Ուիքիփետիա hywwiki https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%82%D5%B8%D6%80_%D4%B7%D5%BB MediaWiki 1.45.0-wmf.7 first-letter Մեդիա Սպասարկող Քննարկում Մասնակից Մասնակցի քննարկում Ուիքիփետիա Ուիքիփետիայի քննարկում Պատկեր Պատկերի քննարկում MediaWiki MediaWiki քննարկում Կաղապար Կաղապարի քննարկում Օգնություն Օգնության քննարկում Ստորոգութիւն Կատեգորիայի քննարկում TimedText TimedText talk Մոդուլ Մոդուլի քննարկում Event Event talk 0 1950 240963 158565 2025-06-27T11:32:38Z Azniv Stepanian 8 240963 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = քաղաք | բնօրինակ անունուն = Adria | լեզու = [[իտալերէն]] | խտութիւն = 183 }} '''Ատրիա''' ({{lang-it|Adria}}), քաղաք [[Իտալիա|Իտալիոյ]] Վենեթօ տարածաշրջանին մէջ։ Կը գտնուի [[Բօ]] եւ [[Ատիճէ]] գետերու գետաբերաններուն միջեւ, նախկին գոյութիւն ունեցած Ատրիա յունական գաղութի տարածքին։ [[2004]] թուականի դրութեամբ քաղաքն ունեցած է 20669 բնակիչ։ Քաղաքի ընդհանուր մակերեսը կը կազմէ 113 ք․մ․², բնակչութեան խտութիւնը՝ 183 մարդ/ք․մ․²։ Ամէն տարի՝ [[Նոյեմբեր 26]]-ին, կը նշուի քաղաքի տօնը։ [[Ատրիաթիք ծով]]ուն Անունն ստացած է՝ Ատրիա քաղաքը, հակառակ անոր, որ ներկայիս կը գտնուի այդ ծովէն մօտ 22 ք․մ․ հեռաւորութեան վրայ։ Քաղաքի պատուոյն կոչուած է «143 Ատրիա» փոքր մոլորակը։ == Բնակչութիւն == {{Wikidata/Population}} == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} {{Արտաքին յղումներ}} [[Ստորոգութիւն:Իտալիոյ քաղաքներ]] ktj3g6gi3hemffukjpnx5yo6tql94vx 0 3730 240966 198116 2025-06-27T11:47:08Z Azniv Stepanian 8 240966 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = քաղաք }} '''Կալկաթա'''<ref name="ՏՈՒՏ">{{ՏՈՒՏ|section=II.A.3|page=51}}</ref> (պենկալերէն՝ কলকাতা, {{lang-en|Kolkata}}), [[քաղաք]] [[Հնդկաստան]]ի մէջ, [[Պենկալեան ծովածոց]]ի ափէն 140 քմ հեռու։ [[Արեւմտեան Պենկալիա]] նահանգին վարչական կեդրոնը եւ նաւահանգիստը։ == Անուանումը == Անուանումը յառաջացած է այն գիւղին անունէն, որուն տեղը 1690-ին անգլիական արեւելահնդկական ընկերութիւնը հիմնադրած է այժմեան քաղաքին հիմքը հանդիսացող իր առեւտրա-մատակարարման կայանը։ Այդ գիւղը կը կոչուէր Kalikata «Քալիի կացարան»ը (Քալին հնդկական դիցաբանութեան աստուածուհիներէն է՝ Շիւայի կինը), պաշտամունքային վայր էր։ == Պատմութիւն == Կալկաթան անգլիացիներուն կողմէ հիմնադրուած քաղաք մըն է. իր պատմութիւնը փաստօրէն կը համընկնի անգլիացիներուն կողմէ Հնդկաստանի նուաճման պատմութեան։ Կալկաթան հիմնադրուած է անգլիական Օսթ-Հնդկական ընկերութեան կողմէ, որ կը վայելէր Հնդկաստանի հետ առեւտուր կատարելու մենաշնորհը։ Ներկայ Կալկաթայի տեղը 1690-ին առեւտրա-մատակարարման կայան մը կար, ուր հետագային անգլիացիները կը կառուցեն Ուիլիամ բերդը։ Այդ բերդը կը դառնայ Կալկաթայի կորիզը։ 1773-1911 Կալկաթան եղած է Հնդկաստանին անգլիական գաղութատիրութեան վարչական կեդրոնը: == Տեսարժան վայրեր == Առանձնակի հետաքրքրութիւն կը ներկայացնեն Ֆորթ-Ուիլիամը եւ Վիքթորիա Մեմորիալ թանգարանը, ուր կը ցուցադրուին Վիքթորիա թագուհիին տիրապետութեան շրջանին նիւթեր եւ բուսաբանական այգին։ == Բնակչութիւն == {{Wikidata/Population}} == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} == Գրականութիւն == * Հ.Ղ. Գրգեարեան, Ն. Մ. Յարութիւնեան, Աշխարհագրական անունների բառարան (Ա-Կ), Երեւան, «Լոյս», 1987, էջ 231։ * Կ. Աւետիսեան, Արեւելքի մարգարիտը, Երեւան, Հայպետհրատ, 1964։ == Արտաքին յղումներ == * [http://armenianhouse.org/avetisyan/india.html Հայերը Հնդկաստանի մէջ] [[Ստորոգութիւն:Հնդկաստանի քաղաքներ]] 3dp169zxx121oq3mp5xr6r68x49enh6 0 6021 240967 199806 2025-06-27T11:49:05Z Azniv Stepanian 8 240967 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր | կարգավիճակ = Քաղաք }} '''Սենթ Ճոնզ''' ({{lang-en|St. John's}}), [[Անտիգուա եւ Բարբուդա]] պետութեան մայրաքաղաքն է եւ գլխաւոր նաւահանգիստը։ Ըստ [[2005]] թուականի տույալներուն քաղաքի բնակչությունը կը կազմէ 31 000 մարդ։ Սենթ Ճոնզը Անտիգուա եւ Բարբուդայի մշակութային եւ տնտեսական կեդրոնն է։ == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} {{Արտաքին յղումներ}} [[Ստորոգութիւն:Անտիգուա եւ Բարբուդա]] spr4cajkeut0bi57y5coir162ter3ya 0 16984 240961 239619 2025-06-27T00:05:36Z 33Loading 11394 /* Փոխադրամիջոց */ 240961 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ երկիր |բնագիր_անուանում = Սինկափուրի Հանրապետութիւն<br />Republic of Singapore<br />新加坡共和国<br />Republik Singapura<br />சிங்கப்பூர் குடியரசு| |հայերէն_անուանում = Սինկափուր |common_name = Սինկափուր |դրօշի_պատկեր = Flag of Singapore.svg |դրօշի_նկարագրութիւն = {{PAGENAME}}ի դրօշ |զինանշանի_պատկեր = |զինանշանի_նկարագրութիւն = {{PAGENAME}}ի զինանշան |քարտէզի_պատկեր = |քարտէզի_նկարագրութիւն = |քարտէզի_պատկեր_2 = |քարտէզ_2-ի_նկարագրութիւն = |ազգային_նշանաբան = |ազգային_քայլերգ = ''[[«Առաջ, Սինկափուր»]]'' | |թագաւորական_քայլերգ = |քայլերգ = |պաշտօնական_լեզուներ = [[Անգլերէն]], [[Չինարէն]], [[Մալայերէն]], [[Թամիլերէն]]| |շրջանային_լեզուներ = |էթնիք_խումբեր = |մայրաքաղաք = Սինկափուր |latd= |latm= |latNS= |longd= |longm= |longEW= |ամենամեծ_քաղաք = Սինկափուր |կառավարութեան_տեսակ = Խորհրդարանական Հանրապետութիւն |ղեկավար_տիտղոս_1 = Նախագահ<br /> Վարչապետ | |ղեկավարի_անուն_1 = [[Թոնի Թան Քեն Եամ]]<br />[[Լի Սիան Լուն]] | |ղեկավար_տիտղոս_2 = |ղեկավարի_անուն_2 = |ղեկավար_տիտղոս_3 = |ղեկավարի_անուն_3 = |ղեկավար_տիտղոս_4 = |ղեկավարի_անուն_4 = |ղեկավար_տիտղոս_5 = |ղեկավարի_անուն_5 = |ինքնիշխանութեան_տեսակ = Անկախութիւն | |ինքնիշխանութեան_նշում = |established_event1 = |established_date1 = [[1 Հոկտեմբեր]], [[1949]] | |established_event2 = |established_date2 = |established_event3 = |established_date3 = |established_event4 = |established_date4 = |established_event5 = |established_date5 = |established_event6 = |established_date6 = |established_event7 = |established_date7 = |established_event8 = |established_date8 = |established_event9 = |established_date9 = |area_rank = |area = |areami² = |percent_water = |population_estimate = |population_estimate_rank = |population_estimate_year = |population_census = |population_census_year = |population_density = |population_densitymi² = |population_density_rank = |GDP_PPP_year = |GDP_PPP = |GDP_PPP_rank = |GDP_PPP_per_capita = |GDP_PPP_per_capita_rank = |GDP_nominal = |GDP_nominal_rank = |GDP_nominal_year = |GDP_nominal_per_capita = |GDP_nominal_per_capita_rank = |Gini = |Gini_year = |Gini_category = |HDI_year = |HDI = |HDI_rank = |HDI_category = |currency = |currency_code = [[Սինկափուրեան տոլար]] | |country_code = SGD | |time_zone = |utc_offset = |time_zone_DST = |utc_offset_DST = |cctld = |calling_code = }} [[Պատկեր:Esplanade Singapore 01.jpg|մինի|«Էսպլանադա» թատրոնը]] [[Պատկեր:1 singapore city skyline dusk panorama 2011.jpg|մինի|Սինկափուրի համայնապատկերը]] '''Սինկափուր''', պաշտօնապէս` '''Սինկափուրի Հանրապետութիւն''' ({{lang-en|Republic of Singapore}}, {{lang-zh| 新加坡共和國}}, {{lang-ms|Republik Singapura}}, [[չինարեն]]՝ 新加坡共和國, [[փինյին]]՝ Xīnjiāpō Gònghéguó, {{lang-ta|சிங்கப்பூர் குடியரசு Ciŋakappūr Kudiyarasu}}), ինքնիշխան [[քաղաք-պետութիւն]] եւ կղզիներ [[Հարաւ-Արևելեան Ասիոյ|Հարաւ-Արեւելեան Ասիոյ]] մէջ։ Կը գտնուի [[Մալայեան թերակղզի|Մալայեան թերակղզիի]] ծայրամասը, անկէ անջատուած է [[Ճոհորի նեղուց]]ով: Հարաւէն սահմանակից է [[Ինտոնեզիա]]յի Ռիաու կղզիներուն, իսկ հիւսիսէն` [[Արևմտեան Մալեզիա|Արեւմտեան Մալեզիա]]յին: Սինկափուրի տարածքը կը կազմեն մէկ գլխաւոր կղզին եւ 62 մանր կղզեակները: Անկախութիւն ձեռք բերելէն ի վեր [[Հողի մելիորացում|հողի մելիորացման]] շնորհիւ կղզիի տարածքը մեծցուցած են 23 %-ով (130 քմ²): Սինկափուրը առեւտրաֆինանսական ու փոխադրային համապարփակ հանգոյց է: Արդի աշխարհի միակ կղզային [[քաղաք-պետութիւն]]ն է։ Բրիտանացի գաղութարար [[Սթեմֆորտ Ռաֆլզ]]ը [[1819 թուական|1819]] թուականին հիմնադրեր է գաղութային Սինկափուրը, որպէս ''Բրիտանական արեւելահնդկական ընկերութեան'' առեւտրական կէտ: [[1858 թուական|1858]] թուականին անոր լուծարումէն յետոյ, կղզիները կը փոխանցուին [[Բրիտանական Հնդկաստան|Բրիտանական Հնդկաստանին,]] որպէս թագաւորական գաղութ: [[Երկրորդ աշխարհամարտ]]ի ժամանակ Սինկափուրը բռնագրաւուած է [[Ճափոն]]ի կողմէ: Անիկա Բրիտանիայէն անկախութիւն ձեռք բերած է [[1963 թուական|1963]] թուականին, միաւորուելով բրիտանական նախկին գաղութներու հետ, սակայն գաղափարական տարբերութիւններէն մեկնելով` երկու տարի անց սինկափուրցիները կը զատուին անոնցմէ [[1965 թուական|1965]] թուականին, ձեւաւորուելով որպէս ինքնիշխան ազգ: Չունենալով բնական աղբիւրներ, Սինկափուրը իր տնտեսութեամբ կը դառնայ «ասիական չորս վագրերէն» ([[Հարաւային Քորէա]], [[Հոնկքոնկ]], [[Թայուան]], Սինկափուր) մէկը, հիմնուած՝ արտաքին առեւտուրի եւ [[աշխատուժ]]ի վրայ։ Ունի «հանդիպումներու միջազգային գլխաւոր քաղաքի», «ներդրումային լաւագոյն կարողական քաղաքի», ազգը` «գիտարուեստական ազգի» համբաւ: Սինկափուրը երրորդն է օտար ներդրումներու, ամէնամեծ ֆինանսական կեդրոն, նաւթամշակման եւ առեւտրական կեդրոն ըլլալու ցուցանիշով, եւ երկրորդը` ծովային պահեստներու առումով: Երկիրը բնորոշուեր է նաեւ որպէս «հարկային ծովախորշ»: Սինկափուրը [[ՄԱԿ]]-ի` մարդկային զարգացման ցուցանիշով կը զբաղեցնէ 5-րդ, իսկ մէկ չնչին բաժինով [[ՀՆԱ]]-ի ցուցանիշով` երրորդ տեղը: Երկիրը բարձր դիրք կը զբաղեցնէ կրթութեան, առողջապահութեան, կեանքի որակի սպասելի բարելաւման, անձնական անվտանգութեան ու բնակարանային ապահովուածութեան ոլորտներու մէջ։ Հակառակ անոր, որ [[Աշխարհի երկրներն ըստ եկամտային տարբերութեան|եկամտային տարբերութիւններն]] անհաւասար բաշխուած են, բնակարաններու 90 %-ը անձնական սեփականութիւն կը համարուի: Սինկափուրի 5.6 միլիոն բնակչութեան 38 %-ը կը համարուի օտարերկրեայ քաղաքացի: Երկրի մէջ ընդունուած է պաշտօնական 4 լեզու` [[անգլերէն]] (առաջինն է ընդհանուր տարածուածութեամբ), [[մալայերէն]], նախնական չինարէն (մանտարին) եւ [[թամիլերէն]]: Գրեթէ բոլոր սինկափուրցիները երկու լեզու կրող են: Սինկափուրը [[Միադաւան պետութիւն|մենական Unitarian]] խորհրդարանական երկիր է` միապալատ խորհրդարանական կառավարութեան [[Վեսթմինիսթրեան համակարգ]]ով: «Ժողովրդական գործողութիւն» կուսակցութիւնը [[1959 թուական|1959]] թուականէն ի վեր յաղթեր է բոլոր ընտրութիւններուն մէջ։ ՀՆԱ-ի եւ մամուլի ազատութեան ցուցանիշով ունի մեծ ժողովրդավարութիւն: Սինկափուրը [[Հարաւարևելեան Ասիայի պետութիւններու միութեան|Հարաւարեւելեան Ասիայի պետութիւններու միութեան]] հինգ անդամներէն մէկն է: Ան նաեւ կ'անդամակցի [[Ասիական և խաղաղովկիանոսեան տնտեսական խորհուրդ|Ասիական եւ խաղաղովկիանոսեան տնտեսական խորհուրդ]]ին (APEC), Արեւելեան Ասիայի երկիրներու գագաթնաժողովին (EAS), [[Չմիացած երկիրներու շարժում|Չմիացած երկիրներու շարժման]] եւ [[Ազգերու համագործակցութիւն|Ազգերու համագործակցութեան]]: == Անուան ծագումնաբանութիւն == Սինկափուրի անուանման անգլերէն տարբերակը երկրի հարազատ [[մալայերէն]] անուանման անգլիականացուած տարբերակն է, որ ծագում առած է {{lang-sa|(सिंहपुर, Siṃhapura}} բառէն. ''siṃha''` «առիւծ», ''pura''` «քաղաք», հետեւաբար` «առիւծի քաղաք»<ref>{{cite web|url=http://www.bartleby.com/61/46/S0424600.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20010411060419/http://www.bartleby.com/61/46/S0424600.html |dead-url=yes |archive-date=11 April 2001 |title=Singapore |publisher=bartleby.com |accessdate=14 April 2006 |df=dmy-all }}</ref>: Առիւծը ներառուած է ազգային շատ խորհրդանիշերուն մէջ, ինչպէս` զինանշանին մէջ։ Սակայն քիչ հաւանական է, որ երկրի մէջ երբեւէ ապրեր են առիւծներ: Մալայեական Շրիվիճայա թագաւորութեան արքայազն Սանկ Նիլա Ութաման (Sang Nila Utama, 1299-1347) ըսած է, որ կղզին ի սկզբանէ կառուցուեր եւ անուանուեր է «Սինկափուր», հաւանական է, մալայեական վագրի անունով: Կեդոնական կղզին տակաւին Ք.Ա. 3-րդ դարուն կոչուեր է նաեւ «Փուլաու Ուճոնկ», որ մալայերէնով կը նշանակէ «կղզիի վերջը»<ref name="turnbull">{{cite book |url=https://books.google.am/books?id=Y9yvBgAAQBAJ&pg=PA22 |title=A History of Modern Singapore, 1819–2005 |author= C.M. Turnbull |pages=21–22 |publisher=NUS Press |date=30 October 2009|isbn= 978-9971694302 }}</ref><ref>{{cite book |url=https://books.google.am/books?id=bMt3BgAAQBAJ&pg=PA151|title=Singapore and the Silk Road of the Sea, 1300_1800|author= John N. Miksic |publisher=NUS Press |date=15 November 2013|isbn= 978-9971695743|pages=151–152 }}</ref><ref>{{cite web|title=Sang Nila Utama |work=Singapore Infopedia |publisher=National Library Board |url=http://eresources.nlb.gov.sg/infopedia/articles/SIP_93_2005-01-26.html |date=2016 |accessdate=29 May 2017 }}</ref><ref>Xu Yunqiao, History of South East Asia, 1961 Singapore World Publishing Co. 许云樵 《南洋史》 星洲世界书局 1961年</ref>: Սինկափուրը յիշատակուած է նաեւ որպէս ''Քաղաք-այգի'', քանի որ փողոցները շրջապատուած են տնկուած ծառերով, եւ անկախացումէն յետոյ կանաչապատումը մեծ թափ առած է, ինչպէս նաեւ ''Փոքրիկ կարմիր կէտ'', քանի որ կղզի-պետութիւնն աշխարհի ու Ասիոյ շատ քարտէզներուն մէջ կարմիր կէտի տեսքով ներկայացուած է<ref>{{cite book|last1=inc|first1=Encyclopaedia britannica,|title=The New Encyclopædia Britannica.|date=1991|publisher=Encyclopædia Britannica|location=Chicago, Ill.|isbn=0852295294|page=832|edition=15th|quote="Singapore, known variously as the 'Lion City,' or 'Garden City,' the latter for its many parks and tree-lined streets)}}</ref><ref>{{cite news|title=Singapore's nicknames|url=http://edition.cnn.com/travel/article/singapore-50-reasons|work=CNN|date=6 August 2015|quote="The Lion City. The Garden City. The Asian Tiger. The 'Fine' City. All venerable nicknames, but the longtime favorite is the 'Little Red Dot' "|language=en}}</ref><ref>{{cite news|title=How Singapore gained its independence|url=https://www.economist.com/blogs/economist-explains/2015/03/economist-explains-22|work=The Economist|date=6 August 2015|quote="citizens of 'the little red dot'.."|language=en}}</ref><ref>{{cite news|title=A little red dot in a sea of green|url=https://www.economist.com/news/special-report/21657610-sense-vulnerability-has-made-singapore-what-it-today-can-it-now-relax-bit|work=The Economist|date=16 July 2015|quote="..with a characteristic mixture of pride and paranoia, Singapore adopted 'little red dot' as a motto"|language=en}}</ref><ref>{{cite news|last1=Post|first1=The Jakarta|title=Editorial: The mighty red dot|url=http://www.thejakartapost.com/academia/2017/09/08/editorial-the-mighty-red-dot.html|work=The Jakarta Post|ref=And that red dot is Singapore|language=en}}</ref>: == Պատմութիւն == === Հին դարաշրջան === Յոյն աշխարհագրագէտ [[Պտղոմէոս]]ը (90-168) 2-րդ դարուն տեղը նշեր է «Սապանա» անունով, իսկ 3-րդ դարուն վերաբերող ամէնավաղ աղբիւրներուն մէջ յիշատակուած է Փու Լո Չունկ (蒲 罗 中) անունով, որ իր հերթին մալայեական «Փուլաու Ուճոնկ» («կղզիի վերջաւորութիւն») անուան թարգմանութիւնն է<ref>{{cite web|last=Hack |first=Karl |url=http://www.hsse.nie.edu.sg/staff/kahack/cc%202.3%20(Little%20India).htm |title=Records of Ancient Links between India and Singapore |publisher=National Institute of Education, Singapore |accessdate=4 August 2006 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060426231828/http://www.hsse.nie.edu.sg/staff/kahack/cc%202.3%20%28Little%20India%29.htm |archivedate=26 April 2006 |df=dmy-all }}</ref><ref name="utexas">{{cite web| title = Singapore: History, Singapore 1994 | url = http://inic.utexas.edu/asnic/countries/singapore/Singapore-History.html | publisher=Asian Studies @ University of Texas at Austin | accessdate =7 July 2006 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20070323095958/http://inic.utexas.edu/asnic/countries/Singapore/Singapore-History.html |archivedate = 23 March 2007|deadurl=yes}}</ref>: Հին Եաւայական «Նակարակրեթակամա» էփիքական բանաստեղծութիւնը (1365) յղում կատարած է ''Թումասիք'' (հաւանական է, կը նշանակէ «ծովային քաղաք») անունով կղզիի բնակչութեան<ref>{{cite book |url=https://books.google.am/books?id=DTOJAAAAQBAJ&pg=PA381#v=onepage&q&f=false |title=Singapore Street Names: A Study of Toponymics|authors= Victor R Savage, Brenda Yeoh |publisher=Marshall Cavendish |date= 15 June 2013 |isbn=9789814484749 |page=381}}</ref><!--[[Temasek]] ('Sea Town' in the Malay language), part of the [[Sumatra]]n [[Srivijaya]] empire, was first mentioned as an area now called Singapore. --><ref>{{cite book |url=https://books.google.am/books?id=J9JAAAAAYAAJ&pg=PA43 |title=Malay Annals |page=43 |author=Dr John Leyden and Sir Thomas Stamford Rffles|date=1821 }}</ref><ref>{{cite book |url=https://books.google.am/books?id=bMt3BgAAQBAJ&pg=PA154#v=onepage&q&f=false |title=Singapore and the Silk Road of the Sea, 1300_1800 |author= John N. Miksic |page=154 |publisher= NUS Press |date= 15 November 2013|isbn= 978-9971695743 }}</ref>: 1299 թուականին, համաձայն մալայական գրական-պատմական յուշարձանին (Sejarah Melayu), Սինկափուրի թագաւորութիւնը կղզիին մէջ հիմնադրուեր է Սանկ Նիլա Ութամա արքային կողմէ: Մալայեական գրական վերոնշեալ յուշարձանը ակադեմիական բանավէճերու առիթ հանդիսացեր է, սակայն անիկա յայտնի է որպէս 14-րդ դարու սինկափուրեան աղբիւր, յետագային` ''Թեմասիք', որմէ կ'իմանանք, որ Սինկափուրը առեւտրական նաւահանգիստ եղեր է, գտնուելով Մաճապահիթայի եւ Սիամական թագաւորութեան տիրապետութեան ներքեւ, որոնք ալ իրենց կարգին եղեր են Մեծ Հնդկաստանի ազդեցութեան գօտիի մէջ։ Հնդկական այս թագաւորութիւնները բնութագրուեր են զարմանալի դիմացկունութեամբ, քաղաքական ամբողջութեամբ եւ վարչական կայունութեամբ<ref>{{cite book |url=https://books.google.am/books?id=bMt3BgAAQBAJ&pg=PA184#v=onepage&q&f=false |title=Singapore and the Silk Road of the Sea, 1300–1800|author= John N. Miksic |publisher=NUS Press |date=15 November 2013|isbn= 978-9971695743|pages=183–185 }}</ref><ref name=Dixon>Robert M. W. Dixon, Y. Alexandra, ''Adjective Classes: A Cross-linguistic Typology '', page 74, Oxford University Press, 2004, {{ISBN|0-19-920346-6}}</ref><ref name=Matisoff1990>{{Citation|last=Matisoff|first=James|authorlink=James Matisoff| title = On Megalocomparison| journal = Language| volume = 66| issue = 1| pages = 106–120|year=1990|doi=10.2307/415281| jstor=415281}}</ref><ref name=Enfield>{{Citation|last=Enfield|first=N. J.|authorlink=| title = Areal Linguistics and Mainland Southeast Asia| journal = Annual Review of Anthropology | volume = 34| pages = 181–206| year = 2005 |doi=10.1146/annurev.anthro.34.081804.120406}}</ref><ref name=LaPolla>RJ LaPolla, The Sino-Tibetan Languages, La Trobe University</ref><ref name="Hal1985">{{cite book|author=Kenneth R. Hal|title=Maritime Trade and State Development in Early Southeast Asia|url=https://books.google.am/?id=ncqGAAAAIAAJ&q=funan+mountain+kings&dq=funan+mountain+kings|year=1985|publisher=University of Hawaii Press|isbn=978-0-8248-0843-3|page=63}}</ref><ref name="academia edu">{{cite web |url=https://www.academia.edu/2635407/As_in_Heaven_So_on_Earth_The_Politics_of_Visnu_Siva_and_Harihara_Images_in_Preangkorian_Khmer_Civilisation | title= As in Heaven, So on Earth: The Politics of Visnu Siva and Harihara Images in Preangkorian Khmer Civilisation | publisher= academia edu |date= |accessdate=23 December 2015}}</ref><ref name="academia edu"/><ref>{{cite web |url=http://www.anthropology.hawaii.edu/people/faculty/stark/pdfs/AP1999%20article.pdf |title=Results of the 1995–1996 Archaeological Field Investigations at Angkor Borei, Cambodia |publisher=University of Hawai'i-Manoa |date= |accessdate=5 July 2015 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150923172419/http://www.anthropology.hawaii.edu/People/Faculty/Stark/pdfs/AP1999%20article.pdf |archivedate=23 September 2015 |df=dmy-all }}</ref><ref>Pierre-Yves Manguin, “From Funan to Sriwijaya: Cultural continuities and discontinuities in the Early Historical maritime states of Southeast Asia”, in ''25 tahun kerjasama Pusat Penelitian Arkeologi dan Ecole française d'Extrême-Orient,'' Jakarta, Pusat Penelitian Arkeologi / EFEO, 2002, p. 59-82.</ref>: Պատմական աղբիւրները նաեւ կը վկայեն, որ մօտաւորապէս 14-րդ դարու վերջաւորութեան անոր կառավարիչ արքայազն Փարամեշվարան յարձակման կ'ենթարկուի Մաճափահիթայի կամ սիամցիներուն կողմէ եւ կը հիմնէ Մալաքայի սուլթանութիւնը<ref>{{cite book |url=https://books.google.am/books?id=bMt3BgAAQBAJ&pg=PA162#v=onepage&q&f=false |title=Singapore and the Silk Road of the Sea, 1300–1800|author= John N. Miksic |publisher=NUS Press |date=15 November 2013|isbn= 978-9971695743|pages=155–163 }}</ref>: Հնագիտական պեղումները ցոյց կու տան, որ հիմնական բնակչութիւնը կեդրոնացած է Ֆորթ Քանինկ լեռան շուրջ եւ բնակավայրը աւերուած է այս ժամանակաշրջանին, հակառակ անոր, որ ոչ մեծ թիւով առեւտրականներ շարունակեր են որոշ ժամանակ այդտեղ մնալ<ref name="turnbull"/><ref name="Borschbergp157-158">{{cite book | last =Borschberg | first =P. | title =The Singapore and Melaka Straits. Violence, Security and Diplomacy in the 17th century | publisher=NUS Press |year=2010 | location =Singapore | pages =157–158 | url = | isbn = 978-9971-69-464-7 }}</ref>: [[1613 թուական|1613]] թուականին փորթուկալցի նուաճողները ոչնչացուցած են բնակավայրը եւ յետագայ երկու դարերուն կղզին ամայի մնացեր է: Ատկէ ետք Սինկափուրը կազմեր է Ճոհորի սուլթանութեան մաս: Ծովային շրջանը եւ առեւտրական հատուածի մեծ մասը գտնուեր են վերահսկողութեան տակ<ref name="country studies">{{cite web|url=http://countrystudies.us/singapore/3.htm|title=Country Studies: Singapore: History|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=1 May 2007}}</ref>:'' === Բրիտանական գաղութացում === [[Պատկեր:Part of Singapore Island (British Library India Office Records, 1825, detail).jpg|250px|մինի|ձախից|[[1825 թուական|1825]] թուականի քարտէզ: Սինկափուրի տնտեսական ազատ նաւահանգիստը ձեւաւորուեր էր Սինկափուր գետի մօտ: Քանինկ բլուր-ամրութիւնը (կեդրոնը) հանդիսացեր է վաղ շրջանի գաղութարարներու բնակավայրը:]] Բրիտանացի գաղութարար Սթեմֆորտ Ռաֆլզը [[1819 թուական|1819]] թուականի 28 Յունուար-ին ժամաներ է Սինկափուր եւ կղզին յարմար համարեր՝ նոր նաւահանգիստի համար: Կղզին կը կառավարէր Ճոհորի սուլթանը, որուն կը վերահսկէին հոլանտացիներն ու պուկիսներուի էթնիք խումբը: Սակայն սուլթանութիւնը թուլցեր էր, իսկ Թենկհու Ապտուր Ռահմանը եւ պաշտօնական այլ անձինք հաւատարիմ էին Թենկհու Ռահմանի աւագ եղբօրը` Թենկու Լոնկին, որ աքսորի մէջ էր Ռիաու կղզիին մէջ։ Թեմենկոնկը (մալայեական հին կոչում) Ռաֆլզի օգնութեամբ Թենկհու Լոնկը կը տեղափոխուի Սինկափուր: Ան կ'առաջարկէ Թենկհու Լոնկին Ճոհորի օրինական սուլթան համարել` տալով ''սուլթան Հուսէյն'' տիտղոսը եւ տրամադրելով տարեկան 5.000 տոլար աշխատավարձ, եւս 3.000 տոլար ալ` թեմենկոնկին<ref name="uslcFounding">{{cite web | title = Singapore – Founding and Early Years | url = http://countrystudies.us/singapore/4.htm | publisher =[[U.S. Library of Congress]] | accessdate = 18 July 2006 }}</ref>: Իր կարգին, սուլթան Հուսէյնը պէտք է բրիտանացիներուն յանձներ Սինկափուրի մէջ առեւտրական նաւահանգիստ ստեղծելու իրաւունքը: [[1819 թուական|1819]] թուականի 6 Փետրուարին կը ստորագրուի պաշտօնական համաձայնագիր, որու շնորհիւ ալ հիմք կը դրուի ժամանակակից Սինկափուրին<ref>{{cite web | title = 1819 – The February Documents | publisher = [[Ministry of Defence (Singapore)]] | date = 7 February 1997 | accessdate = 18 July 2006 | author = Jenny Ng | url = http://www.mindef.gov.sg/imindef/about_us/history/overview/the_early_years/v01n02b_history.html | archive-date = 17 July 2017 | archive-url = https://web.archive.org/web/20170717065310/https://www.mindef.gov.sg/imindef/about_us/history/overview/the_early_years/v01n02b_history.html | dead-url = yes }}</ref><ref>{{cite web|title=Milestones in Singapore's Legal History |publisher=[[Supreme Court, Singapore]] |accessdate=18 July 2006 |url=http://app.supremecourt.gov.sg/default.aspx?pgID=39l |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070927183512/http://app.supremecourt.gov.sg/default.aspx?pgID=39l |archivedate=27 September 2007 }}</ref>: [[Պատկեր:Stamford Raffles statue Crop.JPG|150px|մինի|Սթեմֆորտ Ռաֆլզի արձանը Սինկափուր գետի ափին, ուր առաջին անգամ ոտք դրեր է գաղութարարը:]] Սուլթանի հետ պայմանագիր կնքելէն յետոյ, [[1824 թուական|1824]] թուականին, ամբողջ կղզին, ինչպէս նաեւ թեմենկոնկը կ'անցնին Բրիտանիոյ ազդեցութեան տակ<ref name="Founding of Modern Singapore">{{cite web|title=Founding of Modern Singapore|url=http://app.www.sg/who/32/Founding-of-Modern-Singapore.aspx|publisher=[[Ministry of Information, Communications and the Arts]]|accessdate=13 April 2011|archiveurl =https://web.archive.org/web/20090508135636/http://app.www.sg/who/32/Founding-of-Modern-Singapore.aspx |archivedate=8 May 2009}}</ref>: [[1826 թուական|1826]] թուականին Սինկափուրը կը դառնայ բրիտանական Սթրեյթս Սեթլմենթս գաղութի մաս, որ կը գտնուէր [[Բրիտանական Հնդկաստան]]ի իրաւասութեան տակ, իսկ [[1836 թուական|1836]] թուականին կը դառնայ նահանգի մայրաքաղաքը<ref>{{cite web|url=http://www.archiveeditions.co.uk/titledetails.asp?tid=17|title=East & South-East Asia Titles: Straits Settlements Annual Reports (Singapore, Penang, Malacca, Labuan) 1855–1941|publisher=[[Cambridge University Press]]|accessdate=31 July 2012}}</ref>: Մինչեւ Ռաֆլզի գալուստը, կղզիին մէջ կը բնակէր մօտ 1.000 մարդ, որու կէսէն աւելին չինացիներ էին<ref name="Founding of Modern Singapore" /><ref name="The Malays">{{cite web|title=The Malays |url=http://yesterday.sg/discover-more/communities-festivals/communities/the-malays/ |publisher=National Heritage Board 2011 |accessdate=28 July 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110223000344/http://yesterday.sg/discover-more/communities-festivals/communities/the-malays/ |archivedate=23 February 2011 }}</ref>: Այս վաղ ներգաղթեալներէն շատերը կ'աշխատէին տաքդեղի ու կամպիրի տնկարկաստաններուն մէջ<ref>{{cite book |url=https://archive.org/stream/cu31924023134368#page/n227/mode/2up |editors=Wright, Arnold and Cartwright, H.A. |author=Mrs Reginald Sanderson|date= 1907|title=Twentieth century impressions of British Malaya: its history, people, commerce, industries, and resources |pages=220–221 }}</ref>: Աւելի ուշ, [[1890 թուական|1890]]-ական թուականներուն, երբ Մալայեան կղզիներու ու Սինկափուրի մէջ կը հիմնուի ռեզինի արտադրութիւնը, կղզին կը դառնայ ռեզինի տեսակաւորման ու արտահանման խոշոր կեդրոն<ref name="Founding of Modern Singapore" /><ref>{{cite web |url=http://eresources.nlb.gov.sg/history/events/a8ceea4c-1c8b-4c9a-885c-b85038b39e4c |title=First Rubber Trees are Planted in Singapore – 1877|work=History SG |publisher=National Library Board Singapore }}</ref>: Սինկափուրը չէ տուժեր [[Առաջին աշխարհամարտ]]ի ժամանակ, քանի որ ընդհարումին մէջ չէր ընդգրկուած հարաւարեւելեան Ասիան: Պատերազմի ընթացքին նշանակալից միակ իրադարձութիւնը<nowiki/>[[1915 թուական|1915]] թուականին իսլամ [[սիփահիներ|սիփահիներու]] խռովութիւնն էր՝ բրիտանական Հնդկաստանի դէմ, որոնք կայազօր ունէին Սինկափուրն մէջ. անոնց կը փափաքէին ուղարկել [[Օսմանեան Թուրքիա]], սակայն զինուորները կ'ընդվզին եւ կը սպաննեն իրենց սպաներն ու բրիտանացի քաղաքացիական քանի մը անձեր, մինչեւ որ խռովութիւնը կը ճնշուի ոչ իսլամական զօրքերու կողմէ (ատոնք ժամաներ էին Եոհորէն ու Պիրմայէն): [[Պատկեր:RafflesHotel-Singapore-20041025.jpg|250px|մինի|Ռաֆլզ հիւրանոց, հիմնադրուեր է [[1887 թուական|1887]] թուականին: Կառուցեր են հայ Սարգսեան եղբայրները]] Առաջին համաշխարհային պատերազմէն յետոյ բրիտանական ռազմածովային պազան կը հանդիսանայ Սինկափուրի պաշտպանութեան ռազմավարական մաս: Առաջին անգամ զայն ընդունելով [[1923 թուական|1923]] թուականին, կառոյցը սկսեր է զարգանալ մինչեւ [[1931 թուական|1931]] թուականին ճափոնցիներու` Մանչժուրիօ ներխուժումը: Երբ նաւամատոյցը կը ձեւաւորուի [[1939 թուական|1939]] թուականին 500 միլիոն տոլարով, այդ պահուն կը հանդիսանայ աշխարհի ամէնամեծ չոր տոքը (նաւ կառուցելու վայր), երրորդ ամէնամեծ լողացող տոքը` ունենալով վառելիքի բազմաթիւ բակեր, որ վեց ամիս կը բաւարարէր բրիտանական ծովուժը: Անիկա պաշտպանուած էր Սիլոսօ, Քանինկ եւ Լապրատոր ամրութիւններու 15-տիւյմանոց ծանր ռազմածովային զէնքերով: [[Ուինսթոն Չերչիլ|Ուինսթոն Չերչիլը]] զայն համարեր է «Արեւելքի Ճիբրալթար» եւ «Արեւելքի Սուեզ»: Սակայն այդ եղեր է պազա` առանց օդուժի: Բրիտանական օդուժը հաստատուեր էր Եւրոպայի մէջ եւ անգլիացիները չէին կրնար իրենք իրենց թոյլ տալ երկրորդ օդուժը հիմնելու: Ծրագիրն այն էր, որ օդուժը կարողանար արագ տեղաշարժուիլ Սինկափուրէն դէպի անհրաժեշտ վայրը: Երկրորդ աշխարհամարտէն յետոյ, որ սկսաւ [[1939 թուական|1939]] թուականին, օդուժն ամբողջութեամբ զբաղուած էր Բրիտանիայի պաշտպանութեամբ<ref>{{cite book|url=https://books.google.am/books?id=BH88kpvyrdYC&pg=PA90|title=Marshall of Singapore: A Biography|author=Kevin Tan |isbn=9789812308788|year=2008}}</ref>: === Երկրորդ աշխարհամարտ === [[Պատկեր:Singapore Naval Base June 1953.jpg|250px|մինի|Սինկափուրի ռազմածովային պազա. կազմաւորուեր է [[1938 թուական|1938]] թուականին:]] [[Երկրորդ աշխարհամարտ]]ի ժամանակ կայսերական ճափոնական բանակը ներխուժեր է բրիտանական Մալայներ, որու գագաթնակէտը դարձեր է Սինկափուրի համար ճակատամարտը: [[Մեծ Բրիտանիա]]յի վարչապետ [[Ուինսթոն Չերչիլ]]ը պարտութիւնն անուաներ է «բրիտանական պատմութեան վատթարագոյն աղէտը եւ մեծագոյն աձնատուութիւնը»<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/15/newsid_3529000/3529447.stm|title=On This Day&nbsp;– 15 February 1942: Singapore forced to surrender|accessdate=1 May 2007|work=BBC News|date=15 February 1942}}</ref>: Բրիտանացիները կորսնցուցին Սինկափուրի ռազմական գործողութիւններու ընթացքին, որու հետեւանքով [[1942 թուական|1942]] թուականի15 Փետրուարին յանձնուեր են մօտ 40.000 զինծառայողներ: Անոնցմէ մօտ 5.000-ը, որուն մեծամասնութիւնը աւստրալացիներ էին, սպաննուեր կամ վիրաւորուեր են<ref>{{cite web |url=http://www.historynet.com/battle-of-singapore |title=Battle of Singapore |publisher=World History Group |accessdate=8 May 2015}}</ref>: Ճափոնական կորուստները Սինկափուրի ռազմական գործողութիւններու ժամանակ կազմեր են 1.714 սպաննուածներն ու 3.778 վիրաւորները{{sfn|Wigmore|1957|p=382}}: Գրաւումը բեկումնային նշանակութիւն ունեցեր է քանի մը երկիրներու, ներառեալ` Ճափոնի, Մեծ Բրիտանիայի եւ այն ժամանակ գաղութային Սինկափուրի համար: Սինկափուրը վերանուանուեր է ''Սյոնան թո'' (昭南島 Shōnan-tō), որ կը նշանակէ ''Արեւելքի լոյս''<ref>{{cite book|last=Abshire|first=Jean|title=The History of Singapore|year=2011|publisher=ABC-CLIO|page=104|url=https://books.google.am/books?id=AHF59oExO80C&lpg=PA83&pg=PA104#v=onepage&q&f=false|isbn=031337743X}}</ref><ref>{{cite book|last1=Blackburn|first1=Kevin|first2=Karl|last2=Hack|title=Did Singapore Have to Fall?: Churchill and the Impregnable Fortress|year=2004|publisher=Routledge|isbn=0203404408|page=132|url=https://books.google.am/books?id=TUC2qveu-b8C&lpg=PA132&pg=PA132#v=onepage&q&f=false}}</ref>: 5.000-25.000 էթնիք չինացի սպաննուեր է Սուքա Չինկի սպանդի ժամանակ<ref>{{cite web|url=http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+sg0027)|title=Singapore, Shonan: Light of the South|last=Leitch Lepoer|first=Barbara|year=1989|work=[[Library of Congress Country Studies]]|publisher=[[United States Government Printing Office|Government Printing Office]]|accessdate=29 January 2011|location=[[Washington, D.C.]]}}</ref>: Բրիտանական զօրքերը կը ծրագրէին Սինկափուրը ազատագրել [[1945 թուական|1945]] թուականին, սակայն պատերազմը կ'աւարտի, նախքան այդ գործողութիւններու իրականացումը: Այնուհետեւ զայն կրկին գրաւած է բրիտանական, հնդկական ու աւստրալական ուժերը Սեպտեմբերին, ճափոնական զօրքերուն կողմէ իրականացուած գրաւումէն յետոյ: Այս ընթացքին Թոմոյուքի Եամաշիտան Սինկափուրի եւ Մալայներու մէջ իրականացուցած ռազմական յանցանքի մեղադրանքով կը դատուի ԱՄՆ-ի ռազմական դատարանին կողմէ. ան դատապարտուեր է մահապատիժի եւ [[1946 թուական|1946]] թուականի 23 Փետրուարին կախաղան բարձրացուեր է Ֆիլիփիններու մէջ: === Յետպատերազմեան շրջան === [[Պատկեր:Evacuation of British POWs, Kallang Airport, Singapore - 19450908.jpg|200px|մինի|ձախից|Բրիտանական գաղթականները [[1945 թուական|1945]] թուականին ճափոնական գրաւումէն յետոյ: Քալանկայի օդակայանի աշտարակը պահպանուեր է:]] Դաշնակիցներուն կողմէ ճափոնական գրաւումէն յետոյ 15 Օգոստոս<nowiki/>[[1945 թուական|1945-]]<nowiki/>ին, Սինկափուրը կ'ենթարկուի կարճաժամկէտ բռնութիւններու ու անկարգութիւններու. լայն տարածում կը գտնէ թալանն ու սպանութիւնները: Բրիտանական զօրքերը դաշնակիցներու զօրքերու` հարաւարեւելեան Ասիայի զօրքերու գլխաւոր հրամանատար լորտ Լուի Մաունթպաթենի գլխաւորութեամբ կը վերադառնան Սինկափուր, որպէսզի ստանան ճափոնական զօրքերու պաշտօնական գրաւումը Կեներալ Իթակակի Սեյշիրոյի կողմէ 12 Սեպտեմբեր<nowiki/>[[1945 թուական|1945]]-ին: Ենթակառուցուածքներու մեծ մասը աւերակ դարձեր էր պատերազմի ժամանակ, ներառեալ Սինկափուրի նաւահանգստային կառոյցները: Կար նաեւ արտադրանքի, սնունդի սղութիւն, տարածուած էին հիւանդութիւնները, յանցագործութիւնն ու բռնութիւնները: Մեծ թիւ կը կազմէր գործազրկութիւնը, իսկ աշխատաւորներու դժգոհութիւնները [[1947 թուական|1947]] թուականին հասցուցին ծառայութիւններու ու հասարակական փոխադրական աշխատողներու գործադուլին: [[1947 թուական|1947]] թուականի վերջին տնտեսութիւնն աստիճանաբար կը սկսի վերականգնուիլ, սակայն կը պահանջուէր քանի մը տարի, մինչեւ տնտեսութիւնը կը վերադառնար մինչպատերազմեան մակարդակին<ref name="uslcAftermathOfWar">{{cite web | title = Singapore – Aftermath of War | url = http://countrystudies.us/singapore/9.htm | publisher=U.S. Library of Congress | accessdate =18 June 2006 }} </ref>: Բրիտանացիներու պարտութիւնը Սինկափուրի պաշտպանութեան ժամանակ, իրենց հեղինակութեան անկման պատճառ կը դառնայ: Պատերազմէն տասնամեակ անց տեղի բնակչութեան շրջանին մէջ կը նկատուին քաղաքական զարթօնք եւ հակագաղութային ու ազգայնական տրամադրութիւններ, որոնք կը մարմնաւորեն «Մերտեքա» լոզունգով, որ մալայերէնով կը նշանակէ «անկախութիւն»: Բրիտանացիներն աստիճանաբար կը մեծցնեն Սինկափուրի ու Մալայան կղզիներու ինքնակառավարումը<ref name="uslcAftermathOfWar"/>: [[1946 թուական|1946]] թուականի Ապրիլ 1-ին կը լուծարուի Սթրեյթս Սեթլմենթսը, իսկ Սինկափուրը կը դառնայ առանձին գաղութ, որ կը ղեկավարուէր նահանգապետին կողմէ: [[1947 թուական|1947]] թուականի Յուլիսին կը ստեղծուին օրենսդիր եւ գործադիր առանձին խորհուրդներ, իսկ յաջորդ տարի կ'ընտրուին խորհուրդներու վեց անդամներ<ref name="micaSelfGovernment">{{cite web | title = Towards Self-government | url = http://www.sg/explore/history_towards.htm | publisher = Ministry of Information, Communications and the Arts, Singapore | accessdate = 18 June 2006 | archive-date = 13 July 2006 | archive-url = https://web.archive.org/web/20060713023113/http://www.sg/explore/history_towards.htm | dead-url = yes }}</ref>: [[Պատկեր:Peter Lambda, Bust of David Marshall (1956), School of Law, Singapore Management University - 20150401-04.jpg|150px|մինի|Սինգափուրի առաջին վարչապետ Դեւիդ Մարշալ, պաշտօնավարած է մեկ տարի:]] [[1950 թուական|1950]]-ական թուականներուն չինացի կոմունիստները սերտ կապեր կը պահէին արհմիութիւններու հետ, իսկ չինական դպրոցները փարթիզանական կռիւ կը մղէին կառավարութեան դէմ, որուն հետեւանքով Մալայան կղզիներուն մէջ հասցուց արտակարգ իրադրութեան: [[1954 թուական|1954]] թուականի ազգային ծառայութիւններու, հանրակառքային ցանցի ու դպրոցներու խռովութիւնները Սինկափուրին մէջ կապուած էին այս իրադարձութիւններուն հետ<ref>{{cite web|url=http://library.thinkquest.org/12405/19.htm |title=Communism |work=Thinkquest |accessdate=29 January 2012 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120207082203/http://library.thinkquest.org/12405/19.htm |archivedate=7 February 2012 |df= }}</ref>: Առաջին համընդհանուր ընտրութիւններու շնրոհիւ [[1955 թուական|1955]] թուականին առաջնորդ կը դառնայ լեյպորիսթական թեւի ներկայացուցիչ Տեւիտ Մարշալը: Ան կը գլխաւորէ [[Լոնտոն]] ուղեւորուած պատուիրակութիւնը, սակայն Մեծ Բրիտանիան կը մերժէ լիարժէք անկախութեան անոր պահանջը: Մարշալը կը հեռացուի եւ [[1956 թուական|1956]] թուականին զինք կը փոխարինէ Լիմ Եէ Հոքը, որուն վարած քաղաքականութիւնը կը ստիպէ Բրիտանիան՝ Սինգափուրին տրամադրել ինքնիշխանութիւն արտաքին եւ ներքին գործերուն մէջ<ref name=countrystudies10>{{cite web|url=http://countrystudies.us/singapore/10.htm|title=Country studies: Singapore: Road to Independence|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2 July 2011}}</ref>: [[1959 թուական|1959]] թուականի Մայիսին կայացած ընտրութիւններուն Ժողովրդական կուսակցութիւնը ցնցող յաղթանակ կը տանի: Սինկափուրը կը դառնայ ներքին ինքնակառավարում ունեցող պետութիւն, իսկ [[Լի Քուան Եու]]ն կը դառնայ անոր առաջին վարչապետը<ref name='yewnyt'>{{cite news|title=Headliners; Retiring, Semi|date=2 December 1990|newspaper=[[The New York Times]]|url=https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D0CE4DD123DF931A35751C1A966958260|accessdate=27 December 2008}}</ref>: [[1959 թուական|1959]] թուականին համազգային քուէարկութեան շնորհիւ, Սինկափուրը անկախ կը դառնայ բրիտանական իշխանութիւններէն, սակայն դեռ ձեռք չէր բերած լիարժէք անկախութիւն. բրիտանացիները նախկինին պէս կը կառավարէին արտաքին քաղաքականութիւնը: Նահանգապետ սըր Ուիլիըմ Ալմոնտ Քոտրինկթոն Կուտը կը դառնայ նահանգի առաջին ղեկավարը (մալայերէն` Եանկ տի փերթուան նեկարա), որ կը նշանակէ նախագահ Եուսոֆ պին Իսհաքի կողմէ<ref name="Law" />: === Միաւորման արշաւ === [[Պատկեր:Proclamation of Malaysia by Singapore, North Borneo and Sarawak, 1963.jpg|150px|մինի|Ժամանակակից Սինկափուրի հիմնադիր հայր [[Լի Քուան Եու]]ն [[1963 թուական|1963]] թուականի 16 Սեպտեմբերին յայտարարել է Մալեզիայի Ֆեդերացիայի ստեղծման մասին Սինկափուրի մէջ` Սապահի ու Սարավաքի հետ նշելով այդ:]] Հակառակ Սինկափուրը ղեկավարողներու յաջողութիւններուն, PAP առաջնորդները կը հաւատային, որ Սինկափուրի ապագան Մալայներու հետ է, քանի որ երկու երկիրները սերտ առնչութիւններ ունէին: Կը համարուի, որ միաձուլումը օգուտ կը բերէր տնտեսութեան, ստեղծելով ընդհանուր շուկայ. ատոր շնորհիւ կը լուծուէին գործազրկութեան հարցերը Սինկափուրի մէջ։ Սակայն PAP-ի կոմունիստամէետ թեւը սկզբունքայնօրէն դէմ էր միաւորման, վախնալով ազդեցութեան կորուստէն, քանի որ Մալայներու կառավարող ''Միաւորուած մալեզիական ազգային կազմակերպութիւն'' (United Malays National Organisation, UMNO) կուսակցութիւնը հակակոմունիստական էր եւ կ'աջակցէր PAP-ի ոչ կոմունիստական թեւին: UMNO-ն, որն ի սկզբանէ կասկածանքով կը վերաբերէր միաւորման, քանի որ չէր վստահեր PAP-ի ղեկավարութեան