Ուիքիփետիա hywwiki https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%82%D5%B8%D6%80_%D4%B7%D5%BB MediaWiki 1.45.0-wmf.8 first-letter Մեդիա Սպասարկող Քննարկում Մասնակից Մասնակցի քննարկում Ուիքիփետիա Ուիքիփետիայի քննարկում Պատկեր Պատկերի քննարկում MediaWiki MediaWiki քննարկում Կաղապար Կաղապարի քննարկում Օգնություն Օգնության քննարկում Ստորոգութիւն Կատեգորիայի քննարկում TimedText TimedText talk Մոդուլ Մոդուլի քննարկում Event Event talk 0 1475 241508 240164 2025-07-08T06:50:29Z Maral Dikbikian 4797 241508 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Համալսարան | անուանում = Ալեքսանտրիայի Սենկորի Անուան Համալսարան | բնագիր անուանում = | խորհրդանշան = | խորհրդանշանի նկարագրում = | պատկեր = Cotton Palace (Alexandria).jpg | նկարագրում = | հապավում = | տեսակ = Համալսարան | միջազգային անուանում = | նախկին անուանումներ = | կարգախօս = | հիմնադրման տարի = Հոկտեմբեր 1990 | լուծարման տարի = | հիմնադիր = | անվանուած է = Լեոբոլտ Սեդտար Սենկոր | տիպ = | նախագահ = | գիտական_ղեկավար = | ռեկտոր = | ուսանողներ = | տարերկրեայ ուսանողներ = | ընդհանուր անձնակազմ = | ակադեմական կազմ = | պսակաւոր արուեստի/գիտութեան աշակերտներ = | մագիստրոսի աշակերտներ = | դոկտորայի աշակերտներ = | դոկտորներ = | ակադեմիկոսներ = | փրոֆեսորներ = | պաշտօնակից փրոֆեսորներ = | օգնականներ = | դասախօսներ = | անդակակցութիւն = Mediterra | տեղ = | գոյներ = | երկիր = {{դրօշավորում|Եգիպտոս}} | տեղագրութիւն = | հասցէ = | պարգեւներ = | կայք = usenghor-francophonie.org | կոորդինատներ = | Վիքիպահեստ = }} '''[[Աղեքսանտրիա|Ալեքսանտրիայի]] Սենկորի Անուան Համալսարան''', համալսարան, որ պաշտօնապէս ծանօթ է իբրեւ [[Ֆրանսերէն]]ի Ափրիկեան Զարգացման Միջազգային Համալսարան։ Հիմնադրուած է 1990-ին [[Ալեքսանտրիա]]՝ [[Եգիպտոս]]ի մէջ։ == Պատմութիւն == Ֆրանսերէնի Ափրիկեան Զարգացման Համալսարանի հիմնադրման յատակագիծը ներկայացուած եւ ընդունուած է գագաթնաժողովին։ Սենկորի համալսարանի բացումը կատարուած է Հոկտեմբեր 1990-ին եւ այն միջազգային հանրութեան կողմէ անմիջապէս ընդունուած է իբրեւ միջազգային ուսումնական հաստատութիւն։ Անոր անունը յարգանքի տուրք է [[Սենեկալ]]ի Հանրապետութեան նախկին նախագահ Լեոբոլտ Սետար Սենկարին, որ եղած է Ֆրանքոֆոնիայի ջատագովներէն ու իրականացնողներէն մէկը։ Սետար Սենկորի կողքին, համալսարանի հիմնադիրներն են Մուրիս Տրուոնը, Պութրոս Պութրոս Ղալին եւ Ռենէ-Ճին Տուպուն։ [[Պատկեր:Cotton Palace (Alexandria) 1.jpg|մինի|աջից|Սենկոր համալսարանի շէնքը]] Ութ տարի շարունակ համալսարանը ղեկավարած է Ալպէր Լուրտէ, իսկ 21 Յունիս 2016-ին Հանիա Հելալի համալսարանի փրոֆեսոր, Եգիպտոսի բարձրագոյն կրթութեան ու գիտութեան հետազօտութեան նախկին նախարար փրոֆեսոր Թերրի Լերտելը նշանակեցաւ Սենկարի համալսարանի տնօրէն։ == Նկարագրութիւն == Սենկոր համալսարանը բարձրագոյն ուսումնական հաստատութիւն է, որ կը կրթէ ուսանողները՝ հարաւային երկիրներու զարգացման առնչուող դասանիւթերու միջոցով եւ իր երիտասարդ շրջանաւարտները կը պատրաստէ տարբեր բնագաւառներու մէջ գործունէութիւն ծաւալելու համար (սնունդ, առողջապահութիւն, կառավարում, գիտութիւն, շրջակայ միջավայր)։ Ըստ համալսարանի ծրագիրին, Սենկոր համալսարանը կը ձգտի դառնալ միջազգային ֆրանսալեզու համալսարան, ապահովելով [[Ափրիկէ]]ի զարգացումը։ Իր տարբեր ծրագիրներուն միջոցով համալսարանը կ'ուղղորդէ աշակերտներուն զարգացումը, ստեղծելով հմտութիւններու ցանց եւ գիտելիքներ։ [[Պատկեր:Egypt location map.svg|մինի|Տեղագրութեան քարտէզ]] Համալսարանին 10 մասնագիտութիւնները կ'ուսուցանուին հինգ բաժանմունքերու մէջ։ *Առաջին բաժանմունք **Վարչական կառավարման բաժին **Ծրագրային կառավարում **Կառավարում եւ համայնքային կառավարում *Երկրորդ բաժանմունք **Շրջակայ միջավայր **Շրջակայ միջավայրի կառավարում **Շրջաններու պահպանման կառավարում *Առողջապահութեան բաժանմունք ** Միջազգային առողջապահութիւն **Քաղաքականութիւն սնունդի բնագաւառէն ներս * Մշակութային ժառանգականութեան բնագաւառ ** Մշակութային ժառանգականութեան կառավարում ** Կապ եւ հաղորդակցութիւն **Մշակութային ճիւղերու կառավարում * Համակարգչային կառավարման բաժանմունք ** Հեռակարավարման ուսուցում == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} == Արտաքին յղումներ == * http://www.usenghor-francophonie.org{{Dead link|date=May 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://www.usenghor-francophonie.org Université Senghor official website]{{Dead link|date=May 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} 276u108wp6sl9tx4o9c0om8e14z4up8 0 1530 241520 240874 2025-07-08T09:09:24Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 241520 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Գետ |անունուն = Ախուրեան |Բնագիր անունուն = |Պատկեր = Akhurian River Gorge.jpg |Պատկերի չափ = |Նկարագրում = |Քարտեզ = |Քարտեզի լայնություն = |Քարտեզի նկարագրում = |Երկարություն = 186 |Ավազանի տարածք = 9670 |Ավազան = |Ջրի ծախս = |Չափման վայր = |Ակունք = [[Արփի լիճ]]էն<br /> [[Աշոցք|Աշոցքի սարահարթ]] |Ակունքի տեղակայում = |Ակունքի բարձրություն = |s_lat_dir = |s_lat_deg = |s_lat_min = |s_lat_sec = |s_lon_dir = |s_lon_deg = |s_lon_min = |s_lon_sec = |Գետաբերան = Կը Թափի [[Արաքս]] գետը, [[Բագարան]] գիւղի մօտ |Գետաբերանի տեղակայում = |Գետաբերանի բարձրություն = |m_lat_dir = |m_lat_deg = |m_lat_min = |m_lat_sec = |m_lon_dir = |m_lon_deg = |m_lon_min = |m_lon_sec = |Գետի թեքություն = |Երկիր = {{դրօշավորում|Հայաստան}} |Երկրամաս = |Վիքիպահեստ = }} '''Ախուրեան''', [[Հայաստան]]ի գետերէն, որ սկիզբ կ'առնէ [[Աշոցքի]]ի սարահաթի [[Արփի լիճ]]էն։ Ջրառատութեամբ, անիկա հանրապետութեան երրորդ գետն է։ Վերին հոսանքը կ'անցնի ճահճապատ ափերով, այնուհետեւ իր մէջ կ'առնէ քանի մը մանր վտակներ, ապա իբրեւ ջրառատ գետ, կը մտնէ [[Շիրակի դաշտ]]։ Հոս՝ Ախուրեանին կը միանան [[Արագած]]ի լանջերէն սկիզբ առնող քանի մը գետակներ, որոնցմէ ամէնէն մեծը Մանթաշն է։ Աղին կայարանէն դէպի հիւսիս, [[Կարսագետ|Կարսագետը]] իրեն միանելէն ետք, Ախուրեան կը կտրէ Արագածի արեւմտեան փէշերը եւ խորացնելով իր հունը, քարքարոտ ափերու մէջ կը շարունակէ հոսիլ մինչեւ [[Արաքս|Արաքսին]] միանալը։ Ախուրեանը ունի 205 քիլոմեթր երկարութիւն։ Գետին ձախ ափին [[Կիւմրի]]ն է, իսկ աջ ափին՝ Հայաստանի հին մայրաքաղաք [[Անի]]ն (ամբողջովին աւերուած)։ Ախուրեանի ջուրերը օգտագործելու համար, դեռ 1922 թուականէն, սկսած է Շիրակի ջրանցքի շինարարութիւնը, որ կը ղեկավարէր անուանի երկրաչափ Հ. Ա. Տէր-Աստուածատեանը։ Ջրանցքը շահագործման յանձնուած է 1925-ին, որ զգալիօրէն դիւրացուցած է հողամասերու ոռոգումը։ Ջրանցքին բացման ներկայ եղած է նաեւ նորվեկիացի ականաւոր գիտնական եւ աշխարհահռչակ բեւեռախոյզ [[Ֆրիտիոֆ Նանսեն|Ֆրիտիոֆ Նանսէնը]]։ == Պատկերասարահ == <gallery> Պատկեր:Ախուրյան_գետը.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D4%B1%D5%AD%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D5%A5%D5%BF%D5%A8.jpg|alt=Ախուրյան գետը Պատկեր:Հայելի.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D5%AC%D5%AB.jpg|alt=Ախուրյանը Մարմաշենի վանքի մոտ Պատկեր:Ախուրյան_գետը_միջին_հոսանքում.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D4%B1%D5%AD%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D5%A5%D5%BF%D5%A8_%D5%B4%D5%AB%D5%BB%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B8%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%B4.jpg|alt=Ախուրյան գետը միջին հոսանքում Պատկեր:Ախուրյանի_կիրճը.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D4%B1%D5%AD%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%AF%D5%AB%D6%80%D5%B3%D5%A8.jpg|alt=Ախուրյանի կիրճը Պատկեր:Ախուրյան_գետը_Վահրամաբերդի_տարածքում.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D4%B1%D5%AD%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D5%A5%D5%BF%D5%A8_%D5%8E%D5%A1%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A4%D5%AB_%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AE%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%B4.jpg|alt=Ախուրյան գետը Վահրամաբերդի տարածքում Պատկեր:Akhurian_River.webm </gallery> == Աղբիւրներ == * Երեւանի Համալսարանական Հրատարակչութիւն, Երեւան 1970 [[Ստորոգութիւն:Հայաստանի գետեր]] [[Ստորոգութիւն:Արաքս գետի վտակներ]] [[Ստորոգութիւն:Կասպից ծովու աւազանի գետեր]] ctzfyi8yjop5n8docvngzl8a4zn6bi6 0 3551 241507 241437 2025-07-08T06:46:28Z Maral Dikbikian 4797 241507 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Համալսարան | անուանում = Լունտի Համալսարան | բնագիր անուանում = Lunds universitet | խորհրդանշան = | խորհրդանշանի նկարագրում = | պատկեր = Lunds universitets huvudbyggnad (juli 2008).jpg | նկարագրում = {{resize|90%|Լունտի համալսարանի գլխաւոր մասնաշէնքը}} | հապավում = LU | տեսակ = Հանրային | միջազգային անուանում = | նախկին անուանումներ = | կարգախօս = [[:en:Ad utrumque paratus|Ad utrumque]] | հիմնադրման տարի = 1666<ref>{{cite web|url=https://www.edumaritime.net/europe/northern-europe/sweden/lund-university-lund-and-helsingborg|title=LUND UNIVERSITY AT LUND AND HELSINGBORG, SWEDEN|work=EduMaritime.net|accessdate=31 May 2015}}</ref> | լուծարման տարի = | հիմնադիր = | անվանուած է = | տիպ = | նախագահ = | գիտական_ղեկավար = | ռեկտոր = Փրոֆ. [[Torbjörn von Schantz]]<ref>[http://www.lunduniversity.lu.se/about/management-leadership/university-management]. Lund University official web site. Retrieved 21 May 2017.</ref> | ուսանողներ = 42 000 (2016)<ref name="lunduniversity.lu.se">[http://www.lunduniversity.lu.se/about/about-lund-university/facts-and-figures Facts and figures] Lund University web site. Retrieved 21 May 2017.</ref> | տարերկրեայ ուսանողներ = | ընդհանուր անձնակազմ = 2 500 (2016)<ref name="Facts and figures">[http://www.lunduniversity.lu.se/about/about-lund-university/facts-and-figures Facts and figures - Lund University]</ref> | ակադեմական կազմ =4 800 (2016)<ref name="Facts and figures"/> | պսակաւոր արուեստի/գիտութեան աշակերտներ = | մագիստրոսի աշակերտներ = | դոկտորայի աշակերտներ = | դոկտորներ = | ակադեմիկոսներ = | փրոֆեսորներ = | պաշտօնակից փրոֆեսորներ = | օգնականներ = | դասախօսներ = | անդակակցութիւն = | տեղ = [[Լունտ]] | գոյներ = [[Կապոյտ (գոյն, արեւմտահայերէն)|Մուգ կապոյտ]] եւ [[պրոնզագոյն]] <br />{{color box|#000080}} {{color box|#9c6114}} | երկիր = {{դրօշ|Շուէտ}} [[Շուէտ]] | տեղագրութիւն = | հասցէ = | պարգեւներ = | կայք = | կոորդինատներ = | Վիքիպահեստ = Lunt University }} '''Լունտի համալսարան''' ({{lang-sv|Lunds universitet}})՝ [[Եւրոպա]]յի հնագոյն, խոշորագոյն եւ համբաւաւոր համալսարաններէն մէկն է<ref>[http://www.universityworldnews.com/article.php?story=20150205102138294 University World News]</ref><ref name="solander">[http://www.solander.lu.se/LU.html Lund University] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161114160755/http://www.solander.lu.se/LU.html |date=2016-11-14 }}, ''The Solander Program'' Website</ref><ref>{{cite web|url=http://www.lunduniversity.lu.se/about-lund-university|title=About Lund University - Lund University|publisher=|accessdate=July 5, 2016}}</ref>, կայուն դասակարգում ունի աշխարհի լաւագոյն 100 համալսարաններուն մէջ:<ref>{{cite web|url=http://www.lunduniversity.lu.se/about/about-lund-university/university-world-rankings|title=University world rankings - LUND UNIVERSITY – A TOP 100 UNIVERSITY|accessdate=21 May 2017}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.topuniversities.com/university-rankings/world-university-rankings/2015|title=QS World University Rankings - 2015|work=Top Universities|accessdate=31 May 2015}}</ref><ref>[[Shanghai Jiao Tong University]]'s [[Academic Ranking of World Universities]]</ref><ref>{{cite web|url=https://www.timeshighereducation.com/world-university-rankings/2016 |title=The Times Higher Education World University Rankings 2016 |publisher=Timeshighereducation.co.uk |date= |accessdate=2016-07-05}}</ref> Համալսարանը Շուէտի Լունտ քաղաքին մէջ է եւ յայտնի է [[1425 թուական]]էն: Մօտաւորապէս 42 000 ուսանողներ ուսում կը ստանան 276 կրթական ծրագրերով: Շուրջ հինգ հարիւր դասընթացք կը կատարուի [[անգլերէն]]ով, նպաստելով միջազգային փոխանակումով ուսանողներուն: Համալսարանը կ'առաջարկէ Շուէտի մէջ ամէնապահանջուած քսան ծրագիրէն ինը: Միջազգային շուկայաբանութեան (International Marketing) ծրագիրն ամէնագրաւիչն է տարեկան համարեա հազար պատրաստումով: == Նշանաւոր Անձեր == * [[Նոպելեան Մրցանակ|Նոպէլեան մրցանակի]] արժանացած՝ ** 1924-ին՝ [[Մաննէ Սիկպան]] [[:en:Manne Siegbahn|Manne Siegbahn]] (1886-1978), [[Ուփսալայի Համալսարան|Ուփսալայի համալսարանի փրոֆեսէօր]] ** 1977-ին՝ [[Պերթիլ Ուլին]] [[:en:Bertil Ohlin|Bertil Ohlin]] (1899-1979), Շուէտի Ազատական մարդոց կուսակցութեան առաջնորդ ** 1982-ին՝ [[Սունէ Պերկսթրեոմ]] [[:en:Sune Bergström|Sune Bergström]] (1916-2004), բժշկագիտութեան փրոֆեսէօր ** 2000-ին՝ [[Արվիտ Քարլսոն]] [[:en:Arvid Carlsson|Arvid Carlsson]] (1923-), բժշկագիտութեան փրոֆեսէօր * կառավարական եւ քաղաքական գործիչներ ** Շուէտի վարչապետներ՝ *** 1880-1883-ին՝ [[Արվիտ Փոսէ]] [[:en:Arvid Posse|Arvid Posse]] (1820-1901) *** 1946-1969-ին՝ [[Թակէ Էրլանտեր]] [[:en:Tage Erlander|Tage Erlander]] (1901-1985) *** 1986-91 եւ 1994-96-ին [[Ինկվար Քարլսոն]] [[:en:Ingvar Carlsson|Ingvar Carlsson]] (1934-) ** [[Րութ Պատեր Կինսպուրկ]] [[:en:Ruth Bader Ginsburg|Ruth Bader Ginsburg]] (1933-), ԱՄՆ Գերագոյն դատարանի անդամ 1993-էն, Լունտէն ներս սորված է 1960-ականներուն ** [[Րուփիայ Պանտա]] [[:en:Rupiah Banda|Rupiah Banda]] (1937 - ), Զամպիոյ նախագահ 2008-էն ** [[Կուննար Եարրինկ]] [[:en:Gunnar Jarring|Gunnar Jarring]] (1907-2002), դեսպան, ՄԱԿ-ի դիւանագէտ եւ թրքական լեզուներու մասնագէտ * բնական գիտութիւններ՝ ** բնագէտ Եոհանէս Րիտպերկ [[:en:Johannes Rydberg|Johannes Rydberg]] (1854-1919) ** աստղագէտ Քարլ Շարլիէ [[:en:Carl Charlier|Carl Charlier]] (1862-1934) ** աստղագէտ Քնութ Լունտմարք [[:en:Knut Lundmark|Knut Lundmark]] (1889-1958) ** բնագէտ Օսքար Կլէյն [[:en:Oskar Klein|Oskar Klein]] (1894-1977) ** թուաբանագէտ Լարս Հեորմանտեր [[:en:Lars Hörmander|Lars Hörmander]] (1931-2012) * բժշկագիտութիւն եւ կենսաբանութիւն ** բուսաբանագէտ [[Քարլ Լինէուս]] [[:en:Carl Linnaeus|Carl Linnaeus]] (1707-1778) (Լունտէն ներս առաջին տարին ուսանած է, ապա տեղափոխուած է [[Ուփսալայի Համալսարան|Ուփսալա]]) ** քիմիագէտ եւ միներալագէտ Եոհան Կոթսհալք Վալերիուս [[:en:Johan Gottschalk Wallerius|Johan Gottschalk Wallerius]] (1709-1785) *** բնագէտ Անտերս Եահան Րէթսիւս [[:en:Anders Jahan Retzius|Anders Jahan Retzius]] (1742-1821) *** կազմաբանագէտ [[Անտերս Ռէթսիւս]] [[:en:Anders Retzius|Anders Retzius]] (1796-1860) *** կազմաբանագէտ [[Կուսթաֆ Ռէթսիւս]] [[:en:Gustaf Retzius|Gustaf Retzius]] (1842-1919) ** բուսաբանագէտ ծագումնաբանագէտ Քարլ Ֆրետրիք Ֆալէն [[:en:Carl Fredrik Fallén|Carl Fredrik Fallén]] (1764-1830) ** ծագումնաբանագէտ Եուհան Վիլհելմ Սէթերսթտթ [[:en:Johan Wilhelm Zetterstedt|Johan Wilhelm Zetterstedt]] (1785-1874) ** սունկաբանագէտ Էլիաս Մակնուս Ֆրիս [[:en:Elias Magnus Fries|Elias Magnus Fries]] (1794-1878), 1834-էն [[Ուփսալայի Համալսարան|Ուփսալայի]] փրոֆեսէօր ** բուսաբանագէտ Եաքոպ Կէօրկ Ակարտ [[:en:Jacob Georg Agardh|Jacob Georg Agardh]] (1813-1901) == Պատկերասրահ == <gallery widths="200" heights="200"> Պատկեր:Lunds universitets huvudbyggnad (juli 2008).jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Lunds_universitets_huvudbyggnad_(juli_2008).jpg Պատկեր:Universitetsbiblioteket 080508.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Universitetsbiblioteket_080508.jpg Պատկեր:Lunds universitetsbyggnad2007.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Lunds_universitetsbyggnad2007.jpg </gallery> == Տե՛ս նաեւ՝ == * [[Ուփսալայի Համալսարան|Ուփսալայի համալսարան]] == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} 9sz33du72unsgluh8drolp5adjs0rrj 0 5033 241521 222747 2025-07-08T09:09:45Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 Սեւան Դանիէլեան Մկրեանը տեղափոխեց էջ [[Ֆրիտիոֆ Նանսեն]]էն էջ [[Ֆրիտիոֆ Նանսէն]] առանց վերայղում ձգելու 222747 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} [[Պատկեր:Fridtjof Nansen - Project Gutenberg eText 13103.jpg|մինի|190px]] [[Պատկեր:Ֆրիտյոֆ Նանսենի կիսանդրի.JPG|մինի|190px|Ֆրիտիոֆ Նանսենի կիսանդրին՝ Երեւան, քանդակագործ՝ [[Գարեգին Դաւթեան]]]] '''Ֆրիտիոֆ Նանսեն''' ({{ԱԾ}}), նորվեկացի բեւեռախոյզ, գիտնական, դիւանագէտ եւ ականաւոր մարդասէր։ Ազգերու լիկայէն ներս իր աշխատանքին համար պարգեւատրուած է Խաղաղութեան Նոպէլեան մրցանակով։ Պաշտպանած է հայ ժողովուրդի ոտնահարուած իրաւունքները, հայ գաղթականներուն յատկացուցած է Նանսենեան անձնաթուղթեր։ Նանսենը եղած է կենդանաբանութեան փրոֆէսոր եւ աւելի ուշ աշխատած է Ռոյալ Ֆրետերիքի համալսարանէն ներս՝ Օսլոյի մէջ։ Առաջին Համաշխարհային պատերազմէն ետք, Նանսենը ընդգրկուեցաւ Ազգերու Լիկայի մէջ, որպէս բարձրագոյն Լիազօր՝ ռուս եւ գերմանացի գերիներու փոխանակութեան։ Այնուհետեւ, [[1921]]-ին օգնութեան կը հասնի պոլշեւիկ Ռուսիոյ սովահար ժողովուրդին՝ մասնաւորաբար ապահովելով Մ. Նահանգներու օգնութիւնը եւ միաժամանակ կ՛օգնէ արտասահման փախած ռուս գաղթականներուն եւ կը ստեղծէ Նանսենի գաղթականներու անձնաթուղթ<ref>[http://www.aztagdaily.com/archives/235599 Հայոց Ցեղասպանութեան 100-Ամեակի Առիթով Ֆրիտեոֆ Նանսեն (1861-1930)]</ref>։ 1938 թուականին ստեղծուած է Նանսենի ակադեմիան Լիլլեհամըրի մէջ, [[Նորվեկիա]]։ Այն կը գործէ մինչեւ օրս։ Նանսենը մահացած է [[13 Մայիս|Մայիս 13]], 1930 թուականին (68 տարեկան) Նորվեկիա։ == Անձնական կեանք == Նանսեն [[1890]] թուականին ամուսնացած էր Եւա Սարսի՝ յայտնի կենդանաբան Միքայէլ Սարսի աղջկան հետ։ [[1893]] թուականին կը ծնի անոնց աղջիկը՝ Լիւը, ով առաջին անգամ տեսաւ հօրը 3 տարեկանին։ Նանսենի բացակայութեան ժամանակ Եւան կը զբաղի երաժշտութեամբ։ Եւայի եւ Լիւի պատուին Նանսեն կ՛անուանէ կղզի, Ֆրանց Իոսիֆի հողին վրայ։ Յետագային Նանսեն կ՛ունենայ եւս 4 զաւակ։ Եւա Նանսեն կը մահանայ 1907 թուականին, երբ Նանսեն դեսպան էր Լոնտոնի մէջ։ == Քաղուածքներ == {{քաղվածք|Չարիքն ու բռնութիւնները չեն կարողացած ընկճել հայ ժողովուրդը. ամէն անգամ որեւէ տեղէ ծագած լոյսի նշոյլն անգամ սներ է անոր ազատութեան երազանքը։|}} {{քաղվածք|Մարդ կը ձգտի դէպի գիտելիքները, եւ այն ժամանակ որ անոր մէջ կը մարի գիտելիքներու ծարաւը, ան մարդ ըլլալէ կը դադարի։|}} {{քաղվածք|Ինծի համար դժուար է հաւատալ, որ որեւէ մէկը կարող է ծանօթանալ հայ ժողովուրդի պատմութեան, առանց խորապէս ցնցուելու անոր մեծ ողբերգութենէն։|}} {{քաղվածք|Հայ ժողովուրդը հոգատարութեամբ պահպանելով իր հին ու ինքնատիպ մշակոյթը՝ յաջողութեամբ կը զարգացնէ այն՝ անոր տալով չտեսնուած փայլ։|}} {{քաղվածք|Անհրաժեշտ է, որ դիմացինին նկատմամբ սիրոյ եւ ազնուութեան զգացումը համակէ մեր միտքերն ու արարքները, եւ մենք միշտ պէտք է յիշենք, որ սէրն ու համբերութիւնը անտառի ամենագեղեցիկ ծառերն են։|}} {{քաղվածք|Մարդկութեան պատմութեան մէջ չկայ բան մը, որ իր հաւասարն ունենայ 1915 թուականին սկսած ջարդերուն հետ։ Ապտուլ Համիտի ջարդերը չնչին են այսօրուան թուրքերուն կատարածին համեմատութեամբ։|}} == Արտաքին Յղումներ == * [http://www.azg.am/AM/2008050922 Ի Հիշատակ Ֆրիտյոֆ Նանսենի - ԱԶԳ.am]։ * [http://freebooks.do.am/load/frityof_nansen_a_talanov_na_online_tarberak/21-1-0-1964 Ֆրիտյոֆ Նանսեն - Ա. Տալանով Ներբեռնել էլեկտրոնային գիրքը ՀամաՀայկական Էլ. Գրադարանից]։ * [http://www.nt.am/am/dates/609/ Ֆրիտյոֆ Նանսենը «Նոյյան տապանի» հիշարժան տարեթվերում]։ == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} == Աղբիւրներ == * Հայկական Հանրագիտարան։ {{DEFAULTSORT:Նանսեն, Ֆրիտիոֆ}} [[Ստորոգութիւն:Նորվեկացի դիւանագէտներ]] [[Ստորոգութիւն:Անձինք թղթադրամներու վրայ]] [[Ստորոգութիւն:Անձինք նամականիշերու վրայ]] [[Ստորոգութիւն:1861 ծնունդներ]] [[Ստորոգութիւն:Օսլօ ծնունդներ]] [[Ստորոգութիւն:1930 մահեր]] [[Ստորոգութիւն:10 Հոկտեմբերի ծնունդներ]] [[Ստորոգութիւն:13 Մայիսի մահեր]] nfgjsi0no200haers6gwxi3tsfptcq3 241522 241521 2025-07-08T09:13:53Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 241522 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} [[Պատկեր:Fridtjof Nansen - Project Gutenberg eText 13103.jpg|մինի|190px]] [[Պատկեր:Ֆրիտյոֆ Նանսենի կիսանդրի.JPG|մինի|190px|Ֆրիտիոֆ Նանսենի կիսանդրին՝ Երեւան, քանդակագործ՝ [[Գարեգին Դաւթեան]]]] '''Ֆրիտիոֆ Նանսէն''' ({{ԱԾ}}), նորվեկացի բեւեռախոյզ, գիտնական, դիւանագէտ եւ ականաւոր մարդասէր։ Ազգերու լիկայէն ներս իր աշխատանքին համար պարգեւատրուած է Խաղաղութեան Նոպէլեան մրցանակով։ Պաշտպանած է հայ ժողովուրդի ոտնահարուած իրաւունքները, հայ գաղթականներուն յատկացուցած է Նանսենեան անձնաթուղթեր։ Նանսէն եղած է կենդանաբանութեան փրոֆէսոր եւ աւելի ուշ աշխատած է Ռոյալ Ֆրետերիքի համալսարանէն ներս՝ Օսլոյի մէջ։ Առաջին Համաշխարհային պատերազմէն ետք, Նանսէն ընդգրկուած է Ազգերու Լիկայի մէջ, որպէս բարձրագոյն Լիազօր՝ ռուս եւ գերմանացի գերիներու փոխանակութեան։ Այնուհետեւ, 1921-ին օգնութեան կը հասնի պոլշեւիկ Ռուսիոյ սովահար ժողովուրդին՝ մասնաւորաբար ապահովելով Մ. Նահանգներու օգնութիւնը եւ միաժամանակ կ՛օգնէ արտասահման փախած ռուս գաղթականներուն եւ կը ստեղծէ Նանսենի գաղթականներու անձնաթուղթ<ref>[http://www.aztagdaily.com/archives/235599 Հայոց Ցեղասպանութեան 100-Ամեակի Առիթով Ֆրիտեոֆ Նանսէն (1861-1930)]</ref>։ 1938-ին ստեղծուած է Նանսէնի ակադեմիան Լիլլեհամըրի մէջ, [[Նորվեկիա]], որ կը գործէ մինչեւ օրս։ Մահացած է 13 Մայիս, 1930-ին (68 տարեկան) Նորվեկիա։ == Անձնական կեանք == Նանսէն 1890-ին ամուսնացած էր Եւա Սարսի՝ յայտնի կենդանաբան Միքայէլ Սարսի աղջկան հետ։ 1893-ին կը ծնի անոնց աղջիկը՝ Լիւը, ով առաջին անգամ տեսած է հայրը երեք տարեկանին։ Նանսէնի բացակայութեան, Եւա կը զբաղի երաժշտութեամբ։ Եւայի եւ Լիւի ի պատիւ Նանսէն կ'անուանէ կղզի մը, Ֆրանց Իոսիֆի հողին վրայ։ Հետագային Նանսեն կ'ունենայ չորս զաւակ եւս։ Եւա Նանսէն կը մահանայ 1907-ին, երբ Նանսէն դեսպան էր [[Լոնտոն|Լոնտոնի]] մէջ։ == Քաղուածքներ == {{քաղվածք|Չարիքն ու բռնութիւնները չեն կարողացած ընկճել հայ ժողովուրդը. ամէն անգամ որեւէ տեղէ ծագած լոյսի նշոյլն անգամ սներ է անոր ազատութեան երազանքը։|}} {{քաղվածք|Մարդ կը ձգտի դէպի գիտելիքները, եւ այն ժամանակ որ անոր մէջ կը մարի գիտելիքներու ծարաւը, ան մարդ ըլլալէ կը դադարի։|}} {{քաղվածք|Ինծի համար դժուար է հաւատալ, որ որեւէ մէկը կարող է ծանօթանալ հայ ժողովուրդի պատմութեան, առանց խորապէս ցնցուելու անոր մեծ ողբերգութենէն։|}} {{քաղվածք|Հայ ժողովուրդը հոգատարութեամբ պահպանելով իր հին ու ինքնատիպ մշակոյթը՝ յաջողութեամբ կը զարգացնէ այն՝ անոր տալով չտեսնուած փայլ։|}} {{քաղվածք|Անհրաժեշտ է, որ դիմացինին նկատմամբ սիրոյ եւ ազնուութեան զգացումը համակէ մեր միտքերն ու արարքները, եւ մենք միշտ պէտք է յիշենք, որ սէրն ու համբերութիւնը անտառի ամենագեղեցիկ ծառերն են։|}} {{քաղվածք|Մարդկութեան պատմութեան մէջ չկայ բան մը, որ իր հաւասարն ունենայ 1915 թուականին սկսած ջարդերուն հետ։ Ապտուլ Համիտի ջարդերը չնչին են այսօրուան թուրքերուն կատարածին համեմատութեամբ։|}} == Արտաքին Յղումներ == * [http://www.azg.am/AM/2008050922 Ի Հիշատակ Ֆրիտյոֆ Նանսէնի - ԱԶԳ.am]։ * [http://freebooks.do.am/load/frityof_nansen_a_talanov_na_online_tarberak/21-1-0-1964 Ֆրիտյոֆ Նանսէն - Ա. Տալանով Ներբեռնել էլեկտրոնային գիրքը ՀամաՀայկական Էլ. Գրադարանից]։ * [http://www.nt.am/am/dates/609/ Ֆրիտյոֆ Նանսէնը «Նոյեան տապանի» յիշարժան տարեթվերում]։ == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} == Աղբիւրներ == * Հայկական Հանրագիտարան։ {{DEFAULTSORT:Նանսեն, Ֆրիտիոֆ}} [[Ստորոգութիւն:Նորվեկացի դիւանագէտներ]] [[Ստորոգութիւն:Անձինք թղթադրամներու վրայ]] [[Ստորոգութիւն:Անձինք նամականիշերու վրայ]] [[Ստորոգութիւն:1861 ծնունդներ]] [[Ստորոգութիւն:Օսլօ ծնունդներ]] [[Ստորոգութիւն:1930 մահեր]] [[Ստորոգութիւն:10 Հոկտեմբերի ծնունդներ]] [[Ստորոգութիւն:13 Մայիսի մահեր]] j4gedkhtu7ejwz6pecl3xpp3xfxf7g1 0 5617 241519 224979 2025-07-08T08:43:24Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 241519 wikitext text/x-wiki '''Պէթ Էլ Պայէ''', Հիւսիսային լեռնալիբանանի մէջ հայկական գիւղ մը, որ կը թարգմանուի «Վաճառականին տունը»: Շուրջ 200 տարի առաջ Հաննա Ղատատիէ անունով հալէպցի հայ մը կը փախչի եւ Լիբանան կը հաստատուի։ [[Զմմառ]]ի վանքը, աւելը ճիշդը՝ Անտոնեան միաբանութիւնը, զայն կը ղրկէ [[Զղարթա]]՝ իր կալուածները հսկելու համար։ Հոն Ղատատիէ կը զբաղի նաեւ՝ փերեզակութեամբ, որմէ յառաջ կու գայ գիւղին այժմու անունը՝ Պէյթ էլ Պայէ: Ղատատիէ կ'ամուսնանայ եւ ժամանակի ընթացքին իր գերդաստանը կը բազմանայ, եւ այժմ Պէթ էլ Պայէ 200 հոգինոց զուտ հայկական արաբախօս գիւղ մըն է։ Ղատատիէի գերդաստանը կը կոչուի Պայեան։ Այս գերդաստանէն յառաջ կու գան չորս [[Կաթոլիկ եկեղեցի|կաթոլիկ]] քահանաներ. Ռաֆայէլ՝ կը մեռնի [[Մերսին]], Սիմոն՝ [[Հայոց Ցեղասպանութիւն|1915-ի տեղահանութեան կը նահատակուի]], Օհաննէս՝ կը մեռնի [[Զղարթա]], իսկ երիտասարդ Ռաֆայէլ Պայեան՝ ժամանակին կը գտնուէր Պէյրութ։ Պայեան գերդաստանի բոլոր անդամներն ալ քաջ եւ յաղթանդամ են, հայոց հին լեռնականները յիշեցնող տիպարներ<ref>{{Գիրք:Հայերը Լիբանանի մէջ|Ա|341}}</ref>։ == Աղբիւրներ == [[Ստորոգութիւն:Գիւղեր]] lg8q073qnz9epzx2yng3ts5sn8kzc3l 0 6473 241498 136685 2025-07-08T05:57:35Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 241498 wikitext text/x-wiki <br /> [[Պատկեր:Salamanca Catedral.JPG|մինի|Սալամանկայի նոր տաճարը կառուցուած է 16-18-րդ դարերուն՝ երկու ճարտարապետական ոճերով՝ գոթական եւ պարոքքօ]] '''Վերածնունդի դարաշրջանի ճարտարապետութիւնը''' ճարտարապետական ոճ, որ դիմած է հին յունա-հռոմէական շինարարական արուեստի գեղագիտական հիմունքներուն, հնարքներուն եւ ձեւերուն։ Վերածնունդի ժամանակաշրջանի մշակոյթը առաջին հերթին կը զարգանար [[Ֆլորանս|Ֆլորանսի]] եւ [[Հռոմ]]ի մէջ, ապա նաեւ [[Իտալիա|Իտալիոյ]] միւս երկրամասերուն մէջ, որպէս հիւմանիզմի եւ դասական ճարտարապետութեան վերակենդանացման խորհրդանիշ։ Ապենինեան թերակղզիի մէջ կատարելութեան հասնելէ ետք, վերածննդեան արուեստը կը տարածուէր նաեւ յարակից շրջաններուն մէջ։ Պատմաբանները ուսումնասիրութիւններու արդիւնքով հասած են այն եզրահանգման, որ սպանական վերածնունդը սկսած է 15-րդ դարու վերջին տասնամեակներուն<ref>Nieto Alcaide, Víctor Manuel; Morales, Alfredo José; Checa Cremades, Fernando; ''Renaissance architecture in Spain, 1488–1599'', p. 60. Ed. Cátedra (1989). [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-84-376-0830-3|978-84-376-0830-3]].</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.spanish-art.org/spanish-architecture-plateresque.html|title=Spanish Architecture: Plateresque Renaissance|last=|first=|date=|website=www.spanish-art.org|publisher=|language=|accessdate=}}</ref>։ 15-րդ դարը [[Սպանիա|Սպանիոյ]] համար դժուար ժամանակաշրջան էր, հաշուի առնելով [[Փորթուկալ]]ի, Նիտերլանտներու, [[Իտալիա|Իտալիոյ]] հետ շարունակական մրցակցութիւնը եւ [[Եւրոպա]]յի հիւսիսէն անընդհատ յարձակումներու սպառնալիքը։ Այդ ամէնուն գումարած նաեւ աւատական երկպառակութիւնները, սկիզբ առնող դասակարգային պայքարը, խռուութիւնները, արիւնալի ընդհարումները, խարդաւանքն ու թշնամանքը։ Սպանիոյ մէջ սկսած նոր ժամանակաշրջանին մարդը կը ճանաչցուի բարձրագոյն արժէք եւ կը յայտնուի բոլոր աշխարհահամակարգերու կիզակէտին մէջ։ Ժամանակակից ուսումնասիրողները վերածնունդի ժամանակաշրջանը բնութագրած են հետեւեալ ձեւով․ {{քաղվածք|Այդ Վերածնունդն էր, ըսես երկար ու տանջալից մղձաւանջէ արթնցած ու վերստին իրենց գտած ուժեղ, կենսախինդ մարդոց դարաշրջանը։ Ամրակուռ, հուժկու, արիասիրտ մարդոց դարաշրջանը, հերոսներու, որոնք ըսես իջած էին յունական արձաններու պատուանդաններէն եւ պատրաստ էին ամէն տեսակ քաջագործութիւններու։ Բայց վարուելակերպը աւելի վայելչագեղ դարձած էր, ճաշակները՝ աւելի նրբին, կեցուածքներն ու դէմքերկ կ՛արտայայտէին մեծ կամք ու եռանդ։ Այդ աշխարհը ճանչնալու եւ հասկանալու ծարաւի, ստեղծագործելու բուռն կիրքով լեցուն մարդոց, մեծ արուեստի, մեծ յայտնագործութիւններու դարաշրջանն էր։|}} [[Պատկեր:Spain Andalusia Granada BW 2015-10-25 13-20-43.jpg|մինի|Կրանատայի տաճարը վերածնունդի շրջանի սպանական ճարտարապետական արուեստի փառահեղ նմուշներէն մէկն]] == Վերածննդեան ազդեցութիւնը սպանական ճարտարապետութեան վրայ == Վերածնունդի ժամանակաշրջանի սպանական ճարտարապետական ոճը հիմնականին ձեւաւորուած է տեղական ճարտարապետներու կողմէ։ Անոր ձեւաւորման վրայ մեծ ազդեցութիւն կ՛ունենայ Հարաւային Իտալիոյ ճարտարապետութիւնը<ref>{{Cite news|url=https://alyssakeasling.wordpress.com/2012/04/30/spanish-renaissance/|title=Spanish Renaissance|last=|first=|date=|work=|newspaper=Design History|language=|access-date=|via=}}</ref>։ Ստեղծագործաբար օգտուելով հին ժառանգութիւնէն, հենուելով գիտութեան նոր նուաճումներու վրայ՝ այդ ժամանակաշրջանի սպանացի արուեստագէտները ձգտած են ճշմարտացի պատկերել մարդուն եւ շրջակայ իրականութիւնը։ Անոնք արուեստը հարստացուցած են մարդու մարմնի կառուցուածքի ճշմարիտ պատկերմամբ, հեռանկարի, լոյս ու ստուերի, ծաւալի, կրճատումներու եւ այլ խնդիրներու մշակմամբ եւ կիրառմամբ։ Ռենեսանսեան ճարտարապետութիւնը [[Սպանիա|Սպանիոյ]] մէջ ձեւաւորուած է հարաւիտալական արուեստի, գոթական աւանդոյթներու եւ տեղական իւրօրինակութիւններու միախառնման հետեւանքով<ref>Arias de Cossío, Ana María; ''The Art of the Spanish Renaissance'', pp. 90–91. Ed. Encuentro (2009). [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-84-7490-909-8|978-84-7490-909-8]].</ref><ref>Alonso Ruiz, Begoña; ''Late Gothic architecture in Castile: los Rasines'', p. 23. Ed. University of Cantabria (2003). [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-84-8102-304-6|978-84-8102-304-6]].</ref>։ Արդիւնքով առաջացած է նոր ճարտարապետական ոճ, որ կոչուած է պլատերեսքօ<ref>Bozal, Valeriano; ''Art history in Spain: From the origins to the Enlightenment'', pp. 157, 165. Ed Akal (1978). [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-84-7090-025-9|978-84-7090-025-9]].</ref>։ Վերածնունդի ժամանակահատուածին Փիրենեան թերակղզիին մէջ աւելի վառ կը դրսեւորուէր երկու ժողովուրդներու ու անոնց մշակոյթներու փոխազդեցութեան քաղաքական ու կրօնական հակառակութիւնները: Յետագային Սպանիոյ վրայ ազդեցութիւն գործած է իտալական դասական արուեստը: 15-16-րդ դարերուն [[Սպանիա|Սպանիոյ]] մէջ հիմնականին կը կառուցուէին ոչ մեծ եկեղեցիներ, թագաւորական դամբարաններ, գոթական փառահեղ հին տաճարներուն կ՛աւելցուէին մատուռներ: Նոր ոճի առաջին դրսեւորումները նկատուած են Տոլետոյի Սան Խուան տէ լոս Ռեյէս եկեղեցւոյ ներքեւ: Ճարտարապետ Խուան տէ Կուասը կը մտցնէ մավրիտանական մօտիվը` ութաթեւ աստղը, չնայած արտաքուստ եեղեցին խիստ է եւ համապատասխան գոթական ճարտարապետութեան: Փլատէրեսքոյի ուշ շրջանը 16-րդ դարն է: Անոր բնորոշ գիծերն են ճակատային կառուցուածքային փոփոխութիւնները: Ճակատային հատուածները յագեցած են դասական ճարտարապետական ձեւերով ու քանդակներով, բարձրաքանդակներով, կիսանդրիներով, հին աստուածներու արձաններով: Նմանօրինակ արուեստի կարկառուն օրինակ է Սալամանքայի համալսարանի շէնքը։ Գավառներուն մէջ այս ոճը կրած է տեղական աւանդոյթներու դրոշմը, սակայն ընդհանուր առմամբ այն սպանական մշակոյթի ամենավառ դրսեւորումներէն է: Տասնամեակներ անց ռենեսանսի դարաշրջանի սպանական ճարտարապետութեան վրայէն կ՛անյետանայ գոթական ազդեցութիւնը, իսկ դասական ուսումնասիրութիւնները կը հասնին բարձր մակարդակի։ Թերակղզիին մէջ աւելի քան մէկ դար իր ազդեցութիւնը ունեցած վերածննունդը կարեւոր նշանակութիւն ունեցած է սպանական ճարտարապետութեան ինքնատիպութեան ձեւաւորման գործին՝ թողնելով իր էական հետքը։ == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} e6k2maqbkewjt9n098dvzwosab63f32 241499 241498 2025-07-08T05:58:08Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 Սեւան Դանիէլեան Մկրեանը տեղափոխեց էջ [[Վերածնունդի Դարաշրջանի Սպանական Ճարտարապետութիւն]]էն էջ [[Վերածննդեան Դարաշրջանի Սպանական Ճարտարապետութիւն]] առանց վերայղում ձգելու 241498 wikitext text/x-wiki <br /> [[Պատկեր:Salamanca Catedral.JPG|մինի|Սալամանկայի նոր տաճարը կառուցուած է 16-18-րդ դարերուն՝ երկու ճարտարապետական ոճերով՝ գոթական եւ պարոքքօ]] '''Վերածնունդի դարաշրջանի ճարտարապետութիւնը''' ճարտարապետական ոճ, որ դիմած է հին յունա-հռոմէական շինարարական արուեստի գեղագիտական հիմունքներուն, հնարքներուն եւ ձեւերուն։ Վերածնունդի ժամանակաշրջանի մշակոյթը առաջին հերթին կը զարգանար [[Ֆլորանս|Ֆլորանսի]] եւ [[Հռոմ]]ի մէջ, ապա նաեւ [[Իտալիա|Իտալիոյ]] միւս երկրամասերուն մէջ, որպէս հիւմանիզմի եւ դասական ճարտարապետութեան վերակենդանացման խորհրդանիշ։ Ապենինեան թերակղզիի մէջ կատարելութեան հասնելէ ետք, վերածննդեան արուեստը կը տարածուէր նաեւ յարակից շրջաններուն մէջ։ Պատմաբանները ուսումնասիրութիւններու արդիւնքով հասած են այն եզրահանգման, որ սպանական վերածնունդը սկսած է 15-րդ դարու վերջին տասնամեակներուն<ref>Nieto Alcaide, Víctor Manuel; Morales, Alfredo José; Checa Cremades, Fernando; ''Renaissance architecture in Spain, 1488–1599'', p. 60. Ed. Cátedra (1989). [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-84-376-0830-3|978-84-376-0830-3]].</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.spanish-art.org/spanish-architecture-plateresque.html|title=Spanish Architecture: Plateresque Renaissance|last=|first=|date=|website=www.spanish-art.org|publisher=|language=|accessdate=}}</ref>։ 15-րդ դարը [[Սպանիա|Սպանիոյ]] համար դժուար ժամանակաշրջան էր, հաշուի առնելով [[Փորթուկալ]]ի, Նիտերլանտներու, [[Իտալիա|Իտալիոյ]] հետ շարունակական մրցակցութիւնը եւ [[Եւրոպա]]յի հիւսիսէն անընդհատ յարձակումներու սպառնալիքը։ Այդ ամէնուն գումարած նաեւ աւատական երկպառակութիւնները, սկիզբ առնող դասակարգային պայքարը, խռուութիւնները, արիւնալի ընդհարումները, խարդաւանքն ու թշնամանքը։ Սպանիոյ մէջ սկսած նոր ժամանակաշրջանին մարդը կը ճանաչցուի բարձրագոյն արժէք եւ կը յայտնուի բոլոր աշխարհահամակարգերու կիզակէտին մէջ։ Ժամանակակից ուսումնասիրողները վերածնունդի ժամանակաշրջանը բնութագրած են հետեւեալ ձեւով․ {{քաղվածք|Այդ Վերածնունդն էր, ըսես երկար ու տանջալից մղձաւանջէ արթնցած ու վերստին իրենց գտած ուժեղ, կենսախինդ մարդոց դարաշրջանը։ Ամրակուռ, հուժկու, արիասիրտ մարդոց դարաշրջանը, հերոսներու, որոնք ըսես իջած էին յունական արձաններու պատուանդաններէն եւ պատրաստ էին ամէն տեսակ քաջագործութիւններու։ Բայց վարուելակերպը աւելի վայելչագեղ դարձած էր, ճաշակները՝ աւելի նրբին, կեցուածքներն ու դէմքերկ կ՛արտայայտէին մեծ կամք ու եռանդ։ Այդ աշխարհը ճանչնալու եւ հասկանալու ծարաւի, ստեղծագործելու բուռն կիրքով լեցուն մարդոց, մեծ արուեստի, մեծ յայտնագործութիւններու դարաշրջանն էր։|}} [[Պատկեր:Spain Andalusia Granada BW 2015-10-25 13-20-43.jpg|մինի|Կրանատայի տաճարը վերածնունդի շրջանի սպանական ճարտարապետական արուեստի փառահեղ նմուշներէն մէկն]] == Վերածննդեան ազդեցութիւնը սպանական ճարտարապետութեան վրայ == Վերածնունդի ժամանակաշրջանի սպանական ճարտարապետական ոճը հիմնականին ձեւաւորուած է տեղական ճարտարապետներու կողմէ։ Անոր ձեւաւորման վրայ մեծ ազդեցութիւն կ՛ունենայ Հարաւային Իտալիոյ ճարտարապետութիւնը<ref>{{Cite news|url=https://alyssakeasling.wordpress.com/2012/04/30/spanish-renaissance/|title=Spanish Renaissance|last=|first=|date=|work=|newspaper=Design History|language=|access-date=|via=}}</ref>։ Ստեղծագործաբար օգտուելով հին ժառանգութիւնէն, հենուելով գիտութեան նոր նուաճումներու վրայ՝ այդ ժամանակաշրջանի սպանացի արուեստագէտները ձգտած են ճշմարտացի պատկերել մարդուն եւ շրջակայ իրականութիւնը։ Անոնք արուեստը հարստացուցած են մարդու մարմնի կառուցուածքի ճշմարիտ պատկերմամբ, հեռանկարի, լոյս ու ստուերի, ծաւալի, կրճատումներու եւ այլ խնդիրներու մշակմամբ եւ կիրառմամբ։ Ռենեսանսեան ճարտարապետութիւնը [[Սպանիա|Սպանիոյ]] մէջ ձեւաւորուած է հարաւիտալական արուեստի, գոթական աւանդոյթներու եւ տեղական իւրօրինակութիւններու միախառնման հետեւանքով<ref>Arias de Cossío, Ana María; ''The Art of the Spanish Renaissance'', pp. 90–91. Ed. Encuentro (2009). [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-84-7490-909-8|978-84-7490-909-8]].</ref><ref>Alonso Ruiz, Begoña; ''Late Gothic architecture in Castile: los Rasines'', p. 23. Ed. University of Cantabria (2003). [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-84-8102-304-6|978-84-8102-304-6]].</ref>։ Արդիւնքով առաջացած է նոր ճարտարապետական ոճ, որ կոչուած է պլատերեսքօ<ref>Bozal, Valeriano; ''Art history in Spain: From the origins to the Enlightenment'', pp. 157, 165. Ed Akal (1978). [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-84-7090-025-9|978-84-7090-025-9]].</ref>։ Վերածնունդի ժամանակահատուածին Փիրենեան թերակղզիին մէջ աւելի վառ կը դրսեւորուէր երկու ժողովուրդներու ու անոնց մշակոյթներու փոխազդեցութեան քաղաքական ու կրօնական հակառակութիւնները: Յետագային Սպանիոյ վրայ ազդեցութիւն գործած է իտալական դասական արուեստը: 15-16-րդ դարերուն [[Սպանիա|Սպանիոյ]] մէջ հիմնականին կը կառուցուէին ոչ մեծ եկեղեցիներ, թագաւորական դամբարաններ, գոթական փառահեղ հին տաճարներուն կ՛աւելցուէին մատուռներ: Նոր ոճի առաջին դրսեւորումները նկատուած են Տոլետոյի Սան Խուան տէ լոս Ռեյէս եկեղեցւոյ ներքեւ: Ճարտարապետ Խուան տէ Կուասը կը մտցնէ մավրիտանական մօտիվը` ութաթեւ աստղը, չնայած արտաքուստ եեղեցին խիստ է եւ համապատասխան գոթական ճարտարապետութեան: Փլատէրեսքոյի ուշ շրջանը 16-րդ դարն է: Անոր բնորոշ գիծերն են ճակատային կառուցուածքային փոփոխութիւնները: Ճակատային հատուածները յագեցած են դասական ճարտարապետական ձեւերով ու քանդակներով, բարձրաքանդակներով, կիսանդրիներով, հին աստուածներու արձաններով: Նմանօրինակ արուեստի կարկառուն օրինակ է Սալամանքայի համալսարանի շէնքը։ Գավառներուն մէջ այս ոճը կրած է տեղական աւանդոյթներու դրոշմը, սակայն ընդհանուր առմամբ այն սպանական մշակոյթի ամենավառ դրսեւորումներէն է: Տասնամեակներ անց ռենեսանսի դարաշրջանի սպանական ճարտարապետութեան վրայէն կ՛անյետանայ գոթական ազդեցութիւնը, իսկ դասական ուսումնասիրութիւնները կը հասնին բարձր մակարդակի։ Թերակղզիին մէջ աւելի քան մէկ դար իր ազդեցութիւնը ունեցած վերածննունդը կարեւոր նշանակութիւն ունեցած է սպանական ճարտարապետութեան ինքնատիպութեան ձեւաւորման գործին՝ թողնելով իր էական հետքը։ == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} e6k2maqbkewjt9n098dvzwosab63f32 241501 241499 2025-07-08T05:58:40Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 241501 wikitext text/x-wiki <br /> [[Պատկեր:Salamanca Catedral.JPG|մինի|Սալամանկայի նոր տաճարը կառուցուած է 16-18-րդ դարերուն՝ երկու ճարտարապետական ոճերով՝ գոթական եւ պարոքքօ]] '''Վերածննդեան դարաշրջանի ճարտարապետութիւնը''' ճարտարապետական ոճ, որ դիմած է հին յունա-հռոմէական շինարարական արուեստի գեղագիտական հիմունքներուն, հնարքներուն եւ ձեւերուն։ Վերածնունդի ժամանակաշրջանի մշակոյթը առաջին հերթին կը զարգանար [[Ֆլորանս|Ֆլորանսի]] եւ [[Հռոմ]]ի մէջ, ապա նաեւ [[Իտալիա|Իտալիոյ]] միւս երկրամասերուն մէջ, որպէս հիւմանիզմի եւ դասական ճարտարապետութեան վերակենդանացման խորհրդանիշ։ Ապենինեան թերակղզիի մէջ կատարելութեան հասնելէ ետք, վերածննդեան արուեստը կը տարածուէր նաեւ յարակից շրջաններուն մէջ։ Պատմաբանները ուսումնասիրութիւններու արդիւնքով հասած են այն եզրահանգման, որ սպանական վերածնունդը սկսած է 15-րդ դարու վերջին տասնամեակներուն<ref>Nieto Alcaide, Víctor Manuel; Morales, Alfredo José; Checa Cremades, Fernando; ''Renaissance architecture in Spain, 1488–1599'', p. 60. Ed. Cátedra (1989). [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-84-376-0830-3|978-84-376-0830-3]].</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.spanish-art.org/spanish-architecture-plateresque.html|title=Spanish Architecture: Plateresque Renaissance|last=|first=|date=|website=www.spanish-art.org|publisher=|language=|accessdate=}}</ref>։ 15-րդ դարը [[Սպանիա|Սպանիոյ]] համար դժուար ժամանակաշրջան էր, հաշուի առնելով [[Փորթուկալ]]ի, Նիտերլանտներու, [[Իտալիա|Իտալիոյ]] հետ շարունակական մրցակցութիւնը եւ [[Եւրոպա]]յի հիւսիսէն անընդհատ յարձակումներու սպառնալիքը։ Այդ ամէնուն գումարած նաեւ աւատական երկպառակութիւնները, սկիզբ առնող դասակարգային պայքարը, խռուութիւնները, արիւնալի ընդհարումները, խարդաւանքն ու թշնամանքը։ Սպանիոյ մէջ սկսած նոր ժամանակաշրջանին մարդը կը ճանաչցուի բարձրագոյն արժէք եւ կը յայտնուի բոլոր աշխարհահամակարգերու կիզակէտին մէջ։ Ժամանակակից ուսումնասիրողները վերածնունդի ժամանակաշրջանը բնութագրած են հետեւեալ ձեւով․ {{քաղվածք|Այդ Վերածնունդն էր, ըսես երկար ու տանջալից մղձաւանջէ արթնցած ու վերստին իրենց գտած ուժեղ, կենսախինդ մարդոց դարաշրջանը։ Ամրակուռ, հուժկու, արիասիրտ մարդոց դարաշրջանը, հերոսներու, որոնք ըսես իջած էին յունական արձաններու պատուանդաններէն եւ պատրաստ էին ամէն տեսակ քաջագործութիւններու։ Բայց վարուելակերպը աւելի վայելչագեղ դարձած էր, ճաշակները՝ աւելի նրբին, կեցուածքներն ու դէմքերկ կ՛արտայայտէին մեծ կամք ու եռանդ։ Այդ աշխարհը ճանչնալու եւ հասկանալու ծարաւի, ստեղծագործելու բուռն կիրքով լեցուն մարդոց, մեծ արուեստի, մեծ յայտնագործութիւններու դարաշրջանն էր։|}} [[Պատկեր:Spain Andalusia Granada BW 2015-10-25 13-20-43.jpg|մինի|Կրանատայի տաճարը վերածնունդի շրջանի սպանական ճարտարապետական արուեստի փառահեղ նմուշներէն մէկն]] == Վերածննդեան ազդեցութիւնը սպանական ճարտարապետութեան վրայ == Վերածնունդի ժամանակաշրջանի սպանական ճարտարապետական ոճը հիմնականին ձեւաւորուած է տեղական ճարտարապետներու կողմէ։ Անոր ձեւաւորման վրայ մեծ ազդեցութիւն կ՛ունենայ Հարաւային Իտալիոյ ճարտարապետութիւնը<ref>{{Cite news|url=https://alyssakeasling.wordpress.com/2012/04/30/spanish-renaissance/|title=Spanish Renaissance|last=|first=|date=|work=|newspaper=Design History|language=|access-date=|via=}}</ref>։ Ստեղծագործաբար օգտուելով հին ժառանգութիւնէն, հենուելով գիտութեան նոր նուաճումներու վրայ՝ այդ ժամանակաշրջանի սպանացի արուեստագէտները ձգտած են ճշմարտացի պատկերել մարդուն եւ շրջակայ իրականութիւնը։ Անոնք արուեստը հարստացուցած են մարդու մարմնի կառուցուածքի ճշմարիտ պատկերմամբ, հեռանկարի, լոյս ու ստուերի, ծաւալի, կրճատումներու եւ այլ խնդիրներու մշակմամբ եւ կիրառմամբ։ Ռենեսանսեան ճարտարապետութիւնը [[Սպանիա|Սպանիոյ]] մէջ ձեւաւորուած է հարաւիտալական արուեստի, գոթական աւանդոյթներու եւ տեղական իւրօրինակութիւններու միախառնման հետեւանքով<ref>Arias de Cossío, Ana María; ''The Art of the Spanish Renaissance'', pp. 90–91. Ed. Encuentro (2009). [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-84-7490-909-8|978-84-7490-909-8]].</ref><ref>Alonso Ruiz, Begoña; ''Late Gothic architecture in Castile: los Rasines'', p. 23. Ed. University of Cantabria (2003). [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-84-8102-304-6|978-84-8102-304-6]].</ref>։ Արդիւնքով առաջացած է նոր ճարտարապետական ոճ, որ կոչուած է պլատերեսքօ<ref>Bozal, Valeriano; ''Art history in Spain: From the origins to the Enlightenment'', pp. 157, 165. Ed Akal (1978). [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-84-7090-025-9|978-84-7090-025-9]].</ref>։ Վերածնունդի ժամանակահատուածին Փիրենեան թերակղզիին մէջ աւելի վառ կը դրսեւորուէր երկու ժողովուրդներու ու անոնց մշակոյթներու փոխազդեցութեան քաղաքական ու կրօնական հակառակութիւնները: Յետագային Սպանիոյ վրայ ազդեցութիւն գործած է իտալական դասական արուեստը: 15-16-րդ դարերուն [[Սպանիա|Սպանիոյ]] մէջ հիմնականին կը կառուցուէին ոչ մեծ եկեղեցիներ, թագաւորական դամբարաններ, գոթական փառահեղ հին տաճարներուն կ՛աւելցուէին մատուռներ: Նոր ոճի առաջին դրսեւորումները նկատուած են Տոլետոյի Սան Խուան տէ լոս Ռեյէս եկեղեցւոյ ներքեւ: Ճարտարապետ Խուան տէ Կուասը կը մտցնէ մավրիտանական մօտիվը` ութաթեւ աստղը, չնայած արտաքուստ եեղեցին խիստ է եւ համապատասխան գոթական ճարտարապետութեան: Փլատէրեսքոյի ուշ շրջանը 16-րդ դարն է: Անոր բնորոշ գիծերն են ճակատային կառուցուածքային փոփոխութիւնները: Ճակատային հատուածները յագեցած են դասական ճարտարապետական ձեւերով ու քանդակներով, բարձրաքանդակներով, կիսանդրիներով, հին աստուածներու արձաններով: Նմանօրինակ արուեստի կարկառուն օրինակ է Սալամանքայի համալսարանի շէնքը։ Գավառներուն մէջ այս ոճը կրած է տեղական աւանդոյթներու դրոշմը, սակայն ընդհանուր առմամբ այն սպանական մշակոյթի ամենավառ դրսեւորումներէն է: Տասնամեակներ անց ռենեսանսի դարաշրջանի սպանական ճարտարապետութեան վրայէն կ՛անյետանայ գոթական ազդեցութիւնը, իսկ դասական ուսումնասիրութիւնները կը հասնին բարձր մակարդակի։ Թերակղզիին մէջ աւելի քան մէկ դար իր ազդեցութիւնը ունեցած վերածննունդը կարեւոր նշանակութիւն ունեցած է սպանական ճարտարապետութեան ինքնատիպութեան ձեւաւորման գործին՝ թողնելով իր էական հետքը։ == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} c9glg1jhazvphpxakb4hx9c3l8tflw9 241502 241501 2025-07-08T06:01:18Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 241502 wikitext text/x-wiki <br /> [[Պատկեր:Salamanca Catedral.JPG|մինի|Սալամանկայի նոր տաճարը կառուցուած է ԺԶ.-ԺԸ. դարերուն՝ երկու ճարտարապետական ոճերով՝ գոթական եւ պարոքքօ]] '''Վերածննդեան դարաշրջանի ճարտարապետութիւնը''' ճարտարապետական ոճ, որ դիմած է հին յունա-հռոմէական շինարարական արուեստի գեղագիտական հիմունքներուն, հնարքներուն եւ ձեւերուն։ Վերածնունդի ժամանակաշրջանի մշակոյթը առաջին հերթին կը զարգանար [[Ֆլորանս|Ֆլորանսի]] եւ [[Հռոմ]]ի մէջ, ապա նաեւ [[Իտալիա|Իտալիոյ]] միւս երկրամասերուն մէջ, որպէս հիւմանիզմի եւ դասական ճարտարապետութեան վերակենդանացման խորհրդանիշ։ Ապենինեան թերակղզիի մէջ կատարելութեան հասնելէ ետք, վերածննդեան արուեստը կը տարածուէր նաեւ յարակից շրջաններուն մէջ։ Պատմաբանները ուսումնասիրութիւններու արդիւնքով հասած են այն եզրահանգման, որ սպանական վերածնունդը սկսած է 15-րդ դարու վերջին տասնամեակներուն<ref>Nieto Alcaide, Víctor Manuel; Morales, Alfredo José; Checa Cremades, Fernando; ''Renaissance architecture in Spain, 1488–1599'', p. 60. Ed. Cátedra (1989). [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-84-376-0830-3|978-84-376-0830-3]].