain, British Library). Iomlán. #* [[ARÉ 23 N 10]] (''olim'' Betham 145): ll. 21-24 & 113–124 & 11–12 & 25–26 & 125–128 (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Iomlán. #* [[Leabhar Fhear Maí]] 23 E 29: ll. 207a-212b (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Blúire. #* [[Egerton 92]]: f 24Ra-25Vb (Londain, British Library). Blúire. # Foinsí eile #* [[Leabhar Laighneach]] (LL), f 20a46 ff (Baile Átha Cliath, Coláiste na Tríonóide). Leagann de §30, mar a fhaightear san ''Echtra Machae''. ==Achoimre== Cé go raibh sé de chliú ar Chú Chulainn gurbh é an té ab áile in Uladh, cha raibh bean aige fós. Mar sin, bhí imní i measc na bhfear den chúige go ngoidfeadh an stócach a mná chéile agus go sáródh sé a n-iníonacha. Chuaidh siad ar tóir mná a dtigfí leofha a chur i gcleamhnas le Cúchulainn, ach bhí sé meáite ag an laoch óg go mba [[Eimhear]], iníon [[Forgall Monach|Fhorgall Monach]], a phósfadh sé. Bhí Forgall in aghaidh an chleamhnais, áfach. Mholl sé do Chú Chulainn go rachfadh sé sna hInse Gall, chun ealaíonna comhraic a dh'fhoghlaim ó Scáthach, banlaoch chliúiteach. Chan é gur mholadh cairdiúil a bhí ann, áfach– bhí Forgall ag súil go marófaí Cú Chulainn i rith dhéine na traenála. Ghlac Cú Chulainn leis an dúshlán, agus d'imigh sé leis go hAlban. Idir an dá linn, thairg Forgall Eimhear do [[Lugaid mac Nóis]], rí [[Mumha|Mumhan]], ach nuair a chluin seisean go raibh sí i ngrá le Cú Chulainn, dhiúltaigh sé í a phósadh. D'oil Scáthach Cú Chulainn i ngach ceird an chogaidh agus a iomaí arm, ina measc an [[Ga Bolga]], sleá mhillteanach friofaic a chaithtí leis an chos, agus a sháigheadh chomh daingean go mba ghá é a ghearradh as feoil a íospartaigh. Ag dul faoi oiliúint ina theannta bhí [[Ferdia]], a chuaidh ina dhlúthchara agus deartháir altrama Chú Chulainn. Le linn a chuairte ann, b'éigean do Scáthach cath a chur i gcoinne [[Aoife]], a céile comhraic agus (i leaganacha áirithe) a leathchúpla. Bhí aithne ag Scáthach ar fhíochmhaire Aoife, agus buaileadh imní uirti fá shábháilteacht Chú Chulainn dá bhrí. Thug sí deoch chodlata dó le chinntiú nach ndéanfaí aon dochar dó. Bhí Cú Chulainn chomh tréan sin, áfach, go ndúisigh sé i ndiaidh sé uaire. Chuaidh sé i mbun troda, i ndeabhadh le hAoife i gcomhrac aonair. Bhí an dís acu ar aon chumas, ach d'imir Cú Chulainn cleas uirthi, ag glaoch amach go raibh a capaill agus carbad (na nithe is ansa léithe ar domhan) i ndiaidh titim thar aill. Rug sé uirthi, ach ar faobhar a chlaímh, d'impigh sí go ndéanfadh sé trócaire uirthi. Shocraigh Cú Chulainn gan í a mharú, faoi dhá choinníoll: go réiteodh sí sos cogaidh le Scáthach, agus go mbeirfeadh sí mac dó. Agus Aoife torrach, tháinig Cú Chulainn ar ais ó Albain lánoiliúnta agus mian aige Eimhear a phósadh, rud nár cheadódh Forgall. Mar sin, rinne Cú Chulainn ruathar ar dhún Fhorgaill, éachta in a a mharaigh sé ceathrar agus fiche fear, agus chuir Cú Chulainn Eimhear ar dhroimm a stéad, le cois taisce Fhorgaill. Thit Forgall fhéin chun a bháis ó na rampair. Rinne [[Scenn Menn]], comrádaí Fhorgaill, iarracht éalú an leannáin a chosc, ach mharaigh Cú Chulainn é ag cliath i gcomhrac aonair. Chuir an oiread laochais sin i bhfeidhm ar Eimhear, agus fá dheireadh ghlac sí é a phósadh. Bhí ''coll cétingen'' (cearta na chéad oíche) ag [[Conchúr mac Neasa]], rí Uladh, ach bhí sé eadar dhá chomhairle an mbainfeadh sé tairbhe as sa chás Eimhear. Bhí eagla air roimh fhreagairt Chú Chulainn, agus imní air go léirfí an eagla sin muna bhfeidhmeodh sé an phribhléid. Ba é Cathbhadh a mhol an réiteach: luífeadh Conchúr le hEimhear oíche a pósta, agus luífeadh [[Cathbhadh]] [[draoi]] eatarthu.<ref>[[Thomas Kinsella]], ''The Táin'', Oxford University Press, 1969, {{ISBN|0-19-281090-1}}, ll. 25–39</ref> ==Scéalta gaolmhara== {{main|Anbhás Aonmhic Aoife}} Tagann [[Connla]], mac Chú Chulainn agus Aoife, go hÉirinn ag lorg a athar. De bharr a laochais sheanórtha, is dóigh gur bagairt é. Tá sé faoi gheis a hathar, ámh, agus diúltaionn sé é féin a aithint. Maraíonn Cú Chulainn é i gcomhrac aonair leis an nGa Bolg.<ref>Kinsella 1969, ll. 39–45</ref> {{main|Anbhás Dearbhfhorghaille}} I leaganacha áirithe de ''Tochmharc Eimhire'', tarrthálann Cú Chulainn an bhanfhlaith Lochlannach [[Dearbhfhorghaill]], agus í ar tí bheith íobartha do na [[Fomhóraigh]]. Sa scéal ''[[Anbhás Dearbhfhorghaille]]'', tagann sí go hÉirinn i riocht eala, ag lorg Chú Chulainn a bhfuil sí i ngrá leis. Scaoileann Cú Chulainn í ina broinn lena thabhall. Chun a beatha a shábháil, caithfidh Cú Chulainn an chloch thabhail a dhiúl óna bolg. Ach anois níl cead aige í a phósadh, agus a cuid fola blaiste aige. Dá bharr sin, tugann sé í dá mhac altrama [[Lughaidh na Riabh Dearg]]; pósann siad agus beireann siad clann. Lá amháin i láir an gheimhridh, déanann fir na nUladh piléir sneachta. Téann na mná in iomaíocht a chéile ag mún insna piléir, chun a fhiosrú cé acu an té is meallacaí. Sroicheann mún Dearbhfhorghaille an talamh, agus ite ag an éad, ionsaíonn agus ciorraíonn na mná eile í. Tugann Lughaidh faoi ndeara nach leáite é an sneachta ar dhíon Dhearbhfhorghaille agus go bhfuil sí ar tí bás d'fháil. Deifríonn sé agus Cú Chulainn isteach sa teach, ach básann sí tamall ina dhiaidh. Éagann Lughaidh le brón; mar dhíoltas, leagann Cú Chulainn an teach agus na mná eile laistigh, 150 dóibh maraithe aige.<ref>[[Carl Marstrander]] (eag. & aistr.), "The Deaths of Lugaid and Derbforgaill", ''Ériu'' 5 (1911): ll. 201–18</ref> {{main|Táin Bó Cúailnge}} Agus Cú Chulainn i mbun chomhrac aonair sa ''Táin'', is beirt dá chéile iad [[Fer Báeth]] agus [[Ferdia]], a dheartháireacha altrama agus comhfhoghlaimeoirí faoi Scáthach.<ref>Kinsella 1969, ll. 129, 168f.</ref> ==Foinsí== ===''Tochmarc Emire'': editions and translations=== * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed. and tr.). "The Oldest Version of ''Tochmarc Emire''." ''Revue Celtique'' 11 (1890): 433–57. Text edited from Rawlinson B 512. * Hamel, A.G. van (ed.). ''Compert Con Culainn and other Stories''. Mediaeval and Modern Irish Series 3. Dublin, 1933. 16–68. Based on Stowe D IV 2, with variants from LU, Harleian 5280 and Rawlinson B 512. * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed.). "Mitteilungen aus irischen Handschriften. ''Tochmarc Emire la Coinculaind''." ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 3 (1901): 226–63 (229–63). [version of Harleian 5280 with variants from LU, Stowe D IV 2, Fermoy/Egerton 92 and 23 N 10]. [http://www.ucc.ie/celt/online/G301021 Available online at CELT] * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed.). ''Verba Scáthaige fri Coin Chulaind.'' Anecdota from Irish Manuscripts 5. 1913: 28–30. * Thurneysen, Rudolf (ed.). "''Verba Scáthaige'' nach 22 N 10." ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 9 (1913): 487–8. [http://www.ucc.ie/celt/published/G301032/index.html Available from CELT] * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (tr.), "Wooing of Emer", ''Archaeological Review'' 1 (1888): 68–75, 150–5, 231–5, 298–307. * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (tr.). In ''The Cuchulinn Saga in Irish Literature'', ed. Eleanor Hull. Grimm Library 8. London, 1898. 57–84. Abridged version of Meyer's translation above. [https://archive.org/details/cuchullinsagain00cuchgoog Available from Internet Archive] * [[Thomas Kinsella|Kinsella, Thomas]] (tr.). ''The Táin''. Oxford, 1969. 25 ff. *Guyonvarc'h, C.-J. (tr.). "La courtise d'Emer, Version A." ''Ogam'' 11 (1959): 413–23. (French) * d'Arbois de Jubainville, H. (tr.). ''L'épopée celtique en Irlande''. Paris, 1892. (French) * Agrati, A. and M. L. Magini (trs.). ''La saga irlandese di Cu Chulainn''. Milan, 1982 (Italian) ==Foinsí tánaisteacha== * {{Cite journal |last=Toner |first=Gregory |title=The Transmission of ''Tochmarc Emire'' |journal=Ériu |volume=49 |year=1998 |pages= 71–88}} ==Thuilleadh le léamh== * Baudiš, J. "On Tochmarc Emere." ''Ériu'' 9 (1923), ll. 98–108. Le fáil ó [[Scéla]]. * Edel, D. ''Helden auf Freiersfüßen. 'Tochmarc Emire' und 'Mal y kavas Kulhwch Olwen'. Studien zur Frühen Inselkeltischen Erzähltradition.'' Amsterdam, Oxford, agus Nua-Eabhrac, 1980. * Findon, Joanne. "Gender and Power in ''Serglige Con Culainn'' and ''The Only Jealousy of Emer''." ''Language and Tradition in Ireland: Continuities and Displacements'', eag. Maria Tymoczko agus Colin Ireland. Amherst & Boston, 2003, ll. 47–61. * Findon, Joanne. ''A Woman's Words: Emer and Female Speech in the Ulster Cycle.'' Toronto, 1997. * Findon, Joanne. "A Woman's Words: Emer versus Cu Chulainn in Aided Oenfir Aife." ''Ulidia'', ll. 139-48. * Ó Concheanainn, T. "Textual and historical associations of Leabhar na hUidhre." ''Éigse'' 29 (1996), ll. 65–120, go háirithe 94. * O'Curry, E. ''Lectures on the Manuscript Materials of ancient Irish History.'' Nua-Eabhrac, 1861, ll. 278-2. * Oskamp, H.P.A. "Notes on the history of Lebor na hUidre." ''Proceedings of the Royal Irish Academy'' 65C (1966–67), ll. 117–37, go háirithe 126-7. * Sayers, William. "Concepts of Eloquence in ''Tochmarc Emire''." ''Studia Celtica'' 26/27 (1991–1992), ll. 125–54. * Thurneysen, Rudolf, H. Hessen agus G. O'Nolan. "Zu ''Tochmarc Emire''." ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 8 (1912), ll. 498–524. * Thurneysen, Rudolf. ''Die irische Helden- und Königssage''. Halle, 1921. 377 ff. ==Tagairtí== {{reflist}} {{An Rúraíocht}} [[Catagóir:Scéalta na Rúraíochta]] b9ntdchi3akwpjrojwod0suunitiunr 1273096 1273095 2025-07-08T10:07:35Z 223.205.72.14 /* Achoimre */ 1273096 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Leabhar}} Is cuid de chnuasach laochscéalta na [[Rúraíocht|Rúraíochta]] é '''Tochmharc Eimhire''', agus ar cheann de na scéalta is faide ann. Insítear an scéal faoi [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]] agus é ag iarraidh [[Eimhear]] a mhealladh, agus faoina oiliúint mhíleata leis an ngaiscíoch [[Scáthach]]. I dteannta le [[Táin Bó|táinte bó]], féastaí, breitheanna agus éaga, is ea ''tochmharc'' ar cheann de na 'genres' de litríocht na nGael lámhscríbhinní. ==Athleagain agus foinsí lámhscríbhinne== Faightear an seanscéal ''Tochmarc Emire'' in dhá phríomhathleagan. Tá an gaol idir an dá athleagan agus na lamhscribhinní éagsúla pléite ag [[Gregory Toner]].<ref name=Toner>Toner, "The Transmission of ''Tochmarc Emire''".</ref> Is é an leagan níos luaite, ach chomh maith níos giorra, atá ar marthain ná mar chóip i lámhscríbhinn déanach na 15ú/16ú haoise, Rawlinson B 512. Sa leagan úd, tá an chéad chuid are iarraidh, ag tosú leis an tomhas deannach idir Cú Chulainn and Eimhear. Is amhlaidh go bhfuil an téacs bunaithe ar bhunleagan Sean-Ghaeilge, b'fhéidir siar go dtí an 8ú haois, ach tras-scríofa agus nuachóirithe beagán i ré na Meán-Ghaeilge. Dar le Kuno Meyer, téann an téacs siar go dtí an 10ú haois.<ref>Meyer, "The oldest version of ''Tochmarc Emire''".</ref> Faightear an t-athleagan níos faide sna foinsí Leabhar na hUidhre, Stowe D iv 2, Harley 5280, 23 N 10, agus dhá bhlúirí. Scriobhadh i ré na Meán-Ghaeilge é. # Athleagan níos luaite: #* [[Rawlinson B 512]]: f 117Ra-118Rb (Oxford, Bodleian Library). An chéad chuid ar iarraidh. # Athleagain níos déanaí: #* [[Leabhar na hUidhre]] (LU): ll. 121a-127b (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). An dara cuid ar iarraidh. #* [[Stowe D IV 2]]: f 74Ra-78Vb (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Iomlán. #* [[Harley 5280]]: f 27R-35Rb (Londain, British Library). Iomlán. #* [[ARÉ 23 N 10]] (''olim'' Betham 145): ll. 21-24 & 113–124 & 11–12 & 25–26 & 125–128 (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Iomlán. #* [[Leabhar Fhear Maí]] 23 E 29: ll. 207a-212b (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Blúire. #* [[Egerton 92]]: f 24Ra-25Vb (Londain, British Library). Blúire. # Foinsí eile #* [[Leabhar Laighneach]] (LL), f 20a46 ff (Baile Átha Cliath, Coláiste na Tríonóide). Leagann de §30, mar a fhaightear san ''Echtra Machae''. ==Achoimre== Cé go raibh sé de chliú ar Chú Chulainn gurbh é an té ab áile in Uladh, cha raibh bean aige fós. Mar sin, bhí imní i measc na bhfear den chúige go ngoidfeadh an stócach a mná chéile agus go sáródh sé a n-iníonacha. Chuaidh siad ar tóir mná a dtigfí leofha a chur i gcleamhnas le Cú Chulainn, ach bhí sé meáite ag an laoch óg go mba [[Eimhear]], iníon [[Forgall Monach|Fhorgall Monach]], a phósfadh sé. Bhí Forgall in aghaidh an chleamhnais, áfach. Mholl sé do Chú Chulainn go rachfadh sé sna hInse Gall, chun ealaíonna comhraic a dh'fhoghlaim ó Scáthach, banlaoch chliúiteach. Chan é gur mholadh cairdiúil a bhí ann, áfach– bhí Forgall ag súil go marófaí Cú Chulainn i rith dhéine na traenála. Ghlac an fear óg leis an dúshlán, agus d'imigh sé leis go hAlban. Idir an dá linn, thairg Forgall Eimhear do [[Lugaid mac Nóis]], rí [[Mumha|Mumhan]], ach nuair a chluin seisean go raibh sí i ngrá le Cú Chulainn, dhiúltaigh sé í a phósadh. D'oil Scáthach Cú Chulainn i ngach ceird an chogaidh agus a iomaí arm, ina measc an [[Ga Bolga]], sleá mhillteanach friofaic a chaithtí leis an chos, agus a sháigheadh chomh daingean go mba ghá é a ghearradh as feoil a íospartaigh. Ag dul faoi oiliúint ina theannta bhí [[Ferdia]], a chuaidh ina dhlúthchara agus deartháir altrama Chú Chulainn. Le linn a chuairte ann, b'éigean do Scáthach cath a chur i gcoinne [[Aoife]], a céile comhraic agus (i leaganacha áirithe) a leathchúpla. Bhí aithne ag Scáthach ar fhíochmhaire Aoife, agus buaileadh imní uirti fá shábháilteacht Chú Chulainn dá bhrí. Thug sí deoch chodlata dó le chinntiú nach ndéanfaí aon dochar dó. Bhí Cú Chulainn chomh tréan sin, áfach, go ndúisigh sé i ndiaidh sé uaire. Chuaidh sé i mbun troda, i ndeabhadh le hAoife i gcomhrac aonair. Bhí an dís acu ar aon chumas, ach d'imir Cú Chulainn cleas uirthi, ag glaoch amach go raibh a capaill agus carbad (na nithe is ansa léithe ar domhan) i ndiaidh titim thar aill. Rug sé uirthi, ach ar faobhar a chlaímh, d'impigh sí go ndéanfadh sé trócaire uirthi. Shocraigh Cú Chulainn gan í a mharú, faoi dhá choinníoll: go réiteodh sí sos cogaidh le Scáthach, agus go mbeirfeadh sí mac dó. Agus Aoife torrach, tháinig Cú Chulainn ar ais ó Albain lánoiliúnta agus mian aige Eimhear a phósadh, rud nár cheadódh Forgall. Mar sin, rinne Cú Chulainn ruathar ar dhún Fhorgaill, éachta in a a mharaigh sé ceathrar agus fiche fear, agus chuir Cú Chulainn Eimhear ar dhroimm a stéad, le cois taisce Fhorgaill. Thit Forgall fhéin chun a bháis ó na rampair. Rinne [[Scenn Menn]], comrádaí Fhorgaill, iarracht éalú an leannáin a chosc, ach mharaigh Cú Chulainn é ag cliath i gcomhrac aonair. Chuir an oiread laochais sin i bhfeidhm ar Eimhear, agus fá dheireadh ghlac sí é a phósadh. Bhí ''coll cétingen'' (cearta na chéad oíche) ag [[Conchúr mac Neasa]], rí Uladh, ach bhí sé eadar dhá chomhairle an mbainfeadh sé tairbhe as sa chás Eimhear. Bhí eagla air roimh fhreagairt Chú Chulainn, agus imní air go léirfí an eagla sin muna bhfeidhmeodh sé an phribhléid. Ba é Cathbhadh a mhol an réiteach: luífeadh Conchúr le hEimhear oíche a pósta, agus luífeadh [[Cathbhadh]] [[draoi]] eatarthu.<ref>[[Thomas Kinsella]], ''The Táin'', Oxford University Press, 1969, {{ISBN|0-19-281090-1}}, ll. 25–39</ref> ==Scéalta gaolmhara== {{main|Anbhás Aonmhic Aoife}} Tagann [[Connla]], mac Chú Chulainn agus Aoife, go hÉirinn ag lorg a athar. De bharr a laochais sheanórtha, is dóigh gur bagairt é. Tá sé faoi gheis a hathar, ámh, agus diúltaionn sé é féin a aithint. Maraíonn Cú Chulainn é i gcomhrac aonair leis an nGa Bolg.<ref>Kinsella 1969, ll. 39–45</ref> {{main|Anbhás Dearbhfhorghaille}} I leaganacha áirithe de ''Tochmharc Eimhire'', tarrthálann Cú Chulainn an bhanfhlaith Lochlannach [[Dearbhfhorghaill]], agus í ar tí bheith íobartha do na [[Fomhóraigh]]. Sa scéal ''[[Anbhás Dearbhfhorghaille]]'', tagann sí go hÉirinn i riocht eala, ag lorg Chú Chulainn a bhfuil sí i ngrá leis. Scaoileann Cú Chulainn í ina broinn lena thabhall. Chun a beatha a shábháil, caithfidh Cú Chulainn an chloch thabhail a dhiúl óna bolg. Ach anois níl cead aige í a phósadh, agus a cuid fola blaiste aige. Dá bharr sin, tugann sé í dá mhac altrama [[Lughaidh na Riabh Dearg]]; pósann siad agus beireann siad clann. Lá amháin i láir an gheimhridh, déanann fir na nUladh piléir sneachta. Téann na mná in iomaíocht a chéile ag mún insna piléir, chun a fhiosrú cé acu an té is meallacaí. Sroicheann mún Dearbhfhorghaille an talamh, agus ite ag an éad, ionsaíonn agus ciorraíonn na mná eile í. Tugann Lughaidh faoi ndeara nach leáite é an sneachta ar dhíon Dhearbhfhorghaille agus go bhfuil sí ar tí bás d'fháil. Deifríonn sé agus Cú Chulainn isteach sa teach, ach básann sí tamall ina dhiaidh. Éagann Lughaidh le brón; mar dhíoltas, leagann Cú Chulainn an teach agus na mná eile laistigh, 150 dóibh maraithe aige.<ref>[[Carl Marstrander]] (eag. & aistr.), "The Deaths of Lugaid and Derbforgaill", ''Ériu'' 5 (1911): ll. 201–18</ref> {{main|Táin Bó Cúailnge}} Agus Cú Chulainn i mbun chomhrac aonair sa ''Táin'', is beirt dá chéile iad [[Fer Báeth]] agus [[Ferdia]], a dheartháireacha altrama agus comhfhoghlaimeoirí faoi Scáthach.<ref>Kinsella 1969, ll. 129, 168f.</ref> ==Foinsí== ===''Tochmarc Emire'': editions and translations=== * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed. and tr.). "The Oldest Version of ''Tochmarc Emire''." ''Revue Celtique'' 11 (1890): 433–57. Text edited from Rawlinson B 512. * Hamel, A.G. van (ed.). ''Compert Con Culainn and other Stories''. Mediaeval and Modern Irish Series 3. Dublin, 1933. 16–68. Based on Stowe D IV 2, with variants from LU, Harleian 5280 and Rawlinson B 512. * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed.). "Mitteilungen aus irischen Handschriften. ''Tochmarc Emire la Coinculaind''." ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 3 (1901): 226–63 (229–63). [version of Harleian 5280 with variants from LU, Stowe D IV 2, Fermoy/Egerton 92 and 23 N 10]. [http://www.ucc.ie/celt/online/G301021 Available online at CELT] * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed.). ''Verba Scáthaige fri Coin Chulaind.'' Anecdota from Irish Manuscripts 5. 1913: 28–30. * Thurneysen, Rudolf (ed.). "''Verba Scáthaige'' nach 22 N 10." ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 9 (1913): 487–8. [http://www.ucc.ie/celt/published/G301032/index.html Available from CELT] * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (tr.), "Wooing of Emer", ''Archaeological Review'' 1 (1888): 68–75, 150–5, 231–5, 298–307. * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (tr.). In ''The Cuchulinn Saga in Irish Literature'', ed. Eleanor Hull. Grimm Library 8. London, 1898. 57–84. Abridged version of Meyer's translation above. [https://archive.org/details/cuchullinsagain00cuchgoog Available from Internet Archive] * [[Thomas Kinsella|Kinsella, Thomas]] (tr.). ''The Táin''. Oxford, 1969. 25 ff. *Guyonvarc'h, C.-J. (tr.). "La courtise d'Emer, Version A." ''Ogam'' 11 (1959): 413–23. (French) * d'Arbois de Jubainville, H. (tr.). ''L'épopée celtique en Irlande''. Paris, 1892. (French) * Agrati, A. and M. L. Magini (trs.). ''La saga irlandese di Cu Chulainn''. Milan, 1982 (Italian) ==Foinsí tánaisteacha== * {{Cite journal |last=Toner |first=Gregory |title=The Transmission of ''Tochmarc Emire'' |journal=Ériu |volume=49 |year=1998 |pages= 71–88}} ==Thuilleadh le léamh== * Baudiš, J. "On Tochmarc Emere." ''Ériu'' 9 (1923), ll. 98–108. Le fáil ó [[Scéla]]. * Edel, D. ''Helden auf Freiersfüßen. 'Tochmarc Emire' und 'Mal y kavas Kulhwch Olwen'. Studien zur Frühen Inselkeltischen Erzähltradition.'' Amsterdam, Oxford, agus Nua-Eabhrac, 1980. * Findon, Joanne. "Gender and Power in ''Serglige Con Culainn'' and ''The Only Jealousy of Emer''." ''Language and Tradition in Ireland: Continuities and Displacements'', eag. Maria Tymoczko agus Colin Ireland. Amherst & Boston, 2003, ll. 47–61. * Findon, Joanne. ''A Woman's Words: Emer and Female Speech in the Ulster Cycle.'' Toronto, 1997. * Findon, Joanne. "A Woman's Words: Emer versus Cu Chulainn in Aided Oenfir Aife." ''Ulidia'', ll. 139-48. * Ó Concheanainn, T. "Textual and historical associations of Leabhar na hUidhre." ''Éigse'' 29 (1996), ll. 65–120, go háirithe 94. * O'Curry, E. ''Lectures on the Manuscript Materials of ancient Irish History.'' Nua-Eabhrac, 1861, ll. 278-2. * Oskamp, H.P.A. "Notes on the history of Lebor na hUidre." ''Proceedings of the Royal Irish Academy'' 65C (1966–67), ll. 117–37, go háirithe 126-7. * Sayers, William. "Concepts of Eloquence in ''Tochmarc Emire''." ''Studia Celtica'' 26/27 (1991–1992), ll. 125–54. * Thurneysen, Rudolf, H. Hessen agus G. O'Nolan. "Zu ''Tochmarc Emire''." ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 8 (1912), ll. 498–524. * Thurneysen, Rudolf. ''Die irische Helden- und Königssage''. Halle, 1921. 377 ff. ==Tagairtí== {{reflist}} {{An Rúraíocht}} [[Catagóir:Scéalta na Rúraíochta]] rxhfsq6lhlu2c67v5fkljbv90leqwys 1273097 1273096 2025-07-08T10:10:38Z 1.47.73.214 /* Achoimre */ 1273097 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Leabhar}} Is cuid de chnuasach laochscéalta na [[Rúraíocht|Rúraíochta]] é '''Tochmharc Eimhire''', agus ar cheann de na scéalta is faide ann. Insítear an scéal faoi [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]] agus é ag iarraidh [[Eimhear]] a mhealladh, agus faoina oiliúint mhíleata leis an ngaiscíoch [[Scáthach]]. I dteannta le [[Táin Bó|táinte bó]], féastaí, breitheanna agus éaga, is ea ''tochmharc'' ar cheann de na 'genres' de litríocht na nGael lámhscríbhinní. ==Athleagain agus foinsí lámhscríbhinne== Faightear an seanscéal ''Tochmarc Emire'' in dhá phríomhathleagan. Tá an gaol idir an dá athleagan agus na lamhscribhinní éagsúla pléite ag [[Gregory Toner]].<ref name=Toner>Toner, "The Transmission of ''Tochmarc Emire''".</ref> Is é an leagan níos luaite, ach chomh maith níos giorra, atá ar marthain ná mar chóip i lámhscríbhinn déanach na 15ú/16ú haoise, Rawlinson B 512. Sa leagan úd, tá an chéad chuid are iarraidh, ag tosú leis an tomhas deannach idir Cú Chulainn and Eimhear. Is amhlaidh go bhfuil an téacs bunaithe ar bhunleagan Sean-Ghaeilge, b'fhéidir siar go dtí an 8ú haois, ach tras-scríofa agus nuachóirithe beagán i ré na Meán-Ghaeilge. Dar le Kuno Meyer, téann an téacs siar go dtí an 10ú haois.<ref>Meyer, "The oldest version of ''Tochmarc Emire''".</ref> Faightear an t-athleagan níos faide sna foinsí Leabhar na hUidhre, Stowe D iv 2, Harley 5280, 23 N 10, agus dhá bhlúirí. Scriobhadh i ré na Meán-Ghaeilge é. # Athleagan níos luaite: #* [[Rawlinson B 512]]: f 117Ra-118Rb (Oxford, Bodleian Library). An chéad chuid ar iarraidh. # Athleagain níos déanaí: #* [[Leabhar na hUidhre]] (LU): ll. 121a-127b (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). An dara cuid ar iarraidh. #* [[Stowe D IV 2]]: f 74Ra-78Vb (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Iomlán. #* [[Harley 5280]]: f 27R-35Rb (Londain, British Library). Iomlán. #* [[ARÉ 23 N 10]] (''olim'' Betham 145): ll. 21-24 & 113–124 & 11–12 & 25–26 & 125–128 (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Iomlán. #* [[Leabhar Fhear Maí]] 23 E 29: ll. 207a-212b (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Blúire. #* [[Egerton 92]]: f 24Ra-25Vb (Londain, British Library). Blúire. # Foinsí eile #* [[Leabhar Laighneach]] (LL), f 20a46 ff (Baile Átha Cliath, Coláiste na Tríonóide). Leagann de §30, mar a fhaightear san ''Echtra Machae''. ==Achoimre== Cé go raibh sé de chliú ar Chú Chulainn gurbh é an té ab áile in Uladh, cha raibh bean aige fós. Mar sin, bhí imní i measc na bhfear den chúige go ngoidfeadh an stócach a mná chéile agus go sáródh sé a n-iníonacha. Chuaidh siad ar tóir mná a dtigfí leofha a chur i gcleamhnas le Cú Chulainn, ach bhí sé meáite ag an laoch óg go mba [[Eimhear]], iníon [[Forgall Monach|Fhorgall Monach]], a phósfadh sé. Bhí Forgall in aghaidh an chleamhnais, áfach, agus mholl sé do Chú Chulainn go rachfadh sé sna hInse Gall chun ealaíonna comhraic a dh'fhoghlaim ó Scáthach, banlaoch chliúiteach. Chan é gur mholadh cairdiúil a bhí ann, áfach– bhí Forgall ag súil go marófaí Cú Chulainn i rith dhéine na traenála. Ghlac an fear óg leis an dúshlán, agus d'imigh sé leis go hAlban. Idir an dá linn, thairg Forgall Eimhear do [[Lugaid mac Nóis]], rí [[Mumha|Mumhan]], ach nuair a chluin seisean go raibh sí i ngrá le Cú Chulainn, dhiúltaigh sé í a phósadh. D'oil Scáthach Cú Chulainn i ngach ceird an chogaidh agus a iomaí arm, ina measc an [[Ga Bolga]], sleá mhillteanach friofaic a chaithtí leis an chos, agus a sháigheadh chomh daingean go mba ghá é a ghearradh as feoil a íospartaigh. Ag dul faoi oiliúint ina theannta bhí [[Ferdia]], a chuaidh ina dhlúthchara agus deartháir altrama Chú Chulainn. Le linn a chuairte ann, b'éigean do Scáthach cath a chur i gcoinne [[Aoife]], a céile comhraic agus (i leaganacha áirithe) a leathchúpla. Bhí aithne ag Scáthach ar fhíochmhaire Aoife, agus buaileadh imní uirti fá shábháilteacht Chú Chulainn dá bhrí. Thug sí deoch chodlata dó le chinntiú nach ndéanfaí aon dochar dó. Bhí Cú Chulainn chomh tréan sin, áfach, go ndúisigh sé i ndiaidh sé uaire. Chuaidh sé i mbun troda, i ndeabhadh le hAoife i gcomhrac aonair. Bhí an dís acu ar aon chumas, ach d'imir Cú Chulainn cleas uirthi, ag glaoch amach go raibh a capaill agus carbad (na nithe is ansa léithe ar domhan) i ndiaidh titim thar aill. Rug sé uirthi, ach ar faobhar a chlaímh, d'impigh sí go ndéanfadh sé trócaire uirthi. Shocraigh Cú Chulainn gan í a mharú, faoi dhá choinníoll: go réiteodh sí sos cogaidh le Scáthach, agus go mbeirfeadh sí mac dó. Agus Aoife torrach, tháinig Cú Chulainn ar ais ó Albain lánoiliúnta agus mian aige Eimhear a phósadh, rud nár cheadódh Forgall. Mar sin, rinne Cú Chulainn ruathar ar dhún Fhorgaill, éachta in a a mharaigh sé ceathrar agus fiche fear, agus chuir Cú Chulainn Eimhear ar dhroimm a stéad, le cois taisce Fhorgaill. Thit Forgall fhéin chun a bháis ó na rampair. Rinne [[Scenn Menn]], comrádaí Fhorgaill, iarracht éalú an leannáin a chosc, ach mharaigh Cú Chulainn é ag cliath i gcomhrac aonair. Chuir an oiread laochais sin i bhfeidhm ar Eimhear, agus fá dheireadh ghlac sí é a phósadh. Bhí ''coll cétingen'' (cearta na chéad oíche) ag [[Conchúr mac Neasa]], rí Uladh, ach bhí sé eadar dhá chomhairle an mbainfeadh sé tairbhe as sa chás Eimhear. Bhí eagla air roimh fhreagairt Chú Chulainn, agus imní air go léirfí an eagla sin muna bhfeidhmeodh sé an phribhléid. Ba é Cathbhadh a mhol an réiteach: luífeadh Conchúr le hEimhear oíche a pósta, agus luífeadh [[Cathbhadh]] [[draoi]] eatarthu.<ref>[[Thomas Kinsella]], ''The Táin'', Oxford University Press, 1969, {{ISBN|0-19-281090-1}}, ll. 25–39</ref> ==Scéalta gaolmhara== {{main|Anbhás Aonmhic Aoife}} Tagann [[Connla]], mac Chú Chulainn agus Aoife, go hÉirinn ag lorg a athar. De bharr a laochais sheanórtha, is dóigh gur bagairt é. Tá sé faoi gheis a hathar, ámh, agus diúltaionn sé é féin a aithint. Maraíonn Cú Chulainn é i gcomhrac aonair leis an nGa Bolg.<ref>Kinsella 1969, ll. 39–45</ref> {{main|Anbhás Dearbhfhorghaille}} I leaganacha áirithe de ''Tochmharc Eimhire'', tarrthálann Cú Chulainn an bhanfhlaith Lochlannach [[Dearbhfhorghaill]], agus í ar tí bheith íobartha do na [[Fomhóraigh]]. Sa scéal ''[[Anbhás Dearbhfhorghaille]]'', tagann sí go hÉirinn i riocht eala, ag lorg Chú Chulainn a bhfuil sí i ngrá leis. Scaoileann Cú Chulainn í ina broinn lena thabhall. Chun a beatha a shábháil, caithfidh Cú Chulainn an chloch thabhail a dhiúl óna bolg. Ach anois níl cead aige í a phósadh, agus a cuid fola blaiste aige. Dá bharr sin, tugann sé í dá mhac altrama [[Lughaidh na Riabh Dearg]]; pósann siad agus beireann siad clann. Lá amháin i láir an gheimhridh, déanann fir na nUladh piléir sneachta. Téann na mná in iomaíocht a chéile ag mún insna piléir, chun a fhiosrú cé acu an té is meallacaí. Sroicheann mún Dearbhfhorghaille an talamh, agus ite ag an éad, ionsaíonn agus ciorraíonn na mná eile í. Tugann Lughaidh faoi ndeara nach leáite é an sneachta ar dhíon Dhearbhfhorghaille agus go bhfuil sí ar tí bás d'fháil. Deifríonn sé agus Cú Chulainn isteach sa teach, ach básann sí tamall ina dhiaidh. Éagann Lughaidh le brón; mar dhíoltas, leagann Cú Chulainn an teach agus na mná eile laistigh, 150 dóibh maraithe aige.<ref>[[Carl Marstrander]] (eag. & aistr.), "The Deaths of Lugaid and Derbforgaill", ''Ériu'' 5 (1911): ll. 201–18</ref> {{main|Táin Bó Cúailnge}} Agus Cú Chulainn i mbun chomhrac aonair sa ''Táin'', is beirt dá chéile iad [[Fer Báeth]] agus [[Ferdia]], a dheartháireacha altrama agus comhfhoghlaimeoirí faoi Scáthach.<ref>Kinsella 1969, ll. 129, 168f.</ref> ==Foinsí== ===''Tochmarc Emire'': editions and translations=== * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed. and tr.). "The Oldest Version of ''Tochmarc Emire''." ''Revue Celtique'' 11 (1890): 433–57. Text edited from Rawlinson B 512. * Hamel, A.G. van (ed.). ''Compert Con Culainn and other Stories''. Mediaeval and Modern Irish Series 3. Dublin, 1933. 16–68. Based on Stowe D IV 2, with variants from LU, Harleian 5280 and Rawlinson B 512. * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed.). "Mitteilungen aus irischen Handschriften. ''Tochmarc Emire la Coinculaind''." ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 3 (1901): 226–63 (229–63). [version of Harleian 5280 with variants from LU, Stowe D IV 2, Fermoy/Egerton 92 and 23 N 10]. [http://www.ucc.ie/celt/online/G301021 Available online at CELT] * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed.). ''Verba Scáthaige fri Coin Chulaind.'' Anecdota from Irish Manuscripts 5. 1913: 28–30. * Thurneysen, Rudolf (ed.). "''Verba Scáthaige'' nach 22 N 10." ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 9 (1913): 487–8. [http://www.ucc.ie/celt/published/G301032/index.html Available from CELT] * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (tr.), "Wooing of Emer", ''Archaeological Review'' 1 (1888): 68–75, 150–5, 231–5, 298–307. * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (tr.). In ''The Cuchulinn Saga in Irish Literature'', ed. Eleanor Hull. Grimm Library 8. London, 1898. 57–84. Abridged version of Meyer's translation above. [https://archive.org/details/cuchullinsagain00cuchgoog Available from Internet Archive] * [[Thomas Kinsella|Kinsella, Thomas]] (tr.). ''The Táin''. Oxford, 1969. 25 ff. *Guyonvarc'h, C.-J. (tr.). "La courtise d'Emer, Version A." ''Ogam'' 11 (1959): 413–23. (French) * d'Arbois de Jubainville, H. (tr.). ''L'épopée celtique en Irlande''. Paris, 1892. (French) * Agrati, A. and M. L. Magini (trs.). ''La saga irlandese di Cu Chulainn''. Milan, 1982 (Italian) ==Foinsí tánaisteacha== * {{Cite journal |last=Toner |first=Gregory |title=The Transmission of ''Tochmarc Emire'' |journal=Ériu |volume=49 |year=1998 |pages= 71–88}} ==Thuilleadh le léamh== * Baudiš, J. "On Tochmarc Emere." ''Ériu'' 9 (1923), ll. 98–108. Le fáil ó [[Scéla]]. * Edel, D. ''Helden auf Freiersfüßen. 'Tochmarc Emire' und 'Mal y kavas Kulhwch Olwen'. Studien zur Frühen Inselkeltischen Erzähltradition.'' Amsterdam, Oxford, agus Nua-Eabhrac, 1980. * Findon, Joanne. "Gender and Power in ''Serglige Con Culainn'' and ''The Only Jealousy of Emer''." ''Language and Tradition in Ireland: Continuities and Displacements'', eag. Maria Tymoczko agus Colin Ireland. Amherst & Boston, 2003, ll. 47–61. * Findon, Joanne. ''A Woman's Words: Emer and Female Speech in the Ulster Cycle.'' Toronto, 1997. * Findon, Joanne. "A Woman's Words: Emer versus Cu Chulainn in Aided Oenfir Aife." ''Ulidia'', ll. 139-48. * Ó Concheanainn, T. "Textual and historical associations of Leabhar na hUidhre." ''Éigse'' 29 (1996), ll. 65–120, go háirithe 94. * O'Curry, E. ''Lectures on the Manuscript Materials of ancient Irish History.'' Nua-Eabhrac, 1861, ll. 278-2. * Oskamp, H.P.A. "Notes on the history of Lebor na hUidre." ''Proceedings of the Royal Irish Academy'' 65C (1966–67), ll. 117–37, go háirithe 126-7. * Sayers, William. "Concepts of Eloquence in ''Tochmarc Emire''." ''Studia Celtica'' 26/27 (1991–1992), ll. 125–54. * Thurneysen, Rudolf, H. Hessen agus G. O'Nolan. "Zu ''Tochmarc Emire''." ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 8 (1912), ll. 498–524. * Thurneysen, Rudolf. ''Die irische Helden- und Königssage''. Halle, 1921. 377 ff. ==Tagairtí== {{reflist}} {{An Rúraíocht}} [[Catagóir:Scéalta na Rúraíochta]] 598xyeua83p2n96t6xr3uvd15285ml6 1273098 1273097 2025-07-08T10:13:28Z 1.47.73.214 /* Achoimre */ 1273098 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Leabhar}} Is cuid de chnuasach laochscéalta na [[Rúraíocht|Rúraíochta]] é '''Tochmharc Eimhire''', agus ar cheann de na scéalta is faide ann. Insítear an scéal faoi [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]] agus é ag iarraidh [[Eimhear]] a mhealladh, agus faoina oiliúint mhíleata leis an ngaiscíoch [[Scáthach]]. I dteannta le [[Táin Bó|táinte bó]], féastaí, breitheanna agus éaga, is ea ''tochmharc'' ar cheann de na 'genres' de litríocht na nGael lámhscríbhinní. ==Athleagain agus foinsí lámhscríbhinne== Faightear an seanscéal ''Tochmarc Emire'' in dhá phríomhathleagan. Tá an gaol idir an dá athleagan agus na lamhscribhinní éagsúla pléite ag [[Gregory Toner]].<ref name=Toner>Toner, "The Transmission of ''Tochmarc Emire''".</ref> Is é an leagan níos luaite, ach chomh maith níos giorra, atá ar marthain ná mar chóip i lámhscríbhinn déanach na 15ú/16ú haoise, Rawlinson B 512. Sa leagan úd, tá an chéad chuid are iarraidh, ag tosú leis an tomhas deannach idir Cú Chulainn and Eimhear. Is amhlaidh go bhfuil an téacs bunaithe ar bhunleagan Sean-Ghaeilge, b'fhéidir siar go dtí an 8ú haois, ach tras-scríofa agus nuachóirithe beagán i ré na Meán-Ghaeilge. Dar le Kuno Meyer, téann an téacs siar go dtí an 10ú haois.<ref>Meyer, "The oldest version of ''Tochmarc Emire''".</ref> Faightear an t-athleagan níos faide sna foinsí Leabhar na hUidhre, Stowe D iv 2, Harley 5280, 23 N 10, agus dhá bhlúirí. Scriobhadh i ré na Meán-Ghaeilge é. # Athleagan níos luaite: #* [[Rawlinson B 512]]: f 117Ra-118Rb (Oxford, Bodleian Library). An chéad chuid ar iarraidh. # Athleagain níos déanaí: #* [[Leabhar na hUidhre]] (LU): ll. 121a-127b (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). An dara cuid ar iarraidh. #* [[Stowe D IV 2]]: f 74Ra-78Vb (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Iomlán. #* [[Harley 5280]]: f 27R-35Rb (Londain, British Library). Iomlán. #* [[ARÉ 23 N 10]] (''olim'' Betham 145): ll. 21-24 & 113–124 & 11–12 & 25–26 & 125–128 (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Iomlán. #* [[Leabhar Fhear Maí]] 23 E 29: ll. 207a-212b (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Blúire. #* [[Egerton 92]]: f 24Ra-25Vb (Londain, British Library). Blúire. # Foinsí eile #* [[Leabhar Laighneach]] (LL), f 20a46 ff (Baile Átha Cliath, Coláiste na Tríonóide). Leagann de §30, mar a fhaightear san ''Echtra Machae''. ==Achoimre== Cé go raibh sé de chliú ar Chú Chulainn gurbh é an té ab áile in Uladh, cha raibh bean aige fós. Mar sin, bhí imní i measc na bhfear den chúige go ngoidfeadh an stócach a mná chéile agus go sáródh sé a n-iníonacha. Chuaidh siad ar tóir mná a dtigfí leofha a chur i gcleamhnas le Cú Chulainn, ach bhí sé meáite ag an laoch óg go mba [[Eimhear]], iníon [[Forgall Monach|Fhorgall Monach]], a phósfadh sé. Bhí Forgall in aghaidh an chleamhnais, áfach, agus mholl sé do Chú Chulainn go rachfadh sé sna hInse Gall chun ealaíonna comhraic a dh'fhoghlaim ó Scáthach, banlaoch chliúiteach. Chan é gur mholadh cairdiúil a bhí ann, áfach– bhí Forgall ag súil go marófaí Cú Chulainn i rith dhéine na traenála. Ghlac an fear óg leis an dúshlán, agus d'imigh sé leis go hAlban. Idir an dá linn, thairg Forgall Eimhear do [[Lugaid mac Nóis]], rí [[Mumha|Mumhan]], ach nuair a chluin seisean go raibh sí i ngrá le Cú Chulainn, dhiúltaigh sé í a phósadh. D'oil Scáthach Cú Chulainn i ngach ceird an chogaidh agus a iomaí arm, ina measc an [[Ga Bolga]], sleá mhillteanach friofaic a chaithtí leis an chos, agus a sháigheadh chomh daingean go mba ghá í a ghearradh as feoil a íospartaigh. Ag dul faoi oiliúint ina theannta bhí [[Ferdia]], a chuaidh ina dhlúthchara agus deartháir altrama Chú Chulainn. Le linn a chuairte ann, b'éigean do Scáthach cath a chur i gcoinne [[Aoife]], a céile comhraic agus (i leaganacha áirithe) a leathchúpla. Bhí aithne ag Scáthach ar fhíochmhaire Aoife, agus buaileadh imní uirti fá shábháilteacht Chú Chulainn dá bhrí. Thug sí deoch chodlata dó le chinntiú nach ndéanfaí aon dochar dó. Bhí Cú Chulainn chomh tréan sin, áfach, go ndúisigh sé i ndiaidh sé uaire. Chuaidh sé i mbun troda, i ndeabhadh le hAoife i gcomhrac aonair. Bhí an dís acu ar aon chumas, ach d'imir Cú Chulainn cleas uirthi, ag glaoch amach go raibh a capaill agus carbad (na nithe is ansa léithe ar domhan) i ndiaidh titim thar aill. Rug sé uirthi, ach ar faobhar a chlaímh, d'impigh sí go ndéanfadh sé trócaire uirthi. Shocraigh Cú Chulainn gan í a mharú, faoi dhá choinníoll: go réiteodh sí sos cogaidh le Scáthach, agus go mbeirfeadh sí mac dó. Agus Aoife torrach, tháinig Cú Chulainn ar ais ó Albain lánoiliúnta agus mian aige Eimhear a phósadh, rud nár cheadódh Forgall. Mar sin, rinne Cú Chulainn ruathar ar dhún Fhorgaill, éachta in a a mharaigh sé ceathrar agus fiche fear, agus chuir Cú Chulainn Eimhear ar dhroimm a stéad, le cois taisce Fhorgaill. Thit Forgall fhéin chun a bháis ó na rampair. Rinne [[Scenn Menn]], comrádaí Fhorgaill, iarracht éalú an leannáin a chosc, ach mharaigh Cú Chulainn é ag cliath i gcomhrac aonair. Chuir an oiread laochais sin i bhfeidhm ar Eimhear, agus fá dheireadh ghlac sí é a phósadh. Bhí ''coll cétingen'' (cearta na chéad oíche) ag [[Conchúr mac Neasa]], rí Uladh, ach bhí sé eadar dhá chomhairle an mbainfeadh sé tairbhe as sa chás Eimhear. Bhí eagla air roimh fhreagairt Chú Chulainn, agus imní air go léirfí an eagla sin muna bhfeidhmeodh sé an phribhléid. Ba é Cathbhadh a mhol an réiteach: luífeadh Conchúr le hEimhear oíche a pósta, agus luífeadh [[Cathbhadh]] [[draoi]] eatarthu.<ref>[[Thomas Kinsella]], ''The Táin'', Oxford University Press, 1969, {{ISBN|0-19-281090-1}}, ll. 25–39</ref> ==Scéalta gaolmhara== {{main|Anbhás Aonmhic Aoife}} Tagann [[Connla]], mac Chú Chulainn agus Aoife, go hÉirinn ag lorg a athar. De bharr a laochais sheanórtha, is dóigh gur bagairt é. Tá sé faoi gheis a hathar, ámh, agus diúltaionn sé é féin a aithint. Maraíonn Cú Chulainn é i gcomhrac aonair leis an nGa Bolg.<ref>Kinsella 1969, ll. 39–45</ref> {{main|Anbhás Dearbhfhorghaille}} I leaganacha áirithe de ''Tochmharc Eimhire'', tarrthálann Cú Chulainn an bhanfhlaith Lochlannach [[Dearbhfhorghaill]], agus í ar tí bheith íobartha do na [[Fomhóraigh]]. Sa scéal ''[[Anbhás Dearbhfhorghaille]]'', tagann sí go hÉirinn i riocht eala, ag lorg Chú Chulainn a bhfuil sí i ngrá leis. Scaoileann Cú Chulainn í ina broinn lena thabhall. Chun a beatha a shábháil, caithfidh Cú Chulainn an chloch thabhail a dhiúl óna bolg. Ach anois níl cead aige í a phósadh, agus a cuid fola blaiste aige. Dá bharr sin, tugann sé í dá mhac altrama [[Lughaidh na Riabh Dearg]]; pósann siad agus beireann siad clann. Lá amháin i láir an gheimhridh, déanann fir na nUladh piléir sneachta. Téann na mná in iomaíocht a chéile ag mún insna piléir, chun a fhiosrú cé acu an té is meallacaí. Sroicheann mún Dearbhfhorghaille an talamh, agus ite ag an éad, ionsaíonn agus ciorraíonn na mná eile í. Tugann Lughaidh faoi ndeara nach leáite é an sneachta ar dhíon Dhearbhfhorghaille agus go bhfuil sí ar tí bás d'fháil. Deifríonn sé agus Cú Chulainn isteach sa teach, ach básann sí tamall ina dhiaidh. Éagann Lughaidh le brón; mar dhíoltas, leagann Cú Chulainn an teach agus na mná eile laistigh, 150 dóibh maraithe aige.<ref>[[Carl Marstrander]] (eag. & aistr.), "The Deaths of Lugaid and Derbforgaill", ''Ériu'' 5 (1911): ll. 201–18</ref> {{main|Táin Bó Cúailnge}} Agus Cú Chulainn i mbun chomhrac aonair sa ''Táin'', is beirt dá chéile iad [[Fer Báeth]] agus [[Ferdia]], a dheartháireacha altrama agus comhfhoghlaimeoirí faoi Scáthach.<ref>Kinsella 1969, ll. 129, 168f.</ref> ==Foinsí== ===''Tochmarc Emire'': editions and translations=== * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed. and tr.). "The Oldest Version of ''Tochmarc Emire''." ''Revue Celtique'' 11 (1890): 433–57. Text edited from Rawlinson B 512. * Hamel, A.G. van (ed.). ''Compert Con Culainn and other Stories''. Mediaeval and Modern Irish Series 3. Dublin, 1933. 16–68. Based on Stowe D IV 2, with variants from LU, Harleian 5280 and Rawlinson B 512. * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed.). "Mitteilungen aus irischen Handschriften. ''Tochmarc Emire la Coinculaind''." ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 3 (1901): 226–63 (229–63). [version of Harleian 5280 with variants from LU, Stowe D IV 2, Fermoy/Egerton 92 and 23 N 10]. [http://www.ucc.ie/celt/online/G301021 Available online at CELT] * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed.). ''Verba Scáthaige fri Coin Chulaind.'' Anecdota from Irish Manuscripts 5. 1913: 28–30. * Thurneysen, Rudolf (ed.). "''Verba Scáthaige'' nach 22 N 10." ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 9 (1913): 487–8. [http://www.ucc.ie/celt/published/G301032/index.html Available from CELT] * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (tr.), "Wooing of Emer", ''Archaeological Review'' 1 (1888): 68–75, 150–5, 231–5, 298–307. * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (tr.). In ''The Cuchulinn Saga in Irish Literature'', ed. Eleanor Hull. Grimm Library 8. London, 1898. 57–84. Abridged version of Meyer's translation above. [https://archive.org/details/cuchullinsagain00cuchgoog Available from Internet Archive] * [[Thomas Kinsella|Kinsella, Thomas]] (tr.). ''The Táin''. Oxford, 1969. 25 ff. *Guyonvarc'h, C.-J. (tr.). "La courtise d'Emer, Version A." ''Ogam'' 11 (1959): 413–23. (French) * d'Arbois de Jubainville, H. (tr.). ''L'épopée celtique en Irlande''. Paris, 1892. (French) * Agrati, A. and M. L. Magini (trs.). ''La saga irlandese di Cu Chulainn''. Milan, 1982 (Italian) ==Foinsí tánaisteacha== * {{Cite journal |last=Toner |first=Gregory |title=The Transmission of ''Tochmarc Emire'' |journal=Ériu |volume=49 |year=1998 |pages= 71–88}} ==Thuilleadh le léamh== * Baudiš, J. "On Tochmarc Emere." ''Ériu'' 9 (1923), ll. 98–108. Le fáil ó [[Scéla]]. * Edel, D. ''Helden auf Freiersfüßen. 'Tochmarc Emire' und 'Mal y kavas Kulhwch Olwen'. Studien zur Frühen Inselkeltischen Erzähltradition.'' Amsterdam, Oxford, agus Nua-Eabhrac, 1980. * Findon, Joanne. "Gender and Power in ''Serglige Con Culainn'' and ''The Only Jealousy of Emer''." ''Language and Tradition in Ireland: Continuities and Displacements'', eag. Maria Tymoczko agus Colin Ireland. Amherst & Boston, 2003, ll. 47–61. * Findon, Joanne. ''A Woman's Words: Emer and Female Speech in the Ulster Cycle.'' Toronto, 1997. * Findon, Joanne. "A Woman's Words: Emer versus Cu Chulainn in Aided Oenfir Aife." ''Ulidia'', ll. 139-48. * Ó Concheanainn, T. "Textual and historical associations of Leabhar na hUidhre." ''Éigse'' 29 (1996), ll. 65–120, go háirithe 94. * O'Curry, E. ''Lectures on the Manuscript Materials of ancient Irish History.'' Nua-Eabhrac, 1861, ll. 278-2. * Oskamp, H.P.A. "Notes on the history of Lebor na hUidre." ''Proceedings of the Royal Irish Academy'' 65C (1966–67), ll. 117–37, go háirithe 126-7. * Sayers, William. "Concepts of Eloquence in ''Tochmarc Emire''." ''Studia Celtica'' 26/27 (1991–1992), ll. 125–54. * Thurneysen, Rudolf, H. Hessen agus G. O'Nolan. "Zu ''Tochmarc Emire''." ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 8 (1912), ll. 498–524. * Thurneysen, Rudolf. ''Die irische Helden- und Königssage''. Halle, 1921. 377 ff. ==Tagairtí== {{reflist}} {{An Rúraíocht}} [[Catagóir:Scéalta na Rúraíochta]] ir58edxb2yt4wdemuktsoo3jjb4wsbk 1273100 1273098 2025-07-08T11:14:24Z 223.205.72.14 /* Athleagain agus foinsí lámhscríbhinne */ 1273100 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Leabhar}} Is cuid de chnuasach laochscéalta na [[Rúraíocht|Rúraíochta]] é '''Tochmharc Eimhire''', agus ar cheann de na scéalta is faide ann. Insítear an scéal faoi [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]] agus é ag iarraidh [[Eimhear]] a mhealladh, agus faoina oiliúint mhíleata leis an ngaiscíoch [[Scáthach]]. I dteannta le [[Táin Bó|táinte bó]], féastaí, breitheanna agus éaga, is ea ''tochmharc'' ar cheann de na 'genres' de litríocht na nGael lámhscríbhinní. ==Athleagain agus foinsí lámhscríbhinne== Faightear an seanscéal ''Tochmarc Emire'' in dhá phríomhathleagan. Tá an gaol idir an dá athleagan agus na lamhscribhinní éagsúla pléite ag [[Gregory Toner]].<ref name=Toner>Toner, "The Transmission of ''Tochmarc Emire''".</ref> Is é an leagan is luaithe, ach chomh maith is giorra, atá ar marthain as cóip i lámhscríbhinn déanach na 15ú/16ú haoise, (Rawlinson B 512). Sa leagan úd, tá an chéad chuid ar iarraidh, agus tosaíonn an scéal leis an dúshlán tomhais idir Cú Chulainn and Eimhear. Is amhlaidh go bhfuil an téacs bunaithe ar bhunleagan Sean-Ghaeilge, b'fhéidir siar go dtí an 8ú haois, ach tras-scríofa agus nuachóirithe beagán i ré na Meán-Ghaeilge. Dar le Kuno Meyer, téann an téacs siar go dtí an 10ú haois.<ref>Meyer, "The oldest version of ''Tochmarc Emire''".</ref> Faightear an t-athleagan níos faide sna foinsí Leabhar na hUidhre, Stowe D iv 2, Harley 5280, 23 N 10, agus dhá bhlúirí. Scriobhadh i ré na Meán-Ghaeilge é. # Athleagan níos luaite: #* [[Rawlinson B 512]]: f 117Ra-118Rb (Oxford, Bodleian Library). An chéad chuid ar iarraidh. # Athleagain níos déanaí: #* [[Leabhar na hUidhre]] (LU): ll. 121a-127b (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). An dara cuid ar iarraidh. #* [[Stowe D IV 2]]: f 74Ra-78Vb (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Iomlán. #* [[Harley 5280]]: f 27R-35Rb (Londain, British Library). Iomlán. #* [[ARÉ 23 N 10]] (''olim'' Betham 145): ll. 21-24 & 113–124 & 11–12 & 25–26 & 125–128 (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Iomlán. #* [[Leabhar Fhear Maí]] 23 E 29: ll. 207a-212b (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Blúire. #* [[Egerton 92]]: f 24Ra-25Vb (Londain, British Library). Blúire. # Foinsí eile #* [[Leabhar Laighneach]] (LL), f 20a46 ff (Baile Átha Cliath, Coláiste na Tríonóide). Leagann de §30, mar a fhaightear san ''Echtra Machae''. ==Achoimre== Cé go raibh sé de chliú ar Chú Chulainn gurbh é an té ab áile in Uladh, cha raibh bean aige fós. Mar sin, bhí imní i measc na bhfear den chúige go ngoidfeadh an stócach a mná chéile agus go sáródh sé a n-iníonacha. Chuaidh siad ar tóir mná a dtigfí leofha a chur i gcleamhnas le Cú Chulainn, ach bhí sé meáite ag an laoch óg go mba [[Eimhear]], iníon [[Forgall Monach|Fhorgall Monach]], a phósfadh sé. Bhí Forgall in aghaidh an chleamhnais, áfach, agus mholl sé do Chú Chulainn go rachadh sé sna hInse Gall chun ealaíonna comhraic a dh'fhoghlaim ó Scáthach, banlaoch chliúiteach. Chan é gur mholadh cairdiúil a bhí ann, áfach– bhí Forgall ag súil go marófaí Cú Chulainn i rith dhéine na traenála. Ghlac an fear óg leis an dúshlán, agus d'imigh sé leis go hAlban. Idir an dá linn, thairg Forgall Eimhear do [[Lugaid mac Nóis]], rí [[Mumha|Mumhan]], ach nuair a chluin seisean go raibh sí i ngrá le Cú Chulainn, dhiúltaigh sé í a phósadh. Fá stiúir Scáthach, oileadh Cú Chulainn i ngach ceird an chogaidh agus a iomaí arm, ina measc an [[Ga Bolga]], sleá mhillteanach friofaic a chaithtí leis an chos, agus a sháigheadh chomh daingean go mba ghá í a ghearradh as feoil a íospartaigh. Ag dul faoi oiliúint ina theannta bhí [[Ferdia]], a chuaidh ina dhlúthchara agus deartháir altrama Chú Chulainn. Le linn a chuairte ann, b'éigean do Scáthach cath a chur i gcoinne [[Aoife]], a céile comhraic agus (i leaganacha áirithe) a leathchúpla. Bhí aithne ag Scáthach ar fhíochmhaire Aoife, agus buaileadh imní uirthi fá shábháilteacht Chú Chulainn dá bhrí. Thug sí deoch chodlata dó le chinntiú nach ndéanfaí aon dochar dó. Bhí Cú Chulainn chomh tréan sin, áfach, go ndúisigh sé i ndiaidh sé uaire. Chuaidh sé i mbun troda, i ndeabhadh le hAoife i gcomhrac aonair. Bhí an dís acu ar aon chumas, ach d'imir Cú Chulainn cleas uirthi, ag glaoch amach go raibh a capaill agus carbad (na nithe is ansa léithe ar domhan) i ndiaidh titim thar aill. Rug sé uirthi, ach ar faobhar a chlaímh, d'impigh sí go ndéanfadh sé trócaire uirthi. Shocraigh Cú Chulainn gan í a mharú, faoi dhá choinníoll: go réiteodh sí sos cogaidh le Scáthach, agus go mbeirfeadh sí mac dó. Agus Aoife torrach, tháinig Cú Chulainn ar ais ó Albain lánoiliúnta agus mian aige Eimhear a phósadh, rud nár cheadódh Forgall. Mar sin, rinne Cú Chulainn ruathar ar dhún Fhorgaill, éachta in a a mharaigh sé ceathrar agus fiche fear, agus chuir Cú Chulainn Eimhear ar dhroimm a stéad, le cois taisce Fhorgaill. Thit Forgall fhéin chun a bháis ó na rampair. Rinne [[Scenn Menn]], comrádaí Fhorgaill, iarracht éalú an leannáin a chosc, ach mharaigh Cú Chulainn é ag cliath i gcomhrac aonair. Chuir an oiread laochais sin i bhfeidhm ar Eimhear, agus fá dheireadh ghlac sí é a phósadh. Bhí ''coll cétingen'' (cearta na chéad oíche) ag [[Conchúr mac Neasa]], rí Uladh, ach bhí sé eadar dhá chomhairle an mbainfeadh sé tairbhe as sa chás Eimhear. Bhí eagla air roimh fhreagairt Chú Chulainn, agus imní air go léirfí an eagla sin muna bhfeidhmeodh sé an phribhléid. Ba é Cathbhadh a mhol an réiteach: luífeadh Conchúr le hEimhear oíche a pósta, agus luífeadh [[Cathbhadh]] [[draoi]] eatarthu.<ref>[[Thomas Kinsella]], ''The Táin'', Oxford University Press, 1969, {{ISBN|0-19-281090-1}}, ll. 25–39</ref> ==Scéalta gaolmhara== {{main|Anbhás Aonmhic Aoife}} Tagann [[Connla]], mac Chú Chulainn agus Aoife, go hÉirinn ag lorg a athar. De bharr a laochais sheanórtha, is dóigh gur bagairt é. Tá sé faoi gheis a hathar, ámh, agus diúltaionn sé é féin a aithint. Maraíonn Cú Chulainn é i gcomhrac aonair leis an nGa Bolg.<ref>Kinsella 1969, ll. 39–45</ref> {{main|Anbhás Dearbhfhorghaille}} I leaganacha áirithe de ''Tochmharc Eimhire'', tarrthálann Cú Chulainn an bhanfhlaith Lochlannach [[Dearbhfhorghaill]], agus í ar tí bheith íobartha do na [[Fomhóraigh]]. Sa scéal ''[[Anbhás Dearbhfhorghaille]]'', tagann sí go hÉirinn i riocht eala, ag lorg Chú Chulainn a bhfuil sí i ngrá leis. Scaoileann Cú Chulainn í ina broinn lena thabhall. Chun a beatha a shábháil, caithfidh Cú Chulainn an chloch thabhail a dhiúl óna bolg. Ach anois níl cead aige í a phósadh, agus a cuid fola blaiste aige. Dá bharr sin, tugann sé í dá mhac altrama [[Lughaidh na Riabh Dearg]]; pósann siad agus beireann siad clann. Lá amháin i láir an gheimhridh, déanann fir na nUladh piléir sneachta. Téann na mná in iomaíocht a chéile ag mún insna piléir, chun a fhiosrú cé acu an té is meallacaí. Sroicheann mún Dearbhfhorghaille an talamh, agus ite ag an éad, ionsaíonn agus ciorraíonn na mná eile í. Tugann Lughaidh faoi ndeara nach leáite é an sneachta ar dhíon Dhearbhfhorghaille agus go bhfuil sí ar tí bás d'fháil. Deifríonn sé agus Cú Chulainn isteach sa teach, ach básann sí tamall ina dhiaidh. Éagann Lughaidh le brón; mar dhíoltas, leagann Cú Chulainn an teach agus na mná eile laistigh, 150 dóibh maraithe aige.<ref>[[Carl Marstrander]] (eag. & aistr.), "The Deaths of Lugaid and Derbforgaill", ''Ériu'' 5 (1911): ll. 201–18</ref> {{main|Táin Bó Cúailnge}} Agus Cú Chulainn i mbun chomhrac aonair sa ''Táin'', is beirt dá chéile iad [[Fer Báeth]] agus [[Ferdia]], a dheartháireacha altrama agus comhfhoghlaimeoirí faoi Scáthach.<ref>Kinsella 1969, ll. 129, 168f.</ref> ==Foinsí== ===''Tochmarc Emire'': editions and translations=== * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed. and tr.). "The Oldest Version of ''Tochmarc Emire''." ''Revue Celtique'' 11 (1890): 433–57. Text edited from Rawlinson B 512. * Hamel, A.G. van (ed.). ''Compert Con Culainn and other Stories''. Mediaeval and Modern Irish Series 3. Dublin, 1933. 16–68. Based on Stowe D IV 2, with variants from LU, Harleian 5280 and Rawlinson B 512. * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed.). "Mitteilungen aus irischen Handschriften. ''Tochmarc Emire la Coinculaind''." ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 3 (1901): 226–63 (229–63). [version of Harleian 5280 with variants from LU, Stowe D IV 2, Fermoy/Egerton 92 and 23 N 10]. [http://www.ucc.ie/celt/online/G301021 Available online at CELT] * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed.). ''Verba Scáthaige fri Coin Chulaind.'' Anecdota from Irish Manuscripts 5. 1913: 28–30. * Thurneysen, Rudolf (ed.). "''Verba Scáthaige'' nach 22 N 10." ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 9 (1913): 487–8. [http://www.ucc.ie/celt/published/G301032/index.html Available from CELT] * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (tr.), "Wooing of Emer", ''Archaeological Review'' 1 (1888): 68–75, 150–5, 231–5, 298–307. * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (tr.). In ''The Cuchulinn Saga in Irish Literature'', ed. Eleanor Hull. Grimm Library 8. London, 1898. 57–84. Abridged version of Meyer's translation above. [https://archive.org/details/cuchullinsagain00cuchgoog Available from Internet Archive] * [[Thomas Kinsella|Kinsella, Thomas]] (tr.). ''The Táin''. Oxford, 1969. 25 ff. *Guyonvarc'h, C.-J. (tr.). "La courtise d'Emer, Version A." ''Ogam'' 11 (1959): 413–23. (French) * d'Arbois de Jubainville, H. (tr.). ''L'épopée celtique en Irlande''. Paris, 1892. (French) * Agrati, A. and M. L. Magini (trs.). ''La saga irlandese di Cu Chulainn''. Milan, 1982 (Italian) ==Foinsí tánaisteacha== * {{Cite journal |last=Toner |first=Gregory |title=The Transmission of ''Tochmarc Emire'' |journal=Ériu |volume=49 |year=1998 |pages= 71–88}} ==Thuilleadh le léamh== * Baudiš, J. "On Tochmarc Emere." ''Ériu'' 9 (1923), ll. 98–108. Le fáil ó [[Scéla]]. * Edel, D. ''Helden auf Freiersfüßen. 'Tochmarc Emire' und 'Mal y kavas Kulhwch Olwen'. Studien zur Frühen Inselkeltischen Erzähltradition.'' Amsterdam, Oxford, agus Nua-Eabhrac, 1980. * Findon, Joanne. "Gender and Power in ''Serglige Con Culainn'' and ''The Only Jealousy of Emer''." ''Language and Tradition in Ireland: Continuities and Displacements'', eag. Maria Tymoczko agus Colin Ireland. Amherst & Boston, 2003, ll. 47–61. * Findon, Joanne. ''A Woman's Words: Emer and Female Speech in the Ulster Cycle.'' Toronto, 1997. * Findon, Joanne. "A Woman's Words: Emer versus Cu Chulainn in Aided Oenfir Aife." ''Ulidia'', ll. 139-48. * Ó Concheanainn, T. "Textual and historical associations of Leabhar na hUidhre." ''Éigse'' 29 (1996), ll. 65–120, go háirithe 94. * O'Curry, E. ''Lectures on the Manuscript Materials of ancient Irish History.'' Nua-Eabhrac, 1861, ll. 278-2. * Oskamp, H.P.A. "Notes on the history of Lebor na hUidre." ''Proceedings of the Royal Irish Academy'' 65C (1966–67), ll. 117–37, go háirithe 126-7. * Sayers, William. "Concepts of Eloquence in ''Tochmarc Emire''." ''Studia Celtica'' 26/27 (1991–1992), ll. 125–54. * Thurneysen, Rudolf, H. Hessen agus G. O'Nolan. "Zu ''Tochmarc Emire''." ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 8 (1912), ll. 498–524. * Thurneysen, Rudolf. ''Die irische Helden- und Königssage''. Halle, 1921. 377 ff. ==Tagairtí== {{reflist}} {{An Rúraíocht}} [[Catagóir:Scéalta na Rúraíochta]] 49i7pfmqe57w8nfrnok3zj84wnp7z8g 1273101 1273100 2025-07-08T11:18:27Z 223.205.72.14 /* Achoimre */ 1273101 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Leabhar}} Is cuid de chnuasach laochscéalta na [[Rúraíocht|Rúraíochta]] é '''Tochmharc Eimhire''', agus ar cheann de na scéalta is faide ann. Insítear an scéal faoi [[Cú Chulainn|Chú Chulainn]] agus é ag iarraidh [[Eimhear]] a mhealladh, agus faoina oiliúint mhíleata leis an ngaiscíoch [[Scáthach]]. I dteannta le [[Táin Bó|táinte bó]], féastaí, breitheanna agus éaga, is ea ''tochmharc'' ar cheann de na 'genres' de litríocht na nGael lámhscríbhinní. ==Athleagain agus foinsí lámhscríbhinne== Faightear an seanscéal ''Tochmarc Emire'' in dhá phríomhathleagan. Tá an gaol idir an dá athleagan agus na lamhscribhinní éagsúla pléite ag [[Gregory Toner]].<ref name=Toner>Toner, "The Transmission of ''Tochmarc Emire''".</ref> Is é an leagan is luaithe, ach chomh maith is giorra, atá ar marthain as cóip i lámhscríbhinn déanach na 15ú/16ú haoise, (Rawlinson B 512). Sa leagan úd, tá an chéad chuid ar iarraidh, agus tosaíonn an scéal leis an dúshlán tomhais idir Cú Chulainn and Eimhear. Is amhlaidh go bhfuil an téacs bunaithe ar bhunleagan Sean-Ghaeilge, b'fhéidir siar go dtí an 8ú haois, ach tras-scríofa agus nuachóirithe beagán i ré na Meán-Ghaeilge. Dar le Kuno Meyer, téann an téacs siar go dtí an 10ú haois.<ref>Meyer, "The oldest version of ''Tochmarc Emire''".</ref> Faightear an t-athleagan níos faide sna foinsí Leabhar na hUidhre, Stowe D iv 2, Harley 5280, 23 N 10, agus dhá bhlúirí. Scriobhadh i ré na Meán-Ghaeilge é. # Athleagan níos luaite: #* [[Rawlinson B 512]]: f 117Ra-118Rb (Oxford, Bodleian Library). An chéad chuid ar iarraidh. # Athleagain níos déanaí: #* [[Leabhar na hUidhre]] (LU): ll. 121a-127b (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). An dara cuid ar iarraidh. #* [[Stowe D IV 2]]: f 74Ra-78Vb (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Iomlán. #* [[Harley 5280]]: f 27R-35Rb (Londain, British Library). Iomlán. #* [[ARÉ 23 N 10]] (''olim'' Betham 145): ll. 21-24 & 113–124 & 11–12 & 25–26 & 125–128 (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Iomlán. #* [[Leabhar Fhear Maí]] 23 E 29: ll. 207a-212b (Baile Átha Cliath, [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]]). Blúire. #* [[Egerton 92]]: f 24Ra-25Vb (Londain, British Library). Blúire. # Foinsí eile #* [[Leabhar Laighneach]] (LL), f 20a46 ff (Baile Átha Cliath, Coláiste na Tríonóide). Leagann de §30, mar a fhaightear san ''Echtra Machae''. ==Achoimre== Cé go raibh sé de chliú ar Chú Chulainn gurbh é an té ab áile in Uladh, cha raibh bean aige fós. Mar sin, bhí imní i measc na bhfear den chúige go ngoidfeadh an stócach a mná céile agus go sáródh sé a n-iníonacha. Chuaidh siad ar tóir mná a dtigfí leofha a chur i gcleamhnas le Cú Chulainn, ach bhí sé meáite ag an laoch óg go mba [[Eimhear]], iníon [[Forgall Monach|Fhorgall Monach]], a phósfadh sé. Bhí Forgall in aghaidh an chleamhnais, áfach, agus mholl sé do Chú Chulainn go rachadh sé sna hInse Gall chun ealaíonna comhraic a dh'fhoghlaim ó Scáthach, banlaoch chliúiteach. Chan é gur mholadh cairdiúil a bhí ann, áfach– bhí Forgall ag súil go marófaí Cú Chulainn i rith dhéine na traenála. Ghlac an fear óg leis an dúshlán, agus d'imigh sé leis go hAlban. Idir an dá linn, thairg Forgall Eimhear do [[Lugaid mac Nóis]], rí [[Mumha|Mumhan]], ach nuair a chluin seisean go raibh sí i ngrá le Cú Chulainn, dhiúltaigh sé í a phósadh. Fá stiúir Scáthach, oileadh Cú Chulainn i ngach ceird an chogaidh agus a iomaí arm, ina measc an [[Ga Bolga]], sleá mhillteanach friofaic a chaithtí leis an chos, agus a sháigheadh chomh daingean go mba ghá í a ghearradh as feoil a íospartaigh. Ag dul faoi oiliúint ina theannta bhí [[Ferdia]], a chuaidh ina dhlúthchara agus deartháir altrama Chú Chulainn. Le linn a chuairte ann, b'éigean do Scáthach cath a chur i gcoinne [[Aoife]], a céile comhraic agus (i leaganacha áirithe) a leathchúpla. Bhí aithne ag Scáthach ar fhíochmhaire Aoife, agus buaileadh imní uirthi fá shábháilteacht Chú Chulainn dá bhrí. Thug sí deoch chodlata dó le chinntiú nach ndéanfaí aon dochar dó. Bhí Cú Chulainn chomh tréan sin, áfach, go ndúisigh sé i ndiaidh sé uaire. Chuaidh sé i mbun troda, i ndeabhadh le hAoife i gcomhrac aonair. Bhí an dís acu ar aon chumas, ach d'imir Cú Chulainn cleas uirthi, ag glaoch amach go raibh a capaill agus carbad (na nithe is ansa léithe ar domhan) i ndiaidh titim thar aill. Rug sé uirthi, ach ar faobhar a chlaímh, d'impigh sí go ndéanfadh sé trócaire uirthi. Shocraigh Cú Chulainn gan í a mharú, faoi dhá choinníoll: go réiteodh sí sos cogaidh le Scáthach, agus go mbeirfeadh sí mac dó. Agus Aoife torrach, tháinig Cú Chulainn ar ais ó Albain lánoiliúnta agus mian aige Eimhear a phósadh, rud nár cheadódh Forgall. Mar sin, rinne Cú Chulainn ruathar ar dhún Fhorgaill, éachta in a a mharaigh sé ceathrar agus fiche fear, agus chuir Cú Chulainn Eimhear ar dhroimm a stéad, le cois taisce Fhorgaill. Thit Forgall fhéin chun a bháis ó na rampair. Rinne [[Scenn Menn]], comrádaí Fhorgaill, iarracht éalú an leannáin a chosc, ach mharaigh Cú Chulainn é ag cliath i gcomhrac aonair. Chuir an oiread laochais sin i bhfeidhm ar Eimhear, agus fá dheireadh ghlac sí é a phósadh. Bhí ''coll cétingen'' (cearta na chéad oíche) ag [[Conchúr mac Neasa]], rí Uladh, ach bhí sé eadar dhá chomhairle an mbainfeadh sé tairbhe as sa chás Eimhear. Bhí eagla air roimh fhreagairt Chú Chulainn, agus imní air go léirfí an eagla sin muna bhfeidhmeodh sé an phribhléid. Ba é Cathbhadh a mhol an réiteach: luífeadh Conchúr le hEimhear oíche a pósta, agus luífeadh [[Cathbhadh]] [[draoi]] eatarthu.<ref>[[Thomas Kinsella]], ''The Táin'', Oxford University Press, 1969, {{ISBN|0-19-281090-1}}, ll. 25–39</ref> ==Scéalta gaolmhara== {{main|Anbhás Aonmhic Aoife}} Tagann [[Connla]], mac Chú Chulainn agus Aoife, go hÉirinn ag lorg a athar. De bharr a laochais sheanórtha, is dóigh gur bagairt é. Tá sé faoi gheis a hathar, ámh, agus diúltaionn sé é féin a aithint. Maraíonn Cú Chulainn é i gcomhrac aonair leis an nGa Bolg.<ref>Kinsella 1969, ll. 39–45</ref> {{main|Anbhás Dearbhfhorghaille}} I leaganacha áirithe de ''Tochmharc Eimhire'', tarrthálann Cú Chulainn an bhanfhlaith Lochlannach [[Dearbhfhorghaill]], agus í ar tí bheith íobartha do na [[Fomhóraigh]]. Sa scéal ''[[Anbhás Dearbhfhorghaille]]'', tagann sí go hÉirinn i riocht eala, ag lorg Chú Chulainn a bhfuil sí i ngrá leis. Scaoileann Cú Chulainn í ina broinn lena thabhall. Chun a beatha a shábháil, caithfidh Cú Chulainn an chloch thabhail a dhiúl óna bolg. Ach anois níl cead aige í a phósadh, agus a cuid fola blaiste aige. Dá bharr sin, tugann sé í dá mhac altrama [[Lughaidh na Riabh Dearg]]; pósann siad agus beireann siad clann. Lá amháin i láir an gheimhridh, déanann fir na nUladh piléir sneachta. Téann na mná in iomaíocht a chéile ag mún insna piléir, chun a fhiosrú cé acu an té is meallacaí. Sroicheann mún Dearbhfhorghaille an talamh, agus ite ag an éad, ionsaíonn agus ciorraíonn na mná eile í. Tugann Lughaidh faoi ndeara nach leáite é an sneachta ar dhíon Dhearbhfhorghaille agus go bhfuil sí ar tí bás d'fháil. Deifríonn sé agus Cú Chulainn isteach sa teach, ach básann sí tamall ina dhiaidh. Éagann Lughaidh le brón; mar dhíoltas, leagann Cú Chulainn an teach agus na mná eile laistigh, 150 dóibh maraithe aige.<ref>[[Carl Marstrander]] (eag. & aistr.), "The Deaths of Lugaid and Derbforgaill", ''Ériu'' 5 (1911): ll. 201–18</ref> {{main|Táin Bó Cúailnge}} Agus Cú Chulainn i mbun chomhrac aonair sa ''Táin'', is beirt dá chéile iad [[Fer Báeth]] agus [[Ferdia]], a dheartháireacha altrama agus comhfhoghlaimeoirí faoi Scáthach.<ref>Kinsella 1969, ll. 129, 168f.</ref> ==Foinsí== ===''Tochmarc Emire'': editions and translations=== * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed. and tr.). "The Oldest Version of ''Tochmarc Emire''." ''Revue Celtique'' 11 (1890): 433–57. Text edited from Rawlinson B 512. * Hamel, A.G. van (ed.). ''Compert Con Culainn and other Stories''. Mediaeval and Modern Irish Series 3. Dublin, 1933. 16–68. Based on Stowe D IV 2, with variants from LU, Harleian 5280 and Rawlinson B 512. * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed.). "Mitteilungen aus irischen Handschriften. ''Tochmarc Emire la Coinculaind''." ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 3 (1901): 226–63 (229–63). [version of Harleian 5280 with variants from LU, Stowe D IV 2, Fermoy/Egerton 92 and 23 N 10]. [http://www.ucc.ie/celt/online/G301021 Available online at CELT] * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (ed.). ''Verba Scáthaige fri Coin Chulaind.'' Anecdota from Irish Manuscripts 5. 1913: 28–30. * Thurneysen, Rudolf (ed.). "''Verba Scáthaige'' nach 22 N 10." ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 9 (1913): 487–8. [http://www.ucc.ie/celt/published/G301032/index.html Available from CELT] * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (tr.), "Wooing of Emer", ''Archaeological Review'' 1 (1888): 68–75, 150–5, 231–5, 298–307. * [[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]] (tr.). In ''The Cuchulinn Saga in Irish Literature'', ed. Eleanor Hull. Grimm Library 8. London, 1898. 57–84. Abridged version of Meyer's translation above. [https://archive.org/details/cuchullinsagain00cuchgoog Available from Internet Archive] * [[Thomas Kinsella|Kinsella, Thomas]] (tr.). ''The Táin''. Oxford, 1969. 25 ff. *Guyonvarc'h, C.-J. (tr.). "La courtise d'Emer, Version A." ''Ogam'' 11 (1959): 413–23. (French) * d'Arbois de Jubainville, H. (tr.). ''L'épopée celtique en Irlande''. Paris, 1892. (French) * Agrati, A. and M. L. Magini (trs.). ''La saga irlandese di Cu Chulainn''. Milan, 1982 (Italian) ==Foinsí tánaisteacha== * {{Cite journal |last=Toner |first=Gregory |title=The Transmission of ''Tochmarc Emire'' |journal=Ériu |volume=49 |year=1998 |pages= 71–88}} ==Thuilleadh le léamh== * Baudiš, J. "On Tochmarc Emere." ''Ériu'' 9 (1923), ll. 98–108. Le fáil ó [[Scéla]]. * Edel, D. ''Helden auf Freiersfüßen. 'Tochmarc Emire' und 'Mal y kavas Kulhwch Olwen'. Studien zur Frühen Inselkeltischen Erzähltradition.'' Amsterdam, Oxford, agus Nua-Eabhrac, 1980. * Findon, Joanne. "Gender and Power in ''Serglige Con Culainn'' and ''The Only Jealousy of Emer''." ''Language and Tradition in Ireland: Continuities and Displacements'', eag. Maria Tymoczko agus Colin Ireland. Amherst & Boston, 2003, ll. 47–61. * Findon, Joanne. ''A Woman's Words: Emer and Female Speech in the Ulster Cycle.'' Toronto, 1997. * Findon, Joanne. "A Woman's Words: Emer versus Cu Chulainn in Aided Oenfir Aife." ''Ulidia'', ll. 139-48. * Ó Concheanainn, T. "Textual and historical associations of Leabhar na hUidhre." ''Éigse'' 29 (1996), ll. 65–120, go háirithe 94. * O'Curry, E. ''Lectures on the Manuscript Materials of ancient Irish History.'' Nua-Eabhrac, 1861, ll. 278-2. * Oskamp, H.P.A. "Notes on the history of Lebor na hUidre." ''Proceedings of the Royal Irish Academy'' 65C (1966–67), ll. 117–37, go háirithe 126-7. * Sayers, William. "Concepts of Eloquence in ''Tochmarc Emire''." ''Studia Celtica'' 26/27 (1991–1992), ll. 125–54. * Thurneysen, Rudolf, H. Hessen agus G. O'Nolan. "Zu ''Tochmarc Emire''." ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 8 (1912), ll. 498–524. * Thurneysen, Rudolf. ''Die irische Helden- und Königssage''. Halle, 1921. 377 ff. ==Tagairtí== {{reflist}} {{An Rúraíocht}} [[Catagóir:Scéalta na Rúraíochta]] e1mbusfou61l5genk9rfslcspsrvq8z 0 93286 1273031 1072257 2025-07-07T19:33:17Z 1.47.83.123 /* Cur in aghaidh */ 1273031 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Eagraíochta‎}} Gluaiseacht idirnáisiúnta um [[Cearta daonna|Chearta an Duine]] is ea '''Black Lives Matter''' ('''BLM'''), ([[An Ghaeilge|Gaeilge]]: ''Mór Againn Beatha Daoine Gorma'') a tháinig chun cinn ar dtús sa phobal [[Meiriceánaigh Afracacha|Afrai-Mheiriceánach]], a théann i mbun feachtais in aghaidh an fhoréigin agus [[Ciníochas institiúideach|an chiníochais shistéamaigh]] in éadan [[Cine gorm|daoine gorma]]. [[Mana]] agus [[méim]]<ref>‘meme’ i mBéarla </ref> is ea ''BLM'' sa lá atá inniu ann chomh maith. [[Íomhá:BlackLivesMatter hastag table.png|mion|clé|Twitter, an nuacht agus #BLM]] Is in 2013 a cuireadh bun faoin fheachtas atá i ndiaidh scaipeadh ar fud na cruinne sna sála ar dhúnmharuithe a rinne póilíní i SAM ar dhaoine gorma.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.meoneile.ie/pobal/bigil-black-lives-matter-i-mb%C3%A9al-feirste|teideal=Bigil 'Black Lives Matter' i mBéal Feirste < Meon Eile|work=www.meoneile.ie|dátarochtana=2021-03-15}}</ref> Maíonn an ghluaiseacht go seasann siad ar son cothromais agus cearta daonna d’achan duine. Táthar ag iarraidh dlúthpháirtíocht dhomhanda a chothú. == Stair == Bhí fadhbanna an [[Ciníochas|chiníochais]] lárnach sa [[Polaitíocht|pholaitíocht]] sna [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Stáit Aontaithe]] ó bunaíodh iad, ón [[sclábhaíocht]] a thug saibhreas don tír nua, go dtí [[cinedhíothú]] na m[[Bundúchasaigh Mheiriceá|bundúchasach]], siúlóidí ar son [[Cearta daonna|chearta daonna]] na ndaoine gorma agus feachtas ''BLM'' an lae inniu.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.meoneile.ie/anailis/an-masc-ag-titim|teideal=An masc ag titim < Meon Eile|údar=Ciarán Ó Pronntaigh|dáta=21 Lúnasa 2017|work=www.meoneile.ie|dátarochtana=2021-03-15}}</ref> Ó cuireadh tús leis na Stáit Aontaithe bhí leatrom córasach ar an phobal ghorm ach go háirithe, leatrom a mhaireann go dtí an lá inniu. Chruthaigh mná dubha an méim agus an mana ''BLM'' i ndiaidh mharú Trayvon Martin sa bhliain 2012.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Trayvon Martin|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Trayvon_Martin&oldid=1009176777|journal=Wikipedia|date=2021-02-27|language=en}}</ref> Fuarthas neamhchiontach i ngach cúis an dúnmharfóir agus ansin scaipeadh an haischlib #BlackLivesMatter don chéad uair in 2013. Cuireadh borradh faoi ansin i ndiaidh mharú Michael Brown in 2014.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Shooting of Michael Brown|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Shooting_of_Michael_Brown&oldid=1011949648|journal=Wikipedia|date=2021-03-13|language=en}}</ref> Tá an [[mana]] ‘''I can’t breathe''’ in úsáid ag an ngluaiseacht BLM ón uair ar thacht póilín Eric Garner<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Killing of Eric Garner|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Killing_of_Eric_Garner&oldid=1011830967|journal=Wikipedia|date=2021-03-13|language=en}}</ref> i Nua-Eabhrac thiar sa bhliain 2014.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/i-cant-breathe-suil-siar-ar-2020/|teideal=‘I can’t breathe!’ – súil siar ar bhliain achrannach 2020|údar=Alex Hijmans|dáta=2021|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-03-15}}</ref> Scaip na manaí '''BLM''<nowiki/>' agus ‘''I can’t breathe''’ ar fud an domhain ag agóidí ar son chearta an phobail dhuibh sa bhliain 2020, nuair a dhúnmharaigh póilín bán [[Dúnmharú George Floyd|George Floyd]] i gcathair Minneapolis ar an 25 Bealtaine. == Gluaiseacht agus teaicticí == [[Íomhá:San Francisco March 2016 protest against police violence - 4.jpg|mion|Agóid Mario Woods, San Francisco Márta 2016]] “Is eagraíocht de chuid an 21ú haois í BLM";<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/black-deaths-matter-oscailt-sul-i-caint-gary-younge-ag-feile-an-phobail/|teideal=‘Black deaths matter’ – oscailt súl í caint Gary Younge ag Féile an Phobail|údar=Robert McMillen|dáta=2016|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-03-15}}</ref> is é atá i gceist, níl struchtúr eagraíochtúil ann, tá sé measartha scoite, scaoilte agus sin ceann de na buanna atá aige agus ceann de na laigí atá ann chomh maith. Tarlaíonn agóidí BLM go rialta, ag labhairt amach i gcoinne na bpóilíní a mharaíonn [[daoine gorma]], agus saincheisteanna níos leithne mar [[próifíliú ciníoch]] [[Brúidiúlacht na bpóilíní sna Stáit Aontaithe|brúidiúlacht na bpóilíní]], agus [[neamhionannas ciníoch i gcóras dlí choiriúil na Stát Aontaithe]]. Scaoileann na póilíní i SAM le duine dubh gach 24 bomaite. Is mó seans  go scaoilfidh na póilíní páiste dubh ná páiste geal agus rachaidh gasúr dubh as gach triúr a tháinig ar an saol in 2000 go príosún.<ref name=":0" /> [[Íomhá:Black Lives Matter Sign - Minneapolis Protest (22632545857).jpg|mion|Minneapolis, 2015]] === Cur in aghaidh === ‘''Blue Lives Matter''’ is ea mana na frithghluaiseachta conspóidí a tháinig chun cinn mar fhreagra ar an ngluaiseacht ''BLM''. Samhlaítear an dath ‘gorm’ i m[[An Béarla|Béarla]] Mheiriceá leis na seirbhísí [[Póilíní|póilín]]<nowiki/>eachta sa tír sin agus is don tsamhail sin a thagraítear sa mana ‘''Blue Lives Matter''’. [[Íomhá:Black Lives Matter protest.jpg|mion|Nua Eabhrac, 2014]]Maraíodh Rafael Ramos agus Wenjian Liu as an [[NYPD]] i m[[Brooklyn]] ar 20 Nollaig 2014 agus bunaíodh an fhrithghluaiseacht i ndiaidh an eachtra seo. Tharla ionsaí eile i gcathair [[Baton Rouge, Louisiana|Baton Rouge]] i [[Louisiana]] ar [[18 Iúil]] [[2016]] inar maraíodh 3 póilíní.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Achainí déanta go gcuirfí síocháin i bhfeidhm i Meiriceá|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2016/0718/803147-achaini-deanta-ag-uachtaran/|date=2016-07-18|language=ga|author=Nuacht RTÉ}}</ref> Fuath ba bhun leis an gcoir. Tugadh reachtaíocht isteach i Stát [[Louisiana]] chun na póilíní a chosaint. Tháinig clú ar ghluaiseacht eile, na [[Proud Boys|''Proud Boys'']] sna 2010idí mar gheall ar roinnt agóidí atá eagraithe acu mar fhreagra ar ghluaiseacht ''BLM'' agus mar gheall ar throideanna a mbíonn a gcuid ball páirteach iontu.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/ce-hiad-na-proud-boys-a-bhfuil-ugach-tugtha-ag-donald-trump-doibh/|teideal=Cé hiad na Proud Boys a bhfuil ugach tugtha ag Donald Trump dóibh?|údar=Máirín Ní Ghadhra|dáta=2 Deireadh Fómhair 2020|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-03-15}}</ref> == ''BLM'' in Éirinn == === ‘Gorm Chónaí Ábhar’ === Sa bhliain 2017, thosaigh lucht na Gaeilge ar líne ag baint suilt as an íoróin a bhaineann le haistriúchán Gaeilge a rinneadh ar an mana conspóideach ‘''Blue Lives Matter''’.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/blue-lives-matter-gorm-chonai-abhar-gaeilgeoiri-ar-line-ag-baint-spraoi-as-drochaistriuchan/|teideal=‘Blue Lives Matter’ = ‘Gorm Chónaí Ábhar’ – Gaeilgeoirí ar líne ag baint spraoi as drochaistriúchán|údar=Maitiú Ó Coimín|dáta=2017|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-03-15}}</ref> ‘Gorm Chónaí Ábhar’ an Ghaeilge a cuireadh air. Sa Ghaeilge tugtar duine gorm ar dhuine a bhfuil craiceann dubh air, rud a fhágann lorg na híoróine ar an drochaistriúchán atá le feiceáil ar léine an fhir.[[Íomhá:Black Lives Matter Selfie (50173119868).jpg|mion|Féinínː Tionscal an fhaisin ag tacú le ''BLM''<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/tionscal-an-fhaisin-ag-tacu-le-black-lives-matter-ach-gniomh-seachas-gealluinti-ag-teastail/|teideal=Tionscal an fhaisin ag tacú le Black Lives Matter, ach gníomh seachas geallúintí ag teastáil|údar=Sara Ní Chuirreáin|dáta=2020|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-03-15}}</ref>]] === 2020 === Tá an ciníochas beo beathaíoch in Eirinn chomh maith<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/meabhru-duinn-gur-feidir-leis-an-ngaeilgeoir-a-bheith-chomh-cinioch-le-duine-ar-bith-eile/|teideal=Meabhrú dúinn gur féidir leis an nGaeilgeoir a bheith chomh ciníoch le duine ar bith eile…|údar=Seán Mag Leannáin|dáta=22 Iúil 2020|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-03-15}}</ref> agus eagraíodh léirsithe ''Black Lives Matter'' in Éirinn sa bhliain 2020.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/gailearai-slua-mor-i-mbun-leirsithe-ar-son-black-lives-matter-i-mbaile-atha-cliath/|teideal=GAILEARAÍ: Slua mór i mbun léirsithe ar son Black Lives Matter i mBaile Átha Cliath|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-03-15}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/cur-chuige-ciotach-ag-an-psni-i-leith-na-leirsithe-black-lives-matter/|teideal=Cur chuige ciotach ag an PSNI i leith na léirsithe Black Lives Matter|údar=Póilín Ní Chiaráin|dáta=2020|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-03-15}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/go-back-to-your-cotton-fields-cur-sios-deanta-ag-fear-og-gaeltachta-ar-na-maslai-ciniocha-a-caitheadh-leis/|teideal=‘Go back to your cotton fields’ – cur síos déanta ag fear óg Gaeltachta ar na maslaí ciníocha a caitheadh leis|údar=Pádraic Ó Ciardha|dáta=Meitheamh 2020|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-03-15}}</ref> == Féach freisin == * [[Páirtí na bPantar Dubh]] * [[:Catagóir:Eachtraí ciníocha|Eachtraí ciníocha]] * [[Dúnmharú George Floyd]] *''[[Blue Lives Matter]]'' == Tagairtí == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Black Lives Matter}} [[Catagóir:Meiriceánaigh Afracacha]] [[Catagóir:Ciníochas]] [[Catagóir:Daoine gorma]] [[Catagóir:Agóidí]] 96tgdamyfu3vyfg59uirfpknweizszo 1273032 1273031 2025-07-07T19:41:06Z 1.47.83.123 /* Stair */ 1273032 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Eagraíochta‎}} Gluaiseacht idirnáisiúnta um [[Cearta daonna|Chearta an Duine]] is ea '''Black Lives Matter''' ('''BLM'''), ([[An Ghaeilge|Gaeilge]]: ''Mór Againn Beatha Daoine Gorma'') a tháinig chun cinn ar dtús sa phobal [[Meiriceánaigh Afracacha|Afrai-Mheiriceánach]], a théann i mbun feachtais in aghaidh an fhoréigin agus [[Ciníochas institiúideach|an chiníochais shistéamaigh]] in éadan [[Cine gorm|daoine gorma]]. [[Mana]] agus [[méim]]<ref>‘meme’ i mBéarla </ref> is ea ''BLM'' sa lá atá inniu ann chomh maith. [[Íomhá:BlackLivesMatter hastag table.png|mion|clé|Twitter, an nuacht agus #BLM]] Is in 2013 a cuireadh bun faoin fheachtas atá i ndiaidh scaipeadh ar fud na cruinne sna sála ar dhúnmharuithe a rinne póilíní i SAM ar dhaoine gorma.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.meoneile.ie/pobal/bigil-black-lives-matter-i-mb%C3%A9al-feirste|teideal=Bigil 'Black Lives Matter' i mBéal Feirste < Meon Eile|work=www.meoneile.ie|dátarochtana=2021-03-15}}</ref> Maíonn an ghluaiseacht go seasann siad ar son cothromais agus cearta daonna d’achan duine. Táthar ag iarraidh dlúthpháirtíocht dhomhanda a chothú. == Stair == Bhí fadhbanna an [[Ciníochas|chiníochais]] lárnach sa [[Polaitíocht|pholaitíocht]] sna [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Stáit Aontaithe]] ó bunaíodh iad, ón [[sclábhaíocht]] a thug saibhreas don tír nua, go dtí [[cinedhíothú]] na m[[Bundúchasaigh Mheiriceá|bundúchasach]], siúlóidí ar son [[Cearta daonna|chearta daonna]] na ndaoine gorma agus feachtas ''BLM'' an lae inniu.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.meoneile.ie/anailis/an-masc-ag-titim|teideal=An masc ag titim < Meon Eile|údar=Ciarán Ó Pronntaigh|dáta=21 Lúnasa 2017|work=www.meoneile.ie|dátarochtana=2021-03-15}}</ref> Ó cuireadh tús leis na Stáit Aontaithe bhí leatrom córasach ar an phobal ghorm ach go háirithe, leatrom a mhaireann go dtí an lá inniu. Chruthaigh mná dubha an méim agus an mana ''BLM'' i ndiaidh mharú Trayvon Martin sa bhliain 2012.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Trayvon Martin|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Trayvon_Martin&oldid=1009176777|journal=Wikipedia|date=2021-02-27|language=en}}</ref> Fuarthas neamhchiontach i ngach cúis an marfóir agus ansin scaipeadh an haischlib #BlackLivesMatter don chéad uair in 2013. Cuireadh borradh faoi ansin i ndiaidh mharú Michael Brown in 2014.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Shooting of Michael Brown|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Shooting_of_Michael_Brown&oldid=1011949648|journal=Wikipedia|date=2021-03-13|language=en}}</ref> Tá an [[mana]] ‘''I can’t breathe''’ in úsáid ag an ngluaiseacht BLM ón uair ar thacht póilín Eric Garner<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Killing of Eric Garner|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Killing_of_Eric_Garner&oldid=1011830967|journal=Wikipedia|date=2021-03-13|language=en}}</ref> i Nua-Eabhrac thiar sa bhliain 2014.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/i-cant-breathe-suil-siar-ar-2020/|teideal=‘I can’t breathe!’ – súil siar ar bhliain achrannach 2020|údar=Alex Hijmans|dáta=2021|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-03-15}}</ref> Scaip na manaí '''BLM''<nowiki/>' agus ‘''I can’t breathe''’ ar fud an domhain ag agóidí ar son chearta an phobail dhuibh sa bhliain 2020, nuair a dhúnmharaigh póilín bán [[Dúnmharú George Floyd|George Floyd]] i gcathair Minneapolis ar an 25 Bealtaine. == Gluaiseacht agus teaicticí == [[Íomhá:San Francisco March 2016 protest against police violence - 4.jpg|mion|Agóid Mario Woods, San Francisco Márta 2016]] “Is eagraíocht de chuid an 21ú haois í BLM";<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/black-deaths-matter-oscailt-sul-i-caint-gary-younge-ag-feile-an-phobail/|teideal=‘Black deaths matter’ – oscailt súl í caint Gary Younge ag Féile an Phobail|údar=Robert McMillen|dáta=2016|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-03-15}}</ref> is é atá i gceist, níl struchtúr eagraíochtúil ann, tá sé measartha scoite, scaoilte agus sin ceann de na buanna atá aige agus ceann de na laigí atá ann chomh maith. Tarlaíonn agóidí BLM go rialta, ag labhairt amach i gcoinne na bpóilíní a mharaíonn [[daoine gorma]], agus saincheisteanna níos leithne mar [[próifíliú ciníoch]] [[Brúidiúlacht na bpóilíní sna Stáit Aontaithe|brúidiúlacht na bpóilíní]], agus [[neamhionannas ciníoch i gcóras dlí choiriúil na Stát Aontaithe]]. Scaoileann na póilíní i SAM le duine dubh gach 24 bomaite. Is mó seans  go scaoilfidh na póilíní páiste dubh ná páiste geal agus rachaidh gasúr dubh as gach triúr a tháinig ar an saol in 2000 go príosún.<ref name=":0" /> [[Íomhá:Black Lives Matter Sign - Minneapolis Protest (22632545857).jpg|mion|Minneapolis, 2015]] === Cur in aghaidh === ‘''Blue Lives Matter''’ is ea mana na frithghluaiseachta conspóidí a tháinig chun cinn mar fhreagra ar an ngluaiseacht ''BLM''. Samhlaítear an dath ‘gorm’ i m[[An Béarla|Béarla]] Mheiriceá leis na seirbhísí [[Póilíní|póilín]]<nowiki/>eachta sa tír sin agus is don tsamhail sin a thagraítear sa mana ‘''Blue Lives Matter''’. [[Íomhá:Black Lives Matter protest.jpg|mion|Nua Eabhrac, 2014]]Maraíodh Rafael Ramos agus Wenjian Liu as an [[NYPD]] i m[[Brooklyn]] ar 20 Nollaig 2014 agus bunaíodh an fhrithghluaiseacht i ndiaidh an eachtra seo. Tharla ionsaí eile i gcathair [[Baton Rouge, Louisiana|Baton Rouge]] i [[Louisiana]] ar [[18 Iúil]] [[2016]] inar maraíodh 3 póilíní.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Achainí déanta go gcuirfí síocháin i bhfeidhm i Meiriceá|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2016/0718/803147-achaini-deanta-ag-uachtaran/|date=2016-07-18|language=ga|author=Nuacht RTÉ}}</ref> Fuath ba bhun leis an gcoir. Tugadh reachtaíocht isteach i Stát [[Louisiana]] chun na póilíní a chosaint. Tháinig clú ar ghluaiseacht eile, na [[Proud Boys|''Proud Boys'']] sna 2010idí mar gheall ar roinnt agóidí atá eagraithe acu mar fhreagra ar ghluaiseacht ''BLM'' agus mar gheall ar throideanna a mbíonn a gcuid ball páirteach iontu.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/ce-hiad-na-proud-boys-a-bhfuil-ugach-tugtha-ag-donald-trump-doibh/|teideal=Cé hiad na Proud Boys a bhfuil ugach tugtha ag Donald Trump dóibh?|údar=Máirín Ní Ghadhra|dáta=2 Deireadh Fómhair 2020|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-03-15}}</ref> == ''BLM'' in Éirinn == === ‘Gorm Chónaí Ábhar’ === Sa bhliain 2017, thosaigh lucht na Gaeilge ar líne ag baint suilt as an íoróin a bhaineann le haistriúchán Gaeilge a rinneadh ar an mana conspóideach ‘''Blue Lives Matter''’.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/blue-lives-matter-gorm-chonai-abhar-gaeilgeoiri-ar-line-ag-baint-spraoi-as-drochaistriuchan/|teideal=‘Blue Lives Matter’ = ‘Gorm Chónaí Ábhar’ – Gaeilgeoirí ar líne ag baint spraoi as drochaistriúchán|údar=Maitiú Ó Coimín|dáta=2017|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-03-15}}</ref> ‘Gorm Chónaí Ábhar’ an Ghaeilge a cuireadh air. Sa Ghaeilge tugtar duine gorm ar dhuine a bhfuil craiceann dubh air, rud a fhágann lorg na híoróine ar an drochaistriúchán atá le feiceáil ar léine an fhir.[[Íomhá:Black Lives Matter Selfie (50173119868).jpg|mion|Féinínː Tionscal an fhaisin ag tacú le ''BLM''<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/tionscal-an-fhaisin-ag-tacu-le-black-lives-matter-ach-gniomh-seachas-gealluinti-ag-teastail/|teideal=Tionscal an fhaisin ag tacú le Black Lives Matter, ach gníomh seachas geallúintí ag teastáil|údar=Sara Ní Chuirreáin|dáta=2020|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-03-15}}</ref>]] === 2020 === Tá an ciníochas beo beathaíoch in Eirinn chomh maith<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/meabhru-duinn-gur-feidir-leis-an-ngaeilgeoir-a-bheith-chomh-cinioch-le-duine-ar-bith-eile/|teideal=Meabhrú dúinn gur féidir leis an nGaeilgeoir a bheith chomh ciníoch le duine ar bith eile…|údar=Seán Mag Leannáin|dáta=22 Iúil 2020|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-03-15}}</ref> agus eagraíodh léirsithe ''Black Lives Matter'' in Éirinn sa bhliain 2020.<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/gailearai-slua-mor-i-mbun-leirsithe-ar-son-black-lives-matter-i-mbaile-atha-cliath/|teideal=GAILEARAÍ: Slua mór i mbun léirsithe ar son Black Lives Matter i mBaile Átha Cliath|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-03-15}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/cur-chuige-ciotach-ag-an-psni-i-leith-na-leirsithe-black-lives-matter/|teideal=Cur chuige ciotach ag an PSNI i leith na léirsithe Black Lives Matter|údar=Póilín Ní Chiaráin|dáta=2020|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-03-15}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/go-back-to-your-cotton-fields-cur-sios-deanta-ag-fear-og-gaeltachta-ar-na-maslai-ciniocha-a-caitheadh-leis/|teideal=‘Go back to your cotton fields’ – cur síos déanta ag fear óg Gaeltachta ar na maslaí ciníocha a caitheadh leis|údar=Pádraic Ó Ciardha|dáta=Meitheamh 2020|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-03-15}}</ref> == Féach freisin == * [[Páirtí na bPantar Dubh]] * [[:Catagóir:Eachtraí ciníocha|Eachtraí ciníocha]] * [[Dúnmharú George Floyd]] *''[[Blue Lives Matter]]'' == Tagairtí == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Black Lives Matter}} [[Catagóir:Meiriceánaigh Afracacha]] [[Catagóir:Ciníochas]] [[Catagóir:Daoine gorma]] [[Catagóir:Agóidí]] 9d3lly79yquaroij1za4m6z12b13yev 0 93378 1273049 1257103 2025-07-07T21:24:03Z 223.205.72.14 /* Saol */ 1273049 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} [[Craoltóireacht|Craoltóir]], Gaeilgeoir, scríbhneoir agus léiritheoir [[Éire|Nigéarach-Éire]]annach is ea '''Ola Majekodunmi.''' == Saol == Rugadh Majekodunmi in [[Lagos]], an [[An Nigéir|Nigéir]]. D'aistrigh an teaghlach go hÉirinn chun tearmann a iarraidh agus í seacht míonna d'aois. D'fhreastail sí ar [[Gaelscoil Lios na nÓg|Ghaelscoil Lios na nÓg]] agus ar [[Coláiste Íosagáin|Choláiste Íosagáin]]. Tá céim sa Bhéarla, na meáin agus staidéar cultúrtha aici agus fuair sí Máistreacht sa Léiriúchán Craolacháin Digiteach in [[Institiúid Ealaíona, Dearadh agus Teicneolaíochta Dhún Laoghaire]].