եւ անհանգստացած էր այն հարցով, որ Սինկափուրի չինացի բնակչութիւնը փոխեր էր ցեղերու հաւասարակշռութիւնը, որմէ կախուած էր անոնց քաղաքական ուժը, փոխեր է իր կարծիքը միաւորման մասին: Մայիս 27-ին մալայներու վարչապետ Թունքու Ապտուլ Ռահմանը առաջ կը քաշէ Մալայական Դաշնութեան գաղափարը, որ իր մէջ կը ներառէր Սինկափուրը, [[Պրունեյ]]ը, Բրիտանական Պորնէոյի տարածք հանդիսացող [[Հիւսիսային Պորնէո]]ն եւ [[Սարավաք]]ը<ref>{{cite news |title=MCA: Wipe out extremists |date=18 February 1959 |newspaper= Singapore Standard}}</ref>: UMNO-ի առաջնոդները կ'ենթադրեն, որ Պորնէոյի մալայեական բնակչութիւնը կը փոխհատուցէ Սինկափուրի չինական բնակչութեան: Բրիտանական կառավարութիւնը իր կարգին կը կարծէր, որ միաւորումը թոյլ կու տայ Սինկափուրին դառնալ կոմունիզմի թաքստոց<ref>{{cite news |title=Appeal To Singapore |url= http://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/Digitised/Article/straitstimes19620328-1.2.70.1?ST=1&AT=advanced |newspaper=The Straits Times |location= Singapore |page=10 |date=28 March 1962}}</ref>: === Սինկափուրը Մալեզիայի հետ === {{Բազմապատիկ պատկերներ | գոտի = left/right/center | ուղղություն = horizontal/vertical | վերնագիր = | վերնագրի գոտի = left/right/center | վերնագրի ֆոն = | նկարագրութիւն = | նկարագրության գոտի = left/right/center | նկարագրության ֆոն = | լայնություն = | պատկեր1 = Lee Kuan Yew.jpg|250px|մինի| | լայնություն1 = | նկարագրություն1 = Սինկափուրի վարչապետ [[Լի Քուան Եու]] | պատկեր2 = Tunku abd rahman.jpg|250px|մինի| | լայնություն2 = | նկարագրություն2 = Մալեզիայի վարչապետ Թունքու Ապտուլ Ռահման }} [[1962 թուական|1962]] թուականի 16 Սեպտեմբերին տեղի ունեցած միաւորման հանրաքուէի շնորհիւ, Սինկափուրը միաւորուեցաւ Մալեզիայի Դաշնութեան եւ Սարավաքի ու հիւսիսային Պորէոյի հետ ձեւաւորեց Մալեզիան` համաձայն Մալեզիայի համաձայնագրի դրոյթներուն: Հաշուի առնելով բնական սահմանափակ աղբիւրները, նշուած էր, որ Մալայներու հետ միաւորումը կ'ապահովէ Սինկափուրի աւելի աշխոյժ տնտեսական զարգացումը: Միաւորումը նաեւ կ'ապահովէր PAP-ի օրինաւոր ըլլալը` ապահովելով Սինկափուրը կոմունիստական ազդեցութենէն<ref>{{cite web|url=http://eresources.nlb.gov.sg/history/events/1dab53ea-788c-461c-acfb-ca625b974c9c |title=Singapore becomes part of Malaysia |publisher=HistorySG |accessdate=6 February 2017}}</ref>: Սակայն միաւորումէն քիչ անց Սինկափուրի կառավարութիւնը իր համաձայնութիւնը չ'արտահայտեր քաղաքական ու տնտեսական շատ հարցերու վերաբերեալ, իսկ հասարակական պայքարը կ'աւարտի [[1964 թուական|1964]] թուականին, զանգուածային անկարգութիւններով: [[1965 թուական|1965]] թուականի 10 Մարտին ինտոնեզիացի հրահրիչներու դրած ռումբը կը պայթի ՄաքՏոնալտ հաստատութեան մէջ, որու հետեւանքով կը սպաննուին 3 եւ կը վիրաւորուին 33 մարդ: Ատիկա ամէնէն մեծ մահերով միջադէպն էր 42 ռումբերու պայթիւններու մէջ, որոնք տեղի ունեցեր են առճակատման ընթացքին<ref>{{cite news|title=Record of the Wreckers |url= http://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/Digitised/Article/straitstimes19650516-1.2.85 |newspaper=The Straits Times |location= Singapore |date=16 May 1965}}</ref>, որուն հետեւանքով, ինտոնեզական բանակային խումբի ծովային զօրամասի երկու անդամներ` Օսման պըն Հաջի Մոհամետ Ալին եւ Հարուն պըն Սաիդը վերջնականապէս մեղադրուեր ու գնդակահարուեր են յանցանքի համար, իսկ ՄաքՏոնալտը վնասի փոխհատուցում ստացեր է 250.000 տոլարի չափով<ref>{{cite news |title=Mac Donald House blast: Two for trial |url= http://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/Digitised/Article/straitstimes19650406-1.2.99 |newspaper=The Straits Times |location= Singapore |date=6 April 1965}}</ref><ref>{{cite web |author=Tan Lay Yuan |title= MacDonald House bomb explosion |url= http://infopedia.nl.sg/articles/SIP_62_2004-12-17.html |website=Singapore Infopedia |publisher=National Library Board |deadurl=bot: unknown |archiveurl= https://web.archive.org/web/20111215082844/http://infopedia.nl.sg/articles/SIP_62_2004-12-17.html |archivedate=15 December 2011 |df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite news |title=Mac Donald House suffered $250,000 bomb damage |url= http://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/Digitised/Article/straitstimes19651009-1.2.46 |newspaper=The Straits Times |location= Singapore |date=9 October 1965}}</ref>: Երկու կառավարութիւններու միջեւ գաղափարական բազմաթիւ հակառակութիւններ եղած են նոյնիսկ տնտեսական ճակատին վրայ։ Հակառակ ընդհանուր շուկայի մասին աւելի վաղ ձեռք բերուած պայմանաւորուածութեան` Սինկափուրը նախկինինպէս կ'առնչուէր Մալեզիայի մնացած հատուածին հետ, առեւտուրի սահմանափակումներուն: Ի պատասխան` Սինկափուրը չի տարածեր Սապահի ու Սարավաքի վրայ պարտքով ձեռք բերուած ողջ գումարը` արեւելեան այդ երկու նահանգներուն հետ ձեռք բերուած տնտեսական համագործակցութեան համաձայն: Իրադրութիւնը կը սրուի այն աստիճան, որ բանակցութիւնները շուտով կը խզուին եւ երկու կողմերէն ալ կը տարածուին սպառնալիքներ: Ստեղծուած իրադրութեան պատճառով, [[1965 թուական|1965]] թուականի Օգոստոս 7-ին Մալեզիայի այն ժամանակուայ վարչապետ Թունքու Ապտուլ Ռահմանը, հնարաւոր արիւնահեղութիւնը կանխելու այլընտրանք չտեսնելով, Մալեզիայի խորհրդարանին կ'առաջարկէ Սինկափուրը հեռացնել Մալեզիայի Դաշնութեան կազմէն<ref name="Road to Independence">{{cite news |title=Road to Independence |url= http://ourstory.asia1.com.sg/merger/merger.html |archiveurl= https://web.archive.org/web/20131013002423/http://ourstory.asia1.com.sg/merger/merger.html |archivedate=13 October 2013 |publisher= [[AsiaOne]]|year=1998}}</ref>: [[1965 թուական|1965]] թուականի Օգոստոսի 9-ին Մալեզիայի խորհրդարանը 123 կողմ ձայնով (Սինկափուրի պատուիրակները չէին մասնակցեր նիստին) կ'ընդունին սահմանադրութեան մէջ փոփոխութիւն կատարելու օրինագիծը, որու համաձայն Սինկափուրը կարող էր առանձնացուեր Մալեզիայի Դաշնութենէն<ref name=countrystudies10/><ref name="LOC2">{{cite web|url=http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+sg0033)|title=Singapore as Part of Malaysia|last=Leitch Lepoer |first=Barbara |year=1989 |work=Library of Congress Country Studies |publisher=Government Printing Office|accessdate=29 January 2011|location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article7878 |title=A Summary of Malaysia-Singapore History |work=europe-solidaire |accessdate=29 January 2012 |deadurl=yes |archiveurl= https://web.archive.org/web/20120529081759/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article7878 |archivedate=29 May 2012 |df= }}</ref><ref>{{cite web |url= http://eresources.nlb.gov.sg/history/events/dc1efe7a-8159-40b2-9244-cdb078755013#27 |title=Singapore separates from Malaysia and becomes independent – Singapore History |quote=Negotiations were, however, done in complete secrecy... (Tunku moved) a bill to amend the constitution that would provide for Singapore's departure from the Federation. Razak was also waiting for the fully signed separation agreement from Singapore to allay possible suggestions that Singapore was expelled from Malaysia. |publisher= National Library Board|accessdate=12 May 2017}}</ref>: === Սինկափուրի Հանրապետութիւն === [[Պատկեր:1 Singapore city skyline 2010 day panorama.jpg|300px|մինի|ձախից|Սինկափուրի գործարար թաղամաս, 2010]] Սինկափուրը իր անկախութիւնը ստացեր է [[1965 թուական|1965]] թուականի Օգոստոս 9-ին, որպէս Սինկափուրի Հանրապետութիւն (երբ կը շարունակէր մնալ [[Ազգերու համագործակցութիւն|Ազգերու համագործակցութեան]] կազմին մէջ): Երկրի նախագահը Եուսոֆ պին Իշաքն էր, իսկ վարչապետը` Լի Քուան Եուն: [[1969 թուական|1969]] թուականին դարձեալ սկիզբ կ'առնէ ցեղական խժդժութիւններ<ref>{{cite book|last1=Sandhu|first1=Kernial Singh|last2=Wheatley|first2=Paul|title=Management of Success: The Moulding of Modern Singapore|publisher=Institute of Southeast Asian Studies|isbn=9789813035423|page=107|url=https://books.google.am/books?id=ldKwPQ2PyBAC&pg=PA107|language=en|year=1989}}</ref>: [[1967 թուական|1967]] թուականին երկիրը կը դառնայ [[Հարաւարևելեան Ասիոյ պետութիւններու միութեան|հարաւարեւելեան Ասիոյ պետութիւններու միութեան]] (Association of Southeast Asian Nations, ASEAN) համահիմնադիր երկիր: Լի Քուան Եուն կը դառնայ վարչապետ եւ երկիրը կը դառնայ առաջին աշխարհի երկիրներէն մէկը: Լի Քուան Եունի առանձնայատուկ ուշադրութիւնը տնտեսական արագ աճին, ձեռնարկատիրական գործունէութեան հովանաւորութեան եւ ներքին դեմոկրատական սահմանափակման ձեւաւորուեցաւ Սինկափուրի յետագայ կէս դարու քաղաքականութիւնը<ref>Terry McCarthy, "Lee Kuan Yew." ''Time ''154: 7–8 (1999). [https://web.archive.org/web/20150402104451/http://madeinthoughts.com/pdf/LeeKuanYew.pdf online]</ref>: Յետագայ տնտեսական աճը շարունակուեցաւ [[1980 թուական|1980]]-ական թուականներուն, երբ գործազրկութեան մակարդակը նուազեցաւ մինչեւ 3 %, իսկ ՀՆԱ-ի աճը` միջինը 8 % մինչեւ 1999 թուական: 1980-ական թուականներուն Սինկափուրը անցում կատարեց արդիւնաբերութեան, բարձր գիտարուեստականներու ճիւղին, որպէսզի մրցունակութիւն ապահովէ դրացի երկիրներուն հետ, որոնք ունէին աւելի աժան աշխատուժ: [[1981 թուական|1981]] թուականին բացուեր է Սինկափուրի ''Չանգի'' օդանաւակայանը, եւ ստեղծուեր է ''Singapore Airlines'' օդանաւային ընկերութիւնը<ref>{{cite web | title = History of Changi Airport | publisher = Civil Aviation Authority of Singapore | url = http://www.changiairport.com.sg/changi/en/about_us/history_changi.html | deadurl = yes | archiveurl = https://web.archive.org/web/20060629014047/http://www.changiairport.com.sg/changi/en/about_us/history_changi.html | archivedate = 29 June 2006 | df = dmy-all }}</ref>: Սինկափուրի նաւահանգիստը դարձաւ ամէնածանրաբեռնուած նաւահանգիստներէն մէկը աշխարհի վրայ, զգալի աճ արձանագրած են նաեւ ծառայութիւններու ու զբօսաշրջութեան ոլորտները: Սինկափուրը կը դառնայ փոխադրական կարեւոր հանգոյց եւ զբօսաշրջային կարեւոր ուղղութիւն: Որոշ գործօն քաղաքական ջատագովներ եւ ընդդիմադիր քաղաքական գործիչներ PAP-ի կառավարումը անուաներ են [[Ինքնավարութիւն|ինքնավար]], քանի որ երկրի ղեկավարութեան կողմէ քաղաքական ու լրատուական գործունէութիւնը համարած են քաղաքական իրաւունքի խախտում<ref>{{cite news| title = Singapore elections |publisher=BBC | date = 5 May 2006 | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/4976536.stm}}</ref>: Ի պատասխան, Սինկափուրի կառավարութիււնը բաւական փոփոխութիւններ կատարած է: «Խորհրդարանի ոչ սահմանադրական անդամներ» (Non-constituency Member of Parliament, NCMP) ընդդիմադիր ուժը կազմաւորուեր է [[1984 թուական|1984]] թուականին ընդդիմադիր կուսակցութիւններու` ընտրութիւններուն չյաղթած երեք անդամներու կողմէ: [[1988 թուական|1988]] թուականին ձեւաւորուեր է Խորհրդարանական ներկայացուցչական խումբը (Group Representation Constituency, GRC) ընտրողներու բազմանդամ ենթակառուցուածքներու ստեղծման համար, որոնց նպատակն էր խորհրդարանին մէջ ներկայացնել փոքրամասնութիւնը<ref>{{cite web|title=Parliamentary Elections Act|publisher=Singapore Statutes Online|url=http://statutes.agc.gov.sg/non_version/cgi-bin/cgi_getdata.pl?actno=2001-REVED-218&doctitle=PARLIAMENTARY%20ELECTIONS%20ACT%0A&segid=946439076-000003|accessdate=8 May 2006|archive-date=13 October 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20071013125112/http://statutes.agc.gov.sg/non_version/cgi-bin/cgi_getdata.pl?actno=2001-REVED-218&doctitle=PARLIAMENTARY%20ELECTIONS%20ACT%0A&segid=946439076-000003|dead-url=yes}}</ref><ref name="HoKhaiLeong">Ho Khai Leong (2003) ''Shared Responsibilities, Unshared Power: The Politics of Policy-Making in Singapore''. Eastern Univ Pr. {{ISBN|978-981-210-218-8}}</ref>: 1991 թուականին Սինկափուրի սահմանադրութեան մէջ փոփոխութիւններ կատարուած են, որոնցմով կը նախատեսուի երկրի նախագահի ընտրութիւնը, որ ունի [[վեթո]]յի իրաւունք ազգային պահեստներու օգտագործման եւ պետական պաշտօնեաներու նշանակման գործին մէջ<ref>{{cite web|title=Presidential Elections |publisher=Elections Department Singapore |date=18 April 2006 |url=http://www.elections.gov.sg/presidential_elections.htm |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080827213801/http://www.elections.gov.sg/presidential_elections.htm |archivedate=27 August 2008 }}</ref>: Ընդդիմադիր կուսակցութիւնները բողոքեր են, որ GRC-ի համակարգը դժուարացուցած է նախագահական ընտրութիւններուն հաստատուիլը, իսկ քուէարկման համակարգը միտում ունի բացառելու փոքրամասնութիւններու կուսակցութիւնները<ref> Chua Beng Huat (1995). ''Communitarian Ideology and Democracy in Singapore''. Taylor & Francis, {{ISBN|978-0-203-03372-2}}</ref>: {{Բազմապատիկ պատկերներ | գոտի = left/right/center | ուղղություն = horizontal/vertical | վերնագիր = | վերնագրի գոտի = left/right/center | վերնագրի ֆոն = | նկարագրություն = | նկարագրության գոտի = left/right/center | նկարագրության ֆոն = | լայնություն = | պատկեր1 = Lee Hsien Loong, June 3, 2006.jpg | լայնություն1 = | նկարագրություն1 = Սինկափուրի 3-րդ վարչապետ [[Լի Սյանլուն]] (2004-) | պատկեր2 = GohChokTong-WashingtonDC-20010614.jpg | լայնություն2 = | նկարագրություն2 = Սինկափուրի 2-րդ վարչապետ Կո Չոք Թոնկ (1990-2004) }} [[1990 թուական|1990]] թուականին [[Կո Չոք Թոնկ]]ը փոխարիներ է Լի Քուանին` դառնալով Սինկափուրի 2-րդ վարչապետը<ref>{{cite book|title=Encyclopedia of Singapore.|date=2006|publisher=Singapore: Tailsman Publishing|isbn=9810556675|page=82|edition=http://eservice.nlb.gov.sg/item_holding_s.aspx?bid=12751459}}</ref>: Թոնկի կառավարման ընթացքին երկրի մէջ որոշակի ճգնաժամ կը նկատուի, օրինակ` 1997 թուականի ասիական ֆինանսական ճգնաժամը եւ 2003 թուականին սուր անակնկալ շնչառական համախտանիշի տարածումը<ref name="Goh">{{cite web|url=http://eresources.nlb.gov.sg/infopedia/articles/SIP_860_2004-12-27.html |title=Goh Chok Tong |publisher=National Library Board |accessdate=6 February 2017}}</ref>: 2004 թուականին [[Լի Սյանլուն]]ը` Լի Քուան Եուի աւագ որդին, կը դառնայ երկրի երրորդ վարչապետը: Անոր կառավարման ժամանակը կ'առանձնանայ 2008 թուականի տնտեսական ճգնաժամով, մալայեական երկաթուղիի շուրջ վէճերով եւ համարկուած առողջարաններու ներմուծումով<ref>{{cite news|title=Country profile: Singapore|work=BBC News|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/asia-pacific/country_profiles/1143240.stm|accessdate=22 April 2010|date=15 July 2009}}</ref>: Հակառակ տնտեսական բացառիկ աճին` Ժողովրդական գործողութիւն կուսակցութիւնը (ԺԳԿ) 2011 թուականի ընտրութիւններուն ամէնավատ ցուցանիշը կ'արձանագրէ` ձայներու 60 %-ը: Ամէնաքննարկուող հարցերէն էին օտարերկրացիներու աշխատուժի մեծ ներհոսքը եւ կենսամակարդակը: 2015 թուականի Մարտ 23-ին կը մահանայ Լի Քուան Եուն անկախութեան 50-րդ տարին. կը յայտարարուի հասարակական մէկ շաբաթեայ սուգ<ref name="lky-7prin">{{cite news |url= http://www.straitstimes.com/singapore/remembering-lee-kuan-yew-our-chief-diplomat-to-the-world |title=Lee Kuan Yew: Our chief diplomat to the world |date=25 March 2015 |work=The Straits Times |location= Singapore}}</ref>: ԺԳԿ-ն սեպտեմբերեան համընդհանուր ընտրութիւններուն կը հաստատէ իր գերակայութիւնը, ստանալով ընտրողներու ձայներու 69.9 %-ը, որ երկրորդ արդիւնքն էր 2001 թուականի ընտրութիւններու 75.3 % ցուցանիշէն յետոյ: == Կառավարում եւ քաղաքականութիւն == [[Պատկեր:Parliament House Singapore.jpg|250px|մինի|Սինկափուրի խորհրդարանը Սինկափուր գետի ափին]] Սինկափուրը [[խորհրդարանական հանրապետութիւն]] է` միապալատ խորհրդարանային կառավարման Վեստմինսթերեան համակարգով: Երկրի սահմանադրութիւնը կը հռչակէ ներկայացուցչական դեմոկրատիան որպէս քաղաքական համակարգ<ref name=autogenerated4>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sn.html|title=World Factbook – Singapore|publisher=U.S. Central Intelligence Agency|accessdate=12 June 2011|archive-date=15 December 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181215164544/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sn.html|dead-url=yes}}</ref>: Գործադիր իշխանութիւնը կը պատկանի կառավարութեան, որ կը գլխաւորէ վարչապետը եւ աւելի քիչ` նախագահը<ref name="Law">{{cite web|url=http://www.singaporelaw.sg/content/LegalSyst1.html |title=The Singapore Legal System |publisher=Singapore Academy of Law |accessdate=26 June 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110603225639/http://www.singaporelaw.sg/content/LegalSyst1.html |archivedate=3 June 2011 }}</ref>: Նախագահը կ'ընտրուի համաժողովրդական քուէարկութեամբ եւ ունի վեթոյի իրաւունք՝ գործադիր որոշ որոշումներու վրայ, ինչպիսիք են ազգային պահեստի օգտագործումը, դատերու նշանակումը, սակայն գլխաւորապէս ներկայացուցչական գործառոյթ ունի<ref>{{cite web |url= http://www.istana.gov.sg/content/istana/thepresident.html |title=The President |publisher= Singapore Government |accessdate=26 June 2011 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20110611130556/http://www.istana.gov.sg/content/istana/thepresident.html |archivedate=11 June 2011 |date=19 December 2010}}</ref>: Օրէնսդիր մարմինը խորհրդարանն է<ref name="Law" />: Անոր անդամները` պատգամաւորները, կ'ընտրուին խորհրդարանի համեմատական մեծամասնութեան սկզբունքով եւ ընտրական տեղամասը կը ներկայացնեն մէկ ներկայացուցիչով կամ խումբերով<ref name="parliament.gov.sg">{{cite web|url=http://www.parliament.gov.sg/members-parliament |title=Members of Parliament |publisher=Government of Singapore |accessdate=12 June 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110417154628/http://www.parliament.gov.sg/members-parliament |archivedate=17 April 2011 |df= }}</ref>: ''Ժողովրդական գործողութիւն կուսակցութիւնը'' զբաղեցուցած է խորհրդարանի մեծամասնութիւնը բոլոր ընտրութիւններուն,[[1959 թուական|1959]] թուականին ինքնակառավարում ստանալէն յետոյ<ref name="freedomhouse">{{cite web|url=http://www.freedomhouse.org/template.cfm?page=22&year=2010&country=7915|title= Freedom in the World 2010 – Singapore|publisher=Freedom House|accessdate=12 June 2011}}</ref>: Հակառակ որ ընտրութիւնները արդար կ'անցնին, սակայն չկայ ընտրական անկախ իշխանութիւն եւ կառավարութիւնը խիստ ազդեցութիւն կ'ունենայ Զանգուածային Լրատուական ԶԼՄ-ներու վրայ։ ''Freedom House'' ոչ կառավարական կազմակերպութիւնը «Ազատութիւնն աշխարհի մէջ» զեկոյցի մէջ Սինկափուրը յայտարարեր է մասամբ ազատ երկիր, իսկ ''The Economist'' շաբաթաթերթը Սինկափուրը կը համարէ վատ դեմոկրատիայով երկիր` դեմոկրատիայի ցուցանիշով չորս միաւորնոց համակարգին դասելով երկրորդ տեղը<ref>{{cite web|url=http://graphics.eiu.com/PDF/Democracy_Index_2010_web.pdf|title=Democracy index 2010|work=The Economist|year=2010|accessdate=19 February 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.freedomhouse.org/report/freedom-world/2013/singapore |title=Singapore |publisher=Freedom House |date=2013 |accessdate=28 May 2014 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140503011701/http://www.freedomhouse.org/report/freedom-world/2013/singapore |archivedate=3 May 2014 |df= }}</ref>: Վերջին ընտրութիւնները տեղի ունեցեր են 2015 թուականին, ուր ԺԳԿ-ը 89 տեղերէն զբաղեցուցած է 83-ը` շահելով ընտրողներու ձայնի 70 %-ը: [[Պատկեր:Supreme Court of Singapore at night (HDR) - 20071115.jpg|250px|մինի|ձախից|Գերագոյն դատարանի հին եւ նոր շէնքերը: Վերաքննիչ դատարանը կը զբաղեցնէ վերին սկաւառակը եւ կը ներկայացնէ իրաւադատութեան վերին օղակը:]] Սինկափուրի իրաւական համակարգը հիմնուած է անգլիական իրաւունքի վրայ որոշակի տարբերութիւններով, պայմանաւորուած՝ տեղական բնոյթով: [[Երդուեալներու դատարան|Երդուեալներու դատարանի]] կառոյցը փոփոխուած է 1970 թուականին` դատական որոշումներն ամբողջովին ձգելով դատարաններու իրաւասութեան<ref>{{cite web|url=http://www.singaporelaw.sg/content/LegalSyst.html |title=The Singapore Legal System |publisher=Singapore Academy of Law |date=25 September 2007 |accessdate=10 June 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110123145140/http://www.singaporelaw.sg/content/LegalSyst.html |archivedate=23 January 2011 }}</ref>: Սինկափուրի մէջ կան պատիժի տեսակներ, որոնք ֆիզիքական, մարմնական բնոյթ կը կրեն. ատոնք կը սահմանուին այնպիսի օրինախախտումներու համար, ինչպիսիք են բռնաբարութիւնը, անկարգութիւնը, բարբարոսութիւնը եւ որոշ այլ յանցատեսակներ<ref>{{cite web|url= http://www.corpun.com/singfeat.htm |title= Judicial caning in Singapore, Malaysia and Brunei |publisher= World Corporal Punishment Research |date=September 2012 |accessdate=12 December 2015}}</ref><ref>{{cite news |author=Kuntz, Tom|title=Ideas & Trends; Beyond Singapore: Corporal Punishment, A to Z |url= https://www.nytimes.com/1994/06/26/weekinreview/ideas-trends-beyond-singapore-corporal-punishment-a-to-z.html?scp=29&sq=?pagewanted=1 |date=26 June 1994 |newspaper=The New York Times}}</ref>: Սինկափուրի մէջ կը գործէ [[մահապատիժ]] սպանութեան, նաեւ թմրանիւթերու ու զէնքի ապօրինի շրջանառութեան համար<ref>{{cite web|url=http://www.travel.state.gov/travel/cis_pa_tw/cis/cis_1017.html#crime |archive-url=https://web.archive.org/web/20041230204937/http://travel.state.gov/travel/cis_pa_tw/cis/cis_1017.html |dead-url=yes |archive-date=30 December 2004 |title=Singapore country specific information |publisher=U.S. Department of State |date=19 March 2010 |df=dmy-all }}</ref>: ''Amnesty International'' միջազգային կազմակերպութիւնը յայտարարեր է, որ սինկափուրեան համակարգի իրաւական որոշ դրոյթներ կը հակասեն [[Անմեղսունակութիւն|անմեղսունակութեան]] սկզբունքին, քանի դեռ չէ ապացուցուեր մեղքը եւ Սինկափուրը «կատարման ամէնաբարձր մակարդակը ունի բնակչութեան թիւի ցուցանիշով»<ref name="amnesty">{{cite web|url=https://www.amnesty.org/en/library/info/ASA36/001/2004&lang=e |archive-url=https://web.archive.org/web/20120113025257/http://www.amnesty.org/en/library/info/ASA36/001/2004%26lang%3De |dead-url=yes |archive-date=13 January 2012 |title=Singapore: The death penalty – A hidden toll of executions |publisher=Amnesty International USA |year=2003 |accessdate=1 May 2011 |df=dmy-all }}</ref>: Կառավարութիւնը համաձայն չէ կազմակերպութեան ներկայացուցած տուեալներուն<ref name=response>{{cite press release|title=The Singapore Government's Response To Amnesty International's Report 'Singapore – The Death Penalty: A Hidden Toll Of Executions' |publisher=[[Ministry of Home Affairs (Singapore)]] |url=http://www.mha.gov.sg/basic_content.aspx?pageid=74 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071114130039/http://www.mha.gov.sg/basic_content.aspx?pageid=74 |dead-url=yes |archive-date=14 November 2007 |date=30 January 2004 |accessdate=22 April 2010 |df=dmy-all }}</ref>: Սինկափուրի դատական համակարգը ամէնէն յուսալիներէն մէկն է ամբողջ Ասիոյ մէջ<ref>{{cite news |agency=Agence France-Presse |url=http://www.abs-cbnnews.com/world/09/15/08/hong-kong-has-best-judicial-system-asia-business-survey |title=Hong Kong has best judicial system in Asia: business survey |work=ABS-CBN News |location=Quezon City |date=15 September 2008 |accessdate=24 November 2016 |archive-date=11 May 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110511090005/http://www.abs-cbnnews.com/world/09/15/08/hong-kong-has-best-judicial-system-asia-business-survey |dead-url=yes }}</ref>: [[Պատկեր:Speakers Corner 1.jpg|250px|մինի|Խօսնակներու անկիւն Չինական թաղամաս: Այստեղ կարելի է կազմակերպել ցոյցեր եւ ներկայացնել ազատ խօսք, ինչ որ սահմանափակուած է կղզիի միւս անկիւններուն մէջ:]] Սինկափուրը ''Transparency International'' միջազգային ոչ կառավարական կազմակերութեան տուեալներով, ամէնէն քիչ փտածութեան երկիրներէն մէկն է ամբողջ աշխարհի վրայ<ref>{{cite web|title=Corruption Perceptions Index 2015|url=http://www.transparency.org/cpi2015|publisher=Transparency International|accessdate=20 August 2016|archive-date=13 November 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191113052359/http://www.transparency.org/cpi2015|dead-url=yes}}</ref>: Երկրի ուժեղ, գրեթէ [[Ինքնավար]] կառավարութիւնը մտաւորական բնակչութեան շեշտադրումով եւ լաւ կառավարմամբ ճանչցուած է որպէս «Սինկափուրեան մոտել օրինակ» եւ կը համարուի երկրի քաղաքական կայունութեան, տնտեսական աճի ու հասարակակամ ներդաշնակ կառավարման գլխաւոր բանալին<ref>{{cite journal |last=Ortmann |first=Stephan |last2=Thompson |first2=Mark R |title=China and the "Singapore Model" |journal=Journal of Democracy |volume=27 |issue=1 |pages=39–48 |date=January 2016 |url=http://www.journalofdemocracy.org/sites/default/files/Thompson-27-1.pdf |accessdate=24 November 2016 |archive-date=4 November 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161104151140/http://www.journalofdemocracy.org/sites/default/files/Thompson-27-1.pdf |dead-url=yes }}</ref><ref>{{cite journal|last=Huff |first=W G |title=What is the Singapore model of economic development? |journal=Cambridge Journal of Economics |volume=19 |pages=735–759 |date=1995 |url=http://cje.oxfordjournals.org/content/19/6/735.full.pdf+html |accessdate=24 November 2016}}</ref>: 2011 թուականին ''World Justice Project'' անկախ կազմակերպութիւնը իրաւական ցուցիչի աստիճանով Սինկափուրը դասեր է աշխարհի լաւագոյն երկիրներու շարքին «կարգ ու կանոնի եւ անվտանգութեան», «փտածութեան բացակայութեան», «արդիւնաւէտ արդարադատութեան» չափանիշներով: Սակայն երկիրը աւելի ցած հեղինակութիւն ունի «խօսքի ազատութիւն» եւ «երկրի ազատութիւն» ցուցանիշներով<ref>{{cite web|url=http://www.worldjusticeproject.org/country/singapore |title=Singapore |publisher=World Justice Project |location=Washington DC |date=n.d. |accessdate=5 July 2013 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140101191144/http://www.worldjusticeproject.org/country/singapore |archivedate=1 January 2014 |df=dmy-all }}</ref>: Հինգ կամ աւելի մարդկանց հրապարակային հանդիպումը կը պահանջէ ոստիկանութեան արտօնութիւնը, իսկ բողոքները կարելի է կազմակերպել միայն յատուկ ձեւաւորուած խօսնակներու անկիւններուն մէջ<ref>{{cite news |url=http://in.reuters.com/article/2009/01/17/idINIndia-37501620090117 |title=Singapore to toughen protest laws ahead of APEC meet |agency=Reuters |date=17 January 2009 |accessdate=31 July 2012 |archive-date=4 November 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151104222414/http://in.reuters.com/article/2009/01/17/idINIndia-37501620090117 |dead-url=yes }}</ref>: 2017 թուականին [[Հալիմա Յակոբ]]ը եղեր է Սինկափուրի առաջին կին նախագահը: Ան յաղթեր է ընտրութիւններուն, քանի որ մնացած բոլոր թեկնածուները ճանչցուեր են ընտրուելու իրաւունքէն զուրկ<ref>{{cite news|url=http://www.aljazeera.com/news/2017/09/halimah-yacob-named-singapore-malay-president-170913073940319.html |title=Halimah Yacob named Singapore's first female president |agency=aljazeera |date=13 September 2017||accessdate=13 September 2017}}</ref>: === Արտաքին կապեր === Սինկափուրի արտաքին քաղաքականութիւնն ուղղուած է [[Հարաւարևելեան Ասիոյ|հարաւարեւելեան Ասիոյ]] եւ յարակից տարածքներու անվտանգութեան: Գլխաւոր սկզբունքը քաղաքական ու տնտեսական կայունութիւնն է տարածաշրջանին մէջ<ref name="DFAT">{{cite web|url=http://dfat.gov.au/geo/singapore/pages/singapore-country-brief.aspx |title=Singapore country brief |publisher=Department of Foreign Affairs and Trade |accessdate=15 November 2016}}</ref>: Անիկա դիւանագիտական յարաբերութիւններ ունի աւելի քան 180 ինքնիշխան պետութիւններու հետ<ref>{{cite web |url= http://www.mfa.gov.sg/content/mfa/missions/singapore_mission/mission_locator.html |title=Singapore Missions Overseas |publisher= Ministry of Foreign Affairs |accessdate=27 January 2014}}</ref>: Որպէս [[Հարաւարևելեան Ասիոյ պետութիւններու միութիւն|Հարաւարեւելեան Ասիոյ պետութիւններու միութիւն]] (ՀԱՊԱ) հիմնադիր հինգ երկիրներէն մէկը, կը համարուի ազատ տնտեսական գօտիի կողմնակից, քանի որ Սինկափուրի տնտեսութիւնն ընդհանուր առմամբ սերտօրէն կապուած է տարածաշրջանի տնտեսութեան<ref>{{cite web|url=http://www.asean.org/64.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20080109233326/http://www.asean.org/64.htm |dead-url=yes |archive-date=9 January 2008 |title=Overview |publisher=ASEAN |year=2009 |accessdate=18 February 2011 |df=dmy-all }}</ref>: Նախկին վարչապետ Կո Չոք Թոնկը առաջարկեր է ստեղծել ՀԱՊԱ-ի տնտեսական համաձայնութիւնը` զայն միացնելով ընդհանուր շուկային: Այդ համաձայնացուեր է 2007 թուականին 2015 թուականին իրագործելու նպատակով: Տարածքային ուրիշ կազմակերպութիւններ կարեւոր են Սինկափուրի համար եւ ան կը հանդիսանայ ՀԱՊԱ-ի քարտուղարութեան առաջատարը: Սինկափուրը կ'անդամակցի տարածաշրջանային այլ կազմակերպութիւններուն եւս, ինչպիսիք են Ասիական-եւրոպական խորհուրդը, Արեւելեան Ասիոյ եւ Լատինական Ամերիկայի համագործակցութեան երկիրներու ֆորումը, Հնդկական ովկիանոսի աւազանի միութիւնը<ref name="DFAT" /><ref>{{cite web |url=http://www.nam.gov.za/background/members.htm |title=NAM Member States |publisher=The Non-Aligned Movement |date=23 January 2002 |accessdate=18 February 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101209233514/http://www.nam.gov.za/background/members.htm |archivedate=9 December 2010 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web |url= http://www.thecommonwealth.org/Internal/142227/members/ |title=Member States |publisher=Commonwealth Secretariat |accessdate=18 February 2011}}</ref>: Ան կը հանդիսանայ նաեւ «Միաւորման ու համագործակցութեան շարժման» անդամ: Հակառակ Սինկափուրը պաշտօնապէս չի հանդիսանար Մեծ 20-եակի անդամ, բայց 2010 թուականէն կը հրաւիրուի մասնակցելու անոր գործընթացին<ref>{{cite web|title=G20|url=https://www.mfa.gov.sg/content/mfa/international_organisation_initiatives/g20.html|publisher=Ministry of Foreign Affairs}}</ref>: Ընդհանուր առմամբ, ՀԱՊԱ-ի անդամ այլ երկիրների հետ երկկողմ յարաբերութիւններն ուժեղ են, սակայն տարաձայնութիւններ առաջացեր են դրացի [[Մալեզիա]]յի եւ [[Ինտոնեզիա]]յի մէջ, որոնք երբեմն բաւական լարուեր են<ref name="govt.nz">{{cite web|url=http://www.asean.fta.govt.nz/singapore-foreign-relations |archive-url=https://web.archive.org/web/20090802111923/http://www.asean.fta.govt.nz/singapore-foreign-relations |dead-url=yes |archive-date=2 August 2009 |title=Australia&nbsp;– New Zealand Free Trade Agreement (AANZFTA) |publisher=New Zealand Government |date=4 December 2008 |accessdate=18 February 2011 |df=dmy-all }}</ref>: Մալեզիան եւ Սինկափուրը առճակատուեր են Սինկափուրին խմելու ջուր մատակարարելու եւ Սինկափուրեան զինուած ուժերու` Մալեզիայի տարածքով անցնելու հարցերուն մէջ<ref name="Disputes">{{cite web |url= https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2070.html |title= World Factbook&nbsp;– Field Listing: International disputes |publisher= Central Intelligence Agency (USA) |accessdate= 18 February 2011 |archive-date= 14 May 2011 |archive-url= https://web.archive.org/web/20110514215411/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2070.html |dead-url= yes }}</ref>: Սահմանային հարցեր առկայ են Մալեզիայի ու Ինտոնեզիայի մէջ, որոնք երկուքն ալ հրաժարած են Սինկափուրին ծովային աւազ վաճառելէն` կապուած հողային տարածքներու վէճերու հետ<ref name="Rocky">{{cite news |url= http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/174284.stm |title= Malaysia and Singapore: A rocky relationship |work=BBC News |date=18 September 1998 |first=Rob |last=Gifford}}</ref>: Նախկին որոշ վէճեր, ինչպիսին, օրինակ, Փետրա Պրանքա կղզիի շուրջ եղած բանավէճն է, լուծուեր են միջազգային դատարանով<ref name="Rocky" /><ref>{{cite news |url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/asia/article1527751.ece |title=Singapore accused of land grab as islands disappear by boatload |first=Richard |last=Lloyd Parry |work=The Times |location=London |date=17 March 2007 |access-date=28 January 2020 |archive-date=10 May 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110510021433/http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/asia/article1527751.ece |dead-url=yes }}{{subscription required}}</ref><ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/7416473.stm|title=Court awards islet to Singapore|publisher=BBC News|date=23 May 2008|accessdate=6 September 2017}}</ref>: Մալակայի ծոցին մէջ ծովահէնութիւնը կը մտահոգէ երկու կողմերն ալ: Պրունեյի հետ առկայ են տնտեսական ամուր կապեր եւ անոնք բաժնեկից են դրամանիշի արժէքը երկու երկիրներու միջեւ կնքուած արժոյթի մասին համաձայնութեամբ, որմով Պրունեյի տոլարն ու Սինկափուրի տոլարը կը գործարկուին երկու երկիրներուն մէջ ալ<ref>{{cite web|url=http://www.mas.gov.sg/currency/currency-interchangeability-agreement-with-brunei.aspx|title=Currency Interchangeability Agreement - Brunei Notes and Coins|author=Reading Room|publisher=}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.asean.fta.govt.nz/brunei-foreign-and-trade |archive-url=https://web.archive.org/web/20090908043151/http://asean.fta.govt.nz/brunei-foreign-and-trade/ |dead-url=yes |archive-date=8 September 2009 |title=Brunei Foreign and Trade Relations: ASEAN |publisher=New Zealand Ministry of Foreign Affairs and Trade |date=14 January 2009 |accessdate=18 February 2011 |df=dmy-all }}</ref>: [[Չինաստան]]ի հետ դիւանագիտական յարաբերութիւններու առաջին փորձերը տեղի ունեցեր են 1970-ական թուականներուն, իսկ լիարժէք յարաբերութիւնները ձեւաւորուեր են 1990-ական թուականներուն: Այդ ժամանակէն ի վեր երկու երկիրները դարձեր են Հարաւարեւելեան Ասիոյ պետութիւններու միութիւն եւ Չինաստանի միջեւ համագործակցութեան հիմնական դերակատարները, պահպանելով սերտ յարաբերութիւնները, ինչ որ պայմանաւորուած է նաեւ ասիական-խաղաղ ովկիանեան շրջանին մէջ Չինաստանի զգալի ազդեցութեամբ: Սինկափուրի իշխանութիւնները կը կարծեն, որ Չինաստանի հետ իրենց հետաքրքրուածութիւնն աւելի մեծ է, քան տարաձայնութիւնները: Բացի այդ, Սինկափուրը Չինաստանի կառուցողական մասնակցութեան ու խաղաղ զարգացման վճռական կողմնակիցն է շրջանին մէջ։ Չինաստանը դարձեր է Սինկափուրի ամէնախոշոր առեւտրական համագործակցողը 2013 թուականէն` գերազանցելով Մալեզիան<ref>{{cite news|title=Singapore Business Federation aims for over 100 local firms to take part in first China International Import Expo|url=http://www.straitstimes.com/business/economy/sbf-to-lead-singapore-companies-taking-part-in-first-china-international-import|work=The Straits Times|date=22 February 2018|language=en}}</ref><ref>{{cite news|title=Singapore, China leaders laud deep, growing ties|url=http://www.todayonline.com/chinaindia/china/singapore-china-leaders-laud-deep-growing-ties|work=TODAYonline|language=en}}</ref><ref>{{cite news|title=Singapore and China's common interest ‘greater than any occasional difference of views’: DPM Teo|url=http://www.channelnewsasia.com/news/singapore/singapore-and-china-s-common-interest-greater-than-any-8878812|work=Channel NewsAsia|access-date=2020-01-28|archive-date=2018-02-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20180225144654/https://www.channelnewsasia.com/news/singapore/singapore-and-china-s-common-interest-greater-than-any-8878812|dead-url=yes}}</ref><ref>{{cite news|title=Singapore a 'strong supporter' of China's peaceful development|url=http://www.straitstimes.com/opinion/spore-a-strong-supporter-of-chinas-peaceful-development|work=The Straits Times|date=25 May 2017|language=en|access-date=28 January 2020|archive-date=24 February 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180224192152/http://www.straitstimes.com/opinion/spore-a-strong-supporter-of-chinas-peaceful-development|dead-url=yes}}</ref><ref>{{cite news |author=Zhang Xuegang |url= http://english.peopledaily.com.cn/90001/90780/91342/6306042.html |title= Opening "window of opportunity" for China-Singapore cooperation |newspaper=People's Daily |location=Beijing |date=20 November 2007 |accessdate=31 July 2012}}</ref>: Սինկափուրն ու [[ԱՄՆ]]-ը հինէն ունին սերտ յարաբերութիւններ, մասնաւորապէս պաշտպանութեան, տնտեսութեան, առողջապահութեան եւ կրթութեան ոլորտներուն մէջ: Սինկափուրը աշխուժացուցեր է տարածաշրջանին մէջ իր գործունէութիւնը, ահաբեկչութեան դէմ պայքարի գործին մէջ` երկրին մէջ վճռական պայքարելով ատոր դէմ: Այս նպատակով երկիրը աշխուժացուցեր է իր համագործակցութիւնը ՀԱՊԱ-ի անդամ երկիրներու եւ Չինաստանի հետ` ամրացնելու համար տարածքային անվտանգութիւնը<ref>{{cite news|title=Asean to step up terror fight, hold naval drill with China|url=http://www.straitstimes.com/asia/se-asia/asean-to-step-up-terror-fight-hold-naval-drill-with-china|work=The Straits Times|date=7 February 2018|language=en}}</ref>: Երկիրը մասնակցեր է ծովային առաջին համատեղ զինավարժութիւններուն։ Ան սատարած է ԱՄՆ-ի ձեւաւորած առժամեայ միութեան` յանուն ահաբեկչութեան դէմ պայքարի, զէնքի տարածման եւ համատեղ զօրավարժութիւններու կազմակերպման հարցերուն մէջ: === Ռազմական ուժեր === [[Պատկեր:Boeing F-15SG Strike Eagle, Singapore - Air Force JP7096555.jpg|250px|մինի|Սինկափուրի ռազմական ուժերու ''Strike Eagle''-ի ''F-15SG'' մոտելը: Օդաչուներն օդային տարածքի խիստ սահմանափակ ըլլալուն պատճառով ռազմամարզական վարժութիւնները կը կատարեն Աւստրալիոյ, Ֆրանսայի եւ ԱՄՆ-ի մէջ]] Սինկափուրեան զինուած ուժերը, հաւանական է, [[Հարաւարևելեան Ասիոյ|Հարաւարեւելեան Ասիոյ]] մէջ արուեստագիտականօրէն առաւել զարգացածներէն են<ref name=janes-20100118>{{cite news |url=http://www.janes.com/news/defence/jdw/jdw100118_2_n.shtml|archive-url=https://web.archive.org/web/20100123194946/http://www.janes.com/news/defence/jdw/jdw100118_2_n.shtml|dead-url=yes|archive-date=23 January 2010|first=Trefor|last=Moss|date=18 January 2010|title=Buying an advantage|location=London|work=Jane's Defence Review}}</ref>: Անոր կազմին մէջ կը մտնեն Սինկափուրի Հանրապետութեան բանակը, ռազմածովային եւ ռազմաօդային ուժերը: Երկրի ռազմական ուժերը կը հանդիսանան երկրի անկախութեան երաշխաւորը<ref>{{cite news|url=http://www.channelnewsasia.com/stories/singaporelocalnews/view/285586/1/.html|title=SAF remains final guarantor of Singapore's independence|work=Channel NewsAsia|location=Singapore|date=1 July 2007|accessdate=19 February 2011|archive-date=16 May 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110516092109/http://www.channelnewsasia.com/stories/singaporelocalnews/view/285586/1/.html|dead-url=yes}}</ref>: Այս սկզբունքը վերաճեր է մշակոյթի. երկրի պաշտպանութեան գործին մէջ ընդգրկուած են երկրի բոլոր քաղաքացիները<ref name="MindefApr2005">{{cite press release|url=http://www.mindef.gov.sg/imindef/news_and_events/nr/2005/apr/21apr05_nr2.