</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.spanish-art.org/spanish-architecture-plateresque.html|title=Spanish Architecture: Plateresque Renaissance|last=|first=|date=|website=www.spanish-art.org|publisher=|language=|accessdate=}}</ref>։ 15-րդ դարը [[Սպանիա|Սպանիոյ]] համար դժուար ժամանակաշրջան էր, հաշուի առնելով [[Փորթուկալ]]ի, Նիտերլանտներու, [[Իտալիա|Իտալիոյ]] հետ շարունակական մրցակցութիւնը եւ [[Եւրոպա]]յի հիւսիսէն անընդհատ յարձակումներու սպառնալիքը։ Այդ ամէնուն գումարած նաեւ աւատական երկպառակութիւնները, սկիզբ առնող դասակարգային պայքարը, խռուութիւնները, արիւնալի ընդհարումները, խարդաւանքն ու թշնամանքը։ Սպանիոյ մէջ սկսած նոր ժամանակաշրջանին մարդը կը ճանաչցուի բարձրագոյն արժէք եւ կը յայտնուի բոլոր աշխարհահամակարգերու կիզակէտին մէջ։ Ժամանակակից ուսումնասիրողները վերածնունդի ժամանակաշրջանը բնութագրած են հետեւեալ ձեւով․ {{քաղվածք|Այդ Վերածնունդն էր, ըսես երկար ու տանջալից մղձաւանջէ արթնցած ու վերստին իրենց գտած ուժեղ, կենսախինդ մարդոց դարաշրջանը։ Ամրակուռ, հուժկու, արիասիրտ մարդոց դարաշրջանը, հերոսներու, որոնք ըսես իջած էին յունական արձաններու պատուանդաններէն եւ պատրաստ էին ամէն տեսակ քաջագործութիւններու։ Բայց վարուելակերպը աւելի վայելչագեղ դարձած էր, ճաշակները՝ աւելի նրբին, կեցուածքներն ու դէմքերկ կ՛արտայայտէին մեծ կամք ու եռանդ։ Այդ աշխարհը ճանչնալու եւ հասկանալու ծարաւի, ստեղծագործելու բուռն կիրքով լեցուն մարդոց, մեծ արուեստի, մեծ յայտնագործութիւններու դարաշրջանն էր։|}} [[Պատկեր:Spain Andalusia Granada BW 2015-10-25 13-20-43.jpg|մինի|Կրանատայի տաճարը վերածննդեան շրջանի սպանական ճարտարապետական արուեստի փառահեղ նմուշներէն մէկը:]] == Վերածննդեան ազդեցութիւնը սպանական ճարտարապետութեան վրայ == Վերածննդեան ժամանակաշրջանի սպանական ճարտարապետական ոճը հիմնականին ձեւաւորուած է տեղական ճարտարապետներու կողմէ։ Անոր ձեւաւորման վրայ մեծ ազդեցութիւն կ՛ունենայ Հարաւային Իտալիոյ ճարտարապետութիւնը<ref>{{Cite news|url=https://alyssakeasling.wordpress.com/2012/04/30/spanish-renaissance/|title=Spanish Renaissance|last=|first=|date=|work=|newspaper=Design History|language=|access-date=|via=}}</ref>։ Ստեղծագործաբար օգտուելով հին ժառանգութիւնէն, հենուելով գիտութեան նոր նուաճումներու վրայ՝ այդ ժամանակաշրջանի սպանացի արուեստագէտները ձգտած են ճշմարտացի պատկերել մարդուն եւ շրջակայ իրականութիւնը։ Անոնք արուեստը հարստացուցած են մարդու մարմինի կառուցուածքին ճշգրիտ պատկերացումով, հեռանկարի, լոյս ու ստուերի, ծաւալի, կրճատումներու եւ այլ խնդիրներու մշակմամբ եւ կիրառմամբ։ Ռենեսանսեան ճարտարապետութիւնը [[Սպանիա|Սպանիոյ]] մէջ ձեւաւորուած է հարաւիտալական արուեստի, գոթական աւանդոյթներու եւ տեղական իւրօրինակութիւններու միախառնման հետեւանքով<ref>Arias de Cossío, Ana María; ''The Art of the Spanish Renaissance'', pp. 90–91. Ed. Encuentro (2009). [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-84-7490-909-8|978-84-7490-909-8]].</ref><ref>Alonso Ruiz, Begoña; ''Late Gothic architecture in Castile: los Rasines'', p. 23. Ed. University of Cantabria (2003). [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-84-8102-304-6|978-84-8102-304-6]].</ref>։ Արդիւնքով առաջացած է նոր ճարտարապետական ոճ, որ կոչուած է պլատերեսքօ<ref>Bozal, Valeriano; ''Art history in Spain: From the origins to the Enlightenment'', pp. 157, 165. Ed Akal (1978). [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-84-7090-025-9|978-84-7090-025-9]].</ref>։ Վերածնունդի ժամանակահատուածին Փիրենեան թերակղզիին մէջ աւելի վառ կը դրսեւորուէր երկու ժողովուրդներու ու անոնց մշակոյթներու փոխազդեցութեան քաղաքական ու կրօնական հակառակութիւնները: Յետագային Սպանիոյ վրայ ազդեցութիւն գործած է իտալական դասական արուեստը: 15-16-րդ դարերուն [[Սպանիա|Սպանիոյ]] մէջ հիմնականին կը կառուցուէին ոչ մեծ եկեղեցիներ, թագաւորական դամբարաններ, գոթական փառահեղ հին տաճարներուն կ՛աւելցուէին մատուռներ: Նոր ոճի առաջին դրսեւորումները նկատուած են Տոլետոյի Սան Խուան տէ լոս Ռեյէս եկեղեցւոյ ներքեւ: Ճարտարապետ Խուան տէ Կուասը կը մտցնէ մավրիտանական մօտիվը` ութաթեւ աստղը, չնայած արտաքուստ եեղեցին խիստ է եւ համապատասխան գոթական ճարտարապետութեան: Փլատէրեսքոյի ուշ շրջանը ԺԶ. դարն է: Անոր բնորոշ գիծերն են ճակատային կառուցուածքային փոփոխութիւնները: Ճակատային հատուածները յագեցած են դասական ճարտարապետական ձեւերով ու քանդակներով, բարձրաքանդակներով, կիսանդրիներով, հին աստուածներու արձաններով: Նմանօրինակ արուեստի կարկառուն օրինակ է Սալամանքայի համալսարանի շէնքը։ Գաւառներուն մէջ այս ոճը կրած է տեղական աւանդոյթներու դրոշմը, սակայն ընդհանուր առմամբ անիկա սպանական մշակոյթի ամէնէն վառ դրսեւորումներէն է: Տասնամեակներ անց ռենեսանսի դարաշրջանի սպանական ճարտարապետութեան վրայէն կ՛անյետանայ գոթական ազդեցութիւնը, իսկ դասական ուսումնասիրութիւնները կը հասնին բարձր մակարդակի։ Թերակղզիին մէջ աւելի քան մէկ դար իր ազդեցութիւնը ունեցած վերածննունդը կարեւոր նշանակութիւն ունեցած է սպանական ճարտարապետութեան ինքնատիպութեան ձեւաւորման գործին՝ իր էական դրոշմը ձգելով։ == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} c595skfrphdasnkwbiqvfhgu8dxyfip 241503 241502 2025-07-08T06:02:10Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 241503 wikitext text/x-wiki <br /> [[Պատկեր:Salamanca Catedral.JPG|մինի|Սալամանկայի նոր տաճարը կառուցուած է ԺԶ.-ԺԸ. դարերուն՝ երկու ճարտարապետական ոճերով՝ գոթական եւ պարոքքօ]] '''Վերածննդեան դարաշրջանի ճարտարապետութիւնը''' ճարտարապետական ոճ, որ դիմած է հին յունա-հռոմէական շինարարական արուեստի գեղագիտական հիմունքներուն, հնարքներուն եւ ձեւերուն։ Վերածնունդի ժամանակաշրջանի մշակոյթը առաջին հերթին կը զարգանար [[Ֆլորանս|Ֆլորանսի]] եւ [[Հռոմ]]ի մէջ, ապա նաեւ [[Իտալիա|Իտալիոյ]] միւս երկրամասերուն մէջ, որպէս հիւմանիզմի եւ դասական ճարտարապետութեան վերակենդանացման խորհրդանիշ։ Ապենինեան թերակղզիի մէջ կատարելութեան հասնելէ ետք, վերածննդեան արուեստը կը տարածուէր նաեւ յարակից շրջաններուն մէջ։ Պատմաբանները ուսումնասիրութիւններու արդիւնքով հասած են այն եզրահանգման, որ սպանական վերածնունդը սկսած է 15-րդ դարու վերջին տասնամեակներուն<ref>Nieto Alcaide, Víctor Manuel; Morales, Alfredo José; Checa Cremades, Fernando; ''Renaissance architecture in Spain, 1488–1599'', p. 60. Ed. Cátedra (1989). [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-84-376-0830-3|978-84-376-0830-3]].</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.spanish-art.org/spanish-architecture-plateresque.html|title=Spanish Architecture: Plateresque Renaissance|last=|first=|date=|website=www.spanish-art.org|publisher=|language=|accessdate=}}</ref>։ 15-րդ դարը [[Սպանիա|Սպանիոյ]] համար դժուար ժամանակաշրջան էր, հաշուի առնելով [[Փորթուկալ]]ի, Նիտերլանտներու, [[Իտալիա|Իտալիոյ]] հետ շարունակական մրցակցութիւնը եւ [[Եւրոպա]]յի հիւսիսէն անընդհատ յարձակումներու սպառնալիքը։ Այդ ամէնուն գումարած նաեւ աւատական երկպառակութիւնները, սկիզբ առնող դասակարգային պայքարը, խռուութիւնները, արիւնալի ընդհարումները, խարդաւանքն ու թշնամանքը։ Սպանիոյ մէջ սկսած նոր ժամանակաշրջանին մարդը կը ճանաչցուի բարձրագոյն արժէք եւ կը յայտնուի բոլոր աշխարհահամակարգերու կիզակէտին մէջ։ Ժամանակակից ուսումնասիրողները վերածնունդի ժամանակաշրջանը բնութագրած են հետեւեալ ձեւով․ {{քաղվածք|Այդ Վերածնունդն էր, ըսես երկար ու տանջալից մղձաւանջէ արթնցած ու վերստին իրենց գտած ուժեղ, կենսախինդ մարդոց դարաշրջանը։ Ամրակուռ, հուժկու, արիասիրտ մարդոց դարաշրջանը, հերոսներու, որոնք ըսես իջած էին յունական արձաններու պատուանդաններէն եւ պատրաստ էին ամէն տեսակ քաջագործութիւններու։ Բայց վարուելակերպը աւելի վայելչագեղ դարձած էր, ճաշակները՝ աւելի նրբին, կեցուածքներն ու դէմքերկ կ'արտայայտէին մեծ կամք ու եռանդ։ Այդ աշխարհը ճանչնալու եւ հասկանալու ծարաւի, ստեղծագործելու բուռն կիրքով լեցուն մարդոց, մեծ արուեստի, մեծ յայտնագործութիւններու դարաշրջանն էր։|}} [[Պատկեր:Spain Andalusia Granada BW 2015-10-25 13-20-43.jpg|մինի|Կրանատայի տաճարը վերածննդեան շրջանի սպանական ճարտարապետական արուեստի փառահեղ նմուշներէն մէկը:]] == Վերածննդեան ազդեցութիւնը սպանական ճարտարապետութեան վրայ == Վերածննդեան ժամանակաշրջանի սպանական ճարտարապետական ոճը հիմնականին ձեւաւորուած է տեղական ճարտարապետներու կողմէ։ Անոր ձեւաւորման վրայ մեծ ազդեցութիւն կ՛ունենայ Հարաւային Իտալիոյ ճարտարապետութիւնը<ref>{{Cite news|url=https://alyssakeasling.wordpress.com/2012/04/30/spanish-renaissance/|title=Spanish Renaissance|last=|first=|date=|work=|newspaper=Design History|language=|access-date=|via=}}</ref>։ Ստեղծագործաբար օգտուելով հին ժառանգութիւնէն, հենուելով գիտութեան նոր նուաճումներու վրայ՝ այդ ժամանակաշրջանի սպանացի արուեստագէտները ձգտած են ճշմարտացի պատկերել մարդուն եւ շրջակայ իրականութիւնը։ Անոնք արուեստը հարստացուցած են մարդու մարմինի կառուցուածքին ճշգրիտ պատկերացումով, հեռանկարի, լոյս ու ստուերի, ծաւալի, կրճատումներու եւ այլ խնդիրներու մշակմամբ եւ կիրառմամբ։ Ռենեսանսեան ճարտարապետութիւնը [[Սպանիա|Սպանիոյ]] մէջ ձեւաւորուած է հարաւիտալական արուեստի, գոթական աւանդոյթներու եւ տեղական իւրօրինակութիւններու միախառնման հետեւանքով<ref>Arias de Cossío, Ana María; ''The Art of the Spanish Renaissance'', pp. 90–91. Ed. Encuentro (2009). [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-84-7490-909-8|978-84-7490-909-8]].</ref><ref>Alonso Ruiz, Begoña; ''Late Gothic architecture in Castile: los Rasines'', p. 23. Ed. University of Cantabria (2003). [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-84-8102-304-6|978-84-8102-304-6]].</ref>։ Արդիւնքով առաջացած է նոր ճարտարապետական ոճ, որ կոչուած է պլատերեսքօ<ref>Bozal, Valeriano; ''Art history in Spain: From the origins to the Enlightenment'', pp. 157, 165. Ed Akal (1978). [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-84-7090-025-9|978-84-7090-025-9]].</ref>։ Վերածնունդի ժամանակահատուածին Փիրենեան թերակղզիին մէջ աւելի վառ կը դրսեւորուէր երկու ժողովուրդներու ու անոնց մշակոյթներու փոխազդեցութեան քաղաքական ու կրօնական հակառակութիւնները: Յետագային Սպանիոյ վրայ ազդեցութիւն գործած է իտալական դասական արուեստը: 15-16-րդ դարերուն [[Սպանիա|Սպանիոյ]] մէջ հիմնականին կը կառուցուէին ոչ մեծ եկեղեցիներ, թագաւորական դամբարաններ, գոթական փառահեղ հին տաճարներուն կ՛աւելցուէին մատուռներ: Նոր ոճի առաջին դրսեւորումները նկատուած են Տոլետոյի Սան Խուան տէ լոս Ռեյէս եկեղեցւոյ ներքեւ: Ճարտարապետ Խուան տէ Կուասը կը մտցնէ մավրիտանական մօտիվը` ութաթեւ աստղը, չնայած արտաքուստ եեղեցին խիստ է եւ համապատասխան գոթական ճարտարապետութեան: Փլատէրեսքոյի ուշ շրջանը ԺԶ. դարն է: Անոր բնորոշ գիծերն են ճակատային կառուցուածքային փոփոխութիւնները: Ճակատային հատուածները յագեցած են դասական ճարտարապետական ձեւերով ու քանդակներով, բարձրաքանդակներով, կիսանդրիներով, հին աստուածներու արձաններով: Նմանօրինակ արուեստի կարկառուն օրինակ է Սալամանքայի համալսարանի շէնքը։ Գաւառներուն մէջ այս ոճը կրած է տեղական աւանդոյթներու դրոշմը, սակայն ընդհանուր առմամբ անիկա սպանական մշակոյթի ամէնէն վառ դրսեւորումներէն է: Տասնամեակներ անց ռենեսանսի դարաշրջանի սպանական ճարտարապետութեան վրայէն կ՛անյետանայ գոթական ազդեցութիւնը, իսկ դասական ուսումնասիրութիւնները կը հասնին բարձր մակարդակի։ Թերակղզիին մէջ աւելի քան մէկ դար իր ազդեցութիւնը ունեցած վերածննունդը կարեւոր նշանակութիւն ունեցած է սպանական ճարտարապետութեան ինքնատիպութեան ձեւաւորման գործին՝ իր էական դրոշմը ձգելով։ == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} swichmo93l4x8uo9o98o6cswljqrn1w 241504 241503 2025-07-08T06:02:52Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 /* Վերածննդեան ազդեցութիւնը սպանական ճարտարապետութեան վրայ */ 241504 wikitext text/x-wiki <br /> [[Պատկեր:Salamanca Catedral.JPG|մինի|Սալամանկայի նոր տաճարը կառուցուած է ԺԶ.-ԺԸ. դարերուն՝ երկու ճարտարապետական ոճերով՝ գոթական եւ պարոքքօ]] '''Վերածննդեան դարաշրջանի ճարտարապետութիւնը''' ճարտարապետական ոճ, որ դիմած է հին յունա-հռոմէական շինարարական արուեստի գեղագիտական հիմունքներուն, հնարքներուն եւ ձեւերուն։ Վերածնունդի ժամանակաշրջանի մշակոյթը առաջին հերթին կը զարգանար [[Ֆլորանս|Ֆլորանսի]] եւ [[Հռոմ]]ի մէջ, ապա նաեւ [[Իտալիա|Իտալիոյ]] միւս երկրամասերուն մէջ, որպէս հիւմանիզմի եւ դասական ճարտարապետութեան վերակենդանացման խորհրդանիշ։ Ապենինեան թերակղզիի մէջ կատարելութեան հասնելէ ետք, վերածննդեան արուեստը կը տարածուէր նաեւ յարակից շրջաններուն մէջ։ Պատմաբանները ուսումնասիրութիւններու արդիւնքով հասած են այն եզրահանգման, որ սպանական վերածնունդը սկսած է 15-րդ դարու վերջին տասնամեակներուն<ref>Nieto Alcaide, Víctor Manuel; Morales, Alfredo José; Checa Cremades, Fernando; ''Renaissance architecture in Spain, 1488–1599'', p. 60. Ed. Cátedra (1989). [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-84-376-0830-3|978-84-376-0830-3]].</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.spanish-art.org/spanish-architecture-plateresque.html|title=Spanish Architecture: Plateresque Renaissance|last=|first=|date=|website=www.spanish-art.org|publisher=|language=|accessdate=}}</ref>։ 15-րդ դարը [[Սպանիա|Սպանիոյ]] համար դժուար ժամանակաշրջան էր, հաշուի առնելով [[Փորթուկալ]]ի, Նիտերլանտներու, [[Իտալիա|Իտալիոյ]] հետ շարունակական մրցակցութիւնը եւ [[Եւրոպա]]յի հիւսիսէն անընդհատ յարձակումներու սպառնալիքը։ Այդ ամէնուն գումարած նաեւ աւատական երկպառակութիւնները, սկիզբ առնող դասակարգային պայքարը, խռուութիւնները, արիւնալի ընդհարումները, խարդաւանքն ու թշնամանքը։ Սպանիոյ մէջ սկսած նոր ժամանակաշրջանին մարդը կը ճանաչցուի բարձրագոյն արժէք եւ կը յայտնուի բոլոր աշխարհահամակարգերու կիզակէտին մէջ։ Ժամանակակից ուսումնասիրողները վերածնունդի ժամանակաշրջանը բնութագրած են հետեւեալ ձեւով․ {{քաղվածք|Այդ Վերածնունդն էր, ըսես երկար ու տանջալից մղձաւանջէ արթնցած ու վերստին իրենց գտած ուժեղ, կենսախինդ մարդոց դարաշրջանը։ Ամրակուռ, հուժկու, արիասիրտ մարդոց դարաշրջանը, հերոսներու, որոնք ըսես իջած էին յունական արձաններու պատուանդաններէն եւ պատրաստ էին ամէն տեսակ քաջագործութիւններու։ Բայց վարուելակերպը աւելի վայելչագեղ դարձած էր, ճաշակները՝ աւելի նրբին, կեցուածքներն ու դէմքերկ կ'արտայայտէին մեծ կամք ու եռանդ։ Այդ աշխարհը ճանչնալու եւ հասկանալու ծարաւի, ստեղծագործելու բուռն կիրքով լեցուն մարդոց, մեծ արուեստի, մեծ յայտնագործութիւններու դարաշրջանն էր։|}} [[Պատկեր:Spain Andalusia Granada BW 2015-10-25 13-20-43.jpg|մինի|Կրանատայի տաճարը վերածննդեան շրջանի սպանական ճարտարապետական արուեստի փառահեղ նմուշներէն մէկը:]] == Վերածննդեան ազդեցութիւնը սպանական ճարտարապետութեան վրայ == Վերածննդեան ժամանակաշրջանի սպանական ճարտարապետական ոճը հիմնականին ձեւաւորուած է տեղական ճարտարապետներու կողմէ։ Անոր ձեւաւորման վրայ մեծ ազդեցութիւն կ'ունենայ Հարաւային Իտալիոյ ճարտարապետութիւնը<ref>{{Cite news|url=https://alyssakeasling.wordpress.com/2012/04/30/spanish-renaissance/|title=Spanish Renaissance|last=|first=|date=|work=|newspaper=Design History|language=|access-date=|via=}}</ref>։ Ստեղծագործաբար օգտուելով հին ժառանգութիւնէն, հենուելով գիտութեան նոր նուաճումներու վրայ՝ այդ ժամանակաշրջանի սպանացի արուեստագէտները ձգտած են ճշմարտացի պատկերել մարդուն եւ շրջակայ իրականութիւնը։ Անոնք արուեստը հարստացուցած են մարդու մարմինի կառուցուածքին ճշգրիտ պատկերացումով, հեռանկարի, լոյս ու ստուերի, ծաւալի, կրճատումներու եւ այլ խնդիրներու մշակմամբ եւ կիրառմամբ։ Ռենեսանսեան ճարտարապետութիւնը [[Սպանիա|Սպանիոյ]] մէջ ձեւաւորուած է հարաւիտալական արուեստի, գոթական աւանդոյթներու եւ տեղական իւրօրինակութիւններու միախառնման հետեւանքով<ref>Arias de Cossío, Ana María; ''The Art of the Spanish Renaissance'', pp. 90–91. Ed. Encuentro (2009). [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-84-7490-909-8|978-84-7490-909-8]].</ref><ref>Alonso Ruiz, Begoña; ''Late Gothic architecture in Castile: los Rasines'', p. 23. Ed. University of Cantabria (2003). [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-84-8102-304-6|978-84-8102-304-6]].</ref>։ Արդիւնքով առաջացած է նոր ճարտարապետական ոճ, որ կոչուած է պլատերեսքօ<ref>Bozal, Valeriano; ''Art history in Spain: From the origins to the Enlightenment'', pp. 157, 165. Ed Akal (1978). [[Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-84-7090-025-9|978-84-7090-025-9]].</ref>։ Վերածնունդի ժամանակահատուածին Փիրենեան թերակղզիին մէջ աւելի վառ կը դրսեւորուէր երկու ժողովուրդներու ու անոնց մշակոյթներու փոխազդեցութեան քաղաքական ու կրօնական հակառակութիւնները: Յետագային Սպանիոյ վրայ ազդեցութիւն գործած է իտալական դասական արուեստը: 15-16-րդ դարերուն [[Սպանիա|Սպանիոյ]] մէջ հիմնականին կը կառուցուէին ոչ մեծ եկեղեցիներ, թագաւորական դամբարաններ, գոթական փառահեղ հին տաճարներուն կ՛աւելցուէին մատուռներ: Նոր ոճի առաջին դրսեւորումները նկատուած են Տոլետոյի Սան Խուան տէ լոս Ռեյէս եկեղեցւոյ ներքեւ: Ճարտարապետ Խուան տէ Կուասը կը մտցնէ մավրիտանական մօտիվը` ութաթեւ աստղը, չնայած արտաքուստ եկեղեցին խիստ է եւ համապատասխան գոթական ճարտարապետութեան: Փլատէրեսքոյի ուշ շրջանը ԺԶ. դարն է: Անոր բնորոշ գիծերն են ճակատային կառուցուածքային փոփոխութիւնները: Ճակատային հատուածները յագեցած են դասական ճարտարապետական ձեւերով ու քանդակներով, բարձրաքանդակներով, կիսանդրիներով, հին աստուածներու արձաններով: Նմանօրինակ արուեստի կարկառուն օրինակ է Սալամանքայի համալսարանի շէնքը։ Գաւառներուն մէջ այս ոճը կրած է տեղական աւանդոյթներու դրոշմը, սակայն ընդհանուր առմամբ անիկա սպանական մշակոյթի ամէնէն վառ դրսեւորումներէն է: Տասնամեակներ անց ռենեսանսի դարաշրջանի սպանական ճարտարապետութեան վրայէն կ՛անյետանայ գոթական ազդեցութիւնը, իսկ դասական ուսումնասիրութիւնները կը հասնին բարձր մակարդակի։ Թերակղզիին մէջ աւելի քան մէկ դար իր ազդեցութիւնը ունեցած վերածննունդը կարեւոր նշանակութիւն ունեցած է սպանական ճարտարապետութեան ինքնատիպութեան ձեւաւորման գործին՝ իր էական դրոշմը ձգելով։ == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} nx0a0knhf1p1l85uy5etz2dviym0pw0 1 14556 241500 138369 2025-07-08T05:58:08Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 Սեւան Դանիէլեան Մկրեանը տեղափոխեց էջ [[Քննարկում:Վերածնունդի Դարաշրջանի Սպանական Ճարտարապետութիւն]]էն էջ [[Քննարկում:Վերածննդեան Դարաշրջանի Սպանական Ճարտարապետութիւն]] առանց վերայղում ձգելու 138369 wikitext text/x-wiki {{Հայ-իսպանական համագործակցություն/հոդված}} cvfnnzcyepgswurvns7wvhuydeb96lv 0 15090 241527 223074 2025-07-08T10:05:03Z Azniv Stepanian 8 241527 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Արտիւր Լայսթ''' ({{ԱԾ}})՝ գերմանացի հայագէտ։ Ուսումը աւարտելէն ետք երկար ժամանակ ուսուցիչի պաշտօն վարած է Լեհաստանի մէջ, ապա 12 տարի նուիրուած է հայ եւ վրացի լեզուներու ուսումնասիրութեան, մինչեւ [[1889]] թ.։ Ուսումնասիրելով հայոց լեզուն ու գրականութիւնը՝ շարք մը գրութիւններով գերմանացիներուն ծանօթացուցած է հայոց գրականութեան հետ «Armenische Bibliothek» գիրքերով (որ հրատարակած է հանգ. Աբգար Յովհաննիսեանը)։ Այս գիրքերուն մէջ իրըն կը պատկանին * ա) Սայաթ-Նովա * բ) Ռ. Պատկանեան * գ) Հ. Ղ. Վ. Ալիշան * դ) Մ. Պէշիկթաշլեան * ե) Խ. Աբովեան * զ) Վենետիկի Մխիթարեանք * է) Գաբրիէլ արքեպ. Այվազեան * ը) Գ. Սունդուկեանց * թ) Հայոց լրագրական մամուլը * ժ) Խրիմեան Հայրիկ։ Այս յօդուածներուն զուգընթաց, ան հայ հեղինակներու գրուածքներէն ալ թարգմանութիւններ ըրած է։ [[1890]] թ. Magasin հանդէսի N 12-ի մէջ հրատարակած է յօդուած մը հայ բանաստեղծութեան մասին։ Գերմաներէնի թարգմանած է նաեւ «Ծիծեռնակ», «Կռունկ» եւ «Հառաչք ի վերայ գերեզմանի» մտերմիկ բանաստեղծությունները։ Իր Georgien, Natur, Sitten and Bewohner գրուփիւններուն մէջ երկար յօդուածով կը խօսի հայ գրականութեան մասին։ Ունի նաեւ այլ գրութիւններ՝ ա) Armenische Dichterstimmen բ) Vom Lebensborn der Morgenlandes, ուր կը խօսի Ասիոյ ազգերու, ի միջի այլոց եւ հայերու ներքին կեանքին մասին։ Լայսթն ունի վրաց յայտնի՝ դասական բանաստեղծական վէպը «Վէփխիս տղաւօսանի» (Ընձենաւոր, Der Mann in Tiger fille)։ == Ծանօթագրութիւններ == <references />{{Արտաքին յղումներ}} {{DEFAULTSORT:Լայսթ Արտիւր}} [[Ստորոգութիւն:Գերմանացի հայագետներ]] 34hdshl0u7byap4zzp95b1m0bl6immw 241528 241527 2025-07-08T10:05:31Z Azniv Stepanian 8 241528 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Արտիւր Լայսթ''' ({{ԱԾ}})՝ գերմանացի հայագէտ։ Ուսումը աւարտելէն ետք երկար ժամանակ ուսուցիչի պաշտօն վարած է Լեհաստանի մէջ, ապա 12 տարի նուիրուած է հայ եւ վրացի լեզուներու ուսումնասիրութեան, մինչեւ [[1889]] թ.