<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.raidionalife.ie/ga/laithreoiri/ola-majekodunmi/|teideal=Raidió na Life|work=www.raidionalife.ie|dátarochtana=2020-06-11|archivedate=2020-06-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200611180433/http://www.raidionalife.ie/ga/laithreoiri/ola-majekodunmi/}}</ref> Thosaigh sí ag obair mar láithreoir raidió ar [[Raidió na Life]] in 2014 ar an gclár ''Seinnliosta an tSathairn''. Anois cuireann sí an clár ''Afra-Éire'' i láthair agus tá sí ina haoichuiditheoir ar [[RTÉ Raidió na Gaeltachta]], [[RTÉ a Dó]] agus [[RTÉ 2XM]]. Tá sí ar na daoine is mó a sholáthraíonn ábhar don phodchraoladh [[Motherfoclóir]] a chuireann [[Darach Ó Séaghdha]] amach, agus bhí sí ar an gclár ''Pantisocracy'' ar [[RTÉ a hAon]] le [[Panti]]. In 2018 stiúir sí an gearrscannán ''What does Irishness Look Like?'' chun léargas a thabhairt ar chlaontuairimí agus ar cheisteanna féiniúlachta in Éirinn. Is comhbhunaitheoir í de "Beyond Representation", tionscadal chun mná de chine daite a thabhairt le chéile agus aitheantas a thabhairt dóibh. Tá trácht déanta ag Majekodunmi ar fhadhbanna ciníochais in Éirinn agus ar théarmaí a d'fhógair sí a bheith míchuí i nGaeilge ar dhaoine gorma.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Cad is brí le 'colourism'?|url=https://www.rte.ie/gaeilge/2018/0130/937120-cad-is-bri-le-colourism/|date=2018-02-01|language=Gaeilge|author=Siún Ní Dhuinn}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/duine-dubh-no-duine-gorm-cen-dath-sin-ar-do-chraiceann/|teideal=Duine dubh nó duine gorm? Cén dath sin ar do chraiceann?|language=Gaeilge|work=Tuairisc.ie|dáta rochtana=2020-06-11}}</ref> == Tagairtí == {{Reflist}} {{DEFAULTSORT:Majekodunmi, Ola}} [[Catagóir:Craoltóirí Éireannacha]] [[Catagóir:Podchraoltóirí Éireannacha]] [[Catagóir:Daoine beo]] k0iokdj96nlf6lwv0mv8t1w2wvzcw8k 0 94327 1273024 1251879 2025-07-07T19:01:13Z 1.47.83.123 1273024 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Imeacht}} Ar [[9 Lúnasa]] [[2014]], scaoil Darren Wilson, [[Póilíní|póilín]], '''Michael Brown Jr.''', [[Daoine gorma|coirpeach]] a bhí 18 mbliana d’aois, i g[[Cathair (lonnaíocht)|cathair]] Ferguson, [[Missouri]], [[bruachbhaile]] de chuid [[St. Louis]] sna [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Stát Aontaithe]].<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/buachailli-gorma-ar-mhoipeidi/|teideal=Buachaillí gorma ar mhóipéidí|údar=Alex Hijmans|dáta=2014|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2020-08-10}}</ref>,<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.irishtimes.com/culture/tuarasc%C3%A1il/sc%C3%A9al-simone-1.2352439|teideal=Scéal Simone|údar=Ailbhe Ní Ghearbhuigh|language=en|work=The Irish Times|dátarochtana=2020-08-10}}</ref> Bhí Brown in éineacht lena chara, Dorian Johnson, agus iad i ndiaidh ionsai a dheanamh le linn robail shiopa tobacadora. Dúirt Wilson go raibh sé ina shuí ina [[Gluaisteán|fheithicil]] agus Brown taobh amuigh, agus gur labhair siad lena chéile, agus ansin gur ionsaigh Brown é chun a [[Gunna|ghunna]] a bhaint de. [[Íomhá:Memorial to Michael Brown.jpg|mion|clé]] Lámhachadh Brown uair amhain nuair a bhí Wilson fós ina scuadcharr agus lámhachadh Brown le sé philear nuair a bhí Wilson amuigh. Tharla an tarlu taobh istigh 90 siocind. Ar an 4 de mhi Mharta 2015, fograiodh ag foireann iniuchta de chuid an FBI agus an Civil Rights Division nach raibh fianaise ann gur dunmharaiodh Michael Brown, agus bhi an cinneadh ceanna deanta ag ardghiuire sa chas ''State of Missouir v Darren Wilson''.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2015/03/05/us/darren-wilson-is-cleared-of-rights-violations-in-ferguson-shooting.html|teideal=Darren Wilson Is Cleared of Rights Violations in Ferguson Shooting|údar=Erik Eckholm, Matt Apuzzo|dáta=2015-03-04|language=en-US|work=The New York Times|dátarochtana=2025-07-07}}</ref> [[Íomhá:Michael Brown shooting scene.jpg|clé|mion|Ferguson, cúpla uair i ndiaidh na heachtra ar [[9 Lúnasa]] [[2014]]]] == Féach freisin == * [[Rodney King]] * [[Dúnmharú George Floyd]] == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Eachtraí ciníocha]] [[Catagóir:Dúnmharuithe]] [[Catagóir:Missouri]] [[Catagóir:2014]] d37kkqypwyizjm9w6gp27cu2x5i1ol8 1273025 1273024 2025-07-07T19:02:49Z 1.47.83.123 1273025 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Imeacht}} Ar [[9 Lúnasa]] [[2014]], scaoil Darren Wilson, [[Póilíní|póilín]], '''Michael Brown Jr.''', [[Daoine gorma|coirpeach]] a bhí 18 mbliana d’aois, i g[[Cathair (lonnaíocht)|cathair]] Ferguson, [[Missouri]], [[bruachbhaile]] de chuid [[St. Louis]] sna [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Stát Aontaithe]].<ref>{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/buachailli-gorma-ar-mhoipeidi/|teideal=Buachaillí gorma ar mhóipéidí|údar=Alex Hijmans|dáta=2014|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2020-08-10}}</ref>,<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.irishtimes.com/culture/tuarasc%C3%A1il/sc%C3%A9al-simone-1.2352439|teideal=Scéal Simone|údar=Ailbhe Ní Ghearbhuigh|language=en|work=The Irish Times|dátarochtana=2020-08-10}}</ref> Bhí Brown in éineacht lena chara, Dorian Johnson, agus iad i ndiaidh ionsai a dheanamh le linn robail shiopa tobacadora. Dúirt Wilson go raibh sé ina shuí ina [[Gluaisteán|fheithicil]] agus Brown taobh amuigh, agus gur labhair siad lena chéile, agus ansin gur ionsaigh Brown é chun a [[Gunna|ghunna]] a bhaint de. [[Íomhá:Memorial to Michael Brown.jpg|mion|clé]] Lámhachadh Brown uair amhain nuair a bhí Wilson fós ina scuadcharr agus lámhachadh Brown le sé philear nuair a bhí Wilson amuigh. Tharla an tarlu taobh istigh 90 siocind. Ar an 4 de mhi Mharta 2015, fograiodh ag foireann iniuchta de chuid an FBI agus an ''Civil Rights Division'' nach raibh fianaise ann gur dunmharaiodh Michael Brown, agus bhi an cinneadh ceanna deanta ag ardghiuire sa chas ''State of Missouir v Darren Wilson''.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2015/03/05/us/darren-wilson-is-cleared-of-rights-violations-in-ferguson-shooting.html|teideal=Darren Wilson Is Cleared of Rights Violations in Ferguson Shooting|údar=Erik Eckholm, Matt Apuzzo|dáta=2015-03-04|language=en-US|work=The New York Times|dátarochtana=2025-07-07}}</ref> [[Íomhá:Michael Brown shooting scene.jpg|clé|mion|Ferguson, cúpla uair i ndiaidh na heachtra ar [[9 Lúnasa]] [[2014]]]] == Féach freisin == * [[Rodney King]] * [[Dúnmharú George Floyd]] == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Eachtraí ciníocha]] [[Catagóir:Dúnmharuithe]] [[Catagóir:Missouri]] [[Catagóir:2014]] j0krsdpt84yo47pdrhi3h648z5pj8kh 1273030 1273025 2025-07-07T19:26:53Z 1.47.83.123 /* Tagairtí */ 1273030 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Imeacht}} Ar [[9 Lúnasa]] [[2014]], scaoil Darren Wilson, [[Póilíní|póilín]], '''Michael Brown Jr.''', [[Daoine gorma|coirpeach]] a bhí 18 mbliana d’aois, i g[[Cathair (lonnaíocht)|cathair]] Ferguson, [[Missouri]], [[bruachbhaile]] de chuid [[St. Louis]] sna [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Stát Aontaithe]]. Bhí Brown in éineacht lena chara, Dorian Johnson, agus iad i ndiaidh ionsai a dheanamh le linn robail shiopa tobacadora.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.ibtimes.com/michael-brown-robbed-convenience-store-stole-cigarillos-darren-wilson-shooting-dorian-1729359|teideal=Michael Brown Robbed Store Before He Was Shot: Friend|údar=Thomas Barrabi|dáta=2014-11-25|language=en-US|work=International Business Times|dátarochtana=2025-07-07}}</ref> Dúirt Wilson go raibh sé ina shuí ina [[Gluaisteán|fheithicil]] agus Brown taobh amuigh, agus gur labhair siad lena chéile, agus ansin gur ionsaigh Brown é chun a [[Gunna|ghunna]] a bhaint de. [[Íomhá:Memorial to Michael Brown.jpg|mion|clé]] Lámhachadh Brown uair amhain nuair a bhí Wilson fós ina scuadcharr agus lámhachadh Brown le sé philear nuair a bhí Wilson amuigh. Tharla an tarlu taobh istigh 90 siocind.<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.washingtonpost.com/wp-srv/special/national/ferguson-reconstruction/|teideal=Chaos in a police vehicle: Key moments in the struggle between Wilson and Brown in Wilson’s patrol vehicle|language=en|work=Washington Post|dátarochtana=2025-07-07}}</ref> Ar an 4 de mhi Mharta 2015, fograiodh ag foireann iniuchta de chuid an FBI agus an ''Civil Rights Division'' nach raibh fianaise ann gur dunmharaiodh Michael Brown, agus bhi an cinneadh ceanna deanta ag ardghiuire sa chas ''State of Missouir v Darren Wilson''.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2015/03/05/us/darren-wilson-is-cleared-of-rights-violations-in-ferguson-shooting.html|teideal=Darren Wilson Is Cleared of Rights Violations in Ferguson Shooting|údar=Erik Eckholm, Matt Apuzzo|dáta=2015-03-04|language=en-US|work=The New York Times|dátarochtana=2025-07-07}}</ref> [[Íomhá:Michael Brown shooting scene.jpg|clé|mion|Ferguson, cúpla uair i ndiaidh na heachtra ar [[9 Lúnasa]] [[2014]]]] == Féach freisin == * [[Rodney King]] * [[Dúnmharú George Floyd]] == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Eachtraí ciníocha]] [[Catagóir:Dúnmharuithe]] [[Catagóir:Missouri]] [[Catagóir:2014]] eot7tzq5immt1y4esgsen39i26xo8ld 1273040 1273030 2025-07-07T20:42:12Z 223.205.72.14 1273040 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Imeacht}} Ar [[9 Lúnasa]] [[2014]], scaoil Darren Wilson, [[Póilíní|póilín]], '''Michael Brown Jr.''', [[Daoine gorma|coirpeach]] a bhí 18 mbliana d’aois, i g[[Cathair (lonnaíocht)|cathair]] Ferguson, [[Missouri]], [[bruachbhaile]] de chuid [[St. Louis]] sna [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Stát Aontaithe]]. Bhí Brown in éineacht lena chara, Dorian Johnson, agus iad i ndiaidh ionsaí a dhéanamh le linn robáil shiopa tobacadóra.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.ibtimes.com/michael-brown-robbed-convenience-store-stole-cigarillos-darren-wilson-shooting-dorian-1729359|teideal=Michael Brown Robbed Store Before He Was Shot: Friend|údar=Thomas Barrabi|dáta=2014-11-25|language=en-US|work=International Business Times|dátarochtana=2025-07-07}}</ref> Dúirt Wilson go raibh sé ina shuí ina [[Gluaisteán|fheithicil]] agus Brown taobh amuigh, agus gur labhair siad lena chéile, agus ansin gur ionsaigh Brown é chun a [[Gunna|ghunna]] a bhaint de. [[Íomhá:Memorial to Michael Brown.jpg|mion|clé]] Lámhachadh Brown uair amháin nuair a bhí Wilson fós ina scuadcharr agus lámhachadh Brown le sé philéar nuair a bhí Wilson amuigh. Tharla an tarlú taobh istigh 90 siocind.<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.washingtonpost.com/wp-srv/special/national/ferguson-reconstruction/|teideal=Chaos in a police vehicle: Key moments in the struggle between Wilson and Brown in Wilson’s patrol vehicle|language=en|work=Washington Post|dátarochtana=2025-07-07}}</ref> Ar an 4 de mhí Mhárta 2015, fógraíodh ag foireann iniúchta de chuid an FBI agus an ''Civil Rights Division'' nach raibh fianaise ann gur dúnmharaíodh Michael Brown, agus bhí an cinneadh céanna déanta ag ardghiúire sa chás ''State of Missouir v Darren Wilson''.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2015/03/05/us/darren-wilson-is-cleared-of-rights-violations-in-ferguson-shooting.html|teideal=Darren Wilson Is Cleared of Rights Violations in Ferguson Shooting|údar=Erik Eckholm, Matt Apuzzo|dáta=2015-03-04|language=en-US|work=The New York Times|dátarochtana=2025-07-07}}</ref> [[Íomhá:Michael Brown shooting scene.jpg|clé|mion|Ferguson, cúpla uair i ndiaidh na heachtra ar [[9 Lúnasa]] [[2014]]]] == Féach freisin == * [[Rodney King]] * [[Dúnmharú George Floyd]] == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Eachtraí ciníocha]] [[Catagóir:Dúnmharuithe]] [[Catagóir:Missouri]] [[Catagóir:2014]] psn7nd6csk104n1ykldbg9pkpllpca6 1273043 1273040 2025-07-07T20:47:02Z 223.205.72.14 1273043 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Imeacht}} Ar [[9 Lúnasa]] [[2014]], scaoil Darren Wilson, [[Póilíní|póilín]], '''Michael Brown Jr.''', [[Daoine gorma|coirpeach]] a bhí 18 mbliana d’aois, i g[[Cathair (lonnaíocht)|cathair]] Ferguson, [[Missouri]], [[bruachbhaile]] de chuid [[St. Louis]] sna [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Stát Aontaithe]]. Bhí Brown in éineacht lena chara, Dorian Johnson, agus iad i ndiaidh ionsaí a dhéanamh le linn robáil shiopa tobacadóra.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.ibtimes.com/michael-brown-robbed-convenience-store-stole-cigarillos-darren-wilson-shooting-dorian-1729359|teideal=Michael Brown Robbed Store Before He Was Shot: Friend|údar=Thomas Barrabi|dáta=2014-11-25|language=en-US|work=International Business Times|dátarochtana=2025-07-07}}</ref> Dúirt Wilson go raibh sé ina shuí ina [[Gluaisteán|fheithicil]] agus Brown taobh amuigh, agus gur labhair siad lena chéile, agus ansin gur ionsaigh Brown é chun a [[Gunna|ghunna]] a bhaint de. [[Íomhá:Memorial to Michael Brown.jpg|mion|clé]] Lámhachadh Brown uair amháin nuair a bhí Wilson fós ina scuadcharr agus lámhachadh Brown le sé philéar nuair a bhí Wilson amuigh. Tharla an tarlú taobh istigh 90 siocind.<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.washingtonpost.com/wp-srv/special/national/ferguson-reconstruction/|teideal=Chaos in a police vehicle: Key moments in the struggle between Wilson and Brown in Wilson’s patrol vehicle|language=en|work=Washington Post|dátarochtana=2025-07-07}}</ref> Ar an 4 de mhí Mhárta 2015, fógraíodh ag foireann iniúchta de chuid an FBI agus an ''Civil Rights Division'' nach raibh fianaise ann gur dúnmharaíodh Michael Brown, agus bhí an cinneadh céanna déanta ag ardghiúire sa chás ''State of Missouri v. Darren Wilson''.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2015/03/05/us/darren-wilson-is-cleared-of-rights-violations-in-ferguson-shooting.html|teideal=Darren Wilson Is Cleared of Rights Violations in Ferguson Shooting|údar=Erik Eckholm, Matt Apuzzo|dáta=2015-03-04|language=en-US|work=The New York Times|dátarochtana=2025-07-07}}</ref> [[Íomhá:Michael Brown shooting scene.jpg|clé|mion|Ferguson, cúpla uair i ndiaidh na heachtra ar [[9 Lúnasa]] [[2014]]]] == Féach freisin == * [[Rodney King]] * [[Dúnmharú George Floyd]] == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Eachtraí ciníocha]] [[Catagóir:Dúnmharuithe]] [[Catagóir:Missouri]] [[Catagóir:2014]] t24ptk242xqiqlqocnpnl25hpbgwos7 1273062 1273043 2025-07-08T04:44:46Z 223.205.72.14 1273062 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Imeacht}} Ar [[9 Lúnasa]] [[2014]], scaoil Darren Wilson, [[Póilíní|póilín]], '''Michael Brown Jr.''', coirpeach a bhí 18 mbliana d’aois, i g[[Cathair (lonnaíocht)|cathair]] Ferguson, [[Missouri]], [[bruachbhaile]] de chuid [[St. Louis]] sna [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Stát Aontaithe]]. Bhí Brown in éineacht lena chara, Dorian Johnson, agus iad i ndiaidh ionsaí a dhéanamh le linn robáil shiopa tobacadóra.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.ibtimes.com/michael-brown-robbed-convenience-store-stole-cigarillos-darren-wilson-shooting-dorian-1729359|teideal=Michael Brown Robbed Store Before He Was Shot: Friend|údar=Thomas Barrabi|dáta=2014-11-25|language=en-US|work=International Business Times|dátarochtana=2025-07-07}}</ref> Dúirt Wilson go raibh sé ina shuí ina [[Gluaisteán|fheithicil]] agus Brown taobh amuigh, agus gur labhair siad lena chéile, agus ansin gur ionsaigh Brown é chun a [[Gunna|ghunna]] a bhaint de. [[Íomhá:Memorial to Michael Brown.jpg|mion|clé]] Lámhachadh Brown uair amháin nuair a bhí Wilson fós ina scuadcharr agus lámhachadh Brown le sé philéar nuair a bhí Wilson amuigh. Tharla an tarlú taobh istigh 90 siocind.<ref>{{Lua idirlín|url=http://www.washingtonpost.com/wp-srv/special/national/ferguson-reconstruction/|teideal=Chaos in a police vehicle: Key moments in the struggle between Wilson and Brown in Wilson’s patrol vehicle|language=en|work=Washington Post|dátarochtana=2025-07-07}}</ref> Ar an 4 de mhí Mhárta 2015, fógraíodh ag foireann iniúchta de chuid an FBI agus an ''Civil Rights Division'' nach raibh fianaise ann gur dúnmharaíodh Michael Brown, agus bhí an cinneadh céanna déanta ag ardghiúire sa chás ''State of Missouri v. Darren Wilson''.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2015/03/05/us/darren-wilson-is-cleared-of-rights-violations-in-ferguson-shooting.html|teideal=Darren Wilson Is Cleared of Rights Violations in Ferguson Shooting|údar=Erik Eckholm, Matt Apuzzo|dáta=2015-03-04|language=en-US|work=The New York Times|dátarochtana=2025-07-07}}</ref> [[Íomhá:Michael Brown shooting scene.jpg|clé|mion|Ferguson, cúpla uair i ndiaidh na heachtra ar [[9 Lúnasa]] [[2014]]]] == Féach freisin == * [[Rodney King]] * [[Dúnmharú George Floyd]] == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Eachtraí ciníocha]] [[Catagóir:Dúnmharuithe]] [[Catagóir:Missouri]] [[Catagóir:2014]] myokzgfue4zwk0ixdr1yt3lro61u164 10 101532 1273033 1130156 2025-07-07T19:54:28Z FireDragonValo 48694 Changed colors of the Canadian flag to the Pantone version as recommended by the government of Canada. 1273033 wikitext text/x-wiki {{Fmbox | name = Síol-canada | subst = <includeonly>{{subst:substcheck}}</includeonly> | small = {{{small|}}} | type = editnotice | color = gray | style = clear:both; margin-top:10px; | image = [[Íomhá:Flag_of_Canada (Pantone).svg|border|40px|link=|alt=]] | text = ''Is [[Vicipéid:Síol|síol]] faoin [[Ceanada]] é an t-alt seo. [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|action=edit}} Cuir leis], chun cuidiú leis an Vicipéid. <br>''Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán [[Gaeilge]] a dhéanamh. | cat = Síolta }}<includeonly>[[Catagóir:Síolta Ceanada]]</includeonly><noinclude>[[Catagóir:Teimpléid de réir tíre|Canada]]</noinclude> 8jbgbu20behwa53e2wjdyncalcgkjna 0 119099 1273099 1267945 2025-07-08T11:05:10Z InternetArchiveBot 47196 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1273099 wikitext text/x-wiki {{Teideal iodálach}} {{WD Bosca Sonraí Ealaíona Taibhiúcháin}} Is [[ceoldráma]] é '''''[[An Ghaeltacht (ceoldráma)|An Ghaeltacht]]''''' atá lonnaithe i n[[Conamara|Gaeltacht Chonamara]], díreach nuair a thosaíonn an t-ionradh bliantúil déagóirí. [[Shauna Carrick]] a scríobh. Is iad na príomhcharachtair ann ná Saoirse, Róisín agus Aoife atá "ag streachailt lena gcuid díritheoirí gruaige, a gcéad póga, agus teagmháil le muintir na háite - gan trácht ar an dua atá acu iad féin a chur in iúl - i dteanga ar bith!"<ref name=":02">{{Lua idirlín|url=https://www.antaibhdhearc.com/ar-siul/an-ghaeltacht|teideal=An Ghaeltacht|dáta=2025-05-09|work=[[Taibhdhearc]]|dátarochtana=2025-05-07|archivedate=2025-04-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250414084951/https://www.antaibhdhearc.com/ar-siul/an-ghaeltacht}}</ref> Bhí sé le feiceáil mar chuid d’[[Féile Amharclannaíochta na Gaillimhe|Fhéile Amharclannaíochta na Gaillimhe]] 2025 mar obair idir lámha.<ref name=":02" /> == Tagairtí == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Gaeltacht, ceoldrama, An}} [[Catagóir:Ceoldrámaí grinn i nGaeilge]] [[Catagóir:Ceoldrámaí Éireannacha]] [[Catagóir:Ceoldrámaí i nGaeilge]] [[Catagóir:Drámaíocht ghrinn i nGaeilge]] [[Catagóir:2025]] [[Catagóir:An Taibhdhearc]] [[Catagóir:Gaeltachtaí Chontae na Gaillimhe]] {{Síolta ceol}} fgpjd6ufozh19tu9dfp9eqgnd29l6l4 0 119810 1273078 1271237 2025-07-08T07:31:22Z InternetArchiveBot 47196 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 1273078 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Tá ann in ''' Abhantrach na Sionainne ''' ná an abhainn is faide i [[Éire|nÉirinn]], [[An tSionainn]], agus gach abhainn agus loch a mbaineann léi. De réir an [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]], is é fad na Sionainne, óna foinse ag [[Log na Sionna]] go dtí béal a [[Inbhear na Sionainne|hInbhear]], ná {{convert|224|miles|}}, le {{convert|63.5|miles|}} d'uiscí taoide agus {{convert|160.5|miles|}} de tsruth fionnuisce flow.<ref>{{lua idirlín | url = http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx | teideal=Ordnance Survey (Ireland) Educational Facts | dátarochtana=2014-10-09 | archive-date=2014-09-11 | archive-url = https://web.archive.org/web/20140911001931/http://www.osi.ie/Education/Secondary-Schools/Teacher-Resources/Facts-%281%29.aspx | url-status=live }}</ref> == Staitisticí == Is í an abhantrach is mó i nÉirinn í Abhantrach na Sionainne, le hachar {{convert|11,700|km2||abbr=on}} aici. Agus an t-inbhear agus [[An Fhéil]] san áireamh, tógtar amach {{Convert|16,865|km2||abbr=on}} chun na farraige.<ref name="europeaneel.files.wordpress.com">{{lua idirlín | teideal=Biology and Management of European Eel (Anguilla anguilla, L) in the Shannon Estuary, Ireland | url=http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf | archive-url=https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf | archive-date=2014-09-07 | dátarochtana=2025-06-18 | archivedate=2014-09-07 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20140907173249/http://europeaneel.files.wordpress.com/2014/02/chapter-2-study-area.pdf }}</ref> Tá [[Meánsruth Fadtéarmach]] aici de {{convert|208.1|m3/s||abbr=on}} ag [[Luimneach|Cathair Luimnigh]],<ref name="serbd.com">[http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf South Eastern River Basin Management: Page 38] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303222354/http://www.serbd.com/MultiDownloads/Creport/Chapters/Physical%20Description%20Ch3.pdf |date=2016-03-03 }}</ref> agus is é sin ráta faoi dhó is atá ag an dara habhainn is mó na hÉireann, [[Abhainn na Gaillimhe]], le ({{convert|104.8|m3/s||abbr=on|disp=sqbr}}).<ref name="serbd.com"/> Ag Béal an Inbhir ag [[Ceann Léime]], agus eis-sreabhadh gach abhainn agus Srutháin san áireamh,{{efn|ina measc: [[An Fhéil]] 34.6 m³/s, [[An Mhaigh]] 15.6 m³/s, [[An Forghas]] 25.7 m³/s agus [[An Daoil]] 7.4 m³/s<ref>[http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf Long-term effects of hydropower installations and associated river regulation on River Shannon eel populations]: mitigation and management {{webarchive | url = https://web.archive.org/web/20160304191259/http://www.nuigalway.ie/faculties_departments/zoology/mccarthy/documents/mccarthy_et_al_2008.pdf | date=2016-03-04 }}</ref><ref>[http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf SFPC Maintenance Dredging Application]: Table 3-7 {{webarchive | url = https://web.archive.org/web/20141208233846/http://www.environ.ie/en/Publications/DevelopmentandHousing/Foreshore/FileDownLoad,30279,en.pdf | date=2014-12-08 }}</ref>}} éiríonn eis-sreabhadh iomlán na Sionainne ina {{convert|300|m3/s||abbr=on}}. Níl an tSionainn ina habhainn fionnuisce ach le just 45% dá fad iomlán de {{convert|224|miles|}}. Má thógtar an t-inbhear taoide{{efn|{{convert|63.5|miles||adj=on}}}} agus na lochanna {{efn|[[Loch Deirgeirt]] 24&nbsp;mi, [[Loch Rí]] 18&nbsp;mi, [[Loch Aillionn]] 7&nbsp;mi<ref>{{lua idirlín | url=http://www.askaboutireland.ie/ | teideal=Ask about Ireland |access-date=2014-10-09 | archive-date=2020-01-10 | archive-url = https://web.archive.org/web/20200110054610/http://askaboutireland.ie/ | url-status=live }}</ref> i dteannta le [[Loch Bó Dearg]], [[Loch Bó Finne]], [[Loch Foirbis]] agus [[Loch na gCurrach]]}} as an áireamh, níl sa tSionainn fionnuisce ach tuairim is {{convert|100|miles|}} ar fad. === Ceantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne === Is cuid de Shannon River Basin is part of the ''Cheantar Idirnáisiúnta Abhantraí na Sionainne'' (CIAS)<ref>{{lua idirlín | url = http://www.shannonrbd.com/ | teideal=Shannon River Basin District | dáta-dúchais=2018-05-08 | archive-url = https://web.archive.org/web/20160414222314/http://www.shannonrbd.com/ | archive-date=2016-04-14 }}</ref> í Abhantrach na Sionainne. Tá achar {{convert|17963|km2||abbr=on}} ag an gceantar seo. I dteannta leis an abhantrach, tá ann sa cheantar fosta codanna cúis farraige de chontaetha [[Contae Chiarraí|Ciarraí]] agus [[Contae an Chláir|an Chláir]]. In iomlán, tá an san CIAS aibhneacha le {{convert|7666|km||abbr=on}} ar fad, imeallbhord le {{convert|1220|km||abbr=on}} (inbhir sa mhéid) agus 113 loch, ina measc 53 níos mó ná {{convert|50|ha|}} ar méid. Is í talmhaíocht (70.7%) an príomh-úsáid talún san CIAS. Is tábhachtach iad chomh maith talamh portaigh (11.1%) agus foraoiseacht (3.2%). Tá daonra 618,884 sa cheantar, is é sin {{convert|34|pd/km2||abbr=}} (sonraí daonlathais 2002).<ref>[http://www.dcenr.gov.ie/NR/rdonlyres/3A6F7001-9BED-4FAD-8E00-FBE2F7AEA042/0/ShIRBD191208.pdf Shannon International River Basin District Eel Management Plan] {{webarchive | url = https://web.archive.org/web/20131214023514/http://www.dcenr.gov.ie/nr/rdonlyres/3a6f7001-9bed-4fad-8e00-fbe2f7aea042/0/shirbd191208.pdf | date=2013-12-14 }}</ref> [[Íomhá:Shannon Basin Lower.jpg|thumb|left|Abhantrach na Sionainne Íochtarach, Inbhear na Sionainne san áireamh]] === Foinsí is sia siar === Tá roinnt craobh-aibhneacha ann le foinsí níos sia siar ná an fhoinse traidisiúnta, Log na Sionna. Sreabhann [[An Abhainn Mhór, Contae an Chabháin|An Abhainn Mhór]] i g[[Contae an Chabháin]] siar le {{convert|14.5|km||abbr=on}}<ref>Ordnance Survey of Ireland: Rivers and their Catchment Basins 1958 (Table of Reference)</ref> trí {{h|Gleann Ghaibhle}} síos Éireann do sa tSionainn isteach, {{convert|3|km||0|abbr=on}} faoi bhun Log na Sionna.<ref>{{cite book | title=Atlas and Cyclopedia of Ireland | author=P. W. Joyce | chapter=Cavan | url = http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php |year=1900 | publisher=Murphy & McCarthy | access-date=2014-10-09 | archive-date=2012-04-11 | archive-url = https://web.archive.org/web/20120411192148/http://www.libraryireland.com/Atlas/Cavan.php | url-status=live }}</ref> Dá mba fhíor san, chuirfeadh sé {{convert|11|km||0|abbr=on}} le fad na Sionainne, 'sé sin {{convert|372|km||abbr=on}}. Tá maíomh ag [[An Bhúill|An mBúill]] freisin. Óna foinse go [[Luimneach]], is é sin {{convert|290|km||abbr=on}} ar fad.<ref>{{lua idirlín | url = http://www.riverhabitatsurvey.org/ | teideal=River Habitat Survey, Fig. 2 | dátarochtana=2014-10-09 | archive-date=2014-09-13 | archive-url=https://web.archive.org/web/20140913054555/http://www.riverhabitatsurvey.org/ | url-status=live }}</ref> Dá gcuirfear sin le fad Inbhear na Sionainne, {{Convert|63.5|miles||abbr=on|order=flip}}, bheadh sin {{convert|392.1|km||abbr=on}} ar fad in iomlán. Dá mbá fhíor seo, ba é an Bhúill-Sionainn an abhainn is faide i nÉirinn, {{convert|31.6|km||abbr=on}} níos faide ná an fhoinse ag Log na Sionna.<ref>{{lua idirlín | url=http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf | teideal=European Commission Rivers Map | dátarochtana=2014-10-09 | archive-date=2015-08-19 | archive-url=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf | url-status=live | archivedate=2015-08-19 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20150819002433/http://ccm.jrc.ec.europa.eu/documents/ccm2mainrivers_map_100dpi.pdf }}</ref> == Tíreolaíocht == Faightear níos mó ná leath de chontaetha oileán na hÉireann (17) laugh d'abhantrach na Sionainne (in aghaidh na srutha): [[Contae Chiarraí|Chiarraí]], [[Contae Chorcaí|Corcaigh]], [[Contae Luimnigh|Luimneach]], [[Contae an Chláir|Clár]], [[Contae Thiobraid Árann|Tiobraid Árann]], [[Contae Laoise|Laois]], [[Contae Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]], [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]], [[Contae na Mí|an Mhí]], [[Contae na hIarmhí|an Iarmhí]], [[Contae an Longfoirt|Longfort]], [[Contae Ros Comáin|Ros Comáin]], [[Contae Mhaigh Eo|Maigh Eo]], [[Contae an Chabháin|Cabhán]], [[Contae Liatroma|Liatroim]], [[Contae Shligigh|Sligeach]] agus [[Contae Fhear Manach|Fear Manach]].<ref>Shannon Catchment-based Flood Risk Assessment and Management (CFRAM) Study. Page 3 [http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150404050218/http://shannoncframstudy.ie/docs/inception/UoM%2025%2026/Appendix%20B/TD_GNRL_0127_V1_0_JAC_HydroAssmtUoM2526_120917%20(Vol%201).pdf|date=2015-04-04}}</ref> === Bailte san abhantrach === Seo a leanas na bailte agus sráidbhailte (le daonlathais 2011<ref>{{lua idirlín | url = http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf | teideal=Census 2011 – Population Classified by Area – Table 5 | dátarochtana=2014-10-12 | archive-date=2013-11-09 | archive-url = https://web.archive.org/web/20131109181846/http://www.cso.ie/en/media/csoie/census/documents/census2011vol1andprofile1/Table,5.pdf |url-status=live }}</ref>) laistigh d'Abhantrach [[An tSionainn|na Sionainne]] agus na bruacha ar a bhfuil síad, leis an sruth: An abhainn: * [[An Damhshraith]] * [[Droim Seanbhó]] ([[Canáil Loch Aillionn]], ar chlé) 857 * [[Liatroim]] (ar chlé) 485 * [[Cora Droma Rúisc]] 3,980 * [[Baile Shéamais|Cill Srianáin]] (ar chlé) * [[Droim ar Snámh]] (ar chlé) 247 * [[Dromad]] ([[Loch Bó Dearg]], ar chlé) 356 * [[Rúscaigh]] (ar dheis) 188 * [[An Lios Breac]] (''Newtown Forbes'') ([[Loch Foirbis]], ar chlé) 759 * [[Tearmann Bearaigh]] (ar dheis) 366 * [[Cluain Dá Ráth]] (ar chlé) * [[Béal Átha Liag]] (''Lanesborough'') 1,388 * [[Áth Luain]] 20,153 * [[Cluain Mhic Nóis]] (ar chlé) * [[Droichead na Sionainne]] (ar chlé) 206 * [[Beannchar, Contae Uíbh Fhailí|Beannchar]] (ar chlé) 1,653 * [[Port Omna]] (ar dheis) 1,530 * [[Tír Dhá Ghlas]] (Loch Deirgeirt, ar chlé) * [[Baile Uí Bheoláin]] (''Mountshannon'') (Loch Deirgeirt, ar dheis) 152 * [[Drom Inbhir]] (Loch Deirgeirt, ar chlé) 113 * [[Béal an Átha, Contae Thiobraid Árann|Béal an Átha]] (ar chlé) 2,442 * [[Cill Dalua]] (ar dheis) 1,292 * [[Droichead Uí Bhriain]] 235 * [[Caisleán Uí Chonaill]] (ar chlé) 1,917 * [[Ard na Croise]] * [[Luimneach]] 87,081 An t-inbhear: * [[Sionainn (baile)|Sionainn]] (ar dheis) 9,673 * [[Cill Rois]] (ar dheis) 2,695 * [[Carraig an Chabhaltaigh]] (ar dheis) * [[Faing]] (ar chlé) 543 * [[An Gleann, Contae Luimnigh|An Gleann]] (ar chlé) 577 * [[Tairbeart (Contae Chiarraí)|Tairbeart]] (ar chlé) 551 * [[Béal Átha Longfoirt]] (ar chlé) 418 * [[Baile an Bhuinneánaigh]] (ar chlé) 1,354 === Craobh-aibhneacha na Sionainne === [[Íomhá:Ballyforan Bridge - geograph.org.uk - 969619.jpg|thumb|right|An tSuca ag Droichead Bhéal Átha Feorainne]] * [[An Bhúill]]: [[Mainistir na Búille]] 2,588 * [[Abhainn na Loinge]]: [[Bealach an Doirín]] 1,822 * [[An Chamlinn]]: [[Longfort]] 9,601 * [[An Eidhneach]]: [[Ros Comáin]] 5,693 * [[An Eithne]]: [[An Muileann gCearr]] 20,103 * [[An Bhrosnach]]: [[Baile Uí Mhatháin]] 1,563, [[An Féar Bán]] 1,165, [[Tulach Mhór]] (Abhainn Thulach Mhór) 14,361 * [[An tSuca]]: [[An Caisleán Riabhach]] 1,985, [[Áth Liag]] 241, [[Béal Átha na Sluaighe]] 6,577 * [[An Bhrosnach Bheag]]: [[Biorra]] 5,452 * [[An Inthe]]: [[Buiríos Uí Chéin]] 1,145, [[Cloch Shiurdáin]] 511 * [[An Ghaothach]]: [[An tAonach]] 8,439 * [[An Ghréin]]: [[An Scairbh]] 798 * [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River''):<ref>[http://www.clarecoco.ie/planning/publications/draft-clare-county-development-plan-2017-2023-volume-3b-shannon-municipal-district-written-statement-and-maps-21924.pdf Draft Clare County Development Plan 2017–2023 Volume 3b Shannon municipal district written statement and maps December 2015]{{Dead link|date=Meitheamh 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} p.18</ref> [[Droichead Abhann Ó gCearnaigh]] 1,839, [[Bun Raite]] 219 * [[An Forghas]]: [[Inis]] 25,360, [[Cora Chaitlín]] (''Newmarket-on-Fergus'') 1,773 * [[An Mháigh]]: [[Áth Dara]] 1,106 * [[An Daoil]]: [[Ráth Caola]] 1,550, [[Eas Géitine]] 1,149 * [[An Fhéil]]: [[Lios Tuathail]] 4,338, [[Mainistir na Féile]] 2,007 === Fo-Abhantracha === [[Íomhá:"Fishing" signpost at Cootehall - geograph.org.uk - 802962.jpg|thumb|left|[[An Bhúill]] ag [[Uachtar Thíre]]]] ''' Abhantracha fionnuisce ''' (le hachair km²), leis an sruth: Bruach ar chlé: * Loch Aillionn 415&nbsp;km²<ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/> * [[An Eislinn]] 73&nbsp;km²<ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" /> * [[Abhainn na Reanna]] 311&nbsp;km²<ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" /> * [[An Chamlinn]] 352&nbsp;km²<ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" /> * [[An Eithne]] 1,254&nbsp;km²<ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" /> * [[An Bhrosnach]] 1,248&nbsp;km²<ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" /> * [[An Bhrosnach Bheag]] 662&nbsp;km²<ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" /> * [[An Inthe]] 182&nbsp;km²<ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" /> * [[An Ghaothach]] 321&nbsp;km²<ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" /> * [[An Mhaoilchearn]] 660&nbsp;km²<ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/> Bruach ar dheis: * [[An Bhúill]] 725&nbsp;km²<ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" /> * [[An Eidhneach]] 78&nbsp;km²<ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" /> * [[An tSuca]] 1,600&nbsp;km²<ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes">Dublin Marine Institute 1998: ''Studies of Irish Rivers and Lakes: Moriarty, Christopher – Table 10.1.''</ref> * [[Abhainn na Ceapaí]], [[Abhainn Choill Chró]] 414&nbsp;km²<ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" /> * [[An Gréine]] 295&nbsp;km²<ref name="Studies of Irish Rivers and Lakes" /> ''' Abhantracha an Inbhir ''' Bruach ár chlé: * [[An Mháigh]] 1,000²<ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/> * [[An Daoil]] 426&nbsp;km²<ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/> * [[An Fhéil]] 1,170&nbsp;km²<ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/> Bruach ar dheis: * [[Abhainn Ó gCearnaigh]] (''Ratty River'') 233&nbsp;km²<ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/> * [[An Forghas]] 1,043&nbsp;km²<ref name="europeaneel.files.wordpress.com"/> Tá go leor craobh-aibhneacha beaga eile a théann isteach sa tSionainn feadh a turais. === Locha === [[Íomhá:Landing stage, Lough Sheelin, Co. Cavan - geograph.org.uk - 624976.jpg|thumb|right|'' Loch Síleann, Contae an Chabháin]] Tá an-cuid lochanna lastigh d'abhantrach na Sionainne, idir an abhainn féin agus na fo-abhantracha. Seo a leanas na cinn is mó: {| class="wikitable" |- ! Loch | Achar | Abhantrach |- ! [[Loch Deirgeirt]] | 130&nbsp;km² | [[An tSionainn]] |- ! [[Loch Rí]] | 105&nbsp;km² | An tSionainn |- ! [[Loch Aillionn]] | 35&nbsp;km² | An tSionainn |- ! [[Loch Síleann]] | 19&nbsp;km² | [[An Eithne]] |- ! [[Loch Ainninn]] | 14.34&nbsp;km² | [[An Bhrosnach]] |- ! [[Loch Uí Ghadhra]] | 11.9&nbsp;km² | [[An Bhúill]] |- ! [[Loch Dairbhreach]] | 10.8&nbsp;km² | An Eithne |- ! [[Loch Uail]] | 10.3&nbsp;km² | An Bhrosnach |- ! [[Loch Bó Finne]]/[[Loch Bó Dearg]]/Scannal | 9.7&nbsp;km²<ref>{{lua idirlín | url = https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml | teideal=Google Maps | dátarochtana=2014-10-12 | archive-date=2014-12-18 | archive-url = https://web.archive.org/web/20141218074153/https://www.google.com/maps/d/kml?mid=zg_XReEZJPKI.kph8gVk8VSec&ie=UTF8&t=m&vpsrc=0&oe=UTF8&msa=0&output=kml | url-status=live }}</ref> | An tSionainn |- ! [[Loch Cé]] | 8.4&nbsp;km² | An Bhúill |- ! [[Loch Gréine, Contae an Chláir|Loch Gréine]] | 3.7&nbsp;km² | [[An Ghréin]] |- ! [[Loch Foirbis]] | 3&nbsp;km² | An tSionainn |- ! [[Loch Éadaoine]] | 2.7&nbsp;km² | An Bhúill |- ! [[Loch Fuinseann]] | 2.5&nbsp;km²<ref>{{lua idirlín | url=https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf | teideal=THE GSI GROUNDWATER NEWSLETTER – Page 9 | dátarochtana=2014-10-12 | archive-date=2016-03-04 | archive-url=https://web.archive.org/web/20160304024523/https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf | url-status=dead | archivedate=2016-03-04 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304024523/https://www.gsi.ie/NR/rdonlyres/0F4C3C51-EF38-46AA-8D7F-2229E9663EF0/0/No30.pdf }}</ref> | An tSionainn |} == Féach freisin == * [[An tSionainn]] * [[Inbhear na Sionainne]] * [[Talamh Calaidh na Sionainne]] * [[Aibhneacha na hÉireann]] * [[Liosta Aibhneacha na hÉireann]] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí == {{notelist}} == Tagairtí == {{reflist}} {{An tSionainn}} [[Catagóir:An tSionainn]] 0el2wx13otbc0h6ujrhylrjv2xge6rm 0 119824 1272984 1272899 2025-07-07T12:22:06Z Marcas.oduinn 33120 /* Lochanna is mó */Lochanna Chill Airne 1272984 wikitext text/x-wiki Seo a leanas liosta lochanna ar oileán [[Éire|na hÉireann]], i dteannta le tábla desna cinn is mó. De réir [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)|Ghníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil]] (GCC), tá tuairim is 12,000 loch i b[[Poblacht na hÉireann]], le hachar níos mó ná 1,200 ciliméadar cearnach.<ref>[https://www.epa.ie/pubs/reports/water/waterqua/Water%20Quality%20in%20Ireland%202010-2015.pdf Water Quality in Ireland 2010–2015], cuid 3.1, lth. 27. GCC, 2017. {{ISBN|978-1-84095-735-8}}.</ref> Is é [[Loch nEathach]] i d[[Tuaisceart Éireann]] an loch is mó de réir achair. Is é [[Loch Coirib]] an dara is mó, agus an ceann is mó sa Phoblacht. Is é Loch nEathach fosta an loch is mó de réir toirte. Is é [[Loch Measca]] an ceann is mó sa Phoblacht. == Lochanna is mó == Is iad a leanas na lochanna fionnuisce is mó na hÉireann:<ref>[http://www.osi.ie/Education/Primary-Schools/Seniors/Mountains,-Rivers-Lakes-(1).aspx Mountains, Rivers and Lakes], [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]]</ref><ref>[http://www.fishinginireland.info/trout/shannon/derg.htm Lough Derg], Fishing in Ireland</ref><ref>[http://www.ecn.ac.uk/sites/site/lakes/lough-erne Lough Erne], UK Environmental Change Network</ref> {| class="wikitable sortable" ! Ord<br />de&nbsp;réir<br />achair !! Loch !! Achar<br />km² !! Meán-<br />domhain<br />m !! Uas-<br />domhain<br />m !! Toirt<br />×10⁶&nbsp;m³ !! Imeall-<br />bhord<br />km <ref>Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann ''Generalised Rivers & Lakes''</ref> !! Contaetha |- | 1 || [[Loch nEathach]] || 396 || 9.0 || 25 || 3,528 || 186 || [[Contae Aontroma|Aontroim]], [[Contae an Dúin|An Dún]], [[Contae Ard Mhacha|Atá Mhacha]], [[Contae Thír Eoghain|Tír Eoghan]], [[Contae Dhoire|Doire]] |- | 2 || [[Loch Coirib]]<ref>[http://invasivespeciesireland.com/wp-content/uploads/2010/11/Case_Study_2_Lagarosiphon_major_Lough_Corrib.pdf Lagarosiphon major] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201116012755/http://invasivespeciesireland.com/wp-content/uploads/2010/11/Case_Study_2_Lagarosiphon_major_Lough_Corrib.pdf |date=2020-11-16 }} – An Aggressive Invasive Species in Lough Corrib</ref> || 176 || 6.5 || 50.9 || 1,158 || 392 || [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]], [[Contae Mhaigh Eo|Mhaigh Eo]] |- | 3 || [[Loch Deirgeirt]]<ref>[http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-22&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B World Lake Database] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20150621232653/http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-22&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B |date=2015-06-21 }}</ref> || 130 || 7.6 || 36 || 988 || 229 || [[Contae Thiobraid Árann|Tiobraid Árann]], [[Contae an Chláir|An Clár]], Gaillimh |- | 4 || [[Loch Éirne]] Íochtarach<ref>Heavily Modified Water Bodies – North Western River Basin District P.31 {{lua idirlín | url = http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf | teideal=Archived copy | dátarochtana=2014-10-25 | url-status=dead | archive-url = https://web.archive.org/web/20141025024015/http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf | archive-date=2014-10-25 }}</ref> || 109 || 11.9 || 69 || 1,300 || 270 || [[Contae Fhear Manach|Fear Manach]] |- | 5 || [[Loch Rí]]<ref>[http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-21&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B World Lake Database] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20150621171638/http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-21&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B |date=2015-06-21 }}</ref> || 105 || 6.2 || 35 || 651 || 192 || [[Contae Ros Comáin|Ros Comáin]], [[Contae an Longfoirt|Longfort]], [[Contae na hIarmhí|An Iarmhí]] |- | 6 || [[Loch Measca]]<ref>[http://www.epa.ie/licences/lic_eDMS/090151b28039ad8b.pdf P.8], [[Comhairle Contae Mhaigh Eo]]</ref> || 83 || 15.0 || 58 || 1,300<ref>[http://www.epa.ie/licences/lic_eDMS/090151b28039ad8b.pdf P.12], CCME</ref> || 192 || Maigh Eo, Gaillimh |- | 7 || [[Loch Con]]<ref>"The trophic status of Lough Conn" P.7, CCME</ref> || 50 || 7.0 || 34 || 350 || 108 || Maigh Eo |- | 8 || [[Loch Aillionn]]<ref>[http://www.epa.ie/wfdstatus/LAKES/LK_Appendices_all_FK_8-10-2007.pdf P158] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160417030217/http://www.epa.ie/wfdstatus/LAKES/LK_Appendices_all_FK_8-10-2007.pdf |date=2016-04-17 }}, [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)|Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil]]</ref> || 35 || 10.9 || 42.7 || 391 || 53 || [[Contae Liatroma|Liatroim]], Ros Comáin |- | 9 || [[Loch Éirne]] Uachtarach<ref>Heavily Modified Water Bodies – North Western River Basin District P.29 {{lua idirlín | url = http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf | teideal=Archived copy | dátarochtana=2014-10-25 | url-status=dead | archive-url = https://web.archive.org/web/20141025024015/http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf | archive-date=2014-10-25 }}</ref> || 34 || 2.3 || 27 || 79 || 255 || Fear Manach |- | 10 || [[Loch Meilbhe]]<ref>[http://www.epa.ie/wfdstatus/LAKES/LK_Appendices_all_FK_8-10-2007.pdf P159] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160417030217/http://www.epa.ie/wfdstatus/LAKES/LK_Appendices_all_FK_8-10-2007.pdf |date=2016-04-17 }}, CCG</ref> || 23 || 7.8 || 44 || 175 || 54 || Fear Manach, Liatroim |- | 11 || [[Loch Léin]]<ref>[http://www.nsshare.com/publications/documents/Ecological%20Classification%20Tools/Hydromorphology%20Rivers_Lakes%20T1%20-%20A7/Lakes/Lake%20Hydromorphology%20Part%201%20Review%20of%20Existing%20Bathymetric%20Information%20for%20Lakes%20T1%20(A7b.1)%20–%201.0.pdf P.15], North South Shared Aquatic Resource (NS Share){{Dead link | date=March 2020 | bot=InternetArchiveBot | fix-attempted=yes }}</ref> || 20 || 13.4 || 60 || 269 || 51 || [[Contae Chiarraí|Ciarraí]] |- | 12 || [[Poll an Phúca (taiscumar)|Poll an Phúca]]<ref>[http://www.nsshare.com/publications/documents/Ecological%20Classification%20Tools/Hydromorphology%20Rivers_Lakes%20T1%20-%20A7/Lakes/Lake%20Hydromorphology%20Part%201%20Review%20of%20Existing%20Bathymetric%20Information%20for%20Lakes%20T1%20(A7b.1)%20–%201.0.pdf P.16], North South Shared Aquatic Resource (NS Share){{Dead link | date=March 2020 | bot=InternetArchiveBot | fix-attempted=yes }}</ref> || 20 || 6.8 || || 135 || 64 || [[Contae Chill Mhantáin|Cill Mhantáin]] |- | 13 || [[Loch Síleann]]<ref>[http://www.wfdfish.ie/wp-content/uploads/2011/10/Sheelin_report1.pdf P.3], Sampling fish for the Water Framework Directive</ref> || 19 || 4.4 || 15 || 83.6 || 36 || An Iarmhí, [[Contae an Chabháin|An Cabhán]], [[Contae na Mí|An Mhí]] |- | 14 || [[Loch Ceara]] || 16 || 1.8 || 18 || 28.8 || 75 || Maigh Eo |} Nóta: Toirt = Achar * Meándomhain Is é [[Loch Mhucrois]], i [[Lochanna Chill Airne]], an loch Éireannach is doimhne, le huasdomhain 75 m aige.<ref>[http://www.gleannfia.com/lakes.htm Lakes of Killarney], Glen Fia</ref> == Lochanna fionnuisce == Níl ann sa liosta a leanas ach lochanna atá tábhachtach ó thaobh tíreolaíochta, geolaíochta nó staire de. Cuirtear ann fosta na contaetha agus achair. Tógadh lochanna na Poblachta go formhór as an tuairisc ''A Reference Based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes'' leis an [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)|nGníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil]].<ref name=EPA>{{lua idirlín | url = https://www.epa.ie/publications/research/water/Final-Report-(2000-FS1-M1).pdf | teideal = A Reference Based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes | dáta = 2006 | leathanaigh = 10–13 | foilsitheoir = [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)]] | dátarochtana = 14ú Deireadh Fómhair 2022 }}</ref> [[Íomhá:Lough Bunny, to the northern side of Mullach Mor - geograph.org.uk - 67168.jpg|thumb|[[Loch Buinne]] sa [[an Bhoirinn|Bhoirinn]]]] [[Íomhá:Fishing Boats on Inchiquin, Lough Corrib.jpg|thumb|right|Báid iascaireachta ar [[Inis Mhic Uí Chuinn]], [[Loch Coirib]]]] [[Íomhá:LoughCullin2.JPG|thumb|[[Loch Cuilinn]] faoi [[Néifinn]]]] [[Íomhá:Lough Dan looking north May 2015 01.JPG|thumb|[[Loch Deán]]]] [[Íomhá:Loughdergdonegal.jpg|thumb|[[Loch Dearg]] agus ''Station Island'']] [[Íomhá:Knockeyon 07.jpg|thumb|right|[[Loch Dairbhreach]] agus [[Cnoic Eoghain]]]] [[Íomhá:Derryclare Lough - geograph.org.uk - 540873.jpg|thumb|[[Loch Dhoire an Chláir]]]] [[Íomhá:DooLough Pass Road - BenCreggan - Delphi Pass.JPG|thumb|[[Dúloch, Contae Mhaigh Eo (Muraisc)|Dúloch]], Maigh Eo agus Delphi]] [[Íomhá:Glanmore Lake - geograph.org.uk - 155097.jpg|thumb|[[Loch an Ghleanna Mhóir]]]] [[Íomhá:Loch an Ghleanna Bhig (Glenbeg Lough) - geograph.org.uk - 263779.jpg|thumb|[[Loch an Ghleanna Bhig]]]] [[Íomhá:Glencar Lough and Benbulbin.jpg|thumb|[[Loch Ghleann an Chairthe]] agus [[Binn Ghulbain]]]] [[Íomhá:LoughGur 2002.jpg|thumb|[[Loch Goir]]]] [[Íomhá:View north west across Lough Inagh towards the Twelve Bens - geograph.org.uk - 199770.jpg|thumb|[[Loch Eidhneach]] agus na [[Beanna Beola]]]] [[Íomhá:Lough Key Forest Park 2010 052.jpg|thumb|[[Loch Cé]] agus [[Carraig Locha Cé]]]] [[Íomhá:Kylemore lough - Diamond Hill.JPG|thumb|[[Loch na Coille Móire]] agus [[Binn Ghuaire]]]] [[Íomhá:NunsTurgesius Castle isles Lough Lene.JPG|thumb|right|[[Loch Léinn]] agus [[Inis Turgesius]]]] [[Íomhá:Inishee Island, Lough Macnean Lower - geograph.org.uk - 984290.jpg|thumb|[[Loch Mac nÉan Íochtair]] agus ''Inishee Island'']] [[Íomhá:Maumeen Lough and the Twelve Bens - geograph.org.uk - 608201.jpg|thumb|[[Loch Mháimín]] agus na Beanna Beola]] [[Íomhá:Lough Tay Panorama.jpg|thumb|[[Loch Té]] agus [[Sléibhte Chill Mhantáin]]]] [[Íomhá:IE Lough Veagh 01.jpg|thumb|[[Loch Ghleann Bheatha]] i nGleann Bheatha]] [[Íomhá:Killykeen Lough Oughter-1.jpg|thumb|[[Loch Uachtair]] ag [[Coillidh Chaoin]]]] {| class="wikitable sortable" ! Loch !! Contae !! Achar km² !! Achar sq&nbsp;mi |- | [[Loch an Chuais]] || Ciarraí || {{convert|0.66|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Leaca Mór]] || Dún na nGall || {{convert|0.61|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Leamhnachta]] || An Clár and Gaillimh || {{convert|0.55|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Aillionn]] || Liatroim || {{convert|33.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Locha Lua]] || Corcaigh || {{convert|1.36|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Easaird]] || Gaillimh|| {{convert|0.87|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Eanaigh Mhóir]] || Ros Comáin || {{convert|0.53|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Iúir (loch)|Loch an Iúir]] || Dún na nGall || {{convert|1.59|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch na nArd-doiriú]] || Gaillimh || {{convert|0.81|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Arbhach]] || '''Sligeach, Ros Comáin'''|| {{convert|12.47|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an tSéideáin]] || An Clár || {{convert|0.38|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Tóraic]] || An Clár || {{convert|1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Eachros Beag]] || Gaillimh || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bhaile Uí Chuirc]] || Gaillimh || {{convert|0.74|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bhaile na hInse]] || Gaillimh || {{convert|1.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bhaile an tSagairt]] || Tír Eoghain || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value--> |- | [[An Loch Bán]] || An Mhí, An Iarmhí || {{convert|0.75|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Beara]] || Dún na nGall || {{convert|0.63|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[An Loch Beag]] || Doire, Aontroim || {{convert|4.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Claonloch, Contae Liatroma (Droim Dhá Thiar)|Claonloch]] (Droim Dhá Thiar) || Liatroim || {{convert|1.01|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bhéal Trá]] || Maigh Eo || {{convert|4.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bó Dearg]] || Ros Comáin, Liatroim || {{convert|5.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bó Finne, Contae na Gaillimhe|Loch Bó Finne]] || Gaillimh || {{convert|0.92|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bó Finne]] || Liatroim, Ros Comáin || {{convert|2.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Breaclaigh]]|| An Cabhán || {{convert|1.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Buinne]] || An Clár || {{convert|1.03|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Camloch]] || Ard Mhacha || {{convert|0.72|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Cárthaí]] || Ciarraí || {{convert|4.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Ceara]] || Maigh Eo || {{convert|15.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Charraig an Droichid]] || Corcaigh || {{convert|5.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Carraig an Phoirt]] || Liatroim || {{convert|0.46|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch na Ceathrún Móire]] || Maigh Eo || {{convert|9.3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bhaile Choille Fóir]] || Liatroim || {{convert|0.21|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bhaile na hUamha]] || Ros Comáin || {{convert|0.64|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | ''[[Clea Lake]]'' || Ard Mhacha || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value--> |- | [[Loch Chluain na Cloiche]] || Sligeach || {{convert|0.62|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | ''[[Cloonagh Lough]]'' || Ros Comáin || {{convert|0.71|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Oileán Uí Eadhna]] || Ciarraí || {{convert|1.28|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Locha Chluain Í]] Láir || Ciarraí || {{convert|0.71|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Con]] || Maigh Eo || {{convert|48.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Conbhuí]] || Liatroim || {{convert|0.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Coirib]] || Gaillimh, Maigh Eo || {{convert|172.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch na gCurrach]] || Ros Comáin || {{convert|1.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Chrathaí]] || Dún na nGall || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Raithin]] || Maigh Eo || {{convert|1.11|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Collán]] || An Clár || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Choileáin Uí Shíoda]] || An Clár || {{convert|1.55|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Cuilinn]] || Maigh Eo || {{convert|10.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Luíoch]] || Ciarraí || {{convert|10.4|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Cútra]] || Gaillimh || {{convert|3.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Deán]] || Cill Mhantáin || {{convert|1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[An Loch Uachtair]] || Cill Mhantáin || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value--> |- | [[Loch Deirgeirt]] || An Clár, Gaillimh, Tiobraid Árann || {{convert|122.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Dearg]] || Dún na nGall || {{convert|8.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Dairbhreach]] || An Iarmhí || {{convert|9.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Dhoire an Chláir]] || Gaillimh || {{convert|2.24|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Dúlocha]] || An Clár || {{convert|1.3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Dúloch, Contae Mhaigh Eo (Muraisc)|Dúloch]] || Maigh Eo || {{convert|1.55|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Dhrom Mór]] || An Clár || {{convert|0.49|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | ''[[Drumaleague Lough]]'' || Liatroim || {{convert|0.05|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Dhoirinse]] || Dún na nGall || {{convert|0.70|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Éadaoine]] || Ros Comáin || {{convert|2.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Chlocháin Léith]] || Dún na nGall || {{convert|0.61|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Dhún Lúiche]] || Dún na nGall || {{convert|1.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Iascaí]] || Sligeach || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Éigis]] || Muineachán || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Eanach]] || Corcaigh || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value--> |- | [[Loch Ainninn]] || An Iarmhí || {{convert|11.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Éirne]] Íochtair || Fear Manach || {{convert|109|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Éirne]] Uachtair || Fear Manach || {{convert|34|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Eirid]] || Ros Comáin || {{convert|0.82|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Iascaigh]] || Dún na nGall || {{convert|3.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Fí]] || Gaillimh || {{convert|1.74|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Fíoch]] || Maigh Eo || {{convert|4|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Fearna]] || Dún na nGall || {{convert|1.81|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Finne]] || Dún na nGall || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Foirbis]] || Longfort || {{convert|3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Fuinseann]] || Ros Comáin || {{convert|3.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch na Foirnéise]] || Maigh Eo || {{convert|1.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Uí Ghadhra]] || Sligeach || {{convert|12.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Fionnmhaí]] || Liatroim || {{convert|3.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Gartáin]] || Dún na nGall || {{convert|2.05|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Gile (Sligeach agus Liatroim)|Loch Gile]] || Sligeach, Liatroim || {{convert|13.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Gile (Contae Chiarraí)|Loch Gile]] || Ciarraí || {{convert|1.4|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Ghleanna Mhóir]] || Ciarraí || {{convert|0.57|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Ghleanna]] || Dún na nGall || {{convert|1.68|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Ghleann Éada]] || Liatroim || {{convert|0.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Ghleanna Bhig]] || Corcaigh || {{convert|0.66|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Ghleann an Chairthe]] || Liatroim, Sligeach || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Ghleann Dá Loch]] || Gaillimh || {{convert|0.83|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Ghleann Mhac Muirinn]] || Gaillimh || {{convert|1.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Gabhlach]] || Dún na nGall || {{convert|0.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Gamhna]] || An Cabhán, Longfort || {{convert|4.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Gréine]] || An Clár || {{convert|3.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Coiteáin]] || Ciarraí || {{convert|2.46|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | ''[[Lough Gullion]]''<ref>{{Lua idirlín |url=http://www.doeni.gov.uk/niea/protected_areas_home/new_assi_landing_page/county_armagh-2/lough_gullion_assi.htm |teideal=Northern Ireland Environment Agency |dátarochtana=2025-06-19 |archivedate=2015-10-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151002124238/http://www.doeni.gov.uk/niea/protected_areas_home/new_assi_landing_page/county_armagh-2/lough_gullion_assi.htm }}</ref> || Ard Mhacha || {{convert|1.3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Goir]] || Luimneach || {{convert|0.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Eidhneach]] || Gaillimh || {{convert|3.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Inse Chrónáin]] || An Clár || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Inse Uí Chuinn]] || An Clár || {{convert|1.08|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | ''[[Cloonee and Inchiquin Loughs, Uragh Wood|Inchiquin Lough]]'' || Ciarraí || {{convert|0.77|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Inis Cara]] || Corcaigh || {{convert|4.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Oileáin]] || An Dún || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value--> |- | [[Loch Iarainn]] || An Iarmhí || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value--> |- | ''[[Lough Island Reavy]]'' || An Dún || {{convert|1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Oileán Éadaí]] || Maigh Eo || {{convert|1.39|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Cheis Charraigín]] || Liatroim || {{convert|0.39|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Cé]] || Ros Comáin || {{convert|8.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Chill Ghlais]] || Ros Comáin || {{convert|2.02|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Choill an Iúir]] || An Iarmhí || {{convert|2.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | ''[[Kiltooris Lough]]'' || Dún na nGall || {{convert|0.43|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Cinnéile]] || Longforf, An Iarmhí, Cabhán || {{convert|1.95|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Chionn Droma]] || Dún na nGall || {{convert|0.61|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch na Coille Móire]] || Gaillimh || {{convert|1.32|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Tóchair]] || Loch Garman || {{convert|3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Léinn]] || Ciarraí || {{convert|19.78|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Léin]] || An Iarmhí || {{convert|4.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Leitir Creamha Rua]] || Gaillimh || {{convert|0.82|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Chrainn Chrín]] || Maigh Eo || {{convert|1.23|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | ''[[Lickeen Lough]]'' || An Clár || {{convert|0.84|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Mac nÉan Íochtair]]<ref>[http://wfdfish.ie/wp-content/uploads/2010/08/Macnean_Upper_report_2010.pdf Inland Fisheries of Ireland: Sampling Fish (Page 2)]</ref> || Fear Manach || {{convert|4.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Mac nÉan Uachtair]]<ref>[http://wfdfish.ie/wp-content/uploads/2010/08/Macnean_Upper_report_2010.pdf Inland Fisheries of Ireland: Sampling Fish (Page 2)]</ref> || Fear Manach, An Cabhán, Liatroim || {{convert|10|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Marbh]] || Liatroim || {{convert|0.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Measca]] || Maigh Eo, Gaillimh || {{convert|83.4|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Mháimín]] || Gaillimh|| {{convert|0.56|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Mám Aodha]] || Gaillimh || {{convert|0.28|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Míle]] || Dún na nGall || {{convert|0.57|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Míolach]] || Ros Comáin || {{convert|1.16|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Meilbhe]] || Fear Manach, Liatroim || {{convert|22.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Moirne]] || Dún na nGall || {{convert|0.67|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Mhuiceanach]] || An Clár || {{convert|0.96|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Mucnú]] || Muineachán || {{convert|3.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Mhucrois]] || Ciarraí || {{convert|2.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch na Cuinge Uachtarach]] || Dún na nGall || {{convert|2.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch na Fuaiche]] || Gaillimh || {{convert|2.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch nEathach]] || Aontroim, An Dún, Ard Mhacha, Tír Eoghain, Doire || {{convert|396|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Uí Fhloinn]] || Ros Comáin || {{convert|1.37|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Uachtair]] || An Cabhán || {{convert|6.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Uail]] || An Iarmhí || {{convert|10.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Poll an Phúca (taiscumar)|Poll an Phúca]] || Cill Mhantáin || {{convert|19.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Phoirt Mhóir]] || Aontroim || {{convert|2.86|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Ramhar]] || An Cabhán || {{convert|7.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Riach]] || Gaillimh || {{convert|3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Rí]] || An Iarmhí, Longfort, Ros Comáin || {{convert|106.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Claonloch, Contae Liatroma (Maothail)|Claonloch]] (Maothail)|| Liatroim || {{convert|1.65|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Rois]] || Gaillimh || {{convert|1.4|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Scoir]] || Liatroim || {{convert|1.14|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Síleann]] || An Cabhán, An Mhí, An Iarmhí || {{convert|18.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Siabhair]] || An Iarmhí || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value--> |- | [[Loch Sindile]] || Gaillimh || {{convert|0.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Saileán]] || An Cabhán || {{convert|1.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | ''[[Lough Skean]]'' || Ros Comáin || {{convert|1.14|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Eoin]] || Liatroim || {{convert|1.46|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Sáile]] || Loch Garman || {{convert|3.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Tailt]] || Sligeach || {{convert|1.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Té]] || Cill Mhantáin || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Theach an Teampla]] || Sligeach || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[An Loch Uachtarach]] || Ciarraí || {{convert|1.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Sceithí Uachtair]] || An Cabhán || {{convert|0.61|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Urláir]] || Maigh Eo || {{convert|1.15|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Ghleann Bheatha]] || Dún na nGall || {{convert|2.61|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[An Loch Bán, Contae Mhuineacháin|An Loch Bán]] || Muineachán || {{convert|0.54|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Gaineamháin agus Loch na mBreac Dearg]] || Ciarraí || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value--> |} == Lochanna goirte == * [[Loch Tóchair]], Loch Garman == Turlacha == {{príomhalt|Turlach}} * ''[[Loughareema]]'', Aontroim * ''[[Glenamaddy Turlough]]'', Gaillimh * [[Loch an Leathbhaile]], Gaillimh * [[Turlach Ráth Asáin]], Gaillimh * [[Log na Sionna]], Cabháin == Taiscumair == * [[Poll an Phúca (taiscumar)|Poll an Phúca]], Chill Mhantáin * ''[[Silent Valley Reservoir]]'', An Dún * [[Taiscumar Speilgeach]], An Dún * [[Taiscumar Fheartraí]], Cill Mhantáin == Lochanna farraige == * [[Loch Lao]], Aontroim agus An Dún * [[Loch Cuan]], An Dúin * [[Loch Feabhail]], Dún na nGall agus Doire * [[Cuan na Gaillimhe]] nó Loch Lurgain, Gaillimh * [[Loch Oighinn]], Corcaigh * [[Loch Latharna]], Aontroim * [[Loch Machan]], Corcaigh * [[Inbhear na Sionainne]], An Mhumha * [[Cuan Thrá Lí]] nó Loch Foirdhreamhain, Ciarraí * [[Cuan Phort Láirge]] nó Loch Dá Chaoch, Port Láirge * [[Cuan Loch Garman]], Loch Garman == Fiordanna == * [[Loch Cairlinn]], Lú agus An Dún * [[Loch Súilí]], Dún na nGall * [[An Caoláire Rua]], Maigh Eo agus Gaillimh == Féach freisin == * [[Aibhneacha na hÉireann]] * [[Liosta Aibhneacha na hÉireann]] * [[Tomhaidhm]] == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Lochanna na hÉireann| ]] asvols2kg59dt54y3qnnvlkh6yjiu4o 1272994 1272984 2025-07-07T12:54:59Z Marcas.oduinn 33120 /* Turlacha */Turlach Ghleann na Madadh 1272994 wikitext text/x-wiki Seo a leanas liosta lochanna ar oileán [[Éire|na hÉireann]], i dteannta le tábla desna cinn is mó. De réir [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)|Ghníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil]] (GCC), tá tuairim is 12,000 loch i b[[Poblacht na hÉireann]], le hachar níos mó ná 1,200 ciliméadar cearnach.<ref>[https://www.epa.ie/pubs/reports/water/waterqua/Water%20Quality%20in%20Ireland%202010-2015.pdf Water Quality in Ireland 2010–2015], cuid 3.1, lth. 27. GCC, 2017. {{ISBN|978-1-84095-735-8}}.</ref> Is é [[Loch nEathach]] i d[[Tuaisceart Éireann]] an loch is mó de réir achair. Is é [[Loch Coirib]] an dara is mó, agus an ceann is mó sa Phoblacht. Is é Loch nEathach fosta an loch is mó de réir toirte. Is é [[Loch Measca]] an ceann is mó sa Phoblacht. == Lochanna is mó == Is iad a leanas na lochanna fionnuisce is mó na hÉireann:<ref>[http://www.osi.ie/Education/Primary-Schools/Seniors/Mountains,-Rivers-Lakes-(1).aspx Mountains, Rivers and Lakes], [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]]</ref><ref>[http://www.fishinginireland.info/trout/shannon/derg.htm Lough Derg], Fishing in Ireland</ref><ref>[http://www.ecn.ac.uk/sites/site/lakes/lough-erne Lough Erne], UK Environmental Change Network</ref> {| class="wikitable sortable" ! Ord<br />de&nbsp;réir<br />achair !! Loch !! Achar<br />km² !! Meán-<br />domhain<br />m !! Uas-<br />domhain<br />m !! Toirt<br />×10⁶&nbsp;m³ !! Imeall-<br />bhord<br />km <ref>Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann ''Generalised Rivers & Lakes''</ref> !! Contaetha |- | 1 || [[Loch nEathach]] || 396 || 9.0 || 25 || 3,528 || 186 || [[Contae Aontroma|Aontroim]], [[Contae an Dúin|An Dún]], [[Contae Ard Mhacha|Atá Mhacha]], [[Contae Thír Eoghain|Tír Eoghan]], [[Contae Dhoire|Doire]] |- | 2 || [[Loch Coirib]]<ref>[http://invasivespeciesireland.com/wp-content/uploads/2010/11/Case_Study_2_Lagarosiphon_major_Lough_Corrib.pdf Lagarosiphon major] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201116012755/http://invasivespeciesireland.com/wp-content/uploads/2010/11/Case_Study_2_Lagarosiphon_major_Lough_Corrib.pdf |date=2020-11-16 }} – An Aggressive Invasive Species in Lough Corrib</ref> || 176 || 6.5 || 50.9 || 1,158 || 392 || [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]], [[Contae Mhaigh Eo|Mhaigh Eo]] |- | 3 || [[Loch Deirgeirt]]<ref>[http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-22&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B World Lake Database] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20150621232653/http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-22&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B |date=2015-06-21 }}</ref> || 130 || 7.6 || 36 || 988 || 229 || [[Contae Thiobraid Árann|Tiobraid Árann]], [[Contae an Chláir|An Clár]], Gaillimh |- | 4 || [[Loch Éirne]] Íochtarach<ref>Heavily Modified Water Bodies – North Western River Basin District P.31 {{lua idirlín | url = http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf | teideal=Archived copy | dátarochtana=2014-10-25 | url-status=dead | archive-url = https://web.archive.org/web/20141025024015/http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf | archive-date=2014-10-25 }}</ref> || 109 || 11.9 || 69 || 1,300 || 270 || [[Contae Fhear Manach|Fear Manach]] |- | 5 || [[Loch Rí]]<ref>[http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-21&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B World Lake Database] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20150621171638/http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-21&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B |date=2015-06-21 }}</ref> || 105 || 6.2 || 35 || 651 || 192 || [[Contae Ros Comáin|Ros Comáin]], [[Contae an Longfoirt|Longfort]], [[Contae na hIarmhí|An Iarmhí]] |- | 6 || [[Loch Measca]]<ref>[http://www.epa.ie/licences/lic_eDMS/090151b28039ad8b.pdf P.8], [[Comhairle Contae Mhaigh Eo]]</ref> || 83 || 15.0 || 58 || 1,300<ref>[http://www.epa.ie/licences/lic_eDMS/090151b28039ad8b.pdf P.12], CCME</ref> || 192 || Maigh Eo, Gaillimh |- | 7 || [[Loch Con]]<ref>"The trophic status of Lough Conn" P.7, CCME</ref> || 50 || 7.0 || 34 || 350 || 108 || Maigh Eo |- | 8 || [[Loch Aillionn]]<ref>[http://www.epa.ie/wfdstatus/LAKES/LK_Appendices_all_FK_8-10-2007.pdf P158] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160417030217/http://www.epa.ie/wfdstatus/LAKES/LK_Appendices_all_FK_8-10-2007.pdf |date=2016-04-17 }}, [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)|Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil]]</ref> || 35 || 10.9 || 42.7 || 391 || 53 || [[Contae Liatroma|Liatroim]], Ros Comáin |- | 9 || [[Loch Éirne]] Uachtarach<ref>Heavily Modified Water Bodies – North Western River Basin District P.29 {{lua idirlín | url = http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf | teideal=Archived copy | dátarochtana=2014-10-25 | url-status=dead | archive-url = https://web.archive.org/web/20141025024015/http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf | archive-date=2014-10-25 }}</ref> || 34 || 2.3 || 27 || 79 || 255 || Fear Manach |- | 10 || [[Loch Meilbhe]]<ref>[http://www.epa.ie/wfdstatus/LAKES/LK_Appendices_all_FK_8-10-2007.pdf P159] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160417030217/http://www.epa.ie/wfdstatus/LAKES/LK_Appendices_all_FK_8-10-2007.pdf |date=2016-04-17 }}, CCG</ref> || 23 || 7.8 || 44 || 175 || 54 || Fear Manach, Liatroim |- | 11 || [[Loch Léin]]<ref>[http://www.nsshare.com/publications/documents/Ecological%20Classification%20Tools/Hydromorphology%20Rivers_Lakes%20T1%20-%20A7/Lakes/Lake%20Hydromorphology%20Part%201%20Review%20of%20Existing%20Bathymetric%20Information%20for%20Lakes%20T1%20(A7b.1)%20–%201.0.pdf P.15], North South Shared Aquatic Resource (NS Share){{Dead link | date=March 2020 | bot=InternetArchiveBot | fix-attempted=yes }}</ref> || 20 || 13.4 || 60 || 269 || 51 || [[Contae Chiarraí|Ciarraí]] |- | 12 || [[Poll an Phúca (taiscumar)|Poll an Phúca]]<ref>[http://www.nsshare.com/publications/documents/Ecological%20Classification%20Tools/Hydromorphology%20Rivers_Lakes%20T1%20-%20A7/Lakes/Lake%20Hydromorphology%20Part%201%20Review%20of%20Existing%20Bathymetric%20Information%20for%20Lakes%20T1%20(A7b.1)%20–%201.0.pdf P.16], North South Shared Aquatic Resource (NS Share){{Dead link | date=March 2020 | bot=InternetArchiveBot | fix-attempted=yes }}</ref> || 20 || 6.8 || || 135 || 64 || [[Contae Chill Mhantáin|Cill Mhantáin]] |- | 13 || [[Loch Síleann]]<ref>[http://www.wfdfish.ie/wp-content/uploads/2011/10/Sheelin_report1.pdf P.3], Sampling fish for the Water Framework Directive</ref> || 19 || 4.4 || 15 || 83.6 || 36 || An Iarmhí, [[Contae an Chabháin|An Cabhán]], [[Contae na Mí|An Mhí]] |- | 14 || [[Loch Ceara]] || 16 || 1.8 || 18 || 28.8 || 75 || Maigh Eo |} Nóta: Toirt = Achar * Meándomhain Is é [[Loch Mhucrois]], i [[Lochanna Chill Airne]], an loch Éireannach is doimhne, le huasdomhain 75 m aige.<ref>[http://www.gleannfia.com/lakes.htm Lakes of Killarney], Glen Fia</ref> == Lochanna fionnuisce == Níl ann sa liosta a leanas ach lochanna atá tábhachtach ó thaobh tíreolaíochta, geolaíochta nó staire de. Cuirtear ann fosta na contaetha agus achair. Tógadh lochanna na Poblachta go formhór as an tuairisc ''A Reference Based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes'' leis an [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)|nGníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil]].<ref name=EPA>{{lua idirlín | url = https://www.epa.ie/publications/research/water/Final-Report-(2000-FS1-M1).pdf | teideal = A Reference Based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes | dáta = 2006 | leathanaigh = 10–13 | foilsitheoir = [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)]] | dátarochtana = 14ú Deireadh Fómhair 2022 }}</ref> [[Íomhá:Lough Bunny, to the northern side of Mullach Mor - geograph.org.uk - 67168.jpg|thumb|[[Loch Buinne]] sa [[an Bhoirinn|Bhoirinn]]]] [[Íomhá:Fishing Boats on Inchiquin, Lough Corrib.jpg|thumb|right|Báid iascaireachta ar [[Inis Mhic Uí Chuinn]], [[Loch Coirib]]]] [[Íomhá:LoughCullin2.JPG|thumb|[[Loch Cuilinn]] faoi [[Néifinn]]]] [[Íomhá:Lough Dan looking north May 2015 01.JPG|thumb|[[Loch Deán]]]] [[Íomhá:Loughdergdonegal.jpg|thumb|[[Loch Dearg]] agus ''Station Island'']] [[Íomhá:Knockeyon 07.jpg|thumb|right|[[Loch Dairbhreach]] agus [[Cnoic Eoghain]]]] [[Íomhá:Derryclare Lough - geograph.org.uk - 540873.jpg|thumb|[[Loch Dhoire an Chláir]]]] [[Íomhá:DooLough Pass Road - BenCreggan - Delphi Pass.JPG|thumb|[[Dúloch, Contae Mhaigh Eo (Muraisc)|Dúloch]], Maigh Eo agus Delphi]] [[Íomhá:Glanmore Lake - geograph.org.uk - 155097.jpg|thumb|[[Loch an Ghleanna Mhóir]]]] [[Íomhá:Loch an Ghleanna Bhig (Glenbeg Lough) - geograph.org.uk - 263779.jpg|thumb|[[Loch an Ghleanna Bhig]]]] [[Íomhá:Glencar Lough and Benbulbin.jpg|thumb|[[Loch Ghleann an Chairthe]] agus [[Binn Ghulbain]]]] [[Íomhá:LoughGur 2002.jpg|thumb|[[Loch Goir]]]] [[Íomhá:View north west across Lough Inagh towards the Twelve Bens - geograph.org.uk - 199770.jpg|thumb|[[Loch Eidhneach]] agus na [[Beanna Beola]]]] [[Íomhá:Lough Key Forest Park 2010 052.jpg|thumb|[[Loch Cé]] agus [[Carraig Locha Cé]]]] [[Íomhá:Kylemore lough - Diamond Hill.JPG|thumb|[[Loch na Coille Móire]] agus [[Binn Ghuaire]]]] [[Íomhá:NunsTurgesius Castle isles Lough Lene.JPG|thumb|right|[[Loch Léinn]] agus [[Inis Turgesius]]]] [[Íomhá:Inishee Island, Lough Macnean Lower - geograph.org.uk - 984290.jpg|thumb|[[Loch Mac nÉan Íochtair]] agus ''Inishee Island'']] [[Íomhá:Maumeen Lough and the Twelve Bens - geograph.org.uk - 608201.jpg|thumb|[[Loch Mháimín]] agus na Beanna Beola]] [[Íomhá:Lough Tay Panorama.jpg|thumb|[[Loch Té]] agus [[Sléibhte Chill Mhantáin]]]] [[Íomhá:IE Lough Veagh 01.jpg|thumb|[[Loch Ghleann Bheatha]] i nGleann Bheatha]] [[Íomhá:Killykeen Lough Oughter-1.jpg|thumb|[[Loch Uachtair]] ag [[Coillidh Chaoin]]]] {| class="wikitable sortable" ! Loch !! Contae !! Achar km² !! Achar sq&nbsp;mi |- | [[Loch an Chuais]] || Ciarraí || {{convert|0.66|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Leaca Mór]] || Dún na nGall || {{convert|0.61|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Leamhnachta]] || An Clár and Gaillimh || {{convert|0.55|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Aillionn]] || Liatroim || {{convert|33.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Locha Lua]] || Corcaigh || {{convert|1.36|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Easaird]] || Gaillimh|| {{convert|0.87|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Eanaigh Mhóir]] || Ros Comáin || {{convert|0.53|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Iúir (loch)|Loch an Iúir]] || Dún na nGall || {{convert|1.59|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch na nArd-doiriú]] || Gaillimh || {{convert|0.81|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Arbhach]] || '''Sligeach, Ros Comáin'''|| {{convert|12.47|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an tSéideáin]] || An Clár || {{convert|0.38|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Tóraic]] || An Clár || {{convert|1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Eachros Beag]] || Gaillimh || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bhaile Uí Chuirc]] || Gaillimh || {{convert|0.74|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bhaile na hInse]] || Gaillimh || {{convert|1.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bhaile an tSagairt]] || Tír Eoghain || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value--> |- | [[An Loch Bán]] || An Mhí, An Iarmhí || {{convert|0.75|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Beara]] || Dún na nGall || {{convert|0.63|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[An Loch Beag]] || Doire, Aontroim || {{convert|4.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Claonloch, Contae Liatroma (Droim Dhá Thiar)|Claonloch]] (Droim Dhá Thiar) || Liatroim || {{convert|1.01|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bhéal Trá]] || Maigh Eo || {{convert|4.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bó Dearg]] || Ros Comáin, Liatroim || {{convert|5.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bó Finne, Contae na Gaillimhe|Loch Bó Finne]] || Gaillimh || {{convert|0.92|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bó Finne]] || Liatroim, Ros Comáin || {{convert|2.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Breaclaigh]]|| An Cabhán || {{convert|1.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Buinne]] || An Clár || {{convert|1.03|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Camloch]] || Ard Mhacha || {{convert|0.72|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Cárthaí]] || Ciarraí || {{convert|4.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Ceara]] || Maigh Eo || {{convert|15.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Charraig an Droichid]] || Corcaigh || {{convert|5.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Carraig an Phoirt]] || Liatroim || {{convert|0.46|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch na Ceathrún Móire]] || Maigh Eo || {{convert|9.3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bhaile Choille Fóir]] || Liatroim || {{convert|0.21|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bhaile na hUamha]] || Ros Comáin || {{convert|0.64|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | ''[[Clea Lake]]'' || Ard Mhacha || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value--> |- | [[Loch Chluain na Cloiche]] || Sligeach || {{convert|0.62|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | ''[[Cloonagh Lough]]'' || Ros Comáin || {{convert|0.71|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Oileán Uí Eadhna]] || Ciarraí || {{convert|1.28|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Locha Chluain Í]] Láir || Ciarraí || {{convert|0.71|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Con]] || Maigh Eo || {{convert|48.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Conbhuí]] || Liatroim || {{convert|0.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Coirib]] || Gaillimh, Maigh Eo || {{convert|172.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch na gCurrach]] || Ros Comáin || {{convert|1.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Chrathaí]] || Dún na nGall || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Raithin]] || Maigh Eo || {{convert|1.11|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Collán]] || An Clár || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Choileáin Uí Shíoda]] || An Clár || {{convert|1.55|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Cuilinn]] || Maigh Eo || {{convert|10.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Luíoch]] || Ciarraí || {{convert|10.4|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Cútra]] || Gaillimh || {{convert|3.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Deán]] || Cill Mhantáin || {{convert|1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[An Loch Uachtair]] || Cill Mhantáin || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value--> |- | [[Loch Deirgeirt]] || An Clár, Gaillimh, Tiobraid Árann || {{convert|122.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Dearg]] || Dún na nGall || {{convert|8.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Dairbhreach]] || An Iarmhí || {{convert|9.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Dhoire an Chláir]] || Gaillimh || {{convert|2.24|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Dúlocha]] || An Clár || {{convert|1.3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Dúloch, Contae Mhaigh Eo (Muraisc)|Dúloch]] || Maigh Eo || {{convert|1.55|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Dhrom Mór]] || An Clár || {{convert|0.49|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | ''[[Drumaleague Lough]]'' || Liatroim || {{convert|0.05|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Dhoirinse]] || Dún na nGall || {{convert|0.70|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Éadaoine]] || Ros Comáin || {{convert|2.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Chlocháin Léith]] || Dún na nGall || {{convert|0.61|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Dhún Lúiche]] || Dún na nGall || {{convert|1.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Iascaí]] || Sligeach || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Éigis]] || Muineachán || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Eanach]] || Corcaigh || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value--> |- | [[Loch Ainninn]] || An Iarmhí || {{convert|11.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Éirne]] Íochtair || Fear Manach || {{convert|109|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Éirne]] Uachtair || Fear Manach || {{convert|34|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Eirid]] || Ros Comáin || {{convert|0.82|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Iascaigh]] || Dún na nGall || {{convert|3.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Fí]] || Gaillimh || {{convert|1.74|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Fíoch]] || Maigh Eo || {{convert|4|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Fearna]] || Dún na nGall || {{convert|1.81|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Finne]] || Dún na nGall || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Foirbis]] || Longfort || {{convert|3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Fuinseann]] || Ros Comáin || {{convert|3.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch na Foirnéise]] || Maigh Eo || {{convert|1.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Uí Ghadhra]] || Sligeach || {{convert|12.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Fionnmhaí]] || Liatroim || {{convert|3.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Gartáin]] || Dún na nGall || {{convert|2.05|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Gile (Sligeach agus Liatroim)|Loch Gile]] || Sligeach, Liatroim || {{convert|13.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Gile (Contae Chiarraí)|Loch Gile]] || Ciarraí || {{convert|1.4|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Ghleanna Mhóir]] || Ciarraí || {{convert|0.57|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Ghleanna]] || Dún na nGall || {{convert|1.68|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Ghleann Éada]] || Liatroim || {{convert|0.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Ghleanna Bhig]] || Corcaigh || {{convert|0.66|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Ghleann an Chairthe]] || Liatroim, Sligeach || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Ghleann Dá Loch]] || Gaillimh || {{convert|0.83|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Ghleann Mhac Muirinn]] || Gaillimh || {{convert|1.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Gabhlach]] || Dún na nGall || {{convert|0.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Gamhna]] || An Cabhán, Longfort || {{convert|4.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Gréine]] || An Clár || {{convert|3.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Coiteáin]] || Ciarraí || {{convert|2.46|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | ''[[Lough Gullion]]''<ref>{{Lua idirlín |url=http://www.doeni.gov.uk/niea/protected_areas_home/new_assi_landing_page/county_armagh-2/lough_gullion_assi.htm |teideal=Northern Ireland Environment Agency |dátarochtana=2025-06-19 |archivedate=2015-10-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151002124238/http://www.doeni.gov.uk/niea/protected_areas_home/new_assi_landing_page/county_armagh-2/lough_gullion_assi.htm }}</ref> || Ard Mhacha || {{convert|1.3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Goir]] || Luimneach || {{convert|0.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Eidhneach]] || Gaillimh || {{convert|3.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Inse Chrónáin]] || An Clár || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Inse Uí Chuinn]] || An Clár || {{convert|1.08|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | ''[[Cloonee and Inchiquin Loughs, Uragh Wood|Inchiquin Lough]]'' || Ciarraí || {{convert|0.77|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Inis Cara]] || Corcaigh || {{convert|4.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Oileáin]] || An Dún || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value--> |- | [[Loch Iarainn]] || An Iarmhí || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value--> |- | ''[[Lough Island Reavy]]'' || An Dún || {{convert|1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Oileán Éadaí]] || Maigh Eo || {{convert|1.39|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Cheis Charraigín]] || Liatroim || {{convert|0.39|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Cé]] || Ros Comáin || {{convert|8.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Chill Ghlais]] || Ros Comáin || {{convert|2.02|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Choill an Iúir]] || An Iarmhí || {{convert|2.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | ''[[Kiltooris Lough]]'' || Dún na nGall || {{convert|0.43|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Cinnéile]] || Longforf, An Iarmhí, Cabhán || {{convert|1.95|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Chionn Droma]] || Dún na nGall || {{convert|0.61|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch na Coille Móire]] || Gaillimh || {{convert|1.32|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Tóchair]] || Loch Garman || {{convert|3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Léinn]] || Ciarraí || {{convert|19.78|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Léin]] || An Iarmhí || {{convert|4.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Leitir Creamha Rua]] || Gaillimh || {{convert|0.82|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Chrainn Chrín]] || Maigh Eo || {{convert|1.23|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | ''[[Lickeen Lough]]'' || An Clár || {{convert|0.84|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Mac nÉan Íochtair]]<ref>[http://wfdfish.ie/wp-content/uploads/2010/08/Macnean_Upper_report_2010.pdf Inland Fisheries of Ireland: Sampling Fish (Page 2)]</ref> || Fear Manach || {{convert|4.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Mac nÉan Uachtair]]<ref>[http://wfdfish.ie/wp-content/uploads/2010/08/Macnean_Upper_report_2010.pdf Inland Fisheries of Ireland: Sampling Fish (Page 2)]</ref> || Fear Manach, An Cabhán, Liatroim || {{convert|10|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Marbh]] || Liatroim || {{convert|0.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Measca]] || Maigh Eo, Gaillimh || {{convert|83.4|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Mháimín]] || Gaillimh|| {{convert|0.56|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Mám Aodha]] || Gaillimh || {{convert|0.28|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Míle]] || Dún na nGall || {{convert|0.57|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Míolach]] || Ros Comáin || {{convert|1.16|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Meilbhe]] || Fear Manach, Liatroim || {{convert|22.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Moirne]] || Dún na nGall || {{convert|0.67|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Mhuiceanach]] || An Clár || {{convert|0.96|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Mucnú]] || Muineachán || {{convert|3.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Mhucrois]] || Ciarraí || {{convert|2.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch na Cuinge Uachtarach]] || Dún na nGall || {{convert|2.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch na Fuaiche]] || Gaillimh || {{convert|2.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch nEathach]] || Aontroim, An Dún, Ard Mhacha, Tír Eoghain, Doire || {{convert|396|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Uí Fhloinn]] || Ros Comáin || {{convert|1.37|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Uachtair]] || An Cabhán || {{convert|6.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Uail]] || An Iarmhí || {{convert|10.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Poll an Phúca (taiscumar)|Poll an Phúca]] || Cill Mhantáin || {{convert|19.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Phoirt Mhóir]] || Aontroim || {{convert|2.86|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Ramhar]] || An Cabhán || {{convert|7.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Riach]] || Gaillimh || {{convert|3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Rí]] || An Iarmhí, Longfort, Ros Comáin || {{convert|106.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Claonloch, Contae Liatroma (Maothail)|Claonloch]] (Maothail)|| Liatroim || {{convert|1.65|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Rois]] || Gaillimh || {{convert|1.4|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Scoir]] || Liatroim || {{convert|1.14|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Síleann]] || An Cabhán, An Mhí, An Iarmhí || {{convert|18.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Siabhair]] || An Iarmhí || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value--> |- | [[Loch Sindile]] || Gaillimh || {{convert|0.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Saileán]] || An Cabhán || {{convert|1.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | ''[[Lough Skean]]'' || Ros Comáin || {{convert|1.14|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Eoin]] || Liatroim || {{convert|1.46|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Sáile]] || Loch Garman || {{convert|3.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Tailt]] || Sligeach || {{convert|1.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Té]] || Cill Mhantáin || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Theach an Teampla]] || Sligeach || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[An Loch Uachtarach]] || Ciarraí || {{convert|1.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Sceithí Uachtair]] || An Cabhán || {{convert|0.61|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Urláir]] || Maigh Eo || {{convert|1.15|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Ghleann Bheatha]] || Dún na nGall || {{convert|2.61|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[An Loch Bán, Contae Mhuineacháin|An Loch Bán]] || Muineachán || {{convert|0.54|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Gaineamháin agus Loch na mBreac Dearg]] || Ciarraí || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value--> |} == Lochanna goirte == * [[Loch Tóchair]], Loch Garman == Turlacha == {{príomhalt|Turlach}} * ''[[Loughareema]]'', Aontroim * [[Turlach Ghleann na Madadh]], Gaillimh * [[Loch an Leathbhaile]], Gaillimh * [[Turlach Ráth Asáin]], Gaillimh * [[Log na Sionna]], Cabháin == Taiscumair == * [[Poll an Phúca (taiscumar)|Poll an Phúca]], Chill Mhantáin * ''[[Silent Valley Reservoir]]'', An Dún * [[Taiscumar Speilgeach]], An Dún * [[Taiscumar Fheartraí]], Cill Mhantáin == Lochanna farraige == * [[Loch Lao]], Aontroim agus An Dún * [[Loch Cuan]], An Dúin * [[Loch Feabhail]], Dún na nGall agus Doire * [[Cuan na Gaillimhe]] nó Loch Lurgain, Gaillimh * [[Loch Oighinn]], Corcaigh * [[Loch Latharna]], Aontroim * [[Loch Machan]], Corcaigh * [[Inbhear na Sionainne]], An Mhumha * [[Cuan Thrá Lí]] nó Loch Foirdhreamhain, Ciarraí * [[Cuan Phort Láirge]] nó Loch Dá Chaoch, Port Láirge * [[Cuan Loch Garman]], Loch Garman == Fiordanna == * [[Loch Cairlinn]], Lú agus An Dún * [[Loch Súilí]], Dún na nGall * [[An Caoláire Rua]], Maigh Eo agus Gaillimh == Féach freisin == * [[Aibhneacha na hÉireann]] * [[Liosta Aibhneacha na hÉireann]] * [[Tomhaidhm]] == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Lochanna na hÉireann| ]] f0sn06a1bz14q6vow0chzlp2k9uf8up 1272997 1272994 2025-07-07T14:23:12Z Marcas.oduinn 33120 Coirib 1272997 wikitext text/x-wiki Seo a leanas liosta lochanna ar oileán [[Éire|na hÉireann]], i dteannta le tábla desna cinn is mó. De réir [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)|Ghníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil]] (GCC), tá tuairim is 12,000 loch i b[[Poblacht na hÉireann]], le hachar níos mó ná 1,200 ciliméadar cearnach.<ref>[https://www.epa.ie/pubs/reports/water/waterqua/Water%20Quality%20in%20Ireland%202010-2015.pdf Water Quality in Ireland 2010–2015], cuid 3.1, lth. 27. GCC, 2017. {{ISBN|978-1-84095-735-8}}.</ref> Is é [[Loch nEathach]] i d[[Tuaisceart Éireann]] an loch is mó de réir achair. Is é [[Loch Coirib]] an dara is mó, agus an ceann is mó sa Phoblacht. Is é Loch nEathach fosta an loch is mó de réir toirte. Is é [[Loch Coirib]] an ceann is mó sa Phoblacht. == Lochanna is mó == Is iad a leanas na lochanna fionnuisce is mó na hÉireann:<ref>[http://www.osi.ie/Education/Primary-Schools/Seniors/Mountains,-Rivers-Lakes-(1).aspx Mountains, Rivers and Lakes], [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]]</ref><ref>[http://www.fishinginireland.info/trout/shannon/derg.htm Lough Derg], Fishing in Ireland</ref><ref>[http://www.ecn.ac.uk/sites/site/lakes/lough-erne Lough Erne], UK Environmental Change Network</ref> {| class="wikitable sortable" ! Ord<br />de&nbsp;réir<br />achair !! Loch !! Achar<br />km² !! Meán-<br />domhain<br />m !! Uas-<br />domhain<br />m !! Toirt<br />×10⁶&nbsp;m³ !! Imeall-<br />bhord<br />km <ref>Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann ''Generalised Rivers & Lakes''</ref> !! Contaetha |- | 1 || [[Loch nEathach]] || 396 || 9.0 || 25 || 3,528 || 186 || [[Contae Aontroma|Aontroim]], [[Contae an Dúin|An Dún]], [[Contae Ard Mhacha|Atá Mhacha]], [[Contae Thír Eoghain|Tír Eoghan]], [[Contae Dhoire|Doire]] |- | 2 || [[Loch Coirib]]<ref>[http://invasivespeciesireland.com/wp-content/uploads/2010/11/Case_Study_2_Lagarosiphon_major_Lough_Corrib.pdf Lagarosiphon major] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201116012755/http://invasivespeciesireland.com/wp-content/uploads/2010/11/Case_Study_2_Lagarosiphon_major_Lough_Corrib.pdf |date=2020-11-16 }} – An Aggressive Invasive Species in Lough Corrib</ref> || 176 || 6.5 || 50.9 || 1,158 || 392 || [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]], [[Contae Mhaigh Eo|Mhaigh Eo]] |- | 3 || [[Loch Deirgeirt]]<ref>[http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-22&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B World Lake Database] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20150621232653/http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-22&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B |date=2015-06-21 }}</ref> || 130 || 7.6 || 36 || 988 || 229 || [[Contae Thiobraid Árann|Tiobraid Árann]], [[Contae an Chláir|An Clár]], Gaillimh |- | 4 || [[Loch Éirne]] Íochtarach<ref>Heavily Modified Water Bodies – North Western River Basin District P.31 {{lua idirlín | url = http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf | teideal=Archived copy | dátarochtana=2014-10-25 | url-status=dead | archive-url = https://web.archive.org/web/20141025024015/http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf | archive-date=2014-10-25 }}</ref> || 109 || 11.9 || 69 || 1,300 || 270 || [[Contae Fhear Manach|Fear Manach]] |- | 5 || [[Loch Rí]]<ref>[http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-21&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B World Lake Database] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20150621171638/http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-21&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B |date=2015-06-21 }}</ref> || 105 || 6.2 || 35 || 651 || 192 || [[Contae Ros Comáin|Ros Comáin]], [[Contae an Longfoirt|Longfort]], [[Contae na hIarmhí|An Iarmhí]] |- | 6 || [[Loch Measca]]<ref>[http://www.epa.ie/licences/lic_eDMS/090151b28039ad8b.pdf P.8], [[Comhairle Contae Mhaigh Eo]]</ref> || 83 || 15.0 || 58 || 1,300<ref>[http://www.epa.ie/licences/lic_eDMS/090151b28039ad8b.pdf P.12], CCME</ref> || 192 || Maigh Eo, Gaillimh |- | 7 || [[Loch Con]]<ref>"The trophic status of Lough Conn" P.7, CCME</ref> || 50 || 7.0 || 34 || 350 || 108 || Maigh Eo |- | 8 || [[Loch Aillionn]]<ref>[http://www.epa.ie/wfdstatus/LAKES/LK_Appendices_all_FK_8-10-2007.pdf P158] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160417030217/http://www.epa.ie/wfdstatus/LAKES/LK_Appendices_all_FK_8-10-2007.pdf |date=2016-04-17 }}, [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)|Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil]]</ref> || 35 || 10.9 || 42.7 || 391 || 53 || [[Contae Liatroma|Liatroim]], Ros Comáin |- | 9 || [[Loch Éirne]] Uachtarach<ref>Heavily Modified Water Bodies – North Western River Basin District P.29 {{lua idirlín | url = http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf | teideal=Archived copy | dátarochtana=2014-10-25 | url-status=dead | archive-url = https://web.archive.org/web/20141025024015/http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf | archive-date=2014-10-25 }}</ref> || 34 || 2.3 || 27 || 79 || 255 || Fear Manach |- | 10 || [[Loch Meilbhe]]<ref>[http://www.epa.ie/wfdstatus/LAKES/LK_Appendices_all_FK_8-10-2007.pdf P159] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160417030217/http://www.epa.ie/wfdstatus/LAKES/LK_Appendices_all_FK_8-10-2007.pdf |date=2016-04-17 }}, CCG</ref> || 23 || 7.8 || 44 || 175 || 54 || Fear Manach, Liatroim |- | 11 || [[Loch Léin]]<ref>[http://www.nsshare.com/publications/documents/Ecological%20Classification%20Tools/Hydromorphology%20Rivers_Lakes%20T1%20-%20A7/Lakes/Lake%20Hydromorphology%20Part%201%20Review%20of%20Existing%20Bathymetric%20Information%20for%20Lakes%20T1%20(A7b.1)%20–%201.0.pdf P.15], North South Shared Aquatic Resource (NS Share){{Dead link | date=March 2020 | bot=InternetArchiveBot | fix-attempted=yes }}</ref> || 20 || 13.4 || 60 || 269 || 51 || [[Contae Chiarraí|Ciarraí]] |- | 12 || [[Poll an Phúca (taiscumar)|Poll an Phúca]]<ref>[http://www.nsshare.com/publications/documents/Ecological%20Classification%20Tools/Hydromorphology%20Rivers_Lakes%20T1%20-%20A7/Lakes/Lake%20Hydromorphology%20Part%201%20Review%20of%20Existing%20Bathymetric%20Information%20for%20Lakes%20T1%20(A7b.1)%20–%201.0.pdf P.16], North South Shared Aquatic Resource (NS Share){{Dead link | date=March 2020 | bot=InternetArchiveBot | fix-attempted=yes }}</ref> || 20 || 6.8 || || 135 || 64 || [[Contae Chill Mhantáin|Cill Mhantáin]] |- | 13 || [[Loch Síleann]]<ref>[http://www.wfdfish.ie/wp-content/uploads/2011/10/Sheelin_report1.pdf P.3], Sampling fish for the Water Framework Directive</ref> || 19 || 4.4 || 15 || 83.6 || 36 || An Iarmhí, [[Contae an Chabháin|An Cabhán]], [[Contae na Mí|An Mhí]] |- | 14 || [[Loch Ceara]] || 16 || 1.8 || 18 || 28.8 || 75 || Maigh Eo |} Nóta: Toirt = Achar * Meándomhain Is é [[Loch Mhucrois]], i [[Lochanna Chill Airne]], an loch Éireannach is doimhne, le huasdomhain 75 m aige.<ref>[http://www.gleannfia.com/lakes.htm Lakes of Killarney], Glen Fia</ref> == Lochanna fionnuisce == Níl ann sa liosta a leanas ach lochanna atá tábhachtach ó thaobh tíreolaíochta, geolaíochta nó staire de. Cuirtear ann fosta na contaetha agus achair. Tógadh lochanna na Poblachta go formhór as an tuairisc ''A Reference Based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes'' leis an [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)|nGníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil]].<ref name=EPA>{{lua idirlín | url = https://www.epa.ie/publications/research/water/Final-Report-(2000-FS1-M1).pdf | teideal = A Reference Based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes | dáta = 2006 | leathanaigh = 10–13 | foilsitheoir = [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)]] | dátarochtana = 14ú Deireadh Fómhair 2022 }}</ref> [[Íomhá:Lough Bunny, to the northern side of Mullach Mor - geograph.org.uk - 67168.jpg|thumb|[[Loch Buinne]] sa [[an Bhoirinn|Bhoirinn]]]] [[Íomhá:Fishing Boats on Inchiquin, Lough Corrib.jpg|thumb|right|Báid iascaireachta ar [[Inis Mhic Uí Chuinn]], [[Loch Coirib]]]] [[Íomhá:LoughCullin2.JPG|thumb|[[Loch Cuilinn]] faoi [[Néifinn]]]] [[Íomhá:Lough Dan looking north May 2015 01.JPG|thumb|[[Loch Deán]]]] [[Íomhá:Loughdergdonegal.jpg|thumb|[[Loch Dearg]] agus ''Station Island'']] [[Íomhá:Knockeyon 07.jpg|thumb|right|[[Loch Dairbhreach]] agus [[Cnoic Eoghain]]]] [[Íomhá:Derryclare Lough - geograph.org.uk - 540873.jpg|thumb|[[Loch Dhoire an Chláir]]]] [[Íomhá:DooLough Pass Road - BenCreggan - Delphi Pass.JPG|thumb|[[Dúloch, Contae Mhaigh Eo (Muraisc)|Dúloch]], Maigh Eo agus Delphi]] [[Íomhá:Glanmore Lake - geograph.org.uk - 155097.jpg|thumb|[[Loch an Ghleanna Mhóir]]]] [[Íomhá:Loch an Ghleanna Bhig (Glenbeg Lough) - geograph.org.uk - 263779.jpg|thumb|[[Loch an Ghleanna Bhig]]]] [[Íomhá:Glencar Lough and Benbulbin.jpg|thumb|[[Loch Ghleann an Chairthe]] agus [[Binn Ghulbain]]]] [[Íomhá:LoughGur 2002.jpg|thumb|[[Loch Goir]]]] [[Íomhá:View north west across Lough Inagh towards the Twelve Bens - geograph.org.uk - 199770.jpg|thumb|[[Loch Eidhneach]] agus na [[Beanna Beola]]]] [[Íomhá:Lough Key Forest Park 2010 052.jpg|thumb|[[Loch Cé]] agus [[Carraig Locha Cé]]]] [[Íomhá:Kylemore lough - Diamond Hill.JPG|thumb|[[Loch na Coille Móire]] agus [[Binn Ghuaire]]]] [[Íomhá:NunsTurgesius Castle isles Lough Lene.JPG|thumb|right|[[Loch Léinn]] agus [[Inis Turgesius]]]] [[Íomhá:Inishee Island, Lough Macnean Lower - geograph.org.uk - 984290.jpg|thumb|[[Loch Mac nÉan Íochtair]] agus ''Inishee Island'']] [[Íomhá:Maumeen Lough and the Twelve Bens - geograph.org.uk - 608201.jpg|thumb|[[Loch Mháimín]] agus na Beanna Beola]] [[Íomhá:Lough Tay Panorama.jpg|thumb|[[Loch Té]] agus [[Sléibhte Chill Mhantáin]]]] [[Íomhá:IE Lough Veagh 01.jpg|thumb|[[Loch Ghleann Bheatha]] i nGleann Bheatha]] [[Íomhá:Killykeen Lough Oughter-1.jpg|thumb|[[Loch Uachtair]] ag [[Coillidh Chaoin]]]] {| class="wikitable sortable" ! Loch !! Contae !! Achar km² !! Achar sq&nbsp;mi |- | [[Loch an Chuais]] || Ciarraí || {{convert|0.66|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Leaca Mór]] || Dún na nGall || {{convert|0.61|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Leamhnachta]] || An Clár and Gaillimh || {{convert|0.55|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Aillionn]] || Liatroim || {{convert|33.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Locha Lua]] || Corcaigh || {{convert|1.36|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Easaird]] || Gaillimh|| {{convert|0.87|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Eanaigh Mhóir]] || Ros Comáin || {{convert|0.53|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Iúir (loch)|Loch an Iúir]] || Dún na nGall || {{convert|1.59|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch na nArd-doiriú]] || Gaillimh || {{convert|0.81|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Arbhach]] || '''Sligeach, Ros Comáin'''|| {{convert|12.47|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an tSéideáin]] || An Clár || {{convert|0.38|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Tóraic]] || An Clár || {{convert|1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Eachros Beag]] || Gaillimh || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bhaile Uí Chuirc]] || Gaillimh || {{convert|0.74|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bhaile na hInse]] || Gaillimh || {{convert|1.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bhaile an tSagairt]] || Tír Eoghain || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value--> |- | [[An Loch Bán]] || An Mhí, An Iarmhí || {{convert|0.75|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Beara]] || Dún na nGall || {{convert|0.63|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[An Loch Beag]] || Doire, Aontroim || {{convert|4.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Claonloch, Contae Liatroma (Droim Dhá Thiar)|Claonloch]] (Droim Dhá Thiar) || Liatroim || {{convert|1.01|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bhéal Trá]] || Maigh Eo || {{convert|4.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bó Dearg]] || Ros Comáin, Liatroim || {{convert|5.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bó Finne, Contae na Gaillimhe|Loch Bó Finne]] || Gaillimh || {{convert|0.92|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bó Finne]] || Liatroim, Ros Comáin || {{convert|2.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Breaclaigh]]|| An Cabhán || {{convert|1.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Buinne]] || An Clár || {{convert|1.03|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Camloch]] || Ard Mhacha || {{convert|0.72|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Cárthaí]] || Ciarraí || {{convert|4.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Ceara]] || Maigh Eo || {{convert|15.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Charraig an Droichid]] || Corcaigh || {{convert|5.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Carraig an Phoirt]] || Liatroim || {{convert|0.46|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch na Ceathrún Móire]] || Maigh Eo || {{convert|9.3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bhaile Choille Fóir]] || Liatroim || {{convert|0.21|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bhaile na hUamha]] || Ros Comáin || {{convert|0.64|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | ''[[Clea Lake]]'' || Ard Mhacha || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value--> |- | [[Loch Chluain na Cloiche]] || Sligeach || {{convert|0.62|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | ''[[Cloonagh Lough]]'' || Ros Comáin || {{convert|0.71|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Oileán Uí Eadhna]] || Ciarraí || {{convert|1.28|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Locha Chluain Í]] Láir || Ciarraí || {{convert|0.71|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Con]] || Maigh Eo || {{convert|48.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Conbhuí]] || Liatroim || {{convert|0.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Coirib]] || Gaillimh, Maigh Eo || {{convert|172.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch na gCurrach]] || Ros Comáin || {{convert|1.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Chrathaí]] || Dún na nGall || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Raithin]] || Maigh Eo || {{convert|1.11|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Collán]] || An Clár || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Choileáin Uí Shíoda]] || An Clár || {{convert|1.55|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Cuilinn]] || Maigh Eo || {{convert|10.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Luíoch]] || Ciarraí || {{convert|10.4|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Cútra]] || Gaillimh || {{convert|3.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Deán]] || Cill Mhantáin || {{convert|1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[An Loch Uachtair]] || Cill Mhantáin || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value--> |- | [[Loch Deirgeirt]] || An Clár, Gaillimh, Tiobraid Árann || {{convert|122.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Dearg]] || Dún na nGall || {{convert|8.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Dairbhreach]] || An Iarmhí || {{convert|9.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Dhoire an Chláir]] || Gaillimh || {{convert|2.24|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Dúlocha]] || An Clár || {{convert|1.3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Dúloch, Contae Mhaigh Eo (Muraisc)|Dúloch]] || Maigh Eo || {{convert|1.55|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Dhrom Mór]] || An Clár || {{convert|0.49|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | ''[[Drumaleague Lough]]'' || Liatroim || {{convert|0.05|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Dhoirinse]] || Dún na nGall || {{convert|0.70|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Éadaoine]] || Ros Comáin || {{convert|2.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Chlocháin Léith]] || Dún na nGall || {{convert|0.61|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Dhún Lúiche]] || Dún na nGall || {{convert|1.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Iascaí]] || Sligeach || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Éigis]] || Muineachán || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Eanach]] || Corcaigh || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value--> |- | [[Loch Ainninn]] || An Iarmhí || {{convert|11.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Éirne]] Íochtair || Fear Manach || {{convert|109|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Éirne]] Uachtair || Fear Manach || {{convert|34|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Eirid]] || Ros Comáin || {{convert|0.82|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Iascaigh]] || Dún na nGall || {{convert|3.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Fí]] || Gaillimh || {{convert|1.74|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Fíoch]] || Maigh Eo || {{convert|4|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Fearna]] || Dún na nGall || {{convert|1.81|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Finne]] || Dún na nGall || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Foirbis]] || Longfort || {{convert|3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Fuinseann]] || Ros Comáin || {{convert|3.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch na Foirnéise]] || Maigh Eo || {{convert|1.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Uí Ghadhra]] || Sligeach || {{convert|12.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Fionnmhaí]] || Liatroim || {{convert|3.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Gartáin]] || Dún na nGall || {{convert|2.05|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Gile (Sligeach agus Liatroim)|Loch Gile]] || Sligeach, Liatroim || {{convert|13.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Gile (Contae Chiarraí)|Loch Gile]] || Ciarraí || {{convert|1.4|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Ghleanna Mhóir]] || Ciarraí || {{convert|0.57|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Ghleanna]] || Dún na nGall || {{convert|1.68|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Ghleann Éada]] || Liatroim || {{convert|0.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Ghleanna Bhig]] || Corcaigh || {{convert|0.66|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Ghleann an Chairthe]] || Liatroim, Sligeach || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Ghleann Dá Loch]] || Gaillimh || {{convert|0.83|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Ghleann Mhac Muirinn]] || Gaillimh || {{convert|1.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Gabhlach]] || Dún na nGall || {{convert|0.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Gamhna]] || An Cabhán, Longfort || {{convert|4.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Gréine]] || An Clár || {{convert|3.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Coiteáin]] || Ciarraí || {{convert|2.46|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | ''[[Lough Gullion]]''<ref>{{Lua idirlín |url=http://www.doeni.gov.uk/niea/protected_areas_home/new_assi_landing_page/county_armagh-2/lough_gullion_assi.htm |teideal=Northern Ireland Environment Agency |dátarochtana=2025-06-19 |archivedate=2015-10-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151002124238/http://www.doeni.gov.uk/niea/protected_areas_home/new_assi_landing_page/county_armagh-2/lough_gullion_assi.htm }}</ref> || Ard Mhacha || {{convert|1.3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Goir]] || Luimneach || {{convert|0.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Eidhneach]] || Gaillimh || {{convert|3.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Inse Chrónáin]] || An Clár || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Inse Uí Chuinn]] || An Clár || {{convert|1.08|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | ''[[Cloonee and Inchiquin Loughs, Uragh Wood|Inchiquin Lough]]'' || Ciarraí || {{convert|0.77|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Inis Cara]] || Corcaigh || {{convert|4.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Oileáin]] || An Dún || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value--> |- | [[Loch Iarainn]] || An Iarmhí || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value--> |- | ''[[Lough Island Reavy]]'' || An Dún || {{convert|1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Oileán Éadaí]] || Maigh Eo || {{convert|1.39|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Cheis Charraigín]] || Liatroim || {{convert|0.39|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Cé]] || Ros Comáin || {{convert|8.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Chill Ghlais]] || Ros Comáin || {{convert|2.02|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Choill an Iúir]] || An Iarmhí || {{convert|2.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | ''[[Kiltooris Lough]]'' || Dún na nGall || {{convert|0.43|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Cinnéile]] || Longforf, An Iarmhí, Cabhán || {{convert|1.95|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Chionn Droma]] || Dún na nGall || {{convert|0.61|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch na Coille Móire]] || Gaillimh || {{convert|1.32|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Tóchair]] || Loch Garman || {{convert|3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Léinn]] || Ciarraí || {{convert|19.78|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Léin]] || An Iarmhí || {{convert|4.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Leitir Creamha Rua]] || Gaillimh || {{convert|0.82|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Chrainn Chrín]] || Maigh Eo || {{convert|1.23|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | ''[[Lickeen Lough]]'' || An Clár || {{convert|0.84|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Mac nÉan Íochtair]]<ref>[http://wfdfish.ie/wp-content/uploads/2010/08/Macnean_Upper_report_2010.pdf Inland Fisheries of Ireland: Sampling Fish (Page 2)]</ref> || Fear Manach || {{convert|4.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Mac nÉan Uachtair]]<ref>[http://wfdfish.ie/wp-content/uploads/2010/08/Macnean_Upper_report_2010.pdf Inland Fisheries of Ireland: Sampling Fish (Page 2)]</ref> || Fear Manach, An Cabhán, Liatroim || {{convert|10|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Marbh]] || Liatroim || {{convert|0.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Measca]] || Maigh Eo, Gaillimh || {{convert|83.4|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Mháimín]] || Gaillimh|| {{convert|0.56|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Mám Aodha]] || Gaillimh || {{convert|0.28|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Míle]] || Dún na nGall || {{convert|0.57|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Míolach]] || Ros Comáin || {{convert|1.16|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Meilbhe]] || Fear Manach, Liatroim || {{convert|22.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Moirne]] || Dún na nGall || {{convert|0.67|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Mhuiceanach]] || An Clár || {{convert|0.96|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Mucnú]] || Muineachán || {{convert|3.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Mhucrois]] || Ciarraí || {{convert|2.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch na Cuinge Uachtarach]] || Dún na nGall || {{convert|2.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch na Fuaiche]] || Gaillimh || {{convert|2.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch nEathach]] || Aontroim, An Dún, Ard Mhacha, Tír Eoghain, Doire || {{convert|396|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Uí Fhloinn]] || Ros Comáin || {{convert|1.37|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Uachtair]] || An Cabhán || {{convert|6.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Uail]] || An Iarmhí || {{convert|10.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Poll an Phúca (taiscumar)|Poll an Phúca]] || Cill Mhantáin || {{convert|19.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Phoirt Mhóir]] || Aontroim || {{convert|2.86|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Ramhar]] || An Cabhán || {{convert|7.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Riach]] || Gaillimh || {{convert|3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Rí]] || An Iarmhí, Longfort, Ros Comáin || {{convert|106.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Claonloch, Contae Liatroma (Maothail)|Claonloch]] (Maothail)|| Liatroim || {{convert|1.65|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Rois]] || Gaillimh || {{convert|1.4|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Scoir]] || Liatroim || {{convert|1.14|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Síleann]] || An Cabhán, An Mhí, An Iarmhí || {{convert|18.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Siabhair]] || An Iarmhí || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value--> |- | [[Loch Sindile]] || Gaillimh || {{convert|0.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Saileán]] || An Cabhán || {{convert|1.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | ''[[Lough Skean]]'' || Ros Comáin || {{convert|1.14|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Eoin]] || Liatroim || {{convert|1.46|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Sáile]] || Loch Garman || {{convert|3.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Tailt]] || Sligeach || {{convert|1.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Té]] || Cill Mhantáin || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Theach an Teampla]] || Sligeach || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[An Loch Uachtarach]] || Ciarraí || {{convert|1.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Sceithí Uachtair]] || An Cabhán || {{convert|0.61|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Urláir]] || Maigh Eo || {{convert|1.15|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Ghleann Bheatha]] || Dún na nGall || {{convert|2.61|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[An Loch Bán, Contae Mhuineacháin|An Loch Bán]] || Muineachán || {{convert|0.54|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Gaineamháin agus Loch na mBreac Dearg]] || Ciarraí || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value--> |} == Lochanna goirte == * [[Loch Tóchair]], Loch Garman == Turlacha == {{príomhalt|Turlach}} * ''[[Loughareema]]'', Aontroim * [[Turlach Ghleann na Madadh]], Gaillimh * [[Loch an Leathbhaile]], Gaillimh * [[Turlach Ráth Asáin]], Gaillimh * [[Log na Sionna]], Cabháin == Taiscumair == * [[Poll an Phúca (taiscumar)|Poll an Phúca]], Chill Mhantáin * ''[[Silent Valley Reservoir]]'', An Dún * [[Taiscumar Speilgeach]], An Dún * [[Taiscumar Fheartraí]], Cill Mhantáin == Lochanna farraige == * [[Loch Lao]], Aontroim agus An Dún * [[Loch Cuan]], An Dúin * [[Loch Feabhail]], Dún na nGall agus Doire * [[Cuan na Gaillimhe]] nó Loch Lurgain, Gaillimh * [[Loch Oighinn]], Corcaigh * [[Loch Latharna]], Aontroim * [[Loch Machan]], Corcaigh * [[Inbhear na Sionainne]], An Mhumha * [[Cuan Thrá Lí]] nó Loch Foirdhreamhain, Ciarraí * [[Cuan Phort Láirge]] nó Loch Dá Chaoch, Port Láirge * [[Cuan Loch Garman]], Loch Garman == Fiordanna == * [[Loch Cairlinn]], Lú agus An Dún * [[Loch Súilí]], Dún na nGall * [[An Caoláire Rua]], Maigh Eo agus Gaillimh == Féach freisin == * [[Aibhneacha na hÉireann]] * [[Liosta Aibhneacha na hÉireann]] * [[Tomhaidhm]] == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Lochanna na hÉireann| ]] t648w10jekox1sze4v7vlpbjx6aue3o 1273046 1272997 2025-07-07T20:51:21Z Marcas.oduinn 33120 /* Lochanna fionnuisce */ 1273046 wikitext text/x-wiki Seo a leanas liosta lochanna ar oileán [[Éire|na hÉireann]], i dteannta le tábla desna cinn is mó. De réir [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)|Ghníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil]] (GCC), tá tuairim is 12,000 loch i b[[Poblacht na hÉireann]], le hachar níos mó ná 1,200 ciliméadar cearnach.<ref>[https://www.epa.ie/pubs/reports/water/waterqua/Water%20Quality%20in%20Ireland%202010-2015.pdf Water Quality in Ireland 2010–2015], cuid 3.1, lth. 27. GCC, 2017. {{ISBN|978-1-84095-735-8}}.</ref> Is é [[Loch nEathach]] i d[[Tuaisceart Éireann]] an loch is mó de réir achair. Is é [[Loch Coirib]] an dara is mó, agus an ceann is mó sa Phoblacht. Is é Loch nEathach fosta an loch is mó de réir toirte. Is é [[Loch Coirib]] an ceann is mó sa Phoblacht. == Lochanna is mó == Is iad a leanas na lochanna fionnuisce is mó na hÉireann:<ref>[http://www.osi.ie/Education/Primary-Schools/Seniors/Mountains,-Rivers-Lakes-(1).aspx Mountains, Rivers and Lakes], [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]]</ref><ref>[http://www.fishinginireland.info/trout/shannon/derg.htm Lough Derg], Fishing in Ireland</ref><ref>[http://www.ecn.ac.uk/sites/site/lakes/lough-erne Lough Erne], UK Environmental Change Network</ref> {| class="wikitable sortable" ! Ord<br />de&nbsp;réir<br />achair !! Loch !! Achar<br />km² !! Meán-<br />domhain<br />m !! Uas-<br />domhain<br />m !! Toirt<br />×10⁶&nbsp;m³ !! Imeall-<br />bhord<br />km <ref>Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann ''Generalised Rivers & Lakes''</ref> !! Contaetha |- | 1 || [[Loch nEathach]] || 396 || 9.0 || 25 || 3,528 || 186 || [[Contae Aontroma|Aontroim]], [[Contae an Dúin|An Dún]], [[Contae Ard Mhacha|Atá Mhacha]], [[Contae Thír Eoghain|Tír Eoghan]], [[Contae Dhoire|Doire]] |- | 2 || [[Loch Coirib]]<ref>[http://invasivespeciesireland.com/wp-content/uploads/2010/11/Case_Study_2_Lagarosiphon_major_Lough_Corrib.pdf Lagarosiphon major] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201116012755/http://invasivespeciesireland.com/wp-content/uploads/2010/11/Case_Study_2_Lagarosiphon_major_Lough_Corrib.pdf |date=2020-11-16 }} – An Aggressive Invasive Species in Lough Corrib</ref> || 176 || 6.5 || 50.9 || 1,158 || 392 || [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]], [[Contae Mhaigh Eo|Mhaigh Eo]] |- | 3 || [[Loch Deirgeirt]]<ref>[http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-22&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B World Lake Database] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20150621232653/http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-22&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B |date=2015-06-21 }}</ref> || 130 || 7.6 || 36 || 988 || 229 || [[Contae Thiobraid Árann|Tiobraid Árann]], [[Contae an Chláir|An Clár]], Gaillimh |- | 4 || [[Loch Éirne]] Íochtarach<ref>Heavily Modified Water Bodies – North Western River Basin District P.31 {{lua idirlín | url = http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf | teideal=Archived copy | dátarochtana=2014-10-25 | url-status=dead | archive-url = https://web.archive.org/web/20141025024015/http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf | archive-date=2014-10-25 }}</ref> || 109 || 11.9 || 69 || 1,300 || 270 || [[Contae Fhear Manach|Fear Manach]] |- | 5 || [[Loch Rí]]<ref>[http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-21&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B World Lake Database] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20150621171638/http://wldb.ilec.or.jp/Lake.asp?LakeID=EUR-21&RoutePrm=0%3A%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B14%3Aload%3B |date=2015-06-21 }}</ref> || 105 || 6.2 || 35 || 651 || 192 || [[Contae Ros Comáin|Ros Comáin]], [[Contae an Longfoirt|Longfort]], [[Contae na hIarmhí|An Iarmhí]] |- | 6 || [[Loch Measca]]<ref>[http://www.epa.ie/licences/lic_eDMS/090151b28039ad8b.pdf P.8], [[Comhairle Contae Mhaigh Eo]]</ref> || 83 || 15.0 || 58 || 1,300<ref>[http://www.epa.ie/licences/lic_eDMS/090151b28039ad8b.pdf P.12], CCME</ref> || 192 || Maigh Eo, Gaillimh |- | 7 || [[Loch Con]]<ref>"The trophic status of Lough Conn" P.7, CCME</ref> || 50 || 7.0 || 34 || 350 || 108 || Maigh Eo |- | 8 || [[Loch Aillionn]]<ref>[http://www.epa.ie/wfdstatus/LAKES/LK_Appendices_all_FK_8-10-2007.pdf P158] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160417030217/http://www.epa.ie/wfdstatus/LAKES/LK_Appendices_all_FK_8-10-2007.pdf |date=2016-04-17 }}, [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)|Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil]]</ref> || 35 || 10.9 || 42.7 || 391 || 53 || [[Contae Liatroma|Liatroim]], Ros Comáin |- | 9 || [[Loch Éirne]] Uachtarach<ref>Heavily Modified Water Bodies – North Western River Basin District P.29 {{lua idirlín | url = http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf | teideal=Archived copy | dátarochtana=2014-10-25 | url-status=dead | archive-url = https://web.archive.org/web/20141025024015/http://www.doeni.gov.uk/niea/hmwb_nw.pdf | archive-date=2014-10-25 }}</ref> || 34 || 2.3 || 27 || 79 || 255 || Fear Manach |- | 10 || [[Loch Meilbhe]]<ref>[http://www.epa.ie/wfdstatus/LAKES/LK_Appendices_all_FK_8-10-2007.pdf P159] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160417030217/http://www.epa.ie/wfdstatus/LAKES/LK_Appendices_all_FK_8-10-2007.pdf |date=2016-04-17 }}, CCG</ref> || 23 || 7.8 || 44 || 175 || 54 || Fear Manach, Liatroim |- | 11 || [[Loch Léin]]<ref>[http://www.nsshare.com/publications/documents/Ecological%20Classification%20Tools/Hydromorphology%20Rivers_Lakes%20T1%20-%20A7/Lakes/Lake%20Hydromorphology%20Part%201%20Review%20of%20Existing%20Bathymetric%20Information%20for%20Lakes%20T1%20(A7b.1)%20–%201.0.pdf P.15], North South Shared Aquatic Resource (NS Share){{Dead link | date=March 2020 | bot=InternetArchiveBot | fix-attempted=yes }}</ref> || 20 || 13.4 || 60 || 269 || 51 || [[Contae Chiarraí|Ciarraí]] |- | 12 || [[Poll an Phúca (taiscumar)|Poll an Phúca]]<ref>[http://www.nsshare.com/publications/documents/Ecological%20Classification%20Tools/Hydromorphology%20Rivers_Lakes%20T1%20-%20A7/Lakes/Lake%20Hydromorphology%20Part%201%20Review%20of%20Existing%20Bathymetric%20Information%20for%20Lakes%20T1%20(A7b.1)%20–%201.0.pdf P.16], North South Shared Aquatic Resource (NS Share){{Dead link | date=March 2020 | bot=InternetArchiveBot | fix-attempted=yes }}</ref> || 20 || 6.8 || || 135 || 64 || [[Contae Chill Mhantáin|Cill Mhantáin]] |- | 13 || [[Loch Síleann]]<ref>[http://www.wfdfish.ie/wp-content/uploads/2011/10/Sheelin_report1.pdf P.3], Sampling fish for the Water Framework Directive</ref> || 19 || 4.4 || 15 || 83.6 || 36 || An Iarmhí, [[Contae an Chabháin|An Cabhán]], [[Contae na Mí|An Mhí]] |- | 14 || [[Loch Ceara]] || 16 || 1.8 || 18 || 28.8 || 75 || Maigh Eo |} Nóta: Toirt = Achar * Meándomhain Is é [[Loch Mhucrois]], i [[Lochanna Chill Airne]], an loch Éireannach is doimhne, le huasdomhain 75 m aige.<ref>[http://www.gleannfia.com/lakes.htm Lakes of Killarney], Glen Fia</ref> == Lochanna fionnuisce == Níl ann sa liosta a leanas ach lochanna atá tábhachtach ó thaobh tíreolaíochta, geolaíochta nó staire de. Cuirtear ann fosta na contaetha agus achair. Tógadh lochanna na Poblachta go formhór as an tuairisc ''A Reference Based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes'' leis an [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)|nGníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil]].<ref name=EPA>{{lua idirlín | url = https://www.epa.ie/publications/research/water/Final-Report-(2000-FS1-M1).pdf | teideal = A Reference Based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes | dáta = 2006 | leathanaigh = 10–13 | foilsitheoir = [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)]] | dátarochtana = 14ú Deireadh Fómhair 2022 }}</ref> [[Íomhá:Lough Bunny, to the northern side of Mullach Mor - geograph.org.uk - 67168.jpg|thumb|[[Loch Buinne]] sa [[an Bhoirinn|Bhoirinn]]]] [[Íomhá:Fishing Boats on Inchiquin, Lough Corrib.jpg|thumb|right|Báid iascaireachta ar [[Inis Mhic Uí Chuinn]], [[Loch Coirib]]]] [[Íomhá:LoughCullin2.JPG|thumb|[[Loch Cuilinn]] faoi [[Néifinn]]]] [[Íomhá:Lough Dan looking north May 2015 01.JPG|thumb|[[Loch Deán]]]] [[Íomhá:Loughdergdonegal.jpg|thumb|[[Loch Dearg]] agus ''Station Island'']] [[Íomhá:Knockeyon 07.jpg|thumb|right|[[Loch Dairbhreach]] agus [[Cnoic Eoghain]]]] [[Íomhá:Derryclare Lough - geograph.org.uk - 540873.jpg|thumb|[[Loch Dhoire an Chláir]]]] [[Íomhá:DooLough Pass Road - BenCreggan - Delphi Pass.JPG|thumb|[[Dúloch, Contae Mhaigh Eo (Muraisc)|Dúloch]], Maigh Eo agus Delphi]] [[Íomhá:Glanmore Lake - geograph.org.uk - 155097.jpg|thumb|[[Loch an Ghleanna Mhóir]]]] [[Íomhá:Loch an Ghleanna Bhig (Glenbeg Lough) - geograph.org.uk - 263779.jpg|thumb|[[Loch an Ghleanna Bhig]]]] [[Íomhá:Glencar Lough and Benbulbin.jpg|thumb|[[Loch Ghleann an Chairthe]] agus [[Binn Ghulbain]]]] [[Íomhá:LoughGur 2002.jpg|thumb|[[Loch Goir]]]] [[Íomhá:View north west across Lough Inagh towards the Twelve Bens - geograph.org.uk - 199770.jpg|thumb|[[Loch Eidhneach]] agus na [[Beanna Beola]]]] [[Íomhá:Lough Key Forest Park 2010 052.jpg|thumb|[[Loch Cé]] agus [[Carraig Locha Cé]]]] [[Íomhá:Kylemore lough - Diamond Hill.JPG|thumb|[[Loch na Coille Móire]] agus [[Binn Ghuaire]]]] [[Íomhá:NunsTurgesius Castle isles Lough Lene.JPG|thumb|right|[[Loch Léinn]] agus [[Inis Turgesius]]]] [[Íomhá:Inishee Island, Lough Macnean Lower - geograph.org.uk - 984290.jpg|thumb|[[Loch Mac nÉan Íochtair]] agus ''Inishee Island'']] [[Íomhá:Maumeen Lough and the Twelve Bens - geograph.org.uk - 608201.jpg|thumb|[[Loch Mháimín]] agus na Beanna Beola]] [[Íomhá:Lough Tay Panorama.jpg|thumb|[[Loch Té]] agus [[Sléibhte Chill Mhantáin]]]] [[Íomhá:IE Lough Veagh 01.jpg|thumb|[[Loch Ghleann Bheatha]] i nGleann Bheatha]] [[Íomhá:Killykeen Lough Oughter-1.jpg|thumb|[[Loch Uachtair]] ag [[Coillidh Chaoin]]]] {| class="wikitable sortable" ! Loch !! Contae !! Achar km² !! Achar sq&nbsp;mi |- | [[Loch an Chuais]] || Ciarraí || {{convert|0.66|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Leaca Mór]] || Dún na nGall || {{convert|0.61|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Leamhnachta]] || An Clár and Gaillimh || {{convert|0.55|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Aillionn]] || Liatroim || {{convert|33.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Locha Lua]] || Corcaigh || {{convert|1.36|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Easaird]] || Gaillimh|| {{convert|0.87|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Eanaigh Mhóir]] || Ros Comáin || {{convert|0.53|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Iúir (loch)|Loch an Iúir]] || Dún na nGall || {{convert|1.59|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch na nArd-doiriú]] || Gaillimh || {{convert|0.81|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Arbhach]] || '''Sligeach, Ros Comáin'''|| {{convert|12.47|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an tSéideáin]] || An Clár || {{convert|0.38|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Tóraic]] || An Clár || {{convert|1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Eachros Beag]] || Gaillimh || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bhaile Uí Chuirc]] || Gaillimh || {{convert|0.74|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bhaile na hInse]] || Gaillimh || {{convert|1.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bhaile an tSagairt]] || Tír Eoghain || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value--> |- | [[An Loch Bán]] || An Mhí, An Iarmhí || {{convert|0.75|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Beara]] || Dún na nGall || {{convert|0.63|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[An Loch Beag]] || Doire, Aontroim || {{convert|4.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Claonloch, Contae Liatroma (Droim Dhá Thiar)|Claonloch]] (Droim Dhá Thiar) || Liatroim || {{convert|1.01|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bhéal Trá]] || Maigh Eo || {{convert|4.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bó Dearg]] || Ros Comáin, Liatroim || {{convert|5.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bó Finne, Contae na Gaillimhe|Loch Bó Finne]] || Gaillimh || {{convert|0.92|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bó Finne]] || Liatroim, Ros Comáin || {{convert|2.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Breaclaigh]]|| An Cabhán || {{convert|1.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Buinne]] || An Clár || {{convert|1.03|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Camloch]] || Ard Mhacha || {{convert|0.72|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Cárthaí]] || Ciarraí || {{convert|4.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Ceara]] || Maigh Eo || {{convert|15.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Charraig an Droichid]] || Corcaigh || {{convert|5.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Charraig an Phoirt]] || Liatroim || {{convert|0.46|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch na Ceathrún Móire]] || Maigh Eo || {{convert|9.3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bhaile Choille Fóir]] || Liatroim || {{convert|0.21|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Bhaile na hUamha]] || Ros Comáin || {{convert|0.64|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | ''[[Clea Lake]]'' || Ard Mhacha || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value--> |- | [[Loch Chluain na Cloiche]] || Sligeach || {{convert|0.62|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | ''[[Cloonagh Lough]]'' || Ros Comáin || {{convert|0.71|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Oileán Uí Eadhna]] || Ciarraí || {{convert|1.28|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Locha Chluain Í]] Láir || Ciarraí || {{convert|0.71|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Con]] || Maigh Eo || {{convert|48.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Conbhuí]] || Liatroim || {{convert|0.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Coirib]] || Gaillimh, Maigh Eo || {{convert|172.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch na gCurrach]] || Ros Comáin || {{convert|1.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Chrathaí]] || Dún na nGall || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Raithin]] || Maigh Eo || {{convert|1.11|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Collán]] || An Clár || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Choileáin Uí Shíoda]] || An Clár || {{convert|1.55|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Cuilinn]] || Maigh Eo || {{convert|10.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Luíoch]] || Ciarraí || {{convert|10.4|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Cútra]] || Gaillimh || {{convert|3.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Deán]] || Cill Mhantáin || {{convert|1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[An Loch Uachtair]] || Cill Mhantáin || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value--> |- | [[Loch Deirgeirt]] || An Clár, Gaillimh, Tiobraid Árann || {{convert|122.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Dearg]] || Dún na nGall || {{convert|8.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Dairbhreach]] || An Iarmhí || {{convert|9.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Dhoire an Chláir]] || Gaillimh || {{convert|2.24|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Dúlocha]] || An Clár || {{convert|1.3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Dúloch, Contae Mhaigh Eo (Muraisc)|Dúloch]] || Maigh Eo || {{convert|1.55|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Dhrom Mór]] || An Clár || {{convert|0.49|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | ''[[Drumaleague Lough]]'' || Liatroim || {{convert|0.05|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Dhoirinse]] || Dún na nGall || {{convert|0.70|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Éadaoine]] || Ros Comáin || {{convert|2.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Chlocháin Léith]] || Dún na nGall || {{convert|0.61|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Dhún Lúiche]] || Dún na nGall || {{convert|1.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Iascaí]] || Sligeach || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Éigis]] || Muineachán || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Eanach]] || Corcaigh || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value--> |- | [[Loch Ainninn]] || An Iarmhí || {{convert|11.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Éirne]] Íochtair || Fear Manach || {{convert|109|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Éirne]] Uachtair || Fear Manach || {{convert|34|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Eirid]] || Ros Comáin || {{convert|0.82|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Iascaigh]] || Dún na nGall || {{convert|3.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Fí]] || Gaillimh || {{convert|1.74|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Fíoch]] || Maigh Eo || {{convert|4|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Fearna]] || Dún na nGall || {{convert|1.81|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Finne]] || Dún na nGall || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Foirbis]] || Longfort || {{convert|3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Fuinseann]] || Ros Comáin || {{convert|3.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch na Foirnéise]] || Maigh Eo || {{convert|1.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Uí Ghadhra]] || Sligeach || {{convert|12.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Fionnmhaí]] || Liatroim || {{convert|3.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Gartáin]] || Dún na nGall || {{convert|2.05|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Gile (Sligeach agus Liatroim)|Loch Gile]] || Sligeach, Liatroim || {{convert|13.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Gile (Contae Chiarraí)|Loch Gile]] || Ciarraí || {{convert|1.4|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Ghleanna Mhóir]] || Ciarraí || {{convert|0.57|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Ghleanna]] || Dún na nGall || {{convert|1.68|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Ghleann Éada]] || Liatroim || {{convert|0.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Ghleanna Bhig]] || Corcaigh || {{convert|0.66|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Ghleann an Chairthe]] || Liatroim, Sligeach || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Ghleann Dá Loch]] || Gaillimh || {{convert|0.83|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Ghleann Mhac Muirinn]] || Gaillimh || {{convert|1.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Gabhlach]] || Dún na nGall || {{convert|0.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Gamhna]] || An Cabhán, Longfort || {{convert|4.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Gréine]] || An Clár || {{convert|3.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Coiteáin]] || Ciarraí || {{convert|2.46|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | ''[[Lough Gullion]]''<ref>{{Lua idirlín |url=http://www.doeni.gov.uk/niea/protected_areas_home/new_assi_landing_page/county_armagh-2/lough_gullion_assi.htm |teideal=Northern Ireland Environment Agency |dátarochtana=2025-06-19 |archivedate=2015-10-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151002124238/http://www.doeni.gov.uk/niea/protected_areas_home/new_assi_landing_page/county_armagh-2/lough_gullion_assi.htm }}</ref> || Ard Mhacha || {{convert|1.3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Goir]] || Luimneach || {{convert|0.8|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Eidhneach]] || Gaillimh || {{convert|3.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Inse Chrónáin]] || An Clár || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Inse Uí Chuinn]] || An Clár || {{convert|1.08|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | ''[[Cloonee and Inchiquin Loughs, Uragh Wood|Inchiquin Lough]]'' || Ciarraí || {{convert|0.77|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Inis Cara]] || Corcaigh || {{convert|4.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Oileáin]] || An Dún || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value--> |- | [[Loch Iarainn]] || An Iarmhí || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value--> |- | ''[[Lough Island Reavy]]'' || An Dún || {{convert|1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Oileán Éadaí]] || Maigh Eo || {{convert|1.39|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Cheis Charraigín]] || Liatroim || {{convert|0.39|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Cé]] || Ros Comáin || {{convert|8.9|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Chill Ghlais]] || Ros Comáin || {{convert|2.02|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Choill an Iúir]] || An Iarmhí || {{convert|2.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | ''[[Kiltooris Lough]]'' || Dún na nGall || {{convert|0.43|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Cinnéile]] || Longforf, An Iarmhí, Cabhán || {{convert|1.95|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Chionn Droma]] || Dún na nGall || {{convert|0.61|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch na Coille Móire]] || Gaillimh || {{convert|1.32|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Tóchair]] || Loch Garman || {{convert|3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Léinn]] || Ciarraí || {{convert|19.78|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Léin]] || An Iarmhí || {{convert|4.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Leitir Creamha Rua]] || Gaillimh || {{convert|0.82|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Chrainn Chrín]] || Maigh Eo || {{convert|1.23|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | ''[[Lickeen Lough]]'' || An Clár || {{convert|0.84|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Mac nÉan Íochtair]]<ref>[http://wfdfish.ie/wp-content/uploads/2010/08/Macnean_Upper_report_2010.pdf Inland Fisheries of Ireland: Sampling Fish (Page 2)]</ref> || Fear Manach || {{convert|4.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Mac nÉan Uachtair]]<ref>[http://wfdfish.ie/wp-content/uploads/2010/08/Macnean_Upper_report_2010.pdf Inland Fisheries of Ireland: Sampling Fish (Page 2)]</ref> || Fear Manach, An Cabhán, Liatroim || {{convert|10|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Marbh]] || Liatroim || {{convert|0.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Measca]] || Maigh Eo, Gaillimh || {{convert|83.4|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Mháimín]] || Gaillimh|| {{convert|0.56|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Mám Aodha]] || Gaillimh || {{convert|0.28|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Míle]] || Dún na nGall || {{convert|0.57|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Míolach]] || Ros Comáin || {{convert|1.16|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Meilbhe]] || Fear Manach, Liatroim || {{convert|22.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Moirne]] || Dún na nGall || {{convert|0.67|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Mhuiceanach]] || An Clár || {{convert|0.96|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Mucnú]] || Muineachán || {{convert|3.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Mhucrois]] || Ciarraí || {{convert|2.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch na Cuinge Uachtarach]] || Dún na nGall || {{convert|2.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch na Fuaiche]] || Gaillimh || {{convert|2.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch nEathach]] || Aontroim, An Dún, Ard Mhacha, Tír Eoghain, Doire || {{convert|396|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Uí Fhloinn]] || Ros Comáin || {{convert|1.37|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Uachtair]] || An Cabhán || {{convert|6.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Uail]] || An Iarmhí || {{convert|10.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Poll an Phúca (taiscumar)|Poll an Phúca]] || Cill Mhantáin || {{convert|19.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Phoirt Mhóir]] || Aontroim || {{convert|2.86|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Ramhar]] || An Cabhán || {{convert|7.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Riach]] || Gaillimh || {{convert|3|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Rí]] || An Iarmhí, Longfort, Ros Comáin || {{convert|106.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Claonloch, Contae Liatroma (Maothail)|Claonloch]] (Maothail)|| Liatroim || {{convert|1.65|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Rois]] || Gaillimh || {{convert|1.4|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Scoir]] || Liatroim || {{convert|1.14|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Síleann]] || An Cabhán, An Mhí, An Iarmhí || {{convert|18.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Siabhair]] || An Iarmhí || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value--> |- | [[Loch Sindile]] || Gaillimh || {{convert|0.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Saileán]] || An Cabhán || {{convert|1.6|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | ''[[Lough Skean]]'' || Ros Comáin || {{convert|1.14|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Eoin]] || Liatroim || {{convert|1.46|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Sáile]] || Loch Garman || {{convert|3.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Tailt]] || Sligeach || {{convert|1.1|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Té]] || Cill Mhantáin || {{convert|0.5|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Theach an Teampla]] || Sligeach || {{convert|1.2|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[An Loch Uachtarach]] || Ciarraí || {{convert|1.7|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Sceithí Uachtair]] || An Cabhán || {{convert|0.61|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch an Urláir]] || Maigh Eo || {{convert|1.15|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Ghleann Bheatha]] || Dún na nGall || {{convert|2.61|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[An Loch Bán, Contae Mhuineacháin|An Loch Bán]] || Muineachán || {{convert|0.54|km2|sqmi|disp=table|sortable=on}} |- | [[Loch Gaineamháin agus Loch na mBreac Dearg]] || Ciarraí || ||<!--placeholder, remove final || when adding a value--> |} == Lochanna goirte == * [[Loch Tóchair]], Loch Garman == Turlacha == {{príomhalt|Turlach}} * ''[[Loughareema]]'', Aontroim * [[Turlach Ghleann na Madadh]], Gaillimh * [[Loch an Leathbhaile]], Gaillimh * [[Turlach Ráth Asáin]], Gaillimh * [[Log na Sionna]], Cabháin == Taiscumair == * [[Poll an Phúca (taiscumar)|Poll an Phúca]], Chill Mhantáin * ''[[Silent Valley Reservoir]]'', An Dún * [[Taiscumar Speilgeach]], An Dún * [[Taiscumar Fheartraí]], Cill Mhantáin == Lochanna farraige == * [[Loch Lao]], Aontroim agus An Dún * [[Loch Cuan]], An Dúin * [[Loch Feabhail]], Dún na nGall agus Doire * [[Cuan na Gaillimhe]] nó Loch Lurgain, Gaillimh * [[Loch Oighinn]], Corcaigh * [[Loch Latharna]], Aontroim * [[Loch Machan]], Corcaigh * [[Inbhear na Sionainne]], An Mhumha * [[Cuan Thrá Lí]] nó Loch Foirdhreamhain, Ciarraí * [[Cuan Phort Láirge]] nó Loch Dá Chaoch, Port Láirge * [[Cuan Loch Garman]], Loch Garman == Fiordanna == * [[Loch Cairlinn]], Lú agus An Dún * [[Loch Súilí]], Dún na nGall * [[An Caoláire Rua]], Maigh Eo agus Gaillimh == Féach freisin == * [[Aibhneacha na hÉireann]] * [[Liosta Aibhneacha na hÉireann]] * [[Tomhaidhm]] == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Lochanna na hÉireann| ]] jpm0alnpnolnt6vohnffidpk8xkpxzz 2 119997 1272981 1272975 2025-07-07T12:17:57Z Marcas.oduinn 33120 1272981 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == # [[Lochanna Chill Airne]] # [[Carraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] # [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Charraig an Phoirt == {{sfn|Haug|2011|pp=35}}{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}}{{sfn|anglingireland}} ''' Loch Charraig an Phoirt'''{{sfn|logainm.ie|pp=Carraig an Phoirt}}{{sfn|Joyce|1913|pp=173}} is a [[fionnuisce]] lake in [[Cill Tubraid]] parish, south [[Contae Liatroma]]. [[Droim Conga]] village and [[Loch an Scoir]] lie nearby. '' Loch Charraig an Phoirt is known for quality bream and pike fishing.{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}} The ecology of the lake and other county waterways, is threatened by [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]] invasive species.{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} == Tíreolaíocht '' Loch Charraig an Phoirt lough is located due west of Droim Conga village and Loch an Scoir. It is surrounded by high lands and bounded by the [[townlands]] of Drumbullog, Corderry (Morton), Carrickaport, Mullaghycullen, Drumcong, and Roscarban. '' The lake has an [[hourglass]] shape with a surface-area of about {{convert|0.46|km2|1}},{{sfn|Haug|2011|pp=35}}{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} and depths of {{convert|7|m|1}}.{{sfn|anglingireland}} The level of Carrickaport lough is about {{convert|1|foot|1}} higher than Lough Scur, and a small stream of {{convert|500|m|1}} length running through Drumcong connects both lakes.{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} '' The [[substrate (aquatic environment)|substrate]] consists of rock (15%), cobble (70%), gravel (10%) and sand (5%).{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} == Éiceolaíocht I measc na n-iasc i Loch Charraig an Phoirt, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], [[péirse]], bran féin, róiste féin agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}}).{{sfn|discoverireland.ie|2017}} '' Carrickaport Lough is reed-fringed,{{sfn|anglingireland}} with approximately one fifth of [[Substrate (aquatic environment)|substrate]] vegetation being [[Schoenoplectus lacustris|common club-rush]] and [[Potamogeton illinoensis|Potamogeton pondweed]].{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} '' The water quality was reported to be satisfactory {{nobreak|{{circa|2001|2003}}}} with a [[Trophic state index#Mesotrophic|mesotrophic]] rating.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|pp=97}}{{refn|group=n|[[Trophic state index|Trophic states]] of "[[Trophic state index#Oligotrophic|Oligotrophic]]" and "[[Trophic state index#Mesotrophic|Mesotrophic]]" are desirable, but freshwater lakes rated '[[Trophic state index#Eutrophic|Eutrophic]]' or '[[Trophic state index#Eutrophic|Hypertrophic]]' indicates pollution.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|pp=8}}|name=EPAunsatisfactory}} === Truailliú '' Following a survey in 2007 the condition of Loch Charraig an Phoirt was reported as "unsatisfactory" with [[algae|Filamentous algae]] present,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} and pollution, along with a serious [[zebra mussel]] infestation, being also reported.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=66}}{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} '' The alien species [[Elodea canadensis]] are also present.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} === Crayfish extinction '' Loch Charraig an Phoirt, with a shallow rocky shore, has some ideal potential [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] habitat,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} While a population of [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] has previously been reported, no specimens were found when last surveyed in 2007.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=66}} Indeed, crayfish are never been found with [[zebra mussel]],{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=30}} and Irish stocks are threatened by non-indigenous crayfish species importation.{{sfn|Reynolds|2011|pp=124}} === Rare moss '' In August 2000 the "{{em|[[List of the mosses of Britain and Ireland|Weissia rostellata]]}}" moss, regarded as a rare species in Ireland,{{sfn|Holyoak|2006|pp=5}} was found growing unshaded to partly-shaded (by grasses and [[Juncus acutiflorus|rushes]]) on the damp clay-mud of a sparsely vegetated ditch beside the lake.{{sfn|Holyoak|2006|pp=8}} === Other wildlife '' The [[Viviparidae|Lister's river snail (Viviparus fasciatus)]] is abundant, and [[Asellidae|hog louse]] is also present.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumcong/ | teideal = Drumcong Townland, Co. Leitrim}} * {{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29308.aspx | title = Droim Conga }} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí {{reflist | group=n}} == Tagairtí {{reflist | refs = }} {{refbegin}} * {{cite web | author=anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | title = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | publisher = Inland Fisheries Ireland | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite web |title=Carraig an Phoirt |url=https://www.logainm.ie/29317.aspx |pages=Archival records |ref={{sfnref|logainm.ie}} }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite web |title=Gazetteer of Ireland |volume=Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 |publisher=UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim |location=Hommelvik |edition=Second |year=2011 |first=Per Ivar |last=Haug |url=https://drive.google.com/file/d/0Bz1Sdt07UKt1ZjdhMjYyNzktMTQ3My00YjdlLWFkNGMtZDQ5ZjViMTFhYzA4/view }} *{{cite report |title=Weissia rostellata (Brid) Lindb. |publisher=Plantlife |year=2006 |last=Holyoak |first=David Thomas |url=http://www.plantlife.org.uk/uploads/documents/Weissia__rostellata.pdf#page=8 }} *{{cite news |title = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |access-date = 29 January 2017 |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/# |archive-date = 2 February 2017 |url-status = dead |df = dmy-all }} *{{cite report |title=Correspondence relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite report |title=Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 |volume=Irish Wildlife Manuals No. 37 |publisher=Environment, Heritage and Local government |first1=William |last1=O’Connor |first2=Gerard |last2=Hayes |first3=Ciaran |last3=O'Keeffe |first4=Deirdre |last4=Lynn |year=2007 |url=https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf }} *{{cite conference |title=White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat |first=Julian D. |last=Reynolds |editor1=Rees M |editor2=Nightingale J |editor3=Holdich DM |year=2011 |conference=Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. |pages=120–128 |url=https://www.researchgate.net/publication/261633453 }} *{{cite journal |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography|volume=41|issue=3|pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220|doi-access=free |year=2014 |pmid=25435649 |pmc=4238397 }} *{{cite web |title=Coarse Angling Keshcarrigan |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf }} {{refend}} {{DEFAULTSORT:Carraig an Phoirt, Loch}} [[Catagóir: Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> 5sepe2cjeaqdx51i68dgmi0rnkb50nn 1272983 1272981 2025-07-07T12:21:09Z Marcas.oduinn 33120 /* Lochanna */ 1272983 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]] # [[Carraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] # [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Charraig an Phoirt == {{sfn|Haug|2011|pp=35}}{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}}{{sfn|anglingireland}} ''' Loch Charraig an Phoirt'''{{sfn|logainm.ie|pp=Carraig an Phoirt}}{{sfn|Joyce|1913|pp=173}} is a [[fionnuisce]] lake in [[Cill Tubraid]] parish, south [[Contae Liatroma]]. [[Droim Conga]] village and [[Loch an Scoir]] lie nearby. '' Loch Charraig an Phoirt is known for quality bream and pike fishing.{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}} The ecology of the lake and other county waterways, is threatened by [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]] invasive species.{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} == Tíreolaíocht '' Loch Charraig an Phoirt lough is located due west of Droim Conga village and Loch an Scoir. It is surrounded by high lands and bounded by the [[townlands]] of Drumbullog, Corderry (Morton), Carrickaport, Mullaghycullen, Drumcong, and Roscarban. '' The lake has an [[hourglass]] shape with a surface-area of about {{convert|0.46|km2|1}},{{sfn|Haug|2011|pp=35}}{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} and depths of {{convert|7|m|1}}.{{sfn|anglingireland}} The level of Carrickaport lough is about {{convert|1|foot|1}} higher than Lough Scur, and a small stream of {{convert|500|m|1}} length running through Drumcong connects both lakes.{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} '' The [[substrate (aquatic environment)|substrate]] consists of rock (15%), cobble (70%), gravel (10%) and sand (5%).{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} == Éiceolaíocht I measc na n-iasc i Loch Charraig an Phoirt, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], [[péirse]], bran féin, róiste féin agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}}).{{sfn|discoverireland.ie|2017}} '' Carrickaport Lough is reed-fringed,{{sfn|anglingireland}} with approximately one fifth of [[Substrate (aquatic environment)|substrate]] vegetation being [[Schoenoplectus lacustris|common club-rush]] and [[Potamogeton illinoensis|Potamogeton pondweed]].{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} '' The water quality was reported to be satisfactory {{nobreak|{{circa|2001|2003}}}} with a [[Trophic state index#Mesotrophic|mesotrophic]] rating.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|pp=97}}{{refn|group=n|[[Trophic state index|Trophic states]] of "[[Trophic state index#Oligotrophic|Oligotrophic]]" and "[[Trophic state index#Mesotrophic|Mesotrophic]]" are desirable, but freshwater lakes rated '[[Trophic state index#Eutrophic|Eutrophic]]' or '[[Trophic state index#Eutrophic|Hypertrophic]]' indicates pollution.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|pp=8}}|name=EPAunsatisfactory}} === Truailliú '' Following a survey in 2007 the condition of Loch Charraig an Phoirt was reported as "unsatisfactory" with [[algae|Filamentous algae]] present,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} and pollution, along with a serious [[zebra mussel]] infestation, being also reported.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=66}}{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} '' The alien species [[Elodea canadensis]] are also present.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} === Crayfish extinction '' Loch Charraig an Phoirt, with a shallow rocky shore, has some ideal potential [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] habitat,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} While a population of [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] has previously been reported, no specimens were found when last surveyed in 2007.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=66}} Indeed, crayfish are never been found with [[zebra mussel]],{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=30}} and Irish stocks are threatened by non-indigenous crayfish species importation.{{sfn|Reynolds|2011|pp=124}} === Rare moss '' In August 2000 the "{{em|[[List of the mosses of Britain and Ireland|Weissia rostellata]]}}" moss, regarded as a rare species in Ireland,{{sfn|Holyoak|2006|pp=5}} was found growing unshaded to partly-shaded (by grasses and [[Juncus acutiflorus|rushes]]) on the damp clay-mud of a sparsely vegetated ditch beside the lake.{{sfn|Holyoak|2006|pp=8}} === Other wildlife '' The [[Viviparidae|Lister's river snail (Viviparus fasciatus)]] is abundant, and [[Asellidae|hog louse]] is also present.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumcong/ | teideal = Drumcong Townland, Co. Leitrim}} * {{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29308.aspx | title = Droim Conga }} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí {{reflist | group=n}} == Tagairtí {{reflist | refs = }} {{refbegin}} * {{cite web | author=anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | title = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | publisher = Inland Fisheries Ireland | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite web |title=Carraig an Phoirt |url=https://www.logainm.ie/29317.aspx |pages=Archival records |ref={{sfnref|logainm.ie}} }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite web |title=Gazetteer of Ireland |volume=Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 |publisher=UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim |location=Hommelvik |edition=Second |year=2011 |first=Per Ivar |last=Haug |url=https://drive.google.com/file/d/0Bz1Sdt07UKt1ZjdhMjYyNzktMTQ3My00YjdlLWFkNGMtZDQ5ZjViMTFhYzA4/view }} *{{cite report |title=Weissia rostellata (Brid) Lindb. |publisher=Plantlife |year=2006 |last=Holyoak |first=David Thomas |url=http://www.plantlife.org.uk/uploads/documents/Weissia__rostellata.pdf#page=8 }} *{{cite news |title = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |access-date = 29 January 2017 |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/# |archive-date = 2 February 2017 |url-status = dead |df = dmy-all }} *{{cite report |title=Correspondence relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite report |title=Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 |volume=Irish Wildlife Manuals No. 37 |publisher=Environment, Heritage and Local government |first1=William |last1=O’Connor |first2=Gerard |last2=Hayes |first3=Ciaran |last3=O'Keeffe |first4=Deirdre |last4=Lynn |year=2007 |url=https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf }} *{{cite conference |title=White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat |first=Julian D. |last=Reynolds |editor1=Rees M |editor2=Nightingale J |editor3=Holdich DM |year=2011 |conference=Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. |pages=120–128 |url=https://www.researchgate.net/publication/261633453 }} *{{cite journal |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography|volume=41|issue=3|pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220|doi-access=free |year=2014 |pmid=25435649 |pmc=4238397 }} *{{cite web |title=Coarse Angling Keshcarrigan |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf }} {{refend}} {{DEFAULTSORT:Carraig an Phoirt, Loch}} [[Catagóir: Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> 4azcneb7t0cirke0zyuj03y1pd7ag2p 1272985 1272983 2025-07-07T12:24:26Z Marcas.oduinn 33120 1272985 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]] # [[Carraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] # [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Turlach Ghleann na Madadh == {{Use dmy dates|date=June 2020}} {{Use Irish English|date=June 2020}} {{Infobox lake | name = Glenamaddy Turlough | image = GMaddyTlough2758.jpg | caption = August 2007. In the very wet summer of 2007 the lake is at its full winter level. Normally it is dried out in August. | image_bathymetry = | caption_bathymetry = | location = [[County Galway]] | coords = {{Coord|53|35|50|N|8|32|20|W|region:IE_type:waterbody|display=inline,title}} | pushpin_map = Ireland County Galway | type = [[Turlough (lake)|Turlough]] | inflow = | outflow = | catchment = | basin_countries = [[Republic of Ireland|Ireland]] | length = | width = | area = {{convert|170|ha|km2}} | depth = | max-depth = | volume = | residence_time = | shore = | elevation = | islands = | cities = }} '''Glenamaddy Turlough''' is a [[Turlough (lake)|turlough]] (seasonal lake which usually dries up in summer) east of the town of [[Glenamaddy]], [[County Galway]] in [[Republic of Ireland|Ireland]]. Glenamaddy Turlough lies alongside the [[R362 road (Ireland)|R362]] regional road in the outskirts of the town. It is part of a [[Special Area of Conservation]] defined by the [[National Parks and Wildlife Service (Ireland)|National Parks and Wildlife Service]].<ref name="GlenamaddyHerritage">{{cite web|url=https://www.glenamaddyheritage.com/heritage/attractions/turlough/|website=Glenamaddy Boyounagh Heritage Project|title=Glenamaddy Turlough|author=Pat Keaveny|access-date=7 April 2024}}</ref><ref name="NPWS">{{cite web|url=https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000301|title=Lough Lurgeen Bog/Glenamaddy Turlough SAC|publisher=[[National Parks and Wildlife Service (Ireland)|National Parks and Wildlife Service]]|access-date=7 April 2024}}</ref> The turlough is a habitat for many species of wetland birds, including the [[Eurasian golden plover|golden plover]], [[whooper swan]]s, [[Eurasian wigeon|wigeon]]s, [[Eurasian curlew|curlew]]s and [[northern lapwing|lapwing]] amongst others.<ref name="GlenamaddyHerritage" /> Plant life includes large stands of peat grassland, [[Carex nigra|Common Sedge]], [[Amphibious Bistort]] and the rare [[Viola persicifolia|Fen Violet]] which is a [[protected species|protected plant species]].<ref name="NPWS" /> ==See also== *[[List of loughs in Ireland]] *[[Geography of Ireland]] ==References== {{Reflist}} [[Category:Lakes of County Galway]] [[Category:Special Areas of Conservation in the Republic of Ireland]] {{galway-geo-stub}} == Loch Charraig an Phoirt == {{sfn|Haug|2011|pp=35}}{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}}{{sfn|anglingireland}} ''' Loch Charraig an Phoirt'''{{sfn|logainm.ie|pp=Carraig an Phoirt}}{{sfn|Joyce|1913|pp=173}} is a [[fionnuisce]] lake in [[Cill Tubraid]] parish, south [[Contae Liatroma]]. [[Droim Conga]] village and [[Loch an Scoir]] lie nearby. '' Loch Charraig an Phoirt is known for quality bream and pike fishing.{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}} The ecology of the lake and other county waterways, is threatened by [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]] invasive species.{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} == Tíreolaíocht '' Loch Charraig an Phoirt lough is located due west of Droim Conga village and Loch an Scoir. It is surrounded by high lands and bounded by the [[townlands]] of Drumbullog, Corderry (Morton), Carrickaport, Mullaghycullen, Drumcong, and Roscarban. '' The lake has an [[hourglass]] shape with a surface-area of about {{convert|0.46|km2|1}},{{sfn|Haug|2011|pp=35}}{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} and depths of {{convert|7|m|1}}.{{sfn|anglingireland}} The level of Carrickaport lough is about {{convert|1|foot|1}} higher than Lough Scur, and a small stream of {{convert|500|m|1}} length running through Drumcong connects both lakes.{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} '' The [[substrate (aquatic environment)|substrate]] consists of rock (15%), cobble (70%), gravel (10%) and sand (5%).{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} == Éiceolaíocht I measc na n-iasc i Loch Charraig an Phoirt, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], [[péirse]], bran féin, róiste féin agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}}).{{sfn|discoverireland.ie|2017}} '' Carrickaport Lough is reed-fringed,{{sfn|anglingireland}} with approximately one fifth of [[Substrate (aquatic environment)|substrate]] vegetation being [[Schoenoplectus lacustris|common club-rush]] and [[Potamogeton illinoensis|Potamogeton pondweed]].{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} '' The water quality was reported to be satisfactory {{nobreak|{{circa|2001|2003}}}} with a [[Trophic state index#Mesotrophic|mesotrophic]] rating.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|pp=97}}{{refn|group=n|[[Trophic state index|Trophic states]] of "[[Trophic state index#Oligotrophic|Oligotrophic]]" and "[[Trophic state index#Mesotrophic|Mesotrophic]]" are desirable, but freshwater lakes rated '[[Trophic state index#Eutrophic|Eutrophic]]' or '[[Trophic state index#Eutrophic|Hypertrophic]]' indicates pollution.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|pp=8}}|name=EPAunsatisfactory}} === Truailliú '' Following a survey in 2007 the condition of Loch Charraig an Phoirt was reported as "unsatisfactory" with [[algae|Filamentous algae]] present,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} and pollution, along with a serious [[zebra mussel]] infestation, being also reported.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=66}}{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} '' The alien species [[Elodea canadensis]] are also present.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} === Crayfish extinction '' Loch Charraig an Phoirt, with a shallow rocky shore, has some ideal potential [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] habitat,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} While a population of [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] has previously been reported, no specimens were found when last surveyed in 2007.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=66}} Indeed, crayfish are never been found with [[zebra mussel]],{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=30}} and Irish stocks are threatened by non-indigenous crayfish species importation.{{sfn|Reynolds|2011|pp=124}} === Rare moss '' In August 2000 the "{{em|[[List of the mosses of Britain and Ireland|Weissia rostellata]]}}" moss, regarded as a rare species in Ireland,{{sfn|Holyoak|2006|pp=5}} was found growing unshaded to partly-shaded (by grasses and [[Juncus acutiflorus|rushes]]) on the damp clay-mud of a sparsely vegetated ditch beside the lake.