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20071024173928/http://www.mindef.gov.sg/imindef/news_and_events/nr/2005/apr/21apr05_nr2.html|dead-url=yes|archive-date=24 October 2007|title=Lunch Talk on "Defending Singapore: Strategies for a Small State" by Minister for Defence Teo Chee Hean|publisher=Ministry of Defence|date=21 April 2005|accessdate=19 February 2011}}</ref>: Երկրի կառավարութիւնը ՀՆԱ-ի 4.9 %-ը կը ծախսէ ռազմական նպատակներով. պետական ծախսերու իւրաքանչիւր 4-րդ տոլարը կը ծախսուի պաշտպանութեան վրայ<ref name=janes-20100118 /><ref>{{cite news|url=http://www.asiaone.com/News/AsiaOne+News/Singapore/Story/A1Story20080215-49929.html|title=S'pore to boost expenditure, raise defence spending|work=AsiaOne|location=Singapore|date=13 October 2011|accessdate=13 October 2011}}</ref>: Սինկափուրի անկախացումէն ետք երկրին մէջ եղեր է հետեւակային երկու գունդ` բրիտանական սպաներու հսկողութեամբ: Այդ ուժը բաւական փոքր էր նոր երկրի անվտանգութիւնն ապահովելու համար, այդ իսկ պատճառով զինուած ուժերու զարգացմանն առաջնահերթութիւն տրուած է<ref name="cs.uwec">{{cite web|url=http://cs.uwec.edu/~tan/saf_israel.htm|first=Amnon|last=Barzilai|title=A Deep, Dark, Secret Love Affair|publisher=University of Wisconsin (originally published by ''[[Haaretz]]'', July 2004)|accessdate=19 February 2011|archive-date=3 May 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170503151338/http://cs.uwec.edu/~tan/saf_israel.htm|dead-url=yes}}</ref>: Բրիտանիան իր զօրքերը Սինկափուրէն դուրս բերեր է 1971 թուականի Սեպտեմբերին` ձգելով միայն բրիտանական, աւստրալիական եւ նորզելանտական ոչ մեծ բանակ, որպէս ռազմական ներկայութեան խորհրդանշան: Բրիտանական վերջին զինուորը Սինկափուրը լքած է 1976 թուականի Մարտին, Նոր Զելանտիայի զօրքերը հեռացեր են 1989 թուականին<ref>{{cite web|url=http://infopedia.nl.sg/articles/SIP_1001_2009-02-10.html |title=British withdrawal from Singapore |author1=Marsita Omar |author2=Chan Fook Weng |publisher=National Library Board |date=31 December 2007 |accessdate=24 August 2012 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120621034333/http://infopedia.nl.sg/articles/SIP_1001_2009-02-10.html |archivedate=21 June 2012 |df=dmy-all }}</ref>: Նախնական աջակցութիւնը Սինկափուրը ստացեր է [[Իսրայել]]էն` երկրէ մը, որ ճանչցուած չէ դրացի իսլամ պետութիւններու` [[Մալեզիա]]յի, [[Ինտոնեզիա]]յի եւ [[Պրունեյ]]ի կողմէ<ref name="cs.uwec" /><ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/5262490.stm|title=Israel alarm at UN force members |publisher=BBC News|accessdate=12 October 2011|date=18 August 2006}}</ref><ref>{{cite web|url=http://geography.about.com/od/politicalgeography/a/israeldiplomacy.htm|title=Diplomatic and Foreign Relations of Israel|author=Rosenberg, Matt|publisher=About.com|accessdate=12 October 2011|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120115055734/http://geography.about.com/od/politicalgeography/a/israeldiplomacy.htm|archivedate=15 January 2012|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/14324943.stm|title=Malaysian FA apologises to Benayoun over racist abuse|publisher=BBC News|accessdate=12 October 2011|date=29 July 2011}}</ref>: Երկրի անկախացումէն ետք սպառնացող մեծագոյն վտանգը Մալեզիայի ներխուժումը եղեր է: [[Իսրայէլի պաշտպանութեան բանակ]]ի հրամանատարներուն յանձնարարուած եղեր է զերօյէն ստեղծել Սինկափուրեան զինուած ուժեր, իսկ իսրայէլեան մասնագէտները ուսումնական փորձը փոխանցեր են Սինկափուրի զինուորներուն: Ռազմական դասընթացները կազմակերպուեր են իսրայէլեան մոտելի հիմքով: Սինկափուրը նախկինին պէս կը պահպանէ ռազմական ուժեղ կապերը Իսրայէլի հետ եւ կը համարուի իսրայէլական զէնքի խոշոր գնորդներէն մէկը<ref name="cs.uwec" /><ref>{{cite web|title=Jewish Virtual History Tour: Singapore|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/vjw/singapore.html|publisher=Jewish Virtual Library|date=n.d.|accessdate=13 October 2011}}</ref>: Հակաթանկային «Մաթատոր» զէնքը սինկափուր-իսրայէլեան նոր համագործակցութեան օրինակ է<ref>{{cite news|url=http://www.palestine-studies.org/files/pdf/jps/10341.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20110928203037/http://www.palestine-studies.org/files/pdf/jps/10341.pdf|dead-url=yes|archive-date=28 September 2011|page=186|title=THE ISRAELI ARSENAL DEPLOYED AGAINST GAZA DURING OPERATION CAST LEAD|publisher=[[Institute of Palestine Studies]]|accessdate=10 July 2012}}</ref>: [[Պատկեր:US Navy 100716-N-0995C-155 The Singapore navy guided-missile frigate RSS Steadfast (FFG 70) and the corvette RSS Vigilance (90) are underway during Cooperation Afloat Readiness and Training (CARAT) Singapore 2010.jpg|250px|մինի|ձախից|Սինկափուրի զինուժը 2010 թուականի զօրավարժութիւններու ընթացքին]] Սինկափուրի օդային ուժերը կը մշակէ հարցերու լայն շրջանակ՝ ինչպէս աւանդական, այնպես ալ ոչ աւանդական պատերազմներու հարցերով: Պաշտպանական գիտարուեստի ու գիտութեան գործակալութիւնը պատասխանատուութիւն կը կրէ ռազմական աղբիւրներու գնման մասով<ref name="Mindef18Feb2008">{{cite press release|url=http://www.mindef.gov.sg/imindef/resources/speeches/2008/18feb08_speech2.html|title=Speech by Minister for Manpower and Second Minister for Defence Dr Ng Eng Hen|publisher=Ministry of Defence|date=18 February 2008|accessdate=19 February 2011|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161230171135/https://www.mindef.gov.sg/imindef/resources/speeches/2008/18feb08_speech2.html|archivedate=30 December 2016|df=dmy-all}}</ref>: Սինկափուրի աշխարհագրական սահմանափակ հնարաւորութիւնները կը նշանակեն, որ անոր օդային ուժերը պէտք է նախատեսեն յարձակման հնարաւորութիւնը այն պարագային, երբ իրենք չեն կրնար նահանջել եւ վերախմբաւորուիլ: Բնակչութեան սահմանափակ թիւը, ուր աշխոյժ ուժերը քիչ են, իսկ պահեստայինը` շատ, նոյնպէս նպաստեր է ռազմավարական ծրագիրներու մշակման<ref name="MindefApr2005" />: Սինկափուրի մէջ կը զորակոչուին ծառայութեան պիտանի բոլոր տղամարդիկ, որոնց 18-ը լրացեր է` բացառութեամբ այն մարդոց, որոնք ունին դատուածութիւն եւ ովքեր կրնան ապացուցել, որ իրենց բացակայութիւնը դժուարութիւններ կը յարուցէ ընտանիքի մէջ։ Այն տղաները, ովքեր դեռ չեն վերջացուցեր նախաբուհական կրթութիւնը կամ քաղծառայութեան թոշակ կը ստանան, կրնան հրաժարիլ ծրագիրէն: Թէեւ կանանց ծառայութիւնը պարտադիր չէ, բայց Սինկափուրի զինուած ուժերուն մէջ անոնց թիւը կ'աւելնայ. 1989 թուականէն անոնց արտօնուած է ռազմական մասնագիտութեամբ զբաղուիլ: Մինչեւ զինուորական ծառայութեան անցնիլը նորակոչիկը 9 շաբաթ կը վերապատրաստուի զինուորական պատրաստութեան պազայի մէջ<ref name="country-data">{{cite web|url=http://www.country-data.com/cgi-bin/query/r-11917.html|title=Singapore&nbsp;– Recruitment and Training of Personnel|publisher=Country-data.com|date=December 1989|accessdate=19 February 2011}}</ref>: [[Պատկեր:Flag lowering by Singapore troops, Kiwi Base, Bamyan Province, Afghanistan - 20101027.jpg|250px|մինի|Սինկափուրի ուժերուն կողմէ դրօշի իջեցում Աֆղանիստանի մէջ]] Գլխաւոր կղզիի բաց հողատարածքներու սակաւութեան պատճառով զինավարժութիւնները յաճախ տեղի կ'ունենան ոչ մեծ կղզիներու մէջ, որոնք արգիլուած են քաղաքացիական մուտքի համար: Այդ կ'օգնէ նաեւ խուսափիլ գլխաւոր կղզիի ու քաղաքի նկատմամբ եղած վտանգներէն: Սակայն վտանգաւոր կը համարուի մեծածաւալ զինավարժութիւններու կատարումը շրջանին մէջ. ատոնք 1975 թուականէն ի վեր կը կատարուին [[Թայուան|Թայուանի]] մէջ։ Զօրավարժութիւններ կը կատարուին նաեւ տասնեակ այլ երկիրներու մէջ<ref name="country-data" />։ Ընդհանուր առմամբ, օտար ուժերու հետ զինավարժութիւններ տեղի կ'ունենան շաբաթը 1-2 անգամ<ref name="MindefApr2005" />: Կղզիի սահմանափակ տարածքին պատճառով, Սինկափուրի ռազմաօդային ուժերն ունին շարք մը պազաներ [[Աւստրալիա]]յի, [[ԱՄՆ]]-ի եւ [[Ֆրանսա]]յի մէջ։ Ռազմաօդային ուժերու 130 էսքատրիլիաներ տեղակայուած են Արեւմտեան Աւստրալիոյ մէջ, իսկ 126 էսքատրիլիաներ` [[Քվինսլենտ (նահանգ)|Քվինսլենտ]]ի մէջ<ref>{{cite web|url=http://www.airforce.gov.au/bases/pearce.aspx|publisher=[[Royal Australian Air Force]]|title=RAAF Base Pearce|accessdate=12 October 2011|year=2011}}</ref>: Սինկափուրն ունի մէկ էսքատրիլիա Ֆրանսայի հարաւը, ինչպէս նաեւ քանի մը ջոկատներ ԱՄՆ-ի` Սան Տիեկոյի մէջ, Գալիֆորնիոյ, Արիզոնայի, Կրանտ Փրերիի, Թեքսասի եւ այլ վայրերու մէջ<ref>{{cite press release|url=http://www.mindef.gov.sg/imindef/news_and_events/nr/1999/aug/20aug99_nr.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20060313052830/http://www.mindef.gov.sg/imindef/news_and_events/nr/1999/aug/20aug99_nr.html |dead-url=yes |archive-date=13 March 2006 |title=Opening Ceremony of the RSAF Helicopter Detachment in Oakey, Australia |accessdate=5 July 2013 |date=20 August 1999 |publisher=Ministry of Defence |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.mindef.gov.sg/cyberpioneer/backissuessep1.htm |title=Beyond Limits&nbsp;– Jet Training in France |accessdate=12 October 2011 |year=2011 |publisher=Ministry of Defence |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070625180014/http://www.mindef.gov.sg/cyberpioneer/backissuessep1.htm |archivedate=25 June 2007}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.globalsecurity.org/military/world/singapore/rsaf-equipment-intro.htm |title=Equipment&nbsp;– Republic of Singapore Air Force |publisher=GlobalSecurity |accessdate=12 October 2011 |year=2011}}</ref>: Սինկափուրի զինուած ուժերը օգնութեան մեկներ են այլ երկիրներ, օրինակ` [[Իրաք]] եւ [[Աֆղանիստան]]։ Տարածաշրջանը Սինկափուրը օգներ է կայունացնելու իրավիճակը [[Արևելեան Թիմոր|Արեւելեան Թիմորի]] մէջ. օգներ է 2004 թուականին երկրաշարժէն ու ցունամիէն տուժած Ինտոնեզիայի Աչեհ նահանգին: 2014 թուականին Սինկափուրի զինուած ուժերը երկու նաւ մտցուցեր են [[Ատենի ծոց]], որպէսզի օգնեն ծովահէններու դէմ պայքարին: Օգնութիւն ցուցաբերեր են նաեւ ''Քաթրինա'' եւ ''[[Հայյան թայֆուն]]'' փոթորիկներէն տուժածներուն: Սինկափուրը հինգ երկիրներու պաշտպանութեան համաձայնագրի անդամ է՝ Աւստրալիայի, Մալեզիայի, Նոր Զելանտիայի եւ Միացեալ Թագաւորութեան հետ<ref>{{cite web |url=http://www.acc.af.mil/news/story.asp?id=123178824 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121114033730/http://www.acc.af.mil/news/story.asp?id=123178824 |dead-url=yes |archive-date=14 November 2012 |title=Singapore celebrates Peace Carvin V partnership with U.S. Air Force |accessdate=5 July 2013 |date=23 November 2009 |author=Reif, Jasmine |publisher=U.S. Air Combat Command}}</ref><ref>{{cite news |url=http://160.96.2.142/content/pmosite/mediacentre/inthenews/primeminister/2010/July/pm_gets_feel_of_rsafsnewjetatusbase.html |archive-url=https://archive.is/20130705185326/http://160.96.2.142/content/pmosite/mediacentre/inthenews/primeminister/2010/July/pm_gets_feel_of_rsafsnewjetatusbase.html |dead-url=yes |archive-date=5 July 2013 |title=PM gets feel of RSAF's new jet at US base |accessdate=5 July 2013 |work=The Straits Times |location=Singapore |date=13 July 2010 |author=Chua Chin Hon}}</ref>: == Աշխարհագրութիւն == [[Պատկեր:CIA World Factbook map of Singapore (English).png|250px|մինի|Սինկափուրի եւ շրջակայ կղզիներու ու ջրային ուղիներու ծրագիր]] Սինկափուրը բաղկացած է 63 կղզիներէ՝ ներառեալ գլխաւոր կղզին՝ [[Փուլաու Ուճոնկ]]ը<ref>{{cite book |first1=Victor R. |last1=Savage |first2=Brenda S.A. |last2=Yeoh |title=Toponymics: A Study of Singapore's Street Names |year=2004 |publisher=Eastern Universities Press |location =Singapore |isbn=978-981-210-364-2}}</ref>: Կան երկու խոշոր միաւորումներ Ճոհորի ու Մալեզիայի հետ՝ Ճոհոր-Սինկափուրեան Քաուզվէյը հիւսիսը եւ Թուասա երկրորդ ջրանցքը արեւմուտքին: Ճուրոնգ կղզին, Փուլաու Թեքոնկը, Փուլաու Ուպինը եւ Սենթոսան Սինկափուրի փոքր կղզիներէն ամէնամեծերն են: Բնական ամէնէն մեծ բարձունքը Պուքիթ Թիմահ բլուրն է` 163.63 մ բարձրութեամբ<ref>{{cite web |url=http://www.nhb.gov.sg/NHBPortal/faces/oracle/webcenter/portalapp/pagehierarchy/Page856.jspx?detContId=NHBSVRAPP61620001517 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150409193851/http://www.nhb.gov.sg/NHBPortal/faces/oracle/webcenter/portalapp/pagehierarchy/Page856.jspx?detContId=NHBSVRAPP61620001517 |dead-url=yes |archive-date=9 April 2015 |publisher=National Heritage Board |accessdate=11 January 2015 |title=Bukit Timah Hill}}</ref>: Սինկափուրի մակերեսը ընդարձակուեր է 581.5 քմ²-էն 1960-ական թուականներուն, դառնալով 721.5 քմ², իսկ 2018 թուականին` 23 %-ով (130 քմ²)<ref>{{cite news |url= https://www.economist.com/news/asia/21645221-asias-mania-reclaiming-land-sea-spawns-mounting-problems-such-quantities-sand |title=Such quantities of sand |date=28 February 2015 |work=The Economist |location= London}}</ref>: Կանխատեսումներու համաձայն` 2030 թուականին երկրի տարածքը կը հասնի 766 քմ²-ի<ref>{{cite web |title=MND Land Use Report |url=https://www.mnd.gov.sg/landuseplan/ |accessdate=2020-01-29 |archive-date=2013-02-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130204064610/https://www.mnd.gov.sg/landuseplan/ |dead-url=yes }}</ref>: Որոշ նախագիծեր կ'ենթադրեն ոչ մեծ կղզիներու օգտագործումը՝ հողերը բարուոքելու միջոցով. նմանատիպ աշխատանքները աւարտած են Եուրոունկ կղզիին մէջ<ref name="earthshots.usgs.gov">{{cite web |url=http://earthshots.usgs.gov/earthshots/node/11#ad-image-20 |title=Earthshots: Satellite Images of Environmental Change: Singapore |publisher=Earthshots |accessdate=14 April 2015}}</ref>: === Բնութիւն === Սինկափուրի քաղաքայնացումը կը նշանակէ, որ ան կորսնցուցած է իր պատմական անտառներու 95 %-ը<ref name="nature-extinctions">{{cite journal|last=Brook|first=Barry W.|author2=Navjot S. Sodhi |author3=Peter K. L. Ng |date=24 July 2003|title=Catastrophic extinctions follow deforestation in Singapore|journal=Nature |volume=424|pages=420–426|issn=0028-0836|url=http://www.nature.com/nature/journal/v424/n6947/full/nature01795.html|doi=10.1038/nature01795|pmid=12879068|issue=6947}}</ref>: Ներկայիս անոր բնաշխարհի կենդանատեսակներու ու բուսատեսակներու կէսէն աւելին առկայ են բնական արգելոցներու մէջ, ինչպիսիք են Պուքիթ Թիման եւ Արեւային Պուլոթի արգելոցները, որոնք կը կազմեն Սինկափուրի տարածքի 0.25 %-ը միայն<ref name="nature-extinctions"/>: Որպէսզի պայքարին նման անկման դէմ, [[1967 թուական|1967]] թուականին կառավարութիւնը ներդրած է Սինկափուրը քաղաք-այգիի վերածելու ծրագիրը, որ ուղղուած է քաղաքայնացման խստութիւնը մեղմացնելուն եւ կեանքի որակի բարձրացման<ref>{{cite web|url=http://eresources.nlb.gov.sg/history/events/a7fac49f-9c96-4030-8709-ce160c58d15c |title="Garden City" vision is introduced |publisher=History SG |accessdate=16 November 2016}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.nparks.gov.sg/cms/docs/AnnexB.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20140324093917/https://www.nparks.gov.sg/cms/docs/AnnexB.pdf |dead-url=yes |archive-date=24 March 2014 |title=Singapore, A City in a Garden |publisher=National Parks Board}}</ref>: Այդ ժամանակէն ի վեր Սինկափուրի տարածքի 10 %-ը յատկացուեր է արգելոցներու ու արգելանոցներու համար<ref>{{cite web |url=http://app.mnd.gov.sg/Newsroom/NewsPage.aspx?ID=5064&category=Speech&year=2014&RA1=&RA2=&RA3= |archive-url=https://web.archive.org/web/20140710090137/http://app.mnd.gov.sg/Newsroom/NewsPage.aspx?ID=5064&category=Speech&year=2014&RA1=&RA2=&RA3= |dead-url=yes |archive-date=10 July 2014 |title=Speech by MOS Desmond Lee at the Asia for Animals Conference Gala Dinner |publisher=National Development Ministry |accessdate=17 January 2014}}</ref>: Կառավարութիւնը կը ծրագրէ նաեւ պահպանել չխաթարուած վայրի բնութիւնը<ref>{{cite web|url=http://www.nbrcnparks.org/initiatives_nation.asp|archive-url=https://web.archive.org/web/20071005194408/http://www.nbrcnparks.org/initiatives_nation.asp|dead-url=yes|archive-date=5 October 2007|title=National Initiatives|publisher=National Biodiversity Reference Center|accessdate=26 September 2009}}</ref>: Սինկափուրի նշանաւոր այգիները կը ներառեն Սինկափուրի բուսաբանական այգին, 150-ամեայ արեւադարձային անտառը, որ Սինկափուրի մէջ [[ԵՈՒՆԵՍՔՕ]]-ի [[Համաշխարհային ժառանգութիւն|համաշխարհային ժառանգութեան]] առաջին վայրը կը հանդիսանայ, ծովածոցի այգիները, որոնք զբօսաշրջային կարեւոր ուղղութիւն են<ref>{{Cite news|url=http://www.channelnewsasia.com/news/singapore/singapore-botanic-gardens-declared-unesco-world-heritage-site-8224416|title=Singapore Botanic Gardens declared UNESCO World Heritage Site|last=|first=|date=4 July 2015|work=Channel NewsAsia|access-date=15 November 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171115213851/http://www.channelnewsasia.com/news/singapore/singapore-botanic-gardens-declared-unesco-world-heritage-site-8224416|archive-date=15 November 2017|dead-url=yes|language=en-US}}</ref>: === Կլիմայ === Սինկափուրն ունի արեւադարձային կլիմայ` առանց յատուկ ընդգծուած եղանակներու, հաւասարաչափ ջերմաստիճանով եւ ճնշմամբ, բարձր խոնաւութեամբ եւ յորդառատ անձրեւներով: Ջերմաստիճանը սովորաբար կը կազմէ 22-35&nbsp;°C: Հակառակ ջերմաստիճանը տարուայ ընթացքին շատ չի տարբերիր, Նոյեմբեր-Յունուար ամիսներուն առկայ է վեցամսեայ հով՝ Հնդկաց Ովկիանոսի աւելի խոնաւ եղանակ<ref>{{cite web|url=http://www.nea.gov.sg/weather-climate/climate/weather-statistics|title=Singapore National Environment Agency Weather Statistics|accessdate=24 November 2016|archive-date=31 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161031025300/http://www.nea.gov.sg/weather-climate/climate/weather-statistics|dead-url=yes}}</ref>: Յուլիս-Հոկտեմբեր ամիսներուն յաճախ մշուշ կը տիրէ, որ հետեւանքն է դրացի [[Ինտոնեզիա]]յի թփուտներու հրդեհներով, ինչ որ շատ յաճախ կը նկատուի [[Սումաթրա]] կղզիին մէջ<ref>{{cite news |url=http://www.edie.net/news/news_story.asp?id=12078 |title=Singapore enveloped by Sumatran smog |last=Bond |first=Sam |work=Edie newsroom |date=2 October 2006 |accessdate=2 June 2011}}</ref>: Թէեւ Սինկափուրի մէջ չի նկատուիր ամառային ժամանակ, բայց կը համընկնի ժամսլաքի ուղղութեամբ ''GMT+8'' ժամանակային գօտիով մէկ ժամով աւելի շուտ, քան բնորոշ աշխարհագրական անձրեւին<ref>{{cite web |url=http://www.math.nus.edu.sg/aslaksen/teaching/timezone.html |title=Why is Singapore in the 'Wrong' Time Zone? |author=Mok Ly Yng |publisher=National University of Singapore |date=22 September 2010 |accessdate=2 June 2011}}</ref>: == Տնտեսութիւն == [[Պատկեր:RAF RED ARROWS RETURN FROM GLOBAL TOUR PROMOTING UK INTERESTS MOD 45161929.jpg|250px|մինի|Բրիտանական օդուժի կարմիր նետերը Սինկափուրի ծովածոցի այգիներուն մօտ]] Սինկափուրը ունի զարգացած [[շուկայական տնտեսութիւն]], որ պատմականօրէն հիմնուած է ընդլայնուած առեւտուրի վրայ։ [[Հոնկքոնկ]]ի, [[Հարաւային Քորէա]]յի եւ [[Թայուան]]ի հետ Սինկափուրը կը համարուի ասիական 4 վագրերէն մէկը, սակայն կը գերազանցէ անոնց մէկ բնակիչին բաժին ինկող ՀՆԱ-ով: 1965-1995 թուականներուն աճի թեմփը կազմեր է տարեկան 6 %, ինչ որ համապատասխաներ է բնակչութեան կեանքի մակարդակին.<ref>{{cite book|author=Baten, Jörg |title=A History of the Global Economy. From 1500 to the Present.|date=2016|publisher=Cambridge University Press|page=292|isbn=9781107507180}}</ref>: Սինկափուրեան տնտեսութիւնը կը համարուի ամէնատինամիք, տնտեսութեան համար ամէնէն յարմարաւէտ, ամէնէն որակական, ամէնէն ազատական, ամէնէն մրցունակ տնտեսութիւններէն մէկը<ref>{{cite news|last=Li |first=Dickson |url=http://www.asiaone.com/Business/News/My+Money/Story/A1Story20100201-195831.html |title=Singapore is most open economy: Report |work=Asiaone |location=Singapore |date=1 February 2010 |accessdate=10 May 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100207003624/http://www.asiaone.com/Business/News/My%2BMoney/Story/A1Story20100201-195831.html |archivedate=7 February 2010 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite news|url= http://eurocham.org.sg/index.php?option=com_eurochammobile&view=news&id=289&template=ccmobile|title= Singapore ranked 7th in the world for innovation|newspaper=The Straits Times|location= Singapore|date=5 March 2010|accessdate=23 August 2010}}</ref><ref>{{cite web|url= http://www.weforum.org/pdf/GCR09/GCR20092010fullrankings.pdf|archive-url= https://web.archive.org/web/20091001054950/http://www.weforum.org/pdf/GCR09/GCR20092010fullrankings.pdf|dead-url= yes|archive-date= 1 October 2009|title=The Global Competitiveness Index 2009–2010 rankings and 2008–2009 comparisons|publisher=World Economic Forum|year=2010|accessdate=18 February 2011}}</ref><ref>{{cite news |url= http://www.straitstimes.com/business/economy/singapore-jumps-to-top-of-global-dynamism-index |title= Singapore jumps to top of Global Dynamism Index |date=29 October 2015 |work=The Straits Times |location= Singapore}}</ref><ref>{{cite news|title=Singapore top paradise for business: World Bank |url=http://business.asiaone.com/Business/News/SME%2BCentral/Story/A1Story20070926-27084.html |agency=Agence France-Presse |location=Singapore |work=AsiaOne |date=26 September 2007 |accessdate=22 April 2010 |quote=For the second year running, Singapore tops the aggregate rankings on the ease of doing business in 2006 to 2007. |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090707002844/http://business.asiaone.com/Business/News/SME%2BCentral/Story/A1Story20070926-27084.html |archivedate=7 July 2009 |df=dmy-all }}</ref>: Տնտեսական ազատութեան իմաստով, 2015 թուականին Սինկափուրի տնտեսութիւնը երկրորդ ամէնէն մեծ տնտեսութիւնը եղեր է աշխարհի վրայ, իսկ տնտեսութիւն սկսելու պարզութեամբ վերջին տասնամեակին ամէնէն պարզ տեղը համարուեր է Սինկափուրը<ref>{{cite web|url=http://www.doingbusiness.org/rankings |title=Economy rankings |publisher=Doingbusiness.org |date=27 October 2015 |accessdate=28 October 2015 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150206025936/http://www.doingbusiness.org/rankings |archivedate=6 February 2015 |df=dmy-all }}</ref>: Համաձայն փտածութեան ընդունման գործակիցի` Սինկափուրը բարձր կը գնահատուի, որպէս աշխարհի ամէնէն քիչ փտածութեան ունեցող երկիրներէն մէկը, [[Նոր Զելանտիա]]յի եւ սքանտինաւեան երկիրներու հետ: 2016 թուականին Սինկափուրը ''Economist Intelligence Unit'' ընկերութեան հետազօտութիւններով, երրորդ անգամ անընդմէջ համարուեր է աշխարհի ամէնէն թանկ քաղաքը<ref>{{cite news|last1=Ungku|first1=Fathin|last2=Teo|first2=Hillary|title=Water price hike sparks rare public protest in Singapore|url=http://uk.reuters.com/article/uk-singapore-protest-idUKKBN16I0GP?il=0|accessdate=11 March 2017|agency=Reuters|date=11 March 2017|archive-date=12 March 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170312063839/http://uk.reuters.com/article/uk-singapore-protest-idUKKBN16I0GP?il=0|dead-url=yes}}</ref><ref>{{cite news |author=Lee Yen Nee |title= Singapore ranked world's most expensive city for 3rd year running |url= http://www.todayonline.com/singapore/singapore-worlds-most-expensive-city-third-year-row-says-eiu-report |accessdate=11 March 2017 |work=Today |location=Singapore |date=10 March 2016}}</ref>: [[Պատկեր:View of MBS from the gardens (8026531707).jpg|250px|մինի|ձախից|[[Մարինա Պէյ Սենտս]] հանգստավայրը, որ բացուեր է 2010 թուականին, աշխարհի ամէնէն շատ լուսանկարուած շինութիւններէն է:]] Քանի մը տարի շարունակ Սինկափուրը եղեր է այն քիչ երկիրներէն մէկը, որ վարկային հեղինակութեամբ մտեր է ''մեծ եռեակի'' մէջ եւ ասիական միակ երկիրը, որ հասեր է այդ վարկանիշին<ref>{{cite news |url= https://www.theguardian.com/business/economics-blog/2014/oct/15/the-aaa-rated-club-which-countries-still-make-the-grade |title=The AAA-rated club: which countries still make the grade? |date=15 October 2014 |newspaper=The Guardian |location= London}}</ref>: Սինկափուրը դէպի զինք կը գրաւէ մեծ չափով օտար ներդրումներ` շնորհիւ իր աշխարհագրական դիրքին, ցած հարկերու, մասնագիտացուած աշխատուժի, զարգացած ենթակառուցուածքներու եւ փտածութեան զերօ մակարդակին<ref>{{cite news |author= Ogg, Jon C. |url= http://www.msnbc.msn.com/id/44020687/ns/business-world_business/t/remaining-countries-aaa-credit-ratings/ |title=Remaining countries with AAA credit ratings |accessdate=12 October 2011 |date=8 August 2011 |work=[[NBC News]]}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.cpib.gov.sg/sites/default/files/publication-documents/CPIB%20Corruption%20Statistics_0.pdf |title=CPIB Corruption Statistics 2015 |date=2 April 2015 |publisher=World Bank |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160322233426/https://www.cpib.gov.sg/sites/default/files/publication-documents/CPIB%20Corruption%20Statistics_0.pdf |archivedate=22 March 2016 |df= }}</ref><ref>[http://www.mas.gov.sg/en/Statistics/Reserve-Statistics/Official-Foreign-Reserves.aspx Official Foreign Reserves], Monetary Authority of Singapore.</ref>: Սինկափուրը ունի նաւթի` աշխարհի մէջ ամէնէն մեծ պահեստը եւ մէկ բնակիչին բաժին ինկող ամենէն մեծ օտար ներդրումը<ref>{{cite web|url=http://www.singstat.gov.sg/SDDS/data.html#ext |title=Statistics Singapore -IMF SDDS&nbsp;– Economic and Financial |publisher=Singstat.gov.sg |date= |accessdate=14 October 2013 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131009010622/http://www.singstat.gov.sg/SDDS/data.html |archivedate=9 October 2013 |df= }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.xe.com/ucc/convert/?Amount=1&From=USD&To=SGD |title=Based on USD/SGD rate of 1.221 |publisher=Xe.com |date= |accessdate=14 October 2013}}</ref>: Սինկափուրի մէջ կան մօտ 7.000 ազգային ընկերութիւն [[ԱՄՆ]]-էն, [[Ճափոն|Ճափոնէն]] եւ [[Եւրոպա]]յէն: Կան մօտաւորապէս 1.500 ընկերութիւններ [[Չինաստան]]էն եւ մօտ այդքան ալ [[Հնդկաստան]]էն: Սինկափուրեան աշխատուժի մօտ 44 %-ը կը կազմեն ոչ սինկափուրցիները<ref>[http://www.salary.sg/2010/44-percent-of-workforce-are-non-citizens/ "44 Percent of Workforce Are Non-Citizens" (our estimate)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160221140252/http://www.salary.sg/2010/44-percent-of-workforce-are-non-citizens/ |date=21 February 2016 }}. ''Your Salary in Singapore''.</ref>: Ստորագրուեր է ազատ առեւտուրի մասին մօտ 10 համաձայնագիր այլ երկիրներու ու շրջաններու հետ<ref name="govt.nz" />: Հակառակ շուկայի ազատութեան` Սինկափուրի կառավարութեան գործողութիւնները մեծ բաժին ունին Սինկափուրի տնտեսութեան մէջ, ինչ որ կը կազմէ ՀՆԱ-ի 22 %-ը<ref>{{cite news |author=Seung-yoon Lee |url= http://www.huffingtonpost.com/2014/04/09/ha-joon-chang-economics_n_5120030.html |title=Ha-Joon Chang: Economics Is A Political Argument |work=The Huffington Post |date=9 April 2014 |accessdate=18 July 2014}}</ref>: Սինկափուրը Հնդկաստանի մեծութեամբ երկրորդ ներդրողն է<ref>{{cite news |url= http://www.channelnewsasia.com/stories/singaporebusinessnews/view/1104667/1/.html |archive-url= https://archive.is/20120722162407/http://www.channelnewsasia.com/stories/singaporebusinessnews/view/1104667/1/.html |dead-url= yes |archive-date= 22 July 2012 |title= S'pore is India's second-largest foreign investor |work=Channel NewsAsia |location =Singapore |date=14 January 2011 |author=Ramesh, S.}}</ref>: Ան խոշորագոյն 14-րդ ներմուծողն է եւ 15-րդ խոշորագոյն արտահանողը աշխարհի վրայ<ref>{{cite web|url=http://exportbritain.org.uk/market-snapshots/singapore.html|title=Singapore - Export Britain|website=Export Britain}}</ref><ref>''Perspectives On The Security Of Singapore: The First 50 Years'' {{ISBN|978-9-814-68933-5}} p. 128</ref>: ::{| class="wikitable" style="text-align:center;" |+ '''Տնտեսութեան վիճակագրութիւն։ 2011-2014 թուականներ'''<br /><ref>{{cite web |title=Gross Domestic Product (US$)|url=http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD/countries|publisher=World Bank|accessdate=18 September 2015}}</ref><ref>{{cite web |title=Gross Domestic Product (S$)|url=http://data.imf.org/?sk=b5cda530-07b8-46c6-b829-1827df8b49c7&sId=1390030109571&ss=1390030109571|publisher=International Monetary Fund|accessdate=18 September 2015}}</ref><ref>{{cite web |title=Gross Domestic Product Per Capita (US$) |url=http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD/countries|publisher=World Bank|accessdate=18 September 2015}}</ref><ref>{{cite web|title=Gross Domestic Product Per Capita (S$) |url=http://www.singstat.gov.sg/docs/default-source/default-document-library/statistics/browse_by_theme/economy/time_series/gdp.xls |publisher=Department of Statistics, Singapore |accessdate=18 September 2015 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150807162709/http://www.singstat.gov.sg/docs/default-source/default-document-library/statistics/browse_by_theme/economy/time_series/gdp.xls |archivedate=7 August 2015 |df= }}</ref><ref>{{cite web |title=Gross National Income (US$)|url=http://data.worldbank.org/indicator/NY.GNP.ATLS.CD/countries|publisher=World Bank|accessdate=18 September 2015}}</ref><ref>{{cite web |title=Foreign Reserves|url=http://www.mas.gov.sg/statistics/reserve-statistics/official-foreign-reserves.aspx|publisher=Monetary Authority Of Singapore|accessdate=18 September 2015}}</ref><ref>{{cite web|title=Exchange Rates |url=http://www.singstat.gov.sg/docs/default-source/default-document-library/statistics/browse_by_theme/economy/time_series/exchange.xls |publisher=Department Of Statistics Singapore |accessdate=18 September 2015 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150927084628/http://www.singstat.gov.sg/docs/default-source/default-document-library/statistics/browse_by_theme/economy/time_series/exchange.xls |archivedate=27 September 2015 |df= }}</ref><ref>{{cite web|title=Real Gross Domestic Product (S$), Gross National Income (S$), GNI Per Capita (S$) |url=http://www.singstat.gov.sg/docs/default-source/default-document-library/publications/publications_and_papers/reference/sif2015.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20150701141036/http://www.singstat.gov.sg/docs/default-source/default-document-library/publications/publications_and_papers/reference/sif2015.pdf |dead-url=yes |archive-date=1 July 2015 |publisher=Department Of Statistics Singapore |accessdate=18 September 2015 |df=dmy-all }}</ref> |- ! Year ! GDP<br />Nominal<br />(Billion) ! GDP<br />Nominal<br />Per Capita ! [[Real Gross Domestic Product|GDP Real]]<br />(Billion) ! [[Gross National Income|GNI]]<br />Nominal<br />(Billion) ! GNI<br />Nominal<br />Per Capita ! Foreign<br />Reserves<br />(Billion) ! Avg.<br />Exchange Rate<br />(1 US$ to S$]] |- | 2011 || S$ 346.353 || S$ 66,816 || S$ 342.371 || S$ 338.452 || S$ 65,292 || S$ 373.960 || S$ 1.2573 |- | 2012 || S$ 362.332 || S$ 68,205 || S$ 354.061 || S$ 351.765 || S$ 66,216 || S$ 324.081 || S$ 1.2498 |- | 2013 || S$ 378.200 || S$ 70,047 || S$ 324.592 || S$ 366.618 || S$ 67,902 || S$ 344.729 || S$ 1.2513 |- | 2014 || S$ 390.089 || S$ 71,318 || S$ 380.585 || S$ 378.329 || S$ 69,168 || S$ 340.438 || S$ 1.2671 |} [[Պատկեր:Singapore Airlines, Airbus A380-800 9V-SKI '50th anniversary of Singapore' NRT (20786371995).jpg|250px|մինի|''Սինկափուրեան օդանաւային ուղիները'' կը տօնեն իրենց ոսկեայ յոբելեանը]] Սինկափուրի արժոյթը [[սինկափուրեան տոլար]]ն է (S$), որ կը թողարկէ Սինկափուրի արժոյթի վարչութիւնը (ՍԱՎ)<ref>{{cite book|author=Low Siang Kok|title=The Future of Money|publisher=Organisation for Economic Co-operation and Development|location= Paris|url= http://www.oecd.org/dataoecd/40/31/35391062.pdf <!-- backup url=http://213.253.134.43/oecd/pdfs/browseit/0302011E.PDF --> <!-- backup url=http://www.oecdbookshop.org/oecd/get-it.asp?REF=0302011E.PDF&TYPE=browse -->|accessdate=28 December 2007|isbn=978-92-64-19672-8|page=147|chapter=Chapter 6: Singapore Electronic Legal Tender (SELT)&nbsp;– A Proposed Concept|date=22 June 2002 <!-- http://www.oecd.org/bookshop?pub=032002011P1 -->}}</ref>: Անիկա փոխադարձ փոխարինելի է Պրունէյի տոլարի հետ արժէքային արտայայտութեամբ 1967 թուականէն, պատմական սերտ յարաբերութիւններով պայմանաւորուած<ref name="Currency History">{{cite press release|url=http://www.mas.gov.sg/currency/currency_info/Heritage_Collection.html |title=The Currency History of Singapore |accessdate=22 April 2010 |date=9 April 2007 |publisher=Monetary Authority of Singapore |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100202075742/http://www.mas.gov.sg/currency/currency_info/Heritage_Collection.html |archivedate=2 February 2010 }}</ref>: ՍԱՎ-ի վարած [[դրամավարկային քաղաքականութիւն]]ը կը տարբերի կեդրոնական շատ դրամատուներու վարած քաղաքականութենէն, որոնք կ'օգտագործեն տոկոսադրոյքները քաղաքականութիւնը կառավարելու համար<ref>{{cite news |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2015-04-13/this-central-bank-doesn-t-set-interest-rates |title=This Central Bank Doesn't Set Interest Rates |date=13 April 2015 |work=Bloomberg}}</ref>: Վերջին տարիներուն երկիրը կը նոյնականացուի [[օֆշորային գօտի]]ներու հետ, քանի որ կը մեծնան օտար ներդրումները: Աւստրալացի միլիոնատէր Պրեթ Պլանտին եւ [[Ֆեյսպուք]]ի համահիմնադիր միլիարդատէր [[Էտուարտօ Սավերին|Էտուարտօ Սավերինը]] օրինակներ են հարուստ մարդոց, որոնք հաստատուեր են Սինկափուրի մէջ (Պլանտին` 2013 թուականին, Սավերինը` 2012 թուականին)<ref>{{cite web|title=Tax havens: Brett Blundy latest to join the Singapore set |url=http://www.brw.com.au/p/brw-lounge/tax_havens_brett_blundy_latest_to_6FkTiljzKasO6SyVSMRWpM |archive-url=https://web.archive.org/web/20130414232445/http://www.brw.com.au/p/brw-lounge/tax_havens_brett_blundy_latest_to_6FkTiljzKasO6SyVSMRWpM |dead-url=yes |archive-date=14 April 2013 |work=Business Review Weekly |publisher=Digital Media |accessdate=18 April 2013 |author=Andrew Heathcote |date=15 April 2013 |df=dmy-all }}</ref>: 2009 թուականին Սինկափուրը վերցուեր է հարկային «ստուերային ցուցակէն», բայց զբաղեցուցած է չորրորդ տեղը ֆինանսական գաղտնիութեան գործակիցով, հարկային իրաւաբանական ցանցի համաշխարհային օֆշորային ֆինանսական ծառայութիւններուն մէջ<ref>{{cite web|last1=Nooten |first1=Carrie |title=Pourquoi Cahuzac a-t-il placé son argent à Singapour? |url=http://www.slate.fr/story/70305/singapour-paradis-fiscal |website=Slate |accessdate=13 November 2016 |language=French |date=4 April 2013 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161114005811/http://www.slate.fr/story/70305/singapour-paradis-fiscal |archivedate=14 November 2016 |df= }}</ref>: 2016 թուականի Օգոստոսին ''The Straits Times'' ամսագիրը հաղորդեր է, որ [[Ինտոնեզիա]]ն որոշեր է հարկային փախստարան ստեղծել Սինկափուրի հարեւանութեամբ գտնուող երկու կղզիներու մէջ, որպէսզի ինտոնեզական դրամագլուխը վերադարձուի հարկային դաշտ<ref name="FSI">{{cite web|title=Financial Secrecy Index – 2015 Results: Narrative Report on Singapore |publisher=''Tax Justice Network'' |url=http://www.financialsecrecyindex.com/PDF/Singapore.pdf |date=2015 |access-date=23 November 2016 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161001155132/http://www.financialsecrecyindex.com/PDF/Singapore.pdf |archivedate=1 October 2016 |df= }}</ref><ref>{{cite web|title=Jakarta plans tax haven on two islands near Singapore|url=http://www.straitstimes.com/asia/jakarta-plans-tax-haven-on-two-islands-near-singapore|website=The Straits Times|accessdate=13 November 2016|date=14 August 2016}}</ref>: 2016 թուականի Հոկտեմբերին Սինկափուրի արժոյթի վարչութիւնը բացայայտեր ու տուգաներ է ''UBS'' եւ ''DBS'' ընկերութիւններուն եւ դրամատնային արտօնագրէն զրկել ''Falcon Private'' բանկը` [[Մալեզիա]]յի ինքնիշխան հիմնադրամի գայթաղկութեան մէջ անոնց ենթադրեալ մասնակցութեան համար<ref>{{cite web|author1=Anshuman Daga|author2=Joshua Franklin|title=Singapore shuts Falcon bank unit, fines DBS and UBS over 1MDB|url=https://www.reuters.com/article/us-malaysia-scandal-falcon-idUSKCN12B03Y|website=Reuters|accessdate=13 November 2016|date=11 October 2016}}</ref><ref>{{cite web|title=UBS et Falcon sanctionnés à Singapour dans le scandale 1MBD|url=http://www.bilan.ch/argent-finances/ubs-falcon-sanctionnes-a-singapour-scandale-1mbd|website=Bilan.ch|accessdate=13 November 2016|language=French|date=11 October 2016|archive-date=2 May 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180502222612/http://www.bilan.ch/argent-finances/ubs-falcon-sanctionnes-a-singapour-scandale-1mbd|dead-url=yes}}</ref>: Միլիոնատէրերու թիւով Սինկափուրը ունի ամէնէն բարձր տոկոսը աշխարհի վրայ, ընդ որում վեց տնատէրերէն մէկը ամէնափոքր հաշիւով ունի մէկ միլիոն ԱՄՆ տոլար: Այդ ցուցանիշի մէջ ներառուած չեն գոյքը, ձեռնարկութիւնները, պերճանքի առարկաները<ref>{{cite news |author= Mahtani, Shibani |url= https://blogs.wsj.com/searealtime/2012/06/01/singapore-no-1-for-millionaires-again/ |date=1 June 2012 |title= Singapore No. 1 For Millionaires&nbsp;– Again |work= Wall Street Journal Southeast Asia blog |location=New York}}</ref>: Սինկափուրի մէջ սահմանուած չէ նուազագոյն աշխատավարձ` ակնածելով, որ այդ կ'ազդէ մրցունակութեան վրայ։ Երկիրը եկամուտներու ամէնէն մեծ անհաւասարութիւնը ունի [[զարգացած երկիրներ]]ու շրջանակին մէջ<ref>{{cite news|title=Minimum wage not a solution |work=MyPaper |date=12 January 2011 |location=Singapore |url=http://www.asiaone.com/Business/News/Story/A1Story20110113-257928.html |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130120030941/http://www.asiaone.com/Business/News/Story/A1Story20110113-257928.html |archivedate=20 January 2013 }}</ref><ref>{{cite news|title=Countries with the Biggest Gaps Between Rich and Poor |work=Yahoo |date=16 October 2009 |url=https://finance.yahoo.com/banking-budgeting/article/107980/countries-with-the-biggest-gaps-between-rich-and-poor |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111008055647/http://finance.yahoo.com/banking-budgeting/article/107980/countries-with-the-biggest-gaps-between-rich-and-poor |archivedate=8 October 2011 |df= }}</ref>: === Զբաղուածութիւն === Սինկափուրն աւանդաբար գործազրկութեան ամէնացած մակարդակն ունեցող երկիրներու թիւին կը պատկանի. այդ մակարդակը 2005-2014 թուականներու ընթացքին չի գերազանցերլ 4 %-ը` առաւելագոյն ցուցանիշին հասնելով 2005 թուականին (3.1 %), իսկ 2009 թուականի համընդհանուր ֆինանսական ճգնաժամի ժամանակ` 3 %: 2015 թուականի առաջին եռամսեակին գործազրկութիւնն իջեր է` հասնելով 1.8 %-ի<ref>{{cite web |url= http://stats.mom.gov.sg/Pages/Unemployment-Summary-Table.aspx |title= Unemployment |publisher= Ministry of Manpower |year=2015 |accessdate=25 December 2015}}</ref>: Կառավարութիւնը տուն չունեցողներուն ու կարիքաւորներուն օգնելու բազմաթիւ ծրագիրներ կը ներկայացնէ ընտանիքի ու հասարակական զարգացման նախարարութեան միջոցով, այդ պատճառով աղքատութիւնը ցած է: Որոշ ծրագիրներ կը ներառեն տնային տնտեսութեամբ զբաղողներու ապահովում, բժշկական անվճար ծառայութիւն՝ պետական հիւանդանոցներու մէջ եւ երեխաներու կրթութեան վճարում, երեխաներու նպաստի վճարում մինչեւ 166.000 տոլար ծնած իւրաքանչիւր քաղաքացիի համար, բնակավայրի տնտեսութեան յատուկ՝ վերաբերող վճարներու մուծում եւ այլն<ref>{{cite web |title= Assistance |date= 26 October 2014 |url= http://app.msf.gov.sg/Assistance |publisher= Ministry of Social and Family Development |deadurl= yes |archiveurl= https://web.archive.org/web/20141026061435/http://app.msf.gov.sg/Assistance |archivedate= 26 October 2014 |df= dmy-all }}</ref><ref>{{cite news |title= The stingy nanny |date=16 October 2009 |url= http://www.economist.com/node/15524092 |work=The Economist |location =London}}</ref><ref>{{cite news |title= Welfare in Singapore: Singapore government response |date=17 February 2010 |url= http://www.economist.com/node/15541423 |work=The Economist |location =London}}</ref><ref>{{cite news |url= http://www.todayonline.com/print/475546 |title=ActiveSG$100 for Singaporeans to play sport |newspaper=Today |location= Singapore |date=26 April 2014 |accessdate=13 July 2016 |deadurl=yes |archiveurl= https://web.archive.org/web/20160623023323/http://www.todayonline.com/print/475546 |archivedate=23 June 2016 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.ida.gov.sg/Learning/Community-Development/NEU-PC-Plus-Programme/Schemes/NEU-PC-Plus-Programme-PC-Bundle-scheme |title=NEU PC Plus Programme |publisher=Infocomm Development Authority of Singapore |accessdate=13 July 2016 |archive-date=19 January 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160119040025/https://www.ida.gov.sg/Learning/Community-Development/NEU-PC-Plus-Programme/Schemes/NEU-PC-Plus-Programme-PC-Bundle-scheme |dead-url=yes }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.mot.gov.sg/News-Centre/News/2015/250,000-Public-Transport-Vouchers-to-Help-Needy-Families-Cope-with-Fare-Adjustment |title=250,000 Public Transport Vouchers to Help Needy Families Cope with Fare Adjustment |publisher=Ministry of Transport |date=21 January 2015 |accessdate=13 July 2016 |archive-date=29 May 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160529210225/http://www.mot.gov.sg/News-Centre/News/2015/250,000-Public-Transport-Vouchers-to-Help-Needy-Families-Cope-with-Fare-Adjustment/ |dead-url=yes }}</ref><ref>{{cite web |url=http://app.msf.gov.sg/Press-Room/Numbers-and-profile-of-homeless-persons |title=Numbers and profile of homeless persons |publisher=Ministry of Social and Family Development |date=13 August 2012 |accessdate=13 July 2016 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160513223221/http://app.msf.gov.sg/Press-Room/Numbers-and-profile-of-homeless-persons |archivedate=13 May 2016 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.singaporebudget.gov.sg/budget_2014/families1.aspx |title=Singapore Budget 2014 – Measures For Households |publisher=Government of Singapore |accessdate=13 July 2016}}</ref>: Հակառակ որ ընդունուած է, որ այս գործընթացն ընդհանուր առմամբ որոշիչ դեր ունի երկրի համար, կառավարութիւնը կը դիտարկէ այս աշխատողներու սահմանափակման հարցը, քանի որ օտարերկրեայ աշխատուժը կը կազմէ 80 % շինարարութեան ոլորտին եւ 50 % ծառայութիւններու ոլորտին մէջ<ref>{{cite news|url=http://tvnz.co.nz/business-news/singapore-may-cap-low-skilled-foreign-workers-3346985 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100204204744/http://tvnz.co.nz/business-news/singapore-may-cap-low-skilled-foreign-workers-3346985 |dead-url=yes |archive-date=4 February 2010 |title=Singapore may cap low-skilled foreign workers |work=TV New Zealand |date=2 February 2010 |accessdate=11 April 2011 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.bca.gov.sg/publications/BuildabilitySeries/others/rscp_es.PDF|title=Executive summary|publisher=[[Building and Construction Authority]]|accessdate=11 April 2011}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.asiaone.com/Business/News/Office/Story/A1Story20090222-123635.html |title=Singapore's phantom workers |last=Sudderuddin |first=Shuli |newspaper=The Straits Times |location=Singapore |date=22 February 2009 |accessdate=11 April 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090225121552/http://www.asiaone.com/Business/News/Office/Story/A1Story20090222-123635.html |archivedate=25 February 2009 }}</ref>: Արտագաղթածներու վարչութիւնը եւ հսկիչ անցակէտերը շարք մը պահանջներ կը ներկայացնեն մշտական բնակութեան իրաւունք ստանալու համար<ref>{{cite web|url=https://www.ica.gov.sg/apply/PR/apply_PR_who|title=ICA - Immigration & Checkpoints Authority of Singapore|website=www.ica.gov.sg}}</ref>: [[Պատկեր:Panoramic view of the Central Business District, Singapore, and ships - 20100712.jpg|1200px|մինի|կեդրոն|Համայնապատկեր կեդրոնական պիզնես շրջանի, Սինկափուրի եւ նաւերու]] === Արտադրական հատուած === [[Պատկեր:Universal Singapore Hollywood Boulevard.jpg|300px|մինի|Հոլիվուտեան ''Universal Studio''-ի սրահը Սենթոսա կղզիին մէջ]] Ամբողջ աշխարհի մէջ Սինկափուրը կը համարուի տնտեսական հատուածի առաջատար, ունենալով մեծութեամբ երրորդ արժութային կեդրոնը, առաջատար երրորդ ֆինանսական կեդրոնը, գազինօներու ու ազարթային խաղերու` մեծութեամբ երկրորդ կեդրոնը՝ շուկայի: Անիկա առեւտուրի ու նաւթավերամշակման` մեծութեամբ երրորդ կեդրոնն է, աշխարհի վրայ առաջատարն է հորատող սարքերու արտադրութեամբ եւ նաւավերանորոգման կայաններով, կարեւորագոյն գործողութիւններու կեդրոն է<ref>{{cite news |url= https://www.bloomberg.com/news/articles/2016-04-08/singapore-overtakes-hong-kong-as-world-s-no-3-financial-center |title=Singapore Edges Ahead of Hong Kong as No. 3 Financial Center |date=8 April 2016 |work=Bloomberg |location=New York}}</ref><ref>{{cite news |url= http://www.scmp.com/news/hong-kong/economy/article/1934559/hong-kong-overtaken-singapore-third-leading-global-financial |title=Hong Kong overtaken by Singapore as third leading global financial centre |date=7 April 2016 |work=South China Morning Post |location=Hong Kong}}</ref><ref name="edmontonjournal.com">{{cite news |url= https://www.bloomberg.com/news/2011-08-10/singapore-miracle-dimming-as-income-gap-widens-squeeze-by-rich.html |archive-url= https://web.archive.org/web/20110816092048/http://www.bloomberg.com/news/2011-08-10/singapore-miracle-dimming-as-income-gap-widens-squeeze-by-rich.html |dead-url= yes |archive-date= 16 August 2011 |date=10 August 2011 |work=Bloomberg |location =New York |author= Adam, Shamim |title= Singapore Miracle Dimming as Income Gap Widens Squeeze by Rich}}</ref><ref>[http://www.edb.gov.sg/edb/sg/en_uk/index/industry_sectors/energy/facts_and_figures.html Facts and Figures – Singapore Economic Development Board]. {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20120720070516/http://www.edb.gov.sg/edb/sg/en_uk/index/industry_sectors/energy/facts_and_figures.html |date=20 July 2012 }}</ref><ref>{{cite news |url= http://www.ft.com/cms/s/0/8b9d7d1e-c837-11da-a377-0000779e2340.html |work= Financial Times |location =London |date=10 April 2006 |author =Burton, John |title= Singapore economy grows 9.1% in first quarter}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.edb.gov.sg/edb/sg/en_uk/index/industry_sectors/marine___offshore/facts_and_figures.html |title=Facts and Figures |publisher=Singapore Economic Development Board |date=30 January 2012 |accessdate=21 April 2012 |deadurl=yes |archiveurl= https://web.archive.org/web/20120418084237/http://www.edb.gov.sg/edb/sg/en_uk/index/industry_sectors/marine___offshore/facts_and_figures.html |archivedate=18 April 2012 }}</ref><ref>{{cite news |newspaper=The Straits Times |date=7 November 2007 |location= Singapore |author=Yang Huiwen |title= Singapore ranked No. 1 logistics hub by World Bank |page=69}}</ref>: Սինկափուրի տնտեսութիւնը բազմազան է. անոր կարեւոր ուղղութիւններէն են ֆինանսական ծառայութիւնները, արտադրութիւնը, նաւթավերամշակումը<ref>{{cite web |url= http://www.singstat.gov.sg/stats/themes/economy/ess/essa11.pdf |archiveurl= https://web.archive.org/web/20080624200246/http://www.singstat.gov.sg/stats/themes/economy/ess/essa11.pdf |archivedate=24 June 2008 |title=Gross Domestic Product by Industry |accessdate=22 April 2010 |year=2007 |publisher=Singapore Statistics}}</ref>: Կարեւորագոյն ուղղութիւնն է համակարգիչներու, համակրուած ծրագիրներու կատարելագործումը, որոնք 2010 թուականին կազմեր են երկրի ՀՆԱ-ի 27 %-ը եւ կը ներառեն էլեքթրոնիքայի, նաւթավերամշակման, քիմիքաթներու, մեքենաշինութեան եւ բժշկական գիտութիւններու ոլորտները: 2006 թուականին Սինկափուրի մէջ արտադրուեր է [[կիսահաղորդչային սարքեր|կիսահաղորդչային սարքերու]] կիսաֆապրիքաթ հանդիսացող սկաւառակներու 10 %-ը<ref>{{cite press release|title=Xilinx Underscores Commitment To Asia Pacific Market At Official Opening Of New Regional Headquarters Building In Singapore|publisher=[[Xilinx]] |url= http://digital50.com/news/items/PR/2007/09/14/AQF005/xilinx-underscores-commitment-to-asia-pacific-market-at-official-opening-of-new-regio/ |archiveurl= https://web.archive.org/web/20080329090402/http://digital50.com/news/items/PR/2007/09/14/AQF005/xilinx-underscores-commitment-to-asia-pacific-market-at-official-opening-of-new-regio/ |archivedate=29 March 2008 |date=14 September 2007|accessdate=22 April 2010}}</ref>: Սինկափուրի մէջ կը գործեն հեռահաղորդակցութեան, դրամատնային ոլորտի, փոխադրական (թրանսփորթային) ու արտադրական խոշոր ընկերութիւններ: Ատոնցմէ են ''Սինկափուրեան հեռահաղորդակցութիւն'' (Singapore Telecommunications), ''ST Engineering'', ''Keppel Corporation'', ''OCBC Bank'', ''DBS Bank'', ''United Overseas Bank'' ընկերութիւնները: 2011 թուականին ֆինանսական համընդհանուր ճգնաժամի պայմաններու մէջ ''Bloomberg''-ի հարցումներով ''OCBC'', ''DBS'' եւ ''UOB'' դրամատուները համարուեր են 1-ին, 5-րդ եւ 6-րդ ամէնաուժեղ դրամատուները աշխարհի մէջ<ref>{{cite news |url= https://www.bloomberg.com/news/articles/2011-05-09/ocbc-world-s-strongest-bank-in-singapore-with-canadians-dominating-ranking |archive-url= https://web.archive.org/web/20151016034143/http://www.bloomberg.com/news/articles/2011-05-09/ocbc-world-s-strongest-bank-in-singapore-with-canadians-dominating-ranking |dead-url= yes |archive-date= 16 October 2015 |title=Singapore's OCBC Strongest Bank as Canadians Dominate |date=10 May 2011 |work=Bloomberg Business |location=New York}}</ref>: «Սինկափուրեան օդանաւային ուղիներ» ընկերութիւնը, Չանկի օդանաւակայանը եւ Սինկափուրի նաւահանգիստը արդիւնաբերութեան համապատասխան ճիւղի առաջատարներն են: «Սինկափուրեան օդանաւային ուղիներ» ընկերութիւնը ամէնահանրաճանաչ ընկերութիւնն է Ասիոյ մէջ, ''Fortune'' ամսագրի` 2015 թուականին տրուած հարցումներուն համաձայն: Անիկա աշխարհի մէջ ամէնայայտնի օդանաւային ընկերութիւնն է` 20 տարի շարունակ ամերիկեան Travel + Leisure-ի կատարած հարցախոյզերուն համաձայն<ref>{{cite news |url=http://business.asiaone.com/news/sia-tops-asian-list-among-50-most-admired-global-firms |title=SIA tops Asian list among 50 most admired global firms |date=26 February 2015 |work=The Straits Times |location=Singapore |deadurl=yes |archiveurl=http://archive.wikiwix.com/cache/20150922111020/http://business.asiaone.com/news/sia-tops-asian-list-among-50-most-admired-global-firms |archivedate=22 September 2015 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite news |url= http://fortune.com/2015/07/07/worlds-best-airlines/ |title=The world's best airlines |date=7 July 2015 |work=Fortune |location=New York}}</ref>: [[Չանգի (օդանավակայան)|Չանկի օդանաւակայան]]ը կը միացնէ 100 օդանաւային ընկերութիւններ, աւելի քան 300 քաղաքներ: Ռազմավարական նշանակութեան միջազգային օդանաւային այդ կեդրոնը ամէնանշանաւոր օդանաւակայանն է աշխարհի մէջ<ref>{{cite news |url=http://www.businesstimes.com.sg/opinion/lee-kuan-yew-dies/lee-kuan-yew-truly-the-father-of-changi-airport |title=Lee Kuan Yew, truly the father of Changi airport |date=12 September 2015 |work=The Business Times |location= Singapore}}</ref>: Զբօսաշրջութիւնը երկրի տնտեսութեան մէջ նշանակալից դեր ունի. 2014 թուականին աւելի քան 15 միլիոն զբօսաշրջիկ այցելեր է քաղաք-պետութիւն<ref name="singstat2014tourism">{{cite web |url=http://www.singstat.gov.sg/statistics/latest-data#7 |title=Statistics Singapore – Latest Data – Tourism |publisher=Singapore Department of Statistics |year=2014 |accessdate=20 April 2015 |archive-date=29 November 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151129094649/http://www.singstat.gov.sg/statistics/latest-data#7 |dead-url=yes }}</ref>: Որպէսզի ընդլայնեն ճիւղը, 2005 թուականին օրինականացուած է քազինօներու գործունէութիւնը, սակայն «համալիր հանգստավայրերու» ընդամէնը երկու արտօնագիր տրուած է դրամի լուացման ու թմրամոլութեան դէմ պայքարի նկատառումներով<ref>{{cite press release |title= Proposal to develop Integrated Resorts – Statement by Prime Minister Lee Hsien Loong |date =18 April 2005 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20071127000719/http://app.mti.gov.sg/data/pages/606/doc/Ministerial%20Statement%20-%20PM%2018apr05.pdf |archivedate= 27 November 2007 |url= http://app.mti.gov.sg/data/pages/606/doc/Ministerial%20Statement%20-%20PM%2018apr05.pdf |publisher= Ministry of Trade and Industry}}</ref>: Տարեկան մօտ 200.000 զբօսաշրջիկ կ'այցելէ Սինկափուր, բժշկական ծառայութիւններէն օգտուելու համար<ref>{{cite news |last=Dogra |first=Sapna |archiveurl= https://web.archive.org/web/20051026013526/http://www.expresshealthcaremgmt.com/20050731/medicaltourism01.shtml |archivedate= 26 October 2005 |url= http://www.expresshealthcaremgmt.com/20050731/medicaltourism01.shtml |date=16 July 2005 |location= Mumbai |title=Medical tourism boom takes Singapore by storm |newspaper=Express Healthcare Management}}</ref>: Այստեղ բժշկական ծառայութիւնները միտուած են ցուցանիշի մը, որու համաձայն տարեկան պէտք է սպասարկեն մօտ 1 միլիոն օտար հիւանդի, ապահովելով տարեկան մօտ 3 միլիարդ տոլար եկամուտ: 2015 թուականին ''Lonely Planet'' եւ ''[[The New York Times]]'' ամսագրերը Սինկափուրը համարեր են աշխարհի մէջ լաւագոյն 6-րդ երկիրը բժշկական սպասարկման ոլորտի մէջ<ref>{{cite news |title=52 Places to Visit in 2015 |date=1 January 2015 |newspaper=The New York Times |url= https://www.nytimes.com/interactive/2015/01/11/travel/52-places-to-go-in-2015.html |accessdate=11 December 2015}}</ref>: Սինկափուրը կրթական կեդրոն է, ուր 2006 թուականին կրթութիւն ստացեր է մօտ 80.000 օտարերկրացի ուսանող<ref>{{cite web|url=http://www.eahep.org/asiahigher-education/asian-policy-drivers/127-developing-asian-education-hubs.html |title=Developing Asian education hubs |accessdate=12 October 2011 |year=2011 |publisher=EU-Asia Higher Education Platform |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111023215241/http://www.eahep.org/asiahigher-education/asian-policy-drivers/127-developing-asian-education-hubs.html |archivedate=23 October 2011 |df= }}</ref>: Օրական 5.000 մալեզիացի ուսանող կ'օգտագործէ Ճոհոր-Սինկափուր երկաթգիծը, որ կ'անցնի ջրային տարածքով, Սինկափուրի դպրոցներուն մէջ կրթութիւն ստանալու նպատակով<ref>{{cite news |url=http://findarticles.com/p/news-articles/new-straits-times/mi_8016/is_20060507/ride/ai_n44321524/ |title=The long, long ride |accessdate=12 October 2011 |date=7 May 2006 |work=New Straits Times |location=Kuala Lumpur |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130615140344/http://findarticles.com/p/news-articles/new-straits-times/mi_8016/is_20060507/ride/ai_n44321524/ |archivedate=15 June 2013 |df= }}</ref>: 2009 թուականին Սինկափուրի ուսանողներու մօտ 20 %-ը եղեր է օտարերկրացի, որու հիմնական մասը եղեր են չինացիներ, հնդիկներ<ref>{{cite web|url=http://www.moe.gov.sg/media/parliamentary-replies/2009/03/foreign-students-in-singapore.php |archive-url=https://web.archive.org/web/20090409150704/http://www.moe.gov.sg/media/parliamentary-replies/2009/03/foreign-students-in-singapore.php |dead-url=yes |archive-date=9 April 2009 |title=Foreign Students in Singapore |publisher=Ministry of Education |accessdate=12 October 2011 |year=2011 |df=dmy-all }}</ref>: == Ենթակառուցվածքներ == === Տեղեկատվութիւն եւ հաղորդակցութիւն === [[Պատկեր:MICA Building 13, Feb 06.JPG|250px|մինի|ձախից|Տեղեկատուութեան ու հաղորդակցութեան նախարարութեան շէնքը]] [[Տեղեկատվական տեխնոլոգիաներ|Տեղեկատվական տեխնոլոգիաներու]] ոլորտը Սինկափուրի տնտեսական յաջողութեան յենասիւներէն է: Սինկափուրի կառավարութիւնը կը ղեկավարէ զանգուածային հաղորդակցութեան ցանցը՝ Սինկափուրի մէջ, ներառեալ՝ հեռուստատեսային ու հեռախօսային ցանցերը: Երբ Սինկափուրն առաջին անգամ ծածկոյթ ձեռք բերած է, Սինկափուրցիները կրնային կիրառել հեռակապը իրար հետ շփվելու նպատակով, սակայն զայն չէին կրնար կիրառել քաղաք-պետութեան տարածքէն դուրս գտնուողներու հետ հաղորդակցուելու նպատակով. այդ առիթով ''The Wall Street Journal''-ի որոշ հրատարակումներ ենթարկուած են գրաքննութեան<ref name="sandfort"/>: «Ինտելիկենդ կղզի» արտայայտութիւնը կիրառուած է 1990-ական թուականներուն` բնութագրելու համար կղզիի բնակչութեան վերաբերմունքը համացանցին<ref name="sandfort">{{cite magazine|work=Wired|url=https://www.wired.com/1993/04/sandfort/|title=The Intelligent Island|first=Sandy|last=Sandfort|publisher=|date=April 1993}}</ref>: Այս եզրը յիշատակուած է [[Ուիլիըմ Կիպսոն|Ուիլիըմ Կիպսոնի]] «Տիզնեյլենտը մահավճիռի հետ» էսսէին մէջ<ref>{{cite magazine|work=Wired|url=https://www.wired.com/1993/04/gibson-2/|title=Disneyland with the Death Penalty|first=William|last=Gibson|publisher=|date=April 1993}}</ref>: Համաշխարհային տնտեսական համաժողովին (2015) «Կլոպալ տեխնոլոգիական հաշուետուութիւն» զեկոյցին մէջ նշուած է, որ Սինկափուրցիները ամէնէն տեխնոլոգիական ազգն են: Ատիկա պատկերացում կու տայ երկրին մէջ ցանցի տարածուածութեան մասին շուկայական, քաղաքական ու կառավարուող ենթակառուցուածքներու տեսանկիւնէն: Սինկափուրը 2009-2013, 2015 թուականներուն գլխաւորած է [[Վասեդայի համալսարան]]ի միջազգային էլեկտրոնային կառավարման վարկանիշը<ref name="wef">{{cite news |url=http://reports.weforum.org/global-information-technology-report-2015/press-releases/ |title=Global Information Technology Report 2015 |date=15 April 2015 |publisher=World Economic Forum |access-date=29 January 2020 |archive-date=20 October 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151020043847/http://reports.weforum.org/global-information-technology-report-2015/press-releases/ |dead-url=yes }}</ref>: Սինկափուրը ''[[Deloitte]]'' եւ ''Google Consumer Barometer'' ընկերութիւններու` 2014 թուականին հրապարակած տուեալներով [[սմարթֆոն|սմարթֆոներու]] տարածուածութեան ամէնաբարձր ցուցանիշն ունի աշխարհի մէջ` 85-89 %<ref>{{cite news |url=http://www.todayonline.com/singapore/smartphone-penetration-singapore-highest-globally-survey |title=Smartphone penetration in Singapore the highest globally: Survey |date=11 February 2015 |work=TODAYonline }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www2.deloitte.com/au/en/pages/media-releases/articles/our-mobile-world-always-on-FOMO-or-necessity-251114.html |title=Deloitte Mobile Consumer 2014 |date=25 November 2014 |publisher=Deloitte Australia |access-date=29 January 2020 |archive-date=5 August 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180805143008/https://www2.deloitte.com/au/en/pages/media-releases/articles/our-mobile-world-always-on-FOMO-or-necessity-251114.html |dead-url=yes }}</ref><ref>{{cite news |url=http://digital.asiaone.com/digital/news/6-top-things-singaporeans-do-when-using-their-smartphones |title=6 top things that Singaporeans do when using their smartphones |date=6 November 2014 |work=Asiaone |access-date=29 January 2020 |archive-date=26 January 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160126050015/http://digital.asiaone.com/digital/news/6-top-things-singaporeans-do-when-using-their-smartphones |dead-url=yes }}</ref>: Բջիջային հեռախօսներու տարածուածութեան առումով իւրաքանչիւր 100 բնակիչին բաժին կ'իյնայ 148 բաժնետէր<ref name="singstat2014mobile">{{cite web|url =http://www.singstat.gov.sg/statistics/latest-data#19|title =Statistics Singapore – Latest Data – Social Indicators|publisher =Singapore Department of Statistics|year =2014|accessdate =26 April 2015|archive-date =29 November 2015|archive-url =https://web.archive.org/web/20151129094649/http://www.singstat.gov.sg/statistics/latest-data#19|dead-url =yes}}</ref>: Համացանցը Սինկափուրի մէջ կը տրամադրեն պետական ''Singtel'', մասամբ պետական ''Starhub'' եւ ''M1 Limited'' ընկերութիւնները<ref>{{cite web|title=ViewQwest 2Gbps FAQ|url=http://www.viewqwest.com/vqlp/2gbps-faq/|accessdate=2 November 2015|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151021051852/http://www.viewqwest.com/vqlp/2gbps-faq/|archivedate=21 October 2015|df=dmy-all}}</ref>: ''Equinix'' եւ անոր կրտսեր համագործակից ''Singapore Internet Exchange'' ընկերութիւնները կը համարուին համացանցի բաշխման կէտերը, ուր անոնք ծառայութիւններ կը տրամադրեն իրենց բաժանորդներուն համացանցի միջոցով: [[Պատկեր:Aerial panoramic sweep of Toa Payoh Stadium and its surrounds.jpg|1000px|մինի|կենտրոն|''Toa Payoh''-ի համայնապատկերը վերէն դիտուած]] === Փոխադրամիջոց === [[Պատկեր:027 ERP gantry.jpg|250px|մինի|Էլեկտրոնային ճանապարհային ծածկոյթ ծովափնեայ ճանապարհին]] Քանի որ Սինկափուրը տարածքով փոքր կղզի է` բնակչութեան մեծ խտութեամբ, մասնաւոր մեքենաներու քանակը ճանապարհներուն վրայ սահմանափակուած է, կեղտոտուածութենէն ու խցանումներէն խուսափելու նպատակով: Ինքնաշարժ գնողները պէտք է վճարեն մեքենայի շուկայական արժէքէն 1.5 անգամ աւելի գումար եւ իրաւունքի արտօնագիր, որ կ'արտօնէ ճանապարհներուն վրայ աշխատիլ մէկ տասնամեակ: Արտօնագրի իրաւունք ստանալու սինկափուրեան արժէքով ԱՄՆ-ի մէջ կարելի է գնել ''Porsche Boxster'' մեքենայ: ինքնաշարժներու գիները Սինկափուրի մէջ էականօրէն բարձր են անգլիախօս երկիրներու մէջ առկայ գիներէն<ref name="BloombergBMW">{{cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/2011-02-16/bmw-3-series-costs-260-000-as-singapore-tax-keeps-cars-for-rich.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20110220044725/http://www.bloomberg.com/news/2011-02-16/bmw-3-series-costs-260-000-as-singapore-tax-keeps-cars-for-rich.html |dead-url=yes |archive-date=20 February 2011 |title=BMW Costing $260,000 Means Cars Only for Rich in Singapore as Taxes Climb |work=Bloomberg L.P. |location=New York |accessdate=2 July 2011 |first=Kristine |last=Aquino |date=17 February 2011 |df=dmy-all }}</ref>: Երկրի մէջ փոխադրամիջոցները, ինչպէս նաեւ հետիոտները, ձախ երթեւեկութեան կը հետեւին<ref>{{cite web|url=http://www.expatsingapore.com/content/view/1147|title=Once you're here: Basic Road Rules and Regulations|publisher=Expat Singapore|date=16 August 2009|accessdate=27 February 2011|archive-date=15 December 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141215023246/http://www.expatsingapore.com/content/view/1147|dead-url=yes}}</ref>: [[Պատկեր:KSF C151B close view 0225.jpg|250px|մինի|ձախից|Երկաթուղային թրանսբորդ]] [[Պատկեր:Singapore Buses (SBST) - 0625.jpg|250px|մինի|ձախից|բուս]] Սինկափուրի բնակիչները կ'երթեւեկեն նաեւ հեծանիւներով, հանրակառքերով, թաքսիներով, երկաթուղագիծով (գնացքով): Երկաթուղային փոխադրամիջոցը կը ղեկավարեն երկու ընկերութիւններ` ''SBS Transit'' եւ ''SMRT Corporation'': Չորս ընկերութիւններ` ''Go-Ahead'', ''Tower-Transit'', ''SBS Transit'' եւ ''SMRT Corporation'' կը ղեկավարեն հասարակական փոխադրամիջոցը «հանրակառքերու կայացման մոտելով», որու համաձայն վարորդները իրենք կ'առաջարկեն երթուղիներ: Կը գործէ թաքսիներու 6 ընկերութիւն, որոնք միասին ճանապարհ կը ձգեն մօտ 28.000 թաքսի<ref>{{cite web|url=http://www.lta.gov.sg/content/dam/ltaweb/corp/PublicationsResearch/files/FactsandFigures/taxi_info_2015.pdf|title=Taxi info|publisher=Land Transport Authority|year=2015|accessdate=24 May 2015|archive-date=5 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150605115848/http://www.lta.gov.sg/content/dam/ltaweb/corp/PublicationsResearch/files/FactsandFigures/taxi_info_2015.pdf|dead-url=yes}}</ref>: Թաքսին հասարակական երթեւեկութեան տարածուած միջոց է<ref>{{cite web|url=http://www.lta.gov.sg/content/ltaweb/en/public-transport/taxis/getting-a-taxi.html |title=Getting A Taxi |publisher=Land Transport Authority |accessdate=13 July 2016 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160527192902/http://www.lta.gov.sg/content/ltaweb/en/public-transport/taxis/getting-a-taxi.html |archivedate=27 May 2016 |df= }}</ref>: Սինկափուրի մէջ ճանապարհներու ընդհանուր տարածքը կը կազմէ մօտ 3.356 քմ, որ կը ներառէ նաեւ 161 քմ երկարութեամբ արագընթաց ինքնավար մայրուղիները<ref>{{cite web|url= http://www.lta.gov.sg/corp_info/doc/Average_Daily_Public_Transport_Ridership.pdf|archiveurl= https://www.webcitation.org/5naJXRUjU?url=http://www.lta.gov.sg/corp_info/doc/Average_Daily_Public_Transport_Ridership.pdf|archivedate= 16 February 2010|title = Public transport ridership|publisher=Land Transport Authority|accessdate=2 July 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.lta.gov.sg/public_transport/pt_rail_tracing.htm |title=Tracing our steps |publisher=Land Transport Authority |accessdate=2 July 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110605104816/http://www.lta.gov.sg/public_transport/pt_rail_tracing.htm |archivedate=5 June 2011 }}</ref>: Սինկափուրի մէջ արտօնագրման մեքենականութիւնը ներդրուած է 1975 թուականին, դառնալով գնագոյացման կուտակման առաջին մեքենականացումը աշխարհի մէջ, որ կը ներառէ լրացուցիչ այլ չափանիշներ<ref>{{cite book|author1=Small, Kenneth A. |author2=Verhoef, Erik T. |year= 2007|title= The Economics of Urban Transportation|publisher= Routledge|location =London|isbn= 978-0-415-28515-5|page= 148}}</ref><ref>{{cite book|last= Cervero|first= Robert|authorlink=Robert Cervero|year= 1998|title = The Transit Metropolis|page = 169|publisher= Island Press|location =Washington DC|id= Chapter 6/The Master Planned Transit Metropolis: Singapore|isbn= 1-55963-591-6}}</ref>: Անիկա վերամշակուեր է 1998 թուականին, երբ ներդրուեր է էլեկտրոնային համակարգը, տեսահսկման գիտարուեստը<ref>{{cite web|url= http://www.lta.gov.sg/motoring_matters/index_motoring_erp.htm|title= Electronic Road Pricing|publisher= Land Transport Authority|accessdate=16 April 2008|archiveurl= https://web.archive.org/web/20080410143342/http://www.lta.gov.sg/motoring_matters/index_motoring_erp.htm <!--Added by H3llBot-->|archivedate=10 April 2008}}</ref>: [[Պատկեր:Singapore Changi Airport, Control Tower 2, Dec 05.JPG|250px|մինի|[[Չանկի (օդանաւակայան)|Չանկի]] օդանաւակայանը կը շարունակէ ընդարձակուիլ]] Սինկափուրը միջազգային փոխադրամիջոցային խոշոր հանգոյց է Ասիոյ մէջ, որ կը սպասարկէ ծովային ու օդային ամէնաբանուկ առեւտրական ճանապարհները: [[Չանկի (օդանաւակայան)|Չանկի]] օդանաւակայանը օդանաւային խոշոր կեդրոն է հարաւարեւելեան Ասիոյ մէջ եւ տարանցիկ կէտ՝ [[Սիտնի]]-[[Լոնտոն]] ճանապարհին վրայ<ref>{{cite news|url= https://www.independent.co.uk/news/world/australasia/qantas-celebrates-60-years-of-the-kangaroo-route-761078.html|title= Qantas celebrates 60 years of the 'Kangaroo Route'|first= Kathy|last= Marks|newspaper=The Independent|location= London|date= 30 November 2007}}</ref>: Երկրին մէջ կը գործեն հետեւեալ օդանաւակայանները. * Սելեթար (Seletar Airport) * Գալան (Kallang Airport) * Փայա Լեպար (Paya Lebar Air Base) * Թենկահ Tengah (Air Base) * Սեմպավանկ (Sembawang Air Base) * Չանկի (Changi Air Base) * Չանկի արեւելեան (Changi Air Base (East)) * Չանկի օդանաւակայան (Singapore Changi Airport) Սինկափուրի Չանկի օդանաւակայանը կը սպասարկէ աւելի քան 100 օդանաւային ընկերութիւններու, որոնք կը կապեն Սինկափուրը 70 երկիրներու 300 քաղաքներու հետ, ամբողջ աշխարհի մէջ<ref>{{cite web |url=http://www.changiairport.com/our-business/about-changi-airport |title=About Changi Airport |publisher=Changiairport.com |date= |accessdate=13 July 2016 |archive-date=21 November 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141121013212/http://www.changiairport.com/our-business/about-changi-airport |dead-url=yes }}</ref>: ''Skytrax'' ընկերութեան տուեալներով, 2006 թուականին լաւագոյնը եղած է աշխարհի մէջ<ref>{{cite web|title=2006 Airport of the Year result|accessdate=1 June 2006|url=http://www.worldairportawards.com/Awards-2006/AirportYear-2006.htm|archiveurl= https://web.archive.org/web/20061231160516/http://www.worldairportawards.com/Awards-2006/AirportYear-2006.htm|publisher=World Airport Awards|archivedate=31 December 2006}}</ref>: Ազգային փոխադրողը «Սինկափուրեան օդանաւային ուղիներ» ընկերութիւնն է<ref>{{cite news|url= http://www.brandrepublic.com/news/201303/BRAND-HEALTH-CHECK-Singapore-airlines---Turbulence-ahead-Singapore-flag-carrier/|title= Turbulence ahead for Singapore flag carrier|first= Jimmy|last= Yap|date=30 January 2004|work=BrandRepublic|publisher=Haymarket Business Media|location= London }}</ref>: Սինկափուրի նաւահանգիստը կը կառավարուի ''PSA International'' եւ ''Jurong Port'' ընկերութիւններուն կողմէ: 2005 թուականին եղած է ամէնածանրաբեռնուած երկրորդ նաւահանգիստը աշխարհի մէջ, սպասարկուող թոննաներու քանակով` 1.15 միլիարդ թոն, որմէ 23.2 թոնը բաժին կ'իյնայ բեռնախցիկներուն: Անիկա աշխարհի ամէնաբանուկ երկրորդ նաւահանգիստն է` այս ցուցանիշով զիջելով միայն [[Շանհայ]]ի նաւահանգիստին: Անիկա աշխարհի մէջ բեռնատար փոխադրամիջոցով ամէնածանրաբեռնուած նաւահանգիստն է եւ վառելիքով վերալիցքաւորման խոշորագոյն կեդրոնը<ref>{{cite news|title=Singapore remains world's busiest port|url= http://news.xinhuanet.com/english/2006-01/12/content_4045562.htm|date=12 January 2006|agency= Xinhua|work=China View|location= Beijing|accessdate=22 April 2010}}</ref>: [[Պատկեր:Singapore port panorama.jpg|1000px|մինի|կեդրոն|Սինկափուրի նաւահանգստի համայնապատկեր]] === Ջրամատակարարում === Ջրամատակարարումը հասանելի է, արդիւնաւէտ եւ բարձրորակ: Ներդրուած է ջուրի օգտագործման արդիւնաւէտ մեքենականութիւնը, որ կը ներառէ ջուրի կրկնակի օգտագործում, քաղաքային անձրեւաջուրերու կիրառում, ծովի ջուրի քաղցրահամ դարձնելը աղազրկումով` փոքրացնելով իր ջրային կախուածութիւնը դրացի երկիրներէն, մասնաւորապէս [[Մալեզիա|Մալեզիայէն]]<ref>{{cite web |url= https://www.pub.gov.sg/watersupply/singaporewaterstory |title= Singapore Water Story |author= Public Utilities Board |date= 2018 |access-date= 17 March 2018}}</ref>: Սինկափուրեան մօտեցումը չ'ենթադրեր բացառապէս ֆիզիքական ենթակառուցուածք. անիկա ամրագրուած է օրէնսդրութեամբ եւ օրինաչափութիւններով, ջուրի գնագոյացմամբ, պետական կրթական հետազօտութիւններով եւ ծրագիրներու մշակմամբ<ref name="Luan">{{cite journal |author= Ivy Ong Bee Luan |title= Singapore Water Management Policies and Practices |journal= International Journal of Water Resources Development |year= 2010 |volume= 26 |issue=1 |pages= 65–80 |doi= 10.1080/07900620903392190}}</ref>: == Ժողովրդագրութիւն == [[Պատկեր:KITLV - 103763 - Chinese and Malaysian women at Singapore - circa 1890.tif|200px|մինի|Չինացի ու մալայացի կանայք Սինկափուրի մէջ, 1890]] 2015 թուականի տուեալներով, Սինկափուրի բնակչութիւնը կազմեր է 5.535.000 մարդ, որմէ 3.375.000-ը (60.98 %) եղեր են երկրի քաղաքացիներ, իսկ 3.375.000-ը (39.02 %)` մշտական բնակիչներ` օտար քաղաքացիներ, որոնք ուսանող եւ աշխատաւորներ եղեր են: Համաձայն 2010 թուականի մարդահամարի` Սինկափուրի բնակիչներու մօտ 23 %-ը եղեր են օտարերկրացիներ (քաղաքացիներ ու մշտական բնակիչներ, ինչ որ կը նշանակէ, որ Սինկափուրի քաղաքացիներուն մօտ 10 %-ը եղեր են երկրի սահմաններէն դուրս ծնած քաղաքացիներ), ոչ հպատակներ. բնակչութեան ընդհանուր թիւի մօտ 43 %-ը եղեր է օտարերկրացի<ref name=2010census>{{cite web|url= http://www.singstat.gov.sg/pubn/popn/c2010acr.pdf|archiveurl= https://www.webcitation.org/68v15isAU?url=http://www.singstat.gov.sg/pubn/popn/c2010acr.pdf|archivedate= 5 July 2012|title =Census of population (pages 13 to 16 of the pdf file)|publisher=Singapore Department of Statistics|year =2010|accessdate =2 July 2011}}</ref><ref name="un.org">[https://www.un.org/esa/population/publications/migration/UN_MigStock_2008.pdf "Trends in international migrant stock: The 2008 revision"], United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division (2009).</ref>: Բնակիչներու 74.1 %-ը չինական ծագում ունի, 13.4 %-ը` մալայեական, 9.2 %-ը` հնդկական եւ 3.3 %-ը` այլ ծագման` ներառեալ եւրասիական<ref name=2010census/>: Մինչեւ 2010 թուականի մարդահամարը, ամէն մարդ կրնար արձանագրուիլ որպէս մէկ ցեղի կամ հօրական ցեղի կրող: 2010 թուականէն ետք մարդիկ կրնան արձանագրուիլ բազմացեղ դասակարգմամբ, որու շնորհիւ կրնան ընտրել մէկ հիմնական եւ մէկ երկրորդական ցեղ, բայց ոչ երկու ցեղէն աւելի<ref>{{cite news|url=http://www.channelnewsasia.com/stories/singaporelocalnews/view/1030142/1/.html|title=Singaporeans of mixed race allowed to 'double barrel' race in IC|work=Channel NewsAsia|location=Singapore|author=Hoe Yeen Nie|date=12 January 2010|accessdate=18 February 2011|archive-date=6 February 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100206100917/http://www.channelnewsasia.com/stories/singaporelocalnews/view/1030142/1/.html|dead-url=yes}}</ref>: [[Պատկեր:1 bishan park panorama 2012.jpg|400px|մինի|ձախից|Բարձրայարկ HDB բնակարաններ Սինկափուրի մէջ]] Քաղաքացիներու 90.3 %-ը կը բնակի իր սեփական տան մէջ, որու անդամներուն միջին քանակը կը կազմէ 3.43 մարդ (ներառեալ այն մարդիկ, ովքեր քաղաքացի կամ մշտական բնակիչ չեն համարուիր)<ref name=singstat2014h&h>{{cite web |url=http://www.singstat.gov.sg/statistics/latest-data#20 |title=Statistics Singapore – Latest Data – Households & Housing |date=2014 |publisher=Statistics Singapore |accessdate=20 April 2015 |archive-date=29 November 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151129094649/http://www.singstat.gov.sg/statistics/latest-data#20 |dead-url=yes }}</ref>: Սակայն սակաւ հողատարածքի պատճառով բնակիչներու 80.4 %-ն կ'ապրի Սինկափուրի օժանդակուած պետական բազմաբնակարան շէնքերուն մէջ, որոնք կը կոչուին HDB բնակարաններ (Housing and Development Board), քանի որ կը գտնուին կառավարութեան ենթակայութեան տակ, որ պատասխանատու է երկրին մէջ պետական բնակարաններուն<ref name=singstat2014h&h/><ref name="hdb">{{cite web|url=http://www.hdb.gov.sg/fi10/fi10320p.nsf/w/HDBWinsUNAward?OpenDocument |archive-url=https://web.archive.org/web/20111211145036/http://www.hdb.gov.sg/fi10/fi10320p.nsf/w/HDBWinsUNAward?OpenDocument |dead-url=yes |archive-date=11 December 2011 |title=HDB InfoWEB: HDB Wins the 2010 UN-HABITAT Scroll of Honour Award : |publisher=Hdb.gov.sg |date= |accessdate=14 October 2013 |df=dmy-all }}</ref>: Բացի այդ, HDB բնակարաններուն մէջ տնտեսվարող բնակիչներու 75.9 %-ն ունի մօտ 4 սենեակ (3 ննջասենեակ եւ 1 հիւրասենեակ): Սինկափուրի մէջ յաճախ կը հանդիպին օտարերկրացի տնային աշխատողներ. 