Ախուրեան (գետ)

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="hyw">
  <siteinfo>
    <sitename>Ուիքիփետիա</sitename>
    <dbname>hywwiki</dbname>
    <base>https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%82%D5%B8%D6%80_%D4%B7%D5%BB</base>
    <generator>MediaWiki 1.45.0-wmf.9</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Մեդիա</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Սպասարկող</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Քննարկում</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Մասնակից</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Մասնակցի քննարկում</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Ուիքիփետիա</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Ուիքիփետիայի քննարկում</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Պատկեր</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Պատկերի քննարկում</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">MediaWiki քննարկում</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Կաղապար</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Կաղապարի քննարկում</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Օգնություն</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Օգնության քննարկում</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Ստորոգութիւն</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Կատեգորիայի քննարկում</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Մոդուլ</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Մոդուլի քննարկում</namespace>
      <namespace key="1728" case="first-letter">Event</namespace>
      <namespace key="1729" case="first-letter">Event talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Ախուրեան (գետ)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1530</id>
    <revision>
      <id>241573</id>
      <parentid>241520</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T17:17:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>5016</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 0 sources and tagging 5 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>241573</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5431" sha1="ri4svpvvv6bbv4o2kdt4pue8ivlfu8z" xml:space="preserve">{{Տեղեկաքարտ Գետ
 |անունուն = Ախուրեան
 |Բնագիր անունուն = 
 |Պատկեր = Akhurian River Gorge.jpg
  |Պատկերի չափ = 
  |Նկարագրում = 
 |Քարտեզ = 
  |Քարտեզի լայնություն = 
  |Քարտեզի նկարագրում = 
 |Երկարություն = 186
 |Ավազանի տարածք = 9670
 |Ավազան = 
 |Ջրի ծախս = 
  |Չափման վայր = 
 |Ակունք = [[Արփի լիճ]]էն&lt;br /&gt;
[[Աշոցք|Աշոցքի սարահարթ]]
  |Ակունքի տեղակայում = 
  |Ակունքի բարձրություն = 
  |s_lat_dir = |s_lat_deg = |s_lat_min = |s_lat_sec = 
  |s_lon_dir = |s_lon_deg = |s_lon_min = |s_lon_sec = 
 |Գետաբերան = Կը Թափի [[Արաքս]] գետը, [[Բագարան]] գիւղի մօտ
  |Գետաբերանի տեղակայում = 
  |Գետաբերանի բարձրություն = 
  |m_lat_dir = |m_lat_deg = |m_lat_min = |m_lat_sec = 
  |m_lon_dir = |m_lon_deg = |m_lon_min = |m_lon_sec = 
 |Գետի թեքություն = 
 |Երկիր = {{դրօշավորում|Հայաստան}}
  |Երկրամաս = 
 |Վիքիպահեստ = 
}}

'''Ախուրեան''', [[Հայաստան]]ի գետերէն, որ սկիզբ կ'առնէ [[Աշոցքի]]ի սարահաթի [[Արփի լիճ]]էն։ 

Ջրառատութեամբ, անիկա հանրապետութեան երրորդ գետն է։ 

Վերին հոսանքը կ'անցնի ճահճապատ ափերով, այնուհետեւ իր մէջ կ'առնէ քանի մը մանր վտակներ, ապա իբրեւ ջրառատ գետ, կը մտնէ [[Շիրակի դաշտ]]։ Հոս՝ Ախուրեանին կը միանան [[Արագած]]ի լանջերէն սկիզբ առնող քանի մը գետակներ, որոնցմէ ամէնէն մեծը Մանթաշն է։

Աղին կայարանէն դէպի հիւսիս, [[Կարսագետ|Կարսագետը]] իրեն միանելէն ետք, Ախուրեան կը կտրէ Արագածի արեւմտեան փէշերը եւ խորացնելով իր հունը, քարքարոտ ափերու մէջ կը շարունակէ հոսիլ մինչեւ [[Արաքս|Արաքսին]] միանալը։ 

Ախուրեանը ունի 205 քիլոմեթր երկարութիւն։ 

Գետին ձախ ափին [[Կիւմրի]]ն է, իսկ աջ ափին՝ Հայաստանի հին մայրաքաղաք [[Անի]]ն (ամբողջովին աւերուած)։ 

Ախուրեանի ջուրերը օգտագործելու համար, դեռ 1922 թուականէն, սկսած է Շիրակի ջրանցքի շինարարութիւնը, որ կը ղեկավարէր անուանի երկրաչափ Հ. Ա. Տէր-Աստուածատեանը։

Ջրանցքը շահագործման յանձնուած է 1925-ին, որ զգալիօրէն դիւրացուցած է հողամասերու ոռոգումը։ 

Ջրանցքին բացման ներկայ եղած է նաեւ նորվեկիացի ականաւոր գիտնական եւ աշխարհահռչակ բեւեռախոյզ [[Ֆրիտիոֆ Նանսեն|Ֆրիտիոֆ Նանսէնը]]։

== Պատկերասարահ ==
&lt;gallery&gt;
Պատկեր:Ախուրյան_գետը.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D4%B1%D5%AD%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D5%A5%D5%BF%D5%A8.jpg|alt=Ախուրյան{{Dead link|date=July 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} գետը
Պատկեր:Հայելի.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D5%AC%D5%AB.jpg|alt=Ախուրյանը{{Dead link|date=July 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Մարմաշենի վանքի մոտ
Պատկեր:Ախուրյան_գետը_միջին_հոսանքում.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D4%B1%D5%AD%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D5%A5%D5%BF%D5%A8_%D5%B4%D5%AB%D5%BB%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B8%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%B4.jpg|alt=Ախուրյան{{Dead link|date=July 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} գետը միջին հոսանքում
Պատկեր:Ախուրյանի_կիրճը.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D4%B1%D5%AD%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%AF%D5%AB%D6%80%D5%B3%D5%A8.jpg|alt=Ախուրյանի{{Dead link|date=July 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} կիրճը
Պատկեր:Ախուրյան_գետը_Վահրամաբերդի_տարածքում.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D4%B1%D5%AD%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D5%A5%D5%BF%D5%A8_%D5%8E%D5%A1%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A4%D5%AB_%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AE%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%B4.jpg|alt=Ախուրյան{{Dead link|date=July 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} գետը Վահրամաբերդի տարածքում
Պատկեր:Akhurian_River.webm
&lt;/gallery&gt;

== Աղբիւրներ ==
* Երեւանի Համալսարանական Հրատարակչութիւն, Երեւան 1970

[[Ստորոգութիւն:Հայաստանի գետեր]]
[[Ստորոգութիւն:Արաքս գետի վտակներ]]
[[Ստորոգութիւն:Կասպից ծովու աւազանի գետեր]]</text>
      <sha1>ri4svpvvv6bbv4o2kdt4pue8ivlfu8z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Արամ Ա.</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1982</id>
    <revision>
      <id>241575</id>
      <parentid>230061</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T18:13:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>5016</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>241575</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="46458" sha1="pvmetcm7bz1ghwzecpnldwt7uniosyc" xml:space="preserve">{{Տեղեկաքարտ Կիլիկիոյ Հայոց Կաթողիկոս 
| Աշխարհիկ անունը = Պետրոս Քէշիշեան
| Պատկեր = Aram I.JPG|200px
| անվանումը = 
| Սուրբ Աթոռը = Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւն
| Կրօնք = Քրիստոնէութիւն Առաքելական
| Անուն = Արամ Ա.
| Տիտղոս = Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոս
| Ընտրուեր է =  Կաթողիկոս կ’ընտրուի 28 Յունիս, 1995-ին։ Օծումը տեղի կ’ունենայ 1 Յուլիս, 1995-ին
| Գահակալութիւն = 2020 թուականը Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Կաթողիկոսին Հայրապետական գահակալութեան 25-ամեակն է
| Իրաւանախորդ = Գարեգին Բ Սարգսեան (1977-1995), որ դարձաւ Գարեգին Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս (1995-1999)
| Իրաւայաջորդ = 
| Ծնած է = 8 Մարտ 1947
| Ծննդավայր = Պէյրութ, Լիբանան
| Վախճանած է = 
| Վախճանի վայրը = 
| ազգութիւն = Հայ
| Քաղաքացիութիւն = {{դրօշաւորում|Լիբանան}}
| Կրթութիւն = Նիւ Եորքի Ֆորտհամ համալսարան,Պսակաւոր Արուեստից (B.A.), Մագիստրոս Աստուածաբանութեան (M.Div.), Մագիստրոս Եկեղեցական Պատմութեան (S.T.M.) եւ Դոկտոր Փիլիսոփայութեան (Ph.D.)
| Կուսակրօնութեան ընդունում = Մայիս 1968
| Հոգեւոր աստիճան = Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոս
| Պարգեւներ = Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցի շքանշան
| Ստորագրութիւն = 
| Ուիքիպահեստ = 
}}


'''Արամ Ա.''', Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Արամ Ա. Կաթողիկոս (աշխարհիկ՝ Պետրոս Քէշիշեան): Կիլիկիոյ Կաթողիկոսն է [[1995]]-էն ի վեր, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան աթոռին վրայ, նստավայր ունենալով [[Անթիլիաս]], [[Լիբանան]]։

=== Ուսում եւ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւն  ===
Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. [[Արամ Ա.]] Կաթողիկոս Մեծի Տանն Կիլիկիոյ, ծնած է 8 Մարտ 1947-ին, [[Պէյրութ]], Լիբանան։ Իր նախնական կրթութիւնը կը ստանայ [[Պէյրութ]]ի Ազգ. Մեսրոպեան վարժարանին մէջ։ 
*Հոկտեմբեր [[1961 թուական|1961]]-ին կ’ընդունուի [[Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան Զարեհեան Դպրեվանք|Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան Դպրեվանք]]ը, [[Անթիլիաս]]։ Դպրեվանքի Ժառանգաւորաց բաժնի քառամեայ շրջանը աւարտելէ ետք, 
*Մայիս [[1965 թուական|1965]]-ին կը ձեռնադրուի սարկաւագ՝ ձեռամբ Գարեգին Եպսկ. Սարգիսեանի։ Իսկ Դպրեվանքի Ընծայարանի բաժնի եռամեայ շրջանի աւարտին, 
*Մայիս [[1968 թուական|1968]]-ին, կը ձեռնադրուի աբեղայ՝ ձեռամբ Լիբանանի Հայոց Առաջնորդ Տաճատ Արք. Ուրֆալեանի եւ 
*Ապրիլ [[1970 թուական|1970]]-ին կը ստանայ Վարդապետական աստիճան՝ ձեռամբ Խորէն Ա. Կաթողիկոսին։ 
*Հոկտեմբեր 1978-ին, տակաւին ուսանող Միացեալ Նահանգներու մէջ, կ’ընտրուի Լիբանանի Հայոց Թեմի Առաջնորդական Տեղապահ եւ 
*Մայիս [[1979 թուական|1979]]-ին՝ Առաջնորդ։ 
*Մայիս [[1980 թուական|1980]]-ին կը ստանայ Ծայրագոյն Վարդապետութեան աստիճան, եւ յաջորդ օրն իսկ կը ձեռնադրուի Եպիսկոպոս՝ ձեռամբ Գարեգին Բ. Աթոռակից Կաթողիկոսին։

*Յունուար [[1985 թուական|1985]]-ին կը ստանայ Արքութեան տիտղոս։
Դպրեվանքի ուսման շրջանը յաջողապէս աւարտելէ յետոյ, 
*[[1968 թուական|1968]]-էն [[1978 թուական|1978]] [[Արամ Ա.]] Կաթողիկոս անընդմիջաբար իր բարձրագոյն ուսումը կը շարունակէ Մերձաւոր Արեւելքի Աստուածաբանական Ճեմարանի (Near East School of Theology), [[Պէյրութի Ամերիկեան Համալսարան|ՊԷյրութի Ամերիկեան Համալսարան]]ի (American University of Beirut), Զուիցերիոյ Պոսէ Էքիւմէնիք հիմնարկին (Ecumenical Institute of Bossey), Օքսֆորտի համալսարանի (Oxford University) արեւելագիտութեան բաժնին եւ Նիւ Եորքի Ֆորտհամ համալսարանին (Fordham University) մէջ, եւ կը ստանայ ակադեմական հետեւեալ վկայականները.- Պսակաւոր Արուեստից (B.A.), Մագիստրոս Աստուածաբանութեան (M.Div.), Մագիստրոս Եկեղեցական Պատմութեան (S.T.M.) եւ Դոկտոր Փիլիսոփայութեան (Ph.D.)։
*[[1968 թուական|1968]]-էն [[1975 թուական|1975]], մինչեւ Ամերիկա ուսման մեկնիլը, Արամ Ա. Կաթողիկոս Անթիլիասի Մայրավանքէն ներս կը վարէ հետեւեալ պաշտօնները.- Փոխ-Տեսուչ Մարտիկեան վարժարանի, Դպրեվանքի Տեսչի Օգնական ու ապա՝ Փոխ-Տեսուչ, աստուածաբանական նիւթերու դասախօս Դպրեվանքէն ներս, եւ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան միջ-եկեղեցական յարաբերութեանց Ընդհանուր Քարտուղար։ 
*[[1972 թուական|1972]]-էն [[1975 թուական|1975]] կը դասաւանդէ նաեւ Հայկազեան համալսարանէն ներս եւ դասախօսութիւններ կու տայ Պէյրութի Համալսարանի (BUC) եւ Ամերիկեան համալսարանի (AUB) մէջ։

=== Միջ-եկեղեցական շարժումը (Ecumenical Movement) ===
Վեհափառ Հայրապետի եկեղեցական կեանքին մէջ կարեւոր տեղ կը գրաւէ միջ-եկեղեցական շարժումը (Ecumenical Movement)։ Աբեղայական ձեռնադրութենէն անմիջապէս ետք, հանգրուանային զարգացումով ան իր հետեւողական ու գործօն մասնակցութիւնը կը բերէ միջազգային եկեղեցական շարժումին՝ թէ՛ տեղական, թէ՛ Միջին Արեւելեան եւ թէ միջազգային մակարդակներու վրայ։ Ներկայ կը գտնուի աւելի քան երեք հարիւր միջազգային սեմինարներու, աստուածաբանական երկխoսութիւններու եւ համագումարներու աշխարհի չորս կողմերը, ներկայացնելով Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնը՝ երբեմն նաեւ հրաւիրուելով որպէս դասախօս։
=== Միջին Արեւելքի Եկեղեցիներու Խորհուրդի (Middle East Council of Churches) կառոյց ===
*Վեհափառ Հայրապետը [[1974 թուական|1974]]-ին իր կարեւոր դերը կ’ունենայ Միջին Արեւելքի Եկեղեցիներու Խորհուրդի (Middle East Council of Churches) կառոյցին վերակազմակերպման աշխատանքներուն մէջ, եւ այդ թուականէն սկսեալ կը դառնայ նոյն Խորհուրդի Գործադիր Վարչութեան մնայուն անդամ: 
*2006-էն մինչեւ 2014, յաջորդական երկու շրջաններուն կ՚ընտրուի նախագահ եւ ապա պատուոյ նախագահ յիշեալ միջ-եկեղեցական խորհուրդին։ 
*[[1977 թուական|1977]]-ին կը նշանակուի Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան ներկայացուցիչ Վիեննայի PRO-ORIENTE Կաթոլիկ էքիւմէնիք կազմակերպութեան մօտ, եւ ապա 
կ’ընտրուի նոյն կազմակերպութեան պատուոյ անդամ։ 
=== (Joint Commission of Theological Dialogue Between the Orthodox Church and the Oriental Orthodox Churches) ===
*Իր գործօն մասնակցութիւնը կը բերէ Արեւելեան Ուղղափառ Ոչ-Քաղկեդոնական եւ Քաղկեդոնական եկեղեցիներու (Joint Commission of Theological Dialogue Between the Orthodox Church and the Oriental Orthodox Churches), 
*Ուղղափառ-Աւետարանչական (Orthodox-Evangelical) եւ Արեւելեան Ուղղափառ-Բարեկարգեալ (Oriental Orthodox-Reformed) եկեղեցական ընտանիքներու աստուածաբանական տիալոկին միջազգային մակարդակի վրայ՝ որպէս հիմնադիր ու մնայուն անդամ վերոյիշեալ յանձնախումբերուն։ 
*Կարեւոր դեր կ’ունենայ Արեւելեան Ուղղափառ ոչ-Քաղկեդոնական եկեղեցիներու եւ Կաթոլիկ Եկեղեցւոյ աստուածաբանական երկխօսութեան (Oriental Orthodox–Roman Catholic Theological Dialogue) նախաձեռնութեան մէջ։ 
*Կը դառնայ մնայուն անդամ նաեւ շրջանային ու միջազգային շարք մը աստուածաբանական ու էքիւմէնիք յանձնախումբերու եւ կազմակերպութիւններու։

=== Եկեղեցիներու Համաշխարհային Խորհուրդը (World Council of Churches) ===
*Վեհափառ Հայրապետին էքիւմէնիք ծառայութեան մէջ յատուկ տեղ կը գրաւէ Եկեղեցիներու Համաշխարհային Խորհուրդը (World Council of Churches)։ 
*[[1970 թուական|1970]]-էն սկսեալ ան իր մասնակցութիւնը կը բերէ յիշեալ Խորհուրդի զանազան բաժանմունքներու աշխատանքներուն։ 
*Կը դառնայ անդամ Խորհուրդի երիտասարդական բաժանմունքին (Youth Department) եւ ապա «Հաւատք եւ Կարգ» յանձնաժողովին (Faith and Order Commission) ու անոր գործադիր վարչութեան (Standing Commission)։ 
*[[1983 թուական|1983]]-ին Ե.Հ. Խորհուրդի Վանքուվըրի, Գանատա համաժողովին կ’ընտրուի Խորհուրդի Կեդրոնական Վարչութեան անդամ. իսկ 
*[[1991 թուական|1991]]-ին Քէմպերայի, Աւստրալիա համաժողովին Կեդրոնական ու Գործադիր Վարչութեանց (Central Committee and Executive Committee) Ատենապետ՝ եօթ տարուան ժամանակաշրջանի մը համար։ 
*Վեհափառը առաջին Ուղղափառն է եւ ամէնէն երիտասարդը Ե.Հ.Խորհուրդի պատմութեան մէջ, որ կ’ընտրուի միջազգային սոյն մեծ կազմակերպութեան բարձրագոյն պաշտօնին։ Իսկ 
*[[1998 թուական|1998]]-ին Հարարէի, Զիմպապուէյ մէջ գումարուած Եկեղեցիներու Համաշխարհային Խորհուրդի 8-րդ համաժողովին Վեհափառ Հայրապետ միաձայնութեամբ կը վերընտրուի Ատենապետ՝ դառնալով Եկեղեցիներու Համաշխարհային Խորհուրդի պատմութեան մէջ առաջին վերընտրուած Ատենապետը (1991-1998, [[1998 թուական|1998]]-2007)։

=== Միջազգային բազմաթիւ համագումարներ եւ Քրիստոնեայ-Իսլամ երկխօսութեան ու գործակցութեան ծաւալում ===
*Արամ ԱԿաթողիկոս նաեւ կարեւոր դերակատարութիւն կ’ունենայ միջ-կրօնական մարզէն ներս։ Կը մասնակցի, որպէս դասախօս կամ ատենապետ, միջազգային բազմաթիւ համագումարներու։ Այս շրջագծէն ներս Վեհափառը յատուկ աշխատանք կը տանի Քրիստոնեայ-Իսլամ երկխօսութեան ու գործակցութեան ծաւալման։ Միջ-կրօնական բնոյթ ունեցող համագումարներ ու դասախօսութիւններ կը կազմակերպէ նաեւ Անթիլիասի Մայրավանքին մէջ։ 
*[[1994 թուական|1994]]-ին պատուոյ նախագահ կ’ընտրուի World Religions Museum Foundation-ի, իսկ 
*2006-ին՝ '''World Religions for Peace''' միջազգային կազմակերպութեան։ Ան նաեւ կարեւոր ներդրում ունեցած է G8-ի առնչուած միջ-կրօնական համագումարներուն:
=== Արամ Վեհափառը կը դասախօսէ աշխարհի զանազան անկիւններ === 
Միջ-եկեղեցական յարաբերութեանց շրջագծէն ներս, ինչպէս նաեւ Ե. Հ. Խորհուրդի ատենապետի իր հանգամանքով, Արամ Վեհափառը կը դասախօսէ աշխարհի զանազան անկիւնները համալսարանական ու միջ-եկեղեցական շրջանակներէն ներս. պաշտօնական այցելութիւններ կու տայ օտար եկեղեցիներուն ու հանդիպումներ կ’ունենայ անոնց պետերուն հետ։ Հրապարակային արտայայտութիւններուն մէջ թէ պաշտօնական հանդիպումներուն ընթացքին, Վեհափառ Հայրապետը կ’արծարծէ հայ ժողովուրդի բռնաբարուած իրաւունքներուն ու Արցախի հարցերը։ Յաճախակի առիթներով oտարներ Վեհափառ Հայրապետի կարծիքը կ’ուզեն ունենալ միջ-եկեղեցական ու միջ-կրoնական բնոյթ ունեցոող ծրագիրներու ու խնդիրներու շուրջ:
=== Լիբանանի Հայոց Առաջնորդի պատասխանատու պաշտօնը ===
*[[1978 թուական|1978]]-էն [[1995 թուական|1995]], Լիբանանի պատմութեան ու Լիբանանահայ կեանքի ամէնէն փոթորկոտ շրջանին, Արամ Ա. Կաթողիկոս ձեռնհասութեամբ կը վարէ Լիբանանի Հայոց Առաջնորդի պատասխանատու պաշտօնը։ 
*Կազմակերպչական ծիրԷն ներս կարեւոր քայլերու կը դիմԷ՝ յատկապԷս կրթական, տնտեսական, հոգեւոր եւ վարչական մարզերԷն ներս: 
*Աշխոյժ յարաբերութիւն կը մշակԷ քրիստոնեայ եւ իսլամ համայնքներու հոգեւոր թԷ աշխարհական ղեկավարներուն հետ: 
*Մնայուն հանդիպումներ կ’ունենայ գաղութի բոլոր կառոյցներուն հետ: 
*Առաջնահերթ կարեւորութիւն կու տայ Լիբանանի հայութեան միասնութեան ամրապնդման, հոգեւոր կեանքի ծաղկման ու ընկերային ծառայութեան ծաւալման։
=== Վեհափառ Հայրապետը Կաթողիկոսը === 
*Վեհափառ Հայրապետը Կաթողիկոս կ’ընտրուի 28 Յունիս, [[1995 թուական|1995]]-ին։ Օծումը տեղի կ’ունենայ 1 Յուլիս, [[1995 թուական|1995]]-ին, մասնակցութեամբ, պատմութեան մէջ առաջին անգամ ըլլալով, Հայ եկեղեցւոյ Նուիրապետական բոլոր Աթոռներու Գահակալներուն։

=== Պատուոյ տիտղոսներու ու շքանշաններ ===
*Արամ Վեհափառը արժանացած է միջազգային պատուոյ տիտղոսներու ու շքանշաններու՝ Հայաստանի Հանրապետութեան&lt;ref&gt;[http://նախագահ.հայ/hy/decrees/item/1992 Ն. Ս. Օ. Տ. Տ. ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈ ԱՐԱՄ Ա ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻՆ ՍՈՒՐԲ ՄԵՍՐՈՊ ՄԱՇՏՈՑԻ ՇՔԱՆՇԱՆՈՎ ՊԱՐԳԵՎԱՏՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ]{{Dead link|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;, Արցախի Հանրապետութեան, oտար պետութիւններու, միջազգային կազմակերպութիւններու, եկեղեցիներու եւ համալսարաններու կողմէ։ 
*Բազմաթիւ հանդիպումներ ունեցած է միջազգային պետական, քաղաքական ու կրօնական դէմքերու հետ։ 
*Իր կենսագրութիւնը կ’երեւի միջազգային զանազան հրատարակութեանց ու հանրագիտարաններու մէջ, որպէս աստուածաբան եւ միջ-եկեղեցական համաշխարհային ղեկավար դէմք։
=== Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան վերածաղկման աշխատանք ===
*Կաթողիկոսական Գահ բարձրանալէն ի վեր Արամ Ա. Կաթողիկոս լծուած է Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան առաքելութեան վերակազմակերպման ու վերածաղկման աշխատանքին։ 
Այս ծիրէն ներս անհրաժեշտ է յիշել 
*Կաթողիկոսարանէն ներս նոր բաժանմունքներու հաստատումը, որոնք կրթական, ազգային, միջ-եկեղեցական ու միջ-կրօնական մակարդակներու վրայ ընդարձակեցին Կաթողիկոսութեան առաքելութիւնը։ 
*Քրիստոնէական դաստիարակութեան բաժանմունքը աւելի ընդարձակուեցաւ ու անոր կողքին աւելցաւ Կրօնագիտական Ուսմանց յատուկ լսարանը եւ Կրoնական եւ Դաստիարակչական Հրատարակութեանց բաժանմունք. միջ-եկեղեցական ու միջ-կրօնական յարաբերութեանց յատուկ բաժանմունքի մը հիմնումով, նոր հունաւորում ստացաւ եկեղեցական խորհուրդներու, տարբեր եկեղեցիներու եւ տարբեր կրօններու ու միջազգային կազմակերպութիւններու հետ Ս. Աթոռին յարաբերութիւնը եւ հանդիպումներու ու համագումարներու կազմակերպումը։ 
*Տեղեկատուական ու Լրատուական բաժանմունքի հաստատումը նոր մղում տուաւ Ս. Աթոռին գործունԷութեան։ 
*Երիտասարդական Բաժանմունքը մեր գաղութներու երիտասարդութեան միջեւ, ինչպէս նաեւ օտար եկեղեցիներու եւ կրօններու երիտասարդութեան միջեւ համագործակցութեան լայն կարելիութիւններ ստեղծեց։ 
*[[Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան Թանգարան]] «Կիլիկիա» Թանգարանի, «'''Արամ ՊԷզիքեան'''» '''Ցեղասպանութեան Որբերու Թանգարան'''ին հաստատումը եւ Մատենադարանի վերադասաւորումը ու ընդարձակումը, մշակութային կեանքէն ներս Կաթողիկոսարանի առաքելութեան նոր փայլ տուաւ: 
*Արխիւատան հաստատումը, արդիական չափանիշերով պատրաստուած յատուկ սարքերով, ակադեմական աշխատանքի լայն կարելիութիւն ընծայեց մտաւորականներու եւ ուսանողներու: 
*[[«Խաչեր Գալուստեան» Մանկավարժական Կեդրոն]]ի վերակազմակերպումե եւ Դպրեվանքի առաքելութեան վերաշեշտումը Կաթողիկոսարանի Կրթական առաքելութեան նոր փայլք տուաւ։ 
*Վեհափառ Հայրապետին նախաձեռնութեամբ նաեւ հաստատուեցաւ Կրթական-Հայագիտական ծրագիրներու յատուկ գրասենեակը, ինչպԷս նաեւ Քահանայից Պատրաստութեան Դասընթացք եւ Հայագիտական նիւթերու դասընթացք։
*Արամ Ա. Կաթողիկոս նաեւ հաստատեց կրթական, հրատարակչական ու մշակութային հիմնադրամներ:
*Հովուական այցելութիւններ տուաւ բոլոր թեմերուն՝ մէկէ աւելի առիթներով։ 
==== Ցեղասպանութեան նահատակներուն սրբադասում ====
Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ. Կաթողիկոսի հետ միասին նախաձեռնեց եւ նախագահեց եպիսկոպոսաց ժողովին եւ կատարեց ցեղասպանութեան նահատակներուն սրբադասումը։ 
* Իր գործօն մասնակցութիւնը բերաւ Հայաստան համահայկական հիմնադրամի եւ Ցեղասպանութեան ոգեկոչման 100-ամեակի նուիրուած յանձնախումբերուն, ինչպէս նաեւ Հայաստան-Սփիւռք համաժողովներուն։
==== Շինարարական լայնածիր գործունէութիւն ====
*Շինարարական լայնածիր գործունէութիւն մը թափ ստացաւ Վեհափառ Հայրապետին գահակալութեան առաջին տարիէն սկսեալ։ 
*Կաթողիկոսարանի ու Դպրեվանքի արտաքին ու ներքին շինարարական աշխատանքները նոր տեսք մը տուին երկու հաստատութիւններուն։ 
Այս գծով հարկ է յիշել՝ 
*միաբանական շէնքը, Եպիսկոպոսներու յատուկ բաժինը, գրախանութին բաժանմունքը, հիւրանոցը, Արխիւատունը, Քահանայից յատուկ բաժինը: 
*Պիքֆայայի Ս. Աստուածածին վանքը ամբողջութեամբ կերպարանափոխուեցաւ: ԱյսպԷս,
*Մատուռը ներքին թԷ արտաքին երեսներով հիմնովին վերանորոգուեցաւ, 40 սենեակներԷ բաղկացած միաբանական նոր շԷնք մը կառուցուեցաւ, 29 սենեակներ պարունակող եպիսկոպոսներու եւ հիւրերու առանձին շէնք մը բարձրացաւ, 
*Ապրիլեան Յուշարձանը վերանորոգուեցաւ, բակը ընդարձակուեցաւ, բացoդեայ նոր խորան մը շինուեցաւ, Դպրեվանքի հին շԷնքը ամբողջութեամբ վերանորոգուեցաւ, նոր յարկ մը աւելցաւ եւ վերածուեցաւ Վեհարանի՝ յարակից կարելիութիւններով՛ Դպրեվանքի շԷնքը ենթարկուեցաւ հիմնական վերանորոգութեան: 
==== Կաթողիկոսարանի ազգային ծառայութիւնը ==== 
Ընկերային ծառայութեան մարզէն ներս, ժողովրդային նոր բնակարաններու կառուցումը Ֆանարի շրջանին մէջ, յատկապէս ընտանեկան նոր բոյն կազմելու փափաք ունեցող զոյգերուն, առաւել ծաւալ տուաւ Կաթողիկոսարանի ազգային ծառայութեան։ Նոր յարկաբաժիններու ու բաժանմունքներու հաստատումով աւելի ընդարձակուեցաւ '''Թռչնոց Բոյն'''ի, '''Ազգ. Բուժարան'''ի եւ '''Ազգ. Ծերանոց'''ի ծառայութիւնը:

==== Կաթողիկոսարանի ներքին կեանքն ու գործունէութիւնը ==== 
*Կաթողիկոսարանի ներքին կեանքին ու գործունէութեան վերակազմակերպման ու վերաշխուժացման նպաստող ազդակներ եղան ազգային-եկեղեցական, միջ-եկեղեցական, միջ-կրօնական, մշակութային, կրթական ու ընկերային ծառայութեանց բնագաւառներէն ներս կազմակերպուած հանդիպումները, համագումարները, երկար ժամանակի վրայ գործադրուելիք հետեւողական ընթացք ունեցող ծրագիրները ու այլ հեռանկարներ։ 
*Հայոց ցեղասպանութեան 100-ամեակին առիթով Վեհափառ Հայրապետին նախաձեռնութեամբ շարք մը կարեոր իրագործումներ կատարուեցան: 

Այս շրջագիծԷն ներս յատուկ կարեւորութեամբ հարկ Է յիշել 
*Կաթողիկոսութեան բացած դատը նախ Թուրքիոյ Սահմանադրական Դատարանին եւ ապա Եւրոպայի Մարդկային Իրաւանց Դատարանին մoտ՝ պահաջելով Սիսի պատմական Կաթողիկոսարանի վերադարձը: Այս քայլով հայ դատը մուտք գործեց իրաւական դաշտ: Այս բոլորին առընթեր, 
*Վեհափառ Հայրապետը բազմիցս հովուապետական այցելութիւններ տուաւ Կաթողիկոսութեան թեմերուն, նոր աշխուժութիւն տուաւ թեմական կեանքին ու գործունԷութեան։
*Դպրեվանքը Վեհափառ Հայրապետին յատուկ ուշադրութեան առարկան մնաց միշտ: Այս ուղղութեամբ 
*Վեհափառը կատարեց շարք մը բարեփոխումներ ուսուցչական, աշակերտական, կրթական մարզերուն առնչուած: 
*Միաբանութիւնը իր որակով թԷ քանակով մեծ աճ արձանագրեց: 
*Միաբանութեան թիւը բարձրացաւ 60-ի. միաբաններԷն ոմանք իրենց բարձրագոյն ուսումը շարունակեցին Լիբանանեան, Եւրոպական եւ Ամերիկեան համալսարաններուն մԷջ:

== Հրատարակութիւններ ==
Իր ստանձնած զանազան պատասխանատուութիւններուն առընթեր, Արամ Ա. Կաթողիկոս կը հեղինակէ հետեւեալ գործերը.-&lt;ref&gt;[https://www.ciliciabookstore.com/authors/his-holiness-aram-i/HIS HOLINESS ARAM I Books]{{Dead link|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

* «Ներսէս Շնորհալի Աստուածաբան եւ Էքիւմէնիստ» Պէյրութ, [[1974]].Ներսէս Շնորհալին, որպէս աստուածաբան ու միջ-եկեղեցական յարաբերութեանց ռահվիրայ ներկայացնող սոյն գրքոյկը պատրաստուած է Շնորհալիի վախճանման 800 ամեակին առիթով: Վեհափառ Հայրապետին անդրանիկ հրատարակութիւնն է:

* «Հայ Եկեղեցւոյ Ճշմարիտ Դիմագիծը» Անթիլիաս, [[1979]]. Սոյն գրքոյկը ընդհանուր գիծերով կը ներկայացնէ հայ եկեղեցւոյ իւրայատուկ նկարագիրը, լայնածաւալ առաքելութիւնը եւ ճակատագրական դերը հայ ժողովուրդի կեանքին մէջ:

* «Վերականգնումի Կամքով» Պէյրութ, [[1983]]. Սոյն հատորին մէջ ամփոփուած են պատգամները Վեհափառ Հայրապետին, որպէս առաջնորդ Լիբանանի Հայոց թեմին՝ Լիբանանի պատերազմին ամենէն ճակատագրական օրերուն (1978-83): Արամ Ա.

* «Ժողովուրդին հետ» Պէյրութ, [[1989]]. Լիբանանի պատերազմի ընթացքին Ժողովուրդին հետ ըլլալու եւ ժողովուրդին համար ծառայելու Վեհափառ Հայրապետին, որպէս առաջնորդ	յանձնառութիւնը արտայայտող պատգամներու ու կոչերու ընտրեալ ժողովածու (1984- 90): 

* «Դէպի 1700-ամեակ Սուրբ Թադէի Ճամբով» Անթիլիաս, [[1996]]. Իր Կաթողիկոսական ընտրութենէն անմիջապէս ետք դէպի Ս. Թադէ Վեհափառ	Հայրապետին կատարած ուխտագնացութեան առիթով իր մտածումներն ու ապրումները կ'ամփոփէ ներկայ հատորը:

* Որդի Աստուծոյ, Որդի Մարդոյ, Անթիլիաս, [[1999]]. Աստուծոյ Որդւոյն մարդեղութիւնը, անձը ու առաքելութիւնը պարզող աստուածաբանական մօտեցումով գրի առնուած գրութիւններու ամփոփ հատոր մը:

* «Ազգ, Եկեղեցի, Հայրենիք» Անթիլիաս, [[1999]]. Վեհափառ Հայրապետին գահակալութեան առաջին չորս տարիներո պատգամներէն ընտրուած հատոր մըն է ներկայ հրատարակութիւնը ուր լուսարձակի տակ առնուած են յատկապէս ազգի, եկեղեցւոյ ու հայրենիքի ու անոնց փոխ- յարաբերութեան առնչուած հարցեր:

* «Հաւատքի Առաքելութիւն» Անթիլիաս, 2003. Նորին Սրբութեան Հայրապետական  գահակալութեան 1999-էն 2003 երկարող շրջանի պատկանող գրութիւններէն ու պատգամներէն   ընտրեալ հատոր մը, ուր շեշտը դրուած է հայ եկեղեցւոյ հաւատքի առաքելութեան վրայ:.

* «Տէր Զօր Համազգային Ուխտատեղի» Անթիլիաս, 2005.Վեհափառին Տէր Զօր կատարած այցելութիւնները եւ այդ առիթով ժողովուրդին	ուղղած պատգամները պատկանող հատոր մը, ուր կը շեշտուի Տէր Զօրի կարեւրութիւնը որպէս համազգային ուխտատեղի:

* «Ծառայութեան Մեծութիւնը» Անթիլիաս, 2005. Վեհափառ Հայրապետին ընտրութեան 10-րդ տարեդարձին առիթով Լիբանանի Ազգ. Առաջնորդարանի կողմէ պատրաստուած հատոր մը, ուր ներառուած են փունջ մը իր պատգամներէն ու մտածումներէն: 

* «Հաւատքի Առաքեալը» Հալէպ, 2007:Վեհափառ Հայրապետին Հալէպ կատարած Հովուապետական այցելութեան առիթով Ազգային Առաջնորդարանին կողմէ պատրաստուած հատոր մը, ուր ներկայացուած են զանազան նիւթերու շուրջ Նորին Սրբութեան մտածումները:

* «Կեանքը Արժէքներով Իմաստաւորել», Անթիլիաս, 2009: 2004-էն 2009 տարիներու Վեհափառ Հայրապետին պատգամներէն կազմուած հատոր մը, ուր շեշտուած է կեանքին իմաստը ու նպատակը քրիստոնէական հայեցակէտով: 

* The Witness of the Armenian Church in a Diaspora Situation, New York, 1978: Three articles highlighting the specificities and challenges of the Armenian Church' mission in Diaspora. Aram I

* Conciliar Fellowship a Common Goal, Geneva 1991: Վեհափառ	Հայրապետին Դոկտորայի (PhD) թէզին ամփոփումը ներկայացնող հատոր մը, ուր աստուածաբանական վերլուծումի ենթարկուած է եկեղեցւոյ միութեան նոր յղացք մը:

* Orthodox Perspectives on Mission Oxford, Catholicose Aram I Keshishian - 1992: Օքսֆորտ   համալսարանին   կողմէ հրատարակուած սոյն հատորը կը բովանդակէ աստուածաբանական կարգ մը հարցերու գծով Վեհափառ Հայրապետին տուած դասախօսութիւնները:

* Towards An Ecumenical Ethic For A Responsible Society In A Sustainable Creation, Aram I - Beirut, 1994: Սոյն գրքոյկը կը բովանդակէ, որպէս ատենապետ Վեհափառ Հայրապետին տուած դասախօսութիւնը Եկեղեցիներու Համաշխարհային Խորհուրդի Կեդրոնական Վարչութեան կենսոլորտային հարցերու շուրջ աստուածաբանական տեսանկիւնէ դիտած:

* L’eglise Et Ethnicité - Aram I - Antelias, 1996. Դարձեալ	Եկեղեցիներու Համաշխարհային Խորհուրդի Կեդրոնական Վարչութեան ներկայացուած դասախօսութիւն մը, ուր վերլուծական մօտեցումով կը պարզուի եկեղեցւոյ եւ ազգային պատկանելիութեան փոխ յարաբերութիւնը: Արամ Ա.

* The Challenge to be a Church in a Changing World,  New York, 1997, Aram I Catholicose of Cilicia. Զանազան դասախօսութիւններ ու յօդուածներ պարփակող հատոր մը, ուր քննարկումի կ'ենթարկուի ներկայ աշխարհին մէջ եկեղեցւոյ դիմագրաւած մարտահրաւէրները: Հատորը հրատարակուած է Նիւ Եորքի Ազգ. Առաջնորդարանին կողմէ:

* In search of Ecumenical Vision Antelias,  Aram I - Antelias, 2000.Վեհափառ	Հայրապետին Եկեղեցիներու Համաշխարհային Խորհուրդի ատենապետութեան առաջին շրջանի տուած զեկոյցներուն,դասախօսութիւններուն	եւ մտածումներուն ամփոփ պատկերը կը ներկայացնէ ներկայ հատորը:

* The Armenian Church Beyond the 1700th Anniversary, Aram I - Antelias, 2002.Հայաստանի մէջ քրիստոնէութեան պետական կրօն հռչակման 1700 ամեակին       առիթով անգլերէն լեզուով խօսուած ու գրուած պատգամներու ամփոփ պատկերը կը ներկայացնէ ներկայ հատորը:

* Justice, Paix, Reconciliation, Aram I - Antelias, 2003. Ֆրանսայի, Լիբանանի ու Զուիցերիոյ մէջ տարբեր առիթներով խօսուած ու գրուած յօդուածներու հատընտիր մը:

* «ՀԱՒԱՏՔԻ ԱՌԱՔԵԼՈՒԹԻՒՆ», Արամ Ա. Կաթողիկոս: Անթիլիաս, 2003, 446 էջ, Երկու հրատարակութիւն:

*  The Christian Witness at the Crossroads in the Middle East. Aram I - Antelias, 2004. Միջին Արեւելքի մէջ քրիստոնէական ներկայութեան ու վկայութեան առնչուած երեք դասախօսութիւններէ կը բաղկանայ ներկայ հատորը:

* «Խոհեր, տագնապներ եւ կեցուածքներ», Անթիլիաս, 2005: Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Վեհափառ Հայրապետի օծման եւ գահակալութեան 10-ամեակին առիթով, Տէր եւ Տիկին Գրիգոր եւ Սիւզի Շուժունեանի մեկենասութեամբ տպուած է այս հատորը, մաղթելով Նորին Սրբութեան երկարամեայ գահակալութիւն։ Վեհափառ Հայրապետին սոյն հատորը իր զանազան հատորներէն ու յօդուածներէն քաղուածաբար կազմուած է, յատուկ խմբաւորումի ենթարկելով Նորին Սրբութեան մտածումները։

* «ԾԱՌԱՅՈՒԹԵԱՆ ՄԵԾՈՒԹԻՒՆԸ» (ԽՈՀԵՐ, ՏԱԳՆԱՊՆԵՐ ԵՒ ԿԵՑՈՒԱԾՔՆԵՐ) Արամ Ա. Կաթողիկոս, Անթիլիաս, 2005:

*  For a Church Beyond its Walls. Aram I - Antelias, 2006. Եկեղեցիներու Համաշխարհային Խորհուրդի	Կեդրոնական Վարչութեան ատենապետութեան երկրորդ շրջանին Նորին Սրբութեան տուած գլխաւոր զեկոյցները ու դասախօսութիւնները կը ներկայացնէ ներկայ հատորը, ուր յատկապէս շեշտուած է եկեղեցւոյ առաքելութիւնը ներկայ աշխարհին մէջ:

* Pour un Monde Transformé. Aram I - Antelias, 2006. Ներկայ հատորը առաւելաբար կը բովանդակէ անգլերէն լեզուով գրուած Վեհափառ Հայրապետին կարգ մը միջ-եկեղեցական ու աստուածաբանական, ինչպէս նաեւ ֆրանսերէն լեզուով գրուած գրութիւնները, ուր դարձեալ կը շեշտուի եկեղեցւոյ առաքելութիւնը համաշխարհայնացած աշխարհին մէջ:

* Dialogue with The Youth. Aram I. Montreal, 2009.Գանատայի ազգային առաջնորդարանին կողմէ հրատարակուած ներկայ հատորը ֆրանսերէն ու անգլերէն լեզուներով կը բովանդակէ երիտասարդութեան առնչուած Վեհափար Հայրապետին մտածումները:

* St. Nerses the Gracious and Church Unity. Aram I. Antelias, 2010.Վեհափառ Հայրապետին Մաքիստրոս աստիճանին համար գրուած դէզն է, որ կը ներկայացնէ Ներսէս Շնորհալիին ունեցած աստուածաբանական երկխօսութիւնը ու նամակագրութիւնը յունաց պատրիարքին եւ կայսրին հետ:

*A Journey of Faith, Hope and Vision. Aram I. Antelias, 2011. Աւելի քան 40 տարիներու վրայ տարածուած		Վեհափառ Հայրապետին ունեցած միջ- եկեղեցական	ծառայութեան ամփոփ պատկերը կը ներկայացնէ սոյն հատորը, ուր ներառուած են նաեւ միջ-եկեղեցական դէմքերու ու եկեղեցւոյ	պետերու վկայութիւնները իր մասին:

* THE ARMENIAN CHURCH. Author: His Holiness Aram I - Antelias, 2016, English, 241 Pages. 