{{sfn|Holyoak|2006|pp=8}} === Other wildlife '' The [[Viviparidae|Lister's river snail (Viviparus fasciatus)]] is abundant, and [[Asellidae|hog louse]] is also present.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumcong/ | teideal = Drumcong Townland, Co. Leitrim}} * {{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29308.aspx | title = Droim Conga }} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí {{reflist | group=n}} == Tagairtí {{reflist | refs = }} {{refbegin}} * {{cite web | author=anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | title = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | publisher = Inland Fisheries Ireland | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite web |title=Carraig an Phoirt |url=https://www.logainm.ie/29317.aspx |pages=Archival records |ref={{sfnref|logainm.ie}} }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite web |title=Gazetteer of Ireland |volume=Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 |publisher=UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim |location=Hommelvik |edition=Second |year=2011 |first=Per Ivar |last=Haug |url=https://drive.google.com/file/d/0Bz1Sdt07UKt1ZjdhMjYyNzktMTQ3My00YjdlLWFkNGMtZDQ5ZjViMTFhYzA4/view }} *{{cite report |title=Weissia rostellata (Brid) Lindb. |publisher=Plantlife |year=2006 |last=Holyoak |first=David Thomas |url=http://www.plantlife.org.uk/uploads/documents/Weissia__rostellata.pdf#page=8 }} *{{cite news |title = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |access-date = 29 January 2017 |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/# |archive-date = 2 February 2017 |url-status = dead |df = dmy-all }} *{{cite report |title=Correspondence relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite report |title=Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 |volume=Irish Wildlife Manuals No. 37 |publisher=Environment, Heritage and Local government |first1=William |last1=O’Connor |first2=Gerard |last2=Hayes |first3=Ciaran |last3=O'Keeffe |first4=Deirdre |last4=Lynn |year=2007 |url=https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf }} *{{cite conference |title=White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat |first=Julian D. |last=Reynolds |editor1=Rees M |editor2=Nightingale J |editor3=Holdich DM |year=2011 |conference=Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. |pages=120–128 |url=https://www.researchgate.net/publication/261633453 }} *{{cite journal |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography|volume=41|issue=3|pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220|doi-access=free |year=2014 |pmid=25435649 |pmc=4238397 }} *{{cite web |title=Coarse Angling Keshcarrigan |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf }} {{refend}} {{DEFAULTSORT:Carraig an Phoirt, Loch}} [[Catagóir: Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> bhxyc979q8bbnmlopotvwjxjhs4ozzc 1272986 1272985 2025-07-07T12:36:50Z Marcas.oduinn 33120 /* Turlach Ghleann na Madadh */ 1272986 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]] # [[Carraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] # [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Turlach Ghleann na Madadh == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} ''' Turlach Ghleann na Madadh''' is a [[turlach]] east of the town of [[Gleann na Madadh]], [[Contae na Gaillimhe]]. Glenamaddy Turlough lies alongside the [[R362]] regional road in the outskirts of the town. It is part of a [[Limistéar faoi Chaomhnú Speisialta]]. <ref name=GlenamaddyHerritage>{{lua idirlín | url = https://www.glenamaddyheritage.com/heritage/attractions/turlough/ | work = Glenamaddy Boyounagh Heritage Project | teideal = Glenamaddy Turlough | údar = Pat Keaveny | dátarochtana = 7ú Aibreán 2024}}</ref> <ref name=NPWS>{{lua idirlín | url = https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000301 | teideal = Lough Lurgeen Bog/Glenamaddy Turlough SAC | foilsitheoir = [[An tSeirbhís Páirceanna Náisiúnta agus Fiadhúlra]] | dátarochtana = 7ú Aibreán 2024}}</ref> The turlough is a habitat for many species of wetland birds, including the [[feadóg bhuí]], [[eala ghlórach]], [[rualacha]], [[crotach]] and [[pilibín]] amongst others.<ref name=GlenamaddyHerritage /> Plant life includes large stands of peat grassland, [[cíb dhubh]], [[glúineach uisce]] and the rare [[viola persicifolia|sailchuach uisce]] which is a [[speiceas i mbaol]].<ref name=NPWS /> ==See also== *[[List of loughs in Ireland]] *[[Geography of Ireland]] ==References== {{Reflist}} [[Category:Lakes of County Galway]] [[Category:Special Areas of Conservation in the Republic of Ireland]] {{galway-geo-stub}} == Loch Charraig an Phoirt == {{sfn|Haug|2011|pp=35}}{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}}{{sfn|anglingireland}} ''' Loch Charraig an Phoirt'''{{sfn|logainm.ie|pp=Carraig an Phoirt}}{{sfn|Joyce|1913|pp=173}} is a [[fionnuisce]] lake in [[Cill Tubraid]] parish, south [[Contae Liatroma]]. [[Droim Conga]] village and [[Loch an Scoir]] lie nearby. '' Loch Charraig an Phoirt is known for quality bream and pike fishing.{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}} The ecology of the lake and other county waterways, is threatened by [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]] invasive species.{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} == Tíreolaíocht '' Loch Charraig an Phoirt lough is located due west of Droim Conga village and Loch an Scoir. It is surrounded by high lands and bounded by the [[townlands]] of Drumbullog, Corderry (Morton), Carrickaport, Mullaghycullen, Drumcong, and Roscarban. '' The lake has an [[hourglass]] shape with a surface-area of about {{convert|0.46|km2|1}},{{sfn|Haug|2011|pp=35}}{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} and depths of {{convert|7|m|1}}.{{sfn|anglingireland}} The level of Carrickaport lough is about {{convert|1|foot|1}} higher than Lough Scur, and a small stream of {{convert|500|m|1}} length running through Drumcong connects both lakes.{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} '' The [[substrate (aquatic environment)|substrate]] consists of rock (15%), cobble (70%), gravel (10%) and sand (5%).{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} == Éiceolaíocht I measc na n-iasc i Loch Charraig an Phoirt, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], [[péirse]], bran féin, róiste féin agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}}).{{sfn|discoverireland.ie|2017}} '' Carrickaport Lough is reed-fringed,{{sfn|anglingireland}} with approximately one fifth of [[Substrate (aquatic environment)|substrate]] vegetation being [[Schoenoplectus lacustris|common club-rush]] and [[Potamogeton illinoensis|Potamogeton pondweed]].{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} '' The water quality was reported to be satisfactory {{nobreak|{{circa|2001|2003}}}} with a [[Trophic state index#Mesotrophic|mesotrophic]] rating.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|pp=97}}{{refn|group=n|[[Trophic state index|Trophic states]] of "[[Trophic state index#Oligotrophic|Oligotrophic]]" and "[[Trophic state index#Mesotrophic|Mesotrophic]]" are desirable, but freshwater lakes rated '[[Trophic state index#Eutrophic|Eutrophic]]' or '[[Trophic state index#Eutrophic|Hypertrophic]]' indicates pollution.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|pp=8}}|name=EPAunsatisfactory}} === Truailliú '' Following a survey in 2007 the condition of Loch Charraig an Phoirt was reported as "unsatisfactory" with [[algae|Filamentous algae]] present,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} and pollution, along with a serious [[zebra mussel]] infestation, being also reported.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=66}}{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} '' The alien species [[Elodea canadensis]] are also present.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} === Crayfish extinction '' Loch Charraig an Phoirt, with a shallow rocky shore, has some ideal potential [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] habitat,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} While a population of [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] has previously been reported, no specimens were found when last surveyed in 2007.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=66}} Indeed, crayfish are never been found with [[zebra mussel]],{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=30}} and Irish stocks are threatened by non-indigenous crayfish species importation.{{sfn|Reynolds|2011|pp=124}} === Rare moss '' In August 2000 the "{{em|[[List of the mosses of Britain and Ireland|Weissia rostellata]]}}" moss, regarded as a rare species in Ireland,{{sfn|Holyoak|2006|pp=5}} was found growing unshaded to partly-shaded (by grasses and [[Juncus acutiflorus|rushes]]) on the damp clay-mud of a sparsely vegetated ditch beside the lake.{{sfn|Holyoak|2006|pp=8}} === Other wildlife '' The [[Viviparidae|Lister's river snail (Viviparus fasciatus)]] is abundant, and [[Asellidae|hog louse]] is also present.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumcong/ | teideal = Drumcong Townland, Co. Leitrim}} * {{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29308.aspx | title = Droim Conga }} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí {{reflist | group=n}} == Tagairtí {{reflist | refs = }} {{refbegin}} * {{cite web | author=anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | title = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | publisher = Inland Fisheries Ireland | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite web |title=Carraig an Phoirt |url=https://www.logainm.ie/29317.aspx |pages=Archival records |ref={{sfnref|logainm.ie}} }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite web |title=Gazetteer of Ireland |volume=Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 |publisher=UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim |location=Hommelvik |edition=Second |year=2011 |first=Per Ivar |last=Haug |url=https://drive.google.com/file/d/0Bz1Sdt07UKt1ZjdhMjYyNzktMTQ3My00YjdlLWFkNGMtZDQ5ZjViMTFhYzA4/view }} *{{cite report |title=Weissia rostellata (Brid) Lindb. |publisher=Plantlife |year=2006 |last=Holyoak |first=David Thomas |url=http://www.plantlife.org.uk/uploads/documents/Weissia__rostellata.pdf#page=8 }} *{{cite news |title = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |access-date = 29 January 2017 |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/# |archive-date = 2 February 2017 |url-status = dead |df = dmy-all }} *{{cite report |title=Correspondence relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite report |title=Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 |volume=Irish Wildlife Manuals No. 37 |publisher=Environment, Heritage and Local government |first1=William |last1=O’Connor |first2=Gerard |last2=Hayes |first3=Ciaran |last3=O'Keeffe |first4=Deirdre |last4=Lynn |year=2007 |url=https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf }} *{{cite conference |title=White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat |first=Julian D. |last=Reynolds |editor1=Rees M |editor2=Nightingale J |editor3=Holdich DM |year=2011 |conference=Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. |pages=120–128 |url=https://www.researchgate.net/publication/261633453 }} *{{cite journal |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography|volume=41|issue=3|pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220|doi-access=free |year=2014 |pmid=25435649 |pmc=4238397 }} *{{cite web |title=Coarse Angling Keshcarrigan |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf }} {{refend}} {{DEFAULTSORT:Carraig an Phoirt, Loch}} [[Catagóir: Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> hiwwwxgy30do2qd9jt39bigvew5qbpp 1272987 1272986 2025-07-07T12:37:39Z Marcas.oduinn 33120 1272987 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]] # [[Carraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] # [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Turlach Ghleann na Madadh == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} ''' Turlach Ghleann na Madadh''' is a [[turlach]] east of the town of [[Gleann na Madadh]], [[Contae na Gaillimhe]]. Glenamaddy Turlough lies alongside the [[R362]] regional road in the outskirts of the town. It is part of a [[Limistéar faoi Chaomhnú Speisialta]]. <ref name=GlenamaddyHerritage>{{lua idirlín | url = https://www.glenamaddyheritage.com/heritage/attractions/turlough/ | work = Glenamaddy Boyounagh Heritage Project | teideal = Glenamaddy Turlough | údar = Pat Keaveny | dátarochtana = 7ú Aibreán 2024}}</ref> <ref name=NPWS>{{lua idirlín | url = https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000301 | teideal = Lough Lurgeen Bog/Glenamaddy Turlough SAC | foilsitheoir = [[An tSeirbhís Páirceanna Náisiúnta agus Fiadhúlra]] | dátarochtana = 7ú Aibreán 2024}}</ref> The turlough is a habitat for many species of wetland birds, including the [[feadóg bhuí]], [[eala ghlórach]], [[rualacha]], [[crotach]] and [[pilibín]] amongst others.<ref name=GlenamaddyHerritage /> Plant life includes large stands of peat grassland, [[cíb dhubh]], [[glúineach uisce]] and the rare [[viola persicifolia|sailchuach uisce]] which is a [[speiceas i mbaol]].<ref name=NPWS /> == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] * [[Tíreolaíocht na hÉireann]] ==References== {{Reflist}} [[Category:Lakes of County Galway]] [[Category:Special Areas of Conservation in the Republic of Ireland]] {{galway-geo-stub}} == Loch Charraig an Phoirt == {{sfn|Haug|2011|pp=35}}{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}}{{sfn|anglingireland}} ''' Loch Charraig an Phoirt'''{{sfn|logainm.ie|pp=Carraig an Phoirt}}{{sfn|Joyce|1913|pp=173}} is a [[fionnuisce]] lake in [[Cill Tubraid]] parish, south [[Contae Liatroma]]. [[Droim Conga]] village and [[Loch an Scoir]] lie nearby. '' Loch Charraig an Phoirt is known for quality bream and pike fishing.{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}} The ecology of the lake and other county waterways, is threatened by [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]] invasive species.{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} == Tíreolaíocht '' Loch Charraig an Phoirt lough is located due west of Droim Conga village and Loch an Scoir. It is surrounded by high lands and bounded by the [[townlands]] of Drumbullog, Corderry (Morton), Carrickaport, Mullaghycullen, Drumcong, and Roscarban. '' The lake has an [[hourglass]] shape with a surface-area of about {{convert|0.46|km2|1}},{{sfn|Haug|2011|pp=35}}{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} and depths of {{convert|7|m|1}}.{{sfn|anglingireland}} The level of Carrickaport lough is about {{convert|1|foot|1}} higher than Lough Scur, and a small stream of {{convert|500|m|1}} length running through Drumcong connects both lakes.{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} '' The [[substrate (aquatic environment)|substrate]] consists of rock (15%), cobble (70%), gravel (10%) and sand (5%).{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} == Éiceolaíocht I measc na n-iasc i Loch Charraig an Phoirt, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], [[péirse]], bran féin, róiste féin agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}}).{{sfn|discoverireland.ie|2017}} '' Carrickaport Lough is reed-fringed,{{sfn|anglingireland}} with approximately one fifth of [[Substrate (aquatic environment)|substrate]] vegetation being [[Schoenoplectus lacustris|common club-rush]] and [[Potamogeton illinoensis|Potamogeton pondweed]].{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} '' The water quality was reported to be satisfactory {{nobreak|{{circa|2001|2003}}}} with a [[Trophic state index#Mesotrophic|mesotrophic]] rating.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|pp=97}}{{refn|group=n|[[Trophic state index|Trophic states]] of "[[Trophic state index#Oligotrophic|Oligotrophic]]" and "[[Trophic state index#Mesotrophic|Mesotrophic]]" are desirable, but freshwater lakes rated '[[Trophic state index#Eutrophic|Eutrophic]]' or '[[Trophic state index#Eutrophic|Hypertrophic]]' indicates pollution.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|pp=8}}|name=EPAunsatisfactory}} === Truailliú '' Following a survey in 2007 the condition of Loch Charraig an Phoirt was reported as "unsatisfactory" with [[algae|Filamentous algae]] present,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} and pollution, along with a serious [[zebra mussel]] infestation, being also reported.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=66}}{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} '' The alien species [[Elodea canadensis]] are also present.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} === Crayfish extinction '' Loch Charraig an Phoirt, with a shallow rocky shore, has some ideal potential [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] habitat,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} While a population of [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] has previously been reported, no specimens were found when last surveyed in 2007.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=66}} Indeed, crayfish are never been found with [[zebra mussel]],{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=30}} and Irish stocks are threatened by non-indigenous crayfish species importation.{{sfn|Reynolds|2011|pp=124}} === Rare moss '' In August 2000 the "{{em|[[List of the mosses of Britain and Ireland|Weissia rostellata]]}}" moss, regarded as a rare species in Ireland,{{sfn|Holyoak|2006|pp=5}} was found growing unshaded to partly-shaded (by grasses and [[Juncus acutiflorus|rushes]]) on the damp clay-mud of a sparsely vegetated ditch beside the lake.{{sfn|Holyoak|2006|pp=8}} === Other wildlife '' The [[Viviparidae|Lister's river snail (Viviparus fasciatus)]] is abundant, and [[Asellidae|hog louse]] is also present.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumcong/ | teideal = Drumcong Townland, Co. Leitrim}} * {{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29308.aspx | title = Droim Conga }} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí {{reflist | group=n}} == Tagairtí {{reflist | refs = }} {{refbegin}} * {{cite web | author=anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | title = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | publisher = Inland Fisheries Ireland | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite web |title=Carraig an Phoirt |url=https://www.logainm.ie/29317.aspx |pages=Archival records |ref={{sfnref|logainm.ie}} }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite web |title=Gazetteer of Ireland |volume=Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 |publisher=UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim |location=Hommelvik |edition=Second |year=2011 |first=Per Ivar |last=Haug |url=https://drive.google.com/file/d/0Bz1Sdt07UKt1ZjdhMjYyNzktMTQ3My00YjdlLWFkNGMtZDQ5ZjViMTFhYzA4/view }} *{{cite report |title=Weissia rostellata (Brid) Lindb. |publisher=Plantlife |year=2006 |last=Holyoak |first=David Thomas |url=http://www.plantlife.org.uk/uploads/documents/Weissia__rostellata.pdf#page=8 }} *{{cite news |title = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |access-date = 29 January 2017 |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/# |archive-date = 2 February 2017 |url-status = dead |df = dmy-all }} *{{cite report |title=Correspondence relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite report |title=Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 |volume=Irish Wildlife Manuals No. 37 |publisher=Environment, Heritage and Local government |first1=William |last1=O’Connor |first2=Gerard |last2=Hayes |first3=Ciaran |last3=O'Keeffe |first4=Deirdre |last4=Lynn |year=2007 |url=https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf }} *{{cite conference |title=White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat |first=Julian D. |last=Reynolds |editor1=Rees M |editor2=Nightingale J |editor3=Holdich DM |year=2011 |conference=Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. |pages=120–128 |url=https://www.researchgate.net/publication/261633453 }} *{{cite journal |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography|volume=41|issue=3|pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220|doi-access=free |year=2014 |pmid=25435649 |pmc=4238397 }} *{{cite web |title=Coarse Angling Keshcarrigan |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf }} {{refend}} {{DEFAULTSORT:Carraig an Phoirt, Loch}} [[Catagóir: Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> lnwtw9660f1aywe0ys1grzuvre1ahz8 1272988 1272987 2025-07-07T12:38:45Z Marcas.oduinn 33120 1272988 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]] # [[Carraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] # [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Turlach Ghleann na Madadh == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} ''' Turlach Ghleann na Madadh''' is a [[turlach]] east of the town of [[Gleann na Madadh]], [[Contae na Gaillimhe]]. Glenamaddy Turlough lies alongside the [[R362]] regional road in the outskirts of the town. It is part of a [[Limistéar faoi Chaomhnú Speisialta]]. <ref name=GlenamaddyHerritage>{{lua idirlín | url = https://www.glenamaddyheritage.com/heritage/attractions/turlough/ | work = Glenamaddy Boyounagh Heritage Project | teideal = Glenamaddy Turlough | údar = Pat Keaveny | dátarochtana = 7ú Aibreán 2024}}</ref> <ref name=NPWS>{{lua idirlín | url = https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000301 | teideal = Lough Lurgeen Bog/Glenamaddy Turlough SAC | foilsitheoir = [[An tSeirbhís Páirceanna Náisiúnta agus Fiadhúlra]] | dátarochtana = 7ú Aibreán 2024}}</ref> The turlough is a habitat for many species of wetland birds, including the [[feadóg bhuí]], [[eala ghlórach]], [[rualacha]], [[crotach]] and [[pilibín]] amongst others.<ref name=GlenamaddyHerritage /> Plant life includes large stands of peat grassland, [[cíb dhubh]], [[glúineach uisce]] and the rare [[viola persicifolia|sailchuach uisce]] which is a [[speiceas i mbaol]].<ref name=NPWS /> == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] * [[Tíreolaíocht na hÉireann]] == Tagairtí {{reflist | refs = }} [[Catagóir:Lochanna Chontae na Gaillimhe]] {{síol-tír-ie}} == Loch Charraig an Phoirt == {{sfn|Haug|2011|pp=35}}{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}}{{sfn|anglingireland}} ''' Loch Charraig an Phoirt'''{{sfn|logainm.ie|pp=Carraig an Phoirt}}{{sfn|Joyce|1913|pp=173}} is a [[fionnuisce]] lake in [[Cill Tubraid]] parish, south [[Contae Liatroma]]. [[Droim Conga]] village and [[Loch an Scoir]] lie nearby. '' Loch Charraig an Phoirt is known for quality bream and pike fishing.{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}} The ecology of the lake and other county waterways, is threatened by [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]] invasive species.{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} == Tíreolaíocht '' Loch Charraig an Phoirt lough is located due west of Droim Conga village and Loch an Scoir. It is surrounded by high lands and bounded by the [[townlands]] of Drumbullog, Corderry (Morton), Carrickaport, Mullaghycullen, Drumcong, and Roscarban. '' The lake has an [[hourglass]] shape with a surface-area of about {{convert|0.46|km2|1}},{{sfn|Haug|2011|pp=35}}{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} and depths of {{convert|7|m|1}}.{{sfn|anglingireland}} The level of Carrickaport lough is about {{convert|1|foot|1}} higher than Lough Scur, and a small stream of {{convert|500|m|1}} length running through Drumcong connects both lakes.{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} '' The [[substrate (aquatic environment)|substrate]] consists of rock (15%), cobble (70%), gravel (10%) and sand (5%).{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} == Éiceolaíocht I measc na n-iasc i Loch Charraig an Phoirt, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], [[péirse]], bran féin, róiste féin agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}}).{{sfn|discoverireland.ie|2017}} '' Carrickaport Lough is reed-fringed,{{sfn|anglingireland}} with approximately one fifth of [[Substrate (aquatic environment)|substrate]] vegetation being [[Schoenoplectus lacustris|common club-rush]] and [[Potamogeton illinoensis|Potamogeton pondweed]].{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} '' The water quality was reported to be satisfactory {{nobreak|{{circa|2001|2003}}}} with a [[Trophic state index#Mesotrophic|mesotrophic]] rating.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|pp=97}}{{refn|group=n|[[Trophic state index|Trophic states]] of "[[Trophic state index#Oligotrophic|Oligotrophic]]" and "[[Trophic state index#Mesotrophic|Mesotrophic]]" are desirable, but freshwater lakes rated '[[Trophic state index#Eutrophic|Eutrophic]]' or '[[Trophic state index#Eutrophic|Hypertrophic]]' indicates pollution.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|pp=8}}|name=EPAunsatisfactory}} === Truailliú '' Following a survey in 2007 the condition of Loch Charraig an Phoirt was reported as "unsatisfactory" with [[algae|Filamentous algae]] present,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} and pollution, along with a serious [[zebra mussel]] infestation, being also reported.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=66}}{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} '' The alien species [[Elodea canadensis]] are also present.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} === Crayfish extinction '' Loch Charraig an Phoirt, with a shallow rocky shore, has some ideal potential [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] habitat,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} While a population of [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] has previously been reported, no specimens were found when last surveyed in 2007.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=66}} Indeed, crayfish are never been found with [[zebra mussel]],{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=30}} and Irish stocks are threatened by non-indigenous crayfish species importation.{{sfn|Reynolds|2011|pp=124}} === Rare moss '' In August 2000 the "{{em|[[List of the mosses of Britain and Ireland|Weissia rostellata]]}}" moss, regarded as a rare species in Ireland,{{sfn|Holyoak|2006|pp=5}} was found growing unshaded to partly-shaded (by grasses and [[Juncus acutiflorus|rushes]]) on the damp clay-mud of a sparsely vegetated ditch beside the lake.{{sfn|Holyoak|2006|pp=8}} === Other wildlife '' The [[Viviparidae|Lister's river snail (Viviparus fasciatus)]] is abundant, and [[Asellidae|hog louse]] is also present.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumcong/ | teideal = Drumcong Townland, Co. Leitrim}} * {{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29308.aspx | title = Droim Conga }} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí {{reflist | group=n}} == Tagairtí {{reflist | refs = }} {{refbegin}} * {{cite web | author=anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | title = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | publisher = Inland Fisheries Ireland | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite web |title=Carraig an Phoirt |url=https://www.logainm.ie/29317.aspx |pages=Archival records |ref={{sfnref|logainm.ie}} }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite web |title=Gazetteer of Ireland |volume=Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 |publisher=UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim |location=Hommelvik |edition=Second |year=2011 |first=Per Ivar |last=Haug |url=https://drive.google.com/file/d/0Bz1Sdt07UKt1ZjdhMjYyNzktMTQ3My00YjdlLWFkNGMtZDQ5ZjViMTFhYzA4/view }} *{{cite report |title=Weissia rostellata (Brid) Lindb. |publisher=Plantlife |year=2006 |last=Holyoak |first=David Thomas |url=http://www.plantlife.org.uk/uploads/documents/Weissia__rostellata.pdf#page=8 }} *{{cite news |title = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |access-date = 29 January 2017 |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/# |archive-date = 2 February 2017 |url-status = dead |df = dmy-all }} *{{cite report |title=Correspondence relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite report |title=Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 |volume=Irish Wildlife Manuals No. 37 |publisher=Environment, Heritage and Local government |first1=William |last1=O’Connor |first2=Gerard |last2=Hayes |first3=Ciaran |last3=O'Keeffe |first4=Deirdre |last4=Lynn |year=2007 |url=https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf }} *{{cite conference |title=White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat |first=Julian D. |last=Reynolds |editor1=Rees M |editor2=Nightingale J |editor3=Holdich DM |year=2011 |conference=Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. |pages=120–128 |url=https://www.researchgate.net/publication/261633453 }} *{{cite journal |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography|volume=41|issue=3|pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220|doi-access=free |year=2014 |pmid=25435649 |pmc=4238397 }} *{{cite web |title=Coarse Angling Keshcarrigan |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf }} {{refend}} {{DEFAULTSORT:Carraig an Phoirt, Loch}} [[Catagóir: Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> ny6biag36msx8geisex8zos46s4bh02 1272989 1272988 2025-07-07T12:40:40Z Marcas.oduinn 33120 /* Turlach Ghleann na Madadh */ 1272989 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]] # [[Carraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] # [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Turlach Ghleann na Madadh == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} '' ''' Turlach Ghleann na Madadh''' is a [[turlach]] east of the town of [[Gleann na Madadh]], [[Contae na Gaillimhe]]. '' Glenamaddy Turlough lies alongside the [[R362]] regional road in the outskirts of the town. It is part of a [[Limistéar faoi Chaomhnú Speisialta]].<ref name=GlenamaddyHerritage /><ref name=NPWS /> '' The turlough is a habitat for many species of wetland birds, including the [[feadóg bhuí]], [[eala ghlórach]], [[rualacha]], [[crotach]] and [[pilibín]] amongst others.<ref name=GlenamaddyHerritage /> Plant life includes large stands of peat grassland, [[cíb dhubh]], [[glúineach uisce]] and the rare [[viola persicifolia|sailchuach uisce]] which is a [[speiceas i mbaol]].<ref name=NPWS /> == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] * [[Tíreolaíocht na hÉireann]] == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=GlenamaddyHerritage>{{lua idirlín | url = https://www.glenamaddyheritage.com/heritage/attractions/turlough/ | work = Glenamaddy Boyounagh Heritage Project | teideal = Glenamaddy Turlough | údar = Pat Keaveny | dátarochtana = 7ú Aibreán 2024}}</ref> <ref name=NPWS>{{lua idirlín | url = https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000301 | teideal = Lough Lurgeen Bog/Glenamaddy Turlough SAC | foilsitheoir = [[An tSeirbhís Páirceanna Náisiúnta agus Fiadhúlra]] | dátarochtana = 7ú Aibreán 2024}}</ref> }} [[Catagóir:Lochanna Chontae na Gaillimhe]] {{síol-tír-ie}} == Loch Charraig an Phoirt == {{sfn|Haug|2011|pp=35}}{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}}{{sfn|anglingireland}} ''' Loch Charraig an Phoirt'''{{sfn|logainm.ie|pp=Carraig an Phoirt}}{{sfn|Joyce|1913|pp=173}} is a [[fionnuisce]] lake in [[Cill Tubraid]] parish, south [[Contae Liatroma]]. [[Droim Conga]] village and [[Loch an Scoir]] lie nearby. '' Loch Charraig an Phoirt is known for quality bream and pike fishing.{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}} The ecology of the lake and other county waterways, is threatened by [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]] invasive species.{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} == Tíreolaíocht '' Loch Charraig an Phoirt lough is located due west of Droim Conga village and Loch an Scoir. It is surrounded by high lands and bounded by the [[townlands]] of Drumbullog, Corderry (Morton), Carrickaport, Mullaghycullen, Drumcong, and Roscarban. '' The lake has an [[hourglass]] shape with a surface-area of about {{convert|0.46|km2|1}},{{sfn|Haug|2011|pp=35}}{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} and depths of {{convert|7|m|1}}.{{sfn|anglingireland}} The level of Carrickaport lough is about {{convert|1|foot|1}} higher than Lough Scur, and a small stream of {{convert|500|m|1}} length running through Drumcong connects both lakes.{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} '' The [[substrate (aquatic environment)|substrate]] consists of rock (15%), cobble (70%), gravel (10%) and sand (5%).{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} == Éiceolaíocht I measc na n-iasc i Loch Charraig an Phoirt, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], [[péirse]], bran féin, róiste féin agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}}).{{sfn|discoverireland.ie|2017}} '' Carrickaport Lough is reed-fringed,{{sfn|anglingireland}} with approximately one fifth of [[Substrate (aquatic environment)|substrate]] vegetation being [[Schoenoplectus lacustris|common club-rush]] and [[Potamogeton illinoensis|Potamogeton pondweed]].{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} '' The water quality was reported to be satisfactory {{nobreak|{{circa|2001|2003}}}} with a [[Trophic state index#Mesotrophic|mesotrophic]] rating.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|pp=97}}{{refn|group=n|[[Trophic state index|Trophic states]] of "[[Trophic state index#Oligotrophic|Oligotrophic]]" and "[[Trophic state index#Mesotrophic|Mesotrophic]]" are desirable, but freshwater lakes rated '[[Trophic state index#Eutrophic|Eutrophic]]' or '[[Trophic state index#Eutrophic|Hypertrophic]]' indicates pollution.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|pp=8}}|name=EPAunsatisfactory}} === Truailliú '' Following a survey in 2007 the condition of Loch Charraig an Phoirt was reported as "unsatisfactory" with [[algae|Filamentous algae]] present,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} and pollution, along with a serious [[zebra mussel]] infestation, being also reported.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=66}}{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} '' The alien species [[Elodea canadensis]] are also present.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} === Crayfish extinction '' Loch Charraig an Phoirt, with a shallow rocky shore, has some ideal potential [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] habitat,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} While a population of [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] has previously been reported, no specimens were found when last surveyed in 2007.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=66}} Indeed, crayfish are never been found with [[zebra mussel]],{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=30}} and Irish stocks are threatened by non-indigenous crayfish species importation.{{sfn|Reynolds|2011|pp=124}} === Rare moss '' In August 2000 the "{{em|[[List of the mosses of Britain and Ireland|Weissia rostellata]]}}" moss, regarded as a rare species in Ireland,{{sfn|Holyoak|2006|pp=5}} was found growing unshaded to partly-shaded (by grasses and [[Juncus acutiflorus|rushes]]) on the damp clay-mud of a sparsely vegetated ditch beside the lake.{{sfn|Holyoak|2006|pp=8}} === Other wildlife '' The [[Viviparidae|Lister's river snail (Viviparus fasciatus)]] is abundant, and [[Asellidae|hog louse]] is also present.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumcong/ | teideal = Drumcong Townland, Co. Leitrim}} * {{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29308.aspx | title = Droim Conga }} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí {{reflist | group=n}} == Tagairtí {{reflist | refs = }} {{refbegin}} * {{cite web | author=anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | title = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | publisher = Inland Fisheries Ireland | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite web |title=Carraig an Phoirt |url=https://www.logainm.ie/29317.aspx |pages=Archival records |ref={{sfnref|logainm.ie}} }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite web |title=Gazetteer of Ireland |volume=Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 |publisher=UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim |location=Hommelvik |edition=Second |year=2011 |first=Per Ivar |last=Haug |url=https://drive.google.com/file/d/0Bz1Sdt07UKt1ZjdhMjYyNzktMTQ3My00YjdlLWFkNGMtZDQ5ZjViMTFhYzA4/view }} *{{cite report |title=Weissia rostellata (Brid) Lindb. |publisher=Plantlife |year=2006 |last=Holyoak |first=David Thomas |url=http://www.plantlife.org.uk/uploads/documents/Weissia__rostellata.pdf#page=8 }} *{{cite news |title = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |access-date = 29 January 2017 |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/# |archive-date = 2 February 2017 |url-status = dead |df = dmy-all }} *{{cite report |title=Correspondence relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite report |title=Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 |volume=Irish Wildlife Manuals No. 37 |publisher=Environment, Heritage and Local government |first1=William |last1=O’Connor |first2=Gerard |last2=Hayes |first3=Ciaran |last3=O'Keeffe |first4=Deirdre |last4=Lynn |year=2007 |url=https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf }} *{{cite conference |title=White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat |first=Julian D. |last=Reynolds |editor1=Rees M |editor2=Nightingale J |editor3=Holdich DM |year=2011 |conference=Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. |pages=120–128 |url=https://www.researchgate.net/publication/261633453 }} *{{cite journal |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography|volume=41|issue=3|pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220|doi-access=free |year=2014 |pmid=25435649 |pmc=4238397 }} *{{cite web |title=Coarse Angling Keshcarrigan |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf }} {{refend}} {{DEFAULTSORT:Carraig an Phoirt, Loch}} [[Catagóir: Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> c6k1jtah47w7o3efkj6k1lg5ezablb2 1272990 1272989 2025-07-07T12:51:56Z Marcas.oduinn 33120 /* Turlach Ghleann na Madadh */ 1272990 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]] # [[Carraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] # [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Turlach Ghleann na Madadh == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is [[turlach]] é ''' Turlach Ghleann na Madadh,'''<ref name=logainm /> suite taobh thoir de {{h|Gleann na Madadh}}, [[Contae na Gaillimhe]]. Tá an turlach suite feadh an bhóthair [[R362]] ar imeall an bhaile. Is gnáthóg é an turlach do go leor speicis éan bogaigh, san áireamh [[feadóg bhuí]], [[eala ghlórach]], [[rualacha]], [[crotach]] agus [[pilibín]].<ref name=GlenamaddyHerritage /> I measc fásra, faightear féarach móna, [[cíb dhubh]], [[glúineach uisce]] agus [[viola persicifolia|sailchuach uisce]] atá [[speiceas i mbaol|i mbaol criticiúil]].<ref name=NPWS /> Tá an turlach lastigh den [[Limistéar faoi Chaomhnú Speisialta]] Phortach Loch Loirgín/Thurlach Ghleann na Madadh.<ref name=GlenamaddyHerritage /><ref name=NPWS /> == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] * [[Tíreolaíocht na hÉireann]] == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/1411005.aspx | teideal = Turlach Ghleann na Madadh | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 7ú Iúil 2025 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=GlenamaddyHerritage>{{lua idirlín | url = https://www.glenamaddyheritage.com/heritage/attractions/turlough/ | work = Glenamaddy Boyounagh Heritage Project | teideal = Glenamaddy Turlough | údar = Pat Keaveny | dátarochtana = 7ú Aibreán 2024}}</ref> <ref name=NPWS>{{lua idirlín | url = https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000301 | teideal = Lough Lurgeen Bog/Glenamaddy Turlough SAC | foilsitheoir = [[An tSeirbhís Páirceanna Náisiúnta agus Fiadhúlra]] | dátarochtana = 7ú Aibreán 2024}}</ref> }} [[Catagóir:Lochanna Chontae na Gaillimhe]] {{síol-tír-ie}} == Loch Charraig an Phoirt == {{sfn|Haug|2011|pp=35}}{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}}{{sfn|anglingireland}} ''' Loch Charraig an Phoirt'''{{sfn|logainm.ie|pp=Carraig an Phoirt}}{{sfn|Joyce|1913|pp=173}} is a [[fionnuisce]] lake in [[Cill Tubraid]] parish, south [[Contae Liatroma]]. [[Droim Conga]] village and [[Loch an Scoir]] lie nearby. '' Loch Charraig an Phoirt is known for quality bream and pike fishing.{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}} The ecology of the lake and other county waterways, is threatened by [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]] invasive species.{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} == Tíreolaíocht '' Loch Charraig an Phoirt lough is located due west of Droim Conga village and Loch an Scoir. It is surrounded by high lands and bounded by the [[townlands]] of Drumbullog, Corderry (Morton), Carrickaport, Mullaghycullen, Drumcong, and Roscarban. '' The lake has an [[hourglass]] shape with a surface-area of about {{convert|0.46|km2|1}},{{sfn|Haug|2011|pp=35}}{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} and depths of {{convert|7|m|1}}.{{sfn|anglingireland}} The level of Carrickaport lough is about {{convert|1|foot|1}} higher than Lough Scur, and a small stream of {{convert|500|m|1}} length running through Drumcong connects both lakes.{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} '' The [[substrate (aquatic environment)|substrate]] consists of rock (15%), cobble (70%), gravel (10%) and sand (5%).{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} == Éiceolaíocht I measc na n-iasc i Loch Charraig an Phoirt, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], [[péirse]], bran féin, róiste féin agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}}).{{sfn|discoverireland.ie|2017}} '' Carrickaport Lough is reed-fringed,{{sfn|anglingireland}} with approximately one fifth of [[Substrate (aquatic environment)|substrate]] vegetation being [[Schoenoplectus lacustris|common club-rush]] and [[Potamogeton illinoensis|Potamogeton pondweed]].{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} '' The water quality was reported to be satisfactory {{nobreak|{{circa|2001|2003}}}} with a [[Trophic state index#Mesotrophic|mesotrophic]] rating.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|pp=97}}{{refn|group=n|[[Trophic state index|Trophic states]] of "[[Trophic state index#Oligotrophic|Oligotrophic]]" and "[[Trophic state index#Mesotrophic|Mesotrophic]]" are desirable, but freshwater lakes rated '[[Trophic state index#Eutrophic|Eutrophic]]' or '[[Trophic state index#Eutrophic|Hypertrophic]]' indicates pollution.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|pp=8}}|name=EPAunsatisfactory}} === Truailliú '' Following a survey in 2007 the condition of Loch Charraig an Phoirt was reported as "unsatisfactory" with [[algae|Filamentous algae]] present,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} and pollution, along with a serious [[zebra mussel]] infestation, being also reported.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=66}}{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} '' The alien species [[Elodea canadensis]] are also present.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} === Crayfish extinction '' Loch Charraig an Phoirt, with a shallow rocky shore, has some ideal potential [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] habitat,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} While a population of [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] has previously been reported, no specimens were found when last surveyed in 2007.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=66}} Indeed, crayfish are never been found with [[zebra mussel]],{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=30}} and Irish stocks are threatened by non-indigenous crayfish species importation.{{sfn|Reynolds|2011|pp=124}} === Rare moss '' In August 2000 the "{{em|[[List of the mosses of Britain and Ireland|Weissia rostellata]]}}" moss, regarded as a rare species in Ireland,{{sfn|Holyoak|2006|pp=5}} was found growing unshaded to partly-shaded (by grasses and [[Juncus acutiflorus|rushes]]) on the damp clay-mud of a sparsely vegetated ditch beside the lake.{{sfn|Holyoak|2006|pp=8}} === Other wildlife '' The [[Viviparidae|Lister's river snail (Viviparus fasciatus)]] is abundant, and [[Asellidae|hog louse]] is also present.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumcong/ | teideal = Drumcong Townland, Co. Leitrim}} * {{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29308.aspx | title = Droim Conga }} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí {{reflist | group=n}} == Tagairtí {{reflist | refs = }} {{refbegin}} * {{cite web | author=anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | title = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | publisher = Inland Fisheries Ireland | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite web |title=Carraig an Phoirt |url=https://www.logainm.ie/29317.aspx |pages=Archival records |ref={{sfnref|logainm.ie}} }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite web |title=Gazetteer of Ireland |volume=Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 |publisher=UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim |location=Hommelvik |edition=Second |year=2011 |first=Per Ivar |last=Haug |url=https://drive.google.com/file/d/0Bz1Sdt07UKt1ZjdhMjYyNzktMTQ3My00YjdlLWFkNGMtZDQ5ZjViMTFhYzA4/view }} *{{cite report |title=Weissia rostellata (Brid) Lindb. |publisher=Plantlife |year=2006 |last=Holyoak |first=David Thomas |url=http://www.plantlife.org.uk/uploads/documents/Weissia__rostellata.pdf#page=8 }} *{{cite news |title = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |access-date = 29 January 2017 |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/# |archive-date = 2 February 2017 |url-status = dead |df = dmy-all }} *{{cite report |title=Correspondence relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite report |title=Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 |volume=Irish Wildlife Manuals No. 37 |publisher=Environment, Heritage and Local government |first1=William |last1=O’Connor |first2=Gerard |last2=Hayes |first3=Ciaran |last3=O'Keeffe |first4=Deirdre |last4=Lynn |year=2007 |url=https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf }} *{{cite conference |title=White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat |first=Julian D. |last=Reynolds |editor1=Rees M |editor2=Nightingale J |editor3=Holdich DM |year=2011 |conference=Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. |pages=120–128 |url=https://www.researchgate.net/publication/261633453 }} *{{cite journal |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography|volume=41|issue=3|pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220|doi-access=free |year=2014 |pmid=25435649 |pmc=4238397 }} *{{cite web |title=Coarse Angling Keshcarrigan |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf }} {{refend}} {{DEFAULTSORT:Carraig an Phoirt, Loch}} [[Catagóir: Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> j3w49d84qhh0iha5infppe1jn1ps1v5 1272991 1272990 2025-07-07T12:52:08Z Marcas.oduinn 33120 1272991 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]] # [[Carraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] # [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Charraig an Phoirt == {{sfn|Haug|2011|pp=35}}{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}}{{sfn|anglingireland}} ''' Loch Charraig an Phoirt'''{{sfn|logainm.ie|pp=Carraig an Phoirt}}{{sfn|Joyce|1913|pp=173}} is a [[fionnuisce]] lake in [[Cill Tubraid]] parish, south [[Contae Liatroma]]. [[Droim Conga]] village and [[Loch an Scoir]] lie nearby. '' Loch Charraig an Phoirt is known for quality bream and pike fishing.{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}} The ecology of the lake and other county waterways, is threatened by [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]] invasive species.{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} == Tíreolaíocht '' Loch Charraig an Phoirt lough is located due west of Droim Conga village and Loch an Scoir. It is surrounded by high lands and bounded by the [[townlands]] of Drumbullog, Corderry (Morton), Carrickaport, Mullaghycullen, Drumcong, and Roscarban. '' The lake has an [[hourglass]] shape with a surface-area of about {{convert|0.46|km2|1}},{{sfn|Haug|2011|pp=35}}{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} and depths of {{convert|7|m|1}}.{{sfn|anglingireland}} The level of Carrickaport lough is about {{convert|1|foot|1}} higher than Lough Scur, and a small stream of {{convert|500|m|1}} length running through Drumcong connects both lakes.{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} '' The [[substrate (aquatic environment)|substrate]] consists of rock (15%), cobble (70%), gravel (10%) and sand (5%).{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} == Éiceolaíocht I measc na n-iasc i Loch Charraig an Phoirt, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], [[péirse]], bran féin, róiste féin agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}}).{{sfn|discoverireland.ie|2017}} '' Carrickaport Lough is reed-fringed,{{sfn|anglingireland}} with approximately one fifth of [[Substrate (aquatic environment)|substrate]] vegetation being [[Schoenoplectus lacustris|common club-rush]] and [[Potamogeton illinoensis|Potamogeton pondweed]].{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} '' The water quality was reported to be satisfactory {{nobreak|{{circa|2001|2003}}}} with a [[Trophic state index#Mesotrophic|mesotrophic]] rating.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|pp=97}}{{refn|group=n|[[Trophic state index|Trophic states]] of "[[Trophic state index#Oligotrophic|Oligotrophic]]" and "[[Trophic state index#Mesotrophic|Mesotrophic]]" are desirable, but freshwater lakes rated '[[Trophic state index#Eutrophic|Eutrophic]]' or '[[Trophic state index#Eutrophic|Hypertrophic]]' indicates pollution.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|pp=8}}|name=EPAunsatisfactory}} === Truailliú '' Following a survey in 2007 the condition of Loch Charraig an Phoirt was reported as "unsatisfactory" with [[algae|Filamentous algae]] present,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} and pollution, along with a serious [[zebra mussel]] infestation, being also reported.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=66}}{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} '' The alien species [[Elodea canadensis]] are also present.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} === Crayfish extinction '' Loch Charraig an Phoirt, with a shallow rocky shore, has some ideal potential [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] habitat,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} While a population of [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] has previously been reported, no specimens were found when last surveyed in 2007.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=66}} Indeed, crayfish are never been found with [[zebra mussel]],{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=30}} and Irish stocks are threatened by non-indigenous crayfish species importation.{{sfn|Reynolds|2011|pp=124}} === Rare moss '' In August 2000 the "{{em|[[List of the mosses of Britain and Ireland|Weissia rostellata]]}}" moss, regarded as a rare species in Ireland,{{sfn|Holyoak|2006|pp=5}} was found growing unshaded to partly-shaded (by grasses and [[Juncus acutiflorus|rushes]]) on the damp clay-mud of a sparsely vegetated ditch beside the lake.{{sfn|Holyoak|2006|pp=8}} === Other wildlife '' The [[Viviparidae|Lister's river snail (Viviparus fasciatus)]] is abundant, and [[Asellidae|hog louse]] is also present.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumcong/ | teideal = Drumcong Townland, Co. Leitrim}} * {{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29308.aspx | title = Droim Conga }} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí {{reflist | group=n}} == Tagairtí {{reflist | refs = }} {{refbegin}} * {{cite web | author=anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | title = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | publisher = Inland Fisheries Ireland | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite web |title=Carraig an Phoirt |url=https://www.logainm.ie/29317.aspx |pages=Archival records |ref={{sfnref|logainm.ie}} }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite web |title=Gazetteer of Ireland |volume=Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 |publisher=UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim |location=Hommelvik |edition=Second |year=2011 |first=Per Ivar |last=Haug |url=https://drive.google.com/file/d/0Bz1Sdt07UKt1ZjdhMjYyNzktMTQ3My00YjdlLWFkNGMtZDQ5ZjViMTFhYzA4/view }} *{{cite report |title=Weissia rostellata (Brid) Lindb. |publisher=Plantlife |year=2006 |last=Holyoak |first=David Thomas |url=http://www.plantlife.org.uk/uploads/documents/Weissia__rostellata.pdf#page=8 }} *{{cite news |title = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |access-date = 29 January 2017 |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/# |archive-date = 2 February 2017 |url-status = dead |df = dmy-all }} *{{cite report |title=Correspondence relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite report |title=Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 |volume=Irish Wildlife Manuals No. 37 |publisher=Environment, Heritage and Local government |first1=William |last1=O’Connor |first2=Gerard |last2=Hayes |first3=Ciaran |last3=O'Keeffe |first4=Deirdre |last4=Lynn |year=2007 |url=https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf }} *{{cite conference |title=White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat |first=Julian D. |last=Reynolds |editor1=Rees M |editor2=Nightingale J |editor3=Holdich DM |year=2011 |conference=Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. |pages=120–128 |url=https://www.researchgate.net/publication/261633453 }} *{{cite journal |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography|volume=41|issue=3|pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220|doi-access=free |year=2014 |pmid=25435649 |pmc=4238397 }} *{{cite web |title=Coarse Angling Keshcarrigan |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf }} {{refend}} {{DEFAULTSORT:Carraig an Phoirt, Loch}} [[Catagóir: Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> 4azcneb7t0cirke0zyuj03y1pd7ag2p 1272993 1272991 2025-07-07T12:54:10Z Marcas.oduinn 33120 /* Lochanna */ 1272993 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]] # [[Carraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Charraig an Phoirt == {{sfn|Haug|2011|pp=35}}{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}}{{sfn|anglingireland}} ''' Loch Charraig an Phoirt'''{{sfn|logainm.ie|pp=Carraig an Phoirt}}{{sfn|Joyce|1913|pp=173}} is a [[fionnuisce]] lake in [[Cill Tubraid]] parish, south [[Contae Liatroma]]. [[Droim Conga]] village and [[Loch an Scoir]] lie nearby. '' Loch Charraig an Phoirt is known for quality bream and pike fishing.{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}} The ecology of the lake and other county waterways, is threatened by [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]] invasive species.{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} == Tíreolaíocht '' Loch Charraig an Phoirt lough is located due west of Droim Conga village and Loch an Scoir. It is surrounded by high lands and bounded by the [[townlands]] of Drumbullog, Corderry (Morton), Carrickaport, Mullaghycullen, Drumcong, and Roscarban. '' The lake has an [[hourglass]] shape with a surface-area of about {{convert|0.46|km2|1}},{{sfn|Haug|2011|pp=35}}{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} and depths of {{convert|7|m|1}}.{{sfn|anglingireland}} The level of Carrickaport lough is about {{convert|1|foot|1}} higher than Lough Scur, and a small stream of {{convert|500|m|1}} length running through Drumcong connects both lakes.{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} '' The [[substrate (aquatic environment)|substrate]] consists of rock (15%), cobble (70%), gravel (10%) and sand (5%).{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} == Éiceolaíocht I measc na n-iasc i Loch Charraig an Phoirt, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], [[péirse]], bran féin, róiste féin agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}}).{{sfn|discoverireland.ie|2017}} '' Carrickaport Lough is reed-fringed,{{sfn|anglingireland}} with approximately one fifth of [[Substrate (aquatic environment)|substrate]] vegetation being [[Schoenoplectus lacustris|common club-rush]] and [[Potamogeton illinoensis|Potamogeton pondweed]].{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} '' The water quality was reported to be satisfactory {{nobreak|{{circa|2001|2003}}}} with a [[Trophic state index#Mesotrophic|mesotrophic]] rating.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|pp=97}}{{refn|group=n|[[Trophic state index|Trophic states]] of "[[Trophic state index#Oligotrophic|Oligotrophic]]" and "[[Trophic state index#Mesotrophic|Mesotrophic]]" are desirable, but freshwater lakes rated '[[Trophic state index#Eutrophic|Eutrophic]]' or '[[Trophic state index#Eutrophic|Hypertrophic]]' indicates pollution.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|pp=8}}|name=EPAunsatisfactory}} === Truailliú '' Following a survey in 2007 the condition of Loch Charraig an Phoirt was reported as "unsatisfactory" with [[algae|Filamentous algae]] present,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} and pollution, along with a serious [[zebra mussel]] infestation, being also reported.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=66}}{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} '' The alien species [[Elodea canadensis]] are also present.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} === Crayfish extinction '' Loch Charraig an Phoirt, with a shallow rocky shore, has some ideal potential [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] habitat,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} While a population of [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] has previously been reported, no specimens were found when last surveyed in 2007.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=66}} Indeed, crayfish are never been found with [[zebra mussel]],{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=30}} and Irish stocks are threatened by non-indigenous crayfish species importation.{{sfn|Reynolds|2011|pp=124}} === Rare moss '' In August 2000 the "{{em|[[List of the mosses of Britain and Ireland|Weissia rostellata]]}}" moss, regarded as a rare species in Ireland,{{sfn|Holyoak|2006|pp=5}} was found growing unshaded to partly-shaded (by grasses and [[Juncus acutiflorus|rushes]]) on the damp clay-mud of a sparsely vegetated ditch beside the lake.{{sfn|Holyoak|2006|pp=8}} === Other wildlife '' The [[Viviparidae|Lister's river snail (Viviparus fasciatus)]] is abundant, and [[Asellidae|hog louse]] is also present.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumcong/ | teideal = Drumcong Townland, Co. Leitrim}} * {{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29308.aspx | title = Droim Conga }} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí {{reflist | group=n}} == Tagairtí {{reflist | refs = }} {{refbegin}} * {{cite web | author=anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | title = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | publisher = Inland Fisheries Ireland | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite web |title=Carraig an Phoirt |url=https://www.logainm.ie/29317.aspx |pages=Archival records |ref={{sfnref|logainm.ie}} }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite web |title=Gazetteer of Ireland |volume=Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 |publisher=UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim |location=Hommelvik |edition=Second |year=2011 |first=Per Ivar |last=Haug |url=https://drive.google.com/file/d/0Bz1Sdt07UKt1ZjdhMjYyNzktMTQ3My00YjdlLWFkNGMtZDQ5ZjViMTFhYzA4/view }} *{{cite report |title=Weissia rostellata (Brid) Lindb. |publisher=Plantlife |year=2006 |last=Holyoak |first=David Thomas |url=http://www.plantlife.org.uk/uploads/documents/Weissia__rostellata.pdf#page=8 }} *{{cite news |title = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |access-date = 29 January 2017 |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/# |archive-date = 2 February 2017 |url-status = dead |df = dmy-all }} *{{cite report |title=Correspondence relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite report |title=Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 |volume=Irish Wildlife Manuals No. 37 |publisher=Environment, Heritage and Local government |first1=William |last1=O’Connor |first2=Gerard |last2=Hayes |first3=Ciaran |last3=O'Keeffe |first4=Deirdre |last4=Lynn |year=2007 |url=https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf }} *{{cite conference |title=White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat |first=Julian D. |last=Reynolds |editor1=Rees M |editor2=Nightingale J |editor3=Holdich DM |year=2011 |conference=Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. |pages=120–128 |url=https://www.researchgate.net/publication/261633453 }} *{{cite journal |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography|volume=41|issue=3|pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220|doi-access=free |year=2014 |pmid=25435649 |pmc=4238397 }} *{{cite web |title=Coarse Angling Keshcarrigan |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf }} {{refend}} {{DEFAULTSORT:Carraig an Phoirt, Loch}} [[Catagóir: Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> g1wsh3tj7q3xkorsfqd5xux3k7nj7k0 1272996 1272993 2025-07-07T14:13:54Z Marcas.oduinn 33120 1272996 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]] # [[Carraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Charraig an Phoirt == {{sfn|Haug|2011|pp=35}}{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}}{{sfn|anglingireland}} ''' Loch Charraig an Phoirt'''{{sfn|logainm.ie|pp=Carraig an Phoirt}}{{sfn|Joyce|1913|pp=173}} is a [[fionnuisce]] lake in [[Cill Tubraid]] parish, south [[Contae Liatroma]]. [[Droim Conga]] village and [[Loch an Scoir]] lie nearby. '' Loch Charraig an Phoirt is known for quality bream and pike fishing.{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}} The ecology of the lake and other county waterways, is threatened by [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]] invasive species.{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} == Tíreolaíocht '' Loch Charraig an Phoirt lough is located due west of Droim Conga village and Loch an Scoir. It is surrounded by high lands and bounded by the [[townlands]] of Drumbullog, Corderry (Morton), Carrickaport, Mullaghycullen, Drumcong, and Roscarban. '' The lake has an [[hourglass]] shape with a surface-area of about {{convert|0.46|km2|1}},{{sfn|Haug|2011|pp=35}}{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} and depths of {{convert|7|m|1}}.{{sfn|anglingireland}} The level of Carrickaport lough is about {{convert|1|foot|1}} higher than Lough Scur, and a small stream of {{convert|500|m|1}} length running through Drumcong connects both lakes.{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} '' The [[substrate (aquatic environment)|substrate]] consists of rock (15%), cobble (70%), gravel (10%) and sand (5%).{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} == Éiceolaíocht I measc na n-iasc i Loch Charraig an Phoirt, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], [[péirse]], bran féin, róiste féin agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}}).{{sfn|discoverireland.ie|2017}} '' Carrickaport Lough is reed-fringed,{{sfn|anglingireland}} with approximately one fifth of [[Substrate (aquatic environment)|substrate]] vegetation being [[Schoenoplectus lacustris|common club-rush]] and [[Potamogeton illinoensis|Potamogeton pondweed]].{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} '' The water quality was reported to be satisfactory {{nobreak|{{circa|2001|2003}}}} with a [[Trophic state index#Mesotrophic|mesotrophic]] rating.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|pp=97}}{{refn|group=n|[[Trophic state index|Trophic states]] of "[[Trophic state index#Oligotrophic|Oligotrophic]]" and "[[Trophic state index#Mesotrophic|Mesotrophic]]" are desirable, but freshwater lakes rated '[[Trophic state index#Eutrophic|Eutrophic]]' or '[[Trophic state index#Eutrophic|Hypertrophic]]' indicates pollution.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|pp=8}}|name=EPAunsatisfactory}} === Truailliú '' Following a survey in 2007 the condition of Loch Charraig an Phoirt was reported as "unsatisfactory" with [[algae|Filamentous algae]] present,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} and pollution, along with a serious [[zebra mussel]] infestation, being also reported.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=66}}{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} '' The alien species [[Elodea canadensis]] are also present.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} === Crayfish extinction '' Loch Charraig an Phoirt, with a shallow rocky shore, has some ideal potential [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] habitat,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} While a population of [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] has previously been reported, no specimens were found when last surveyed in 2007.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=66}} Indeed, crayfish are never been found with [[zebra mussel]],{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=30}} and Irish stocks are threatened by non-indigenous crayfish species importation.{{sfn|Reynolds|2011|pp=124}} === Rare moss '' In August 2000 the "{{em|[[List of the mosses of Britain and Ireland|Weissia rostellata]]}}" moss, regarded as a rare species in Ireland,{{sfn|Holyoak|2006|pp=5}} was found growing unshaded to partly-shaded (by grasses and [[Juncus acutiflorus|rushes]]) on the damp clay-mud of a sparsely vegetated ditch beside the lake.{{sfn|Holyoak|2006|pp=8}} === Other wildlife '' The [[Viviparidae|Lister's river snail (Viviparus fasciatus)]] is abundant, and [[Asellidae|hog louse]] is also present.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumcong/ | teideal = Drumcong Townland, Co. Leitrim}} * {{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29308.aspx | title = Droim Conga }} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí {{reflist | group=n}} == Tagairtí {{reflist | refs = }} {{refbegin}} * {{cite web | author=anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | title = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | publisher = Inland Fisheries Ireland | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite web |title=Carraig an Phoirt |url=https://www.logainm.ie/29317.aspx |pages=Archival records |ref={{sfnref|logainm.ie}} }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite web |title=Gazetteer of Ireland |volume=Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 |publisher=UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim |location=Hommelvik |edition=Second |year=2011 |first=Per Ivar |last=Haug |url=https://drive.google.com/file/d/0Bz1Sdt07UKt1ZjdhMjYyNzktMTQ3My00YjdlLWFkNGMtZDQ5ZjViMTFhYzA4/view }} *{{cite report |title=Weissia rostellata (Brid) Lindb. |publisher=Plantlife |year=2006 |last=Holyoak |first=David Thomas |url=http://www.plantlife.org.uk/uploads/documents/Weissia__rostellata.pdf#page=8 }} *{{cite news |title = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |access-date = 29 January 2017 |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/# |archive-date = 2 February 2017 |url-status = dead |df = dmy-all }} *{{cite report |title=Correspondence relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite report |title=Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 |volume=Irish Wildlife Manuals No. 37 |publisher=Environment, Heritage and Local government |first1=William |last1=O’Connor |first2=Gerard |last2=Hayes |first3=Ciaran |last3=O'Keeffe |first4=Deirdre |last4=Lynn |year=2007 |url=https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf }} *{{cite conference |title=White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat |first=Julian D. |last=Reynolds |editor1=Rees M |editor2=Nightingale J |editor3=Holdich DM |year=2011 |conference=Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. |pages=120–128 |url=https://www.researchgate.net/publication/261633453 }} *{{cite journal |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography|volume=41|issue=3|pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220|doi-access=free |year=2014 |pmid=25435649 |pmc=4238397 }} *{{cite web |title=Coarse Angling Keshcarrigan |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf }} {{refend}} {{DEFAULTSORT:Carraig an Phoirt, Loch}} [[Catagóir: Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> hxqxfc5xi0ihvkxyvgdf28fbrgl36ih 1273004 1272996 2025-07-07T15:58:15Z Marcas.oduinn 33120 /* Loch Charraig an Phoirt */ 1273004 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]] # [[Carraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Charraig an Phoirt == {{sfn|Haug|2011|pp=35}}{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}}{{sfn|anglingireland}} <ref name=logainm />+ <ref name=Joyce1913 /> <ref name=Haug2011 /> <ref name=MacMahon1845 />+ <ref name=anglingireland /> <ref name=Pedreschi2014 />+ ''' Loch Charraig an Phoirt'''{{sfn|logainm.ie|pp=Carraig an Phoirt}}{{sfn|Joyce|1913|pp=173}} is a [[fionnuisce]] lake in [[Cill Tubraid]] parish, south [[Contae Liatroma]]. [[Droim Conga]] village and [[Loch an Scoir]] lie nearby. '' Loch Charraig an Phoirt is known for quality bream and pike fishing.{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}} The ecology of the lake and other county waterways, is threatened by [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]] invasive species.{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} == Tíreolaíocht '' Loch Charraig an Phoirt lough is located due west of Droim Conga village and Loch an Scoir. It is surrounded by high lands and bounded by the [[townlands]] of Drumbullog, Corderry (Morton), Carrickaport, Mullaghycullen, Drumcong, and Roscarban. '' The lake has an [[hourglass]] shape with a surface-area of about {{convert|0.46|km2|1}},{{sfn|Haug|2011|pp=35}}{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} and depths of {{convert|7|m|1}}.{{sfn|anglingireland}} The level of Carrickaport lough is about {{convert|1|foot|1}} higher than Lough Scur, and a small stream of {{convert|500|m|1}} length running through Drumcong connects both lakes.{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} '' The [[substrate (aquatic environment)|substrate]] consists of rock (15%), cobble (70%), gravel (10%) and sand (5%).{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} == Éiceolaíocht I measc na n-iasc i Loch Charraig an Phoirt, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], [[péirse]], bran féin, róiste féin agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}}).{{sfn|discoverireland.ie|2017}} '' Carrickaport Lough is reed-fringed,{{sfn|anglingireland}} with approximately one fifth of [[Substrate (aquatic environment)|substrate]] vegetation being [[Schoenoplectus lacustris|common club-rush]] and [[Potamogeton illinoensis|Potamogeton pondweed]].{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} '' The water quality was reported to be satisfactory {{nobreak|{{circa|2001|2003}}}} with a [[Trophic state index#Mesotrophic|mesotrophic]] rating.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|pp=97}}{{refn|group=n|[[Trophic state index|Trophic states]] of "[[Trophic state index#Oligotrophic|Oligotrophic]]" and "[[Trophic state index#Mesotrophic|Mesotrophic]]" are desirable, but freshwater lakes rated '[[Trophic state index#Eutrophic|Eutrophic]]' or '[[Trophic state index#Eutrophic|Hypertrophic]]' indicates pollution.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|pp=8}}|name=EPAunsatisfactory}} === Truailliú '' Following a survey in 2007 the condition of Loch Charraig an Phoirt was reported as "unsatisfactory" with [[algae|Filamentous algae]] present,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} and pollution, along with a serious [[zebra mussel]] infestation, being also reported.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=66}}{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} '' The alien species [[Elodea canadensis]] are also present.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} === Crayfish extinction '' Loch Charraig an Phoirt, with a shallow rocky shore, has some ideal potential [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] habitat,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} While a population of [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] has previously been reported, no specimens were found when last surveyed in 2007.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=66}} Indeed, crayfish are never been found with [[zebra mussel]],{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=30}} and Irish stocks are threatened by non-indigenous crayfish species importation.{{sfn|Reynolds|2011|pp=124}} === Rare moss '' In August 2000 the "{{em|[[List of the mosses of Britain and Ireland|Weissia rostellata]]}}" moss, regarded as a rare species in Ireland,{{sfn|Holyoak|2006|pp=5}} was found growing unshaded to partly-shaded (by grasses and [[Juncus acutiflorus|rushes]]) on the damp clay-mud of a sparsely vegetated ditch beside the lake.{{sfn|Holyoak|2006|pp=8}} === Other wildlife '' The [[Viviparidae|Lister's river snail (Viviparus fasciatus)]] is abundant, and [[Asellidae|hog louse]] is also present.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumcong/ | teideal = Drumcong Townland, Co. Leitrim}} * {{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29308.aspx | title = Droim Conga }} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí {{reflist | group=n}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29317.aspx | teideal = Carraig an Phoirt | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 5ú Lúnasa 2015 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> }} {{refbegin}} * {{cite web | author=anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | title = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | publisher = Inland Fisheries Ireland | access-date = }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite web |title=Gazetteer of Ireland |volume=Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 |publisher=UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim |location=Hommelvik |edition=Second |year=2011 |first=Per Ivar |last=Haug |url=https://drive.google.com/file/d/0Bz1Sdt07UKt1ZjdhMjYyNzktMTQ3My00YjdlLWFkNGMtZDQ5ZjViMTFhYzA4/view }} *{{cite report |title=Weissia rostellata (Brid) Lindb. |publisher=Plantlife |year=2006 |last=Holyoak |first=David Thomas |url=http://www.plantlife.org.uk/uploads/documents/Weissia__rostellata.pdf#page=8 }} *{{cite news |title = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |access-date = 29 January 2017 |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/# |archive-date = 2 February 2017 |url-status = dead |df = dmy-all }} *{{cite report |title=Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 |volume=Irish Wildlife Manuals No. 37 |publisher=Environment, Heritage and Local government |first1=William |last1=O’Connor |first2=Gerard |last2=Hayes |first3=Ciaran |last3=O'Keeffe |first4=Deirdre |last4=Lynn |year=2007 |url=https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf }} *{{cite conference |title=White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat |first=Julian D. |last=Reynolds |editor1=Rees M |editor2=Nightingale J |editor3=Holdich DM |year=2011 |conference=Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. |pages=120–128 |url=https://www.researchgate.net/publication/261633453 }} *{{cite web |title=Coarse Angling Keshcarrigan |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf }} {{refend}} {{DEFAULTSORT:Carraig an Phoirt, Loch}} [[Catagóir: Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> 4sh1bijexmlxb7lvgzin60p1yzhgsf7 1273005 1273004 2025-07-07T16:07:22Z Marcas.oduinn 33120 /* Loch Charraig an Phoirt */ 1273005 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]] # [[Carraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Charraig an Phoirt == {{sfn|Haug|2011|pp=35}}{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}}{{sfn|anglingireland}} <ref name=Joyce1913 /> <ref name=Haug2011 /> <ref name=anglingireland /> ''' Loch Charraig an Phoirt'''<ref name=logainm />{{sfn|Joyce|1913|pp=173}} is a [[fionnuisce]] lake in [[Cill Tubraid]] parish, south [[Contae Liatroma]]. [[Droim Conga]] village and [[Loch an Scoir]] lie nearby. '' Loch Charraig an Phoirt is known for quality bream and pike fishing.{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}} The ecology of the lake and other county waterways, is threatened by [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]] invasive species.<ref name=Pedreschi2014 /> == Tíreolaíocht '' Loch Charraig an Phoirt lough is located due west of Droim Conga village and Loch an Scoir. It is surrounded by high lands and bounded by the [[townlands]] of Drumbullog, Corderry (Morton), Carrickaport, Mullaghycullen, Drumcong, and Roscarban. '' The lake has an [[hourglass]] shape with a surface-area of about {{convert|0.46|km2|1}},{{sfn|Haug|2011|pp=35}}<ref name=MacMahon1845 /> and depths of {{convert|7|m|1}}.{{sfn|anglingireland}} The level of Carrickaport lough is about {{convert|1|foot|1}} higher than Lough Scur, and a small stream of {{convert|500|m|1}} length running through Drumcong connects both lakes.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} '' The [[substrate (aquatic environment)|substrate]] consists of rock (15%), cobble (70%), gravel (10%) and sand (5%).{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} == Éiceolaíocht I measc na n-iasc i Loch Charraig an Phoirt, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], [[péirse]], bran féin, róiste féin agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc<ref name=Pedreschi2014 />).{{sfn|discoverireland.ie|2017}} '' Carrickaport Lough is reed-fringed,{{sfn|anglingireland}} with approximately one fifth of [[Substrate (aquatic environment)|substrate]] vegetation being [[Schoenoplectus lacustris|common club-rush]] and [[Potamogeton illinoensis|Potamogeton pondweed]].{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} '' The water quality was reported to be satisfactory {{nobreak|{{circa|2001|2003}}}} with a [[Trophic state index#Mesotrophic|mesotrophic]] rating.<ref name=Clenaghan2005 />{{refn | group=n |[[Trophic state index|Trophic states]] of "[[Trophic state index#Oligotrophic|Oligotrophic]]" and "[[Trophic state index#Mesotrophic|Mesotrophic]]" are desirable, but freshwater lakes rated '[[Trophic state index#Eutrophic|Eutrophic]]' or '[[Trophic state index#Eutrophic|Hypertrophic]]' indicates pollution.{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|pp=8}}|name=EPAunsatisfactory}} === Truailliú '' Following a survey in 2007 the condition of Loch Charraig an Phoirt was reported as "unsatisfactory" with [[algae|Filamentous algae]] present,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} and pollution, along with a serious [[zebra mussel]] infestation, being also reported.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=66}}<ref name=Pedreschi2014 /> '' The alien species [[Elodea canadensis]] are also present.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} === Crayfish extinction '' Loch Charraig an Phoirt, with a shallow rocky shore, has some ideal potential [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] habitat,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} While a population of [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] has previously been reported, no specimens were found when last surveyed in 2007.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=66}} Indeed, crayfish are never been found with [[zebra mussel]],{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=30}} and Irish stocks are threatened by non-indigenous crayfish species importation.{{sfn|Reynolds|2011|pp=124}} === Rare moss '' In August 2000 the "{{em|[[List of the mosses of Britain and Ireland|Weissia rostellata]]}}" moss, regarded as a rare species in Ireland,{{sfn|Holyoak|2006|pp=5}} was found growing unshaded to partly-shaded (by grasses and [[Juncus acutiflorus|rushes]]) on the damp clay-mud of a sparsely vegetated ditch beside the lake.{{sfn|Holyoak|2006|pp=8}} === Other wildlife '' The [[Viviparidae|Lister's river snail (Viviparus fasciatus)]] is abundant, and [[Asellidae|hog louse]] is also present.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumcong/ | teideal = Drumcong Townland, Co. Leitrim}} * {{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29308.aspx | title = Droim Conga }} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí {{reflist | group=n}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29317.aspx | teideal = Carraig an Phoirt | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 5ú Lúnasa 2015 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> }} {{refbegin}} * {{cite web | author=anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | title = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | publisher = Inland Fisheries Ireland | access-date = }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite web |title=Gazetteer of Ireland |volume=Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 |publisher=UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim |location=Hommelvik |edition=Second |year=2011 |first=Per Ivar |last=Haug |url=https://drive.google.com/file/d/0Bz1Sdt07UKt1ZjdhMjYyNzktMTQ3My00YjdlLWFkNGMtZDQ5ZjViMTFhYzA4/view }} *{{cite report |title=Weissia rostellata (Brid) Lindb. |publisher=Plantlife |year=2006 |last=Holyoak |first=David Thomas |url=http://www.plantlife.org.uk/uploads/documents/Weissia__rostellata.pdf#page=8 }} *{{cite news |title = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |access-date = 29 January 2017 |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/# |archive-date = 2 February 2017 |url-status = dead |df = dmy-all }} *{{cite report |title=Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 |volume=Irish Wildlife Manuals No. 37 |publisher=Environment, Heritage and Local government |first1=William |last1=O’Connor |first2=Gerard |last2=Hayes |first3=Ciaran |last3=O'Keeffe |first4=Deirdre |last4=Lynn |year=2007 |url=https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf }} *{{cite conference |title=White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat |first=Julian D. |last=Reynolds |editor1=Rees M |editor2=Nightingale J |editor3=Holdich DM |year=2011 |conference=Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. |pages=120–128 |url=https://www.researchgate.net/publication/261633453 }} *{{cite web |title=Coarse Angling Keshcarrigan |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} {{refend}} {{DEFAULTSORT:Carraig an Phoirt, Loch}} [[Catagóir: Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> 9wkqcoa0ouuyydt43ftq5tbg9mbicqd 1273006 1273005 2025-07-07T16:13:08Z Marcas.oduinn 33120 /* Loch Charraig an Phoirt */ 1273006 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]] # [[Carraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Charraig an Phoirt == <ref name=Joyce1913 /> <ref name=Haug2011 /> <ref name=anglingireland /> ''' Loch Charraig an Phoirt'''<ref name=logainm />{{sfn|Joyce|1913|pp=173}} is a [[fionnuisce]] lake in [[Cill Tubraid]] parish, south [[Contae Liatroma]]. [[Droim Conga]] village and [[Loch an Scoir]] lie nearby. '' Loch Charraig an Phoirt is known for quality bream and pike fishing.{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}} The ecology of the lake and other county waterways, is threatened by [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]] invasive species.<ref name=Pedreschi2014 /> == Tíreolaíocht '' Loch Charraig an Phoirt lough is located due west of Droim Conga village and Loch an Scoir. It is surrounded by high lands and bounded by the [[townlands]] of Drumbullog, Corderry (Morton), Carrickaport, Mullaghycullen, Drumcong, and Roscarban. '' The lake has an [[hourglass]] shape with a surface-area of about {{convert|0.46|km2|1}},{{sfn|Haug|2011|pp=35}}<ref name=MacMahon1845 /> and depths of {{convert|7|m|1}}.