2013 թուականի Դեկտեմբերի տուեալներով հաշուարկուած է մօտ 224.500 օտարերկրեայ տնային աշխատակից<ref>{{cite news|url=http://www.channelnewsasia.com/news/singapore/more-than-1-3-million/1297688.html |title=More than 1.3 million foreigners working in Singapore: Tan Chuan-Jin |work=Channel NewsAsia |location=Singapore |date=5 August 2014 |accessdate=26 October 2014 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140914232514/http://www.channelnewsasia.com/news/singapore/more-than-1-3-million/1297688.html |archivedate=14 September 2014 }}</ref>: Սինկափուրի բնակչութեան միջին տարիքը կը կազմէ 40.5 տարեկան (2017), ծնելիութեան մակարդակը մէկ կնոջ հաշիւով` 0.8 երեխայ (2014), ինչ որ ամէնացած ցուցանիշն է աշխարհի վրայ. բնակչութեան վերարտադրման համար անհրաժեշտ է 2.1 երեխայ<ref name=singstat2014respoppro>{{cite web |url=https://www.singstat.gov.sg/statistics/latest-data#17 |title=Statistics Singapore – Latest Data – Resident Population Profile |date= |publisher=Statistics Singapore |accessdate=15 March 2018 |archive-date=29 November 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151129094649/http://www.singstat.gov.sg/statistics/latest-data#17 |dead-url=yes }}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2127rank.html|title=The World Factbook|work=[[Central Intelligence Agency]]|accessdate=24 October 2014|archive-date=28 October 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20091028133713/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2127rank.html|dead-url=yes}}</ref>: Որպէսզի յաղթահարեն այդ խնդիրը, Սինկափուրի կառավարութիւնը վերջին քանի մը տասնամեակներու ընթացքին կը խրախուսէ օտարերկրացիներու ներգաղթը: Եւ անոնց հաշուին ալ կրճատուեր է Սինկափուրի բնակչութեան թիւի անկումը<ref>{{cite news|url=http://www.channelnewsasia.com/stories/singaporelocalnews/view/257208/1/.html|title=Singapore's birth trend outlook remains dismal|work=Channel NewsAsia|location=Singapore|date=7 February 2007|first=Julia|last=Ng|accessdate=22 April 2010|archive-date=13 January 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100113223503/http://www.channelnewsasia.com/stories/singaporelocalnews/view/257208/1/.html|dead-url=yes}}</ref>: === Դաւանանք === [[Պատկեր:Cathedral of the Good Shepherd 14, Jan 06.JPG|250px|մինի|Բարի հովիւի եկեղեցին Սինկափուրի կաթոլիկ արքեպիսկոպոսութեան տաճարն է:]] [[Պատկեր:Armenische Kirche.JPG|thumb|Սինկափուրի հայկական եկեղեցին]] Սինկափուրի մէջ ամէնէն տարածուած կրօնը [[պուտտայականութիւն]]ն է. այդպէս յայտարարեր է բնակչութեան 33 %-ը վերջին մարդահամարի ժամանակ: Յաջորդ ամէնէն տարածուած կրօնը [[քրիստոնէութիւն]]ն է, որուն կը յաջորդեն [[իսլամ|իսլամութիւն]]ը, [[տաոսականութիւն]]ը եւ [[հինտուիզմ]]ը: Բնակչութեան 17 %-ը կրօնական որեւէ դաւանութեան չի հետեւիր: 2000-2010 թուականներուն մեծցեր է քրիստոնեաներու, տաոսականներու եւ կրօնական որեւէ դաւանութեան չհետեւողներու թիւը մօտ 3-ական տոկոսով, իսկ պուտտայականութեան հետեւորդներու թիւն անկում ապրած է<ref name=2010censuspercentage>{{cite press release|url=http://www.singstat.gov.sg/news/news/press12012011.pdf |title=Census of population 2010: Statistical Release 1 on Demographic Characteristics, Education, Language and Religion |publisher=Singapore Statistics |date=12 January 2011 |accessdate=16 January 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110124160522/http://www.singstat.gov.sg/news/news/press12012011.pdf |archivedate=24 January 2011 }}</ref>: ''Pew'' հետազօտական կեդրոնի տուեալներուն համաձայն` Սինկափուրի բնակչութիւնը աշխարհի ամէնակրօնացուած ազգութիւնն է<ref>{{cite web|title=Global Religious Diversity|url=http://www.pewforum.org/2014/04/04/global-religious-diversity/|publisher=Pew Research|date=4 April 2014|accessdate=15 April 2014}}</ref><ref name="pew">[http://www.globalreligiousfutures.org/countries/singapore/religious_demography#/?affiliations_religion_id=0&affiliations_year=2010 Pew Research Center's Religion & Public Life Project: Singapore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180817031953/http://www.globalreligiousfutures.org/countries/singapore/religious_demography#/?affiliations_religion_id=0&affiliations_year=2010|date=2018-08-17}}. [[Pew Research Center]]. 2010.</ref>: Սինկափուրի մէջ կան վանքեր եւ [[Տհարմա]] կեդրոններ, որոնցմէ երեքը աւանդաբար պուտտիստական կեդրոններ են` Թերավատա, Մահայանա եւ Վայրայանա: Պուտտայականութեան հետեւորդներու մեծ մասը ծագումով չինացիներ են, որոնք կը հետեւին Մահայանայի աւանդոյթներուն. ատիկա հետեւանքն է այն բանին, որ քանի մը տասնամեակ միսիոնարները երկիր մտեր են Թայուանէն ու Չինաստանէն<ref>{{cite book|url=https://books.google.am/?id=GBdX2ELnkXQC&pg=PR8|title=State, society, and religious engineering: toward a reformist Buddhism in Singapore|author=Khun Eng Kuah|publisher=Institute of Southeast Asian Studies|location = Singapore|accessdate=1 November 2010|isbn=978-981-230-865-8|year=2009}}</ref>: Թայլանտական Թհերավատա պուտտայականութիւնը վերջին տասնամեակին տարածուած է բնակչութեան (ոչ միայն չինացիներու) շրջանակներու մէջ։ Պուտտայական միջազգային ''Soka Gakkai International'' կազմակերպութիւնը, որ ճափոնական կազմակերպութիւն է, կը համագործակցի Սինկափուրի շատ մարդոց հետ, որոնք գլխաւորապէս չինական ծագում ունին: Վերջին տարիներուն [[թիպեթական պուտտայականութիւն]]ը դանդաղօրէն զարգացում ապրած է երկրին մէջ<ref>{{cite web|url=http://www.informaworld.com/smpp/content~db=all~content=a789141932|title=Modernity in south-east Asia|publisher=Informaworld|date=2 December 1995|accessdate=1 November 2010}}</ref>: Այսպիսով, դաւանանքը Սինկափուրի մէջ 2015 թուականի տուեալներով հետեւեալ պատկերը ունեցեր է. * Պուտտայականութիւն - 33.2 % * Քրիստոնէութիւն - 18.8 % * Դաւանանք չունեցողներ - 18.5 % * Իսլամ - 14.0 % * Տաոսականութիւն եւ ազգային կրօններ - 10.0 % * Հինտուիզմ - 5.0 % * Այլ կրօններ - 0.6 % === Լեզուներ === [[Պատկեր:Protected place sign, Fort Canning Park, Singapore - 20081203.jpg|250px|մինի|Բազմալեզու գրութիւն` Սինկափուրի պաշտօնական չորս լեզուներով]] Սինկափուրը ունի պաշտօնական չորս լեզու` [[անգլերեն]], [[մալայերեն]], [[Մանդարին (լեզու)|չինական մանդարին]] եւ [[թամիլերեն]]<ref name="statutes.agc.gov.sg">{{cite web |url=http://statutes.agc.gov.sg/aol/search/display/view.w3p;ident=7655e14f-c579-47a2-b7a9-fffc9fea4815;page=0;query=DocId%3A%222cc15e67-cf27-44b1-a736-f28ab8190454%22%20Status%3Apublished%20Depth%3A0;rec=0 |title=Republic of Singapore Independence Act, s.7 |accessdate=2020-01-29 |archive-date=2014-04-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140420190129/http://statutes.agc.gov.sg/aol/search/display/view.w3p;ident=7655e14f-c579-47a2-b7a9-fffc9fea4815;page=0;query=DocId%3A%222cc15e67-cf27-44b1-a736-f28ab8190454%22%20Status%3Apublished%20Depth%3A0;rec=0 |dead-url=yes }}</ref>: Անգլերէնը ընդհանուր լեզու է. պիզնեսի եւ դպրոցներուն մէջ ուսումնառութեան լեզուն է<ref name="Britishcouncil">{{cite web|url=http://www.britishcouncil.org/eumd-partnership-webzine-october-2010-country-focus.htm#singapore |archive-url=https://web.archive.org/web/20110402172957/http://www.britishcouncil.org/eumd-partnership-webzine-october-2010-country-focus.htm |dead-url=yes |archive-date=2 April 2011 |title=Education UK Partnership&nbsp;– Country focus |date=October 2010 |publisher=[[British Council]] |accessdate=27 February 2011 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web|url =http://www.moe.gov.sg/media/speeches/2010/04/19/speech-by-mr-s-iswaran-at-the-apec-relc-int-seminar-opening-ceremony.php|archive-url =https://web.archive.org/web/20110519070557/http://www.moe.gov.sg/media/speeches/2010/04/19/speech-by-mr-s-iswaran-at-the-apec-relc-int-seminar-opening-ceremony.php|dead-url =yes|archive-date =19 May 2011|title= Speech by Mr S. Iswaran, Senior Minister of State, Ministry of Trade and Industry and Ministry of Education|date =19 April 2010|publisher=Ministry of Education}}</ref>: Սինկափուրի պետական մարմինները, պետական ծառայութիւնները, իրենց գրագրութիւնը կը վարեն անգլերէնով եւ նոյնիսկ պետական այլ լեզուներով գրուած փաստաթուղթերը, որպէս կանոն, պէտք է թարգմանուին անգլերէնի<ref>[https://web.archive.org/web/20150106063743/http://www.careers.gov.sg/the-singapore-public-service/public-agencies]</ref>: Սինկափուրի սահմանադրութիւնը եւ մնացած բոլոր օրէնքները գրուած են անգլերէնով, իսկ թարգմանիչներն անհրաժեշտ են, եթէ Սինկափուրի դատարան կը դիմեն այլ լեզուով<ref>{{cite web|url=http://statutes.agc.gov.sg/non_version/cgi-bin/cgi_retrieve.pl?&actno=Reved-CONST&date=latest&method=part |archive-url=https://web.archive.org/web/20020713024759/http://statutes.agc.gov.sg/non_version/cgi-bin/cgi_retrieve.pl?&actno=Reved-CONST&date=latest&method=part |dead-url=yes |archive-date=13 July 2002 |title=Constitution of the Republic of Singapore. Part I |year=2010 |accessdate=2 July 2011 |df=dmy-all }}</ref>: Անգլերէնը մայրենի լեզու է բնակչութեան միայն մէկ երրորդին համար. ընդ որում, Սինկափուրեան մալայեացիներու մօտ մէկ քառորդը, սինկափուրեան չինացիներու մէկ երրորդը եւ սինկափուրեան հնդիկներու կէսը անգլերէնը կը համարեն մայրենի լեզու<ref>{{cite web |title= What do I do if I can't speak English? |url= http://app.subcourts.gov.sg/criminal/page.aspx?pageid=64541#faq13-9 |accessdate=11 October 2011 |publisher= Singapore Subordinate Courts| archiveurl=https://web.archive.org/web/20100709074333/http://app.subcourts.gov.sg/criminal/page.aspx?pageid=64541 |archivedate=9 July 2010}}</ref>: Սինկափուրցիներու 20 %-ը չի կրնար գրել կամ կարդալ անգլերէնով<ref name=2010censuspercentage /><ref name=autogenerated3>{{cite web |url= http://www.singstat.gov.sg/pubn/popn/c2010sr1/t47-57.pdf |archiveurl= https://www.webcitation.org/5wdAIB8hG?url=http://www.singstat.gov.sg/pubn/popn/c2010sr1/t47-57.pdf |archivedate=20 February 2011 |publisher=Singapore Statistics |title=Census of Population |year=2010 |accessdate=19 February 2011}}</ref>: Սինկափուրցիները գլխաւորաբար երկու լեզու կրող են, ընդ որում անգլերէնը կը համարուի ընդհանուր լեզու եւ որպէս երկրորդ մայրենի լեզու կը համարուի, որմով կը դասաւանդուին դպրոցներու մէջ` ամէն մարդու էթնիք ինքնաբաւութիւնն ու արժեհամակարգը պահպանելու համար: Սինկափուրցիներու շրջանակի պաշտօնական լեզուներ են անգլերէնը (80 % գրագիտութիւն), չինական մանտարինը (65 % գրագիտութիւն), մալայերէնը (17 % գրագիտութիւն) եւ թամիլերէնը (4 % գրագիտութիւն)<ref name=2010censuspercentage /><ref>{{cite web |url= http://www.singstat.gov.sg/pubn/popn/c2010sr1/t39-46.pdf |archiveurl= https://www.webcitation.org/5wpMAuagj?url=http://www.singstat.gov.sg/pubn/popn/c2010sr1/t39-46.pdf |archivedate=28 February 2011 |title=Census of Population 2010|publisher=Singapore Statistics |accessdate=27 February 2011}}</ref>: Սինկափուրեան անգլերէնը յենուած է բրիտանական անգլերէնի վրայ, որ կը դրսեւորուի թէ՛ նախնական ձեւով եւ թէ՛ խօսակցական ձեւով, որ յայտնի է [[սինկլիշ]] (Singlish) անունով<ref>{{cite web|url=http://blogs.nlb.gov.sg/ask/children/481 |title=What are some commonly misspelled English words? |publisher=National Library Board |location=Singapore |date=18 April 2008 |accessdate=18 February 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120303222846/https://blogs.nlb.gov.sg/ask/children/481 |archivedate=3 March 2012 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite news|author=Tan Hwee Hwee|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,501020729-322685,00.html|title=A war of words is brewing over Singlish|newspaper=Time|location=New York|date=22 July 2002|accessdate=18 February 2011|archive-date=6 August 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130806210202/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,501020729-322685,00.html|dead-url=yes}}</ref>: ԱնգլերԷնը այն լեզուն է, որմով Սինկափուրցիներու մեծամասնութիւնը կը խօսի տան մէջ `36.9 %` այդ ցուցանիշով գերազանցելով նոյնիսկ չինարէնը<ref name="singstat1">{{cite web |url=https://www.singstat.gov.sg/docs/default-source/default-document-library/publications/publications_and_papers/GHS/ghs2015/findings.pdf |title=General Household Survey 2015 |year=2015 |accessdate=15 November 2016 |archive-date=15 December 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171215063843/http://www.singstat.gov.sg/docs/default-source/default-document-library/publications/publications_and_papers/GHS/ghs2015/findings.pdf |dead-url=yes }}</ref><ref name="BBC">{{cite news|last=Oi|first=Mariko|url=http://www.bbc.co.uk/news/business-11468401|title=Singapore's booming appetite to study Mandarin|work=BBC News|date=5 October 2010|accessdate=27 February 2011}}</ref>: Մօտ կէս միլիոն մարդ կը խօսի չինարէնի տարբերակներով` չաոշ, քանթոն, հոքիեն, թէեւ ատոնց կիրառումը կը նուազի ի հաշիւ [[Մանտարին (լեզու)|մանտարինի]] եւ անգլերէնի<ref name="singstat.gov.sg">{{cite web|title= Chapter 2 Education and Language|url= http://www.singstat.gov.sg/pubn/popn/ghsr1/chap2.pdf|archiveurl= https://www.webcitation.org/68v13p3aH?url=http://www.singstat.gov.sg/pubn/popn/ghsr1/chap2.pdf|archivedate= 5 July 2012|year =2005|work=General Household Survey 2005, Statistical Release 1: Socio-Demographic and Economic Characteristics|publisher=Singapore Statistics|accessdate=11 November 2010}}</ref>: Սինկափուրեան հիերոկլիֆները չինական հիերոկլիֆներու պարզեցուած տարբերակն են<ref>{{cite book|last1=Fagao Zhou|title=Papers in Chinese Linguistics and Epigraphy|date=1986|publisher=Chinese University Press|isbn=9789622013179|page=56|url=https://books.google.am/books?id=NEzEo5Y8B3oC|accessdate=31 January 2017}}</ref>: Սինկափուրի ընտանիքներուն մէջ կիրառուող լեզուներու վիճակագրութիւնը հետեւեալն է. * անգլերէն - 36.9 % * մանտարին - 34.9 % * մալայերէն - 10.7 % * թամիլերէն - 3.3 % * այլ - 14.2 %: Սինկափուրի կառավարութիւնը մալայերէնը պետական լեզու ընդուներ է 1960-ական թուականներուն` Բրիտանիայէն անկախութիւն ստանալէն ետք, որպէսզի խուսափի դրացի մալայախօս երկիրներու` Ինտոնեզիայի ու Մալեզիայի միջեւ անջրպետի առաջացումէն<ref name=fromthirdworldtofirst>{{cite book|title= From Third World to First|last= Lee|first= Lee Kuan Yew|year= 2000|publisher=[[Marshall Cavendish]]|location= Singapore}}</ref>: Անիկա աւելի շատ ունի խորհրդանշական, քան գործառական բնոյթ<ref name="statutes.agc.gov.sg" /><ref>{{cite book|url=https://books.google.am/?id=CQgjrpgdU6gC&pg=PA42|title=Language and society in Singapore|publisher=Singapore University Press|first1 = Evangelos A.|last1 = Afendras|first2 = Eddie C.Y.|last2 = Kuo|year = 1980|isbn = 978-9971-69-016-8|accessdate=27 February 2011}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.am/?id=LMZm0w0k1c4C&pg=PA2018|title= Sociolinguistics: An international handbook of the science of language and society|publisher=Walter de Gruyter|location = Berlin|first1 = Ulrich|last1 = Ammon|first2 = Norbert|last2 = Dittmar|first3 = Klaus J.|last3 = Mattheier|volume = 3|year = 2006|isbn = 978-3-11-018418-1|accessdate=27 February 2011}}</ref>: Մալայերէնը օգտագործուած է ազգային օրհներգին մէջ (Majulah Singapura)<ref>{{Singapore legislation|title=Singapore Arms and Flag and National Anthem Act|cap=296|ed=1985}}</ref>: Ընդհանուր առմամբ, մալայերէն կը խօսին սինկափուրեան մալայեական համայնքին մէջ, ընդ որում Սինկափուրցիներու միայն 17 %-ն կը տիրապետէ այդ լեզուին, եւ 12 %-ն է այն կը կիրառէ որպէս մայրենի լեզու<ref name="singstat1" /><ref>{{cite web|url=http://www.singstat.gov.sg/pubn/papers/people/c2000adr-literacy.pdf|archiveurl=https://www.webcitation.org/5oFD4Gdnx?url=http://www.singstat.gov.sg/pubn/papers/people/c2000adr-literacy.pdf|archivedate=15 March 2010|title=Literacy and Language|publisher=Singapore Statistics|accessdate=27 February 2011}}</ref><ref>{{cite book|last1=Cook|first1=Vivian|last2=Bassetti|first2=Benedetta|title=Second Language Writing Systems|date=2005|publisher=Multilingual Matters|isbn=9781853597930|page=359|url=https://books.google.am/books?id=yDLVaYJkyHUC}}</ref>: Թէեւ Սինկափուրեան մալայերէնը պաշտօնապէս կը գրուի լատինատառ (Rumi script), շատ սինկափուրցիներ կ'ուսումնասիրեն արաբերէնի վրայ հիմնուած տարբերակը (Jawi script)<ref>{{cite web |url=https://www.ica.gov.sg/page.aspx?pageid=140 |title=Update Change of Name in IC |publisher=Immigration and Checkpoints Authority |accessdate=29 January 2017 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170202101218/https://www.ica.gov.sg/page.aspx?pageid=140 |archivedate=2 February 2017 |df=dmy-all }}</ref>: Մօտ 100.000 սինկափուրցիներ կամ բնակչութեան 3 %-ը կը խօսի թամիլերէնով, որպէս իր մայրենի լեզուն<ref name="singstat1" />: Թամիլերէնը Սինկափուրի մէջ պաշտօնական կարգավիճակ ունի եւ փորձ չէ եղած խոչընդոտել հնդկական այլ լեզուներու կիրառումը<ref>{{cite web|url=http://www.moe.gov.sg/education/admissions/returning-singaporeans/mother-tongue-policy/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20080408195106/http://www.moe.gov.sg/education/admissions/returning-singaporeans/mother-tongue-policy/ |dead-url=yes |archive-date=8 April 2008 |publisher=Ministry of Education |title=Returning Singaporeans&nbsp;– Mother-Tongue Language Policy |accessdate=13 October 2010 |df=dmy-all }}</ref>: == Կրթութիւն == [[Պատկեր:Singapore Management University 17, Aug 06.JPG|250px|մինի|Կառավարման համալսարանը հասարակական վեց բարձրագոյն ուսումնական հաստատութիւններէն (բուհերէն) մէկն է Սինկափուրի մէջ:]] Նախնական, միջնակարգ եւ բարձրագոյն կրթութեան հոգ կը տանի գլխաւորաբար պետութիւնը: Բոլոր հաստատութիւնները` պետական եւ մասնաւոր, պէտք է արձանագրուին կրթութեան նախարարութեան մէջ<ref>{{cite web|url = http://www.moe.gov.sg/education/private-education/|title = Private Education in Singapore|publisher=Ministry of Education|year = 2011|accessdate =2 July 2011 }}</ref>: Անգլերէնը կը համարուի պետական բոլոր դպրոցներու ուսումնառութեան լեզուն. բոլոր նիւթերը կ'ուսուցանուին անգլերէնով, բացի մայրենի լեզուէն<ref>{{cite web|url=http://www.moe.gov.sg/education/admissions/international-students/general-info/ |title=International Student Admissions: General Information on Studying in Singapore |publisher=Ministry of Education |accessdate=27 February 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110304134017/http://www.moe.gov.sg/education/admissions/international-students/general-info/ |archivedate=4 March 2011 |df= }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.moe.gov.sg/education/scholarships/asean/faq/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20080406231811/http://www.moe.gov.sg/education/scholarships/asean/faq/ |dead-url=yes |archive-date=6 April 2008 |title=ASEAN Scholarships: Frequently Asked Questions |publisher=Ministry of Education |accessdate=27 February 2011 |df=dmy-all }}</ref>: Հակառակ մայրենի լեզու հասկացութիւնը ընդհանուր առմամբ կը վերաբերի միջազգային առաջին լեզուին, սակայն անիկա կը կիրառուի երկրորդ լեզուն մատնանշելու համար, քանի որ առաջին լեզուն անգլերէնն է<ref>{{cite press release|url=http://www.moe.gov.sg/media/speeches/2003/sp20030215a.htm|title=Speech by Tharman Shanmugaratnam, Senior Minister of State for Trade & Industry and Education at the Seminar on "The Significance of Speaking Skills For Language Development", organised by the Tamil Language and Culture Division of Nie On 15 February 2003|publisher=Ministry of Education|date=2 January 2008|accessdate=27 February 2011|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110515193809/http://www.moe.gov.sg/media/speeches/2003/sp20030215a.htm|archivedate=15 May 2011|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.channelnewsasia.com/stories/singaporelocalnews/view/1065927/1/.html|title=Mandarin is important but remains a second language in S'pore MM Lee|work=Channel NewsAsia|location=Singapore|date=26 June 2010|accessdate=27 February 2011|archive-date=30 June 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170630180427/http://www.channelnewsasia.com/stories/singaporelocalnews/view/1065927/1/.html|dead-url=yes}}</ref>: Այն ուսանողները, որոնք որոշ ժամանակ եղեր են օտար երկիր, կամ որոնք կը պայքարին իրենց մայրենի լեզուին համար, կրնան ընտրել աւելի պարզ ուսումնական ծրագիր կամ հրաժարիլ դասաւանդուած նիւթէն<ref>{{cite web|url=http://www.moe.gov.sg/education/admissions/returning-singaporeans/mother-tongue-policy/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20080408195106/http://www.moe.gov.sg/education/admissions/returning-singaporeans/mother-tongue-policy/ |dead-url=yes |archive-date=8 April 2008 |title=Returning Singaporeans – Mother-Tongue Language Policy |publisher=Ministry of Education |accessdate=27 February 2011 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite press release|url=http://www.moe.gov.sg/media/press/2004/pr20040109.htm|title=Refinements to Mother Tongue Language Policy|publisher=Ministry of Education|accessdate=27 February 2011|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110224021851/http://www.moe.gov.sg/media/press/2004/pr20040109.htm|archivedate=24 February 2011|df=dmy-all}}</ref>: Ուսումնառութիւնը կը կատարուի երեք փուլով` նախնական, միջին, մինչ բուհական: Պարտադիր է միայն առաջին փուլը: Նախնական դպրոց կ'ընդունուին վեց տարեկանէն, որ բաղկացած է հիմնական քառամեայ դասընթացքէ եւ երկամեայ նախընտրութենէն: Կրթական ծրագիրները միտուած են անգլերէնի, մայրենի լեզուի, ուսողութեան (մաթեմաթիկայի) ու բնական գիտութիւններու զարգացման<ref name="Primary">{{cite web|url= http://www.moe.gov.sg/education/primary/|title= Primary Education|publisher=Ministry of Education|year= 2011|accessdate=2 July 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.moe.gov.sg/education/primary/curriculum/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20080407095703/http://www.moe.gov.sg/education/primary/curriculum/ |dead-url=yes |archive-date=7 April 2008 |title=Primary School Curriculum |publisher=Ministry of Education |year=2011 |accessdate=2 July 2011 |df=dmy-all }}</ref>: Միջին դպրոցին մէջ ուսումնառութիւնը կը տեւէ 4-5 տարի եւ կը բաժնուի յատուկ, չփոփոխուող, արագ (ակադեմիական) եւ օրինաչափական (արուեստագիտական) հոսքերու ամէն դպրոցի մէջ` կախուած ուսանողի ընդունակութիւններէն<ref name="Secondary">{{cite web|url = http://www.moe.gov.sg/education/secondary/|title = Secondary Education|publisher=Ministry of Education|year = 2011|accessdate =2 July 2011}}</ref>: Դասընթացքի բաղադրիչները գրեթէ այնպիսին են, ինչպէս նախնական դպրոցին մէջ, հակառակ դասարանները աւելի մասնագիտացուած են<ref>{{cite web|url=http://www.moe.gov.sg/education/secondary/express/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20080407202048/http://www.moe.gov.sg/education/secondary/express/ |dead-url=yes |archive-date=7 April 2008 |title=Special/Express Courses Curriculum |publisher=Ministry of Education |year=2011 |accessdate=2 July 2011 |df=dmy-all }}</ref>: Մինչդեռ բուհական կրթութիւնը կը տեւէ 2-3 տարի աւագ դպրոցներու մէջ, որոնք մեծ մասամբ կը կոչուին կրտսեր քոլէճներ<ref name="Pre-university">{{cite web|url=http://www.moe.gov.sg/education/pre-u/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20080405194544/http://www.moe.gov.sg/education/pre-u/ |dead-url=yes |archive-date=5 April 2008 |title=Pre-University Education |publisher=Ministry of Education |year=2011 |accessdate=2 July 2011 |df=dmy-all }}</ref>: [[Պատկեր:Hwa Chong Institution Clock Tower Front View.JPG|250px|մինի|''Hwa Chong'' հիմնարկը չինական առաջին հիմնարկն է Հարաւարեւելեան Ասիոյ մէջ, 1919]] Պետական քննութիւնները նոյնականացուած են բոլոր դպրոցներուն մէջ, ընդ որում քննութիւն տեղի կ'ունենայ ամէն փուլէ յետոյ<ref name="Primary" />: Կրթութիւն ստանալու առաջին վեց տարիներէն յետոյ ուսանողները քննութիւն կ'անցընեն սկզբնական մակարդակէն, որ կ'որոշէ անոնց ընդգրկումը միջին դպրոցին մէջ։ Երկրորդ փուլի վերջը կը յանձնեն GCE «O» կամ «N» մակարդակի քննութիւնները, իսկ յաջորդ մինչ բարձրագոյն ուսումնական կրթութեան վերջը` GCE «A» մակարդակի քննութիւնները<ref>{{cite web|url=https://www.moe.gov.sg/education/secondary |title=Secondary |publisher=Ministry of Education |accessdate=2 December 2016}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.moe.gov.sg/images/default-source/default-album/sg-education-landscape-print9e3a5a33f22f6eceb9b0ff0000fcc945.jpg |title=Singapore's Education System: An Overview |publisher=Ministry of Education |accessdate=6 December 2016}}</ref>: Որոշ դպրոցներ ունին իրենց ուսումնական ծրագիրներու որոշակի ազատութիւն եւ յայտնի են որպէս ինքնավար դպրոցներ<ref name="Secondary" />: Միջնակարգ կրթութենէն յետոյ ուսումը կը ներառեն ճարտարագիտական 5 հիմնարկներ, հասարակական վեց համալսարան, որոնցմէ են Սինկափուրի Ազգային համալսարանը եւ Նանյանիի Գիտարուեստական համալսարանը կը մտնեն աշխարհի լաւագոյն 20 համալսարաններուն մեջ<ref>{{cite web|url=http://www.topuniversities.com/university-rankings/world-university-rankings/2015|title=QS World University Rankings 2015/16|publisher=QS|accessdate=15 November 2016}}</ref>: Սինկափուրի ուսանողները մեծ յառաջադիմութիւն ցոյց կու տան ուսուղութեան (mathematic), գիտութեան ու ընթերցանութեան կրթական միջազգային քննութիւններուն: 2015 թուականին ինչպէս նախնական, այնպէս ալ միջին դպրոցներու աշակերտները բարձր վարկանիշ դրսեւորեր են [[Տնտեսական համագործակցութեան և զարգացման կազմակերպութիւն|Տնտեսական համագործակցութեան եւ զարգացման կազմակերպութեան]] 76 երկիրներու մէջ<ref>{{cite news |url=https://www.cnbc.com/2015/05/13/singapore-tops-oecds-global-school-ranking-us-placed-28th.html |title=Singapore tops OECD's global school ranking, US placed 28th |date=13 May 2015 |publisher=CNBC }}</ref><ref>{{cite news |url= http://www.straitstimes.com/singapore/education/singapore-tops-biggest-global-education-rankings-published-by-oecd |title=Singapore tops biggest global education rankings published by OECD |date=13 May 2015 |newspaper=The Straits Times |location= Singapore }}</ref>: 2016 թուականին Սինկափուրի ուսանողները գլխաւորած են Ուսանողներու կրթական ձեռքբերումներու գնահատման միջազգային ծրագիրը (PISA) եւ ուսողական (մաթեմաթիկական) ու բնագիտական կրթութեան միջազգային հսկողութեան (TIMSS)<ref>{{cite news |url= http://www.bbc.com/news/education-38212070 |title=Pisa tests: Singapore top in global education rankings |date=7 December 2016 |work=BBC News }}</ref><ref>{{cite news |url= http://edition.cnn.com/2016/12/06/world/pisa-global-education-rankings/ |title=PISA: Singapore teens top global education ranking |date=6 December 2016 |work=CNN }}</ref><ref>{{cite news |url= https://www.ft.com/content/2e4c61f2-4ec8-11e6-8172-e39ecd3b86fc |title=Why Singapore's kids are so good at maths |date=22 July 2016 |work=Financial Times |location= London}}</ref><ref>{{cite news |url= http://www.todayonline.com/singapore/spore-teens-top-second-global-test-maths-science-reading |title= S'pore students top in science, maths and reading in Pisa test |newspaper= Today |location= Singapore |date=6 December 2016}}</ref><ref>{{cite news |url= http://www.straitstimes.com/singapore/education/singapore-students-top-in-maths-science-and-reading-in-international |title= Singapore students top in maths, science and reading in Pisa international benchmarking test |date=6 December 2016 |work=The Straits Times |location= Singapore }}</ref><ref>{{cite news |url= https://www.wsj.com/articles/u-s-teenagers-lose-ground-in-international-math-exam-raising-competitiveness-concerns-1481018401 |title=U.S. Teenagers Lose Ground in International Math Exam, Raising Competitiveness Concerns |date=6 December 2016 |work=The Wall Street Journal |location=New York}}</ref><ref>{{cite news |url= https://www.theguardian.com/education/2016/dec/06/english-schools-core-subject-test-results-international-oecd-pisa |title=UK Schools climb international league table |date=6 December 2016 |work=The Guardian |location= London}}</ref>: 2015 թուականին 107 երկիրներուն մէջ տեղի ունեցած քննութիւններուն մէջ, Սինկափուրի ուսանողները ամէնէն լաւ արդիւնքը դրսեւորած են<ref>{{cite news |url=http://www.straitstimes.com/singapore/education/over-half-of-international-baccalaureate-top-scorers-from-singapore?login=true |title=Over half of International Baccalaureate top scorers from Singapore |date=5 January 2016 |work=The Straits Times }}</ref>: Անգլերէնի իմացութեան իմաստով, որ 2016 թուականին ստուգուած է 72 երկիրներու մէջ, Սինկափուրը զբաղեցուցած է 6-րդ տեղը` դառնալով ասիական միակ երկիրը, որ տեղ զբաղեցուցած է լաւագոյն տասնեակին մէջ<ref>{{Cite web |url=http://www.atimes.com/article/singaporeans-among-top-english-speakers-hong-kong-slides/ |title=Singaporeans among top English speakers; Hong Kong slides |last=Nylander |first=Johan |date=14 November 2016 |newspaper=Asia Times |location=Hong Kong |access-date=16 November 2016 |archive-date=31 May 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180531065055/http://www.atimes.com/article/singaporeans-among-top-english-speakers-hong-kong-slides// |dead-url=yes }}</ref><ref>{{cite news |url=http://finance.yahoo.com/news/dutch-pass-danes-become-worlds-080000181.html |title=Dutch Pass Danes to Become World's Best English Speakers |date=15 November 2016 |work=Yahoo News |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170808041145/https://finance.yahoo.com/news/dutch-pass-danes-become-worlds-080000181.html |archivedate=8 August 2017 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite news |url=http://nordic.businessinsider.com/the-nordics-have-the-highest-english-proficiency-in-the-world---and-its-boosting-their-tech-and-innovation-2016-11 |title=The Nordics have the highest English proficiency in the world – and it's boosting their tech and innovation |date=16 November 2016 |work=Business Insider |access-date=28 January 2020 |archive-date=13 July 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170713204753/http://nordic.businessinsider.com/the-nordics-have-the-highest-english-proficiency-in-the-world---and-its-boosting-their-tech-and-innovation-2016-11 |dead-url=yes }}</ref><ref>{{cite news |url=http://learningenglish.voanews.com/a/how-well-is-english-spoken-worldwide/3597100.html |title=How Well is English Spoken Worldwide? |date=15 November 2016 |work=Voice of America News }}</ref>: Սինկափուրի` գրականութեան ոլորտի ուսանողները սկսած 1987 թուականէն (բացի` 2000 թուականէն) ամէն տարի Քեմպրիճի կազմակերպած քննութիւններուն մէջ կը շահին Անկուս Ռոսի մրցանակը, որ կը տրուի անգլիական գրականութեան` Բրիտանիայի սահմաններէն դուրս գտնուող լաւագոյն գիտակին: Մրցոյթին կը մասնակցին մօտ 12.000 մասնակից` տարբեր ազգութիւններէ<ref>{{cite news |url=http://www.straitstimes.com/singapore/education/secrets-to-singapores-angus-ross-success |title=Secrets to Singapore's Angus Ross success |date=6 July 2017 |work=The Straits Times |location= Singapore }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.channelnewsasia.com/news/singapore/singaporean-student-clinches-prestigious-angus-ross-prize-8273238 |title=Singaporean student clinches prestigious Angus Ross Prize |date=6 July 2017 |work=Channel NewsAsia |location=Singapore |access-date=28 January 2020 |archive-date=20 March 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180320043922/https://www.channelnewsasia.com/news/singapore/singaporean-student-clinches-prestigious-angus-ross-prize-8273238 |dead-url=yes }}</ref>: === Առողջապահութիւն === [[Պատկեր:Bowyer Block, SGH.JPG|250px|մինի|Սինկափուրի Ընդհանուր հիւանդանոցային թանգարանը Պոյեր Պլոքի մէջ]] Սինկափուրը ընդհանուր առմամբ ունի առողջապահական արդիւնաւէտ համակարգ, հակառակ այդ ոլորտին մէջ անոր ծախսերը համեմատաբար ցած են զարգացած երկիրներու համեմատ<ref name="Wyatt">{{cite web|year=2010 |url=http://www.watsonwyatt.com/europe/pubs/healthcare/render2.asp?ID=13850 |archive-url=https://archive.is/20121210052940/http://www.watsonwyatt.com/europe/pubs/healthcare/render2.asp?ID=13850 |dead-url=yes |archive-date=10 December 2012 |title=The Singapore health system – achieving positive health outcomes with low expenditure |author=Tucci, John |publisher=[[Towers Watson]] |accessdate=16 March 2011 |df=dmy-all }}</ref>: [[Առողջապահութեան համաշխարհային կազմակերպութիւն]]ն աշխարհի առողջապահութեան մասին իր զեկոյցին մէջ նշեր է, որ Սինկափուրի առողջապահական համակարգը չորրորդ տեղը կը զբաղեցէ աշխարհի վրայ<ref name="WHO">{{cite press release|url= http://www.who.int/whr/2000/media_centre/press_release/en/index.html|title=World Health Organization Assesses the World's Health Systems|date=21 June 2000|publisher=World Health Organization|location=[[Geneva]]|accessdate=2 November 2011}}</ref>: Ընդհանուր առմամբ, վերջին երկու տասնամեակներուն Սինկափուրը մանկան մահացութեան ամէնացած ցուցանիշը ունի աշխարհի վրայ<ref name="singstat2014births&deaths">{{cite web|url =http://www.singstat.gov.sg/statistics/latest-data#16|title =Statistics Singapore – Latest Data – Births & Deaths|publisher =Singapore Department of Statistics|year =2014|accessdate =26 April 2015|archive-date =29 November 2015|archive-url =https://web.archive.org/web/20151129094649/http://www.singstat.gov.sg/statistics/latest-data#16|dead-url =yes}}</ref>: Կեանքի տեւողութիւնը կը կազմէ 80 տարի տղամարդկանց եւ 85 տարի կանանց համար, ինչ որ կեանքի տեւողութեան առումով չորրորդ ցուցանիշն է աշխարհի վրայ։ Գրեթէ ողջ բնակչութեան հասանելի են բարելաւուած ջրամատակարարումը եւ առողջապահական պայմանները: 100.000 բնակիչին բաժին կ'իյնայ ՄԻԱՎ-ով 10 վարակակիր: Ճարպակալումը տարեցներու մօտ ցած է 10 %-ից<ref name=autogenerated2>{{cite web|url=http://www.who.int/gho/countries/sgp.pdf|title=Singapore: Health Profile|publisher=World Health Organization|date=13 August 2010|accessdate=16 March 2011}}</ref>: ''Economist Intelligence Unit'' ընկերութիւնը 2013 թուականի ծնելիութեան ցուցանիշով, Սինկափուրը կեանքի որակով կը համարուի լաւագոյնը Ասիոյ մէջ եւ վեցերորդը աշխարհի վրայ<ref>[https://www.economist.com/news/21566430-where-be-born-2013-lottery-life "The lottery of life"]. ''The Economist'' (London). 21 November 2012.</ref>: Կառավարութեան առողջապահական համակարգը հիմնուած է ''3M'' ձեւաչափի վրայ. * Medifund, որ կ'ապահովէ համակարգը այն մարդոց համար, ովքեր չեն կրնար իրենք իրենց արտօնել բժշկաառողջապահական օգնութիւն: * Medisave - բժշկական խնայողական հաշիւներու ազգային պարտադիր համակարգ: Այն կ'ընդգրկէ բնակչութեան մօտ 85 %-ը: * Medishield - կառավարութեան ֆինանսաւորած բժշկական ապահովագրութեան ծրագիր<ref name="Wyatt" />: Սինկափուրի մէջ պետական հիւանդանոցները ունին ինքնավարութիւն իրենց կառավարման որոշումներուն մէջ եւ կը մրցակցին իրար հետ: Գոյութիւն ունի օժանդակութեան ծրագիր՝ ցած եկամուտ ունեցողներու համար<ref>{{cite web|url= http://www.who.int/whr/2000/en/whr00_en.pdf|title=The World Health Report|publisher=World Health Organization|page=66|year=2000|accessdate=16 March 2011}}</ref>: 2008 թուականին առողջապահութեան 32 %-ը վճարուեր է կառավարութեան կողմէ: Այդ կը կազմէ Սինկափուրի ՀՆԱ-ի մօտաւորապէս 3.5 %-ը<ref>{{cite web|url=http://apps.who.int/whosis/database/core/core_select_process.cfm|title=Core Health Indicators Singapore|publisher=World Health Organisation|date=May 2008|accessdate=16 March 2011}}</ref>: == Մշակոյթ == [[Պատկեր:The Sultan Mosque at Kampong Glam, Singapore (8125148933).jpg|250px|մինի|ձախից|Սուլթան Հուսէյնի մզկիթը]] Հակառակ ոչ մեծ տարածքին` Սինկափուրի մէջ առկայ են բազմազան մշակոյթներ, լեզուներ, կրօնական դավանանք<ref name="singapore21">{{cite web|url=http://www.singapore21.org.sg/speeches_050599.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20010210223621/http://www.singapore21.org.sg/speeches_050599.html |dead-url=yes |archive-date=10 February 2001 |title=Speech by Prime Minister Goh Chok Tong on Singapore 21 Debate in Parliament |publisher=singapore21 |date=5 May 1999 |accessdate=27 October 2011 |df=dmy-all }}</ref>: Սինկափուրի նախկին վարչապետներ՝ [[Լի Քուան Եու]]ն եւ Կո Չոք Թոնկը յայտարարեր են, որ Սինկափուրի ազգը չի համապատասխաներ ազգի մասին աւանդական պատկերացումներուն, մատնանշելով որ Սինկափուրցիները չեն խօսիր մէկ լեզուով, չունին նոյն դաւանանքը եւ սովորոյթները<ref name="singapore21" /><ref>{{cite news|url=http://www.channelnewsasia.com/stories/singaporelocalnews/view/443304/1/.html|title=MM Lee says Singapore needs to do more to achieve nationhood|work=Channel NewsAsia|location=Singapore|date=5 May 2009|accessdate=27 October 2011|archive-date=30 June 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170630175421/http://www.channelnewsasia.com/stories/singaporelocalnews/view/443304/1/.html|dead-url=yes}}</ref>: Հակառակ այն բանին, որ անգլերէնը կը համարուի ազգութեան առաջին լեզուն, 2010 թուականի մարդահամարի տուեալներով սինկափուրցիներու 20 %-ն անգրագէտ է անգլերենէն: Սակայն այդ ցուցանիշը բարելաւուած է, քանի որ 1990 թուականին սինկափուրցիներու 40 %-ը անգրագէտ եղած է անգլերենէն<ref name="singstat_a">{{cite web|url= http://www.singstat.gov.sg/pubn/popn/c2010sr1/findings.pdf|archiveurl= https://www.webcitation.org/5wdAICz5j?url=http://www.singstat.gov.sg/pubn/popn/c2010sr1/findings.pdf|archivedate= 20 February 2011|title=Findings|publisher=Singapore Statistics|date=5 May 2010|accessdate=27 October 2011}}</ref><ref>{{cite web|url= http://www.singstat.gov.sg/pubn/popn/c2000adr/chap4.pdf|archiveurl= https://www.webcitation.org/63V8fYL8f?url=http://www.singstat.gov.sg/pubn/popn/c2000adr/chap4.pdf|archivedate= 27 November 2011|title=Literacy and language|publisher=Singapore Statistics |date=5 May 2010|accessdate=27 October 2011}}</ref>: [[Պատկեր:Sri Mariamman Temple Singapore 3 amk.jpg|200px|մինի|Զարդաքանդակներ Չայնաթաունի մէջ գտնուող Շրի Մարիամանի տաճարի գագաթին. տաճարը հինտուիստական հին տաճարն է Սինկափուրի մէջ, [[1827 թուական|1827]]:]] [[1819 թուական|1819]] թուականէն Սինկափուրը եղեր է բրիտանական նաւերու առեւտրական նաւահանգիստը, Հնդկաստան երթալու ճանապարհին: Ըլլալով գլխաւորաբար առեւտրական կեդրոն եւ անմիջապէս սահմանակից ըլլալով Մալեզիային, Սինկափուրը ենթարկուեր է օտար բազմաթիւ ազդեցութիւններու, ինչպէս Մեծ Բրիտանիայի, այնպէս ալ ասիական երկիրներու: Չինացի եւ հնդիկ աշխատաւորները Սինկափուր տեղափոխուեր են ծովածոցի մէջ աշխատելու նպատակով: Երկիրը Բրիտանիայի գաղութը եղեր է մինչեւ [[1942 թուական|1942]] թուականը<ref>{{cite web|title=Cultire in Singapore|url=https://www.internations.org/singapore-expats/guide/16085-culture-shopping-recreation/local-customs-and-culture-in-singapore-16077|website=InterNations|accessdate=2020-01-28|archive-date=2017-08-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20170819185623/https://www.internations.org/singapore-expats/guide/16085-culture-shopping-recreation/local-customs-and-culture-in-singapore-16077|dead-url=yes}}</ref>: Երբ Սինկափուրը [[1963 թուական|1963]] թուականին անկախութիւն ձեռք բերաւ Բրիտանիայէն, Սինկափուրի քաղաքացիներէն շատերը եղեր են անգրագէտ մարդիկ, որ Սինկափուր հաստատուեր են [[Մալեզիա]]յէն, [[Չինաստան]]էն եւ [[Հնդկաստան|Հնդկաստանէն]]` ցանկանալով աշխատիլ եւ չեն մտադրած այնտեղ երկար մնալ: Տեղի բնակիչներէն միջին խաւի մարդիկ բաւական քիչ եղեր են, որոնք յայտնի են եղեր որպէս փերանականներ կամ պապա-նիոնյեներ` 15-16-րդ դարու չինական ներգաղթեալներ: Բացի փերանականներէն, որոնք խոստացեր էին հաւատարիմ մնալ Սինկափուրին, աշխատաւորներու մեծ մասը կ'ենթարկուէր հարազատ Մալեզիային, Չինաստանին եւ Հնդկաստանին: Անկախութիւն նուաճելէն ետք կառավարութիւնը կը սկսի սինկափուրեան մշակոյթի ստեղծման նպաստող գործունէութիւն ծաւալել: [[Պատկեր:Teochew Building, Mar 06.JPG|200px|մինի|Մշակոյթներու միաւորումը կարեւոր դեր խաղցեր է էթնիքական բարբառներու ու մշակութային աւանդոյթներու պահպանման գործին մէջ]] Սինկափուրեան ամէն ազգութեան վարք ու բարքի եւ կեցութեան վրայ, այլ հանգամանքներէն բացի, կ'ազդեն լեզուին ու դաւանանքին<ref>{{cite web|url=http://www.singaporeunited.sg/cep/index.php/web/Our-News/PM-Lee-on-racial-and-religious-issues-National-Day-Rally-2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100220195750/http://www.singaporeunited.sg/cep/index.php/web/Our-News/PM-Lee-on-racial-and-religious-issues-National-Day-Rally-2009 |dead-url=yes |archive-date=20 February 2010 |title=PM Lee on racial and religious issues (National Day Rally 2009) |publisher=Singapore United |date=16 August 2009 |accessdate=27 February 2011 |df=dmy-all }}</ref>: Անգլերէնը որպէս մայրենի կրող սինկափուրցիները հակուած են արեւմտեան մշակոյթին, մինչդեռ չինարէնը որպէս մայրենի կրողները` չինական մշակոյթին ու Confucianism կոնփուկիոսեանութեան: Մալայերէնով խօսող սինկափուրցիները հակուած են մալայեական մշակոյթին, որ սերտօրէն առնչութիւն ունի իսլամական մշակոյթին: Ցեղային ու կրօնական ներդաշնակութիւնը սինկափուրցիներու յաջողութեան գրաւականն է, Սինկափուրի յաջողութեան մասը, որ որոշակի դեր ունեցեր է սինկափուրցիի ձեւաւորման վրայ: Սինկափուրի ազգային ծաղիկը հիպրիտային խոլորձն է` Վանտա միսս Ճոակիմը, որն այդպէս անուանուեր է '''ի պատիւ Սինկափուրի մէջ ծնած ծագումով հայ կնոջ''', որ [[1893 թուական|1893]] թուականին Թանճոնկ Փակարի իր այգիին մէջ խաչասերման միջոցով ստացեր է ծաղիկը<ref>[https://www.nhb.gov.sg/NHBPortal/faces/oracle/webcenter/portalapp/pagehierarchy/Page857.jspx;jsessionid=zbgYWAXoyt04Lr1BHPXSPYm216a4Pf1M3Bbd5yYIeNGZop1a05pJ!224933089?