* L’ÉGLISE ARMÉNIENNE. Author: His Holiness Aram I - Antelias, 2018, FRENCH,  257 Pages. 

* «ՆՈՐ ՀՈՐԻԶՈՆՆԵՐՈՒ ԴԻՄԱՑ» Արամ Ա. Կաթողիկոս: Անթիլիաս, 2018, 581 էջ
 
* АРМЯНСКАЯ ЦЕРКОВЬ (ARMENIAN CHURCH), Author: His Holiness Aram I - Antelias, 2018, RUSSIAN, 253 Pages.
* «TURNING TO GOD» Արամ Ա. Կաթողիկոս: Անթիլիաս, 2020, English, 198 Pages.

Վերոյիշեալ գիրքերէն անկախ, Վեհափառը ունի բազմաթիւ յօդուածներ, որոնք տպուած են հայ թէ օտար պարբերաթերթերու մէջ եւ անոնցմէ շատեր թարգմանուած են զանազան լեզուներու։

== Պատկերասրահ == 
&lt;gallery&gt;
Aram A - St. Nerses Shnorhali .jpg|«Ներսէս Շնորհալի Աստուածաբան եւ Էքիւմէնիստ»  Արամ Վրդ. Քէշիշեան - Պէյրութ, 1974: 
Aram A - The true image of the Armenian Church.jpg|«Հայ Եկեղեցւոյ Ճշմարիտ Դիմագիծը» Արամ Վրդ. Քէշիշեան - Անթիլիաս,1979: 
Aram A - The Will to Recover and Rebuild.jpg|«Վերականգնումի Կամքով» Արամ Եպս. Քէշիշեան - Պէյրութ, 1983: 
Aram A - With the People Beirut, 1989.jpg|«Ժողովուրդին հետ» Արամ Արքեպս. - Պէյրութ, 1989:
Aram A - Towards the 1700th Anniversary of Christianization of Armenia through the Monastery of St. Thaddeus.jpg|«Դէպի 1700-ամեակ Սուրբ Թադէի Ճամբով» Արամ Ա. Կաթողիկոս - Անթիլիաս,1996:
Aram A - The son of God The son of Man.jpg|«Որդի Աստուծոյ, Որդի Մարդոյ» Արամ Ա.Կաթողիկոս - Անթիլիաս, 1999:
Aram A - Nation, Church, Homeland.jpg|«Ազգ, Եկեղեցի, Հայրենիք» Արամ Ա. Կաթողիկոս  - Անթիլիաս, 1999:
Aram A - Mission of Faith.jpg|«Հաւատքի Առաքելութիւն» Արամ Ա.- Անթիլիաս,2003:
Aram A - Der Zor a National Sanctuary.jpg|«Տէր Զօր Համազգային Ուխտատեղի» Արամ Ա. Կաթողիկոս - Անթիլիաս, 2005
Aram A - Dzarayutian Medzutioun.gif|«ԾԱՌԱՅՈՒԹԵԱՆ ՄԵԾՈՒԹԻՒՆԸ» (ԽՈՀԵՐ, ՏԱԳՆԱՊՆԵՐ ԵՒ ԿԵՑՈՒԱԾՔՆԵՐ) Արամ Ա. Կաթողիկոս, Անթիլիաս, 2005
Aram A - The Apostle of Faith.jpg|«Հաւատքի Առաքեալը» Հալէպ, 2007:Արամ Ա.Կաթողիկոս 
Aram A - To Enrich Life with Values.png|«Կեանքը Արժէքներով Իմաստաւորել» Արամ Ա.Կաթողիկոս - Անթիլիաս, 2009
Aram A -The Witness of the Armenian Church in a Diaspora Situation New York 1978.jpg|The Witness of the Armenian Church in a Diaspora Situation, New York, 1978: 
Aram A - Conciliar Fellowship a Common Goal Geneva 1991.jpg| Conciliar Fellowship a Common Goal, Geneva 1991: 
Aram A - Orthodox Perspectives on Mission Oxford 1992.jpg|Orthodox Perspectives on Mission, Oxford, 1992
Aram A - Towards An Ecumenical Ethic For A Responsible Society In A Sustainable Creation.jpg|Aram I. Towards An Ecumenical Ethic For A Responsible Society In A Sustainable Creation, Beirut, 1994
Aram A - L’eglise Et Ethnicité Antelias 1996.jpg|Aram I. Et Ethnicité, Antelias, 1996
Aram A - The Challenge to be a Church in a Changing World New York.jpg|The Challenge to be a Church in a Changing World,  New York, 1997, Aram I Catholicose of Cilicia
Aram A -In search of Ecumenical Vision.jpg| Aram I. In search of Ecumenical Vision, Antelias, 2000
Aram A - The Armenian Church BEYOND the 1700 Anniversary.jpg|Aram I. The Armenian Church Beyond the 1700th Anniversary, Antelias, 2002
Aram A - Justice, Paix Reconciliatio Antelias Justice Paix Reconciliation.jpg|Aram I. Justice, Paix, Reconciliation, Antelias, 2003
Aram A - The christian witness at the crossroads in the middle east.jpg|The Christian Witness at the Crossroads in the Middle East.Antelias, 2004
Aram A - For a Church Beyond its walls.png|Aram I. For a Church Beyond its Walls. Antelias, 2006
Aram A - Pour un Monde Transforme.jpg|Aram I. Pour un Monde Transformé. Antelias, 2006
Aram A - Dialogue with Youth.jpg|Aram I. Dialogue with Youth. Montreal, 2009
Aram A - St Nerses the Gracious and Church Unity.png|Aram I. St. Nerses the Gracious and Church Unity. Antelias, 2010
Aram A - A Journey of Faith Hope and Vision.jpg|Aram I. A Journey of Faith, Hope and Vision. Antelias, 2011
Aram A - the Armenian Church 2016.jpg|Aram I. THE ARMENIAN CHURCH - ENGLISH, Antelias 2016
Aram I The-Armenian Church - Russian.jpg|Aram I The Armenian Church - Russian, Antelias, 2018
ARAM I  L’ÉGLISE ARMÉNIENNE.jpg|Aram I. L’ÉGLISE ARMÉNIENNE - FRENCH, Antelias, 2018 
Aram A - Nor horizonneru timats.jpg|«ՆՈՐ ՀՈՐԻԶՈՆՆԵՐՈՒ ԴԻՄԱՑ» Արամ Ա. Կաթողիկոս: Անթիլիաս, 2018
Aram I - ALKANISA ALARMANIYA.jpg| Aram I Alkanisa Alarmaniya - Arabic, Antelias5 2020
&lt;/gallery&gt;

== Տե՛ս նաեւ ==
* [[Անթիլիաս]]
* [[Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան Զարեհեան Դպրեվանք]]
* [[«Խաչեր Գալուստեան» Մանկավարժական Կեդրոն]] 
* [[Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան Թանգարան]]
* [[ՀԵՀՈՄ (Հայ Եկեղեցւոյ Համալսարանական Ուսանողներու Միութիւն)]]
* [[Զարեհ Ա. Կաթողիկոս]]
* [[Մուշեղ Ս. Արք. Մարտիրոսեան]]
* [[Խորէն Արք. Տողրամաճեան]]

== Աղբիւրներ ==
* [http://www.armenianorthodoxchurch.org/news-ar/ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Կաթողիկոս] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200514053932/http://www.armenianorthodoxchurch.org/news-ar |date=2020-05-14 }}

* [https://www.ciliciabookstore.com/product-category/his-holiness-aram-i-books/Կաթողիկոսարանի Գրատուն HIS HOLINESS ARAM I BOOKS]{{Dead link|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

* [https://www.armenianorthodoxchurch.org/archives/1200 Մայիս 28-ի տօնակատարութիւն Անթիլիասի մէջ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200812154703/https://www.armenianorthodoxchurch.org/archives/1200 |date=2020-08-12 }}

== Ծանօթագրութիւններ ==
{{Ծնթ․ցանկ}}

[[Ստորոգութիւն:Հայ եկեղեցականներ]]
[[Ստորոգութիւն:Հայ կաթողիկոսներ]]
[[Ստորոգութիւն:Ս. Մեսրոպ Մաշտոցի շքանշանի ասպետներ]]
[[Ստորոգութիւն:Կիլիկիոյ կաթողիկոսներ]]
[[Ստորոգութիւն:1947 ծնունդներ]]</text>
      <sha1>pvmetcm7bz1ghwzecpnldwt7uniosyc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Գալուստ Կիւլպէնկեան Հիմնարկութիւն</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2393</id>
    <revision>
      <id>241584</id>
      <parentid>239861</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T00:07:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Azniv Stepanian</username>
        <id>8</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>241584</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="31432" sha1="1hgv8g20nttl4a9qgyp1dmnhbfwwyzt" xml:space="preserve">{{Տեղեկաքարտ Կազմակերպութիւն}}

'''Գալուստ Կիւլպէնկեան Հիմնադրամ''', ({{lang-pt|Fundação Calouste Gulbenkian}}), [[Փորթուկալ]]ի մէջ գտնուող հիմնադրամ, որուն հիմնական նպատակն է աջակցիլ եւ սատարել [[գիտութիւն|գիտութեան]], [[կրթութիւն|կրթութեան]], [[առողջապահութիւն|առողջապահութեան]] եւ [[արուեստ]]ի զարգացման։ Հիմնադրուած է [[1956]]-ին [[Լիզպոն]]ի մէջ՝ հայ մեծահարուստ նաւթ արդիւնաբերող [[Գալուստ Կիւլպէնկեան]]ի (1869-1955) կտակին (1953) համաձայն։ 2011-ի Դեկտեմբեր 22-էն սկսեալ՝ տնօրէնը [[Արթուր Սանթոս Սիլվա]]ն եղած է&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.publico.pt/Economia/artur-santos-silva-e-o-novo-presidente-da-gulbenkian-1526114|title=Eleição por unanimidade - Artur Santos Silva é o novo presidente da Gulbenkian|autor=|date=22-12-2011|access-date=22-12-2011|archive-date=2011-12-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20111223081711/http://www.publico.pt/Economia/artur-santos-silva-e-o-novo-presidente-da-gulbenkian-1526114|dead-url=yes|accessdate=2015-08-19|archivedate=2011-12-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111223081711/http://www.publico.pt/Economia/artur-santos-silva-e-o-novo-presidente-da-gulbenkian-1526114|deadurl=yes}}&lt;/ref&gt;։ Հիմնադրամը ունի մասնաճիւղեր Ֆրանսայի եւ Մեծն Բրիտանիոյ մէջ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://gulbenkian.pt/armenian-communities/hy|title=Հիմնական էջ|website=Armenian Communities|language=hy-AM|accessdate=2025-05-23}}&lt;/ref&gt;։

Հիմնադրուած է 1956-ին, Գալուստ Կիւլպէնկեանի կտակին համաձայն։ Կտակին մէջ նշուած է միայն [[Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին|Սուրբ էջմիածնի Մայր տաճարի]] նորոգման համար 450 հազար տոլարի յատկացման մասին, սակայն կտակարար մարմնի անդամ Գէորգ Եսայեանի՝ Գալուստ Կիւլպէնկեանի փեսայի ջանքերով, յետագային հիմնադրամին մէջ կը բացուի նոր հայկական համայնքներու բաժանմունքը։

== Պատմական ակնարկ ==
[[Պատկեր:Gulbenkian, Calouste.png|150px|մինի|աջից|Գալուստ Կիւլպէնկեան]]

=== Հիմնադիրին մասին === 
Գալուստ Սարգիս Կիւլպէնկեան ծնած է 1869-ին Սկիւտար, Պոլիս։ Յաճախած է Արամեան Ունճեան վարժարանը, ապա Պոլսոյ ֆրանսական դպրոցը եւ ամերիկեան քոլէճը. 14 տարեկանին մեկնած է Եւրոպա ուսումը շարունակելու։

Ամբողջ կեանքին ընթացքին ծաւալած է բարեգործական գործունէութիւն, ներառեալ՝ գրադարանի եւ եկեղեցիի հիմնադրում, դպրոցներու օժանդակութիւն, հիւանդանոցի օգնութիւն. յատուկ ուշադրութիւն դարձուցած է եւ օժանդակած՝ Միջին Արեւելքի հայութեան։

Գալուստ Սարգիս Կիւլպէնկեան իր վերջին տասնըերեք տարիները անցուցած է Լիզպոնի մէջ, ուր մահացած է 1955-ին. անոր աճիւնները ամփոփուած են Լոնտոնի Սուրբ Սարգիս Եկեղեցւոյ մէջ։

Կիւլպէնկեանի կտակին համաձայն, 1956-ին կը հիմնուի Գալուստ Կիւլպէնկեան Հիմնարկութիւնը, որ մինչ օրս բարեգործական աշխատանքներ կը ծաւալէ՝ արուեստի, կրթութեան եւ գիտութեան ոլորտներուն մէջ։

Կիւլպէնկեանի հարստութիւնը Միջին Արեւելքի նաւթի պաշարները Արեւմուտքի շահագործման հասանելի դարձնելու աշխատանքին շնորհիւ է։ Իր կեանքին ընթացքին Կիւլպէնկեան արուեստի գործերու մեծ հաւաքածոյ մը կուտակած է, որ հիմքը հանդիսացած է Կիւլպէնկեան թանգարանի ստեղծումին։

== Հայկական Համայնքներու Բաժանմունքը ==
Հայկական Համայնքներու Բաժանմունքը, նախապէս՝ Միջին Արեւելքի Բաժանմունք, հիմնուած է 1956 թուականին։ Բաժանմունքին առաջին պատասխանատուն եղած է Գէորգ Էսաեան՝ Կիւլպէնկեանի փեսան։

Հայկական Համայնքներու Բաժանմունքի պատասխանատու հոգաբարձուն միշտ եղած է ազգութեամբ հայ եւ հիմնադիրին ընտանիքին անդամ: Ներկայիս, Բաժանմունքի պատասխանատու հոգաբարձուն է Մարթին Էսաեանը, որ Գալուստ Կիւլպէնկեանի ծոռն է։ Նախորդող հոգաբարձուները եղած են՝ Միքայէլ Էսաեան, Կիւլպէնկեանի թոռը եւ Գալուստ Կիւլպէնկեան Հիմնարկութեան պատուոյ նախագահը, ինչպէս նաեւ Կիւլպէնկեանի եղբօրորդին՝ Ռոպերթօ Կիւլպէնկեանը։

2013-էն սկսեալ, Բաժանմունքին տնօրէնն է Ռազմիկ Փաոնսեանը. նախորդ տնօրէններուն շարքին են՝ Ռոպերթօ Կիւլպէնկեան, Կորիւն Քէշիշեան եւ Զաւէն Եկաւեան։ 2012-ին միջանկեալ տնօրէն եղած է Աստղիկ Չամքերթեն։

Ահաւասիկ Բաժանմունքին գործունէութեան կարեւոր նախաձեռնութիւններէն մէկ քանին.

* 1957-58-ին կը հիմնուի համալսարանական կրթանպաստներու ծրագիրը, որ կը շարունակուի մինչ օրս. այս ծրագիրին շնորհիւ տասնեակ հազարաւոր հայ ուսանողներ նպաստ ստացած են։
* 1959-60-ին կը հիմնուի «Ձրի կրթաթոշակներ»-ու ծրագիրը, օգնելու որ աշխարհի մէջ տարբեր տեղեր եւ յատկապէս Միջին Արեւելիքի մէջ հայ աշակերտներ հայկական դպրոց յաճախեն։ Այս ծրագիրը շարունակուած է տասնամեակներու ընթացքին եւ նպաստած է հազարաւոր աշակերտներու։ Յաջորդիւ, նպաստներ յատկացուած են նաեւ Միջին Արեւելիքի, Թուրքիոյ, Արժանթինի եւ Ուրուկուէյի մէջ դպրոցներու նորոգութեան եւ կառուցումին։ Մինչ օրս, հայկական դպրոցներու եւ կրթութեան ոլորտի օժանդակութիւնը հիմնական մասը կը կազմէ Բաժանմունքին գործունէութեան։
* 1959-ին կը մեկնարկուի հայագիտական նիւթերու շուրջ գիրքերու հրատարակութեան ծրագիրը։
* 1960-ականներուն Պէյրութի մէջ կը կառուցուին բազմաբնակարանային տուներ կարիքաւոր հայերու համար, UNHCR-ի, Հաուըրտ Գարակէօզեան Հաստատութեան եւ «Swiss Friends of Armenians»-ի հետ համագործակցութեամբ։ Հայ փախստականներու համար նման բնակարաններ կառուցուած են նաեւ Աթէնքի մէջ UNHCR-ի հետ միատեղ։
* Բժշկական սարքեր կը նուիրաբերուին Պոլսոյ Սուրբ Փրկիչ հայկական հիւանդանոցին, մանաւանդ 1960-70-ականներուն։ Գալուստ Կիւլպէնկեանի ծնողքը, ինչպէս նաեւ ընտանիքի այլ անդամներ, ամփոփուած են հիւանդանոցին բակը։
* 1988-ի աղէտալի երկրաշարժէն ետք, Սովետական Հայաստանի կը ղրկուի մարդասիրական օգնութիւն։ Նիւթական օժանդակութեան կողքին, Հիմնարկութիւնը միջնորդ կը հանդիսանայ Փորթուկալէն Հայաստան ղրկուելիք օգնութեան համար։ 1991-էն սկսեալ, Հիմնարկութիւնը կը շարունակէ օժանդակել անկախ Հայաստանին, կեդրոնանալով քաղաքացիական ոլորտին եւ կրթանպաստներու վրայ, միեւնոյն ժամանակ շարունակելով ի հարկին մարդասիրական օժանդակութիւն յատկացնել։
* 1990-ին Բաժանմունքը կը ձեռնարկէ դպրոցներու վերանորոգումի մեծ ծրագիրի մը Լիբանանի մէջ։ Սփիւռքի հայկական դպրոցներու օժանդակութիւնը կը շարունակուի մինչ օրս։
* 2001-ին կը նորոգուի Երուսաղեմի Գալուստ Կիւլպէնկեան Գրադարանը, որ կառուցուած է 1930-ին Կիւլպէնկեանի նուիրատուութեան շնորհիւ, Կիւլպէնկեան Գրադարանը Սփիւռքի կարեւորագոյն գրադարաններէն մէկն է։
* 2013-ին կը մեկնարկուի Բաժանմունքին հնգամեայ ծրագիրը, որ կը կեդրոնանայ Սփիւռքի մէջ արեւմտահայերէնի կենսունակութեան եւ կրթական բարեփոխումներու վրայ, ինչպէս նաեւ համալսարանական կրթանպաստներու, Հայաստանի մէջ քաղաքացիական հասարակութեան, հայ-թուրք յարաբերութիւններու, եւ թուային հրատարակութիւններու վրայ։
* 2014-ին Հիմնարկութեան մէջ տեղի կ՚ունենայ առաջին «Հայկական մշակոյթի շաբաթ»-ը՝ համերգներով, ցուցահանդէսներով եւ գիտաժողովներով։ Տեղի կ՚ունենայ «Հայերը 2115-ին» սեմինարը սփիւռքահայ ղեկավարներու մասնակցութեամբ։
* 2014-2018-ի հնգամեայ ծրագիրը կը վերահաստատուի 2019-2023-ի շրջանին համար, կրելով որոշ բարեփոխումներ։ Տարբերութիւնը կիրարկումի ձեւաչափն է, որ կը միտի ապահովելու աւելի՛ թիրախաւորուած աշխատանք եւ խորունկ ազդեցութիւն, հիմնուելով Բաժանմունքին առաջնահերթութիւններուն եւ հիմնական գործունէութեան վրայ։
* 2014-էն սկսեալ նպաստ կը յատկացուի Թուրքիոյ մէջ հայկական ներկայութեան վրայ կեդրոնացող նախաձեռնութիւններու որոնք կը սատարեն քաղաքացիական եւ ակադեմական այն կառոյցներուն որ կ՚արժեւորեն հայոց ներկայութիւնը, պատմութիւնը, մշակոյթն ու լեզուն։
* 2015-ին կը մեկնարկուի Մխիթարեան Միաբանութեան թերթերու եւ հանդէսներու հարուստ ժառանգութեան թուայնացումի ծրագիրը։ Կ՚իրագործուին թուայնացումի այլ ծրագիրներ՝ Յակոբ Օշականի գրաւոր ամբողջ ժառանգութիւնը. Հայ մատենագրութեան թուանշային գրադարանի եւ Վլում հարթակներուն վրայ հարիւրաւոր գիրքերու եւ ձայնագիրքերու տեղադրումը, ինչպէս նաեւ Նայիրի կայքէջին վրայ 83 բառարաններու թուայնացումը։
* 2015-ին Հայաստանի մէջ մեկնարկը կը տրուի Գալուստ Կիւլպէնկեան թարգմանական մատենաշարին, որ հայերէնով տրամադրելի կը դարձնէ հասարակագիտական ու ընկերային գիտութիւններու հիմնական բնագիրներ։ Հայերէնի կը թարգմանուին Մ. Ֆուկոյի, Ե. Սայիդի, Յ. Հաբերմասի, Ս. Դը Բովուարի,  Ջ. Ագամբէնի, Ա. Բադիուի, Հ. Արենդթի եւ այլ կարեւոր հեղինակներու գործերը։
* 2016-ին եւ 2018-ին Հայաստանի մէջ տեղի կ՚ունենան երկու կարեւոր ակադեմական գիտաժողովներ. Երեւանի պետական համալսարանին մէջ՝ Ռուսաստանի հայ Սփիւռքին մասին, իսկ Հայաստանի Ամերիկեան Համալսարանին մէջ՝ Հայաստանի դիմագրաւած մարտահրաւէրներուն մասին։
* 2017-ին կը մեկնարկուի հայերէնի ամբողջական ուղղագրիչի եւ արեւմտահայերէնի ելեկտրոնային ազգային ժողովածոյի ծրագիրը։ Android եւ iOS համակարգերու ուղղագրիչները արդէն հասանելի են եւ անվճար ներբեռնելի։ Յաջողութեամբ կ՚ամբողջացուին նաեւ թեքնաբանութեան վերաբերող այլ ծրագիրներ, ներառեալ՝ Արեւմտահայերէնի ծառադարանը, որ կենսական գործիք մըն է Բնական լեզուի մշակումի ոլորտին մէջ։
* 2017-ին կը սկսի մանուկներու, պատանիներու եւ երիտասարդներու նուիրուած Զարմանազան ամառնային ճամբարը. ի գործ կը դրուին նաեւ արեւմտահայերէնին վերաբերող այլ նախաձեռնութիւններ, ներառեալ մանկավարժական աղբիւրներու կայքէջի ստեղծումը՝ Զնտուկ, մանկապատանեկան գիրքերու հրատարակութիւնը՝ Զարդիս, եւ մանկապատանեկան Երդիք առցանց տեսանիւթերու շարքը: Կ’իրականացուին ուսուցչական վերապատրաստումի ծրագիրներ:
* 2018-ին կը մեկնարկուի Հայկական Սփիւռքի Հարցախոյզ ծրագիրը, որ աշխարհի տարբեր երկիրներու հայկական համայնքներուն հանրային կարծիքը ուսումնասիրող գիտահետազօտական աշխատանք մըն է:
* 2019-ին Բաժանմունքը կը հրապարակէ իր Լիբանանի ռազմավարութիւնը, որ կը բաղկանայ ընդգրկուն ծրագիրէ մը. ռազմավարութիւնը կը ներառէ աշխատանք հայկական դպրոցներուն հետ, ուսուցիչներու վերապատրաստումի մասնագիտական ծրագիր, թիրախաւորուած կրթանպաստներու յատկացում եւ արեւմտահայերէնով մշակութային նորարարութեան ծրագիր։  
* 2019-ին Բաժանմունքը կազմակերպչական մեծ աշխատանք կը տանի Գալուստ Սարգիս Կիւլպէնկեանի ծննդեան 150-ամեակին առթիւ, որ կը կայանայ ամբողջ Հիմնարկութեան մակարդակով. տեղի կ՚ունենան բազմազան միջոցառումներ: 
* Պսակաձեւ ժահրի ժամանակ, Բաժանմունքը կը մնայ գործունեայ՝ մարդասիրական օգնութիւն ցուցաբերելով Հայաստանի եւ Լիբանանի։ Աւելին. քայլ պահելով աշխարհին հետ, եւ ի պատասխան տնակալումի պարտադրանքին, կը մեկնարկուին տարբեր նորարարական ծրագիրներ եւ մրցոյթներ։
* 2021-ին Հայկական Բաժանմունքը կը մեկնարկէ նոր ծրագիր մը՝ «արդ եւս» որ միակ նպաստի ծրագիրն է արեւմտահայերէնով յառաջադէմ մշակութային կիրարկութեան համար։ Ամեն տարի մինչեւ 10 նախագիծի նպաստ կը յատկացուի որ մշակութային գործիչներ եւ դրական ներգործութիւն բերողներ կարենան մշակոյթի միջոցով ընկերային առաջընթաց, կլիմայի պաշտպանութիւն եւ ժողովրդավարական մօտեցումներ ապահովել: Ծրագիրը շարունակական է։
* 2022-2023 տարեշրջանին համար Բաժանմունքը Արտակարգ կրթանպաստի ծրագիր կը մշակէ Լիբանանի հայ համալսարանականներուն համար երկրին մէջ տիրող տնտեսական ճգնաժամին բերումով։ Քառասունմէկ արտակարգ կրթանպաստ կը յատկացուի Հիմնարկութեան արդէն իսկ գոյութիւն կրթանպաստներու առընթեր։
* 2023-ին մարդասիրական օգնութիւն կը ղրկուի Միջին Արեւելք, ի պատասխան աւերիչ երկրաշարժին` վնասուած համայնքային կառոյցներու շինարարութեան եւ տեղւոյն հայկական վարժարաններու նիւթական կարիքները հոգալու նպատակով։
* 2023-ին Բաժանմունքը «Առաջատար թեքնաբանութիւնը եւ հայերէն լեզուն» երկօրեայ աշխատաժողովը կը կազմակերպէ Թումոյի հետ համագործակցութեամբ ուր ներկայ էին աշխարհի տարբեր տեղերէ աւելի քան քսան մասնագէտներ՝ ախտորոշելու ոլորտին ներկայ պահանջքները եւ ստեղծելու անհրաժեշտ գործիքները՝ լեզուի կիրարկութիւնը աւելի ընդլայնելու եւ անոր կենսունակութիւնը ապահովելու համար։
* 2023-ին Արցախի աղէտին հետեւանքները ամոքելու համար, Հիմնարկութիւնը կը մշակէ երեք մասէ բաղկացած ռազմավարութիւն մը. ցուցաբերել հոգեբանական-ընկերային աջակցութիւն, իրականացնել մշակութային ժառանգութեան վերահսկում, եւ կատարել Արցախի ժողովուրդին կրած կորուստներուն վերաբերեալ հետազօտութիւններ։
* 2023-ի աւարտին մեկնարկեց «Գալուստ Կիւլպէնկեան թարգմանական մատենաշար» նախագիծին երկրորդ փուլը, որուն նպատակն է մարդկային ուսմանց եւ հասարակական գիտութիւններու արդի համաշխարհային գրականութիւնը հասանելի դարձնել հայերէն լեզուով։ Նոր հեղինակներէն են՝ Քարլօ Գինզբուրգ, Ուիլիամ Ճէյմզ, Թերի Իգըլթոն, Պենետիքթ Անտերսոն, Ճաք Լը Կոֆ, Ճօն Ռոուլզ եւ այլն։
* 2024-ին «Բարերարութիւն եւ արդի մարտահրաւէրներ» երկօրեայ հանդիպումը տեղի կ՚ունենայ Լոս Անճելըսի հայ համայնքին հետ, ուր կը ներկայացուի վերջին տասնամեակի Հիմնարկութեան գործունէութիւնը, ինչպէս նաեւ տեղի կ՚ունենան նպաստատուութեան, լեզուի, մշակոյթի եւ Հայաստանի շուրջ զրոյցներ:
* Լիզպոնի Գալուստ Կիւլպէնկեան Հիմնարկութեան մէջ իւրայատուկ ցուցահանդէս մը տեղի կ՚ունենայ նուիրուած Հայկական Բաժանմունքի պատմութեան եւ գործունէութեան։ Ցուցահանդէսին թիրախը հիմնարկութեան հարիւրաւոր աշխատակիցները էին իսկ վայրը՝ Հիմնարկութեան կեդրոնական շէնքի 3-րդ յարկի ճաշասրահը, ուր պատերը կ՚օժտուին համադրուած ցուցադրութեամբ մը ուր իւրաքանչիւր պատ կ՚անդրադառնայ մեր գործունէութեան առանցքին գտնուող նիւթի մը՝ կրթաթոշակներու ծրագիրը, արեւմտահայերէնը, մշակոյթի բաժինը, Հայաստանը, մարդասիրական օգնութիւնը, ինչպէս նաեւ հիմնադիրը՝ Գալուստ Սարգիս Կիւլպէնկեանը։
* Յունիս 2024-ին Հայկական Համայնքներու Բաժանմունքն ու Կիւլպէնկեան Արուեստի Գրադարանը եւ Արխիւները «Հայերը եւ Երուսաղէմը» ցուցահանդէսը կը կազմակերպեն Հիմնարկութեան մէջ, որ կ՚անդրադառնայ հայերու եւ Երուսաղէմի միջեւ եղած սերտ կապին, ինչպէս նաեւ Գալուստ Սարգիս Կիւլպէնկեանի Սուրբ Քաղաքին հետ անձնական կապին։ Ներկայացնելով այս առաջին եւ ամենահին սփիւռքեան համայնքին պատմութիւնն ու ներկան. համայնք մը որ կը գոյատեւէ հազարամեակէ մը աւելի, ի հեճուկս մեծ փոփոխութիւններու, ցնցումներու եւ պատերազմներու։
* Յուլիս 2024-ին, Բաժանմունքը Լիզպոնի մէջ կը հիւրընկալէ շրջադարձային ձեռնարկ մը՝ մէկտեղելով Հայկական Սփիւռքի մէջ յարգանք վայելող կարգ մը մտաւորականներ եւ 14 երկիրներէ 36 մասնակիցներ։ «Հաւասարում նորոգ․ սերունդներու զրոյց մը» վերնագիրով եռօրեայ հանդիպումը վերարժեւորեց Սփիւռքի մտաւորական հարուստ ժառանգութիւնը, միաժամանակ խթանելով աշխոյժ զրոյց մը սերունդներու միջեւ։
* Բաժանմունքը կը շարունակէ աշխարհի չորս կողմէն եկող բազմաթիւ համալսարանականներու եւ հետազօտողներու կրթանպաստներ յատկացնել ամեն տարի։

== Գործունէութիւն ==
Գալուստ Կիւլպէնկեան հիմնադրամի միջոցներու գերակշիռ մասը կը տրամադրուի Փորթուկալի եւ այլ երկիրներու մարդասիրական բազմաբնոյթ ծրագիրներու իրականացման համար։ Ներկայիս միջոցներ կը յատկացնէ նաեւ գրահրատարակչական նպատակներով (400 հազար տոլար), որոնք կ'իրականացուին [[Երեւան]]ի, [[Անթիլիաս]]ի, [[Հալէպ]]ի, [[Իսթանպուլ|Իսթանպուլի]], [[Փարիզ]]ի եւ ուրիշ քաղաքներու մէջ։ Մեծապէս օժանդակած է նաեւ [[Մատենադարան]]ին&lt;ref&gt;Gérard Dédéyan (dir.), ''Histoire du peuple arménien'', Privat, Toulouse, 2007 {{ISBN|978-2-7089-6874-5}}, p. 805.&lt;/ref&gt;։

Փորթուկալական «Partex» նաւթի արդիւնաբերական ընկերութիւնը ամբողջութեամբ կը պատկանի Գալուստ Կիւլպէնկեան հիմնադրամին (տարեկան ելեւմտացոյցն աւելի քան €100 միլիոն)։ Անիկա [[Եւրոպական Հիմնադրամներու Ցանց Ստեղծարար Համագործակցութեան]] ({{lang-en|Network of European Foundations for Innovative Cooperation (NEF)}}) անդամ է&lt;ref name=&quot;Network of European Foundations PDF&quot;&gt;{{cite web | url=http://www.stiftungen.org/fileadmin/bvds/de/Termine_und_Vernetzung/Arbeitskreise/AK_Internationales/Hamburg_2007/Vortrag__Luc_Tayart.pdf | title=Network of European Foundations (NEF) | publisher=Network of European Foundations (NEF) | date=Oct 25, 2007 | accessdate=April 4, 2014 | pages=5}}&lt;/ref&gt;։

Հիմնադրամը նիւթապէս կ'օժանդակէ նաեւ Փորթուկալի մէջ իրականացուող գիտահետազօտական աշխատանքներուն&lt;ref&gt;{{cite web|url= http://www.bulletins-electroniques.com/actualites/78182.htm |title= La Fondation Calouste Gulbenkian récompense un jeune chercheur pour ses recherches sur le cerveau |author= Angelique Verrecchia |date= 25 Մարտ 2015 |publisher= www.bulletins-electroniques.com |editor=  Ambassade de France au Portugal / ADIT}}.&lt;/ref&gt;։

Հիմնադրամին կը պատկանին՝
* [[Գալուստ Կիւլպէնկեանի Թանգարան]]ը, որ հիմնուած է Կիւլպէնկեանի անձնական հաւաքածոյին հիման վրայ։
* [[Ժամանակակից Արուեստի Թանգարան (Լիզպոն)|Ժամանակակից արուեստի թանգարանը]] (''Centro de Arte Moderna'')։
* ''Կիւլպէնկեան Նուագախումբը'', Սիմֆոնիկ նուագախումբ, Լիզպոնի ամենամեծ նուագախումբերէն մէկը։
* ''Կիւլպէնկեան Գրադարանը''։
* ''Կիւլպէնկեան Գիտութեան Համակարգը''։
* ''Հայկական Համայնքներու Բաժանմունքը''։
* ''Կիւլպէնկեան Հիմնադրամի Այգին'', հանրային այգի Լիզպոնի մէջ։
* ''Կիւլպէնկեան Հիմնադրամ ՄԹ'', ներկայացուցչութիւն [[Միացեալ Թագաւորութիւն|Միացեալ Թագաւորութեան մէջ]]։
* ''Ֆրանսայի Պատուիրակութիւն'', ներկայացուցչութիւն [[Ֆրանսա]]յի մէջ։
* ''Կիւլպէնկեան Պալլաթ'' 1965 թուականին հիմնադրուած պարախումբ, որ սակայն կը փակուի 2005-ին։
;Գալուստ Կիւլպէնկեան Հիմնադրամի Հայկական Համայնքի Բաժանմունքի տնօրէններ
* Ռոպերթօ Կիւլպէնկեան
* Կորիւն Քէշիշեան
* 1984-2011 տնօրէն՝ Զաւէն Եկաւեան։
* 2012-2013՝ Աստղիկ Չամքերթեն։
* 2013-էն սկսեալ՝ [[Ռազմիկ Փանոսեան]]&lt;ref name=&quot;Barsoumian&quot;&gt;{{cite news|last=Barsoumian|first=Nanore|title=A Bold New Plan: Interview with Razmik Panossian|url=http://www.armenianweekly.com/2014/06/13/bold-new-plan/|accessdate=20 July 2014|work=[[Armenian Weekly]]|date=13 June 2014}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|title=Rasmick Panossian Director of Programming, Rights and Democracy, Montreal|url=http://www.uwinnipeg.ca/index/hrsj-bio-panossian|accessdate=2 November 2013|publisher=[[University of Winnipeg]]|archive-date=4 March 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304052048/http://www.uwinnipeg.ca/index/hrsj-bio-panossian|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://gulbenkian.pt/armenian-communities/about/history/ Our History]&lt;/ref&gt;։

Բաժանմունքի տարեկան ելեւմուտքը շուրջ 3.5 միլիոն տոլար է։

== Կառոյցը եւ այգին ==
[[Պատկեր:Gulbenkian April 2009-2.jpg|thumb|right|350px|Գալուստ Կիւլպէնկեան հիմնադրամի Կիւլպէնկեան այգին եւ Թանգարանը։]]
Հիմնադրամի կառոյցը կը գտնուի Լիզպոնի կեդրոնը։ Այգին սկզբնական շրջանին եղած է Լիզպոնի ծայրամասի այգիներէն մէկը։
Հիմնադրամի կառոյցին բացումը տեղի ունեցած է [[2 Հոկտեմբեր]] [[1969]]-ին, այնտեղ կան գրասենեակներ, դահլիճներ, ցուցասրահներ, թանգարաններ եւ գրադարաններ։ Ճարտարապետներն են՝ Ռոյի Աթուգուիան, Փետրօ Սիտը եւ Ալպերթօ Փէսոան։ Կառուցուած է նորայեւ ոճով&lt;ref name=&quot;MCGs9&quot; /&gt;։

Այգին բացուած է նոյն թուականին, նախագծուած ճարտարապետ Ռիպէյրօ Թելեսի կողմէ, խորհրդակցելով հիմնադրամի շէնքի ճարտարապետներուն հետ։ 2010-ին կառոյցը եւ այգին մաս կը կազմեն Փորթուկալի մշակութային յուշարձաններու ցանկին։

Ժամանակակից արուեստի թանգարանը ({{lang-pt|Centro de Arte Moderna}}) նախագծած է անգլիացի ճարտարապետ Լեզլի Մարթինը՝ ''International style''-ի ոճով։ Այս թանգարանը բացուած է 1983-ին։

=== Գալուստ Կիւլպէնկեան Թանգարան ===
Թանգարանը բացուած է 2 Հոկտեմբեր 1969-ին&lt;ref name=&quot;MCGs9&quot; &gt;{{cite book|title=Museo Calouste Gulbenkian|publisher=Fundação Calouste Gulbenkian|year=2003|isbn=972-8128-82-7|place=Lissabon|pages=9}}&lt;/ref&gt;՝ Գալուստ Կիւլպէնկեանի կողմէ եւ վերջինիս հաւաքածոյին հիման վրայ։ Թանգարանին մէջ կան մօտ 6000 ցուցանմուշներ։ Եւրոպական գեղանկարչութեան հաւաքածոյին մէջ կարեւոր տեղ կը գրաւեն 1930-ական թուականերէն Էրմիդաժի հաւաքածոյի վաճառքէն Գալուստ Կիւլպէնկեանի կողմէ ձեռք բերուած գործերը ([[Ռուպենս]], [[Ռեմպրանտթ]], [[Թիրք Պոութս]])։

== Ծանօթագրութիւններ ==
{{Ծնթ․ցանկ}}

== Արտաքին յղումներ ==
* [http://www.gulbenkian.org/ Գալուստ Կիւլպէնկեան հիմնադրամի պաշտոնական կայք] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080906111428/http://www.gulbenkian.org/ |date=2008-09-06 }}
* [http://sketchup.google.com/3dwarehouse/details?mid=99fe43b365a4d5a384cac0ebba4b8071 Գալուստ Կիւլպէնկեան հիմնադրամի 3D մոդելը] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110920095907/http://sketchup.google.com/3dwarehouse/details?mid=99fe43b365a4d5a384cac0ebba4b8071 |date=2011-09-20 }}
{{Արտաքին յղումներ}}
{{ՀՀ2012}}

[[Ստորոգութիւն:Փորթուկալ]]
[[Ստորոգութիւն:Կազմակերպութիւններ այբբենական կարգով]]</text>
      <sha1>1hgv8g20nttl4a9qgyp1dmnhbfwwyzt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Պօղոս Ճէլալեան</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4263</id>
    <revision>
      <id>241592</id>
      <parentid>241531</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T08:18:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Maral Dikbikian</username>
        <id>4797</id>
      </contributor>
      <origin>241592</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8418" sha1="p2jah4azqbwdwmlroil9yxewut6t5ah" xml:space="preserve">{{Տեղեկաքարտ Անձ}}

'''Պօղոս Ճէլալեան''' ({{ԱԾ}}), հետեւեալ տեղեկագրութիւնները կ'առնենք «[[Զարթօնք արեւմտահայերէն|Զարթօնք]]»էն, որ իր կարգին քաղած է [[Պէյրութ արեւմտահայերէն|Պէյրութ]] հրատարակուող «Տէյլի Սթար» անգլերէն օրաթերթէն։

«Բազմաշնորհ լիբանանցի երաժիշտ Պօղոս Ճէլալեանը յօրինումներ կը կատարէ հաւասարապէս եկեղեցական, համանուագային (սինֆոնիք), ինչպէս նաեւ դասական երաժշտութեան մարզերէն ներս: Ան մէկն է [[Լիբանանցի արեւմտահայերէն|Լիբանանցի]] այն երաժիշտներէն, որոնք իրենց արուեստին միջոցաւ այս երկիրը կը ծանօթացնեն արտասահմանին:

Արդարեւ իր երաժշտական ստեղծագործութիւններուն շնորհիւ, ըլլան անոնք օրքեսթրաներու կամ մենակատարումներու համար յօրինուած, օտարներ կը գիտակցին թէ [[Լիբանան արեւմտահայերէն|Լիբանան]] եւս ունի արժէքաւոր երաժշտագէտներ»:

Շարունակելով ներկայացնել Ճէլալեանը եւ թուել որպէս [[Լիբանան արեւմտահայերէն|Լիբանանցի]] յօրինող անոր դիմագրուած դժուարութիւնները, թերթը կ'ըսէ.