։ Ուսումնասիրելով հայոց լեզուն ու գրականութիւնը՝ շարք մը գրութիւններով գերմանացիներուն ծանօթացուցած է հայոց գրականութեան հետ «Armenische Bibliothek» գիրքերով (որ հրատարակած է հանգ. Աբգար Յովհաննիսեանը)։ Այս գիրքերուն մէջ իրըն կը պատկանին * ա) Սայաթ-Նովա * բ) Ռ. Պատկանեան * գ) Հ. Ղ. Վ. Ալիշան * դ) Մ. Պէշիկթաշլեան * ե) Խ. Աբովեան * զ) Վենետիկի Մխիթարեանք * է) Գաբրիէլ արքեպ. Այվազեան * ը) Գ. Սունդուկեանց * թ) Հայոց լրագրական մամուլը * ժ) Խրիմեան Հայրիկ։ Այս յօդուածներուն զուգընթաց, ան հայ հեղինակներու գրուածքներէն ալ թարգմանութիւններ ըրած է։ [[1890]] թ. Magasin հանդէսի N 12-ի մէջ հրատարակած է յօդուած մը հայ բանաստեղծութեան մասին։ Գերմաներէնի թարգմանած է նաեւ «Ծիծեռնակ», «Կռունկ» եւ «Հառաչք ի վերայ գերեզմանի» մտերմիկ բանաստեղծությունները։ Իր Georgien, Natur, Sitten and Bewohner գրուփիւններուն մէջ երկար յօդուածով կը խօսի հայ գրականութեան մասին։ Ունի նաեւ այլ գրութիւններ՝ ա) Armenische Dichterstimmen բ) Vom Lebensborn der Morgenlandes, ուր կը խօսի Ասիոյ ազգերու, ի միջի այլոց եւ հայերու ներքին կեանքին մասին։ Լայսթն ունի վրաց յայտնի՝ դասական բանաստեղծական վէպը «Վէփխիս տղաւօսանի» (Ընձենաւոր, Der Mann in Tiger fille)։ == Ծանօթագրութիւններ == <references />{{Արտաքին յղումներ}} {{DEFAULTSORT:Լայսթ Արտիւր}} [[Ստորոգութիւն:Հայագէտներ]] f1q8ie2an3lqrwfbj8e7aoia60r45qc 0 18488 241517 178645 2025-07-08T07:53:25Z Andre Engels 6732 simplifying url 241517 wikitext text/x-wiki {{անաղբիւր}} {{Տեղեկաքարտ եկեղեցի | հայերէն անուանում = Ս. Յովհաննու Կարապետ եկեղեցի (Հայաշէն) | տեսակ = | պատկեր = | պատկերի չափ = 250px | նկարագրութիւն = | երկիր = Լիբանան | երկիր2 = | pushpin map = | pushpin map2 = |latd = |latm = |lats = |latNS = |longd = |longm = |longs = |longEW = | տեղադրութիւն = | աշխարհ = | կրօնադաւանութիւն = Առաքելական | հիմնադիր = |ակտիվութիւն = | կարգավիճակ = | սկիզբ = | ճարտարապետ = | ոճ = | աւարտ =1935 | կայք = | տիպ= | ընդունակութիւն = | երկարութիւն = | լայնութիւն = | նուիրում = | բարձրութիւն = | գմբեթներու թիւ = | ժառանգութիւն = | արտաքին գմբեթի բարձրութիւն = | ներքին գմբեթի բարձրութիւն = | արտաքին գմբեթի տրամագիծ = | ներքին գմբեթի տրամագիծ = | ծայրաձողերու թուաքանակ = | ծայրաձողի բարձրութիւն = | շինանիւթ = | Վիքիպահեստում = }} '''Ս. Յովհաննու Կարապետ եկեղեցի (Հայաշէն)''', [[Լիբանան]]: === Պատմութիւն === [[1935 թուական|1935]]-ին աւարտեցաւ շինութիւնը Ս․ Յովհաննու Կարապետ եկեղեցւոյ։ Շինարարական աշխատանքներուն ծախսերը ստանձնեցին Գասպար Իփէկեան եւ մեծաթիւ բարերարներ։ 31 Մայիս 1937-ին Լիբանանի Թեմի Առաջնորդ Տ․ Եղիշէ Արք․ Կարոյեանի ձեռամբ տեղի ունեցաւ եկեղեցւոյ օծումը։ '''Եկեղեցւոյ հոգեւոր հովիւներն են՝''' Տ․ Յուսիկ Քհնյ․ Այանեան, 1935-1951 Տ․ Խորէն Քհնյ․ Աճէմեան, 1936-1951 Տ․ Գէորգ Քհնյ․ Տէր Յարութիւնեան, 1951-1952 Տ․ Վահան Քհնյ․ Ղազարեան, 1952—1979 Տ․ Խաչիկ Քհնյ․ Միսիրեան, 1979-1985 Տ․ Վահան Քհնյ․ Պալգէորգեան, 1986-1991 Տ․ Վարդան Քհնյ․ Պուտուրեան, 1991-2006 Տ․ Յովհաննէս Քհնյ․ Պոյաճեան, 2006-2012 Տ․ Վարդան Քհնյ․ Մարտիրոսեան, 2013-էն մինչեւ օրս == Տե՛ս նաեւ == *[[Ս. Նշան Մայր Եկեղեցի (Զոքաք Պլաթ)]] *[[Ս. Պօղոս Եկեղեցի (Այնճար)]] *[[Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ եկեղեցի (Զահլէ)]] *[[Ս. Յակոբ Եկեղեցի (Էշրէֆիէ)]] *[[Ս․ Աստուածածին Եկեղեցի, (Նոր Ատանա)]] *[[Ս. Վարդանանց Եկեղեցի (Պուրճ Համուտ)]] *[[Ս. Յարութիւն Եկեղեցի (Ճիւնի, Լիբանան)]] *[[Ս. Քառասնից Մանկանց եկեղեցի (Պուրճ Համուտ, Նոր Մարաշ)]] *[[Ս. Սարգիս Եկեղեցի (Նոր Սիս)]] *[[Ս. Գէորգ Եկեղեցի (Հաճըն)]] == Աղբիւրներ == [https://www.armprelacylb.org/churches/sourp-hohvhannoug/ Յովհաննու Կարապետ եկեղեցի (Հայաշէն)] [[Ստորոգութիւն:Ս. Յովհաննու Կարապետ եկեղեցի (Հայաշէն)]] [[Ստորոգութիւն:Լիբաան]] [[Ստորոգութիւն:Առաքելական եկեղեցի]] es9wenm3rl18894sl257oazzs1ioq0m 0 21582 241518 234986 2025-07-08T08:33:12Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 /* Ունկնագեղձերը */ 241518 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Հիւանդութիւն|պատկեր=Mumps PHIL 130 lores.jpg|տեսակ=Վարակիչ հիւանդութիւն}} '''Խոզուկ կամ ունկնախտ''' ({{Lang-ka|mumps}}) ունկնագեղձի (parotid gland) ժահրային փոխանցիկ վարակ մը։ == Ունկնագեղձերը == Ունկնագեղձերը թիւով երկուք են. իւրաքանչիւրը կը գտնուի դէմքին մէկ կողմը, [[Ականջ|ականջի]] յառաջամասին եւ ծնօտին վրայ, եւ կազմուած է երկու մասէ՝ մակերեսային եւ խորունկ բլթակներէ (lobe)։ Այս երկու բլթակներուն մէջէն կ'անցնին դէմքի մկաններուն շարժման մայր ջիղերը եւ անոնց բաժանմունքները։ Ունկնագեղձի լորձունքը բերնին մէջ կը հոսի խողովակով մը, որ կը բացուի վերի ծնօտին երկրորդ աղօրիք ակռային դիմաց։ == Վարակում == Ունկնախտը կամ գայլացաւը հետեւանքն է ժահրի մը, որ կը փոխանցուի ուղղակի լորձունքի միջոցով եւ կամ [[Օդ|օդին]] մէջ տարածուելով: Անիկա կը փոխանցուի հազալով, փռնգտալով եւ կամ [[Հիւանդութիւն|հիւանդին]] պնակն ու դգալ-պատառաքաղը գործածելով<ref>{{Cite web|url=https://asbarez.am/74665/%d5%b4%d5%a1%d5%b6%d5%af%d5%a1%d5%af%d5%a1%d5%b6-%d5%b5%d5%a1%d5%b3%d5%a1%d5%ad%d5%a1%d5%af%d5%ab-%d5%be%d5%a1%d6%80%d5%a1%d5%af%d5%b6%d5%a5%d6%80-2/|title=Մանկական Յաճախակի Վարակներ|date=2010-03-20|website=Asbarez - Armenian|language=en-US|accessdate=2022-01-26}}</ref>։ Անիկա փոխանցիկ վարակ մըն է: Վարակումէն ետք, ժահրը կը մնայ լորձունքին մէջ մէկ շաբաթ, ապա տեղի կ'ունենայ գեղձին ծաւալումը. ժահրը կրնայ թափանցել [[Արիւն|արեան]], մէզին եւ ուղեղաջուրին։ == Ախտանշաններ եւ դարմանում == Ունկնակը կը պատահի ընդհանրապէս [[Գարուն|գարնան]] եւ [[Ձմեռ|ձմրան]] եղանակներուն. անիկա ընդհանրապէս երկկողմանի է, կը տեսնուի որեւէ մէկ տարիքի, առանց սեռի խտրութեան, սակայն՝ առաւելաբար 5-10 տարիքի միջեւ եւ մանչերուն յատկապէս։ Վարակումէն 7-14 օր ետք անհատը կ'ունենայ [[գլխացաւ]], ախորժակի կորուստ, յոգնածութիւն եւ մեղմ ջերմ, հարբուխանման վիճակ, փորի ցաւ, երեսի ուռեցք, [[ջերմութիւն]], բերնի չորութիւն, ուտելու եւ կլլելու դժուարութիւն. յաճախ տղաք կ'ունենան նաեւ ամորձիքներու ուռեցք, ցաւ եւ բորբոքում։ ժահրը կրնայ յարձակիլ մարմինի այլ գործարաններու վրայ, մասնաւորապէս՝ [[Ուղեղ|ուղեղին]], ամորձիներուն (testicles), ձուարաններուն (ovaries), ներքին ականջին եւ [[Թոքեր|թոքերուն]]՝ յառաջացնելով բորբոքումներ։ Այս ժահրը հիւանդին արեան մէջ կը զարգացնէ հակամարմիններ, որոնցմով հիւանդը կ'ունենայ երկարատեւ դիմադրողականութիւն (immunity), այսինքն ան երկրորդ անգամ նոյն հիւանդութիւնը չ'ունենար իր ամբողջ կեանքին ընթացքին։ Դարմանումը կ'ըլլայ՝ ֆիզիքապէս հանգիստ ընելով, առատ հեղուկ խմելով եւ հակաջերմ դեղեր առնելով։ Շրջան մը ետք, գեղձը կը ծաւալի բարձր [[Ջերմութիւն|ջերմի]] եւ ցաւի հետ միատեղ։ Ընդհանրապէս գեղձը կը վերագտնէ իր բնական երեւոյթը 2-3 շաբաթներու ընթացքին։ Ունկնակը կրնայ կրկնուիլ 2-3 շաբաթ ետք, մանաւանդ եթէ հիւանդը ֆիզիքապէս հանգիստ չընէ եւ շուտով աշխատանքի վերսկսի։ Նախընտրելի է, որ ունկնակ ունեցող անհատը մասնակի մեկուսացում ունենայ առողջ անձերէ, մինչեւ որ գեղձը վերագտնէ իր բնական երեւոյթը<ref>[https://afhil.com/e-zkoush/%d5%a3%d5%a1%d5%b5%d5%ac%d5%a1%d6%81%d5%a1%d6%82-mumps/ Ունկնախտը]</ref>։ Ունկնախտը կանխարգելի է յատուկ պատուաստով մը: == Ծանօթագրութիւններ == <references /> [[Ստորոգութիւն:Հիւանդութիւններ]] [[Ստորոգութիւն:Հիւանդութիւններ այբբենական կարգով]] jscmghm8hupcibfeywjmk2ezed0jsea 0 27532 241523 232104 2025-07-08T09:58:54Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 /* Մետաքս արտադրող միջատը */ 241523 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Meyers b14 s0826a.jpg|մինի]] '''Մետաքս,''' մանրաթել, որ կը պատկանի բնական եւ կենդանական ծագում ունեցող մանրաթելերու թիւին։ Մետաքս մանրաթելը արագ կը կլանէ խոնաւութիւնը եւ նոյնքան արագ կը չորնայ։ Բարձր ջերմաստիճանի պարագային, կը դառնայ կոշտ եւ կը փշրուի։ Կարելի չէ եռացնել, քանի որ կը կորսնցնէ ամրութիւնը։ == Մետաքս արտադրող միջատը == [[Պատկեր:Eri silk worm.jpg|ձախից|մինի]] Մետաքս արտադրող միջատը, որ կը կոչուի մետաքսի որդ` պոմպիքս մորի, կամ` [[Թթենի|թթենիի]] ցեց, գիշերային [[թիթեռնիկ]] մըն է: Այս որդը կ'ուտէ միայն ճերմակ թութի ծառի տերեւներ: Ան պէտք ունի սնանելու ամբողջ ամիս մը, մինչեւ որ սկսի իր խոզուկը շինել: Չորս օրուան ընթացքին ան կ'արտադրէ լորձունք, որ կը կարծրանայ օդին ազդեցութեան տակ՝ պատրաստելով մետաքսի թելերը: [[Պատկեր:Eripolu.jpg|մինի]] Չիները երկար ժամանակ գաղտնի կը պահեն մետաքսի որդի բուծանման ձեւը: Իւրաքանչիւր անձ, որ կ'անցնէր սահմանէն, մանրակրկիտ կը քննուէր. բացարձակօրէն արգիլուած էր տանիլ խոզակներ կամ ճերմակ թթենիի հունտեր: Սակայն եւրոպացիներն ալ կ'ուզէին ունենալ այս շքեղ կերպասը: Հետեւաբար, վաճառականներ կերպասը բերել կու տային [[Չինաստան|Չինաստանէն]]` կտրելով երկար ճամբայ մը [[Ասիա|Ասիոյ]] տարածքներէն, որ անուանուած էր [[Մետաքսի Ճանապարհ|Մետաքսի ճամբայ]], մինչեւ այն օրը երբ միջին դարերուն, անոր գաղտնիքը կը բացայայտուի<ref>[https://www.aztagdaily.com/archives/436272 Մետաքս արտադրող միջատը]</ref>: == Աւանդութիւն == Ըստ աւանդութեան, չիներն են, որոնք մետաքսը գտած են 4700 տարի առաջ: Չին իշխանուհի մը գտած է միջոցը` իր [[Թէյ|թէյի]] գաւաթին մէջ ինկած խոզակի մը երկար թելը բանալու ատեն: Այս ձեւով է, որ կը սկսի մետաքսին երկար պատմութիւնը: Այս յայտնաբերումէն կը յառաջանան երկու աշխատանքի մարզեր. մետաքսի որդին բուծանումը եւ մետաքսի հիւսքը<ref>[https://www.inyourpocket.com/dubrovnik/Silk-Production-in-Konavle_72514f Աւանդութիւն]</ref>: === Մետաքսի արտադրութիւն === Կան մետաքսեայ թելերով պատրաստուած կերպասներու տեսակներ, ինչպէս` «քրէփը», «մուսլինը», «օրկանզան», «թաֆթան», «սաթենը» կամ թաւիշը: Այս տարբեր տեսակի կերպասները կը ստացուին ըստ մետաքսէ թելին պատրաստութեան ձեւին, եւ յատկապէս ինչպէս կը հիւսուին այդ թելերը: == Մետաքսը ժամանակի ընթացքին == [[Պատկեր:Saree on display at Dilli Haat.JPG|մինի]] Մետաքսը նախ կը գործածուի հագուստներու համար. մետաքսեայ հագուստներ հագուիլը հարստութեան եւ ընկերութեան մէջ կարեւոր դիրք ունենալու նշան էր: Չինաստանի մէջ անիկա յատկացուած էր կայսրերուն եւ կարեւոր անձնաւորութիւններուն: Արեւմտեան աշխարհին մէջ, ԺԸ. դարուն, թագաւորական շրջանակներուն մէջ, այր մարդ եւ կին մետաքսով ծածկուած էին: Նոյնիսկ կօշիկները մետաքսէ էին: Այդ տարիներէն ի վեր մետաքսը մնացած է կոկիկ եւ շքեղ կերպաս մը: [[Պատկեր:WLA vanda Bed lit a la polonaise.jpg|ձախից|մինի]] Է. դարէն սկսեալ, մետաքսը օգտագործուած է զարդարելու համար պալատներն ու մեծ տուները: Անկողին, բազկաթոռ, վարագոյր, պատ` ամէն ինչ ծածկուած էր մետաքսով: Այս յարդարումը կրնար փոխուիլ` ըստ եղանակի. ամառը մարդիկ կը նախընտրէին աւելի բաց գոյնով եւ [[Ծաղիկ|ծաղիկներու]] պատկերներով մետաքսեայ կերպասներ, իսկ ձմրան կը տաքնային մետաքսեայ թաւիշէ յարդարանքներով: Ի. դարէն մինչեւ այսօր, նորաձեւութեան մեծ վարպետները զայն կը գործածեն իրենց գեղեցիկ գործերուն համար: Մետաքսի կարգ մը գործարաններ կը յաջողին յառաջ բերել այնքան բարակ մետաքսեայ թելերու հիւսուածքներ, որոնց միջոցով կարելի կ'ըլլայ մետաքսեայ [[Գիրք|գիրքեր]] գոյացնել, որոնց գրութիւնները կարելի էր կարդալ տպուած գրութեան մը նման. անոնք նոյնիսկ մետաքսեայ թելերով դիմանկարներ կը հիւսեն` գեղանկարչութեան տպաւորութիւն յառաջացնելով: Սակայն այս գիրքերը եւ դիմանկարները բացառիկ կը մնան<ref>[https://www.aztagdaily.com/archives/437125 Մետաքսը ժամանակի ընթացքին]</ref>: == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} [[Ստորոգութիւն:Մետաքս]] [[Ստորոգութիւն:Չինական յայտնագործութիւններ]] 8nq5kslhryj16pphye6ozg249q42z5z 0 28137 241525 235103 2025-07-08T10:03:07Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 241525 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Tomato juice 316744.jpg|մինի]] '''Լոլիկի հիւթ''' ({{lang-en|''Tomato juice''}}), [[Լոլիկ|լոլիկէն]] ստացուած հիւթ։ Կ'օգտագործուի խմիչքի տեսքով։ Ամերիկայի մէջ, կ'ենթադրուի, որ առաջին անգամ լոլիկի հիւթ վաճառուած է 1917-ին եւ զայն վաճառողը եղած է [[Ինտիանա|Ինտիանայի]] հարաւը գտնուող «Ֆրենչ Լիք Սփրինկս» հիւրանոցի (''French Lick Springs Hotel'' ) սեփականատէր Լուիս Փերին։ Այն ատեն անոր [[Նարինջ|նարինջի]] հիւթը սպառած էր, եւ անհրաժեշտ էր զայն անյապաղ փոխարինել ուրիշ ըմպելիքով մը։ Փերիի կողմէ յայտնաբերուած լոլիկ, [[շաքար]] եւ յատուկ թացան մը պարունակող հիւթին բաղադրատոմսը արագ էր. այսպիսով [[Շիքակօ|Շիքակոյի]] մէջ կը յայտնուի լոլիկի հիւթէ պատրաստուած առաջին խմիչքը։ [[Պատկեր:Tomato Juice.jpg|մինի|ձախից]] 1937-ին [[ԽՍՀՄ]]-ի մէջ կ'արտադրուի լոլիկի հիւթի առաջին խմբաքանակը։ [[Մոսկուա|Մոսկուայի]] Կրկէսային հրապարակին մէջ կը կազմակերպուի լոլիկի հիւթի անվճար համտես մը։ Այնուամենայնիւ, համտեսողներուն մեծամասնութիւնը բացասական գնահատական կու տայ։ Աւելի ուշ, գովազդային հրաշալի արշաւի մը շնորհիւ, լոլիկի հիւթը լայն ճանաչում կը գտնէ<ref>[https://web.archive.org/web/20120419200110/http://health-care.eu/health-benefits-of-raw-tomato-juice Լոլիկի հիւթ]</ref>։ Խորհրդային Միութեան մէջ լոլիկի հիւթը կը տարածուի մթերային խանութներու, [[Մանկապարտէզ|մանկապարտէզներու]], ուսումնական հաստատութիւններու, [[Ճաշարան|ճաշարաններու]], [[Թատրոն|թատրոններու]] եւ [[Սրճարան|սրճարաններու]] մէջ։ Լոլիկի հիւթ արտադրող ընկերութիւններէն շատերը անոր մէջ [[աղ]] կ'աւելացնեն։ Յաճախ կ'աւելցնեն նաեւ [[Սոխ|սոխի]] կամ [[Սխտոր|սխտորի]] փոշի եւ տարբեր [[համեմունքներ]]։ [[Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ|Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներու]] մէջ լոլիկի հիւթի զանգուածային արտադրութիւնն ու իւրացումը կը սկսի 1920-ականներու կէսերուն, եւ քանի մը տարի ետք անիկա կը դառնայ փնտռուած ըմպելիք մը՝ [[Նախաճաշ|նախաճաշի]] համար<ref>[https://books.google.com/books?id=CecCHiI95dYC&pg=PA122&dq=breakfast,+tomato+juice&hl=en&sa=X&ei=xvxjUc3cI-qpiQLS34DYAQ&ved=0CFMQ6AEwBQ#v=onepage&q=breakfast%2C%20tomato%20juice&f=false Nineteen Twenties — Kathleen Morgan Drowne, Patrick Huber — Google Books<!-- Bot generated title -->]</ref>։ [[Պատկեր:Campbell's tomato juice on a flight of Icelandair - rear side of can.JPG|մինի]] [[Քանատա|Քանատական]] օրէնքները կը պահանջեն, որ լոլիկի հիւթը քամեն ամբողջական լոլիկներէ, մինչդեռ [[ԱՄՆ]]-ի մէջ լոլիկի հիւթի մեծ մասը կը պատրաստուի լոլիկի թացանէն։ == Յատկութիւններ == Լոլիկի հիւթը կրնայ պաշտպանել կարգ մը հիւանդութիւններէ<ref>{{Cite web|url=http://health-care.eu/health-benefits-of-raw-tomato-juice|title=Health Benefits of raw tomato juice|publisher=Health Care|archive-url=https://web.archive.org/web/20120419200110/http://health-care.eu/health-benefits-of-raw-tomato-juice|archive-date=19 Ապրիլ 2012|accessdate=16 Մայիս 2012-ին|url-status=dead}}</ref>։ 2000-ին կատարուած փոքրածաւալ ուսումնասիրութիւն մը ցոյց կու տայ, որ լոլիկի հիւթը կը պարունակէ այնպիսի գործօն մը (ծածկագիր՝ P3), որ կը կանխէ [[Արեան խցանում|արեան խցանումը]]: Ուսումնասիրութիւններու հեղինակները կ'ենթադրեն, որ լոլիկի հիւթը կրնայ օգտակար ըլլալ նաեւ [[Շաքարախտ|շաքարախտէ]] տառապողներու համար, սակայն սահմանափակ քանակով օգտագործելու պարագային: Լոլիկի հիւթը, իբրեւ ըմպելիք, յաճախ կը մատուցեն [[Օդանաւ|օդանաւի]] ուղեւորներուն։ Օրինակ՝ 2008-ին, «Լիւֆթանզա» (Lufthansa) օդանաւային ընկերութեան վաճառուած է 1.7 միլիոն լիթր լոլիկի հիւթ. ըստ կարգ մը ենթադրութիւններու անիկա թռիչքի ընթացքին ճնշման անկում կ'ապահովէ։ == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} [[Ստորոգութիւն:Հիւթեր]] [[Ստորոգութիւն:Ըմպելիքներ]] rxu0nxx5hqlc40m6rhau4bxfb14cwyt 241526 241525 2025-07-08T10:03:35Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 241526 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Tomato juice 316744.jpg|մինի]] '''Լոլիկի հիւթ''' ({{lang-en|''Tomato juice''}}), [[Լոլիկ|լոլիկէն]] ստացուած հիւթ։ Կ'օգտագործուի խմիչքի տեսքով։ Ամերիկայի մէջ, կ'ենթադրուի, որ առաջին անգամ լոլիկի հիւթ վաճառուած է 1917-ին եւ զայն վաճառողը եղած է [[Ինտիանա|Ինտիանայի]] հարաւը գտնուող «Ֆրենչ Լիք Սփրինկս» հիւրանոցի (''French Lick Springs Hotel'' ) սեփականատէր Լուիս Փերին։ Այն ատեն անոր [[Նարինջը|նարինջի]] հիւթը սպառած էր, եւ անհրաժեշտ էր զայն անյապաղ փոխարինել ուրիշ ըմպելիքով մը։ Փերիի կողմէ յայտնաբերուած լոլիկ, [[շաքար]] եւ յատուկ թացան մը պարունակող հիւթին բաղադրատոմսը արագ էր. այսպիսով [[Շիքակօ|Շիքակոյի]] մէջ կը յայտնուի լոլիկի հիւթէ պատրաստուած առաջին խմիչքը։ [[Պատկեր:Tomato Juice.jpg|մինի|ձախից]] 1937-ին [[ԽՍՀՄ]]-ի մէջ կ'արտադրուի լոլիկի հիւթի առաջին խմբաքանակը։ [[Մոսկուա|Մոսկուայի]] Կրկէսային հրապարակին մէջ կը կազմակերպուի լոլիկի հիւթի անվճար համտես մը։ Այնուամենայնիւ, համտեսողներուն մեծամասնութիւնը բացասական գնահատական կու տայ։ Աւելի ուշ, գովազդային հրաշալի արշաւի մը շնորհիւ, լոլիկի հիւթը լայն ճանաչում կը գտնէ<ref>[https://web.archive.org/web/20120419200110/http://health-care.eu/health-benefits-of-raw-tomato-juice Լոլիկի հիւթ]</ref>։ Խորհրդային Միութեան մէջ լոլիկի հիւթը կը տարածուի մթերային խանութներու, [[Մանկապարտէզ|մանկապարտէզներու]], ուսումնական հաստատութիւններու, [[Ճաշարան|ճաշարաններու]], [[Թատրոն|թատրոններու]] եւ [[Սրճարան|սրճարաններու]] մէջ։ Լոլիկի հիւթ արտադրող ընկերութիւններէն շատերը անոր մէջ [[աղ]] կ'աւելացնեն։ Յաճախ կ'աւելցնեն նաեւ [[Սոխ|սոխի]] կամ [[Սխտոր|սխտորի]] փոշի եւ տարբեր [[համեմունքներ]]։ [[Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ|Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներու]] մէջ լոլիկի հիւթի զանգուածային արտադրութիւնն ու իւրացումը կը սկսի 1920-ականներու կէսերուն, եւ քանի մը տարի ետք անիկա կը դառնայ փնտռուած ըմպելիք մը՝ [[Նախաճաշ|նախաճաշի]] համար<ref>[https://books.google.com/books?id=CecCHiI95dYC&pg=PA122&dq=breakfast,+tomato+juice&hl=en&sa=X&ei=xvxjUc3cI-qpiQLS34DYAQ&ved=0CFMQ6AEwBQ#v=onepage&q=breakfast%2C%20tomato%20juice&f=false Nineteen Twenties — Kathleen Morgan Drowne, Patrick Huber — Google Books<!-- Bot generated title -->]</ref>։ [[Պատկեր:Campbell's tomato juice on a flight of Icelandair - rear side of can.JPG|մինի]] [[Քանատա|Քանատական]] օրէնքները կը պահանջեն, որ լոլիկի հիւթը քամեն ամբողջական լոլիկներէ, մինչդեռ [[ԱՄՆ]]-ի մէջ լոլիկի հիւթի մեծ մասը կը պատրաստուի լոլիկի թացանէն։ == Յատկութիւններ == Լոլիկի հիւթը կրնայ պաշտպանել կարգ մը հիւանդութիւններէ<ref>{{Cite web|url=http://health-care.eu/health-benefits-of-raw-tomato-juice|title=Health Benefits of raw tomato juice|publisher=Health Care|archive-url=https://web.archive.org/web/20120419200110/http://health-care.eu/health-benefits-of-raw-tomato-juice|archive-date=19 Ապրիլ 2012|accessdate=16 Մայիս 2012-ին|url-status=dead}}</ref>։ 2000-ին կատարուած փոքրածաւալ ուսումնասիրութիւն մը ցոյց կու տայ, որ լոլիկի հիւթը կը պարունակէ այնպիսի գործօն մը (ծածկագիր՝ P3), որ կը կանխէ [[Արեան խցանում|արեան խցանումը]]: Ուսումնասիրութիւններու հեղինակները կ'ենթադրեն, որ լոլիկի հիւթը կրնայ օգտակար ըլլալ նաեւ [[Շաքարախտ|շաքարախտէ]] տառապողներու համար, սակայն սահմանափակ քանակով օգտագործելու պարագային: Լոլիկի հիւթը, իբրեւ ըմպելիք, յաճախ կը մատուցեն [[Օդանաւ|օդանաւի]] ուղեւորներուն։ Օրինակ՝ 2008-ին, «Լիւֆթանզա» (Lufthansa) օդանաւային ընկերութեան վաճառուած է 1.7 միլիոն լիթր լոլիկի հիւթ. ըստ կարգ մը ենթադրութիւններու անիկա թռիչքի ընթացքին ճնշման անկում կ'ապահովէ։ == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} [[Ստորոգութիւն:Հիւթեր]] [[Ստորոգութիւն:Ըմպելիքներ]] 64x9377mzcvmy33l7e9h24lhjc7lvbe 0 29201 241511 241300 2025-07-08T07:03:22Z Maral Dikbikian 4797 241511 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Պիսան Աուտա''' ({{Lang-ar|بيسان عودة}}, {{ԱԾ}}), [[Պաղեստին|պաղեստինցի]] լրագրող, ակտիվիստ, եւ տեսերիզ շինող<ref>https://www.bbc.com/news/world-middle-east-67116407</ref>: Ան ճանչցուած է ընկերային ցանցերու վրայ (մանաւանդ Instagram-ի) նկարելով եւ վաւերագրելով իր փորձառութիւնները, թէ՛ [[Արաբերէն|արաբերէնով]] եւ թէ [[Անգլերէն|անգլերէնով]], Ղազայի ցեղասպանութեան ընթացքին, սկսեալ [[Հոկտեմբեր]], [[2023 թուական|2023]] թուականէն<ref>https://archive.ph/20231129102144/https://www.haaretz.com/middle-east-news/palestinians/2023-11-29/ty-article-magazine/.premium/the-war-influencers-watching-gaza-through-social-media/0000018c-1661-d5be-af9f-3ef9cf0f0000 </ref><ref>https://web.archive.org/web/20231116171650/https://www.ida2at.com/5-palestinian-influencers-reported-gaza-war/</ref>: == Կեանքը եւ ասպարէզը == Պիսան Աուտա մեծցած է [[Պէյթ Հանուն]]<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.france24.com/en/middle-east/20231024-not-sure-i-m-lucky-to-be-alive-gazans-fear-worse-is-to-come-as-public-health-catastrophe-looms|title='Not sure I'm lucky to be alive': Gazans fear worse is to come as public health 'catastrophe' looms|date=2023-10-24|website=France 24|language=en|accessdate=2025-07-02}}</ref>: Ան իր համալսարանի վկայականը ստացած է առեւտրական ղեկավարութեան (Business Management) մէջ<ref>{{Citation|title=بيسان عودة.. "حكواتية" تحكي رواياتها بطريقة فريدة.. لنتعرف على حكايتها|url=https://www.skynewsarabia.com/program/influencer/1468960-%D8%A8%D9%8A%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D8%B9%D9%88%D8%AF%D8%A9-%D8%AD%D9%83%D9%88%D8%A7%D8%AA%D9%8A%D8%A9-%D8%AA%D8%AD%D9%83%D9%8A-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%8A%D8%A7%D8%AA%D9%87%D8%A7-%D8%A8%D8%B7%D8%B1%D9%8A%D9%82%D8%A9-%D9%81%D8%B1%D9%8A%D8%AF%D8%A9|accessdate=2025-07-02|language=ar}}</ref>: Պիսան աշխատած է շատ մը կազմակերպութիւններու հետ տարբեր հարցերու գծով, օրինակ՝ ան իր բաժինը բերած է [[Միացեալ Ազգերու Կազմակերպութիւն|Միացեալ Ազգերու Կազամկերպութեան]] սեռական հաւասարութեան ծրագրին<ref>{{Cite web|url=https://palestine.unwomen.org/en/stories/in-the-words-of/2023/08/in-the-words-of-bisan-owda-content-creation-is-an-effective-tool-to-advance-gender-equality-in-palestine|title=In the Words of Bisan Owda “Content Creation is an Effective Tool to Advance Gender Equality in Palestine”|date=2023-08-28|website=UN Women – Palestine Country Office|language=en|accessdate=2025-07-02}}</ref>: Ան նաեւ մաս կազմած է [[Եւրոպական Միութիւն|Եւրոպական Միութեան]] Կլիմայի բարելաւման ծրագրին<ref name=":1">{{Cite web|url=https://south.euneighbours.eu/ecard/bisan-owda/|title=Bisan Owda|website=EU Neighbours|language=en|accessdate=2025-07-02}}</ref>: Պիսան Աուտան «Հաքաուաթի» անունով ծրագիր մը կ'արտադրէ «Roya TV»-ի վրայ<ref name=":0" /><ref name=":1" />: Անոր մէջ, ան կը պատմէ Պաղեստինի պատմութեան եւ մշակոյթին մասին: Պիսան նաեւ YouTube-ի վրայ դաստիարակչական տեսերիզներ կը հրապարակէ Պաղեստինի մասին: [[Մայիս]], [[2021 թուական|2021]] թուականին, [[Իսրայէլ|Իսրայէլի]] եւ Պաղեստինի պատերազմին ընթացքին, Պիսան արտայայտած է միջազգային ուշադրութեան կարեւորութիւնը Ղազայի վիճակին մասին<ref>https://www.abc.net.au/news/2021-05-18/gaza-israel-living-either-side-of-the-line-amid-conflict/100139250 </ref>: == Ղազայի ցեղասպանութիւն (2023-ներկայ) == Ղազայի պատերազմի ընթացքին, որ յառաջացաւ Հոկտեմբեր, 2023 թուականին, Պիսան Instagram-ի վրայ միջազգային ուշադրութիւն ստացաւ իր տեսերիզներուն եւ պատմած դէպքերուն համար: Անոնց մէջ, ան կը նկարագրէ քաղաքացիներուն ամէնօրեայ փորձառութիւնները եւ դժուարութիւնները, օրինակ ռմբակոծութիւնները կամ ուտելիքի եւ դեղի պակասը<ref name=":2" /><ref name=":3">{{Cite web|url=https://thewalrus.ca/gaza-press-freedom/|title=Attacks on Press Freedoms Have Chilling Effects Far beyond Gaza {{!