_afrWindowId=null&_afrLoop=3309796028833401&detContId=NHBSVRAPP61620001246&_afrWindowMode=0&_adf.ctrl-state=si7eo176a_4#%40%3F_afrWindowId%3Dnull%26_afrLoop%3D3309796028833401%26detContId%3DNHBSVRAPP61620001246%26_afrWindowMode%3D0%26_adf.ctrl-state%3Dxdhqc99f5_4 National Flower] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150409232634/https://www.nhb.gov.sg/NHBPortal/faces/oracle/webcenter/portalapp/pagehierarchy/Page857.jspx%3Bjsessionid%3DzbgYWAXoyt04Lr1BHPXSPYm216a4Pf1M3Bbd5yYIeNGZop1a05pJ%21224933089?_afrWindowId=null&_afrLoop=3309796028833401&detContId=NHBSVRAPP61620001246&_afrWindowMode=0&_adf.ctrl-state=si7eo176a_4 |date=9 April 2015 }}</ref>: Ազգային շատ մը խորհրդանիշերուն մէջ, ինչպէս են Սինկափուրի զինանշանը եւ Մերլայընը, տեղ գտեր է առիւծը, քանի որ Սինկափուրը յայտնի է որպէս «Առիւծի քաղաք»: Կրօնական հիմնական տօները տօնական օրեր են: Սինկափուրը տայաք-պետութեան հեղինակութիւն ունի (քաղաքականութիւնը կամ կառավարութիւնը չափազանց կը պաշտպանէ կամ կը խառնուի անհատներւ ընտրութեան), սակայն ամէն դէպքի մէջ, կառավարութիւնը մեծ ուշադրութիւն կը դարձնէ [[մերիթոքրաթիա]]յին, որու համաձայն ամէն մէկը իր տեղը կը գտնէ իր ունակութիւններուն համապատասխան, անկախ հասարակական ծագումէն ու ֆինանսական վիճակէն<ref>{{cite news |url= http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/from_our_own_correspondent/3861209.stm |title=Singapore slings a little caution to the wind |work=BBC News |date=16 August 2004 |accessdate=27 February 2011 |first=Andrew |last=Harding}}</ref><ref>{{cite news |url= https://www.nytimes.com/2006/05/23/business/worldbusiness/23casino.html?pagewanted=all |title=The Nanny State Places a Bet |work=The New York Times |date=16 August 2004 |accessdate=27 February 2011 |first=Wayne |last=Arnold}}</ref><ref>{{cite press release |url= http://www.pmo.gov.sg/content/pmosite/mediacentre/inthenews/ministermentor/2009/April/old_and_new_citizensgetequalchancesaysmmlee.html |title=Old and new citizens get equal chance, says MM Lee |publisher= Prime Minister's Office |date=5 May 2010 |accessdate=27 October 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110812071843/http://www.pmo.gov.sg/content/pmosite/mediacentre/inthenews/ministermentor/2009/April/old_and_new_citizensgetequalchancesaysmmlee.html |archivedate=12 August 2011}}</ref>: <gallery widths="200" heights="160" class="center"> File:Chinese New Year market.jpg|Տեսարան Չայնաթաունի փողոցային շուկայէն, ուր կը նշուի չինական նոր տարին: File:A day of devotion – Thaipusam in Singapore (4316108409).jpg|Հինտուիստական Թայփուսամի տօնակատարութիւն File:St Andrew's Cathedral, Singapore 2012.JPG|Սուրբ Էնտրուի անգլիկան եկեղեցին հիմնադրուեր է [[1836 թուական|1836]] թուականին: </gallery> == Սնունդ == [[Պատկեր:Satay stalls along Boon Tat Street next to Telok Ayer Market, Singapore - 20120629-02.jpg|250px|մինի|Սնունդի բացօթեայ կէտ Սինկափուրի մէջ]] Երկրի բազմազան սնունդը կը գովազդուի որպէս երկրի այցեքարտերէն մէկը, իսկ սննդամթերքի բազմազանութիւնը, որ կը կիրառեն էթնիքական տարբեր խումբերը, երկրի կառավարութիւնը կը դիտարկէ որպէս բազմամշակոյթի խորհրդանիշ<ref name="Foodways">{{cite book |url= https://www.google.com/books?hl=en&lr=&id=p5Mw_WTLhiYC&oi=fnd&pg=PA161&dq=singapore*+cuisine |title=Changing Chinese foodways in Asia |author1=Wu, David Y.H. |author2=Chee Beng Tan |pages=161 ff. |publisher=Chinese University Press |location=Hong Kong |isbn=978-962-201-914-0 |year=2001 |accessdate=27 February 2011}}</ref><ref name="Martini">{{cite journal|author1 = Martini, Fadhel|author2 = Wong Tai Chee|url = https://www.questia.com/googleScholar.qst?docId=5002403690|pages = 161–164|title = Restaurants in Little India, Singapore: A Study of Spatial Organization and Pragmatic Cultural Change|journal = Journal of Social Issues in Southeast Asia|year = 2001|volume = 16|jstor = 41057054|doi = 10.1355/SJ16-1F|access-date = 2020-01-28|archive-date = 2012-07-29|archive-url = https://web.archive.org/web/20120729194949/http://www.questia.com/googleScholar.qst?docId=5002403690|dead-url = yes}}</ref>: Հանրամատչելի մշակոյթի մէջ սննդամթերքի տարբեր տեսակները կը վերաբերին էթնիքական որոշակի խումբերու` վառ ընդգծուած չինական, մալայեական եւ հնդկական խոհանոցներով: Խոհանոցի բազմազանութիւնն աւելի մեծցեր է, շնորհիւ տարբեր խոհանոցներու աւադոյթներու հիպրիտացման, օրինակ` փերենաքա խոհանոցը չինական ու մալայեական խոհանոցներու խառնուրդն է<ref name="Foodways" />: == Արուեստ == [[Պատկեր:The Esplanade – Theatres on the Bay.jpg|250px|մինի|Էսպլանադա կեդրոն]] 1990-ական թուականներէն կառավարութիւնը կը զարգացնէ Սինկափուրը, որպէս արուեստի ու մշակոյթի կեդրոն: Ուշադրութիւն կը դարձուի կատարողական արուեստին: Սինկափուրը համաշխարհայնական երկիր է, «արեւելքի ու արեւմուտքի միջեւ ինկած դարպաս»<ref>{{cite web|url=http://www.mica.gov.sg/renaissance/FinalRen.pdf|title=Culture and the Arts in Renaissance Singapore|publisher=[[Ministry of Information, Communications and the Arts]]|accessdate=1 May 2006|archiveurl = https://web.archive.org/web/20060524013952/http://www.mica.gov.sg/renaissance/FinalRen.pdf|archivedate = 24 May 2006}}</ref>: Մշակութային կարեւոր կեդրոններէն ու միջոցառումներէն են. * Էսփլանատա - բացուեր է 2002 թուականի Հոկտեմբերին, թատերական արուեստի կեդրոն է<ref>{{cite web|url=http://eresources.nlb.gov.sg/infopedia/articles/SIP_1827_2011-08-05.html|title=Esplanade-Theatres on the bay|date=7 July 2016|author=Faizah bte Zakaria|access-date=16 March 2018}}</ref> * Սինկափուրի ազգային սիմֆոնիք նուագախումբ * Սինկափուրեան արուեստի ամէնամեայ փառատօն - կը կազմակերպուի Արուեստի ազգային խորհուրդին կողմէ * Սթենտափ հումորային ներկայացումներ` շաբաթը մէկ անգամ, բաց խօսափողերով<ref>{{cite news|last = Chee|first = Frankie |title = Stand-up is back|newspaper=The Straits Times|location = Singapore|date = 12 July 2009 }}</ref> == Մարմնամարզ եւ ժամանց == [[Պատկեր:Seating at Singapore National Stadium.jpg|250px|մինի|Սինկափուրի ազգային մարզադաշտը Քալանկի մէջ]] Սինկափուրցի նաւավարները որոշակի յաջողութիւններու հասեր են միջազգային մրցասպարէզներուն մէջ, իսկ անոնց «Օփթիմիսթ» թիմը լաւագոյններէն մէկը կը համարուի աշխարհի վրայ։ Նշանաւոր նաւավարներէն են Քոլին Չենկը եւ Քելի Չանը: Սինկափուրի ֆութպոլի լիկան մեկնարկեր է [[1996 թուական|1996]] թուականին եւ ներկայիս բաղկացած է 9 թիմերէ, ներառեալ` երկու օտարերկրեայ<ref>{{cite web|url= http://www.sleague.com/competitions/s-league/overview|title= S.League.com – Overview|publisher= S.League|year= 2016|accessdate= 5 January 2016|archive-date= 22 August 2013|archive-url= https://web.archive.org/web/20130822234311/http://www.sleague.com/competitions/s-league/overview|dead-url= yes}}</ref>: Փրոֆեսիոնալ պասքէթպոլի ''Singapore Slingers'' թիմը հանդէս կու գայ Աւստրալիայի պասքէթպոլի ազգային լիկային մէջ եւ առաջատարներէն մէկն է պասքէթպոլի Ասիական լիկային մէջ, որ հիմնադրուեր է 2009 թուականի Հոկտեմբերին<ref>{{cite news|url = http://www.fiba.com/pages/eng/fc/news/lateNews/arti.asp?newsid=29263|title = ASEAN Basketball League takes off|date = 20 January 2009|work = FIBA Asia|access-date = 28 January 2020|archive-date = 16 August 2009|archive-url = https://web.archive.org/web/20090816082403/http://www.fiba.com/pages/eng/fc/news/lateNews/arti.asp?newsid=29263|dead-url = yes}}</ref>: Սինկափուրը 2008 թուականին սկսեր է մասնակցիլ [[Ֆորմուլա 1]] մրցաշարքերուն եւ կազմակերպել Սինկափուրի Կրան փրի<ref name="News – Singapore confirms 2008 night race">{{cite press release|title= Singapore confirms 2008 night race|publisher=[[Formula One]]|url=http://www.formula1.com/news/6063.html|archiveurl= https://web.archive.org/web/20070613015932/http://www.formula1.com/news/6063.html|date = 11 May 2007|archivedate=13 June 2007|accessdate=18 May 2007}}</ref>: Մրցաշարքը կը կայանայ Մարինա Պէյ Սթրիթ մրցուղիին վրայ. անիկա եղեր է Ֆորմուլա 1-ի` Ասիոյ մէջ կայացած առաջին մրցաշարքը<ref name="1stStreet">{{cite press release|title=SingTel to sponsor first Singapore Grand Prix |publisher=[[Formula1.com]] |url=http://www.formula1.com/news/headlines/2007/11/7101.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20071118105330/http://www.formula1.com/news/headlines/2007/11/7101.html |dead-url=yes |archive-date=18 November 2007 |accessdate=10 December 2007 |date=16 November 2007 |df=dmy-all }}</ref>: Ըստ կնքուած պայմանագիրին` Սինկափուրը մրցաշարքին մէջ կը մնայ մինչեւ 2021 թուականը, նախորդ պայմանագիրը ստորագրուեր էր 2012 թուականին` ընդգրկելով մինչեւ 2017 թուականը<ref>{{cite news|url=https://www.motorsport.com/f1/news/singapore-gp-handed-new-four-year-deal-953121/?s=1|title=Singapore GP handed new four-year deal|date=15 September 2017|work=motorsport.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20170928005533/https://www.motorsport.com/f1/news/singapore-gp-handed-new-four-year-deal-953121/?s=1|archive-date=28 September 2017|dead-url=yes|publisher=[[Motorsport Network]]}}</ref><ref>{{cite web|last=Collantine|first=Keith|title=Singapore confirms F1 contract extension to 2017|url=http://www.f1fanatic.co.uk/2012/09/22/singapore-confirms-f1-contract-extension-2017/|publisher=Formula 1 Fanatic|accessdate=22 September 2012|date=22 September 2012|quote="The Singapore Grand Prix will remain on the F1 calendar for at least the next five years."}}</ref>: [[2010]] թուականին Սինկափուրի մէջ տեղի ունեցեր են առաջին պատանեկան [[Ողլիմպիական խաղեր]]ը<ref name="Singapore to host first edition of the Youth Olympic Games in 2010">{{cite press release|url=http://www.olympic.org/uk/news/media_centre/press_release_uk.asp?release=2492|publisher=[[International Olympic Committee]]|archiveurl= https://web.archive.org/web/20090311003132/http://www.olympic.org/uk/news/media_centre/press_release_uk.asp?release=2492|archivedate=11 March 2009|date = 21 February 2008|title= Singapore to host first edition of the Youth Olympic Games in 2010|accessdate=16 March 2011}}</ref>: Սինկափուրի մէջ կը կազմակերպուին Ասիոյ մէջ խոշորագոյն [[ընդհանուր մենամարտեր]]ը` ''ONE Championship'' անունով<ref>{{cite web|url=http://articles.chicagotribune.com/2013-03-11/news/sns-rt-mixed-martial-artsonefc-pixl3n0c308o-20130310_1_manila-ufc-heavyweight-champions-main-event|title=Mixed martial arts-ONE FC returning to Manila in May|publisher=|accessdate=2020-01-28|archive-date=2013-10-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20131023062339/http://articles.chicagotribune.com/2013-03-11/news/sns-rt-mixed-martial-artsonefc-pixl3n0c308o-20130310_1_manila-ufc-heavyweight-champions-main-event|dead-url=yes}}</ref>: Գովազդային գործերու ցանկին մէջ նշանաւոր այնպիսի մարտիկներ են, ինչպէս Պեն Ասքրենը, Ռոճըր Կրեյսին, Պրենտոն Վերան եւ Սինիա Աոքին: == Զանգուածային լրատուական միջոցներ == Կառավարութեան հետ կապ ունեցող ընկերութիւնները կը հսկեն հայրենական ԶԼՄ-ները Սինկափուրի մէջ<ref name="freedomhouse_a">{{cite web|url= http://www.freedomhouse.org/template.cfm?page=22&country=7915&year=2010|title=Country Report 2010 Edition|publisher= Freedom House|year=2010|accessdate=7 May 2011}}</ref>: ''MediaCorp'' ընկերութիւնը կը ղեկավարէ անվճար հեռուստաընկերութիւններու եւ ռատիոկայաններու մեծամասնութիւնը երկրին մէջ։ Ընդհանուր առմամբ, կը տրամադրուի անվճար եօթ հեռուստաալիք<ref>{{cite web|url=http://www.mda.gov.sg/POLICIES/POLICIESANDCONTENTGUIDELINES/TV/Pages/FreetoAirTV.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20101125152103/http://www.mda.gov.sg/Policies/PoliciesandContentGuidelines/TV/Pages/FreetoAirTV.aspx |dead-url=yes |archive-date=25 November 2010 |title=Free-to-Air Television |year=2011 |publisher=MDA |accessdate=17 October 2011 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web|url=http://entertainment.xin.msn.com/en/tv/silverlight-tv-guide.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20101009125256/http://entertainment.xin.msn.com/en/tv/silverlight-tv-guide.aspx |dead-url=yes |archive-date=9 October 2010 |title=TV listings |year=2011 |publisher=XIN MSN |accessdate=17 October 2011 |df=dmy-all }}</ref>: ''Starhub Cable Vision'' ընկերութիւնը կը տրամադրէ քապելային հեռուստաալիքներ ողջ աշխարհէն, իսկ ''Mio TV,'' [[Singtel]]'s [[Mio TV]] եւ [[IPTV]] <ref>{{cite web|url=http://www.mda.gov.sg/POLICIES/POLICIESANDCONTENTGUIDELINES/TV/Pages/IPTV.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20100714144133/http://www.mda.gov.sg/Policies/PoliciesandContentGuidelines/TV/Pages/IPTV.aspx |dead-url=yes |archive-date=14 July 2010 |title=Internet Protocol Television (IPTV) |year=2011 |publisher=XIN MSN |accessdate=17 October 2011 |df=dmy-all }}</ref>ընկերութիւնները կը մատուցեն թուային ծառայութիւններ<ref>{{cite web|url=http://www.mda.gov.sg/POLICIES/POLICIESANDCONTENTGUIDELINES/TV/Pages/CableTV.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20100714155808/http://www.mda.gov.sg/Policies/PoliciesandContentGuidelines/TV/Pages/CableTV.aspx |dead-url=yes |archive-date=14 July 2010 |title=Cable Television |year=2011 |publisher=XIN MSN |accessdate=17 October 2011 |df=dmy-all }}</ref> : ''Singapore Press Holdings'' կազմակերպութիւնը, որ սերտօրէն կապուած է կառավարութեան, կը վերահսկէ մամուլի մեծ մասը Սինկափուրի մէջ<ref name="BBC Media">{{cite news|url= http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/country_profiles/1143240.stm|title=Singapore country profile|work=BBC News|date=16 November 2010|accessdate=27 February 2011}}</ref>: ԶԼՄ-ները Սինկափուրի մէջ յաճախ կ'ենթարկուին քննադատութեան չափէն դուրս կառավարուելու եւ իրաւապաշտպան խումբերու ազատութեան բացակայութեան համար<ref name="freedomhouse_a" />: Կ'ըսեն, որ ինքնաքննադատութիւնը լրագրողներու շրջանակին մէջ համընդհանուր բնոյթ կը կրէ: Սինկափուրը 2014 թուականին, ֆրանսացի լրագրողներու ուսումնասիրութիւններուն համաձայն, ամէնացած վարկանիշը ունեցեր է մամուլի ազատութեան չափանիշով<ref>{{cite web|url= http://index.rsf.org/#!/index-details|title= 2015 World Press Freedom Index|year= 2015|publisher= Reporters Without Borders|accessdate= 5 January 2016|archive-date= 27 August 2015|archive-url= https://web.archive.org/web/20150827202105/http://index.rsf.org/#!/index-details|dead-url= yes}}</ref>: ԶԼՄ-ներու զարգացման վարչութիւնը կը վերահսկէ Սինկափուրեան ԶԼՄ-ները` պահանջելով հեռացնել վնասաբեր նիւթերը<ref name="Mica">{{cite web|url= http://www.mica.gov.sg/mica_business/b_media.html|archiveurl= https://web.archive.org/web/20060910233826/http://www.mica.gov.sg/mica_business/b_media.html|archivedate=10 September 2006 |title= Media: Overview|date=16 March 2005|publisher=Ministry of Information, Communications and the Arts|accessdate=27 February 2011}}</ref>: Արգիլուած է արբանեակային ալեհաւաքներու մասնաւոր սեփականութիւնը<ref name="BBC Media" />: 2016 թուականին Սինկափուրի մէջ կար համացանցի մօտ 4.7 միլիոն օգտատէր, որ կը կազմէ բնակչութեան ընդհանուր թիւի 82.5 %-ը<ref>{{cite web|title=Internet Users by Country (July 2016 estimate)|url=http://www.internetlivestats.com/internet-users-by-country/|website=Internet Live States|accessdate=23 November 2016|date=July 2016|quote=Elaboration of data by International Telecommunication Union (ITU), United Nations Population Division, Internet & Mobile Association of India (IAMAI), World Bank.}}</ref>: Սինկափուրի կառավարութիւնը չի մասնակցիր համացանցային կայքերու գրաքննութեան, սակայն մօտ 100 կայք արգելափակուած է «որպէս Սինկափուրեան հասարակութեան համար անցանկալի եւ վնասակար բովանդակութիւն ունեցող կայքեր»<ref>{{cite web|url= http://opennet.net/research/profiles/singapore|title=Singapore|publisher=OpenNet Initiative|accessdate=7 May 2011}}</ref><ref>{{cite news |url= http://www.straitstimes.com/BreakingNews/Singapore/Story/STIStory_622871.html |archiveurl= https://web.archive.org/web/20110119042223/http://www.straitstimes.com/BreakingNews/Singapore/Story/STIStory_622871.html |archivedate=19 January 2011|title=Impossible for S'pore to block all undesirable sites|author=Wong, Tessa |work=The Straits Times |location =Singapore |date=11 January 2011 |accessdate=17 August 2011}}</ref>: Քանի որ արգիլուած կայքերը անհասանելի են միայն տնային պայմաններով, օգտատէրերը նախկինին պէս կրնան այդ կայքերը մտնել իրենց գրասենեկային համակարգիչներէն<ref>{{cite news |url= http://www.asiaone.com/Digital/News/Story/A1Story20080523-66562.html |title= MDA bans two video-sharing porn sites |date=23 May 2008 |author= Chua Hian Hou |work=The Straits Times |location =Singapore |archiveurl= https://web.archive.org/web/20080524215638/http://www.asiaone.com/Digital/News/Story/A1Story20080523-66562.html |archivedate=24 May 2008}}</ref>: == Քաղաքական կուսակցութիւններ == * Ժողովրդական գործողութեան կուսակցութիւն (ԺԳԿ) * Սինկափուրի սոցիալիստական ճակատ * Բանուորական կուսակցութիւն * Միացեալ ժողովրդական ճակատ * Սինկափուրի դեմոկրատական կուսակցութիւն == Տե՛ս նաեւ == * [[Մահապատիժով Տիսնեյլենտ]] == Ծանօթագրութիւններ == <div style="height: 300px; overflow: auto">{{ծանցանկ|3|height=200}}</div> == Տե՛ս նաեւ == * [[Սինկափուրի զինուած ուժեր]] * [[Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ եկեղեցի (Սինգապուր)|Սինկափուրի Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ հայկական եկեղեցի]] * [[Հայերը Սինկափուրի մէջ]] {{ՎՊԵ|Singapore‎‎|Սինկափուր}} {{Արտաքին յղումներ}} {{Ասիական երկիրներ}} {{Ասիական երկիրներու մայրաքաղաքներ}} [[Ստորոգութիւն:Սինկափուր]] [[Ստորոգութիւն:Քաղաք-պետութիւններ]] [[Ստորոգութիւն:Կղզի պետութիւններ]] [[Ստորոգութիւն:ՄԱԿ-ի անդամ երկիրներ]] [[Ստորոգութիւն:Անգլիախօս երկիրներ և տարածքներ]] [[Ստորոգութիւն:Ասիոյ երկիրներ]] [[Ստորոգութիւն:Ասիոյ մայրաքաղաքներ]] [[Ստորոգութիւն:Երկիրներ այբբենական կարգով]] t5at8jtwvkn48d2a08a767mqxa197tb 0 19346 240964 230634 2025-06-27T11:43:30Z Azniv Stepanian 8 240964 wikitext text/x-wiki '''Թիւրքմենչայի Պայմանագիրը 1828''' ([[պարսկերէն]]՝ عهدنامه ترکمنچای), ստորագրուած է [[Ռուսաստան]]ի եւ [[Պարսկաստան]]ի միջեւ 10 Փետրուարին, [[Պարսկաստան]]ի Արեւելեան Ազրպէյճան նահանգի '''Թիւրքմենչա''' գիւղին մէջ՝ [[1826]]-[[1828]] թուականներուն ռուս–պարսկական պատերազմներուն վերջ տալու համար։ 1828-ին Թիւրքմենչայի պայմանագիրը կնքուած է Ռուսաստանի եւ Իրանի միջեւ՝ իբրեւ նշան 1826-1828 թուականներու ռուս-պարսկական պատերազմի աւարտը։ Պայմանագիրը ստորագրուած է [[21 Փետրուար]]-ին Թիւրքմենչա գիւղին մէջ ([[Թաւրիզ]]ի մերձակայքը)։ Ռուսական կողմէն զայն ստորագրած է [[Իւան Պասկեւիչ]], Պարսկաստանի կողմէն՝ արքայազն Աբաս-Միրզա։ Խաղաղութեան պայմաններուն մշակման մասնակցած է [[Ալեքսանդր Կրիպոյետով]] (Alexander Griboyedov)<ref>{{cite web|url=https://newsarmenia.am/am/news/politics/arm1-20080208-41818158/|title=Երեւանի մէջ բացուած է Թիւրքմենչայի պայմանագիրի կնքման 180-ամեակին նուիրուած ցուցահանդէս|accessdate=18 Յունուար, 2009-ին }}</ref>։ Ըստ այս պայմանագիրին, երկու երկիրները կը համաձայնին։ # Պայմանագիրին 4-րդ յօդուածին համաձայն՝ Իրան [[Երեւան]]ը եւ այսօրուան [[Ազրպէյճան]]ին մաս կազմող՝ [[Նախիջեւան]]ը, [[Թալիշ]]ը, Օրդուբադը եւ Արրան նահանգի [[Մուղան]] շրջանները կը յանձնէ Ռուսաստանին, ինչպէս նաեւ այն շրջանները, որ Ռուսաստանին յանձնած է [[Կիւլիստանի պայմանագիր]]ին ընթացքին։ # [[Արաքս]]ն է նոր սահմանը Իրանի եւ Ռուսաստանի միջեւ, «Արարատ ղալայէն մինչեւ [[Ասթարա]] գետի ելանցքը»։ # Պայմանագիրին 6-րդ յօդուածին համաձայն՝ Իրան կը խոստանայ Ռուսաստանին վճարել 10 քորուր ոսկի (1828-ի արժոյթով)։ # Պայմանագիրին 8-րդ յօդուածին համաձայն՝ պարսկական նաւերը կը կորսնցնեն իրենց իրաւունքները [[Կասպից ծով]]ուն մէջ եւ իր ափերուն շրջելու, որ կը տրուի Ռուսաստանին։ # Իրան կը ճանչնայ [[Իրան|Պարսկաստան]]<nowiki/>ի մէջ գտնուող ռուսերուն անձնատուր ըլլալուն իրաւունքը։ # Պայմանագիրին 10-րդ յօդուածին համաձայն՝ Ռուսաստան կը շահի իր հիւպատոսական պատուիրակները Պարսկաստան եւ այլուր ուղարկելու իրաւունքը։ # Պայմանագիրին 13-րդ յօդուածին համաձայն՝ պատերազմի գերիներու փոխանակում։ # Պայմանագիրին 10-րդ յօդուածին համաձայն՝ Պարսկաստան իրաւունք ունի տնտեսական պայմանագիրեր կնքել Ռուսաստանի հետ՝ ինչպէս որ Ռուսաստան կը ճշդէ։ # Պայմանագիրին 7-րդ յօդուածին համաձայն՝ Ռուսաստան կը խոստանայ աջակցիլ Աբբաս Միրզային իբրեւ Պարսկաստանի թագաժառանգը Ֆաթհալի Շահին մահէն ետք։ # Պարսկաստան պաշտօնապէս ներողութիւն կը խնդրէ իր կողմէն [[Կիւլիստանի Պայմանագիրին]] համաձայնութիւններուն խախտման համար։ # Պայմանագիրին 15-րդ յօդուածին համաձայն՝ [[Ֆաթհալի Շահ]]ը կը խոստանայ հիւսիս արեւմտեան շրջանին որեւէ խանութիւններու անջատման շարժումները չհալածել։ == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} == Արտաքին յղումներ == * [http://www.diplomat.am/publ/mijazgayin_pajmanagrer_history/turkmenchay/46-1-0-194 Թիւրքմենչայի պայմանագիրը՝ բնագիրը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201030005515/http://www.diplomat.am/publ/mijazgayin_pajmanagrer_history/turkmenchay/46-1-0-194 |date=2020-10-30 }} * [http://www.hist.msu.ru/ER/Etext/FOREIGN/turkman.htm Թիւրքմենչայի պայմանագիրին յօդուածը (ռուսերէն)] [[Ստորոգութիւն:Ռուս-պարսկական պատերազմ (1826-1828)]] [[Ստորոգութիւն:Ազրպէյճանի պատմութիւն]] [[Ստորոգութիւն:1828 միջազգային յարաբերութիւններ]] [[Ստորոգութիւն:Ռուսական կայսրութեան պայմանագիրեր]] [[Ստորոգութիւն:Թուրքիոյ պատմութիւն]] [[Ստորոգութիւն:ԺԹ. դարը Հայաստանի մէջ]] [[Ստորոգութիւն:Ռուսաստանի խաղաղութեան պայմանագիրեր]] [[Ստորոգութիւն:ԺԹ. դարը Վրաստանի մէջ]] [[Ստորոգութիւն:Պայմանագիրներ]] tt8ljs5zeo913assazj18j28yanm8au 0 21690 240962 206265 2025-06-27T02:38:27Z Ziv 11872 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:The Sanctuary of Zeus Hypsistos (II) (5182916650).jpg]] → [[File:Temple of Hera, Delos (5182916650).jpg]] [[c:COM:FR#FR3|Criterion 3]] (obvious error) · There is even a panel giving the correct name of the building; Photographer was visibly very confused about what she visited 240962 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր|կարգավիճակ=Կղզի|պատկեր=DelIV.jpg|պատկերի նկարագրութիւն=Տիլոս}} '''Տիլոս''' ([[Յունարէն|յուն]]․՝ Δήλος), [[Էգէական Ծով|Էգէական Ծովու]]<nowiki/>ն [[Քիքլատես]] կղզեխումբին արեւելեան կողմի կղզիակ։ [[1990 թուական|1990]]-ին կը յայտարարուի [[ԵՈՒՆԵՍՔՕ|Եունեսքոյի]] Համաշխարհային Ժառանգութեան Յուշարձան։ Կը գտնուի [[Սիրոս (կղզի)|Սիրոսին]] արեւելքը, [[Ռինիա (կղզի)|Ռինիա]] կղզիին արեւմուտքը։ Հնադարին համբաւ ունեցած է իբրեւ [[Արտեմիս (աստուածուհի)|Արտեմիս]] եւ [[Ափոլոնաս]] աստուածներուն ծննդավայր։ == Աշխարհագրութիւն == Տիլոս կը գտնուի [[Նաքսոս]] կղզիին հիւսիս-արեւմուտքը, [[Փարոս (կղզի)|Փարոս]] կղզիին հիւսիսը, [[Սերիֆոս|Սերիֆոսի]] եւ [[Սիֆնոս|Սիֆնոսի]] հիւսիս-արեւելքը, [[Սիրոս (կղզի)|Սիրոսէն]] 17 ծովային մղոն արեւելք եւ [[Միքոնոս|Միքոնոսէն]] 2 մղոն հարաւ-արեւմուտք։  Տիլես (յոգնակի) անունը կը բնորոշէ Տիլոս եւ անոր հիւսի-արեւմուտքի դրացի [[Ռինիա (կղզի)|Ռինիա]] ամայի կղզին՝  Փոքրիկ Տիլոս (Տիլոս), իսկ Մեծ Տիլոս (Ռինիա)։  Հին քարտէսներուն մէջ կը հանդիպինք «Sdiles» անունին, որ աղաւաղումն է «εις Δήλες» (իս Տիլես) եւ կամ «στις Δήλες» (սթիս Տիլես) ասուածքին։ Տիլոսի իւրայատուկ դիրքին շնորհիւ՝ բարձրունքներէն կը տեսնուին վերոնշեալ կղզիները, հին աշխարհագէտները տուած են [[Քիքլատես]] անունը [[Էգէական Ծով|Էգէական ծովուն]] կեդրոնը գտնուող կղզիներու համալիրին։  [[Պատկեր:Mt._Kynthos_(II)_(5182242471).jpg|մինի|Քինթոս լեռ]] Անոր երկայնքին կը ճեղքէ բլուրներու շարք մը։  Կղզիին կեդրոնը, կը գտնուի ամենաբարձր լեռը՝ Քինթոս 115 մ․, որուն արեւմտեան լանջին կը տարածուի Տիլոսի միակ հովիտը, ուր հնադարին կը զարգանան սրբավայրը, հին քաղաքը եւ հին արուեստական «սուրբ լիճ»ը։ Կղզիին արեւալոյսը Յունաստանի ամենամեծերէն կը համարուի։  Շրջանը փչող զօրաւոր հիւսիսային քամիները կը հայթայթեն մինչեւ 30 մղոն հասնող բացառիկ տեսանելիութիւն մը։ == Պատմական == [[Պատկեր:Mt._Kynthos_(IX)_(5182324885).jpg|ձախից|մինի|Քինթոս լեռէն նկարուած․ կ՛ երեւի [[Միքոնոս]]]] Հնագիտական պեղումներէն ի յայտ եկած է թէ Տիլոս բնակուած է նախապատմական եւ նախայունական շրջաններէն, մասնաւորաբար [[Նոր Քարէ Դար|Նոր Քարէ Ժամանակաշրջանին]]` Ք․Ա․ 3200 (նախաքիքլատեան մշակոյթ)։  [[Պատկեր:Mt._Kynthos_(IV)_(5182320117).jpg|մինի|Քինթոս լերան գագաթէն նկարուած․ կ՛ երեւի [[Ռինիա (կղզի)|Ռինիա]]]] === Նոր Քարէ Ժամանակաշրջան === Այդ ժամանակաշրջանէն յայտնաբերուած են նաւաշինութեան, ձկնորսութեան եւ առեւտուրի հետքեր․ նիւթեր եւ իրեր՝ շեղբեր, ճանկեր, քարէ փշրիչներ, կարասներու կտորներ, եւայլն։  Հնագիտական պեղումները մէջտեղ բերած են շէնքերու եւ Քինթոս լեռան գագաթին վրայ հնագոյն բնակավայրի հետքեր։ Ինչպէս նաեւ Միոասեան եւ Միկինեան ժամանակաշրջաններէն զանազան նիւթեր։ Ըստ [[Թուքիտիտիս|Թուքիտիտիսին]], առաջին բնակիչները Քարես/ներ (Քարես՝ յոգնակի) եղած պէտք է ըլլան։  Իսկ նորագոյն շրջանին կատարուած պեղումներէն, հանգէտներ (ինչպէս օրինակ՝ դանեացի Chr. Būnkenberg «Antiquitéw prémycéniehnew» (1897),  յոյն Խրիստոս Ցունդաս ''Χρήστος Τσούντας'' «Κυκλαδικά» ''Քիքլադիքա'' (1898), Տ․ Փիփաս ''Δ. Πίππας''  (1924), Գոստանտինոս Ռոմէոս ''Κωνσταντίνος Ρωμαίος'' «Οι Κάρες της Δήλου και η αρχαιολογική έρευνα του Θουκυδίδου» ''Տիլոսի Քարես/ները եւ Թուքիտիտիսին հնագիտական պեղումները'' (1928)) իրենց գործորուն ընդմէջէն փաստերով կը հակադարձեն թէ առաջին բնակիչները վաղահաս հին յոյներ եղած են։ Իրոտոթոս (Հերոտոսոս) իր արձանագորութիւններուն մէջ Տիլոսի առաջին բնակիչներ կը նկատէ Փելասղիները, որոնք հետագային կը կոչուին Իոնես (Յոնիացիներ)։ === Վաղահաս յունական ժամանակաշրջան === Ք․Ա․ 17-րդ դարուն Տիլոս կը հաստատուին Միկինացիները։  Տիլոս կը սկսի սրբավայր դառնալ։ Երբ շրջանը Յոնիացիները կը հաստատուին, Տիլոս կրօնական կեդրոն կը դառնայ։ === Դասական շրջան === Պարսկական պատերազմներու աւարտին, Ք․Ա․478-ին, [[Աթէնք|Աթէնքի]] նախաձեռնութեամբ կը հիմնուի Տիլոսեան Դաշնադրութիւնը՝ յունական քաղաք-պետութիւններու միջեւ պայմանագիր։ Տիլոս դաշնադրութեան կեդրոնը կը հանդիսանայ։ Անոր գանձը հոն կը պահուէր մինչեւ Ք․Ա․454, երբ [[Փերիքլիս]] զայն Աթէնք կը փոխադրէ։ Պելոպոնեսեան Պատերազմին սկզբնական շրջանին երբ աթենացիներուն համար պատերազմը լաւ չէր ընթանար, Աթենացիները կը պարտադրեն [[Տիլոս|Տիլոսի]] մաքրագործումը, կը վճռեն թէ ոչինչ պիտի ծնի կամ մեռնի կղզիին վրայ։ Իսկ Ք․Ա․ 422-ին կը վտարեն բնակիչները, որոնք կը հաստատուին [[Փոքր Ասիա|Փոքր Ասիոյ]] Ատրամիդիօ շրջանը։<ref>[[Աթէնք#Ոսկեդար]]</ref> Պարսկական պատերազմներու վերջաւորութեան՝ Ք․Ա․ 478, կը ստեղծուի Տիլոսեան Դաշինքը, [[Աթէնք|Աթէնքի]] գլխաւորութեամբ։  Մինչեւ Ք․Ա․ 454, Տիլոս կը պահպանուէր դաշինքին դրամագլուխը․ [[Փերիքլիս]] զայն Աթէնք կը փոխադրէ<ref>[[Յունաստան#Յունապարսկական պատերազմներ]]</ref>։[[Պատկեր:Delos_Hafen_01.jpg|մինի|Տիլոս, նաւակայքը]] === Հելլենիստական եւ Հռոմէական շրջան === Ք․Ա․314-ին Մակետոնացիները<ref>[[Մեծն Աղեքսանտր#Հայրը՝ Փիլիպոս Բ․]]</ref> կղզին անկախ կը յայատարարեն։  Մինչեւ Ք․Ա․ 166 կղզին կը բարգաւաճի եւ առեւտուրի կարեւոր կեդրոն կը հանդիսանայ։ Իսկ [[Հռոմէական Կայսրութիւն|հռոմէական]] շրջանին, Տիլոս կը վերածուի անկախ նաւահանգիստի եւ առեւտրականներ ու նաւատէրեր հոն կը հաստատուին։  Այդ ժամանակաշրջանին կղզին կը բնակի 30 000 հոգի։  Սակայն [[Պոնտոս|Պոնտոսի]] Միհրդատ թագաւորը կ՛ անտեսէ անոր սրբավայրի նկարագիրը եւ Ք․Ա․ 88-ին կը յարձակի եւ կը կողոպտէ կղզին։  Իսկ Ք․Ա․ 69-ին ծովահէններ իրենց յարձակումներով կը կողոպտեն եւ կը քանդեն կղզին։  Տիլոս չդիմանալով շարունակական յարձակումներուն՝ մինչեւ Ը․ եւ Թ․ դարերուն, կը ճանչնայ տնտեսական անկում եւ կ՛ ամայանայ։  Անոր աւերակներուն քարերուն մեծ մասը շինութեան համար կ՛օգտագործուին դրացի կղզիներու բնակիչներէն։ [[Պատկեր:Exterior_del_Museu_Arqueològic_de_Delos.JPG|ձախից|մինի|Տիլոսի Հնագիտական Թանգարանը]] === Նորագոյն շրջան === ԺԹ․ դարավերջերուն՝ [[1873 թուական|1873]]-ին,  կը սկսին հնագիտական պեղումները, որոնք կը յայտնաբերեն Տիլոսին պատմութիւնը։   Կը շարունակուին պարբերաբար հնագիտական պեղումները․ գլխաւորներն են՝ [[1904 թուական|1904]] – [[1914 թուական|1914]], [[1958 թուական|1958]] – [[1975 թուական|1975]]։ 1904-ին կը կառուցուի [[Տիլոսի Հնագիտական Թանգարան|Տիլոսի Հնագիտական թանգարանը]]։ [[1931 թուական|1931]]-ին եւ [[1972 թուական|1972]]-ին հաւելեալ բաժանումներ կը կառուցուին։   == Ժողովրդակագրութիւն == Ըստ 2011-ի մարդահամարին 24 բնակիչ կը հաշուէ, որոնք հնագիտական վայրին եւ թանգարանին պաշտօնեաներն են՝ պահակներ եւ վարչական։ Տիլոսի արեւմուտքի մասը կը գտնուի պզտիկ նաւակայքը սպասարկելու համար զբօսանաւակները, որոնք այցելուներ կը բերեն հնագիտական վայրը։ == Պատկերասրահ == === Նկարներ Տիլոս կղզիի հնավայրէն === <gallery> Պատկեր:20100706 Terrace of the Lions Delos Cyclades Greece.jpg|Առիւծներու ճամբան․ առիւծները սրբավայրին պահապան Պատկեր:Delos Lions - panoramio (1).jpg Պատկեր:Delos Löwenterrasse 03.jpg Պատկեր:Ancient Greek theatre in Delos 01.jpg|Թատրոնը Պատկեր:Ancient Delos.jpg|Հին Տիլոս Պատկեր:Establishment of the Poseidoniasts, Delos 02.jpg|Փոսիտոնասի տաճար Պատկեր:Relief of a bull's head, Delos.jpg Պատկեր:Ancient Greek Theatre Delos 190731.jpg|Թատրոնի աւերակներ Պատկեր:Ancient Greek theatre Delos, 143522.jpg|Տեսարան հին թատրոնէն Պատկեր:Floor Ancient Delos Delo232.jpg|Սալայատակ Պատկեր:Houses on Delos (XXVIII) (5182942040).jpg|Բնակարաններ․․ Պատկեր:Delos - ancient.jpg Պատկեր:Houses on Delos (XLIX) (5182473473).jpg|Բնակարաններ․․․ Պատկեր:Houses on Delos (XLV) (5183067948).jpg Պատկեր:House of the Lake, Delos 02.jpg|«Լիճին Տուն»ը Պատկեր:Houses on Delos (XXXI) (5182419649).jpg Պատկեր:Delos House of Cleopatra.jpg|«Գլէոփադրային Տուն»ը Պատկեր:House of Cleopatra, Delos.jpg Պատկեր:Houses on Delos (LI) (5183085548).jpg Պատկեր:Houses on Delos (LIII) (5183086818).jpg Պատկեր:Houses on Delos (XXX) (5183010572).jpg|Բնակարաններ․․․ Պատկեր:Houses on Delos (XL) (5183065652).jpg Պատկեր:Houses on Delos (XXIII) (5182305091).jpg Պատկեր:Bust of Hermes, Delos 01.jpg|Էրմիսին (Հերմիս) կիսանդրին Պատկեր:EPMA-IGI-3-259-272-Tribute-list-3-crop1.png Պատկեր:Delos (IX) (4745569359).jpg Պատկեր:Delos (VI) (4746207334).jpg Պատկեր:DELOS.JPG Պատկեր:Delos 3026.jpg Պատկեր:Delos (VIII) (4745569201).jpg Պատկեր:The Theater at Delos (II) (5182413521).jpg|Թատրոնը Պատկեր:Altar ancient Delos 102250.jpg|Զոհարան Պատկեր:Ancient Greek Altar Hermes Delos 102292.jpg|Էրմիսին նուիրուած զոհարան Պատկեր:Cave of Cynthus Altar ancient Delos 1102251.jpg|Քինթոս լերան վրայ զոհարան Պատկեր:Ancient Greek Altar Hermes Delos 130033.jpg|Էրմիսին զոհարանը Պատկեր:Houses on Delos (XII) (5182241457).jpg Պատկեր:Delos (XIII) (4745567923).jpg Պատկեր:Delos Theater 25.jpg|Ջրամբար Պատկեր:Houses on Delos (XX) (5182845224).jpg|Բնակարանի սալայատակ Պատկեր:Delos (VII) (4745568949).jpg|Տիլոս Պատկեր:Delos (VIII) (4745569201).jpg Պատկեր:Houses on Delos (XXV) (5182905392).jpg|Բնակարաններու հետքեր Պատկեր:The Theater at Delos (I) (5182413027).jpg|թատրոնէն մաս մը Պատկեր:Delos phallus.jpg Պատկեր:Teatre de Delos, grades.JPG|Թատրոնի վայրէն․․ Պատկեր:Temple Hera Delos, 143504.jpg|Իրա (Հերա) աստուածուհիին տաճարը Պատկեր:Temple and altar Hera Delos, 143505.jpg|Իրա (Հերա) աստուածուհիին տաճարը Պատկեր:Mural painting, actor, ca 100 BC, Delos, 190713.jpg|որմանկար Պատկեր:Artifacts on Delos (V) (5182471805).jpg|հին իրեր Պատկեր:Houses on Delos (XXIV) (5182305605).jpg Պատկեր:Artifacts on Delos (II) (5182467335).jpg Պատկեր:Artifacts on Delos (I) (5182466835).jpg Պատկեր:Latrines sur l'île de Délos.jpg Պատկեր:Houses on Delos (XXXIII) (5183060766).jpg|Տիոնիսոս աստուծոյ նուիրուած Տունը Պատկեր:Houses on Delos (XVI) (5182843792).jpg Պատկեր:Delos House of Dionysus floor mosaic.jpg|Տիոնիսոս աստուծոյ նուիրուած Տունը Պատկեր:Delos (III) (4745568253).jpg Պատկեր:Statuary on Delos (V) (5182489595).jpg Պատկեր:Delos (X) (4746206126).jpg Պատկեր:Houses on Delos (II) (5182248043).jpg Պատկեր:The Theater District (VI) (5183001444).jpg|Թատրոնին շուրջը Պատկեր:The Theater District (XIII) (5183007532).jpg Պատկեր:The Theater District (XIV) (5183008504).jpg Պատկեր:The Temple of Isis (I) (5182243357).jpg|Իսիս աստուածուհիին տաճարը Պատկեր:The Temple of Isis (II) (5182909350).jpg Պատկեր:Temple of Hera, Delos (5182916650).jpg|[[Զեւս|Զեւսին]] տաճարը Պատկեր:The Theater District (XXIV) (5183071736).jpg Պատկեր:Delos Titan - panoramio (1).jpg|Տիտան Պատկեր:Delos Samothrakeion 01.jpg Պատկեր:1970-9-17 Delos - Leeuwen foto 3.jpg Պատկեր:Delos Lions - panoramio.jpg </gallery><ref>[https://web.archive.org/web/20100717031727/http://www.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=2371 Յունաստանի Մշակոյթի Նախարարութիւն․ Տիլոս{{ref-el}}]</ref> <ref>[http://www.tapantareinews.gr/2017/09/blog-post_51.html tapantareinews - Տիլոս, Ափոլոնասի կղզին, 20-9-2017{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.protoporia.gr/hrodotos-polymnia-biblio-z-9789607760609.html Իրոտոթոս, Փոլիմնիա, Գիրք Զ{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://archive.ert.gr/24393/ ΕΡΤ – Տեսերիզ․ Տիլոս{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://web.archive.org/web/20100726134811/http://hellas.teipir.gr/prefectures/greek/kikladon/Dilos.htm Քիքլատես Նահանգ - Տիլոս{{ref-el}}]</ref> <ref>[http://sitalkas.blogspot.com/2013/07/blog-post_27.html sitalkas - Օմիրոս Հոմերոս․ Տիլեցի (Տիլոս) Ափոլոնասին՝ Տիլոսի մասին ոգերգ{{ref-el}}]</ref> == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} == Արտաքին յղումներ == # [https://el.wikisource.org/wiki/%CE%99%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1%CE%B9_(%CE%97%CF%81%CE%BF%CE%B4%CF%8C%CF%84%CE%BF%CF%85)/%CE%A0%CE%BF%CE%BB%CF%8D%CE%BC%CE%BD%CE%B9%CE%B1 Իսթորիէ պատմութիւններ Իրոտոթոս, գիրք Զ (Z), 95-․․․]{{ref-el}} # [http://alexandrosmarinos.com/EisApollwna-YmnosOmhrikos.pdf Օմիրոս Հոմերոս․ Տիլեցի (Տիլոս) Ափոլոնասին․ ամբողջ բանաստեղծութիւնը]{{ref-el}} # [[:el:Αδραμύττιο|Ատրամիդիօ]]{{ref-el}} [[Ստորոգութիւն:Յունական կղզիներ]] [[Ստորոգութիւն:Սրբավայր կղզիներ]] [[Ստորոգութիւն:Սրբավայրեր]] [[Ստորոգութիւն:Քիքիլատեսի կղզիներ]] [[Ստորոգութիւն:Կղզիներ այբբենական կարգով]] [[Ստորոգութիւն:Կղզիներ]] 0n4ndg6lwlbx3a48ooq5w35umkq1luw 0 22725 240955 235138 2025-06-26T16:08:14Z InternetArchiveBot 5016 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 240955 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Պարբերական|անուն=Հյուսիսափայլ|պատմություն=|կոորդինատներ=|էլեկտրոնային փոստ=|կայք=|պարգև=|oclc=|issn=|տպաքանակ=|հոդվածներ=|գրախոսվող=|հաճախականություն=|հաջորդ=|նախորդ=|գրասենյակ=|բնագիր անվանում=|երկիր=|տեր=|հրատարակիչ=|անվանված է=|հիմնադիր=|հիմնադրման տարեթիվ=|ժանր=|հապավում=|տեսակ=ամսագիր|նկարագրում=|պատկեր=|պատկերանիշ=|Վիքիպահեստ=}}'''«Հիւսիսափայլ»''' գրական-գեղարուեստական ամսագիր, որ լոյս տեսած է [[1858]]-[[1864]] թուականներուն, Մոսկուայի մէջ։ Խմբագիրը եղած է [[Ստեփանոս Նազարեան|Ստեփանոս Նազարեանը]]։ Այստեղ են առաջին անգամ տպագրուած [[Միքայէլ Նալպանտեան|Միքայէլ Նալպանտեանի]] արձակ եւ չափածոյ շատ գործեր, հրապարակախօսական-քննադատական յօդուածները եւ այլն։ Ամսագրին աշխատակցած են նաեւ [[Րաֆֆի|Րաֆֆին]] եւ [[Ռափայէլ Պատկանեան|Ռափայէլ Պատկանեանը]]<ref>{{Cite web |url=https://vmc.sci.am/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=44&query_desc= |title=Վիեննայի մենաստանի մամուլի շտեմարան- ՀԻՒՍԻՍԱՓԱՅԼ |accessdate=2023-01-12 }}{{Dead link|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Cite web |url=https://arar.sci.am/dlibra/publication/307765?language=hyw#structure |title=Համահայկական թվանշային գրադարան}}</ref>։ Ամսագրի ծաւալը մօտաւորապէս 64-80 էջ էր, չափը՝ 24х16 սմ։ Կը տպագրուէր [[Լազարեան Ճեմարան (Մոսկուա)|Լազարեան Ճեմարանի]] տպարանին մէջ։ Ամսագիրը ունէր լուսաւորական ու դաստիարակչական ուղղուածութիւն։ Ամսագրի խմբագիրն էր լուսաւորական-հրապարակախօս, Արեւելեան լեզուներու Լազարեան ինստիտուտի հայ բանասիրութեան ամպիոնի վարիչ՝ Ստեփանոս Նազարեանը։ Ամսագրին աշխուժօրէն կ'աշխատակցէր յեղափոխական դեմոկրատ [[Միքայէլ Նալպանտեան|Միքայէլ Նալպանտեանը]] (գլխաւոր աշխատակից)։ Ամսագրին մէջ կը հրապարակուէին Նալպանտեանի արձակն ու բանաստեղծութիւնները։ «Հիւսիսափայլը», հռչակելով լուսաւորական ու ժողովրդավարական գաղափարները, կը պահանջէր հասարակական կեանքի բոլոր ոլորտներու բարեփոխումներ, պայքար կը մղէր ազգայնական պահպանողականութեան, ռէակցիոն կղերականներու դէմ։ Կ'ենթարկուէր հետապնդումներու գրաքննութեան եւ ռէակցիոն հայ մամուլի կողմէ։ Հետեւելով «Սովրեմեննիկ» ամսագրի օրինակին եւ յաճախակի օգտուելով անոր նիւթերէն, «Հիւսիսափայլը» յօդուածներ կը հրատարակէր բնագիտական, փիլիսոփայական, պատմական, բարոյա-էթիկական եւ այլ թեմաներով, գեղարուեստական ստեղծագործութիւններ։ Տեսական ու կիրառական պայքար վարելով [[Գրաբար|գրաբարի]] եւ [[Բարբառ|բարբառներով]] տարուածութեան դէմ, «Հիւսիսափայլը» կ'ամրացնէր նոր գրական լեզուի՝ [[Աշխարհաբար|աշխարհաբարի]] իրաւունքները։ Ամսագիրը զգալի ազդեցութիւն գործեց հայ գրականութեան ու քննադատութեան զարգացման վրայ։ Ամսագրին հետ կը համագործակցէին նաեւ Րաֆֆին ու Ռաֆայէլ Պատկանեանը։ {{քաղուածք|Մենք, ռուս ազգութիւնը պաշտպանողները, չենք կարող չուրախանալ որեւէ այլ ազգութեան յաջողութիւններին։ Կեցցէ ամէն ազգութիւնը, քանի որ միայն ամէն ազգութեան ճանաչման դէպքում ոչնչանում է ինչ որ մի կոնկրետ ազգի սահմանափակուածութեան եւ բացառիկութեան բնոյթը։ Այդ պատճառով, կրկնում ենք, մենք չենք կարող չուրախանալ ժողովրդական լեզուի մարմին լինելու նպատակով պարբերականի ստեղծմանը<ref name="ՀՓՊատմութիւն">[http://husisapail.narod.ru/145let.htm Հիւսիսափայլ]</ref>։|}} {{oq|ru|Мы, отстаивающие русскую народность, не можем не радоваться успехам развития какой бы то ни было народности. Да здравствует каждая народность, потому что только при признании всякой народности уничтожается характер ограниченности и исключительности одной, отдельно взятой какой-нибудь народности. Поэтому, повторяем, мы не можем не радоваться появлению журнала, имеющего цель быть органом народного языка...