«Ճէլալեանի երաժշտութեան առանձնայատկութիւններէն մէկն է արեւելեան եւ տոհմիկ երաժշտութեան որդեգրումը եւ զայն արեւմտեան համանուագային ձեւով արտայայտելու գիծը։

Ճէլալեան արեւմտեան երաժշտութիւն ուսած է, սակայն իր ստեղծագործութիւններուն մէջ կարելի է գտնել արեւելեան ճաշակ, թէեւ քօղարկուած եւ ոչ բացայայտ ձեւով։

Ան ստեղծագործելու սկսած է դեռեւս 11 տարեկանին, սակայն ինչպէս ինք կը հաստատէ, այդ շրջանէն ոչինչ մնացած է։ Ճէլալեանի ամէնահին գործը կու գայ [[1910]] թուականէն։ Իրմէ ունինք երաժշտական 30 յօրինումներ։

Տակաւին փոքր տարիքին Ճէլալեան նուիրուած է երաժշտական զանազան գործիքներու՝ Ալեքսանտրէթի մէջ։ Այսպէս, ինը տարեկանին ան սկսած է դաշնակի դասեր առնել տեղւոյն իտալական դպրոցէն։ Առաջին անգամ սկսած է դաշնակ նուագել հոս ժամանած անգլիական բանակին համար»:

Իսկ Պօղոս Ճէլալեանի [[«Սայիտ Ագըլ արեւմտահայերէն|«Սայիտ Ագըլ]]» մրցանակին արժանանալուն առթիւ «Ազդակ» կը գրէ։

«Լիբանանահայ տաղանդաւոր երգահան Պօղոս Ճէլալեան վերջերս արժանացաւ «[[Սայիտ Ագըլ]]» մրցանակին: Եթէ մինչեւ հիմա Ճէլալեան շատ քիչ խօսիլ կու տար իր մասին ու միայն կը գործէր, ասիկա արդիւնք է ոչ միայն իր ծայրայեղ համեստութեան, այլ նաեւ աղմուկէ հեռու մնալու բնական հակումի մը:

Խորքին մէջ սակայն, Սայիտ Ագըլ իր մրցանակով կու գայ գնահատելու երգահան մը, որ իր երաժշտական վաստակով Ժորժ Պագ. Ճէքաքեանի մասին խօսելով, իրաւամբ կը հաստատէ «ինչ որ նկատելի է Ճէլալեանի մօտ, ասիկա արուեստին իրականութեան զօրաւոր զգացումն է»:

Ճիշդ այդ պատճառով ալ Ճէլալեան արուեստին լուսանցքին վրայ չապրիր, չի հետաքրքրուիր կողմնակի ճամբաներով, այլ հաստատաքայլ կը քալէ իր իրագործումներուն ճամբով։

Ճէլալեան 1964 թուականին արժանացաւ «Ժէնօնէս Միւզիքալ»ի կազմակերպած մրցումին, առաջին եւ երկրորդ մրցանակներուն: 1966 թուականին նոյն հաստատութեան երկրորդ մրցանակին։ Երկու մրցանակներու պարագաներուն ալ, դատական կազմը կը բաղկանար միջազգային ատեանէ մը: 1965 թուականին Ֆոպուրկ Ակումբը մրցանակ տուաւ Ճէլալեանի անոր բոլոր գործերուն համար, որոնք հրատարակուեցան երաժիշտ [[Ալեքս Մնտկեան]]ի կողմէ:

Ճէլալեան ծնած է 1927 թուականին Ալեքսանտրէթ: Պատանի հասակին սիրած է երաժշտութիւնը: Առաջին գործերը գրած է 10-12 տարեկանին: Հայրը եղած է սրնգահար օսմանեան բանակին մէջ։ Պօղոս հօրմէն ժառանգած է երաժշտութեան հանդէպ սէրը եւ նուագած է հարմոնիքա, մանտոլին եւ ջութակ, յետագային նուագելով սրինգ, քըլարինէթ եւ թրոմբէթ: Մինչեւ պատերազմ, ուսումը շարունակած է Թրիփոլի: Ապա անցած է Պէյրութ, ուր հետեւած է Արուեստից Ակադեմիայի դասընթացքներուն:

Քսան տարիէ ի վեր Պօղոս Ճէլալեան կը հանդիսանայ լիբանանեան երաժշտութեան կեդրոնական դէմքը, միաժամանակ մօտէն մասնակցութուն բերելով հայկական բոլոր ձեռնարկներուն:

Իր գործերը կը նուագուին ու կ'երգուին լիբանանցի հայ թէ արաբ բազմաթիւ երաժիշտներու կողմէ. ջերմ գնահատանքի արժանանալով:

Ճէլալալեան իր դաշնակին վրայ հպարտութեամբ զետեղած է նկարը Արամ Խաչատուրեանի, որ Պէյրութ այցելութեան առիթով, ճանչցած է «Պօղոսը եւ անոր գործերը»:

«Շաբաթ, 23 Ապրիլ 1968 թուականին, Սուրսոք Թանգարանի պարտէզին մէջ տեղի ունեցաւ Լիբանանի երրորդ մրցման մրցանակներու բաշխումը:

Դատակազմը, որ բաղկացած էր միջազգային աշխարհին պատկանող երաժիշտներէ, յօրինումի երկրորդ մրցանակը (1000 Լ.Ո.) շնորհեց Պօղոս Ճէլալեանի, ինչպէս նաեւ Փարիզի մէջ կատարելութեան դասընթացքներու հետեւելու համար կրթաթոշակ մը:

Այս առթիւ ներկաներուն ցոյց տրուեցաւ [[1964]]-ի եւ [[1965]]-ի մրցումներուն մրցանակ ստացող երաժիշտներու գործերու տպագրութիւնը, որոնց մէջ առաջին տեղը կը գրաւեն Ճէլալեանի յօրինումները: Նշանակալի դէպք մը Լիբանանի նուագի պատմութեան մէջ, քանի որ առաջին անգամն է որ լիբանանցիներու գործերը կը տպուին միջազգային գետնի վրայ եւ կը տարածուին ամբողջ աշխարհի մէջ»&lt;ref&gt;{{Գիրք:Հայերը Լիբանանի մէջ|Գ|175-178}}&lt;/ref&gt;։

Մահացած է 11 Դեկտեմբեր 2011-ին, Լիբանանի մէջ:&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://rateyourmusic.com/artist/%D5%BA%D6%85%D5%B2%D5%B8%D5%BD-%D5%B3%D5%A7%D5%AC%D5%A1%D5%AC%D5%A5%D5%A1%D5%B6|title=Պօղոս Ճէլալեան discography - RYM/Sonemic|website=Rate Your Music|language=en|accessdate=2025-07-10}}&lt;/ref&gt;

== Ծանօթագրութիւններ ==
{{Ծնթ․ցանկ}}

{{DEFAULTSORT:Ճէլալեան, Պօղոս}}</text>
      <sha1>p2jah4azqbwdwmlroil9yxewut6t5ah</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Յարութիւն Թէրզեան</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4885</id>
    <revision>
      <id>241590</id>
      <parentid>194838</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T07:57:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Maral Dikbikian</username>
        <id>4797</id>
      </contributor>
      <origin>241590</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3457" sha1="6w1kzzqvb97suhzgm7hwyx5nhcwwqrs" xml:space="preserve">{{Տեղեկաքարտ Անձ
| անուն ազգանուն =Յարութիւն Թէրզեան
| բնագիր ԱԱՀ = 
| պատկեր = 
| չափ = 
| նկարագրութիւն = 
| ծնած է =1888 
| ծննդավայր = Տիգրանակերտ  
| վախճանած է = 1941 թուականի Սեպտեմբեր 1-ին:
| մահուան  վայրը = 
| քաղաքացիութիւն = 
| հպատակութիւն = 
| ազգութիւն = 
| ալմա մատեր =
| կրօնք = 
| ազդուած է = 
| ազդած է = 
| գրքեր = 
| աշխատանք = 
| կարողութիւն = 
| մասնագիտութիւն =
| ամուսին = 
| ծնողներ = 
| երեխաներ = 
| պարգեւներ եւ մրցանակներ = 1907 թուականին շրջանաւարտ Ամերիկեան Համալսարանէն Պ.Ա. տիտշոսով մաթէմտթիքի մասնաւոր յիղատակութեամբ,Սիւրաքիւս Համալսարանի ''Մեքենիքէլ Էնճինիրինկի'' չորս տարուայ դասընթացքը երեք տարիէն աւարտած դասարանին առաջինը հանդիսանալով
| կայքէջք = 
| ստորագրութիւն =
}}
'''Յարութիւն Թէրզեան'''([[1888-1941]]), ծնած է [[Տիգրանակերտ]] [[1888]]-ին, [[Պէյրութ]] եկած [[1902]]-ին, [[1907]]-ին շրջանաւարտ Ամերիկեան համալսարանէն Պ.Ա. տիտղոսով [[Մաթեմատիկա|մաթեմաթիկայի]] մասնաւոր յիշատակութեամբ։ Երեք տարի մաթեմաթիքյի ուսուցիչ եղած է Ամերիկեան համալսարանին մէջ։ Այս ընթաքին առած է նաեւ ''Մէսթեր աֆ Արթս ին Ֆիզիքս էնտ մեթէմէթիքս'': 

[[1910]]-ին Ամերիկա զարգացած եւ Սիւրաքիւս Համալսարանի ''Մեքենիքէլ Էնճինիրինկի'' չորս տարուան դասընթացքը երեք տարիէն աւարտած է, դասարանին առաջինը հանդիսանալով։ Հրաւիրուած է Ֆիլատէլֆիոյ '''Եունայթ կեզ Իմբրումենթ''' ընկերութեան կողմէ աշխատելու որպէս կազի արտադրութեանց մասնագէտ։ Գտած է ինքնուրոյն ձեւ մը կազի երկրորդական տարրերը օգտագործելու, որ կը կոչուի '''Թերզեան Ֆեքթըր''' եւ որ դպրոցական բնագիտական դասագիրքերու մէջ անցած է որպէս դասական ձեւ։ 

[[1941]] թուականի սկիզբը ղրկուած է Գանատա ամերիկեան կառավարութեան կողմէ ուսումնասիրելու համար պատերազմական կազերու պատրաստութիւնը եւ գործածութունը։ 

Մահացած է [[1941]] թուականի [[Սեպտեմբեր]] 1-ին։ Ունեցած է ամերիկահայ գաղութին մէջ ազգային ժրաջան գործունէութիւն։ Իր եղբօր պէս եղած է կուսակցական եւ Ազատ Որմնադիր&lt;ref&gt;{{Գիրք:Հայերը Լիբանանի մէջ|Ա|325}}&lt;/ref&gt;:
== Ծանօթագրութիւններ ==
{{Ծնթ․ցանկ}}

[[Ստորոգութիւն:1888 ծնունդներ]]
[[Ստորոգութիւն:1941 մահեր]]
[[Ստորոգութիւն:Հայ գիտնականներ]]</text>
      <sha1>6w1kzzqvb97suhzgm7hwyx5nhcwwqrs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Յուշամատեան (միութիւն)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4991</id>
    <revision>
      <id>241585</id>
      <parentid>240422</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T00:21:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Azniv Stepanian</username>
        <id>8</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>241585</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8548" sha1="27ufppx0oxwhb5rbgyxepezwlbbbfyh" xml:space="preserve">{{Տեղեկաքարտ Կազմակերպութիւն}}

'''Յուշամատեան''', ոչ-կառավարական, ոչ-հասութաբեր՝ հանրօգուտ միութիւն, հետազօտական ցանցկայք՝ Հայոց ցեղասպանութենէն առաջ [[Օսմանեան կայսրութիւն|Օսմանեան կայսրութեան]] հայերու կեանքի ուսումնասիրութեան, տեղական պատմութիւններու քննութեան եւ հայերու յիշողութեան ու ընկերային միջավայրի վերականգման համար։

== Հիմնադրութիւն ==
Յուշամատեան միութիւնը հիմնուած է 2010-ին, [[Պերլին]]ի մէջ ([[Գերմանիա]])։ Միութեան նպատակն է հետազօտութիւններու ճամբով վերականգնել ու պահպանել Օսմանեան կայսրութեան հայերուն ապրած կեանքն յիշողութիւնը։ Նպատակի իրականացման գլխաւոր միջոցն է [http://www.houshamadyan.org www.houshamadyan.org] ցանցկայքը։

== Բովանդակութիւն ==
Յուշամատեան ցանցկայքը կը բովանդակէ հեղինակային եւ խմբագրեալ յօդուածներ, լուսանկարներ, գծագրութիւններ, ձայնագրութիւններ, ֆիլմեր, եւ այլ միջոցներով ստեղծուած նիւթեր՝ [[Հայոց Ցեղասպանութիւն|Հայոց ցեղասպանութենէն]] առաջ Օսմանեան կայսրութեան հայերու կեանքին մասին։ Նիւթերը կը վերաբերին Օսմանեան կայսրութեան հայկական բնակավայրերու տեղագրութեան, Օսմանեան հայերու կենցաղին, նիւթական եւ ոչ-նիւթական մշակութային ժառանգութեան, կրօնական կեանքին եւ ընկերա-քաղաքական միջավայրին։ Անոնք կ՛ընդգրկեն լուսանկարներ, փաստաթուղթեր, կենցաղային եւ արուեստի առարկաներ, [[երգ]]եր, [[հեքիաթ]]ներ, ճաշատեսակներ, աւանդապատումներ եւ այլն։

== Անձնակազմ ==
Յուշամատեան միութեան վարչութեան անդամներն են՝ [[Էլքը Հարթմանն]]՝ նախագահուհի, Մելինէ Փեհլիւանեան՝ ատենադպրուհի եւ Օլիվըր Նեհուս՝ գանձապահ։

== Խմբագրական կազմ ==
Յուշամատեան կայքի խմբագրական կազմի անդամներն են՝ [[Վահէ Թաշճեան]] (Գերմանիա)՝ ծրագիրի տնօրէն եւ գլխաւոր խմբագիր, [[Սիլվինա Տէր Մկրտիչեան]] (Գերմանիա)՝ արուեստի պատասխանատու, Էլքը Հարթմանն (Գերմանիա)՝ խմբագիրի տեղակալ, Նայիրի Արզումանեան, Հրանդ Կատարիկեան, Արա Ստեփան Մելքոնեան՝ անգլերէնի թարգմանիչներ, Սեւան Տէյիրմէնճեան եւ Առլէթ Ինճիտիւզէն՝ թրքերէնի թարգմանիչներ, Շողեր Մարկոսեան՝ դպրոցներու հետ համագործակցութեան ծրագրի համակարգող։

== Հովանաւորներ ==
Յուշամատեան միութեան գլխաւոր հովանաւորն է Հրեշտակեան ընտանիքը՝ ի յիշատակ երկու անձերու՝ Տոքթ. Յովհաննէս Հրեշտակեանին (Ուրֆայէն) եւ Ատուր «Փաշա» Լեւոնեանին ([[Այնթապ]]էն)։ Այլ հովանաւորներ են՝ Պերճ Գալայճեան, ի յիշատակ իր հօր՝ Պօղոս Գալայճեանին եւ Տիտիզեան ընտանիքը, ի յիշատակ Յակոբ եւ Խնկաբեր (ծն. Խաշխաշեան) Տիտիզեանին (Կիւրինէն) եւ Վարդան եւ Շաքէ (ծն. Պետրոսեան) Ազիրեանին։

Յունուար [[2015]]-էն ի վեր [[Գալուստ Կիւլպէնկեան հիմնարկ]]ը կը հովանաւորէ երկու ծրագիրներ՝ ցանցկայքի գրաւոր նիւթերուն թրքերէն թարգմանութիւնն ու դպրոցներու հետ համագործակցութեան ծրագիրը։

== Համագործակցութիւն հանրութեան հետ ==
Յուշամատեան կայքի լուսանկարներուն կարեւոր մէկ մասը տրամադրուած են այցելուներու կողմէ, որուն շնորհիւ, ցանցկայքը դարձած է համագործակցութեան միջոց մը, ուր օսմանեան հայկական յիշողութիւնը կը վերականգնուի միասնական ճիգերով։ Յուշամատեանը իր այցելուներէն կը ստանայ նաեւ անտիպ յուշեր, յիշողութեան առարկաներ, օսմանեան տարիներուն գրուած նամակներ եւ այդպիսով ընտանեկան արխիւներու մէջ պահուած եւ օսմանեան հայերու ժառանգութեան վերաբերող կարեւոր նիւթեր կը դարձնէ հանրութեան սեփականութիւնը։

== Այցելութիւններ եւ ձեռնարկներ ==
Օսմանեան հայերու վերաբերող ժառանգային նիւթեր հաւաքելու համար Յուշամատեանի խումբը պարբերաբար կը շրջագայի հայկական Սփիւռքի տարածքին եւ Հայաստանի մէջ։ Այս նպատակով ձեռնարկներ կը կազմակերպուին եւ կոչ կ՚ուղղուի տեղական ժողովուրդին, որ հանդիպումներուն իրենց հետ բերեն իրենց նախնիներէն լուսանկարներ, անտիպ յուշեր, վաւերաթուղթեր, յիշողութեան առարկաներ։ Բոլոր նիւթերը տեղւոյն վրայ կը թուայնացուին եւ կը վերադարձուին իրենց տէրերուն։ Այսպիսի ձեռնարկներ կազմակերպուած են [[Պուրճ Համուտ]]ի, [[Երեւան]]ի, [[Փարիզ]]ի, [[Պրիւքսէլ]]ի եւ [[Վիեննա]]յի մէջ։

== Աշակերտական ծրագիր ==
Յուշամատեան ցանցկայքին մէջ կը գործէ աշակերտական մասնակցութեան բաժին, ըստ որուն, հայ աշակերտներ, աշխարհի տարբեր երկիրներէ, կը կատարեն ուսումնասիրական աշխատանքներ եւ կը ներկայացնեն ցանցկայքի հետապնդած նպատակներուն համապատասխանող նիւթեր։

== Հրատարակութիւններ ==
Յուշամատեան միութիւնը [[2014]] թուականին լոյս ընծայեց իր առաջին գիրք/ալպոմը՝ Ottoman Armenians: Life, Culture, Society։ vol. 1 (Օսմանեան հայեր. Կեանք, մշակոյթ, ընկերութիւն- հատոր 1)։ Երկրորդ հատորին հրատարակութիւնը նախատեսուած է 2016-ի սկիզբը։

== Աղբիւրներ ==
* [http://www.houshamadyan.org/ Յուշամատեան կայքէջ]

== Արտաքին յղումներ ==
* [http://www.agos.com.tr/tr/yazi/10195/husamadyan-gecmisi-bugune-tasiyan-hazine-artik-turkcede Ակօս շաբաթաթերթ]
* [http://issuu.com/houshamadyan/docs/ardziv Արծիւ ամսագիր] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160729015030/https://issuu.com/houshamadyan/docs/ardziv |date=2016-07-29 }}
* [http://armenianweekly.com/2012/05/24/houshamadyan-recreating-armenian-life-in-the-ottoman-empire/ Armenian Weekly]
* [http://www.aztagdaily.com/archives/44790 Ազդակ օրաթերթ]
* [http://www.aztagdaily.com/archives/203939 Ազդակ օրաթերթ]
* [http://hairenikweekly.com/2015/01/15/20542 Hairenik Weekly]
* [http://asbarez.com/arm/138952/ Ասպարէզ օրաթերթ]
* [http://issuu.com/houshamadyan/docs/8-23_guncel Guncel]{{Dead link|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

[[Ստորոգութիւն:Օսմանեան հայեր]]
[[Ստորոգութիւն:Սփիւռք]]
[[Ստորոգութիւն:Կազմակերպութիւններ]]</text>
      <sha1>27ufppx0oxwhb5rbgyxepezwlbbbfyh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Նշենի</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5132</id>
    <revision>
      <id>241586</id>
      <parentid>236465</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T03:00:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>5016</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>241586</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17019" sha1="c4fjuzbj4q0cv13ac73ifpkwnyw4gbx" xml:space="preserve">[[Պատկեր:Almonds - in shell, shell cracked open, shelled, blanched.jpg|մինի]]
'''Նշենի''' ({{lang-la|''Prunus dulcis''}}), կը պատկանի [[վարդազգիներ]]ու ընտանիքին եւ [[սալորենիներ]]ու ենթաընտանիքին։

== Կենսաբանական Նկարագիր ==
[[Պատկեր:94 Amygdalus communis L.jpg|ձախից|240px]]
Նշենին փոքր ծառ մըն է՝ 4-8 մ բարձրութեամբ եւ 10-40 սմ բունի տրամագիծով։ Ունի զարգացած, արմատային համակարգ մը, որուն հետեւանքով չորադիմացկուն է։

Կը դիմանայ մինչեւ -25°С ցրտահարութիւններուն։ Կը ծաղկի վաղ գարնան՝ նախքան տերեւներուն ծաղկիլը։

Ծաղիկը  նեկտար եւ ծաղկափոշի կ'արտադրէ, մեղուն կը ծծէ զանոնք, որոնք  կարեւոր են յատկապէս իբրեւ վաղ գարնանային կեր՝ մեղուաընտանիքներուն համար։

Կը պտղաբերէ 4-5-րդ տարիէն մինչեւ 35-55 տարեկան, կեանքին տեւողութիւնը 130-150 տարի է։ Պտուղը կորիզ մը ունի, որ իր սննդային արժէքով կը նմանի ընկոյզին։

Հայաստանի բնութեան մէջ տարածուած է գարնան մեծ կարմիր ծաղիկներով 30-40 օր զարդարուող Նայիրեան տեսակը։ Մշակութեան մէջ տարածուած է  սովորական նշենին (Amygdalus communis), որ ունի նաեւ հողապաշտպան նշանակութիւն մը, ծաղիկները՝ ճերմակ կամ վարդագոյն երանգ ունին։

===== Տեսակը կը բաժնուի 2 խումբի =====
* Prunus dulcis var. amara - Լեղի նուշ
* Prunus dulcis var. dulcis - Քաղցր նուշ

== Տարածում ==
Առաջին անգամ յայտնաբերուած է [[Մերձաւոր Արեւելք]]ի  եւ հարաւային տարածքներուն մէջ, [[Միջերկրական Ծով|Միջերկրական]] եւ [[Կեդրոնական Ասիա|Կեդրոնական Ասիոյ]] մէջ։ Այս շրջաններուն նուշը մշակած են հինէն՝ Ք.Ա.: Այժմ ամէնէն շատ մշակող երկիրներն են՝ Միջերկրածովեան Չինաստանը, [[Միացեալ Նահանգներ]]&lt;nowiki/&gt;ը ([[Քալիֆորնիա]]), Կեդրոնական Ասիան եւ Արեւմտեան Տեան Շանը, [[Նիւ Եորք]]&lt;nowiki/&gt;ը&lt;ref name=&quot;rhs&quot;&gt;{{cite book |last=Griffiths |first=Mark D. |author2=Anthony Julian Huxley |title=The New Royal Horticultural Society dictionary of gardening |publisher=Macmillan Press |location=London |year=1992 |isbn=0-333-47494-5}}&lt;/ref&gt;, [[Ղրիմ]]&lt;nowiki/&gt;ը եւ [[Կովկաս]]&lt;nowiki/&gt;ը. նոյնիսկ Տաճկաստանի Կանիբատ քաղաքը՝ «''նուշի քաղաք''» է։

== Աճման Ընթացք ==

Նուշը կ'աճի քարքարոտ եւ աւազոտ լեռներու վրայ, ծովու մակերեսէն մօտաւորապէս 800-էն մինչեւ 1600 մ բարձրութեան վրայ, կը նախընտրէ կրածինով հարուստ հողերը։ [[Իսրայէլ]]ի մէջ կը հասնի 800 մ-ի, յատկապէս [[Հայֆի|Հայֆա]] շրջանին մէջ, որ շատ մօտ է [[Միջերկրական Ծով|Միջերկրական ծով]]&lt;nowiki/&gt;ու ափերուն։ Կ'աճին խումբերով, իրարմէ 5-7 մ հեռաւորութեան վրայ։ Շատ լուսասէր են, ունին լաւ զարգացած արմատային համակարգ մը։ Կը ծաղկին Մարտ-Ապրիլ ամիսներուն, կարգ մը շրջաններու մէջ կը ծաղկին Փետրուարին: Պտուղները կը հասնին Յունիս-Յուլիս ամիսներուն։ Նշենին չորադիմացկուն ծառ է կամ թուփ, բարձրութիւնը՝ 3-6 մ։ Տերեւները հերթադիր են, նշտարաձեւ, հարթ եւ կաշեկերպ, 3-5 մ երկայնքով։&lt;ref name=rhs/&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://coststudies.ucdavis.edu/files/almondvs08sprink.pdf|title=University of California Sample Cost Study to Produce Almonds|last=|first=|date=|website=|publisher=|format=PDF|accessdate=17 Մարտ 2012 թ․|archive-date=2012-03-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20120326084336/http://coststudies.ucdavis.edu/files/almondvs08sprink.pdf|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt; Ծաղիկները մեծ են, սպիտակ կամ վարդագոյն։ Պտուղը կիսաչոր պատեանով կորիզապտուղ է։ Սերմը (միջուկը) կ'ըլլայ քաղցր կամ լեղի՝ պայմանաւորուած amygdalin glycoside-ի առկայութեամբ (մինչեւ 4%)։ Չոր միջուկը կը պարունակէ ճարպեր՝ 54%, բորոկածինային նիւթեր՝ 21%, ոչ բորոկածինային նիւթեր՝ 13%, եւ այլն։ Քաղցր միջուկը՝ (նուշը) օգտագործուած է թարմ, հրուշակեղէնի արտադրութեան եւ բժշկութեան մէջ, իւղ ստանալու համար, կեղեւը՝ գինիի-քոնեակի արտադրութեան մէջ, բնափայտը՝ ատաղձագործութեան մէջ։ Նշենիի տնկարկները օգտագործուած են սարալանջերու հողերը հողամաշումէն պաշտպանելու նպատակով։ Նայիրեան նշենին Անդրկովկասի հարաւի բնաշխարհիկն է։ ՀՀ-ի մէջ, կը հասնի [[Սիւնիքի մարզ]]&lt;nowiki/&gt;ին մէջ։ Ծաղիկները մեծ են, կարմրաւուն։ Կը ծաղկի մինչեւ տերեւներու յայտնուիլը՝ վաղ գարնան. գարնան աւետաբերներէն է։
{{Բազմապատիկ պատկերներ
 | գոտի = center
 | ուղղություն = horizontal
 | վերնագիր = Նշենի
 | վերնագրի գոտի = left/right/center
 | վերնագրի ֆոն = 
 | նկարագրություն = 
 | նկարագրության գոտի = left/right/center
 | նկարագրության ֆոն = 
 | լայնություն =

 | պատկեր1 = 20140316Prunus dulcis17.jpg
 | լայնություն1 = 112
 | նկարագրություն1 = Ծաղկած նշենի

 | պատկեր2 = 20140326Prunus dulcis03.jpg
 | լայնություն2 = 200
 | նկարագրություն2 = Բողբոջները
 
 | պատկեր3 = 20160301Prunus dulcis2.jpg 
 | լայնություն3 = 200
 | նկարագրություն3 = Ծաղիկները
 
 | պատկեր4 = Almendras en el arbol.jpeg
 | լայնություն4 = 161
 | նկարագրություն4 = Կանաչ տերեւները եւ պտուղները
 
 | պատկեր5 = PikiWiki Israel 7025 Amond blossom.jpg
 | լայնություն5 = 178
 | նկարագրություն5 = Պտուղները
}}

== Հետաքրքրական փաստեր ==
Արաբ բժիշկները նուշը համարած են բուժիչ բոյս։ [[Իբն Մասսու|Իպն Մասսու]]ն տապկուած միջուկը օգտագործած է աղիքներու հիւանդութիւններու, իսկ [[Մանսուր]]ին` ցաւոտ միզարձակութեան պարագաներուն։ [[Իբն Սինան|Իպն Սինան]] նկարագրած է, թէ ի՛նչ արդիւնքներ կրնայ տալ նուշը հազի, հեղձանքի, թոքերու բորբոքման, երիկամներու եւ միզապարկի հիւանդութիւններու պարագային եւ այդ անդամներէն քարերու հեռացման համար։ Ան «Բժշկական Գիտութեան Կանոններ»ը գիրքին մէջ, կը բերէ դեղագիրներ, ուր նուշի սերմը կը նշուի իբրեւ ուղեղի աշխատանքը եւ տեսողութիւնը լաւացնող, արտաքին վէրքերը բուժող, փափուկցնող միջոց։ Ըստ [[Ագաթանգեղոս]]&lt;nowiki/&gt;ի` նուշը անուանուած է «վայրի կաղին»։

[[Հայաստան]]&lt;nowiki/&gt;ի մէջ, նուշը, նշակաթը եւ նշաձէթը օգտագործուած են սնունդի եւ բժշկութեան մէջ։ Այդ մասին ընդարձակ տեղեկութիւններ ձգած է [[Ա. Ամասիացի]]&lt;nowiki/&gt;ն:
{{քաղվածք|«Եթէ թաց նուշը ուտեն կճեպի հետ, շատ կ'օգնէ լինտերու ու բերանի խոռոչի հիւանդութիւններու դէպքին մէջ եւ կը նուազեցնէ ջերմութիւնը։ Թաց նուշը գիրցուցած է մարմինը։ Նուշը օգտակար է չոր հազի, արիւնաթքութեան, միզապարկի եւ աղիքներու հիւանդութիւններու դէպքին մէջ։ Կը մաքրէ կուրծքը եւ կը հանգստացնէ միզելու ժամանակ առաջացած մրմռոցը։ Շաքարի հետ ուտելու դէպքին մէջ, կ'առատացնէ սերմնարտադրութիւնը, ինչպէս նաեւ օգտակար է թոքերու համար։ Բովուած նուշ ուտելը՝ օգտակար է ստամոքսի համար, բայց դանդաղ է մարսուելու։ Նուշի իւղը կ'օգնէ ականջի ցաւի դէպքին մէջ, իսկ բնափայտը՝ օժտուած է այն բոլոր յատկութիւններով, ինչ պտուղը։ Նուշի վնասակար ներգործութիւնը կը չէզոքացնէ շաքարը, ինչպէս նաեւ` թթու միրգերու օշարակը։ Լեղի նուշի լաւագոյն տեսակը մեծ եւ իւղոտ կ'ըլլայ։ Մաշկին քսելու դէպքին մէջ, կը վերացնէ պեպենները, կ'օգնէ եղնջատենդի եւ էկզեմայի ապաքինմանը»։
}}

== Քիմիական Կազմ ==
Կը պարունակէ 0,5%-0,8% եթերային իւղեր, 4,7% ջուր, 22% սպիտակուցներ, 1% ոսլայ, 4% շաքար, 3% բուսախէժ, 6% բջջանիւթ, 5% մոխիր եւ 45-60% ճարպ։

10-15 լեղի սերմը, յատկապէս երեխաներու մօտ, կրնայ ծանր թունաւորում յառաջացնել, ինչպէս նաեւ՝ շնչառութեան ընդհատում։ 

Հետաքրքրական է նուշի համաշխարհային արտադրութիւնը. 1985-2009 թուականներուն՝ աճած է ճիշդ երկու անգամ, ըստ որուն, կէսը արտադրուած է [[ԱՄՆ]]-ի մէջ։ Այս երկիրը եռապատիկ անգամ աւելցուցած է երկրին արտադրանքը։ Պատճառը կրածինի իւրացման խնդիրն է։

Նուշի ցուցանիշերը կը գերազանցեն իւղալի կաթնաշոռը, կաղինը, ստեպղինը, բազուկը եւ այլն։ Մէկ այլ ուսումնասիրութեամբ նուշը կը դասուի՝ սելէն պարունակող հինգ լաւագոյն մթերքներու շարքին, եթէ աւելցնենք, որ նուշը կը պարունակէ բաւարար քանակութեամբ կենսանիւթեր, ապա կարելի է ենթադրել, որ անիկա կը նկատուի իբրեւ Coenzyme A յատկութիւն ունեցող նիւթ։ Յիշենք պատմական փաստը, երբ Ի. դարու 80-ականներէն [[Ճափոն]]&lt;nowiki/&gt;ի Japanese mikato-ի հրամանով՝ բնակչութիւնը կ'ընդունի՝ «Coenzyme 10», որ կ'արտադրուի ջրիմուռներէն եւ կը համարուի լաւագոյն հակաօքսիտան։

Կարեւոր հետեւութիւն ըրած են Connecticut  համալսարանի գիտնականները։ Անոնք ուսումնասիրած են նուշի ազդեցութիւնը նիւթափոխանակութեան վրայ եւ հիմնուելով մեծածաւալ տուեալներու՝ յայտարարած են, որ 1 ամիս շարունակ օրը 25-165 մկ. նուշ ուտողներու մօտ զգալիօրէն նուազած է մաղձաճարպի պարունակութիւնը։

== Արտադրութիւն ==

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;float:right; margin-right:2em&quot;
|-
! colspan=3|2013-ին խոշորագոյն &lt;br /&gt;նուշ արտադրողները&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Միաւորուած Ազգերու Պարէնի Եւ Գիւղտնտեսութեան Կազմակերպութիւն  http://faostat3.fao.org/browse/Q/QC/E {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161122053717/http://faostat3.fao.org/browse/Q/QC/E |date=2016-11-22 }}&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;
|-
| Երկիր || style=&quot;text-align:right;&quot;| Արտադրութիւն&lt;br&gt;&lt;small&gt;(մլն. թօն)
|-
| [[Պատկեր:Flag of the U.S..svg|22px]] [[ԱՄՆ]] || style=&quot;text-align:right;&quot;| 1.80
|-
| [[Պատկեր:Flag of Australia.svg|22px]] [[Աւստրալիա]] || style=&quot;text-align:right;&quot;| 0.16
|-
| [[Պատկեր:Flag of Spain.svg|22px]] [[Սպանիա]] || style=&quot;text-align:right;&quot; | 0.15
|-
| [[Պատկեր:Flag of Morocco.svg|22px]] [[Մարոք]] || style=&quot;text-align:right;&quot;| 0.10
|-
| [[Պատկեր:Flag of Iran.svg|22px]] [[Իրան]] || style=&quot;text-align:right;&quot;| 0.09
|-
!'''Աշխարհ''' !! style=&quot;text-align:right;&quot;| '''2.92'''
|}
Միացեալ Նահանգներուն մէջ, որ կը համարուի աշխարհի նուշի մեծագոյն արտադրողը, արտադրութիւնը կեդրոնացած է Քալիֆորնիոյ մէջ:&lt;ref&gt;&lt;small&gt;USDA Foreign Agricultura http://www.fas.usda.gov/htp/horticulture/Tree%20Nuts/2009_Almonds.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120319034253/http://www.fas.usda.gov/htp/horticulture/Tree%20Nuts/2009_Almonds.pdf |date=2012-03-19 }}&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt; 2015-ին Քալիֆորնիոյ մէջ բնապահպանական խնդիրներն իրենց ազդեցութիւնը ունեցած են նուշի առաքումներու քանակին վրայ եւ ատիկա իր հերթին կ'ազդէ համաշխարհային գիներուն: Նուշի աճող պահանջը նոյնպէս կը նպաստէ գինի բարձրացման եւ Քալիֆորնիոյ մէջ արտադրութեան աւելացման վրայ:&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Water battles loom as orchards boom in Stanislaus County http://www.modbee.com/2014/01/11/3129738/water-battles-loom-as-almond-orchards.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140606200201/http://www.modbee.com/2014/01/11/3129738/water-battles-loom-as-almond-orchards.html |date=2014-06-06 }} &lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;&lt;small&gt;DeFranco sees highest almond &amp; walnut prices ever http://www.producenews.com/more-what-s-new/11624-defranco-sees-highest-almond-walnut-prices-ever &lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;

== Դասաբաշխութիւն ==
Կը դասուի Սալորենիներու ընտանիքի շարքին (''Prunus''), ''Spiraeoideae'' ենթաընտանիքին, վարդազգիներու (''Rosaceae'') եւ վարդածաղկաւորներու կարգին։

== Ծանօթագրութիւններ ==
{{Ծնթ․ցանկ}}

== Արտաքին Յղումներ ==
* [http://www.nutfruit.org/ INC, International Nut and Dried Fruit Council Foundation]
* [http://www.whichcountry.co/top-10-almond-producing-countries Top Almond Producing Countries] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141015205050/http://www.whichcountry.co/top-10-almond-producing-countries/ |date=2014-10-15 }}
* [http://www.almondboard.com/ Almond Board of California] Resources for almond production and research reports for California
* [http://fruitsandnuts.ucdavis.edu/datastore/?ds=391&amp;reportnumber=612&amp;catcol=2806&amp;categorysearch=Almond University of California Fruit and Nut Research and Information Center]
* [http://www.thealmonddoctor.com/ The Almond Doctor] University of California Cooperative Extension Website on Almond Production]
* [https://books.google.am/books/p/anr_publications?id=3dN5Yw_y8UEC&amp;printsec=frontcover&amp;source=gbs_ge_summary_r&amp;cad=0#v=onepage&amp;q&amp;f=false Almond Production Manual] Published by University of California Agriculture and Natural Resources, this handbook includes amongst other chapters a history of almonds, trends in orchard management, and almond farm economics.
* [http://www.csic.es/web/guest/home CSIC, Spain] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140213075424/http://www.csic.es/web/guest/home |date=2014-02-13 }} A Government of Spain website for European publications on tree nuts including almonds]
[[Ստորոգութիւն:Պտղատու ծառեր]]
[[Ստորոգութիւն:Պտուղներ]]
[[Ստորոգութիւն:Ծառեր]]
[[Ստորոգութիւն:Բոյսեր այբբենական կարգով]]</text>
      <sha1>c4fjuzbj4q0cv13ac73ifpkwnyw4gbx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Shape of You</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5227</id>
    <revision>
      <id>241572</id>
      <parentid>233562</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T16:36:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>5016</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>241572</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39593" sha1="61rqls2q0yr9hj8f9bpll6aczzggqxt" xml:space="preserve">{{Տեղեկաքարտ Երաժշտական ալպոմ
|արուեսդագէտ = Էտ Շիրըն
|ժանր = փոփ
|տևողութիւն = 3:53
|լեզու = անգլերէն
}}

'''«Shape of you»''', անգլիացի երգիչ եւ երգահան [[Էտ Շիրըն]]ի երգը, հրապարակուած՝ 6 Յունուար 2017-ին իր երրորդ աշխատանոցական ալպոմին մէջ (2017)&lt;ref&gt;{{cite web|title=Էտ Շիրընը ներկայացրել է երկու երգ՝ &quot;Castle on the Hill&quot; եւ &quot;Shape of You&quot;|url=http://www.complex.com/music/2017/01/ed-sheeran-castle-on-hill-shape-of-you-divide|website=Complex|date=6 January 2017|accessdate=6 January 2017|archive-date=7 January 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170107170909/http://www.complex.com/music/2017/01/ed-sheeran-castle-on-hill-shape-of-you-divide|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;:

Փոփ ժանրի երգը գրած են Էտ Շիրընը եւ Սթիվ Մաքը, իսկ լրացումները կատարած են Ճոնի Մաքտեյտը, Քենտի Պարուսը, Թամիքա Քոթլը եւ Քեւըն Պրինկզը&lt;ref name=&quot;ACE Repertory&quot;&gt;{{cite web|title=ACE Repertory|url=https://www.ascap.com/ace#ace/search/workID/891742252|website=ASCAP|accessdate=20 March 2017}}&lt;/ref&gt;:

Երգը 30 տարբեր երկիրներու երգացանկերու մէջ կը զբաղեցնէ առաջին հորիզոնականը, ներառեալ «US Billboard Hot 100»-ը, [[Աւստրալիա]]ն եւ [[Քանատա]]ն: Ան 14 ոչ յաջորդական շաբաթներ շարունակ կը զբաղեցնէ առաջին հորիզոնականը ''UK Singles'' երգացանկին մէջ, 12 ոչ յաջորդական շաբաթներ՝ ''Billboard Hot 100''-ին մէջ եւ 16 ոչ յաջորդական շաբաթներ՝ ''Canadian Hot 100''-ին մէջ, ուր կը սահմանէ մրցանիշ:

== Տեղեկութիւններ երգի մասին ==
4 Յունուար 2017-ին Էտ Շիրըն կը հրապարակէ 6 երկվայրկեաննոց տեսանիւթ, որուն մէջ կը ներկայացնէ նոր տեսահոլովակը՝ «ակումբը լաւագոյն տեղը չէ սիրելի գտնելու համար» բառերով, որ երգին առաջին տողն էր: [[6 Յունուար|Յունուար 6]]-ին ''BBC Radio 1-ի'' ''Breakfast Show'' հաղորդման ժամանակ երգիչը յայտնեց, որ «Shape of you» երգը սկզբնապէս մտածուած եւ ստեղծուած է երգչուհի [[Ռիհաննա]]յի համար եւ ան երգին ուղղակի աւելցուցած է տարբեր մանրամասնութիւններ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.officialcharts.com/chart-news/ Էտ Շիրընը վերադառնում է երկու նոր երգով__17653/|publisher= Official Charts Company|title= Էտ Շիրընը վերադառնում է - listen|accessdate=6 Յունուար 2017|date=6 Յունուար 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.mtv.com/news/2969460/ed-sheeran-shape-you-castle-hill/|publisher=[[MTV]]|title=Էտ Շիրընը վերադառնում է|date=6 January 2017|accessdate=6 January 2017|archive-date=7 January 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170107164512/http://www.mtv.com/news/2969460/ed-sheeran-shape-you-castle-hill/|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;: Սակայն անկէ ետք ան որոշեց ինքը երգել երգը: Շիրընը երգը չէր գրած յատուկ իր նոր ալպոմին համար, սակայն յետոյ որոշեց, որ «բաւական զուարճալի է»: {{քաղվածք|[«Shape of you»] իրականութեան մէջ շատ պատահական ստեղծագործութիւն է, որովհետեւ ես զայն Սթիվ Մակի եւ Ճոնի Մաքտեյտի հետ գրած էի ուրիշի համար: Մենք գրեցինք երգը եւ ես միաժամանակ ըսի, որ ան «պարզապէս գրուած է Ռիհաննայի համար»: Անկէ ետք ես սկսայ երգել բառերը եւ ինքզինքիս հարց տուի. «Արդեօ՞ք ան կրնայ երգել աս:» Այնուհետեւ մենք յետ կանգնեցանք այդ մտքէն եւ երգը ստեղծեցինք ինծի համար&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.billboard.com/articles/columns/pop/7647615/ed-sheeran-new-song-shape-of-you-rihanna-interview|title= Ed Sheeran Debated Giving Rihanna His New Song 'Shape of You'|date= January 6, 2017|access-date= January 9, 2017|publisher= ''Billboard''}}&lt;/ref&gt;։|Էտ Շիրըն}}

Ան շարունակեց. «Այդ առաջին երգն էր, որ աւարտեց եւ ես չկրցայ ընտրել 2-ը միասին, այդ պատճառով այդ երգը գնաց ալպոմ: Ես շատ ուրախ եմ երգ գրելու, շատ զուարճալի է»&lt;ref&gt;{{cite web|url= http://www.idolator.com/7654716/ed-sheeran-shape-of-you-rihanna|publisher= ''Idolator''|date= 6 January 2017|access-date= 9 January 2017|title= Էտ Շիրընը հայտարարեց, որ &quot;Shape Of You&quot;-ն նախատեսված էր Ռիհաննայի համար|archive-date= 10 January 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20170110015036/http://www.idolator.com/7654716/ed-sheeran-shape-of-you-rihanna|dead-url= yes}}&lt;/ref&gt;:

== Երգագրութիւն ==
«Shape of you»-ն փոփ&lt;ref name=&quot;McIntyre&quot;&gt;{{cite web|last1=McIntyre|first1=Hugh|title=Էտ Շիրընը վերադառնում է նոր երգերով|url=http://www.forbes.com/sites/hughmcintyre/2017/01/06/ed-sheeran-returns-with-a-pair-of-new-singles/#38a6735244ca|website=Forbes|publisher=Forbes Media LLC|accessdate=16 January 2017}}&lt;/ref&gt;, տենսհոլ&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite web|last1=Wass|first1=Mike|title=Էտ Շիրընի &quot;Shape Of You&quot; տեսահոլովակը սպորտային սիրավեպ էe|url=http://www.idolator.com/7656558/ed-sheeran-shape-of-you-shirtless-video|website=Idolator.com|publisher=Hive Media|accessdate=4 February 2017|archive-date=12 September 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230912061955/https://www.idolator.com/7656558/ed-sheeran-shape-of-you-shirtless-video|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt; ժանրի երգ է: Երգին մէջ Շիրընը կը պատմէ պատմութիւն մը, որ իր հետ պատահած է ակումբին մէջ. « ակումբը լաւագոյն տեղը չէ սիրելի գտնելու համար, անոր պատճառով ալ ես ''պար'' կ'երթամ/ Ես ու իմ ընկերներս կը նստինք սեղանին մօտ, կը խմենք շատ արագ եւ կը խօսինք շատ դանդաղ»: Ան կ'երգէ. «Առ ու սկսէ զրուցել միայն իմ հետս եւ վստահէ զիս, ես կու տամ այդ հնարաւորութիւնը»&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.rollingstone.com/music/news/hear-ed-sheerans-castle-on-the-hill-shape-of-you-w459340|title= Լսեք Էտ Շիրընի Castle on the Hill and Shape of You երգերը|publisher= ''Rolling Stone (magazine)''|date=6 January 2017|access-date=6 January 2017}}&lt;/ref&gt; : ''NT News-ի'' փոխանցմամբ երգը կը պատմէ սիրոյ պատմութիւն մը, որուն մէջ Շիրընը աղջկայ մը կը հանդիպի գինետան մէջ, ուր ինք եւ աղջիկը կը խմեն&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.ntnews.com.au/entertainment/music/ed-sheeran-sings-about-sex-booze-and-elton-john-on-his-new-songs/news-story/ac77c71f83f3d08b0f8a9a60d7514144|date= 6 January 2017|access-date= 9 January 2017|publisher= ''NT News''|title= Էտ Շիրընն Էլթոն Ջոնի մասին իր երգերում}}&lt;/ref&gt;: Երգը գրուած է C♯ մինոր ձայնանիշով եւ ունի 96 հարուած առ վարկեան: Կազմուած է 4&lt;sub&gt;4&lt;/sub&gt; չափով եւ հիմնական հետեւեալ աքորտներով՝ C♯m–F♯m–A–B (i–iv–VI–VII), իսկ Շիրընի ձայնը կը լսուի G♯3-էն G♯5-ի միջեւ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.musicnotes.com/sheetmusic/mtd.asp?ppn=MN0170745|publisher= ''Musicnotes.com''|access-date= 9 January 2017|title= Էտ Շիրընի 'Shape of You' երգի կարճ հոլովակը&quot; }}&lt;/ref&gt;:

Երգին բառերուն չափը կը համեմատուի TLC խումբին «No Scrubs» երգին հետ, յատկապէս 1-ին տան «Տղայ, շատ չի խօսինք/Բռնուիր մէջքիս եւ յենիր վրաս» հատուածը&lt;ref name=&quot;TLC credits&quot;&gt;{{cite news|last1=Smith|first1=Da'Shan|title=Էտ Շիրընն ավելացրերց TLC-ի 'No Scrubs' երգի հեղինակներին 'Shape of You'-ի մեջurl=http://www.billboard.com/articles/columns/pop/7735550/ed-sheeran-tlc-no-scrubs-writers-shape-of-you-credits|accessdate=21 March 2017|work=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|publisher=[[Prometheus Global Media]]|date=21 March 2017}}&lt;/ref&gt;: Այդ պատճառով «No Scrubs»-ի հեղինակներ Քենտի Պարուսը, Թամիքա Քոթլը եւ Քեւըն Պրինկզը համարուեցան «Shape of you»-ի համահեղինակները&lt;ref name=&quot;TLC credits&quot;/&gt;:

== Զբաղեցուցած հորիզոնականներ ==
[[Պատկեր:Ed Sheeran (8508831202).jpg|200px|մինի|Էտ Շիրընը համերգի ժամանակ]]
Երգը 30 երկիրներու մէջ կը զբաղեցէ առաջին հորիզոնականը եւ կը ստանայ տարբեր հաւաստագրեր: «Shape of you» երգի թեկնածուն երգացանկերու մէջ տեղ ունեցած է [[13 Յունուար|Յունուար 13]]-ին՝ ''UK Singles Chart''-ին մէջ եւ առաջին շաբթուան մէջ դիտուեր է շուրջ 227,000 անգամ: Այդ ընթացքին Շիրընը ներկայացուց մէկ այլ երգ՝ [[Castle on the Hill|«Castle on the Hill»-ը]] («Ամրոց բլուրի վրայ»), որով ան ''UK chart-ի'' պատմութեան մէջ դարձաւ միակ արուեստագէտը, որ միաժամանակ 2 երգով զբաղեցուց բարձր հորիզոնականներ&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Copsey|first1=Rob|title=Էտ Շիրընը հաջողության է հասել UK Chart-ում Ադելից հետո|url=http://www.officialcharts.com/chart-news/ed-sheeran-scores-biggest-comeback-since-adele-smashing-two-official-chart-records__17772/|website=Official Charts Company|accessdate=14 January 2017}}&lt;/ref&gt;: Սկովտիական երգերու երգացանկերու մէջ երգի թեկնածուն կայացեր է «Castle on the Hill»-էն յետոյ: Երգը արծաթէ հաւաստագիր կը ստանայ հրապարակման առաջին շաբթուան մէջ՝ 200.000 դիտման համար, իսկ ոսկէ հաւաստագիր՝ 2-րդ շաբաթուան մէջ՝ դիտուելով 400.000 անգամ: Երգը կ'ըլլայ առաջին հորիզոնականին մէջ իր հրապարակման 2-րդ շաբաթուան մէջ՝ 139.000 դիտումով: 13 շաբաթ շարունակ մնացած է ''UK Singles Chart-ի'' առաջին հորիզոնականին մէջ, իսկ [[Հէրրի Սթայլզ]]ի «[[Sign Of The Times]]» երգի հրապարակումէն ետք կը զբաղեցնէ աւելի ցած հորիզոնականներ&lt;ref&gt;{{cite news |url=http://www.officialcharts.com/chart-news/ed-sheeran-s-shape-of-you-returns-to-number-1-as-his-arena-tour-sweeps-the-uk-__18850/  |title=Էտ Շիրընի «Shape Of You»-ն վերադառնում է առաջին հորիզոնական |first=Jack |last=White |work=The Official Charts Company |date=21 April 2017 }}&lt;/ref&gt;: 2017 թուականի Ապրիլին երգը կը վաճառուի 1,811,910 անգամ եւ կը տարածուի 120,810,200 անգամ&lt;ref name=&quot;uk sales&quot;&gt;{{cite news |url= http://www.independent.co.uk/arts-entertainment/music/news/ed-sheeran-uk-album-sales-music-industry-streaming-physical-sales-2017-first-quarter-take-that-rag-n-a7675996.html |title=Էտ Շիրընի ալբոմն ԱՄՆ-ի երաժշտական արտադրության մեջ վաճառվում է ավելի քան 10%-ով իր առաջին քառորդում |first=Roisin |last=O'Connor |work=The Independent |date=10 April 2017 |accessdate=14 April 2017}}&lt;/ref&gt;:

''Billboard Hot 100''-ին մէջ երգը կը զբաղեցնէ առաջին հորիզոնականը եւ կ'ունենայ 20 միլիոն դիտում առաջին շաբաթէն: [[ԱՄՆ|Միացեալ Նահանգներուն մէջ]] երգը կը դառնայ ամէնաշատ լսուողը: Շիրընը նաեւ կը դառնայ առաջին արուեստագէտը ''Hot 100'' երգացանկի պատմութեան մէջ, որուն 2 երգերը նոյն շաբթուան մէջ գտնուեր են առաջին տասնեակին մէջ:

&quot;Shape of You&quot;-ն 12 ոչ անընդմէջ շաբաթներու ընթացքին գտնուեր է ''Hot 100'' երգերու մէջ: 4 շաբաթ առաջին հորիզոնականին մէջ գտնուելէն յետոյ երգը գտնուեր է նաեւ ''Mainstream Top 40'' երգացանկին մէջ, ուր անիկա կը դառնայ Շիրընի երկրորդ առաջին հորիզոնական զբաղեցնող երգը («Thinking Out Loud»-էն յետոյ): 6 Մայիս 2017-ին Hot 100-ին մէջ երգը զիջեցաւ իր դիրքերը եւ զբաղեցուց 2-րդ հորիզոնականը՝ [[Քենտրիք Լամար]]ի «Humble» երգէն ետք&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.billboard.com/articles/columns/chart-beat/7694385/hot-100-ed-sheeran-katy-perry-bruno-mars|title=Ed Sheeran Tops Hot 100, Katy Perry Debuts at No. 4 &amp; Bruno Mars, Rihanna &amp; The Weeknd All Hit Top 10|work=Billboard|first=Gary|last=Trust|date=21 February 2017|accessdate=21 February 2017}}&lt;/ref&gt;: ԱՄՆ-ի մէջ ''Billboard-''ի ''Dance/Mix Show Airplay'' երգացանկին մէջ «Shape of You»-ն դարձաւ Շիրընի առաջին երգը ''Dance/EDM'' երգացանկին մէջ (իր՝ երրորդ տասնեակին մէջ եւ վեցերորդ ընդհանուր երգացանկին մէջ յայտնուած երգը Dance/Mix Show Airplay-ին մէջ)&lt;ref name=&quot;billboard.com&quot;&gt;[http://www.billboard.com/articles/columns/chart-beat/7701878/kygo-selena-gomez-it-aint-me-hot-dance-electronic &quot;Kygo &amp; Selena Gomez's 'It Ain't Me' Debuts in Hot Dance/Electronic Songs Chart's Top 10&quot;] from ''Billboard'' (22 February 2017)&lt;/ref&gt;: Յետագային 18 Մարտ 2017-ին երգը ընդգրկուեցաւ ''Dance Club Songs'' ցանկին մէջ: Այդ առաջին անգամն էր, որ Շիրընը կը յայտնուէր ցանկին մէջ որպէս մենակատար, ինչպէս նաեւ 2-րդ անգամը, որ կը յայտնուէր ցանկին մէջ: Առաջին անգամ ան ընդգրկուեցաւ աղիւսակին մէջ [[Rudimental]]-ի «Lay It All on Me» երգի ժամանակ, որ 2016-ին զբաղեցուց 38-րդ հորիզոնականը&lt;ref name=&quot;US Dance current number one&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.billboard.com/charts/dance-club-play-songs/2017-03-18|title=Dance Club Songs – March 18, 2017|work=Billboard|date=7 March 2017|accessdate=7 March 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.billboard.com/articles/columns/chart-beat/7718012/chainsmokers-third-straight-number-1-hot-dance-electronic-songs &quot;The Chainsmokers-ի 3-րդ հաջորդաբար առաջին հորիզոնականն զբաղեցնող երգը Hot Dance/Electronic Songs-ում&quot;] from ''Billboard'' (9 March 2017)&lt;/ref&gt;:

[[6 Ապրիլ]] 2017-ի դրութեամբ «Shape of You»-ն կը դառնայ ԱՄՆ-ի մէջ ամէնավաճառուած երգը՝ 1.7 միլիոն անգամ եւ կը դառնայ միակը, որուն վաճառքը կը հասնի միլիոնի&lt;ref name=&quot;billboard.com&quot;/&gt;:

[[Ֆրանսա|Ֆրանսայի]] մէջ առաջին անգամ ելոյթ ունենալէն ետք կը ստանայ փլաթինէ հաւաստագիր&lt;ref&gt;{{cite web|title=Les Certifications - SNEP|url=http://www.snepmusique.com/les-disques-dor/?awards_cat=64&amp;awards_artist=Ed+Sheeran&amp;awards_title=Shape+Of+You|website=SNEP|accessdate=11 March 2017|language=fr-FR|date=1 November 2013}}&lt;/ref&gt;: Աւստրալիոյ մէջ երգը 15 շաբաթ շարունակ կը զբաղեցնէ առաջին հորիզոնականը՝&lt;ref&gt;{{cite news |url=http://www.billboard.com/articles/columns/chart-beat/7768122/ed-sheeran-shape-of-you-australia-chart-record|title=Էտ Շիրընի 'Shape Of You'-ն կոտրել է 22-ամյա չարթը |date=24 April 2017 |first= Lars|last= Brandle |work=Billboard }}&lt;/ref&gt; անցնելով Քուլիոյի «Gangsta's Paradise» երգի 22 տարուան մրցանիշը&lt;ref&gt;{{cite news |url=http://www.billboard.com/articles/columns/chart-beat/7768122/ed-sheeran-shape-of-you-australia-chart-record|title=Ed Sheeran's 'Shape Of You' Breaks 22-Year-Old Chart Record Down Under |date=24 April 2017 |first= Lars|last= Brandle |work=Billboard }}&lt;/ref&gt;:

== Բառերով հոլովակ ==
«Shape of You»-ի տեսահոլովակը բառերով առաջին անգամ կը հրապարակուի Շիրընի «YouTube»-ի ալիքին մէջ&lt;ref&gt;{{citeweb|url=http://www.rollingstone.com/music/news/hear-ed-sheerans-castle-on-the-hill-shape-of-you-w459340|title=Լսեք Էտ Շիրընի 'Castle on the Hill,' 'Shape of You' երգերը|website=Rolling Stone|publisher=Rolling Stone|last1=Legaspi|first1=Althea|accessdate=24 January 2017}}&lt;/ref&gt;: Հոլովակը ստեղծած է Ճեյսոն Քոինկը: 24 Մայիս 2017-ի դրութեամբ բառերով տեսահոլովակը «YouTube»-ի վրայ դիտուած է շուրջ 630 միլիոն անգամ&lt;ref&gt;{{cite web|title=Ed Sheeran - Shape Of You [Official Lyric Video]|url=https://www.youtube.com/watch?v=_dK2tDK9grQ|website=YouTube|accessdate=5 May 2017|date=5 January 2017}}&lt;/ref&gt;:
 
== Տեսահոլովակ ==
[[30 Յունուար]] 2017-ին տեղի ունեցաւ երգի պաշտօնական տեսահոլովակի նախադիտումը Շիրընի «YouTube» պաշտօնական ալիքին մէջ&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Kautman|first1=Gil|title=Էտ Շիրընն ստացել է իր «հաջողությունը» 'Shape of You' -ի միջոցով Video|url=http://www.billboard.com/articles/columns/pop/7670024/ed-sheeran-boxing-shape-of-you-video|website=Billboard.com|publisher=Billboard|accessdate=3 February 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Schnurr|first1=Samantha|title=Էտ Շիրընը դարձել է բռնցքամարտիկ &quot;Shape of You&quot; տեսահոլովակում|url=http://www.eonline.com/news/825441/ed-sheeran-transforms-into-a-boxer-in-love-for-shape-of-you-music-video|website=E! Online|publisher=E! Entertainment Television, LLC.|accessdate=3 February 2017}}&lt;/ref&gt;: Այնտեղ նկարահանուած են ամերիկացի նորաձեւութեան տիպար եւ պարուհի [[Ճեյնի Փեկուսքի]]ն եւ արհեստավարժ [[սումո]] Յամամոտոյամա Ռյուտան (աւելի յայտնի է որպես Յամա): Տեսահոլովակի արտադրողն է [[Ճեյսոն Քոինկ]]ը&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Ortiz|first1=Edwin|title=Էտ Շիրընը տարածել է նոր տեսահոլովակ՝ &quot;Shape of You&quot;|url=http://www.complex.com/music/2017/01/ed-sheeran-shape-of-you-new-video|website=Complex (magazine)|accessdate=12 February 2017|date=31 January 2017|archive-date=7 April 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190407203417/https://www.complex.com/music/2017/01/ed-sheeran-shape-of-you-new-video|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;: 2017 թուականի Մայիս 8-ին, առաջին ելոյթէն յետոյ 98-րդ ձեռնարկին, երգը կը դառնայ Youtube-ի այն երգերէն, որոնք կարճ ժամանակի ընթացքին կը ստանան մէկ միլիարդ եւ աւելի դիտում&lt;ref&gt;{{cite web|title=Ed Sheeran - Shape Of You [Official Video]|url=https://www.youtube.com/watch?v=JGwWNGJdvx8|website=YouTube|accessdate=16 May 2017|date=30 January 2017}}&lt;/ref&gt;: Մայիս 30-ի դրութեամբ Youtube-ի մէջ երգը ունի 1.272.446.525 դիտող եւ կայքի 34-րդ ամէնադիտուած հոլովակն է&lt;ref&gt;{{cite web|title=Most Viewed Videos of All Time (Over 100 million views)|url=https://www.youtube.com/playlist?list=PLirAqAtl_h2r5g8xGajEwdXd3x1sZh8hC |publisher=YouTube|accessdate=31 May 2017}}&lt;/ref&gt;:

== Ձեւաչափ ==
{{col-begin}}
{{col-2}}
* '''Digital download'''&lt;ref name=&quot;rel1&quot;&gt;{{cite web|title=Shape of You: Ed Sheeran|url=https://www.amazon.co.uk/dp/B01MU6ZQ6X/ref=sr_1_44_rd?_encoding=UTF8&amp;child=B01MS3QD2Z&amp;qid=1488189522&amp;sr=1-44|publisher=Amazon.co.uk|accessdate=27 February 2017}}&lt;/ref&gt;
# &quot;Shape of You&quot;&amp;nbsp;– 3:53

* '''Digital download &lt;small&gt;(Galantis remix)&lt;/small&gt;'''&lt;ref name=&quot;rel2&quot;&gt;{{cite web|title=Shape of You (Galantis Remix): Ed Sheeran|url=https://www.amazon.co.uk/dp/B01N9XYY2H/ref=sr_1_37_rd?_encoding=UTF8&amp;child=B01N4U9T2Q&amp;qid=1488189522&amp;sr=1-37|publisher=Amazon.co.uk|accessdate=27 February 2017}}&lt;/ref&gt;
# &quot;Shape of You&quot; {{small|([[Galantis]] remix)}}&amp;nbsp;– 3:15

* '''Digital download &lt;small&gt;(Acoustic)&lt;/small&gt;'''&lt;ref name=&quot;rel3&quot;&gt;{{cite web|title=Shape of You (Acoustic): Ed Sheeran|url=https://www.amazon.co.uk/dp/B01MUHS40D/ref=sr_1_36_rd?_encoding=UTF8&amp;child=B01N4UZ5OB&amp;qid=1488189522&amp;sr=1-36|publisher=Amazon.co.uk|accessdate=27 February 2017}}&lt;/ref&gt;
# &quot;Shape of You&quot; {{small|(Acoustic)}}&amp;nbsp;– 3:43

* '''Digital download &lt;small&gt;(Stormzy remix)&lt;/small&gt;'''&lt;ref name=&quot;rel4&quot;&gt;{{cite web|title=Shape of You (Stormzy Remix): Ed Sheeran|url=https://www.amazon.co.uk/dp/B06X41ZBMK/ref=sr_1_29_rd?_encoding=UTF8&amp;child=B06WD93119&amp;qid=1488189522&amp;sr=1-29|publisher=Amazon.co.uk|accessdate=27 February 2017}}&lt;/ref&gt;
# &quot;Shape of You&quot; {{small|([[Stormzy]] remix)}}&amp;nbsp;– 3:51

* '''Digital download &lt;small&gt;(Major Lazer remix)&lt;/small&gt;'''&lt;ref name=&quot;rel5&quot;&gt;{{cite web|title=Shape of You (Major Lazer Remix): Ed Sheeran|url=https://www.amazon.co.uk/dp/B06X6MX838/ref=sr_1_28_rd?_encoding=UTF8&amp;child=B06X1GBJ8H&amp;qid=1488189522&amp;sr=1-28|publisher=Amazon.co.uk|accessdate=27 February 2017}}&lt;/ref&gt;
# &quot;Shape of You&quot; {{small|([[Major Lazer]] remix featuring [[Nyla]] &amp; Kramium)}}&amp;nbsp;– 3:12

* '''Digital download &lt;small&gt;(Latin remix)&lt;/small&gt;'''&lt;ref name=&quot;latinmix&quot;&gt;{{cite web|title=Ed Sheeran&amp;nbsp;– Shape of You (Latin Remix) [feat. Zion &amp; Lennox]|url=https://itunes.apple.com/gb/album/shape-of-you-latin-remix-feat-zion-lennox-single/id1212482187|publisher=iTunes Store (UK)|date=1 March 2017|accessdate=16 March 2017}}&lt;/ref&gt;
# &quot;Shape of You&quot; {{small|(Latin remix featuring [[Zion &amp; Lennox]])}}&amp;nbsp;– 3:57

*; German CD single&lt;ref name=&quot;rel6&quot;&gt;{{cite web|title=Shape of You (2-Track) - Ed Sheeran|url=https://www.amazon.de/Shape-You-2-Track-Sheeran-Ed/dp/B06VS4TB7N/ref=sr_1_10?s=music&amp;ie=UTF8&amp;qid=1488189659&amp;sr=1-10&amp;keywords=ed+sheeran|publisher=Amazon.de|accessdate=27 February 2017|language=German}}&lt;/ref&gt;
# &quot;Shape of You&quot;&amp;nbsp;– 3:53
# &quot;Shape of You&quot; {{small|(Acoustic)}}&amp;nbsp;– 3:43
{{col-2}}
* '''Promotional single &lt;small&gt;(Wale remix)&lt;/small&gt;'''&lt;ref&gt;{{cite web|title=Ed Sheeran&amp;nbsp;– Shape Of You (Wale Remix)|url=https://www.discogs.com/Ed-Sheeran-Shape-Of-You-Wale-Remix/release/9865733|publisher=Discogs|accessdate=27 February 2017}}&lt;/ref&gt;
# &quot;Shape of You&quot; {{small|([[Wale (rapper)|Wale]] remix)}}&amp;nbsp;– 4:02

* '''Promotional single &lt;small&gt;(Remixes)&lt;/small&gt;'''&lt;ref&gt;{{cite web|title=Ed Sheeran&amp;nbsp;– Shape Of You (Remixes)|url=https://www.discogs.com/Ed-Sheeran-Shape-Of-You-Remixes/release/9781405|publisher=Discogs|accessdate=27 February 2017}}&lt;/ref&gt;
# &quot;Shape of You&quot; {{small|(Jack Wins remix)}}&amp;nbsp;– 6:09
# &quot;Shape of You&quot; {{small|(Jack Wins radio edit)}}&amp;nbsp;– 3:20
# &quot;Shape of You&quot; {{small|(Promo Only Jack Wins intro edit)}}&amp;nbsp;– 3:47
# &quot;Shape of You&quot; {{small|(Decoy remix)}}&amp;nbsp;– 2:55

* '''Promotional single &lt;small&gt;(DJ Mike D remix)&lt;/small&gt;'''&lt;ref&gt;{{cite web|title=Ed Sheeran&amp;nbsp;– Shape Of You (DJ Mike D Remix)|url=https://www.discogs.com/Ed-Sheeran-Shape-Of-You-DJ-Mike-D-Remix/release/9814210|publisher=Discogs|accessdate=27 February 2017}}&lt;/ref&gt;
# &quot;Shape of You&quot; {{small|(DJ Mike D radio edit)}}&amp;nbsp;– 3:51
# &quot;Shape of You&quot; {{small|(DJ Mike D mixshow edit)}}&amp;nbsp;– 4:17

* '''Promotional single'''&lt;ref&gt;{{cite web|title=Ed Sheeran&amp;nbsp;– Shape Of You|url=https://www.discogs.com/Ed-Sheeran-Shape-Of-You/release/9742077|publisher=Discogs|accessdate=27 February 2017}}&lt;/ref&gt;
# &quot;Shape of You&quot;&amp;nbsp;– 3:53
# &quot;Shape of You&quot; {{small|(Instrumental)}}&amp;nbsp;– 3:53
{{col-end}}

== Երգացանկեր ==
{| class=&quot;wikitable sortable plainrowheaders&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! scope=&quot;col&quot;| Chart (2017)
! scope=&quot;col&quot;| Peak&lt;br /&gt;position
|-
! scope=&quot;row&quot;| Argentina ([[Monitor Latino]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://charts.monitorlatino.com/top20/Argentina/General/20170501|publisher=[[Monitor Latino]]|accessdate=7 May 2017|title=Top 20 Argentina|language=Spanish|date=1 May 2017}}&lt;/ref&gt;
| 1
|-
{{singlechart|Australia|1|artist=Ed Sheeran|song=Shape of You|rowheader=true|accessdate=14 Յունուար 2017}}
|-
{{singlechart|Austria|1|artist=Ed Sheeran|song=Shape of You|rowheader=true|accessdate=19 Յունուար 2017}}
|-
{{singlechart|Flanders|1|artist=Ed Sheeran|song=Shape of You|rowheader=true|accessdate=21 Յունուար 2017}}
|-
{{singlechart|Wallonia|1|artist=Ed Sheeran|song=Shape of You|rowheader=true|accessdate=4 Փետրուար 2017}}
|-
{{singlechart|Brazil|1|artist=Ed Sheeran|rowheader=true|accessdate=3 March 2017}}
|-
! scope=&quot;row&quot;| Brazil (''[[Billboard Brasil]]'' Pop Airplay)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.billboard.com.br/noticias/pop-brasil-nego-do-borel-e-o-mais-ouvido-da-semana/|title=Airplay Chart|language=Portuguese|publisher=[[Billboard Brasil]]|accessdate=25 April 2017}}&lt;/ref&gt;
| 2
|-
{{singlechart|Canada|1|artist=Ed Sheeran|rowheader=true|accessdate=19 Յունուար 2017}}
|-
{{singlechart|Billboardcanadaac|1|artist=Ed Sheeran|rowheader=true|accessdate=7 March 2017}}
|-
{{singlechart|Billboardcanadachrtop40|1|artist=Ed Sheeran|rowheader=true|accessdate=15 Փետրուար 2017}}
|-
{{singlechart|Billboardcanadahotac|1|artist=Ed Sheeran|rowheader=true|accessdate=22 Փետրուար 2017}}
|-
! scope=&quot;row&quot;| Chile ([[Monitor Latino]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://charts.monitorlatino.com/top20/Chile/General|publisher=[[Monitor Latino]]|accessdate=18 May 2017|title=Top 20 Chile|language=Spanish|date=8 May 2017}}&lt;/ref&gt;
| 1
|-
! scope=&quot;row&quot;| Colombia ([[National-Report]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.national-report.com/top-anglo-co/|title=Top 100 Colombia - Semana 21 del 2017 - Del 19/05/2017 al 25/05/2017|publisher=[[National-Report]]|date=12 May 2017|accessdate=12 May 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170512134806/http://www.national-report.com/top-100-colombia/|archivedate=12 May 2017|language=Spanish}}&lt;/ref&gt;
| 10
|-
! scope=&quot;row&quot;| Colombia Anglo ([[National-Report]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.national-report.com/top-colombia/|publisher=[[National Report]]|accessdate=26 May 2017|title=Top 10 Colombia Anglo|language=Spanish|date=8 May 2017}}&lt;/ref&gt;
| 1
|-
! scope=&quot;row&quot;| Colombia ([[National-Report]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://national-report.com.ve/top-100-semana-14-del-31032017-al-06042017/|title=Top 100 – Semana 14 del 31/03/2017 al 06/04/2017|publisher=national-report.com.ve|language=spanish|date=7 April 2017|accessdate=11 April 2017|archive-date=12 April 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170412072206/http://national-report.com.ve/top-100-semana-14-del-31032017-al-06042017/|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;br/&gt;&lt;small&gt;Latin Remix&lt;/small&gt;
| 88
|-
{{singlechart|Czech Republic|1|year=2017|week=08|rowheader=true|accessdate=27 Փետրուար 2017}}
|-
{{singlechart|Czechdigital|1|year=2017|week=02|rowheader=true|accessdate=14 Յունուար 2017}}
|-
{{singlechart|Denmark|1|artist=Ed Sheeran|song=Shape of You|rowheader=true|accessdate=14 Յունուար 2017}}
|-
!scope=&quot;row&quot;| Euro Digital Songs (''[[Billboard (magazine)|Billboard]]'')&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.billboard.com/biz/search/charts%3Ff%5B0%5D%3Dis_bmdb_track_id%253A7655101%26f%5B1%5D%3Ditm_field_chart_id%253A846%26refine%3D1|title=Euro Digital Songs|work=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|accessdate=21 Յունուար 2017}}&lt;/ref&gt;
| 1
|-
{{singlechart|Finland|1|artist=Ed Sheeran|song=Shape of You|rowheader=true|accessdate=15 Յունուար 2017}}
|-
{{singlechart|France|1|artist=Ed Sheeran|song=Shape of You|rowheader=true|accessdate=14 Յունուար 2017|refname=France}}
|-
{{singlechart|Germany2|1|id=1622943|artist=Ed Sheeran|song=Shape of You|rowheader=true|accessdate=13 Յունուար 2017}}
|-
! scope=&quot;row&quot;| Greece Airplay Chart ([[International Federation of the Phonographic Industry|IFPI]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.airplaychart.gr/index.php?ts=1486464848|title=Airplay Chart|language=Greek|publisher=[[International Federation of the Phonographic Industry]]|accessdate=7 Փետրուար 2017}}&lt;/ref&gt;
| 1
|-
! scope=&quot;row&quot;| Greece Digital Songs (''[[Billboard (magazine)|Billboard]]'')&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.billboard.com/biz/charts/2017-02-04/greece|title=Greece Digital Song Sales, 4 Փետրուար 2017|publisher=billboard.com|accessdate=1 Փետրուար 2017}}&lt;/ref&gt;
| 1
|-
! scope=&quot;row&quot;| Guatemala ([[Monitor Latino]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://charts.monitorlatino.com/top20/Guatemala/General|publisher=[[Monitor Latino]]|accessdate=18 May 2017|title=Top 20 Guatemala|language=Spanish|date=8 May 2017}}&lt;/ref&gt;
| 2
|-
{{singlechart|Hungarydance|1|year=2017|week=15|rowheader=true|accessdate=21 April 2017}}
|-
{{singlechart|Hungary|1|year=2017|week=5|rowheader=true|accessdate=10 Փետրուար 2017}}
|-
{{singlechart|Hungarysingle|1|year=2017|week=2|rowheader=true|accessdate=20 Յունուար 2017}}
|-
{{singlechart|Ireland2|1|song=Shape of You|rowheader=true|accessdate=14 Յունուար 2017}}
|-
{{singlechart|Israelairplay|1|year=2017|week=3|rowheader=true|artist=Ed Sheeran|song=Shape of You|accessdate=22 Յունուար 2017}}
|-
{{singlechart|Italy|1|artist=Ed Sheeran|song=Shape of You|rowheader=true|accessdate=14 Յունուար 2017}}
|-
{{singlechart|Billboardjapanhot100|7|artist=Ed Sheeran|rowheader=true|accessdate=13 April 2017}}
|-
! scope=&quot;row&quot;| Latvia (Latvijas Top 40)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.pieci.lv/lv/lr5/top40|archive-url=http://www.freezepage.com/1487073363LKCDXMIFGQ?url=http://www.pieci.lv/lv/lr5/top40|dead-url=yes|archive-date=14 Փետրուար 2017|title=Latvijas Top 40|publisher=[[Latvijas Radio]]|date=12 Փետրուար 2017|accessdate=14 Փետրուար 2017}}&lt;/ref&gt;
| 1
|-
!scope=&quot;row&quot;| Lebanon ([[The Official Lebanese Top 20|Lebanese Top 20]])&lt;ref name=lebanese&gt;{{cite web|url=http://www.olt20.com/Ed_Sheeran#fragment-2|title=The Official Lebanese Top 20 - Ed Sheeran|publisher=[[The Official Lebanese Top 20]]|accessdate=31 Յունուար 2017}}&lt;/ref&gt;
| 2
|-
! scope=&quot;row&quot;| Luxembourg Digital Songs (''[[Billboard (magazine)|Billboard]]'')&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.billboard.com/biz/charts/2017-02-25/luxembourg-digital-songs|title=Luxembourg Digital Songs|work=Billboard|date=25 Փետրուար 2017|accessdate=16 Փետրուար 2017}}&lt;/ref&gt;
| 1
|-
! scope=&quot;row&quot;| Malaysia ([[Recording Industry Association of Malaysia|RIM]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.rim.org.my/main/images/stories/RIM/chart/7_i_dm.pdf|title=Top 20 Most Streamed International &amp; Domestic Singles in Malaysia|publisher=[[Recording Industry Association of Malaysia]]|accessdate=25 April 2017}}&lt;/ref&gt;
| 1
|-
!scope=&quot;row&quot;| Mexico Airplay (''[[Billboard (magazine)|Billboard]]'')&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.billboard.com/biz/search/charts?f[0]=is_bmdb_album_id%3A7655100&amp;f[1]=itm_field_chart_id%3A1187&amp;refine=1|title=Mexico Airplay|work=Billboard|accessdate=22 Փետրուար 2017}}&lt;/ref&gt;
| 2
|-
!scope=&quot;row&quot;| [[Mexico Ingles Airplay]] ([[Billboard (magazine)|''Billboard'']])&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.billboard.com/biz/search/charts?f[0]=is_bmdb_album_id%3A7655100&amp;f[1]=itm_field_chart_id%3A1188&amp;refine=1|title=Mexico Ingles Airplay|work=Billboard|accessdate=22 Փետրուար 2017}}&lt;/ref&gt;
| 1
|-
{{singlechart|Dutch40|1|year=2017|week=3|rowheader=true|accessdate=20 Յունուար 2017}}
|-
{{singlechart|Dutch100|1|artist=Ed Sheeran|song=Shape of You|rowheader=true|accessdate=14 Յունուար 2017}}
|-
{{singlechart|New Zealand|1|artist=Ed Sheeran|song=Shape of You|rowheader=true|accessdate=14 Յունուար 2017}}
|-
{{singlechart|Norway|1|artist=Ed Sheeran|song=Shape of You|rowheader=true|accessdate=14 Յունուար 2017}}
|-
! scope=&quot;row&quot;| Panama ([[Monitor Latino]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://charts.monitorlatino.com/top20/Panama/General|publisher=[[Monitor Latino]]|accessdate=18 May 2017|title=Top 20 Panama|language=Spanish|date=8 May 2017}}&lt;/ref&gt;
| 2
|-
! scope=&quot;row&quot;| Paraguay ([[Monitor Latino]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://charts.monitorlatino.com/top20/Paraguay/General|publisher=[[Monitor Latino]]|accessdate=18 May 2017|title=Top 20 Paraguay|language=Spanish|date=8 May 2017}}&lt;/ref&gt;
| 2
|-
! scope=&quot;row&quot;| Peru ([[Monitor Latino]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://charts.monitorlatino.com/top20/Peru/General|publisher=[[Monitor Latino]]|accessdate=18 May 2017|title=Top 20 Peru|language=Spanish|date=8 May 2017}}&lt;/ref&gt;
| 4
|-
{{singlechart|Poland|1|chartid=2223|year=2017|rowheader=true|accessdate=13 Փետրուար 2017}}
|-
{{singlechart|Polishdance|1|chartid=2263|accessdate=29 March 2017|rowheader=true}}
|-
{{singlechart|Portugal|1|artist=Ed Sheeran|song=Shape of You|rowheader=true|accessdate=26 Յունուար 2017}}
|-
! scope=&quot;row&quot;| Romania ([[Media Forest]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.mediaforest.ro/WeeklyCharts/HistoryWeeklyCharts.aspx|title=Romanian International Top 10 Singles Chart|work=Media Forest|date=12 March 2017|accessdate=18 March 2017}}&lt;/ref&gt;
| 1
|-
! scope=&quot;row&quot;| Russia Airplay ([[Tophit]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://tophit.ru/ru/chart/airplay/weekly/2017-02-20/all/new|title=Official Russia Top 100 Airplay Chart (week 11)|publisher=[[Tophit]]|accessdate=18 March 2017|language=Russian|archive-date=2017-03-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20170303210449/https://tophit.ru/ru/chart/airplay/weekly/2017-02-20/all/new|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;
| 1
|-
{{singlechart|Scotland|1|date=10 Փետրուար 2017|rowheader=true|accessdate=11 Փետրուար 2017}}
|-
{{singlechart|Slovakia|1|year=2017|week=06|rowheader=true|accessdate=20 Փետրուար 2017}}
|-
{{singlechart|Slovakdigital|1|year=2017|week=02|rowheader=true|accessdate=19 Յունուար 2017}}
|-
! scope=&quot;row&quot;| Slovenia ([[SloTop50]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.slotop50.si/Glasbene-lestvice/Tedenske-lestvice/?year=2017&amp;week=11|title=SloTop50 – Slovenian official singles chart|publisher=[[SloTop50]]|accessdate=20 March 2017|archive-date=21 March 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170321083321/http://www.slotop50.si/Glasbene-lestvice/Tedenske-lestvice/?year=2017&amp;week=11|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;
| 1
|-
! scope=&quot;row&quot;| South Korea International Chart ([[Gaon Chart|Gaon]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://gaonchart.co.kr/main/section/chart/online.gaon?serviceGbn=S1020&amp;termGbn=week&amp;hitYear=2017&amp;targetTime=07&amp;nationGbn=E|publisher=[[Gaon Chart]]|title=Gaon Download Chart – Issue date: 2017.12.02 – 2017.18.02|accessdate=23 Փետրուար 2017}}&lt;/ref&gt;
| 1
|-
{{singlechart|Spain|2|artist=Ed Sheeran|song=Shape of You|rowheader=true|accessdate=15 Յունուար 2017}}
|-
{{singlechart|Sweden|1|artist=Ed Sheeran|song=Shape of You|rowheader=true|accessdate=14 Յունուար 2017}}
|-
{{singlechart|Switzerland|1|artist=Ed Sheeran|song=Shape of You|rowheader=true|accessdate=16 Յունուար 2017}}
|-
{{singlechart|UK|1|date=13 Յունուար 2017|rowheader=true|accessdate=14 Յունուար 2017}}
|-
! scope=&quot;row&quot;| Uruguay ([[Monitor Latino]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://charts.monitorlatino.com/top20/Uruguay/General|publisher=[[Monitor Latino]]|accessdate=18 May 2017|title=Top 20 Uruguay|language=Spanish|date=8 May 2017}}&lt;/ref&gt;
| 9
|-
{{singlechart|Billboardhot100|1|artist=Ed Sheeran|rowheader=true|accessdate=19 Յունուար 2017}}
|-
{{singlechart|Billboardadultcontemporary|1|artist=Ed Sheeran|rowheader=true|accessdate=19 April 2017}}
|-
{{singlechart|Billboardadultpopsongs|1|artist=Ed Sheeran|rowheader=true|accessdate=28 Փետրուար 2017}}
|-
{{singlechart|Billboarddanceclubplay|1|artist=Ed Sheeran|rowheader=true|accessdate=7 March 2017}}
|-
{{singlechart|Billboarddanceairplay|1|artist=Ed Sheeran|rowheader=true|accessdate=7 Փետրուար 2017}}
|-
{{singlechart|Billboardlatinairplay|24|artist=Ed Sheeran|rowheader=true|accessdate=11 April 2017}}
|-
{{singlechart|Billboardlatinpopsongs|17|artist=Ed Sheeran|rowheader=true|accessdate=11 April 2017}}
|-
{{singlechart|Billboardpopsongs|1|artist=Ed Sheeran|rowheader=true|accessdate=21 Փետրուար 2017}}
|-
{{singlechart|Billboardrhythmic|3|artist=Ed Sheeran|rowheader=true|accessdate=4 April 2017}}
|-
! scope=&quot;row&quot;| Venezuela English ([[Record Report]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.recordreport.com.ve/publico/anglo/|title=Anglo|language=Spanish|date=1 April 2017|archiveurl= http://www.freezepage.com/1491220904KZNYRJNXTQ|archivedate=1 April 2017|publisher=Record Report}}&lt;/ref&gt;
| 1
|-
! scope=&quot;row&quot;| Venezuela ([[National-Report]])&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://national-report.com.ve/top-100-semana-14-del-31032017-al-06042017/|title=Top 100 – Semana 14 del 31/03/2017 al 06/04/2017|publisher=national-report.com.ve|language=spanish|date=7 April 2017|accessdate=11 April 2017|archive-date=12 April 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170412072206/http://national-report.com.ve/top-100-semana-14-del-31032017-al-06042017/|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;br/&gt;&lt;small&gt;Latin Remix&lt;/small&gt;
| 63
|}

== Հաւաստագրեր ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Երկիր
!Հաւաստագիր
!Վաճառք
|-
|[[Աւստրալիա]]
|Փլաթինէ (6 հատ)
|420.000
|-
|[[Պելճիքա]]
|Փլաթինէ (3 հատ)
|90.000
|-
|[[Աւստրիա]]
|Փլաթինէ
|30.000
|-
|[[Քանատա]]
|Փլաթինէ (8 հատ)
|640.000
|-
|[[Տէնմարք]]
|Փլաթինէ (2 հատ)
|60.000
|-
|[[Ֆրանսա]]
|Ոսկեայ
|250.000
|-
|[[Գերմանիա]]
|Ոսկեայ
|1.000.000
|-
|[[Իտալիա]]
|Փլաթինէ (8 հատ)
|350.000
|-
|[[Նիւ Զիլանտ]]
|Փլաթինէ (3 հատ)
|90.000
|-
|[[Լեհաստան]]
|Ոսկեայ
|100.000
|-
|[[Սպանիա]]
|Փլաթինէ (4 հատ)
|160.000
|-
|[[Զուիցերիա]]
|Փլաթինէ (5 հատ)
|150.000
|-
|[[Միացեալ թագաւորութիւն]]
|Փլաթինէ (3 հատ)
|1.811.910
|-
|[[ԱՄՆ]]
|Փլաթինէ (4 հատ)
|4.000.000
|}

== Ծանոթագրութիւններ ==
{{ծանտուփ}}

== Արտաքին յղումներ ==

* Երգի բառերը ''Metrolyrics'' կայքում [http://www.metrolyrics.com/shape-of-you-lyrics-ed-sheeran.html]
* [https://globalfilmlocations.net/2017/02/08/ed-sheeran-shape-of-you-filming-locations/ Տեսանկարահանման վայրերը]
{{Արտաքին յղումներ}}

[[Ստորոգութիւն:Բրիտանական երգեր]]
[[Ստորոգութիւն:Երգեր այբբենական կարգով]]
[[Ստորոգութիւն:2016 սինգլներ]]</text>
      <sha1>61rqls2q0yr9hj8f9bpll6aczzggqxt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Սուրբ Սարգիս Վանք (Ուշի)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6240</id>
    <revision>
      <id>241571</id>
      <parentid>197001</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T13:57:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Azniv Stepanian</username>
        <id>8</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>241571</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1867" sha1="7x1uqphle4dac76upyfkxjaeht41b9u" xml:space="preserve">{{Տեղեկաքարտ Կրօնական կառոյց}}

'''Սուրբ Սարգիս վանք''', վանական համալիր, կը գտնուի [[Հայաստան|Հայաստանի]] [[Արագածոտն (գաւառ)|Արագածոտնի]] մարզի [[Ուշի]] գիւղին մէջ։ Միջնադարուն եղած է հոգեւոր կրթութեան կարեւորագոյն կեդրոններէն մէկը։

Վանական համալիրը հիմնադրուած է [[Մեսրոպ Մաշտոց|Մեսրոպ Մաշտոցի]] կողմէ՝ 5-7-րդ դարուն բարձունքի վրայ։ Վանքի մասին վկայած են պատմահայրեր [[Մովսէս Խորենացի|Մովսէս Խորենացին]] եւ [[Ղեւոնդ Ալիշան|Ղեւոնդ Ալիշանը]]։

Համալիրը կը կազմէր երկու եկեղեցի, գաւիթ, պարսպապատերը եւ օժանդակ շինութիւնները։ Մաշտոց՝ Ս. Սարգիսի աճիւնը բերած է նախ Կարբի, ապա Ուշի փոխադրած և սուրբին մասունքներուն վրայ հիմնուած է եկեղեցին։

1827-ին Ուշիի Ս. Սարգիս վանքը երկրաշարժէն աւերակ դարձած է։

1999-էն, Շահէ Արք. Աճեմեանի նախաձեռնութեամբ սկսած են վանական համալիրի պեղումները&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.hatis.am/saint-sarkis-monastery-ushi|title=Ուշիի Սուրբ Սարգիս վանք|website=Հատիս Տուր|language=|accessdate=2025-07-09}}&lt;/ref&gt;։

== Ծանօթագրութիւններ ==
&lt;references /&gt;

== Աղբիւրներ ==

* [https://arar.sci.am/Content/375804/Ushi.pdf «ՈՒՇԻԻ ՍՈՒՐԲ ՍԱՐԳԻՍ ՎԱՆՔԸ», Ֆրինա Բաբայան, 2005։]

[[Ստորոգութիւն:Վանական համալիրներ]]</text>
      <sha1>7x1uqphle4dac76upyfkxjaeht41b9u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Վահան Տէրեան</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6360</id>
    <revision>
      <id>241588</id>
      <parentid>228200</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T06:24:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>5016</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>241588</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21011" sha1="9u5su0iw1lg5h0p06ova7q73mvms82u" xml:space="preserve">{{Տեղեկաքարտ Անձ
| աշխատանք = «Յուշեր», «Ոսկի հեքիաթ», «Երկիր Նայիրի« եւ «Կատուի դրախտ»
| ամուսին = Սուսաննա Տէրեան
}}
'''Վահան Տէրեան (Վահան Տէր Գրիգորեան)''' ([[9 Փետրուար]] [[1885 թուական|1885]] - [[7 Յունուար]] [[1920 թուական|1920]]), անուանի հայ բանաստեղծ, քնարերգակ եւ հասարակական-քաղաքական գործիչ։