}} The Walrus|date=2024-01-30|language=en-US|accessdate=2025-07-02}}</ref><ref>https://www.lemonde.fr/en/international/article/2023/11/06/israeli-army-intensifies-strikes-on-gaza-plunging-civilians-into-horror-and-hunger_6231080_4.html</ref><ref>https://www.cbsnews.com/chicago/news/palestinian-journalists-gaza/</ref>: Ան ճանչցուեցաւ իր տեսերիզներուն առաջին բառերով՝ «Անունս Պիսան է, ես Ղազայէն եմ, եւ ես դեռ ողջ եմ»<ref name=":2">https://www.newarab.com/news/gaza-journalists-motaz-azaiza-bisan-decry-worlds-apathy</ref>: Իր տեսերիզները ընդհանրապէս կ'ըլլան անգլերէնով, քիչ մը արաբերէնով<ref>{{Cite web|url=https://nymag.com/intelligencer/article/bisan-plestia-motaz-gaza-through-my-instagram-feed.html|title=Witnessing Gaza Through My Instagram Feed|last=Arafat|first=Zaina|date=2023-11-20|website=Intelligencer|language=en|accessdate=2025-07-02}}</ref>: Անոր գործերը տարածուած են BBC News, Al Jazeera, եւ ABC News-ի լրատուներու կողմէ<ref>https://www.newarab.com/news/gaza-voices-who-bisan-hind-khoudary-motaz-and-plestia</ref>: Մինչեւ [[Մայիս]], [[2024]] թուական՝ Պիսան արդէն ունէր 4,1 միլիոն հետեւող<ref name=":3" />: == Ծանօթագրութիւններ == <references /> 8vsazfhdbf6x58sw31kaarxjvk7pm6i 241512 241511 2025-07-08T07:12:09Z Maral Dikbikian 4797 241512 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Պիսան Աուտա''' ({{Lang-ar|بيسان عودة}}, {{ԱԾ}}), [[Պաղեստին|պաղեստինցի]] լրագրող, ակտիվիստ, եւ տեսերիզ շինող<ref>https://www.bbc.com/news/world-middle-east-67116407</ref>: Ան ճանչցուած է ընկերային ցանցերու վրայ (մանաւանդ Instagram-ի) նկարելով եւ վաւերագրելով իր փորձառութիւնները, թէ՛ [[Արաբերէն|արաբերէնով]] եւ թէ [[Անգլերէն|անգլերէնով]], Ղազայի ցեղասպանութեան ընթացքին, սկսեալ [[Հոկտեմբեր]], [[2023 թուական|2023]] թուականէն<ref>https://archive.ph/20231129102144/https://www.haaretz.com/middle-east-news/palestinians/2023-11-29/ty-article-magazine/.premium/the-war-influencers-watching-gaza-through-social-media/0000018c-1661-d5be-af9f-3ef9cf0f0000 </ref><ref>https://web.archive.org/web/20231116171650/https://www.ida2at.com/5-palestinian-influencers-reported-gaza-war/</ref>: == Կեանքը եւ ասպարէզը == Պիսան Աուտա մեծցած է [[Պէյթ Հանուն]]<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.france24.com/en/middle-east/20231024-not-sure-i-m-lucky-to-be-alive-gazans-fear-worse-is-to-come-as-public-health-catastrophe-looms|title='Not sure I'm lucky to be alive': Gazans fear worse is to come as public health 'catastrophe' looms|date=2023-10-24|website=France 24|language=en|accessdate=2025-07-02}}</ref>: Ան իր համալսարանի վկայականը ստացած է առեւտրական ղեկավարութեան (Business Management) մէջ<ref>{{Citation|title=بيسان عودة.. "حكواتية" تحكي رواياتها بطريقة فريدة.. لنتعرف على حكايتها|url=https://www.skynewsarabia.com/program/influencer/1468960-%D8%A8%D9%8A%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D8%B9%D9%88%D8%AF%D8%A9-%D8%AD%D9%83%D9%88%D8%A7%D8%AA%D9%8A%D8%A9-%D8%AA%D8%AD%D9%83%D9%8A-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%8A%D8%A7%D8%AA%D9%87%D8%A7-%D8%A8%D8%B7%D8%B1%D9%8A%D9%82%D8%A9-%D9%81%D8%B1%D9%8A%D8%AF%D8%A9|accessdate=2025-07-02|language=ar}}</ref>: Պիսան աշխատած է շատ մը կազմակերպութիւններու հետ տարբեր հարցերու գծով, օրինակ՝ ան իր բաժինը բերած է [[Միացեալ Ազգերու Կազմակերպութիւն|Միացեալ Ազգերու Կազամկերպութեան]] սեռական հաւասարութեան ծրագրին<ref>{{Cite web|url=https://palestine.unwomen.org/en/stories/in-the-words-of/2023/08/in-the-words-of-bisan-owda-content-creation-is-an-effective-tool-to-advance-gender-equality-in-palestine|title=In the Words of Bisan Owda “Content Creation is an Effective Tool to Advance Gender Equality in Palestine”|date=2023-08-28|website=UN Women – Palestine Country Office|language=en|accessdate=2025-07-02}}</ref>: Ան նաեւ մաս կազմած է [[Եւրոպական Միութիւն|Եւրոպական Միութեան]] Կլիմայի բարելաւման ծրագրին<ref name=":1">{{Cite web|url=https://south.euneighbours.eu/ecard/bisan-owda/|title=Bisan Owda|website=EU Neighbours|language=en|accessdate=2025-07-02}}</ref>: Պիսան Աուտան «Հաքաուաթի» անունով ծրագիր մը կ'արտադրէ «Roya TV»-ի վրայ<ref name=":0" /><ref name=":1" />: Անոր մէջ, ան կը պատմէ Պաղեստինի պատմութեան եւ մշակոյթին մասին: Պիսան նաեւ YouTube-ի վրայ դաստիարակչական տեսերիզներ կը հրապարակէ Պաղեստինի մասին: [[Մայիս]], [[2021 թուական|2021]] թուականին, [[Իսրայէլ|Իսրայէլի]] եւ Պաղեստինի պատերազմին ընթացքին, Պիսան արտայայտած է միջազգային ուշադրութեան կարեւորութիւնը Ղազայի վիճակին մասին<ref>https://www.abc.net.au/news/2021-05-18/gaza-israel-living-either-side-of-the-line-amid-conflict/100139250 </ref>: == Ղազայի ցեղասպանութիւն (2023-ներկայ) == Ղազայի պատերազմի ընթացքին, որ յառաջացաւ Հոկտեմբեր, 2023 թուականին, Պիսան Instagram-ի վրայ միջազգային ուշադրութիւն ստացաւ իր տեսերիզներուն եւ պատմած դէպքերուն համար: Անոնց մէջ, ան կը նկարագրէ քաղաքացիներուն ամէնօրեայ փորձառութիւնները եւ դժուարութիւնները, օրինակ ռմբակոծութիւնները կամ ուտելիքի եւ դեղի պակասը<ref name=":2" /><ref name=":3">{{Cite web|url=https://thewalrus.ca/gaza-press-freedom/|title=Attacks on Press Freedoms Have Chilling Effects Far beyond Gaza {{!}} The Walrus|date=2024-01-30|language=en-US|accessdate=2025-07-02}}</ref><ref>https://www.lemonde.fr/en/international/article/2023/11/06/israeli-army-intensifies-strikes-on-gaza-plunging-civilians-into-horror-and-hunger_6231080_4.html</ref><ref>https://www.cbsnews.com/chicago/news/palestinian-journalists-gaza/</ref>: Ան ճանչցուեցաւ իր տեսերիզներուն առաջին բառերով՝ «Անունս Պիսան է, ես Ղազայէն եմ, եւ ես դեռ ողջ եմ»<ref name=":2">https://www.newarab.com/news/gaza-journalists-motaz-azaiza-bisan-decry-worlds-apathy</ref>: Իր տեսերիզները ընդհանրապէս կ'ըլլան անգլերէնով, քիչ մը արաբերէնով<ref>{{Cite web|url=https://nymag.com/intelligencer/article/bisan-plestia-motaz-gaza-through-my-instagram-feed.html|title=Witnessing Gaza Through My Instagram Feed|last=Arafat|first=Zaina|date=2023-11-20|website=Intelligencer|language=en|accessdate=2025-07-02}}</ref>: Անոր գործերը տարածուած են BBC News, Al Jazeera, եւ ABC News-ի լրատուներու կողմէ<ref>https://www.newarab.com/news/gaza-voices-who-bisan-hind-khoudary-motaz-and-plestia</ref>: Մինչեւ [[Մայիս]], [[2024]] թուական՝ Պիսան արդէն ունէր 4,1 միլիոն հետեւող<ref name=":3" />: == Մրցանակներ<ref>{{Citation|title=بيسان عودة|url=https://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A8%D9%8A%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D9%88%D8%AF%D8%A9&oldid=70865438|date=2025-05-24|accessdate=2025-07-08|language=ar}}</ref> == Չնայած իր դժուարութիւններին, Պիսանն արժանացաւ միջազգային «Էմմի» մրցանակին՝ նորութիւններու եւ վաւերագրական ֆիլմերու համար՝ իր «Ես Պիսանն եմ Ղազայէն եւ դեռ կենդանի եմ» յուզիչ ռեպորտաժի համար։ Անոր յաղթանակին մասին յայտարարուեցաւ Չորեքշաբթի երեկոյեան՝ Հեռուստատեսային արուեստներու եւ Գիտութիւնների Ազգային Ակադեմիային կողմէ կազմակերպուած 45-րդ ամէնամեայ մրցանակաբաշխութեան ժամանակ։ Պիսանի կողմէ պատրաստուած զեկոյցը կը պատմէ իր ընտանիքին հետ Ղազայի բաժնին մէջ ռմբակոծութիւններու տակ տեղահանուելու իր փորձին մասին եւ արժանացած է «Լաւագոյն կարճ լրատուական պատմութիւն» մրցանակին։ Չնայած անոր թեկնածութիւնը ետ վերցնելու պահանջով զրպարտչական արշաւներուն եւ սիոնիստական ​​կազմակերպութիւններու կողմէ գործադրուող ճնշման, Պիսանի ձայնը յաջողութեամբ ճեղքեց լրատուամիջոցներու շրջափակումը եւ հասաւ լայն համաշխարհային լսարանի։ Զեկոյցի ընդգրկումը «Լաւագույն կարճ պատմուածք» մրցանակի կարճ ցուցակին մէջ անցեալ տարուայ Յուլիսին առաջացուց առարկութիւններու ալիք, ին որ յետագային յանգեցուց Օգոստոսին մրցանակի կազմակերպիչներուն անոր առաջադրումը չեղարկելու պաշտօնական փորձերու։ Սակայն Ակադեմիան մերժեց այդ ճնշումները, հաստատելով իր յանձնառութիւնը մամուլի ազատութեան եւ ճշմարտութիւնն ըսելուն։ == Ծանօթագրութիւններ == <references /> ejwznh11szlg8yiudz02mxgvlcz45vf 0 29233 241510 241436 2025-07-08T06:58:13Z Maral Dikbikian 4797 241510 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Death-Stranding-2-On-The-Beach.webp|աջից|314x314փքս]] '''Death Stranding 2: Ծովափին Վրայ''' ({{lang-en|Death Stranding 2: On the Beach}} [''Տէթ Սթրենտինկ 2: Օն զը Պիչ''])՝ [[համակարգչային խաղ]] մը [[Արկածախնդրական Էքշըն|action-adventure]] ժանրին մէջ, մշակուած ճափոնական ընկերութեան մը կողմէ՝ [[Kojima Productions]]-ի՝ համագործակցութեամբ [[Guerrilla Games]]-ի եւ [[PlayStation Studios XDev]]-ի եւ հրապարակուած [[Sony Interactive Entertainment]]-ի կողմէ։ Կը հանդիսանայ համակարգչային խաղի մը՝ ''[[Death Stranding]]''-ի շարունակութիւնը։ == Մշակում == [[File:Death Stranding 2 announcement at The Game Awards 2022 (cropped).png|մինի|''Death Stranding 2''-ի Ազդարարութիւնը The Game Awards 2022-ին|300x300փքս]] Առաջին անգամ, որ խաղի շարունակութիւնը մշակման փուլի մէջ կը գտնուի, յայտնի դարձաւ Մայիս 2022 թուականին, երբ Նորման Ռիտուսը մասնակցեցաւ Leo Edit հրատարակչութեան հարցազրոյցին, պատմելու համար խաղին վրայ իր աշխատանքին մասին։ Իլարիա Ուրպինաթիի հետ զրոյցի ընթացքին Ռիտուսը բացագանչեց. «Մենք նոր սկսած ենք աշխատիլ երկրորդ մասին վրայ»։ Աւելի ուշ, հարցազրոյցի մը ընթացքին, ան յիշեց այն մասին, թէ ինչպէս «խաղը ելաւ եւ նուաճեց սա բոլոր մրցանակները եւ ասիկա շատ մեծ բան էր», իսկ ետքը կրկնեց, որ մշակողներու խումբը «նոր սկսած է աշխատիլ երկրորդ մասին վրայ»։ Իբրեւ պատասխան ասոր, խաղի մշակման ղեկավար Հիտէօ Քոտզիմա հրապարակեց Twitter-ի վրայ լուսանկարներու շարք մը, որոնց վրայ կատակով կը հարուածէր Ռիտուսը, ըսելով. «Գնա՛ քու սենեակդ, բարեկամս»<ref>{{Cite web |url=https://www.pcgamer.com/norman-reedus-confirms-death-stranding-sequel-we-just-started-the-second-one/ |title=Norman Reedus confirms Death Stranding sequel, Kojima Responds |lang=en |first=Andy |last=Chalk |website=PC Gamer |date=2022-05-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220525215010/https://www.pcgamer.com/norman-reedus-confirms-death-stranding-sequel-we-just-started-the-second-one/ |archive-date=2022-05-25 |access-date=2024-02-02 |url-status=live}}</ref>։ Պաշտօնապէս ''Death Stranding 2'' — առանց ենթագլուխի — ազդարարուեցաւ 8 Դեկտեմբեր 2022 թուականին [[The Game Awards 2022]] միջոցառման ժամանակ։ Այս ատեն, անուանումը կը հաշուէր «աշխատանքային» եւ կրնար տակաւին փոխուիլ<ref name=":0">{{Cite web |url=https://dtf.ru/games/1492822-kojima-productions-predstavila-death-stranding-2 |title=Kojima Productions представила Death Stranding 2 |first=Антон |last=Самитов |website=DTF |date=2022-12-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221223140728/https://dtf.ru/games/1492822-kojima-productions-predstavila-death-stranding-2 |archive-date=2022-12-23 |access-date=2022-12-09 |url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://stopgame.ru/newsdata/56198/kodzima_anonsiroval_ds_2_s_sedym_ridusom_i_bb_s_tentaklyami |title=Кодзима анонсировал DS 2 — с седым Ридусом и BB с тентаклями |first=Андрей |last=Королёв |website=[[StopGame.ru]] |date=2022-12-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221209151621/https://stopgame.ru/newsdata/56198/kodzima_anonsiroval_ds_2_s_sedym_ridusom_i_bb_s_tentaklyami |archive-date=2022-12-09 |access-date=2022-12-09 |url-status=live}}</ref>։ State of Play միջոցառման վրայ Յունուար 2024 թուականին խաղը արդէն ներկայացուած էր ''Death Stranding 2: On the Beach'' անուանումով<ref>{{Cite web |url=https://www.ign.com/articles/death-stranding-2-story-revealed-in-extended-trailer-state-of-play-2024 |title=Death Stranding 2 Story and Gameplay Revealed in Extended Trailer, Releasing in 2025 - State of Play 2024 |lang=en |first=Kat |last=Bailey |website=[[IGN]] |date=2024-01-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240202110855/https://www.ign.com/articles/death-stranding-2-story-revealed-in-extended-trailer-state-of-play-2024 |archive-date=2024-02-02 |access-date=2024-02-02 |url-status=live}}</ref>։ Խաղի թողարկումը տեղի ունեցաւ 26 Յունիս 2025 թուականին<ref name="SXSW 2025 trailer">{{Cite web |url=https://www.ign.com/articles/epic-death-stranding-2-trailer-reveals-release-date-new-gameplay-and-some-serious-metal-gear-vibes |title=Epic Death Stranding 2 Trailer Reveals Release Date, New Gameplay, and Some Serious Metal Gear Vibes |lang=en |first=Wesley |last=Yin-Poole |website=IGN |date=2025-03-09 |access-date=2025-03-10 |url-status=live}}</ref>։ ''Death Stranding 2'', ինչպէս նաեւ առաջին մասը, կը գործածէ ձայնաւորման եւ դերասաններու շարժումներուն [[շարժումներու բռնացում|բռնացման]] համար յայտնի շարժանկարի դերասաններու օգնութեամբ։ Այն դերերուն, որոնք առաջին մասին մէջ էին, վերադարձան դերասաններ՝ [[Ռիտուս, Նորման|Նորման Ռիտուսը]] (Սէմ Փորթըր-Պրիճըս), [[Սէյտու, Լէա|Լէա Սէյտուն]] (Ֆրէճայլ) եւ [[Պէյքըր, Թրոյ|Թրոյ Պէյքըրը]] (Հիգս)։ Նախագիծին միացան նաեւ ուրիշ դերասաններ՝ [[Ֆէնինգ, Էլ|Էլ Ֆէնինգը]] ("''Վաղը''") եւ [[Քուծունա, Սիորի|Սիորի Քուծունան]] (Թուչքա)<ref name=":0" />։ [[Մարինէլի, Լուքա|Լուքա Մարինէլիին]] բաժին ինկաւ մարմնաւորել Նիլի կերպարը՝ իբրեւ շարժումներու բռնացման օրինակ եւ ձայնաւորել զայն. Քոտզիման աւելի կանուխ նշած էր դերասանին նմանութիւնը ''[[Metal Gear]]'' շարքին [[Սօլիտ Սնէյք|Սօլիտ Սնէյքի]] հետ եւ Նիլը ''Death Stranding 2''-ի մէջ կը կրէ նոյն ճակատի վարտիքէ գլխադիրը, ինչպէս Սնէյքը<ref name="SXSW 2025 trailer" />։ [[Միքքէլսէն, Մատս|Մատս Միքքէլսէնը]] չվերադարձաւ Քլիֆ Ունգերին դերին. սա հերոսին պատմութիւնը աւարտած էր խաղի առաջին մասին մէջ<ref>{{Cite web |url=https://www.techradar.com/gaming/mads-mikkelsen-will-not-be-returning-for-death-stranding-2-confirms-hideo-kojima |title=Mads Mikkelsen will not be returning for Death Stranding 2 confirms Hideo Kojima |lang=en |first=Cat |last=Bussell |website=TechRadar |date=2024-02-05 |access-date=2025-03-10 |url-status=live}}</ref>։ Որոշ դերասաններու դիզայնի համար գործածուած էր յայտնի շարժանկարի մասնագէտներու արտաքին տեսքը, մինչդեռ դերերուն ձայնաւորումը եւ անոնց համար շարժումներու բռնացումը կ՚ապահովէին մասնագիտացած դերասաններ։ Թարմէն բժիշկը, որ կը վարէր թռչող DHV Magellan նաւը, ստեղծուած էր [[Միլլէր, Ճորճ (բեմադրիչ)|Ճորճ Միլլերի]] կերպարով եւ նմանութեամբ. Տոլմէնի գիծերը՝ կենդանի տիկնիկ-մարիոնէթը, որ Սէմը կախած է գօտիէն, գծուած էին [[Աքին, Ֆաթիհ|Ֆաթիհ Աքինի]] արտաքին տեսքէն<ref>{{Cite web |url=https://www.gamespot.com/articles/death-stranding-2s-latest-footage-debuts-new-characters-and-a-talking-doll/1100-6526788/ |title=Death Stranding 2's Latest Footage Debuts New Characters And A Talking Doll |lang=en |first=Blair |last=Marnell |website=GameSpot |access-date=2025-03-10 |url-status=live}}</ref>։ Հիտէօ Քոտզիմայի խօսքերով, ''Death Stranding 2''-ի առաջին պատմութիւնը գրուած էր տակաւին [[COVID-19 համաճարակ|COVID-19 համաճարակէն]] առաջ, մօտաւորապէս նոյն ժամանակ, երբ ելած էր առաջին խաղը։ Սա առաջին հասկացողութիւնը անհաճոյ թուեցաւ իրական աշխարհի իրադարձութիւններուն համեմատութեամբ, եւ խաղերու ձեւաւորողը որոշեց զայն վերագրել զրոյէն — ան այլեւս չէր ուզեր «կանխագուշակել ապագան»։ Նոր պատմութիւնը եւս որոշ չափով կապ ունի համաճարակի հետ, բայց անիկա կ՚առնչուէր մարդոց միջեւ թուային կապերուն նիւթին, որոնք յատկապէս արդիական դարձան Քովիտի ժամանակ, ինչպէս օրինակ հեռակայ աշխատանքը համացանցի միջոցով։ Համաճարակը մղեց Քոտզիման գալու այն եզրակացութեան, որ ասոնք մարդկային պէտքերը չեն բաւարարեր. «Մենք մեր բնոյթով հետազօտողներ ենք»։ Բաժանուած աշխարհը չի կրնար վերադառնալ համաճարակէն առաջուայ կարգին. պէտք է վերագնահատել «կապ» հասկացողութիւնը<ref>{{Cite web |url=https://www.videogameschronicle.com/news/hideo-kojima-explains-why-he-rewrote-death-stranding-2-from-scratch-after-the-pandemic/ |title=Hideo Kojima explains why he rewrote Death Stranding 2 from scratch after the pandemic |lang=en |first=Chris |last=Scullion |website=VGC |date=2023-08-03 |access-date=2025-03-10 |url-status=live}}</ref>։ == Քննադատներու կարծիքները == ''Death Stranding 2: Ծովափին Վրայ'' խաղը ազատ արձակելէ ետք արժանացաւ «ընդհանուր ճանաչման» քննադատներու կողմէ համաձայն քննադատութիւններուն [[Metacritic]]-ին<ref>{{Cite web|url=https://www.metacritic.com/game/death-stranding-2-on-the-beach/critic-reviews/|title=Death Stranding 2: On The Beach critic reviews|website=www.metacritic.com|language=en|accessdate=2025-07-06}}</ref>։ [[OpenCritic]]-ի տուեալներով 96 %-ը քննադատութիւններուն խորհուրդ կու տան խաղը, միջին գնահատականը քննադատներէն հասաւ 90 միաւորներու 100-էն<ref>{{Cite web|url=https://opencritic.com/game/18226/death-stranding-2-on-the-beach|title=Death Stranding 2: On the Beach Reviews|date=2025-06-23|website=OpenCritic|language=en|accessdate=2025-07-06}}</ref>։ Սայմոն Քարտին [[IGN]]-էն նկարագրեց շարունակութիւնը որպէս «աւելի կատարեալ ձեռքբերում շատ մը բաներով» համեմատութեամբ բնօրինակին հետ, անուանեց զայն «գիւտարար ճանապարհորդութիւն մը լեցուն, ե՛ւ սարսափներով, ե՛ւ ուրախութիւններով — համարձակ աշխատանք մը, որ արժէ խրախուսուիլ»<ref>{{Cite web|url=https://www.ign.com/articles/death-stranding-2-on-the-beach-review|title=Death Stranding 2: On the Beach Review|last=Cardy|first=Simon|date=2025-06-23|website=IGN|language=en|accessdate=2025-07-06}}</ref>։ === Պարգեւներ եւ նոմինացիաներ === 2023 թուականին ''Death Stranding 2: On the Beach'' նոմինացուեցաւ [[Golden Joystick Awards]] մրցանակաբաշխութեան «Ամէնէն շատ սպասուած խաղ» բաժնին մէջ <ref>{{Cite web|url=https://www.gamesradar.com/golden-joystick-awards-2023-winners/|title=Here are all the Golden Joystick Awards 2023 winners|last=published|first=Sam Loveridge|date=2023-11-10|website=GamesRadar+|language=en|accessdate=2025-07-06}}</ref>։ Խաղը նորէն մտաւ նոմինաներուն ցուցակին մէջ «Ամէնէն շատ սպասուած խաղ» բաժնին մէջ [[The Game Awards 2024]] արարողութեան ժամանակ<ref>{{Cite web|url=https://variety.com/2024/gaming/news/game-awards-nominations-list-2024-1236213137/|title=Game Awards Nominations 2024: ‘Astro Bot,’ ‘Final Fantasy VII Rebirth’ Lead With 7 Nods Each|last=Maas|first=Jennifer|date=2024-11-18|website=Variety|language=en-US|accessdate=2025-07-06}}</ref>։ == Ծանօթագրութիւններ == {{ծանցանկ}} 8idpr7tfc1q4cd80cxp0vwed612t0nj 0 29247 241489 2025-07-07T15:50:35Z HoMen 269 Նոր էջ «{{Տեղեկաքարտ Բնակավայր|կարգավիճակ=Քաղաք|պատկեր=Η Έδεσσα και οι καταρράκτες της..jpg|երկիր=Յունաստան|բնօրինակ անուանում=Έδεσσα|շրջան=Մակեդոնիա|նկարագրութիւն=Էդեսա եւ իր ջրվէժները|շրջանի տեսակ=|երկրամաս=|լեզու=յունարէն|անուանում=Էդեսա|հիմնադրումի թուական=|բարձրո...»: 241489 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր|կարգավիճակ=Քաղաք|պատկեր=Η Έδεσσα και οι καταρράκτες της..jpg|երկիր=Յունաստան|բնօրինակ անուանում=Έδεσσα|շրջան=Մակեդոնիա|նկարագրութիւն=Էդեսա եւ իր ջրվէժները|շրջանի տեսակ=|երկրամաս=|լեզու=յունարէն|անուանում=Էդեսա|հիմնադրումի թուական=|բարձրութիւն=40|բնակչութիւն=5 686|մարդահամարի թուական=Ք․Ա․813}}'''Էդեսա''' ([[Յունարէն|յուն․]]՝ Έδεσσα)․ [[Մակեդոնիա (շրջան)|Կեդրոնական Մակեդոնիոյ]] քաղաք, Բելա նահանգ, [[Յունաստան]]։ Քաղաքը հանրածանօթ է իր [[Էդեսայի ջրվէժներ|12 ջրվէժներուն]] համար։ Էդեսա հիմնուած է Ք․Ա․813-ին Իրաքլիդի Գարանոսին կողմէ եւ եղած է [[Մակեդոնիա (հին թագաւորութիւն)|Մակեդոնական թագաւորութեան]] առաջին մայրաքաղաքը։ Ըստ 2021-ի մարդահամարին, բնակչութեան թիւ 17 168 է, իսկ արուարձաններով միասին՝ 26 407։ Էդեսա միջ-պատերազմեան շրջանին (1923-1940) ունեցած է ճարտարարուեստի զարգացում։ == Անուան ստուգաբանութիւն == Էդեսա անունը «ջուրին մէջ բերդ» (''Πύργος μέσα στο νερό)'' կը նշանակէ , որովհետեւ հին տարիներէն արդէն ջուրը անպակաս եղած է՝ գետեր եւ ջրվէժներ։ == Հակիրճ պատմական տեղեկութիւններ == [[Պատկեր:20160518 129 edessa site.jpg|ձախից|մինի|Էդեսայի հնաբանական վայրը, Լոկոս]] === Մինչեւ հռոմէական ժամանակաշրջան === Էդեսա հիմնուած է Ք․Ա․813-ին Իրաքլիդի Գարանոսին կողմէ եւ եղած է [[Մակեդոնիա (հին թագաւորութիւն)|Մակեդոնական թագաւորութեան]] առաջին մայրաքաղաքը։ Մինչեւ [[Վերղինա|Էղեսի (Վերղինա)]] յայտնաբերումը, Էդեսա հին Էղեսին հետ կը նոյնացնէին ([[Մակեդոնիա (հին թագաւորութիւն)|Մակեդոնական թագաւորութեան]] առաջին մայրաքաղաքը)։ Այսօրուան քաղաքը կառուցուած է հին Աքրոբոլիսին տեղը։ [[Մեծն Աղեքսանտր]] Էդեսա գաղթականներով կը բնակեցնէ։ [[Հռոմէական Կայսրութիւն|Հռոմէական շրջանին]], Էդեսա կը բարգաւաճի, որովհետեւ կը գտնուէր [[Էղնանտիա ճամբայ|հին Էղնանտիա]] ճամբուն վրայ։ Յաջորդող դարերուն, երբ սլաւները Պալքանեան թերակղզին կ՛արշաւեն Էդեսա անունը կը փոխարինուի «Վոդենա» անունով։ [[Պատկեր:Voden April 1911.JPG|մինի|1911․ Էդեսայէն նկար մը]] [[Պատկեր:The liberation of Edessa.jpg|մինի|Տօնակատարութիւններ ․ քաղաքին ազատագրութեան համար, 30 Հոկտեմբեր 1912]] === Բիւզանդական կայսրութեան ժամանակաշրջան === Էդեսա 985-995 [[Պուլկարիա|պուլկարական թագաւորութեան]] մայրաքաղաքը կը դառնայ։ 1002-էն ետք մաս կը կազմէ [[Բիւզանդական Կայսրութիւն|բիւզանդական կայսրութեան]]։ 1345-1386 քաղաքը [[Սերպիա|Սերպերը]] կը գրաւեն։ === Օսմանեան բռնիշխանութեան ժամանակաշրջան === Ապա Էդեսա կ՛իյնայ [[Օսմանեան Կայսրութիւն|օսմանեան]] տիրապետութեան տակ, որուն ընթացքին կը դառնայ կարեւոր կեդրոն, ուր մշակոյթն ու գիրը կը զարգանան։ [[Մակեդոնական ճակատ (Ա․ Համաշխարհային պատերազմ)|Մակեդոնական պայքարի]] ժամանակին, Էդեսայի բնակիչներն ալ ազատութեան համար կը պայքարին։ === Պալքանեան պատերազմներ - Ա․ Համաշխարհային պատերազմ === [[Պալքանեան պատերազմներ|Պալքանեան պատերազմներուն]] ընթացքին, [[18 Հոկտեմբեր]] [[1912 թուական|1912]]-ին յունական բանակին օգնութեամբ Էդեսա կ՛ազատագրուի։ [[Համաշխարհային Առաջին Պատերազմ|Ա․ Համաշխարհային պատերազմի]] ընթացքին, Էդեսա [[Անթանթ|Անթանթի]] [[Անթանթ|Արեւելեան]] [[Անթանթ|Ճակատի բանակին]] (Անատոլիոյ ֆրանսական բանակ) տեղակայանը կը դառնայ։ [[Պատկեր:Vodena (Edessa) sur la route de Monastir.jpg|ձախից|մինի|Էդեսա, 1916]] === Միջ-պատերազմեան ժամանակաշրջան === [[Փոքր Ասիոյ Աղէտ|Փոքր Ասիոյ Աղէտէն]] եւ բնակիչներու փոխանակումէն ետք (1923-1924), [[Փոքր Ասիա|Փոքր Ասիայէն]] եւ [[Արեւելեան Թրակիա|Արեւելեան Թրակիայէն]] մօտաւորապէս 2 500 քրիստոնիայ գաղթականներ Էդեսա կը հաստատուին։ Անոնցմէ շատեր գործարաններ կը բանան, առեւտուրով կը զբաղին։ Միջ-պատերազմեան շրջանին (1923-1940) Էդեսա կը ճանչնայ մշակոյթի (մանաւանդ երաժշտութեան) եւ ճարտարարուեստի բարգաւաճում մը։ === Բ․ Համաշխարհային պատերազմ === [[Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմ|Բ․ Համաշխարհային պատերազմի]] ընթացքին, գերմանացիները քաղաքը կը հրկիզեն։ Պատերազմէն ետք, Էդեսա կը փորձէ վերագտնել իր անցեալի փառքը, սակայն տնտեսական պահմանները բոլորովին փոխուած էին։ == Նորագոյն շրջան == [[Պատկեր:Macedonian Museums-49-Laografiko Edessas-217.jpg|ձախից|մինի|Էդեսա․ ժողովրդագրական թանգարան]] Էդեսային զարգացումին գլխաւոր ազդակն է զբօսաշրջիկութիւնը։ Իր վայրի գեղեցկութեան, տարեկան հերթականութեամբ պատմամշակութային ձեռնարկներուն («Էդեսայի բարեկենդան», «Ծաղիկներու տօն», «Մշակութային ամառ», «Ջուրի ճամբան», եւայլն), ինչպէս նաեւ շրջապատող գեղեցիկ բնութեան շնորհիւ (հարուստ բուսական աշխարհ, գետեր, ջրվէժներ), զբօսաշրջիկութիւնը սկսած է զարգանալ եւ կարեւոր