}} «Հիւսիսափայլի» գլխաւոր նորարարութիւնն էր քննադատական ոգին՝ անցեալի նկատմամբ անհանդուրժողական, քննադատական վերաբերմունքը։ 1864 թուականին, «Հիւսիսափայլ»-ի գործունէութեան աւարտէն ետք, Ստեփանոս Նազարեանը լքեց հրապարակախօսական ուղին, որու մասին յետագային ցաւով կ'արտայայտուէր [[Գրիգոր Արծրունի|Գրիգոր Արծրունին]]։ Ըստ անոր, Նազարեանը, ըլլալով նորարար ու բարեփոխիչ, կը մնար գրասենեկային գիտնական, ոչ թէ «ժողովրդական» գործիչ։ Ան չէ եղած պայքարող խօսնակ։ Այդ պատճառով ան կոտրուած էր հետապնդումներէն ու թշնամանքէն ու հեռացաւ կռուի դաշտէն։ «Ազատ Օր»-ի Շաբաթ, 12 Հոկտեմբեր, 2024-ի համարին մէջ կը կարդանք. 159 տա­րի ա­ռաջ, 13 ­Յու­նո­ւար 1858ին, ­Մոս­կո­ւա­յի մէջ իր ա­ռա­ջին հա­մա­րը լոյս ըն­ծա­յեց «­Հիւ­սի­սա­փայլ» ա­նու­նով հա­յե­րէն թերթ մը, որ կո­չո­ւած էր դառ­նա­լու 19րդ ­դա­րու մեր Ազ­գա­յին ­Զար­թօն­քին ա­րե­ւե­լա­հայ յա­ռա­ջա­մար­տի­կը եւ հայ մտքի ու գրա­կա­նու­թեան լու­սա­բաշխ փա­րոս մը։ Ո՛չ պա­տա­հա­կա­նօ­րէն ը­սո­ւած խօսք է, ոչ ալ այդ­պէս՝ շռայ­լան­քով տրո­ւած գնա­հա­տա­կան է շա­րու­նակ շեշ­տուած այն հաս­տա­տու­մը, ո­րուն հա­մա­ձայն՝ հայ մա­մու­լը հիմ­նա­կան դեր խա­ղա­ցած է մեր ժո­ղո­վուր­դին լե­զո­ւամ­տա­ծո­ղու­թեան ար­դիա­կա­նա­ցու­մը, քա­ղա­քակր­թա­կան ինք­նա­հաս­տա­տու­մը եւ մշա­կու­թա­յին կեն­սա­գոր­ծու­մը յա­ռաջ մղե­լու, մշտա­նո­րոգ պա­հե­լու եւ նպա­տա­կաս­լաց հու­նով ա­ռաջ­նոր­դե­լու մեծ գոր­ծին մէջ։ «­Հիւ­սի­սա­փայլ»ի ա­նու­նին կցո­ւած «Օ­րա­գիր ընդ­հա­նուր ազ­գա­յին լու­սա­ւո­րու­թեան եւ դաս­տիա­րա­կու­թեան» տիտ­ղո­սը ինք­նին կը խտաց­նէ բնա­բա­նը, ա­ռա­ջադ­րանքն ու ա­ռա­քե­լու­թիւ­նը ­Մոս­կո­ւա­յի մէջ հրա­տա­րա­կո­ւած այս ամ­սա­թեր­թին։ 1858էն մին­չեւ 1862 ան­խա­փան հրա­տա­րա­կո­ւե­լէ ետք, «­Հիւ­սի­սա­փայլ» եր­կու տա­րի լոյս չէ տե­սած, 1864ին մէկ տա­րի վե­րահ­րա­տա­րա­կո­ւած է եւ այ­նու­հե­տեւ վերջ­նա­կա­նա­պէս դադ­րած է։ ­Բայց հինգ տա­րո­ւան իր հրա­տա­րա­կու­թիւ­նը բա­ւա­րար ե­ղաւ, որ­պէս­զի «­Հիւ­սի­սա­փայլ»ը ա­ռա­ջաց­նէր այն­քա՜ն վա­րար ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան շար­ժում եւ այն­պի­սի՛ գա­ղա­փա­րա­կան եր­կունք, որ բա­ռին ե՛ւ փո­խա­բե­րա­կան, ե՛ւ քա­ղա­քա­կան ի­մաստ­նե­րով՝ ա­նի­կա հիւ­սի­սէն փայ­լող լոյ­սի աղ­բիւր դար­ձաւ ա­րե­ւե­լա­հայ գրա­կա­նու­թեան եւ, ընդ­հան­րա­պէս, քա­ղա­քա­կան լե­զո­ւամ­տա­ծո­ղու­թեան հա­մար։ «­Հիւ­սի­սա­փայլ»ի հրա­տա­րա­կու­թեան նա­խա­ձեռ­նեց Ս­տե­փա­նոս ­Նա­զա­րեանց, որ փայ­լուն հրա­պա­րա­կա­գիր էր եւ հան­դի­սա­ցաւ ոչ միայն ա­րե­ւե­լա­հայ աշ­խար­հա­բա­րի մշակ­ման եւ կա­տա­րե­լա­գործ­ման դրօ­շա­կի­րը, այ­լեւ՝ ան­վե­հեր պաշտ­պա­նը հայ ժո­ղո­վուր­դին մէջ «հո­գե­ղէն շար­ժո­ղու­թիւն» ա­ռա­ջաց­նե­լու ա­ռա­ջադ­րան­քին՝ իր հիմ­նած թեր­թին գլխա­ւոր ա­ռա­քե­լու­թիւ­նը հռչա­կե­լով՝ «իւ­րաց­նել եւ­րո­պա­կան մշա­կոյ­թը եւ զայն տա­րա­ծել Ա­սիոյ մէջ, լի­նել Ա­սիա­յի հա­մար մի լու­սա­ւոր ճրագ»։ Ս. ­Նա­զա­րեանց ա­ռան­ձին չէր, իր կող­քին ու­նէր յա­ռաջ­դի­մա­կան մտա­ծո­ղու­թեան եւ տես­լա­կա­նի տէր ե­րի­տա­սարդ մտա­ւո­րա­կան­նե­րու կեն­սու­նակ խումբ մը, յատ­կա­պէս ­Մի­քա­յէլ ­Նալ­բան­դեա­նի օ­րի­նա­կով նո­րա­րար հե­ղի­նակ­ներ, ո­րոնք «­Հիւ­սի­սա­փայլ»ը վե­րա­ծե­ցին գրա­կան-ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան եւ ազ­գա­յին-գա­ղա­փա­րա­խօ­սա­կան ի­րաւ դարբ­նո­ցի։ Գ­րա­կան ու ի­մաս­տա­սի­րա­կան այդ դարբ­նո­ցը, միա­ժա­մա­նակ, շատ ա­րագ հան­րա­յին լու­սա­ւո­րու­թեան եւ ազ­գա­յին զար­թօն­քի դպրոց դար­ձաւ 19րդ ­դա­րու երկ­րորդ կի­սու ա­րե­ւե­լա­հայ ի­րա­կա­նու­թեան մէջ։ ­Կա­րե­ւո­րու­թեամբ պէտք է նշել, որ «­Հիւ­սի­սա­փայլ»ը ու­նէր իր հո­գեմ­տա­ւոր ծնո­ղը, որ ­Մոս­կո­ւա­յի ­Լա­զա­րեան ­Ճե­մա­րանն էր, հիմ­նո­ւած 1814ին։ Ա­րե­ւե­լա­հայ ի­րա­կա­նու­թեան մէջ պատ­մա­կան մեծ դեր խա­ղա­ցած հան­րա­յին լու­սա­ւո­րու­թեան եւ ազ­գա­յին զար­թօն­քի այդ անկրկ­նե­լի ու­սում­նա­րա­նը սե­րունդ հաս­ցուց եւ Ս. ­Նա­զա­րեանց, ­Մի­քա­յէլ ­Նալ­բան­դեան, ­Րաֆ­ֆի ու Ռ. ­Պատ­կա­նեան, «­Հիւ­սի­սա­փայլ»ի ի­րենց ճա­ռա­գայ­թող շո­ղե­րով, ­Լա­զա­րեան ­Ճե­մա­րա­նով սկսած ա­րե­ւե­լա­հա­յոց զար­թօն­քի շար­ժու­մը յաղ­թա­կան իր ա­ւար­տին ա­ռաջ­նոր­դե­ցին։ «­Հիւ­սի­սա­փայլ»ի ա­ռա­քե­լու­թիւ­նը ե­րեք նշա­նա­կէտ­նե­րով ա­ռաջ­նոր­դո­ւե­ցաւ։ Ա­ռա­ջի՛ն. ա­մէն կար­գի իշ­խա­նու­թեան աղ­բիւր դարձ­նել նոյ­նինքն մեր ժո­ղո­վուր­դը՝ ժո­ղովր­դա­վա­րու­թեան ուղ­ղու­թեամբ ա­րեւ­մուտ­քի եւ հիւ­սի­սի մէջ ծա­ւա­լած գա­ղա­փա­րա­կան խմո­րում­նե­րուն եւ հա­սա­րա­կա­կան զար­գա­ցում­նե­րուն հա­ղորդ պա­հե­լով ժո­ղովր­դա­յին բազ­մու­թիւն­նե­րը, լու­սա­ւո­րե­լով հա­յու­թեան միտքն ու հո­գին եւ թափ տա­լով ա­նոր ինք­նա­հաս­տատ­ման կռուան­նե­րուն ու ինք­նա­զար­գաց­ման զէն­քե­րուն։ Այդ ա­ռու­մով՝ հայ ազ­գա­յին մտա­ծո­ղու­թեան մէջ շեշ­տո­ւած յա­ռաջ­դի­մա­կան ու ըն­կե­րա­յին զգա­ցո­ղու­թիւ­նը շատ բան կը պար­տի «­Հիւ­սի­սա­փայլ»ին։ Երկ­րո՛րդ. պայ­քա­րիլ հայ հո­գե­ւո­րա­կա­նու­թեան խա­ւա­րա­միտ տար­րին եւ ա­նոր նա­խա­պա­շա­րում­նե­րուն, ընդ­հան­րա­պէս նաեւ հայ պահ­պա­նո­ղա­կա­նու­թեան ու ստրկամ­տու­թեան դէմ՝ յա­նուն ա­զատ մտա­ծո­ղու­թեան ժո­ղովր­դա­կա­նաց­ման, ա­ռա­ջին հեր­թին, աշ­խար­հա­բար լե­զուն գրա­կան եւ հրա­պա­րա­կա­խօ­սա­կան մշա­կու­մի ու գոր­ծա­ծու­թեան բարձր մա­կար­դա­կի հասց­նե­լով, ա­պա եւ այդ հու­նով՝ հայ դպրո­ցը ի­րա՛ւ լու­սա­ւո­րու­թեան հնո­ցի վե­րա­ծե­լով։ Եր­րո՛րդ. հայ ժո­ղո­վուր­դի ազ­գա­յին նկա­րագ­րին եւ ա­ւանդ­նե­րուն հա­ւա­տա­րիմ՝ եւ­րո­պա­կան քա­ղա­քակրթու­թեան վե­րած­նուն­դի նո­ւա­ճում­նե­րով պա­տո­ւաս­տել հայ­կա­կա­նու­թեան հաս­տա­բուն կաղ­նին, սոսկ ը­նդօ­րի­նա­կե­լով չբա­ւա­րա­րո­ւիլ, այլ իւ­րաց­ման եւ ազ­գայ­նաց­ման եր­կուն­քով ա­րա­րել հա­մա­մարդ­կա­յին յա­ռաջ­դիմա­կան ար­ժէք­ներն ու սկզբունք­նե­րը, որ­պէս­զի նո­րա­հաս սե­րունդ­նե­րը՝ իբ­րեւ հա­յե­ցիու­թեան ժա­ռան­գոր­դի՝ հպար­տու­թեամբ քա­լեն հա­մաշ­խար­հա­յին քա­ղա­քակր­թու­թեան մեծ քա­ռու­ղի­նե­րէն։ Այս բո­լոր ուղ­ղու­թիւն­նե­րով՝ «­Հիւ­սի­սա­փայլ»ը դրօ­շա­կի­րը դար­ձաւ յա­ռաջ­դի­մա­կան մտքի զար­գաց­ման եւ նո­րա­րար գրա­կա­նու­թեան ստեղծ­ման: Ա­նոր է­ջե­րուն լոյս տե­սան ­Մի­քա­յէլ ­Նալ­բան­դեա­նի հրա­պա­րա­կա­խօ­սա­կան, գրաքն­նա­դա­տա­կան ու գի­տա­կան բազ­մա­թիւ յօ­դո­ւած­նե­րը, գրա­կան-պատ­մա­կան եր­կե­րը, հայ ժո­ղո­վուր­դի ա­զա­տագ­րու­թեան, քա­ղա­քա­կան, տնտե­սա­կան խնդիր­նե­րուն, գրա­կան լե­զո­ւի, գրա­կա­նու­թեան ու թատ­րո­նի, լու­սա­ւո­րու­թեան վե­րա­բե­րեալ ու­սում­նա­սի­րու­թիւն­նե­րը, «­Յի­շա­տա­կա­րա­նը», «­Մե­ռե­լա­հար­ցուկ» վէ­պը, գե­ղա­րո­ւես­տա­կան այլ ստեղ­ծա­գոր­ծու­թիւն­ներ։ ­Նոյն­պէս «­Հիւ­սի­սա­փայլ»ի է­ջե­րուն լոյս տե­սան Ս­տե­փա­նոս ­Նա­զա­րեա­նի դպրո­ցա­կան գոր­ծի, դա­սա­գիր­քե­րու, կրթա­կան ծրագ­րե­րու, ըն­տա­նե­կան եւ ֆի­զի­քա­կան կրթու­թեան ու ման­կա­վար­ժա­կան կազ­մե­րու պատ­րաստ­ման եւ նմա­նա­տիպ այլ հար­ցե­րու վե­րա­բե­րող յօ­դո­ւած­նե­րը: ­Հան­դէ­սի մնա­յուն աշ­խա­տա­կից­նե­րու շար­քին փայ­լե­ցան ա­նուն­նե­րը եւ գոր­ծե­րը ­Րաֆ­ֆիի, ­Ռա­փա­յէլ ­Պատ­կա­նեա­նի, Սմ­բատ ­Շա­հա­զի­զի, ­Մու­րա­ցա­նի եւ այ­լոց։ Ար­դա­րեւ, հայ մտքի, մշա­կոյ­թի եւ գրա­կա­նու­թեան երկ­նա­կա­մա­րին վրայ, ի­րա­ւա՛մբ, հիւ­սի­սէն փայ­լող ­Զար­թօն­քի լու­սա­ւոր աստ­ղը ե­ղաւ 159 տա­րի ա­ռաջ, ­Յու­նո­ւար 13ի այս օ­րը իր ա­ռա­ջին հա­մա­րը լոյս ըն­ծա­յած «­Հիւ­սի­սա­փայլ»ը<ref>{{Cite web|url=https://azator.gr/%C2%AD%D5%B0%D5%AB%D6%82%C2%AD%D5%BD%D5%AB%C2%AD%D5%BD%D5%A1%C2%AD%D6%83%D5%A1%D5%B5%D5%AC/|title=«­Հիւ­սի­սա­փայլ»|last=|date=2017-01-13|website=Azat Or|language=|accessdate=2024-10-14}}</ref>'''։''' == Ծանօթագրութիւններ == <references /> == Գրականութիւն == * Զ. Մ. Գրիգորեան, Ա. Ա. Ղազինեան, «Գրականութիւն», 1992, «Լոյս» հրատարակչութիւն, էջ 299։ [[Ստորոգութիւն:Պարբերականներ այբբենական կարգով]] [[Ստորոգութիւն:Հայկական պարբերականներ]] [[Ստորոգութիւն:Ռուսաստանի հայկական պարբերականներ]] hrw0nk8upkws9gwg7lt37zmynb6vyti 0 23923 240956 238055 2025-06-26T20:35:39Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 /* Հրատարակութիւն եւ թարգմանութիւններ[2] */ 240956 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:The Prophet (Gibran).jpg|մինի|217x217փքս]]«'''Մարգարէն'''» ({{Lang-en|The Prophet}}) գիրքը՝ [[Ճպրան Խալիլ Ճպրան|Ճըպրան Խալիլ Ճըպրան]]<nowiki/>ի ({{Lang-en|Kahlil Gibran}}) հեղինակութեամբ՝ կը համարուի համաշխարհային գրականութեան գլուխ-գործոցներէն մէկը, ուր հեղինակը հանճարեղ եւ ինքնատիպ մօտեցումով, բանաստեղծական դարձուածքներով եւ գեղեցիկ մեկնաբանութիւններով կը քննարկէ ընկերային եւ բարոյական կեանքի, ինչպէս նաեւ հաւատքի ու հոգեւոր արժէքներու բազմազան ու բազմաբնոյթ երեսակները: == Գիրքը գրելու շարժառիթը == «Մարգարէն» առաջին անգամ կը գրուի արաբերէնով, երբ դեռ Ժպրան կը յաճախէր [[Լիբանանի]] [[Էշրեֆիէ|Էշրեֆիէի]] Սաժես քոլէճը: Նախնական տարբերակը բոլորովին տարբեր յղացումով մը գրուած էր եւ ոչ մէկ առնչութիւն ունէր մեր այսօրուան գիտցած «Մարգարէն»ին հետ: Բացի ատկէ, անիկա դեռ խակ էր ու յաւելեալ ժամանակի կը կարօտէր բիւրեղանալու համար: Այս պատճառով Ժպրան զայն առժամապէս մէկդի կը դնէ: Երբ 1908-ին [[Փարիզ]] կ'երթայ ուսանելու, ան կը վերընթերցէ ձեռագիրը ու կ'որոշէ վերամշակել զայն: Սակայն, տակաւին «անոր ժամանակը չէր եկած»: Միայն 1912-1918 տարիներուն էր, որ, ուրեմն, այս գործը կը սկսի քիչ-քիչ ստանալ այսօրուան տեսքը ու արդէն անգլերէնով կը հրատարակուի քանի մը տարի ետք՝ 1923-ին: == Գիրքի Նիւթը == Գիրքին հերոսը՝ Մարգարէն է, «ընտրեալ» Ալ Մուսթաֆան, որ պիտի լքէ Օրֆալիս քաղաքը եւ այս առիթով, զինք հրաժեշտ տալու եկած բազմութեան կը խօսի սիրոյ  եւ ամուսնութեան, զաւակներու, աշխատանքի, ցաւի, ուրախութեան եւ տրտմութեան, առեւտուրի, օրէնքի եւ ազատութեան, բանականութեան եւ ցանկութեան, ինքնաճանաչման, բարիի եւ չարի, աղօթքի եւ հաճոյքի, գեղեցկութեան, կրօնի, մահուան եւ հրաժեշտի մասին եւ իւրաքանչիւրի պարագային՝ կը ներկայացնէ ընկերութեան մէջ տարածում գտած երեւոյթները, ապա պատկերաւոր լեզուով կը խօսի նոր մօտեցումներու եւ կաղապարուած մտածելակերպերէ դուրս դրոյթներու մասին: Գիրքը յեղափոխական ու մարգարէական է այս իմաստով ու կու գայ կարծրատիպերը կոտրելու եւ հոգեկան ու բարոյական նոր արժէքներով յատկանշուած ընկերութիւն մը ստեղծելու գաղափարներով, հեռու ցուցադրական կամ անձնասիրական մօտեցումներէ, ուր մարդ իր ինքնուրոյն անհատականութիւնը պահելով հանդերձ՝ իր անձը, սէրն ու հաւատքը՝ իր ընտանիքին, զաւակներուն, աշակերտներուն եւ հանրութեան հետ կը կիսէ, առանց սակայն անոնց մէջ ամբողջովին ձուլուելու եւ անէանալու: [[Պատկեր:Kahlil Gibran 1913.jpg|մինի|305x305փքս]] Այս իմաստով, [[Ճպրան Խալիլ Ճպրան|Ժըպրան Խալիլ Ճըպրան]]<nowiki/>ի գիրքը իմաստութեան անհրաժեշտ ընթերցում է՝ յոյսի ու յուսալքութեան<ref>{{Cite web|url=http://www.butler-bowdon.com/kahlil-gibran---the-prophet.html|title=Kahlil Gibran - The Prophet|website=Tom Butler-Bowdon|language=անգլերէն|accessdate=2023-03-17}}</ref>, իմաստի եւ ունայնութեան, սիրոյ եւ ատելութեան, եսասիրութեան եւ անձնազոհութեան, պատրանքի եւ իրականութեան միջեւ տուայտող, կեանքի ու ժամանակի իմաստը որոնող եւ մարդկային յարաբերութիւններու անձնապաշտ ու եսակեդրոն իրականութիւնը դիմակայող անհատին համար:Հետեւաբար, իր անմիջական ու բնազդային կարիքներէն անդին անցնելու գոյապաշտական եւ համամարդկային մղձաւանջը ապրող ընթերցողին համար՝ ոգեշնչող ու գօտեպնդիչ գիրք մըն է իրապէս, զգայնութիւններու, ոգեղէնութեան եւ միսթիք շղարշի մը ընդմէջէն մարդու հոգիին, յոյզերուն եւ միտքին հետ հաղորդակցող ու հաղորդուող: {{քաղուածք|<poem> '''''Եւ միասնաբար կանգնեցէք, սակայն ո՛չ շատ մօտ իրարու,''''' '''''Քանզի տաճարի սիւները՝ իրարմէ հեռու կը կանգնին,''''' '''''Եւ կաղնիի ծառն ու նոճին՝ իրարու շուքին տակ չեն աճիր:'''''</poem>|}} == Հրատարակութիւն եւ թարգմանութիւններ == * 1923-ին<ref>{{Citation|title=Մարգարեն|url=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6|date=2024-10-31|accessdate=2025-03-12|language=hy}}</ref>, Ալֆրետ Ա. Քնոփֆ տպագրած է «Մարգարէ»ի 2000 օրինակ, որմէ կրցած է վաճառել 1159-ը։ * Յաջորդ տարի, գիրքին պահանջը կրկնապատկուած է, իսկ մէկ տարի անց, աւելցած է երկու անգամ եւս։ Անկէ ետք, ամէն տարի գիրքին վաճառքին ծաւալը կայուն կերպով աճած է։ * 1935-ին վաճառուած է 12.000 օրինակ: * 1961-ին վաճառքին ծաւալը հասած է 111.000-ի: * 1965-ին արդէն հասած է 240.000-ի։ * «Մարգարէն» թարգմանուած է աւելի քան 40 տարբեր լեզուներու եւ երբեք չէ դադրած վերահրատարկուելէ։ * 2021-ին վաճառուած էր «Մարգարէի» աւելի քան ինը միլիոն օրինակ։ * Անիկա արժանացած է բազմաթիւ վերահրատարակութեանց ու թարգմանուած աւելի քան հարիւր լեզուներու (3-րդը ամէնէն շատ թարգմանուած գիրքերու առաջին տասնեակին մէջ), որոնց կարգին՝ հայերէնի, եւ այն ալ՝ քանի մը անգամ: * «Մարգարէն» առաջին անգամ հայերէնով կը հրատարակուի 1966-ին. թարգմանիչը՝ Սիսակ Յ. Վարժապետեան (1905-1982), որ եղած է լիբանանահայ մանկավարժ ու թարգմանիչ: Ըլլալով Ժպրանի գրականութեան սիրահար՝ ան լոյս ընծայած է գիրք մը, ուր կը ներկայացուի ամբողջական Ժպրանը. անոր կենսագրութիւնն ու գրական գործունէութիւնը, «Մարգարէն», ինչպէս նաեւ զանազան թարգմանութիւններ անոր անգլերէն ու արաբերէն գործերէն: Գիրքը կը կոչուի «Ժպրան Խալիլ Ժպրան, կեանքն ու գործը»: Հոն տրուած է նա՛եւ «Մարգարէն»՝ տաղաչափեալ ու յանգաւոր: Թէ ինչո՞ւ ոչ արձակ բանաստեղծութեան ձեւով, ապա թարգմանիչը այսպէս կը բացատրէ այդ ընտրութիւնը. {{քաղուածք|Նախ հայերէնի թարգմանեցի զայն արձակ: Կարդացի ու կարդացի յաճախ, սակայն չսիրեցի: Անգլերէն բնագիրը աւելի սահուն էր, երաժշտական ու հաճելի, մանաւանդ երբ բարձրաձայն կարդացուի: Ո՛չ, պէտք էր աւելի լաւ ձեւ մը գտնել: Ուստի ամբողջ գիրքը վերածեցի արձակ բանաստեղծութեան: Սակայն այս մէկն ալ չգոհացուց զիս: Թէեւ բանաստեղծութիւն, բայց չափերու անհաւասարութիւնը ու յանգերու այլազանութիւնը կը նսեմացնէին գործը ու կը կաղացնէին ընթերցումը: Կարելիութեան սահմանին մէջ հարազատօրէն պահելով հանդերձ բնագիրին իմաստը՝ թարգմանութիւնը պէտք էր ըլլար սահուն, հնչեղ ու երաժշտական: Ուստի դիմեցի երրորդ ու դժուարագոյն ձեւին. վերածել գիրքը տաղաչափեալ ու յանգաւոր լայնաշունչ քերթուածի մը|}}Գնահատելով հանդերձ Ս. Վարժապետեանի՝ «կատարելագոյն» գործ մը տալու նախանձախնդրութիւնը՝ թարգմանութիւնը բոլորովին զուրկ է բանաստեղծական աւիւնէ, եւ յանգաւորումը՝ «հարազատ» ու «ներկայանալի» գործ մը չէ. հոն կարելի չէ գտնել բանաստեղծ Ժպրանը: * Երկրորդ թարգմանութիւնը կատարած է Եր. Տ. Գարաճեան: Տպուած է [[Պէյրութ]] լոյս տեսնող [[Բագին (գրական հանդէս)|«Բագին» գրական հանդէսի]] Մարտ-Օգոստոս 1981-ի թիւերուն մէջ յաջորդաբար: Համեմատած Վարժապետեանի աշխատանքին՝ աւելի յաջող է: Այնուհանդերձ, հոս եւս կը պակսին [[անգլերէն]] բնագիրին բանաստեղծական հանդիսաւորութիւնն ու նուրբ երաժշտականութիւնը: Գարաճեանի թարգմանութիւնը կը կարօտի լուրջ մշակումի: * Երկու տարի ետք՝ 1983-ին, Ժպրանի ծննդեան հարիւրամեակին առիթով [[ՀԵՀՈՄ (Հայ Եկեղեցւոյ Համալսարանական Ուսանողներու Միութիւն)|ՀԵՀՈՄ-ը (Հայաստանեայց եկեղեցւոյ համալսարանական ուսանողներու միութիւն)]], իր կարգին, լոյս կ'ընծայէ «Մարգարէն»ի հայերէն թարգմանութիւնը: Թարգմանիչներն էին՝ [[Խաչիկ Տէտէեան]], Վազգէն Էթիեմեզեան, Հրաչ Սարգիսեան եւ [[Անուշաւան Արք. Դանիէլեան|Անուշաւան վրդ. Դանիէլեան]]: Վարչութեան «Երկու խօսք»ին մէջ կը կարդանք հետեւեալը. {{քաղուածք|Մեր այս թարգմանութիւնը կու գայ յայտնաբերելու երիտասարդական-ուսանողական նոր ճիգ մը՝ Ժպրանը մեկնաբանելու իր ոգիին հաւատարիմ՝ ոչ-բանաստեղծական թարգմանութեամբ, ուր նաեւ հարթուած ըլլան որոշ անճշդութիւններ:|}} Հոն յստակօրէն նշուած է, որ իրենց նպատակն է տալ «ոչ-բանաստեղծական», սակայն Ժպրանի բառ ու խօսքին «հաւատարիմ» թարգմանութիւն մը: Հակառակ իրենց մտադրութեան՝ թարգմանութիւնը աւելի «բանաստեղծական» հով մը ստացած է, քան նախորդ երկուքը<ref>[http://www.jamanak.com/content/%D5%A8%D5%B6%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%A1-%D5%B4%D5%B7%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6/12-04-2021-%D5%AA%D5%BA%D6%80%D5%A1%D5%B6-%D5%AD%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%AC-%D5%AA%D5%BA%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB-%C2%AB%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A7%D5%B6%C2%BB-%D5%A3%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%AD-%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%B8%D6%81%D5%AB-%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A7%D5%B6 Մարգարէն]</ref>: * Բանաստեղծ Վահէ Վահեան (1908-1998) մէկ տարի ետք՝ 1984-ին, կը հրատարակէ «Մարգարէն»ի ի՛ր թարգմանութիւնը: * Կայ միմիայն մէկ արեւելահայերէն թարգմանութիւն, որ տպուած է 2016-ին, եւ թարգմանիչը Սոնա Քիւրքչեանն է: * Կայ ուրիշ մըն ալ, որ, սակայն, թարգմանութիւն չէ, այլ ուղղակի փոխադրում արեւմտահայերէնէ արեւելահայերէն (հիմք ընդունուած է ՀԵՀՈՄ-ի տարբերակը): Թարգմանիչը յաջողած է հայացնել «Մարգարէն»ը՝ պահելով Ժպրանի հոգեհուպ, առինքնող ու գերող բանաստեղծականութիւն-երաժշտականութիւնը, ինչպէս նաեւ անոր տողերուն դիւր ու սահուն զարգացումը: == Ազդեցութիւն == Մարոնիական կաթոլիկ եկեղեցւոյ հետեւորդներու ընտանիքին մէջ ծնած ըլլալով՝<ref>{{Citation|title=Մարգարեն|url=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6|date=2024-10-31|accessdate=2025-03-12|language=hy}}</ref> Խալիլ Ճըպրան կը գտնուէր ո՛չ միայն իր կրօնի, այլեւ՝ իսլամութեան ազդեցութեան տակ։ Լիբանանեան արիւնալի պատմութեան մասին անոր գիտելիքը ամրացուցած էր իր հաւատքը կրօնի հիմնարար միասնականութեան վերաբերեալ։ Ատոր նպաստած են նաեւ իր ծնողները, որոնք իրենց տան մէջ կ'ընդունէին տարբեր կրօններու երկրպագող հիւրեր։ Ժըպրանի համեմատութիւններն ու զուգահեռները հիմնուած են նաեւ Ուիլիըմ Պլեյքի աշխատութիւններուն, Ուոլթ Ուիթմընի եւ Ռալֆ Ուալտօ Էմըրսընի տեսական այնպիսի գաղափարներուն վրայ, ինչպիսիք են վերամարմնաւորումն ու «Բարձրագոյն հոգին»։ Ճըպրանի աշխատանքին վրայ ազդեցութիւն ունեցած են իսլամական եւ արաբական արուեստը, եւրոպական դասականութիւնը (յատկապէս, Լէոնարտօ տա Վինչին) եւ ռոմանթիզմը (Պյելքը եւ Օկիւսթ Ռոտընը), բրեռաֆայելիդներու ստեղծագործութիւնը, ինչպէս նաեւ՝ իր ժամանակակից սիմվոլիզմն ու սիւրռեալիզմը։ Ժըպրանը նաեւ սերտօրէն կապուած էր պահայի հաւատին հետ։ Ժըպրանի ծանօթներէն մէկը՝ Ժուլիէթ Թոփսըն կը յիշէր, որ Ճըպրանը ծանօթացած էր պահայի հաւատի հիմնադիրներէն մէկուն՝ Ապտիւլ Պահայի հետ, վերջինիս՝ արեւմտեան երկիրներով ճամբորդելու ընթացքին։ 1912 թուականի Ապրիլին Ճըպրանը իր հետ անձամբ հանդիպումէն առաջ, գիշերը չէր կրցած քնանալ։ Ճըպրանը նաեւ աւելի ուշ պատմած է Թոմփսընին, որ Ապտիւլ Պահայի մէջ ինքը «տեսած է անտեսանելին եւ լիացած է»։ «Մարգարէն» գիրքին վրայ հեղինակը սկսած է աշխատիլ 1912 թուականին, երբ «ստացած է իր կղզիի Աստուծոյ համար առաջին մոթիֆը»։ == Գիրքին Արժէքը == Անթիւ-անհամար յօդուածներ գրուած են ընդամէնը 107 էջնոց այս գիրքին մասին՝ վեր առնելով անոր տեղն ու արժէքը համաշխարհային գրականութեան մէջ (կարծիքները միշտ թեր եղած են, երբեք՝ դէմ): == Հեղինակային իրաւունք == Գիրքը դարձած է ԱՄՆ հանրային սեփականութիւնը 2019 թուականի Յունուար 1-ին<ref>{{Citation|title=Մարգարեն|url=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6|date=2024-10-31|accessdate=2025-03-12|language=hy}}</ref>: Անիկա նաեւ կը համարուի Եվրամիութեան, Քանատայի, Ռուսաստանի, Հարաւափրիկեան Հանրապետութեան եւ Աւստրալիայի հանրային սեփականութիւնը։ Ճըպրանը կտակած է, որ իր մահէն յետոյ իր գիրքի հեղինակային իրաւունքները պատկանելու են իր հայրենի Պիշարի քաղաքին, Լիբանանի մէջ։ 1935 թուականին Պիշարիի մէջ ստեղծուած է Ճըպրանի ազգային կոմիտէն, որ կը տնօրինէ Ճըպրանի թանգարանը։ Այս ոչ առեւտրային կազմակերպութեան կը պատկանին Ճըպրանի գրականութեան ու ձեռագրերի սեփականութեան բացառիկ իրաւունքները։ 2009 թուականին կոմիտէն ըստ «Մարգարէն» գիրքի մոթիֆներուն ֆիլմ ստեղծելու բացառիկ իրաւունքները փոխանցած է ԱՄՆ-ի մէջ գործող The Prophet, LLC ընկերութեան։ == Շարունակութիւն<ref>{{Citation|title=Մարգարեն|url=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6|date=2024-10-31|accessdate=2025-03-12|language=hy}}</ref> == «Մարգարէն» գիրքի շարունակութիւնը կը համարուի «Մարգարէի այգին», որ հրատարակուած է հեղինակի մահէն յետոյ, 1933 թուականին։ «Մարգարէի այգին» կը պատմէ Ալմուստաֆի զրոյցներուն մասին, զորս ունեցած է իր ինը հետեւորդներուն հետ, իր վերադարձէն յետոյ։ == Ծանօթագրութիւններ == <references /> == Աղբիւրներ == * 1973. ''The Prophet'' by Kahlil Gibran; Published by Alfred A Knopf, Inc.; A Borzoi (hardcover) Book, ASIN: B004S0ZKJO == Արտաքին յղումներ == * [https://www.gutenberg.org/files/58585/58585-h/58585-h.htm «Մարգարէն» Անգլերէն տարբերակ] [[Ստորոգութիւն:Գիրքեր]] [[Ստորոգութիւն:Գիրքեր այբբենական կարգով]] ebuhr6xf0p5i6icvn5oavpsjgv61gsz 240957 240956 2025-06-26T20:38:04Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 /* Գիրքի Նիւթը */ 240957 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:The Prophet (Gibran).jpg|մինի|217x217փքս]]«'''Մարգարէն'''» ({{Lang-en|The Prophet}}) գիրքը՝ [[Ճպրան Խալիլ Ճպրան|Ճըպրան Խալիլ Ճըպրան]]<nowiki/>ի ({{Lang-en|Kahlil Gibran}}) հեղինակութեամբ՝ կը համարուի համաշխարհային գրականութեան գլուխ-գործոցներէն մէկը, ուր հեղինակը հանճարեղ եւ ինքնատիպ մօտեցումով, բանաստեղծական դարձուածքներով եւ գեղեցիկ մեկնաբանութիւններով կը քննարկէ ընկերային եւ բարոյական կեանքի, ինչպէս նաեւ հաւատքի ու հոգեւոր արժէքներու բազմազան ու բազմաբնոյթ երեսակները: == Գիրքը գրելու շարժառիթը == «Մարգարէն» առաջին անգամ կը գրուի արաբերէնով, երբ դեռ Ժպրան կը յաճախէր [[Լիբանանի]] [[Էշրեֆիէ|Էշրեֆիէի]] Սաժես քոլէճը: Նախնական տարբերակը բոլորովին տարբեր յղացումով մը գրուած էր եւ ոչ մէկ առնչութիւն ունէր մեր այսօրուան գիտցած «Մարգարէն»ին հետ: Բացի ատկէ, անիկա դեռ խակ էր ու յաւելեալ ժամանակի կը կարօտէր բիւրեղանալու համար: Այս պատճառով Ժպրան զայն առժամապէս մէկդի կը դնէ: Երբ 1908-ին [[Փարիզ]] կ'երթայ ուսանելու, ան կը վերընթերցէ ձեռագիրը ու կ'որոշէ վերամշակել զայն: Սակայն, տակաւին «անոր ժամանակը չէր եկած»: Միայն 1912-1918 տարիներուն էր, որ, ուրեմն, այս գործը կը սկսի քիչ-քիչ ստանալ այսօրուան տեսքը ու արդէն անգլերէնով կը հրատարակուի քանի մը տարի ետք՝ 1923-ին: == Գիրքին Նիւթը == Գիրքին հերոսը՝ Մարգարէն է, «ընտրեալ» Ալ Մուսթաֆան, որ պիտի լքէ Օրֆալիս քաղաքը եւ այս առիթով, զինք հրաժեշտ տալու եկած բազմութեան կը խօսի սիրոյ  եւ ամուսնութեան, զաւակներու, աշխատանքի, ցաւի, ուրախութեան եւ տրտմութեան, առեւտուրի, օրէնքի եւ ազատութեան, բանականութեան եւ ցանկութեան, ինքնաճանաչման, բարիի եւ չարի, աղօթքի եւ հաճոյքի, գեղեցկութեան, կրօնի, մահուան եւ հրաժեշտի մասին եւ իւրաքանչիւրի պարագային՝ կը ներկայացնէ ընկերութեան մէջ տարածում գտած երեւոյթները, ապա պատկերաւոր լեզուով կը խօսի նոր մօտեցումներու եւ կաղապարուած մտածելակերպերէ դուրս դրոյթներու մասին: Գիրքը յեղափոխական ու մարգարէական է այս իմաստով ու կու գայ կարծրատիպերը կոտրելու եւ հոգեկան ու բարոյական նոր արժէքներով յատկանշուած ընկերութիւն մը ստեղծելու գաղափարներով, հեռու ցուցադրական կամ անձնասիրական մօտեցումներէ, ուր մարդ իր ինքնուրոյն անհատականութիւնը պահելով հանդերձ՝ իր անձը, սէրն ու հաւատքը՝ իր ընտանիքին, զաւակներուն, աշակերտներուն եւ հանրութեան հետ կը կիսէ, առանց սակայն անոնց մէջ ամբողջովին ձուլուելու եւ անէանալու: [[Պատկեր:Kahlil Gibran 1913.jpg|մինի|305x305փքս]] Այս իմաստով, [[Ճպրան Խալիլ Ճպրան|Ժըպրան Խալիլ Ճըպրան]]<nowiki/>ի գիրքը իմաստութեան անհրաժեշտ ընթերցում է՝ յոյսի ու յուսալքութեան<ref>{{Cite web|url=http://www.butler-bowdon.com/kahlil-gibran---the-prophet.html|title=Kahlil Gibran - The Prophet|website=Tom Butler-Bowdon|language=անգլերէն|accessdate=2023-03-17}}</ref>, իմաստի եւ ունայնութեան, սիրոյ եւ ատելութեան, եսասիրութեան եւ անձնազոհութեան, պատրանքի եւ իրականութեան միջեւ տուայտող, կեանքի ու ժամանակի իմաստը որոնող եւ մարդկային յարաբերութիւններու անձնապաշտ ու եսակեդրոն իրականութիւնը դիմակայող անհատին համար:Հետեւաբար, իր անմիջական ու բնազդային կարիքներէն անդին անցնելու գոյապաշտական եւ համամարդկային մղձաւանջը ապրող ընթերցողին համար՝ ոգեշնչող ու գօտեպնդիչ գիրք մըն է իրապէս, զգայնութիւններու, ոգեղէնութեան եւ միսթիք շղարշի մը ընդմէջէն մարդու հոգիին, յոյզերուն եւ միտքին հետ հաղորդակցող ու հաղորդուող: {{քաղուածք|<poem> '''''Եւ միասնաբար կանգնեցէք, սակայն ո՛չ շատ մօտ իրարու,''''' '''''Քանզի տաճարի սիւները՝ իրարմէ հեռու կը կանգնին,''''' '''''Եւ կաղնիի ծառն ու նոճին՝ իրարու շուքին տակ չեն աճիր:'''''</poem>|}} == Հրատարակութիւն եւ թարգմանութիւններ == * 1923-ին<ref>{{Citation|title=Մարգարեն|url=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6|date=2024-10-31|accessdate=2025-03-12|language=hy}}</ref>, Ալֆրետ Ա. Քնոփֆ տպագրած է «Մարգարէ»ի 2000 օրինակ, որմէ կրցած է վաճառել 1159-ը։ * Յաջորդ տարի, գիրքին պահանջը կրկնապատկուած է, իսկ մէկ տարի անց, աւելցած է երկու անգամ եւս։ Անկէ ետք, ամէն տարի գիրքին վաճառքին ծաւալը կայուն կերպով աճած է։ * 1935-ին վաճառուած է 12.000 օրինակ: * 1961-ին վաճառքին ծաւալը հասած է 111.000-ի: * 1965-ին արդէն հասած է 240.000-ի։ * «Մարգարէն» թարգմանուած է աւելի քան 40 տարբեր լեզուներու եւ երբեք չէ դադրած վերահրատարկուելէ։ * 2021-ին վաճառուած էր «Մարգարէի» աւելի քան ինը միլիոն օրինակ։ * Անիկա արժանացած է բազմաթիւ վերահրատարակութեանց ու թարգմանուած աւելի քան հարիւր լեզուներու (3-րդը ամէնէն շատ թարգմանուած գիրքերու առաջին տասնեակին մէջ), որոնց կարգին՝ հայերէնի, եւ այն ալ՝ քանի մը անգամ: * «Մարգարէն» առաջին անգամ հայերէնով կը հրատարակուի 1966-ին. թարգմանիչը՝ Սիսակ Յ. Վարժապետեան (1905-1982), որ եղած է լիբանանահայ մանկավարժ ու թարգմանիչ: Ըլլալով Ժպրանի գրականութեան սիրահար՝ ան լոյս ընծայած է գիրք մը, ուր կը ներկայացուի ամբողջական Ժպրանը. անոր կենսագրութիւնն ու գրական գործունէութիւնը, «Մարգարէն», ինչպէս նաեւ զանազան թարգմանութիւններ անոր անգլերէն ու արաբերէն գործերէն: Գիրքը կը կոչուի «Ժպրան Խալիլ Ժպրան, կեանքն ու գործը»: Հոն տրուած է նա՛եւ «Մարգարէն»՝ տաղաչափեալ ու յանգաւոր: Թէ ինչո՞ւ ոչ արձակ բանաստեղծութեան ձեւով, ապա թարգմանիչը այսպէս կը բացատրէ այդ ընտրութիւնը. {{քաղուածք|Նախ հայերէնի թարգմանեցի զայն արձակ: Կարդացի ու կարդացի յաճախ, սակայն չսիրեցի: Անգլերէն բնագիրը աւելի սահուն էր, երաժշտական ու հաճելի, մանաւանդ երբ բարձրաձայն կարդացուի: Ո՛չ, պէտք էր աւելի լաւ ձեւ մը գտնել: Ուստի ամբողջ գիրքը վերածեցի արձակ բանաստեղծութեան: Սակայն այս մէկն ալ չգոհացուց զիս: Թէեւ բանաստեղծութիւն, բայց չափերու անհաւասարութիւնը ու յանգերու այլազանութիւնը կը նսեմացնէին գործը ու կը կաղացնէին ընթերցումը: Կարելիութեան սահմանին մէջ հարազատօրէն պահելով հանդերձ բնագիրին իմաստը՝ թարգմանութիւնը պէտք էր ըլլար սահուն, հնչեղ ու երաժշտական: Ուստի դիմեցի երրորդ ու դժուարագոյն ձեւին. վերածել գիրքը տաղաչափեալ ու յանգաւոր լայնաշունչ քերթուածի մը|}}Գնահատելով հանդերձ Ս. Վարժապետեանի՝ «կատարելագոյն» գործ մը տալու նախանձախնդրութիւնը՝ թարգմանութիւնը բոլորովին զուրկ է բանաստեղծական աւիւնէ, եւ յանգաւորումը՝ «հարազատ» ու «ներկայանալի» գործ մը չէ. հոն կարելի չէ գտնել բանաստեղծ Ժպրանը: * Երկրորդ թարգմանութիւնը կատարած է Եր. Տ. Գարաճեան: Տպուած է [[Պէյրութ]] լոյս տեսնող [[Բագին (գրական հանդէս)|«Բագին» գրական հանդէսի]] Մարտ-Օգոստոս 1981-ի թիւերուն մէջ յաջորդաբար: Համեմատած Վարժապետեանի աշխատանքին՝ աւելի յաջող է: Այնուհանդերձ, հոս եւս կը պակսին [[անգլերէն]] բնագիրին բանաստեղծական հանդիսաւորութիւնն ու նուրբ երաժշտականութիւնը: Գարաճեանի թարգմանութիւնը կը կարօտի լուրջ մշակումի: * Երկու տարի ետք՝ 1983-ին, Ժպրանի ծննդեան հարիւրամեակին առիթով [[ՀԵՀՈՄ (Հայ Եկեղեցւոյ Համալսարանական Ուսանողներու Միութիւն)|ՀԵՀՈՄ-ը (Հայաստանեայց եկեղեցւոյ համալսարանական ուսանողներու միութիւն)]], իր կարգին, լոյս կ'ընծայէ «Մարգարէն»ի հայերէն թարգմանութիւնը: Թարգմանիչներն էին՝ [[Խաչիկ Տէտէեան]], Վազգէն Էթիեմեզեան, Հրաչ Սարգիսեան եւ [[Անուշաւան Արք. Դանիէլեան|Անուշաւան վրդ. Դանիէլեան]]: Վարչութեան «Երկու խօսք»ին մէջ կը կարդանք հետեւեալը. {{քաղուածք|Մեր այս թարգմանութիւնը կու գայ յայտնաբերելու երիտասարդական-ուսանողական նոր ճիգ մը՝ Ժպրանը մեկնաբանելու իր ոգիին հաւատարիմ՝ ոչ-բանաստեղծական թարգմանութեամբ, ուր նաեւ հարթուած ըլլան որոշ անճշդութիւններ:|}} Հոն յստակօրէն նշուած է, որ իրենց նպատակն է տալ «ոչ-բանաստեղծական», սակայն Ժպրանի բառ ու խօսքին «հաւատարիմ» թարգմանութիւն մը: Հակառակ իրենց մտադրութեան՝ թարգմանութիւնը աւելի «բանաստեղծական» հով մը ստացած է, քան նախորդ երկուքը<ref>[http://www.jamanak.com/content/%D5%A8%D5%B6%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%A1-%D5%B4%D5%B7%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6/12-04-2021-%D5%AA%D5%BA%D6%80%D5%A1%D5%B6-%D5%AD%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%AC-%D5%AA%D5%BA%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB-%C2%AB%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A7%D5%B6%C2%BB-%D5%A3%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%AD-%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%B8%D6%81%D5%AB-%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A7%D5%B6 Մարգարէն]</ref>: * Բանաստեղծ Վահէ Վահեան (1908-1998) մէկ տարի ետք՝ 1984-ին, կը հրատարակէ «Մարգարէն»ի ի՛ր թարգմանութիւնը: * Կայ միմիայն մէկ արեւելահայերէն թարգմանութիւն, որ տպուած է 2016-ին, եւ թարգմանիչը Սոնա Քիւրքչեանն է: * Կայ ուրիշ մըն ալ, որ, սակայն, թարգմանութիւն չէ, այլ ուղղակի փոխադրում արեւմտահայերէնէ արեւելահայերէն (հիմք ընդունուած է ՀԵՀՈՄ-ի տարբերակը): Թարգմանիչը յաջողած է հայացնել «Մարգարէն»ը՝ պահելով Ժպրանի հոգեհուպ, առինքնող ու գերող բանաստեղծականութիւն-երաժշտականութիւնը, ինչպէս նաեւ անոր տողերուն դիւր ու սահուն զարգացումը: == Ազդեցութիւն == Մարոնիական կաթոլիկ եկեղեցւոյ հետեւորդներու ընտանիքին մէջ ծնած ըլլալով՝<ref>{{Citation|title=Մարգարեն|url=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6|date=2024-10-31|accessdate=2025-03-12|language=hy}}</ref> Խալիլ Ճըպրան կը գտնուէր ո՛չ միայն իր կրօնի, այլեւ՝ իսլամութեան ազդեցութեան տակ։ Լիբանանեան արիւնալի պատմութեան մասին անոր գիտելիքը ամրացուցած էր իր հաւատքը կրօնի հիմնարար միասնականութեան վերաբերեալ։ Ատոր նպաստած են նաեւ իր ծնողները, որոնք իրենց տան մէջ կ'ընդունէին տարբեր կրօններու երկրպագող հիւրեր։ Ժըպրանի համեմատութիւններն ու զուգահեռները հիմնուած են նաեւ Ուիլիըմ Պլեյքի աշխատութիւններուն, Ուոլթ Ուիթմընի եւ Ռալֆ Ուալտօ Էմըրսընի տեսական այնպիսի գաղափարներուն վրայ, ինչպիսիք են վերամարմնաւորումն ու «Բարձրագոյն հոգին»։ Ճըպրանի աշխատանքին վրայ ազդեցութիւն ունեցած են իսլամական եւ արաբական արուեստը, եւրոպական դասականութիւնը (յատկապէս, Լէոնարտօ տա Վինչին) եւ ռոմանթիզմը (Պյելքը եւ Օկիւսթ Ռոտընը), բրեռաֆայելիդներու ստեղծագործութիւնը, ինչպէս նաեւ՝ իր ժամանակակից սիմվոլիզմն ու սիւրռեալիզմը։ Ժըպրանը նաեւ սերտօրէն կապուած էր պահայի հաւատին հետ։ Ժըպրանի ծանօթներէն մէկը՝ Ժուլիէթ Թոփսըն կը յիշէր, որ Ճըպրանը ծանօթացած էր պահայի հաւատի հիմնադիրներէն մէկուն՝ Ապտիւլ Պահայի հետ, վերջինիս՝ արեւմտեան երկիրներով ճամբորդելու ընթացքին։ 1912 թուականի Ապրիլին Ճըպրանը իր հետ անձամբ հանդիպումէն առաջ, գիշերը չէր կրցած քնանալ։ Ճըպրանը նաեւ աւելի ուշ պատմած է Թոմփսընին, որ Ապտիւլ Պահայի մէջ ինքը «տեսած է անտեսանելին եւ լիացած է»։ «Մարգարէն» գիրքին վրայ հեղինակը սկսած է աշխատիլ 1912 թուականին, երբ «ստացած է իր կղզիի Աստուծոյ համար առաջին մոթիֆը»։ == Գիրքին Արժէքը == Անթիւ-անհամար յօդուածներ գրուած են ընդամէնը 107 էջնոց այս գիրքին մասին՝ վեր առնելով անոր տեղն ու արժէքը համաշխարհային գրականութեան մէջ (կարծիքները միշտ թեր եղած են, երբեք՝ դէմ): == Հեղինակային իրաւունք == Գիրքը դարձած է ԱՄՆ հանրային սեփականութիւնը 2019 թուականի Յունուար 1-ին<ref>{{Citation|title=Մարգարեն|url=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6|date=2024-10-31|accessdate=2025-03-12|language=hy}}</ref>: Անիկա նաեւ կը համարուի Եվրամիութեան, Քանատայի, Ռուսաստանի, Հարաւափրիկեան Հանրապետութեան եւ Աւստրալիայի հանրային սեփականութիւնը։ Ճըպրանը կտակած է, որ իր մահէն յետոյ իր գիրքի հեղինակային իրաւունքները պատկանելու են իր հայրենի Պիշարի քաղաքին, Լիբանանի մէջ։ 1935 թուականին Պիշարիի մէջ ստեղծուած է Ճըպրանի ազգային կոմիտէն, որ կը տնօրինէ Ճըպրանի թանգարանը։ Այս ոչ առեւտրային կազմակերպութեան կը պատկանին Ճըպրանի գրականութեան ու ձեռագրերի սեփականութեան բացառիկ իրաւունքները։ 2009 թուականին կոմիտէն ըստ «Մարգարէն» գիրքի մոթիֆներուն ֆիլմ ստեղծելու բացառիկ իրաւունքները փոխանցած է ԱՄՆ-ի մէջ գործող The Prophet, LLC ընկերութեան։ == Շարունակութիւն<ref>{{Citation|title=Մարգարեն|url=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6|date=2024-10-31|accessdate=2025-03-12|language=hy}}</ref> == «Մարգարէն» գիրքի շարունակութիւնը կը համարուի «Մարգարէի այգին», որ հրատարակուած է հեղինակի մահէն յետոյ, 1933 թուականին։ «Մարգարէի այգին» կը պատմէ Ալմուստաֆի զրոյցներուն մասին, զորս ունեցած է իր ինը հետեւորդներուն հետ, իր վերադարձէն յետոյ։ == Ծանօթագրութիւններ == <references /> == Աղբիւրներ == * 1973. ''The Prophet'' by Kahlil Gibran; Published by Alfred A Knopf, Inc.; A Borzoi (hardcover) Book, ASIN: B004S0ZKJO * Մարգարէն», Ժպրան Խալիլ Ժպրան, հրատարակութիւն ՀԵՀՈՄ-ի, Անթիլիաս, 1983, էջ 9: * 2 Kalem, Glen. “The Prophet Translated”. The Kahlil Gibran Collective. www.kahlilgibran.com. 4-9-2018. * Սիսակ Յ. Վարժապետեան, «Ժպրան Խալիլ Ժպրան. կեանքն ու գործը», Պէյրութ, 1966, էջ 47: == Արտաքին յղումներ == * [https://www.gutenberg.org/files/58585/58585-h/58585-h.htm «Մարգարէն» Անգլերէն տարբերակ] [[Ստորոգութիւն:Գիրքեր]] [[Ստորոգութիւն:Գիրքեր այբբենական կարգով]] ad0empyv0rar33xdwtq8sl38w61zh2g 240958 240957 2025-06-26T20:49:32Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 240958 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:The Prophet (Gibran).jpg|մինի|217x217փքս]]«'''Մարգարէն'''» ({{Lang-en|The Prophet}}) գիրքը՝ [[Ճպրան Խալիլ Ճպրան|Ժպրան Խալիլ Ժպրան]]<nowiki/>ի ({{Lang-en|Kahlil Gibran}}) հեղինակութեամբ՝ կը համարուի համաշխարհային գրականութեան գլուխ-գործոցներէն մէկը, ուր հեղինակը հանճարեղ եւ ինքնատիպ մօտեցումով, բանաստեղծական դարձուածքներով եւ գեղեցիկ մեկնաբանութիւններով կը քննարկէ ընկերային եւ բարոյական կեանքի, ինչպէս նաեւ հաւատքի ու հոգեւոր արժէքներու բազմազան ու բազմաբնոյթ երեսակները: == Գիրքը գրելու շարժառիթը == «Մարգարէն» առաջին անգամ կը գրուի արաբերէնով, երբ դեռ Ժպրան կը յաճախէր [[Լիբանանի]] [[Էշրեֆիէ|Էշրեֆիէի]] Սաժես քոլէճը: Նախնական տարբերակը բոլորովին տարբեր յղացումով մը գրուած էր եւ ոչ մէկ առնչութիւն ունէր մեր այսօրուան գիտցած «Մարգարէն»ին հետ: Բացի ատկէ, անիկա դեռ խակ էր ու յաւելեալ ժամանակի կը կարօտէր բիւրեղանալու համար: Այս պատճառով Ժպրան զայն առժամապէս մէկդի կը դնէ: Երբ 1908-ին [[Փարիզ]] կ'երթայ ուսանելու, ան կը վերընթերցէ ձեռագիրը ու կ'որոշէ վերամշակել զայն: Սակայն, տակաւին «անոր ժամանակը չէր եկած»: Միայն 1912-1918 տարիներուն էր, որ, ուրեմն, այս գործը կը սկսի քիչ-քիչ ստանալ այսօրուան տեսքը ու արդէն անգլերէնով կը հրատարակուի քանի մը տարի ետք՝ 1923-ին: == Գիրքին Նիւթը == Գիրքին հերոսը՝ Մարգարէն է, «ընտրեալ» Ալ Մուսթաֆան, որ պիտի լքէ Օրֆալիս քաղաքը եւ այս առիթով, զինք հրաժեշտ տալու եկած բազմութեան կը խօսի սիրոյ  եւ ամուսնութեան, զաւակներու, աշխատանքի, ցաւի, ուրախութեան եւ տրտմութեան, առեւտուրի, օրէնքի եւ ազատութեան, բանականութեան եւ ցանկութեան, ինքնաճանաչման, բարիի եւ չարի, աղօթքի եւ հաճոյքի, գեղեցկութեան, կրօնի, մահուան եւ հրաժեշտի մասին եւ իւրաքանչիւրի պարագային՝ կը ներկայացնէ ընկերութեան մէջ տարածում գտած երեւոյթները, ապա պատկերաւոր լեզուով կը խօսի նոր մօտեցումներու եւ կաղապարուած մտածելակերպերէ դուրս դրոյթներու մասին: Գիրքը յեղափոխական ու մարգարէական է այս իմաստով ու կու գայ կարծրատիպերը կոտրելու եւ հոգեկան ու բարոյական նոր արժէքներով յատկանշուած ընկերութիւն մը ստեղծելու գաղափարներով, հեռու ցուցադրական կամ անձնասիրական մօտեցումներէ, ուր մարդ իր ինքնուրոյն անհատականութիւնը պահելով հանդերձ՝ իր անձը, սէրն ու հաւատքը՝ իր ընտանիքին, զաւակներուն, աշակերտներուն եւ հանրութեան հետ կը կիսէ, առանց սակայն անոնց մէջ ամբողջովին ձուլուելու եւ անէանալու: [[Պատկեր:Kahlil Gibran 1913.jpg|մինի|305x305փքս]] Այս իմաստով, [[Ճպրան Խալիլ Ճպրան|Ժըպրան Խալիլ Ժպրան]]<nowiki/>ի գիրքը իմաստութեան անհրաժեշտ ընթերցում է՝ յոյսի ու յուսալքութեան<ref>{{Cite web|url=http://www.butler-bowdon.com/kahlil-gibran---the-prophet.html|title=Kahlil Gibran - The Prophet|website=Tom Butler-Bowdon|language=անգլերէն|accessdate=2023-03-17}}</ref>, իմաստի եւ ունայնութեան, սիրոյ եւ ատելութեան, եսասիրութեան եւ անձնազոհութեան, պատրանքի եւ իրականութեան միջեւ տուայտող, կեանքի ու ժամանակի իմաստը որոնող եւ մարդկային յարաբերութիւններու անձնապաշտ ու եսակեդրոն իրականութիւնը դիմակայող անհատին համար:Հետեւաբար, իր անմիջական ու բնազդային կարիքներէն անդին անցնելու գոյապաշտական եւ համամարդկային մղձաւանջը ապրող ընթերցողին համար՝ ոգեշնչող ու գօտեպնդիչ գիրք մըն է իրապէս, զգայնութիւններու, ոգեղէնութեան եւ միսթիք շղարշի մը ընդմէջէն մարդու հոգիին, յոյզերուն եւ միտքին հետ հաղորդակցող ու հաղորդուող: {{քաղուածք|<poem> '''''Եւ միասնաբար կանգնեցէք, սակայն ո՛չ շատ մօտ իրարու,''''' '''''Քանզի տաճարի սիւները՝ իրարմէ հեռու կը կանգնին,''''' '''''Եւ կաղնիի ծառն ու նոճին՝ իրարու շուքին տակ չեն աճիր:'''''</poem>|}} == Հրատարակութիւններ եւ թարգմանութիւններ == * 1923-ին<ref>{{Citation|title=Մարգարեն|url=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6|date=2024-10-31|accessdate=2025-03-12|language=hy}}</ref>, Ալֆրետ Ա. Քնոփֆ տպագրած է «Մարգարէ»ի 2000 օրինակ, որմէ կրցած է վաճառել 1159-ը։ * Յաջորդ տարի, գիրքին պահանջը կրկնապատկուած է, իսկ մէկ տարի անց, աւելցած է երկու անգամ եւս։ Անկէ ետք, ամէն տարի գիրքին վաճառքին ծաւալը կայուն կերպով աճած է։ * 1935-ին վաճառուած է 12.000 օրինակ: * 1961-ին վաճառքին ծաւալը հասած է 111.000-ի: * 1965-ին արդէն հասած է 240.000-ի։ * «Մարգարէն» թարգմանուած է աւելի քան 40 տարբեր լեզուներու եւ երբեք չէ դադրած վերահրատարկուելէ։ * 2021-ին վաճառուած էր «Մարգարէի» աւելի քան ինը միլիոն օրինակ։ * Անիկա արժանացած է բազմաթիւ վերահրատարակութեանց ու թարգմանուած աւելի քան հարիւր լեզուներու (3-րդը ամէնէն շատ թարգմանուած գիրքերու առաջին տասնեակին մէջ), որոնց կարգին՝ հայերէնի, եւ այն ալ՝ քանի մը անգամ: * «Մարգարէն» առաջին անգամ հայերէնով կը