{{sfn|anglingireland}} The level of Carrickaport lough is about {{convert|1|foot|1}} higher than Lough Scur, and a small stream of {{convert|500|m|1}} length running through Drumcong connects both lakes.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} '' The [[substrate (aquatic environment)|substrate]] consists of rock (15%), cobble (70%), gravel (10%) and sand (5%).{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} == Éiceolaíocht I measc na n-iasc i Loch Charraig an Phoirt, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], [[péirse]], bran féin, róiste féin agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc<ref name=Pedreschi2014 />).{{sfn|discoverireland.ie|2017}} '' Carrickaport Lough is reed-fringed,{{sfn|anglingireland}} with approximately one fifth of [[Substrate (aquatic environment)|substrate]] vegetation being [[Schoenoplectus lacustris|common club-rush]] and [[Potamogeton illinoensis|Potamogeton pondweed]].{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} Sa bhliain 2003, tugadh rátáil [[Innéacs Staide Trófach|méiseatrófach]] ar cháilíocht an uisce.<ref name=Clenaghan2005 />{{refn | group=n | Tá [[Innéacs Staide Trófach|staideanna trófacha]] olagatrófach agus méiseatrófach inmhianaithe, ach cuireann rátálacha eotrófach nó hipeartrófach truailliú in iúl.<ref name=Clenaghan2005 />{{rp|8}}}} === Truailliú '' Following a survey in 2007 the condition of Loch Charraig an Phoirt was reported as "unsatisfactory" with [[algae|Filamentous algae]] present,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} and pollution, along with a serious [[zebra mussel]] infestation, being also reported.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=66}}<ref name=Pedreschi2014 /> '' The alien species [[Elodea canadensis]] are also present.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} === Crayfish extinction '' Loch Charraig an Phoirt, with a shallow rocky shore, has some ideal potential [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] habitat,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} While a population of [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] has previously been reported, no specimens were found when last surveyed in 2007.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=66}} Indeed, crayfish are never been found with [[zebra mussel]],{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=30}} and Irish stocks are threatened by non-indigenous crayfish species importation.{{sfn|Reynolds|2011|pp=124}} === Rare moss '' In August 2000 the "{{em|[[List of the mosses of Britain and Ireland|Weissia rostellata]]}}" moss, regarded as a rare species in Ireland,{{sfn|Holyoak|2006|pp=5}} was found growing unshaded to partly-shaded (by grasses and [[Juncus acutiflorus|rushes]]) on the damp clay-mud of a sparsely vegetated ditch beside the lake.{{sfn|Holyoak|2006|pp=8}} === Other wildlife '' The [[Viviparidae|Lister's river snail (Viviparus fasciatus)]] is abundant, and [[Asellidae|hog louse]] is also present.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumcong/ | teideal = Drumcong Townland, Co. Leitrim}} * {{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29308.aspx | title = Droim Conga }} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí {{reflist | group=n}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29317.aspx | teideal = Carraig an Phoirt | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 5ú Lúnasa 2015 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> }} {{refbegin}} * {{cite web | author=anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | title = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | publisher = Inland Fisheries Ireland | access-date = }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite web |title=Gazetteer of Ireland |volume=Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 |publisher=UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim |location=Hommelvik |edition=Second |year=2011 |first=Per Ivar |last=Haug |url=https://drive.google.com/file/d/0Bz1Sdt07UKt1ZjdhMjYyNzktMTQ3My00YjdlLWFkNGMtZDQ5ZjViMTFhYzA4/view }} *{{cite report |title=Weissia rostellata (Brid) Lindb. |publisher=Plantlife |year=2006 |last=Holyoak |first=David Thomas |url=http://www.plantlife.org.uk/uploads/documents/Weissia__rostellata.pdf#page=8 }} *{{cite news |title = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |access-date = 29 January 2017 |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/# |archive-date = 2 February 2017 |url-status = dead |df = dmy-all }} *{{cite report |title=Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 |volume=Irish Wildlife Manuals No. 37 |publisher=Environment, Heritage and Local government |first1=William |last1=O’Connor |first2=Gerard |last2=Hayes |first3=Ciaran |last3=O'Keeffe |first4=Deirdre |last4=Lynn |year=2007 |url=https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf }} *{{cite conference |title=White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat |first=Julian D. |last=Reynolds |editor1=Rees M |editor2=Nightingale J |editor3=Holdich DM |year=2011 |conference=Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. |pages=120–128 |url=https://www.researchgate.net/publication/261633453 }} *{{cite web |title=Coarse Angling Keshcarrigan |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} {{refend}} {{DEFAULTSORT:Carraig an Phoirt, Loch}} [[Catagóir: Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> n234mkddn65qwz47ohink5mivuzt6we 1273007 1273006 2025-07-07T16:20:32Z Marcas.oduinn 33120 /* Loch Charraig an Phoirt */ 1273007 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]] # [[Carraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Charraig an Phoirt == <ref name=Joyce1913 /> <ref name=Haug2011 /> <ref name=anglingireland /> ''' Loch Charraig an Phoirt'''<ref name=logainm />{{sfn|Joyce|1913|pp=173}} is a [[fionnuisce]] lake in [[Cill Tubraid]] parish, south [[Contae Liatroma]]. [[Droim Conga]] village and [[Loch an Scoir]] lie nearby. '' Loch Charraig an Phoirt is known for quality bream and pike fishing.{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}} The ecology of the lake and other county waterways, is threatened by [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]] invasive species.<ref name=Pedreschi2014 /> == Tíreolaíocht '' Loch Charraig an Phoirt lough is located due west of Droim Conga village and Loch an Scoir. It is surrounded by high lands and bounded by the [[townlands]] of Drumbullog, Corderry (Morton), Carrickaport, Mullaghycullen, Drumcong, and Roscarban. '' The lake has an [[hourglass]] shape with a surface-area of about {{convert|0.46|km2|1}},{{sfn|Haug|2011|pp=35}}<ref name=MacMahon1845 /> and depths of {{convert|7|m|1}}.{{sfn|anglingireland}} The level of Carrickaport lough is about {{convert|1|foot|1}} higher than Lough Scur, and a small stream of {{convert|500|m|1}} length running through Drumcong connects both lakes.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} '' The [[substrate (aquatic environment)|substrate]] consists of rock (15%), cobble (70%), gravel (10%) and sand (5%).<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Éiceolaíocht I measc na n-iasc i Loch Charraig an Phoirt, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], [[péirse]], bran féin, róiste féin agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc<ref name=Pedreschi2014 />).{{sfn|discoverireland.ie|2017}} '' Carrickaport Lough is reed-fringed,{{sfn|anglingireland}} with approximately one fifth of [[Substrate (aquatic environment)|substrate]] vegetation being [[Schoenoplectus lacustris|common club-rush]] and [[Potamogeton illinoensis|Potamogeton pondweed]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} Sa bhliain 2003, tugadh rátáil [[Innéacs Staide Trófach|méiseatrófach]] ar cháilíocht an uisce.<ref name=Clenaghan2005 />{{refn | group=n | Tá [[Innéacs Staide Trófach|staideanna trófacha]] olagatrófach agus méiseatrófach inmhianaithe, ach cuireann rátálacha eotrófach nó hipeartrófach truailliú in iúl.<ref name=Clenaghan2005 />{{rp|8}}}} === Truailliú '' Following a survey in 2007 the condition of Loch Charraig an Phoirt was reported as "unsatisfactory" with [[algae|Filamentous algae]] present,<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} and pollution, along with a serious [[zebra mussel]] infestation, being also reported.<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}}<ref name=Pedreschi2014 /> '' The alien species [[Elodea canadensis]] are also present.<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} === Crayfish extinction '' Loch Charraig an Phoirt, with a shallow rocky shore, has some ideal potential [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] habitat,<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} While a population of [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] has previously been reported, no specimens were found when last surveyed in 2007.<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}} Indeed, crayfish are never been found with [[zebra mussel]],<ref name=OConnor2007 />{{rp|30}} and Irish stocks are threatened by non-indigenous crayfish species importation.{{sfn|Reynolds|2011|pp=124}} === Rare moss '' In August 2000 the "{{em|[[List of the mosses of Britain and Ireland|Weissia rostellata]]}}" moss, regarded as a rare species in Ireland,{{sfn|Holyoak|2006|pp=5}} was found growing unshaded to partly-shaded (by grasses and [[Juncus acutiflorus|rushes]]) on the damp clay-mud of a sparsely vegetated ditch beside the lake.{{sfn|Holyoak|2006|pp=8}} === Other wildlife '' The [[Viviparidae|Lister's river snail (Viviparus fasciatus)]] is abundant, and [[Asellidae|hog louse]] is also present.<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumcong/ | teideal = Drumcong Townland, Co. Leitrim}} * {{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29308.aspx | title = Droim Conga }} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí {{reflist | group=n}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29317.aspx | teideal = Carraig an Phoirt | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 5ú Lúnasa 2015 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=OConnor2007>{{cite report | title = Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 | volume = 37 | publisher = Environment, Heritage and Local government | first1 = William | last1 = O’Connor | first2 = Gerard | last2 = Hayes | first3 = Ciaran | last3 = O'Keeffe| first4 = Deirdre | last4 = Lynn | year = 2007 | url = https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf}}</ref> }} {{refbegin}} * {{cite web | author=anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | title = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | publisher = Inland Fisheries Ireland | access-date = }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite web |title=Gazetteer of Ireland |volume=Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 |publisher=UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim |location=Hommelvik |edition=Second |year=2011 |first=Per Ivar |last=Haug |url=https://drive.google.com/file/d/0Bz1Sdt07UKt1ZjdhMjYyNzktMTQ3My00YjdlLWFkNGMtZDQ5ZjViMTFhYzA4/view }} *{{cite report |title=Weissia rostellata (Brid) Lindb. |publisher=Plantlife |year=2006 |last=Holyoak |first=David Thomas |url=http://www.plantlife.org.uk/uploads/documents/Weissia__rostellata.pdf#page=8 }} *{{cite news |title = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |access-date = 29 January 2017 |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/# |archive-date = 2 February 2017 |url-status = dead |df = dmy-all }} *{{cite conference |title=White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat |first=Julian D. |last=Reynolds |editor1=Rees M |editor2=Nightingale J |editor3=Holdich DM |year=2011 |conference=Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. |pages=120–128 |url=https://www.researchgate.net/publication/261633453 }} *{{cite web |title=Coarse Angling Keshcarrigan |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} {{refend}} {{DEFAULTSORT:Carraig an Phoirt, Loch}} [[Catagóir: Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> jh69um6gcva8h8c1cqitpekszffuc2a 1273009 1273007 2025-07-07T16:29:41Z Marcas.oduinn 33120 /* Loch Charraig an Phoirt */ 1273009 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]] # [[Carraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Charraig an Phoirt == <ref name=Joyce1913 /> <ref name=Haug2011 /> <ref name=anglingireland /> ''' Loch Charraig an Phoirt'''<ref name=logainm />{{sfn|Joyce|1913|pp=173}} is a [[fionnuisce]] lake in [[Cill Tubraid]] parish, south [[Contae Liatroma]]. [[Droim Conga]] village and [[Loch an Scoir]] lie nearby. '' Loch Charraig an Phoirt is known for quality bream and pike fishing.{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}} The ecology of the lake and other county waterways, is threatened by [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]] invasive species.<ref name=Pedreschi2014 /> == Tíreolaíocht '' Loch Charraig an Phoirt lough is located due west of Droim Conga village and Loch an Scoir. It is surrounded by high lands and bounded by the [[townlands]] of Drumbullog, Corderry (Morton), Carrickaport, Mullaghycullen, Drumcong, and Roscarban. '' The lake has an [[hourglass]] shape with a surface-area of about {{convert|0.46|km2|1}},{{sfn|Haug|2011|pp=35}}<ref name=MacMahon1845 /> and depths of {{convert|7|m|1}}.{{sfn|anglingireland}} The level of Carrickaport lough is about {{convert|1|foot|1}} higher than Lough Scur, and a small stream of {{convert|500|m|1}} length running through Drumcong connects both lakes.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} '' The [[substrate (aquatic environment)|substrate]] consists of rock (15%), cobble (70%), gravel (10%) and sand (5%).<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Éiceolaíocht I measc na n-iasc i Loch Charraig an Phoirt, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], [[péirse]], bran féin, róiste féin agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc<ref name=Pedreschi2014 />).{{sfn|discoverireland.ie|2017}} '' Carrickaport Lough is reed-fringed,{{sfn|anglingireland}} with approximately one fifth of [[Substrate (aquatic environment)|substrate]] vegetation being [[Schoenoplectus lacustris|common club-rush]] and [[Potamogeton illinoensis|Potamogeton pondweed]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} Sa bhliain 2003, tugadh rátáil [[Innéacs Staide Trófach|méiseatrófach]] ar cháilíocht an uisce.<ref name=Clenaghan2005 />{{refn | group=n | Tá [[Innéacs Staide Trófach|staideanna trófacha]] olagatrófach agus méiseatrófach inmhianaithe, ach cuireann rátálacha eotrófach nó hipeartrófach truailliú in iúl.<ref name=Clenaghan2005 />{{rp|8}}}} === Truailliú '' Following a survey in 2007 the condition of Loch Charraig an Phoirt was reported as "unsatisfactory" with [[algae|Filamentous algae]] present,<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} and pollution, along with a serious [[zebra mussel]] infestation, being also reported.<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}}<ref name=Pedreschi2014 /> '' The alien species [[Elodea canadensis]] are also present.<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} === Crayfish extinction '' Loch Charraig an Phoirt, with a shallow rocky shore, has some ideal potential [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] habitat,<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} While a population of [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] has previously been reported, no specimens were found when last surveyed in 2007.<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}} Indeed, crayfish are never been found with [[zebra mussel]],<ref name=OConnor2007 />{{rp|30}} and Irish stocks are threatened by non-indigenous crayfish species importation.<ref name=Reynolds2011 />{{rp|124}} === Rare moss '' In August 2000 the "{{em|[[List of the mosses of Britain and Ireland|Weissia rostellata]]}}" moss, regarded as a rare species in Ireland,<ref name=Holyoak2006 />{{rp|5}} was found growing unshaded to partly-shaded (by grasses and [[Juncus acutiflorus|rushes]]) on the damp clay-mud of a sparsely vegetated ditch beside the lake.<ref name=Holyoak2006 />{{rp|8}} === Other wildlife '' The [[Viviparidae|Lister's river snail (Viviparus fasciatus)]] is abundant, and [[Asellidae|hog louse]] is also present.<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumcong/ | teideal = Drumcong Townland, Co. Leitrim}} * {{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29308.aspx | title = Droim Conga }} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí {{reflist | group=n}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29317.aspx | teideal = Carraig an Phoirt | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 5ú Lúnasa 2015 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=OConnor2007>{{cite report | title = Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 | volume = 37 | publisher = Environment, Heritage and Local government | first1 = William | last1 = O’Connor | first2 = Gerard | last2 = Hayes | first3 = Ciaran | last3 = O'Keeffe| first4 = Deirdre | last4 = Lynn | year = 2007 | url = https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf}}</ref> <ref name=Reynolds2011>{{citation | title = White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat| first = Julian D.| last = Reynolds | editor1 = Rees M | editor2 = Nightingale J | editor3 = Holdich DM | year = 2011 | conference = Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. | pages = 120–128 | url = https://www.researchgate.net/publication/261633453}}</ref> <ref name=Holyoak2006>{{cite report | title = Weissia rostellata (Brid) Lindb. | publisher = Plantlife | year = 2006 | last = Holyoak | first = David Thomas | url = http://www.plantlife.org.uk/uploads/documents/Weissia__rostellata.pdf#page=8}}</ref> }} {{refbegin}} * {{cite web | author=anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | title = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | publisher = Inland Fisheries Ireland | access-date = }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite web |title=Gazetteer of Ireland |volume=Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 |publisher=UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim |location=Hommelvik |edition=Second |year=2011 |first=Per Ivar |last=Haug |url=https://drive.google.com/file/d/0Bz1Sdt07UKt1ZjdhMjYyNzktMTQ3My00YjdlLWFkNGMtZDQ5ZjViMTFhYzA4/view }} *{{cite news |title = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |access-date = 29 January 2017 |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/# |archive-date = 2 February 2017 |url-status = dead |df = dmy-all }} *{{cite web |title=Coarse Angling Keshcarrigan |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} {{refend}} {{DEFAULTSORT:Carraig an Phoirt, Loch}} [[Catagóir: Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> myntm7b3gbmxbfg21qdhvnekqf2vuua 1273010 1273009 2025-07-07T16:40:49Z Marcas.oduinn 33120 1273010 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]] # [[Carraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Charraig an Phoirt == <ref name=Joyce1913 /> <ref name=Haug2011 /> ''' Loch Charraig an Phoirt'''<ref name=logainm />{{sfn|Joyce|1913|pp=173}} is a [[fionnuisce]] lake in [[Cill Tubraid]] parish, south [[Contae Liatroma]]. [[Droim Conga]] village and [[Loch an Scoir]] lie nearby. '' Loch Charraig an Phoirt is known for quality bream and pike fishing.{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}} The ecology of the lake and other county waterways, is threatened by [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]] invasive species.<ref name=Pedreschi2014 /> == Tíreolaíocht '' Loch Charraig an Phoirt lough is located due west of Droim Conga village and Loch an Scoir. It is surrounded by high lands and bounded by the [[townlands]] of Drumbullog, Corderry (Morton), Carrickaport, Mullaghycullen, Drumcong, and Roscarban. '' The lake has an [[hourglass]] shape with a surface-area of about {{convert|0.46|km2|1}},{{sfn|Haug|2011|pp=35}}<ref name=MacMahon1845 /> and depths of {{convert|7|m|1}}.<ref name=anglingireland /> The level of Carrickaport lough is about {{convert|1|foot|1}} higher than Lough Scur, and a small stream of {{convert|500|m|1}} length running through Drumcong connects both lakes.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} '' The [[substrate (aquatic environment)|substrate]] consists of rock (15%), cobble (70%), gravel (10%) and sand (5%).<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Éiceolaíocht I measc na n-iasc i Loch Charraig an Phoirt, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], [[péirse]], bran féin, róiste féin agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc<ref name=Pedreschi2014 />).<ref name=discoverireland /> '' Carrickaport Lough is reed-fringed,<ref name=anglingireland /> with approximately one fifth of [[Substrate (aquatic environment)|substrate]] vegetation being [[Schoenoplectus lacustris|common club-rush]] and [[Potamogeton illinoensis|Potamogeton pondweed]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} Sa bhliain 2003, tugadh rátáil [[Innéacs Staide Trófach|méiseatrófach]] ar cháilíocht an uisce.<ref name=Clenaghan2005 />{{refn | group=n | Tá [[Innéacs Staide Trófach|staideanna trófacha]] olagatrófach agus méiseatrófach inmhianaithe, ach cuireann rátálacha eotrófach nó hipeartrófach truailliú in iúl.<ref name=Clenaghan2005 />{{rp|8}}}} === Truailliú '' Following a survey in 2007 the condition of Loch Charraig an Phoirt was reported as "unsatisfactory" with [[algae|Filamentous algae]] present,<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} and pollution, along with a serious [[zebra mussel]] infestation, being also reported.<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}}<ref name=Pedreschi2014 /> '' The alien species [[Elodea canadensis]] are also present.<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} === Crayfish extinction '' Loch Charraig an Phoirt, with a shallow rocky shore, has some ideal potential [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] habitat,<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} While a population of [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] has previously been reported, no specimens were found when last surveyed in 2007.<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}} Indeed, crayfish are never been found with [[zebra mussel]],<ref name=OConnor2007 />{{rp|30}} and Irish stocks are threatened by non-indigenous crayfish species importation.<ref name=Reynolds2011 />{{rp|124}} === Rare moss '' In August 2000 the "{{em|[[List of the mosses of Britain and Ireland|Weissia rostellata]]}}" moss, regarded as a rare species in Ireland,<ref name=Holyoak2006 />{{rp|5}} was found growing unshaded to partly-shaded (by grasses and [[Juncus acutiflorus|rushes]]) on the damp clay-mud of a sparsely vegetated ditch beside the lake.<ref name=Holyoak2006 />{{rp|8}} === Other wildlife '' The [[Viviparidae|Lister's river snail (Viviparus fasciatus)]] is abundant, and [[Asellidae|hog louse]] is also present.<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumcong/ | teideal = Drumcong Townland, Co. Leitrim}} * {{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29308.aspx | title = Droim Conga }} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí {{reflist | group=n}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29317.aspx | teideal = Carraig an Phoirt | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 5ú Lúnasa 2015 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=OConnor2007>{{cite report | title = Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 | volume = 37 | publisher = Environment, Heritage and Local government | first1 = William | last1 = O’Connor | first2 = Gerard | last2 = Hayes | first3 = Ciaran | last3 = O'Keeffe| first4 = Deirdre | last4 = Lynn | year = 2007 | url = https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf}}</ref> <ref name=Reynolds2011>{{citation | title = White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat| first = Julian D.| last = Reynolds | editor1 = Rees M | editor2 = Nightingale J | editor3 = Holdich DM | year = 2011 | conference = Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. | pages = 120–128 | url = https://www.researchgate.net/publication/261633453}}</ref> <ref name=Holyoak2006>{{cite report | title = Weissia rostellata (Brid) Lindb. | publisher = Plantlife | year = 2006 | last = Holyoak | first = David Thomas | url = http://www.plantlife.org.uk/uploads/documents/Weissia__rostellata.pdf#page=8} <ref name=anglingireland>{lua idirlín | údar = anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | teideal = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | foilsithe = [[Iascach Intíre Éireann]]}}</ref> <ref name=discoverireland/>{{lua idirlín | teideal = Coarse Angling Keshcarrigan | url = http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 | bliain = 2017 | údar = discoverireland.ie}}</ref> }} {{refbegin}} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite web |title=Gazetteer of Ireland |volume=Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 |publisher=UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim |location=Hommelvik |edition=Second |year=2011 |first=Per Ivar |last=Haug |url=https://drive.google.com/file/d/0Bz1Sdt07UKt1ZjdhMjYyNzktMTQ3My00YjdlLWFkNGMtZDQ5ZjViMTFhYzA4/view }} *{{cite news |title = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |access-date = 29 January 2017 |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/# |archive-date = 2 February 2017 |url-status = dead |df = dmy-all }} {{refend}} {{DEFAULTSORT:Carraig an Phoirt, Loch}} [[Catagóir: Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> 3m9ucgbsjdo6hp9aj3v856sfib6qu8b 1273011 1273010 2025-07-07T16:46:40Z Marcas.oduinn 33120 1273011 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]] # [[Carraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Charraig an Phoirt == <ref name=Joyce1913 /> <ref name=Haug2011 /> ''' Loch Charraig an Phoirt'''<ref name=logainm />{{sfn|Joyce|1913|pp=173}} is a [[fionnuisce]] lake in [[Cill Tubraid]] parish, south [[Contae Liatroma]]. [[Droim Conga]] village and [[Loch an Scoir]] lie nearby. '' Loch Charraig an Phoirt is known for quality bream and pike fishing.<ref name=LeitrimObserver1970 />{{rp|3}} The ecology of the lake and other county waterways, is threatened by [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]] invasive species.<ref name=Pedreschi2014 /> == Tíreolaíocht '' Loch Charraig an Phoirt lough is located due west of Droim Conga village and Loch an Scoir. It is surrounded by high lands and bounded by the [[townlands]] of Drumbullog, Corderry (Morton), Carrickaport, Mullaghycullen, Drumcong, and Roscarban. '' The lake has an [[hourglass]] shape with a surface-area of about {{convert|0.46|km2|1}},{{sfn|Haug|2011|pp=35}}<ref name=MacMahon1845 /> and depths of {{convert|7|m|1}}.<ref name=anglingireland /> The level of Carrickaport lough is about {{convert|1|foot|1}} higher than Lough Scur, and a small stream of {{convert|500|m|1}} length running through Drumcong connects both lakes.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} '' The [[substrate (aquatic environment)|substrate]] consists of rock (15%), cobble (70%), gravel (10%) and sand (5%).<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Éiceolaíocht I measc na n-iasc i Loch Charraig an Phoirt, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], [[péirse]], bran féin, róiste féin agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc<ref name=Pedreschi2014 />).<ref name=discoverireland /> '' Carrickaport Lough is reed-fringed,<ref name=anglingireland /> with approximately one fifth of [[Substrate (aquatic environment)|substrate]] vegetation being [[Schoenoplectus lacustris|common club-rush]] and [[Potamogeton illinoensis|Potamogeton pondweed]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} Sa bhliain 2003, tugadh rátáil [[Innéacs Staide Trófach|méiseatrófach]] ar cháilíocht an uisce.<ref name=Clenaghan2005 />{{refn | group=n | Tá [[Innéacs Staide Trófach|staideanna trófacha]] olagatrófach agus méiseatrófach inmhianaithe, ach cuireann rátálacha eotrófach nó hipeartrófach truailliú in iúl.<ref name=Clenaghan2005 />{{rp|8}}}} === Truailliú '' Following a survey in 2007 the condition of Loch Charraig an Phoirt was reported as "unsatisfactory" with [[algae|Filamentous algae]] present,<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} and pollution, along with a serious [[zebra mussel]] infestation, being also reported.<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}}<ref name=Pedreschi2014 /> '' The alien species [[Elodea canadensis]] are also present.<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} === Crayfish extinction '' Loch Charraig an Phoirt, with a shallow rocky shore, has some ideal potential [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] habitat,<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} While a population of [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] has previously been reported, no specimens were found when last surveyed in 2007.<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}} Indeed, crayfish are never been found with [[zebra mussel]],<ref name=OConnor2007 />{{rp|30}} and Irish stocks are threatened by non-indigenous crayfish species importation.<ref name=Reynolds2011 />{{rp|124}} === Rare moss '' In August 2000 the "{{em|[[List of the mosses of Britain and Ireland|Weissia rostellata]]}}" moss, regarded as a rare species in Ireland,<ref name=Holyoak2006 />{{rp|5}} was found growing unshaded to partly-shaded (by grasses and [[Juncus acutiflorus|rushes]]) on the damp clay-mud of a sparsely vegetated ditch beside the lake.<ref name=Holyoak2006 />{{rp|8}} === Other wildlife '' The [[Viviparidae|Lister's river snail (Viviparus fasciatus)]] is abundant, and [[Asellidae|hog louse]] is also present.<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumcong/ | teideal = Drumcong Townland, Co. Leitrim}} * {{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29308.aspx | title = Droim Conga }} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí {{reflist | group=n}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29317.aspx | teideal = Carraig an Phoirt | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 5ú Lúnasa 2015 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=OConnor2007>{{cite report | title = Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 | volume = 37 | publisher = Environment, Heritage and Local government | first1 = William | last1 = O’Connor | first2 = Gerard | last2 = Hayes | first3 = Ciaran | last3 = O'Keeffe| first4 = Deirdre | last4 = Lynn | year = 2007 | url = https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf}}</ref> <ref name=Reynolds2011>{{citation | title = White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat| first = Julian D.| last = Reynolds | editor1 = Rees M | editor2 = Nightingale J | editor3 = Holdich DM | year = 2011 | conference = Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. | pages = 120–128 | url = https://www.researchgate.net/publication/261633453}}</ref> <ref name=Holyoak2006>{{cite report | title = Weissia rostellata (Brid) Lindb. | publisher = Plantlife | year = 2006 | last = Holyoak | first = David Thomas | url = http://www.plantlife.org.uk/uploads/documents/Weissia__rostellata.pdf#page=8} <ref name=anglingireland>{lua idirlín | údar = anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | teideal = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | foilsithe = [[Iascach Intíre Éireann]]}}</ref> <ref name=discoverireland>{{lua idirlín | teideal = Coarse Angling Keshcarrigan | url = http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 | bliain = 2017 | údar = discoverireland.ie}}</ref> <ref name=LeitrimObserver1970>{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival | work = Leitrim Observer | url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ | bliain = 1970 | údar = Leitrim Observer | dátarochtana = 29ú Eanáir 2017 | archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/# | archive-date = 2 February 2017 | url-status = dead}} }}</ref> {{refbegin}} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite web |title=Gazetteer of Ireland |volume=Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 |publisher=UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim |location=Hommelvik |edition=Second |year=2011 |first=Per Ivar |last=Haug |url=https://drive.google.com/file/d/0Bz1Sdt07UKt1ZjdhMjYyNzktMTQ3My00YjdlLWFkNGMtZDQ5ZjViMTFhYzA4/view }} {{refend}} {{DEFAULTSORT:Carraig an Phoirt, Loch}} [[Catagóir: Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> eds3sed6cv3rf1amixb6up1o0l9cq5j 1273012 1273011 2025-07-07T16:47:35Z Marcas.oduinn 33120 1273012 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]] # [[Carraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Charraig an Phoirt == <ref name=Joyce1913 /> <ref name=Haug2011 /> ''' Loch Charraig an Phoirt'''<ref name=logainm />{{sfn|Joyce|1913|pp=173}} is a [[fionnuisce]] lake in [[Cill Tubraid]] parish, south [[Contae Liatroma]]. [[Droim Conga]] village and [[Loch an Scoir]] lie nearby. '' Loch Charraig an Phoirt is known for quality bream and pike fishing.<ref name=LeitrimObserver1970 />{{rp|3}} The ecology of the lake and other county waterways, is threatened by [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]] invasive species.<ref name=Pedreschi2014 /> == Tíreolaíocht '' Loch Charraig an Phoirt lough is located due west of Droim Conga village and Loch an Scoir. It is surrounded by high lands and bounded by the [[townlands]] of Drumbullog, Corderry (Morton), Carrickaport, Mullaghycullen, Drumcong, and Roscarban. '' The lake has an [[hourglass]] shape with a surface-area of about {{convert|0.46|km2|1}},{{sfn|Haug|2011|pp=35}}<ref name=MacMahon1845 /> and depths of {{convert|7|m|1}}.<ref name=anglingireland /> The level of Carrickaport lough is about {{convert|1|foot|1}} higher than Lough Scur, and a small stream of {{convert|500|m|1}} length running through Drumcong connects both lakes.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} '' The [[substrate (aquatic environment)|substrate]] consists of rock (15%), cobble (70%), gravel (10%) and sand (5%).<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Éiceolaíocht I measc na n-iasc i Loch Charraig an Phoirt, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], [[péirse]], bran féin, róiste féin agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc<ref name=Pedreschi2014 />).<ref name=discoverireland /> '' Carrickaport Lough is reed-fringed,<ref name=anglingireland /> with approximately one fifth of [[Substrate (aquatic environment)|substrate]] vegetation being [[Schoenoplectus lacustris|common club-rush]] and [[Potamogeton illinoensis|Potamogeton pondweed]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} Sa bhliain 2003, tugadh rátáil [[Innéacs Staide Trófach|méiseatrófach]] ar cháilíocht an uisce.<ref name=Clenaghan2005 />{{refn | group=n | Tá [[Innéacs Staide Trófach|staideanna trófacha]] olagatrófach agus méiseatrófach inmhianaithe, ach cuireann rátálacha eotrófach nó hipeartrófach truailliú in iúl.<ref name=Clenaghan2005 />{{rp|8}}}} === Truailliú '' Following a survey in 2007 the condition of Loch Charraig an Phoirt was reported as "unsatisfactory" with [[algae|Filamentous algae]] present,<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} and pollution, along with a serious [[zebra mussel]] infestation, being also reported.<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}}<ref name=Pedreschi2014 /> '' The alien species [[Elodea canadensis]] are also present.<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} === Crayfish extinction '' Loch Charraig an Phoirt, with a shallow rocky shore, has some ideal potential [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] habitat,<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} While a population of [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] has previously been reported, no specimens were found when last surveyed in 2007.<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}} Indeed, crayfish are never been found with [[zebra mussel]],<ref name=OConnor2007 />{{rp|30}} and Irish stocks are threatened by non-indigenous crayfish species importation.<ref name=Reynolds2011 />{{rp|124}} === Rare moss '' In August 2000 the "{{em|[[List of the mosses of Britain and Ireland|Weissia rostellata]]}}" moss, regarded as a rare species in Ireland,<ref name=Holyoak2006 />{{rp|5}} was found growing unshaded to partly-shaded (by grasses and [[Juncus acutiflorus|rushes]]) on the damp clay-mud of a sparsely vegetated ditch beside the lake.<ref name=Holyoak2006 />{{rp|8}} === Other wildlife '' The [[Viviparidae|Lister's river snail (Viviparus fasciatus)]] is abundant, and [[Asellidae|hog louse]] is also present.<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumcong/ | teideal = Drumcong Townland, Co. Leitrim}} * {{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29308.aspx | title = Droim Conga }} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí {{reflist | group=n}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29317.aspx | teideal = Carraig an Phoirt | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 5ú Lúnasa 2015 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=OConnor2007>{{cite report | title = Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 | volume = 37 | publisher = Environment, Heritage and Local government | first1 = William | last1 = O’Connor | first2 = Gerard | last2 = Hayes | first3 = Ciaran | last3 = O'Keeffe| first4 = Deirdre | last4 = Lynn | year = 2007 | url = https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf}}</ref> <ref name=Reynolds2011>{{citation | title = White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat| first = Julian D.| last = Reynolds | editor1 = Rees M | editor2 = Nightingale J | editor3 = Holdich DM | year = 2011 | conference = Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. | pages = 120–128 | url = https://www.researchgate.net/publication/261633453}}</ref> <ref name=Holyoak2006>{{cite report | title = Weissia rostellata (Brid) Lindb. | publisher = Plantlife | year = 2006 | last = Holyoak | first = David Thomas | url = http://www.plantlife.org.uk/uploads/documents/Weissia__rostellata.pdf#page=8}}</ref> <ref name=anglingireland>{lua idirlín | údar = anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | teideal = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | foilsithe = [[Iascach Intíre Éireann]]}}</ref> <ref name=discoverireland>{{lua idirlín | teideal = Coarse Angling Keshcarrigan | url = http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 | bliain = 2017 | údar = discoverireland.ie}}</ref> <ref name=LeitrimObserver1970>{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival | work = Leitrim Observer | url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ | bliain = 1970 | údar = Leitrim Observer | dátarochtana = 29ú Eanáir 2017 | archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/# | archive-date = 2 February 2017 | url-status = dead}}</ref> }} {{refbegin}} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite web |title=Gazetteer of Ireland |volume=Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 |publisher=UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim |location=Hommelvik |edition=Second |year=2011 |first=Per Ivar |last=Haug |url=https://drive.google.com/file/d/0Bz1Sdt07UKt1ZjdhMjYyNzktMTQ3My00YjdlLWFkNGMtZDQ5ZjViMTFhYzA4/view }} {{refend}} {{DEFAULTSORT:Carraig an Phoirt, Loch}} [[Catagóir: Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> mlkbvqznqd1rmthtq32fk1ruvblkw8o 1273013 1273012 2025-07-07T16:50:23Z Marcas.oduinn 33120 1273013 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]] # [[Carraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Charraig an Phoirt == <ref name=Joyce1913 /> <ref name=Haug2011 /> ''' Loch Charraig an Phoirt'''<ref name=logainm />{{sfn|Joyce|1913|pp=173}} is a [[fionnuisce]] lake in [[Cill Tubraid]] parish, south [[Contae Liatroma]]. [[Droim Conga]] village and [[Loch an Scoir]] lie nearby. '' Loch Charraig an Phoirt is known for quality bream and pike fishing.<ref name=LeitrimObserver1970 />{{rp|3}} The ecology of the lake and other county waterways, is threatened by [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]] invasive species.<ref name=Pedreschi2014 /> == Tíreolaíocht '' Loch Charraig an Phoirt lough is located due west of Droim Conga village and Loch an Scoir. It is surrounded by high lands and bounded by the [[townlands]] of Drumbullog, Corderry (Morton), Carrickaport, Mullaghycullen, Drumcong, and Roscarban. '' The lake has an [[hourglass]] shape with a surface-area of about {{convert|0.46|km2|1}},{{sfn|Haug|2011|pp=35}}<ref name=MacMahon1845 /> and depths of {{convert|7|m|1}}.<ref name=anglingireland /> The level of Carrickaport lough is about {{convert|1|foot|1}} higher than Lough Scur, and a small stream of {{convert|500|m|1}} length running through Drumcong connects both lakes.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} '' The [[substrate (aquatic environment)|substrate]] consists of rock (15%), cobble (70%), gravel (10%) and sand (5%).<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Éiceolaíocht I measc na n-iasc i Loch Charraig an Phoirt, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], [[péirse]], bran féin, róiste féin agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc<ref name=Pedreschi2014 />).<ref name=discoverireland /> '' Carrickaport Lough is reed-fringed,<ref name=anglingireland /> with approximately one fifth of [[Substrate (aquatic environment)|substrate]] vegetation being [[Schoenoplectus lacustris|common club-rush]] and [[Potamogeton illinoensis|Potamogeton pondweed]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} Sa bhliain 2003, tugadh rátáil [[Innéacs Staide Trófach|méiseatrófach]] ar cháilíocht an uisce.<ref name=Clenaghan2005 />{{refn | group=n | Tá [[Innéacs Staide Trófach|staideanna trófacha]] olagatrófach agus méiseatrófach inmhianaithe, ach cuireann rátálacha eotrófach nó hipeartrófach truailliú in iúl.<ref name=Clenaghan2005 />{{rp|8}}}} === Truailliú '' Following a survey in 2007 the condition of Loch Charraig an Phoirt was reported as "unsatisfactory" with [[algae|Filamentous algae]] present,<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} and pollution, along with a serious [[zebra mussel]] infestation, being also reported.<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}}<ref name=Pedreschi2014 /> '' The alien species [[Elodea canadensis]] are also present.<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} === Crayfish extinction '' Loch Charraig an Phoirt, with a shallow rocky shore, has some ideal potential [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] habitat,<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} While a population of [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] has previously been reported, no specimens were found when last surveyed in 2007.<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}} Indeed, crayfish are never been found with [[zebra mussel]],<ref name=OConnor2007 />{{rp|30}} and Irish stocks are threatened by non-indigenous crayfish species importation.<ref name=Reynolds2011 />{{rp|124}} === Rare moss '' In August 2000 the "{{em|[[List of the mosses of Britain and Ireland|Weissia rostellata]]}}" moss, regarded as a rare species in Ireland,<ref name=Holyoak2006 />{{rp|5}} was found growing unshaded to partly-shaded (by grasses and [[Juncus acutiflorus|rushes]]) on the damp clay-mud of a sparsely vegetated ditch beside the lake.<ref name=Holyoak2006 />{{rp|8}} === Other wildlife '' The [[Viviparidae|Lister's river snail (Viviparus fasciatus)]] is abundant, and [[Asellidae|hog louse]] is also present.<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumcong/ | teideal = Drumcong Townland, Co. Leitrim}} * {{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29308.aspx | title = Droim Conga }} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí {{reflist | group=n}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29317.aspx | teideal = Carraig an Phoirt | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 5ú Lúnasa 2015 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=Clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=OConnor2007>{{cite report | title = Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 | volume = 37 | publisher = Environment, Heritage and Local government | first1 = William | last1 = O’Connor | first2 = Gerard | last2 = Hayes | first3 = Ciaran | last3 = O'Keeffe| first4 = Deirdre | last4 = Lynn | year = 2007 | url = https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf}}</ref> <ref name=Reynolds2011>{{citation | title = White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat| first = Julian D.| last = Reynolds | editor1 = Rees M | editor2 = Nightingale J | editor3 = Holdich DM | year = 2011 | conference = Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. | pages = 120–128 | url = https://www.researchgate.net/publication/261633453}}</ref> <ref name=Holyoak2006>{{cite report | title = Weissia rostellata (Brid) Lindb. | publisher = Plantlife | year = 2006 | last = Holyoak | first = David Thomas | url = http://www.plantlife.org.uk/uploads/documents/Weissia__rostellata.pdf#page=8}}</ref> <ref name=anglingireland>{lua idirlín | údar = anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | teideal = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | foilsithe = [[Iascach Intíre Éireann]]}}</ref> <ref name=discoverireland>{{lua idirlín | teideal = Coarse Angling Keshcarrigan | url = http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 | bliain = 2017 | údar = discoverireland.ie}}</ref> <ref name=LeitrimObserver1970>{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival | work = Leitrim Observer | url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ | bliain = 1970 | údar = Leitrim Observer | dátarochtana = 29ú Eanáir 2017 | archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/# | archive-date = 2 February 2017 | url-status = dead}}</ref> }} {{refbegin}} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite web |title=Gazetteer of Ireland |volume=Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 |publisher=UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim |location=Hommelvik |edition=Second |year=2011 |first=Per Ivar |last=Haug |url=https://drive.google.com/file/d/0Bz1Sdt07UKt1ZjdhMjYyNzktMTQ3My00YjdlLWFkNGMtZDQ5ZjViMTFhYzA4/view }} {{refend}} {{DEFAULTSORT:Carraig an Phoirt, Loch}} [[Catagóir: Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> cydkseoeqr55kfuugemyg8n499t2t9z 1273014 1273013 2025-07-07T17:59:11Z Marcas.oduinn 33120 1273014 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]] # [[Carraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Charraig an Phoirt == <ref name=Joyce1913 /> <ref name=Haug2011 /> ''' Loch Charraig an Phoirt'''<ref name=logainm />{{sfn|Joyce|1913|pp=173}} is a [[fionnuisce]] lake in [[Cill Tubraid]] parish, south [[Contae Liatroma]]. [[Droim Conga]] village and [[Loch an Scoir]] lie nearby. '' Loch Charraig an Phoirt is known for quality bream and pike fishing.<ref name=LeitrimObserver1970 />{{rp|3}} The ecology of the lake and other county waterways, is threatened by [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]] invasive species.<ref name=Pedreschi2014 /> == Tíreolaíocht '' Loch Charraig an Phoirt lough is located due west of Droim Conga village and Loch an Scoir. It is surrounded by high lands and bounded by the [[townlands]] of Drumbullog, Corderry (Morton), Carrickaport, Mullaghycullen, Drumcong, and Roscarban. '' The lake has an [[hourglass]] shape with a surface-area of about {{convert|0.46|km2|1}},{{sfn|Haug|2011|pp=35}}<ref name=MacMahon1845 /> and depths of {{convert|7|m|1}}.<ref name=anglingireland /> The level of Carrickaport lough is about {{convert|1|foot|1}} higher than Lough Scur, and a small stream of {{convert|500|m|1}} length running through Drumcong connects both lakes.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} '' The [[substrate (aquatic environment)|substrate]] consists of rock (15%), cobble (70%), gravel (10%) and sand (5%).<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Éiceolaíocht I measc na n-iasc i Loch Charraig an Phoirt, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], [[péirse]], bran féin, róiste féin agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc<ref name=Pedreschi2014 />).<ref name=discoverireland /> '' Carrickaport Lough is reed-fringed,<ref name=anglingireland /> with approximately one fifth of [[Substrate (aquatic environment)|substrate]] vegetation being [[Schoenoplectus lacustris|common club-rush]] and [[Potamogeton illinoensis|Potamogeton pondweed]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} Sa bhliain 2003, tugadh rátáil [[Innéacs Staide Trófach|méiseatrófach]] ar cháilíocht an uisce.<ref name=Clenaghan2005 />{{refn | group=n | Tá [[Innéacs Staide Trófach|staideanna trófacha]] olagatrófach agus méiseatrófach inmhianaithe, ach cuireann rátálacha eotrófach nó hipeartrófach truailliú in iúl.<ref name=Clenaghan2005 />{{rp|8}}}} === Truailliú '' Following a survey in 2007 the condition of Loch Charraig an Phoirt was reported as "unsatisfactory" with [[algae|Filamentous algae]] present,<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} and pollution, along with a serious [[zebra mussel]] infestation, being also reported.<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}}<ref name=Pedreschi2014 /> '' The alien species [[Elodea canadensis]] are also present.<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} === Crayfish extinction '' Loch Charraig an Phoirt, with a shallow rocky shore, has some ideal potential [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] habitat,<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} While a population of [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] has previously been reported, no specimens were found when last surveyed in 2007.<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}} Indeed, crayfish are never been found with [[zebra mussel]],<ref name=OConnor2007 />{{rp|30}} and Irish stocks are threatened by non-indigenous crayfish species importation.<ref name=Reynolds2011 />{{rp|124}} === Rare moss '' In August 2000 the "{{em|[[List of the mosses of Britain and Ireland|Weissia rostellata]]}}" moss, regarded as a rare species in Ireland,<ref name=Holyoak2006 />{{rp|5}} was found growing unshaded to partly-shaded (by grasses and [[Juncus acutiflorus|rushes]]) on the damp clay-mud of a sparsely vegetated ditch beside the lake.<ref name=Holyoak2006 />{{rp|8}} === Other wildlife '' The [[Viviparidae|Lister's river snail (Viviparus fasciatus)]] is abundant, and [[Asellidae|hog louse]] is also present.<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumcong/ | teideal = Drumcong Townland, Co. Leitrim}} * {{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29308.aspx | title = Droim Conga }} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí {{reflist | group=n}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29317.aspx | teideal = Carraig an Phoirt | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 5ú Lúnasa 2015 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=Clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=OConnor2007>{{cite report | title = Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 | volume = 37 | publisher = Environment, Heritage and Local government | first1 = William | last1 = O’Connor | first2 = Gerard | last2 = Hayes | first3 = Ciaran | last3 = O'Keeffe| first4 = Deirdre | last4 = Lynn | year = 2007 | url = https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf}}</ref> <ref name=Reynolds2011>{{citation | title = White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat| first = Julian D.| last = Reynolds | editor1 = Rees M | editor2 = Nightingale J | editor3 = Holdich DM | year = 2011 | conference = Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. | pages = 120–128 | url = https://www.researchgate.net/publication/261633453}}</ref> <ref name=Holyoak2006>{{cite report | title = Weissia rostellata (Brid) Lindb. | publisher = Plantlife | year = 2006 | last = Holyoak | first = David Thomas | url = http://www.plantlife.org.uk/uploads/documents/Weissia__rostellata.pdf#page=8}}</ref> <ref name=anglingireland>{lua idirlín | údar = anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | teideal = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | foilsithe = [[Iascach Intíre Éireann]]}}</ref> <ref name=discoverireland>{{lua idirlín | teideal = Coarse Angling Keshcarrigan | url = http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 | bliain = 2017 | údar = discoverireland.ie}}</ref> <ref name=LeitrimObserver1970>{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival | work = Leitrim Observer | url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ | bliain = 1970 | údar = Leitrim Observer | dátarochtana = 29ú Eanáir 2017 | archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/# | archive-date = 2 February 2017 | url-status = dead}}</ref> }} {{refbegin}} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite web |title=Gazetteer of Ireland |volume=Til Opplysning, A series of papers from the University Library in Trondheim, Nummer 16 |publisher=UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim |location=Hommelvik |edition=Second |year=2011 |first=Per Ivar |last=Haug |url=https://drive.google.com/file/d/0Bz1Sdt07UKt1ZjdhMjYyNzktMTQ3My00YjdlLWFkNGMtZDQ5ZjViMTFhYzA4/view }} {{refend}} {{DEFAULTSORT:Carraig an Phoirt, Loch}} [[Catagóir: Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> ktia7ld6z55xpfrf3gxbt91mmi6zmew 1273015 1273014 2025-07-07T18:06:50Z Marcas.oduinn 33120 1273015 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]] # [[Carraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Charraig an Phoirt == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} ''' Loch Charraig an Phoirt'''<ref name=logainm /><ref name=Joyce1913 />{{rp|173}} is a [[fionnuisce]] lake in [[Cill Tubraid]] parish, south [[Contae Liatroma]]. [[Droim Conga]] village and [[Loch an Scoir]] lie nearby. '' Loch Charraig an Phoirt is known for quality bream and pike fishing.<ref name=LeitrimObserver1970 />{{rp|3}} The ecology of the lake and other county waterways, is threatened by [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]] invasive species.<ref name=Pedreschi2014 /> == Tíreolaíocht '' Loch Charraig an Phoirt lough is located due west of Droim Conga village and Loch an Scoir. It is surrounded by high lands and bounded by the [[townlands]] of Drumbullog, Corderry (Morton), Carrickaport, Mullaghycullen, Drumcong, and Roscarban. '' The lake has an [[hourglass]] shape with a surface-area of about {{convert|0.46|km2|1}},<ref name=Haug2011 />{{rp|35}}<ref name=MacMahon1845 /> and depths of {{convert|7|m|1}}.<ref name=anglingireland /> The level of Carrickaport lough is about {{convert|1|foot|1}} higher than Lough Scur, and a small stream of {{convert|500|m|1}} length running through Drumcong connects both lakes.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} '' The [[substrate (aquatic environment)|substrate]] consists of rock (15%), cobble (70%), gravel (10%) and sand (5%).<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Éiceolaíocht I measc na n-iasc i Loch Charraig an Phoirt, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], [[péirse]], bran féin, róiste féin agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc<ref name=Pedreschi2014 />).<ref name=discoverireland /> '' Carrickaport Lough is reed-fringed,<ref name=anglingireland /> with approximately one fifth of [[Substrate (aquatic environment)|substrate]] vegetation being [[Schoenoplectus lacustris|common club-rush]] and [[Potamogeton illinoensis|Potamogeton pondweed]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} Sa bhliain 2003, tugadh rátáil [[Innéacs Staide Trófach|méiseatrófach]] ar cháilíocht an uisce.<ref name=Clenaghan2005 />{{refn | group=n | Tá [[Innéacs Staide Trófach|staideanna trófacha]] olagatrófach agus méiseatrófach inmhianaithe, ach cuireann rátálacha eotrófach nó hipeartrófach truailliú in iúl.<ref name=Clenaghan2005 />{{rp|8}}}} === Truailliú '' Following a survey in 2007 the condition of Loch Charraig an Phoirt was reported as "unsatisfactory" with [[algae|Filamentous algae]] present,<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} and pollution, along with a serious [[zebra mussel]] infestation, being also reported.<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}}<ref name=Pedreschi2014 /> '' The alien species [[Elodea canadensis]] are also present.<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} === Crayfish extinction '' Loch Charraig an Phoirt, with a shallow rocky shore, has some ideal potential [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] habitat,<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} While a population of [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] has previously been reported, no specimens were found when last surveyed in 2007.<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}} Indeed, crayfish are never been found with [[zebra mussel]],<ref name=OConnor2007 />{{rp|30}} and Irish stocks are threatened by non-indigenous crayfish species importation.<ref name=Reynolds2011 />{{rp|124}} === Rare moss '' In August 2000 the "{{em|[[List of the mosses of Britain and Ireland|Weissia rostellata]]}}" moss, regarded as a rare species in Ireland,<ref name=Holyoak2006 />{{rp|5}} was found growing unshaded to partly-shaded (by grasses and [[Juncus acutiflorus|rushes]]) on the damp clay-mud of a sparsely vegetated ditch beside the lake.<ref name=Holyoak2006 />{{rp|8}} === Other wildlife '' The [[Viviparidae|Lister's river snail (Viviparus fasciatus)]] is abundant, and [[Asellidae|hog louse]] is also present.<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumcong/ | teideal = Drumcong Townland, Co. Leitrim}} * {{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29308.aspx | title = Droim Conga }} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí {{reflist | group=n}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29317.aspx | teideal = Carraig an Phoirt | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 5ú Lúnasa 2015 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=Clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=OConnor2007>{{cite report | title = Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 | volume = 37 | publisher = Environment, Heritage and Local government | first1 = William | last1 = O’Connor | first2 = Gerard | last2 = Hayes | first3 = Ciaran | last3 = O'Keeffe| first4 = Deirdre | last4 = Lynn | year = 2007 | url = https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf}}</ref> <ref name=Reynolds2011>{{citation | title = White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat| first = Julian D.| last = Reynolds | editor1 = Rees M | editor2 = Nightingale J | editor3 = Holdich DM | year = 2011 | conference = Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. | pages = 120–128 | url = https://www.researchgate.net/publication/261633453}}</ref> <ref name=Holyoak2006>{{cite report | title = Weissia rostellata (Brid) Lindb. | publisher = Plantlife | year = 2006 | last = Holyoak | first = David Thomas | url = http://www.plantlife.org.uk/uploads/documents/Weissia__rostellata.pdf#page=8}}</ref> <ref name=Haug2011>{{cite book | title = Gazetteer of Ireland, Til Opplysnin | volume = 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | edition = 2a | year = 2011 | first = Per Ivar | last = Haug | url = https://drive.google.com/file/d/0Bz1Sdt07UKt1ZjdhMjYyNzktMTQ3My00YjdlLWFkNGMtZDQ5ZjViMTFhYzA4/view}}</ref> <ref name=Joyce1913>{{cite book | title = Irish names of places | volume = 3 | publisher Dublin : Phoenix | last = Joyce | first = Patrick Weston | year = 1913 | url = https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf}}</ref> <ref name=anglingireland>{lua idirlín | údar = anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | teideal = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | foilsithe = [[Iascach Intíre Éireann]]}}</ref> <ref name=discoverireland>{{lua idirlín | teideal = Coarse Angling Keshcarrigan | url = http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 | bliain = 2017 | údar = discoverireland.ie}}</ref> <ref name=LeitrimObserver1970>{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival | work = Leitrim Observer | url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ | bliain = 1970 | údar = Leitrim Observer | dátarochtana = 29ú Eanáir 2017 | archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/# | archive-date = 2 February 2017 | url-status = dead}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Carraig an Phoirt, Loch}} [[Catagóir: Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> aucrrx4k9fyh70i3ivxhavg7by6cqyi 1273016 1273015 2025-07-07T18:07:35Z Marcas.oduinn 33120 1273016 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]] # [[Carraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Charraig an Phoirt == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} ''' Loch Charraig an Phoirt'''<ref name=logainm /><ref name=Joyce1913 />{{rp|173}} is a [[fionnuisce]] lake in [[Cill Tubraid]] parish, south [[Contae Liatroma]]. [[Droim Conga]] village and [[Loch an Scoir]] lie nearby. '' Loch Charraig an Phoirt is known for quality bream and pike fishing.<ref name=LeitrimObserver1970 />{{rp|3}} The ecology of the lake and other county waterways, is threatened by [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]] invasive species.<ref name=Pedreschi2014 /> == Tíreolaíocht '' Loch Charraig an Phoirt lough is located due west of Droim Conga village and Loch an Scoir. It is surrounded by high lands and bounded by the [[townlands]] of Drumbullog, Corderry (Morton), Carrickaport, Mullaghycullen, Drumcong, and Roscarban. '' The lake has an [[hourglass]] shape with a surface-area of about {{convert|0.46|km2|1}},<ref name=Haug2011 />{{rp|35}}<ref name=MacMahon1845 /> and depths of {{convert|7|m|1}}.<ref name=anglingireland /> The level of Carrickaport lough is about {{convert|1|foot|1}} higher than Lough Scur, and a small stream of {{convert|500|m|1}} length running through Drumcong connects both lakes.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} '' The [[substrate (aquatic environment)|substrate]] consists of rock (15%), cobble (70%), gravel (10%) and sand (5%).<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Éiceolaíocht I measc na n-iasc i Loch Charraig an Phoirt, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], [[péirse]], bran féin, róiste féin agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc<ref name=Pedreschi2014 />).<ref name=discoverireland /> '' Carrickaport Lough is reed-fringed,<ref name=anglingireland /> with approximately one fifth of [[Substrate (aquatic environment)|substrate]] vegetation being [[Schoenoplectus lacustris|common club-rush]] and [[Potamogeton illinoensis|Potamogeton pondweed]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} Sa bhliain 2003, tugadh rátáil [[Innéacs Staide Trófach|méiseatrófach]] ar cháilíocht an uisce.<ref name=Clenaghan2005 />{{refn | group=n | Tá [[Innéacs Staide Trófach|staideanna trófacha]] olagatrófach agus méiseatrófach inmhianaithe, ach cuireann rátálacha eotrófach nó hipeartrófach truailliú in iúl.<ref name=Clenaghan2005 />{{rp|8}}}} === Truailliú '' Following a survey in 2007 the condition of Loch Charraig an Phoirt was reported as "unsatisfactory" with [[algae|Filamentous algae]] present,<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} and pollution, along with a serious [[zebra mussel]] infestation, being also reported.<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}}<ref name=Pedreschi2014 /> '' The alien species [[Elodea canadensis]] are also present.<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} === Crayfish extinction '' Loch Charraig an Phoirt, with a shallow rocky shore, has some ideal potential [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] habitat,<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} While a population of [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] has previously been reported, no specimens were found when last surveyed in 2007.<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}} Indeed, crayfish are never been found with [[zebra mussel]],<ref name=OConnor2007 />{{rp|30}} and Irish stocks are threatened by non-indigenous crayfish species importation.<ref name=Reynolds2011 />{{rp|124}} === Rare moss '' In August 2000 the "{{em|[[List of the mosses of Britain and Ireland|Weissia rostellata]]}}" moss, regarded as a rare species in Ireland,<ref name=Holyoak2006 />{{rp|5}} was found growing unshaded to partly-shaded (by grasses and [[Juncus acutiflorus|rushes]]) on the damp clay-mud of a sparsely vegetated ditch beside the lake.<ref name=Holyoak2006 />{{rp|8}} === Other wildlife '' The [[Viviparidae|Lister's river snail (Viviparus fasciatus)]] is abundant, and [[Asellidae|hog louse]] is also present.<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumcong/ | teideal = Drumcong Townland, Co. Leitrim}} * {{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29308.aspx | title = Droim Conga }} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí {{reflist | group=n}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29317.aspx | teideal = Carraig an Phoirt | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 5ú Lúnasa 2015 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=Clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=OConnor2007>{{cite report | title = Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 | volume = 37 | publisher = Environment, Heritage and Local government | first1 = William | last1 = O’Connor | first2 = Gerard | last2 = Hayes | first3 = Ciaran | last3 = O'Keeffe| first4 = Deirdre | last4 = Lynn | year = 2007 | url = https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf}}</ref> <ref name=Reynolds2011>{{citation | title = White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat| first = Julian D.| last = Reynolds | editor1 = Rees M | editor2 = Nightingale J | editor3 = Holdich DM | year = 2011 | work = Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. | pages = 120–128 | url = https://www.researchgate.net/publication/261633453}}</ref> <ref name=Holyoak2006>{{cite report | title = Weissia rostellata (Brid) Lindb. | publisher = Plantlife | year = 2006 | last = Holyoak | first = David Thomas | url = http://www.plantlife.org.uk/uploads/documents/Weissia__rostellata.pdf#page=8}}</ref> <ref name=Haug2011>{{cite book | title = Gazetteer of Ireland, Til Opplysnin | volume = 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | edition = 2a | year = 2011 | first = Per Ivar | last = Haug | url = https://drive.google.com/file/d/0Bz1Sdt07UKt1ZjdhMjYyNzktMTQ3My00YjdlLWFkNGMtZDQ5ZjViMTFhYzA4/view}}</ref> <ref name=Joyce1913>{{cite book | title = Irish names of places | volume = 3 | publisher Dublin : Phoenix | last = Joyce | first = Patrick Weston | year = 1913 | url = https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf}}</ref> <ref name=anglingireland>{lua idirlín | údar = anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | teideal = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | foilsithe = [[Iascach Intíre Éireann]]}}</ref> <ref name=discoverireland>{{lua idirlín | teideal = Coarse Angling Keshcarrigan | url = http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 | bliain = 2017 | údar = discoverireland.ie}}</ref> <ref name=LeitrimObserver1970>{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival | work = Leitrim Observer | url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ | bliain = 1970 | údar = Leitrim Observer | dátarochtana = 29ú Eanáir 2017 | archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/# | archive-date = 2 February 2017 | url-status = dead}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Carraig an Phoirt, Loch}} [[Catagóir: Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> h8a9xlguhy39sjjzrp9m4wni37k69vx 1273021 1273016 2025-07-07T18:24:13Z Marcas.oduinn 33120 /* Loch Charraig an Phoirt */ 1273021 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]] # [[Carraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Charraig an Phoirt == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is loch [[fionnuisce]] é ''' Loch Charraig an Phoirt,'''<ref name=logainm /><ref name=Joyce1913 />{{rp|173}} suite i bparóiste {{h|Cill Tubraid}}, deisceart {{h|Contae Liatroma}}. '' Loch Charraig an Phoirt is known for quality bream and pike fishing.<ref name=LeitrimObserver1970 />{{rp|3}} '' The ecology of the lake and other county waterways, is threatened by [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]] invasive species.<ref name=Pedreschi2014 /> == Tíreolaíocht Tá Loch Charraig an Phoirt suite laistiar de due {{h|Droim Conga}} agus [[Loch an Scoir]]. '' It is surrounded by high lands. It is bounded by the [[baile fearainn]] of Droim Bológ, Corrdhoire (Morton), Carraig an Phoirt, Mullach Uí Choileáin, Droim Conga agus Ros Cearbáin. '' The lake has an [[hourglass]] shape with a surface-area of about {{convert|0.46|km2|1}},<ref name=Haug2011 />{{rp|35}}<ref name=MacMahon1845 /> and depths of {{convert|7|m|1}}.<ref name=anglingireland /> The level of Carrickaport lough is about {{convert|1|foot|1}} higher than Loch an Scoir, and a small stream of {{convert|500|m|1}} length running through Droim Conga connects both lakes.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} '' The [[substrate (aquatic environment)|substrate]] consists of doirneog (70%), cloch (15%), grean (10%) agus gaineamh (5%).<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Éiceolaíocht I measc na n-iasc i Loch Charraig an Phoirt, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], [[péirse]], bran féin, róiste féin agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc<ref name=Pedreschi2014 />).<ref name=discoverireland /> '' Tá an loch reed-fringed,<ref name=anglingireland /> with approximately one fifth of vegetation being [[Schoenoplectus lacustris|common club-rush]] agus [[Potamogeton illinoensis|Potamogeton pondweed]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} === Truailliú Sa bhliain 2003, tugadh rátáil [[Innéacs Staide Trófach|méiseatrófach]] ar cháilíocht an uisce.<ref name=Clenaghan2005 />{{refn | group=n | Tá [[Innéacs Staide Trófach|staideanna trófacha]] olagatrófach agus méiseatrófach inmhianaithe, ach cuireann rátálacha eotrófach nó hipeartrófach truailliú in iúl.<ref name=Clenaghan2005 />{{rp|8}}}} '' Following a survey in 2007, áfach, the condition of Loch Charraig an Phoirt was reported as "unsatisfactory", with heagrán pollution, [[algae|Filamentous algae]]<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} and a serious [[zebra mussel]] infestation.<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}}<ref name=Pedreschi2014 /> '' The alien species [[Elodea canadensis]] is also present.<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} === Crayfish extinction '' Loch Charraig an Phoirt, with a shallow rocky shore, has some ideal potential [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] habitat,<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} While a population of [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] has previously been reported, no specimens were found when last surveyed in 2007.<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}} Indeed, crayfish are never been found with [[zebra mussel]],<ref name=OConnor2007 />{{rp|30}} and Irish stocks are threatened by non-indigenous crayfish species importation.<ref name=Reynolds2011 />{{rp|124}} === Rare moss '' In August 2000 the "{{em|[[List of the mosses of Britain and Ireland|Weissia rostellata]]}}" moss, regarded as a rare species in Ireland,<ref name=Holyoak2006 />{{rp|5}} was found growing unshaded to partly-shaded (by grasses and [[Juncus acutiflorus|rushes]]) on the damp clay-mud of a sparsely vegetated ditch beside the lake.<ref name=Holyoak2006 />{{rp|8}} === Other wildlife '' The [[Viviparidae|Lister's river snail (Viviparus fasciatus)]] is abundant, and [[Asellidae|hog louse]] is also present.<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumcong/| teideal = Droim Conga, Baile fearainn, Co. Liatroma}} * {{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29308.aspx | teideal = Droim Conga | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí {{reflist | group=n}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29317.aspx | teideal = Carraig an Phoirt | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 5ú Lúnasa 2015 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=Clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=OConnor2007>{{cite report | title = Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 | volume = 37 | publisher = Environment, Heritage and Local government | first1 = William | last1 = O’Connor | first2 = Gerard | last2 = Hayes | first3 = Ciaran | last3 = O'Keeffe| first4 = Deirdre | last4 = Lynn | year = 2007 | url = https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf}}</ref> <ref name=Reynolds2011>{{citation | title = White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat| first = Julian D.| last = Reynolds | editor1 = Rees M | editor2 = Nightingale J | editor3 = Holdich DM | year = 2011 | work = Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. | pages = 120–128 | url = https://www.researchgate.net/publication/261633453}}</ref> <ref name=Holyoak2006>{{cite report | title = Weissia rostellata (Brid) Lindb. | publisher = Plantlife | year = 2006 | last = Holyoak | first = David Thomas | url = http://www.plantlife.org.uk/uploads/documents/Weissia__rostellata.pdf#page=8}}</ref> <ref name=Haug2011>{{cite book | title = Gazetteer of Ireland, Til Opplysnin | volume = 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | edition = 2a | year = 2011 | first = Per Ivar | last = Haug | url = https://drive.google.com/file/d/0Bz1Sdt07UKt1ZjdhMjYyNzktMTQ3My00YjdlLWFkNGMtZDQ5ZjViMTFhYzA4/view}}</ref> <ref name=Joyce1913>{{cite book | title = Irish names of places | volume = 3 | publisher Dublin : Phoenix | last = Joyce | first = Patrick Weston | year = 1913 | url = https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf}}</ref> <ref name=anglingireland>{lua idirlín | údar = anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | teideal = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | foilsithe = [[Iascach Intíre Éireann]]}}</ref> <ref name=discoverireland>{{lua idirlín | teideal = Coarse Angling Keshcarrigan | url = http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 | bliain = 2017 | údar = discoverireland.ie}}</ref> <ref name=LeitrimObserver1970>{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival | work = Leitrim Observer | url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ | bliain = 1970 | údar = Leitrim Observer | dátarochtana = 29ú Eanáir 2017 | archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/# | archive-date = 2 February 2017 | url-status = dead}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Carraig an Phoirt, Loch}} [[Catagóir: Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> q5je6kqa3gwhy3a7bdtsi6vne6i3l0r 1273023 1273021 2025-07-07T18:56:03Z Marcas.oduinn 33120 /* Loch Charraig an Phoirt */ 1273023 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]] # [[Carraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Charraig an Phoirt == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is loch [[fionnuisce]] é ''' Loch Charraig an Phoirt,'''<ref name=logainm /><ref name=Joyce1913 />{{rp|173}} suite i bparóiste {{h|Cill Tubraid}}, deisceart {{h|Contae Liatroma}}. Is láthair mór le rá é Loch Charraig an Phoirt mar iascach brain agus liúis.<ref name=LeitrimObserver1970 />{{rp|3}} I gcoitinne, tá éiceolaíocht an locha agus uiscebhealaí eile faoi bhagairt fhoirgeachta le [[Lagarosiphon major|tím chatach]], [[diúilicín riabhach]] agus [[débhlaoscach fionnuisce|breallach fionnuisce]].<ref name=Pedreschi2014 /><ref name=Clenaghan2005 />{{rp|16}} == Tíreolaíocht Tá Loch Charraig an Phoirt suite laistiar de due {{h|Droim Conga}} agus [[Loch an Scoir]]. '' It is surrounded by high lands. It is bounded by the [[baile fearainn]] of Droim Bológ, Corrdhoire (Morton), Carraig an Phoirt, Mullach Uí Choileáin, Droim Conga agus Ros Cearbáin. '' The lake has an [[hourglass]] shape with a surface-area of about {{convert|0.46|km2|1}},<ref name=Haug2011 />{{rp|35}}<ref name=MacMahon1845 /> and depths of {{convert|7|m|1}}.<ref name=anglingireland /> The level of Carrickaport lough is about {{convert|1|foot|1}} higher than Loch an Scoir, and a small stream of {{convert|500|m|1}} length running through Droim Conga connects both lakes.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} '' The [[substrate (aquatic environment)|substrate]] consists of doirneog (70%), cloch (15%), grean (10%) agus gaineamh (5%).<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Éiceolaíocht I measc na n-iasc i Loch Charraig an Phoirt, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], [[péirse]], bran féin, róiste féin agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc<ref name=Pedreschi2014 />).<ref name=discoverireland /> '' Tá an loch reed-fringed,<ref name=anglingireland /> with approximately one fifth of vegetation being [[Schoenoplectus lacustris|common club-rush]] agus [[Potamogeton illinoensis|Potamogeton pondweed]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} === Truailliú Sa bhliain 2003, tugadh rátáil [[Innéacs Staide Trófach|méiseatrófach]] ar cháilíocht an uisce.<ref name=Clenaghan2005 />{{refn | group=n | Tá [[Innéacs Staide Trófach|staideanna trófacha]] olagatrófach agus méiseatrófach inmhianaithe, ach cuireann rátálacha eotrófach nó hipeartrófach truailliú in iúl.<ref name=Clenaghan2005 />{{rp|8}}}} '' Following a survey in 2007, áfach, the condition of Loch Charraig an Phoirt was reported as "unsatisfactory", with heagrán pollution, [[algae|Filamentous algae]]<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} and a serious [[zebra mussel]] infestation.<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}}<ref name=Pedreschi2014 /> '' The alien species [[Elodea canadensis]] is also present.<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} === Crayfish extinction '' Loch Charraig an Phoirt, with a shallow rocky shore, has some ideal potential [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] habitat,<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} While a population of [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] has previously been reported, no specimens were found when last surveyed in 2007.<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}} Indeed, crayfish are never been found with [[zebra mussel]],<ref name=OConnor2007 />{{rp|30}} and Irish stocks are threatened by non-indigenous crayfish species importation.<ref name=Reynolds2011 />{{rp|124}} === Rare moss '' In August 2000 the "{{em|[[List of the mosses of Britain and Ireland|Weissia rostellata]]}}" moss, regarded as a rare species in Ireland,<ref name=Holyoak2006 />{{rp|5}} was found growing unshaded to partly-shaded (by grasses and [[Juncus acutiflorus|rushes]]) on the damp clay-mud of a sparsely vegetated ditch beside the lake.<ref name=Holyoak2006 />{{rp|8}} === Other wildlife '' The [[Viviparidae|Lister's river snail (Viviparus fasciatus)]] is abundant, and [[Asellidae|hog louse]] is also present.<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumcong/| teideal = Droim Conga, Baile fearainn, Co. Liatroma}} * {{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29308.aspx | teideal = Droim Conga | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí {{reflist | group=n}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29317.aspx | teideal = Carraig an Phoirt | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 5ú Lúnasa 2015 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=Clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=OConnor2007>{{cite report | title = Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 | volume = 37 | publisher = Environment, Heritage and Local government | first1 = William | last1 = O’Connor | first2 = Gerard | last2 = Hayes | first3 = Ciaran | last3 = O'Keeffe| first4 = Deirdre | last4 = Lynn | year = 2007 | url = https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf}}</ref> <ref name=Reynolds2011>{{citation | title = White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat| first = Julian D.| last = Reynolds | editor1 = Rees M | editor2 = Nightingale J | editor3 = Holdich DM | year = 2011 | work = Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. | pages = 120–128 | url = https://www.researchgate.net/publication/261633453}}</ref> <ref name=Holyoak2006>{{cite report | title = Weissia rostellata (Brid) Lindb. | publisher = Plantlife | year = 2006 | last = Holyoak | first = David Thomas | url = http://www.plantlife.org.uk/uploads/documents/Weissia__rostellata.pdf#page=8}}</ref> <ref name=Haug2011>{{cite book | title = Gazetteer of Ireland, Til Opplysnin | volume = 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | edition = 2a | year = 2011 | first = Per Ivar | last = Haug | url = https://drive.google.com/file/d/0Bz1Sdt07UKt1ZjdhMjYyNzktMTQ3My00YjdlLWFkNGMtZDQ5ZjViMTFhYzA4/view}}</ref> <ref name=Joyce1913>{{cite book | title = Irish names of places | volume = 3 | publisher Dublin : Phoenix | last = Joyce | first = Patrick Weston | year = 1913 | url = https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf}}</ref> <ref name=anglingireland>{lua idirlín | údar = anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | teideal = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | foilsithe = [[Iascach Intíre Éireann]]}}</ref> <ref name=discoverireland>{{lua idirlín | teideal = Coarse Angling Keshcarrigan | url = http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 | bliain = 2017 | údar = discoverireland.ie}}</ref> <ref name=LeitrimObserver1970>{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival | work = Leitrim Observer | url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ | bliain = 1970 | údar = Leitrim Observer | dátarochtana = 29ú Eanáir 2017 | archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/# | archive-date = 2 February 2017 | url-status = dead}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Carraig an Phoirt, Loch}} [[Catagóir: Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> 2kj8phh4o8xmff2swvtf8nb244jvc1j 1273026 1273023 2025-07-07T19:04:02Z Marcas.oduinn 33120 1273026 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]] # [[Carraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Charraig an Phoirt == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is loch [[fionnuisce]] é ''' Loch Charraig an Phoirt,'''<ref name=logainm /><ref name=Joyce1913 />{{rp|173}} suite i bparóiste {{h|Cill Tubraid}}, deisceart {{h|Contae Liatroma}}. Is láthair mór le rá é Loch Charraig an Phoirt mar iascach brain agus liúis.<ref name=LeitrimObserver1970 />{{rp|3}} I gcoitinne, tá éiceolaíocht an locha agus uiscebhealaí eile faoi bhagairt fhoirgeachta le [[Lagarosiphon major|tím chatach]], [[diúilicín riabhach]] agus [[débhlaoscach fionnuisce|breallach fionnuisce]].<ref name=Pedreschi2014 /><ref name=Clenaghan2005 />{{rp|16}} == Tíreolaíocht Tá Loch Charraig an Phoirt suite laistiar de {{h|Droim Conga}} agus [[Loch an Scoir]]. Tá sé timpeallaithe ag na [[baile fearainn|baile fearainn]] a leanas: Droim Bológ, Corrdhoire (Morton), Carraig an Phoirt, Mullach Uí Choileáin, Droim Conga agus Ros Cearbáin. Tá cruth [[orláiste]] ag an loch, le hachar {{convert|0.46|km2|1}},<ref name=Haug2011 />{{rp|35}}<ref name=MacMahon1845 /> agus doimhneacht {{convert|7|m|1}}.<ref name=anglingireland /> Tá leibhéal an locha tuairim is {{convert|30|cm|1|abbr|=on}} níos airde ná Loch an Scoir. Tá an dá loch nasctha le sruthán beag, {{convert|500|m|1|abbr|=on}} ar fad, a shreabhadh trí Dhroim Conga.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} Tá an [[foshraith]] déanta as doirneog (70%), cloch (15%), grean (10%) agus gaineamh (5%).<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Éiceolaíocht I measc na n-iasc i Loch Charraig an Phoirt, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], [[péirse]], bran féin, róiste féin agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc<ref name=Pedreschi2014 />).<ref name=discoverireland /> '' Tá an loch reed-fringed,<ref name=anglingireland /> with approximately one fifth of vegetation being [[Schoenoplectus lacustris|common club-rush]] agus [[Potamogeton illinoensis|Potamogeton pondweed]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} === Truailliú Sa bhliain 2003, tugadh rátáil [[Innéacs Staide Trófach|méiseatrófach]] ar cháilíocht an uisce.