== Կենսագրութիւն ==
Բուն անունով Վահան Տէր Գրիգորեան։ Ծնած է [[Ախալքալաք]]ի [[Գանձա]] գիւղը։ Ուսումը ստացած է Գանձայի ծխական դպրոցը, 4 ամիս՝ Ախալքալաքի քաղաքային դպրոցին մէջ, 1899 –1906՝ Մոսկուայի [[Լազարեան ճեմարան]]ը:

*1906-ին ընդունուած է Մոսկուայի համալսարանի պատմաբանասիրութեան բաժանմունքը: Բարձրագոյն ուսման հետեւած է [[Մոսկուա]]յի եւ [[Փեթերսպուրկի]] համալսարաններուն մէջ, ուր խորապէս ուսումնասիրած է հայոց լեզուն ու գրականութիւնը։ Տիրապետած է քանի մը լեզուներու (արաբերէն, պարսկերէն եւ վրացերէն)։ Մամուլով տպագրած է իր առաջին բանաստեղծութիւնները:
*1908-ին [[Թիֆլիս]]ի մէջ լոյս կը տեսնէ Տէրեանի «Մթնշաղի անուրջներ» առաջին ժողովածուն, որմով նոր դարագլուխ մը կը բացուի հայ քնարերգութեան պատմութեան մէջ։ Գրական աշխարհը կ'ողջունէ տաղանդաւոր բանաստեղծին յայտնութիւնը: Այս գործով, մեր բանաստեղծութեան կը բերէ նոր շունչ, քնքուշ եւ նուրբ զգացումներ, գրուած՝ վճիտ ու կատարելութեան հասնող լեզուով։ [[1915]]-ին «Մշակ» թերթին մէջ կը հրատարակուի անոր հայրենասիրական բանաստեղծութիւններու «Երկիր Նայիրի» շարքը։
*1910 –1912 Պօղոս Մակինցեանի, Ալեքսանտր Ծատուրեանի եւ Կարէն Միքայէլեանի հետ կը հրատարակէ «Գարուն» ալմանախը (3 հատոր), 1912-ին կը հիմնէ «Պանթէոն» հրատարակչական ընկերութիւնը:
*1914-ին Տէրեան Թիֆլիսի մէջ հանդէս կու գայ «Հայ գրականութեան գալիք օրը» ծրագրային զեկուցումով, որ Ի. դարու նորագոյն շրջանի հայ գրականութեան զարգացման հռչակագիրի արժէք կը ստանայ:
[[Պատկեր:Վահան Տէրեան.jpg|մինի|աջից|Վահան Տէրեան]]
*1917 Հոկտեմբերին ան աշխոյժ մասնակցութիւն կը բերէ բոլշեւիկեան յեղափոխութեան եւ անոր յաջորդած քաղաքացիական պատերազմին։ Ան կը յուսար,որ ինք Հայկական հարցին լուծման մէջ դրական ներդրում մը պիտի ունենար: Մինչեւ Պրեստ-Լիթովսկ մեկնիլը, կը հանդիպի [[Հ.Յ.Դ.|Հ.Յ.Դ]] գործիչներ՝ [[Ռոստոմ]]ի (Ստեփան Զօրեան) եւ [[Լիպարիտ Նազարեանց]]ի, ինչպէս նաեւ հրամանատար՝ [[Լեւոն Տիգրանեան]]ի, փրոֆ. [[Նիկողայոս Աթոնց]]ի եւ Մովսէս Աճեմեանի հետ, անոնց հետ կը կազմէ Հայկական հարցին վերաբերող «ընդարձակ տեղեկագիր» մը: Այդ տեղեկագիրը ինք պիտի ներկայացնէր բանակցութիւններու ընթացքին (Պրեստ-Լիթովսկը իրմէ խնդրած էր մանրամասն տուեալներ ուղարկել Հայաստանի եւ սփիւռքի մէջ բնակող հայերուն մասին): 
*1918-ին Լենինի ստորագրութեամբ կը մասնակցի [[Պրեստ-Լիթովսկի]] հաշտութեան բանակցութիւննե- րուն` որպէս համառուսաստանեան ազգութիւններու` հայկական գործերու խորհրդական: Ոչ այդ տուեալները, ոչ ալ տեղեկագիրը ներկայացնելու հնարաւորութիւն կ'ունենայ, աւելին՝ հաշտութեան այդ պայմանագիրով հայերը կը կորսնցնեն Արեւմտեան Հայաստանը: Իսկ պայմանագիրը ստորագրողներէն մէկը Լեւ Քարախանը կ'ըլլայ (Լեւոն Քարախանեան): 
Պրեստի մէջ կը տեղեկանայ, որ ռուսական զօրքերը կը լքեն Արեւմտեան Հայաստանը՝ վերադառնալով Ռուսաստան, որովհետեւ ռուսական կառավարութիւնը հողեր կը բաժնէր զինուորներուն:

*1918-ին կը շրջի Հիւսիսային Կովկասի քաղաքները, սատարած եղեռնապուրծ հայ գաղթականութեան, կը գրէ հոգեցունց բանաստեղծութիւններ («Մենք բոլորս, բոլորս մանուկներ ենք որբ...», «Հայրենիքում իմ արնաներկ» եւ այլն), ողբացած հազարամեակներու խորքէն եկած, ուղեմոլոր, յուսահատ ու վիրաւոր իր ժողովուրդին անամոք վիշտը:
Նուրբ ու զգայուն հոգիի տէր բանաստեղծը իր մեծ նախորդին՝ Թումանեանի նման իր յոյսն ու հաւատքը չի կորսնցներ իր ժողովուրդին ապագային նկատմամբ՝ խորապէս գիտակցելով, որ մարդկային զգացումներուն գերագոյնը՝ հայրենիքի նկատմամբ ունեցած սէրն է:
Ֆիզիքապէս հիւծած բանաստեղծը կ'իրականացնէ ազգային հարցերու վերաբերող պետական կարեւոր յանձնարարութիւններ, որոնցմէ մին իրականացնելու նպատակով, Մոսկուայէն կը մեկնի Միջին Ասիա եւ ճամբան կը մահանայ իր հայրենիքէն հեռու՝ Օրենպուրկ քաղաքին մէջ, 7 [[7 Յունուար|Յունուար]] [[1920 թուական|1920]]-ին, 35 տարեկան հասակին։

== Գրական վաստակը ==
[[Պատկեր:Վահան Տերյան (11).JPG|մինի|Վահան Տէրեանի արձանը]]

* Տէրեան կատարելութեան հասցուցած է հայ բանաստեղծութեան կշռոյթը: Առաջինն է, որ գրած է սոնեթ (հնչեակ) եւ թրիոլեթ (ութտողեան քերթուած), զարգացուցած է գազէլը (սիրերգութիւնը): Տէրեան ստեղծած է ինքնատիպ գրական ոճն ու դպրոցը, որուն հետեւած են մեծ թիւով բանաստեղծներ: Գրած է նաեւ գրաքննադատական ու հրապարակախօսական յօդուածներ, կատարած՝ թարգմանութիւններ: Անոր գրական ժառանգութեան անբաժան մաս կը կազմեն նամակները:
* Տէրեանի դերը շատ մեծ է` արեւելահայ բանաստեղծութեան բերած իր կենսական նպաստով: Փաստօրէն ինքն է որ իսկական քերթողութեան յղացքը յստակացուցած հայ գրականութեան արեւելահայ թեւին մէջ, ուր աւելի շատ աշուղական գրականութեան մօտ բանաստեղծութիւն մը կը մշակուէր: Տէրեան կը հարցադրէր քերթողութեան յղացքը, վանկային բանաստեղծութեան դիմաց շեշտային քերթողութիւնը կը փորձարկէր` առաջինն ըլլալով այս մարզին մէջ: Առաւել, ոչ միայն բանաստեղծութեան յանգը տողի վերջաւորութեան կու գար, այլեւ ներքին յանգը կ'օգտագործուէր երաժշտականութիւն ստեղծելու համար. այսպէս, ''«Հրաժեշտի գազէլ»''-ին մէջ կը գրէր. ''«Երկնի մովին, կանաչ ծովին, անտառներին խոր ու մթին,  / Գարնան ամպին լոյս ոլորտում, ասում եմ ես մնաք բարով»'': Ան տարբեր բանաստեղծական ձեւեր կը գործածէր` գազէլէն մինչեւ հնչեակ:
* Պոլշեւիզմի պայքարի, միջազգայնացումի շեփորահարման բուռն տարիներուն, այս համայնավար բանաստեղծը կը դրսեւորէ իր անսահման սէրը՝ հայրենիքին հանդէպ, որուն վկայարանը կը հանդիսանայ ''«Երկիր Նայիրի»''-ն. հատոր մը, որ իր նիւթով ու յղացումով ամբողջութիւն մը կը կազմէ: Անոր կենդանի օրինակն է ''«Դու հպարտ չես իմ հայրենիք»'' տողերով սկսած բանաստեղծութիւնը, ուր ան կը խոստովանի. ''«Չըշլացայ խնդուն փառքիդ / Անցեալ ու հին փայլով երբե՛ք. / Սիրեցի հեզ, անքէն հոգիդ / Եւ երազներըդ մեղմ ու բեկբեկ, / Խեղճութիւնըդ` խաւար ու լուռ, / Աղօթքներըդ` դառն ու ցաւոտ, / Զանգակներիդ զարկը` տըխուր / Եւ խուղերիդ լոյսերն աղօտ…»'': Կարդալով այս տողերը եւ այս շարքէն քանի մը ուրիշ քերթուածներ, կարելի է յանգիլ այն եզրակացութեան, թէ [[Եղիշէ Չարենց]] իր հանրածանօթ ''«Ես իմ անուշ Հայաստանի»''ն գրած ատեն ներշնչուած է Տէրեանէն, որովհետեւ նոյն սկզբունքն է, որ երկու գործերուն մէջ կը գործէ` կը սիրես հայրենիքդ իր բոլոր երեսներով, թէ՛ իր հպարտութիւն պատճառող կողմերով, եւ թէ իր ցաւերով, տխրութեամբ ու համեստ հիւղերով:

== Բանաստեղծական շարքեր ==
* «Մթնշաղի անուրջներ»
* «Գիշեր եւ Յուշեր»
* «Ոսկի Հեքիաթ»
* «Վերադարձ»
* «Ոսկէ շղթայ»
* «Երկիր Նայիրի»
* «Կատուի Դրախտ»

== Վահան Տէրեանի մասին ==
{{քաղվածք|Դուք բանաստեղծ էք։ Դա ամենագլխաւորն է։ Դուք խօսքերի հետ չէք խաղում... Ես ուրախութեամբ ողջունում եմ Ձեր մուտքը գրական ասպարէզ, բարով եկաք... Շատ գեղեցիկ են եւ գրեթէ մեր [[լիրիքա]]յի մէջ նոր բաներ... Լեզուն մաքուր, զտուած եւ [[արծաթ]]է զանգի պէս հնչուն... Մեր վերնատան մէջ պատուաւոր տեղ ունի...։|[[Յովհաննէս Թումանեան]]}}

{{քաղվածք|
Որքան որ առիթ ունեցայ դիտելու Վահանը այդ շրջանին մէջ, ան անկեղծ էր իր քաղաքական համոզումներուն մէջ, բայց բոլշեւիկ դարձած էր ոչ այնքան այն պատճառով, որ անխախտ ու անվերապահ հաւատ ունէր դէպի բոլշեւիկեան գաղափարները, որքան այն պատճառով որ անսահման ատելութիւն ունէր դէպի հին ցարական կարգերն ու իշխանութիւնը: Հայրենասէր, ազգասէր հայ մըն էր ան: Կը հաւատար անկեղծօրէն, որ բոլշեւիկներուն ընկերանալով՝ պիտի կարողանար նպաստել Հայ դատի լուծման:|[[Ռուբէն Դարբինեան]]}} 
{{քաղվածք|
Վահան Տէրեանը այն բախտաւոր հեղինակներից էր, որոնք մի առաւօտ զարթնում են յայտնի դարձած, եւ դա ոչ թէ պատահականութեան բերումով, այլ շնորհիւ իրենց մեծ տաղանդի։ Նրա առաջին իսկ գիրքը... հռչակեց նրան որպէս բանաստեղծ եւ պատուաւոր տեղ ապահովեց հայկական պառնասում։ Նա հրապարակ իջաւ միանգամից որպէս վարպետ։
«Մթնշաղի անուրջները» աւելի ջերմ ընդունելիութիւն գտաւ երիտասարդութեան կողմից, մի կարճ միջոցում Տէրեանն ունեցաւ հետեւորդների մի ամբողջ բազմութիւն։ Իսկ երկրպագուների թիւ չկար։ Պահ մի մոռացուեցին մեր անուանի բանաստեղծները, ամէնուրեք՝ երեկոյթներում, ընտանիքներում, ընկերական շրջաններում արտասանում էին Տէրեանի սոնեթներն ու էլեկիաները։ Սկսուել էր պարզապէս Տէրեանական շրջան։ Օդը լիքն էր Տէրեանով. երիտասարդութեան խօսակցութեան նիւթն ամէն տեղ նրա բանաստեղծութիւններն էին, իսկ ընկերների ու սիրահարների սրտագին նուէրը միմեանց՝ «Մթնշաղի անուրջները»։|[[Ստեփան Զօրեան]]}}
[[Պատկեր:Վահան Տերյանի հուշարձան.jpg|մինի|աջից|Բանաստեղծ Վահան Տէրեանի յուշարձանը՝ Երեւան (Քանդ.` Ն. Քարախանեան, 11 Հոկտեմբեր 2008):]]
{{քաղվածք|
«Տէրեանը .... ազնիւ մետաղի պէս փայլ տուեց մեր «արքայական» լեզուին, հարստացրեց մեր ազգային քնարերգութիւնը նոր մոտիֆներով ու տաղաչափական ձեւերով, նոյնիսկ դուռ բացեց նոր յանգի համար...»:|[[Պարոյր Սեւակ]]}}
{{քաղվածք|
«Նա մի նոր գոյնով, մի նոր ձայնով երգեց ե՛ւ սէրը, ե՛ւ հայրենիքը, ե՛ւ բնութիւնը: Նա թարմացրեց հայ պոեզիայի ե՛ւ նիւթը, ե՛ւ լեզուն .... Նրա բանաստեղծութիւններից անվիճելի մի քանակ կը մնան որպէս յաւերժական արժէքներ բոլոր ժամանակների համար, որպէս մարդկային բյիւրեղացած զգացմունքներ ու անխառն գեղեցկութիւններ»:|[[Աւետիք Իսահակեան]]}}

=== Վահան Տէրեանի յիշատակին ===
{{քաղվածք|&lt;poem&gt;Վահան Տէրեան, ինչպէ՞ս երգեմ յիշատակը քո,
Թող լուռ փռուի հիմա իմ դէմ անլոյս երեկոյ։
Սրտիս վրա իջնի թող մութ մի ամպի քուլա,
Քամին բերէ թող մահուան բոթ, ու անձրեւը լայ։
Եւ թող թափուեն շուրջս աշնան տերեւներ դեղին
Եւ զարդարեն, Վահան Տէրեան, քո անցած ուղին։
Ու մշուշում տխո՜ւր երգով բիւրաւոր զանգեր
Թող օրհներգեն թախիծը քո, իմ հեռու ընկեր...&lt;/poem&gt;|Եղիշէ Չարենց}}

=== Մեռած պոետին ===
[[Պատկեր:Vahan Terian's tombstone at Komitas Pantheon, Yerevan.jpg|մինի|Տէրեանի գերեզմանը [[Կոմիտասի անուան պանթէոն]]ին մէջ]]
{{քաղվածք|&lt;poem&gt;Նրանք ասում են, որ դու անցել ես, 
Ու հնացել ես, ու հեռացել,
Որ լքել են քեզ ու մոռացել
Օրերում այս խենթ ու դարձդարձիկ.
Բայց տե՛ս - կանչում է ահա մի ձեռ
Եւ մի սիրտ, որ քեզ սիրում է դեռ.
― Վերադարձի՛ր, օ, վերադարձի՛ր...&lt;/poem&gt;|Եղիշէ Չարենց}}

== Յետ Մահու ==
[[Պատկեր:Bust of Vahan Derian, Yerevan (2017, 11 September).jpg|մինի|Տէրեանի կիսանդրին՝ Երեւանի մէջ (զետեղուած՝ 11 Սեպտեմբեր 2017-ին):]]
Երեւանի մէջ կը գործէ «Տէրեան մշակութային կեդրոնը», որու ջանքերով լոյս ընծայուած է Տէրեանի բանաստեղծութիւններու «Ընտրանին» (2005) եւ «Տէրեան հանրագիտարանը» (2010): Տէրեանի բանաստեղծութիւններով յօրինուած են բազմաթիւ երգեր (Նիկոլ Գալանտէրեան, Էտկար Հովհաննիսեան եւ ուրիշներ): [[Երեւան]]ի, Հայաստանի Հանրապետութեան այլ քաղաքներու, [[Ջաւախք]]ի եւ Օրենպուրկի մէջ Տէրեանի անունով կոչուած են թաղամասեր, փողոցներ, դպրոցներ, կանգնած են յուշարձաններ: Գանձայի մէջ 1957-էն կը գործէ բանաստեղծին տուն-թանգարանը: Ամէն տարի Յուլիսին անոր ծննդավայրը տեղի կ'ունենան Տէրեանական բանաստեղծական երեկոներ:

== Գրականութիւն ==
* Էդուարդ Թոփչեան, Վահան Տէրեան, Երեւան, Հայպետհրատ, 1945, 47 էջ։
* Խորէն Սարգսեան, Վահան Տէրեան, Երեւան, Պետհրատ, [[1926]], 36 էջ։
* Սաքո Սուքիասյան, Էջեր Վահան Տէրեանի կյանքից, Երեւան, Հկլետհրատ, 1959, 307 էջ։
* Արսէն ՏէրՏէրեան, Վահան Տէրեան։ Ցնորքի, ծարաւի եւ հաշտութեան երգիչը, [[Թիֆլիս]], տպարան «Հերմես», 1910, 106 էջ։
* Արսէն ՏէրՏէրեան, Հայոց նոր գրականութեան պատմութիւն։ 19-20-րդ դդ. (սղագրուած դասախօսութիւններ ձեռագրի իրաւունքով), պրակ 8, Վ. Տէրեան, Երեւան, Երեւանի համալսարանի հրատարակչութիւն, 1939, 58 էջ։
* Հայկազ Յակոբջանեան, Կեանքս այնպէս դժուարին էր. Վահան Տէրեան (կենսապատում), Երեւան, ԳԱՍՊՐԻՆՏ, 2011, 390 էջ։
* Գէորգ Էմին-Տէրեան, Անտիպ եւ անյայտ Էջեր (Նամակներ, յօդուածներ, գրախօսութիւններ), Երեւան, «Տիգրան Մեծ», 2014, 740 էջ։

== Աղբիւրներ ==
* Հայ Կեանք եւ Գրականութիւն, Յարութիւն Քիւրքճեան, երկրորդական բաժին Ա. տարի, էջ 150:

== Ծանօթագրութիւններ ==
{{Ծնթ․ցանկ}}

== Արտաքին Յղումներ ==
*[http://teryan.com/ Վահան Տէրեանին նուիրուած կայք՝ teryan.com]
*[http://www.armenianhouse.org/teryan/teryan-am.html ArmenianHouse.org: Կենսագրութիւնը եւ ստեղծագործութիւնները]
*[http://hy.wikisource.org/wiki/Վահան_Տէրեանի_մասին «Վահան Տէրեանի մասին» [[Յովհաննէս Թումանեան|Յ․ Թումանեան]]]
*[http://www.teryan.phpnet.us Վահան Տէրեանի բանաստեղծութիւններու ընտրանի]
*[http://www.hye-books.com Վահան Տէրեան] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190216071824/http://www.hye-books.com/ |date=2019-02-16 }}
*[https://www.youtube.com/watch?v=t2ZgUQJOBGA Վ. Տէրեանի մասին ֆիլմ Youtube-ի մէջ, «Վերջին Ուղեւորութիւնը»]
*[http://teryan.info Վահան Տէրեանի բանաստեղծութիւնները] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150507141127/http://teryan.info/ |date=2015-05-07 }}
{{Արտաքին յղումներ}}

[[Ստորոգութիւն:Հայ բանաստեղծներ]]
[[Ստորոգութիւն:9 Փետրուարի ծնունդներ]]
[[Ստորոգութիւն:7 Յունուարի մահեր]]
[[Ստորոգութիւն:Գրողներ այբբենական կարգով]]
[[Ստորոգութիւն:Հայ հասարակական գործիչներ]]
[[Ստորոգութիւն:1875 ծնունդներ]]</text>
      <sha1>9u5su0iw1lg5h0p06ova7q73mvms82u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ֆրանց Ֆինք</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7670</id>
    <revision>
      <id>241589</id>
      <parentid>223060</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T07:53:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Maral Dikbikian</username>
        <id>4797</id>
      </contributor>
      <origin>241589</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4428" sha1="k3v037k8ncvlbfpxsrbl2nn1z0g3ivp" xml:space="preserve">{{Տեղեկաքարտ Անձ
| անուն ազգանուն = Ֆրանց Ֆինք
| բնագիր ԱԱՀ = Ֆրանց Նիքոլաուս Ֆինք
| պատկեր = Franz_Nikolaus_Finck.png
| չափ = 
| նկարագրութիւն = 
| ծնած է = [[26 Յունիս]], [[1867]]
| ծննդավայր = [[Քրեֆըլտ]], [[Գերմանիա]]
| վախճանած է = [[4 Մայիս]], [[1910]]
| մահուան  վայրը = [[Պերլին]], [[Գերմանիա]]
| քաղաքացիութիւն = 
| հպատակութիւն = 
| ազգութիւն = 
| ալմա մատեր =
| կրօնք = 
| ազդուած է = 
| ազդած է = 
| գրքեր = 
| աշխատանք = 
| կարողութիւն = 
| մասնագիտութիւն = [[Լեզվաբանություն|Լեզուաբան]], համալսարանի ուսուցիչ եւ [[Հայագիտություն|հայագէտ]]
| ամուսին = 
| ծնողներ = 
| երեխաներ = 
| պարգեւներ եւ մրցանակներ = 
| կայքէջ = 
| ստորագրութիւն =
}}

'''Ֆրանց Նիքոլաուս Ֆինք''' ({{Լեզու de|Franz Nikolaus Finck}}, [[26 Յունիս]] [[1867]], [[Քրեֆըլտ]], [[Գերմանիա]] - [[4 Մայիս]] [[1910]], [[Պերլին]], [[Գերմանիա]]), ան [[գերմանացի]] [[Լեզվաբանություն|լեզուաբան]], [[Հայագիտություն|հայագէտ]] եւ բանասիրական գիտութիւններու ուսուցիչ է ([[1895]])։

[[1909]] թուականին Ֆրանց տեղափոխուած է [[Կովկաս]], լեզուաբանութիւն ուսանելու համար։

Ֆինքը տիրապետած է [[հայերէն]] լեզուին ([[գրաբար]]&lt;nowiki/&gt;ին եւ [[աշխարհաբար]]&lt;nowiki/&gt;ին)։ Ան հիմնադրած է (Zeit- schrift fiir armenische Philologiei, [[1901]]-[[1904]]) պարբերականը, եւ հայերէնէն թարգմանած է հայ գրողներու տարբեր գործերը [[գերմաներէն]]&lt;nowiki/&gt;ի։ Անոր «Հայերէնի նոր գրական լեզուի դասագիրքը» ([[1902]], համահեղինակ՝ [[Ստեփան Կանայեան]]) [[եւրոպա]]կան լեզուներով գրուած [[արեւելահայերէն]]&lt;nowiki/&gt;ի առաջին ձեռնարկն է։

Ֆրանց Ֆինքը մանրամասնօրէն նկարագրած եւ հրատարակած է 15 ձեռագիրներ ([[Աբգար Յարութիւնի Յովհաննիսեան (պատմաբան)|Աբգար Յարութիւն Յովհաննիսեանի]] հետ) եւ շարականներու երկու ժողովածուներ ([[Յակոբ Մանանդեան|Յակոբ Մանանդեանի]] եւ Ե․ Լ․ Տէանճեցեանի հետ) եւ կազմած է համալսարանի գրադարանին հայերէն բաժնին 104 ձեռագիրներու ցուցակը։ [[1907]] թուականին լոյս տեսած է անոր «Ուսումնասիրութիւն հայկական գնչուերէնի մասին» աշխատութիւնը, ուր ցոյց տուած է հայերէնի հնչիւնական, բառային եւ քերականական ազդեցութիւնները։

Ֆինքը զբաղած է նաեւ հայ հին թարգմանական գրականութեամբ, հնագոյն թեքսթերու համեմատական քննութեամբ, հին հայերէնի ձեւաբանութեան եւ ստուգաբանութեան հարցերով։&lt;ref&gt;{{Citation|title=Ֆրանց Ֆինկ|url=https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D6%81_%D5%96%D5%AB%D5%B6%D5%AF&amp;oldid=9049578|date=2024-01-25|accessdate=2025-07-10|language=hy}}&lt;/ref&gt;

== Գրականութիւն ==
* Ակինեան Ն. Հայերէնագէտ Ֆրանց Նիքոլաուս Ֆինք, «ՀԱ», [[1910]], № 9։ 
* Աղայեան Է․ Բ․, Հայ լեզուաբանութեան պատմութիւն, հ․ 1, Ե․, [[1958]]։

== Ծանօթագրութիւն ==
{{DEFAULTSORT:Ֆինք, Ֆրանց}}
[[Ստորոգութիւն:Գերմանացի լեզուաբաններ]]
[[Ստորոգութիւն:Գերմանացի հայագէտներ]]
[[Ստորոգութիւն:Բանասիրական գիտութիւնների ուսուցիչ]]
[[Ստորոգութիւն:26 Յունիսի ծնունդներ]]
[[Ստորոգութիւն:4 Մայիսի մահեր]]</text>
      <sha1>k3v037k8ncvlbfpxsrbl2nn1z0g3ivp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Գրիգոր Ակոբեան</title>
    <ns>0</ns>
    <id>12929</id>
    <revision>
      <id>241582</id>
      <parentid>176442</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T19:49:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>5016</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>241582</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8105" sha1="6fh6crflexqnzcw0obcaz1qgen2brui" xml:space="preserve">{{Տեղեկաքարտ Գեղանկարիչ}}

'''Գրիգոր Ակոբեան''' ({{ԱԾ}}), լիբանանահայ քանատաբնակ անուանի գեղանկարիչ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.aztagdaily.com/archives/353907|title=Գրիգոր Ակոբեանի Նուէրը «Ազդակ»-ին|date=2017-07-01|website=Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon)|language=en-US|accessdate=2020-06-18}}&lt;/ref&gt;:
== Կենսագրութիւն ==
[[Լիբանան]]ի եւ Ք&lt;nowiki/&gt;[[Քանատա|անատա]]յի մէջ իր բնակութիւնը հաստատած Գրիգոր Ակոբեան նկարչական արուեստին մէջ մեծ վաստակ ունի շուրջ 50 տարիներու վրայ տարածուած իր ստեղծագործութիւններով եւ բազմաթիւ ցուցահանդէսներով:

{{քաղուածք| Ես ճանչցուած եմ որպէս գերիրապաշտ արուեստագէտ: Նուռին հետ ձուկ, պարան, բանալի դրած եմ, նուռը փշրուած եւ օդին մէջ նեկայացուցած եմ: Ուրեմն գործերուս մէջ միշտ իրապաշտութիւն , գերիրապաշտութիւն, վերացականութիւն կայ:&lt;ref name=&quot;qqq&quot;&gt;[http://www.aztagdaily.com/archives/436804?hilite=%27%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%AB%27%2C%27%C2%AB%D4%BC%D5%AB%D6%82%D5%BD%D5%AB%27%2C%27%D4%B9%D5%AB%D6%82%D5%A9%D5%AB%D6%82%D5%B6%D5%B3%D5%A5%D5%A1%D5%B6%C2%BB%27%2C%27%D5%91%D5%B8%D6%82%D6%81%D5%A1%D5%BD%D6%80%D5%A1%D5%B0%27«Արտաքինէն Աւելի` Հոգին Է Կարեւորը, Որ Յաւիտեան Կը Մնայ», «Ազդակ»-ին Ըսաւ Գրիգոր Ակոբեան]&lt;/ref&gt;|Գրիգոր Ակոբեան}}

== Ցուցահանդէս եւ ստեղծագործական ոճը==
Ստեղծագործական բոլոր փուլերուն՝ ստեղծագործական կեանքին մէջ Գրիգոր Ակոբեան  քանի մը անգամ յետադարձ ակնարկ մը նետելով գործերուն վրայ` ցուցահանդէս կազմակեպած է: Ամէնէն հին գործը 1966 թուականի է, իսկ ամէնէն նորը` 2017-ի:

{{քաղուածք|Գործերուս մեծամասնութիւնը իմ անձնական հաւաքածոյէս է, որ շատեր չեն տեսած: Գործերուս մէջ կայ կայ փրինթինկ կրաւիւր, այստեղ տպագրութիւնը նոյն բառը չէ, որովհետեւ ձեռքով տպած եմ ես: Ամէն մէկ օրինակէն ամէնէն շատ 6-7 հատ ունիմ: Իմ կրաւիւրներս թիւով 6-7 հատ են, շարք մը կայ, որմէ տասը հատ ըրած եմ: Ամէն մէկէն մէկ-երկու հատ պահած էի:&lt;ref name=&quot;qqq&quot; /&gt;|Գրիգոր Ակոբեան}}

{{քաղուածք|Երբ գործ մը տարիներ աշխատիս ու կատարելագործութեան հասցնես, ստորագրութեան պէտք չես ունենար: Տեսնողը կը գիտնայ, որ անոնք գործերդ են: Ես անոնցմէ չեմ, որ 30-40 տարի նոյն ոճը կը գործածեմ: Ես երբեք նոյն ոճը չեմ ըրած գործերուս մէջ։ Գործս շարունակականութիւն ունի: Մէկը 60-ական, 70-ական եւ վերջին գործերս երբ տեսնէ, շարունակականութիւն մը անպայման կը նշմարէ: Ես պտուղներ նկարեցի`նուռ, կիներ, հաւկիթ,  ծառ, վերջին գործերս ձիեր են: Ձիին մէջ իմ գերիրապաշտ գործերս են: Երկու-երեք օր իրարու ետեւէ յիշեցի, թէ ինչպէ՛ս հայրս ինծի կարուսել կը տանէր: Այդ ձիերը առի եւ գերիրապաշտ գործերուս մէջը դրի:|}}

== Իր ձեռքով թուղթ շինած եւ արժանացած է Քեպեքի արուեստի կազմակերպութեան մրցանակին  ==
{{քաղուածք|Իսկ նորութիւնը, որ Լիբանանի եւ Միջին Արեւելքի մէջ չկայ եւ Եւրոպա ալ շատ քիչ կայ, այն է, որ ես ձեռքովս թուղթ շինած եմ:&lt;ref name=&quot;qqq&quot; /&gt;|Գրիգոր Ակոբեան}}
Չիները 2200 տարի առաջ թուղթի գիւտը կատարած են: Մինչեւ այսօր շատ բան չէ փոխուած: Իրենք կ՛առնէին յատուկ բոյսերը եւ կը ծեծէին, ապա հեղուկ մը կը պատրաստէին, որմէ ետք կը ճնշէին, ապա դուրսը կը դնէին, որ չորնայ եւ թուղթ մնայ: 1989-ին, երբ [[Մոնրէալ]] գացի երկու ցուցահանդէս ունէի` մէկը Մոնրէալ, միւսը` [[Թորոնթօ]], 3 տարի հոն մնացի եւ չկրցայ վերադառնալ հոս: 
{{քաղուածք|Ես միշտ ալ հետաքրքրուած էի, թէ ինչպէ՛ս կը շինեն թուղթը: Գացի եւ թուղթ շինելու դասընթացի մը հետեւեցայ: Ձեռքով պատրաստուած այդ թուղթին վրայ ի՛նչ գոյն ալ դնես, կը վազէ, չես կրնար կեցնել: Ես ուզեցի գոյնը կեցնել: Ձեռքով շինուած թուղթին վրայ դեռ մէկը չէ կրցած գոյնը կեցնել: Ես կեցուցի, յաջողեցայ: Քանի մը ամիս վերջ զարմացան, թէ ինչպէ՛ս կրցայ ընել այդ իրագործումը : Ինծի մրցանակ տուին Քեպեքի արուեստի կազմակերպութենէն, այս մէկը գիրքիս մէջ ալ դրած եմ: Ատոր վրայ ինծի դպրոցի մը վարի յարկը տեղ տուին, որ մէկ ամիս աշխատիմ, որովհտեեւ, երբ թուղթը հանես ջուրէն, մէկ շաբաթ պիտի նստի, որ ջուրը շոգիանայ, ու թուղթը մնայ:&lt;ref name=&quot;qqq&quot; /&gt;|Գրիգոր Ակոբեան}}

== «ԿԻԼԻԿԻԱ» թանգարանին նուիրեց «Այբ» գիրին շուրջ զարգացուցած իր արուեստի նոր գործը ==
10 Յունիս 2019-ին, Սուրբ Աստուածածին Վանքի Վեհարանին մէջ, Վեհափառ Հայրապետը ընդունեց վաստակաշատ արուեստագէտ Գրիգոր Ակոբեանը: Արուեստագէտը այս առիթով Կաթողիկոսարանի «ԿԻԼԻԿԻԱ» թանգարանին նուիրեց «Այբ» գիրին շուրջ զարգացուցած իր արուեստի նոր գործը:

Իբրեւ գնահատանք նկարչական բնագաւառին մէջ իր բերած կարեւոր նպաստին։

== Հրատարակուած ալպոմներ ==
{{քաղուածք|Գիրքս երկու հատոր է, իւրաքանչիւրը` 180 էջ: Գիրքերուն մէջ ներկայացուցած եմ թանգարաններուն մէջ տեղադրուած գործերս, յետոյ` ստացած մրցանակներս, անկէ ետք ներկայացուցած եմ հին գործերս: Իրականութեան մէջ բոլոր գործերս չեմ կրնար գիրքին մէջ դնել: Անոնք թերեւս 10 հատոր կը կազմեն եւ աւելի: Ասիկա առաջին գիրքս է, կրցածիս չափ իմ ճաշակիս ըրի: Զոյգ հատորներուն մէջ ներառած եմ նաեւ կրաֆիք գործերս:&lt;ref name=&quot;qqq&quot; /&gt;|Գրիգոր Ակոբեան}}

== Ծանօթագրութիւններ ==
{{Ծնթ․ցանկ}}

== Աղբիւրներ ==
* [http://www.armenianorthodoxchurch.org/archives/34166 Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ԸՆԴՈՒՆԵՑ ԱՐՈՒԵՍՏԱԳԷՏ ԳՐԻԳՈՐ ԱԿՈԲԵԱՆԸ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200806220110/https://www.armenianorthodoxchurch.org/archives/34166 |date=2020-08-06 }}</text>
      <sha1>6fh6crflexqnzcw0obcaz1qgen2brui</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Սեն Փեթերսպուրկ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>15835</id>
    <revision>
      <id>241587</id>
      <parentid>240154</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T05:27:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>5016</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>241587</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="264303" sha1="pppf2ypv16pdy2zu90t2roxv20rtunq" xml:space="preserve">{{Տեղեկաքարտ Բնակավայր
| կարգավիճակ = 
| անվանում = Սանկտ Փեթերսպուրկ էջը
| բնօրինակ անվանում = Санкт-Петербург
| զինանշան = Coat of Arms of Saint Petersburg (2003).svg
| դրօշ = Flag of Saint Petersburg.svg
| դրօշի նկարագրութիւն = 
| զինանշանի նկարագրութիւն = 
| պատկեր = SPB Collage 2014-3.png
| նկարագրութիւն = 
| երկիր = [[Ռուսաստան]]
| ենթարկում = 
| մայրաքաղաքն է = 
| շրջանի տեսակ = 
| շրջանը աղիւսակին մէջ = 
| համայնքի տեսակ = 
| համայնքը աղիւսակին մէջ = 
| ներքին բաժանում = 18 շրջան
| ղեկավարի պաշտօն = Նահանգապետ
| ղեկավար = Գէորգի Պոլտաւչենքօ
| հիմնադրման թուական = 1703 
| առաջին հիշատակում = 
| այլ անւանումներ = 
| տվյալ կարգավիճակում = 
| տարածք = 
| բարձրութիւն = 
| կլիմա = 
| պաշտօնական լեզու = 
| լեզու = 
| բնակչութիւն =  {{Աճ}} 4 869 600 մարդ 
| մարդահամարի թւական = (2011) 
| խտութիւն = 3384 մարդ/քմ²
| ագլոմերացիա = 5,4 միլիոն (2002) 
| գտնւում է ափին = 
| ազգային կազմ = [[ռուսեր]]՝ 84,73 % &lt;br /&gt;[[ուքրանիացիներ]]՝ 1,87 % &lt;br /&gt;[[պելառուսեր]]՝ 1,17 % &lt;br /&gt;[[հրէաներ]]՝ 0,78 % &lt;br /&gt;[[թաթարներ]]՝ 0,76 % &lt;br /&gt;[[հայեր]]՝ 0,41 %
| կրօնական կազմ = 
| տեղաբնականուն = 
| ժամային գոտի = մոսկովեան ժամանակ
| DST = 
| հեռախոսային կոդ = 812
| փոստային ինդեքս = 190000-199406
| ավտոմոբիլային կոդ = 78, 98, 178 եւ 198
| իդենտիֆիկատորի տեսակ = 
| թուային իդենտիֆիկատոր = 
| պարգեւ = 
| մականուն = 
| հիմնադիր = 
| բարեխոս = 
| կայք = [[gov.spb.ru]]
| ծանօթ = 
}}

'''Սեն Փեթերսպուրկ'''  ([[:hy:Ռուսերէն|ռուս]].՝ Санкт-Петербург, 18 Օգօստոս 1914 - 26 Յունուար, 1924՝ '''Փեթրոկրատ''', 26 Յունուար 1924 - 6 Սեպտեմբեր 1991՝ '''Լենինկրատ'''), '''Լենինկրատ'''), բնակչութեամբ [[:hy:Ռուսաստան|Ռուսաստանի]] երկրորդ քաղաքը։ Դաշնային նշանակութեան քաղաք։ Հիւսիսարեւմտեան դաշնային տարածաշրջանի եւ [[Լենինկրատ]]ի մարզի վարչական կեդրոնը։ Քաղաքը հիմնադրած է Պետրոս Ա.ը 27 Մայիս 1703-ին (16 Մայիս)։ 1712-1918-ականներուն՝ Ռուսաստանի մայրաքաղաք։

Քաղաքը իր անունը ստացած է [[Պետրոս առաքեալ]]ի՝ հիմնադիր արքայի երկնային հովանաւորի պատուին, սակայն ժամանակի ընթացքին սկսաւ աւելի միանալ Պետրոս Ա.-ի անուան հետ։ Սեն Փեթերսպուրկի պատմութիւնն ու մշակոյթը կապուած է Ռուսական կայսրութեան եւ Ռուսաստանի՝ իբրեւ ժամանակակից պատմութեան մէջ [[եւրոպա]]կան գերտէրութիւն մտնելու հետ։ Կայսերական իշխանութեան եւ զինուորական փառքի խորհրդանիշն է&lt;ref&gt;''Елена Хеллберг-Хирн.'' Печать империи. Постсоветский Петербург. Перевод с английского Д. Д. Невельской. Издательство «Европейский Дом» — 2008—414 с., илл. ISBN 978-5-8015-0232-8, С. 41.&lt;/ref&gt;։

Տեղակայուած է Ռուսական Դաշնութեան հիւսիս-արեւմուտքը, Ֆիննական ծոցի եւ Նեւա գետի ափին։ Սեն Փեթերսպուրկին մէջ կը գտնուի Ռուսական Դաշնութեան Սահմանադրական դատարանը, ՌԴ Նախագահին կից Հերալտիք խորհուրդը, Լենինկրատի մարզի իշխանութեան մարմինները&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.lenobl.ru/gov/law/regulations/ustav_LO|title=Закон Ленинградской области от 27 октября 1994 г. № 6-ОЗ|date=|publisher=lenobl.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100928143057/http://lenobl.ru/gov/law/regulations/ustav_LO|archivedate=2010-09-28|accessdate=2010-09-17|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;,ԱՊՀ միջխորհրդարանական ժողովը։ Քաղաքին մէջ տեղակայուած են նաեւ Ռազմածովային նաւատորմի Գլխաւոր հրամանատարութիւնը եւ Ռուսաստանի Զինուած ուժերու Արեւմտեան ռազմական շրջանի շտապը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://structure.mil.ru/structure/okruga/west/history.htm|title=Западный военный округ|publisher=Министерство обороны Российской Федерации|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140104162756/http://structure.mil.ru/structure/okruga/west/history.htm|archivedate=2014-01-04|accessdate=2014-01-02|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Եղած է երեք յեղափոխութիւններու՝ 1905–1907, [[1917ի Փետրուարի Յեղափոխութիւն|1917-ի Փետրուարեան]] եւ [[Հոկտեմբերեան Յեղափոխութիւն|Հոկտեմբերեան յեղափոխութիւններու]] կեդրոնը&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://sobchak.org/rus/books/izlen/2.html |title=Собчак А. А. Город четырёх революций. // Собчак А. А. Из Ленинграда в Петербург: Путешествие во времени и пространстве. — СПб.: Контрфорс, 1999. — 216 с. |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2017-02-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170208034039/http://sobchak.org/rus/books/izlen/2.html |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;։ 1941–1945-ականներու Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ քաղաքը 872 օր գտնուած է շրջափակման մէջ, որու արդիւնքով աւելի քան 2 մլն մարդ զոհուած է։ 1 Մայիս 1945-ին գերագոյն հրամանատար Իոսիֆ Սթալինի հրամանով Լենինկրատին շնորհուած է հերոս քաղաքի կոչում։ 2018-ի տուեալներով դաշնային նշանակութիւն ունեցող Սեն Փեթերսպուրկի կազմին մէջ կը մտնեն նաեւ զինուորական փառքի 3 քաղաք՝ Քրոնշդատդ, Քոլբինօ, Լոմոնոսով։

5 356 755 (2018) բնակչութեամբ՝ Սեն Փեթերսպուրկը աշխարհի մէջ ամենահիւսիսային քաղաքն է, որ ունի մէկ միլիոնէն աւել բնակիչ։ Ամբողջովին [[Եւրոպա]]յի մէջ տեղակայուած քաղաքներու մէջ Սեն Փեթերսպուրկը բնակչութեամբ երրորդ քաղաքն է, ինչպէս նաեւ ոչ մայրաքաղաք առաջին քաղաքը, որ ունի այդքան բնակչութիւն։ «Մինչեւ 2030-ը Սեն Փեթերսպուրկի զարգացման ռազմավարութիւն» նորարարական յատակագիծը կ՛ենթադրէ, որ 2030-ին բնակչութիւնը կը կազմէ 5.9 մլն&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.online812.ru/2014/05/19/005/ |title=Что нужно сделать, чтобы летом на Невском не возникало ощущение тесноты |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2014-11-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141112130655/http://www.online812.ru/2014/05/19/005/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;։ Քաղաքը Սեն Փեթերսպուրկ քաղաքային համախմբումն կեդրոնն է։ Քաղաքի մակերեսը 1439&lt;ref name=&quot;gov.spb.ru-helper-day&quot;&gt;[http://gov.spb.ru/helper/day/ Петербург в цифрах. Официальный сайт Администрации Санкт-Петербурга]&lt;/ref&gt; քմ² է, 1 Յուլիս 2012-ին [[Մոսկուա]]յի ընդարձակումէն ետք Սեն Փեթերսպուրկը իր տարածքով երկրի երկրորդ քաղաքն է․ նախքան Սեւասթոբոլի՝ ՌԴ-ին միանալը, Սեն Փեթերսպուրկը Ռուսաստանի Դաշնութեան ամենափոքր դաշնային հպատակն էր։