հրատարակուի 1966-ին. թարգմանիչը՝ Սիսակ Յ. Վարժապետեան (1905-1982), որ եղած է լիբանանահայ մանկավարժ ու թարգմանիչ: Ըլլալով Ժպրանի գրականութեան սիրահար՝ ան լոյս ընծայած է գիրք մը, ուր կը ներկայացուի ամբողջական Ժպրանը. անոր կենսագրութիւնն ու գրական գործունէութիւնը, «Մարգարէն», ինչպէս նաեւ զանազան թարգմանութիւններ անոր անգլերէն ու արաբերէն գործերէն: Գիրքը կը կոչուի «Ժպրան Խալիլ Ժպրան, կեանքն ու գործը»: Հոն տրուած է նա՛եւ «Մարգարէն»՝ տաղաչափեալ ու յանգաւոր: Թէ ինչո՞ւ ոչ արձակ բանաստեղծութեան ձեւով, ապա թարգմանիչը այսպէս կը բացատրէ այդ ընտրութիւնը. {{քաղուածք|Նախ հայերէնի թարգմանեցի զայն արձակ: Կարդացի ու կարդացի յաճախ, սակայն չսիրեցի: Անգլերէն բնագիրը աւելի սահուն էր, երաժշտական ու հաճելի, մանաւանդ երբ բարձրաձայն կարդացուի: Ո՛չ, պէտք էր աւելի լաւ ձեւ մը գտնել: Ուստի ամբողջ գիրքը վերածեցի արձակ բանաստեղծութեան: Սակայն այս մէկն ալ չգոհացուց զիս: Թէեւ բանաստեղծութիւն, բայց չափերու անհաւասարութիւնը ու յանգերու այլազանութիւնը կը նսեմացնէին գործը ու կը կաղացնէին ընթերցումը: Կարելիութեան սահմանին մէջ հարազատօրէն պահելով հանդերձ բնագիրին իմաստը՝ թարգմանութիւնը պէտք էր ըլլար սահուն, հնչեղ ու երաժշտական: Ուստի դիմեցի երրորդ ու դժուարագոյն ձեւին. վերածել գիրքը տաղաչափեալ ու յանգաւոր լայնաշունչ քերթուածի մը|}}Գնահատելով հանդերձ Ս. Վարժապետեանի՝ «կատարելագոյն» գործ մը տալու նախանձախնդրութիւնը՝ թարգմանութիւնը բոլորովին զուրկ է բանաստեղծական աւիւնէ, եւ յանգաւորումը՝ «հարազատ» ու «ներկայանալի» գործ մը չէ. հոն կարելի չէ գտնել բանաստեղծ Ժպրանը: * Երկրորդ թարգմանութիւնը կատարած է Եր. Տ. Գարաճեան: Տպուած է [[Պէյրութ]] լոյս տեսնող [[Բագին (գրական հանդէս)|«Բագին» գրական հանդէսի]] Մարտ-Օգոստոս 1981-ի թիւերուն մէջ յաջորդաբար: Համեմատած Վարժապետեանի աշխատանքին՝ աւելի յաջող է: Այնուհանդերձ, հոս եւս կը պակսին [[անգլերէն]] բնագիրին բանաստեղծական հանդիսաւորութիւնն ու նուրբ երաժշտականութիւնը: Գարաճեանի թարգմանութիւնը կը կարօտի լուրջ մշակումի: * Երկու տարի ետք՝ 1983-ին, Ժպրանի ծննդեան հարիւրամեակին առիթով [[ՀԵՀՈՄ (Հայ Եկեղեցւոյ Համալսարանական Ուսանողներու Միութիւն)|ՀԵՀՈՄ-ը (Հայաստանեայց եկեղեցւոյ համալսարանական ուսանողներու միութիւն)]], իր կարգին, լոյս կ'ընծայէ «Մարգարէն»ի հայերէն թարգմանութիւնը: Թարգմանիչներն էին՝ [[Խաչիկ Տէտէեան]], Վազգէն Էթիեմեզեան, Հրաչ Սարգիսեան եւ [[Անուշաւան Արք. Դանիէլեան|Անուշաւան վրդ. Դանիէլեան]]: Վարչութեան «Երկու խօսք»ին մէջ կը կարդանք հետեւեալը. {{քաղուածք|Մեր այս թարգմանութիւնը կու գայ յայտնաբերելու երիտասարդական-ուսանողական նոր ճիգ մը՝ Ժպրանը մեկնաբանելու իր ոգիին հաւատարիմ՝ ոչ-բանաստեղծական թարգմանութեամբ, ուր նաեւ հարթուած ըլլան որոշ անճշդութիւններ:|}} Հոն յստակօրէն նշուած է, որ իրենց նպատակն է տալ «ոչ-բանաստեղծական», սակայն Ժպրանի բառ ու խօսքին «հաւատարիմ» թարգմանութիւն մը: Հակառակ իրենց մտադրութեան՝ թարգմանութիւնը աւելի «բանաստեղծական» հով մը ստացած է, քան նախորդ երկուքը<ref>[http://www.jamanak.com/content/%D5%A8%D5%B6%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%A1-%D5%B4%D5%B7%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6/12-04-2021-%D5%AA%D5%BA%D6%80%D5%A1%D5%B6-%D5%AD%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%AC-%D5%AA%D5%BA%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB-%C2%AB%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A7%D5%B6%C2%BB-%D5%A3%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%AD-%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%B8%D6%81%D5%AB-%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A7%D5%B6 Մարգարէն]</ref>: * Բանաստեղծ Վահէ Վահեան (1908-1998) մէկ տարի ետք՝ 1984-ին, կը հրատարակէ «Մարգարէն» գիրքին ի՛ր թարգմանութիւնը: Գիրքին կողքին վրայ վերարտադրուած է [[Փոլ Կիրակոսեան|Փօլ Կիրակոսեանի]] գունանկարը նաւավարի մը կանգնած նաւուն արագաստներուն միջեւ: Գիրքը օժտուած է նաեւ Ժպրանի տասներկու լրիւ էջեր գրաւող գծանկարներով<ref>[https://www.vaticannews.va/hy/world/news/2021-12/hy-traduzione-armeno-del-libro-profeta-jibran.html Վահէ-Վահեանի թարգմանութիւնը]</ref>: * Կայ միմիայն մէկ արեւելահայերէն թարգմանութիւն, որ տպուած է 2016-ին, եւ թարգմանիչը Սոնա Քիւրքչեանն է: * Կայ ուրիշ մըն ալ, որ, սակայն, թարգմանութիւն չէ, այլ ուղղակի փոխադրում արեւմտահայերէնէ արեւելահայերէն (հիմք ընդունուած է ՀԵՀՈՄ-ի տարբերակը): Թարգմանիչը յաջողած է հայացնել «Մարգարէն»ը՝ պահելով Ժպրանի հոգեհուպ, առինքնող ու գերող բանաստեղծականութիւն-երաժշտականութիւնը, ինչպէս նաեւ անոր տողերուն դիւր ու սահուն զարգացումը: == Ազդեցութիւն == Մարոնիական կաթոլիկ եկեղեցւոյ հետեւորդներու ընտանիքին մէջ ծնած ըլլալով՝<ref>{{Citation|title=Մարգարեն|url=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6|date=2024-10-31|accessdate=2025-03-12|language=hy}}</ref> Խալիլ Ժպրան կը գտնուէր ո՛չ միայն իր կրօնի, այլեւ՝ իսլամութեան ազդեցութեան տակ։ Լիբանանեան արիւնալի պատմութեան մասին անոր գիտելիքը ամրացուցած էր իր հաւատքը կրօնի հիմնարար միասնականութեան վերաբերեալ։ Ատոր նպաստած են նաեւ իր ծնողները, որոնք իրենց տան մէջ կ'ընդունէին տարբեր կրօններու երկրպագող հիւրեր։ Ժըպրանի համեմատութիւններն ու զուգահեռները հիմնուած են նաեւ Ուիլիըմ Պլեյքի աշխատութիւններուն, Ուոլթ Ուիթմընի եւ Ռալֆ Ուալտօ Էմըրսընի տեսական այնպիսի գաղափարներուն վրայ, ինչպիսիք են վերամարմնաւորումն ու «Բարձրագոյն հոգին»։ Ժպրանի աշխատանքին վրայ ազդեցութիւն ունեցած են իսլամական եւ արաբական արուեստը, եւրոպական դասականութիւնը (յատկապէս, Լէոնարտօ տա Վինչին) եւ ռոմանթիզմը (Պյելքը եւ Օկիւսթ Ռոտընը), բրեռաֆայելիդներու ստեղծագործութիւնը, ինչպէս նաեւ՝ իր ժամանակակից սիմվոլիզմն ու սիւրռեալիզմը։ Ժպրանը նաեւ սերտօրէն կապուած էր պահայի հաւատին հետ։ Ժըպրանի ծանօթներէն մէկը՝ Ժուլիէթ Թոփսըն կը յիշէր, որ Ժպրանը ծանօթացած էր պահայի հաւատի հիմնադիրներէն մէկուն՝ Ապտիւլ Պահայի հետ, վերջինիս՝ արեւմտեան երկիրներով ճամբորդելու ընթացքին։ 1912 թուականի Ապրիլին Ժպրանը իր հետ անձամբ հանդիպումէն առաջ, գիշերը չէր կրցած քնանալ։ Ժպրանը նաեւ աւելի ուշ պատմած է Թոմփսընին, որ Ապտիւլ Պահայի մէջ ինքը «տեսած է անտեսանելին եւ լիացած է»։ «Մարգարէն» գիրքին վրայ հեղինակը սկսած է աշխատիլ 1912 թուականին, երբ «ստացած է իր կղզիի Աստուծոյ համար առաջին մոթիֆը»։ == Գիրքին Արժէքը == Անթիւ-անհամար յօդուածներ գրուած են ընդամէնը 107 էջնոց այս գիրքին մասին՝ վեր առնելով անոր տեղն ու արժէքը համաշխարհային գրականութեան մէջ (կարծիքները միշտ թեր եղած են, երբեք՝ դէմ): Քնարերգական արուեստով՝ «Մարգարէն» կու տայ հիմնական գիծերը Ժպրանի փիլիսոփայութեան, որ իբրեւ խորք ունի մարդասիրութիւնը էապէս: Այս մատեանը աւետարանումն է մեծ մտածողին, թէ մարդ պիտի յանգի վախճանական ամենագիտութեան, ամենազօրութեան, տիեզերականութեան: Սէրը, գեղեցիկին պաշտամունքը, կարեկցութիւնը, ներողամտութիւնը կը հանդիսանան բացարձակ պայմաններ՝ ուղիղ եւ արդար կենսավարութեան: == Հեղինակային իրաւունք == Գիրքը դարձած է ԱՄՆ հանրային սեփականութիւնը 2019 թուականի Յունուար 1-ին<ref>{{Citation|title=Մարգարեն|url=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6|date=2024-10-31|accessdate=2025-03-12|language=hy}}</ref>: Անիկա նաեւ կը համարուի Եվրամիութեան, Քանատայի, Ռուսաստանի, Հարաւափրիկեան Հանրապետութեան եւ Աւստրալիայի հանրային սեփականութիւնը։ Ժպրանը կտակած է, որ իր մահէն յետոյ իր գիրքի հեղինակային իրաւունքները պատկանելու են իր հայրենի Պիշարի քաղաքին, Լիբանանի մէջ։ 1935 թուականին Պիշարիի մէջ ստեղծուած է Ժպրանի ազգային կոմիտէն, որ կը տնօրինէ Ժպրանի թանգարանը։ Այս ոչ առեւտրային կազմակերպութեան կը պատկանին Ժպրանի գրականութեան ու ձեռագրերի սեփականութեան բացառիկ իրաւունքները։ 2009 թուականին կոմիտէն ըստ «Մարգարէն» գիրքի մոթիֆներուն ֆիլմ ստեղծելու բացառիկ իրաւունքները փոխանցած է ԱՄՆ-ի մէջ գործող The Prophet, LLC ընկերութեան։ == Շարունակութիւն == «Մարգարէն» գիրքի շարունակութիւնը կը համարուի «Մարգարէի այգին»<ref>{{Citation|title=Մարգարեն|url=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6|date=2024-10-31|accessdate=2025-03-12|language=hy}}</ref>, որ հրատարակուած է հեղինակի մահէն յետոյ, 1933 թուականին։ «Մարգարէի այգին» կը պատմէ Ալմուստաֆի զրոյցներուն մասին, զորս ունեցած է իր ինը հետեւորդներուն հետ, իր վերադարձէն ետք։ == Մէջբերում՝ «Մարգարէն» գիրքէն == Ընթերցում՝ լիբանանցի բանաստեղծ եւ իմաստասէր Ժպրան Խալիլ Ժպրանի «Մարգարէ»ն գիրքէն. {{քաղուածք|Ժպրան Խալիլ Ժպրան Սիրոյ մասին Երբ սէրը կը հրաւիրէ ձեզ , հետեւեցէք, Թէեւ անոր ուղիները դժուարին են ու սեպ. Եւ երբ անոր թեւերը կը պարուրեն ձեզ , յանձնուեցէք, Թէեւ անոր փետուրներուն մէջ սուրը կրնայ խոցել ձեզ. Եւ երբ կը խօսի ձեզի ,հաւատացէք: Որովհետեւ , ինչպէս որ կը պսակադրէ ձեզ ,նո՛նպէս ալ կը խաչէ.ինչպէս որ կ'աճեցնէ ձեզ, նոյնպէս ալ կը յօտէ... Սէրը միայն ինքզինք կու տայ եւ միայն ինք իրմէ կը ստանայ. Սէրը չի՛ սեփականացներ , ոչ ալ կը սեփականացուի, Որովհետեւ սէրը սիրով ինքնաբաւ է: Երբ կը սիրես , պէտք չէ ըսես՝«Աստուած իմ սրտիս մէջ է» ,այլ՝ «ես Աստուծոյ սիրտին մէջ եմ»: Եւ մի կարծէք որ սիրոյ ուղղութիւնը կրնաք ճշդել, որովհետեւ սէ՛րը իր ուղղութիւնը կը ճշդէ եթէ ձեզ արժանի նկատէ: Սէրը ուրիշ ցանկութիւն չունի , բացի իր լրումին հասնելէ...|}} == Ծանօթագրութիւններ == <references /> == Աղբիւրներ == * 1973. ''The Prophet'' by Kahlil Gibran; Published by Alfred A Knopf, Inc.; A Borzoi (hardcover) Book, ASIN: B004S0ZKJO * Մարգարէն», Ժպրան Խալիլ Ժպրան, հրատարակութիւն ՀԵՀՈՄ-ի, Անթիլիաս, 1983, էջ 9: * 2 Kalem, Glen. “The Prophet Translated”. The Kahlil Gibran Collective. www.kahlilgibran.com. 4-9-2018. * Սիսակ Յ. Վարժապետեան, «Ժպրան Խալիլ Ժպրան. կեանքն ու գործը», Պէյրութ, 1966, էջ 47: == Արտաքին յղումներ == * [https://www.gutenberg.org/files/58585/58585-h/58585-h.htm «Մարգարէն» Անգլերէն տարբերակ] [[Ստորոգութիւն:Գիրքեր]] [[Ստորոգութիւն:Գիրքեր այբբենական կարգով]] ebw77dtkujts09a0l150y0umyj5zm5y 240959 240958 2025-06-26T20:50:00Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 /* Գիրքը գրելու շարժառիթը */ 240959 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:The Prophet (Gibran).jpg|մինի|217x217փքս]]«'''Մարգարէն'''» ({{Lang-en|The Prophet}}) գիրքը՝ [[Ճպրան Խալիլ Ճպրան|Ժպրան Խալիլ Ժպրան]]<nowiki/>ի ({{Lang-en|Kahlil Gibran}}) հեղինակութեամբ՝ կը համարուի համաշխարհային գրականութեան գլուխ-գործոցներէն մէկը, ուր հեղինակը հանճարեղ եւ ինքնատիպ մօտեցումով, բանաստեղծական դարձուածքներով եւ գեղեցիկ մեկնաբանութիւններով կը քննարկէ ընկերային եւ բարոյական կեանքի, ինչպէս նաեւ հաւատքի ու հոգեւոր արժէքներու բազմազան ու բազմաբնոյթ երեսակները: == Գիրքը գրելու շարժառիթը == «Մարգարէն» առաջին անգամ կը գրուի արաբերէնով, երբ դեռ Ժպրան կը յաճախէր [[Լիբանան|Լիբանանի]] [[Էշրեֆիէ|Էշրեֆիէի]] Սաժես քոլէճը: Նախնական տարբերակը բոլորովին տարբեր յղացումով մը գրուած էր եւ ոչ մէկ առնչութիւն ունէր մեր այսօրուան գիտցած «Մարգարէն»ին հետ: Բացի ատկէ, անիկա դեռ խակ էր ու յաւելեալ ժամանակի կը կարօտէր բիւրեղանալու համար: Այս պատճառով Ժպրան զայն առժամապէս մէկդի կը դնէ: Երբ 1908-ին [[Փարիզ]] կ'երթայ ուսանելու, ան կը վերընթերցէ ձեռագիրը ու կ'որոշէ վերամշակել զայն: Սակայն, տակաւին «անոր ժամանակը չէր եկած»: Միայն 1912-1918 տարիներուն էր, որ, ուրեմն, այս գործը կը սկսի քիչ-քիչ ստանալ այսօրուան տեսքը ու արդէն անգլերէնով կը հրատարակուի քանի մը տարի ետք՝ 1923-ին: == Գիրքին Նիւթը == Գիրքին հերոսը՝ Մարգարէն է, «ընտրեալ» Ալ Մուսթաֆան, որ պիտի լքէ Օրֆալիս քաղաքը եւ այս առիթով, զինք հրաժեշտ տալու եկած բազմութեան կը խօսի սիրոյ  եւ ամուսնութեան, զաւակներու, աշխատանքի, ցաւի, ուրախութեան եւ տրտմութեան, առեւտուրի, օրէնքի եւ ազատութեան, բանականութեան եւ ցանկութեան, ինքնաճանաչման, բարիի եւ չարի, աղօթքի եւ հաճոյքի, գեղեցկութեան, կրօնի, մահուան եւ հրաժեշտի մասին եւ իւրաքանչիւրի պարագային՝ կը ներկայացնէ ընկերութեան մէջ տարածում գտած երեւոյթները, ապա պատկերաւոր լեզուով կը խօսի նոր մօտեցումներու եւ կաղապարուած մտածելակերպերէ դուրս դրոյթներու մասին: Գիրքը յեղափոխական ու մարգարէական է այս իմաստով ու կու գայ կարծրատիպերը կոտրելու եւ հոգեկան ու բարոյական նոր արժէքներով յատկանշուած ընկերութիւն մը ստեղծելու գաղափարներով, հեռու ցուցադրական կամ անձնասիրական մօտեցումներէ, ուր մարդ իր ինքնուրոյն անհատականութիւնը պահելով հանդերձ՝ իր անձը, սէրն ու հաւատքը՝ իր ընտանիքին, զաւակներուն, աշակերտներուն եւ հանրութեան հետ կը կիսէ, առանց սակայն անոնց մէջ ամբողջովին ձուլուելու եւ անէանալու: [[Պատկեր:Kahlil Gibran 1913.jpg|մինի|305x305փքս]] Այս իմաստով, [[Ճպրան Խալիլ Ճպրան|Ժըպրան Խալիլ Ժպրան]]<nowiki/>ի գիրքը իմաստութեան անհրաժեշտ ընթերցում է՝ յոյսի ու յուսալքութեան<ref>{{Cite web|url=http://www.butler-bowdon.com/kahlil-gibran---the-prophet.html|title=Kahlil Gibran - The Prophet|website=Tom Butler-Bowdon|language=անգլերէն|accessdate=2023-03-17}}</ref>, իմաստի եւ ունայնութեան, սիրոյ եւ ատելութեան, եսասիրութեան եւ անձնազոհութեան, պատրանքի եւ իրականութեան միջեւ տուայտող, կեանքի ու ժամանակի իմաստը որոնող եւ մարդկային յարաբերութիւններու անձնապաշտ ու եսակեդրոն իրականութիւնը դիմակայող անհատին համար:Հետեւաբար, իր անմիջական ու բնազդային կարիքներէն անդին անցնելու գոյապաշտական եւ համամարդկային մղձաւանջը ապրող ընթերցողին համար՝ ոգեշնչող ու գօտեպնդիչ գիրք մըն է իրապէս, զգայնութիւններու, ոգեղէնութեան եւ միսթիք շղարշի մը ընդմէջէն մարդու հոգիին, յոյզերուն եւ միտքին հետ հաղորդակցող ու հաղորդուող: {{քաղուածք|<poem> '''''Եւ միասնաբար կանգնեցէք, սակայն ո՛չ շատ մօտ իրարու,''''' '''''Քանզի տաճարի սիւները՝ իրարմէ հեռու կը կանգնին,''''' '''''Եւ կաղնիի ծառն ու նոճին՝ իրարու շուքին տակ չեն աճիր:'''''</poem>|}} == Հրատարակութիւններ եւ թարգմանութիւններ == * 1923-ին<ref>{{Citation|title=Մարգարեն|url=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6|date=2024-10-31|accessdate=2025-03-12|language=hy}}</ref>, Ալֆրետ Ա. Քնոփֆ տպագրած է «Մարգարէ»ի 2000 օրինակ, որմէ կրցած է վաճառել 1159-ը։ * Յաջորդ տարի, գիրքին պահանջը կրկնապատկուած է, իսկ մէկ տարի անց, աւելցած է երկու անգամ եւս։ Անկէ ետք, ամէն տարի գիրքին վաճառքին ծաւալը կայուն կերպով աճած է։ * 1935-ին վաճառուած է 12.000 օրինակ: * 1961-ին վաճառքին ծաւալը հասած է 111.000-ի: * 1965-ին արդէն հասած է 240.000-ի։ * «Մարգարէն» թարգմանուած է աւելի քան 40 տարբեր լեզուներու եւ երբեք չէ դադրած վերահրատարկուելէ։ * 2021-ին վաճառուած էր «Մարգարէի» աւելի քան ինը միլիոն օրինակ։ * Անիկա արժանացած է բազմաթիւ վերահրատարակութեանց ու թարգմանուած աւելի քան հարիւր լեզուներու (3-րդը ամէնէն շատ թարգմանուած գիրքերու առաջին տասնեակին մէջ), որոնց կարգին՝ հայերէնի, եւ այն ալ՝ քանի մը անգամ: * «Մարգարէն» առաջին անգամ հայերէնով կը հրատարակուի 1966-ին. թարգմանիչը՝ Սիսակ Յ. Վարժապետեան (1905-1982), որ եղած է լիբանանահայ մանկավարժ ու թարգմանիչ: Ըլլալով Ժպրանի գրականութեան սիրահար՝ ան լոյս ընծայած է գիրք մը, ուր կը ներկայացուի ամբողջական Ժպրանը. անոր կենսագրութիւնն ու գրական գործունէութիւնը, «Մարգարէն», ինչպէս նաեւ զանազան թարգմանութիւններ անոր անգլերէն ու արաբերէն գործերէն: Գիրքը կը կոչուի «Ժպրան Խալիլ Ժպրան, կեանքն ու գործը»: Հոն տրուած է նա՛եւ «Մարգարէն»՝ տաղաչափեալ ու յանգաւոր: Թէ ինչո՞ւ ոչ արձակ բանաստեղծութեան ձեւով, ապա թարգմանիչը այսպէս կը բացատրէ այդ ընտրութիւնը. {{քաղուածք|Նախ հայերէնի թարգմանեցի զայն արձակ: Կարդացի ու կարդացի յաճախ, սակայն չսիրեցի: Անգլերէն բնագիրը աւելի սահուն էր, երաժշտական ու հաճելի, մանաւանդ երբ բարձրաձայն կարդացուի: Ո՛չ, պէտք էր աւելի լաւ ձեւ մը գտնել: Ուստի ամբողջ գիրքը վերածեցի արձակ բանաստեղծութեան: Սակայն այս մէկն ալ չգոհացուց զիս: Թէեւ բանաստեղծութիւն, բայց չափերու անհաւասարութիւնը ու յանգերու այլազանութիւնը կը նսեմացնէին գործը ու կը կաղացնէին ընթերցումը: Կարելիութեան սահմանին մէջ հարազատօրէն պահելով հանդերձ բնագիրին իմաստը՝ թարգմանութիւնը պէտք էր ըլլար սահուն, հնչեղ ու երաժշտական: Ուստի դիմեցի երրորդ ու դժուարագոյն ձեւին. վերածել գիրքը տաղաչափեալ ու յանգաւոր լայնաշունչ քերթուածի մը|}}Գնահատելով հանդերձ Ս. Վարժապետեանի՝ «կատարելագոյն» գործ մը տալու նախանձախնդրութիւնը՝ թարգմանութիւնը բոլորովին զուրկ է բանաստեղծական աւիւնէ, եւ յանգաւորումը՝ «հարազատ» ու «ներկայանալի» գործ մը չէ. հոն կարելի չէ գտնել բանաստեղծ Ժպրանը: * Երկրորդ թարգմանութիւնը կատարած է Եր. Տ. Գարաճեան: Տպուած է [[Պէյրութ]] լոյս տեսնող [[Բագին (գրական հանդէս)|«Բագին» գրական հանդէսի]] Մարտ-Օգոստոս 1981-ի թիւերուն մէջ յաջորդաբար: Համեմատած Վարժապետեանի աշխատանքին՝ աւելի յաջող է: Այնուհանդերձ, հոս եւս կը պակսին [[անգլերէն]] բնագիրին բանաստեղծական հանդիսաւորութիւնն ու նուրբ երաժշտականութիւնը: Գարաճեանի թարգմանութիւնը կը կարօտի լուրջ մշակումի: * Երկու տարի ետք՝ 1983-ին, Ժպրանի ծննդեան հարիւրամեակին առիթով [[ՀԵՀՈՄ (Հայ Եկեղեցւոյ Համալսարանական Ուսանողներու Միութիւն)|ՀԵՀՈՄ-ը (Հայաստանեայց եկեղեցւոյ համալսարանական ուսանողներու միութիւն)]], իր կարգին, լոյս կ'ընծայէ «Մարգարէն»ի հայերէն թարգմանութիւնը: Թարգմանիչներն էին՝ [[Խաչիկ Տէտէեան]], Վազգէն Էթիեմեզեան, Հրաչ Սարգիսեան եւ [[Անուշաւան Արք. Դանիէլեան|Անուշաւան վրդ. Դանիէլեան]]: Վարչութեան «Երկու խօսք»ին մէջ կը կարդանք հետեւեալը. {{քաղուածք|Մեր այս թարգմանութիւնը կու գայ յայտնաբերելու երիտասարդական-ուսանողական նոր ճիգ մը՝ Ժպրանը մեկնաբանելու իր ոգիին հաւատարիմ՝ ոչ-բանաստեղծական թարգմանութեամբ, ուր նաեւ հարթուած ըլլան որոշ անճշդութիւններ:|}} Հոն յստակօրէն նշուած է, որ իրենց նպատակն է տալ «ոչ-բանաստեղծական», սակայն Ժպրանի բառ ու խօսքին «հաւատարիմ» թարգմանութիւն մը: Հակառակ իրենց մտադրութեան՝ թարգմանութիւնը աւելի «բանաստեղծական» հով մը ստացած է, քան նախորդ երկուքը<ref>[http://www.jamanak.com/content/%D5%A8%D5%B6%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%A1-%D5%B4%D5%B7%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6/12-04-2021-%D5%AA%D5%BA%D6%80%D5%A1%D5%B6-%D5%AD%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%AC-%D5%AA%D5%BA%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB-%C2%AB%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A7%D5%B6%C2%BB-%D5%A3%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%AD-%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%B8%D6%81%D5%AB-%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A7%D5%B6 Մարգարէն]</ref>: * Բանաստեղծ Վահէ Վահեան (1908-1998) մէկ տարի ետք՝ 1984-ին, կը հրատարակէ «Մարգարէն» գիրքին ի՛ր թարգմանութիւնը: Գիրքին կողքին վրայ վերարտադրուած է [[Փոլ Կիրակոսեան|Փօլ Կիրակոսեանի]] գունանկարը նաւավարի մը կանգնած նաւուն արագաստներուն միջեւ: Գիրքը օժտուած է նաեւ Ժպրանի տասներկու լրիւ էջեր գրաւող գծանկարներով<ref>[https://www.vaticannews.va/hy/world/news/2021-12/hy-traduzione-armeno-del-libro-profeta-jibran.html Վահէ-Վահեանի թարգմանութիւնը]</ref>: * Կայ միմիայն մէկ արեւելահայերէն թարգմանութիւն, որ տպուած է 2016-ին, եւ թարգմանիչը Սոնա Քիւրքչեանն է: * Կայ ուրիշ մըն ալ, որ, սակայն, թարգմանութիւն չէ, այլ ուղղակի փոխադրում արեւմտահայերէնէ արեւելահայերէն (հիմք ընդունուած է ՀԵՀՈՄ-ի տարբերակը): Թարգմանիչը յաջողած է հայացնել «Մարգարէն»ը՝ պահելով Ժպրանի հոգեհուպ, առինքնող ու գերող բանաստեղծականութիւն-երաժշտականութիւնը, ինչպէս նաեւ անոր տողերուն դիւր ու սահուն զարգացումը: == Ազդեցութիւն == Մարոնիական կաթոլիկ եկեղեցւոյ հետեւորդներու ընտանիքին մէջ ծնած ըլլալով՝<ref>{{Citation|title=Մարգարեն|url=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6|date=2024-10-31|accessdate=2025-03-12|language=hy}}</ref> Խալիլ Ժպրան կը գտնուէր ո՛չ միայն իր կրօնի, այլեւ՝ իսլամութեան ազդեցութեան տակ։ Լիբանանեան արիւնալի պատմութեան մասին անոր գիտելիքը ամրացուցած էր իր հաւատքը կրօնի հիմնարար միասնականութեան վերաբերեալ։ Ատոր նպաստած են նաեւ իր ծնողները, որոնք իրենց տան մէջ կ'ընդունէին տարբեր կրօններու երկրպագող հիւրեր։ Ժըպրանի համեմատութիւններն ու զուգահեռները հիմնուած են նաեւ Ուիլիըմ Պլեյքի աշխատութիւններուն, Ուոլթ Ուիթմընի եւ Ռալֆ Ուալտօ Էմըրսընի տեսական այնպիսի գաղափարներուն վրայ, ինչպիսիք են վերամարմնաւորումն ու «Բարձրագոյն հոգին»։ Ժպրանի աշխատանքին վրայ ազդեցութիւն ունեցած են իսլամական եւ արաբական արուեստը, եւրոպական դասականութիւնը (յատկապէս, Լէոնարտօ տա Վինչին) եւ ռոմանթիզմը (Պյելքը եւ Օկիւսթ Ռոտընը), բրեռաֆայելիդներու ստեղծագործութիւնը, ինչպէս նաեւ՝ իր ժամանակակից սիմվոլիզմն ու սիւրռեալիզմը։ Ժպրանը նաեւ սերտօրէն կապուած էր պահայի հաւատին հետ։ Ժըպրանի ծանօթներէն մէկը՝ Ժուլիէթ Թոփսըն կը յիշէր, որ Ժպրանը ծանօթացած էր պահայի հաւատի հիմնադիրներէն մէկուն՝ Ապտիւլ Պահայի հետ, վերջինիս՝ արեւմտեան երկիրներով ճամբորդելու ընթացքին։ 1912 թուականի Ապրիլին Ժպրանը իր հետ անձամբ հանդիպումէն առաջ, գիշերը չէր կրցած քնանալ։ Ժպրանը նաեւ աւելի ուշ պատմած է Թոմփսընին, որ Ապտիւլ Պահայի մէջ ինքը «տեսած է անտեսանելին եւ լիացած է»։ «Մարգարէն» գիրքին վրայ հեղինակը սկսած է աշխատիլ 1912 թուականին, երբ «ստացած է իր կղզիի Աստուծոյ համար առաջին մոթիֆը»։ == Գիրքին Արժէքը == Անթիւ-անհամար յօդուածներ գրուած են ընդամէնը 107 էջնոց այս գիրքին մասին՝ վեր առնելով անոր տեղն ու արժէքը համաշխարհային գրականութեան մէջ (կարծիքները միշտ թեր եղած են, երբեք՝ դէմ): Քնարերգական արուեստով՝ «Մարգարէն» կու տայ հիմնական գիծերը Ժպրանի փիլիսոփայութեան, որ իբրեւ խորք ունի մարդասիրութիւնը էապէս: Այս մատեանը աւետարանումն է մեծ մտածողին, թէ մարդ պիտի յանգի վախճանական ամենագիտութեան, ամենազօրութեան, տիեզերականութեան: Սէրը, գեղեցիկին պաշտամունքը, կարեկցութիւնը, ներողամտութիւնը կը հանդիսանան բացարձակ պայմաններ՝ ուղիղ եւ արդար կենսավարութեան: == Հեղինակային իրաւունք == Գիրքը դարձած է ԱՄՆ հանրային սեփականութիւնը 2019 թուականի Յունուար 1-ին<ref>{{Citation|title=Մարգարեն|url=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6|date=2024-10-31|accessdate=2025-03-12|language=hy}}</ref>: Անիկա նաեւ կը համարուի Եվրամիութեան, Քանատայի, Ռուսաստանի, Հարաւափրիկեան Հանրապետութեան եւ Աւստրալիայի հանրային սեփականութիւնը։ Ժպրանը կտակած է, որ իր մահէն յետոյ իր գիրքի հեղինակային իրաւունքները պատկանելու են իր հայրենի Պիշարի քաղաքին, Լիբանանի մէջ։ 1935 թուականին Պիշարիի մէջ ստեղծուած է Ժպրանի ազգային կոմիտէն, որ կը տնօրինէ Ժպրանի թանգարանը։ Այս ոչ առեւտրային կազմակերպութեան կը պատկանին Ժպրանի գրականութեան ու ձեռագրերի սեփականութեան բացառիկ իրաւունքները։ 2009 թուականին կոմիտէն ըստ «Մարգարէն» գիրքի մոթիֆներուն ֆիլմ ստեղծելու բացառիկ իրաւունքները փոխանցած է ԱՄՆ-ի մէջ գործող The Prophet, LLC ընկերութեան։ == Շարունակութիւն == «Մարգարէն» գիրքի շարունակութիւնը կը համարուի «Մարգարէի այգին»<ref>{{Citation|title=Մարգարեն|url=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6|date=2024-10-31|accessdate=2025-03-12|language=hy}}</ref>, որ հրատարակուած է հեղինակի մահէն յետոյ, 1933 թուականին։ «Մարգարէի այգին» կը պատմէ Ալմուստաֆի զրոյցներուն մասին, զորս ունեցած է իր ինը հետեւորդներուն հետ, իր վերադարձէն ետք։ == Մէջբերում՝ «Մարգարէն» գիրքէն == Ընթերցում՝ լիբանանցի բանաստեղծ եւ իմաստասէր Ժպրան Խալիլ Ժպրանի «Մարգարէ»ն գիրքէն. {{քաղուածք|Ժպրան Խալիլ Ժպրան Սիրոյ մասին Երբ սէրը կը հրաւիրէ ձեզ , հետեւեցէք, Թէեւ անոր ուղիները դժուարին են ու սեպ. Եւ երբ անոր թեւերը կը պարուրեն ձեզ , յանձնուեցէք, Թէեւ անոր փետուրներուն մէջ սուրը կրնայ խոցել ձեզ. Եւ երբ կը խօսի ձեզի ,հաւատացէք: Որովհետեւ , ինչպէս որ կը պսակադրէ ձեզ ,նո՛նպէս ալ կը խաչէ.ինչպէս որ կ'աճեցնէ ձեզ, նոյնպէս ալ կը յօտէ... Սէրը միայն ինքզինք կու տայ եւ միայն ինք իրմէ կը ստանայ. Սէրը չի՛ սեփականացներ , ոչ ալ կը սեփականացուի, Որովհետեւ սէրը սիրով ինքնաբաւ է: Երբ կը սիրես , պէտք չէ ըսես՝«Աստուած իմ սրտիս մէջ է» ,այլ՝ «ես Աստուծոյ սիրտին մէջ եմ»: Եւ մի կարծէք որ սիրոյ ուղղութիւնը կրնաք ճշդել, որովհետեւ սէ՛րը իր ուղղութիւնը կը ճշդէ եթէ ձեզ արժանի նկատէ: Սէրը ուրիշ ցանկութիւն չունի , բացի իր լրումին հասնելէ...|}} == Ծանօթագրութիւններ == <references /> == Աղբիւրներ == * 1973. ''The Prophet'' by Kahlil Gibran; Published by Alfred A Knopf, Inc.; A Borzoi (hardcover) Book, ASIN: B004S0ZKJO * Մարգարէն», Ժպրան Խալիլ Ժպրան, հրատարակութիւն ՀԵՀՈՄ-ի, Անթիլիաս, 1983, էջ 9: * 2 Kalem, Glen. “The Prophet Translated”. The Kahlil Gibran Collective. www.kahlilgibran.com. 4-9-2018. * Սիսակ Յ. Վարժապետեան, «Ժպրան Խալիլ Ժպրան. կեանքն ու գործը», Պէյրութ, 1966, էջ 47: == Արտաքին յղումներ == * [https://www.gutenberg.org/files/58585/58585-h/58585-h.htm «Մարգարէն» Անգլերէն տարբերակ] [[Ստորոգութիւն:Գիրքեր]] [[Ստորոգութիւն:Գիրքեր այբբենական կարգով]] 7rki70jojckjejvhibm3rrtei4bai5j 240960 240959 2025-06-26T20:56:01Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 /* Ազդեցութիւն */ 240960 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:The Prophet (Gibran).jpg|մինի|217x217փքս]]«'''Մարգարէն'''» ({{Lang-en|The Prophet}}) գիրքը՝ [[Ճպրան Խալիլ Ճպրան|Ժպրան Խալիլ Ժպրան]]<nowiki/>ի ({{Lang-en|Kahlil Gibran}}) հեղինակութեամբ՝ կը համարուի համաշխարհային գրականութեան գլուխ-գործոցներէն մէկը, ուր հեղինակը հանճարեղ եւ ինքնատիպ մօտեցումով, բանաստեղծական դարձուածքներով եւ գեղեցիկ մեկնաբանութիւններով կը քննարկէ ընկերային եւ բարոյական կեանքի, ինչպէս նաեւ հաւատքի ու հոգեւոր արժէքներու բազմազան ու բազմաբնոյթ երեսակները: == Գիրքը գրելու շարժառիթը == «Մարգարէն» առաջին անգամ կը գրուի արաբերէնով, երբ դեռ Ժպրան կը յաճախէր [[Լիբանան|Լիբանանի]] [[Էշրեֆիէ|Էշրեֆիէի]] Սաժես քոլէճը: Նախնական տարբերակը բոլորովին տարբեր յղացումով մը գրուած էր եւ ոչ մէկ առնչութիւն ունէր մեր այսօրուան գիտցած «Մարգարէն»ին հետ: Բացի ատկէ, անիկա դեռ խակ էր ու յաւելեալ ժամանակի կը կարօտէր բիւրեղանալու համար: Այս պատճառով Ժպրան զայն առժամապէս մէկդի կը դնէ: Երբ 1908-ին [[Փարիզ]] կ'երթայ ուսանելու, ան կը վերընթերցէ ձեռագիրը ու կ'որոշէ վերամշակել զայն: Սակայն, տակաւին «անոր ժամանակը չէր եկած»: Միայն 1912-1918 տարիներուն էր, որ, ուրեմն, այս գործը կը սկսի քիչ-քիչ ստանալ այսօրուան տեսքը ու արդէն անգլերէնով կը հրատարակուի քանի մը տարի ետք՝ 1923-ին: == Գիրքին Նիւթը == Գիրքին հերոսը՝ Մարգարէն է, «ընտրեալ» Ալ Մուսթաֆան, որ պիտի լքէ Օրֆալիս քաղաքը եւ այս առիթով, զինք հրաժեշտ տալու եկած բազմութեան կը խօսի սիրոյ  եւ ամուսնութեան, զաւակներու, աշխատանքի, ցաւի, ուրախութեան եւ տրտմութեան, առեւտուրի, օրէնքի եւ ազատութեան, բանականութեան եւ ցանկութեան, ինքնաճանաչման, բարիի եւ չարի, աղօթքի եւ հաճոյքի, գեղեցկութեան, կրօնի, մահուան եւ հրաժեշտի մասին եւ իւրաքանչիւրի պարագային՝ կը ներկայացնէ ընկերութեան մէջ տարածում գտած երեւոյթները, ապա պատկերաւոր լեզուով կը խօսի նոր մօտեցումներու եւ կաղապարուած մտածելակերպերէ դուրս դրոյթներու մասին: Գիրքը յեղափոխական ու մարգարէական է այս իմաստով ու կու գայ կարծրատիպերը կոտրելու եւ հոգեկան ու բարոյական նոր արժէքներով յատկանշուած ընկերութիւն մը ստեղծելու գաղափարներով, հեռու ցուցադրական կամ անձնասիրական մօտեցումներէ, ուր մարդ իր ինքնուրոյն անհատականութիւնը պահելով հանդերձ՝ իր անձը, սէրն ու հաւատքը՝ իր ընտանիքին, զաւակներուն, աշակերտներուն եւ հանրութեան հետ կը կիսէ, առանց սակայն անոնց մէջ ամբողջովին ձուլուելու եւ անէանալու: [[Պատկեր:Kahlil Gibran 1913.jpg|մինի|305x305փքս]] Այս իմաստով, [[Ճպրան Խալիլ Ճպրան|Ժըպրան Խալիլ Ժպրան]]<nowiki/>ի գիրքը իմաստութեան անհրաժեշտ ընթերցում է՝ յոյսի ու յուսալքութեան<ref>{{Cite web|url=http://www.butler-bowdon.com/kahlil-gibran---the-prophet.html|title=Kahlil Gibran - The Prophet|website=Tom Butler-Bowdon|language=անգլերէն|accessdate=2023-03-17}}</ref>, իմաստի եւ ունայնութեան, սիրոյ եւ ատելութեան, եսասիրութեան եւ անձնազոհութեան, պատրանքի եւ իրականութեան միջեւ տուայտող, կեանքի ու ժամանակի իմաստը որոնող եւ մարդկային յարաբերութիւններու անձնապաշտ ու եսակեդրոն իրականութիւնը դիմակայող անհատին համար:Հետեւաբար, իր անմիջական ու բնազդային կարիքներէն անդին անցնելու գոյապաշտական եւ համամարդկային մղձաւանջը ապրող ընթերցողին համար՝ ոգեշնչող ու գօտեպնդիչ գիրք մըն է իրապէս, զգայնութիւններու, ոգեղէնութեան եւ միսթիք շղարշի մը ընդմէջէն մարդու հոգիին, յոյզերուն եւ միտքին հետ հաղորդակցող ու հաղորդուող: {{քաղուածք|<poem> '''''Եւ միասնաբար կանգնեցէք, սակայն ո՛չ շատ մօտ իրարու,''''' '''''Քանզի տաճարի սիւները՝ իրարմէ հեռու կը կանգնին,''''' '''''Եւ կաղնիի ծառն ու նոճին՝ իրարու շուքին տակ չեն աճիր:'''''</poem>|}} == Հրատարակութիւններ եւ թարգմանութիւններ == * 1923-ին<ref>{{Citation|title=Մարգարեն|url=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6|date=2024-10-31|accessdate=2025-03-12|language=hy}}</ref>, Ալֆրետ Ա. Քնոփֆ տպագրած է «Մարգարէ»ի 2000 օրինակ, որմէ կրցած է վաճառել 1159-ը։ * Յաջորդ տարի, գիրքին պահանջը կրկնապատկուած է, իսկ մէկ տարի անց, աւելցած է երկու անգամ եւս։ Անկէ ետք, ամէն տարի գիրքին վաճառքին ծաւալը կայուն կերպով աճած է։ * 1935-ին վաճառուած է 12.000 օրինակ: * 1961-ին վաճառքին ծաւալը հասած է 111.000-ի: * 1965-ին արդէն հասած է 240.000-ի։ * «Մարգարէն» թարգմանուած է աւելի քան 40 տարբեր լեզուներու եւ երբեք չէ դադրած վերահրատարկուելէ։ * 2021-ին վաճառուած էր «Մարգարէի» աւելի քան ինը միլիոն օրինակ։ * Անիկա արժանացած է բազմաթիւ վերահրատարակութեանց ու թարգմանուած աւելի քան հարիւր լեզուներու (3-րդը ամէնէն շատ թարգմանուած գիրքերու առաջին տասնեակին մէջ), որոնց կարգին՝ հայերէնի, եւ այն ալ՝ քանի մը անգամ: * «Մարգարէն» առաջին անգամ հայերէնով կը հրատարակուի 1966-ին. թարգմանիչը՝ Սիսակ Յ. Վարժապետեան (1905-1982), որ եղած է լիբանանահայ մանկավարժ ու թարգմանիչ: Ըլլալով Ժպրանի գրականութեան սիրահար՝ ան լոյս ընծայած է գիրք մը, ուր կը ներկայացուի ամբողջական Ժպրանը. անոր կենսագրութիւնն ու գրական գործունէութիւնը, «Մարգարէն», ինչպէս նաեւ զանազան թարգմանութիւններ անոր անգլերէն ու արաբերէն գործերէն: Գիրքը կը կոչուի «Ժպրան Խալիլ Ժպրան, կեանքն ու գործը»: Հոն տրուած է նա՛եւ «Մարգարէն»՝ տաղաչափեալ ու յանգաւոր: Թէ ինչո՞ւ ոչ արձակ բանաստեղծութեան ձեւով, ապա թարգմանիչը այսպէս կը բացատրէ այդ ընտրութիւնը. {{քաղուածք|Նախ հայերէնի թարգմանեցի զայն արձակ: Կարդացի ու կարդացի յաճախ, սակայն չսիրեցի: Անգլերէն բնագիրը աւելի սահուն էր, երաժշտական ու հաճելի, մանաւանդ երբ բարձրաձայն կարդացուի: Ո՛չ, պէտք էր աւելի լաւ ձեւ մը գտնել: Ուստի ամբողջ գիրքը վերածեցի արձակ բանաստեղծութեան: Սակայն այս մէկն ալ չգոհացուց զիս: Թէեւ բանաստեղծութիւն, բայց չափերու անհաւասարութիւնը ու յանգերու այլազանութիւնը կը նսեմացնէին գործը ու կը կաղացնէին ընթերցումը: Կարելիութեան սահմանին մէջ հարազատօրէն պահելով հանդերձ բնագիրին իմաստը՝ թարգմանութիւնը պէտք էր ըլլար սահուն, հնչեղ ու երաժշտական: Ուստի դիմեցի երրորդ ու դժուարագոյն ձեւին. վերածել գիրքը տաղաչափեալ ու յանգաւոր լայնաշունչ քերթուածի մը|}}Գնահատելով հանդերձ Ս. Վարժապետեանի՝ «կատարելագոյն» գործ մը տալու նախանձախնդրութիւնը՝ թարգմանութիւնը բոլորովին զուրկ է բանաստեղծական աւիւնէ, եւ յանգաւորումը՝ «հարազատ» ու «ներկայանալի» գործ մը չէ. հոն կարելի չէ գտնել բանաստեղծ Ժպրանը: * Երկրորդ թարգմանութիւնը կատարած է Եր. Տ. Գարաճեան: Տպուած է [[Պէյրութ]] լոյս տեսնող [[Բագին (գրական հանդէս)|«Բագին» գրական հանդէսի]] Մարտ-Օգոստոս 1981-ի թիւերուն մէջ յաջորդաբար: Համեմատած Վարժապետեանի աշխատանքին՝ աւելի յաջող է: Այնուհանդերձ, հոս եւս կը պակսին [[անգլերէն]] բնագիրին բանաստեղծական հանդիսաւորութիւնն ու նուրբ երաժշտականութիւնը: Գարաճեանի թարգմանութիւնը կը կարօտի լուրջ մշակումի: * Երկու տարի ետք՝ 1983-ին, Ժպրանի ծննդեան հարիւրամեակին առիթով [[ՀԵՀՈՄ (Հայ Եկեղեցւոյ Համալսարանական Ուսանողներու Միութիւն)|ՀԵՀՈՄ-ը (Հայաստանեայց եկեղեցւոյ համալսարանական ուսանողներու միութիւն)]], իր կարգին, լոյս կ'ընծայէ «Մարգարէն»ի հայերէն թարգմանութիւնը: Թարգմանիչներն էին՝ [[Խաչիկ Տէտէեան]], Վազգէն Էթիեմեզեան, Հրաչ Սարգիսեան եւ [[Անուշաւան Արք. Դանիէլեան|Անուշաւան վրդ. Դանիէլեան]]: Վարչութեան «Երկու խօսք»ին մէջ կը կարդանք հետեւեալը. {{քաղուածք|Մեր այս թարգմանութիւնը կու գայ յայտնաբերելու երիտասարդական-ուսանողական նոր ճիգ մը՝ Ժպրանը մեկնաբանելու իր ոգիին հաւատարիմ՝ ոչ-բանաստեղծական թարգմանութեամբ, ուր նաեւ հարթուած ըլլան որոշ անճշդութիւններ:|}} Հոն յստակօրէն նշուած է, որ իրենց նպատակն է տալ «ոչ-բանաստեղծական», սակայն Ժպրանի բառ ու խօսքին «հաւատարիմ» թարգմանութիւն մը: Հակառակ իրենց մտադրութեան՝ թարգմանութիւնը աւելի «բանաստեղծական» հով մը ստացած է, քան նախորդ երկուքը<ref>[http://www.jamanak.com/content/%D5%A8%D5%B6%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%A1-%D5%B4%D5%B7%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6/12-04-2021-%D5%AA%D5%BA%D6%80%D5%A1%D5%B6-%D5%AD%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%AC-%D5%AA%D5%BA%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB-%C2%AB%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A7%D5%B6%C2%BB-%D5%A3%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%AD-%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%B8%D6%81%D5%AB-%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A7%D5%B6 Մարգարէն]</ref>: * Բանաստեղծ Վահէ Վահեան (1908-1998) մէկ տարի ետք՝ 1984-ին, կը հրատարակէ «Մարգարէն» գիրքին ի՛ր թարգմանութիւնը: Գիրքին կողքին վրայ վերարտադրուած է [[Փոլ Կիրակոսեան|Փօլ Կիրակոսեանի]] գունանկարը նաւավարի մը կանգնած նաւուն արագաստներուն միջեւ: Գիրքը օժտուած է նաեւ Ժպրանի տասներկու լրիւ էջեր գրաւող գծանկարներով<ref>[https://www.vaticannews.va/hy/world/news/2021-12/hy-traduzione-armeno-del-libro-profeta-jibran.html Վահէ-Վահեանի թարգմանութիւնը]</ref>: * Կայ միմիայն մէկ արեւելահայերէն թարգմանութիւն, որ տպուած է 2016-ին, եւ թարգմանիչը Սոնա Քիւրքչեանն է: * Կայ ուրիշ մըն ալ, որ, սակայն, թարգմանութիւն չէ, այլ ուղղակի փոխադրում արեւմտահայերէնէ արեւելահայերէն (հիմք ընդունուած է ՀԵՀՈՄ-ի տարբերակը): Թարգմանիչը յաջողած է հայացնել «Մարգարէն»ը՝ պահելով Ժպրանի հոգեհուպ, առինքնող ու գերող բանաստեղծականութիւն-երաժշտականութիւնը, ինչպէս նաեւ անոր տողերուն դիւր ու սահուն զարգացումը: == Ազդեցութիւն == Մարոնիական կաթոլիկ եկեղեցւոյ հետեւորդներու ընտանիքին մէջ ծնած ըլլալով՝<ref>{{Citation|title=Մարգարեն|url=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6|date=2024-10-31|accessdate=2025-03-12|language=hy}}</ref> Խալիլ Ժպրան կը գտնուէր ո՛չ միայն իր կրօնի, այլեւ՝ իսլամութեան ազդեցութեան տակ։ Լիբանանեան արիւնալի պատմութեան մասին անոր գիտելիքը ամրացուցած էր իր հաւատքը կրօնի հիմնարար միասնականութեան վերաբերեալ։ Ատոր նպաստած են նաեւ իր ծնողները, որոնք իրենց տան մէջ կ'ընդունէին տարբեր կրօններու երկրպագող հիւրեր։ Ժըպրանի համեմատութիւններն ու զուգահեռները հիմնուած են նաեւ Ուիլիըմ Պլեյքի աշխատութիւններուն, Ուոլթ Ուիթմընի եւ Ռալֆ Ուալտօ Էմըրսընի տեսական այնպիսի գաղափարներուն վրայ, ինչպիսիք են վերամարմնաւորումն ու «Բարձրագոյն հոգին»։ Ժպրանի աշխատանքին վրայ ազդեցութիւն ունեցած են իսլամական եւ արաբական արուեստը, եւրոպական դասականութիւնը (յատկապէս, [[Լէոնարտօ տա Վինչի|Լէոնարտօ տա Վինչին)]] եւ ռոմանթիզմը (Պյելքը եւ Օկիւսթ Ռոտընը), բրեռաֆայելիդներու ստեղծագործութիւնը, ինչպէս նաեւ՝ իր ժամանակակից [[Խորհրդապաշտութիւն|խորհրդապաշտութիւնն]] ու [[Գերիրապաշտութիւն|Գերիրապաշտութիւնը]]։ Ժպրան նաեւ սերտօրէն կապուած էր պահայի հաւատին։ Ժըպրանի ծանօթներէն մէկը՝ Ժուլիէթ Թոփսըն կը յիշէր, որ Ժպրան ծանօթացած էր «Պահա» հաւատքի հիմնադիրներէն մէկուն՝ Ապտիւլ Պահայի հետ, վերջինիս՝ արեւմտեան երկիրներով ճամբորդելու ընթացքին։ 1912 թուականի Ապրիլին Ժպրան իրեն հետ անձամբ հանդիպումէն առաջ, գիշերը չէր կրցած քնանալ։ Ժպրան նաեւ աւելի ուշ պատմած է Թոմփսընին, որ Ապտիւլ Պահայի մէջ ինք «տեսած է անտեսանելին եւ լիացած է»։ «Մարգարէն» գիրքին վրայ հեղինակը սկսած է աշխատիլ 1912-ին, երբ «ստացած է իր կղզիի Աստուծոյ համար առաջին մոթիֆը»։ == Գիրքին Արժէքը == Անթիւ-անհամար յօդուածներ գրուած են ընդամէնը 107 էջնոց այս գիրքին մասին՝ վեր առնելով անոր տեղն ու արժէքը համաշխարհային գրականութեան մէջ (կարծիքները միշտ թեր եղած են, երբեք՝ դէմ): Քնարերգական արուեստով՝ «Մարգարէն» կու տայ հիմնական գիծերը Ժպրանի փիլիսոփայութեան, որ իբրեւ խորք ունի մարդասիրութիւնը էապէս: Այս մատեանը աւետարանումն է մեծ մտածողին, թէ մարդ պիտի յանգի վախճանական ամենագիտութեան, ամենազօրութեան, տիեզերականութեան: Սէրը, գեղեցիկին պաշտամունքը, կարեկցութիւնը, ներողամտութիւնը կը հանդիսանան բացարձակ պայմաններ՝ ուղիղ եւ արդար կենսավարութեան: == Հեղինակային իրաւունք == Գիրքը դարձած է ԱՄՆ հանրային սեփականութիւնը 2019 թուականի Յունուար 1-ին<ref>{{Citation|title=Մարգարեն|url=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6|date=2024-10-31|accessdate=2025-03-12|language=hy}}</ref>: Անիկա նաեւ կը համարուի Եվրամիութեան, Քանատայի, Ռուսաստանի, Հարաւափրիկեան Հանրապետութեան եւ Աւստրալիայի հանրային սեփականութիւնը։ Ժպրանը կտակած է, որ իր մահէն յետոյ իր գիրքի հեղինակային իրաւունքները պատկանելու են իր հայրենի Պիշարի քաղաքին, Լիբանանի մէջ։ 1935 թուականին Պիշարիի մէջ ստեղծուած է Ժպրանի ազգային կոմիտէն, որ կը տնօրինէ Ժպրանի թանգարանը։ Այս ոչ առեւտրային կազմակերպութեան կը պատկանին Ժպրանի գրականութեան ու ձեռագրերի սեփականութեան բացառիկ իրաւունքները։ 2009 թուականին կոմիտէն ըստ «Մարգարէն» գիրքի մոթիֆներուն ֆիլմ ստեղծելու բացառիկ իրաւունքները փոխանցած է ԱՄՆ-ի մէջ գործող The Prophet, LLC ընկերութեան։ == Շարունակութիւն == «Մարգարէն» գիրքի շարունակութիւնը կը համարուի «Մարգարէի այգին»<ref>{{Citation|title=Մարգարեն|url=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6|date=2024-10-31|accessdate=2025-03-12|language=hy}}</ref>, որ հրատարակուած է հեղինակի մահէն յետոյ, 1933 թուականին։ «Մարգարէի այգին» կը պատմէ Ալմուստաֆի զրոյցներուն մասին, զորս ունեցած է իր ինը հետեւորդներուն հետ, իր վերադարձէն ետք։ == Մէջբերում՝ «Մարգարէն» գիրքէն == Ընթերցում՝ լիբանանցի բանաստեղծ եւ իմաստասէր Ժպրան Խալիլ Ժպրանի «Մարգարէ»ն գիրքէն. {{քաղուածք|Ժպրան Խալիլ Ժպրան Սիրոյ մասին Երբ սէրը կը հրաւիրէ ձեզ , հետեւեցէք, Թէեւ անոր ուղիները դժուարին են ու սեպ. Եւ երբ անոր թեւերը կը պարուրեն ձեզ , յանձնուեցէք, Թէեւ անոր փետուրներուն մէջ սուրը կրնայ խոցել ձեզ. Եւ երբ կը խօսի ձեզի ,հաւատացէք: Որովհետեւ , ինչպէս որ կը պսակադրէ ձեզ ,նո՛նպէս ալ կը խաչէ.ինչպէս որ կ'աճեցնէ ձեզ, նոյնպէս ալ կը յօտէ... Սէրը միայն ինքզինք կու տայ եւ միայն ինք իրմէ կը ստանայ. Սէրը չի՛ սեփականացներ , ոչ ալ կը սեփականացուի, Որովհետեւ սէրը սիրով ինքնաբաւ է: Երբ կը սիրես , պէտք չէ ըսես՝«Աստուած իմ սրտիս մէջ է» ,այլ՝ «ես Աստուծոյ սիրտին մէջ եմ»: Եւ մի կարծէք որ սիրոյ ուղղութիւնը կրնաք ճշդել, որովհետեւ սէ՛րը իր ուղղութիւնը կը ճշդէ եթէ ձեզ արժանի նկատէ: Սէրը ուրիշ ցանկութիւն չունի , բացի իր լրումին հասնելէ...|}} == Ծանօթագրութիւններ == <references /> == Աղբիւրներ == * 1973. ''The Prophet'' by Kahlil Gibran; Published by Alfred A Knopf, Inc.; A Borzoi (hardcover) Book, ASIN: B004S0ZKJO * Մարգարէն», Ժպրան Խալիլ Ժպրան, հրատարակութիւն ՀԵՀՈՄ-ի, Անթիլիաս, 1983, էջ 9: * 2 Kalem, Glen. “The Prophet Translated”. The Kahlil Gibran Collective. www.kahlilgibran.com. 4-9-2018. * Սիսակ Յ. Վարժապետեան, «Ժպրան Խալիլ Ժպրան. կեանքն ու գործը», Պէյրութ, 1966, էջ 47: == Արտաքին յղումներ == * [https://www.gutenberg.org/files/58585/58585-h/58585-h.htm «Մարգարէն» Անգլերէն տարբերակ] [[Ստորոգութիւն:Գիրքեր]] [[Ստորոգութիւն:Գիրքեր այբբենական կարգով]] kel1qs9rn6yiu403galvsag6cx2f50u 14 29095 240965 2025-06-27T11:43:52Z Azniv Stepanian 8 Նոր էջ «[[Ստորոգութիւն:Փաստաթուղթեր]]»: 240965 wikitext text/x-wiki [[Ստորոգութիւն:Փաստաթուղթեր]] cxlphgv22c525emn4tqz0l0nlz1a0jt