<ref name=Clenaghan2005 />{{refn | group=n | Tá [[Innéacs Staide Trófach|staideanna trófacha]] olagatrófach agus méiseatrófach inmhianaithe, ach cuireann rátálacha eotrófach nó hipeartrófach truailliú in iúl.<ref name=Clenaghan2005 />{{rp|8}}}} '' Following a survey in 2007, áfach, the condition of Loch Charraig an Phoirt was reported as "unsatisfactory", with heagrán pollution, [[algae|Filamentous algae]]<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} and a serious [[zebra mussel]] infestation.<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}}<ref name=Pedreschi2014 /> '' The alien species [[Elodea canadensis]] is also present.<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} === Crayfish extinction '' Loch Charraig an Phoirt, with a shallow rocky shore, has some ideal potential [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] habitat,<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} While a population of [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] has previously been reported, no specimens were found when last surveyed in 2007.<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}} Indeed, crayfish are never been found with [[zebra mussel]],<ref name=OConnor2007 />{{rp|30}} and Irish stocks are threatened by non-indigenous crayfish species importation.<ref name=Reynolds2011 />{{rp|124}} === Rare moss '' In August 2000 the "{{em|[[List of the mosses of Britain and Ireland|Weissia rostellata]]}}" moss, regarded as a rare species in Ireland,<ref name=Holyoak2006 />{{rp|5}} was found growing unshaded to partly-shaded (by grasses and [[Juncus acutiflorus|rushes]]) on the damp clay-mud of a sparsely vegetated ditch beside the lake.<ref name=Holyoak2006 />{{rp|8}} === Other wildlife '' The [[Viviparidae|Lister's river snail (Viviparus fasciatus)]] is abundant, and [[Asellidae|hog louse]] is also present.<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumcong/| teideal = Droim Conga, Baile fearainn, Co. Liatroma}} * {{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29308.aspx | teideal = Droim Conga | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí {{reflist | group=n}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29317.aspx | teideal = Carraig an Phoirt | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 5ú Lúnasa 2015 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=Clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=OConnor2007>{{cite report | title = Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 | volume = 37 | publisher = Environment, Heritage and Local government | first1 = William | last1 = O’Connor | first2 = Gerard | last2 = Hayes | first3 = Ciaran | last3 = O'Keeffe| first4 = Deirdre | last4 = Lynn | year = 2007 | url = https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf}}</ref> <ref name=Reynolds2011>{{citation | title = White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat| first = Julian D.| last = Reynolds | editor1 = Rees M | editor2 = Nightingale J | editor3 = Holdich DM | year = 2011 | work = Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. | pages = 120–128 | url = https://www.researchgate.net/publication/261633453}}</ref> <ref name=Holyoak2006>{{cite report | title = Weissia rostellata (Brid) Lindb. | publisher = Plantlife | year = 2006 | last = Holyoak | first = David Thomas | url = http://www.plantlife.org.uk/uploads/documents/Weissia__rostellata.pdf#page=8}}</ref> <ref name=Haug2011>{{cite book | title = Gazetteer of Ireland, Til Opplysnin | volume = 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | edition = 2a | year = 2011 | first = Per Ivar | last = Haug | url = https://drive.google.com/file/d/0Bz1Sdt07UKt1ZjdhMjYyNzktMTQ3My00YjdlLWFkNGMtZDQ5ZjViMTFhYzA4/view}}</ref> <ref name=Joyce1913>{{cite book | title = Irish names of places | volume = 3 | publisher Dublin : Phoenix | last = Joyce | first = Patrick Weston | year = 1913 | url = https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf}}</ref> <ref name=anglingireland>{lua idirlín | údar = anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | teideal = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | foilsithe = [[Iascach Intíre Éireann]]}}</ref> <ref name=discoverireland>{{lua idirlín | teideal = Coarse Angling Keshcarrigan | url = http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 | bliain = 2017 | údar = discoverireland.ie}}</ref> <ref name=LeitrimObserver1970>{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival | work = Leitrim Observer | url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ | bliain = 1970 | údar = Leitrim Observer | dátarochtana = 29ú Eanáir 2017 | archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/# | archive-date = 2 February 2017 | url-status = dead}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Carraig an Phoirt, Loch}} [[Catagóir: Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> 9wkk8dr4wxzrh0o9psalallsoigw651 1273028 1273026 2025-07-07T19:25:10Z Marcas.oduinn 33120 1273028 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]] # [[Carraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Charraig an Phoirt == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is loch [[fionnuisce]] é ''' Loch Charraig an Phoirt,'''<ref name=logainm /><ref name=Joyce1913 />{{rp|173}} suite i bparóiste {{h|Cill Tubraid}}, deisceart {{h|Contae Liatroma}}. Is láthair mór le rá é Loch Charraig an Phoirt mar iascach brain agus liúis.<ref name=LeitrimObserver1970 />{{rp|3}} I gcoitinne, tá éiceolaíocht an locha agus uiscebhealaí eile faoi bhagairt fhoirgeachta le [[Lagarosiphon major|tím chatach]], [[diúilicín riabhach]] agus [[débhlaoscach fionnuisce|breallach fionnuisce]].<ref name=Pedreschi2014 /><ref name=Clenaghan2005 />{{rp|16}} == Tíreolaíocht Tá Loch Charraig an Phoirt suite laistiar de {{h|Droim Conga}} agus [[Loch an Scoir]]. Tá sé timpeallaithe ag na [[baile fearainn|baile fearainn]] a leanas: Droim Bológ, Corrdhoire (Morton), Carraig an Phoirt, Mullach Uí Choileáin, Droim Conga agus Ros Cearbáin. Tá cruth [[orláiste]] ag an loch, le hachar {{convert|0.46|km2|1}},<ref name=Haug2011 />{{rp|35}}<ref name=MacMahon1845 /> agus doimhneacht {{convert|7|m|1}}.<ref name=anglingireland /> Tá leibhéal an locha tuairim is {{convert|30|cm|1|abbr|=on}} níos airde ná Loch an Scoir. Tá an dá loch nasctha le sruthán beag, {{convert|500|m|1|abbr|=on}} ar fad, a shreabhadh trí Dhroim Conga.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} Tá an [[foshraith]] déanta as doirneog (70%), cloch (15%), grean (10%) agus gaineamh (5%).<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Éiceolaíocht I measc na n-iasc i Loch Charraig an Phoirt, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], [[péirse]], bran féin, róiste féin agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc<ref name=Pedreschi2014 />).<ref name=discoverireland /> Tá imeall an locha clúdaithe le giolcacha,<ref name=anglingireland /> le fásra fiche fán gcéad de [[Schoenoplectus lacustris|bhogshifín]] agus [[tím uisce]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} === Truailliú Sa bhliain 2003, tugadh rátáil [[Innéacs Staide Trófach|méiseatrófach]] ar cháilíocht an uisce.<ref name=Clenaghan2005 />{{refn | group=n | Tá [[Innéacs Staide Trófach|staideanna trófacha]] olagatrófach agus méiseatrófach inmhianaithe, ach cuireann rátálacha eotrófach nó hipeartrófach truailliú in iúl.<ref name=Clenaghan2005 />{{rp|8}}}} I ndiaidh suirbhé sa bhliain 2007, áfach, tuairiscíodh go raibh cáilíocht uisce "mhíshásúil" sa loch, le truailliú [[algae|Filamentous algae]]<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} agus drich-fhoirgeacht [[diúilicín riabhach]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}}<ref name=Pedreschi2014 /> Tá ann sa loch fosta an speiceas coimhthíoch, [[Elodea canadensis]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} === Crayfish extinction '' Loch Charraig an Phoirt, with a shallow rocky shore, has some ideal potential [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] habitat,<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} While a population of [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] has previously been reported, no specimens were found when last surveyed in 2007.<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}} Indeed, crayfish are never been found with [[zebra mussel]],<ref name=OConnor2007 />{{rp|30}} and Irish stocks are threatened by non-indigenous crayfish species importation.<ref name=Reynolds2011 />{{rp|124}} === Rare moss '' In August 2000 the "{{em|[[List of the mosses of Britain and Ireland|Weissia rostellata]]}}" moss, regarded as a rare species in Ireland,<ref name=Holyoak2006 />{{rp|5}} was found growing unshaded to partly-shaded (by grasses and [[Juncus acutiflorus|rushes]]) on the damp clay-mud of a sparsely vegetated ditch beside the lake.<ref name=Holyoak2006 />{{rp|8}} === Other wildlife '' The [[Viviparidae|Lister's river snail (Viviparus fasciatus)]] is abundant, and [[Asellidae|hog louse]] is also present.<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumcong/| teideal = Droim Conga, Baile fearainn, Co. Liatroma}} * {{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29308.aspx | teideal = Droim Conga | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí {{reflist | group=n}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29317.aspx | teideal = Carraig an Phoirt | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 5ú Lúnasa 2015 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=Clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=OConnor2007>{{cite report | title = Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 | volume = 37 | publisher = Environment, Heritage and Local government | first1 = William | last1 = O’Connor | first2 = Gerard | last2 = Hayes | first3 = Ciaran | last3 = O'Keeffe| first4 = Deirdre | last4 = Lynn | year = 2007 | url = https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf}}</ref> <ref name=Reynolds2011>{{citation | title = White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat| first = Julian D.| last = Reynolds | editor1 = Rees M | editor2 = Nightingale J | editor3 = Holdich DM | year = 2011 | work = Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. | pages = 120–128 | url = https://www.researchgate.net/publication/261633453}}</ref> <ref name=Holyoak2006>{{cite report | title = Weissia rostellata (Brid) Lindb. | publisher = Plantlife | year = 2006 | last = Holyoak | first = David Thomas | url = http://www.plantlife.org.uk/uploads/documents/Weissia__rostellata.pdf#page=8}}</ref> <ref name=Haug2011>{{cite book | title = Gazetteer of Ireland, Til Opplysnin | volume = 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | edition = 2a | year = 2011 | first = Per Ivar | last = Haug | url = https://drive.google.com/file/d/0Bz1Sdt07UKt1ZjdhMjYyNzktMTQ3My00YjdlLWFkNGMtZDQ5ZjViMTFhYzA4/view}}</ref> <ref name=Joyce1913>{{cite book | title = Irish names of places | volume = 3 | publisher Dublin : Phoenix | last = Joyce | first = Patrick Weston | year = 1913 | url = https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf}}</ref> <ref name=anglingireland>{lua idirlín | údar = anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | teideal = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | foilsithe = [[Iascach Intíre Éireann]]}}</ref> <ref name=discoverireland>{{lua idirlín | teideal = Coarse Angling Keshcarrigan | url = http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 | bliain = 2017 | údar = discoverireland.ie}}</ref> <ref name=LeitrimObserver1970>{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival | work = Leitrim Observer | url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ | bliain = 1970 | údar = Leitrim Observer | dátarochtana = 29ú Eanáir 2017 | archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/# | archive-date = 2 February 2017 | url-status = dead}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Carraig an Phoirt, Loch}} [[Catagóir: Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> 9bzbe8w7nhpfmsg5x23mzcb4w52f1if 1273034 1273028 2025-07-07T20:08:16Z Marcas.oduinn 33120 /* Loch Charraig an Phoirt */ 1273034 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]] # [[Carraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Charraig an Phoirt == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is loch [[fionnuisce]] é ''' Loch Charraig an Phoirt,'''<ref name=logainm /><ref name=Joyce1913 />{{rp|173}} suite i bparóiste {{h|Cill Tubraid}}, deisceart {{h|Contae Liatroma}}. Is láthair mór le rá é Loch Charraig an Phoirt mar iascach brain agus liúis.<ref name=LeitrimObserver1970 />{{rp|3}} I gcoitinne, tá éiceolaíocht an locha agus uiscebhealaí eile faoi bhagairt fhoirgeachta le [[Lagarosiphon major|tím chatach]], [[diúilicín riabhach]] agus [[débhlaoscach fionnuisce|breallach fionnuisce]].<ref name=Pedreschi2014 /><ref name=Clenaghan2005 />{{rp|16}} == Tíreolaíocht Tá Loch Charraig an Phoirt suite laistiar de {{h|Droim Conga}} agus [[Loch an Scoir]]. Tá sé timpeallaithe ag na [[baile fearainn|baile fearainn]] a leanas: Droim Bológ, Corrdhoire (Morton), Carraig an Phoirt, Mullach Uí Choileáin, Droim Conga agus Ros Cearbáin. Tá cruth [[orláiste]] ag an loch, le hachar {{convert|0.46|km2|1}},<ref name=Haug2011 />{{rp|35}}<ref name=MacMahon1845 /> agus doimhneacht {{convert|7|m|1}}.<ref name=anglingireland /> Tá leibhéal an locha tuairim is {{convert|30|cm|1|abbr|=on}} níos airde ná Loch an Scoir. Tá an dá loch nasctha le sruthán beag, {{convert|500|m|1|abbr|=on}} ar fad, a shreabhadh trí Dhroim Conga.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} Tá an [[foshraith]] déanta as doirneog (70%), cloch (15%), grean (10%) agus gaineamh (5%).<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Éiceolaíocht I measc na n-iasc i Loch Charraig an Phoirt, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], [[péirse]], bran féin, róiste féin agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc<ref name=Pedreschi2014 />).<ref name=discoverireland /> Tá imeall an locha clúdaithe le giolcacha,<ref name=anglingireland /> le fásra fiche fán gcéad de [[Schoenoplectus lacustris|bhogshifín]] agus [[tím uisce]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} === Truailliú Sa bhliain 2003, tugadh rátáil [[Innéacs Staide Trófach|méiseatrófach]] ar cháilíocht an uisce.<ref name=Clenaghan2005 />{{refn | group=n | Tá [[Innéacs Staide Trófach|staideanna trófacha]] olagatrófach agus méiseatrófach inmhianaithe, ach cuireann rátálacha eotrófach nó hipeartrófach truailliú in iúl.<ref name=Clenaghan2005 />{{rp|8}}}} I ndiaidh suirbhé sa bhliain 2007, áfach, tuairiscíodh go raibh cáilíocht uisce "mhíshásúil" sa loch, le truailliú [[algae|Filamentous algae]]<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} agus drich-fhoirgeacht [[diúilicín riabhach]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}}<ref name=Pedreschi2014 /> Tá ann sa loch fosta an speiceas coimhthíoch, [[Elodea canadensis]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} === Crayfish extinction '' Loch Charraig an Phoirt, with a shallow rocky shore, has some ideal potential [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] habitat,<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} While a population of [[Austropotamobius pallipes|White-clawed crayfish]] has previously been reported, no specimens were found when last surveyed in 2007.<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}} Indeed, crayfish are never been found with [[zebra mussel]],<ref name=OConnor2007 />{{rp|30}} and Irish stocks are threatened by non-indigenous crayfish species importation.<ref name=Reynolds2011 />{{rp|124}} === Rare moss '' In August 2000 the "{{em|[[List of the mosses of Britain and Ireland|Weissia rostellata]]}}" moss, regarded as a rare species in Ireland,<ref name=Holyoak2006 />{{rp|5}} was found growing unshaded to partly-shaded (by grasses and [[Juncus acutiflorus|rushes]]) on the damp clay-mud of a sparsely vegetated ditch beside the lake.<ref name=Holyoak2006 />{{rp|8}} === Fiadhúlra eile Feictear an seilide abhann (Viviparus fasciatus) go forleathan sa cheantar, agus i dteannta sin ''[[Asellidae|míol borra]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumcong/| teideal = Droim Conga, Baile fearainn, Co. Liatroma}} * {{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29308.aspx | teideal = Droim Conga | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí {{reflist | group=n}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29317.aspx | teideal = Carraig an Phoirt | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 5ú Lúnasa 2015 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=Clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=OConnor2007>{{cite report | title = Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 | volume = 37 | publisher = Environment, Heritage and Local government | first1 = William | last1 = O’Connor | first2 = Gerard | last2 = Hayes | first3 = Ciaran | last3 = O'Keeffe| first4 = Deirdre | last4 = Lynn | year = 2007 | url = https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf}}</ref> <ref name=Reynolds2011>{{citation | title = White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat| first = Julian D.| last = Reynolds | editor1 = Rees M | editor2 = Nightingale J | editor3 = Holdich DM | year = 2011 | work = Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. | pages = 120–128 | url = https://www.researchgate.net/publication/261633453}}</ref> <ref name=Holyoak2006>{{cite report | title = Weissia rostellata (Brid) Lindb. | publisher = Plantlife | year = 2006 | last = Holyoak | first = David Thomas | url = http://www.plantlife.org.uk/uploads/documents/Weissia__rostellata.pdf#page=8}}</ref> <ref name=Haug2011>{{cite book | title = Gazetteer of Ireland, Til Opplysnin | volume = 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | edition = 2a | year = 2011 | first = Per Ivar | last = Haug | url = https://drive.google.com/file/d/0Bz1Sdt07UKt1ZjdhMjYyNzktMTQ3My00YjdlLWFkNGMtZDQ5ZjViMTFhYzA4/view}}</ref> <ref name=Joyce1913>{{cite book | title = Irish names of places | volume = 3 | publisher Dublin : Phoenix | last = Joyce | first = Patrick Weston | year = 1913 | url = https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf}}</ref> <ref name=anglingireland>{lua idirlín | údar = anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | teideal = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | foilsithe = [[Iascach Intíre Éireann]]}}</ref> <ref name=discoverireland>{{lua idirlín | teideal = Coarse Angling Keshcarrigan | url = http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 | bliain = 2017 | údar = discoverireland.ie}}</ref> <ref name=LeitrimObserver1970>{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival | work = Leitrim Observer | url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ | bliain = 1970 | údar = Leitrim Observer | dátarochtana = 29ú Eanáir 2017 | archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/# | archive-date = 2 February 2017 | url-status = dead}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Carraig an Phoirt, Loch}} [[Catagóir: Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> sdk74ju3c44scb6qocbsyex6h7kq9xb 1273038 1273034 2025-07-07T20:35:57Z Marcas.oduinn 33120 1273038 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]] # [[Carraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Charraig an Phoirt == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is loch [[fionnuisce]] é ''' Loch Charraig an Phoirt,'''<ref name=logainm /><ref name=Joyce1913 />{{rp|173}} suite i bparóiste {{h|Cill Tubraid}}, deisceart {{h|Contae Liatroma}}. Is láthair mór le rá é Loch Charraig an Phoirt mar iascach brain agus liúis.<ref name=LeitrimObserver1970 />{{rp|3}} I gcoitinne, tá éiceolaíocht an locha agus uiscebhealaí eile faoi bhagairt fhoirgeachta le [[Lagarosiphon major|tím chatach]], [[diúilicín riabhach]] agus [[débhlaoscach fionnuisce|breallach fionnuisce]].<ref name=Pedreschi2014 /><ref name=Clenaghan2005 />{{rp|16}} == Tíreolaíocht Tá Loch Charraig an Phoirt suite laistiar de {{h|Droim Conga}} agus [[Loch an Scoir]]. Tá sé timpeallaithe ag na [[baile fearainn|baile fearainn]] a leanas: Droim Bológ, Corrdhoire (Morton), Carraig an Phoirt, Mullach Uí Choileáin, Droim Conga agus Ros Cearbáin. Tá cruth [[orláiste]] ag an loch, le hachar {{convert|0.46|km2|1}},<ref name=Haug2011 />{{rp|35}}<ref name=MacMahon1845 /> agus doimhneacht {{convert|7|m|1}}.<ref name=anglingireland /> Tá leibhéal an locha tuairim is {{convert|30|cm|1|abbr|=on}} níos airde ná Loch an Scoir. Tá an dá loch nasctha le sruthán beag, {{convert|500|m|1|abbr|=on}} ar fad, a shreabhadh trí Dhroim Conga.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} Tá an [[foshraith]] déanta as doirneog (70%), cloch (15%), grean (10%) agus gaineamh (5%).<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Éiceolaíocht I measc na n-iasc i Loch Charraig an Phoirt, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], [[péirse]], bran féin, róiste féin agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc<ref name=Pedreschi2014 />).<ref name=discoverireland /> Tá imeall an locha clúdaithe le giolcacha,<ref name=anglingireland /> le fásra fiche fán gcéad de [[Schoenoplectus lacustris|bhogshifín]] agus [[tím uisce]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} === Truailliú Sa bhliain 2003, tugadh rátáil [[Innéacs Staide Trófach|méiseatrófach]] ar cháilíocht an uisce.<ref name=Clenaghan2005 />{{refn | group=n | Tá [[Innéacs Staide Trófach|staideanna trófacha]] olagatrófach agus méiseatrófach inmhianaithe, ach cuireann rátálacha eotrófach nó hipeartrófach truailliú in iúl.<ref name=Clenaghan2005 />{{rp|8}}}} I ndiaidh suirbhé sa bhliain 2007, áfach, tuairiscíodh go raibh cáilíocht uisce "mhíshásúil" sa loch, le truailliú [[algae|Filamentous algae]]<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} agus drich-fhoirgeacht [[diúilicín riabhach]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}}<ref name=Pedreschi2014 /> Tá ann sa loch fosta an speiceas coimhthíoch, [[Elodea canadensis]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} === Díothú piardóige Tá bruach tanaí carraigeach ag Loch Charraig an Phoirt, rud atá ina ghnáthóg mhaith le haghaidh [[Austropotamobius pallipes|piardóige liathbháine]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} Bhí a leithéid de phiardóg tráth, ach ní fuarthas sampla ar bith le linn suirbhé sa bhliain 2007.<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}} Agus diúilicín riabhach i láthair, ámh, ní fuarthas riamh piardóg ina theannta.<ref name=OConnor2007 />{{rp|30}} Cúng maith le sin, tá piardóga Éireannacha faoi bhrú ó speicis neamh-dhúchasach.<ref name=Reynolds2011 />{{rp|124}} === Caonach neamhchoitianta I mí Lúnasa 2000, fuarthas an [[caonach]] ''Weissia rostellata'', neamhchoitianta i nÉirinn,<ref name=Holyoak2006 />{{rp|5}} ag fás faoi scáth i ndíog le beagán fásra in aice leis an loch.<ref name=Holyoak2006 />{{rp|8}} === Fiadhúlra eile Feictear an seilide abhann (Viviparus fasciatus) go forleathan sa cheantar, agus i dteannta sin ''[[Asellidae|míol borra]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumcong/| teideal = Droim Conga, Baile fearainn, Co. Liatroma}} * {{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29308.aspx | teideal = Droim Conga | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí {{reflist | group=n}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29317.aspx | teideal = Carraig an Phoirt | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 5ú Lúnasa 2015 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=Clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=OConnor2007>{{cite report | title = Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 | volume = 37 | publisher = Environment, Heritage and Local government | first1 = William | last1 = O’Connor | first2 = Gerard | last2 = Hayes | first3 = Ciaran | last3 = O'Keeffe| first4 = Deirdre | last4 = Lynn | year = 2007 | url = https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf}}</ref> <ref name=Reynolds2011>{{citation | title = White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat| first = Julian D.| last = Reynolds | editor1 = Rees M | editor2 = Nightingale J | editor3 = Holdich DM | year = 2011 | work = Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. | pages = 120–128 | url = https://www.researchgate.net/publication/261633453}}</ref> <ref name=Holyoak2006>{{cite report | title = Weissia rostellata (Brid) Lindb. | publisher = Plantlife | year = 2006 | last = Holyoak | first = David Thomas | url = http://www.plantlife.org.uk/uploads/documents/Weissia__rostellata.pdf#page=8}}</ref> <ref name=Haug2011>{{cite book | title = Gazetteer of Ireland, Til Opplysnin | volume = 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | edition = 2a | year = 2011 | first = Per Ivar | last = Haug | url = https://drive.google.com/file/d/0Bz1Sdt07UKt1ZjdhMjYyNzktMTQ3My00YjdlLWFkNGMtZDQ5ZjViMTFhYzA4/view}}</ref> <ref name=Joyce1913>{{cite book | title = Irish names of places | volume = 3 | publisher Dublin : Phoenix | last = Joyce | first = Patrick Weston | year = 1913 | url = https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf}}</ref> <ref name=anglingireland>{lua idirlín | údar = anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | teideal = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | foilsithe = [[Iascach Intíre Éireann]]}}</ref> <ref name=discoverireland>{{lua idirlín | teideal = Coarse Angling Keshcarrigan | url = http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 | bliain = 2017 | údar = discoverireland.ie}}</ref> <ref name=LeitrimObserver1970>{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival | work = Leitrim Observer | url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ | bliain = 1970 | údar = Leitrim Observer | dátarochtana = 29ú Eanáir 2017 | archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/# | archive-date = 2 February 2017 | url-status = dead}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Carraig an Phoirt, Loch}} [[Catagóir: Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> nkui9w1zc7pyf646pxh34ovdepvm411 1273039 1273038 2025-07-07T20:36:13Z Marcas.oduinn 33120 1273039 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]] # [[Carraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> 4616tutk2voxh54gqe6zjjrp1gce72d 1273045 1273039 2025-07-07T20:49:16Z Marcas.oduinn 33120 /* Lochanna */ 1273045 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]] # [[Loch Charraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> dorhgvpxkw1detu2ri42jh2f0tje1l9 1273048 1273045 2025-07-07T21:07:20Z Marcas.oduinn 33120 /* Lochanna */ 1273048 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]] # [[Loch Charraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Cheis Charraigín== {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is loch [[fionnuisce]] é ''' Loch Cheis Charraigín, '''{{sfn|logainm.ie|pp=Ceis Charraigín}} is a [[Trophic state index#Mesotrophic|mesotrophic]] [[freshwater]] lake near [[Kesh carrigan]] in [[County Leitrim]], Ireland. Known for quality [[coarse fishing]], the lake allows bank fishing from concrete stands on the northern shore, two with wheelchair access.{{sfn|anglingireland}} The ecology of Keshcarrigan Lough, and other county waterways, is threatened by [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]] invasive species.{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}}{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|pp=16}} ==Geography Keshcarrigan Lough lies due south of [[Keshcarrigan]] village and [[Lough Scur]], in [[Kiltubrid]] parish in south [[County Leitrim]]. The lake forms a tilted [[Rectangle|oblong shape]], with a surface-area of {{convert|0.39|km2|1}},{{sfn|anglingireland}}{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} with depths of {{convert|4|m|1}}.{{sfn|anglingireland}} The level of Keshcarrigan Lough is the same as [[Lough Scur]], and a channel of about {{convert|400|m|1}} connects both lakes.{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} The lake is bounded by the [[townlands]] of [[Keshcarrigan]] to the north, Clooney to the south, Laheen to the west, Carrick to the north, and Toomans to the east. ==Ecology Fish present in Keshcarrigan Lough include "[[common roach|roach]]-[[common bream|bream]] hybrids", [[common roach|Roach]], [[European perch|Perch]], [[common bream|Bream]] up to 4lbs, and [[northern pike|Pike]].{{sfn|anglingireland}}{{sfn|discoverireland.ie|2017}} The pike population is the "native Irish strain" ({{langx|ga|liús}} meaning 'Irish [[Northern Pike|Pike]]') not the other European [[Northern Pike|Pike]] strain ({{langx|ga|gailliasc}} meaning 'strange or foreign fish').{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} The lake has stocks of Pike up to {{convert|8|lbs|1}}.{{sfn|anglingireland}} ===Crayfish A thriving population of [[Austropotamobius pallipes|white-clawed crayfish]] was reported here in 2009.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=66}} Keshcarrigan Lough, with a shallow rocky shore, has some ideal potential white-clawed crayfish habitat,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} but the ecology is seriously threatened by [[zebra mussel]] infestation,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=30}} and indiscriminate importation of non-indigenous crayfish species.{{sfn|Reynolds|2011|pp=124}} ==See also * [[List of loughs in Ireland]] * [[Keshcarrigan]] ==References ===Citations {{Reflist}} ===Sources {{refbegin}} * {{cite book |last=Joyce |first=Patrick Weston |author-link=Patrick Weston Joyce |title=The Geography of the Counties of Ireland |url=https://archive.org/download/originhistoryof03joyc/originhistoryof03joyc.pdf#page=187 |orig-year=1883 |year=1883 }} * {{cite web | author=anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | title = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | publisher = Inland Fisheries Ireland | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat |first=Julian D. |last=Reynolds |editor1=Rees M |editor2=Nightingale J |editor3=Holdich DM |year=2011 |volume=Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. Proceedings of a Conference held on 16 and 17 November 2010 in Bristol, UK. |pages=120–128 |url=https://www.researchgate.net/publication/261633453 }} *{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |url= |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 }} *{{cite report |title=Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 |volume=Irish Wildlife Manuals No. 37 |publisher=Environment, Heritage and Local government |first1=William |last1=O’Connor |first2=Gerard |last2=Hayes |first3=Ciaran |last3=O'Keeffe |first4=Deirdre |last4=Lynn |year=2007 |url=https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf }} *{{cite web |title=Coarse Angling Keshcarrigan |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf }} {{refend}} == External links {{refbegin}} *{{cite web |url=https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/keshcarrigan/ |title=Keshcarrigan Townland, Co. Leitrim }} *{{cite web |ref={{harvid|logainm.ie}} |url=https://www.logainm.ie/29311.aspx |title=Ceis Charraigín/Keshcarrigan }} {{refend}} {{DEFAULTSORT:Ceis Charraigín, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> 0btnai1abrcwg586lm6n0rhtiihi02y 1273050 1273048 2025-07-07T21:35:46Z Marcas.oduinn 33120 1273050 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]], [[Loch Charraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Cheis Charraigín== {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is loch [[fionnuisce]] é ''' Loch Cheis Charraigín, '''{{sfn|logainm.ie|pp=Ceis Charraigín}} is a [[Trophic state index#Mesotrophic|mesotrophic]] [[freshwater]] lake near [[Kesh carrigan]] in [[County Leitrim]], Ireland. Known for quality [[coarse fishing]], the lake allows bank fishing from concrete stands on the northern shore, two with wheelchair access.{{sfn|anglingireland}} The ecology of Keshcarrigan Lough, and other county waterways, is threatened by [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]] invasive species.{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}}{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|pp=16}} ==Geography Keshcarrigan Lough lies due south of [[Keshcarrigan]] village and [[Lough Scur]], in [[Kiltubrid]] parish in south [[County Leitrim]]. The lake forms a tilted [[Rectangle|oblong shape]], with a surface-area of {{convert|0.39|km2|1}},{{sfn|anglingireland}}{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} with depths of {{convert|4|m|1}}.{{sfn|anglingireland}} The level of Keshcarrigan Lough is the same as [[Lough Scur]], and a channel of about {{convert|400|m|1}} connects both lakes.{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} The lake is bounded by the [[townlands]] of [[Keshcarrigan]] to the north, Clooney to the south, Laheen to the west, Carrick to the north, and Toomans to the east. ==Ecology Fish present in Keshcarrigan Lough include "[[common roach|roach]]-[[common bream|bream]] hybrids", [[common roach|Roach]], [[European perch|Perch]], [[common bream|Bream]] up to 4lbs, and [[northern pike|Pike]].{{sfn|anglingireland}}{{sfn|discoverireland.ie|2017}} The pike population is the "native Irish strain" ({{langx|ga|liús}} meaning 'Irish [[Northern Pike|Pike]]') not the other European [[Northern Pike|Pike]] strain ({{langx|ga|gailliasc}} meaning 'strange or foreign fish').{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} The lake has stocks of Pike up to {{convert|8|lbs|1}}.{{sfn|anglingireland}} ===Crayfish A thriving population of [[Austropotamobius pallipes|white-clawed crayfish]] was reported here in 2009.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=66}} Keshcarrigan Lough, with a shallow rocky shore, has some ideal potential white-clawed crayfish habitat,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} but the ecology is seriously threatened by [[zebra mussel]] infestation,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=30}} and indiscriminate importation of non-indigenous crayfish species.{{sfn|Reynolds|2011|pp=124}} ==See also * [[List of loughs in Ireland]] * [[Keshcarrigan]] ==References ===Citations {{Reflist}} ===Sources {{refbegin}} * {{cite book |last=Joyce |first=Patrick Weston |author-link=Patrick Weston Joyce |title=The Geography of the Counties of Ireland |url=https://archive.org/download/originhistoryof03joyc/originhistoryof03joyc.pdf#page=187 |orig-year=1883 |year=1883 }} * {{cite web | author=anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | title = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | publisher = Inland Fisheries Ireland | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat |first=Julian D. |last=Reynolds |editor1=Rees M |editor2=Nightingale J |editor3=Holdich DM |year=2011 |volume=Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. Proceedings of a Conference held on 16 and 17 November 2010 in Bristol, UK. |pages=120–128 |url=https://www.researchgate.net/publication/261633453 }} *{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |url= |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 }} *{{cite report |title=Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 |volume=Irish Wildlife Manuals No. 37 |publisher=Environment, Heritage and Local government |first1=William |last1=O’Connor |first2=Gerard |last2=Hayes |first3=Ciaran |last3=O'Keeffe |first4=Deirdre |last4=Lynn |year=2007 |url=https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf }} *{{cite web |title=Coarse Angling Keshcarrigan |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf }} {{refend}} == External links {{refbegin}} *{{cite web |url=https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/keshcarrigan/ |title=Keshcarrigan Townland, Co. Leitrim }} *{{cite web |ref={{harvid|logainm.ie}} |url=https://www.logainm.ie/29311.aspx |title=Ceis Charraigín/Keshcarrigan }} {{refend}} {{DEFAULTSORT:Ceis Charraigín, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> dhitrh7tbtevtb79etuv7xizmvz6flk 1273051 1273050 2025-07-07T21:42:16Z Marcas.oduinn 33120 /* Loch Cheis Charraigín */ 1273051 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]], [[Loch Charraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Cheis Charraigín== {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is loch [[fionnuisce]] [[Innéacs Staide Trófach|mesotrophic]] é ''' Loch Cheis Charraigín, '''<ref name=logainm /> suite gar de tsráidbhaile {{h|Ceis Charraigín}} i g[[Contae Liatroma]]. '' Known for quality [[coarse fishing]], the lake allows bank fishing from concrete stands on the northern shore, two with wheelchair access.{{sfn|anglingireland}} The ecology of Keshcarrigan Lough, and other county waterways, is threatened by [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]] invasive species.{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}}{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|pp=16}} == Tíreolaíocht Keshcarrigan Lough lies due south of [[Keshcarrigan]] village and [[Lough Scur]], in [[Kiltubrid]] parish in south [[County Leitrim]]. The lake forms a tilted [[Rectangle|oblong shape]], with a surface-area of {{convert|0.39|km2|1}},{{sfn|anglingireland}}{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} with depths of {{convert|4|m|1}}.{{sfn|anglingireland}} The level of Keshcarrigan Lough is the same as [[Lough Scur]], and a channel of about {{convert|400|m|1}} connects both lakes.{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} The lake is bounded by the [[townlands]] of [[Keshcarrigan]] to the north, Clooney to the south, Laheen to the west, Carrick to the north, and Toomans to the east. ==Ecology Fish present in Keshcarrigan Lough include "[[common roach|roach]]-[[common bream|bream]] hybrids", [[common roach|Roach]], [[European perch|Perch]], [[common bream|Bream]] up to 4lbs, and [[northern pike|Pike]].{{sfn|anglingireland}}{{sfn|discoverireland.ie|2017}} The pike population is the "native Irish strain" ({{langx|ga|liús}} meaning 'Irish [[Northern Pike|Pike]]') not the other European [[Northern Pike|Pike]] strain ({{langx|ga|gailliasc}} meaning 'strange or foreign fish').{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} The lake has stocks of Pike up to {{convert|8|lbs|1}}.{{sfn|anglingireland}} ===Crayfish A thriving population of [[Austropotamobius pallipes|white-clawed crayfish]] was reported here in 2009.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=66}} Keshcarrigan Lough, with a shallow rocky shore, has some ideal potential white-clawed crayfish habitat,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} but the ecology is seriously threatened by [[zebra mussel]] infestation,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=30}} and indiscriminate importation of non-indigenous crayfish species.{{sfn|Reynolds|2011|pp=124}} ==See also * [[List of loughs in Ireland]] * [[Keshcarrigan]] ==References ===Citations {{Reflist}} ===Sources {{refbegin}} * {{cite book |last=Joyce |first=Patrick Weston |author-link=Patrick Weston Joyce |title=The Geography of the Counties of Ireland |url=https://archive.org/download/originhistoryof03joyc/originhistoryof03joyc.pdf#page=187 |orig-year=1883 |year=1883 }} * {{cite web | author=anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | title = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | publisher = Inland Fisheries Ireland | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat |first=Julian D. |last=Reynolds |editor1=Rees M |editor2=Nightingale J |editor3=Holdich DM |year=2011 |volume=Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. Proceedings of a Conference held on 16 and 17 November 2010 in Bristol, UK. |pages=120–128 |url=https://www.researchgate.net/publication/261633453 }} *{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |url= |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 }} *{{cite report |title=Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 |volume=Irish Wildlife Manuals No. 37 |publisher=Environment, Heritage and Local government |first1=William |last1=O’Connor |first2=Gerard |last2=Hayes |first3=Ciaran |last3=O'Keeffe |first4=Deirdre |last4=Lynn |year=2007 |url=https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf }} *{{cite web |title=Coarse Angling Keshcarrigan |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf }} {{refend}} == External links {{refbegin}} *{{cite web |url=https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/keshcarrigan/ |title=Keshcarrigan Townland, Co. Leitrim }} *{{cite web |ref={{harvid|logainm.ie}} |url=https://www.logainm.ie/29311.aspx |title=Ceis Charraigín/Keshcarrigan }} {{refend}} {{DEFAULTSORT:Ceis Charraigín, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> 68ugoas37t8luw0fzxhu37hasdmrg7a 1273052 1273051 2025-07-07T21:42:44Z Marcas.oduinn 33120 /* Loch Cheis Charraigín */ 1273052 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]], [[Loch Charraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Cheis Charraigín == '' Known for quality [[coarse fishing]], the lake allows bank fishing from concrete stands on the northern shore, two with wheelchair access.{{sfn|anglingireland}} The ecology of Keshcarrigan Lough, and other county waterways, is threatened by [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]] invasive species.{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}}{{sfn|Clenaghan|Clinton|Crowe|2005|pp=16}} == Tíreolaíocht Keshcarrigan Lough lies due south of [[Keshcarrigan]] village and [[Lough Scur]], in [[Kiltubrid]] parish in south [[County Leitrim]]. The lake forms a tilted [[Rectangle|oblong shape]], with a surface-area of {{convert|0.39|km2|1}},{{sfn|anglingireland}}{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} with depths of {{convert|4|m|1}}.{{sfn|anglingireland}} The level of Keshcarrigan Lough is the same as [[Lough Scur]], and a channel of about {{convert|400|m|1}} connects both lakes.{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} The lake is bounded by the [[townlands]] of [[Keshcarrigan]] to the north, Clooney to the south, Laheen to the west, Carrick to the north, and Toomans to the east. ==Ecology Fish present in Keshcarrigan Lough include "[[common roach|roach]]-[[common bream|bream]] hybrids", [[common roach|Roach]], [[European perch|Perch]], [[common bream|Bream]] up to 4lbs, and [[northern pike|Pike]].{{sfn|anglingireland}}{{sfn|discoverireland.ie|2017}} The pike population is the "native Irish strain" ({{langx|ga|liús}} meaning 'Irish [[Northern Pike|Pike]]') not the other European [[Northern Pike|Pike]] strain ({{langx|ga|gailliasc}} meaning 'strange or foreign fish').{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} The lake has stocks of Pike up to {{convert|8|lbs|1}}.{{sfn|anglingireland}} ===Crayfish A thriving population of [[Austropotamobius pallipes|white-clawed crayfish]] was reported here in 2009.{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=66}} Keshcarrigan Lough, with a shallow rocky shore, has some ideal potential white-clawed crayfish habitat,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=39-40}} but the ecology is seriously threatened by [[zebra mussel]] infestation,{{sfn|O’Connor|Hayes|O'Keeffe|Lynn|2007|pp=30}} and indiscriminate importation of non-indigenous crayfish species.{{sfn|Reynolds|2011|pp=124}} ==See also * [[List of loughs in Ireland]] * [[Keshcarrigan]] ==References ===Citations {{Reflist}} ===Sources {{refbegin}} * {{cite book |last=Joyce |first=Patrick Weston |author-link=Patrick Weston Joyce |title=The Geography of the Counties of Ireland |url=https://archive.org/download/originhistoryof03joyc/originhistoryof03joyc.pdf#page=187 |orig-year=1883 |year=1883 }} * {{cite web | author=anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | title = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | publisher = Inland Fisheries Ireland | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat |first=Julian D. |last=Reynolds |editor1=Rees M |editor2=Nightingale J |editor3=Holdich DM |year=2011 |volume=Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. Proceedings of a Conference held on 16 and 17 November 2010 in Bristol, UK. |pages=120–128 |url=https://www.researchgate.net/publication/261633453 }} *{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |url= |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 }} *{{cite report |title=Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 |volume=Irish Wildlife Manuals No. 37 |publisher=Environment, Heritage and Local government |first1=William |last1=O’Connor |first2=Gerard |last2=Hayes |first3=Ciaran |last3=O'Keeffe |first4=Deirdre |last4=Lynn |year=2007 |url=https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf }} *{{cite web |title=Coarse Angling Keshcarrigan |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf }} {{refend}} == External links {{refbegin}} *{{cite web |url=https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/keshcarrigan/ |title=Keshcarrigan Townland, Co. Leitrim }} *{{cite web |ref={{harvid|logainm.ie}} |url=https://www.logainm.ie/29311.aspx |title=Ceis Charraigín/Keshcarrigan }} {{refend}} {{DEFAULTSORT:Ceis Charraigín, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> 5vprzflkwvrlkt5mb1cxqk5eok9o3qk 1273054 1273052 2025-07-07T22:23:31Z Marcas.oduinn 33120 /* Loch Cheis Charraigín */ 1273054 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]], [[Loch Charraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Cheis Charraigín == '' Known for quality [[coarse fishing]], the lake allows bank fishing from concrete stands on the northern shore, two with wheelchair access.<ref name=anglingireland /> '' The ecology of Keshcarrigan Lough, and other county waterways, is threatened by [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]] invasive species.<ref name=Pedreschi2014 /><ref name=Clenaghan2005 />{{rp|16}} == Tíreolaíocht Keshcarrigan Lough lies due south of [[Ceis Charraigín]] village and [[Loch an Scoir]], in [[Cill Tiobraid]] parish in south [[Contae Liatroma]]. The lake forms a tilted [[Rectangle|oblong shape]], with a surface-area of {{convert|0.39|km2|1}},<ref name=anglingireland /><ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} with depths of {{convert|4|m|1}}.<ref name=anglingireland /> The level of Keshcarrigan Lough is the same as [[Lough Scur]], and a channel of about {{convert|400|m|1}} connects both lakes.,<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} The lake is bounded by the [[townlands]] of [[Keshcarrigan]] to the north, Clooney to the south, Laheen to the west, Carrick to the north, and Toomans to the east. == Éiceolaíocht Fish present in Keshcarrigan Lough include hibridí [[róiste]]-[[bran {iasc}|brain]], róiste féin, [[Peter]], bran féin (up to 4lbs) agus [[liús]] (ní gailliasc<ref name=Pedreschi2014 />).<ref name=anglingireland /><ref name=discoverireland /> The lake has stocks of Pike up to {{convert|8|lbs|1}}.<ref name=anglingireland /> === Crayfish A thriving population of [[Austropotamobius pallipes|white-clawed crayfish]] was reported here in 2009.,<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}} Keshcarrigan Lough, with a shallow rocky shore, has some ideal potential white-clawed crayfish habitat,,<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} but the ecology is seriously threatened by [[zebra mussel]] infestation,<ref name=OConnor2007 />{{rp|30}} and indiscriminate importation of non-indigenous crayfish species.<ref name=Reynolds2011 />|{{rp124}} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] * [[Ceis Charraigín]] == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=OConnor2007>{{cite report | title = Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 | volume = 37 | publisher = Environment, Heritage and Local government | first1 = William | last1 = O’Connor | first2 = Gerard | last2 = Hayes | first3 = Ciaran | last3 = O'Keeffe| first4 = Deirdre | last4 = Lynn | year = 2007 | url = https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf}}</ref> <ref name=Reynolds2011>{{citation | title = White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat| first = Julian D.| last = Reynolds | editor1 = Rees M | editor2 = Nightingale J | editor3 = Holdich DM | year = 2011 | work = Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. | pages = 120–128 | url = https://www.researchgate.net/publication/261633453}}</ref> <ref name=anglingireland>{{lua idirlín | údar = anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | teideal = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | foilsithe = [[Iascach Intíre Éireann]]}}</ref> <ref name=discoverireland>{{lua idirlín | teideal = Coarse Angling Keshcarrigan | url = http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 | bliain = 2017 | údar = discoverireland.ie}}</ref> }} ===Sources {{refbegin}} * {{cite book |last=Joyce |first=Patrick Weston |author-link=Patrick Weston Joyce |title=The Geography of the Counties of Ireland |url=https://archive.org/download/originhistoryof03joyc/originhistoryof03joyc.pdf#page=187 |orig-year=1883 |year=1883 }} *{{cite web |title=Coarse Angling Keshcarrigan |url=http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 |year=2017 |author=discoverireland.ie }} {{refend}} == External links {{refbegin}} *{{cite web |url=https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/keshcarrigan/ |title=Keshcarrigan Townland, Co. Leitrim }} *{{cite web |ref={{harvid|logainm.ie}} |url=https://www.logainm.ie/29311.aspx |title=Ceis Charraigín/Keshcarrigan }} {{refend}} {{DEFAULTSORT:Ceis Charraigín, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> og5p6x3oviz3e4uja0bhz4k49syswnw 1273055 1273054 2025-07-07T22:27:19Z Marcas.oduinn 33120 /* Loch Cheis Charraigín */ 1273055 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]], [[Loch Charraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Cheis Charraigín == '' Known for quality [[coarse fishing]], the lake allows bank fishing from concrete stands on the northern shore, two with wheelchair access.<ref name=anglingireland /> '' The ecology of Keshcarrigan Lough, and other county waterways, is threatened by [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]] invasive species.<ref name=Pedreschi2014 /><ref name=Clenaghan2005 />{{rp|16}} == Tíreolaíocht Keshcarrigan Lough lies due south of [[Ceis Charraigín]] village and [[Loch an Scoir]], in [[Cill Tiobraid]] parish in south [[Contae Liatroma]]. The lake forms a tilted [[Rectangle|oblong shape]], with a surface-area of {{convert|0.39|km2|1}},<ref name=anglingireland /><ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} with depths of {{convert|4|m|1}}.<ref name=anglingireland /> The level of Keshcarrigan Lough is the same as [[Lough Scur]], and a channel of about {{convert|400|m|1}} connects both lakes.,<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} The lake is bounded by the [[townlands]] of [[Keshcarrigan]] to the north, Clooney to the south, Laheen to the west, Carrick to the north, and Toomans to the east. == Éiceolaíocht Fish present in Keshcarrigan Lough include hibridí [[róiste]]-[[bran {iasc}|brain]], róiste féin, [[Peter]], bran féin (up to 4lbs) agus [[liús]] (ní gailliasc<ref name=Pedreschi2014 />).<ref name=anglingireland /><ref name=discoverireland /> The lake has stocks of Pike up to {{convert|8|lbs|1}}.<ref name=anglingireland /> === Crayfish A thriving population of [[Austropotamobius pallipes|white-clawed crayfish]] was reported here in 2009.,<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}} Keshcarrigan Lough, with a shallow rocky shore, has some ideal potential white-clawed crayfish habitat,,<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} but the ecology is seriously threatened by [[zebra mussel]] infestation,<ref name=OConnor2007 />{{rp|30}} and indiscriminate importation of non-indigenous crayfish species.<ref name=Reynolds2011 />|{{rp124}} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] * [[Ceis Charraigín]] == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/keshcarrigan/ | teideal = Ceis Charraigín, Baile fearainn, Co. Liatroma}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=OConnor2007>{{cite report | title = Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 | volume = 37 | publisher = Environment, Heritage and Local government | first1 = William | last1 = O’Connor | first2 = Gerard | last2 = Hayes | first3 = Ciaran | last3 = O'Keeffe| first4 = Deirdre | last4 = Lynn | year = 2007 | url = https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf}}</ref> <ref name=Reynolds2011>{{citation | title = White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat| first = Julian D.| last = Reynolds | editor1 = Rees M | editor2 = Nightingale J | editor3 = Holdich DM | year = 2011 | work = Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. | pages = 120–128 | url = https://www.researchgate.net/publication/261633453}}</ref> <ref name=anglingireland>{{lua idirlín | údar = anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | teideal = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | foilsithe = [[Iascach Intíre Éireann]]}}</ref> <ref name=discoverireland>{{lua idirlín | teideal = Coarse Angling Keshcarrigan | url = http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 | bliain = 2017 | údar = discoverireland.ie}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Ceis Charraigín, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> 885qrtrm6j0pe8gjr3sheb4ef4ktwft 1273056 1273055 2025-07-07T22:28:59Z Marcas.oduinn 33120 /* Loch Cheis Charraigín */ 1273056 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]], [[Loch Charraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Cheis Charraigín == '' Known for quality [[coarse fishing]], the lake allows bank fishing from concrete stands on the northern shore, two with wheelchair access.<ref name=anglingireland /> '' The ecology of Keshcarrigan Lough, and other county waterways, is threatened by [[Lagarosiphon major|curly waterweed]], [[zebra mussel]], and [[Freshwater bivalve|freshwater clam]] invasive species.<ref name=Pedreschi2014 /><ref name=Clenaghan2005 />{{rp|16}} == Tíreolaíocht Keshcarrigan Lough lies due south of [[Ceis Charraigín]] village and [[Loch an Scoir]], in [[Cill Tiobraid]] parish in south [[Contae Liatroma]]. The lake forms a tilted [[Rectangle|oblong shape]], with a surface-area of {{convert|0.39|km2|1}},<ref name=anglingireland /><ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} with depths of {{convert|4|m|1}}.<ref name=anglingireland /> The level of Keshcarrigan Lough is the same as [[Lough Scur]], and a channel of about {{convert|400|m|1}} connects both lakes.,<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} The lake is bounded by the [[townlands]] of [[Keshcarrigan]] to the north, Clooney to the south, Laheen to the west, Carrick to the north, and Toomans to the east. == Éiceolaíocht Fish present in Keshcarrigan Lough include hibridí [[róiste]]-[[bran {iasc}|brain]], róiste féin, [[Peter]], bran féin (up to 4lbs) agus [[liús]] (ní gailliasc<ref name=Pedreschi2014 />).<ref name=anglingireland /><ref name=discoverireland /> The lake has stocks of Pike up to {{convert|8|lbs|1}}.<ref name=anglingireland /> === Crayfish A thriving population of [[Austropotamobius pallipes|white-clawed crayfish]] was reported here in 2009.,<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}} Keshcarrigan Lough, with a shallow rocky shore, has some ideal potential white-clawed crayfish habitat,,<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} but the ecology is seriously threatened by [[zebra mussel]] infestation,<ref name=OConnor2007 />{{rp|30}} and indiscriminate importation of non-indigenous crayfish species.<ref name=Reynolds2011 />|{{rp124}} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] * [[Ceis Charraigín]] == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/keshcarrigan/ | teideal = Ceis Charraigín, Baile fearainn, Co. Liatroma | work = townlands.ie}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=OConnor2007>{{cite report | title = Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 | volume = 37 | publisher = Environment, Heritage and Local government | first1 = William | last1 = O’Connor | first2 = Gerard | last2 = Hayes | first3 = Ciaran | last3 = O'Keeffe| first4 = Deirdre | last4 = Lynn | year = 2007 | url = https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf}}</ref> <ref name=Reynolds2011>{{citation | title = White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat| first = Julian D.| last = Reynolds | editor1 = Rees M | editor2 = Nightingale J | editor3 = Holdich DM | year = 2011 | work = Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. | pages = 120–128 | url = https://www.researchgate.net/publication/261633453}}</ref> <ref name=anglingireland>{{lua idirlín | údar = anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | teideal = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | foilsithe = [[Iascach Intíre Éireann]]}}</ref> <ref name=discoverireland>{{lua idirlín | teideal = Coarse Angling Keshcarrigan | url = http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 | bliain = 2017 | údar = discoverireland.ie}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Ceis Charraigín, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> sndvrf7mfou38ttegjuvs0i28pc230m 1273057 1273056 2025-07-07T22:57:49Z Marcas.oduinn 33120 /* Loch Cheis Charraigín */ 1273057 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]], [[Loch Charraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Cheis Charraigín == '' Known for quality [[coarse fishing]], the lake allows bank fishing from concrete stands on the northern shore, two with wheelchair access.<ref name=anglingireland /> I gcoitinne, tá éiceolaíocht an locha agus uiscebhealaí eile faoi bhagairt fhoirgeachta le [[Lagarosiphon major|tím chatach]], [[diúilicín riabhach]] agus [[débhlaoscach fionnuisce|breallach fionnuisce]].<ref name=Pedreschi2014 /><ref name=Clenaghan2005 />{{rp|16}} == Tíreolaíocht '' Loch Cheis Charraigín lies due south of [[Ceis Charraigín]] village and [[Loch an Scoir]], in [[Cill Tiobraid]] parish in south [[Contae Liatroma]]. The lake is bounded by the [[baile fearainn]] of Ceis Charraigín to the north, An Chluanaidh to the south, Leathchaoin to the west, An Charraig to the north, and Tuamán to the east. Tá cruth [[dronuilleog]]ach ag an loch, with a surface-area of {{convert|0.39|km2|1}},<ref name=anglingireland /><ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} with depths of {{convert|4|m|1}}.<ref name=anglingireland /> The level of an locha is the same as [[Loch an Scoir]], and a channel of about {{convert|400|m|1}} connects both lakes.,<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} == Éiceolaíocht I measc na n-iasc i Loch Cheis Charraigín, tá hibridí [[róiste]]-[[bran {iasc}|brain]], róiste féin, [[Peter]], bran féin (suas go {{convert|4|lbs|1|abbr=on}}.<ref name=anglingireland />) agus [[liús]] (ní gailliasc<ref name=Pedreschi2014 />, suas go {{convert|8|lbs|1|abbr=on}}.<ref name=anglingireland />).<ref name=anglingireland /><ref name=discoverireland /> === Crayfish '' A thriving population of [[Austropotamobius pallipes|white-clawed crayfish]] was reported here in 2009.,<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}} Keshcarrigan Lough, with a shallow rocky shore, has some ideal potential white-clawed crayfish habitat,,<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} but the ecology is seriously threatened by [[zebra mussel]] infestation,<ref name=OConnor2007 />{{rp|30}} and indiscriminate importation of non-indigenous crayfish species.<ref name=Reynolds2011 />|{{rp124}} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] * [[Ceis Charraigín]] == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/keshcarrigan/ | teideal = Ceis Charraigín, Baile fearainn, Co. Liatroma | work = townlands.ie}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=OConnor2007>{{cite report | title = Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 | volume = 37 | publisher = Environment, Heritage and Local government | first1 = William | last1 = O’Connor | first2 = Gerard | last2 = Hayes | first3 = Ciaran | last3 = O'Keeffe| first4 = Deirdre | last4 = Lynn | year = 2007 | url = https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf}}</ref> <ref name=Reynolds2011>{{citation | title = White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat| first = Julian D.| last = Reynolds | editor1 = Rees M | editor2 = Nightingale J | editor3 = Holdich DM | year = 2011 | work = Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. | pages = 120–128 | url = https://www.researchgate.net/publication/261633453}}</ref> <ref name=anglingireland>{{lua idirlín | údar = anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | teideal = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | foilsithe = [[Iascach Intíre Éireann]]}}</ref> <ref name=discoverireland>{{lua idirlín | teideal = Coarse Angling Keshcarrigan | url = http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 | bliain = 2017 | údar = discoverireland.ie}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Ceis Charraigín, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> mhwyywv99ua65uw0jzogug0vf3f9sdm 1273066 1273057 2025-07-08T06:29:37Z Marcas.oduinn 33120 1273066 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]], [[Loch Charraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Cheis Charraigín == I gcoitinne, tá éiceolaíocht an locha agus uiscebhealaí eile faoi bhagairt fhoirgeachta le [[Lagarosiphon major|tím chatach]], [[diúilicín riabhach]] agus [[débhlaoscach fionnuisce|breallach fionnuisce]].<ref name=Pedreschi2014 /><ref name=Clenaghan2005 />{{rp|16}} == Tíreolaíocht Tá Loch Cheis Charraigín taobh thiar de shráidbhaile {{h|Ceis Charraigín}} agus [[Loch an Scoir]], i bparóiste [[Cill Tiobraid]], i ndeisceart {{h|Contae Liatroma}}. Ó thaobh [[baile fearainn|bailte fearainn]] de, tá timpeall air: Ceis Charraigín agus An Charraig ó thuaidh, An Chluanaidh ó dheas, Leathchaoin siar, agus Tuamán soir. Tá cruth [[dronuilleog]]ach ag an loch, le hachar {{convert|0.39|km2|1}} <ref name=anglingireland /><ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} agus doimhneacht go dtí {{convert|4|m|1}}.<ref name=anglingireland /> Tá leibhéal an locha chomh chothrom le [[Loch an Scoir]]. Tá sruthán {{convert|400|m|1}} ar fad a nascann an dá loch.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} == Éiceolaíocht I measc na n-iasc i Loch Cheis Charraigín, tá hibridí [[róiste]]-[[bran {iasc}|brain]], róiste féin, [[Peter]], bran féin (suas go {{convert|4|lbs|1|abbr=on}}.<ref name=anglingireland />) agus [[liús]] (ní gailliasc<ref name=Pedreschi2014 />, suas go {{convert|8|lbs|1|abbr=on}}.<ref name=anglingireland />).<ref name=anglingireland /><ref name=discoverireland /> === Crayfish '' A thriving population of [[Austropotamobius pallipes|white-clawed crayfish]] was reported here in 2009.,<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}} Keshcarrigan Lough, with a shallow rocky shore, has some ideal potential white-clawed crayfish habitat,,<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} but the ecology is seriously threatened by [[zebra mussel]] infestation,<ref name=OConnor2007 />{{rp|30}} and indiscriminate importation of non-indigenous crayfish species.<ref name=Reynolds2011 />|{{rp124}} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] * [[Ceis Charraigín]] == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/keshcarrigan/ | teideal = Ceis Charraigín, Baile fearainn, Co. Liatroma | work = townlands.ie}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=OConnor2007>{{cite report | title = Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 | volume = 37 | publisher = Environment, Heritage and Local government | first1 = William | last1 = O’Connor | first2 = Gerard | last2 = Hayes | first3 = Ciaran | last3 = O'Keeffe| first4 = Deirdre | last4 = Lynn | year = 2007 | url = https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf}}</ref> <ref name=Reynolds2011>{{citation | title = White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat| first = Julian D.| last = Reynolds | editor1 = Rees M | editor2 = Nightingale J | editor3 = Holdich DM | year = 2011 | work = Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. | pages = 120–128 | url = https://www.researchgate.net/publication/261633453}}</ref> <ref name=anglingireland>{{lua idirlín | údar = anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | teideal = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | foilsithe = [[Iascach Intíre Éireann]]}}</ref> <ref name=discoverireland>{{lua idirlín | teideal = Coarse Angling Keshcarrigan | url = http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 | bliain = 2017 | údar = discoverireland.ie}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Ceis Charraigín, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> motcb7hpnhs2w4s8gqrzzc53vid2efa 1273069 1273066 2025-07-08T06:44:50Z Marcas.oduinn 33120 1273069 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]], [[Loch Charraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Cheis Charraigín == I gcoitinne, tá éiceolaíocht an locha agus uiscebhealaí eile faoi bhagairt fhoirgeachta le [[Lagarosiphon major|tím chatach]], [[diúilicín riabhach]] agus [[débhlaoscach fionnuisce|breallach fionnuisce]].<ref name=Pedreschi2014 /><ref name=Clenaghan2005 />{{rp|16}} == Tíreolaíocht Tá Loch Cheis Charraigín taobh thiar de shráidbhaile {{h|Ceis Charraigín}} agus [[Loch an Scoir]], i bparóiste [[Cill Tiobraid]], i ndeisceart {{h|Contae Liatroma}}. Ó thaobh [[baile fearainn|bailte fearainn]] de, tá timpeall air: Ceis Charraigín agus An Charraig ó thuaidh, An Chluanaidh ó dheas, Leathchaoin siar, agus Tuamán soir. Tá cruth [[dronuilleog]]ach ag an loch, le hachar {{convert|0.39|km2|1}} <ref name=anglingireland /><ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} agus doimhneacht go dtí {{convert|4|m|1}}.<ref name=anglingireland /> Tá leibhéal an locha chomh chothrom le [[Loch an Scoir]]. Tá sruthán {{convert|400|m|1}} ar fad a nascann an dá loch.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} == Éiceolaíocht I measc na n-iasc i Loch Cheis Charraigín, tá hibridí [[róiste]]-[[bran {iasc}|brain]], róiste féin, [[Peter]], bran féin (suas go {{convert|4|lbs|1|abbr=on}}.<ref name=anglingireland />) agus [[liús]] (ní gailliasc<ref name=Pedreschi2014 />, suas go {{convert|8|lbs|1|abbr=on}}.<ref name=anglingireland />).<ref name=anglingireland /><ref name=discoverireland /> === Piardóg Tá gnáthóg ar leith ag Loch Cheis Charraigín do phiardóg le bruacha tanaí carraigeacha.<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} Tuairiscítear sa bhliain 2009 go raibh pobal fásmhar [[Austropotamobius pallipes|phiardóg liathbhán]] ann.<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}} Tá Rúraíocht an locha faoi bhagairt, áfach, ag foirgeacht [[diúilicín riabhach]],<ref name=OConnor2007 />{{rp|30}} agus speicis piardóige neamh-dúchasacha á thabhairt go neamhshrianta isteach.<ref name=Reynolds2011 />|{{rp124}} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] * [[Ceis Charraigín]] == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/keshcarrigan/ | teideal = Ceis Charraigín, Baile fearainn, Co. Liatroma | work = townlands.ie}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=OConnor2007>{{cite report | title = Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 | volume = 37 | publisher = Environment, Heritage and Local government | first1 = William | last1 = O’Connor | first2 = Gerard | last2 = Hayes | first3 = Ciaran | last3 = O'Keeffe| first4 = Deirdre | last4 = Lynn | year = 2007 | url = https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf}}</ref> <ref name=Reynolds2011>{{citation | title = White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat| first = Julian D.| last = Reynolds | editor1 = Rees M | editor2 = Nightingale J | editor3 = Holdich DM | year = 2011 | work = Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. | pages = 120–128 | url = https://www.researchgate.net/publication/261633453}}</ref> <ref name=anglingireland>{{lua idirlín | údar = anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | teideal = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | foilsithe = [[Iascach Intíre Éireann]]}}</ref> <ref name=discoverireland>{{lua idirlín | teideal = Coarse Angling Keshcarrigan | url = http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 | bliain = 2017 | údar = discoverireland.ie}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Ceis Charraigín, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> pzzjmufxa9ucdlo3yb3gdarufxmcn6n 1273070 1273069 2025-07-08T06:45:07Z Marcas.oduinn 33120 1273070 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]], [[Loch Charraig an Phoirt]] # [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> o8abijx7l26upgddnu484pc855r9kd8 1273072 1273070 2025-07-08T06:55:46Z Marcas.oduinn 33120 /* Lochanna */ 1273072 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]], [[Loch Charraig an Phoirt]], [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> j23nlv6lyviji90cj9u6cin161g1em1 1273073 1273072 2025-07-08T07:04:10Z Marcas.oduinn 33120 1273073 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]], [[Loch Charraig an Phoirt]], [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Dhroim Dhá Liag == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} {{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} '' ''' Loch Dhroim Dhá Liag''' {{sfn|logainm.ie|pp=Droim Dhá Liag Loch}} is a very small [[freshwater]] lake in [[County Leitrim]]. The ecology of Drumaleague Lough, and other county waterways, remains threatened by [[zebra mussel]] and other invasive species.{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} ==Geography Loch Dhroim Dhá Liag lies {{convert|1|km|1}} south of both [[Droim Conga]] village and [[Loch Charraig an Phoirt]], and {{convert|1|km|1}} southwest of [[Loch an Scoir]]. This elliptical shaped lake is very small, covering a surface-area of about {{convert|0.05|km2|1}}, measuring {{convert|300|m|1}} in length from west to east, and {{convert|170|m|1|abbr=on}} north to south, with depths of up to {{convert|6|m|1|abbr=on}} and a very soft mud bottom.{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} Drumaleague Lough is connected to [[Loch Chonbhuí]] to the west, and [[Loch an Scoir]] to the east by the [[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]]. == Éiceolaíocht The presence, and type, of fish found in Drumaleague Lough is not recorded. == Oidhreacht [[File:Lake dwelling.jpg|thumb|Illustration of ([[crannog]])]] ===Ancient lake dwellers=== {{See also|Prehistoric Ireland|Lough Scur}} Two ancient [[crannog]]s existed at Drumaleague Lough during the [[Middle Ages]] at least.{{sfn|Munro|1890|pp=365}} The [[crannog]]s were discovered during the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} [[File:Plan of Drumaleague Crannog one.png|thumb|Illustrated plan of Drumaleague Crannog one.]] Drumaleague [[crannog]] number one a good example of lacustrine dwelling, and with the exception of the hearth-stones, was composed entirely of wood, mainly [[Alder]].<!-- The annexed plan conveys a good example of the general arrangement of a [[crannog]], with an outer line of stakes enclosing a circle {{convert|18.3|m|1}} in diameter.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=240}} Stakes driven into the ground were positioned in a single row in some parts of the island, and in double or treble rows, or clusters, in other parts, seemingly for purposes related to some internal arrangement. Because the foundation is very soft, the layers of timber are very deep.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xlv}} A, the central oblong portion, consists of a platform of round logs cut in lengths of 1.2m to 1.8m, possibly the floor of the hut ; B, a collection of stones with marks of fire on them ; C, a heap of stiff clay; D, the root of a large tree nearly buried in the peat, the surface of the wood bevelled off, so as to form a sort of table, under which was found a considerable quantity of bones, apparently those of deer and swine.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=241}}--> [[File:Section of Drumaleague Crannog two.png|thumb|Illustrated section of Drumaleague Crannog two.]] Drumaleague [[crannog]] number two measured {{convert|6.7|m|1}} in diameter.<!-- The annexed section conveys a good example of the flooring of an oblong house for this type of [[crannog]], surrounded by a regular circular enclosure formed of a single row of oak stakes F, F; and being {{convert|22|m|1}} in diameter. The upper stratum B, consisted of horizontal logs of alder, reposing upon a black peaty surface; the logs were {{nobreak|{{circa|7cm|20cm}}}} in diameter, completely water soaked and rotten: this stratum of timber was {{convert|1|m|1}} deep. A, a heap of stones with marks of fire on them, and two other hearths were found in different parts of the island.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xlv}} G, the lower stratum of decayed and blackened sticks and branches of all descriptions lying in every direction : this layer extended as far as it was pierced in the examination, viz., about 1.2&nbsp;cm, but was evidently of greater depth. D, D, two heaps of stones found in the lower stratum. E, the kitchen midden, in which was a large quantity of bones of deer, swine, oxen, &c., that lay 1.2&nbsp;cm below the surface.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=241}}--> === Canoe An ancient canoe created from a single trunk of oak, 5.5m long, 55&nbsp;cm broad, not formed for speed being square at stem and stern, and having apertures or rowlocks cut in the side,{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=240}} was found embedded in the mud on the shore opposite one of the islands, and about as deep below the level of the surface of the lake as the island itself. The canoe was in tolerable preservation when found, but fell to pieces after being some time exposed to the air.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}{{refn|Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.|group=n|name=WildeComplaint}} The recording of large numbers of ancient dug-out canoes found in County Leitrim remind us that waterways also provided a key means of transport both before and since the [[Middle Ages]].{{sfn|O'Drisceoil|Leenane|Davis|Fitzgibbon|2014|p=3}} ===Museum artifacts The following archaeological artefacts were discovered at Drumaleague Lough in the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}, and probably preserved at the [[Royal Irish Academy]] museum, or at the [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * The thin topstone of a quern, formed of micaceous quartzite, smooth upon the grinding surface, but otherwise rude and unfinished was found on Drumaleague crannog number two: the hole for the handle passes quite through, and the grain-hole, 6.4&nbsp;cm in diameter, is not directly in the centre.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=241}} * One cask of bones found on the Drumaleague crannog number two.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * A portion of a door-frame, with mortices and cheeks cut into it, from one of the [[crannog]]s.{{sfn|Munro|1890|pp=365}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} ==See also * [[List of loughs in Ireland]] * [[Lough Conway]] * [[Carrickaport Lough]] ===Notes {{Reflist|82em|group=n}} ===Citations {{Reflist}} ===Primary references {{refbegin}} *{{cite report |title=Correspondence relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite web |url=https://www.logainm.ie/29305.aspx |author=logainm.ie |title=Droim Dhá Liag Loch/Drumaleague Lough }} {{refend}} ===Secondary references {{refbegin}} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=408 }} *{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |url= |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy |volume=5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} {{refend}} == External links {{refbegin}} *{{cite web |url=https://www.townlands.ie/en/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumaleague/ |author=townlands.ie |title=Drumaleague Townland, Co. Leitrim }} {{refend}} {{DEFAULTSORT:}} [[Category:Lakes of County Leitrim]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> 8ia67sjodaqtpd13odz3n2oo9ev10jp 1273074 1273073 2025-07-08T07:21:13Z Marcas.oduinn 33120 1273074 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]], [[Loch Charraig an Phoirt]], [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Dhroim Dhá Liag == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} {{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} '' ''' Loch Dhroim Dhá Liag''' {{sfn|logainm.ie|pp=Droim Dhá Liag Loch}} is a very small [[freshwater]] lake in [[County Leitrim]]. The ecology of Drumaleague Lough, and other county waterways, remains threatened by [[zebra mussel]] and other invasive species.{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} ==Geography Loch Dhroim Dhá Liag lies {{convert|1|km|1}} south of both [[Droim Conga]] village and [[Loch Charraig an Phoirt]], and {{convert|1|km|1}} southwest of [[Loch an Scoir]]. This elliptical shaped lake is very small, covering a surface-area of about {{convert|0.05|km2|1}}, measuring {{convert|300|m|1}} in length from west to east, and {{convert|170|m|1|abbr=on}} north to south, with depths of up to {{convert|6|m|1|abbr=on}} and a very soft mud bottom.{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} Drumaleague Lough is connected to [[Loch Chonbhuí]] to the west, and [[Loch an Scoir]] to the east by the [[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]]. == Éiceolaíocht The presence, and type, of fish found in Drumaleague Lough is not recorded. == Oidhreacht [[File:Lake dwelling.jpg|thumb|Illustration of ([[crannog]])]] === Crannóga Two ancient [[crannóg]]s existed at Drumaleague Lough during the [[Middle Ages]] at least.{{sfn|Munro|1890|pp=365}} The [[crannog]]s were discovered during the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} [[Íomhá:Plan of Drumaleague Crannog one.png|thumb|Illustrated plan of Drumaleague Crannog one.]] Drumaleague [[crannog]] number one a good example of lacustrine dwelling, and with the exception of the hearth-stones, was composed entirely of wood, mainly [[Alder]]. [[File:Section of Drumaleague Crannog two.png|thumb|Illustrated section of Drumaleague Crannog two.]] Drumaleague [[crannog]] number two measured {{convert|6.7|m|1}} in diameter. === Canoe '' An ancient canoe created from a single trunk of oak, 5.5m long, 55&nbsp;cm broad, was found embedded in the shoreline mud. It was not formed for speed being square at stem and stern, and having apertures or rowlocks cut in the side,{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=240}} The canoe was in tolerable preservation when found, but fell apart after being exposed to the air.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}} ===Museum artifacts The following archaeological artefacts were discovered at Drumaleague Lough in the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}, and preserved at the [[Royal Irish Academy]] museum, or at the [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * The thin topstone of a quern found on Drumaleague crannog number two.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=241}} * One cask of bones found on the Drumaleague crannog number two.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * A portion of a door-frame, from one of the crannóg.{{sfn|Munro|1890|pp=365}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] ** [[Loch Chonchúir]] ** [[Loch Charraig an Phoirt]] ** [[Loch an Scoir]] == Nótaí {{reflist | group=n}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29305.aspx | teideal = Droim Dhá Liag (baile fearainn) | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 8ú Iúil 2025 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> }} ===Primary references {{refbegin}} *{{cite report |title=Correspondence relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite web |url= |author=logainm.ie |title=Droim Dhá Liag Loch/Drumaleague Lough }} {{refend}} ===Secondary references {{refbegin}} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=408 }} *{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |url= |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy |volume=5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} {{refend}} == External links {{refbegin}} *{{cite web |url=https://www.townlands.ie/en/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumaleague/ |author=townlands.ie |title=Drumaleague Townland, Co. Leitrim }} {{refend}} {{DEFAULTSORT:}} [[Category:Lakes of County Leitrim]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> ccg3slx5olgy28oexx3rfrm76cdxiu0 1273075 1273074 2025-07-08T07:28:40Z Marcas.oduinn 33120 1273075 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]], [[Loch Charraig an Phoirt]], [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Dhroim Dhá Liag == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} {{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} Is loch [[fionnuisce]] an-bheag é '' ''' Loch Dhroim Dhá Liag,''' {{sfn|logainm.ie|pp=Droim Dhá Liag Loch}} suite i g[[Contae Liatroma]]. '' The ecology of Drumaleague Lough, and other county waterways, remains threatened by [[zebra mussel]] and other invasive species.{{sfn|Pedreschi|Kelly-Quinn|Caffrey|O'Grady|2014}} == Tíreolaíocht '' Loch Dhroim Dhá Liag lies {{convert|1|km|1}} south of both [[Droim Conga]] village and [[Loch Charraig an Phoirt]], and {{convert|1|km|1}} southwest of [[Loch an Scoir]]. Drumaleague Lough is connected to [[Loch Chonbhuí]] to the west, and [[Loch an Scoir]] to the east by the [[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]]. '' This elliptical shaped lake is very small, covering a surface-area of about {{convert|0.05|km2|1}}, measuring {{convert|300|m|1}} in length from west to east, and {{convert|170|m|1|abbr=on}} north to south, with depths of up to {{convert|6|m|1|abbr=on}} and a very soft mud bottom.{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} == Éiceolaíocht The presence, and type, of fish found in Drumaleague Lough is not recorded. == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Crannóga Two ancient [[crannóg]] existed at Drumaleague Lough during the [[meánaois]] at least.{{sfn|Munro|1890|pp=365}} The [[crannog]]s were discovered during the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} [[Íomhá:Plan of Drumaleague Crannog one.png|thumb|'' Illustrated plan of Drumaleague Crannóg one]] CV Drumaleague crannóg number one a good example of lacustrine dwelling, and with the exception of the hearth-stones, was composed entirely of wood, mainly [[Alder]]. [[Íomhá:Section of Drumaleague Crannog two.png|thumb|'' Illustrated section of Drumaleague Crannóg two]] '' Drumaleague [[crannóg]] number two measured {{convert|6.7|m|1}} in diameter. === Canoe '' An ancient canoe created from a single trunk of oak, 5.5m long, 55&nbsp;cm broad, was found embedded in the shoreline mud. It was not made for speed being square at stem and stern, and having apertures or rowlocks cut in the side,{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=240}} The canoe was in tolerable preservation when found, but fell apart after being exposed to the air.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}} === Déantáin '' The following archaeological artefacts were discovered at Drumaleague Lough in the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}, and preserved at the [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] museum, or at the [[Ard-Mhúsaem na hÉireann - Seandálaíocht|Ard-Mhúsaem na hÉireann]]: * '' The thin topstone of a quern found on Drumaleague crannog number two.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=241}} * '' One cask of bones found on the Drumaleague crannog number two.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * '' A portion of a door-frame, from one of the crannóg.