դեր կը խաղայ քաղաքին տնտեսութեան։ Էդեսա ունի հարուստ մարզական կեանք։ Քաղաքը ունի նաեւ իր նուագախումբը՝ վերակենդանացած 2016-ին, որ քաղաքին մշակութային կարեւոր հիմնարկներէն է։ [[Պատկեր:ΜΟΥΣΕΙΟ ΓΕΣΙΟΥ.jpg|մինի|Էդեսա․ կանեփի գործարան-թանգարանը]] == Էդեսային թանգարաններ - տեսարժան վայրեր == * Ազգագրական (հիմնուած 1996)։ * Ժովովրդագրական (հիմնուած 1996)։ * Մակեդոնական պայքար եւ Էդեսա հիմնուած (18-10-2024)։ [[Պատկեր:Edessa Watermills.jpg|ձախից|մինի|Ջուրի բացօթեայ թանգարան]] * Ջուրի բացօթեայ թանգարան․ կը գտնուի Էդեսայի ջրվէժներու պուրակին մէջ։ * Կանեփէ չուանաշինութեանգործարան (հիմնուած 1908-ին), Յունաստանի մեծագոյնը, երբ դադրեցուց իր արտադրութիւնը (2000), քաղաքապետութեան որոշումով թանգարանի վերածուեցաւ։ * Վարոսիոսի բնակարան-թանգարան․ կը գտնուի հին Աքրոբոլիսին տեղը։ Թանգարանը կը ցուցադրէ նկարներ Էդեսային 3000 տարուան պատմութեան։ * [[Պատկեր:Έδεσσα - panoramio.jpg|մինի|Էդեսա․ բնութիւն]]Համտեսումի ջաղացք։ * Ջուրի ջաղացք։ * «Պաթանի»։ * Քաղաքապետական բացօթեայ շարժապատկեր։ * Շուշմայի գործարան։ * Ջրվէժներու պուրակը (100․000քառ․մ․)։ Էդեսային մէջէն չորս գետեր կը հոսին։ Անոնք 12 ջրվէժներ կը կազմեն։ Ամենէն բարձր, Գորանոս, ունի 70 բարձրութիւն։ * ՀԻն Էդեսա - «Լոկոս»։ * «Փսիլոս Վրախոս» (բարձր ժայռ)։ * Բիւզանդական կամուրջ, «Քիուբրի»։ * Քարաշէն ժամացոյցը (կառուցուած 1905-ին)։ * Հին մայր եկեղեցին (ԺԴ․ դարու շինութիւն)։ * Ղաւալիոթիսա անտառ։ * Փոքր ջրվէժներ։ * Կանեփի գործատեղի։ * Ենի ծամի (մզկիթ, 1875)։ * Փոքր Ասիացիներու յուշարձան։ === Պատկերասրահ === <gallery> Պատկեր:Edessa - View from Voden.jpg|Վարոսի Պատկեր:Έδεσσα - panoramio (1).jpg|[[Պալքանեան Թերակղզի|Պալքանեան թերակղզիին]] մեծագոյն ջրվէժը․ Էդեսա, Մեծ ջրվէժը Պատկեր:20160518 134 edessa site.jpg|Հին Էդեսա․ Աքրոբոլիսին տակ Պատկեր:Kioupri, Edessa in August 2020 01.jpg|Բիւզանդական կամուրջը Պատկեր:Kioupri.jpg|Բիւզանդական կամուրջը իրիկունը Պատկեր:L'isola pedonale - panoramio.jpg|Էդեսա․ Հանրապետութեան ճամբան Պատկեր:20161127 134239ξ.jpg|Կանեփէ չուանաշինութեան գործարաններուն տեղավայրը Պատկեր:CAVE EDESSA.jpg|Էդեսա․ քարայրը </gallery> <ref>[https://web.archive.org/web/20190116150044/http://www.travelearth.gr/2019/01/13/%CE%BF%CE%B9-%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B1%CF%81%CF%81%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%B5%CF%83-%CF%84%CE%B7%CF%83-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B1%CE%B4%CE%B1%CF%83/ Յունաստանի ջրվէժները{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.edessacity.gr/tourism/ed800-10_el.htm Էդեսա․ 3000 տարուան պատմութիւն եւ մշակոյթ{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.edessacity.gr/tourism/edessa/edessa-waterfalls/2012/ed800-edessa-waterfalls-1_el.htm Էդեսա․ տեսարժան վայրեր․ ջրվէժներ, քարայրներ{{ref-en}}]</ref> <ref>[https://hellanicus-api.lib.aegean.gr/server/api/core/bitstreams/e560e450-a8b2-4dc8-b229-e9b4688e2111/content Էդեսա եւ իր բնութիւնը, 28-11-2024{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.dimosedessas.gov.gr/el/i-poli-edessa/istoria-tis-perioxis Էդեսա քաղաքապետութիւն․ Էդեսային պատմութիւնը{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.athinorama.gr/travel/destinations/ellada/makedonia/kentriki-makedonia/edessa Աթինորամա․ Էդեսա{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.iefimerida.gr/news/484723/zei-xana-palio-kannavoyrgeio-tis-edessas Էդեսա․ կը վերակենդանանայ կանեփի գործարանը{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.edessacity.gr/civilization/carnival/index.htm Էդեսայի բարեկենդան{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://tilegrafimanews.gr/nea/anthestiria-edessas-2017-to-ethimo-xanazontanevei-tin-kyriaki-28-maiou/ Էդեսա․ ծաղիկներու տօն{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.edessacity.gr/tourism/info/index.htm Էդեսան ճանչնանք․ զբօսաշրջիկութեան ուղղեցոյց{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.naousanews.gr/index.php/component/k2/item/15750-odikos-aksonas-egnatia-naousa-edessa-i-kathetos-pou-mas-pligonei Էղնանտիա-Նաուսա-Էդեսա, 12-4-2023{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://archive.ert.gr/69186/ ΕΡΤ տեսերիզ, Էդեսա եւ իր շրջանը այսօր, Η ΕΔΕΣΣΑ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΣΗΜΕΡΑ - 0000069186{{ref-el}}]</ref> == Տե՛ս նաեւ == * [[Վոթիէա]] * [[Էլիմիա]] * [[Հին Բելա]] * [[Էորդէա]] * [[Լիկիսթիդա]] * [[Անօ Քլինես]] * [[Թրոբէուխոս|Թրոբէուհոս]] * [[Մելիթի (Ֆլորինա)|Մելիթի]] * [[Ալորոս]] * [[Բելա]] * [[Միեզա]] * [[Աթալանտի (Վոթիէա)|Աթալանտի( Վոթիէա)]] * [[Քիրոս (Մակեդոնիա)]] * [[Իխնէ]] * [[Եւրոբոս]] * [[Սքիդրա]] * [[Եւրոբոսի գուրոս]] == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} 82ras4wmdf072hvkcvra8lkaut1zn86 241490 241489 2025-07-07T15:52:48Z HoMen 269 241490 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր|կարգավիճակ=Քաղաք|պատկեր=Η Έδεσσα και οι καταρράκτες της..jpg|երկիր=Յունաստան|բնօրինակ անուանում=Έδεσσα|շրջան=Մակեդոնիա|նկարագրութիւն=Էդեսա եւ իր ջրվէժները|շրջանի տեսակ=|երկրամաս=|լեզու=յունարէն|անուանում=Էդեսա|հիմնադրումի թուական=|բարձրութիւն=40|բնակչութիւն=5 686|մարդահամարի թուական=Ք․Ա․813}} [[Պատկեր:2011 Dimos Edessas.png|մինի|Էդեսայի դիրքը]] '''Էդեսա''' ([[Յունարէն|յուն․]]՝ Έδεσσα)․ [[Մակեդոնիա (շրջան)|Կեդրոնական Մակեդոնիոյ]] քաղաք, Բելա նահանգ, [[Յունաստան]]։ Քաղաքը հանրածանօթ է իր [[Էդեսայի ջրվէժներ|12 ջրվէժներուն]] համար։ Էդեսա հիմնուած է Ք․Ա․813-ին Իրաքլիդի Գարանոսին կողմէ եւ եղած է [[Մակեդոնիա (հին թագաւորութիւն)|Մակեդոնական թագաւորութեան]] առաջին մայրաքաղաքը։ Ըստ 2021-ի մարդահամարին, բնակչութեան թիւ 17 168 է, իսկ արուարձաններով միասին՝ 26 407։ Էդեսա միջ-պատերազմեան շրջանին (1923-1940) ունեցած է ճարտարարուեստի զարգացում։ == Անուան ստուգաբանութիւն == Էդեսա անունը «ջուրին մէջ բերդ» (''Πύργος μέσα στο νερό)'' կը նշանակէ , որովհետեւ հին տարիներէն արդէն ջուրը անպակաս եղած է՝ գետեր եւ ջրվէժներ։ == Հակիրճ պատմական տեղեկութիւններ == [[Պատկեր:20160518 129 edessa site.jpg|ձախից|մինի|Էդեսայի հնաբանական վայրը, Լոկոս]] === Մինչեւ հռոմէական ժամանակաշրջան === Էդեսա հիմնուած է Ք․Ա․813-ին Իրաքլիդի Գարանոսին կողմէ եւ եղած է [[Մակեդոնիա (հին թագաւորութիւն)|Մակեդոնական թագաւորութեան]] առաջին մայրաքաղաքը։ Մինչեւ [[Վերղինա|Էղեսի (Վերղինա)]] յայտնաբերումը, Էդեսա հին Էղեսին հետ կը նոյնացնէին ([[Մակեդոնիա (հին թագաւորութիւն)|Մակեդոնական թագաւորութեան]] առաջին մայրաքաղաքը)։ Այսօրուան քաղաքը կառուցուած է հին Աքրոբոլիսին տեղը։ [[Մեծն Աղեքսանտր]] Էդեսա գաղթականներով կը բնակեցնէ։ [[Հռոմէական Կայսրութիւն|Հռոմէական շրջանին]], Էդեսա կը բարգաւաճի, որովհետեւ կը գտնուէր [[Էղնանտիա ճամբայ|հին Էղնանտիա]] ճամբուն վրայ։ Յաջորդող դարերուն, երբ սլաւները Պալքանեան թերակղզին կ՛արշաւեն Էդեսա անունը կը փոխարինուի «Վոդենա» անունով։ [[Պատկեր:Voden April 1911.JPG|մինի|1911․ Էդեսայէն նկար մը]] [[Պատկեր:The liberation of Edessa.jpg|մինի|Տօնակատարութիւններ ․ քաղաքին ազատագրութեան համար, 30 Հոկտեմբեր 1912]] === Բիւզանդական կայսրութեան ժամանակաշրջան === Էդեսա 985-995 [[Պուլկարիա|պուլկարական թագաւորութեան]] մայրաքաղաքը կը դառնայ։ 1002-էն ետք մաս կը կազմէ [[Բիւզանդական Կայսրութիւն|բիւզանդական կայսրութեան]]։ 1345-1386 քաղաքը [[Սերպիա|Սերպերը]] կը գրաւեն։ === Օսմանեան բռնիշխանութեան ժամանակաշրջան === Ապա Էդեսա կ՛իյնայ [[Օսմանեան Կայսրութիւն|օսմանեան]] տիրապետութեան տակ, որուն ընթացքին կը դառնայ կարեւոր կեդրոն, ուր մշակոյթն ու գիրը կը զարգանան։ [[Մակեդոնական ճակատ (Ա․ Համաշխարհային պատերազմ)|Մակեդոնական պայքարի]] ժամանակին, Էդեսայի բնակիչներն ալ ազատութեան համար կը պայքարին։ === Պալքանեան պատերազմներ - Ա․ Համաշխարհային պատերազմ === [[Պալքանեան պատերազմներ|Պալքանեան պատերազմներուն]] ընթացքին, [[18 Հոկտեմբեր]] [[1912 թուական|1912]]-ին յունական բանակին օգնութեամբ Էդեսա կ՛ազատագրուի։ [[Համաշխարհային Առաջին Պատերազմ|Ա․ Համաշխարհային պատերազմի]] ընթացքին, Էդեսա [[Անթանթ|Անթանթի]] [[Անթանթ|Արեւելեան]] [[Անթանթ|Ճակատի բանակին]] (Անատոլիոյ ֆրանսական բանակ) տեղակայանը կը դառնայ։ [[Պատկեր:Vodena (Edessa) sur la route de Monastir.jpg|ձախից|մինի|Էդեսա, 1916]] === Միջ-պատերազմեան ժամանակաշրջան === [[Փոքր Ասիոյ Աղէտ|Փոքր Ասիոյ Աղէտէն]] եւ բնակիչներու փոխանակումէն ետք (1923-1924), [[Փոքր Ասիա|Փոքր Ասիայէն]] եւ [[Արեւելեան Թրակիա|Արեւելեան Թրակիայէն]] մօտաւորապէս 2 500 քրիստոնիայ գաղթականներ Էդեսա կը հաստատուին։ Անոնցմէ շատեր գործարաններ կը բանան, առեւտուրով կը զբաղին։ Միջ-պատերազմեան շրջանին (1923-1940) Էդեսա կը ճանչնայ մշակոյթի (մանաւանդ երաժշտութեան) եւ ճարտարարուեստի բարգաւաճում մը։ === Բ․ Համաշխարհային պատերազմ === [[Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմ|Բ․ Համաշխարհային պատերազմի]] ընթացքին, գերմանացիները քաղաքը կը հրկիզեն։ Պատերազմէն ետք, Էդեսա կը փորձէ վերագտնել իր անցեալի փառքը, սակայն տնտեսական պահմանները բոլորովին փոխուած էին։ == Նորագոյն շրջան == [[Պատկեր:Macedonian Museums-49-Laografiko Edessas-217.jpg|ձախից|մինի|Էդեսա․ ժողովրդագրական թանգարան]] Էդեսային զարգացումին գլխաւոր ազդակն է զբօսաշրջիկութիւնը։ Իր վայրի գեղեցկութեան, տարեկան հերթականութեամբ պատմամշակութային ձեռնարկներուն («Էդեսայի բարեկենդան», «Ծաղիկներու տօն», «Մշակութային ամառ», «Ջուրի ճամբան», եւայլն), ինչպէս նաեւ շրջապատող գեղեցիկ բնութեան շնորհիւ (հարուստ բուսական աշխարհ, գետեր, ջրվէժներ), զբօսաշրջիկութիւնը սկսած է զարգանալ եւ կարեւոր դեր կը խաղայ քաղաքին տնտեսութեան։ Էդեսա ունի հարուստ մարզական կեանք։ Քաղաքը ունի նաեւ իր նուագախումբը՝ վերակենդանացած 2016-ին, որ քաղաքին մշակութային կարեւոր հիմնարկներէն է։ [[Պատկեր:ΜΟΥΣΕΙΟ ΓΕΣΙΟΥ.jpg|մինի|Էդեսա․ կանեփի գործարան-թանգարանը]] == Էդեսային թանգարաններ - տեսարժան վայրեր == * Ազգագրական (հիմնուած 1996)։ * Ժովովրդագրական (հիմնուած 1996)։ * Մակեդոնական պայքար եւ Էդեսա հիմնուած (18-10-2024)։ [[Պատկեր:Edessa Watermills.jpg|ձախից|մինի|Ջուրի բացօթեայ թանգարան]] * Ջուրի բացօթեայ թանգարան․ կը գտնուի Էդեսայի ջրվէժներու պուրակին մէջ։ * Կանեփէ չուանաշինութեանգործարան (հիմնուած 1908-ին), Յունաստանի մեծագոյնը, երբ դադրեցուց իր արտադրութիւնը (2000), քաղաքապետութեան որոշումով թանգարանի վերածուեցաւ։ * Վարոսիոսի բնակարան-թանգարան․ կը գտնուի հին Աքրոբոլիսին տեղը։ Թանգարանը կը ցուցադրէ նկարներ Էդեսային 3000 տարուան պատմութեան։ * [[Պատկեր:Έδεσσα - panoramio.jpg|մինի|Էդեսա․ բնութիւն]]Համտեսումի ջաղացք։ * Ջուրի ջաղացք։ * «Պաթանի»։ * Քաղաքապետական բացօթեայ շարժապատկեր։ * Շուշմայի գործարան։ * Ջրվէժներու պուրակը (100․000քառ․մ․)։ Էդեսային մէջէն չորս գետեր կը հոսին։ Անոնք 12 ջրվէժներ կը կազմեն։ Ամենէն բարձր, Գորանոս, ունի 70 բարձրութիւն։ * ՀԻն Էդեսա - «Լոկոս»։ * «Փսիլոս Վրախոս» (բարձր ժայռ)։ * Բիւզանդական կամուրջ, «Քիուբրի»։ * Քարաշէն ժամացոյցը (կառուցուած 1905-ին)։ * Հին մայր եկեղեցին (ԺԴ․ դարու շինութիւն)։ * Ղաւալիոթիսա անտառ։ * Փոքր ջրվէժներ։ * Կանեփի գործատեղի։ * Ենի ծամի (մզկիթ, 1875)։ * Փոքր Ասիացիներու յուշարձան։ === Պատկերասրահ === <gallery> Պատկեր:Edessa - View from Voden.jpg|Վարոսի Պատկեր:Έδεσσα - panoramio (1).jpg|[[Պալքանեան Թերակղզի|Պալքանեան թերակղզիին]] մեծագոյն ջրվէժը․ Էդեսա, Մեծ ջրվէժը Պատկեր:20160518 134 edessa site.jpg|Հին Էդեսա․ Աքրոբոլիսին տակ Պատկեր:Kioupri, Edessa in August 2020 01.jpg|Բիւզանդական կամուրջը Պատկեր:Kioupri.jpg|Բիւզանդական կամուրջը իրիկունը Պատկեր:L'isola pedonale - panoramio.jpg|Էդեսա․ Հանրապետութեան ճամբան Պատկեր:20161127 134239ξ.jpg|Կանեփէ չուանաշինութեան գործարաններուն տեղավայրը Պատկեր:CAVE EDESSA.jpg|Էդեսա․ քարայրը </gallery> <ref>[https://web.archive.org/web/20190116150044/http://www.travelearth.gr/2019/01/13/%CE%BF%CE%B9-%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B1%CF%81%CF%81%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%B5%CF%83-%CF%84%CE%B7%CF%83-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B1%CE%B4%CE%B1%CF%83/ Յունաստանի ջրվէժները{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.edessacity.gr/tourism/ed800-10_el.htm Էդեսա․ 3000 տարուան պատմութիւն եւ մշակոյթ{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.edessacity.gr/tourism/edessa/edessa-waterfalls/2012/ed800-edessa-waterfalls-1_el.htm Էդեսա․ տեսարժան վայրեր․ ջրվէժներ, քարայրներ{{ref-en}}]</ref> <ref>[https://hellanicus-api.lib.aegean.gr/server/api/core/bitstreams/e560e450-a8b2-4dc8-b229-e9b4688e2111/content Էդեսա եւ իր բնութիւնը, 28-11-2024{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.dimosedessas.gov.gr/el/i-poli-edessa/istoria-tis-perioxis Էդեսա քաղաքապետութիւն․ Էդեսային պատմութիւնը{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.athinorama.gr/travel/destinations/ellada/makedonia/kentriki-makedonia/edessa Աթինորամա․ Էդեսա{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.iefimerida.gr/news/484723/zei-xana-palio-kannavoyrgeio-tis-edessas Էդեսա․ կը վերակենդանանայ կանեփի գործարանը{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.edessacity.gr/civilization/carnival/index.htm Էդեսայի բարեկենդան{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://tilegrafimanews.gr/nea/anthestiria-edessas-2017-to-ethimo-xanazontanevei-tin-kyriaki-28-maiou/ Էդեսա․ ծաղիկներու տօն{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.edessacity.gr/tourism/info/index.htm Էդեսան ճանչնանք․ զբօսաշրջիկութեան ուղղեցոյց{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.naousanews.gr/index.php/component/k2/item/15750-odikos-aksonas-egnatia-naousa-edessa-i-kathetos-pou-mas-pligonei Էղնանտիա-Նաուսա-Էդեսա, 12-4-2023{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://archive.ert.gr/69186/ ΕΡΤ տեսերիզ, Էդեսա եւ իր շրջանը այսօր, Η ΕΔΕΣΣΑ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΣΗΜΕΡΑ - 0000069186{{ref-el}}]</ref> == Տե՛ս նաեւ == * [[Վոթիէա]] * [[Էլիմիա]] * [[Հին Բելա]] * [[Էորդէա]] * [[Լիկիսթիդա]] * [[Անօ Քլինես]] * [[Թրոբէուխոս|Թրոբէուհոս]] * [[Մելիթի (Ֆլորինա)|Մելիթի]] * [[Ալորոս]] * [[Բելա]] * [[Միեզա]] * [[Աթալանտի (Վոթիէա)|Աթալանտի( Վոթիէա)]] * [[Քիրոս (Մակեդոնիա)]] * [[Իխնէ]] * [[Եւրոբոս]] * [[Սքիդրա]] * [[Եւրոբոսի գուրոս]] == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} 5ewq0yql9xanhjnk3rqpmcifsivsql5 241491 241490 2025-07-07T15:54:29Z HoMen 269 /* Տե՛ս նաեւ */ 241491 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր|կարգավիճակ=Քաղաք|պատկեր=Η Έδεσσα και οι καταρράκτες της..jpg|երկիր=Յունաստան|բնօրինակ անուանում=Έδεσσα|շրջան=Մակեդոնիա|նկարագրութիւն=Էդեսա եւ իր ջրվէժները|շրջանի տեսակ=|երկրամաս=|լեզու=յունարէն|անուանում=Էդեսա|հիմնադրումի թուական=|բարձրութիւն=40|բնակչութիւն=5 686|մարդահամարի թուական=Ք․Ա․813}} [[Պատկեր:2011 Dimos Edessas.png|մինի|Էդեսայի դիրքը]] '''Էդեսա''' ([[Յունարէն|յուն․]]՝ Έδεσσα)․ [[Մակեդոնիա (շրջան)|Կեդրոնական Մակեդոնիոյ]] քաղաք, Բելա նահանգ, [[Յունաստան]]։ Քաղաքը հանրածանօթ է իր [[Էդեսայի ջրվէժներ|12 ջրվէժներուն]] համար։ Էդեսա հիմնուած է Ք․Ա․813-ին Իրաքլիդի Գարանոսին կողմէ եւ եղած է [[Մակեդոնիա (հին թագաւորութիւն)|Մակեդոնական թագաւորութեան]] առաջին մայրաքաղաքը։ Ըստ 2021-ի մարդահամարին, բնակչութեան թիւ 17 168 է, իսկ արուարձաններով միասին՝ 26 407։ Էդեսա միջ-պատերազմեան շրջանին (1923-1940) ունեցած է ճարտարարուեստի զարգացում։ == Անուան ստուգաբանութիւն == Էդեսա անունը «ջուրին մէջ բերդ» (''Πύργος μέσα στο νερό)'' կը նշանակէ , որովհետեւ հին տարիներէն արդէն ջուրը անպակաս եղած է՝ գետեր եւ ջրվէժներ։ == Հակիրճ պատմական տեղեկութիւններ == [[Պատկեր:20160518 129 edessa site.jpg|ձախից|մինի|Էդեսայի հնաբանական վայրը, Լոկոս]] === Մինչեւ հռոմէական ժամանակաշրջան === Էդեսա հիմնուած է Ք․Ա․813-ին Իրաքլիդի Գարանոսին կողմէ եւ եղած է [[Մակեդոնիա (հին թագաւորութիւն)|Մակեդոնական թագաւորութեան]] առաջին մայրաքաղաքը։ Մինչեւ [[Վերղինա|Էղեսի (Վերղինա)]] յայտնաբերումը, Էդեսա հին Էղեսին հետ կը նոյնացնէին ([[Մակեդոնիա (հին թագաւորութիւն)|Մակեդոնական թագաւորութեան]] առաջին մայրաքաղաքը)։ Այսօրուան քաղաքը կառուցուած է հին Աքրոբոլիսին տեղը։ [[Մեծն Աղեքսանտր]] Էդեսա գաղթականներով կը բնակեցնէ։ [[Հռոմէական Կայսրութիւն|Հռոմէական շրջանին]], Էդեսա կը բարգաւաճի, որովհետեւ կը գտնուէր [[Էղնանտիա ճամբայ|հին Էղնանտիա]] ճամբուն վրայ։ Յաջորդող դարերուն, երբ սլաւները Պալքանեան թերակղզին կ՛արշաւեն Էդեսա անունը կը փոխարինուի «Վոդենա» անունով։ [[Պատկեր:Voden April 1911.JPG|մինի|1911․ Էդեսայէն նկար մը]] [[Պատկեր:The liberation of Edessa.jpg|մինի|Տօնակատարութիւններ ․ քաղաքին ազատագրութեան համար, 30 Հոկտեմբեր 1912]] === Բիւզանդական կայսրութեան ժամանակաշրջան === Էդեսա 985-995 [[Պուլկարիա|պուլկարական թագաւորութեան]] մայրաքաղաքը կը դառնայ։ 1002-էն ետք մաս կը կազմէ [[Բիւզանդական Կայսրութիւն|բիւզանդական կայսրութեան]]։ 1345-1386 քաղաքը [[Սերպիա|Սերպերը]] կը գրաւեն։ === Օսմանեան բռնիշխանութեան ժամանակաշրջան === Ապա Էդեսա կ՛իյնայ [[Օսմանեան Կայսրութիւն|օսմանեան]] տիրապետութեան տակ, որուն ընթացքին կը դառնայ կարեւոր կեդրոն, ուր մշակոյթն ու գիրը կը զարգանան։ [[Մակեդոնական ճակատ (Ա․ Համաշխարհային պատերազմ)|Մակեդոնական պայքարի]] ժամանակին, Էդեսայի բնակիչներն ալ ազատութեան համար կը պայքարին։ === Պալքանեան պատերազմներ - Ա․ Համաշխարհային պատերազմ === [[Պալքանեան պատերազմներ|Պալքանեան պատերազմներուն]] ընթացքին, [[18 Հոկտեմբեր]] [[1912 թուական|1912]]-ին յունական բանակին օգնութեամբ Էդեսա կ՛ազատագրուի։ [[Համաշխարհային Առաջին Պատերազմ|Ա․ Համաշխարհային պատերազմի]] ընթացքին, Էդեսա [[Անթանթ|Անթանթի]] [[Անթանթ|Արեւելեան]] [[Անթանթ|Ճակատի բանակին]] (Անատոլիոյ ֆրանսական բանակ) տեղակայանը կը դառնայ։ [[Պատկեր:Vodena (Edessa) sur la route de Monastir.jpg|ձախից|մինի|Էդեսա, 1916]] === Միջ-պատերազմեան ժամանակաշրջան === [[Փոքր Ասիոյ Աղէտ|Փոքր Ասիոյ Աղէտէն]] եւ բնակիչներու փոխանակումէն ետք (1923-1924), [[Փոքր Ասիա|Փոքր Ասիայէն]] եւ [[Արեւելեան Թրակիա|Արեւելեան Թրակիայէն]] մօտաւորապէս 2 500 քրիստոնիայ գաղթականներ Էդեսա կը հաստատուին։ Անոնցմէ շատեր գործարաններ կը բանան, առեւտուրով կը զբաղին։ Միջ-պատերազմեան շրջանին (1923-1940) Էդեսա կը ճանչնայ մշակոյթի (մանաւանդ երաժշտութեան) եւ ճարտարարուեստի բարգաւաճում մը։ === Բ․ Համաշխարհային պատերազմ === [[Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմ|Բ․ Համաշխարհային պատերազմի]] ընթացքին, գերմանացիները քաղաքը կը հրկիզեն։ Պատերազմէն ետք, Էդեսա կը փորձէ վերագտնել իր անցեալի փառքը, սակայն տնտեսական պահմանները բոլորովին փոխուած էին։ == Նորագոյն շրջան == [[Պատկեր:Macedonian Museums-49-Laografiko Edessas-217.jpg|ձախից|մինի|Էդեսա․ ժողովրդագրական թանգարան]] Էդեսային զարգացումին գլխաւոր ազդակն է զբօսաշրջիկութիւնը։ Իր վայրի գեղեցկութեան, տարեկան հերթականութեամբ պատմամշակութային ձեռնարկներուն («Էդեսայի բարեկենդան», «Ծաղիկներու տօն», «Մշակութային ամառ», «Ջուրի ճամբան», եւայլն), ինչպէս նաեւ շրջապատող գեղեցիկ բնութեան շնորհիւ (հարուստ բուսական աշխարհ, գետեր, ջրվէժներ), զբօսաշրջիկութիւնը սկսած է զարգանալ եւ կարեւոր դեր կը խաղայ քաղաքին տնտեսութեան։ Էդեսա ունի հարուստ մարզական կեանք։ Քաղաքը ունի նաեւ իր նուագախումբը՝ վերակենդանացած 2016-ին, որ քաղաքին մշակութային կարեւոր հիմնարկներէն է։ [[Պատկեր:ΜΟΥΣΕΙΟ ΓΕΣΙΟΥ.jpg|մինի|Էդեսա․ կանեփի գործարան-թանգարանը]] == Էդեսային թանգարաններ - տեսարժան վայրեր == * Ազգագրական (հիմնուած 1996)։ * Ժովովրդագրական (հիմնուած 1996)։ * Մակեդոնական պայքար եւ Էդեսա հիմնուած (18-10-2024)։ [[Պատկեր:Edessa Watermills.jpg|ձախից|մինի|Ջուրի բացօթեայ թանգարան]] * Ջուրի բացօթեայ թանգարան․ կը գտնուի Էդեսայի ջրվէժներու պուրակին մէջ։ * Կանեփէ չուանաշինութեանգործարան (հիմնուած 1908-ին), Յունաստանի մեծագոյնը, երբ դադրեցուց իր արտադրութիւնը (2000), քաղաքապետութեան որոշումով թանգարանի վերածուեցաւ։ * Վարոսիոսի բնակարան-թանգարան․ կը գտնուի հին Աքրոբոլիսին տեղը։ Թանգարանը կը ցուցադրէ նկարներ Էդեսային 3000 տարուան պատմութեան։ * [[Պատկեր:Έδεσσα - panoramio.jpg|մինի|Էդեսա․ բնութիւն]]Համտեսումի ջաղացք։ * Ջուրի ջաղացք։ * «Պաթանի»։ * Քաղաքապետական բացօթեայ շարժապատկեր։ * Շուշմայի գործարան։ * Ջրվէժներու պուրակը (100․000քառ․մ․)։ Էդեսային մէջէն չորս գետեր կը հոսին։ Անոնք 12 ջրվէժներ կը կազմեն։ Ամենէն բարձր, Գորանոս, ունի 70 բարձրութիւն։ * ՀԻն Էդեսա - «Լոկոս»։ * «Փսիլոս Վրախոս» (բարձր ժայռ)։ * Բիւզանդական կամուրջ, «Քիուբրի»։ * Քարաշէն ժամացոյցը (կառուցուած 1905-ին)։ * Հին մայր եկեղեցին (ԺԴ․ դարու շինութիւն)։ * Ղաւալիոթիսա անտառ։ * Փոքր ջրվէժներ։ * Կանեփի գործատեղի։ * Ենի ծամի (մզկիթ, 1875)։ * Փոքր Ասիացիներու յուշարձան։ === Պատկերասրահ === <gallery> Պատկեր:Edessa - View from Voden.jpg|Վարոսի Պատկեր:Έδεσσα - panoramio (1).jpg|[[Պալքանեան Թերակղզի|Պալքանեան թերակղզիին]] մեծագոյն ջրվէժը․ Էդեսա, Մեծ ջրվէժը Պատկեր:20160518 134 edessa site.jpg|Հին Էդեսա․ Աքրոբոլիսին տակ Պատկեր:Kioupri, Edessa in August 2020 01.jpg|Բիւզանդական կամուրջը Պատկեր:Kioupri.jpg|Բիւզանդական կամուրջը իրիկունը Պատկեր:L'isola pedonale - panoramio.jpg|Էդեսա․ Հանրապետութեան ճամբան Պատկեր:20161127 134239ξ.jpg|Կանեփէ չուանաշինութեան գործարաններուն տեղավայրը Պատկեր:CAVE EDESSA.jpg|Էդեսա․ քարայրը </gallery> <ref>[https://web.archive.org/web/20190116150044/http://www.travelearth.gr/2019/01/13/%CE%BF%CE%B9-%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B1%CF%81%CF%81%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%B5%CF%83-%CF%84%CE%B7%CF%83-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B1%CE%B4%CE%B1%CF%83/ Յունաստանի ջրվէժները{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.edessacity.gr/tourism/ed800-10_el.htm Էդեսա․ 3000 տարուան պատմութիւն եւ մշակոյթ{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.edessacity.gr/tourism/edessa/edessa-waterfalls/2012/ed800-edessa-waterfalls-1_el.htm Էդեսա․ տեսարժան վայրեր․ ջրվէժներ, քարայրներ{{ref-en}}]</ref> <ref>[https://hellanicus-api.lib.aegean.gr/server/api/core/bitstreams/e560e450-a8b2-4dc8-b229-e9b4688e2111/content Էդեսա եւ իր բնութիւնը, 28-11-2024{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.dimosedessas.gov.gr/el/i-poli-edessa/istoria-tis-perioxis Էդեսա քաղաքապետութիւն․ Էդեսային պատմութիւնը{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.athinorama.gr/travel/destinations/ellada/makedonia/kentriki-makedonia/edessa Աթինորամա․ Էդեսա{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.iefimerida.gr/news/484723/zei-xana-palio-kannavoyrgeio-tis-edessas Էդեսա․ կը վերակենդանանայ կանեփի գործարանը{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.edessacity.gr/civilization/carnival/index.htm