Սեն Փեթերսպուրկը Ռուսաստանի տնտեսական, գիտական եւ մշակութային կարեւորագոյն կեդրոնն է, երթեւեկութեան խոշոր հանգոյց։ Սեն Փեթերսպուրկի պատմական կեդրոնը եւ անոր հետ կապուած յուշարձաններու համալիրները կը մտնեն [[ԵՈՒՆԵՍՔՕ]]-ի համաշխարհային ժառանգութեան առարկաներուն մէջ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://whc.unesco.org/en/list/540|title=Historic Centre of Saint Petersburg and Related Groups of Monuments|publisher=ЮНЕСКО|language=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111012101703/http://whc.unesco.org/en/list/540/|archivedate=2011-10-12|accessdate=2011-10-21|description=Исторический центр Петербурга в списке Всемирного наследия ЮНЕСКО|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;․ այն երկրի զբօսաշրջային ամենակարեւոր կեդրոններէն մէկն է։ Առաւել նշանակալի մշակութա-զբօսաշրջային առարկաներու կարգին են Էրմիտաժը, Քունսթքամերան, Մարիինեան թատրոնը, Ռուսաստանի ազգային գրադարանը, Ռուսաստանի պետական թանգարանը, Պետրոպաւլովեան ամրոցը, Սուրբ Իսահակի տաճարը&lt;ref name=&quot;Паспорт Санкт-Петербурга&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.kvs.spb.ru/userfiles/file/passport.pdf|title=Справочная информация. «Паспорт Санкт-Петербурга»|publisher=Комитет по внешним связям Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130204113130/http://www.kvs.spb.ru/userfiles/file/passport.pdf|archivedate=2013-02-04|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;,  Նեւայի պողոտան։ Մշակութային ժառանգութեան առարկաներու պահպանման ուղղուած է նաեւ Սեն Փեթերսպուրկի պատմական կեդրոնի պահպանման ու զարգացման ծրագիրը։

== Պատմութիւն ==

=== Նախապատմութիւն, քաղաքի հիմնում եւ 18-րդ դար ===
[[Պատկեր:Petersburg_coat_of_arms_1730.png|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Petersburg_coat_of_arms_1730.png|մինի|189x189փքս|Սեն Փեթերսպուրկի զինանշանը 1730-ին|alt=]]
Ներկայիս Սեն Փեթերսպուրկի տարածքին մարդու գործունէութեան մասին տուեալներ պահպանուած են սառցադաշտի վերջին հալքի ժամանակէն, որ ծածկած է տուեալ տարածքը։ Մօտ 12 000 տարի առաջ սառցադաշտի հեռանալէն ետք տարածքը ոտք դրին առաջին մարդիկ՝ հաւանաբար ներկայիս ուկրո-ֆիններու նախնիները&lt;ref name=&quot;Предыстория Санкт-Петербурга&quot;&gt;{{cite web|url=http://gorchev.lib.ru/ik/Predystoriya%20SPb_1703god/B1_Razdel_1/1_1_02.html|title=Предыстория Санкт-Петербурга. 1703 год. Книга исследований|publisher=Наследники|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120914073306/http://gorchev.lib.ru/ik/Predystoriya%20SPb_1703god/B1_Razdel_1/1_1_02.html|archivedate=2012-09-14|accessdate=2012-07-18|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ 8-9-րդ դարերուն Նեւայի ափերուն բնակութիւն հաստատեցին արեւելեան սլաւոնները (իլմէնեան սլովենեներ եւ քրիւիչներ)։ Այստեղ անոնք կը զբաղուէին անտառահատային հողագործութեամբ, անասնապահութեամբ, որսորդութեամբ եւ ձկնորսութեամբ։ 9-րդ դարու սկիզբը այս հողերը մտան Քիեւեան Ռուսիայի կազմի մէջ՝ կազմելով Մեծ Նովկորոտի տարածքի մէկ մասը, որ կոչուեցաւ Վոտի հնգամաս․ Նեւայի հոսանքէն աջ գտնուող հատուածը կոչուեցաւ Քարելիայի հող, ձախ հատուածը՝ Իժորայի հող։ 8-13-րդ դարերուն Նեւայով կ՛անցնէր «Վարէագներէն յոյներ առեւտրային ճանապարհը» Արեւելեան Եւրոպայի միջով [[Սկանտանաւիա]]յէն դէպի Բիւզանդիա&lt;ref name=&quot;Ленинградская область: исторический очерк&quot;&gt;{{книга|автор=|заглавие=Ленинградская область: исторический очерк|ответственный=В. А. Ежов|место=Л.|издательство=Лениздат|год=1986|страницы=}}&lt;/ref&gt;։ Այդ ժամանակաշրջանին Նովկորոտի Հանրապետութիւնը մշտապէս պատերազմներ կը վարէր շուէտներու հետ։ 15 Յուլիս1240-ին Իժորայի՝ Նեւա գետ թափուելու վայրին մէջ տեղի ունեցաւ ճակատամարտ Նովկորոտի աշխարհազօրի (հրամանատար՝ իշխան Ալեքսանդր Նեւսքի) եւ շուէտական զօրքի միջեւ։ 1300-ին Օխտայի՝ Նեւա գետ թափուելու վայրին մջ շուէտները կառուցեցին Լանտսքրոնայի ամրոցը, սակայն մէկ տարի ետք նովկորոտցիները եւ տեղի կարելները գրաւեցին այն եւ հիմնայատակ քանդեցին։ Երբեմնի Լանտսքրոնայի վայրին մէջ երկար ժամանակ կը գտնուէր Նիէնշանցը՝ նովկորոտեան շուկան։ 15-րդ դարուն Նովկորոտի հանրապետութեան կազմին մէջ գտնուող Իժորայի հողը միացուեցաւ Մոսկուայի մեծ իշխանութեան։ [[Շուէտ]]ի հետ պատերազմին պարտուելէն ետք 1617-ին կնքուած Սթոլպովոյի հաշտութեան պայմանագրով Նեւայի երկայնքով գտնուող հողերը մտան շուէտական Ինգերմանլանտիայի կազմի մէջ, որու առեւտրային եւ վարչական կեդրոնը դարձաւ Նիէնշանց ամրոցի մօտ գտնուող Նիէն քաղաքը՝ կառուցուած 1611-ին Լանտսքրոնայի վայրին մէջ&lt;ref name=&quot;Витязева. Ленинград&quot;&gt;{{книга|автор=|заглавие=Ленинград|ответственный=В. А. Витязева|место=Л.|издательство=Лениздат|год=1986|страницы=18—60}}&lt;/ref&gt;։
[[Պատկեր:Sg_1678_beling.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Sg_1678_beling.jpg|ձախից|մինի|300x300փքս|Նեւայի գետաբերանը նախքան Սեն Փեթերսպուրկի հիմնումը։ Հատուած շուէտական «Ինգերմանլանտիա նահնգի ընդհանուր քարտէզ»-էն, որ 1678-ին կազմած է Էրիք Պելինկը։]]
1700–1721-ականներու Հիւսիսային պատերազմի արդիւնքով Նեւա գետի հովիտը ետ գրաւուեցաւ շուէտէն, որ մտաւ Ռուսական կայսրութեան կազմին մէջ (30 Օգոստոս1721-ին (10 Սեպտեմբերն) կնքուած Նիշդատդի հաշտութեան պայմանագրով)։ 27 Մայիս1703-ին (16) Նեւայի գետաբերանին՝ Նիէնէն ոչ շատ հեռու, հիմնադրուեցաւ Սեն Փեթերսպուրկը&lt;ref name=&quot;Ленинградская область: исторический очерк&quot; /&gt;։ Այս օրով կը թուագրուի ցար Պետրոս Ա.-ի կողմէ քաղաքի առաջին շէնքի՝ Պետրոպաւլովեան ամրոցի հիմնադրումը Զայաչի կղզիին մէջ&lt;ref name=&quot;История города С.-Петербурга в лицах и картинках&quot;&gt;{{книга|автор=Авсеенко В. Н.|заглавие=История города С.-Петербурга в лицах и картинках. 1703—1903|ответственный=|место=СПб.|издательство=Сотис|год=1993|страницы=20}}&lt;/ref&gt;։ Նոր ամրոցը պէտք է փակեր 2 խոշոր գետերու՝ Նեւայի եւ Մեծ Նեւկայի դելտաներու գետաբազուկներու ֆարաւատէրները։ 1704-ին Ռուսաստանի ծովային սահմանները պաշտպանելու համար Ֆիննական ծոցի Քոթլին կղզիի վրայ հիմնադրուեցաւ Քրոնշդատդի ամրոցը։ Նոր քաղաքին Պետրոս Ա.-ը կարեւոր ռազմավարական նշանակութիւն կու տար Ռուսաստանէն Արեւմտեան Եւրոպայ ջրագիծի ապահովման համար։

Քաղաքի գոյութեան առաջին տաս տարիներուն անոր գլխաւոր մասն էր Քաղաքային կղզին (ներկայիս՝ Փեթրոկրատի կղզի)։ Այստեղ կը գտնուէին Կոսթինի գաւիթը, Սուրբ Երրորդութեան եկեղեցին, բազում ծառայողական շինութիւններ, արհեստակցական արուարձաններ եւ զօրամասեր։ Առաջին արդիւնաբերական ընկերութիւնը Ծովակալութեան նաւաշինարանն էր, որ բացուեցաւ 1705-ին Նեւայի ձախ ափին՝ Ատմիրալթէյսքի կղզիին մէջ, ուր յետագային կառուցուեցաւ Գալերնայա նաւաշինարանը, Պետրոս Ա.-ի ձմեռնային պալատը եւ Ամառնային պալատը՝ Ամառային այգով։ 1712 թուականից Սեն Փեթերսպուրկը դարձաւ Ռուսաստանի մայրաքաղաք, իսկ 1713 թուականից ցարական արքունիքին ծառայող բոլոր անձինք պէտք է բնակութիւն հաստատէին այնտեղ․ այստեղ տեղափոխուեցաւ նաեւ կառավարական ծերակոյտը։ 16 Յունուար 1712-ին Պետրոս Մեծի հրամանով Փեթերսպուրկի մէջ ստեղծուեցան ճարտարագիտական եւ հրետարանային դպրոցներ։ 1712-ին Պետրոս Ա.-ը հրաման արձակեց Սեն Փեթերսպուրկի գլխաւոր յատակագծի ստեղծման մասին։ Ճիշդայդ ժամանակէն աշխոյժօրէն սկսան կառուցապատել Վասիլեւսքի կղզին, որ պէտք է դառնար քաղաքի կեդրոնը եւ Վիպորկը, կը ծաւալի Փեթերկոֆի, Եքաթէրինկոֆի, Օրանիէնպաումի մերձքաղաքային պալատներու շինարարութիւնը&lt;ref name=&quot;Витязева. Ленинград&quot; /&gt;։ 1725-ին կը կառուցուին Սմոլնի գաւիթը, ձուլարանը, ջրային սղոցարանները, աղիւսի, մոմի, վառօդի, զինագործական, պաստառագորգի, կաշիի եւ այլ գործարանները, սնունդի ձեռնարկութիւնները․ 1724-էն Մոսկուայէնկը տեղափոխուի դրամահատարանը։ 1725-ին հիմնուեցաւ Փեթերսպուրկի գիտութիւններու ակադեմիան, ուր 1728-էն սկսաւ թողարկուիլ ռուսական առաջին թերթը՝ «Սեն Փեթերսպուրկսքիէ վետոմոսդի»-ն&lt;ref name=&quot;Санкт-Петербург 1703—1719&quot;&gt;{{книга|автор=Даринский А. В., Старцев В. И., Мурин Д. Н., Браже Т. Г., Бойко А. Г.|часть=|заглавие=Санкт-Петербург 1703—1917|издание=|ответственный=Под ред. А. В. Даринского|место=СПб.|издательство=Фирма «ГЛАГОЛ»|год=2000|страницы=68—69|isbn=5-88662-013-6}}&lt;/ref&gt;.&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;180&quot; heights=&quot;180&quot;&gt;
Պատկեր:Summer Garden (Zubov).jpg|Ամառնային այգին 1716-ին
Պատկեր:Bianki 3.jpg|Պղինձէ հեծեալ, 19-րդ դարավերջի լուսանկար
Պատկեր:Map of Saint-Petersburg in 1720 (Homann).jpg|1716-1717-ականներու գլխաւոր յատակագիծը, Տոմենիքօ Թրեզինի, 1716
Պատկեր:Nevskii prospect and Admiralty.jpg|Ծովակալութեան եւ հարակից շինութիւններու պողոտայ, 1753
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;18-րդ դարու կէսերուն հրդեհներու եւ ջրհեղեղներու արդիւնքով Պետրոս Ա.-ի ժամանակ կառուցուած շատ շէնքեր Սեն Փեթերսպուրկի մէջ խարխլուեցան, իսկ որոշները՝ ոչնչացուեցան։ Այսպէս, 1736 եւ 1737-ականներու ամռան տեղի ունեցաւ 2 հրդեհ (հրդեհուեցաւ ամբողջովին փայտէ կառուցուած Մորսքայա սլոպոտան եւ Ատմիրալդէյսքի կղզիի զգալի մասը)։ 1737-ին կայսրուհի Աննա Եոհանովնայի հրամանով կը կազմուի Սեն Փեթերսպուրկի կառուցապատման կոմիտէն, որ կը գլխաւորէր Փիթր Երոպքինը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.opeterburge.ru/allhistory.html|title=История Санкт-Петербурга|date=|publisher=opeterburge.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100810012836/http://www.opeterburge.ru/allhistory.html|archivedate=2010-08-10|accessdate=2010-09-13|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Այդ նախագիծով կը հաստատուէր Փեթերսպուրկի եռակողմ զարգացման միտքը, որ պէտք է սկսէր Ատմիրալդէյսքիի կղզիէն․ այն պէտք է դառնար կազմութեան կեդրոնը, իսկ գլխաւոր մայրուղիի դերը կը յատկացուէր Նեւայի պողոտային։ Սեն Փեթերսպուրկը կը դառնայ Ռուսաստանի խոշորագոյն գիտական կեդրոններէն մէկը։ Կը հիմնուի ուսումնական հաստատութիւններու ամբողջ շարք մը՝ Սմոլնիի ազնուական օրիորդներու ինստիտուտը, Գեղարուեստի կայսէրական ակադեմիան, Լեռնային ուսումնարանը, Գլխաւոր ժողովրդական ուսումնարանը, որ զբաղւում էր ուսուցիչներու պատրաստմամբ եւ այլն։ Կը զարգանայ մայրաքաղաքի մշակութային կեանքը։ 30 Օգոստոս 1756-ին հրաման կ՛արձակուի երկրին մէջ առաջին պետական թատրոնի ստեղծման մասին։ 1762-ին նախկին կոմիտէին փոխարինելու եկաւ Սեն Փեթերսպուրկի եւ Մոսկուայի քարէ կառուցման կոմիտէն, որ կը կարգաւորէր ափամերձ փոքր գետերու եւ ջրանցքներու շինարարութիւնը, կեդրոնական հրապարակներու ճարտարապետական համալիրներու ձեւաւորումը։ Կը սկսի Նեւայի, Ֆոնդանքայի, այնուհետեւ քաղաքի կեդրոնով հոսող այլ գետերու եւ ջրանցքներու կրանիդէ առափներու շինարարութիւնը։ 18-րդ դարու վերջը քաղաքի բնակչութիւնը կազմին մէջ 220 000 մարդ էր, որմով Սեն Փեթերսպուրկի առաջ անցաւ Մոսկուաէն․ քաղաքին մէջ կը գործէր աւելի քան 60 ուղղափառ եւ 15 այլադաւան եկեղեցի։ 1780-ի տուեալներով քաղաքին մէջ կը հաշուէր աւելի քան 1200 փողոց եւ նրբանցք, 3300 տուն, քաղաքի ամբողջ կեդրոնական մասը արդէն լիովին սալարկուած էր գլաքարով եւ ծածկուած լայնակի տախտակներով&lt;ref name=&quot;Витязева. Ленинград&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Санкт-Петербург 1703—1719&quot; /&gt;։ 1785-էն ետք կը կազմուի համադասային ընտրութիւններու միջոցով ձեւաւորուող քաղաքային համադասային բնակչութեան գործերը կարգաւորող մարմինը՝ Քաղաքային խորհրդարանը&lt;ref name=&quot;История города С.-Петербурга в лицах и картинках. 1703—1903.&quot;&gt;{{книга|автор=Авсеенко В. Г.|часть=|заглавие=История города С.-Петербурга в лицах и картинках. 1703—1903. Исторический очерк|издание=|ответственный=Под ред. А. В. Даринского|место=СПб.|издательство=Сотис|год=1995|страницы=|isbn=ISBN 5-85503-094-6}}&lt;/ref&gt;։

=== Փեթերսպուրկը 19-րդ դարուն ===
[[Պատկեր:Coat_of_Arms_of_St_Petersburg_proposal_large_(XIX_century).png|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Coat_of_Arms_of_St_Petersburg_proposal_large_(XIX_century).png|աջից|320x320փքս|Սեն Փեթերսպուրկի զինանշանը 19-րդ դարուն]]
1809-ին կը բացուի Հաղորդակցման ուղիներու երկրաչափներու կորպուսի հաստատութիւնը։ 1810-ին մարդիկ արդէն կարող էին երկրաչափական բարձրագոյն կրթութիւն ստանալ 1806-ին  հիմնադրուած Գլխաւոր երկրաչափային ուսումնարանին մէջ։ 1811-ին հիմնադրուեցաւ Ցարսքոյէ Սելոյի լիսէն։ 19 Նոյեմբեր1824-ին (7 Նոյեմբեր) տեղի ունեցաւ Սեն Փեթերսպուրկի պատմութեան մէջ ամենամեծ եւ աւերիչ ջրհեղեղը․ ջուրը ընդունուածէն բարձրացաւ 421 սմ։ Արդիւնքով զոհուեցան, ըստ տարբեր հաշուարկներու, 400-4000 մարդ, նիւթական վնասը կը գնահատուէր միլիոնաւոր ռուբլի։ 26 Դեկտեմբեր1825-ին (14 Դեկտեմբեր) Փեթերսպուրկի ծերակոյտի հրապարակին մէջ պետական յեղաշրջման անյաջող փորձ կատարուեցաւ, որու նպատակը ինքնակալութեան եւ ճորտատիրական կարգերու վերացումն էր&lt;ref name=&quot;Витязева. Ленинград&quot; /&gt;։ 19-րդ դարու առաջին կիսուն կ՛աւարտի Պալատական, ծերակոյտի, Ալեքսանդրինսքի, Միխայլովսքի հրապարակներու, Վասիլեւսքի կղզիի Սլաքի ճարտարապետական ձեւաւորումը։ Անոնց կառուցման, ինչպէս նաեւ այլ ճարտարապետական յուշարձաններու վրայ աշխատած են այնպիսի ճարտարապետներ, ինչպիսին են Քարլ Ռոսսին (Անիչքովի պալատ (վերակառուցում), Ելակինի պալատ, ծերակոյտի եւ խորհրդարանի շէնք, Միխայլովսքի պալատ, Ալեքսանդրինսքի թատրոնի շէնք), Ջաքոմօ Քվարէնկին (Սմոլնիի ուսումնարան), Անդրէեան Զախարովը (Վասիլեւսքի կղզիի կառուցապատման նախագիծ (1803–1804), Ծովակալութեան շէնք), Ժան Թոմա տէ Թոմոնը (սակարանի շէնք՝ ռոստրաւոր սիւներով), Անտրէյ Վորոնիխինը (Կազանի Աստուածամօր տաճար, Պետական գանձարանի շէնք), Աւկուսդ Մոնֆերանը (Ալեքսանդրի սիւն, Սուրբ Իսահակի տաճար) եւ շատ ուրիշներ&lt;ref name=&quot;Зодчие Санкт-Петербурга XIX — начала XX века Бенуа&quot;&gt;{{книга|заглавие=Зодчие Санкт-Петербурга XIX — начала XX века|ответственный=Составитель А. Г. Исаченко|место=СПб.|издательство=Лениздат|год=1998|страницы=556—558}}&lt;/ref&gt;։
[[Պատկեր:Plan_SPb_1885-1887.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Plan_SPb_1885-1887.jpg|ձախից|269x269փքս|Սեն Փեթերսպուրկի հատակագիծը՝ արքունական շինություններով, այգիներով, զբօսայգիներով, ճանապարհներով, 1887։]]
Այդ ժամանակ բուռն կը զարգանայ արդիւնաբերութիւնը, 1830-ականներու կէսերուն Սեն Փեթերսպուրկի մէջ կը գործէր մօտ 300  գործարան, 1870-ականներու կէսերուն՝ 25 դրամատուն, իսկ դարավերջը՝ աւելի քան 500 ընկերութիւն։ Փեթերսպուրկի ծայրամասերուն մէջ կը կառուցուին խոշոր գործարաններ՝ Փուդիլովի, Օպուխովի, Պալտիք։ Վիպորկի մէջ կ՛աճին արդիւնաբերական եւ բնակելի թաղամասարը, Նարվայի, Մոսկուայի, Նեւայի քաղաքամուտքերուն կը սկսի բազմայարկ շէնքերու շինարարութիւն՝ քաղաքի կեդրոնը բազմաթիւ «եկամտաբեր տուներով»։ 1800-ին Ծովակալութեան գործարաններուն մէջ կը շինուի առաջին շոգեմեքենան, 1815-ին ջուր կ՛իջեցուի առաջին ռուսական շոգենաւը՝ «Ելիզաւեդա»-ն, 1843-էն Ալեքսանդրովի թուջի գործարանին մէջ կը  սկսի երկաթուղիի շարժակազմի թողարկումը, իսկ 1845-ին կը թողարկուի առաջին հայրենական շոգեքարշը&lt;ref name=&quot;Витязева. Ленинград&quot; /&gt;։  Կարեւոր իրադարձութիւն էր 1836-ին Փեթերսպուրկի եւ Ցարսքոյէ Սելոյի միջեւ առաջին երկաթուղիի շինարարութիւնը։ 18 Օգոստոս 1851-ին Փեթերսպուրկէն Մոսկուա կը մեկնի առաջին գնացքը, շուտով երկու քաղաքներուն միջեւ հաղորդակցումը կը դառնայ կանոնաւոր։ 1837-ին կառուցւում է Ցարսքոյէ Սելոյի կայարանը, 1850-ականներուն՝ Նիքոլայէվի, Վարշաւայի, Պալտիք կայարանները, իսկ 1870-ին ՝ Ֆինլանտական կայարանը։ Կը զարգանայ նաւագնացութիւնը, 1885-ին կ՛աւարտի 32 քիլոմեթրանոց Մորսկօ ջրանցքի եւ Գուտուեւսքի կղզիի Մորսկօ նաւահանգստի շինարարութիւնը։ Բնակչութեան ջրամատակարարման համար 1863-էն քաղաքի կեդրոնական թաղամասերուն մէջ կառուցուած է ջրմուղ, իսկ 1876-ականներուն ջրմուղ կը կառուցուի նաեւ Վասիլեւսքի կղզիին մէջ, Փեթերսպուրկի եւ Վիպորկի շրջաններուն մէջ։ 1882-ին քաղաքին մէջ կը յայտնուի քաղաքային հեռախօսի առաջին կայանը, իսկ 1897-ին Էրիքսոնի գործարանին մէջ կը սկսի հեռախօսներու արտադրութիւնը։ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ աւելի ուշ, քան Ռուսաստանի կայսրութեան մնացած քաղաքներուն կը գործարկուի թրամուէյը։ Կը շարունակուի Փեթերսպուրկի զարգացումը իբրեւ երկրի քաղաքական եւ գիտական կեդրոն։ 1839-ին կը բացուի Փուլքովոյի աստղադիտարանը, իսկ 1845-ին՝ Ռուսական աշխարհագրական ընկերութիւնը։ 1890-ականներու կէսերուն Փեթերսպուրկի մէջ կը գործէր աւելի քան 20 բարձրագոյն ուսումնական հաստատութիւն&lt;ref name=&quot;История города С.-Петербурга в лицах и картинках. 1703—1903.&quot; /&gt;։&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;210&quot;&gt;
Պատկեր:Perrot View of the Smolny Convent 1841.jpg|Սմոլնի մենաստան, 1841
Պատկեր:Kazanskiy.jpg|Կազանի Աստուածամօր տաճար, 19-րդ դար
Պատկեր:Alexandrinsky Theatre 1917.jpg|Ալեքսանտրինսքի թատրոնը եւ Եքաթերինա Բ.-ի յուշարձանը, 1900-ականներու լուսանկար
Պատկեր:HorsetramSPbBirjevayaSquare1906.jpeg|Սակարանի շէնքը Վասիլեւսքի կղզիի սլաքին մէջ, 1908
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Մայրաքաղաքի կարգավիճակի կորուստ եւ վերանուանում ===
1897-ի մարդահամարի տուեալներով քաղաքի բնակչութիւնը կը կազմէր 1 265 000 մարդ, իսկ [[Առաջին Համաշխարհային Պատերազմի Թանգարան|Առաջին համաշխարհային պատերազմի]] նախօրէին կը գերազանցէր 2 միլիոնը (երրորդ տեղը կը զբաղեցնէր [[Լոնտոն]]էն ու [[Փարիզ]]էն ետք)։ 1905–1907-ականներու ռուսական յեղափոխութեան արդիւնքով, ոու սկիզբը կը համարուի 19  Յունուար Արիւնոտ Կիրակին, ստեղծուեցաւ Ռուսաստանի պատմութեան մէջ առաջին խորհրդարանը՝ Պետական խորհրդարանը։ Դարասկիզբը բուռն կը զարգանար տնտեսութիւնը։ 1913-ին Փեթերսպուրկի արդիւնաբերական արտադրութեան ծաւալը հասաւ 632 մլն ռուբլիի, 1012 ընկերութիւններուն կ՛աշխատէր 242 600 մարդ։ Մայրաքաղաքը կ՛արտադրէր Ռուսաստանի արդիւնաբերական ապրանքներու 12 %-ը, ինչպէս՝ ելեկտրաուժային արտադրութեան 70 %-ը, քիմիական արտադրութեան 50 %-ը, մեքենաներու 25 %-ը, '''տեքստիլի''' 17 %-ը։ Քաղաքին մէջ կը գործէր 567 դրամատուն։ Մայրաքաղաքային արդիւնաբերութեան ուժով ակ՛պահուէին 294 ելեկտրական սարքերը եւ 3 ջերմաելեկտրակեդրոնները։ 1914-ին Փեթերսպուրկի 60 համալսարաններուն մէջ կ՛ուսնաէր մօտ 40 000 ուսանող&lt;ref name=&quot;Витязева. Ленинград&quot; /&gt;։
[[Պատկեր:1861._Панорама_Санкт-Петербурга.jpg|link=https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:1861.%20%D0%9F%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%20%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D1%82-%D0%9F%D0%B5%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B3%D0%B0.jpg|մինի|1194x1194փքս|Սեն Փեթերսպուրկի համայնապատկերը՝ բաղկացած 13 նկարներէ։ Լուսանկարուած է Ծովակալութեան շէնքի աշտարակէն, 1861]]
Առաջին համաշխարհային պատերազմը խիստ ազդեց Սեն Փեթերսպուրկի ճակատագրի վրայ։ Օգոստոս 1914-ին հակագերմանական տրամադրութիւններու ներքոյ Նիքոլա Բ.-ի հրամանով քաղաքը վերանուանուեցաւ Փեթրոկրատ։ 1917-ին խնդիրներ սկսան մատակարարման, հերթ կանգնելու սովորական երեւոյթի հետ։  23-27 Փետրուար1917-ին քաղաքին մէջ տեղի ունեցած խռութիւնները եւ [[Փետրուարեան յեղափոխութիւն|Փետրուարեան յեղափոխութեան]] այլ իրադարձութիւններ աւարտեցան Նիքոլա Բ. կայսեր գահընկեցութեամբ եւ Ժամանակակից կառավարութեան ձեւաւորումով։ 25 Հոկտեմբեր 1917-ին (7 Նոյեմբեր) զինուած ապստամբութեան արդիւնքով իշխանութիւնը քաղաքին մէջ կ՛անցնի պոլշեւիկներու ձեռքը, կը ստեղծուի Ռուսաստանի Խորհրդային Հանրապետութիւնը՝ Փեթրոկրատ մայրաքաղաքով։ Քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ հակապոլշեւիկեան զօրքերու՝ ռազմաճակատին մօտ ըլլալու պատճառով&lt;ref&gt;[http://constitution.garant.ru/history/act1600-1918/5329/ Интернет-проект «Конституция России»]&lt;/ref&gt; [[Վլատիմիր Լենին]]ի կառավարութիւնը կը տեղափոխուի Մոսկուա, Փեթրոկրատը կը զրկուի մայրաքաղաքի կարգավիճակէն (5 Մարտ1918), որ տեղի կ՛ունենայ Մոսկուայի մէջ։ 26 Յունուար1924-ին՝ Լենինի մահէն ետք, ՀԿ(բ)Կ ԿԵնտկոմի որոշմամբ Փեթրոկրատը կը վերանուանուի [[Լենինկրատ]]&lt;ref name=&quot;БРЭ&quot;&gt;Большая российская энциклопедия. Том «Россия». — М.: Большая Российская энциклопедия, 2004&lt;/ref&gt;։

=== Խորհրդային շրջան ===
[[Պատկեր:Coat_of_arms_Leningrad.svg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Coat_of_arms_Leningrad.svg|աջից|432x432փքս|Լենինկրատի զինանշանի տարբերակներուց մեկը խորհրդային ժամանակաշրջանում։]]
1917-1919-ականներու յեղափոխական իրադարձութիւններէն ետք քաղաքի բնակչութիւնը կրճատուեցաւ․ 1920-ին անոնցթիւը հասաւ 722 000-ի&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://encspb.ru/object/2804035787|title=Население (обзорная статья)|date=|publisher=encspb.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140715035914/http://encspb.ru/object/2804035787|archivedate=2014-07-15|accessdate=2010-09-17|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։Ծայրամասային աշխատաւոր շրջաններէն կեդրոնական թաղամասեր տեղափոխուեցաւ մօտ 300 000 հոգի։ 1919-ին ստեղծուեցաւ Փեթրոկրատի եւ հարակից տարածքներու նախագիծը կարգաւորող խորհուրդը։ 1923-էն քաղաքին մէջ կը սկսի բնակելի թաղամասերու շինարարութիւնը (բնակելի զանգուածներ)։ 1930-ականներուն բարեկարգուեցան Ելագին եւ Քրեսդովսքի կղզիները՝ դէպի Ֆիննական ծոց ելքով։ 23 Սեպտեմբեր1924-ին տեղի ունեցաւ քաղաքի պատմութեան մէջ իր մեծութեամբ երկրորդ ջրհեղեղը․ ջուրը ընդունուածէն բարձրացաւ 380 սմ։ 1933-ին Քրեսդովսքի կղզիի ծայր արեւմուտքը սկսաւ Ս․ Քիրովի անուան մարզադաշտի շինարարութիւնը։

1931-ին ՌԽՖՍՀ երկու խոշոր քաղաքները՝ Մոսկուան (16 Յունիս)&lt;ref&gt;{{книга|автор=|часть=|ссылка часть=|заглавие=СССР: административно-территориальное деление союзных республик на 1 января 1974 года|оригинал=|ссылка=https://books.google.am/books?ei=fqSyU7WCCLLS4QSntIHoAQ&amp;hl=ru&amp;id=s0gdAAAAMAAJ|викитека=|ответственный=|издание=|место=М.|издательство=Известия|год=1974|том=|страницы=|столбцы=|страниц=|серия=|isbn=|тираж=|ref=}}, с. [https://books.google.am/books?id=s0gdAAAAMAAJ&amp;hl=ru&amp;pg=PA128&amp;img=1&amp;pgis=1&amp;dq=%2216+июня+1931%22&amp;sig=ACfU3U3FybrLrH5FlUqUHo078hxUR1eSsQ&amp;edge=0 128]&lt;/ref&gt; եւ Լենինկրատը (3 Դեկտեմբեր)&lt;ref&gt;Там же, с. [https://books.google.am/books?id=s0gdAAAAMAAJ&amp;hl=ru&amp;pg=PA116&amp;img=1&amp;pgis=1&amp;dq=%22подчинения+с+3+декабря+1931+года%22&amp;sig=ACfU3U39WD_tiXn2FPWBIGLHofJe6O3v-w&amp;edge=0 116]&lt;/ref&gt; տարբերակուեցան իբրեւ առանձին վարչական միաւորեր՝ ՌԽՖՍՀ հանրապետական ենթակայութեան քաղաքներ։ 1935-1937-ականներուն մշակուեցաւ Լենինկրատի առաջին գլխաւոր նախագիծը, որ կը նախատեսէր քաղաքի զարգացումը հարաւային ուղղութեամբ՝ Պուլկովոյի բարձունքներուն սահմանակից։ Քաղաքի կեդրոնը պէտք է դառնար Միջազգային պողոտայի եւ կեդրոնական աղեղային մայրուղիի հատման մասին մէջ գտնուող հրապարակը (այժմ՝ Մոսկուայի հրապարակ)՝ Խորհուրդներու տունով եւ վարչական այլ շինութիւններով։ 1939-ին մշակուեցաւ գլխաւոր յատակագիծի նոր տարբերակը, որ այդպէս ալ չհաստատուեցաւ, սակայն անոր համապատասխան սկսաւ բնակելի թաղամասերու շինարարութիւնը Մալայա  Օխտայի մէջ, Իւանովսքայա փողոցի վրայ, Աւտովոյի մէջ եւ Միջազգային պողոտայի վրայ&lt;ref name=&quot;Ленинград: районы новостроек&quot;&gt;{{книга|автор=Лисовский В. Г.|часть=|заглавие=Ленинград: Районы новостроек|ссылка=|ответственный=|издание=|место=Л.|издательство=Лениздат|год=1983|страницы=7–81}}&lt;/ref&gt;։ Ամբողջ քաղաքով մէկ կը կառուսցուի մշակոյթի պալատներ․ 1930-ականներու կէսերուն պալատներ կային արդէն բոլոր արդիւնաբերական շրջաններուն մէջ։ 1932-ին կը բացուի Լենինկրատի առաջին օդակայանը՝ Պուլքովոն&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.opeterburge.ru/history1917_974_981.html|title=Архитектура и благоустройство: массовое строительство. Эра ДК и ЦПКиО. Часть II|date=|publisher=opeterburge.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101127141415/http://opeterburge.ru/history1917_974_981.html|archivedate=2010-11-27|accessdate=2010-09-17|author=Анна Тирле|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ 1 Դեկտեմբեր 1934-ին կը սպանուի Լենինկրատի ՀԿ(բ)Կ շրջկոմի եւ քաղկոմի առաջին քարտուղար, ՀԿ(բ)Կ Քաղբիւրոյի անդամ Սերկէյ Քիրովը․ այս դէպքը սկիզբ կը դնէ «Քիրովի հոսքին» եւ Մեծ ահաբեկչութեան։ Քիրովին փոխարինելու կու գայ Անտրէյ Ժտանովը։

Լենինկրատցիներու հերոսութիւնն ու տոկունութիւնն ի յայտ է կու գայ Հայրենական մեծ պատերազմին ժամանակ։ 8 Սեպտեմբեր 1941-ին հակառակորդը դուրս կու գայ Լատոկայի լիճ, կը զաւթէ Շլիսելպուրկը՝ իր հսկողութեան տակ վերցնելով Նեւայի ակունքը եւ կը շրջափակէ Լենինկրատը ցամաքէն։ Այդ օրը ընդունուած է համարել քաղաքի շրջափակման սկիզբը՝ հարաւէն հիթլէրեան [[Գերմանիա]]յի, իսկ հիւսիսէն՝ [[Ֆինլանտա]]յի զօրքերով։ Գրեթէ 900 օր ու գիշեր Լենինկրատի լիովին շրջափակման պայմաններուն բնակիչները ոչ միայն պահեցին քաղաքը, այլեւ մեծ օգնութիւն ցուցաբերեցին ռազմաճակատին։ Շրջափակման տարիներուն տարբեր տուեալներով զոհուած է աւելի քան 650 000-2 մլն քաղաքացիական բնակչութիւն։ Լենինկրատի եւ Վոլխովի ռազմաճակատներու պատասխան յարձակման արդիւնքով 18 Յունուար 1943-ին շրջափակման օղակը յաջողեցաւ ճեղքել, սակայն միայն 27 Յունուար 1944-ին քաղաքի շրջափակումը ամբողջովին հանուեցաւ։ Անկէ ետք Լենինկրատի մէջ մնաց միայն 560 000 բնակիչ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://vip.lenta.ru/topic/victory/blokada.htm|title=Блокада Ленинграда|date=|publisher=Lenta.Ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121102093909/http://vip.lenta.ru/topic/victory/blokada.htm|archivedate=2012-11-02|accessdate=2012-08-14|author=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Այս իրադարձութիւններէն անմիջապէս ետք սկսան քաղաքի վերականգնողական աշխատանքները։ Սեպտեմբեր 1945-ին սկսաւ ուսումնական տարին եւ Ֆիլյարմոնիայի Մեծ դահլիճին մէջ բացուեցաւ համերգային շրջանը։ 1950-ին շահագործման յանձնուեցաւ Քիրովի անուան մարզադաշտը։ 1951-ին ընդունուեցաւ Լենինկրատի զարգացման նոր գլխաւոր նախագիծը, որմով կ՛առաջարկուէր քաղաքի տարածքը զարգացնել պատմական կեդրոնի շուրջբոլոր՝ բոլոր ուղղութիւններով հաւասարապէս։ 1950-ականներուն ստեղծուեցան ճարտարապետական նոր համալիրներ՝ Լենինի, Քալինինի, Քոմսոմոլի հրապարակները, ճարտարապետական աւարտին տեսք ստացան Մոսկուայի, Էնկելսի, Գործադուլաւորերու, Միջին Օխտայի, Փրիմօրսքի պողոտաները։ 1951-ին գործարկուեցաւ Փուլքովոյի մէջ (1973-ին կառուցուեցաւ նոր շէնք)։ 5 Նոյեմբեր1955-ին շահագործման յանձնուեցաւ Լենինկրատի մետրոպոլիտէնի առաջին հերթափոխը։ 1957-էն կը վերականգնուի Պետրոպաւլովեան ամրոցի Նարիշքին ամրոցէն կէսօրին աւանդաբար արձակուող հրանօթի կրակոցը (ընդհատուած 1934-ին), իսկ Մարսի դաշտին մէջ կը վառուի երկրի առաջին Հաւերժական կրակը։ Նոյն թուականին Ա․ Մարտիի անուան նաւաշինարանէն ջուր  կ՛իջեցուի աշխարհի մէջ առաջին ատոմային սառցահատը՝ «Լենին»-ը, իսկ 1962-ին Քիրովի գործարանին մէջ կը սկսի «Քիրովեց» թրաքթորերու թողարկումը։ 1960-ին Փիսքարէօվի գերեզմանատան մէջ կը բացուի Շրջափակման զոհերու յիշատակին նուիրուած յուշահամալիրը եւ աւարտին կը հասցուի Ֆինլանդական կայարանի նոր շէնքի շինարարութիւնը։ 1962-ին Ապտեքարսքի կղզիին մէջ կը կառուցուի 316 մեթրանոց հեռուստաաշտարակ եւ նոր հեռուստակեդրոն։ 1960-ականներու սկիզբը քանի մը խոշոր բնակարանաշինական գործարաններու կառուցմամբ կը սկսի քաղաքի զանգուածային կառուցապատումը խրիւշչովքա ձեւի շէնքերով, իսկ 1970-ականներէն՝ «նաւ-տուներով»։ 6 Մայիս 1965-ին Լենինկրատին կը շնորհուի հերոս քաղաքի կոչում (առաջին անգամ այսպէս կոչուած է 1 Մայիս1945-ին ԽՍՀՄ Զինուած ուժերու գլխաւոր հրամանատար Ի․ Սթալինի հրամանով&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://pobeda1945-art.ru/gal5/document/doc28.htm|title=Приказ Верховного Главнокомандующего от 1 мая 1945 года № 20 г. Москва|date=|publisher=pobeda1945-art.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131022002350/http://pobeda1945-art.ru/gal5/document/doc28.htm|archivedate=2013-10-22|accessdate=2011-08-11|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;)։ 1966-ին կը հաստատուի Լենինկրատի խորհրդային վերջին գլխաւոր նախագիծը։ Այդ նախագծի համաձայն՝ 1960-ականներուն Վասիլեւսքի կղզիի արեւմտեան հատուածի ողողաբեր տարածքներուն մէջ, Նովոիզմայլովսլի, Եուրի Կակարինի, Տիեզերագանցներու պողոտաներուն մէջ կը սկսի զանգուածային կառուցապատում․ նոր խոշոր բնակելի թաղամասերն կը դառնան Կուպչինոն, Աւտովոն, Ուլէանկան, Դաչնոյէն, Կրաժտանքան, Պոլիւստրովոն, Օխտան։ 1967-ին Հոկտեմբերեան յեղափոխութեան տարելիցին կը կառուցուին «Յուբիլէյնի» մարզանքի պալատը եւ «Օքթէապրսքի» համերգային մեծ սրահը։ 1970-ականներուն կը կառուցապատուին Ուրիցքը, Սոսնովայա Պոլեանան, Վեսէօլի Փոսէօլոքը, Մուրինսքի ռուչեյէն հիւսիս ինկած շրջանը, նախկին Քոմէնդանտսքի օդակայանի տարածքը, Քուպչինոյի հարաւային հատուածը, Շուվալովոն եւ Օզերքին, Հարաւ-Արեւմուտքը, Ռժեւկան եւ Պորոխովիէն։ 1979-ին Ֆիննական ծոցին մէջ կը սկսի ամբարտակի շինարարութիւնը, որ պէտք է քաղաքը պաշտպանէր ջրհեղեղներէ։ 1982-ին Վասիլեւսքի կղզիի Նաւահանգստին մէջ կը կառուցուի Ծովային կայարանը։ 1988-ին Լենինկրատի մէջ կը ծնի 5 միլիոներորդ մարդ։ 1990-ին քաղաքի պատմական կեդրոնը կ՛ընդգրկէ [[ԵՈՒՆԵՍՔՕ]]-ի համաշխարհային ժառանգութեան առարկաներու ցանկին մէջ&lt;ref name=&quot;Ленинград: районы новостроек&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Хроника Санкт-Петербурга 20 век. 1961—1980&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.guide-spb.ru/history_14|title=Хроника Санкт-Петербурга 20 век. 1961—1980|publisher=Гид Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130521223650/http://www.guide-spb.ru/history_14|archivedate=2013-05-21|accessdate=2012-08-17|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;210&quot;&gt;
|Յեղափոխականները յեղափոխութեան առաջին տարելիցին Սմոլնիի մոտ Մարքսի յուշարձանի բացման 7 Նոյեմբեր 1918 
Պատկեր:RIAN archive 5634 Antiaircrafters guarding the sky of Leningrad.jpg|«Զենիթակիրները Լենինկրատի երկինքը պաշտպանելու ժամանակ Հոկտեմբեր, 1941 
Պատկեր:Kerk van de verlosser op het Bloed aan het Gribojedovkanaal.jpg|Քրիստոսի արեան յարութեան տաճար Յունիս, 1973 
Պատկեր:Smolny Monastery 0.jpg|Սմոլնիի տաճար, 1991 
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Յետխորհրդային շրջան ===
[[Պատկեր:Coat_of_Arms_of_Saint_Petersburg_(2003).svg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Coat_of_Arms_of_Saint_Petersburg_(2003).svg|աջից|321x321փքս|Սեն Փեթերսպուրկի զինանշանը, 1991]]
1991-ին  հանրաքուէի արդիւնքներով Լենինկրատցիներու 54 %-ը կողմ քուէարկեց քաղաքին իր պատմական՝ Սեն Փեթերսպուրկ անուանումը ետ վերադարձնելուն։ 6 Սեպտեմբեր 1991-ին ՌԽՖՍՀ Գերագոյն խորհուրդի նախագահութեան հրամանով այն ետ վերադարձուած է&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://bestpravo.com/fed1991/data01/tex11077.htm|title=Указ Президиума ВС РСФСР от 06.09.91 № 1643-I О возвращении городу Ленинграду его исторического названия Санкт-Петербург|archiveurl=https://www.webcitation.org/64vAb8sjl|archivedate=2012-01-24|accessdate=2011-10-21}}&lt;/ref&gt;, իսկ 21 Ապրիլ 1992 -ին ՌԴ ժողովրդական դէպուտատներու համագումարը այն ներառած է ՌԽՖՍՀ սահմանադրութեան մէջ&lt;ref name=&quot;constitution.garant.ru&quot;&gt;[http://constitution.garant.ru/history/ussr-rsfsr/1978/zakony/183094/ Закон РФ от 21 апреля 1992 г. № 2708-I «Об изменениях и дополнениях Конституции (Основного Закона) Российской Советской Федеративной Социалистической Республики»]&lt;/ref&gt;։ 25 Դեկտեմբեր 1993-ին համաժողովրդական քուէարկութեան արդիւնքով ուժի մէջ կը մտնէ ՌԴ սահմանադրութիւնը, որ կը հաստատէ Սեն Փեթերսպուրկ անուանումը։  12 Յունիս 1991-ին Անատոլի Սոբչաքը կ՛ընտրուի քաղաքապետ։ 13 Մարտ 1996-ին գործադիր իշխանութիւնը կը փոխանցուի Սեն Փեթերսպուրկի վարչութեան, որ կը ձեւաւորէ Սեն Փեթերսպուրկի նահանգապետը։ Քաղաքապետի պաշտօնը կը վերացուի։