{{sfn|Munro|1890|pp=365}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] ** [[Loch Chonchúir]] ** [[Loch Charraig an Phoirt]] ** [[Loch an Scoir]] == Nótaí {{reflist | group=n}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29305.aspx | teideal = Droim Dhá Liag (baile fearainn) | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 8ú Iúil 2025 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> }} ===Primary references {{refbegin}} *{{cite report |title=Correspondence relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite web |url= |author=logainm.ie |title=Droim Dhá Liag Loch/Drumaleague Lough }} {{refend}} ===Secondary references {{refbegin}} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=408 }} *{{citation |title=Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland |last1=Pedreschi |first1=D. |last2=Kelly-Quinn |first2=M. |last3=Caffrey |first3=J |last4=O'Grady |first4=M. |last5=Mariani |first5=S. |last6=Phillimore |first6=A. |journal=Journal of Biogeography |publisher=Journal of Biogeography, 41(3), 548–560. |url= |year=2014 |volume=41 |issue=3 |pages=548–560 |doi=10.1111/jbi.12220 |pmid=25435649 |pmc=4238397 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy |volume=5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} {{refend}} == External links {{refbegin}} *{{cite web |url=https://www.townlands.ie/en/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumaleague/ |author=townlands.ie |title=Drumaleague Townland, Co. Leitrim }} {{refend}} {{DEFAULTSORT:}} [[Category:Lakes of County Leitrim]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> n80bt9166o5ysjk6s652q7b6xivyj7f 1273080 1273075 2025-07-08T07:34:37Z Marcas.oduinn 33120 1273080 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]], [[Loch Charraig an Phoirt]], [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Dhroim Dhá Liag == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} {{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} Is loch [[fionnuisce]] an-bheag é '' ''' Loch Dhroim Dhá Liag,''' {{sfn|logainm.ie|pp=Droim Dhá Liag Loch}} suite i g[[Contae Liatroma]]. I gcoitinne, tá éiceolaíocht an locha agus uiscebhealaí eile faoi bhagairt fhoirgeachta le [[Lagarosiphon major|tím chatach]], [[diúilicín riabhach]] agus [[débhlaoscach fionnuisce|breallach fionnuisce]].<ref name=Pedreschi2014 /><ref name=Clenaghan2005 />{{rp|16}} == Tíreolaíocht '' Loch Dhroim Dhá Liag lies {{convert|1|km|1}} south of both [[Droim Conga]] village and [[Loch Charraig an Phoirt]], and {{convert|1|km|1}} southwest of [[Loch an Scoir]]. Drumaleague Lough is connected to [[Loch Chonbhuí]] to the west, and [[Loch an Scoir]] to the east by the [[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]]. '' This elliptical shaped lake is very small, covering a surface-area of about {{convert|0.05|km2|1}}, measuring {{convert|300|m|1}} in length from west to east, and {{convert|170|m|1|abbr=on}} north to south, with depths of up to {{convert|6|m|1|abbr=on}} and a very soft mud bottom.{{sfn|MacMahon|1845|pp=23}} == Éiceolaíocht The presence, and type, of fish found in Drumaleague Lough is not recorded. == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Crannóga Two ancient [[crannóg]] existed at Drumaleague Lough during the [[meánaois]] at least.{{sfn|Munro|1890|pp=365}} The [[crannog]]s were discovered during the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} [[Íomhá:Plan of Drumaleague Crannog one.png|thumb|'' Illustrated plan of Drumaleague Crannóg one]] CV Drumaleague crannóg number one a good example of lacustrine dwelling, and with the exception of the hearth-stones, was composed entirely of wood, mainly [[Alder]]. [[Íomhá:Section of Drumaleague Crannog two.png|thumb|'' Illustrated section of Drumaleague Crannóg two]] '' Drumaleague [[crannóg]] number two measured {{convert|6.7|m|1}} in diameter. === Canoe '' An ancient canoe created from a single trunk of oak, 5.5m long, 55&nbsp;cm broad, was found embedded in the shoreline mud. It was not made for speed being square at stem and stern, and having apertures or rowlocks cut in the side,{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=240}} The canoe was in tolerable preservation when found, but fell apart after being exposed to the air.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}} === Déantáin '' The following archaeological artefacts were discovered at Drumaleague Lough in the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}, and preserved at the [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] museum, or at the [[Ard-Mhúsaem na hÉireann - Seandálaíocht|Ard-Mhúsaem na hÉireann]]: * '' The thin topstone of a quern found on Drumaleague crannog number two.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=241}} * '' One cask of bones found on the Drumaleague crannog number two.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * '' A portion of a door-frame, from one of the crannóg.{{sfn|Munro|1890|pp=365}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] ** [[Loch Chonchúir]] ** [[Loch Charraig an Phoirt]] ** [[Loch an Scoir]] == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/ga/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumaleague/ | údar = townlands.ie | teideal = Droim Dhá Liag (Baile fearainn), Co. Liatroma}} == Nótaí {{reflist | group=n}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29305.aspx | teideal = Droim Dhá Liag (baile fearainn) | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 8ú Iúil 2025 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=Clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> }} ===Primary references {{refbegin}} *{{cite report |title=Correspondence relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite web |url= |author=logainm.ie |title=Droim Dhá Liag Loch/Drumaleague Lough }} {{refend}} ===Secondary references {{refbegin}} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=408 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy |volume=5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} {{refend}} {{DEFAULTSORT:Droim Dhá Liag, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> 4kek4ftnweqz0mlvnae8o7k85hgrw73 1273081 1273080 2025-07-08T07:52:07Z Marcas.oduinn 33120 /* Loch Dhroim Dhá Liag */ 1273081 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]], [[Loch Charraig an Phoirt]], [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Dhroim Dhá Liag == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is loch [[fionnuisce]] an-bheag é '' ''' Loch Dhroim Dhá Liag,''' <ref name=logainm /> suite i g[[Contae Liatroma]]. I gcoitinne, tá éiceolaíocht an locha agus uiscebhealaí eile faoi bhagairt fhoirgeachta le [[Lagarosiphon major|tím chatach]], [[diúilicín riabhach]] agus [[débhlaoscach fionnuisce|breallach fionnuisce]].<ref name=Pedreschi2014 /><ref name=Clenaghan2005 />{{rp|16}} == Tíreolaíocht '' Loch Dhroim Dhá Liag lies {{convert|1|km|1}} south of both [[Droim Conga]] village and [[Loch Charraig an Phoirt]], and {{convert|1|km|1}} southwest of [[Loch an Scoir]]. Drumaleague Lough is connected to [[Loch Chonbhuí]] to the west, and [[Loch an Scoir]] to the east by the [[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]]. '' This elliptical shaped lake is very small, covering a surface-area of about {{convert|0.05|km2|1}}, measuring {{convert|300|m|1}} in length from west to east, and {{convert|170|m|1|abbr=on}} north to south, with depths of up to {{convert|6|m|1|abbr=on}} and a very soft mud bottom.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} == Éiceolaíocht The presence, and type, of fish found in Drumaleague Lough is not recorded. == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Crannóga Two ancient [[crannóg]] existed at Drumaleague Lough during the [[meánaois]] at least.<ref name=Munro1890 />{{rp|365}} The crannóga were discovered during the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}.<ref name=Mulvany1852 />{{rp|xliii}} [[Íomhá:Plan of Drumaleague Crannog one.png|thumb|'' Illustrated plan of Drumaleague Crannóg one]] CV Drumaleague crannóg number one a good example of lacustrine dwelling, and with the exception of the hearth-stones, was composed entirely of wood, mainly [[Alder]]. [[Íomhá:Section of Drumaleague Crannog two.png|thumb|'' Illustrated section of Drumaleague Crannóg two]] '' Drumaleague [[crannóg]] number two measured {{convert|6.7|m|1}} in diameter. === Canoe '' An ancient canoe created from a single trunk of oak, 5.5m long, 55&nbsp;cm broad, was found embedded in the shoreline mud. It was not made for speed being square at stem and stern, and having apertures or rowlocks cut in the side,{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=240}} The canoe was in tolerable preservation when found, but fell apart after being exposed to the air.<ref name=OSullivan2004 /> === Déantáin '' The following archaeological artefacts were discovered at Drumaleague Lough in the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}, and preserved at the [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] museum, or at the [[Ard-Mhúsaem na hÉireann - Seandálaíocht|Ard-Mhúsaem na hÉireann]]: * '' The thin topstone of a quern found on Drumaleague crannog number two.<ref name=WoodMartin1886 />{{rp|241}} * '' One cask of bones found on the Drumaleague crannog number two.<ref name=Mulvany1852 />{{rp|lx}} * '' A portion of a door-frame, from one of the crannóg.<ref name=Munro1890 />{{rp|365}}<ref name=Mulvany1852 />{{rp|lx}} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] ** [[Loch Chonchúir]] ** [[Loch Charraig an Phoirt]] ** [[Loch an Scoir]] == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/ga/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumaleague/ | údar = townlands.ie | teideal = Droim Dhá Liag (Baile fearainn), Co. Liatroma}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29305.aspx | teideal = Droim Dhá Liag (baile fearainn) | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 8ú Iúil 2025 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=WoodMartin1886>{{cite book | title = The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs | last = Wood-Martin | first = W. G. (William Gregory) | year = 1886 | publisher = Dublin : Hodges, Figgis & Co. | url = https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf}}</ref> <ref name=Munro1890>{{cite book | title = The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 | last = Munro | first = Robert | year = 1890 | publisher = London : Cassell & company, limited | url = https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=408}}</ref> <ref name=OSullivan2004>{{cite thesis | title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland | last = O'Sullivan | first = Aidan | edition = PhD. Thesis | publisher = Department of Modern History, National University of Ireland, Maynooth | url = http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf | year = 2004}}</ref> }} ===Secondary references *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy |volume=5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} {{DEFAULTSORT:Droim Dhá Liag, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> fow1ysj4g03fqc9kyjfcgsrpsba872u 1273082 1273081 2025-07-08T07:56:56Z Marcas.oduinn 33120 1273082 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]], [[Loch Charraig an Phoirt]], [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Dhroim Dhá Liag == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is loch [[fionnuisce]] an-bheag é '' ''' Loch Dhroim Dhá Liag,''' <ref name=logainm /> suite i g[[Contae Liatroma]]. I gcoitinne, tá éiceolaíocht an locha agus uiscebhealaí eile faoi bhagairt fhoirgeachta le [[Lagarosiphon major|tím chatach]], [[diúilicín riabhach]] agus [[débhlaoscach fionnuisce|breallach fionnuisce]].<ref name=Pedreschi2014 /><ref name=Clenaghan2005 />{{rp|16}} == Tíreolaíocht '' Loch Dhroim Dhá Liag lies {{convert|1|km|1}} south of both [[Droim Conga]] village and [[Loch Charraig an Phoirt]], and {{convert|1|km|1}} southwest of [[Loch an Scoir]]. Drumaleague Lough is connected to [[Loch Chonbhuí]] to the west, and [[Loch an Scoir]] to the east by the [[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]]. '' This elliptical shaped lake is very small, covering a surface-area of about {{convert|0.05|km2|1}}, measuring {{convert|300|m|1}} in length from west to east, and {{convert|170|m|1|abbr=on}} north to south, with depths of up to {{convert|6|m|1|abbr=on}} and a very soft mud bottom.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} == Éiceolaíocht The presence, and type, of fish found in Drumaleague Lough is not recorded. == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Crannóga Two ancient [[crannóg]] existed at Drumaleague Lough during the [[meánaois]] at least.<ref name=Munro1890 />{{rp|365}} The crannóga were discovered during the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}.<ref name=Mulvany1852 />{{rp|xliii}} [[Íomhá:Plan of Drumaleague Crannog one.png|thumb|'' Illustrated plan of Drumaleague Crannóg one]] CV Drumaleague crannóg number one a good example of lacustrine dwelling, and with the exception of the hearth-stones, was composed entirely of wood, mainly [[Alder]]. [[Íomhá:Section of Drumaleague Crannog two.png|thumb|'' Illustrated section of Drumaleague Crannóg two]] '' Drumaleague [[crannóg]] number two measured {{convert|6.7|m|1}} in diameter. === Canoe '' An ancient canoe created from a single trunk of oak, 5.5m long, 55&nbsp;cm broad, was found embedded in the shoreline mud. It was not made for speed being square at stem and stern, and having apertures or rowlocks cut in the side,{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=240}} The canoe was in tolerable preservation when found, but fell apart after being exposed to the air.<ref name=OSullivan2004 /> === Déantáin '' The following archaeological artefacts were discovered at Drumaleague Lough in the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}, and preserved at the [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] museum, or at the [[Ard-Mhúsaem na hÉireann - Seandálaíocht|Ard-Mhúsaem na hÉireann]]: * '' The thin topstone of a quern found on Drumaleague crannog number two.<ref name=WoodMartin1886 />{{rp|241}} * '' One cask of bones found on the Drumaleague crannog number two.<ref name=Mulvany1852 />{{rp|lx}} * '' A portion of a door-frame, from one of the crannóg.<ref name=Munro1890 />{{rp|365}}<ref name=Mulvany1852 />{{rp|lx}} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] ** [[Loch Chonbhuí]] ** [[Loch Charraig an Phoirt]] ** [[Loch an Scoir]] == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/ga/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumaleague/ | údar = townlands.ie | teideal = Droim Dhá Liag (Baile fearainn), Co. Liatroma}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29305.aspx | teideal = Droim Dhá Liag (baile fearainn) | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 8ú Iúil 2025 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=WoodMartin1886>{{cite book | title = The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs | last = Wood-Martin | first = W. G. (William Gregory) | year = 1886 | publisher = Dublin : Hodges, Figgis & Co. | url = https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf}}</ref> <ref name=Munro1890>{{cite book | title = The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 | last = Munro | first = Robert | year = 1890 | publisher = London : Cassell & company, limited | url = https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=408}}</ref> <ref name=OSullivan2004>{{citation | title = The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland | last = O'Sullivan | first = Aidan | edition = PhD. Thesis | publisher = Department of Modern History, National University of Ireland, Maynooth | url = http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf | year = 2004}}</ref> <ref name=Mulvany1852>{{cite report | title = Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works | first1 = W. T. | last1 = Mulvany | first2 = William | last2 = Fraser | first3 = Samuel | last3 = Roberts | first4 = Thomas J. | last4 = Mulvany | first5 = John | last5 = O'Flaherty | journal = Proceedings of the Royal Irish Academy | volume = 5 | pages= xxxi-lxvi| publisher = Royal Irish Academy| jstor = 20489812 | year = 1852}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Droim Dhá Liag, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> ao53w1fmmsg8glt5cbktp8e82cxp4i7 1273083 1273082 2025-07-08T07:59:26Z Marcas.oduinn 33120 /* Loch Dhroim Dhá Liag */ 1273083 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]], [[Loch Charraig an Phoirt]], [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Dhroim Dhá Liag == {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is loch [[fionnuisce]] an-bheag é ''' Loch Dhroim Dhá Liag,''' <ref name=logainm /> suite i g[[Contae Liatroma]]. I gcoitinne, tá éiceolaíocht an locha agus uiscebhealaí eile faoi bhagairt fhoirgeachta le [[Lagarosiphon major|tím chatach]], [[diúilicín riabhach]] agus [[débhlaoscach fionnuisce|breallach fionnuisce]].<ref name=Pedreschi2014 /><ref name=Clenaghan2005 />{{rp|16}} == Tíreolaíocht '' Loch Dhroim Dhá Liag lies {{convert|1|km|1}} south of both [[Droim Conga]] village and [[Loch Charraig an Phoirt]], and {{convert|1|km|1}} southwest of [[Loch an Scoir]]. Drumaleague Lough is connected to [[Loch Conbhuí]] to the west, and [[Loch an Scoir]] to the east by the [[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]]. '' This elliptical shaped lake is very small, covering a surface-area of about {{convert|0.05|km2|1}}, measuring {{convert|300|m|1}} in length from west to east, and {{convert|170|m|1|abbr=on}} north to south, with depths of up to {{convert|6|m|1|abbr=on}} and a very soft mud bottom.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} == Éiceolaíocht The presence, and type, of fish found in Drumaleague Lough is not recorded. == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Crannóga Two ancient [[crannóg]] existed at Drumaleague Lough during the [[meánaois]] at least.<ref name=Munro1890 />{{rp|365}} The crannóga were discovered during the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}.<ref name=Mulvany1852 />{{rp|xliii}} [[Íomhá:Plan of Drumaleague Crannog one.png|thumb|'' Illustrated plan of Drumaleague Crannóg one]] CV Drumaleague crannóg number one a good example of lacustrine dwelling, and with the exception of the hearth-stones, was composed entirely of wood, mainly [[Fearna|fearnóg]]. [[Íomhá:Section of Drumaleague Crannog two.png|thumb|'' Illustrated section of Drumaleague Crannóg two]] '' Drumaleague [[crannóg]] number two measured {{convert|6.7|m|1}} in diameter. === Canoe '' An ancient canoe created from a single trunk of oak, 5.5m long, 55&nbsp;cm broad, was found embedded in the shoreline mud. It was not made for speed being square at stem and stern, and having apertures or rowlocks cut in the side,{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=240}} The canoe was in tolerable preservation when found, but fell apart after being exposed to the air.<ref name=OSullivan2004 /> === Déantáin '' The following archaeological artefacts were discovered at Drumaleague Lough in the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}, and preserved at the [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] museum, or at the [[Ard-Mhúsaem na hÉireann - Seandálaíocht|Ard-Mhúsaem na hÉireann]]: * '' The thin topstone of a quern found on Drumaleague crannog number two.<ref name=WoodMartin1886 />{{rp|241}} * '' One cask of bones found on the Drumaleague crannog number two.<ref name=Mulvany1852 />{{rp|lx}} * '' A portion of a door-frame, from one of the crannóg.<ref name=Munro1890 />{{rp|365}}<ref name=Mulvany1852 />{{rp|lx}} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] ** [[Loch Conbhuí]] ** [[Loch Charraig an Phoirt]] ** [[Loch an Scoir]] == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/ga/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumaleague/ | údar = townlands.ie | teideal = Droim Dhá Liag (Baile fearainn), Co. Liatroma}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29305.aspx | teideal = Droim Dhá Liag (baile fearainn) | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 8ú Iúil 2025 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=WoodMartin1886>{{cite book | title = The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs | last = Wood-Martin | first = W. G. (William Gregory) | year = 1886 | publisher = Dublin : Hodges, Figgis & Co. | url = https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf}}</ref> <ref name=Munro1890>{{cite book | title = The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 | last = Munro | first = Robert | year = 1890 | publisher = London : Cassell & company, limited | url = https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=408}}</ref> <ref name=OSullivan2004>{{citation | title = The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland | last = O'Sullivan | first = Aidan | edition = PhD. Thesis | publisher = Department of Modern History, National University of Ireland, Maynooth | url = http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf | year = 2004}}</ref> <ref name=Mulvany1852>{{cite report | title = Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works | first1 = W. T. | last1 = Mulvany | first2 = William | last2 = Fraser | first3 = Samuel | last3 = Roberts | first4 = Thomas J. | last4 = Mulvany | first5 = John | last5 = O'Flaherty | journal = Proceedings of the Royal Irish Academy | volume = 5 | pages= xxxi-lxvi| publisher = Royal Irish Academy| jstor = 20489812 | year = 1852}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Droim Dhá Liag, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> 95oc75zhuslb1et7rceajn48yie9okc 1273085 1273083 2025-07-08T08:10:04Z Marcas.oduinn 33120 1273085 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]], [[Loch Charraig an Phoirt]], [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Dhroim Dhá Liag == == Tíreolaíocht '' Loch Dhroim Dhá Liag lies {{convert|1|km|1}} south of both [[Droim Conga]] village and [[Loch Charraig an Phoirt]], and {{convert|1|km|1}} southwest of [[Loch an Scoir]]. Drumaleague Lough is connected to [[Loch Conbhuí]] to the west, and [[Loch an Scoir]] to the east by the [[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]]. '' This elliptical shaped lake is very small, covering a surface-area of about {{convert|0.05|km2|1}}, measuring {{convert|300|m|1}} in length from west to east, and {{convert|170|m|1|abbr=on}} north to south, with depths of up to {{convert|6|m|1|abbr=on}} and a very soft mud bottom.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} == Éiceolaíocht The presence, and type, of fish found in Drumaleague Lough is not recorded. == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Crannóga Two ancient [[crannóg]] existed at Drumaleague Lough during the [[meánaois]] at least.<ref name=Munro1890 />{{rp|365}} The crannóga were discovered during the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}.<ref name=Mulvany1852 />{{rp|xliii}} [[Íomhá:Plan of Drumaleague Crannog one.png|thumb|'' Illustrated plan of Drumaleague Crannóg one]] CV Drumaleague crannóg number one a good example of lacustrine dwelling, and with the exception of the hearth-stones, was composed entirely of wood, mainly [[Fearna|fearnóg]]. [[Íomhá:Section of Drumaleague Crannog two.png|thumb|'' Illustrated section of Drumaleague Crannóg two]] '' Drumaleague [[crannóg]] number two measured {{convert|6.7|m|1}} in diameter. === Canoe '' An ancient canoe created from a single trunk of oak, 5.5m long, 55&nbsp;cm broad, was found embedded in the shoreline mud. It was not made for speed being square at stem and stern, and having apertures or rowlocks cut in the side,{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=240}} The canoe was in tolerable preservation when found, but fell apart after being exposed to the air.<ref name=OSullivan2004 /> === Déantáin '' The following archaeological artefacts were discovered at Drumaleague Lough in the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}, and preserved at the [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] museum, or at the [[Ard-Mhúsaem na hÉireann - Seandálaíocht|Ard-Mhúsaem na hÉireann]]: * '' The thin topstone of a quern found on Drumaleague crannog number two.<ref name=WoodMartin1886 />{{rp|241}} * '' One cask of bones found on the Drumaleague crannog number two.<ref name=Mulvany1852 />{{rp|lx}} * '' A portion of a door-frame, from one of the crannóg.<ref name=Munro1890 />{{rp|365}}<ref name=Mulvany1852 />{{rp|lx}} == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> 47ldgwqojupkgsjsinkdi5bhf4u1rg8 1273102 1273085 2025-07-08T11:44:29Z Marcas.oduinn 33120 1273102 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]], [[Loch Charraig an Phoirt]], [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Dhroim Dhá Liag == == Tíreolaíocht Tá Loch Dhroim Dhá Liag suite {{convert|1|km|1|abbr=on}} ó dheas den tsráidbhaile {{h|Droim Conga}} agus [Loch Charraig an Phoirt]], agus {{convert|1|km|1|abbr=on}} siar ó dheas de [[Loch an Scoir]]. Tá an loch nasctha le [[Loch Conbhuí]] agus [[Loch an Scoir]] trí [[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]]. Tá cruth éilipseach ag an loch. Tá sé an-bheag, níl achar ach {{convert|0.05|km2|1|abbr=on}} aige, agus é {{convert|300|m|1|abbr=on}} ar fad thiar-thoir, {{convert|170|m|1|abbr=on}} ar leithead, agus doimhneacht go dtí to {{convert|6|m|1|abbr=on}}. Tá láib an-bhog ar a ghrinneall.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Crannóga Two ancient [[crannóg]] existed at Drumaleague Lough during the [[meánaois]] at least.<ref name=Munro1890 />{{rp|365}} The crannóga were discovered during the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}.<ref name=Mulvany1852 />{{rp|xliii}} [[Íomhá:Plan of Drumaleague Crannog one.png|thumb|'' Illustrated plan of Drumaleague Crannóg one]] CV Drumaleague crannóg number one a good example of lacustrine dwelling, and with the exception of the hearth-stones, was composed entirely of wood, mainly [[Fearna|fearnóg]]. [[Íomhá:Section of Drumaleague Crannog two.png|thumb|'' Illustrated section of Drumaleague Crannóg two]] '' Drumaleague [[crannóg]] number two measured {{convert|6.7|m|1}} in diameter. === Canoe '' An ancient canoe created from a single trunk of oak, 5.5m long, 55&nbsp;cm broad, was found embedded in the shoreline mud. It was not made for speed being square at stem and stern, and having apertures or rowlocks cut in the side,{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=240}} The canoe was in tolerable preservation when found, but fell apart after being exposed to the air.<ref name=OSullivan2004 /> === Déantáin '' The following archaeological artefacts were discovered at Drumaleague Lough in the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}, and preserved at the [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] museum, or at the [[Ard-Mhúsaem na hÉireann - Seandálaíocht|Ard-Mhúsaem na hÉireann]]: * '' The thin topstone of a quern found on Drumaleague crannog number two.<ref name=WoodMartin1886 />{{rp|241}} * '' One cask of bones found on the Drumaleague crannog number two.<ref name=Mulvany1852 />{{rp|lx}} * '' A portion of a door-frame, from one of the crannóg.<ref name=Munro1890 />{{rp|365}}<ref name=Mulvany1852 />{{rp|lx}} == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> j0j6b8aure1c8aas10tpidkmt55mrfd 1273103 1273102 2025-07-08T11:45:07Z Marcas.oduinn 33120 /* Loch Dhroim Dhá Liag */ 1273103 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]], [[Loch Charraig an Phoirt]], [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Dhroim Dhá Liag == == Tíreolaíocht Tá Loch Dhroim Dhá Liag suite {{convert|1|km|1|abbr=on}} ó dheas den tsráidbhaile {{h|Droim Conga}} agus [[Loch Charraig an Phoirt]], agus {{convert|1|km|1|abbr=on}} siar ó dheas de [[Loch an Scoir]]. Tá an loch nasctha le [[Loch Conbhuí]] agus [[Loch an Scoir]] trí [[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]]. Tá cruth éilipseach ag an loch. Tá sé an-bheag, níl achar ach {{convert|0.05|km2|1|abbr=on}} aige, agus é {{convert|300|m|1|abbr=on}} ar fad thiar-thoir, {{convert|170|m|1|abbr=on}} ar leithead, agus doimhneacht go dtí {{convert|6|m|1|abbr=on}}. Tá láib an-bhog ar a ghrinneall.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Crannóga Two ancient [[crannóg]] existed at Drumaleague Lough during the [[meánaois]] at least.<ref name=Munro1890 />{{rp|365}} The crannóga were discovered during the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}.<ref name=Mulvany1852 />{{rp|xliii}} [[Íomhá:Plan of Drumaleague Crannog one.png|thumb|'' Illustrated plan of Drumaleague Crannóg one]] CV Drumaleague crannóg number one a good example of lacustrine dwelling, and with the exception of the hearth-stones, was composed entirely of wood, mainly [[Fearna|fearnóg]]. [[Íomhá:Section of Drumaleague Crannog two.png|thumb|'' Illustrated section of Drumaleague Crannóg two]] '' Drumaleague [[crannóg]] number two measured {{convert|6.7|m|1}} in diameter. === Canoe '' An ancient canoe created from a single trunk of oak, 5.5m long, 55&nbsp;cm broad, was found embedded in the shoreline mud. It was not made for speed being square at stem and stern, and having apertures or rowlocks cut in the side,{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=240}} The canoe was in tolerable preservation when found, but fell apart after being exposed to the air.<ref name=OSullivan2004 /> === Déantáin '' The following archaeological artefacts were discovered at Drumaleague Lough in the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}, and preserved at the [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] museum, or at the [[Ard-Mhúsaem na hÉireann - Seandálaíocht|Ard-Mhúsaem na hÉireann]]: * '' The thin topstone of a quern found on Drumaleague crannog number two.<ref name=WoodMartin1886 />{{rp|241}} * '' One cask of bones found on the Drumaleague crannog number two.<ref name=Mulvany1852 />{{rp|lx}} * '' A portion of a door-frame, from one of the crannóg.<ref name=Munro1890 />{{rp|365}}<ref name=Mulvany1852 />{{rp|lx}} == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> jvbbxuhll2qvnbyzsbmpywwbkojd05m 1273104 1273103 2025-07-08T11:46:54Z Marcas.oduinn 33120 1273104 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__ __NOTOC__ [ [[Úsáideoir:Marcas.oduinn/Tionscadal|Tionscadal]] ] == Ceanntásc == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]]<!-- :[[Catagóir:Lochanna na hÉireann|] :[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae |Loch]-->, Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire), Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann, [[Iascach Intíre Éireann]] # ''[[:en:Trophic state index|Trophic state index]]'' - [[Innéacs Staide Trófach] # ''[[:en:Coordination of Information on the Environment|Coordination of Information on the Environment]]'' - [[Comhordú an Eolais ar an Timpeallacht]] # ''[[:en:Raised bog|Raised bog]]'' - [[Portach ardaithe]] # ''[[:en:Waterways Ireland|Waterways Ireland]]'' - [[Uiscebhealaí Éireann]] # ''[[:en:Sliabh an Iarainn|Sliabh an Iarainn]]'' -> [[Sliabh an Iarainn]] # ''[[:en:Kenmare River|Kenmare River]]'' - [[An Ribhéar]] == Lochanna == * [[Lochanna Chill Airne]], [[Loch Charraig an Phoirt]], [[Loch Cheis Charraigín]] # [[Loch Dhroim Dhá Liag]] * [[Turlach Ghleann na Madadh]] == Loch Dhroim Dhá Liag == == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Crannóga Two ancient [[crannóg]] existed at Drumaleague Lough during the [[meánaois]] at least.<ref name=Munro1890 />{{rp|365}} The crannóga were discovered during the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}.<ref name=Mulvany1852 />{{rp|xliii}} [[Íomhá:Plan of Drumaleague Crannog one.png|thumb|'' Illustrated plan of Drumaleague Crannóg one]] CV Drumaleague crannóg number one a good example of lacustrine dwelling, and with the exception of the hearth-stones, was composed entirely of wood, mainly [[Fearna|fearnóg]]. [[Íomhá:Section of Drumaleague Crannog two.png|thumb|'' Illustrated section of Drumaleague Crannóg two]] '' Drumaleague [[crannóg]] number two measured {{convert|6.7|m|1}} in diameter. === Canoe '' An ancient canoe created from a single trunk of oak, 5.5m long, 55&nbsp;cm broad, was found embedded in the shoreline mud. It was not made for speed being square at stem and stern, and having apertures or rowlocks cut in the side,{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=240}} The canoe was in tolerable preservation when found, but fell apart after being exposed to the air.<ref name=OSullivan2004 /> === Déantáin '' The following archaeological artefacts were discovered at Drumaleague Lough in the 19th century, {{nobreak|{{circa|1843|1852}}}}, and preserved at the [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] museum, or at the [[Ard-Mhúsaem na hÉireann - Seandálaíocht|Ard-Mhúsaem na hÉireann]]: * '' The thin topstone of a quern found on Drumaleague crannog number two.<ref name=WoodMartin1886 />{{rp|241}} * '' One cask of bones found on the Drumaleague crannog number two.<ref name=Mulvany1852 />{{rp|lx}} * '' A portion of a door-frame, from one of the crannóg.<ref name=Munro1890 />{{rp|365}}<ref name=Mulvany1852 />{{rp|lx}} == Loch an Scoir (Oidhreacht) == [[Loch an Scoir]] == Oidhreacht [[Íomhá:Lake dwelling.jpg|thumb|[[Crannóg]]]] === Stone Age [[Mesolithic]] hunter-gatherers may have frequented Lough Scur sometime {{nobreak|{{circa|8,000|4000}}[[Anno Domini|BC]]}}.{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|The Mesolithic period began about 11,660 years [[Before Present|BP]] ending with the introduction of farming.|group=n|name=mesolithicPeriod}} Archaeological finds from Lough Scur include five [[Lithic flake]]s, a polished [[shale]] [[axe]], a [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, and a piece of leather under a dugout [[canoe]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}}{{refn|group=n|The term "roughout" means a work produced in rough or preliminary form.|name=roughout}} The leather and canoe are not dated, but the flakes are probably [[Mesolithic]].{{sfn|Driscoll|2006|pp=229}} Raftery (1957) claimed small [[Stone Age]] [[crannog]]s were observed at Lough Scur. The pre-Bronze Age material were described as flat, circular sites of stones, 6-10m in diameter and 400&nbsp;cm above the lake mud. The interiors often consisted of brushwood, irregularly sized stones and sometimes horizontal timbers, some charred. Charred animal bones were found on the surface,{{sfn|Fredengren|2013|pp=130}} indicating swine (wild boar, domestic pig) and oxen were part of the diet.{{sfn|Wilde|1854|pp=332}} === Bronze Age [[File:Lough-Scur Stone Mould.png|thumb|Stone Mould recovered from Lough-Scur [[Crannog]]]] There was a [[Bronze Age]] [[human settlement]] at Lough-Scur {{nobreak|{{circa|4,000|2,500}}[[Anno Domini|BC]]}}. The "{{em|Lough-Scur Stone Mould}}" is a triangular coarse block of white [[sandstone]] found on the Lough-Scur [[crannog]],{{sfn|Fredengren|2013|pp=194}} bearing matrices for casting Copper and Bronze flat axes or spear-heads,{{sfn|Munro|1890|pp=370}}{{sfn|Coffey|1913|pp=9}} and containing three moulds, one flat axe and one looped [[Palstave]] on obverse, with one flat axe on reverse.{{sfn|Callander|1904|pp=492}}{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} These were fashioned before the lake dwellers became familiar with the use of [[Iron]] sourced from [[Sliabh an Iarainn]] for example.{{sfn|Dalton|1923|pp=63}} The illustration shows the side with moulds for a plain [[Celt (tool)]] {{nobreak|7.5cm long}} and for a [[Celt (tool)|Celt]] {{nobreak|10cm long}} with cross strop and ring.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}} The mould is part of the Royal Irish Academy's Collection. === Iron Age Lough Scur contains five or six [[crannog]]s (artificial lake dwellings).{{sfn|Leitrim Observer|1970|pp=3}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=xliii}} Pre-Celtic archaeological remains from Lough Scur are preserved by the [[Royal Irish Academy]] museum and [[National Museum of Ireland – Archaeology|National Museum of Ireland]]- * Five [[Lithic flake]]s, [[shale]] [[axe]], [[Diabase|dolerite]] [[axe]] roughout, piece of leather.{{refn|The Lough Scur [[canoe]] was probably destroyed. Wilde (1861) complained of the poor preservation of dugout boat discoveries, noting many had been broken up for firewood since their recovery.{{sfn|O'Sullivan|2004|pp=345}}|group=n|name=WildeComplaint}} * The {{em|Lough-Scur Stone Mould}}.{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=72}}{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} * The {{em|Lough-Scur [[Quern-stone]]}}, perhaps the largest example in Ireland, discovered on the [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Wood-Martin|1886|pp=242}} * The [[Kiltubrid Shield]] discovered on Kiltubrid townland nearby Lough Scur. * The [[Keshcarrigan Bowl]] discovered in the canal between Lough Scur and [[Lough Marrave]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lix}} * Approximately one cask of bones found on Lough Scur [[crannog]].{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}} <!-- ===Aghascur Druid's Altar [[File:Standing Stones nr. Keshcarrigan Co. Leitrim - geograph.org.uk - 381506.jpg|thumb|Aghascur, Lough Scur at back.]] An ancient stone monument, probably a Druids Altar,{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=xvii}} is prominently located 400 yards south of the lake in a sloping pasture anciently named {{Irish place name|Aghascur|field of the Scur}}.{{sfn|Loch an Scoir|pp=Archival records}} Set against the spectacular backdrop of Lough Scur and [[Slieve Anierin]], it is marked "Dermot and Grania's Bed" on some maps.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=84}} Although two erect stones at the south have certainly been artificially set upright, this anomalous monument is extremely doubtful and, on the evidence, cannot be accepted as a [[Megalith#Tombs|megalithic tomb]], but rather an attempt to split a rock outcrop from underlying bedrock.{{sfn|De Valera|O'Nuallain|1972|pp=85}}{{refn|group=n|name=camp}} It may have been a [[Druid]]s altar before [[Christianity]]. There is also a [[Cist]] located here. ===Castle O'Connor In 1265AD, [[Aedh mac Felim Ó Conchobair]] constructed a fortified "castle" at Loch Scur.{{sfn|Hazard|2012|pp=1}}{{refn|group=n|name=camp|Aghascur ('field of the camp' according to O'Donovan) is marked as Lough Scur ('lake of the camp') on modern maps. It is possible O'Connor of Connacht maintained his regiment at Aghascur ('field of the camp') {{nobreak|{{circa|1265AD}}}} to defend the Conmaicne of south Leitrim from Norman conquest.}} Defending the [[Conmhaícne]] of [[Muintir Eolais]] from Norman conquest was a military objective, and {{nobreak|in 1270AD}} his Lough Scur regiment and Conmhaicne forces both participated in the decisive [[Battle of Áth an Chip]].{{citation needed|date=March 2021}} ===Castle of Lough Scur [[Crannog]]s occurred at Lough Scur through the [[Middle Ages]],{{sfn|British Museum|1904|pp=143}} and the [[Irish Annals]] allude to a fortified [[crannog]] at Lough Scur. * "1346: {{em|Four sons of Cathal, son of Mag Raghnaill the Blind-eye, were taken prisoners on Loch-in-sguir by Concobur Mag Raghnaill. And Tomaltach Mag Raghnaill took them with him to Caisel-Coscraigh and they were killed there, the saddest tale that was done in that time}}.{{sfn|Bambury|Beechinor|2003|pp=U1343.3}} * "1390: {{em|Manus O'Rourke, who had been imprisoned by O'Reilly in the castle of Lough Oughter, made his escape from it, and went to the castle of Lough-an Scuir; but the Clann-Murtough, being informed of this by his betrayers, they slew him as he was coming ashore out of a cot.{{sfn|O'Donovan|1856|pp=M1390.4}}}} In the 19th century, a portion of a heavy oak-frame, with mortices and cheeks cut into it, was found on a [[crannog]] here.{{sfn|Mulvany|Fraser|Roberts|Mulvany|1852|pp=lx}}{{sfn|Munro|1890|pp=365}} ===Castle Sean {{See also|Muintir Eolais|Mac Raghnaill}} {{nobreak|In 1570}} Sean Reynolds built a '[[Castle]]' at Gowly [[townland]] on a peninsula called Castle Island.{{sfn|Meehan|1906|pp=144}}{{refn|group=n|The suggestion by Grose Castle Sean was erected by O’Rourke,{{sfn|Grose|1795|pp=91}} is unfounded.|name=GroseWrongRourke}} Castle John was three stories high and surrounded by good rock land. Between {{nobreak|{{circa|1570|1729}}}} Castle Sean was residence to Sean Reynolds (d. 1619), Humphrey his son (d. 1661), Sean his grandson (captured and probably executed during the [[Irish Rebellion of 1641]]) and another grandson James (d. 1729), {{refn|James's son, George Nugent Reynolds Senior, who probably never lived at Castle Sean, was shot and killed by Robert Keon on the morning of October 16, 1786. Keon was tried and executed in 1788 for murder.|group=n|name=KeonShotReynolds}} who probably abandoned the Castle during his lifetime. Dilapidated ruins of '''Castle Sean''' ({{langx|ga|Caisleán Seóin}}) remain today, but are not preserved as [[National Monument (Ireland)|national monument]], [[tourism|tourist]], or [[Heritage sites (Republic of Ireland)|heritage]] site.{{sfn|National Monuments Service|2009|pp=1}} Some of the building collapsed {{nobreak|{{circa|1908}}}} but was repaired by a heritage preservation society.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} <gallery class="center"> Castle John c. 1791.png|Castle Sean c. 1791 Castle John and Prision Island c. 1791.png|Castle & Jail view Prison Island c. 1791.png|Jail Island c. 1791 </gallery> ===Prison Island On 6 April 1605, Sean and his son Humphrey were appointed gaoler of [[county Leitrim]]. They constructed a '[[prison]]' on 'Jail island' ({{langx|ga|Oileán an phriosuiin}}) in Lough Scur. The jail cells were small with holes about six inches in diameter for air.{{sfn|Whelan|1938|pp=385}} Tradition recalls many people being hanged on the island,{{sfn|Rowley|1937|pp=268}} and that Sean was killed by a soldier from Longford avenging his sister's death there.{{sfn|Rowley|1937|pp=268}}{{sfn|An Clochar, Cara Droma Ruisc|1938|pp=321}} Prison Island was abandoned once [[County Hall, Carrick-on-Shannon|Carrick-on-Shannon gaol]] became established. Dilapidated ruins of the prison remain but are not preserved for heritage. ===Metalworking tradition A tradition of metalworking at Lough Scur is recorded. Five [[Metalsmith]]s from "Lougheskure" obtained grants of pardons in the Elizabethan [[Fiants]] {{nobreak|{{circa|1583|1586AD}}}}.{{sfn|Rodelez|2014|p=580}} * Gilla Gruma O'Flynn. * Charles O'Flynn. * Toole O'Fenane. * Teige oge O'Fonan and Eoin O'Finan, named as [[Tinker]] metal workers. --><!-- ===Book of Lough Scur In the early 20th century, a book or manuscript titled the "Book of Lough Scur", on the Reynolds family, supposedly existed in the library of an unidentified deceased person living near Keshcarrigan, County Leitrim.{{sfn|White|1907|pp=429}} <blockquote style="background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "Book of LoughScur - A book or manuscript bearing this title, on the Reynolds family (ancient name MacRannal or Magrannal), County Leitrim, was heard of about three years ago in the neighbourhood of Keshcarrigan, County Leitrim, as having been seen in the library of a gentleman who had died a little while previously; but his name was not ascertained. Materials are being collected for a history of the Reynolds family, and information regarding this book or the loan of it would be much appreciated. [June 1st 1905]". [text:<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=S92ddIdH3UIC&pg=PA334 |title=Notes and Queries |date=1905 |publisher=Oxford University Press |language=en}}</ref> query from [Henry F. Reynolds, 93, Denbigh Street, S.W.] </blockquote> <blockquote style=" background:#F4F0EC; padding:1em; border:1px solid DarkSeaGreen;"> "I have never heard of the 'Book of Lough- scur,' but if it be in existence, it will probably be found either in Trinity College or the Royal Irish Academy, Dublin." [21 Oct 1905] [text: {{sfn|White|1907|pp=429}} response from [Baron Seton of Andria] </blockquote>--> == Tagairtí {{reflist | refs = }} == References and notes * {{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | url = https://books.google.com/books?id=S9oHAAAAQAAJ&pg=PA126 | year = 1883 | page = 127 | access-date = 5 Aug 2015 }} * {{cite journal | title = Notes on the Mac Rannals of Leitrim and their Country | journal = Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland | last = Meehan | first = Joseph | url = https://books.google.com/books?id=m4wxAQAAIAAJ&pg=PA144 | year = 1906 | pages = 144–145 | access-date = 5 Aug 2015 }} *{{cite report |title=The Shannon-Erne Navigation Architectural,Engineering and Industrial Heritage 2007 |last=Golden |first=Anne |url=http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/Corporate/Heritage%20Surveys/Shannon%20Erne%20Main%20Report%202015.pdf |year=2007 |publisher=Commissioned by Waterways Ireland and carried out by Headland Archaeology Ltd }} *{{cite book |title=The Book of Irish Families, Great & Small |volume=1 of Families of Ireland Series |first=Michael C. |last=O'Laughlin |others=Contributor: Irish Genealogical Foundation (US) |edition=illustrated, digital |publisher=Irish Roots Cafe |year=2002 |url=https://books.google.com/books?id=mZt3oGtk1KgC&pg=PA233 |isbn=978-0940134096 }} *{{cite report |title=The Diet of Pike in Irish Watercourses |edition=Layman's Report, Trophic flexibility and diet of pike (Esox lucius L.) in Ireland |author=Inland Fisheries Ireland |year=2014 |url=http://www.fisheriesireland.ie/fisheries-management-1/475-the-diet-of-pike-in-irish-watercourses/file }} *{{cite report |title=Leitrim |volume=National Monuments in State Care: Ownership & Guardianship |author=National Monuments Service |year=2009 |publisher=Environment, Heritage and Local Government |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/pdf/monuments-in-state-care-leitrim.pdf#page=5 }} *{{cite report |title=Environmental Report, North Western iRBD |author=iRBD |year=2008 |publisher=North Western International river basin district (INTERREG) |volume=Strategic Environmental Assessment for the Water Framework Directive River Basin Management Plans and Programmes of Measures |url=http://www.nwirbd.com/dRBMP/EnviroReport_NorthWesterniRBD_02.pdf }} *{{cite book |title=Irish names of places |volume=v.3 |publisher=Dublin : Phoenix |last=Joyce |first=P. W. (Patrick Weston) |year=1913 |url=https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf }} *{{cite thesis |title=Ironworking in late medieval Ireland, c. AD. 1200 to 1600 |last=Rodelez |first=Paul |year=2014 |hdl=10468/1944 }} *{{cite report |title=Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon |url=https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 |volume=Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 45 |publisher=H.M. Stationery Office |year=1845 |last=MacMahon |first=John |edition=Digitized 2006 from original in Harvard University }} *{{cite book |title=The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 |last=Munro |first=Robert |year=1890 |publisher=London [etc.]: Cassell & company, limited |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=409 }} *{{cite book |title=Notes and Queries |last=White |first=William |year=1907 |publisher=Oxford University Press |url=https://books.google.com/books?id=i2UEAAAAYAAJ&pg=PA429 |volume=Tenth series, Vol. VII |edition=Number 158 }} *{{cite book |title=The antiquities of Ireland |volume=2 |first=Francis |last=Grose |year=1795 |publisher=Printed for S. Hooper |url=https://archive.org/download/antiquitiesofire02gros/antiquitiesofire02gros.pdf#page=349 }} *{{cite thesis |title=The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland |last=O'Sullivan |first=Aidan |edition=PhD. Thesis |publisher=Department of Modern History, National University of Ireland, Manooth |url=http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf |year=2004 }} *{{cite journal |title=Breifne before the Ui-Bruin |pages=57–82 |last=Dalton |first=John P. |journal=The Breifny Antiquarian Society's Journal |volume=II |issue=I |year=1923 |publisher=Cavan: The Anglo Celt, Ltd. Printing Works |url=http://www.cavanlibrary.ie/file/Local-Studies/Library-Scanned-Docs/Breifny-Antiquarian-Society-Journal-1923-Vol-II-(No%20I,%20II%20&%20III).pdf }} *{{cite thesis |title=The early prehistory in the west of Ireland: Investigations into the social archaeology of the Mesolithic, west of the Shannon, Ireland. |last=Driscoll |first=Killian |year=2006 |edition=M.Litt. Thesis |url=http://www.lithicsireland.ie/driscoll_killian_2006_the_early_prehistory_in_the_west_of_ireland_web.pdf#page=243 |publisher=Department of Archaeology, National University of Ireland, Galway }} *{{cite book |title=The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs |last=Wood-Martin |first=W. G. (William Gregory) |year=1886 |publisher=Dublin : Hodges, Figgis & co.,; [etc., etc.] |url=https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf#page=370 }} *{{cite book |title=Survey of the Megalithic Tombs of Ireland |last1=De Valera |last2=O'Nuallain |first1=Ruaidhri |first2=Sean |url=https://www.archaeology.ie/sites/default/files/media/publications/smi-vol-3-text.pdf |publisher=Dublin: Published by the Stationery office |year=1972 |volume=III }} *{{cite book |title=Stone mould for casting flat bronze axes |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-352-1/dissemination/pdf/vol_038/38_487_505.pdf#page=6 |last=Callander |first=J. Graham |pages=487–505 |volume=Proceedings of the Society |year=1904 }} *{{cite report |title=Crannogs |last=Fredengren |first=Christina |url=http://www.archaeology.su.se/polopoly_fs/1.152303.1382431261!/menu/standard/file/Crannogs.pdf#page=131 |publisher=Stockholm University |year=2013 }} *{{cite book |title=A guide to the antiquities of the Bronze Age |author=British Museum |publisher=[Oxford] Trustees of the B.M. |location=Dept. of British and Mediaeval Antiquities |year=1904 |url=https://archive.org/download/bronzeageantiqu00brituoft/bronzeageantiqu00brituoft.pdf#page=175 }} *{{cite book |title=The Bronze Age in Ireland |last=Coffey |first=George |year=1913 |publisher=Dublin, Hodges, Figgis, & co., limited; [etc., etc. ] |url=https://archive.org/download/bronzeageinirela00coffuoft/bronzeageinirela00coffuoft.pdf#page=25 }} *{{cite book |title=Glacial Geology and Geomorphology: The Landscapes of Ireland |first=A. Marshall |last=McCabe |edition=illustrated |publisher=Dunedin |year=2008 |isbn=978-1903765876 |url=https://books.google.com/books?id=3FvuAAAAMAAJ }} *{{cite magazine |title=The food of the Irish, part II |magazine=Dublin University Magazine: A Literary and Philosophic Review |volume=43 |issue=255 |publisher=Curry |date=March 1854 |pages=317–333 |first=William |last=Wilde |url=https://books.google.com/books?id=o5o6AQAAMAAJ&pg=PA332 }} *{{cite report |title=Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works |first1=W. T. |last1=Mulvany |first2=William |last2=Fraser |first3=Samuel |last3=Roberts |first4=Thomas J. |last4=Mulvany |first5=John |last5=O'Flaherty |journal=Proceedings of the Royal Irish Academy|volume= 5 (1850 - 1853)|pages= xxxi-lxvi |publisher=Royal Irish Academy |jstor=20489812 |year=1852 }} *{{cite report |title=THE BLACK PIG'S DYKE REGIONAL PROJECT REPORT |url=http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |year=2014 |publisher= |first1=C |last1=O'Drisceoil |first2=M |last2=Leenane |first3=S |last3=Davis |first4=B |last4=Fitzgibbon |first5=M |last5=Teehan |volume=1 of 2 |access-date=2017-02-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170218224634/http://www.roscommoncoco.ie/en/Services/Heritage/The-Black-Pig%E2%80%99s-Dyke-Regional-Project/Black-Pigs-Dyke-Regional-Project-Project-Report-2014-Volume-1.pdf |archive-date=2017-02-18 |url-status=dead }} *{{cite web | teideal = Legend of Lough Scurr |volume=The Schools’ Collection, Volume 0224 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4658446/4656374/4661439 |pages=268–269 |last=Rowley |first=Thomas |year=1937 |location=Drumrane, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Local ruins |volume=The Schools’ Collection, Volume 0211 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649693/4647819 |pages=384–5 |last=Whelan |first=Thomas |year=1938 |location=Rossy, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite web | teideal = Lough Scur |volume=The Schools’ Collection, Volume 0209 |url=http://www.duchas.ie/en/cbes/4649685/4646680/4650511 |pages=312 |author=An Clochar, Cara Droma Ruisc |year=1938 |location=Carrick-on-Shannon, Co. Leitrim |publisher=Duchas |edition=Online }} *{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival |newspaper = Leitrim Observer |url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |year = 1970 |author = Leitrim Observer |url-status = dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ |archive-date = 2017-02-02 }} *{{cite web | teideal = The Annals of Ulster |first1=Pádraig |last1=Bambury |first2=Stephen |last2=Beechinor |url=http://www.ucc.ie/celt/online/T100001B.html |edition=Electronic edition compiled by the CELT Team (2003) |publisher=CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College Cork College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt |year=2003 }} *{{cite web | teideal = Annales Dominicani de Roscoman, 1163—1314: Introduction |last=Hazard |first=Benjamin |year=2012 |url=http://celt.ucc.ie/published/L100015A/text001.html |publisher=Corpus of Electronic Texts Edition }} == Iascach Intíre Éireann (''Statutory history'') == Inland and coastal [[Fishing license#Ireland|fishing rights]] are a form of [[private property]]. The Fisheries (Ireland) Act 1842 established regional Boards of Conservators for regulation and conservation. In 1951 {{lang|ga|Iontaobhas Iascaigh Intíre Ioncorportha}} (the Inland Fisheries Trust Incorporated) was established for publicly owned fisheries.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Trust Incorporated |url=http://www.isad.ie/units/view/id/571 |website=Irish State Administration Database |access-date=15 August 2018}}</ref> The Fisheries Act 1980 established a Central Fisheries Board, which replaced ''Iontaobhas Iascaigh Intíre'' and the Boards of Conservators.<ref>{{cite web |title=Fisheries Act, 1980 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/1980/act/1/enacted/en/print#parti-chapv |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=Chapter V: Dissolution of Boards of Conservators and Inland Fisheries Trust |no-pp=y|language=en}}</ref> The Inland Fisheries Act 2010 established Inland Fisheries Ireland as a replacement for the Central Fisheries Board.<ref name="aboutus"/><ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Act 2010 |url=http://www.irishstatutebook.ie/eli/2010/act/10/enacted/en/index.html |website=electronic Irish Statute Book (eISB) |access-date=15 August 2018 |page=sec 6, 7, 48, 49 |no-pp=y|language=en}}</ref> The restructure was partly a cost-saving rationalisation in line with Ireland's [[Post-2008 Irish economic downturn|post-2008 austerity measures]], and partly a shift of emphasis from economic exploitation towards environmental stewardship.<ref>{{cite web |title=Inland Fisheries Bill 2009: Second Stage |url=https://www.oireachtas.ie/en/debates/debate/dail/2009-12-01/35/ |website=Dáil Éireann debate |publisher=[[Oireachtas]] |access-date=15 August 2018 |language=en-ie |date=1 December 2009}}</ref> 74uh26cwhzg8wjc214bfchj1xukj0yr 0 120071 1273017 1272443 2025-07-07T18:15:18Z Marcas.oduinn 33120 EPA 1273017 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is loch [[fionnuisce]] é ''' Loch Fionnmhaí'''<ref name=logainm /><ref name=EPA/> (nó '' Loch Guth Ard Deas''<ref name=JoyceGeography/><ref name=Dalton1921 />) suite i ndeisceart {{h|Contae Liatroma}}. Is cuid d'[[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]] é. == Tíreolaíocht == Tá Loch Fionnmhaí {{convert|8|km|1}} soir ó {{h|Béal an Átha Móir}}.<ref name=FishingInIreland/> Tá sé {{convert|3|km|1|abbr=on}} ar leithead thiar-thoir agus tá achar {{convert|3.9|km2|1}} aige.<ref name=EPA/> Tá trí oileán sa loch, agus ainmneacha ag dhá cheann acu: Inis Mór<ref name=logainm2 /><ref name=Earley2015 /> agus Inis na dTorc.<ref name=logainm3 /> == Hidreolaíocht == Tá Loch Fionnmhaí ar [[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]]. Sreabhann An Gheirgthigh isteach ann agus Sruth Gráinne amach<ref name=JoyceGeography/> trí {{h|Béal Átha Conaill}}, agus ar deireadh o [[Loch Éirne]] Uachtair isteach go gar den [[An Tigh Mór|Tigh Mór]] i ndeisceart {{h|Contae Fhear Manach}}. == Stair an dúlra == I measc na n-iasc i Loch Fionnmhaí, tá [[cúramán]], [[róiste]], [[bran (iasc)|bran]] agus [[liús]]. ': Large pike have been caught here weighing {{convert|10|kg|0|abbr=on}} or more.<ref name=Waterways/> == Éiceolaíocht == Tuairiscíodh go raibh sa loch cáilíocht uisce ''' fónta ''' c. 2001-2003, le rátáil [[Innéacs Staide Trófach|méiseatrófach]] aige, before dropping to mesotrophic rating c. 2007-2009.<ref name=Clenaghan2005 />{{rp|97}}{{refn | group=n | Tá [[Innéacs Staide Trófach|staideanna trófacha]] olagatrófach agus méiseatrófach inmhianaithe, ach cuireann rátálacha eotrófach nó hipeartrófach truailliú in iúl.<ref name=Clenaghan2005 />{{rp|8}}}} Tá foirgeacht [[diúilicín riabhach|diúilicín riabhaigh]] infestation ann sa loch.<ref name=EPA />{{rp|80}} I gcoitinne, tá éiceolaíocht Chlaonlocha agus uiscebhealaí eile faoi bhagairt fhoirgeachta le [[Lagarosiphon major|tím chatach]], [[diúilicín riabhach]] agus [[débhlaoscach fionnuisce|breallach fionnuisce]].<ref name=Pedreschi2014 /><ref name=Clenaghan2005 />{{rp|16}} == Stair == Feictear Loch Fionnmhaí don chéad uair sa litríocht in ''[[Vita tripartita Sancti Patricii]]'' as an 9ú haois, agus [[Naomh Pádraig]] ag dul trasna an locha chun [[Crom Cruach]] a scrios. Tá an loch le feiceál go minic sna [[Annála Éireann|hannála]]: [[Annála na gCeithre Máistrí]] 1257 agus [[Annála Chonnacht]] 1386 & 1418. :'' Conn mac Ticchernain Ui Ruairc (.i. tighearna Brefne) ... do tabhairt doibh immaille le cloich Insi na t-Torc ar Loch Fionnmoighe<ref name=ACM/> == Féach freisin == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí == {{reflist | group=n}} == Tagairtí == {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/1166366.aspx | teideal = Loch Fionnmhaí/Garadice Lough | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 1d Iúil 2025 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=logainm2>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29060.aspx | teideal = Inis Mór/Church Island | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 1d Iúil 2025 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=Earley2015>{{cite journal | first1 = Joseph E. | last1 = Earley | first2 = Diarmuid | last2 = Ó Seaneachain | title = The medieval island church in Lough Garadice | url = https://drive.google.com/file/d/1ZKTwLrc7D2zsVZzhee5Ic17rdeWG6ZrN/view | date = 2015 | journal = Breifne, Journal of Cumman Seanchais Breifne (Breifne Historical Society) | location = [[An Cabhán]] | volume = 13 | issue = 50 | pages = 439–469 | access-date = 8 October 2023}}</ref> <ref name=logainm3>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29059.aspx | teideal = Inis na dTorc | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 1d Iúil 2025 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=Dalton1921>Dalton, John P.: ''Cromm Cruaich of Magh Sleacht'', in Proceedings of the Royal Irish Academy, Iml. XXXVI (1921-1924), Section C, ll. 23-67.</ref> <ref name=EPA>{{cite report | last1 = Free | first1 = Gary | last2 = Little | first2 = Ruth | last3 = Tierney | first3 = Deirdre | last4 = Donnelly | first4 = Karol | last5 = Caroni | first5 = Rossana | name-list-style = amp | url = https://www.epa.ie/publications/research/water/Final-Report-(2000-FS1-M1).pdf#page=17 | title = A Reference Based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes | date = 2006 | pages = 11 | publisher = [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)]] | access-date = 12 October 2022}}</ref> <ref name=FishingInIreland>{{lua idirlín | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/garadice.htm | teideal = Garadice Lake | foilsitheoir = [[Iascach Intíre Éireann]] | dartraighe = 31d Iúil 2015}}</ref> <ref name=OS>{{lua idirlín | url = http://maps.osi.ie/publicviewer/#V2,618640,810771,8,10 | teideal = OSI Mapviewer | foilsitheoir = [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]] | dátarochtana = 31d Iúil 2015 | archive-url = https://web.archive.org/web/20120829114800/http://maps.osi.ie/publicviewer/#V2,618640,810771,8,10 | archive-date = 29 August 2012 | url-status = dead}}</ref> <ref name=JoyceGeography>{{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | date = 2007 | orig-year = 1883 | pages = 66, 127 }}</ref> <ref name=Waterways>{{lua idirlín | url = http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/documents/Angling%20Guides/Lough%20Garadice.pdf | teideal = Lough Garadice | foilsitheoir = [[Uiscebhealaí Éireann]] | dátarochtana = 31d Iúil 2015}}</ref> <ref name=ACM>[[Annála na gCeithre Máistrí]], ACM 1257.9</ref> <ref name=Clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=EPA2010>{{cite report | title = Water Quality in Ireland 2007-2009 | editor1 = Martin McGarrigle | editor2 = John Lucey | editor3 = Micheál Ó Cinnéide | work = Aquatic Environment Office of Environmental Assessment | year=2010 | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/waterqua/WaterQuality0709.pdf | publisher = EPA}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> }} ===Secondary sources *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}} {{DEFAULTSORT:Fionnmhai, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] og0bjnwxxtbkj6blhat3q9d7kejfy5i 1273019 1273017 2025-07-07T18:15:45Z Marcas.oduinn 33120 1273019 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is loch [[fionnuisce]] é ''' Loch Fionnmhaí'''<ref name=logainm /><ref name=EPA2010 /> (nó '' Loch Guth Ard Deas''<ref name=JoyceGeography/><ref name=Dalton1921 />) suite i ndeisceart {{h|Contae Liatroma}}. Is cuid d'[[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]] é. == Tíreolaíocht == Tá Loch Fionnmhaí {{convert|8|km|1}} soir ó {{h|Béal an Átha Móir}}.<ref name=FishingInIreland/> Tá sé {{convert|3|km|1|abbr=on}} ar leithead thiar-thoir agus tá achar {{convert|3.9|km2|1}} aige.<ref name=EPA/> Tá trí oileán sa loch, agus ainmneacha ag dhá cheann acu: Inis Mór<ref name=logainm2 /><ref name=Earley2015 /> agus Inis na dTorc.<ref name=logainm3 /> == Hidreolaíocht == Tá Loch Fionnmhaí ar [[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]]. Sreabhann An Gheirgthigh isteach ann agus Sruth Gráinne amach<ref name=JoyceGeography/> trí {{h|Béal Átha Conaill}}, agus ar deireadh o [[Loch Éirne]] Uachtair isteach go gar den [[An Tigh Mór|Tigh Mór]] i ndeisceart {{h|Contae Fhear Manach}}. == Stair an dúlra == I measc na n-iasc i Loch Fionnmhaí, tá [[cúramán]], [[róiste]], [[bran (iasc)|bran]] agus [[liús]]. ': Large pike have been caught here weighing {{convert|10|kg|0|abbr=on}} or more.<ref name=Waterways/> == Éiceolaíocht == Tuairiscíodh go raibh sa loch cáilíocht uisce ''' fónta ''' c. 2001-2003, le rátáil [[Innéacs Staide Trófach|méiseatrófach]] aige, before dropping to mesotrophic rating c. 2007-2009.<ref name=Clenaghan2005 />{{rp|97}}{{refn | group=n | Tá [[Innéacs Staide Trófach|staideanna trófacha]] olagatrófach agus méiseatrófach inmhianaithe, ach cuireann rátálacha eotrófach nó hipeartrófach truailliú in iúl.<ref name=Clenaghan2005 />{{rp|8}}}} Tá foirgeacht [[diúilicín riabhach|diúilicín riabhaigh]] infestation ann sa loch.<ref name=EPA />{{rp|80}} I gcoitinne, tá éiceolaíocht Chlaonlocha agus uiscebhealaí eile faoi bhagairt fhoirgeachta le [[Lagarosiphon major|tím chatach]], [[diúilicín riabhach]] agus [[débhlaoscach fionnuisce|breallach fionnuisce]].<ref name=Pedreschi2014 /><ref name=Clenaghan2005 />{{rp|16}} == Stair == Feictear Loch Fionnmhaí don chéad uair sa litríocht in ''[[Vita tripartita Sancti Patricii]]'' as an 9ú haois, agus [[Naomh Pádraig]] ag dul trasna an locha chun [[Crom Cruach]] a scrios. Tá an loch le feiceál go minic sna [[Annála Éireann|hannála]]: [[Annála na gCeithre Máistrí]] 1257 agus [[Annála Chonnacht]] 1386 & 1418. :'' Conn mac Ticchernain Ui Ruairc (.i. tighearna Brefne) ... do tabhairt doibh immaille le cloich Insi na t-Torc ar Loch Fionnmoighe<ref name=ACM/> == Féach freisin == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí == {{reflist | group=n}} == Tagairtí == {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/1166366.aspx | teideal = Loch Fionnmhaí/Garadice Lough | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 1d Iúil 2025 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=logainm2>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29060.aspx | teideal = Inis Mór/Church Island | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 1d Iúil 2025 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=Earley2015>{{cite journal | first1 = Joseph E. | last1 = Earley | first2 = Diarmuid | last2 = Ó Seaneachain | title = The medieval island church in Lough Garadice | url = https://drive.google.com/file/d/1ZKTwLrc7D2zsVZzhee5Ic17rdeWG6ZrN/view | date = 2015 | journal = Breifne, Journal of Cumman Seanchais Breifne (Breifne Historical Society) | location = [[An Cabhán]] | volume = 13 | issue = 50 | pages = 439–469 | access-date = 8 October 2023}}</ref> <ref name=logainm3>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29059.aspx | teideal = Inis na dTorc | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 1d Iúil 2025 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=Dalton1921>Dalton, John P.: ''Cromm Cruaich of Magh Sleacht'', in Proceedings of the Royal Irish Academy, Iml. XXXVI (1921-1924), Section C, ll. 23-67.</ref> <ref name=EPA>{{cite report | last1 = Free | first1 = Gary | last2 = Little | first2 = Ruth | last3 = Tierney | first3 = Deirdre | last4 = Donnelly | first4 = Karol | last5 = Caroni | first5 = Rossana | name-list-style = amp | url = https://www.epa.ie/publications/research/water/Final-Report-(2000-FS1-M1).pdf#page=17 | title = A Reference Based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes | date = 2006 | pages = 11 | publisher = [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)]] | access-date = 12 October 2022}}</ref> <ref name=FishingInIreland>{{lua idirlín | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/garadice.htm | teideal = Garadice Lake | foilsitheoir = [[Iascach Intíre Éireann]] | dartraighe = 31d Iúil 2015}}</ref> <ref name=OS>{{lua idirlín | url = http://maps.osi.ie/publicviewer/#V2,618640,810771,8,10 | teideal = OSI Mapviewer | foilsitheoir = [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]] | dátarochtana = 31d Iúil 2015 | archive-url = https://web.archive.org/web/20120829114800/http://maps.osi.ie/publicviewer/#V2,618640,810771,8,10 | archive-date = 29 August 2012 | url-status = dead}}</ref> <ref name=JoyceGeography>{{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | date = 2007 | orig-year = 1883 | pages = 66, 127 }}</ref> <ref name=Waterways>{{lua idirlín | url = http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/documents/Angling%20Guides/Lough%20Garadice.pdf | teideal = Lough Garadice | foilsitheoir = [[Uiscebhealaí Éireann]] | dátarochtana = 31d Iúil 2015}}</ref> <ref name=ACM>[[Annála na gCeithre Máistrí]], ACM 1257.9</ref> <ref name=Clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=EPA2010>{{cite report | title = Water Quality in Ireland 2007-2009 | editor1 = Martin McGarrigle | editor2 = John Lucey | editor3 = Micheál Ó Cinnéide | work = Aquatic Environment Office of Environmental Assessment | year=2010 | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/waterqua/WaterQuality0709.pdf | publisher = EPA}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> }} ===Secondary sources *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}} {{DEFAULTSORT:Fionnmhai, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] b24i8dmah4sxys37ezvgv0h18lx99w4 1273022 1273019 2025-07-07T18:53:05Z Marcas.oduinn 33120 /* Stair an dúlra */Ag aistriú 1273022 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is loch [[fionnuisce]] é ''' Loch Fionnmhaí'''<ref name=logainm /><ref name=EPA2010 /> (nó '' Loch Guth Ard Deas''<ref name=JoyceGeography/><ref name=Dalton1921 />) suite i ndeisceart {{h|Contae Liatroma}}. Is cuid d'[[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]] é. == Tíreolaíocht == Tá Loch Fionnmhaí {{convert|8|km|1}} soir ó {{h|Béal an Átha Móir}}.<ref name=FishingInIreland/> Tá sé {{convert|3|km|1|abbr=on}} ar leithead thiar-thoir agus tá achar {{convert|3.9|km2|1}} aige.<ref name=EPA/> Tá trí oileán sa loch, agus ainmneacha ag dhá cheann acu: Inis Mór<ref name=logainm2 /><ref name=Earley2015 /> agus Inis na dTorc.<ref name=logainm3 /> == Hidreolaíocht == Tá Loch Fionnmhaí ar [[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]]. Sreabhann An Gheirgthigh isteach ann agus Sruth Gráinne amach<ref name=JoyceGeography/> trí {{h|Béal Átha Conaill}}, agus ar deireadh o [[Loch Éirne]] Uachtair isteach go gar den [[An Tigh Mór|Tigh Mór]] i ndeisceart {{h|Contae Fhear Manach}}. == Stair an dúlra == I measc na n-iasc i Loch Fionnmhaí, tá [[cúramán]], [[róiste]], [[bran (iasc)|bran]] agus [[liús]]. Rugadh ar liúis mhóra sa loch, ag meá {{convert|10|kg|0|abbr=on}} nó níos mó.<ref name=Waterways/> == Éiceolaíocht == Tuairiscíodh go raibh sa loch cáilíocht uisce ''' fónta ''' c. 2001-2003, le rátáil [[Innéacs Staide Trófach|méiseatrófach]] aige, before dropping to mesotrophic rating c. 2007-2009.<ref name=Clenaghan2005 />{{rp|97}}{{refn | group=n | Tá [[Innéacs Staide Trófach|staideanna trófacha]] olagatrófach agus méiseatrófach inmhianaithe, ach cuireann rátálacha eotrófach nó hipeartrófach truailliú in iúl.<ref name=Clenaghan2005 />{{rp|8}}}} Tá foirgeacht [[diúilicín riabhach|diúilicín riabhaigh]] infestation ann sa loch.<ref name=EPA />{{rp|80}} I gcoitinne, tá éiceolaíocht Chlaonlocha agus uiscebhealaí eile faoi bhagairt fhoirgeachta le [[Lagarosiphon major|tím chatach]], [[diúilicín riabhach]] agus [[débhlaoscach fionnuisce|breallach fionnuisce]].<ref name=Pedreschi2014 /><ref name=Clenaghan2005 />{{rp|16}} == Stair == Feictear Loch Fionnmhaí don chéad uair sa litríocht in ''[[Vita tripartita Sancti Patricii]]'' as an 9ú haois, agus [[Naomh Pádraig]] ag dul trasna an locha chun [[Crom Cruach]] a scrios. Tá an loch le feiceál go minic sna [[Annála Éireann|hannála]]: [[Annála na gCeithre Máistrí]] 1257 agus [[Annála Chonnacht]] 1386 & 1418. :'' Conn mac Ticchernain Ui Ruairc (.i. tighearna Brefne) ... do tabhairt doibh immaille le cloich Insi na t-Torc ar Loch Fionnmoighe<ref name=ACM/> == Féach freisin == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí == {{reflist | group=n}} == Tagairtí == {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/1166366.aspx | teideal = Loch Fionnmhaí/Garadice Lough | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 1d Iúil 2025 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=logainm2>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29060.aspx | teideal = Inis Mór/Church Island | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 1d Iúil 2025 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=Earley2015>{{cite journal | first1 = Joseph E. | last1 = Earley | first2 = Diarmuid | last2 = Ó Seaneachain | title = The medieval island church in Lough Garadice | url = https://drive.google.com/file/d/1ZKTwLrc7D2zsVZzhee5Ic17rdeWG6ZrN/view | date = 2015 | journal = Breifne, Journal of Cumman Seanchais Breifne (Breifne Historical Society) | location = [[An Cabhán]] | volume = 13 | issue = 50 | pages = 439–469 | access-date = 8 October 2023}}</ref> <ref name=logainm3>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29059.aspx | teideal = Inis na dTorc | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 1d Iúil 2025 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=Dalton1921>Dalton, John P.: ''Cromm Cruaich of Magh Sleacht'', in Proceedings of the Royal Irish Academy, Iml. XXXVI (1921-1924), Section C, ll. 23-67.</ref> <ref name=EPA>{{cite report | last1 = Free | first1 = Gary | last2 = Little | first2 = Ruth | last3 = Tierney | first3 = Deirdre | last4 = Donnelly | first4 = Karol | last5 = Caroni | first5 = Rossana | name-list-style = amp | url = https://www.epa.ie/publications/research/water/Final-Report-(2000-FS1-M1).pdf#page=17 | title = A Reference Based Typology and Ecological Assessment System for Irish Lakes | date = 2006 | pages = 11 | publisher = [[Gníomhaireacht um Chaomhnú Comhshaoil (Éire)]] | access-date = 12 October 2022}}</ref> <ref name=FishingInIreland>{{lua idirlín | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/garadice.htm | teideal = Garadice Lake | foilsitheoir = [[Iascach Intíre Éireann]] | dartraighe = 31d Iúil 2015}}</ref> <ref name=OS>{{lua idirlín | url = http://maps.osi.ie/publicviewer/#V2,618640,810771,8,10 | teideal = OSI Mapviewer | foilsitheoir = [[Suirbhéireacht Ordanáis na hÉireann]] | dátarochtana = 31d Iúil 2015 | archive-url = https://web.archive.org/web/20120829114800/http://maps.osi.ie/publicviewer/#V2,618640,810771,8,10 | archive-date = 29 August 2012 | url-status = dead}}</ref> <ref name=JoyceGeography>{{cite book | last = Joyce | first = Patrick Weston | authorlink = Patrick Weston Joyce | title = The Geography of the Counties of Ireland | date = 2007 | orig-year = 1883 | pages = 66, 127 }}</ref> <ref name=Waterways>{{lua idirlín | url = http://www.waterwaysireland.org/SiteAssets/documents/Angling%20Guides/Lough%20Garadice.pdf | teideal = Lough Garadice | foilsitheoir = [[Uiscebhealaí Éireann]] | dátarochtana = 31d Iúil 2015}}</ref> <ref name=ACM>[[Annála na gCeithre Máistrí]], ACM 1257.9</ref> <ref name=Clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=EPA2010>{{cite report | title = Water Quality in Ireland 2007-2009 | editor1 = Martin McGarrigle | editor2 = John Lucey | editor3 = Micheál Ó Cinnéide | work = Aquatic Environment Office of Environmental Assessment | year=2010 | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/waterqua/WaterQuality0709.pdf | publisher = EPA}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> }} ===Secondary sources *{{cite report |title=Phosphorus Regulations National Implementation Report |year=2005 |publisher=Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement |first1=Conor |last1=Clenaghan |first2=Frank |last2=Clinton |first3=Matthew |last3=Crowe |url=https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}} {{DEFAULTSORT:Fionnmhai, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] 28pbl88u6uezihbqmq4pu0dpcr5n1a1 0 120110 1272998 1272702 2025-07-07T14:58:04Z Conradder 34685 ->GA 1272998 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} B'imreoir sacair [[An Phortaingéil|Portaingéalach]] é '''Diogo José Teixeira da Silva''' nó '''Diogo Jota''' mar is fearr aithne air. Rugadh i b[[Porto]] é ar [[17 Samhain]] [[1986]]. Imríonn sé le [[Liverpool Football Club| Learphoill]] i [[Sasana]] agus le foireann idirnáisiúnta na Portaingéile. Fuair sé bás ar [[3 Iúil]] [[2025]] <ref>{{Luaigh foilseachán|title=Tórramh Diogo Jota agus a dhearthár ar siúl sa Phortaingéil|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0704/1521899-torramh-diogo-jota-agus-a-dhearthar-ar-siul-sa-phortaingeil/|date=2025-07-04|language=ga}}</ref>. == Tagairtí == {{Reflist}} {{Síol-beath-pt}} {{Síol-peileadóirsacair-por|Jota, Diogo}} {{DEFAULTSORT:Nani}} [[Catagóir:Imreoirí sacair na Portaingéile]] [[Catagóir:Imreoirí Príomhroinn Shasana]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1996]] [[CCatagóir:Básanna in 2025]] cid7pdnz10ii34t5fv6k37r445zmtub 1272999 1272998 2025-07-07T14:58:51Z Conradder 34685 1272999 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} B'imreoir sacair [[An Phortaingéil|Portaingéalach]] é '''Diogo José Teixeira da Silva''' nó '''Diogo Jota''' mar is fearr aithne air. Rugadh i b[[Porto]] é ar [[17 Samhain]] [[1986]]. Imríonn sé le [[Liverpool Football Club| Learphoill]] i [[Sasana]] agus le foireann idirnáisiúnta na Portaingéile. Fuair sé bás ar [[3 Iúil]] [[2025]] <ref>{{Luaigh foilseachán|title=Tórramh Diogo Jota agus a dhearthár ar siúl sa Phortaingéil|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0704/1521899-torramh-diogo-jota-agus-a-dhearthar-ar-siul-sa-phortaingeil/|date=2025-07-04|language=ga}}</ref>. == Tagairtí == {{Reflist}} {{Síol-beath-pt}} {{Síol-peileadóirsacair-por|Jota, Diogo}} {{DEFAULTSORT:Nani}} [[Catagóir:Imreoirí sacair na Portaingéile]] [[Catagóir:Imreoirí Príomhroinn Shasana]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1996]] [[Catagóir:Básanna in 2025]] 0gupbx3gx32sfgp9f9k8d2m7a8ms0x8 1273000 1272999 2025-07-07T14:59:19Z Conradder 34685 1273000 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} B'imreoir sacair [[An Phortaingéil|Portaingéalach]] é '''Diogo José Teixeira da Silva''' nó '''Diogo Jota''' mar is fearr aithne air. Rugadh i b[[Porto]] é ar [[17 Samhain]] [[1986]]. D'imir sé le [[Liverpool Football Club| Learphoill]] i [[Sasana]] agus le foireann idirnáisiúnta na Portaingéile. Fuair sé bás ar [[3 Iúil]] [[2025]] <ref>{{Luaigh foilseachán|title=Tórramh Diogo Jota agus a dhearthár ar siúl sa Phortaingéil|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0704/1521899-torramh-diogo-jota-agus-a-dhearthar-ar-siul-sa-phortaingeil/|date=2025-07-04|language=ga}}</ref>. == Tagairtí == {{Reflist}} {{Síol-beath-pt}} {{Síol-peileadóirsacair-por|Jota, Diogo}} {{DEFAULTSORT:Nani}} [[Catagóir:Imreoirí sacair na Portaingéile]] [[Catagóir:Imreoirí Príomhroinn Shasana]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1996]] [[Catagóir:Básanna in 2025]] 3i7e0bcdvc54p185u4ha185qk979geu 1273002 1273000 2025-07-07T15:01:22Z Conradder 34685 1273002 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Duine}} B'imreoir sacair [[An Phortaingéil|Portaingéalach]] é '''Diogo José Teixeira da Silva''' nó '''Diogo Jota''' mar is fearr aithne air. Rugadh i b[[Porto]] é ar [[17 Samhain]] [[1986]]. D'imir sé le [[Liverpool Football Club| Learphoill]] i [[Sasana]] agus le foireann idirnáisiúnta na Portaingéile. Fuair sé bás ar [[3 Iúil]] [[2025]] <ref>{{Luaigh foilseachán|title=Tórramh Diogo Jota agus a dhearthár ar siúl sa Phortaingéil|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2025/0704/1521899-torramh-diogo-jota-agus-a-dhearthar-ar-siul-sa-phortaingeil/|date=2025-07-04|language=ga}}</ref>. == Tagairtí == {{Reflist}} {{Síol-beath-pt}} {{Síol-peileadóirsacair-por|Jota, Diogo}} {{DEFAULTSORT:Jota, Diogo}} [[Catagóir:Imreoirí sacair na Portaingéile]] [[Catagóir:Imreoirí Príomhroinn Shasana]] [[Catagóir:Daoine a rugadh i 1996]] [[Catagóir:Básanna in 2025]] otjlorbdm7dzyebgqewawcn98m5zh0z 0 120114 1273042 1272747 2025-07-07T20:45:14Z Marcas.oduinn 33120 Tuilleadh. 1273042 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is loch [[fionnuisce]] é ''' Loch Charraig an Phoirt,'''<ref name=logainm /><ref name=Joyce1913 />{{rp|173}} suite i bparóiste {{h|Cill Tubraid}}, deisceart {{h|Contae Liatroma}}. Is láthair mór le rá é Loch Charraig an Phoirt mar iascach brain agus liúis.<ref name=LeitrimObserver1970 />{{rp|3}} I gcoitinne, tá éiceolaíocht an locha agus uiscebhealaí eile faoi bhagairt fhoirgeachta le [[Lagarosiphon major|tím chatach]], [[diúilicín riabhach]] agus [[débhlaoscach fionnuisce|breallach fionnuisce]].<ref name=Pedreschi2014 /><ref name=Clenaghan2005 />{{rp|16}} == Tíreolaíocht == Tá Loch Charraig an Phoirt suite laistiar de {{h|Droim Conga}} agus [[Loch an Scoir]]. Tá sé timpeallaithe ag na [[baile fearainn|baile fearainn]] a leanas: Droim Bológ, Corrdhoire (Morton), Carraig an Phoirt, Mullach Uí Choileáin, Droim Conga agus Ros Cearbáin. Tá cruth [[orláiste]] ag an loch, le hachar {{convert|0.46|km2|1}},<ref name=Haug2011 />{{rp|35}}<ref name=MacMahon1845 /> agus doimhneacht {{convert|7|m|1}}.<ref name=anglingireland /> Tá leibhéal an locha tuairim is {{convert|30|cm|1|abbr=on}} níos airde ná Loch an Scoir. Tá an dá loch nasctha le sruthán beag, {{convert|500|m|1|abbr=on}} ar fad, a shreabhadh trí Dhroim Conga.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} Tá an [[foshraith]] déanta as doirneog (70%), cloch (15%), grean (10%) agus gaineamh (5%).<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Éiceolaíocht == I measc na n-iasc i Loch Charraig an Phoirt, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], [[péirse]], bran féin, róiste féin agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc<ref name=Pedreschi2014 />).<ref name=discoverireland /> Tá imeall an locha clúdaithe le giolcacha,<ref name=anglingireland /> le fásra fiche fán gcéad de [[Schoenoplectus lacustris|bhogshifín]] agus [[tím uisce]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} === Truailliú === Sa bhliain 2003, tugadh rátáil [[Innéacs Staide Trófach|méiseatrófach]] ar cháilíocht an uisce.<ref name=Clenaghan2005 />{{refn | group=n | Tá [[Innéacs Staide Trófach|staideanna trófacha]] olagatrófach agus méiseatrófach inmhianaithe, ach cuireann rátálacha eotrófach nó hipeartrófach truailliú in iúl.<ref name=Clenaghan2005 />{{rp|8}}}} I ndiaidh suirbhé sa bhliain 2007, áfach, tuairiscíodh go raibh cáilíocht uisce "mhíshásúil" sa loch, le truailliú [[algae|Filamentous algae]]<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} agus drich-fhoirgeacht [[diúilicín riabhach]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}}<ref name=Pedreschi2014 /> Tá ann sa loch fosta an speiceas coimhthíoch, [[Elodea canadensis]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} === Díothú piardóg === Tá bruach tanaí carraigeach ag Loch Charraig an Phoirt, rud atá ina ghnáthóg mhaith le haghaidh [[Austropotamobius pallipes|piardóige liathbháine]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} Bhí a leithéid de phiardóg tráth, ach ní fuarthas sampla ar bith le linn suirbhé sa bhliain 2007.<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}} Agus diúilicín riabhach i láthair, ámh, ní fuarthas riamh piardóg ina theannta.<ref name=OConnor2007 />{{rp|30}} Cúng maith le sin, tá piardóga Éireannacha faoi bhrú ó speicis neamh-dhúchasach.<ref name=Reynolds2011 />{{rp|124}} === Caonach neamhchoitianta === I mí Lúnasa 2000, fuarthas an [[caonach]] ''Weissia rostellata'', neamhchoitianta i nÉirinn,<ref name=Holyoak2006 />{{rp|5}} ag fás faoi scáth i ndíog le beagán fásra in aice leis an loch.<ref name=Holyoak2006 />{{rp|8}} === Fiadhúlra eile === Feictear an seilide abhann (Viviparus fasciatus) go forleathan sa cheantar, agus i dteannta sin ''[[Asellidae|míol borra]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Naisc sheachtracha == * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumcong/| teideal = Droim Conga, Baile fearainn, Co. Liatroma}} * {{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29308.aspx | teideal = Droim Conga | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> == Féach freisin == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí == {{reflist | group=n}} == Tagairtí == {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29317.aspx | teideal = Carraig an Phoirt | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 5ú Lúnasa 2015 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=Clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=OConnor2007>{{cite report | title = Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 | volume = 37 | publisher = Environment, Heritage and Local government | first1 = William | last1 = O’Connor | first2 = Gerard | last2 = Hayes | first3 = Ciaran | last3 = O'Keeffe| first4 = Deirdre | last4 = Lynn | year = 2007 | url = https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf}}</ref> <ref name=Reynolds2011>{{citation | title = White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat| first = Julian D.| last = Reynolds | editor1 = Rees M | editor2 = Nightingale J | editor3 = Holdich DM | year = 2011 | work = Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. | pages = 120–128 | url = https://www.researchgate.net/publication/261633453}}</ref> <ref name=Holyoak2006>{{cite report | title = Weissia rostellata (Brid) Lindb. | publisher = Plantlife | year = 2006 | last = Holyoak | first = David Thomas | url = http://www.plantlife.org.uk/uploads/documents/Weissia__rostellata.pdf#page=8}}</ref> <ref name=Haug2011>{{cite book | title = Gazetteer of Ireland, Til Opplysnin | volume = 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | edition = 2a | year = 2011 | first = Per Ivar | last = Haug | url = https://drive.google.com/file/d/0Bz1Sdt07UKt1ZjdhMjYyNzktMTQ3My00YjdlLWFkNGMtZDQ5ZjViMTFhYzA4/view}}</ref> <ref name=Joyce1913>{{cite book | title = Irish names of places | volume = 3 | publisher Dublin : Phoenix | last = Joyce | first = Patrick Weston | year = 1913 | url = https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf}}</ref> <ref name=anglingireland>{{lua idirlín | údar = anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | teideal = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | foilsithe = [[Iascach Intíre Éireann]]}}</ref> <ref name=discoverireland>{{lua idirlín | teideal = Coarse Angling Keshcarrigan | url = http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 | bliain = 2017 | údar = discoverireland.ie}}</ref> <ref name=LeitrimObserver1970>{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival | work = Leitrim Observer | url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ | bliain = 1970 | údar = Leitrim Observer | dátarochtana = 29ú Eanáir 2017 | archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/# | archive-date = 2 February 2017 | url-status = dead}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Carraig an Phoirt, Loch}} [[Catagóir: Lochanna Chontae Liatroma]] g2tw93rlyvjuar4xeiudye257brs6ee 0 120148 1272982 1272969 2025-07-07T12:18:48Z Marcas.oduinn 33120 /* Loch Léin */Loch Léin II (críochnaithe) 1272982 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Tá ''' Lochanna Chill Airne ''' suite i b[[Páirc Náisiúnta Chill Airne]] gar de {{h|Cill Airne}} féin, [[Contae Chiarraí]]]. Tá trí loch ann: [[Loch Léin]], [[Loch Mhucrois]] agus [[An Loch Uachtarach]].<ref name=readersnatural /> == Timpeallacht == Tá na lochanna suite i ngleann íseal ach {{convert|20|m|abbr=on}} thar [[leibhéal na mara]],<ref name=readersnatural /> leis [[Na Cruacha Dubha]] ar gach taobh, san áireamh. [[Corrán Tuathail]] (an sliabh is airde i nÉirinn), [[An Sliabh Corcra]], [[An Mhangarta]] agus [[Sliabh Torc]]. Ar an mbóthar [[N71]] idir Chill Airne agus [[an Neidín]] tá a ionad amhairc darb ainm ''[[Ladies View]]''.