Էդեսայի բարեկենդան{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://tilegrafimanews.gr/nea/anthestiria-edessas-2017-to-ethimo-xanazontanevei-tin-kyriaki-28-maiou/ Էդեսա․ ծաղիկներու տօն{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.edessacity.gr/tourism/info/index.htm Էդեսան ճանչնանք․ զբօսաշրջիկութեան ուղղեցոյց{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.naousanews.gr/index.php/component/k2/item/15750-odikos-aksonas-egnatia-naousa-edessa-i-kathetos-pou-mas-pligonei Էղնանտիա-Նաուսա-Էդեսա, 12-4-2023{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://archive.ert.gr/69186/ ΕΡΤ տեսերիզ, Էդեսա եւ իր շրջանը այսօր, Η ΕΔΕΣΣΑ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΣΗΜΕΡΑ - 0000069186{{ref-el}}]</ref> == Տե՛ս նաեւ == * [[Վոթիէա]] * [[Էլիմիա]] * [[Հին Բելա]] * [[Էորդէա]] * [[Լիկիսթիդա]] * [[Անօ Քլինես]] * [[Թրոբէուխոս|Թրոբէուհոս]] * [[Մելիթի (Ֆլորինա)|Մելիթի]] * [[Ալորոս]] * [[Բելա]] * [[Միեզա]] * [[Աթալանտի (Վոթիէա)|Աթալանտի( Վոթիէա)]] * [[Քիրոս]] * [[Քիրոս (Մակեդոնիա)]] * [[Իխնէ]] * [[Իխնէ (Միջագետք)]] * [[Եւրոբոս]] * [[Սքիդրա]] * [[Եւրոբոսի գուրոս]] == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} hlm1nkhzzr48ghct3l5y0zdxwoqbr6x 241492 241491 2025-07-07T15:57:48Z HoMen 269 /* Տե՛ս նաեւ */ 241492 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր|կարգավիճակ=Քաղաք|պատկեր=Η Έδεσσα και οι καταρράκτες της..jpg|երկիր=Յունաստան|բնօրինակ անուանում=Έδεσσα|շրջան=Մակեդոնիա|նկարագրութիւն=Էդեսա եւ իր ջրվէժները|շրջանի տեսակ=|երկրամաս=|լեզու=յունարէն|անուանում=Էդեսա|հիմնադրումի թուական=|բարձրութիւն=40|բնակչութիւն=5 686|մարդահամարի թուական=Ք․Ա․813}} [[Պատկեր:2011 Dimos Edessas.png|մինի|Էդեսայի դիրքը]] '''Էդեսա''' ([[Յունարէն|յուն․]]՝ Έδεσσα)․ [[Մակեդոնիա (շրջան)|Կեդրոնական Մակեդոնիոյ]] քաղաք, Բելա նահանգ, [[Յունաստան]]։ Քաղաքը հանրածանօթ է իր [[Էդեսայի ջրվէժներ|12 ջրվէժներուն]] համար։ Էդեսա հիմնուած է Ք․Ա․813-ին Իրաքլիդի Գարանոսին կողմէ եւ եղած է [[Մակեդոնիա (հին թագաւորութիւն)|Մակեդոնական թագաւորութեան]] առաջին մայրաքաղաքը։ Ըստ 2021-ի մարդահամարին, բնակչութեան թիւ 17 168 է, իսկ արուարձաններով միասին՝ 26 407։ Էդեսա միջ-պատերազմեան շրջանին (1923-1940) ունեցած է ճարտարարուեստի զարգացում։ == Անուան ստուգաբանութիւն == Էդեսա անունը «ջուրին մէջ բերդ» (''Πύργος μέσα στο νερό)'' կը նշանակէ , որովհետեւ հին տարիներէն արդէն ջուրը անպակաս եղած է՝ գետեր եւ ջրվէժներ։ == Հակիրճ պատմական տեղեկութիւններ == [[Պատկեր:20160518 129 edessa site.jpg|ձախից|մինի|Էդեսայի հնաբանական վայրը, Լոկոս]] === Մինչեւ հռոմէական ժամանակաշրջան === Էդեսա հիմնուած է Ք․Ա․813-ին Իրաքլիդի Գարանոսին կողմէ եւ եղած է [[Մակեդոնիա (հին թագաւորութիւն)|Մակեդոնական թագաւորութեան]] առաջին մայրաքաղաքը։ Մինչեւ [[Վերղինա|Էղեսի (Վերղինա)]] յայտնաբերումը, Էդեսա հին Էղեսին հետ կը նոյնացնէին ([[Մակեդոնիա (հին թագաւորութիւն)|Մակեդոնական թագաւորութեան]] առաջին մայրաքաղաքը)։ Այսօրուան քաղաքը կառուցուած է հին Աքրոբոլիսին տեղը։ [[Մեծն Աղեքսանտր]] Էդեսա գաղթականներով կը բնակեցնէ։ [[Հռոմէական Կայսրութիւն|Հռոմէական շրջանին]], Էդեսա կը բարգաւաճի, որովհետեւ կը գտնուէր [[Էղնանտիա ճամբայ|հին Էղնանտիա]] ճամբուն վրայ։ Յաջորդող դարերուն, երբ սլաւները Պալքանեան թերակղզին կ՛արշաւեն Էդեսա անունը կը փոխարինուի «Վոդենա» անունով։ [[Պատկեր:Voden April 1911.JPG|մինի|1911․ Էդեսայէն նկար մը]] [[Պատկեր:The liberation of Edessa.jpg|մինի|Տօնակատարութիւններ ․ քաղաքին ազատագրութեան համար, 30 Հոկտեմբեր 1912]] === Բիւզանդական կայսրութեան ժամանակաշրջան === Էդեսա 985-995 [[Պուլկարիա|պուլկարական թագաւորութեան]] մայրաքաղաքը կը դառնայ։ 1002-էն ետք մաս կը կազմէ [[Բիւզանդական Կայսրութիւն|բիւզանդական կայսրութեան]]։ 1345-1386 քաղաքը [[Սերպիա|Սերպերը]] կը գրաւեն։ === Օսմանեան բռնիշխանութեան ժամանակաշրջան === Ապա Էդեսա կ՛իյնայ [[Օսմանեան Կայսրութիւն|օսմանեան]] տիրապետութեան տակ, որուն ընթացքին կը դառնայ կարեւոր կեդրոն, ուր մշակոյթն ու գիրը կը զարգանան։ [[Մակեդոնական ճակատ (Ա․ Համաշխարհային պատերազմ)|Մակեդոնական պայքարի]] ժամանակին, Էդեսայի բնակիչներն ալ ազատութեան համար կը պայքարին։ === Պալքանեան պատերազմներ - Ա․ Համաշխարհային պատերազմ === [[Պալքանեան պատերազմներ|Պալքանեան պատերազմներուն]] ընթացքին, [[18 Հոկտեմբեր]] [[1912 թուական|1912]]-ին յունական բանակին օգնութեամբ Էդեսա կ՛ազատագրուի։ [[Համաշխարհային Առաջին Պատերազմ|Ա․ Համաշխարհային պատերազմի]] ընթացքին, Էդեսա [[Անթանթ|Անթանթի]] [[Անթանթ|Արեւելեան]] [[Անթանթ|Ճակատի բանակին]] (Անատոլիոյ ֆրանսական բանակ) տեղակայանը կը դառնայ։ [[Պատկեր:Vodena (Edessa) sur la route de Monastir.jpg|ձախից|մինի|Էդեսա, 1916]] === Միջ-պատերազմեան ժամանակաշրջան === [[Փոքր Ասիոյ Աղէտ|Փոքր Ասիոյ Աղէտէն]] եւ բնակիչներու փոխանակումէն ետք (1923-1924), [[Փոքր Ասիա|Փոքր Ասիայէն]] եւ [[Արեւելեան Թրակիա|Արեւելեան Թրակիայէն]] մօտաւորապէս 2 500 քրիստոնիայ գաղթականներ Էդեսա կը հաստատուին։ Անոնցմէ շատեր գործարաններ կը բանան, առեւտուրով կը զբաղին։ Միջ-պատերազմեան շրջանին (1923-1940) Էդեսա կը ճանչնայ մշակոյթի (մանաւանդ երաժշտութեան) եւ ճարտարարուեստի բարգաւաճում մը։ === Բ․ Համաշխարհային պատերազմ === [[Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմ|Բ․ Համաշխարհային պատերազմի]] ընթացքին, գերմանացիները քաղաքը կը հրկիզեն։ Պատերազմէն ետք, Էդեսա կը փորձէ վերագտնել իր անցեալի փառքը, սակայն տնտեսական պահմանները բոլորովին փոխուած էին։ == Նորագոյն շրջան == [[Պատկեր:Macedonian Museums-49-Laografiko Edessas-217.jpg|ձախից|մինի|Էդեսա․ ժողովրդագրական թանգարան]] Էդեսային զարգացումին գլխաւոր ազդակն է զբօսաշրջիկութիւնը։ Իր վայրի գեղեցկութեան, տարեկան հերթականութեամբ պատմամշակութային ձեռնարկներուն («Էդեսայի բարեկենդան», «Ծաղիկներու տօն», «Մշակութային ամառ», «Ջուրի ճամբան», եւայլն), ինչպէս նաեւ շրջապատող գեղեցիկ բնութեան շնորհիւ (հարուստ բուսական աշխարհ, գետեր, ջրվէժներ), զբօսաշրջիկութիւնը սկսած է զարգանալ եւ կարեւոր դեր կը խաղայ քաղաքին տնտեսութեան։ Էդեսա ունի հարուստ մարզական կեանք։ Քաղաքը ունի նաեւ իր նուագախումբը՝ վերակենդանացած 2016-ին, որ քաղաքին մշակութային կարեւոր հիմնարկներէն է։ [[Պատկեր:ΜΟΥΣΕΙΟ ΓΕΣΙΟΥ.jpg|մինի|Էդեսա․ կանեփի գործարան-թանգարանը]] == Էդեսային թանգարաններ - տեսարժան վայրեր == * Ազգագրական (հիմնուած 1996)։ * Ժովովրդագրական (հիմնուած 1996)։ * Մակեդոնական պայքար եւ Էդեսա հիմնուած (18-10-2024)։ [[Պատկեր:Edessa Watermills.jpg|ձախից|մինի|Ջուրի բացօթեայ թանգարան]] * Ջուրի բացօթեայ թանգարան․ կը գտնուի Էդեսայի ջրվէժներու պուրակին մէջ։ * Կանեփէ չուանաշինութեանգործարան (հիմնուած 1908-ին), Յունաստանի մեծագոյնը, երբ դադրեցուց իր արտադրութիւնը (2000), քաղաքապետութեան որոշումով թանգարանի վերածուեցաւ։ * Վարոսիոսի բնակարան-թանգարան․ կը գտնուի հին Աքրոբոլիսին տեղը։ Թանգարանը կը ցուցադրէ նկարներ Էդեսային 3000 տարուան պատմութեան։ * [[Պատկեր:Έδεσσα - panoramio.jpg|մինի|Էդեսա․ բնութիւն]]Համտեսումի ջաղացք։ * Ջուրի ջաղացք։ * «Պաթանի»։ * Քաղաքապետական բացօթեայ շարժապատկեր։ * Շուշմայի գործարան։ * Ջրվէժներու պուրակը (100․000քառ․մ․)։ Էդեսային մէջէն չորս գետեր կը հոսին։ Անոնք 12 ջրվէժներ կը կազմեն։ Ամենէն բարձր, Գորանոս, ունի 70 բարձրութիւն։ * ՀԻն Էդեսա - «Լոկոս»։ * «Փսիլոս Վրախոս» (բարձր ժայռ)։ * Բիւզանդական կամուրջ, «Քիուբրի»։ * Քարաշէն ժամացոյցը (կառուցուած 1905-ին)։ * Հին մայր եկեղեցին (ԺԴ․ դարու շինութիւն)։ * Ղաւալիոթիսա անտառ։ * Փոքր ջրվէժներ։ * Կանեփի գործատեղի։ * Ենի ծամի (մզկիթ, 1875)։ * Փոքր Ասիացիներու յուշարձան։ === Պատկերասրահ === <gallery> Պատկեր:Edessa - View from Voden.jpg|Վարոսի Պատկեր:Έδεσσα - panoramio (1).jpg|[[Պալքանեան Թերակղզի|Պալքանեան թերակղզիին]] մեծագոյն ջրվէժը․ Էդեսա, Մեծ ջրվէժը Պատկեր:20160518 134 edessa site.jpg|Հին Էդեսա․ Աքրոբոլիսին տակ Պատկեր:Kioupri, Edessa in August 2020 01.jpg|Բիւզանդական կամուրջը Պատկեր:Kioupri.jpg|Բիւզանդական կամուրջը իրիկունը Պատկեր:L'isola pedonale - panoramio.jpg|Էդեսա․ Հանրապետութեան ճամբան Պատկեր:20161127 134239ξ.jpg|Կանեփէ չուանաշինութեան գործարաններուն տեղավայրը Պատկեր:CAVE EDESSA.jpg|Էդեսա․ քարայրը </gallery> <ref>[https://web.archive.org/web/20190116150044/http://www.travelearth.gr/2019/01/13/%CE%BF%CE%B9-%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B1%CF%81%CF%81%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%B5%CF%83-%CF%84%CE%B7%CF%83-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B1%CE%B4%CE%B1%CF%83/ Յունաստանի ջրվէժները{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.edessacity.gr/tourism/ed800-10_el.htm Էդեսա․ 3000 տարուան պատմութիւն եւ մշակոյթ{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.edessacity.gr/tourism/edessa/edessa-waterfalls/2012/ed800-edessa-waterfalls-1_el.htm Էդեսա․ տեսարժան վայրեր․ ջրվէժներ, քարայրներ{{ref-en}}]</ref> <ref>[https://hellanicus-api.lib.aegean.gr/server/api/core/bitstreams/e560e450-a8b2-4dc8-b229-e9b4688e2111/content Էդեսա եւ իր բնութիւնը, 28-11-2024{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.dimosedessas.gov.gr/el/i-poli-edessa/istoria-tis-perioxis Էդեսա քաղաքապետութիւն․ Էդեսային պատմութիւնը{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.athinorama.gr/travel/destinations/ellada/makedonia/kentriki-makedonia/edessa Աթինորամա․ Էդեսա{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.iefimerida.gr/news/484723/zei-xana-palio-kannavoyrgeio-tis-edessas Էդեսա․ կը վերակենդանանայ կանեփի գործարանը{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.edessacity.gr/civilization/carnival/index.htm Էդեսայի բարեկենդան{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://tilegrafimanews.gr/nea/anthestiria-edessas-2017-to-ethimo-xanazontanevei-tin-kyriaki-28-maiou/ Էդեսա․ ծաղիկներու տօն{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.edessacity.gr/tourism/info/index.htm Էդեսան ճանչնանք․ զբօսաշրջիկութեան ուղղեցոյց{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.naousanews.gr/index.php/component/k2/item/15750-odikos-aksonas-egnatia-naousa-edessa-i-kathetos-pou-mas-pligonei Էղնանտիա-Նաուսա-Էդեսա, 12-4-2023{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://archive.ert.gr/69186/ ΕΡΤ տեսերիզ, Էդեսա եւ իր շրջանը այսօր, Η ΕΔΕΣΣΑ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΣΗΜΕΡΑ - 0000069186{{ref-el}}]</ref> == Տե՛ս նաեւ == * [[Վոթիէա]] * [[Էլիմիա]] * [[Հին Բելա]] * [[Էորդէա]] * [[Լիկիսթիդա]] * [[Անօ Քլինես]] * [[Թրոբէուխոս|Թրոբէուհոս]] * [[Մելիթի (Ֆլորինա)|Մելիթի]] * [[Ալորոս]] * [[Բելա]] * [[Միեզա]] * [[Աթալանտի (Վոթիէա)|Աթալանտի( Վոթիէա)]] * [[Քիրոս]] * [[Քիրոս (Մակեդոնիա)]] * [[Իխնէ]] * [[Իխնէ (Միջագետք)]] * [[Եւրոբոս]] * [[Սքիդրա]] * [[Եւրոբոսի գուրոս]] * [[Էդեսա (Միջագետք)]] == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} r7jf40sqqx3ifjoj0pkl83oya7cq8cu 0 29248 241493 2025-07-07T16:39:33Z HoMen 269 Նոր էջ «{{Տեղեկաքարտ Բնակավայր|կարգավիճակ=հին քաղաք|պատկեր=Urfa Castle 02.jpg|երկիր=|բնօրինակ անուանում= Έδεσσα Μεσοποταμίας|շրջան= Միջագետք|նկարագրութիւն=Էդեսա Միջագետքի․ բերդը|շրջանի տեսակ=|երկիր=Թուրքիա|լեզու=|անուանում=Էդեսա|հիմնադրումի թուական=Ք․Ա․305/4}} '''Էդեսա''' (Յուն...»: 241493 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր|կարգավիճակ=հին քաղաք|պատկեր=Urfa Castle 02.jpg|երկիր=|բնօրինակ անուանում= Έδεσσα Μεσοποταμίας|շրջան= Միջագետք|նկարագրութիւն=Էդեսա Միջագետքի․ բերդը|շրջանի տեսակ=|երկիր=Թուրքիա|լեզու=|անուանում=Էդեսա|հիմնադրումի թուական=Ք․Ա․305/4}} '''Էդեսա''' ([[Յունարէն|յուն․]]՝Έδεσσα )․ [[Միջագետք|Միջագետքի]] հին քաղաք։ Անոր տեղը այսօր կը գտնուի [[Ուրֆա]] քաղաքը, [[Թուրքիա]]։ Կառուցուած է՝ [[Մակեդոնիա (հին թագաւորութիւն)|Մակեդոնացի]] զօրավար Սելեւկոս Ա․ Նիկատորին կողմէն։ Հին քաղաքը կառուցուած էր հնադարեան Օրխօի կամ Օսրօի քաղաքին տեղը։ Հելլենիստական քաղաքը Օսրօինի սատրապութեան կեդրոնը եղած է եւ անոր առաջին դրամը շրջագայած է Ք․Ա․ 280-ին [[Անտիոհոս Ա․ Փրկիչ|Անտիոհոս Ա․ Փրկիչի]] թագաւորութեան ընթացքին։ Անտիոհոս Դ․ Էփիֆանիս, ըստ պատմիչ Բլինիուսին, քաղաքը «Անտիոհիա Գալիրօի» ''Αντιόχεια Καλλιρρόη'' կը վերանուանէ (Ք․Ա․165/4)։ Յայտնաբերուած դրամներուն արձանագրութիւնները այդ կը վկայեն՝ «<small>''ΑΝΤΙΟΧΕΩΝ ΤΩΝ ΕΠΙ ΚΑΛΛΙΡΡΟΗ''</small>»։ Սելեւկեան կայսրութեան քայքայումէն ետք, Էդեսա կ՛ենթարկուի Օսրօինի թագաւորութեան (Ք․Ա․132 - 214)։ Այդ թագաւորութիւն հիմնուած էր արաբական ցեղերէ, եւ ունեցած էր 28 ազնուականներ, որոնք իրենք զիրենք (իրենց դրամներուն վրայ) «թագաւոր» կ՛անուանէին։ [[Պատկեր:N-Mesopotamia and Syria.svg|մինի|Քարտէս Վերին Միջագետքի]] [[Պատկեր:Macrinus Edessa.jpg|ձախից|մինի|Էդեսա․ արծաթեայ թեթրադրախմոս, Մակրինուս կայսրի ժամանակ, 217-218]] Քաղաքը [[Պարթեւներ|պարթեւներու]] գերիշխանութենէն ետք, կ՛իյնայ [[Մեծն Տիգրան|Մեծն Տիգրանի]] կայսրութեան սահմաններուն մէջ եւ ապա, [[Պոմպէոս]] զօրավարի արշաւանքի ընթացքին [[Հռոմէական Կայսրութիւն|հռոմէացիներուն]] ձեռքը։ Բիւզանդիոնի կայսրին՝ Յուստինոս Ա․ օրերուն Էդեսա կը վերակառուցուի եւ կ՛անուանուի Յուստինոբոլիս։ 609-ին, Սասանեաններու Խոսրով Բ․ քաղաքը կը գրաւէ, սակայն վճռական կռիւներէ ետք Էդեսային կը վերատիրանան բիւզանդացիները՝ Հերակլ Ա․ (627/8)։ [[Խաչակիրներու Ա․ արշաւանք|Խաչակիրներու Ա․ արշաւանքին]], Էդեսա համանուն պետութեան մայրաքաղաքը կը դառնայ։ [[1144]]-ին թուրքերը Էդեսան կը գրաւեն։ Քաղաքին այսօրուան անունը [[Ուրֆա]] է։ <ref>[https://el.travelogues.gr/tag.php?view=8755 Էքաթերինի Լասքարիդի հիմնարկ․ Էդեսա{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.lifo.gr/culture/arxaiologia/toyrkia-elliniki-epigrafi-brethike-se-tafo-sti-byzantini-edessa-tis Էդեսա․ յունական արձանագրութիւն բիւզանդական դամբանի վրայ{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.searchculture.gr/aggregator/edm/kemnepp/000126-77653 Searchculture. Էդեսա Միջագետք{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://www.searchculture.gr/aggregator/edm/travelogues/000116-44837 Էդեսայի բերդի յատակագիծ{{ref-el}}]</ref> <ref>[https://archive.org/details/histoirepoliti00duva/page/n7/mode/1up?view=theater Ռուպենս Տիւվալ․ Էդեսայի քաղաքական, կրօնական եւ գրական պատմութիւն մինչեւ Խաչակիրներու Ա․ արշաւանքը{{ref-fr}} ]</ref> == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} == Տե՛ս նաեւ == * [[Քիրոս]] * [[Իխնէ]] 79qcgk0eobcdqrm71sexourjvw2cvrg 0 29249 241494 2025-07-07T17:37:37Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 Նոր էջ «[[Պատկեր:Tea bowl, Korea, Joseon dynasty, 16th century AD, Mishima-hakeme type, buncheong ware, stoneware with white engobe and translucent, greenish-gray glaze, gold lacquer - Ethnological Museum, Berlin - DSC02061.JPG|մինի]] '''Ճափոնական Քինցուկի,''' ճաքերը վերականգնելու ճափոնական արուեստ: Ճափոնի մէջ յաճախ կոտրած իրերը կը նորոգեն` ճաքերը ոսկիով լեցնելով: Ա...»: 241494 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Tea bowl, Korea, Joseon dynasty, 16th century AD, Mishima-hakeme type, buncheong ware, stoneware with white engobe and translucent, greenish-gray glaze, gold lacquer - Ethnological Museum, Berlin - DSC02061.JPG|մինի]] '''Ճափոնական Քինցուկի,''' ճաքերը վերականգնելու ճափոնական արուեստ: Ճափոնի մէջ յաճախ կոտրած իրերը կը նորոգեն` ճաքերը ոսկիով լեցնելով: Անոնք թերութիւնը կը դիտարկեն իբրեւ իրի պատմութեան իւրայատուկ տարր, առանձնայատկութիւն մը, որ անոր յաւելեալ գեղեցկութիւն կը շնորհէ<ref>[Ճափոնական Քինցուկի]</ref>: Այս արուեստը ունի աւելի քան 500 տարուան պատմութիւն։ Անիկա ծագած է ԺԵ. դարու վերջին<ref>[https://www.thisiscolossal.com/2014/05/kintsugi-the-art-of-broken-pieces/ Կոտրած բեկորներու արուեստ]</ref>։ == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} [[Ստորոգութիւն:Ճափոն]] [[Ստորոգութիւն:Ճափոնական արուեստ]] 7cpemk1y6q0r2rgm7fmg9gfxhm7dgms 241495 241494 2025-07-07T17:38:38Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 241495 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Tea bowl, Korea, Joseon dynasty, 16th century AD, Mishima-hakeme type, buncheong ware, stoneware with white engobe and translucent, greenish-gray glaze, gold lacquer - Ethnological Museum, Berlin - DSC02061.JPG|մինի]] '''Ճափոնական Քինցուկի,''' ճաքերը վերականգնելու ճափոնական արուեստ: Ճափոնի մէջ յաճախ կոտրած իրերը կը նորոգեն` ճաքերը ոսկիով լեցնելով: Անոնք թերութիւնը կը դիտարկեն իբրեւ իրի պատմութեան իւրայատուկ տարր, առանձնայատկութիւն մը, որ անոր յաւելեալ գեղեցկութիւն կը շնորհէ<ref>[https://www.lakesidepottery.com/Pages/kintsugi-repairing-ceramic-with-gold-and-lacquer-better-than-new.htmՃափոնական Քինցուկի]</ref>: Այս արուեստը ունի աւելի քան 500 տարուան պատմութիւն։ Անիկա ծագած է ԺԵ. դարու վերջին<ref>[https://www.thisiscolossal.com/2014/05/kintsugi-the-art-of-broken-pieces/ Կոտրած բեկորներու արուեստ]</ref>։ == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} [[Ստորոգութիւն:Ճափոն]] [[Ստորոգութիւն:Ճափոնական արուեստ]] 3zzzou43sdfbop9u7cnd0z9ie7f2eny 241496 241495 2025-07-07T17:45:25Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 241496 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Tea bowl, Korea, Joseon dynasty, 16th century AD, Mishima-hakeme type, buncheong ware, stoneware with white engobe and translucent, greenish-gray glaze, gold lacquer - Ethnological Museum, Berlin - DSC02061.JPG|մինի]] '''Ճափոնական Քինցուկի,''' ճաքերը վերականգնելու ճափոնական արուեստ: Ճափոնի մէջ յաճախ կոտրած իրերը կը նորոգեն` ճաքերը ոսկիով լեցնելով: Անոնք թերութիւնը կը դիտարկեն իբրեւ իրի պատմութեան իւրայատուկ տարր, առանձնայատկութիւն մը, որ անոր յաւելեալ գեղեցկութիւն կը շնորհէ<ref>[https://www.lakesidepottery.com/Pages/kintsugi-repairing-ceramic-with-gold-and-lacquer-better-than-new.htmՃափոնական Քինցուկի]</ref>: Այս արուեստը ունի աւելի քան 500 տարուան պատմութիւն։ Անիկա ծագած է ԺԵ. դարու վերջին<ref>[https://www.thisiscolossal.com/2014/05/kintsugi-the-art-of-broken-pieces/ Կոտրած բեկորներու արուեստ]</ref>։ Գինձուկին կը թարգմանուի իբրեւ «ոսկիով միացում»։ Այս արուեստը ոչ միայն վերանորոգման արհեստ է, այլ խոր փիլիսոփայութիւն, որ կը խրախուսէ նկատել գեղեցկութիւնը անկատարութեան, ճաքերուն եւ անցեալի վէրքերուն մէջ։ == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} [[Ստորոգութիւն:Ճափոն]] [[Ստորոգութիւն:Ճափոնական արուեստ]] h89jo02o1144dyanl93bd7gadx2i7nw 241497 241496 2025-07-07T17:46:51Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 241497 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Tea bowl, Korea, Joseon dynasty, 16th century AD, Mishima-hakeme type, buncheong ware, stoneware with white engobe and translucent, greenish-gray glaze, gold lacquer - Ethnological Museum, Berlin - DSC02061.JPG|մինի]] '''Ճափոնական Քինցուկի,''' ճաքերը վերականգնելու ճափոնական արուեստ: Ճափոնի մէջ յաճախ կոտրած իրերը կը նորոգեն` ճաքերը ոսկիով լեցնելով: Անոնք թերութիւնը կը դիտարկեն իբրեւ իրի պատմութեան իւրայատուկ տարր, առանձնայատկութիւն մը, որ անոր յաւելեալ գեղեցկութիւն կը շնորհէ<ref>[https://www.lakesidepottery.com/Pages/kintsugi-repairing-ceramic-with-gold-and-lacquer-better-than-new.htmՃափոնական Քինցուկի]</ref>: Այս արուեստը ունի աւելի քան 500 տարուան պատմութիւն։ Անիկա ծագած է ԺԵ. դարու վերջին<ref>[https://www.thisiscolossal.com/2014/05/kintsugi-the-art-of-broken-pieces/ Կոտրած բեկորներու արուեստ]</ref>։ [[Պատկեր:Dish with hollyhock design, Nabeshima ware, Edo period, 18th century, overglaze enamel - Tokyo National Museum - DSC06022.JPG|ձախից|մինի]] Գինձուկին կը թարգմանուի իբրեւ «ոսկիով միացում»։ Այս արուեստը ոչ միայն վերանորոգման արհեստ է, այլ խոր փիլիսոփայութիւն, որ կը խրախուսէ նկատել գեղեցկութիւնը անկատարութեան, ճաքերուն եւ անցեալի վէրքերուն մէջ։ == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} [[Ստորոգութիւն:Ճափոն]] [[Ստորոգութիւն:Ճափոնական արուեստ]] fg93b16k7jlsgzgp493grszlodhdcr0 0 29250 241505 2025-07-08T06:24:31Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 Նոր էջ «[[Պատկեր:Lazio Roma Gesu1 tango7174.jpg|մինի|Հռոմի մէջ գտնուող Ժեզու եկեղեցւոյ «նաւը»:]] '''Պարոքքօն''' ԺԷ. դարու վերջաւորութեան ի յայտ եկած եւ ԺԸ. դարուն ծաղկած արուեստի եւ ճարտարապետութեան ոճ մըն է, որ աւելի ուշ տարածուած է [[Եւրոպա|Եւրոպայի]], ապա՝ աշխարհով մէկ<ref>Wittkower R., ''Art & Archite...»: 241505 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Lazio Roma Gesu1 tango7174.jpg|մինի|Հռոմի մէջ գտնուող Ժեզու եկեղեցւոյ «նաւը»:]] '''Պարոքքօն''' ԺԷ. դարու վերջաւորութեան ի յայտ եկած եւ ԺԸ. դարուն ծաղկած արուեստի եւ ճարտարապետութեան ոճ մըն է, որ աւելի ուշ տարածուած է [[Եւրոպա|Եւրոպայի]], ապա՝ աշխարհով մէկ<ref>Wittkower R., ''Art & Architecture in Italy 1600–1750'', 1985 edn, p. 111</ref>։ === Բառին ծագումը === Բառը ծագում ունի փորթուկալերէնէն՝ «''barroco»'', որ կը նշանակէ «անկանոն մարգարիտ»։ Սկզբնական շրջանին, այս ոճը կը քննադատուի իբրեւ չափազանցուած, սակայն հետագային կ'արժեւորուի իբրեւ բարձրաստիճան արուեստի արտայայտութիւն<ref>Toman, ''L'Art Baroque'' (2015) p. 125</ref>։ === Պարոքքօ ոճին յատկանիշները === * Մեծ եւ թափանցիկ խաղեր լոյսի ու ստուերի մէջ (dramatic chiaroscuro), * Բազմաշերտ ու հոյլայեղ զարդարանք, * Շարժումներ՝ աղեղներով, պտոյտներով եւ գմբէթներով, * Կեդրոնացում յուզական տպաւորութեան վրայ՝ ոչ պարզ, այլ հարուստ ու արտայայտիչ կառուցուածքներ, * Մեծ ծաւալներով եւ աչքի զարնող զարդանախշեր<ref>[]</ref>, * [[Լիւքսամպուրկի պալատը]]: <br /><gallery heights="200" mode="packed-hover"> Պատկեր:Dome of Church of the Gesù (Rome).jpg|[[Ջեզու եկեղեցի|Ժեզու եկեղեցւոյ]] ներքնամասը Պատկեր:Нясвіж Касцёл Божага Цела.JPG|Պելառուսիոյ մէջ գտնուող Նեսվիժի Ֆառնի եկեղեցին (1586-1593) Պատկեր:Krakow 16.jpg|[[Լեհաստան]]ի Կրակով քաղաքին [[Սուրբ Պետրոսի եւ Պօղոսի եկեղեցի]]ն (1605-1619) Պատկեր:Palais Luxembourg Sunset Edit.JPG|[[Լիւքսամպուրկեան պալատ]]ը (1615-1624) Պատկեր:Château de Maisons-Laffitte 001.jpg </gallery> === Պարոքքօ ոճով նմուշներ === * [[Սան Փիետրօ|Սան Փիետրոյի]] տաճարը՝ Հռոմ (Bernini), * [[Վերսայի Պալատը|Վերսայի պալատը]]՝ [[Ֆրանսա]], * [[Սան Քարլօ Ալլէ Քուատրօ Ֆոնթանէ]]՝ Հռոմ (Borromini): == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} [[Ստորոգութիւն:Ճարտարապետութիւն]] [[Ստորոգութիւն:Ճարտարապետական ոճեր]] iesy9t6cj41at8bmd3cw05ldlh5ini0 241506 241505 2025-07-08T06:33:39Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 241506 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Lazio Roma Gesu1 tango7174.jpg|մինի|Հռոմի