Փեթերսպուրկի համար կարեւոր իրադարձութիւն էր 1994-ի Բարի կամքի խաղերը։ 1995-ին մետրոպոլիտէնի «Լեսնայա» եւ «Արիութեան հրապարակ» կայարաններու միջեւ ինկած հատուածին մէջ տեղի ունեցած վթարի պատճառով դադարեցուած է գնացքներու շարժը (վերականգնուեցաւ 2004-ին)։ 1991–2007-ականներուն տեղադրուած են բազում յուշարձաններ, վերականգնուած Քոնստանտինովսքի պալատը, Քրիստոսի արեան յարութեան տաճարը եւ այլն։ 25 Մայիս 1991-ին՝ երկար ընդմիջումէն ետք առաջին անգամ եկեղեցական պատարագ կատարուած է Կազանի Աստուածամօր տաճարին մէջ։ 2000-ին կառուցուած է Սառցէ պալատը, ուր նոյն թուականին տեղի ունեցած է հոկէյի աշխարհի առաջնութիւնը։ 1998–2011-ականներուն Սեն Փեթերսպուրկի շուրջը կառուցուած է օղակային ինքնաշարժի ճանապարհ․  15 Դեկտեմբեր 2004-ին բացուած է Օբուխովի մեծ կամուրջը (յայտնի իբրեւ «կայմապարաններով կամուրջ»)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.dsto-spb.ru/showcontent.aspx?id=24|title=По итогам работы. Строительство|publisher=Дирекция по строительству транспортного обхода Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111106011542/http://www.dsto-spb.ru/showcontent.aspx?id=24|archivedate=2011-11-06|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ 2005-ին քաղաքի օրէնսդիր ժողովը ընդունած է Սեն Փեթերսպուրկի նոր գլխաւոր նախագիծը, որ կը սահմանէր քաղաքի յետագայ զարգացումը մինչեւ 2025&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.kgainfo.spb.ru/genplan/zakon/001.html|title=Закон Санкт-Петербурга &quot;О Генеральном плане Санкт-Петербурга и границах зон охраны объектов культурного наследия на территории Санкт-Петербурга&quot; от 21 декабря 2005 г.|publisher=Комитет по градостроительству и архитектуре Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120630184241/http://www.kgainfo.spb.ru/genplan/zakon/001.html|archivedate=2012-06-30|accessdate=2012-07-17|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Хроника Санкт-Петербурга 20 век. 1981—2000&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.guide-spb.ru/history_15|title=Хроника Санкт-Петербурга 20 век. 1981—2000|publisher=Гид Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130521210920/http://www.guide-spb.ru/history_15|archivedate=2013-05-21|accessdate=2012-08-17|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

1997-էն  տեղի կ՛ունենայ ամենամեայ տնտեսական գագաթնաժողովը՝ Փեթերսպուրկի միջազգային տնտեսական ֆորումը, որ միջազգային կարեւոր տնտեսական եւ քաղաքական միջոցառում է․ այն ոչ պաշտօնապէս ստացած է «Ռուսական Տաւոս» անունը։ 2006-էն ֆորումը փոխած է ձեւաչափը՝ դառնալով ռուսական եւ արտասահմանեան խոշոր ընկերութիւններու ղեկավարներու, պետութիւններու ղեկավարներու եւ քաղաքական առաջնորդներու, վարչապետներու, փոխվարչապետներու, նախարարներու, նահանգապետներու մասնակցութեամբ միջոցառում (2017-ին կը մասնակցէր աւելի քան 14 000 մարդ աւելի քան 143 երկիրներէ)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.forumspb.com/smi/itogi/|title=СМИ - ИТОГИ ПМЭФ-2017|publisher=Фонд «Росконгресс»|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190328084033/https://www.forumspb.com/smi/itogi/|archivedate=2019-03-28|accessdate=2017-08-30|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։  15-17 Յուլիս 2006-ը Ստրելնայի Քոնստանտինովսքի պալատին մէջ տեղի ունեցած է «մեծ ութնեակի» գագաթնաժողովը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://telegrafua.com/archive/322/6076/|title=Большая «энергетическая игра»|publisher=Киевский ТелеграфЪ|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120127134104/http://telegrafua.com/archive/322/6076/|archivedate=2012-01-27|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ 3 Օգոստոս 2011-ին Սեն Փեթերսպուրկի նահանգապետ նշանակուած է Գէորգի Պոլտաւչենքոն&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.regnum.ru/news/polit/1440701.html|title=Георгий Полтавченко вступил в должность губернатора Санкт-Петербурга|publisher=REGNUM|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121205050229/http://www.regnum.ru/news/polit/1440701.html|archivedate=2012-12-05|accessdate=2012-07-17|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

2017-ին «Քրեսդովսքի» մարզադաշտին տեղի ունեցած են խմբային փուլի [[ֆութպոլ]]ային հանդիպումները եւ [[ՖԻՖԱ]]-ի դաշնութիւններու գաւաթը։ 2018-ին ծրագրուած են ՖԻՖԱ-ի աշխարհի առաջնութեան եզրափակիչ հանդիպումները։ Քաղաքին մէջ տեղի ունեցած են խմբային փուլի հանդիպումները, կիսաեզրափակիչը եւ երրորդ տեղի համար հանդիպումը։

=== Պարգեւներ ===

* Հերոս քաղաքի կոչումը շնորհուած է 1 Մայիս 1945-ին Գերագոյն հրամանատար Ի․ Սթալինի № 20 հրամանով։ 
*«Ոսկիէ աստղ» մետալը շնորհուած է  8 Մայիս1965-ին «Հայրենիքի նկատմամբ ունեցած նշանակալի վաստակի, երկարամեայ թշնամական շրջափակման պայմաններուն ֆաշիստական զաւթիչներու դէմ պայքարին ցուցաբերած արիութեան եւ հերոսութեան համար եւ 1941–1945-ականներուն Հայրենական մեծ պատերազմին խորհրդային ժողովուրդի տարած յաղթանակի 20-ամեակի կապակցութեամբ»&lt;ref name=&quot;Памятные даты Петербурга май&quot;&gt;{{cite web|url=http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=5|title=Памятные даты Петербурга. Май|publisher=Мир Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130524133149/http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=5|archivedate=2013-05-24|accessdate=2012-11-09|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
* Լենինի շքանշան (26 Յունուար1945)՝ շրջափակման պայմաններուն ֆաշիստական զաւթիչներու դէմ պայքարին ցուցաբերած արիութեան եւ խիզախութեան համար&lt;ref name=&quot;Памятные даты Петербурга январь&quot;&gt;{{cite web|url=http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=1|title=Памятные даты Петербурга. Январь|publisher=Мир Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130524152139/http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=1|archivedate=2013-05-24|accessdate=2012-11-09|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
* Լենինի շքանշան (21 Յունիս 1957)՝ Լենինկրատի 250-ամեակի կապակցութեամբ&lt;ref name=&quot;Памятные даты Петербурга июнь&quot;&gt;{{cite web|url=http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=6|title=Памятные даты Петербурга. Июнь|publisher=Мир Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130524145654/http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=6|archivedate=2013-05-24|accessdate=2012-11-09|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
* Հոկտեմբերեան յեղափոխութեան շքանշան (4 Նոյեմբեր 1967)՝ Հոկտեմբերեան մեծ ընկերային յեղափոխութեան 50-ամեակի կապակցութեամբ&lt;ref name=&quot;Памятные даты Петербурга ноябрь&quot;&gt;{{cite web|url=http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=11|title=Памятные даты Петербурга. Ноябрь|publisher=Мир Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130524145126/http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=11|archivedate=2013-05-24|accessdate=2012-11-09|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
* ՌԽՖՍՀ կարմիր դրօշի շքանշան (5 Դեկտեմբեր1919)՝ Փեթրոկրատի պրոլետարիատի հերոսութեան եւ անձնազոհութեան, Քաղաքացիական պատերազմին Փեթրոկրատի պաշտպանութեան համար&lt;ref name=&quot;Памятные даты Петербурга декабрь&quot;&gt;{{cite web|url=http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=12|title=Памятные даты Петербурга. Декабрь|publisher=Мир Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130524140023/http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=12|archivedate=2013-05-24|accessdate=2012-11-09|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
* Զբէսաշրջութեան մէջ «''World Travel Awards''» մրցանակի դափնեկիր «Եւրոպական լաւագոյն քաղաքային ուղղութիւն» անուանակարգին (2015, 2016, 2017)&lt;ref&gt;[https://russian.rt.com/russia/news/435265-peterburg-premiya-world-travel-awards Петербург в третий раз получил премию World Travel Awards]&lt;/ref&gt;։

=== Քաղաքի անուանման պատմութիւն ===
Սեն Փեթերսպուրկը ([[գերմաներէն]]էն՝ «Պետրոս առաքեալի քաղաք») հիմնադրումէն՝ 27 Մայիս 1703-էն(16) մինչեւ 31 Օգոստոս 1914-ը (18) կոչուած է նիտերլանտական տարբերակով՝ Sankt Pieter Burch (Սան(կ)տփիթերպուրկ)։ Սկզբնական շրջանին այսպէս կոչուած է 1703-ի Մայիսի կէսերուն Զայաչի կղզիին մէջ հիմնադրուած ամրոցը․ շուտով անուանումը տարածուած է ամբողջ քաղաքին վրայ։ Ոչ պաշտօնական պարագաներուն քաղաքը կ՛անուանէին Փեթերսպուրկ, իսկ խօսակցական լեզուով՝ ուղղակի Պիթէր{{sfn|Санкт-Петербург: энциклопедия|2006|с=632}}։

31 Օգոստոս 1914-ին (18) Ռուսաստանի՝ [[Առաջին Համաշխարհային Պատերազմի Թանգարան|Առաջին համաշխարհային պատերազմ]] մտնելէն ետք, կայսր Նիքոլա Բ.-ը յայտարարեց քաղաքի օտարերկրեայ Սեն Փեթերսպուրկ անունը Փեթրոկրատով փոխարինելու մասին՝ իբրեւ աւելի հայրենասիրական եւ ինչ-որ անցանկալի ընկերակցութենէն խուսափելու համար։ Այդ ժամ մայրաքաղաքի անունը այլեւս չէր զուգորդէր Պետրոս առաքեալի հետ, այլ միայն այն հիմնողի՝ Պետրոս կայսեր հետ&lt;ref&gt;''Елена Хеллберг-Хирн.'' Печать империи. Постсоветский Петербург. Перевод с английского Д. Д. Невельской. Издательство «Европейский Дом» — 2008—414 с., илл. ISBN 978-5-8015-0232-8, С. 119&lt;/ref&gt;։ Նոր անունը աւելի վաղ հանդիպած է ինչպէս գեղարուեստական գրականութեան մէջ (Ա․ Պուշկին), այդպէս ալ որոշ հաստատութիւններու անուանումներուն մէջ (Փեթրոկրատի հնածէսական թեմ)։ Այդուհանդերձ, առօրեային մէջ նոր անուանումը դժուար կը պահպանէր իր գոյութիւնը․ դեռեւս 1920-ականներու սկիզբը խօսակցական լեզւով շատերը կը շարունակէին քաղաքը անուանել Փեթերսպուրկ{{sfn|Санкт-Петербург: энциклопедия|2006|с=662}}։

26 Յունուար 1924-ին ԽՍՀՄ Խորհուրդներու Բ. համամիութենական համագումարը բաւարարած (Գրիգորի Զինովեւի նախաձեռնութիւն) է Փեթրոկրատի խորհուրդի խնդրանքը եւ իր որոշմամբ վերանուանած է Փեթրոկրատը Լենինկրատի՝ [[Վլատիմիր Լենին]]ի՝ 1917-ի Հոկտեմբերեան յեղափոխութեան կազմակերպիչներէն մէկուն, Խորհրդային պետութեան (ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ) հիմնադրի եւ ղեկավարի պատուին, որ վախճանուած էր անոցմէ 5 օր առաջ{{sfn|Санкт-Петербург: энциклопедия|2006|с=449}}։
[[Պատկեր:Referendum1991_bulletin.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Referendum1991_bulletin.jpg|մինի|358x358փքս|1991 թվականի հունիսի 12-ի քաղաքին իր պատմական անունը վերադարձնելու հանրաքվեի հարցաթերթիկ։]]
12 Յունիս 1991-ին տեղի ունեցած հարցման մասնակիցներու 54,86 %-ը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.rosbalt.ru/piter/2011/09/06/886714.html|title=Вишневский: Не слышал, чтобы Собчак поддерживал переименование Ленинграда|publisher=Нормативная база Росбалт|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120205040825/http://www.rosbalt.ru/piter/2011/09/06/886714.html|archivedate=2012-02-05|accessdate=2011-11-24|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt; կողմ արտայայտուած են քաղաքին իր պատմական անուանումը վերադարձնելուն։ ՌԽՖՍՀ գերագոյն խորհուրդի նախագահութեան 6 Սեպտեմբեր 1991-ի № 1643-I հրամանով քաղաքին վերադարձուած է անոր սկզբնական անունը՝ Սեն Փեթերսպուրկ։ Սակայն մինչեւ Փետրուար1992-ը շարք մը ուսումնական հաստատութիւններ կը շարունակէին կոչուիլ Լենինկրատեան&lt;ref&gt;https://www.gazeta.ru/social/2016/09/05/10177931.shtml&lt;/ref&gt;։ 21 Ապրիլ 1992-ին ՌԴ ժողովրդական դէպուտատներու համագումարը ՌԽՖՍՀ սահմանադրութեան 71 յօդուածի մէջ ներառեց քաղաքի նոր անուանումը&lt;ref name=&quot;constitution.garant.ru&quot; /&gt;։ Տուեալ լրացումը ուժի մէջ մտաւ անոր՝ «Ռուսքայա կազեթա» թերթին մէվ հրապարակուելէն անմիջապէս ետք՝ 16 Մայիս 1992—ին&lt;ref&gt;[http://yeltsin.ru/upload/newspaper/1992/rs05_16_92_2/index.html Закон Российской Федерации от 21 апреля 1992 года № 2708-I «Об изменениях и дополнениях Конституции (Основного Закона) Российской Советской Федеративной Социалистической Республики»]{{Dead link|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} // «Российская газета», 16 мая 1992 года, № 111 (447), с. 3—5.&lt;/ref&gt;։ Սեն Փեթերսպուրկին իր պատմական անուանումը վերադարձնելու գլխաւոր նախաձեռնողը, որ մեծ դեր խաղցաւ այդ գործին մէջ, քաղաքապետ Անատոլի Սոբչաքն էր, որ այս գործը համարած է իր քաղաքական ամենամեծ ձեռքբերումը (որ յաւերժացուած է 2006-ին անոր պատուին յուշարձան կանգնեցնելով)։ Ան յոյս ունէր, որ իր քաղաքը Պալտիքայի մէջ դառնալու է դրամատունային, առեւտրային, զբօսաշրջային եւ մշակութային կեդրոնը․ լաւատեսութեամբ կը գնահատէր նոր Ռուսաստանի մայրաքաղաքը Սեն Փեթերսպուրկ տեղափոխելու հնարաւորութիւնը&lt;ref&gt;''Елена Хеллберг-Хирн.'' Печать империи. Постсоветский Петербург. Перевод с английского Д. Д. Невельской. Издательство «Европейский Дом» — 2008—414 с., илл. ISBN 978-5-8015-0232-8, С. 126, 146—147&lt;/ref&gt;։

1990-ականներուն եւ 21-րդ դարու սկիզբը աւագ սերունդի որոշ մարդոց խօսքով կը շարունակուի հանդիպիլ նախկին անուանումը՝ Լենինկրատ․ այն պարագային, երբ աւելի երիտասարդ սերունդի խօսքով այն գրեթէ ակնթարթօրէն անհետացած է{{sfn|Санкт-Петербург: энциклопедия|2006|с=632}}։ Միեւնոյն ժամանակ այդ անուանումը կը հանդիպի կոմունիստական եւ խորհրդայնամէտ հայեացքներու տէր երիտասարդներու շրջանին մէջ, ինչպէս նաեւ կը յիշատակուի մշակոյթի մէջ (օրինակ՝ «Լենինկրատ» խումբի անուան մէջ)։ Նախկին անուանումը պահպանուած է որոշ կազմակերպութիւններու անուանումներուն մէջ՝ Լենինկրատի կենդանաբանական այգի, Լենեներկօ եւ այլն։

Քաղաքի ոչ պաշտօնական անուանումներ՝

* Հիւսիսային մայրաքաղաք (Ռուսաստանի երկրորդ մայրաքաղաք)․ այսպէս յաճախ կ՛անուանեն Սեն Փեթերսպուրկը՝ յիշելով անոր մինչյեղափոխական կարգավիճակի մասին։
* Հակիրճ՝ СПб (ՍՊբ) տարբերակը կ՛օգտագործուի պաշտօնական մատենագրութեան մէջ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://gsnti-norms.ru/norms/common/doc.asp?0&amp;/norms/stands/7_12.htm|title=Библиографическая запись. Сокращение слов на русском языке общие требования и правила|publisher=Нормативная база ГСНТИ|archiveurl=https://www.webcitation.org/6OjOkUx0q|archivedate=2014-04-10|accessdate=2011-10-21}}&lt;/ref&gt;։
* Մշակութային մայրաքաղաք
* Քաղաք Նեւայի վրայ
* Սպիտակ գիշերներու քաղաք
* Պիտէր՝ Սեն Փեթերսպուրկի կրճատ անուանումը, որ քաղաքի ամենահին ոչ պաշտօնական անուանումներէն մէկն է։
* Հիւսիսային Վենետիկ՝ պատկերաւոր համեմատութիւն [[Վենետիկ]]ի հետ՝ մեծ քանակութեան գետերու եւ ջրանցքներու, ինչպէս նաեւ ճարտարապետութեան պատճառով։
* Հիւսիսային Փալմիրա՝ բանաստեղծական համեմատութիւն Փալմիրայի՝ լեգենդար գեղեցկութիւն ունեցող քաղաքի հետ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://severnaypalmira.ucoz.ru/|title=Добро пожаловать на сайт о Санкт-Петербурге!|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111105081609/http://severnaypalmira.ucoz.ru/|archivedate=2011-11-05|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
* Լենինի քաղաք՝ կիսապաշտօնական անուանում խորհրդային ժամանակներուն (որ կը հանդիպի մասնաւորապէս Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակուան պաստառներուն)։
* Երեք յեղափոխութիւններու օրրան (քաղաք)՝ կիսապաշտօնական անուանում, որ կապուած է 1905-1907 եւ 1917 թուականներու յեղափոխական իրադարձութիւններուն քաղաքի ունեցած վճռական դերակատարման հետ։
* Պետրոպոլ՝ բանաստեղծական այլաբերութիւն, Փեթերսպուրկ անուան հելլէնականացուած ձեւը ([[Յունարէն|յուն]]․՝ Πετρούπολης)։ Առաջին անգամ կիրառած է Միխայիլ Լոմոնոսովը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://az.lib.ru/l/lomonosow_m_w/text_0080.shtml|title=ОДА на прибытие Ея Величества великия Государыни Императрицы Елисаветы Петровны из Москвы в Санктпетербург 1742 года по коронации|publisher=Lib.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111107080638/http://az.lib.ru/l/lomonosow_m_w/text_0080.shtml|archivedate=2011-11-07|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
* Նեւոկրատ՝ քաղաքի անուանումը հնածէսներու շրջանին՝ 18-րդ դարուն Սեն Փեթերսպուրկի մէջ հնադաւաններու բնակութիւն հաստատելէն ի վեր։ Այժմ որոշ պարբերականներու մէջ հրատարակութեան վայրը կը նշուի ոչ թէ Սեն Փեթերսպուրկ, այլ Նեւոկրատ (Извещение Российского Совета Древлеправославной Поморской Церкви. — Невоград, 1991)։ Տեղի պոմորեան հնածէսական համայնքը եւս կը կր է ոչ պաշտօնական Նեւսքայա անունը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://pomorian.narod.ru/module2_1.htm|title=История Невской общины|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120809000031/http://pomorian.narod.ru/module2_1.htm|archivedate=2012-08-09|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
* Պատուհան դէպի [[Եւրոպա]]՝ այս մակդիրը տարածուած է այն բանէն ետք, երբ այն կիրառած է Ալեքսանդր Պուշկինը «պղինձէ հեծեալը» պոէմի նախերգանքին մէջ (1833)։ Ինքը Պուշկինը, սակայն, այդ կերպարը փոխառած է իտալացի փիլիսոփայ եւ քննադատ Ֆրանչեսքօ Ալկարօտտիէն&lt;ref&gt;См. «Lettere sulla Russia» Франческо Альгаротти (1759)&lt;/ref&gt;։
* Քրէական մայրաքաղաք՝ անուանում, որ շրջանառութեան մէջ մտած է «Հանցաւոր Փեթերսպուրկը» հեռուստաշարքի ցուցադրուելէն ետք։

== Ֆիզիկա-աշխարհագրական բնութագիր ==

=== Աշխարհագրական դիրք ===
Սեն Փեթերսպուրկը տեղակայուած է Ռուսաստանի Դաշնութեան հիւսիս-արեւմուտքը՝ Մերձնեւեան դաշտավայրի սահմանին։ Կեդրոնի համակարգերն են՝ 59°57′ հս․ լ.30°19′ աւ. ե.։ Զբաղեցնելով Նեւա գետի գետաբերանին հարող Ֆիննական ծոցի Նեւայի ծովախորշի ափը՝ քաղաքը 90 քմ ձգուած է [[հիւսիս]]-[[արեւմուտք]]էն դէպի [[հարաւ]]-[[արեւելք]]։ Քաղաքի բարձրութիւնը ծովի մակերեւոյթէն ըստ շրջաններու՝ կեդրոն՝ 1-5 մ, հիւսիս՝ 5-30 մ, հարաւ եւ հարաւ-արեւմուտք՝ 5-22 մ։ Քաղաքի սահմանագիծին մէջ ամենաբարձր վայրը Քրասնոյէ Սելօ քաղաքին մէջ գտնուող Տուտերկոֆի բարձունքներն են՝ 176 մեթրով&lt;ref name=&quot;География Ленинграда&quot;&gt;{{книга|автор=Даринский А. В.|часть=|заглавие=География Ленинграда|ссылка=|ответственный=|издание=|место=Л.|издательство=Лениздат|год=1982|страницы=6–18}}&lt;/ref&gt;։  Քաղաքի տարածքին կը գտնուի բարձրութիւններու եւ խորութիւններու հաշուարկման համակարգի զերոյական նիշը, որ քանի մը պետութիւններու հարթաչափական ցանցերու համար կը ծառայէ իբրեւ ելման կէտ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.kronstadt.ru/history_futshtock.htm|title=Кронштадтский футшток|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130618044529/http://www.kronstadt.ru/history_futshtock.htm|archivedate=2013-06-18|accessdate=2012-11-20|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Սեն Փեթերսպուրկը կը գտնուի Մոսկուայի ժամային գօտիին մէջ՝ UTC +3:00։

=== Ջրագրութիւն ===
Սեն Փեթերսպուրկի տարածքին բոլոր ջրահոսքերու ընդհանուր երկարութիւնը 282 քմ է, իսկ անոնց ջրային մակերեսը կը կազմէ քաղաքին մէջ ամբողջ մակերեսի մօտ 7%-ը։ Քաղաքը հիմնուելէն ի վեր ջրագրային ցանցը էական փոփոխութիւններ կրած է։ Քանի որ քաղաքը կը կառուցուէր ցած ճահճային վայրի մէջ, ապա պահանջուեցաւ ջրանցքներու եւ լճակներու չորացում։ Ընդ որուն, անոր արդիւնքով դուրս հանուած հողը կ՛օգտագործուէր մակերեւոյթը բարձրացնելու համար։ 19-րդ դարու կէսերուն Նեւա գետի ճիւղաբերան կազմուած էր 48 գետէ եւ ջրանցքներէ, որոնց կը կազմէին 101 կղզի։ Ժամանակի ընթացքին (քաղաքի կառուցման զուգընթաց) շատ ջրաւազաններ կորսնցուցին իրենց նախնական նշանակութիւնը, աղտոտեցան եւ սորուն նիւթով լեցուեցան։ 20-րդ դարուն ջրանցքներու, վտակներու եւ գետաբազուկներու լցման արդիւնքով կղզիներու թիւը կրճատեցաւ 42-ի։

Քաղաքի հիմնական ջրային մայրուղին՝ Նեւա գետն է, որ կը լեցուի Ֆիննական ծոցի Նեւայի ծովախորշ։ Առաւել նշանակալի են ճիւղաբերանի գետաբազուկներ Մեծ եւ Փոքր Նեւան, Մեծ, Միջին եւ Փոքր Նեւկան, Ֆոնտանկան, Մոյկան, Եկատէրինգոֆկան, Քրեստովքան, Քարպովքան, Ժդանովքան, Սմոլենքան, Պրէաժքան, Քրոնվէրի նեղուցը, Մորսկօ ջրանցքը, Օպվոդնի ջրանցքը, Կրիպոյէտովի ջրանցքը, Քրիւքովի ջրանցքը։ Քաղաքի սահմանագիծին մէջ Նեւայի հիմնական վտակներն են ձախէն՝ Իժորա, Սլաւէանքա, Մուրզինքա, աջէն՝ Օխտա, Չէօռնայա Ռեչկա։ Ճիւղաբերանի խոշոր կղզիներն են՝ Վասիլեւսքի, Փեթրոկրատի, Քրեսդովսքի, Դեկաբրիստներու, Ֆիննական ծոցի խոշոր կղզին՝ Քոթլինը&lt;ref name=&quot;Атлас Ленинграда, стр 59&quot;&gt;{{книга|заглавие=Ленинград: Историко-географический атлас|место=М.|издательство=Главное управление геодезии и картографии при Совете министров СССР|год=1981|страницы=59}}&lt;/ref&gt;։ Ջրային առարկաներու վրայ մօտ 800 կամուրջ կառուցուած է (չհաշուած՝ արդիւնաբերական ձեռնարկութիւններու տարածքներուն գտնուող կամուրջները), ինչպէս՝ 218 հետիոտնային եւ 22 բացովի կամուրջ։ Ասոնցմէ որոշները կը գտնուին այնպիսի վայրերու մէջ, որոնք ժամանակին եղած են Սեն Փեթերսպուրկի արուարձանները՝ Քրոնշդատդումքա 5 կամուրջ, Պուշկինի մէջ՝ 54, Պետերկոֆում՝ 51, Պաւլովսքի մէջ՝ 16, Լոմոնոսվի մէջ՝ 7։ Ամենաերկար կամուրջը Օբուխովի մեծ կամուրջն է, որ կը գտնուի Նեւա գետի վրայ (կամուրջի ընդհանուր երկարութիւնը 2824 մ է), ամենալայն կամուրջը Սինի կամուրջն է՝ Մոյքագետի վրայ (99,5 մ)։

Քաղաքի տարածքի զգալի մասը (Նեւա ճիւղաբերանի կղզիները, Ֆիննական ծոցի եւ Բալթեան երկաթուղիի միջեւ ինկած հատուածը, մինչեւ Ֆոնտանքա գետը ինկած ձախ ափը եւ այլն) տեղակայուած է ծովի մակերեւոյթէն 1.2-3 մեթրը չգերազանցող բարձունքներու վրայ։ Այդ շրջանները ջրհեղեղներու վտանգի տակ կը գտնուին, որ հիմնականին կապուած է Ֆիննական ծոցի արեւելեան հատուածին մէջ քամիի առաջացուցած ալեկոծութեան հետ։ Աղետալի ջրհեղեղներ տեղի ունեցած են 19 Նոյեմբեր 1824-ին (7 Նոյեմբեր, մակարդակը ընդունուածէն բարձր էր 4.21 մեթրով) եւ 23 Սեպտեմբեր 1924-ին (3.69 մ)։ Այդ ջրհեղեղի ժամանակ ջուրի տակ անցած է քաղաքի մօտ 70 քմ²-ը։ Փեթերսպուրկի երեք հարիւր տարիներու պատմութեան ընթացքին, ըստ տարբեր աղբիւրներու, գրանցուած է մօտ 300 ջրհեղեղ։ Վերջին վտանգաւոր ջրհեղեղը (ջուրը բարձրացած է մինչեւ 187 սմ՝ Քրոնշդատդի խորքաչափէն) տեղի ունեցած է 16 Նոյեմբեր 2010-ին, իսկ աւելի վտանգաւոր մէկ այլ ջրհեղեղ (220 սմ)՝ 10 Յունուար 2007-ին&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.nevariver.ru/flood_list.php|title=Климат, погода в Санкт-Петербурге|date=|publisher=Всё о реке Неве: мосты, притоки, наводнения...|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111004220801/http://www.nevariver.ru/flood_list.php|archivedate=2011-10-04|accessdate=2011-10-26|author=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Օգոստոս 2011-ին Ֆիննական ծոցի Նեւայի ծովախորշին մէջ գործարկուեցաւ ջրհեղեղներէն Սեն Փեթերսպուրկը պաշտպանող շինութիւններու համալիրը (այսպէս կոչուած «ամբարտակ»)։ Առաջին անգամ այն ամբողջովին գործարկուեցաւ 28 Դեկտեմբեր 2011-ին ջրհեղեղի ժամանակ։ Եթէ ամբարտակը չփակէին, ապա, ըստ սոցիալիստներու նախագուշակմամբ, Նեւայի ջուրը այդ անգամ կը բարձրանար մինչեւ 281 սմ (ջրհեղեղը իր մեծութեամբ կ՛ընդգրկուէր 5 խոշոր ջրհեղեղներու մէջ), եւ ջուրի տակ կրնար անցնել քաղաքի մէկ հինգերորդ մասը։ Այսպիսով, կանխարգիլուեցաւ այն վնասը, որ ջրհեղեղի պարագային կրնար մօտ 25 մլր ռուբլի&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.nvspb.ru/tops/potop-otmenyaetsya-47223|title=Потоп отменяется. Комплекс защитных сооружений спас Петербург от наводнения, которое могло войти в пятёрку самых сильных и разрушительных|date=|publisher=Невское время. 29.12.2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120522162421/http://nvspb.ru/tops/potop-otmenyaetsya-47223|archivedate=2012-05-22|accessdate=2012-01-11|author=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
[[Պատկեր:Вид на Петропаловку и Дворцовый pan7.jpg|մինի|1128x1128փքս|Տեսարան Նեւա գետէն դեպի Վասիլեւսքի կղզիի սլաք, Պետրոպավլովեան ամրոց եւ Պալատական կամուրջ սպիտակ գիշերով, 3 Յուլիս, 2010, 1:35 MSD]]
&lt;br /&gt;
=== Կլիմա ===
Փեթերսպուրկի կլիման չափաւոր է, անցումային՝ չափաւոր ցամաքայինէն չափաւոր ծովայինի։ Կլիմայի այսպիսի տեսակը կը բացատրուի քաղաքի աշխարհագրական դիրքով եւ Լենինկրատի մարզին բնորոշ մթնոլորտային շրջանառութեամբ։ Այս պայմանաւորուած է երկիր եւ մթնոլորտ եկող համեմատաբար ոչ մեծ քանակութեան արեւային ջերմութեամբ։ Ըստ Քէօպպէնի կլիմաներու դասակարգման&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://climateandlife.ru/wp-content/uploads/2014/10/%D0%9B%D0%B5%D0%BA%D1%86%D0%B8%D1%8F-7_%D0%9A%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%84%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%B8-%D0%BA%D0%BB%D0%B8%D0%BC%D0%B0%D1%82.pdf|title=Классификация климата. Климаты Земли|work=Климат и жизнь, Climate and life, Лекции и вспомогательные материалы для студентов географических факультетов СПбГУ и ЛХФ ГЛТУ|accessdate=2016-02-26|lang=ru|archive-date=2016-03-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305080206/http://climateandlife.ru/wp-content/uploads/2014/10/%D0%9B%D0%B5%D0%BA%D1%86%D0%B8%D1%8F-7_%D0%9A%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%84%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%B8-%D0%BA%D0%BB%D0%B8%D0%BC%D0%B0%D1%82.pdf|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;՝ քաղաքը կը դասուի խոնաւ ցամաքային կլիմայական տեսակին։ Պալտիք ծովի ցիկլոններու ազդեցութեան պատճառով ամառը կարճ է, տաք ու խոնաւ, իսկ ձմեռը՝ երկար, ցուրտ ու խոնաւ։ Սեն Փեթերսպուրկի կլիման նման է Հելսինքիի կլիմային, թէեւ արեւելեան դիրքի շնորհիւ այստեղ ձմռան աւելի ցուրտ է, իսկ ամռան՝ աւելի տաք։

Արեւի ճառագայթման ընդհանուր հոսքը 1.5 անգամ աւելի քիչ է, քան [[Ուքրանիա]]յի հարաւը եւ երկու անգամ քիչ, քան [[Միջին Ասիա|Միջին Ասիոյ]]։ Մէկ տարուան ընթացքին քաղաքին մէջ միջինը կ՛ըլլայ 62 արեւոտ օր։ Այդ պատճառով տարուան մեծ մասը ամպամած եղանակ է եւ ցրուած լուսաւորութեամբ օրեր&lt;ref name=&quot;География Ленинграда2&quot;&gt;{{книга|автор=Даринский А. В.|часть=|заглавие=География Ленинграда|ссылка=|ответственный=|издание=|место=Л.|издательство=Лениздат|год=1982|страницы=21—29}}&lt;/ref&gt;։ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ օրուան տեւողութիւնը կը փոխուի 22 Դեկտեմբերին 5 ժամ 51 վայրկեանէն մինչեւ 22 Յունիսը 18 ժամ, 50 վայրկեան։ Քաղաքին մէջ կը դիտուին այսպէս կոչուած սպիտակ գիշերներ (կը համարուի, որ անոնք կը սկսին 25-26 Մայիսէն եւ կը վերջանայ 16-17 Յուլիսն), երբ արեւը կ՛իջնէ հորիզոնի վրայ 9°-էն ոչ աւել եւ գիշերային աղջամուղջը գրեթէ կը միախառնուի առաւօտեանի հետ։ Ընդհանուր առմամբ, սպիտակ գիշերները կը տեւեն 50 օր&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.petrohol.ru/climat.html|title=Климат, погода в Санкт-Петербурге|date=|publisher=petrohol.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101128084637/http://petrohol.ru/climat.html|archivedate=2010-11-28|accessdate=2010-09-17|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Պարզ եղանակին հորիզոնական մակերեւոյթին արեւի ուղիղ ճառագայթման տարեկան լայնոյթը 25 ՄՋ/մ²-էն (Դեկտեմբեր) մինչեւ 686 ՄՋ/մ² (Յունիս) է։ Ամպամածութիւնը կը նուազեցնէ տարեկան արեւային ընդհանուր ճառագայթումը միջինը 21%-ով, իսկ ուղիղ արեւային ճառագայթումը՝ 60%-ով։ Միջին տարեկան ընդհանուր ճառագայթումը կը կազմէ 3156 ՄՋ/մ²{{sfn|Санкт-Петербург: энциклопедия|2006|с=371—372}}։

Քաղաքին բնորոշ է օդային զանգուածներու յաճախակի փոփոխումը, որ հիմնականին պայմանաւորուած է ցիկլոնային ներգործութեամբ։ Ամռան կը գերակշռեն արեւմտեան եւ հիւսիս-արեւմտեան, ձմռան՝ արեւմտեան եւ հարաւ-արեւմտեան քամիները&lt;ref name=&quot;География Ленинграда2&quot; /&gt;։ Փեթերսպուրկի օդերեւութաբանական կայանները տուեալներ ունին 1722-էն։ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ գրանցուած ամենաբարձր ջերմաստիճանը +37,1&amp;nbsp;°C է&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.pogoda.ru.net/monitor.php?id=26063&amp;month=8&amp;year=2010|title=Погода в Санкт-Петербурге в августе 2010|date=|publisher=pogoda.ru.net|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110625152301/http://www.pogoda.ru.net/monitor.php?id=26063&amp;month=8&amp;year=2010|archivedate=2011-06-25|accessdate=2010-09-17|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;, իսկ ամենացածը՝ -35,9&amp;nbsp;°C&lt;ref name=&quot;Книга рекордов Петербурга&quot;&gt;Книга рекордов Петербурга. Всё самое-самое в истории и жизни города. Редактор-составитель Дмитрий Шерих. — СПб.: Иванов и Лещинский, 1995. С.8—9.&lt;/ref&gt;։
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
! colspan=&quot;14&quot; |Քուալա Լամփուրի կլիմայական տուեալները
|-
|Ամիս
|Յունուար
|Փետրուար
|Մարտ
|Ապրիլ
|Մայիս
|Յունիս
|Յուլիս
|Օգոստոս
|Սեպտեմբեր
|Հոկտեմբեր
|Նոյեմբեր
|Դեկտեմբեր
|Տարի
|-
!Ցուցանիշային բարձր °C (°F)
|8.7
(47.7)
|10.2
(50.4)
|14.9
(58.8)
|25.3
(77.5)
|32.0
(89.6)
|34.6
(94.3)
|35.3
(95.5)
|37.1
(98.8)
|30.4
(86.7)
|21.0
(69.8)
|12.3
(54.1)
|10.9
(51.6)
|37.1
(98.8)
|-
!&lt;abbr&gt;Միջին բարձր&lt;/abbr&gt; °C (°F)
|−3.0
(26.6)
|−3.0
(26.6)
|2.0
(35.6)
|9.3
(48.7)
|16.0
(60.8)
|20.0
(68)
|23.0
(73.4)
|20.8
(69.4)
|15.0
(59)
|8.6
(47.5)
|2.0
(35.6)
|−1.5
(29.3)
|9.1
(48.4)
|-
!Միջին օրական °C (°F)
|−5.5
(22.1)
|−5.8
(21.6)
|−1.3
(29.7)
|5.1
(41.2)
|11.3
(52.3)
|15.7
(60.3)
|18.8
(65.8)
|16.9
(62.4)
|11.6
(52.9)
|6.2
(43.2)
|0.1
(32.2)
|−3.7
(25.3)
|5.8
(42.4)
|-
!&lt;abbr&gt;Միջին ցած&lt;/abbr&gt; °C (°F)
|−8.0
(17.6)
|−8.5
(16.7)
|−4.2
(24.4)
|1.5
(34.7)
|7.0
(44.6)
|11.7
(53.1)
|15.0
(59)
|13.4
(56.1)
|8.8
(47.8)
|4.0
(39.2)
|−1.8
(28.8)
|−6.1
(21)
|2.7
(36.9)
|-
!Ցուցանիշային ցած °C (°F)
|−35.9
(−32.6)
|−35.2
(−31.4)
|−29.9
(−21.8)
|−21.8
(−7.2)
|−6.6
(20.1)
|0.1
(32.2)
|4.9
(40.8)
|1.3
(34.3)
|−3.1
(26.4)
|−12.9
(8.8)
|−22.2
(−8)
|−34.4
(−29.9)
|−35.9
(−32.6)
|-
!Տեղումներ մմ (դիւյմ)
|44
(1.73)
|33
(1.3)
|37
(1.46)
|31
(1.22)
|46
(1.81)
|71
(2.8)
|79
(3.11)
|83
(3.27)
|64
(2.52)
|68
(2.68)
|55
(2.17)
|51
(2.01)
|661
(26.02)
|-
!&lt;abbr&gt;Միջ.&lt;/abbr&gt; անձրեւոտ օրեր
|9
|7
|10
|13
|16
|18
|17
|17
|20
|20
|16
|10
|173
|-
!&lt;abbr&gt;Միջ.&lt;/abbr&gt; ձնառատ օրեր
|17
|17
|10
|3
|0
|0
|0
|0
|0
|2
|9
|17
|75
|-
!% խոնաւութիւն
|86
|84
|79
|69
|65
|69
|71
|76
|80
|83
|86
|87
|78
|-
!Միջին ամսական արեւային ժամ
|21.7
|53.7
|124.0
|180.0
|260.4
|276.0
|266.6
|213.9
|129.0
|71.3
|24.0
|12.4
|1633
|}

=== Բուսականութիւն ===
Սեն Փեթերսպուրկի եւ արուարձաններու անտառները ջրային մակերեւոյթի հետ կը զբաղեցնեն քաղաքային տարածքի մօտ 40%-ը (2002-ի տուեալներով)։ 2000-ին քաղաքի մէկ բնակիչին բաժին կ՛իյնար մօտ 65 մ² անտառ։ Կանաչ ծառատունկներու ընդհանուր մակերեսը կը գերազանցէ 31 000 հա-ը, որոնցմէ են՝ 68 զբօսայգի, 166 այգի, 730 հրապարակ, 232 ծառուղի, 750 կանաչապատ փողոց{{sfn|Санкт-Петербург: энциклопедия|2006|с=296—297}}։ Քաղաքի զբօսայգիները տեղակայուած են տարբեր լանդշաֆտային պայմաններու մէջ՝ Ֆիննական ծոցի ափի ստորին եւ վերին հատուածներուն մէջ (Ստրելնայի, Փեթերկոֆի եւ Լոմոնոսովի զբօսայգիները), մօրենային հարթավայրու մէջ (Պուշկին քաղաքի զբօսայգիները), կամային բլուրներուն (Շուվալովի զբօսայգի, Ռոսինովի պուրակ)։ Շարք մը զբօսայգիներու հիմքը կը կազմեն բնական անտառները, որոնք մինչ այժմ պահպանած են իրենց ծառակազմը (Սոսնովքա, Ուդալնի զբօսայգի)։ Շատ զբօսայգիներ, որոնք հիմնուած են  հետպատերազմեան տարիներուն, բաժնուած են տարածքներու, ուր բնափայտի բուսականութիւնը փաստացի կը բացակայէր (Մոսկովեան յաղթանակի զբօսայգի, Ծովամերձ յաղթանակի այգի)){{sfn|Санкт-Петербург: энциклопедия|2006|с=643}}։ Քաղաքի ծայրամասերուն մէջ պահպանուած են հարաւային տայգայի ենթագօտիէն  մնացած անտառային զանգուածներ՝ Յունտոլովի արգելոցը, Ռժեւսքի անտառապուրակը, Օխտա գետի երկայնքով անտառային կղզեակները, Տալլինի մայրուղին, Նեւա գետի եւ Մոսկուա գնացող երկաթուղիի միջեւ հատուածը&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;{{книга|автор=Даринский А. В.|часть=|заглавие=География Ленинграда|ссылка=|ответственный=|издание=|место=Л.|издательство=Лениздат|год=1982|страницы=46—47}}&lt;/ref&gt;։&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;210&quot;&gt;
Պատկեր:Catherine park in Tsarskoe Selo 02.jpg|Եկատերինինսքի զբօսայգին Պուշկին քաղաքին մէջ
Պատկեր:Sunset over Neva river.jpg|Մայրամուտ սառցապատ Նեւայի վրայ
Պատկեր:Bolshoy Obukhovsky Bridge SPB (img1).jpg|Օբուխովի մեծ կամուրջը Նեւայի վրայ
Պատկեր:Park Pobedy SPB 2.jpg|Մոսկովեան յաղթանակի զբօսայգի
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;Քաղաքին մէջ կայ բնութեան յատուկ պահպանուող 7 տարածք՝ 3 պետական արգելոց (Յունտոլովի, Գլադիշեւի, Նեւայի ծովախորշի հիւսիսային ափ) եւ 4 բնութեան յուշարձան (Տուտերկոֆի բարձունքներ, Քոմարովի ափ, Ստրելնայի ափ, Սերգիեւքա զբօսայգի)։ Սեն Փեթերսպուրկի զարգացման գլխաւոր նախագիծով կը ծրագրուի հիմնել եւս 3 արգելոց եւ 2 բնութեան յուշարձան։