<ref name=":0" /> == Loch Léin == {{príomhalt|Loch Léin}} [[Íomhá:Lough Leane (pixinn.net).jpg|thumb|Loch Léin]] Is Loch Léin<ref name=Lakes /> an loch is mó, agus an ceann is faide ó thuaidh, le hachar {{convert|19|km2|acre}} aige.<ref name=park2 /> Sreabhann [[An Leamhain]] as an loch siar ó thuaidh, i dtreo {{h|Cill Orglan}} agus i m[[Bá an Daingin]] isteach. Tá an-chuid oileán beag faoi chrainn sa loch, san áireamh [[Inis Faithlinn]] le fothrach Mhainistir Inis Faithlinn.<ref name=readersnatural /> Ar an mbruach thoir, tá leithinis darbh ainm, [[Oileán an Rois]], air a fuarthas an ceárta den [[an Choparaois|Choparaois]] is luaite i [[réamhstair na hÉireann]].<ref name=Brad146 /> Faightear [[Caisleán an Rois]], [[daingean]] den 15ú haois, ar bhruach thoir an locha, taobh ó thuaidh den leithinis. == Loch Mhucrois == {{príomhalt|Loch Mhucrois}} [[Íomhá:Muckross Lake - geograph.org.uk - 260386.jpg|thumb| Radharc ar Loch Mhucrois ó Droichead an Bhricín]] Aitheanta fosta mar An Loch Lárnach nó Loch an Toirc, tá Loch Mhucrois suite díreach ó dheas de Loch Léin.<ref name=ballantyne /> Tá eatarthu leithinis beag, agus Droichead áirseach chloiche an Bhricín ag dul trasna air.<ref name=readersnatural /> Is é an loch is doimhne na hÉireann, huasdomhain {{convert|75|m|ft}} aige.<ref name=foran /> Tá [[fánaíocht]] pábháilte tuairim is {{convert|10|km|1|abbr=on}} ar fad timpeall an locha.<ref name=":0" /> == An Loch Uachtarach == {{príomhalt|An Loch Uachtarach}} [[Íomhá:Killarney Upper Lake.jpg|thumb|An Loch Uachtarach]] Is é An Loch Uachtarach an loch is lú den trí loch. Idir é agus Loch Mhucrois tá is sruthán lúbach tuairim is {{convert|4|km|1|abbr=on}} ar fad.<ref name=readersnatural /> == Béaloideas == De réir béaloidis, bhí Cáit Ní Chearnaigh ar tóir taoiseach faoi gheasa Ó Donnchadha, agus gur éag sí ar míre. Feictear Cáit i ndán le [[Letitia Elizabeth Landon]]'s in éineacht le '' The Upper Lake of Killarney '' le [[William Henry Bartlett]];<ref name=landon /> agus i ndán le Landon, '' Kate is Craz'd,'' in éineacht le pictiúr le [[Joseph John Jenkins]].<ref name=anLandon2 /> Ní hionann an bhean seo agus a té a bhíodh bialann aici in ''Kate Kearney's Cottage'' ag [[Dún Lóich]]. == Gailearaí == [[Íomhá:Ross Castle across the Lakes of Killarney.JPG|thumb|thumb|Caisleán an Rois ag Loch Léin]] [[Íomhá:Killarney lake.jpg|thumb|Droichead an Bhricín, áit a thagann Loch Léin agus Loch Mhucrois Lake le chéile]] [[Íomhá:Lakes of Killarney.JPG|thumb|An radharc ó ''Ladies' View'']] [[Íomhá:DV405 no.243 Map of the Lakes of Killarney.png|thumb|Léarscáil na Lochanna maisithe ag an ealaíontóir Francach, [[Alphonse Dousseau]], idir 1830 agus 1869]] [[Íomhá:"Lake surrounded by mountains in an unknown location" (is lakes of Killarney) (26040083492).jpg|thumb| Grianghraf den Loch Uachtar foilsithe ag [[Fergus O'Connor]] c. 1920, le clampar thíos ar dheis]] == Féach freisin == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Naisc sheachtracha == * ''[http://www.killarneynationalpark.ie/ Killarney National Park]'' * [http://catalogue.nli.ie/Search/Results?lookfor=lakes+of+killarney&type=AllFields&submit=FIND Cartlanna na Lochanna], Leabharlann Náisiúnta na hÉireann * [http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm Ross Island] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204054931/http://www.nuigalway.ie/ross_island/ross_island.htm |date=4 February 2012 }} == Tagairtí == {{reflist|refs = <ref name=readersnatural>{{cite book | title=Natural Wonders of the World|publisher=Reader's Digest Association, Inc|year=1980|isbn=0-89577-087-3|editor-last=Scheffel|editor-first=Richard L.|location=United States of America|pages=204–205|editor-last2=Wernet|editor-first2=Susan J.}}</ref> <ref name=":0">{{cite book | qurl=https://books.google.com/books?id=YsjlBwAAQBAJ&q=muckross+lake&pg=PT406|title=The Rough Guide to Ireland|last=Guides|first=Rough|date=2015-06-09|publisher=Penguin|isbn=9780241236222|language=en}}</ref> <ref name=Lakes>{{lua idirlín | url = http://homepage.eircom.net/%7Eknp/lakes/index.htm | teideal = The Lakes | údar = Dúchas | dátarochtana = 2007-07-01 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070615233331/http://homepage.eircom.net/~knp/lakes/index.htm | archive-date = 2007-06-15 | url-status = dead}}</ref> <ref name=park2>{{lua idirlín | url = http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm | teideal = Official Killarney National Park Website |date=2007-02-07 | dátarochtana = 2017-03-24 | url-status = bot: unknown | archive-url= https://web.archive.org/web/20070207105247/http://homepage.eircom.net/~knp/sites/index.htm#abb |archive-date=2007-02-07 }}</ref> <!--ref name=Living>{{lua idirlín | url = http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf | teideal = Living with Nature: The Designation of Nature Conservation Sites in Ireland | work = The Department of the Environment and Local Government | dátarochtana = 2007-07-01 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070927035707/http://www.botanicgardens.ie/gspc/ireland/living.pdf | archive-date = 2007-09-27 | url-status = dead}}</ref--> <ref name="Brad146">Richard Bradley ''The prehistory of Britain and Ireland,'' Cambridge University Press, 2007, {{ISBN|0-521-84811-3}}, ll. 142-146</ref> <ref name=ballantyne>{{cite book | url=https://books.google.com/books?id=jgMoAAAAYAAJ&q=muckross+lake&pg=PA37|title=The Lakes of Killarney|last=Ballantyne|first=Robert Michael|date=1865-01-01|publisher=T. Nelson|language=en}}</ref> <ref name=foran>{{lua idirlín | url = http://www.gleannfia.com/lakes.htm | teideal = Killarney Lakes | sloinne = Enterprise | ainm = Foran | work =www.gleannfia.com | dátarochtana = 2017-03-24}}</ref> <ref name=landon>{{cite book | last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP64|section=picture|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1832|url=https://play.google.com/books/reader?id=8MpcAAAAcAAJ&pg=GBS.PP66|section=poetical illustration|page=17|year=1831|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> <ref name=anLandon2>{{cite book | last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA6|section=poetical illustration|page=10|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}{{cite book|last =Landon|first=Letitia Elizabeth|title=Fisher's Drawing Room Scrap Book, 1840|url=https://play.google.com/books/reader?id=5lQFAAAAQAAJ&pg=GBS.PA8-IA9|section=picture|year=1839|publisher=Fisher, Son & Co.}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Cill Airne, Lochanna}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Chiarraí]] 8z5ko9s8r9m3fpo5r0mjs437iibazhc 0 120149 1272992 2025-07-07T12:53:12Z Marcas.oduinn 33120 Cruthaithe ó enwiki (síol) 1272992 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is [[turlach]] é ''' Turlach Ghleann na Madadh,'''<ref name=logainm /> suite taobh thoir de {{h|Gleann na Madadh}}, [[Contae na Gaillimhe]]. Tá an turlach suite feadh an bhóthair [[R362]] ar imeall an bhaile. Is gnáthóg é an turlach do go leor speicis éan bogaigh, san áireamh [[feadóg bhuí]], [[eala ghlórach]], [[rualacha]], [[crotach]] agus [[pilibín]].<ref name=GlenamaddyHerritage /> I measc fásra, faightear féarach móna, [[cíb dhubh]], [[glúineach uisce]] agus [[viola persicifolia|sailchuach uisce]] atá [[speiceas i mbaol|i mbaol criticiúil]].<ref name=NPWS /> Tá an turlach lastigh den [[Limistéar faoi Chaomhnú Speisialta]] Phortach Loch Loirgín/Thurlach Ghleann na Madadh.<ref name=GlenamaddyHerritage /><ref name=NPWS /> == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] * [[Tíreolaíocht na hÉireann]] == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/1411005.aspx | teideal = Turlach Ghleann na Madadh | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 7ú Iúil 2025 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=GlenamaddyHerritage>{{lua idirlín | url = https://www.glenamaddyheritage.com/heritage/attractions/turlough/ | work = Glenamaddy Boyounagh Heritage Project | teideal = Glenamaddy Turlough | údar = Pat Keaveny | dátarochtana = 7ú Aibreán 2024}}</ref> <ref name=NPWS>{{lua idirlín | url = https://www.npws.ie/protected-sites/sac/000301 | teideal = Lough Lurgeen Bog/Glenamaddy Turlough SAC | foilsitheoir = [[An tSeirbhís Páirceanna Náisiúnta agus Fiadhúlra]] | dátarochtana = 7ú Aibreán 2024}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Gleann na Madadh, Turlach}} [[Catagóir:Lochanna Chontae na Gaillimhe]] {{síol-tír-ie}} rfhmzvwyc8zbsqr09x2nptgzb6edq7s 0 120150 1273027 2025-07-07T19:19:59Z 2001:1970:48C0:AF00:4995:2ABE:C195:DAEE Leathanach cruthaithe le '<noinclude> {{Documentation}} </noinclude><includeonly> {| class="setlist-table setlist-anim" style="margin-top:1.6em;" |- | style="background:#; text-align:left;" | {{#if:{{{song1|}}}| <div class="setlist-row">* <span class="setlist-label">{{{label1|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji1|🎵}}}</span>[[{{{song1}}}]] {{#if:{{{note1|}}}|<small>{{{note1}}}</small>}}</div> }} {{#if:{{{song2|}}}| <div class="setlist-row">* <span class="setlist-label">{{{labe...' 1273027 wikitext text/x-wiki <noinclude> {{Documentation}} </noinclude><includeonly> {| class="setlist-table setlist-anim" style="margin-top:1.6em;" |- | style="background:#; text-align:left;" | {{#if:{{{song1|}}}| <div class="setlist-row">* <span class="setlist-label">{{{label1|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji1|🎵}}}</span>[[{{{song1}}}]] {{#if:{{{note1|}}}|<small>{{{note1}}}</small>}}</div> }} {{#if:{{{song2|}}}| <div class="setlist-row">* <span class="setlist-label">{{{label2|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji2|🎵}}}</span>[[{{{song2}}}]] {{#if:{{{note2|}}}|<small>{{{note2}}}</small>}}</div> }} {{#if:{{{song3|}}}| <div class="setlist-row">* <span class="setlist-label">{{{label3|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji3|🎵}}}</span>[[{{{song3}}}]] {{#if:{{{note3|}}}|<small>{{{note3}}}</small>}}</div> }} {{#if:{{{song4|}}}| <div class="setlist-row">* <span class="setlist-label">{{{label4|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji4|🎵}}}</span>[[{{{song4}}}]] {{#if:{{{note4|}}}|<small>{{{note4}}}</small>}}</div> }} {{#if:{{{song5|}}}| <div class="setlist-row">* <span class="setlist-label">{{{label5|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji5|🎵}}}</span>[[{{{song5}}}]] {{#if:{{{note5|}}}|<small>{{{note5}}}</small>}}</div> }} {{#if:{{{song6|}}}| <div class="setlist-row">* <span class="setlist-label">{{{label6|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji6|🎵}}}</span>[[{{{song6}}}]] {{#if:{{{note6|}}}|<small>{{{note6}}}</small>}}</div> }} {{#if:{{{song7|}}}| <div class="setlist-row">* <span class="setlist-label">{{{label7|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji7|🎵}}}</span>[[{{{song7}}}]] {{#if:{{{note7|}}}|<small>{{{note7}}}</small>}}</div> }} {{#if:{{{song8|}}}| <div class="setlist-row">* <span class="setlist-label">{{{label8|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji8|🎵}}}</span>[[{{{song8}}}]] {{#if:{{{note8|}}}|<small>{{{note8}}}</small>}}</div> }} {{#if:{{{song9|}}}| <div class="setlist-row">* <span class="setlist-label">{{{label9|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji9|🎵}}}</span>[[{{{song9}}}]] {{#if:{{{note9|}}}|<small>{{{note9}}}</small>}}</div> }} {{#if:{{{song10|}}}| <div class="setlist-row">* <span class="setlist-label">{{{label10|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji10|🎵}}}</span>[[{{{song10}}}]] {{#if:{{{note10|}}}|<small>{{{note10}}}</small>}}</div> }} <!-- ... Добавляй дальше по аналогии ... --> <div class="ring-container7"> <div class="ring2" style="background: conic-gradient({{{ring-color|#87B22A}}} 0% 100%);"></div> <div class="center2"></div> <div class="imagemap-content2"> <imagemap> File:Emty.png| poly 102 94 191 63 184 45 172 33 158 19 147 12 133 7 117 3 110 3 108 3 [[Twenty One Pilots (album)|Twenty One Pilots]] poly 103 94 189 64 196 78 196 98 195 124 189 142 181 159 166 175 140 191 113 197 81 196 52 185 30 172 10 138 0 109 4 78 19 49 31 31 54 15 80 3 107 4 [[Twenty One Pilots (album)|Twenty One Pilots]] </imagemap> </div> </div> |- | style="background:# ; border-top:hidden;" | {| class="wikitable" style="margin-top:1.6em; border-collapse: separate; border-spacing: 4px; border:hidden;" | style="background:{{{ring-color|#87B22A}}}; border:hidden;" | | style="border:hidden;" | [[{{{album-link|Twenty One Pilots (album)}}}|{{{album-name|Twenty One Pilots}}}]] | style="border:hidden;" | <span class="mw-customtoggle-myDivision">( {{{song-count|5}}} )</span> | style="border:hidden;" | <div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-myDivision"> <!-- Здесь повторно выводить песни при необходимости --> </div> |} |}</includeonly> mabbeaglb6b1ekxbpm7cj1o4lb5efgq 10 120151 1273029 2025-07-07T19:25:41Z 2001:1970:48C0:AF00:4995:2ABE:C195:DAEE Leathanach cruthaithe le '<noinclude> {{Documentation}} </noinclude><includeonly> {| class="setlist-table setlist-anim" style="margin-top:1.6em;" |- | style="background:#; text-align:left;" | {{#if:{{{song1|}}}| <div class="setlist-row">* <span class="setlist-label">{{{label1|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji1|🎵}}}</span>[[{{{song1}}}]] {{#if:{{{note1|}}}|<small>{{{note1}}}</small>}}</div> }} {{#if:{{{song2|}}}| <div class="setlist-row">* <span class="setlist-label">{{{labe...' 1273029 wikitext text/x-wiki <noinclude> {{Documentation}} </noinclude><includeonly> {| class="setlist-table setlist-anim" style="margin-top:1.6em;" |- | style="background:#; text-align:left;" | {{#if:{{{song1|}}}| <div class="setlist-row">* <span class="setlist-label">{{{label1|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji1|🎵}}}</span>[[{{{song1}}}]] {{#if:{{{note1|}}}|<small>{{{note1}}}</small>}}</div> }} {{#if:{{{song2|}}}| <div class="setlist-row">* <span class="setlist-label">{{{label2|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji2|🎵}}}</span>[[{{{song2}}}]] {{#if:{{{note2|}}}|<small>{{{note2}}}</small>}}</div> }} {{#if:{{{song3|}}}| <div class="setlist-row">* <span class="setlist-label">{{{label3|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji3|🎵}}}</span>[[{{{song3}}}]] {{#if:{{{note3|}}}|<small>{{{note3}}}</small>}}</div> }} {{#if:{{{song4|}}}| <div class="setlist-row">* <span class="setlist-label">{{{label4|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji4|🎵}}}</span>[[{{{song4}}}]] {{#if:{{{note4|}}}|<small>{{{note4}}}</small>}}</div> }} {{#if:{{{song5|}}}| <div class="setlist-row">* <span class="setlist-label">{{{label5|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji5|🎵}}}</span>[[{{{song5}}}]] {{#if:{{{note5|}}}|<small>{{{note5}}}</small>}}</div> }} {{#if:{{{song6|}}}| <div class="setlist-row">* <span class="setlist-label">{{{label6|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji6|🎵}}}</span>[[{{{song6}}}]] {{#if:{{{note6|}}}|<small>{{{note6}}}</small>}}</div> }} {{#if:{{{song7|}}}| <div class="setlist-row">* <span class="setlist-label">{{{label7|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji7|🎵}}}</span>[[{{{song7}}}]] {{#if:{{{note7|}}}|<small>{{{note7}}}</small>}}</div> }} {{#if:{{{song8|}}}| <div class="setlist-row">* <span class="setlist-label">{{{label8|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji8|🎵}}}</span>[[{{{song8}}}]] {{#if:{{{note8|}}}|<small>{{{note8}}}</small>}}</div> }} {{#if:{{{song9|}}}| <div class="setlist-row">* <span class="setlist-label">{{{label9|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji9|🎵}}}</span>[[{{{song9}}}]] {{#if:{{{note9|}}}|<small>{{{note9}}}</small>}}</div> }} {{#if:{{{song10|}}}| <div class="setlist-row">* <span class="setlist-label">{{{label10|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji10|🎵}}}</span>[[{{{song10}}}]] {{#if:{{{note10|}}}|<small>{{{note10}}}</small>}}</div> }} <!-- ... Добавляй дальше по аналогии ... --> <div class="ring-container7"> <div class="ring2" style="background: conic-gradient({{{ring-color|#87B22A}}} 0% 100%);"></div> <div class="center2"></div> <div class="imagemap-content2"> <imagemap> File:Emty.png| poly 102 94 191 63 184 45 172 33 158 19 147 12 133 7 117 3 110 3 108 3 [[Twenty One Pilots (album)|Twenty One Pilots]] poly 103 94 189 64 196 78 196 98 195 124 189 142 181 159 166 175 140 191 113 197 81 196 52 185 30 172 10 138 0 109 4 78 19 49 31 31 54 15 80 3 107 4 [[Twenty One Pilots (album)|Twenty One Pilots]] </imagemap> </div> </div> |- | style="background:# ; border-top:hidden;" | {| class="wikitable" style="margin-top:1.6em; border-collapse: separate; border-spacing: 4px; border:hidden;" | style="background:{{{ring-color|#87B22A}}}; border:hidden;" | | style="border:hidden;" | [[{{{album-link|Twenty One Pilots (album)}}}|{{{album-name|Twenty One Pilots}}}]] | style="border:hidden;" | <span class="mw-customtoggle-myDivision">( {{{song-count|5}}} )</span> | style="border:hidden;" | <div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-myDivision"> <!-- Здесь повторно выводить песни при необходимости --> </div> |} |}</includeonly> mabbeaglb6b1ekxbpm7cj1o4lb5efgq 1273035 1273029 2025-07-07T20:17:41Z 2001:1970:48C0:AF00:4995:2ABE:C195:DAEE 1273035 wikitext text/x-wiki <noinclude> {{Documentation}} </noinclude><includeonly> {| class="setlist-table setlist-anim" style="margin-top:1.6em;" |- | style="background:#; text-align:left;" | {{#if:{{{song1|}}}|<div class="setlist-row"> {{#ifexpr:{{{Complete|no}}} = yes|1.|*}} <span class="setlist-label">{{{label1|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji1|🎵}}}</span>[[{{{song1}}}]] {{#if:{{{note1|}}}|<small>{{{note1}}}</small>}}</div> }} {{#if:{{{song2|}}}|<div class="setlist-row"> {{#ifexpr:{{{Complete|no}}} = yes|2.|*}} <span class="setlist-label">{{{label2|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji2|🎵}}}</span>[[{{{song2}}}]] {{#if:{{{note2|}}}|<small>{{{note2}}}</small>}}</div> }} {{#if:{{{song3|}}}|<div class="setlist-row"> {{#ifexpr:{{{Complete|no}}} = yes|3.|*}} <span class="setlist-label">{{{label3|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji3|🎵}}}</span>[[{{{song3}}}]] {{#if:{{{note3|}}}|<small>{{{note3}}}</small>}}</div> }} {{#if:{{{song4|}}}|<div class="setlist-row"> {{#ifexpr:{{{Complete|no}}} = yes|4.|*}} <span class="setlist-label">{{{label4|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji4|🎵}}}</span>[[{{{song4}}}]] {{#if:{{{note4|}}}|<small>{{{note4}}}</small>}}</div> }} {{#if:{{{song5|}}}|<div class="setlist-row"> {{#ifexpr:{{{Complete|no}}} = yes|5.|*}} <span class="setlist-label">{{{label5|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji5|🎵}}}</span>[[{{{song5}}}]] {{#if:{{{note5|}}}|<small>{{{note5}}}</small>}}</div> }} {{#if:{{{song6|}}}|<div class="setlist-row"> {{#ifexpr:{{{Complete|no}}} = yes|6.|*}} <span class="setlist-label">{{{label6|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji6|🎵}}}</span>[[{{{song6}}}]] {{#if:{{{note6|}}}|<small>{{{note6}}}</small>}}</div> }} {{#if:{{{song7|}}}|<div class="setlist-row"> {{#ifexpr:{{{Complete|no}}} = yes|7.|*}} <span class="setlist-label">{{{label7|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji7|🎵}}}</span>[[{{{song7}}}]] {{#if:{{{note7|}}}|<small>{{{note7}}}</small>}}</div> }} {{#if:{{{song8|}}}|<div class="setlist-row"> {{#ifexpr:{{{Complete|no}}} = yes|8.|*}} <span class="setlist-label">{{{label8|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji8|🎵}}}</span>[[{{{song8}}}]] {{#if:{{{note8|}}}|<small>{{{note8}}}</small>}}</div> }} {{#if:{{{song9|}}}|<div class="setlist-row"> {{#ifexpr:{{{Complete|no}}} = yes|9.|*}} <span class="setlist-label">{{{label9|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji9|🎵}}}</span>[[{{{song9}}}]] {{#if:{{{note9|}}}|<small>{{{note9}}}</small>}}</div> }} {{#if:{{{song10|}}}|<div class="setlist-row"> {{#ifexpr:{{{Complete|no}}} = yes|10.|*}} <span class="setlist-label">{{{label10|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji10|🎵}}}</span>[[{{{song10}}}]] {{#if:{{{note10|}}}|<small>{{{note10}}}</small>}}</div> }} <!-- здесь imagemap и таблица как раньше --> |- | style="background:# ; border-top:hidden;" | {| class="wikitable" style="margin-top:1.6em; border-collapse: separate; border-spacing: 4px; border:hidden;" | style="background:{{{ring-color|#87B22A}}}; border:hidden;" | | style="border:hidden;" | [[{{{album-link|Twenty One Pilots (album)}}}|{{{album-name|Twenty One Pilots}}}]] | style="border:hidden;" | <span class="mw-customtoggle-myDivision">( {{#expr: {{#if:{{{song1|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song2|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song3|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song4|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song5|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song6|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song7|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song8|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song9|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song10|}}}|1|0}} |int}} )</span> | style="border:hidden;" | <div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-myDivision"> <!-- Список песен можно повторить тут при необходимости --> </div> |} |}</includeonly> 4gxsyl4peyq0742z1jrp51ajyvisa3i 1273036 1273035 2025-07-07T20:20:40Z 2001:1970:48C0:AF00:4995:2ABE:C195:DAEE 1273036 wikitext text/x-wiki <noinclude> {{Documentation}} </noinclude><includeonly> {| class="setlist-table setlist-anim" style="margin-top:1.6em;" |- | style="background:#; text-align:left;" | <!-- SONG 1 --> {{#if:{{{song1|}}}| <div class="setlist-row"> {{#ifexpr:{{lc:{{{Complete|no}}}}}="yes"|1.|•}} <span class="setlist-label">{{{label1|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji1|🎵}}}</span> [[{{{song1}}}]] {{#if:{{{note1|}}}|<small>{{{note1}}}</small>}} </div> }} <!-- SONG 2 --> {{#if:{{{song2|}}}| <div class="setlist-row"> {{#ifexpr:{{lc:{{{Complete|no}}}}}="yes"|2.|•}} <span class="setlist-label">{{{label2|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji2|🎵}}}</span> [[{{{song2}}}]] {{#if:{{{note2|}}}|<small>{{{note2}}}</small>}} </div> }} <!-- SONG 3 --> {{#if:{{{song3|}}}| <div class="setlist-row"> {{#ifexpr:{{lc:{{{Complete|no}}}}}="yes"|3.|•}} <span class="setlist-label">{{{label3|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji3|🎵}}}</span> [[{{{song3}}}]] {{#if:{{{note3|}}}|<small>{{{note3}}}</small>}} </div> }} <!-- SONG 4 --> {{#if:{{{song4|}}}| <div class="setlist-row"> {{#ifexpr:{{lc:{{{Complete|no}}}}}="yes"|4.|•}} <span class="setlist-label">{{{label4|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji4|🎵}}}</span> [[{{{song4}}}]] {{#if:{{{note4|}}}|<small>{{{note4}}}</small>}} </div> }} <!-- SONG 5 --> {{#if:{{{song5|}}}| <div class="setlist-row"> {{#ifexpr:{{lc:{{{Complete|no}}}}}="yes"|5.|•}} <span class="setlist-label">{{{label5|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji5|🎵}}}</span> [[{{{song5}}}]] {{#if:{{{note5|}}}|<small>{{{note5}}}</small>}} </div> }} <!-- SONG 6 --> {{#if:{{{song6|}}}| <div class="setlist-row"> {{#ifexpr:{{lc:{{{Complete|no}}}}}="yes"|6.|•}} <span class="setlist-label">{{{label6|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji6|🎵}}}</span> [[{{{song6}}}]] {{#if:{{{note6|}}}|<small>{{{note6}}}</small>}} </div> }} <!-- ...и так далее до нужного числа песен... --> |- | style="background:# ; border-top:hidden;" | {| class="wikitable" style="margin-top:1.6em; border-collapse: separate; border-spacing: 4px; border:hidden;" | style="background:{{{ring-color|#87B22A}}}; border:hidden;" | | style="border:hidden;" | [[{{{album-link|Twenty One Pilots (album)}}}|{{{album-name|Twenty One Pilots}}}]] | style="border:hidden;" | <span class="mw-customtoggle-myDivision">( {{#expr: {{#if:{{{song1|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song2|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song3|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song4|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song5|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song6|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song7|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song8|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song9|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song10|}}}|1|0}} |int}} )</span> | style="border:hidden;" | <div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-myDivision"> <!-- здесь список песен для раскрывающегося блока --> </div> |} |}</includeonly> 8jn8qo04vtqtdxfaqrvmswydusyjfg0 1273037 1273036 2025-07-07T20:23:22Z 2001:1970:48C0:AF00:4995:2ABE:C195:DAEE 1273037 wikitext text/x-wiki <noinclude> {{Documentation}} </noinclude><includeonly> {| class="setlist-table setlist-anim" style="margin-top:1.6em;" |- | style="background:#; text-align:left;" | <!-- Верхний основной сетлист --> {{#if:{{{song1|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|1. |* }}<span class="setlist-label">{{{label1|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji1|🎵}}}</span>[[{{{song1}}}]] {{#if:{{{note1|}}}|<small>{{{note1}}}</small>}}<br>}} {{#if:{{{song2|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|2. |* }}<span class="setlist-label">{{{label2|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji2|🎵}}}</span>[[{{{song2}}}]] {{#if:{{{note2|}}}|<small>{{{note2}}}</small>}}<br>}} {{#if:{{{song3|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|3. |* }}<span class="setlist-label">{{{label3|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji3|🎵}}}</span>[[{{{song3}}}]] {{#if:{{{note3|}}}|<small>{{{note3}}}</small>}}<br>}} {{#if:{{{song4|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|4. |* }}<span class="setlist-label">{{{label4|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji4|🎵}}}</span>[[{{{song4}}}]] {{#if:{{{note4|}}}|<small>{{{note4}}}</small>}}<br>}} {{#if:{{{song5|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|5. |* }}<span class="setlist-label">{{{label5|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji5|🎵}}}</span>[[{{{song5}}}]] {{#if:{{{note5|}}}|<small>{{{note5}}}</small>}}<br>}} {{#if:{{{song6|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|6. |* }}<span class="setlist-label">{{{label6|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji6|🎵}}}</span>[[{{{song6}}}]] {{#if:{{{note6|}}}|<small>{{{note6}}}</small>}}<br>}} {{#if:{{{song7|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|7. |* }}<span class="setlist-label">{{{label7|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji7|🎵}}}</span>[[{{{song7}}}]] {{#if:{{{note7|}}}|<small>{{{note7}}}</small>}}<br>}} {{#if:{{{song8|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|8. |* }}<span class="setlist-label">{{{label8|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji8|🎵}}}</span>[[{{{song8}}}]] {{#if:{{{note8|}}}|<small>{{{note8}}}</small>}}<br>}} {{#if:{{{song9|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|9. |* }}<span class="setlist-label">{{{label9|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji9|🎵}}}</span>[[{{{song9}}}]] {{#if:{{{note9|}}}|<small>{{{note9}}}</small>}}<br>}} {{#if:{{{song10|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|10. |* }}<span class="setlist-label">{{{label10|}}}</span><span class="setlist-emoji">{{{emoji10|🎵}}}</span>[[{{{song10}}}]] {{#if:{{{note10|}}}|<small>{{{note10}}}</small>}}<br>}} <!-- ...добавь больше, если нужно... --> <div class="ring-container7"> <div class="ring2" style="background: conic-gradient({{{ring-color|#87B22A}}} 0% 100%);"></div> <div class="center2"></div> <div class="imagemap-content2"> <imagemap> File:Emty.png| poly 102 94 191 63 184 45 172 33 158 19 147 12 133 7 117 3 110 3 108 3 [[Twenty One Pilots (album)|Twenty One Pilots]] poly 103 94 189 64 196 78 196 98 195 124 189 142 181 159 166 175 140 191 113 197 81 196 52 185 30 172 10 138 0 109 4 78 19 49 31 31 54 15 80 3 107 4 [[Twenty One Pilots (album)|Twenty One Pilots]] </imagemap> </div> </div> |- | style="background:# ; border-top:hidden;" | {| class="wikitable" style="margin-top:1.6em; border-collapse: separate; border-spacing: 4px; border:hidden;" | style="background:{{{ring-color|#87B22A}}}; border:hidden;" | | style="border:hidden;" | [[{{{album-link|Twenty One Pilots (album)}}}|{{{album-name|Twenty One Pilots}}}]] | style="border:hidden;" | <span class="mw-customtoggle-myDivision">( {{#expr: {{#if:{{{song1|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song2|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song3|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song4|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song5|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song6|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song7|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song8|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song9|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song10|}}}|1|0}} <!-- ...добавь больше при необходимости... --> |int}} )</span> | style="border:hidden;" | <div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-myDivision"> <!-- В одну строку через <br>, с нумерацией или точками по Complete --> {{#if:{{{song1|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|1. |* }}[[{{{song1}}}]]<br>}} {{#if:{{{song2|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|2. |* }}[[{{{song2}}}]]<br>}} {{#if:{{{song3|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|3. |* }}[[{{{song3}}}]]<br>}} {{#if:{{{song4|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|4. |* }}[[{{{song4}}}]]<br>}} {{#if:{{{song5|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|5. |* }}[[{{{song5}}}]]<br>}} {{#if:{{{song6|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|6. |* }}[[{{{song6}}}]]<br>}} {{#if:{{{song7|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|7. |* }}[[{{{song7}}}]]<br>}} {{#if:{{{song8|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|8. |* }}[[{{{song8}}}]]<br>}} {{#if:{{{song9|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|9. |* }}[[{{{song9}}}]]<br>}} {{#if:{{{song10|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|10. |* }}[[{{{song10}}}]]<br>}} <!-- ...добавляй дальше при необходимости... --> </div> |} |}</includeonly> if1wibg75o1crjw1qjev786h37rc2gm 1273061 1273037 2025-07-08T04:14:54Z 2001:1970:48C0:AF00:4995:2ABE:C195:DAEE 1273061 wikitext text/x-wiki <noinclude> {{Documentation}} </noinclude><includeonly> {| class="setlist-table setlist-anim" style="margin-top:1.6em;" |- | style="background:#; text-align:left; padding:0.7em 1.2em;" | {{#if:{{{song1|}}}|<div class="setlist-row">{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|1.|*}} [[{{{song1}}}]]{{#if:{{{label1|}}}|<span class="setlist-label">{{{label1}}}</span>}}</div>}} {{#if:{{{song2|}}}|<div class="setlist-row">{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|2.|*}} [[{{{song2}}}]]{{#if:{{{label2|}}}|<span class="setlist-label">{{{label2}}}</span>}}</div>}} {{#if:{{{song3|}}}|<div class="setlist-row">{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|3.|*}} [[{{{song3}}}]]{{#if:{{{label3|}}}|<span class="setlist-label">{{{label3}}}</span>}}</div>}} {{#if:{{{song4|}}}|<div class="setlist-row">{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|4.|*}} [[{{{song4}}}]]{{#if:{{{label4|}}}|<span class="setlist-label">{{{label4}}}</span>}}</div>}} {{#if:{{{song5|}}}|<div class="setlist-row">{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|5.|*}} [[{{{song5}}}]]{{#if:{{{label5|}}}|<span class="setlist-label">{{{label5}}}</span>}}</div>}} {{#if:{{{song6|}}}|<div class="setlist-row">{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|6.|*}} [[{{{song6}}}]]{{#if:{{{label6|}}}|<span class="setlist-label">{{{label6}}}</span>}}</div>}} {{#if:{{{song7|}}}|<div class="setlist-row">{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|7.|*}} [[{{{song7}}}]]{{#if:{{{label7|}}}|<span class="setlist-label">{{{label7}}}</span>}}</div>}} {{#if:{{{song8|}}}|<div class="setlist-row">{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|8.|*}} [[{{{song8}}}]]{{#if:{{{label8|}}}|<span class="setlist-label">{{{label8}}}</span>}}</div>}} {{#if:{{{song9|}}}|<div class="setlist-row">{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|9.|*}} [[{{{song9}}}]]{{#if:{{{label9|}}}|<span class="setlist-label">{{{label9}}}</span>}}</div>}} {{#if:{{{song10|}}}|<div class="setlist-row">{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|10.|*}} [[{{{song10}}}]]{{#if:{{{label10|}}}|<span class="setlist-label">{{{label10}}}</span>}}</div>}} <div class="ring-container7"> <div class="ring2" style="background: conic-gradient({{{ring-color|#87B22A}}} 0% 100%);"></div> <div class="center2"></div> <div class="imagemap-content2"> <imagemap> File:Emty.png| poly 102 94 191 63 184 45 172 33 158 19 147 12 133 7 117 3 110 3 108 3 [[Twenty One Pilots (album)|Twenty One Pilots]] poly 103 94 189 64 196 78 196 98 195 124 189 142 181 159 166 175 140 191 113 197 81 196 52 185 30 172 10 138 0 109 4 78 19 49 31 31 54 15 80 3 107 4 [[Twenty One Pilots (album)|Twenty One Pilots]] </imagemap> </div> </div> |- | style="background:# ; border-top:hidden;" | {| class="wikitable" style="margin-top:1.6em; border-collapse: separate; border-spacing: 4px; border:hidden;" | style="background:{{{ring-color|#87B22A}}}; border:hidden;" | | style="border:hidden;" | [[{{{album-link|Twenty One Pilots (album)}}}|{{{album-name|Twenty One Pilots}}}]] | style="border:hidden;" | <span class="mw-customtoggle-myDivision">( {{#expr: {{#if:{{{song1|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song2|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song3|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song4|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song5|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song6|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song7|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song8|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song9|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song10|}}}|1|0}} |int}} )</span> | style="border:hidden;" | <div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-myDivision"> {{#if:{{{song1|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|1.|*}} [[{{{song1}}}]]{{#if:{{{label1|}}}|<span class="setlist-label">{{{label1}}}</span>}}<br>}} {{#if:{{{song2|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|2.|*}} [[{{{song2}}}]]{{#if:{{{label2|}}}|<span class="setlist-label">{{{label2}}}</span>}}<br>}} {{#if:{{{song3|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|3.|*}} [[{{{song3}}}]]{{#if:{{{label3|}}}|<span class="setlist-label">{{{label3}}}</span>}}<br>}} {{#if:{{{song4|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|4.|*}} [[{{{song4}}}]]{{#if:{{{label4|}}}|<span class="setlist-label">{{{label4}}}</span>}}<br>}} {{#if:{{{song5|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|5.|*}} [[{{{song5}}}]]{{#if:{{{label5|}}}|<span class="setlist-label">{{{label5}}}</span>}}<br>}} {{#if:{{{song6|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|6.|*}} [[{{{song6}}}]]{{#if:{{{label6|}}}|<span class="setlist-label">{{{label6}}}</span>}}<br>}} {{#if:{{{song7|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|7.|*}} [[{{{song7}}}]]{{#if:{{{label7|}}}|<span class="setlist-label">{{{label7}}}</span>}}<br>}} {{#if:{{{song8|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|8.|*}} [[{{{song8}}}]]{{#if:{{{label8|}}}|<span class="setlist-label">{{{label8}}}</span>}}<br>}} {{#if:{{{song9|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|9.|*}} [[{{{song9}}}]]{{#if:{{{label9|}}}|<span class="setlist-label">{{{label9}}}</span>}}<br>}} {{#if:{{{song10|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|10.|*}} [[{{{song10}}}]]{{#if:{{{label10|}}}|<span class="setlist-label">{{{label10}}}</span>}}<br>}} </div> |} |}</includeonly> 98rfjg03dkapze60waivrwx3g2tq3on 1273077 1273061 2025-07-08T07:30:47Z 2001:1970:48C0:AF00:4995:2ABE:C195:DAEE 1273077 wikitext text/x-wiki <noinclude> {{Documentation}} </noinclude><includeonly> {| class="setlist-table setlist-anim" style="margin-top:1.6em;" |- | style="background:#; text-align:left; padding:0.7em 1.2em;" | {{#if:{{{song1|}}}|<div class="setlist-row">{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|1.|*}} [[{{{song1}}}]]{{#if:{{{label1|}}}|<span class="setlist-label">{{{label1}}}</span>}}</div>}} {{#if:{{{song2|}}}|<div class="setlist-row">{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|2.|*}} [[{{{song2}}}]]{{#if:{{{label2|}}}|<span class="setlist-label">{{{label2}}}</span>}}</div>}} {{#if:{{{song3|}}}|<div class="setlist-row">{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|3.|*}} [[{{{song3}}}]]{{#if:{{{label3|}}}|<span class="setlist-label">{{{label3}}}</span>}}</div>}} {{#if:{{{song4|}}}|<div class="setlist-row">{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|4.|*}} [[{{{song4}}}]]{{#if:{{{label4|}}}|<span class="setlist-label">{{{label4}}}</span>}}</div>}} {{#if:{{{song5|}}}|<div class="setlist-row">{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|5.|*}} [[{{{song5}}}]]{{#if:{{{label5|}}}|<span class="setlist-label">{{{label5}}}</span>}}</div>}} {{#if:{{{song6|}}}|<div class="setlist-row">{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|6.|*}} [[{{{song6}}}]]{{#if:{{{label6|}}}|<span class="setlist-label">{{{label6}}}</span>}}</div>}} {{#if:{{{song7|}}}|<div class="setlist-row">{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|7.|*}} [[{{{song7}}}]]{{#if:{{{label7|}}}|<span class="setlist-label">{{{label7}}}</span>}}</div>}} {{#if:{{{song8|}}}|<div class="setlist-row">{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|8.|*}} [[{{{song8}}}]]{{#if:{{{label8|}}}|<span class="setlist-label">{{{label8}}}</span>}}</div>}} {{#if:{{{song9|}}}|<div class="setlist-row">{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|9.|*}} [[{{{song9}}}]]{{#if:{{{label9|}}}|<span class="setlist-label">{{{label9}}}</span>}}</div>}} {{#if:{{{song10|}}}|<div class="setlist-row">{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|10.|*}} [[{{{song10}}}]]{{#if:{{{label10|}}}|<span class="setlist-label">{{{label10}}}</span>}}</div>}} <div class="ring-container7"> <div class="ring2" style="background: conic-gradient({{{ring-color|#87B22A}}} 0% 100%);"></div> <div class="center2"></div> <div class="imagemap-content2"> <imagemap> File:Emty.png| poly 102 94 191 63 184 45 172 33 158 19 147 12 133 7 117 3 110 3 108 3 [[Twenty One Pilots (album)|Twenty One Pilots]] poly 103 94 189 64 196 78 196 98 195 124 189 142 181 159 166 175 140 191 113 197 81 196 52 185 30 172 10 138 0 109 4 78 19 49 31 31 54 15 80 3 107 4 [[Twenty One Pilots (album)|Twenty One Pilots]] </imagemap> </div> </div> |- | style="background:# ; border-top:hidden;" | {| class="wikitable" style="margin-top:1.6em; border-collapse: separate; border-spacing: 4px; border:hidden;" | style="background:{{{ring-color|#87B22A}}}; border:hidden;" | | style="border:hidden;" | [[{{{album-link|Twenty One Pilots (album)}}}|{{{album-name|Twenty One Pilots}}}]] | style="border:hidden;" | <span class="mw-customtoggle-myDivision">({{#expr: {{#if:{{{song1|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song2|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song3|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song4|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song5|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song6|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song7|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song8|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song9|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song10|}}}|1|0}} |int}})</span> | style="border:hidden;" | <div class="mw-collapsible mw-collapsed" id="mw-customcollapsible-myDivision"> {{#if:{{{song1|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|1.|*}} [[{{{song1}}}]]{{#if:{{{label1|}}}|<span class="setlist-label">{{{label1}}}</span>}}<br>}} {{#if:{{{song2|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|2.|*}} [[{{{song2}}}]]{{#if:{{{label2|}}}|<span class="setlist-label">{{{label2}}}</span>}}<br>}} {{#if:{{{song3|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|3.|*}} [[{{{song3}}}]]{{#if:{{{label3|}}}|<span class="setlist-label">{{{label3}}}</span>}}<br>}} {{#if:{{{song4|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|4.|*}} [[{{{song4}}}]]{{#if:{{{label4|}}}|<span class="setlist-label">{{{label4}}}</span>}}<br>}} {{#if:{{{song5|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|5.|*}} [[{{{song5}}}]]{{#if:{{{label5|}}}|<span class="setlist-label">{{{label5}}}</span>}}<br>}} {{#if:{{{song6|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|6.|*}} [[{{{song6}}}]]{{#if:{{{label6|}}}|<span class="setlist-label">{{{label6}}}</span>}}<br>}} {{#if:{{{song7|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|7.|*}} [[{{{song7}}}]]{{#if:{{{label7|}}}|<span class="setlist-label">{{{label7}}}</span>}}<br>}} {{#if:{{{song8|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|8.|*}} [[{{{song8}}}]]{{#if:{{{label8|}}}|<span class="setlist-label">{{{label8}}}</span>}}<br>}} {{#if:{{{song9|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|9.|*}} [[{{{song9}}}]]{{#if:{{{label9|}}}|<span class="setlist-label">{{{label9}}}</span>}}<br>}} {{#if:{{{song10|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|10.|*}} [[{{{song10}}}]]{{#if:{{{label10|}}}|<span class="setlist-label">{{{label10}}}</span>}}<br>}} </div> |} |}</includeonly> i81ikwzjkc4iyw0mik9lxt4p1c5bu06 1273092 1273077 2025-07-08T08:33:21Z 2001:1970:48C0:AF00:4995:2ABE:C195:DAEE 1273092 wikitext text/x-wiki <noinclude> {{Documentation}} </noinclude><includeonly> {| class="setlist-table setlist-anim" style="margin-top:1.6em;" |- | style="background:#; text-align:left; padding:0.7em 1.2em;" | {{#if:{{{song1|}}}|<div class="setlist-row"><span class="setlist-song">{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|1.|*}} [[{{{song1}}}]]</span>{{#if:{{{label1|}}}|<span class="setlist-label">{{{label1}}}</span>}}</div>}} {{#if:{{{song2|}}}|<div class="setlist-row"><span class="setlist-song">{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|2.|*}} [[{{{song2}}}]]</span>{{#if:{{{label2|}}}|<span class="setlist-label">{{{label2}}}</span>}}</div>}} {{#if:{{{song3|}}}|<div class="setlist-row"><span class="setlist-song">{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|3.|*}} [[{{{song3}}}]]</span>{{#if:{{{label3|}}}|<span class="setlist-label">{{{label3}}}</span>}}</div>}} {{#if:{{{song4|}}}|<div class="setlist-row"><span class="setlist-song">{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|4.|*}} [[{{{song4}}}]]</span>{{#if:{{{label4|}}}|<span class="setlist-label">{{{label4}}}</span>}}</div>}} {{#if:{{{song5|}}}|<div class="setlist-row"><span class="setlist-song">{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|5.|*}} [[{{{song5}}}]]</span>{{#if:{{{label5|}}}|<span class="setlist-label">{{{label5}}}</span>}}</div>}} {{#if:{{{song6|}}}|<div class="setlist-row"><span class="setlist-song">{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|6.|*}} [[{{{song6}}}]]</span>{{#if:{{{label6|}}}|<span class="setlist-label">{{{label6}}}</span>}}</div>}} {{#if:{{{song7|}}}|<div class="setlist-row"><span class="setlist-song">{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|7.|*}} [[{{{song7}}}]]</span>{{#if:{{{label7|}}}|<span class="setlist-label">{{{label7}}}</span>}}</div>}} {{#if:{{{song8|}}}|<div class="setlist-row"><span class="setlist-song">{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|8.|*}} [[{{{song8}}}]]</span>{{#if:{{{label8|}}}|<span class="setlist-label">{{{label8}}}</span>}}</div>}} {{#if:{{{song9|}}}|<div class="setlist-row"><span class="setlist-song">{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|9.|*}} [[{{{song9}}}]]</span>{{#if:{{{label9|}}}|<span class="setlist-label">{{{label9}}}</span>}}</div>}} {{#if:{{{song10|}}}|<div class="setlist-row"><span class="setlist-song">{{#ifexpr:{{#ifeq:{{lc:{{{Complete|yes}}}}}|yes|1|0}}=1|10.|*}} [[{{{song10}}}]]</span>{{#if:{{{label10|}}}|<span class="setlist-label">{{{label10}}}</span>}}</div>}} <div class="ring-container7"> <div class="ring2" style="background: conic-gradient({{{ring-color|#87B22A}}} 0% 100%);"></div> <div class="center2"></div> <div class="imagemap-content2"> <imagemap> File:Emty.png| poly 102 94 191 63 184 45 172 33 158 19 147 12 133 7 117 3 110 3 108 3 [[Twenty One Pilots (album)|Twenty One Pilots]] poly 103 94 189 64 196 78 196 98 195 124 189 142 181 159 166 175 140 191 113 197 81 196 52 185 30 172 10 138 0 109 4 78 19 49 31 31 54 15 80 3 107 4 [[Twenty One Pilots (album)|Twenty One Pilots]] </imagemap> </div> </div> |- | style="background:# ; border-top:hidden;" | {| class="wikitable" style="margin-top:1.6em; border-collapse: separate; border-spacing: 4px; border:hidden;" | style="background:{{{ring-color|#87B22A}}}; border:hidden;" | | style="border:hidden;" | [[{{{album-link|Twenty One Pilots (album)}}}|{{{album-name|Twenty One Pilots}}}]] | style="border:hidden;" | <span class="mw-customtoggle-myDivision">({{#expr: {{#if:{{{song1|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song2|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song3|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song4|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song5|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song6|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song7|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song8|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song9|}}}|1|0}}+ {{#if:{{{song10|}}}|1|0}} |int}})</span> | style="border:hidden;" | <div class="mw-collapsible mw-collapsed collapsible-setlist" id="mw-customcollapsible-myDivision"> {{#if:{{{song1|}}}|<span class="collapsible-setlist-row"><span class="collapsible-setlist-symbol">○</span>{{{song1}}}{{#if:{{{label1|}}}|<span class="setlist-label">{{{label1}}}</span>}}</span>}} {{#if:{{{song2|}}}|<span class="collapsible-setlist-row"><span class="collapsible-setlist-symbol">○</span>{{{song2}}}{{#if:{{{label2|}}}|<span class="setlist-label">{{{label2}}}</span>}}</span>}} {{#if:{{{song3|}}}|<span class="collapsible-setlist-row"><span class="collapsible-setlist-symbol">○</span>{{{song3}}}{{#if:{{{label3|}}}|<span class="setlist-label">{{{label3}}}</span>}}</span>}} {{#if:{{{song4|}}}|<span class="collapsible-setlist-row"><span class="collapsible-setlist-symbol">○</span>{{{song4}}}{{#if:{{{label4|}}}|<span class="setlist-label">{{{label4}}}</span>}}</span>}} {{#if:{{{song5|}}}|<span class="collapsible-setlist-row"><span class="collapsible-setlist-symbol">○</span>{{{song5}}}{{#if:{{{label5|}}}|<span class="setlist-label">{{{label5}}}</span>}}</span>}} {{#if:{{{song6|}}}|<span class="collapsible-setlist-row"><span class="collapsible-setlist-symbol">○</span>{{{song6}}}{{#if:{{{label6|}}}|<span class="setlist-label">{{{label6}}}</span>}}</span>}} {{#if:{{{song7|}}}|<span class="collapsible-setlist-row"><span class="collapsible-setlist-symbol">○</span>{{{song7}}}{{#if:{{{label7|}}}|<span class="setlist-label">{{{label7}}}</span>}}</span>}} {{#if:{{{song8|}}}|<span class="collapsible-setlist-row"><span class="collapsible-setlist-symbol">○</span>{{{song8}}}{{#if:{{{label8|}}}|<span class="setlist-label">{{{label8}}}</span>}}</span>}} {{#if:{{{song9|}}}|<span class="collapsible-setlist-row"><span class="collapsible-setlist-symbol">○</span>{{{song9}}}{{#if:{{{label9|}}}|<span class="setlist-label">{{{label9}}}</span>}}</span>}} {{#if:{{{song10|}}}|<span class="collapsible-setlist-row"><span class="collapsible-setlist-symbol">○</span>{{{song10}}}{{#if:{{{label10|}}}|<span class="setlist-label">{{{label10}}}</span>}}</span>}} </div> |} |}</includeonly> 170u4055gpe3q02dq8yi97wgdfhpkut 0 120152 1273041 2025-07-07T20:43:11Z Marcas.oduinn 33120 Cruthaithe ó enwiki 1273041 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is loch [[fionnuisce]] é ''' Loch Charraig an Phoirt,'''<ref name=logainm /><ref name=Joyce1913 />{{rp|173}} suite i bparóiste {{h|Cill Tubraid}}, deisceart {{h|Contae Liatroma}}. Is láthair mór le rá é Loch Charraig an Phoirt mar iascach brain agus liúis.<ref name=LeitrimObserver1970 />{{rp|3}} I gcoitinne, tá éiceolaíocht an locha agus uiscebhealaí eile faoi bhagairt fhoirgeachta le [[Lagarosiphon major|tím chatach]], [[diúilicín riabhach]] agus [[débhlaoscach fionnuisce|breallach fionnuisce]].<ref name=Pedreschi2014 /><ref name=Clenaghan2005 />{{rp|16}} == Tíreolaíocht == Tá Loch Charraig an Phoirt suite laistiar de {{h|Droim Conga}} agus [[Loch an Scoir]]. Tá sé timpeallaithe ag na [[baile fearainn|baile fearainn]] a leanas: Droim Bológ, Corrdhoire (Morton), Carraig an Phoirt, Mullach Uí Choileáin, Droim Conga agus Ros Cearbáin. Tá cruth [[orláiste]] ag an loch, le hachar {{convert|0.46|km2|1}},<ref name=Haug2011 />{{rp|35}}<ref name=MacMahon1845 /> agus doimhneacht {{convert|7|m|1}}.<ref name=anglingireland /> Tá leibhéal an locha tuairim is {{convert|30|cm|1|abbr=on}} níos airde ná Loch an Scoir. Tá an dá loch nasctha le sruthán beag, {{convert|500|m|1|abbr=on}} ar fad, a shreabhadh trí Dhroim Conga.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} Tá an [[foshraith]] déanta as doirneog (70%), cloch (15%), grean (10%) agus gaineamh (5%).<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Éiceolaíocht == I measc na n-iasc i Loch Charraig an Phoirt, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], [[péirse]], bran féin, róiste féin agus [[liús]] dúchasach (ní gailliasc<ref name=Pedreschi2014 />).<ref name=discoverireland /> Tá imeall an locha clúdaithe le giolcacha,<ref name=anglingireland /> le fásra fiche fán gcéad de [[Schoenoplectus lacustris|bhogshifín]] agus [[tím uisce]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} === Truailliú === Sa bhliain 2003, tugadh rátáil [[Innéacs Staide Trófach|méiseatrófach]] ar cháilíocht an uisce.<ref name=Clenaghan2005 />{{refn | group=n | Tá [[Innéacs Staide Trófach|staideanna trófacha]] olagatrófach agus méiseatrófach inmhianaithe, ach cuireann rátálacha eotrófach nó hipeartrófach truailliú in iúl.<ref name=Clenaghan2005 />{{rp|8}}}} I ndiaidh suirbhé sa bhliain 2007, áfach, tuairiscíodh go raibh cáilíocht uisce "mhíshásúil" sa loch, le truailliú [[algae|Filamentous algae]]<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} agus drich-fhoirgeacht [[diúilicín riabhach]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}}<ref name=Pedreschi2014 /> Tá ann sa loch fosta an speiceas coimhthíoch, [[Elodea canadensis]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} === Díothú piardóg === Tá bruach tanaí carraigeach ag Loch Charraig an Phoirt, rud atá ina ghnáthóg mhaith le haghaidh [[Austropotamobius pallipes|piardóige liathbháine]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} Bhí a leithéid de phiardóg tráth, ach ní fuarthas sampla ar bith le linn suirbhé sa bhliain 2007.<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}} Agus diúilicín riabhach i láthair, ámh, ní fuarthas riamh piardóg ina theannta.<ref name=OConnor2007 />{{rp|30}} Cúng maith le sin, tá piardóga Éireannacha faoi bhrú ó speicis neamh-dhúchasach.<ref name=Reynolds2011 />{{rp|124}} === Caonach neamhchoitianta === I mí Lúnasa 2000, fuarthas an [[caonach]] ''Weissia rostellata'', neamhchoitianta i nÉirinn,<ref name=Holyoak2006 />{{rp|5}} ag fás faoi scáth i ndíog le beagán fásra in aice leis an loch.<ref name=Holyoak2006 />{{rp|8}} === Fiadhúlra eile === Feictear an seilide abhann (Viviparus fasciatus) go forleathan sa cheantar, agus i dteannta sin ''[[Asellidae|míol borra]].<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} == Naisc sheachtracha == * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumcong/| teideal = Droim Conga, Baile fearainn, Co. Liatroma}} * {{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29308.aspx | teideal = Droim Conga | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> == Féach freisin == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] == Nótaí == {{reflist | group=n}} == Tagairtí == {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29317.aspx | teideal = Carraig an Phoirt | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 5ú Lúnasa 2015 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=Clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=OConnor2007>{{cite report | title = Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 | volume = 37 | publisher = Environment, Heritage and Local government | first1 = William | last1 = O’Connor | first2 = Gerard | last2 = Hayes | first3 = Ciaran | last3 = O'Keeffe| first4 = Deirdre | last4 = Lynn | year = 2007 | url = https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf}}</ref> <ref name=Reynolds2011>{{citation | title = White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat| first = Julian D.| last = Reynolds | editor1 = Rees M | editor2 = Nightingale J | editor3 = Holdich DM | year = 2011 | work = Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. | pages = 120–128 | url = https://www.researchgate.net/publication/261633453}}</ref> <ref name=Holyoak2006>{{cite report | title = Weissia rostellata (Brid) Lindb. | publisher = Plantlife | year = 2006 | last = Holyoak | first = David Thomas | url = http://www.plantlife.org.uk/uploads/documents/Weissia__rostellata.pdf#page=8}}</ref> <ref name=Haug2011>{{cite book | title = Gazetteer of Ireland, Til Opplysnin | volume = 16 | publisher = UBiT, Universitetsbiblioteket i Trondheim | location = Hommelvik | edition = 2a | year = 2011 | first = Per Ivar | last = Haug | url = https://drive.google.com/file/d/0Bz1Sdt07UKt1ZjdhMjYyNzktMTQ3My00YjdlLWFkNGMtZDQ5ZjViMTFhYzA4/view}}</ref> <ref name=Joyce1913>{{cite book | title = Irish names of places | volume = 3 | publisher Dublin : Phoenix | last = Joyce | first = Patrick Weston | year = 1913 | url = https://archive.org/download/irishnamesofplac03joyc/irishnamesofplac03joyc.pdf}}</ref> <ref name=anglingireland>{{lua idirlín | údar = anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | teideal = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | foilsithe = [[Iascach Intíre Éireann]]}}</ref> <ref name=discoverireland>{{lua idirlín | teideal = Coarse Angling Keshcarrigan | url = http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 | bliain = 2017 | údar = discoverireland.ie}}</ref> <ref name=LeitrimObserver1970>{{cite news | teideal = Drumcong jamboree and dancing carnival | work = Leitrim Observer | url = https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/ | bliain = 1970 | údar = Leitrim Observer | dátarochtana = 29ú Eanáir 2017 | archive-url = https://web.archive.org/web/20170202044038/https://irishnewspapers.com/newspage/92165102/# | archive-date = 2 February 2017 | url-status = dead}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Carraig an Phoirt, Loch}} [[Catagóir: Lochanna Chontae Liatroma]] g2tw93rlyvjuar4xeiudye257brs6ee 1273044 1273041 2025-07-07T20:48:40Z Marcas.oduinn 33120 Replaced content with "Baile fearainn" 1273044 wikitext text/x-wiki Baile fearainn qlbuet2h9vyfnu4dtmuvlfrydtxcuap 1273047 1273044 2025-07-07T20:55:27Z Marcas.oduinn 33120 Cruthaithe! 1273047 wikitext text/x-wiki Is baile fearainn é ''' Carraig an Phoirt,'''<ref name=logainm /> suite i g[[Contae Liatroma]]. == Tagairtí == {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29380.aspx | teideal = Carraig an Phoirt | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 7ú Iúil 2025 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> }} {{síol-tír-ie}} rxt8cj95pkzng1b0ziopd0tq4ih79lq 0 120153 1273053 2025-07-07T21:47:26Z Marcas.oduinn 33120 Cruthaithe (tuilleadh le teacht, láithreach bonn) 1273053 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is loch [[fionnuisce]] [[Innéacs Staide Trófach|méiseatrófach]] é ''' Loch Cheis Charraigín, ''' suite gar de tsráidbhaile {{h|Ceis Charraigín}}<ref name=logainm /> i g[[Contae Liatroma]]. == Tagairtí == {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29311.aspx | teideal = Ceis Charraigín (baile fearainn) | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref>}} 011axkqeysutuk5uea4yk4011qibxa7 1273071 1273053 2025-07-08T06:55:13Z Marcas.oduinn 33120 beart de réir an briathair 1273071 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is loch [[fionnuisce]] [[Innéacs Staide Trófach|méiseatrófach]] é ''' Loch Cheis Charraigín, ''' suite gar de tsráidbhaile {{h|Ceis Charraigín}}<ref name=logainm /> i g[[Contae Liatroma]]. I gcoitinne, tá éiceolaíocht an locha agus uiscebhealaí eile faoi bhagairt fhoirgeachta le [[Lagarosiphon major|tím chatach]], [[diúilicín riabhach]] agus [[débhlaoscach fionnuisce|breallach fionnuisce]].<ref name=Pedreschi2014 /><ref name=Clenaghan2005 />{{rp|16}} == Tíreolaíocht == Tá Loch Cheis Charraigín taobh thiar de shráidbhaile {{h|Ceis Charraigín}} agus [[Loch an Scoir]], i bparóiste [[Cill Tiobraid]], i ndeisceart {{h|Contae Liatroma}}. Ó thaobh [[baile fearainn|bailte fearainn]] de, tá timpeall air: Ceis Charraigín agus An Charraig ó thuaidh, An Chluanaidh ó dheas, Leathchaoin siar, agus Tuamán soir. Tá cruth [[dronuilleog]]ach ag an loch, le hachar {{convert|0.39|km2|1|abbr=on}} <ref name=anglingireland /><ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} agus doimhneacht go dtí {{convert|4|m|1|abbr=on}}.<ref name=anglingireland /> Tá leibhéal an locha chomh chothrom le [[Loch an Scoir]]. Tá sruthán {{convert|400|m|1|abbr=on}} ar fad a nascann an dá loch.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} == Éiceolaíocht == I measc na n-iasc i Loch Cheis Charraigín, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], róiste féin, [[péirse]], bran féin (suas go {{convert|4|lbs|1|abbr=on}}.<ref name=anglingireland />) agus [[liús]] (ní gailliasc<ref name=Pedreschi2014 />) suas go {{convert|8|lbs|1|abbr=on}}.<ref name=anglingireland /><ref name=anglingireland /><ref name=discoverireland /> === Piardóg === Tá gnáthóg ar leith ag Loch Cheis Charraigín do phiardóg le bruacha tanaí carraigeacha.<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} Tuairiscítear sa bhliain 2009 go raibh pobal fásmhar [[Austropotamobius pallipes|phiardóg liathbhán]] ann.<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}} Tá Rúraíocht an locha faoi bhagairt, áfach, ag foirgeacht [[diúilicín riabhach]],<ref name=OConnor2007 />{{rp|30}} agus speicis piardóige neamh-dúchasacha á thabhairt go neamhshrianta isteach.<ref name=Reynolds2011 />{{rp|124}} == Féach freisin == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] * [[Ceis Charraigín]] == Naisc sheachtracha == * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/keshcarrigan/ | teideal = Ceis Charraigín, Baile fearainn, Co. Liatroma | work = townlands.ie}} == Tagairtí == {{reflist | refs = <ref name="logainm">{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29311.aspx | teideal = Ceis Charraigín (baile fearainn) | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 8ú Iúil 2025 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=OConnor2007>{{cite report | title = Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 | volume = 37 | publisher = Environment, Heritage and Local government | first1 = William | last1 = O’Connor | first2 = Gerard | last2 = Hayes | first3 = Ciaran | last3 = O'Keeffe| first4 = Deirdre | last4 = Lynn | year = 2007 | url = https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf}}</ref> <ref name=Reynolds2011>{{citation | title = White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat| first = Julian D.| last = Reynolds | editor1 = Rees M | editor2 = Nightingale J | editor3 = Holdich DM | year = 2011 | work = Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. | pages = 120–128 | url = https://www.researchgate.net/publication/261633453}}</ref> <ref name=anglingireland>{{lua idirlín | údar = anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | teideal = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | foilsithe = [[Iascach Intíre Éireann]]}}</ref> <ref name=discoverireland>{{lua idirlín | teideal = Coarse Angling Keshcarrigan | url = http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 | bliain = 2017 | údar = discoverireland.ie}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Ceis Charraigín, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] == Tagairtí == {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29311.aspx | teideal = Ceis Charraigín (baile fearainn) | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref>}} ejmzgfemyweunf82g73b0k5a7c3d616 1273076 1273071 2025-07-08T07:30:20Z Marcas.oduinn 33120 Scrios tagairtí x 2 1273076 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is loch [[fionnuisce]] [[Innéacs Staide Trófach|méiseatrófach]] é ''' Loch Cheis Charraigín, ''' suite gar de tsráidbhaile {{h|Ceis Charraigín}}<ref name=logainm /> i g[[Contae Liatroma]]. I gcoitinne, tá éiceolaíocht an locha agus uiscebhealaí eile faoi bhagairt fhoirgeachta le [[Lagarosiphon major|tím chatach]], [[diúilicín riabhach]] agus [[débhlaoscach fionnuisce|breallach fionnuisce]].<ref name=Pedreschi2014 /><ref name=Clenaghan2005 />{{rp|16}} == Tíreolaíocht == Tá Loch Cheis Charraigín taobh thiar de shráidbhaile {{h|Ceis Charraigín}} agus [[Loch an Scoir]], i bparóiste [[Cill Tiobraid]], i ndeisceart {{h|Contae Liatroma}}. Ó thaobh [[baile fearainn|bailte fearainn]] de, tá timpeall air: Ceis Charraigín agus An Charraig ó thuaidh, An Chluanaidh ó dheas, Leathchaoin siar, agus Tuamán soir. Tá cruth [[dronuilleog]]ach ag an loch, le hachar {{convert|0.39|km2|1|abbr=on}} <ref name=anglingireland /><ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} agus doimhneacht go dtí {{convert|4|m|1|abbr=on}}.<ref name=anglingireland /> Tá leibhéal an locha chomh chothrom le [[Loch an Scoir]]. Tá sruthán {{convert|400|m|1|abbr=on}} ar fad a nascann an dá loch.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} == Éiceolaíocht == I measc na n-iasc i Loch Cheis Charraigín, tá hibridí [[róiste]]-[[bran (iasc)|brain]], róiste féin, [[péirse]], bran féin (suas go {{convert|4|lbs|1|abbr=on}}.<ref name=anglingireland />) agus [[liús]] (ní gailliasc<ref name=Pedreschi2014 />) suas go {{convert|8|lbs|1|abbr=on}}.<ref name=anglingireland /><ref name=anglingireland /><ref name=discoverireland /> === Piardóg === Tá gnáthóg ar leith ag Loch Cheis Charraigín do phiardóg le bruacha tanaí carraigeacha.<ref name=OConnor2007 />{{rp|39-40}} Tuairiscítear sa bhliain 2009 go raibh pobal fásmhar [[Austropotamobius pallipes|phiardóg liathbhán]] ann.<ref name=OConnor2007 />{{rp|66}} Tá Rúraíocht an locha faoi bhagairt, áfach, ag foirgeacht [[diúilicín riabhach]],<ref name=OConnor2007 />{{rp|30}} agus speicis piardóige neamh-dúchasacha á thabhairt go neamhshrianta isteach.<ref name=Reynolds2011 />{{rp|124}} == Féach freisin == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] * [[Ceis Charraigín]] == Naisc sheachtracha == * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/keshcarrigan/ | teideal = Ceis Charraigín, Baile fearainn, Co. Liatroma | work = townlands.ie}} == Tagairtí == {{reflist | refs = <ref name="logainm">{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29311.aspx | teideal = Ceis Charraigín (baile fearainn) | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 8ú Iúil 2025 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=OConnor2007>{{cite report | title = Monitoring of white-clawed crayfish Austropotamobius pallipes in Irish lakes in 2007 | volume = 37 | publisher = Environment, Heritage and Local government | first1 = William | last1 = O’Connor | first2 = Gerard | last2 = Hayes | first3 = Ciaran | last3 = O'Keeffe| first4 = Deirdre | last4 = Lynn | year = 2007 | url = https://www.npws.ie/sites/default/files/publications/pdf/IWM37.pdf}}</ref> <ref name=Reynolds2011>{{citation | title = White-Clawed Crayfish in Ireland - under increasing threat| first = Julian D.| last = Reynolds | editor1 = Rees M | editor2 = Nightingale J | editor3 = Holdich DM | year = 2011 | work = Species Survival: Securing white-clawed crayfish in a changing environment. | pages = 120–128 | url = https://www.researchgate.net/publication/261633453}}</ref> <ref name=anglingireland>{{lua idirlín | údar = anglingireland | url = http://www.fishinginireland.info/pike/north/ballinamoreother.htm | teideal = Satellite Pike Waters in the Ballinamore and Keshcarrigan area | foilsithe = [[Iascach Intíre Éireann]]}}</ref> <ref name=discoverireland>{{lua idirlín | teideal = Coarse Angling Keshcarrigan | url = http://www.discoverireland.ie/Activities-Adventure/coarse-angling-keshcarrigan/71448 | bliain = 2017 | údar = discoverireland.ie}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Ceis Charraigín, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] bm700vndg5023uwk7fuqxr4tast27c1 0 120154 1273058 2025-07-07T23:16:07Z TGcoa 21229 Leathanach cruthaithe le '{{WD Bosca Sonraí Imeacht}} Sceith an abhainn Guadalupe agus bhuail [[Tuile|tuilte]] lár-Texas idir 4-7 Iúil, de thoradh titim throm báistí. Fuair níos mó ná 85 duine bás.<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/campa-samhraidh-ag-caoineadh-seacht-nduine-is-fiche-a-cailleadh-i-dtuile-lar-texas/|teideal=Campa samhraidh ag caoineadh seacht nduine is fiche a cailleadh i dtuile lár Texas|dáta=2025-07-07|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátar...' 1273058 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Imeacht}} Sceith an abhainn Guadalupe agus bhuail [[Tuile|tuilte]] lár-Texas idir 4-7 Iúil, de thoradh titim throm báistí. Fuair níos mó ná 85 duine bás.<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/campa-samhraidh-ag-caoineadh-seacht-nduine-is-fiche-a-cailleadh-i-dtuile-lar-texas/|teideal=Campa samhraidh ag caoineadh seacht nduine is fiche a cailleadh i dtuile lár Texas|dáta=2025-07-07|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-07-07}}</ref> === Cúlra === Sceitheann an abhainn Guadalupe thar a bruacha ó am go ham. Tugann an ''Lower Colorado River Authority''<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.lcra.org/water/floods/|teideal=Managing Floods in Flash Flood Alley - LCRA - Energy, Water, Community|language=en-US|work=LCRA|dátarochtana=2025-07-07}}</ref> an t-ainm "Flash Flood Alley"<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Flash Flood Alley|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Flash_Flood_Alley&oldid=1299317828|journal=Wikipedia|date=2025-07-07|language=en}}</ref> ar an [[Abhantrach dhraenála|abhantrach]]. Fuair 10 bás i mí Iúil 1987, agus 31 eile 1998.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=October 1998 Central Texas floods|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=October_1998_Central_Texas_floods&oldid=1299212122|journal=Wikipedia|date=2025-07-07|language=en}}</ref> Fuair 11 bás sa cheantar San Antonio in 2002<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.floodsafety.com/texas/documentaries/j2002|teideal=Flood Event: South Central Texas June 30-July 7, 2002|language=en|work=www.floodsafety.com|dátarochtana=2025-07-07}}</ref> Maraíodh 13 eile i mí an Mheithimh 2025.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.ksat.com/news/local/2025/06/16/what-we-know-about-the-devastating-san-antonio-floods-that-killed-13-people/|teideal=What we know about the devastating San Antonio floods that killed 13 people on June 12|údar=KSAT NEWSROOM|dáta=2025-06-16|language=en|work=KSAT|dátarochtana=2025-07-07}}</ref> Bhí blianta fada caite ag na feidhmeannaigh in Kerr County ag caint ar chóras foláireamh (callairí cumhachtacha go hairithe) a thógáil ar bhruacha an Guadalupe ach chaith siad in aer é mar smaoineamh ar an mbonn go mbeadh a leithéid róchostasach. Ní raibh na cáiníocóirí in Kerr County sásta íoc as (ina n-aonar). === Imeachtaí === Le moch maidine 4 Iúil a nocht an tubaiste nuair a d’ardaigh an t-uisce in abhainn an Guadalupe ocht méadar taobh istigh d’uair an chloig agus rinne léirscrios ar a raibh ina bhealach. Buaileadh campa samhraidh Críostaí, ''Camp Mystic'', a raibh cailíní ag freastal ar chúrsa ann. Cailleadh seacht nduine is fiche dá gcampálaithe (cuid acu nach raibh ach ocht mbliana d’aois) agus a "gcomhairleoirí"<ref>i mBéarla na S-A, "councillors" nó teagascóirí</ref> sa tuile. 64km síos an abhainn i Kendall County, bhí campa eile do ghasúir ann, ''Camp Victory'' ag Pot of Gold Ranch, Comfort.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.facebook.com/myhabc/posts/pfbid0XXLpQE12ixP9wBm9PLmS37gdiCVhxwukhVK1jXUnvShN8j675GvN8kMkxG6oSj7Vl|teideal="At Teen Camp, you’ll be challenged to become a wise master builder — laying a strong, lasting foundation for your life in Christ! The spiritual purpose of Teen Camp is to teach and exhort teens to faithfully serve the Lord, helping them focus on God's calling for their lives. Pastor Samson Ryman will be preaching throughout the week, bringing powerful, Bible-centered messages. His family will also join us, blessing us with live music and special singing!"|údar=Camp Victory|dáta=Meitheamh 2025|dátarochtana=Iúil 2025}}</ref> Tugadh foláireamh do na stiúrthóirí ag a 2am, agus arís ag a 6am ar an 5ú Iúil, fanacht san áit a raibh siad, ar an taobh deas den abhainn. Ach an lá deireanach den campa a bhí ann agus ní raibh fonn ar an lucht eagraithe a bheith sainithe ar an taobh deas den abhainn agus níor thug siad aon aird ar a gcomhairle. Thosaigh "aslonnú''"'' ollmhór ag 7.45am; tiomáineadh 300 déagóir amach as an gcampa trasna droichead chun an taobh thuaidh den Guadalupe. Sáiníodh dhá fheithicil agus bádh 10.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.statesman.com/story/news/2025/07/04/death-toll-climbs-to-27-in-hill-country-search-and-rescue-continue/84470695007/|teideal=Death toll climbs to 27 in Hill Country; search and rescue continue|údar=Gabriella Ybarra, Tony Plohetski, Anthony Franze, Elizabeth L. T. Moore, Marc Duvoisin, Annasofia Scheve, San Antonio Express-News|language=en-US|work=Austin American-Statesman|dátarochtana=2025-07-07}}</ref><ref>{{Lua idirlín|url=https://www.wsj.com/us-news/climate-environment/escalating-alerts-of-dangerous-flooding-arrived-when-people-were-sleeping-9029c366|teideal=Escalating Alerts of Dangerous Flooding Arrived When People Were Sleeping|údar=Jennifer Hiller, Eric Niiler and Jim Carlton|language=en-US|work=WSJ|dátarochtana=2025-07-07}}</ref> === Níos déanaí === Shínigh an tUachtarán Donald Trump fógra cúnamh tubaiste ar an 6 Iúil ar mhaithe le Kerr County. Rinne sé beag is fiú den amhras a bhí á léiriú gur fhág an sceanairt a bhí déanta ag a réimeas ar sheirbhísí réamhaisnéise aimsire agus ar áisíneachtaí feidearálacha eile a bhain le cúrsaí eolaíochta go raibh an rabhadh tuilte fágtha níos laige.<ref name=":0" /> Chuir Trump an milleán ar [[Joe Biden]]. Bhí ceisteanna go leor á gcur faoin rabhadh a tugadh faoi thuilte, agus cé acu an raibh an rabhadh sin sách láidir. Sa Róimh ar an 6 Iúil, dúirt an [[Pápa Leon XIV]] paidreacha do na daoine a bhí faoi bhrón in Texas, ina thír dhúchais.<ref name=":0" /> == Féach freisin == *[[:Catagóir:Tuilte|Tuilte]] == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Stair Texas]] [[Catagóir:Aimsir na bliana 2025]] [[Catagóir:Tuilte]] [[Catagóir:Abhainn Guadalupe (Texas)]] fz3i971swk9d3yxga18nlezq6iaai22 1273059 1273058 2025-07-07T23:30:59Z TGcoa 21229 1273059 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Sonraí Imeacht}} Sceith an abhainn Guadalupe agus bhuail [[Tuile|tuilte]] lár-Texas idir 4-7 Iúil, de thoradh titim throm báistí. Fuair níos mó ná 85 duine bás.<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/campa-samhraidh-ag-caoineadh-seacht-nduine-is-fiche-a-cailleadh-i-dtuile-lar-texas/|teideal=Campa samhraidh ag caoineadh seacht nduine is fiche a cailleadh i dtuile lár Texas|dáta=2025-07-07|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2025-07-07}}</ref> === Cúlra === Sceitheann an abhainn Guadalupe thar a bruacha ó am go ham. Tugann an ''Lower Colorado River Authority''<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.lcra.org/water/floods/|teideal=Managing Floods in Flash Flood Alley - LCRA - Energy, Water, Community|language=en-US|work=LCRA|dátarochtana=2025-07-07}}</ref> an t-ainm "Flash Flood Alley"<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Flash Flood Alley|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Flash_Flood_Alley&oldid=1299317828|journal=Wikipedia|date=2025-07-07|language=en}}</ref> ar an [[Abhantrach dhraenála|abhantrach]]. Fuair 10 bás i mí Iúil 1987, agus 31 eile 1998.<ref>{{Luaigh foilseachán|title=October 1998 Central Texas floods|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=October_1998_Central_Texas_floods&oldid=1299212122|journal=Wikipedia|date=2025-07-07|language=en}}</ref> Fuair 11 bás sa cheantar San Antonio in 2002<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.floodsafety.com/texas/documentaries/j2002|teideal=Flood Event: South Central Texas June 30-July 7, 2002|language=en|work=www.floodsafety.com|dátarochtana=2025-07-07}}</ref> Maraíodh 13 eile i mí an Mheithimh 2025.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.ksat.com/news/local/2025/06/16/what-we-know-about-the-devastating-san-antonio-floods-that-killed-13-people/|teideal=What we know about the devastating San Antonio floods that killed 13 people on June 12|údar=KSAT NEWSROOM|dáta=2025-06-16|language=en|work=KSAT|dátarochtana=2025-07-07}}</ref> Bhí blianta fada caite ag na feidhmeannaigh in Kerr County ag caint ar chóras foláireamh (callairí cumhachtacha go hairithe) a thógáil ar bhruacha an Guadalupe ach chaith siad in aer é mar smaoineamh ar an mbonn go mbeadh a leithéid róchostasach. Ní raibh na cáiníocóirí in Kerr County sásta íoc as (ina n-aonar). === Imeachtaí === Le moch maidine 4 Iúil a nocht an tubaiste nuair a d’ardaigh an t-uisce in abhainn an Guadalupe ocht méadar taobh istigh d’uair an chloig agus rinne léirscrios ar a raibh ina bhealach. Buaileadh campa samhraidh Críostaí, ''Camp Mystic'', a raibh cailíní ag freastal ar chúrsa ann. Cailleadh seacht nduine is fiche dá gcampálaithe (cuid acu nach raibh ach ocht mbliana d’aois) agus a "gcomhairleoirí"<ref>i mBéarla na S-A, "councillors" nó teagascóirí</ref> sa tuile. === Níos déanaí === Shínigh an tUachtarán Donald Trump fógra cúnamh tubaiste ar an 6 Iúil ar mhaithe le Kerr County. Rinne sé beag is fiú den amhras a bhí á léiriú gur fhág an sceanairt a bhí déanta ag a réimeas ar sheirbhísí réamhaisnéise aimsire agus ar áisíneachtaí feidearálacha eile a bhain le cúrsaí eolaíochta go raibh an rabhadh tuilte fágtha níos laige.<ref name=":0" /> Chuir Trump an milleán ar [[Joe Biden]]. Bhí ceisteanna go leor á gcur faoin rabhadh a tugadh faoi thuilte, agus cé acu an raibh an rabhadh sin sách láidir. Sa Róimh ar an 6 Iúil, dúirt an [[Pápa Leon XIV]] paidreacha do na daoine a bhí faoi bhrón in Texas, ina thír dhúchais.<ref name=":0" /> == Féach freisin == *[[:Catagóir:Tuilte|Tuilte]] == Tagairtí == {{reflist}} [[Catagóir:Stair Texas]] [[Catagóir:Aimsir na bliana 2025]] [[Catagóir:Tuilte]] [[Catagóir:Abhainn Guadalupe (Texas)]] l67mvdqybeebzpvjg6onx0am7wofgie 0 120155 1273084 2025-07-08T08:08:04Z Marcas.oduinn 33120 Cruthaithe ó enwiki (tuilleadh le teacht) 1273084 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is loch [[fionnuisce]] an-bheag é ''' Loch Dhroim Dhá Liag,''' <ref name=logainm /> suite i g[[Contae Liatroma]]. I gcoitinne, tá éiceolaíocht an locha agus uiscebhealaí eile faoi bhagairt fhoirgeachta le [[Lagarosiphon major|tím chatach]], [[diúilicín riabhach]] agus [[débhlaoscach fionnuisce|breallach fionnuisce]].<ref name=Pedreschi2014 /><ref name=Clenaghan2005 />{{rp|16}} == Tagairtí == lqrk3f29ghnsr2ryp150y01g9ybyxun 1273086 1273084 2025-07-08T08:11:14Z Marcas.oduinn 33120 ... tuilleadh . 1273086 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is loch [[fionnuisce]] an-bheag é ''' Loch Dhroim Dhá Liag,''' <ref name=logainm /> suite i g[[Contae Liatroma]]. I gcoitinne, tá éiceolaíocht an locha agus uiscebhealaí eile faoi bhagairt fhoirgeachta le [[Lagarosiphon major|tím chatach]], [[diúilicín riabhach]] agus [[débhlaoscach fionnuisce|breallach fionnuisce]].<ref name=Pedreschi2014 /><ref name=Clenaghan2005 />{{rp|16}} == Féach freisin * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] ** [[Loch Conbhuí]] ** [[Loch Charraig an Phoirt]] ** [[Loch an Scoir]] == Naisc sheachtracha * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/ga/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumaleague/ | údar = townlands.ie | teideal = Droim Dhá Liag (Baile fearainn), Co. Liatroma}} == Tagairtí {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29305.aspx | teideal = Droim Dhá Liag (baile fearainn) | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 8ú Iúil 2025 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=WoodMartin1886>{{cite book | title = The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs | last = Wood-Martin | first = W. G. (William Gregory) | year = 1886 | publisher = Dublin : Hodges, Figgis & Co. | url = https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf}}</ref> <ref name=Munro1890>{{cite book | title = The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 | last = Munro | first = Robert | year = 1890 | publisher = London : Cassell & company, limited | url = https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=408}}</ref> <ref name=OSullivan2004>{{citation | title = The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland | last = O'Sullivan | first = Aidan | edition = PhD. Thesis | publisher = Department of Modern History, National University of Ireland, Maynooth | url = http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf | year = 2004}}</ref> <ref name=Mulvany1852>{{cite report | title = Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works | first1 = W. T. | last1 = Mulvany | first2 = William | last2 = Fraser | first3 = Samuel | last3 = Roberts | first4 = Thomas J. | last4 = Mulvany | first5 = John | last5 = O'Flaherty | journal = Proceedings of the Royal Irish Academy | volume = 5 | pages= xxxi-lxvi| publisher = Royal Irish Academy| jstor = 20489812 | year = 1852}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Droim Dhá Liag, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] g5ekkabi4rsh9y3jw697uvmj0xim0uq 1273087 1273086 2025-07-08T08:11:39Z Marcas.oduinn 33120 Ceannteideal 1273087 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is loch [[fionnuisce]] an-bheag é ''' Loch Dhroim Dhá Liag,''' <ref name=logainm /> suite i g[[Contae Liatroma]]. I gcoitinne, tá éiceolaíocht an locha agus uiscebhealaí eile faoi bhagairt fhoirgeachta le [[Lagarosiphon major|tím chatach]], [[diúilicín riabhach]] agus [[débhlaoscach fionnuisce|breallach fionnuisce]].<ref name=Pedreschi2014 /><ref name=Clenaghan2005 />{{rp|16}} == Féach freisin == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] ** [[Loch Conbhuí]] ** [[Loch Charraig an Phoirt]] ** [[Loch an Scoir]] == Naisc sheachtracha == * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/ga/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumaleague/ | údar = townlands.ie | teideal = Droim Dhá Liag (Baile fearainn), Co. Liatroma}} == Tagairtí == {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29305.aspx | teideal = Droim Dhá Liag (baile fearainn) | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 8ú Iúil 2025 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=WoodMartin1886>{{cite book | title = The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs | last = Wood-Martin | first = W. G. (William Gregory) | year = 1886 | publisher = Dublin : Hodges, Figgis & Co. | url = https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf}}</ref> <ref name=Munro1890>{{cite book | title = The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 | last = Munro | first = Robert | year = 1890 | publisher = London : Cassell & company, limited | url = https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=408}}</ref> <ref name=OSullivan2004>{{citation | title = The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland | last = O'Sullivan | first = Aidan | edition = PhD. Thesis | publisher = Department of Modern History, National University of Ireland, Maynooth | url = http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf | year = 2004}}</ref> <ref name=Mulvany1852>{{cite report | title = Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works | first1 = W. T. | last1 = Mulvany | first2 = William | last2 = Fraser | first3 = Samuel | last3 = Roberts | first4 = Thomas J. | last4 = Mulvany | first5 = John | last5 = O'Flaherty | journal = Proceedings of the Royal Irish Academy | volume = 5 | pages= xxxi-lxvi| publisher = Royal Irish Academy| jstor = 20489812 | year = 1852}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Droim Dhá Liag, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] kaw3pjuwzq5vcdblzua8fpfql2mmg56 1273105 1273087 2025-07-08T11:48:18Z Marcas.oduinn 33120 Tíreolaíocht 1273105 wikitext text/x-wiki {{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}} Is loch [[fionnuisce]] an-bheag é ''' Loch Dhroim Dhá Liag,''' <ref name=logainm /> suite i g[[Contae Liatroma]]. I gcoitinne, tá éiceolaíocht an locha agus uiscebhealaí eile faoi bhagairt fhoirgeachta le [[Lagarosiphon major|tím chatach]], [[diúilicín riabhach]] agus [[débhlaoscach fionnuisce|breallach fionnuisce]].<ref name=Pedreschi2014 /><ref name=Clenaghan2005 />{{rp|16}} == Tíreolaíocht == Tá Loch Dhroim Dhá Liag suite {{convert|1|km|1|abbr=on}} ó dheas den tsráidbhaile {{h|Droim Conga}} agus [[Loch Charraig an Phoirt]], agus {{convert|1|km|1|abbr=on}} siar ó dheas de [[Loch an Scoir]]. Tá an loch nasctha le [[Loch Conbhuí]] agus [[Loch an Scoir]] trí [[Uiscebhealach na Sionainne is na hÉirne]]. Tá cruth éilipseach ag an loch. Tá sé an-bheag, níl achar ach {{convert|0.05|km2|1|abbr=on}} aige, agus é {{convert|300|m|1|abbr=on}} ar fad thiar-thoir, {{convert|170|m|1|abbr=on}} ar leithead, agus doimhneacht go dtí {{convert|6|m|1|abbr=on}}. Tá láib an-bhog ar a ghrinneall.<ref name=MacMahon1845 />{{rp|23}} == Féach freisin == * [[Liosta Lochanna na hÉireann]] ** [[Loch Conbhuí]] ** [[Loch Charraig an Phoirt]] ** [[Loch an Scoir]] == Naisc sheachtracha == * {{lua idirlín | url = https://www.townlands.ie/ga/leitrim/leitrim/kiltubbrid/keshcarrigan/drumaleague/ | údar = townlands.ie | teideal = Droim Dhá Liag (Baile fearainn), Co. Liatroma}} == Tagairtí == {{reflist | refs = <ref name=logainm>{{lua idirlín | url = https://www.logainm.ie/29305.aspx | teideal = Droim Dhá Liag (baile fearainn) | foilsitheoir = [[An Coimisiún Logainmneacha]] | dátarochtana = 8ú Iúil 2025 | teanga = ga | work = [[logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (logainm.ie)}}</ref> <ref name=MacMahon1845>{{cite report | title = Correspondance relative to the navigation between Lough Erne and the River Shannon | url = https://books.google.com/books?id=7m8SAAAAYAAJ&pg=RA1-PA22 | volume = 45 | publisher = H.M. Stationery Office | year = 1845 | last = MacMahon | first = John | edition = Parliamentary Papers, House of Commons and Command}}</ref> <ref name=Clenaghan2005>{{cite report | title = Phosphorus Regulations National Implementation Report | year = 2005 | publisher = Environmental Protection Agency, Office of Environmental Enforcement | first1 = Conor | last1 = Clenaghan | first2 = Frank | last2 = Clinton | first3 = Matthew | last3 = Crowe | url = https://www.epa.ie/pubs/reports/water/phosphorus/EPA_phosphorus_report_2005.pdf}}</ref> <ref name=Pedreschi2014>{{cite journal | title = Genetic structure of pike (Esox lucius) reveals a complex and previously unrecognized colonization history of Ireland | last1 = Pedreschi | first1 = D. | last2 = Kelly-Quinn | first2 = M. | last3 = Caffrey | first3 = J. | last4 = O'Grady | first4 = M. | last5 = Mariani | first5 = S. | last6 = Phillimore | first6 = A. | journal = Journal of Biogeography | volume = 41 | issue = 3 | pages = 548–560 | doi = 10.1111/jbi.12220 | doi-access = free | year = 2014 | pmid = 25435649 | pmc = 4238397}}</ref> <ref name=WoodMartin1886>{{cite book | title = The lake dwellings of Ireland: or, Ancient lacustrine habitations of Erin, commonly called crannogs | last = Wood-Martin | first = W. G. (William Gregory) | year = 1886 | publisher = Dublin : Hodges, Figgis & Co. | url = https://archive.org/download/lakedwellingsofi00woodiala/lakedwellingsofi00woodiala.pdf}}</ref> <ref name=Munro1890>{{cite book | title = The lake-dwellings of Europe: being the Rhind lectures in archaeology for 1888 | last = Munro | first = Robert | year = 1890 | publisher = London : Cassell & company, limited | url = https://archive.org/download/lakedwellingsofe00munr/lakedwellingsofe00munr.pdf#page=408}}</ref> <ref name=OSullivan2004>{{citation | title = The social and Ideological role of Crannogs in Early Medieval Ireland | last = O'Sullivan | first = Aidan | edition = PhD. Thesis | publisher = Department of Modern History, National University of Ireland, Maynooth | url = http://eprints.maynoothuniversity.ie/5079/1/Aidan_O%27Sullivan_Vol_1_20140624090451.pdf | year = 2004}}</ref> <ref name=Mulvany1852>{{cite report | title = Appendix No. V: Notices of Antiquities Presented to the Royal Irish Academy by W. T. Mulvany, Esq., M. R. I. A., on the Part of the Commissioners of Public Works | first1 = W. T. | last1 = Mulvany | first2 = William | last2 = Fraser | first3 = Samuel | last3 = Roberts | first4 = Thomas J. | last4 = Mulvany | first5 = John | last5 = O'Flaherty | journal = Proceedings of the Royal Irish Academy | volume = 5 | pages= xxxi-lxvi| publisher = Royal Irish Academy| jstor = 20489812 | year = 1852}}</ref> }} {{DEFAULTSORT:Droim Dhá Liag, Loch}} [[Catagóir:Lochanna Chontae Liatroma]] 4yupfls3me4f78rv6bbu7p9rb74ycii