մէջ գտնուող Ժեզու եկեղեցւոյ «նաւը»:]] '''Պարոքքօն''' ԺԷ. դարու վերջաւորութեան ի յայտ եկած եւ ԺԸ. դարուն ծաղկած արուեստի եւ ճարտարապետութեան ոճ մըն է, որ աւելի ուշ տարածուած է [[Եւրոպա|Եւրոպայի]], ապա՝ աշխարհով մէկ<ref>Wittkower R., ''Art & Architecture in Italy 1600–1750'', 1985 edn, p. 111</ref>։ === Բառին ծագումը === Բառը ծագում ունի [[Փորթուկալ|փորթուկալերէնէն]]՝ «''barroco»'', որ կը նշանակէ «անկանոն [[մարգարիտ]]<nowiki/>»։ Սկզբնական շրջանին, այս ոճը կը քննադատուի իբրեւ չափազանցուած, սակայն հետագային կ'արժեւորուի իբրեւ բարձրաստիճան արուեստի արտայայտութիւն<ref>Toman, ''L'Art Baroque'' (2015) p. 125</ref>։ === Պարոքքօ ոճին յատկանիշները === * Մեծ եւ թափանցիկ խաղեր լոյսի ու ստուերի մէջ (dramatic chiaroscuro), * Բազմաշերտ ու հոյլայեղ զարդարանք, * Շարժումներ՝ աղեղներով, պտոյտներով եւ [[Գմբէթ|գմբէթներով]], * Կեդրոնացում յուզական տպաւորութեան վրայ՝ ոչ պարզ, այլ հարուստ ու արտայայտիչ կառուցուածքներ, * Մեծ ծաւալներով եւ աչքի զարնող զարդանախշեր: <br /><gallery heights="200" mode="packed-hover"> Պատկեր:Dome of Church of the Gesù (Rome).jpg|[[Ջեզու եկեղեցի|Ժեզու եկեղեցւոյ]] ներքնամասը Պատկեր:Нясвіж Касцёл Божага Цела.JPG|Պելառուսիոյ մէջ գտնուող Նեսվիժի Ֆառնի եկեղեցին (1586-1593) Պատկեր:Krakow 16.jpg|[[Լեհաստան]]ի Կրակով քաղաքին [[Սուրբ Պետրոսի եւ Պօղոսի եկեղեցի]]ն (1605-1619) Պատկեր:Palais Luxembourg Sunset Edit.JPG|[[Լիւքսամպուրկեան պալատ]]ը (1615-1624) Պատկեր:Château de Maisons-Laffitte 001.jpg </gallery> === Պարոքքօ ոճով նմուշներ === * [[Սան Փիետրօ|Սան Փիետրոյի]] տաճարը՝ Հռոմ (Bernini), * [[Վերսայի Պալատը|Վերսայի պալատը]]՝ [[Ֆրանսա]], * [[Սան Քարլօ Ալլէ Քուատրօ Ֆոնթանէ]]՝ Հռոմ (Borromini) * [[Լիւքսամպուրկի պալատը]]: ==== Իտալիա ==== ԺԸ. դարու սկզբին պարոքքօ շինութիւնները կարելի էր գտնել ամբողջ Իտալիոյ տարածքին։ Ուշագրաւ օրինակներէն է [[Թուրին]]ի մօտակայքը գտնուող [[Սուփըրկա պազիլիքան]]՝ կառուցուած [[Ֆիլիփփօ Եուվարա]]յի (1717-1731) կողմէ, որուն իբրեւ բնօրինակ ծառայած է Փարիզի պանթէոնը{{Sfn|Toman|2015) p. 58}}: Սթուփինիկիի պալատը (1729-3129) որսորդարան մըն էր, Թուրինի մերձակայքը գտնուող Սաւոյի թագաւորական տան նստավայրերէն մէկը, եւ կառուցուած է Ֆիլիփփօ Եուվարայի կողմէ։<gallery mode="packed-hover" heights="170"> Պատկեր:Basilica di Superga (Turin).jpg|Սուփըրկա պազիլիքը․ Ֆիլիփփօ Եուվարա (1717–1731), Պատկեր:Museo del Risorgimento italiano.JPG|[[Փալացիօ Քարինյանօ]]ն, այժմ իտալական վերածննդեան թանգարանը [[Թուրին]]ի մէջ, Պատկեր:Basilica di Superga (Turin) - Interior.jpg|Սուփըրկա պազիլիքի ներքնամասը: </gallery> == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} [[Ստորոգութիւն:Ճարտարապետութիւն]] [[Ստորոգութիւն:Ճարտարապետական ոճեր]] cei4j5k6lhh74aujyok59du6q52tz2t 241509 241506 2025-07-08T06:53:17Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 241509 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Lazio Roma Gesu1 tango7174.jpg|մինի|Հռոմի մէջ գտնուող Ժեզու եկեղեցւոյ «նաւը»:]] '''Պարոքքօն''' ԺԷ. դարու վերջաւորութեան ի յայտ եկած եւ ԺԸ. դարուն ծաղկած արուեստի եւ ճարտարապետութեան ոճ մը, որ աւելի ուշ տարածուած է [[Եւրոպա|Եւրոպայի]], ապա՝ աշխարհով մէկ<ref>Wittkower R., ''Art & Architecture in Italy 1600–1750'', 1985 edn, p. 111</ref>։ === Բառին ծագումը === Բառը ծագում ունի [[Փորթուկալ|փորթուկալերէնէն]]՝ «''barroco»'', որ կը նշանակէ «անկանոն [[մարգարիտ]]<nowiki/>»։ Սկզբնական շրջանին, այս ոճը կը քննադատուի իբրեւ չափազանցուած, սակայն հետագային կ'արժեւորուի իբրեւ բարձրաստիճան արուեստի արտայայտութիւն<ref>Toman, ''L'Art Baroque'' (2015) p. 125</ref>։ === Պարոքքօ ոճին յատկանիշները === * Մեծ եւ թափանցիկ խաղեր լոյսի ու ստուերի մէջ (dramatic chiaroscuro), * Բազմաշերտ ու հոյլայեղ զարդարանք, * Շարժումներ՝ աղեղներով, պտոյտներով եւ [[Գմբէթ|գմբէթներով]], * Կեդրոնացում յուզական տպաւորութեան վրայ՝ ոչ պարզ, այլ հարուստ ու արտայայտիչ կառուցուածքներ, * Մեծ ծաւալներով եւ աչքի զարնող զարդանախշեր: <br /><gallery heights="200" mode="packed-hover"> Պատկեր:Dome of Church of the Gesù (Rome).jpg|[[Ջեզու եկեղեցի|Ժեզու եկեղեցւոյ]] ներքնամասը Պատկեր:Нясвіж Касцёл Божага Цела.JPG|Պելառուսիոյ մէջ գտնուող Նեսվիժի Ֆառնի եկեղեցին (1586-1593) Պատկեր:Krakow 16.jpg|[[Լեհաստան]]ի Կրակով քաղաքին [[Սուրբ Պետրոսի եւ Պօղոսի եկեղեցի]]ն (1605-1619) Պատկեր:Palais Luxembourg Sunset Edit.JPG|[[Լիւքսամպուրկեան պալատ]]ը (1615-1624) Պատկեր:Château de Maisons-Laffitte 001.jpg </gallery> === Պարոքքօ ոճով նմուշներ === * [[Սան Փիետրօ|Սան Փիետրոյի]] տաճարը՝ Հռոմ (Bernini), * [[Վերսայի Պալատը|Վերսայի պալատը]]՝ [[Ֆրանսա]], * [[Սան Քարլօ Ալլէ Քուատրօ Ֆոնթանէ]]՝ Հռոմ (Borromini) * [[Լիւքսամպուրկի պալատը]]: ==== Իտալիա ==== ԺԸ. դարու սկզբին պարոքքօ շինութիւնները կարելի էր գտնել ամբողջ Իտալիոյ տարածքին։ Ուշագրաւ օրինակներէն է [[Թուրին]]ի մօտակայքը գտնուող [[Սուփըրկա պազիլիքան]]՝ կառուցուած [[Ֆիլիփփօ Եուվարա]]յի (1717-1731) կողմէ, որուն իբրեւ բնօրինակ ծառայած է Փարիզի պանթէոնը{{Sfn|Toman|2015) p. 58}}: Սթուփինիկիի պալատը (1729-3129) որսորդարան մըն էր, Թուրինի մերձակայքը գտնուող Սաւոյի թագաւորական տան նստավայրերէն մէկը, եւ կառուցուած է Ֆիլիփփօ Եուվարայի կողմէ։<gallery mode="packed-hover" heights="170"> Պատկեր:Basilica di Superga (Turin).jpg|Սուփըրկա պազիլիքը․ Ֆիլիփփօ Եուվարա (1717–1731), Պատկեր:Museo del Risorgimento italiano.JPG|[[Փալացիօ Քարինյանօ]]ն, այժմ իտալական վերածննդեան թանգարանը [[Թուրին]]ի մէջ, Պատկեր:Basilica di Superga (Turin) - Interior.jpg|Սուփըրկա պազիլիքի ներքնամասը: </gallery> == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} [[Ստորոգութիւն:Ճարտարապետութիւն]] [[Ստորոգութիւն:Ճարտարապետական ոճեր]] mfjnc628l3ud7bq5x96avwb9bogf90t 0 29251 241513 2025-07-08T07:40:28Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 Նոր էջ «[[Պատկեր:Queluz Palace fountains.JPG|մինի|Ռոքքոքօ ոճի առաջին օրինակներէն՝ [[Փորթուկալ]]]] '''Ռոքոքքօ''' (ֆր.՝ rococo, rocaille), ոճ արուեստի մէջ, որ ծագած է [[Ֆրանսա|Ֆրանսայի]] մէջ, ԺԸ. դարու առաջին կէսին, պարոքքօ ոճի զարգացման իբրեւ արդիւնք։ Ռոքոքքոյի բնորոշ գիծերն են՝ շքեղութիւնը եւ ներքի...»: 241513 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Queluz Palace fountains.JPG|մինի|Ռոքքոքօ ոճի առաջին օրինակներէն՝ [[Փորթուկալ]]]] '''Ռոքոքքօ''' (ֆր.՝ rococo, rocaille), ոճ արուեստի մէջ, որ ծագած է [[Ֆրանսա|Ֆրանսայի]] մէջ, ԺԸ. դարու առաջին կէսին, պարոքքօ ոճի զարգացման իբրեւ արդիւնք։ Ռոքոքքոյի բնորոշ գիծերն են՝ շքեղութիւնը եւ ներքին յարդարանքները<ref>[https://www.britannica.com/art/Rococo Ռոքոքքօ]</ref>: === '''Անուան ծագումը''' === Անունը ծագած է ֆրանսերէն «rocaille» բառէն, որ կը նշանակէ «պատի զարդարանք»։ === Գլխաւոր յատկանիշները === * Բազմաշերտ եւ նուրբ զարդարանքներ, * Օգտագործում ծաղկային նախշերու, * Նուրբ գոյներ՝ բաց [[վարդագոյն]], մեղմ [[Կանաչ (գոյն)|կանաչ]], շաքարագոյն, ոսկեգոյն։ * Շեշտը դրուած է լոյսի, թեթեւութեան ու հիւրընկալ մթնոլորտի վրայ։ * Շարունակութիւն է պարոքքօ ոճին, սակայն աւելի թեթեւ ու գեղեցիկ։ <gallery mode="packed" heights="150"> Image:Nymphenburg Amalienburg-1.jpg|<small>Միւնխէն</small> Image:Potsdam chinesisches haus 1.jpg|<small>Ֆրիտերեան ռոքոքքօ. [[Չինաստան|Չինական]] տնակ Փոթստամի մէջ</small> File:КИТАЙСКИЙ ДВОРЕЦ. ЗОЛОТОЙ КАБИНЕТ.jpg|<small>Չինական պալատի ռոքոքքօ ներքնամաս</small> File:Basilika Vierzehnheiligen 005.JPG|<small>Պաւարիօ ռոքոքքօ</small> Image:SFrancisOuroPreto-CCBY.jpg|<small>Փորթուկալական ռոքոքքօ Օուրու</small> </gallery> === Արուեստի ձեւ === Ռոքոքօ ոճը կը տարածուի ոչ միայն ճարտարապետութեան, այլեւ՝ * [[Նկարչութիւն|Նկարչութեան]] (օրինակ՝ [[Ժան Անթուան Ուաթթօ]], [[Ֆրանսուա Պուշէ]]), * Քանդակագործութեան (օրինակ՝ [[Էթիէն Մորիս Ֆալքոնէ]]), * Ներքին ձեւաւորում, * Կահոյք, * Նորաձեւութիւն։ === Գլխաւոր ներկայացուցիչներ === * Անթուան Ուաթթօ կը ստեղծէ «fête galante» ժանրը (ազնուականներու պարգեւատրումներ, վայելքներ)։ * Ֆրանսուա Պուշէ՝ սիրավէպ, նուրբ ենթամասերով։ * Ժան-Օնoրէ Ֆրակոնար՝ «The Swing» Ռոքոքքոյի խորհրդանիշ։ === Քննադատութիւն եւ անկում === Ռոքոքքօ ոճը ժամանակի ընթացքին կը քննադատուի իբրեւ շատ խեթ եւ գերզարդարանքներով լեցուն։ 1770-ականներուն ի յայտ եկած նոր դասականութիւն)ը յատուկ կարեւորութիւն կու տայ յստակութեան եւ լրջութեան՝ ի տարբերութիւն ռոքոքքոյի նրբակերտ վայելքներուն։ == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} [[Ստորոգութիւն:Արուեստ]] [[Ստորոգութիւն:Ֆրանսական արուեստ]] [[Ստորոգութիւն:Ճարտարապետութիւն]] [[Ստորոգութիւն:Գեղանկարչութիւն]] 574knfdcn58u22xp3aqul6r7vksrdjj 241514 241513 2025-07-08T07:41:26Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 Սեւան Դանիէլեան Մկրեանը տեղափոխեց էջ [[Ռոքոքքօ ոճ]]էն էջ [[Ռոքոքօ ոճ]] առանց վերայղում ձգելու 241513 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Queluz Palace fountains.JPG|մինի|Ռոքքոքօ ոճի առաջին օրինակներէն՝ [[Փորթուկալ]]]] '''Ռոքոքքօ''' (ֆր.՝ rococo, rocaille), ոճ արուեստի մէջ, որ ծագած է [[Ֆրանսա|Ֆրանսայի]] մէջ, ԺԸ. դարու առաջին կէսին, պարոքքօ ոճի զարգացման իբրեւ արդիւնք։ Ռոքոքքոյի բնորոշ գիծերն են՝ շքեղութիւնը եւ ներքին յարդարանքները<ref>[https://www.britannica.com/art/Rococo Ռոքոքքօ]</ref>: === '''Անուան ծագումը''' === Անունը ծագած է ֆրանսերէն «rocaille» բառէն, որ կը նշանակէ «պատի զարդարանք»։ === Գլխաւոր յատկանիշները === * Բազմաշերտ եւ նուրբ զարդարանքներ, * Օգտագործում ծաղկային նախշերու, * Նուրբ գոյներ՝ բաց [[վարդագոյն]], մեղմ [[Կանաչ (գոյն)|կանաչ]], շաքարագոյն, ոսկեգոյն։ * Շեշտը դրուած է լոյսի, թեթեւութեան ու հիւրընկալ մթնոլորտի վրայ։ * Շարունակութիւն է պարոքքօ ոճին, սակայն աւելի թեթեւ ու գեղեցիկ։ <gallery mode="packed" heights="150"> Image:Nymphenburg Amalienburg-1.jpg|<small>Միւնխէն</small> Image:Potsdam chinesisches haus 1.jpg|<small>Ֆրիտերեան ռոքոքքօ. [[Չինաստան|Չինական]] տնակ Փոթստամի մէջ</small> File:КИТАЙСКИЙ ДВОРЕЦ. ЗОЛОТОЙ КАБИНЕТ.jpg|<small>Չինական պալատի ռոքոքքօ ներքնամաս</small> File:Basilika Vierzehnheiligen 005.JPG|<small>Պաւարիօ ռոքոքքօ</small> Image:SFrancisOuroPreto-CCBY.jpg|<small>Փորթուկալական ռոքոքքօ Օուրու</small> </gallery> === Արուեստի ձեւ === Ռոքոքօ ոճը կը տարածուի ոչ միայն ճարտարապետութեան, այլեւ՝ * [[Նկարչութիւն|Նկարչութեան]] (օրինակ՝ [[Ժան Անթուան Ուաթթօ]], [[Ֆրանսուա Պուշէ]]), * Քանդակագործութեան (օրինակ՝ [[Էթիէն Մորիս Ֆալքոնէ]]), * Ներքին ձեւաւորում, * Կահոյք, * Նորաձեւութիւն։ === Գլխաւոր ներկայացուցիչներ === * Անթուան Ուաթթօ կը ստեղծէ «fête galante» ժանրը (ազնուականներու պարգեւատրումներ, վայելքներ)։ * Ֆրանսուա Պուշէ՝ սիրավէպ, նուրբ ենթամասերով։ * Ժան-Օնoրէ Ֆրակոնար՝ «The Swing» Ռոքոքքոյի խորհրդանիշ։ === Քննադատութիւն եւ անկում === Ռոքոքքօ ոճը ժամանակի ընթացքին կը քննադատուի իբրեւ շատ խեթ եւ գերզարդարանքներով լեցուն։ 1770-ականներուն ի յայտ եկած նոր դասականութիւն)ը յատուկ կարեւորութիւն կու տայ յստակութեան եւ լրջութեան՝ ի տարբերութիւն ռոքոքքոյի նրբակերտ վայելքներուն։ == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} [[Ստորոգութիւն:Արուեստ]] [[Ստորոգութիւն:Ֆրանսական արուեստ]] [[Ստորոգութիւն:Ճարտարապետութիւն]] [[Ստորոգութիւն:Գեղանկարչութիւն]] 574knfdcn58u22xp3aqul6r7vksrdjj 241515 241514 2025-07-08T07:42:32Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 241515 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Queluz Palace fountains.JPG|մինի|Ռոքոքօ ոճի առաջին օրինակներէն՝ [[Փորթուկալ]]]] '''Ռոքոքօ''' (ֆր.՝ rococo, rocaille), ոճ արուեստի մէջ, որ ծագած է [[Ֆրանսա|Ֆրանսայի]] մէջ, ԺԸ. դարու առաջին կէսին, պարոքքօ ոճի զարգացման իբրեւ արդիւնք։ Ռոքոքոյի բնորոշ գիծերն են՝ շքեղութիւնը եւ ներքին յարդարանքները<ref>[https://www.britannica.com/art/Rococo Ռոքոքօ]</ref>: === '''Անուան ծագումը''' === Անունը ծագած է ֆրանսերէն «rocaille» բառէն, որ կը նշանակէ «պատի զարդարանք»։ === Գլխաւոր յատկանիշները === * Բազմաշերտ եւ նուրբ զարդարանքներ, * Օգտագործում ծաղկային նախշերու, * Նուրբ գոյներ՝ բաց [[վարդագոյն]], մեղմ [[Կանաչ (գոյն)|կանաչ]], շաքարագոյն, ոսկեգոյն։ * Շեշտը դրուած է լոյսի, թեթեւութեան ու հիւրընկալ մթնոլորտի վրայ։ * Շարունակութիւն է պարոքքօ ոճին, սակայն աւելի թեթեւ ու գեղեցիկ։ <gallery mode="packed" heights="150"> Image:Nymphenburg Amalienburg-1.jpg|<small>Միւնխէն</small> Image:Potsdam chinesisches haus 1.jpg|<small>Ֆրիտերեան ռոքոքօ. [[Չինաստան|Չինական]] տնակ Փոթստամի մէջ</small> File:КИТАЙСКИЙ ДВОРЕЦ. ЗОЛОТОЙ КАБИНЕТ.jpg|<small>Չինական պալատի ռոքոքօ ներքնամաս</small> File:Basilika Vierzehnheiligen 005.JPG|<small>Պաւարիօ ռոքոքօ</small> Image:SFrancisOuroPreto-CCBY.jpg|<small>Փորթուկալական ռոքոքօ Օուրու</small> </gallery> === Արուեստի ձեւ === Ռոքոքօ ոճը կը տարածուի ոչ միայն ճարտարապետութեան, այլեւ՝ * [[Նկարչութիւն|Նկարչութեան]] (օրինակ՝ [[Ժան Անթուան Ուաթթօ]], [[Ֆրանսուա Պուշէ]]), * Քանդակագործութեան (օրինակ՝ [[Էթիէն Մորիս Ֆալքոնէ]]), * Ներքին ձեւաւորում, * Կահոյք, * Նորաձեւութիւն։ === Գլխաւոր ներկայացուցիչներ === * Անթուան Ուաթթօ կը ստեղծէ «fête galante» ոճը (ազնուականներու պարգեւատրումներ, վայելքներ)։ * Ֆրանսուա Պուշէ՝ սիրավէպ, նուրբ ենթամասերով։ * Ժան-Օնoրէ Ֆրակոնար՝ «The Swing» Ռոքոքոյի խորհրդանիշ։ === Քննադատութիւն եւ անկում === Ռոքոքքօ ոճը ժամանակի ընթացքին կը քննադատուի իբրեւ շատ խեթ եւ գերզարդարանքներով լեցուն։ 1770-ականներուն ի յայտ եկած նոր դասականութիւն)ը յատուկ կարեւորութիւն կու տայ յստակութեան եւ լրջութեան՝ ի տարբերութիւն ռոքոքոյի նրբակերտ վայելքներուն։ == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} [[Ստորոգութիւն:Արուեստ]] [[Ստորոգութիւն:Ֆրանսական արուեստ]] [[Ստորոգութիւն:Ճարտարապետութիւն]] [[Ստորոգութիւն:Գեղանկարչութիւն]] j5ge0h5txlpy4685unfaawc31htvmfn 241516 241515 2025-07-08T07:47:15Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 /* Գլխաւոր ներկայացուցիչներ */ 241516 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Queluz Palace fountains.JPG|մինի|Ռոքոքօ ոճի առաջին օրինակներէն՝ [[Փորթուկալ]]]] '''Ռոքոքօ''' (ֆր.՝ rococo, rocaille), ոճ արուեստի մէջ, որ ծագած է [[Ֆրանսա|Ֆրանսայի]] մէջ, ԺԸ. դարու առաջին կէսին, պարոքքօ ոճի զարգացման իբրեւ արդիւնք։ Ռոքոքոյի բնորոշ գիծերն են՝ շքեղութիւնը եւ ներքին յարդարանքները<ref>[https://www.britannica.com/art/Rococo Ռոքոքօ]</ref>: === '''Անուան ծագումը''' === Անունը ծագած է ֆրանսերէն «rocaille» բառէն, որ կը նշանակէ «պատի զարդարանք»։ === Գլխաւոր յատկանիշները === * Բազմաշերտ եւ նուրբ զարդարանքներ, * Օգտագործում ծաղկային նախշերու, * Նուրբ գոյներ՝ բաց [[վարդագոյն]], մեղմ [[Կանաչ (գոյն)|կանաչ]], շաքարագոյն, ոսկեգոյն։ * Շեշտը դրուած է լոյսի, թեթեւութեան ու հիւրընկալ մթնոլորտի վրայ։ * Շարունակութիւն է պարոքքօ ոճին, սակայն աւելի թեթեւ ու գեղեցիկ։ <gallery mode="packed" heights="150"> Image:Nymphenburg Amalienburg-1.jpg|<small>Միւնխէն</small> Image:Potsdam chinesisches haus 1.jpg|<small>Ֆրիտերեան ռոքոքօ. [[Չինաստան|Չինական]] տնակ Փոթստամի մէջ</small> File:КИТАЙСКИЙ ДВОРЕЦ. ЗОЛОТОЙ КАБИНЕТ.jpg|<small>Չինական պալատի ռոքոքօ ներքնամաս</small> File:Basilika Vierzehnheiligen 005.JPG|<small>Պաւարիօ ռոքոքօ</small> Image:SFrancisOuroPreto-CCBY.jpg|<small>Փորթուկալական ռոքոքօ Օուրու</small> </gallery> === Արուեստի ձեւ === Ռոքոքօ ոճը կը տարածուի ոչ միայն ճարտարապետութեան, այլեւ՝ * [[Նկարչութիւն|Նկարչութեան]] (օրինակ՝ [[Ժան Անթուան Ուաթթօ]], [[Ֆրանսուա Պուշէ]]), * Քանդակագործութեան (օրինակ՝ [[Էթիէն Մորիս Ֆալքոնէ]]), * Ներքին ձեւաւորում, * Կահոյք, * Նորաձեւութիւն։ === Գլխաւոր ներկայացուցիչներ === * Անթուան Ուաթթօ կը ստեղծէ «fête galante» ոճը (ազնուականներու պարգեւատրումներ, վայելքներ)։ * Ֆրանսուա Պուշէ՝ սիրավէպ, նուրբ ենթամասերով։ * [[Ժան Օնորէ Ֆրակոնար|Ժան-Օնoրէ Ֆրակոնար]]՝ «The Swing» Ռոքոքոյի խորհրդանիշ։ === Քննադատութիւն եւ անկում === Ռոքոքքօ ոճը ժամանակի ընթացքին կը քննադատուի իբրեւ շատ խեթ եւ գերզարդարանքներով լեցուն։ 1770-ականներուն ի յայտ եկած նոր դասականութիւն)ը յատուկ կարեւորութիւն կու տայ յստակութեան եւ լրջութեան՝ ի տարբերութիւն ռոքոքոյի նրբակերտ վայելքներուն։ == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} [[Ստորոգութիւն:Արուեստ]] [[Ստորոգութիւն:Ֆրանսական արուեստ]] [[Ստորոգութիւն:Ճարտարապետութիւն]] [[Ստորոգութիւն:Գեղանկարչութիւն]] 4ptehzy2tz0fmwkisbursgq1tz0f0us 0 29252 241524 2025-07-08T09:59:35Z Azniv Stepanian 8 Նոր էջ «{{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Գաբրիէլ Նորատունկեան''' ({{ԱԾ}}), հայ դիւանագէտ, Ազգային Պատուիրակութեան նախագահ։ [[Օսմանեան Կայսրութիւն|Օսմանեան կայսրութեան]] ազգութեամբ հայ մեծ քաղաքական գործիչներէն մին։ == Կենսագրական գիծեր == Ծնած է [[Սկիւտար]]։ Նախնական կրթութիւնը ստացած...»: 241524 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Գաբրիէլ Նորատունկեան''' ({{ԱԾ}}), հայ դիւանագէտ, Ազգային Պատուիրակութեան նախագահ։ [[Օսմանեան Կայսրութիւն|Օսմանեան կայսրութեան]] ազգութեամբ հայ մեծ քաղաքական գործիչներէն մին։ == Կենսագրական գիծեր == Ծնած է [[Սկիւտար]]։ Նախնական կրթութիւնը ստացած է իր տան, յետոյ Գատըգիւղի ֆրանսական Ֆրէրներու վարժարանին մէջ, աւարտած է 1869-ին։ Նախ առեւտրական ասպարէզը մտած է, սակայն, 1870 Օգոստոսին, հօրը մահէն ետք, իբրեւ օժանդակ պաշտօնեայ մտած է Բ. Դուռ՝ արտաքին գործերու նախարարութեան դիւանական արձանագրութեանց գրասենեակ։ Քանի մը ամիս ետք, նոյն նախարարութեան արտաքին թղթակցութեանց դիւանի անդամ անուանուած է։ Այդտեղ երկար չէ մնացած եւ դիւանագիտական ասպարէզին պատրաստուելու համար [[Փարիզ]] ղրկուած է, ուր մինչեւ 1875-ի վերջը ուսումը կատարելագործած է՝ հետեւելով «Քոլէժ տը Ֆրանս»ի, Սորպոնի եւ «Էքոլ տէ Սիանս Փոլիթիք»ի դասընթացքներուն ու աւարտած է իրաւաբանական վարժարանը Ուսանող եղած ատեն, 3 Սեպտեմբեր 1873-էն սկսեալ, [[Օսմանեան Կայսրութիւն|Օսմանեան]] դեսպանատան պատուակալ կցորդի տիտղոս ստացած է։ 1875 թուականի Դեկտեմբերին Փարիզի դեսպան Ալի փաշայի հետ վերադարձած է [[Պոլիս]], ուր արտաքին գործերու նախարար Ռաշիտ փաշա արտաքին թղթակցութեանց դիւանին քարտուղար կարգած է զինք, Միւթէմայինի աստիճանով։ 1877-78-ի ռուս եւ թուրք պատերազմէն վերջ Առաջին քարտուղար նշանակուած է այն Միջազգային Յանձնաժողովին, որ պաշտօն ունեցած է ճշդելու թուրք եւ սերպ սահմանները։ Օսմանեան Բ. պատուիրակ կարգուաշ է Արապ-Թապիայի խնդիրին առթիւ կազմուած խառն յանձնաժողովին, որ գումարուած է Սիլիսթրէի մէջ. ետքը նաեւ անդամ՝ ռուս եւ թուրք սահմանագծման միջազգային յանձնախումբին: Այս երեք պաշտօններուն պատճառաւ 1878 Հոկտեմբերէն մինչեւ 1881 Մարտ Ռումէլի եւ Անատոլու մնացած է։ == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} {{ՀՀ}}{{ՀՍՀ}} lj80cu4w2rhvlyic47rffuetpcid4zs 0 29253 241529 2025-07-08T10:28:35Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 Նոր էջ «[[Պատկեր:Արցախյան գորգեր.jpg|մինի]] '''Արցախի գորգերը''', ինչպէս նաեւ [[Հայաստան|Հայաստանի]] տարբեր շրջաններու մէջ կարպետներն ու [[Գորգ|գորգերը]] վաճառքի համար չէին պատրաստուեր, անոնք կը համարուէին կենցաղային իրեր եւ ընտանեկան մասունքներ: == Ընդունուած օրէնքներ == * Գոր...»: 241529 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Արցախյան գորգեր.jpg|մինի]] '''Արցախի գորգերը''', ինչպէս նաեւ [[Հայաստան|Հայաստանի]] տարբեր շրջաններու մէջ կարպետներն ու [[Գորգ|գորգերը]] վաճառքի համար չէին պատրաստուեր, անոնք կը համարուէին կենցաղային իրեր եւ ընտանեկան մասունքներ: == Ընդունուած օրէնքներ == * Գորգը տունէն դուրս հանելը կը համարուէր վատ նախանշան: * Մասունք համարուող գորգերը պաշտպանական նշանակութիւն ունէին եւ յաճախ բերրիութիւն կը խորհրդանշէին: * Գորգը հանդիսացած է լաւագոյն եւ թանկագին նուէր բարեկամներուն, ընկերներուն, նոյնիսկ` դրացի երկիրներու թագաւորներուն նուիրելու համար: * Արցախի գորգերը իրենց նախշերով ծանօթ են իբրեւ «Վիշապագորգեր», «Օձագորգեր», «Արեւագորգեր», «Արծուագորգեր»: * Երկար տարիներ ազրպէյճանցի գորգահաւաքներ Արցախի գիւղերէն հաւաքած են հին` հարիւրաւոր տարիներու պատմութիւն ունեցող գորգերը, որոնք ներկայիս ցուցադրուած են Պաքուի թանգարաններուն մէջ` որպէս «ազրպէյճանական հին գորգեր»: * ԺԹ. եւ Ի. դարերուն, Շուշիի գորգերը իբրեւ լաւագոյնները ճանչցուած էին շրջանին մէջ եւ կը վաճառուէին հարեւան քաղաքներուն մէջ: * Հիմնական գոյները, որոնք կ'օգտագործուին ղարաբաղեան գորգերու պատրաստութեան մէջ [[Կարմիր (գոյն)|կարմիրի]], [[Կապոյտ (գոյն)|կապոյտի]] եւ շագանակագոյնի մութ երանգներն են<ref>[https://www.aztagdaily.com/archives/288891 Արցախի գորգեր]</ref>: == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} == Տե՛ս նաեւ == * [[Շուշիի Գորգերու Թանգարան]] 480v1qab944ikdmfgcpte84lztgoiv3 241530 241529 2025-07-08T10:35:58Z Սեւան Դանիէլեան Մկրեան 135 /* Ընդունուած օրէնքներ */ 241530 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Արցախյան գորգեր.jpg|մինի]] '''Արցախի գորգերը''', ինչպէս նաեւ [[Հայաստան|Հայաստանի]] տարբեր շրջաններու մէջ կարպետներն ու [[Գորգ|գորգերը]] վաճառքի համար չէին պատրաստուեր, անոնք կը համարուէին կենցաղային իրեր եւ ընտանեկան մասունքներ: == Ընդունուած օրէնքներ == * [[Պատկեր:Karabakh Carpet.jpg|ձախից|մինի|Արցախի գորգերու գործարան]]Գորգը տունէն դուրս հանելը կը համարուէր վատ նախանշան: * Մասունք համարուող գորգերը պաշտպանական նշանակութիւն ունէին եւ յաճախ բերրիութիւն կը խորհրդանշէին: * Գորգը հանդիսացած է լաւագոյն եւ թանկագին նուէր բարեկամներուն, ընկերներուն, նոյնիսկ` դրացի երկիրներու թագաւորներուն նուիրելու համար: * Արցախի գորգերը իրենց նախշերով ծանօթ են իբրեւ «Վիշապագորգեր», «Օձագորգեր», «Արեւագորգեր», «Արծուագորգեր»: * Երկար տարիներ ազրպէյճանցի գորգահաւաքներ Արցախի գիւղերէն հաւաքած են հին` հարիւրաւոր տարիներու պատմութիւն ունեցող գորգերը, որոնք ներկայիս ցուցադրուած են Պաքուի թանգարաններուն մէջ` որպէս «ազրպէյճանական հին գորգեր»: * ԺԹ. եւ Ի. դարերուն, Շուշիի գորգերը իբրեւ լաւագոյնները ճանչցուած էին շրջանին մէջ եւ կը վաճառուէին հարեւան քաղաքներուն մէջ<ref name="Hakobyan">Hakobyan. ''Medieval Art of Artsakh'', p. 84.</ref>: * Հիմնական գոյները, որոնք կ'օգտագործուին ղարաբաղեան գորգերու պատրաստութեան մէջ [[Կարմիր (գոյն)|կարմիրի]], [[Կապոյտ (գոյն)|կապոյտի]] եւ շագանակագոյնի մութ երանգներն են<ref>[https://www.aztagdaily.com/archives/288891 Արցախի գորգեր]</ref>: == Պատկերասրահ == <gallery mode="packed" heights="130" caption=""> Պատկեր: Karabakh-carpet-malibayli-1813.jpg Պատկեր:Bahmnali-rug.jpg Պատկեր:«Шабалыт бута».jpg Պատկեր:Armenian rug Gohar-2.jpg </gallery> == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} == Տե՛ս նաեւ == * [[Շուշիի Գորգերու Թանգարան]] [[Ստորոգութիւն:Հայկական ընկերութիւններ]] [[Ստորոգութիւն:Հայկական գորգեր]] [[Ստորոգութիւն:Արցախի Հանրապետութեան տնտեսութիւն]] 7otowo5x3vgtxkc1dwlll8lrdx5tw2y