=== Բնապահպանական խնդիրներ ===
Ռուսաստանի Դաշնութեան Բնական աղբիւրներու եւ բնապահպանութեան նախարարութեան տուեալներով 2011-ի դրութեամբ Ռուսաստանի խոշոր քաղաքներու բնապահպանական  վարկանիշային սանդղակին մէջ Սեն Փեթերսպուրկը կը զբաղեցնէր երկրորդ տեղը։ Քաղաքին մէջ կը գործէ մթնոլորտային օդը մոնիթորինգ անող 21 ինքնաշարժ կայան։ 2009-ին օդի արտանետումները կազմեցին 625.3 հազ․ տօննա։ Վնասակար նիւթերու արտանետումները բնակչութեան մէկ շունչի հաշուարկով կը կազմէ տարեկան 135.9 քկ, 1 քմ²-ին՝ 434,5 տօննա։ Բոլոր արտանետումներու 91.9%-ը երթեւեկութեան արտանետումներն են։ 2009-ին, նախորդ տարուան հետ համեմատած, երթեւեկութեան արտանետումներու քանակն աւելցած է 1%-ով, իսկ կայուն աղբիւրներու արտանետումները՝ 9.8%-ով

Նեւա գետի, Նեւայի ծովախորշի եւ Ֆիննական ծոցի բնապահպանական վիճակը կը գնահատուի ոչ բաւարար։ Սեն Փեթերսպուրկի սահմաններուն մէջ Նեւան աղտոտած է արդիւնաբերական թափոններով, գետ կը լեցուին հարիւրաւոր արդիւնաբերական ընկերութիւններու թափոններ։ Նեւաով սովորաբար կը փոխադրեն նաւթամթերք։ Իւրաքանչիւր տարի գետ կը լեցուի աւելի քան 80 հազ․ տօննա աղտոտիչ նիւթ։ Ամէն տարի Փեթերսպուրկի բնօգտագործման կոմիտէն միջինին հաշւով կը գրանցէ նաւթամթերքի լցման աւելի քան 40 դէպք&lt;ref name=&quot;Гринпис 2&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.greenpeace.org/russia/ru/campaigns/water-pollution/saveneva/condition/|title=Состояние Невы|publisher=Гринпис|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121125002059/http://www.greenpeace.org/russia/ru/campaigns/water-pollution/saveneva/condition/|archivedate=2012-11-25|accessdate=2012-08-23|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ 2009-ին քաղաքի բնակարանային տնտեսութեան մէջ առաջացաւ 8 մլն մ³ պինդ կենցաղային թափոն։ Քաղաքի արդիւնաբերութիւնը արտադրական տարատեսակ թափոններու աղբիւր կը հանդիսանայ, որոնց զգալի մասը լուրջ վտանգ կը ներկայացնէ շրջակայ միջավայրի համար։ Ա.-Գ. կարգի թափոնները կը տարուին «Կրասնի Բոր» հրաձգարան (Լենինկրատի մարզի Տոսնենսքի շրջան, քաղաքէն 30 քմ դէպի հարաւ)՝ թունաւոր թափոններու, քիմիական, բժշկական, արդիւնաբերական ընկերութիւններու արտադրանքին օգտագործելու համար։

Ջրհեղեղներէն Սեն Փեթերսպուրկը պաշտպանող շինութիւններու համալիրի կառուցմամբ՝ Նեւայի ծովախորշի ջրափոխանակումը՝ Ֆիննական ծոցի արեւելեան հատուածէն, նուազեցաւ 10-20 %-ով։ Անհանգստութեան առիթ է Ֆիննական ծոցի՝ քաղաքի եւ ամբարտակի միջեւ ինկած փոքր ջրային տարածքներու արդէն սկսած աստիճանական ճահճացումը եւ անոր հետ կապուած բոյսերու մնացորդներու փտումը, որ ժամանակի ընթացքին կրնայ հանգեցնել ջրամբարի լրացուցիչ eutrophication եւ ջրատարածութենէն Նեւայի ծովախորշի ընդարձակ հատուածներու հեռացման&lt;ref name=&quot;Базы данных по экологии Финского залива и их структура&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.evol.nw.ru/lew/base1/ftp-ser/base.doc|title=Базы данных по экологии Финского залива и их структура|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111021010258/http://www.evol.nw.ru/lew/base1/ftp-ser/base.doc|archivedate=2011-10-21|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

== Վարչատարածքային բաժանում ==
{|
| colspan=&quot;2&quot; |Սեն Փեթերսպուրկը կը բաժնուի 18 շրջաններու՝
| rowspan=&quot;3&quot; |[[Պատկեր:Spb_all_districts_2005_abc_rus.svg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Spb_all_districts_2005_abc_rus.svg|աջից|մինի|250x250փքս|Սեն Փեթերսպուրկի վարչատարածքային բաժանումը]]
|-
|
# Աթմիրալտէյսքիի
# Վասիլիի կղզիի
# Վիպորկի
# Քալինինի
# Քիրովի
# Քոլբինոյի
# Քրասնոկվարտէյսքի
# Քրասնոսէլսքի
# Քրոնշտադտ
|
# Քուրորտնի
# Մոսկուայի
# Նեւայի
# Փեթրոկրատի
# Պետրոդվորեցի
# Պրիմորսքի
# Պուշկինի
# Ֆրունզէի
# Կեդրոնական
|-
| colspan=&quot;2&quot; |Շրջաններու սահմաններուն տեղակայուած են 111 ներքաղաքային համայնքային կազմաւորումներ՝ 81 համայնքային շրջան (որոշներ ունին անուններ, որոշներ ուղղակի թուագրուած են), 9 քաղաք (Զելենոկորսք, Քոլբինօ, Քրասնոյէ Սելօ, Քրոնշտադտ, Լոմոնոսով, Պաւլովսք, Պետերկոֆ, Պուշկին, Սեստրորեցք) եւ 21 գիւղ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.gov.spb.ru/law?d&amp;nd=8414528&amp;prevDoc=8442196=Закон Санкт-Петербурга «О территориальном устройстве Санкт-Петербурга» (с изменениями на 13 июля 2011 года)|title=О территориальном устройстве Санкт-Петербурга|date=|publisher=gov.spb.ru|accessdate=2011-08-12|author=|lang=}}&lt;/ref&gt;։
|}

=== Իշխանութեան մարմիններ ===
[[Պատկեր:Смольный.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D0%A1%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9.jpg|աջից|մինի|250x250փքս|Սմոլնի՝ քաղաքի կառավարութեան շէնքը]]
[[Պատկեր:Mariinsky_Palace_Saint_Petersburg.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Mariinsky_Palace_Saint_Petersburg.jpg|աջից|մինի|250x250փքս|Մարինոյի պալատ՝ օրէնսդիր ժողովի նստավայրը]]
Քաղաքի պետական իշխանութիւնը կ՛իրականացուի 14 Յունուար 1998-ին Օրէնսդիր ժողովի կողմէ ընդունուած կանոնադրութեամբ։ Քաղաքի բարձրաստիճան պաշտօնեան նահանգապետն է, որուն կ՛ընտրեն ՌԴ այն քաղաքացիները, որոնք կը բնակինն Սեն Փեթերսպուրկի տարածքին եւ ունին դաշնային օրէնքով սահմանուած ընտրական իրաւունք։ Նահանգապետը կ՛ընտրուի գաղտնի քուէարկութեամբ 5 տարի ժամկէտով&lt;ref name=&quot;О выборах губернатора Санкт-Петербурга&quot;&gt;{{cite web|url=http://gov.spb.ru/law?d&amp;nd=537920153&amp;nh=0|title=О выборах высшего должностного лица Санкт-Петербурга - Губернатора Санкт-Петербурга (с изменениями на 22 марта 2013 года)|publisher=Официальный портал администрации СПб|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140722194530/http://gov.spb.ru/law?d&amp;nd=537920153&amp;nh=0|archivedate=2014-07-22|accessdate=2013-05-27|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Օգոստոս 2011-էն քաղաքի նահանգապետն է Գէորգի Պոլտաւչենկոն «Միասնական Ռուսաստան» կուսակցութենէն, որ այդ պաշտօնին նշանակուած է Օրէնսդիր ժողովի կողմէ՝ ՌԴ նախագահի առաջարկով՝ այդ պահուն գործող օրէնսդրութեան համաձայն։ Քաղաքի գործադիր իշխանութիւնը կ՛իրականացնէ նահանգապետի կողմէ ղեկավարուող կառավարութիւնը եւ Սեն Փեթերսպուրկի պետական իշխանութեան այլ գործադիր մարմիններ, որոնք կը կազմեն քաղաքի պետական իշխանութեան գործադիր մարմիններու համակարգը՝ Սեն Փեթերսպուրկի վարչութիւնը։ Քաղաքի կառավարութիւնը կը նստի Սմոլնի ուսումնարանի շէնքը։

Քաղաքի օրէնսդիր իշխանութիւնը կ՛իրականացնէ Օրէնսդիր ժողովը, որ բաղկացած է 50 պատգամաւորերէ, որոնց կ՛ընտրէ քաղաքի բնակչութիւնը՝ 5 տարի ժամկէտով։ Սեպտեմբեր 2016-ին ձեւաւորուած է վեցերորդ գումարման Օրէնսդիր ժողովը, որուն կը մասնակցի 6 կուսակցութիւն՝ Միասնական Ռուսաստան (36 տեղ), Արդար Ռուսաստան (3), ՌԴ կոմունիստական կուսակցութիւն (3), Ռուսաստանի Լիպերալ-դեմոկրատական կուսակցութիւն (3), Աճի կուսակցութիւն (3), Խնձոր կուսակցութիւն (2)&lt;ref name=&quot;Выборы депутатов Законодательного Собрания Санкт-Петербурга шестого созыва&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.st-petersburg.vybory.izbirkom.ru/region/st-petersburg?action=show&amp;vrn=2782000678445&amp;region=78&amp;prver=0&amp;pronetvd=0|title=Выборы депутатов Законодательного Собрания Санкт-Петербурга шестого созыва|publisher=Санкт-Петербургская избирательная комиссия|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170729203202/http://www.st-petersburg.vybory.izbirkom.ru/region/st-petersburg?action=show&amp;vrn=2782000678445&amp;region=78&amp;prver=0&amp;pronetvd=0|archivedate=2017-07-29|accessdate=2017-07-25|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Օրէնսդիր ժողովի նախագահն է Վէաչեսլաւ Մաքարովը (Դեկտեմբեր 2011-էն)։ Օրէնսդիր ժողովի նստավայրը Մարինոյի պալատն է։ Քաղաքի ելեւմտացոյցը, արտաելեւմտացոյցային հիմնադրամի ծախսերը կազմակերպելու, վերահսկելու համար ստեղծուած է Սեն Փեթերսպուրկի Վերահսկողա-հաշուարկային պալատը։ Դատական իշխանութիւնը կ՛իրականացնեն Սեն Փեթերսպուրկի կանոնադրական դատարանը եւ խաղարար դատաւորերը&lt;ref name=&quot;Устав Санкт-Петербурга&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.gov.spb.ru/law?d&amp;nd=8308279&amp;prevDoc=8308279&amp;spack=000listid%3D010000000100%26listpos%3D0%26lsz%3D1%26nd%3D9111570%26nh%3D0%26|title=Устав Санкт-Петербурга (с изменениями на 13 июля 2011 года)|publisher=Официальный портал администрации СПб|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110928165107/http://gov.spb.ru/law?d&amp;nd=8308279&amp;prevDoc=8308279&amp;spack=000listid=010000000100&amp;listpos=0&amp;lsz=1&amp;nd=9111570&amp;nh=0&amp;|archivedate=2011-09-28|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Քաղաքին մէջ կը գործեն նաեւ համայնքային կազմաւորումներու պատգամաւորերու խորհուրդներ, որոնց ընտրութիւնները տեղի ունեցած են 2014-ին։

=== Քաղաքային ելեւմտացոյց ===
Սեն Փեթերսպուրկի ելեւմտացոյցի մուտքերու հիմնական մասը կը կազմեն՝ կազմակերպութիւններու շահոյթէն եկած հարկը (26 %), ֆիզիկական անձանց շահոյթի հարկը (45.7 %), մաքսեր (4.4 %), կազմակերպութիւններու սեփականութեան հարկը (6.9 %), պետական եւ համայնքային սեփականութեան տակ գտնուող գոյքի օգտագործման հարկը (3,6 %)։ Հիմնական ծախսեր՝ ազգային տնտեսութիւն (24,61 %), կրթութիւն (24,07 %), առողջապահութիւն (16,34 %), ընկերային քաղաքականութիւն (12,48 %), բնակարանային տնտեսութիւն (10,21 %), համապետական հարցեր (4,86 %), մշակոյթ եւ շարժանկարչութիւն (3,80 %), մարզանք (1,37 %)։ Սեն Փեթերսպուրկի պետական պարտքը 11 Յունուար 2018-ի դրութեամբ կազմած է 34.8 մլր ռուբլի&lt;ref name=&quot;2018 թ&quot;&gt;{{Cite web|url=https://fincom.gov.spb.ru/budget/public-debt/state/1|title=Официальный сайт комитета финансов Санкт-Петербурга - Бюджет - Государственный долг|website=fincom.gov.spb.ru|language=ru|accessdate=2018-02-05|archive-date=2021-04-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20210429131207/https://fincom.gov.spb.ru/budget/public-debt/state/1|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
{| class=&quot;standard&quot;
! colspan=&quot;16&quot; |Սեն Փեթերսպուրկի ելեւմտացոցյի կատարում, մլր ռուբլի&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.fincom.spb.ru/comfin/budjet/laws.htm?id=10263416@SXFolderAttrSearch&amp;fid=0&amp;link=10263416@SXFolderAttrSearch$10263451@SXTuneAttrSearch$1537246&amp;blk=10263430|title=Законы о бюджете Санкт-Петербурга|publisher=Комитет финансов Санкт-Петербурга (Россия)|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130524122943/http://www.fincom.spb.ru/comfin/budjet/laws.htm?id=10263416@SXFolderAttrSearch&amp;fid=0&amp;link=10263416@SXFolderAttrSearch$10263451@SXTuneAttrSearch$1537246&amp;blk=10263430|archivedate=2013-05-24|accessdate=2012-09-18|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://sptoday.ru/2013_10_01/byudzhet-peterburga-na-2014-god-odobren-smolnym-s-deficitom-v-39-milliardov/ Бюджет Петербурга на 2014 год одобрен Смольным с дефицитом в 39 миллиардов]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://fincom.gov.spb.ru/budget/implementation/main|title=Официальный сайт комитета финансов Санкт-Петербурга - Бюджет - Исполнение бюджета|website=fincom.gov.spb.ru|language=ru|accessdate=2018-02-05|archive-date=2019-07-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20190704190426/https://fincom.gov.spb.ru/budget/implementation/main|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;
|- class=&quot;bright&quot;
!
!2003
!2004
!2005
!2006
!2007
!2008
!2009
!2010
!2011
!2012
!2013
!2014
!2015&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.fincom.spb.ru/comfin/budjet/laws/doc.htm?id=808@cf_npa_bud|title=ИНФОРМАЦИЯ ОБ ИСПОЛНЕНИИ ОСНОВНЫХ ПАРАМЕТРОВ БЮДЖЕТА САНКТ-ПЕТЕРБУРГА ПО СОСТОЯНИЮ НА 31 ДЕКАБРЯ 2015 Г.|accessdate=2016-09-17|archive-date=2021-06-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20210620102308/https://fincom.gov.spb.ru/comfin/budjet/laws/doc.htm?id=808%40cf_npa_bud|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;
!2016&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.fincom.spb.ru/cf/activity/execution/parameters/basic.htm?id=10249164@SXFolderAttrSearch&amp;fid=6&amp;link=10249164@SXFolderAttrSearch$10249167@SXTuneAttrSearch$1537251$-816896488&amp;blk=10273263&amp;g=|title=ИНФОРМАЦИЯ ОБ ИСПОЛНЕНИИ ОСНОВНЫХ ПАРАМЕТРОВ БЮДЖЕТА САНКТ-ПЕТЕРБУРГА ПО СОСТОЯНИЮ НА 31 ДЕКАБРЯ 2016 Г.|accessdate=2017-05-01|archive-date=2017-07-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20170716053403/http://www.fincom.spb.ru/cf/activity/execution/parameters/basic.htm?id=10249164@SXFolderAttrSearch&amp;fid=6&amp;link=10249164@SXFolderAttrSearch$10249167@SXTuneAttrSearch$1537251$-816896488&amp;blk=10273263&amp;g=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;
!2017&lt;ref name=&quot;2018 թ&quot; /&gt;
|-
!Եկամուտ
|76
|87
|116
|215
|278
|339
|316
|347
|400
|374
|405
|426
|439
|477
|466
|-
!Ծախս
|77
|92
|134
|183
|259
|356
|322
|359
|404
|376
|443
|441
|432
|497
|461
|-
!Բաց հառիւ/շահ
| -1
| -4
| -18
| +32
| +19
| -17
| -7
| -11
| -5
| -2
| -39
| -15
| +7
| -20
| +5
|}

=== Արտաքին կապեր ===
[[Պատկեր:General_Consulate_of_Germany.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:General_Consulate_of_Germany.jpg|աջից|մինի|250x250փքս|Գերմանիայի հիւպատոսարանը Սեն Փեթերսպուրկի մէջ]]
Քաղաքը ունի լայնածաւալ արտաքին կապեր։ Քաղաքին մէջ պարբերաբար տեղի կ՛ունենան այլ քաղաքներու եւ երկիրներու մշակութային օրեր։ 2017-ին Սեն Փեթերսպուրկը ունեցած է 94 քոյր քաղաք&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.kvs.spb.ru/?p=konsul_skij_korpus_akkreditovannij_v_sankt-peterburge20|title=Сотрудничество Санкт-Петербурга с зарубежными городами и регионами|publisher=Комитет по внешним связям Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170830194252/http://kvs.spb.ru/?p=konsul_skij_korpus_akkreditovannij_v_sankt-peterburge20|archivedate=2017-08-30|accessdate=2017-08-30|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Քաղաքին մէջ կայ 35 երկրի գլխաւոր հիւպատոսարան, 3 պատուաւոր գլխաւոր հիւպատոսարան, 25 պատուաւոր հիւպատոսարան, միջազգային կազմակերպութիւններու ներկայացուցչութիւններ՝ ԱՊՀ մասնակից երկիրներու միջխորհրդարանական ժողովի, Վերակառուցման եւ զարգացման եւրոպական դրամատան ներկայացուցչութիւնները, Եւրասիական զարգացման դրամատան մասնաճիւղը, Եւրասիական տնտեսական միութեան միջխորհրդարանական ժողով, ՌԴ 28 առարկաներու ներկայացուցչութիւններ, գրանցուած են 17 գիտամշակութային ինքնավարութիւններ, 51 ազգային-մշակութային միաւորումներ, 20 հայրենակցութիւն&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://kvs.spb.ru/konsulskij-korpus-akkreditovannyj-v-sankt-peterburge/|title=Консульский корпус, аккредитованный в Санкт-Петербурге|publisher=Комитет по внешним связям Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170830234139/http://kvs.spb.ru/konsulskij-korpus-akkreditovannyj-v-sankt-peterburge/|archivedate=2017-08-30|accessdate=2017-08-30|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

=== Քաղաքի պաշտօնական խորհրդանիշներ ===
Սեն Փեթերսպուրկի պատմական զինանշանը, որ հաստատուած է 1730-ին, վերահաստատուած 1780-ին, լրացուած 1857-ին՝ երբեք չչեղարկուած եւ 1991-ին կրկին կիրառութեան մէջ դրուած, կը համարուի քաղաքի ամենահին եւ հիմնական պաշտօնական խորհրդանիշը։ Ներկայիս դրօշը ընդունուած է 8 Յունիս 1992-ին&lt;ref name=&quot;О введении официальных символов&quot;&gt;{{cite web|url=http://geraldika.ru/symbols/521|title=Решение Ленинградского городского совета народных депутатов от 06.09.1991 № 270 «О введении официальных символов Санкт-Петербурга и возвращении исторических названий»|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110911020609/http://geraldika.ru/symbols/521|archivedate=2011-09-11|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt; եւ ընդգրկոած ՌԴ պետական հերալտիական գրանցամատեանին մէջ, ուր ստացած է 49 համարը։ Սեն Փեթերսպուրկի զինանշանի եւ դրօշի վրայ պատկերուած է կայիսոն՝ իբրեւ մայրաքաղաքի եւ կայսերական իշխանութեան խորհրդանիշ, ծովային խարիսխ՝ իբրեւ ծովային նաւահանգիստի խորհրդանիշ եւ գետի խարիսխ՝ իբրեւ գետի նաւահանգիստի խորհրդանիշ։ Նախօրինակ ծառայած է [[Վատիկան]]ի՝ Սուրբ Պետրոսի քաղաքի զինանշանը։ Սեն Փեթերսպուրկի դրօշը՝ ՌԴ պաշտօնական խորհրդանիշը, ցոյց կու տայ Սեն Փեթերսպուրկի սահմանադրա-իրաւական կարգավիճակը, անոր միասնական բնակչութիւնը, մշակութային հարստութիւնը։ Ընդունուած է 8 Յունիս 1992-ին՝ համապատասխան որոշման դուրս գալէն 9 ամիս ետք&lt;ref name=&quot;О введении официальных символов&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;О детальном описании официальных символов&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.gov.spb.ru/law?d&amp;nd=8376805|title=Закон Санкт Петербурга от 13.05.2003 № 165-23 «О детальном описании официальных символов Санкт-Петербурга и порядке их использования»|publisher=Официальный портал администрации СПб|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160313043212/http://gov.spb.ru/law?d&amp;nd=8376805|archivedate=2016-03-13|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Սեն Փեթերսպուրկի օրհներգը քաղաքի խորհրդանիշներէն մէկն է (երաժշտութիւնը՝ «Հիմն մեծ ժողովուրդին» է Ռեյնկոլտ Կլիէրի «Պղինձէ հեծեալը» բեմապարէն՝ Գրիգորի Կորչմարի խմբագրմամբ, խօսքերը՝ Օլեկ Չուպրովի)։ Ամբողջովին հաստատուած է 13 Մայիս 2003-ին&lt;ref name=&quot;О детальном описании официальных символов&quot; /&gt;։

Սեն Փեթերսպուրկի կանոնադրութեան յօդուած 7-ի համաձայն՝ քաղաքի պատմական խորհրդանիշներ կը համարուին Ծովակալութեան շէնքի սայրաձողի նաւակը, Պղինձէ հեծեալը, Պետրոպաւլովեան տաճարի սայրաձողի հրեշտակը։ Կանոնադրութեան յօդուած 8-ի համաձայն՝ Փեթերսպուրկեան աւանդոյթ է Պետրոպաւլովեան ամրոցի Նարիշկին պատնէշէն կէսօրին հրանօթի կրակոց արձակելը&lt;ref name=&quot;Устав Санкт-Петербурга&quot; /&gt;։

=== Քաղաքային տօներ եւ յիշատակի օրեր ===
Բացի համառուսական եւ միջազգային տօներէն Սեն Փեթերսպուկի մէջ կը նշուին քաղաքային տօները եւ յիշատակելի օրերը'''&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://gov.spb.ru/law?d&amp;nd=8419342&amp;nh=0&amp;ssect=0|title=ЗАКОН САНКТ-ПЕТЕРБУРГА «О праздниках и памятных датах в Санкт-Петербурге» (с изменениями на 14 апреля 2017 года) (редакция, действующая с 1 июля 2017 года)|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2017-09-08}}&lt;/ref&gt;'''

* 14 Յունուար – Սեն Փեթերսպուրկի կանոնադրութեան օր (ընդունուած է 1998-ին),
* 18 Յունուար – Լենինկրատի շրջափակումը ճեղքելու օր (1943),
* 27 Յունուար– Լենինկրատի լիովին ազատագրումը ֆաշիստական շրջափակումէն (1944 ),
* 10 Փետրուար – Ալեքսանդր Պուշկինի յիշատակի օր (բանաստեղծի մահուան օրը 1837-ին),
* 27 Մայիս– Քաղաքի օր, Սեն Փեթերսպուրկի հիմնադրման օր (1703),
* 5 Յունիս – Լենինկրատի ծովային ականային շրջափակումը ճեղքելու օր (1946 , կը նշուի 2006-էն),
* 9 Յունիս – Պետրոս Ա.-ի ծննդեան օր (1672 ),
* 14 Յունիս– Սուրբ բարեպաշտ Եոհան Քրոնշդատդցու յիշատակի օր,
* 20 Յունիս– «Ալ առագաստներ» Փեթերսպուրկեան դպրոցներու շրջանաւարտներու տօն (նշուած է 1968–1979-ականներուն եւ 2005-էն),
* 1 Յուլիս – Ռեստաւրատորի օր (կը նշուի 2006-էն)&lt;sup&gt;[96]&lt;/sup&gt;,
* 12 Յուլիս– Սուրբ բարեպաշտ Պետրոս եւ Պողոս առաքեալներու օր,
* 15 Օգոստոս– Լատոքայի՝ Ռուսիայի առաջին, Սեն Փեթերսպուրկին նախորդող մայրաքաղաքի օր (հիմնադրուած է 753),
* 8 Սեպտեմբեր – Շրջափակման զոհերու յիշատակի օր (Լենինկրատի շրջափակման սկիզբ, 1941),
* 10 Սեպտեմբեր – Սեն Փեթերսպուրկի արդիւնաբերութեան օր (կը նշուի 2016-ին),
* 12 Սեպտեմբեր– Սուրբ իշխան Ալեքսանդր Նեւսքիի մասունքներու տեղափոխում Սեն Փեթերսպուրկ (1724 ), Նիշտատդի հաշտութեան օր (1721 ),
* 30 Հոկտեմբեր– Նաւաշինարարի օր (կը նշուի 2014-էն)։

== Բնակչութիւն ==
2018-ի տուեալներով Սեն Փեթերսպուրկի մէջ կ՛ապրի 5 356 755 անձ։ Իր բնակչութեամբ այն [[Ռուսիա|Ռուսաստանի]] երկրորդ եւ [[Եւրոպա]]յի չորրորդ քաղաքն է, ինչպէս նաեւ Եւրոպայի երկրորդ ([[Սթամպուլ]]էն ետք) քաղաքը, որ պետութեան մայրաքաղաք չէ։ Աշխարհի ամենահիւսիսային միլիոնանոց քաղաքն է։

1990-ին քաղաքի բնակչութեան թիւը գերազանցած է 5 մլն մարդը, սակայն 1990–2007-ականներուն նկատուած է կայուն ապաբնակեցում։ 2007-ին բնակչութիւնը կը կազմէր 4 568 047 անձ։ 2009-էն կը նկատուի բնակչութեան աճ, սակայն 2012-ին աճը նկատուած է ներգաղթի հաշուին։ Արդիւնքով 2002–2010-ականներուն բնակչութեան աճը կազմած է 4%-էն մի քիչ աւել (4661.2-էն 4879.6 հազ․)&lt;ref name=&quot;Петерстат2012&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/perepis_itogi1612.htm|title=Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года|publisher=Федеральная служба государственной статистики|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120215042815/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/perepis_itogi1612.htm|archivedate=2012-02-15|accessdate=2012-02-29|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Ըստ Պետական վիճակագրութեան դաշնային ծառայութեան՝ 2010-ին  ծնելիութեան մակարդակը կազմած է 1000։12.0 յարաբերակցութիւն, իսկ մահուան մակարդակը՝ 1000։14.2։ 2010-ի համառուսաստանեան մարդահամարի արդիւնքներով բնակչութեան թիւը կազմած է 4 879 566 մարդ, որոնցմէ 45.6%-ը տղամարդիկ էին, 54.4%-ը՝ կանայք։ 22 Սեպտեմբեր  2012-ին Սեն Փեթերսպուրկի բնակչութիւնը կրկին գերազանցած է 5 միլիոնը։

Քաղաքի շրջաններուն մէջ բնակչութեան թիւով առաջատարն է Պրիմորսքի շրջանը՝ 507.2 հազ․ անձ&lt;ref name=&quot;Петерстат2012&quot; /&gt;։ 2007-ին Փեթերսպուրկցիներու կեանքի ակնկալուող տեւողութիւնը տղամարդոց մօտ կազմած է 64 տարի, իսկ կանանց մօտ՝ 75 տարի (այս ցուցանիշները մէկ տարիով կը գերազանցեն 2006-ի ցուցանիշները)։ 2008-ի դրութեամբ՝ քաղաքի ընդհանուր բնակչութեան 4 571 000-էն 1 100 000-ը թոշակառուներ էին (-որոնցմէ 55%-ը՝ հաշմանդամներ)։ Այդ ժամանակ քաղաքին մէջ կը բնակէր 80-90 տարեկան 139 000 անձ, 90 եւ աւել տարեկան՝ 13 400 անձ, 100 եւ աւել տարեկան՝ 188 անձ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.regnum.ru/news/1061782.html|title=В Санкт-Петербурге на год выросла продолжительность жизни|date=|publisher=regnum.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110812213251/http://www.regnum.ru/news/1061782.html|archivedate=2011-08-12|accessdate=2010-09-17|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Ըստ 2010-ի համառուսաստանեան մարդահամարի՝ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ կը բնակի աւելի քան 200 ազգ եւ ժողովուրդ․ ռուսեր՝ 3 909 000 անձ (իրենց ազգութիւնը նշած ամբողջ բնակչութեան 92,5%-ը), ուքրանացիներ՝ 64 000 (1,52 %), պելառուսեր՝ 38 000 (0,9 %), թաթարներ՝ 31 000 (0,73 %), հրէայներ՝ 24 000 (0,57 %), ուզբեկներ՝ 20 300 (0,48 %), հայեր՝ 20 000 (0,47 %), ազրպէյճանցիներ՝ 17 700 (0,36 %), տաճիկներ՝ 12 100 (0,29 %), վրացիներ՝ 8 300 (0,2 %), մոլդովացիներ՝ 7 200 (0,17 %), ղազախներ՝ 3 400 (0,08 %), ֆիններ՝ 2 600 (0,06 %)&lt;ref name=&quot;Нац. состав Петербурга&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.perepis-2010.ru/results_of_the_census/results-inform.php|title=Окончательные итоги Всероссийской переписи населения 2010 года. Национальный состав населения по субъектам Российской Федерации|publisher=Федеральная служба государственной статистики|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120819154040/http://www.perepis-2010.ru/results_of_the_census/results-inform.php|archivedate=2012-08-19|accessdate=2012-07-23|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Քաղաքի 15 տարեկանէն բարձր բնակչութեան 31,7 %-ը ունի բարձրագոյն կամ թերի բարձրագոյն կրթութիւն, 26,7 %-ը՝ միջին մասնագիտական կրթութիւն, 13,8 %-ը՝ միջին ընդհանուր կրթութիւն, 2287 անձ (0,06 %)՝ ոչ գրագէտ է&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.perepis2002.ru/index.html?id=17|title=Том 4 — «Национальный состав и владение языками, гражданство»|publisher=Сайт «Всероссийская перепись населения 2002 года»|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111010063451/http://www.perepis2002.ru/index.html?id=17|archivedate=2011-10-10|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։  Մայիս 2017-ին տնտեսապէս աշխոյժ բնակչութեան շրջանին մէջ գրանցուած գործազրկութեան մակարդակը կազմած է 1.6%։ Ապրիլ 2017-ին հաշուեգրուած միջին անուանական աշխատավարձը կազմած է 53 272 ռուբլի (Ապրիլ 2016-ի մակարդակի 112,2 %-ը)&lt;ref name=&quot;ИНФОРМАЦИЯ О ПОЛОЖЕНИИ НА РЫНКЕ ТРУДА И В СФЕРЕ ЗАНЯТОСТИ НАСЕЛЕНИЯ САНКТ-ПЕТЕРБУРГА В ЯНВАРЕ-ИЮНЕ 2017 ГОДА&quot;&gt;{{cite web|url=http://gov.spb.ru/static/writable/ckeditor/uploads/2017/07/10/информация%20для%20сайта%20январь-июнь%202017.pdf|title=ИНФОРМАЦИЯ О ПОЛОЖЕНИИ НА РЫНКЕ ТРУДА И В СФЕРЕ ЗАНЯТОСТИ НАСЕЛЕНИЯ САНКТ-ПЕТЕРБУРГА В ЯНВАРЕ-ИЮНЕ 2017 ГОДА|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2017-07-27}}&lt;/ref&gt;։ 2017-ի առաջին քառորդը Սեն Փեթերսպուրկի կառավարութեան որոշմամբ (7 Յունիս 2017) սահմանուած բնակչութեան մէկ շնչին ինկող կենսաապահովման նուազագոյն զամբիւղը կազմած է 10605.7 ռուբլի&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://gov.spb.ru/helper/social/prozhitochnyj-minimum/|title=Величина прожиточного минимума за I квартал 2017 года|publisher=Официальный портал Администрации Санкт-Петербурга|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2017-07-25}}&lt;/ref&gt;։
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
!Տարի
!Բնակչութիւն
|-
!1764
|149 700±100 մարդ
|-
!1765
|150 300±100 մարդ
|-
!1780
|174 800±100 մարդ
|-
!1789
|217 900±100 մարդ
|-
!1800
|220 200±100 մարդ
|-
!1811
|335 600±100 մարդ
|-
!1817
|363 900±100 մարդ
|-
!1825
|424 700±100 մարդ
|-
!1833
|442 900±100 մարդ
|-
!1837
|468 800±100 մարդ
|-
!1840
|470 200±100 մարդ
|-
!1850
|487 300±100 մարդ
|-
!1852
|532 200±100 մարդ
|-
!1863
|539 500±100 մարդ
|-
!1870
|668 000±1000 մարդ
|-
!1882
|928 000±1000 մարդ
|-
!1891
|1 033 600±1000 մարդ
|-
!1900
|1 418 000±1000 մարդ
|-
!1901
|1 439 600±100 մարդ
|-
!1903
|1 281 108 մարդ
|-
!1910
|1 905 600±100 մարդ
|-
!1914
|2 118 500±100 մարդ
|-
!1915
|2 314 500±100 մարդ
|-
!1916
|2 415 700±1000 մարդ
|-
!1917
|2 300 000±1000 մարդ&lt;br /&gt;
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Տարի
!Բնակչություն
|-
!1918
|1 469 000±1000 մարդ
|-
!1919
|900 000±1000 մարդ
|-
!1920
|740 000±1000 մարդ
|-
!1921
|830 000±1000 մարդ
|-
!1922
|960 000±1000 մարդ
|-
!1923
|1 093 000±1000 մարդ
|-
!1924
|1 221 000±1000 մարդ
|-
!1925
|1 379 000±1000 մարդ
|-
!1926
|1 590 770±10 մարդ
|-
!1928
|1 688 300±100 մարդ
|-
!1930
|2 009 500±100 մարդ
|-
!1935
|2 715 700±100 մարդ
|-
!1939
|3 191 304 մարդ
|-
!1940
|2 920 000±1000 մարդ
|-
!1941
|2 992 000±1000 մարդ
|-
!1942
|2 432 000±1000 մարդ
|-
!1943
|622 000±1000 մարդ
|-
!1944
|546 000±1000 մարդ
|-
!1945
|927 000±1000 մարդ
|-
!1946
|1 541 000±1000 մարդ
|-
!1947
|1 920 000±10 000 մարդ
|-
!1948
|1 998 000±1000 մարդ
|-
!1949
|2 218 000±1000 մարդ
|-
!1950
|2 258 000±1000 մարդ
|-
!1955
|2 797 000±1000 մարդ
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Տարի
!Բնակչություն
|-
!1956
|2 814 000±1000 մարդ
|-
!1959
|3 321 196 մարդ
|-
!1960
|3 432 000±1000 մարդ
|-
!1962
|3 036 000±1000 մարդ
|-
!1965
|3 777 200±100 մարդ
|-
!1967
|3 296 000 մարդ
|-
!1970
|3 949 501 մարդ
|-
!1973
|3 679 000±1000 մարդ
|-
!1975
|4 418 000±1000 մարդ
|-
!1976
|3 915 000±1000 մարդ
|-
!1979
|4 588 183 մարդ
|-
!1980
|4 635 200±100 մարդ
|-
!1981
|4 669 400±100 մարդ
|-
!1982
|4 711 200±100 մարդ
|-
!1983
|4 762 100±100 մարդ
|-
!1984
|4 806 400±100 մարդ
|-
!1985
|4 844 200±100 մարդ
|-
!1986
|4 882 200±100 մարդ
|-
!1987
|4 931 200±100 մարդ
|-
!1988
|4 986 900±100 մարդ
|-
!1989
|5 023 506 մարդ
|-
!1990
|5 002 444 մարդ
|-
!1991
|5 007 469 մարդ
|-
!1992
|4 986 405 մարդ
|-
!1993
|4 881 563 մարդ
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Տարի
!Բնակչություն
|-
!1993
|4 942 891 մարդ
|-
!1995
|4 845 407 մարդ
|-
!1996
|4 820 213 մարդ
|-
!1997
|4 806 641 մարդ
|-
!1998
|4 783 982 մարդ
|-
!1999
|4 770 897 մարդ
|-
!2000
|4 741 923 մարդ
|-
!2001
|4 714 844 մարդ
|-
!2002
|4 661 219 մարդ
|-
!2003
|4 656 474 մարդ
|-
!2004
|4 624 083 մարդ
|-
!2005
|4 600 000±10 000 մարդ
|-
!2006
|4 580 620 մարդ
|-
!2007
|4 571 184 մարդ
|-
!2008
|4 568 047 մարդ
|-
!2009
|4 581 854 մարդ
|-
!2010
|4 879 566 մարդ
|-
!2011
|4 899 344 մարդ
|-
!2012
|4 953 219 մարդ
|-
!2013
|5 028 000±1000 մարդ
|-
!2014
|5 131 942 մարդ
|-
!2016
|5 225 690 մարդ
|-
!2017
|5 281 579 մարդ
|-
!2018
|5 351 935 մարդ
|}

== Տնտեսութիւն ==
Սեն Փեթերսպուրկը Ռուսաստանի Դաշնութեան ամենակարեւոր տնտեսական կեդրոններէն մէկն է։ 2015-ին քաղաքի Համախառն շրջանային արդիւնքը, ըստ Պետական վիճակագրութեան դաշնային ծառայութեան տուեալներու, կազմած է 3.024 դրիլիոն ռուբլի (2013-ին՝ 2.491 դրիլիոն ռուբլի)&lt;ref name=&quot;Соц-экон.развитие СПб 2016&quot;&gt;{{cite web|url=http://cedipt.gov.spb.ru/media/uploads/userfiles/2017/03/31/%D0%9F%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_4_%D0%98%D0%A2%D0%9E%D0%93%D0%98_%D0%A1%D0%AD%D0%A0_2016.pdf|title=Санкт-Петербург: Основные итоги социально-экономического развития за январь-декабрь 2016 года|authorlink=Комитет по экономической политике и стратегическому планированию Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180219082747/http://cedipt.gov.spb.ru/media/uploads/userfiles/2017/03/31/%D0%9F%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_4_%D0%98%D0%A2%D0%9E%D0%93%D0%98_%D0%A1%D0%AD%D0%A0_2016.pdf|archivedate=2018-02-19|accessdate=2017-08-30|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Տնտեսական գործունէութեան հիմնական տեսակներն են (փակագիծերուն մէջ՝ Համախառն շրջանային արդիւնքի մասնաբաժինը՝ 2014-ի դրութեամբ)&lt;ref name=&quot;Росстат2016&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.gks.ru/free_doc/doc_2016/region/reg-pok16.pdf|title=Регионы России. Социально-экономические показатели.|authorlink=|publisher=Информационно-издательский центр «Статистика России»|format=PDF|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170311170629/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2016/region/reg-pok16.pdf|archivedate=2017-03-11|accessdate=2017-04-06|subtitle=2016|author=Федеральная служба государственной статистики|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;․

* մեծածախ եւ մանրածախ առեւտուր, ինքնաշարժի երթեւեկութեան միջոցներու, շարժակաւոր հեծանիւներու, կենցաղային իրերու եւ անձնական օգտագործման առարկաներու վերանորոգում (21.5 %),
* մշակող արդիւնաբերութիւն (19.9 %),
* անշարժ գոյքի հետ կապուած գոծարքներ, վարձակալութիւններ եւ ծառայութիւններու մատուցում (19.3 %),
* երթեւեկութիւն եւ կապ (11.8 %),
* առողջապահութիւն եւ ընկերային ծառայութիւններու մատուցում (6 %)&lt;ref&gt;Доли остальных видов деятельности в 2014 г. составили менее 6 % в валовом региональном продукте города каждая.&lt;/ref&gt;։

Քաղաքի ֆինանսական շուկան իր շրջանային ֆինանսական շուկայի մեծութեամբ Ռուսաստանի երկրորդ շուկան է։ Քաղաքին մէջ կը գործեն Սեն Փեթերսպուրկի արժութային սակարանը, «Սեն Փեթերսպուրկ» ապրանքային սսակարանը, Սեն Փեթերսպուրկի հիմնադրամի սակարանը, Սեն Փեթերսպուրկի ապրանքա-հումքային միջազգային սակարանը։ Քաղաքին մէջ գրանցուած է 31 դրամատուն&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.banki.ru/banks/sankt-peterburg/list/?type=registered|title=Список банков Санкт-Петербурга|authorlink=Банки.ру|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170407054844/http://www.banki.ru/banks/sankt-peterburg/list/?type=registered|archivedate=2017-04-07|accessdate=2017-04-06|subtitle=Зарегистрированные в регионе|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt; (առաւել խոշորերն են՝ ՎՏԲ, «Ռոսիա», «Սեն Փեթերսպուրկ», «Տաւրիչեսքի», Պալտիք դրամատուն, Բալթինուեստդրամատուն) եւ այլ շրջաններու աւելի քան 100 դրամատուներու ներկայացուցչութիւններ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.imercer.com/content/mobility/rankings/d147852/index.html|title=Quality of living rankings|publisher=Mercer|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181120221313/https://www.imercer.com/content/mobility/rankings/d147852/index.html|archivedate=2018-11-20|accessdate=2017-04-06|7=|subtitle=2017 city rankings|lang=en|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

«Mercer»-ի գնահատմամբ՝ 2017-ին Սեն Փեթերսպուրկը քաղաքներուն մէջ կեանքի որակի մակարդակի համաշխարհային վարկանիշին 231 տեղէն կը զբաղեցնէ 176-րդ տեղը։

=== Արդիւնաբերութիւն ===
Արդիւնաբերութեան հիմք կը կազմէ աւելի քան 700 խոշոր եւ միջին ընկերութիւններ, ինչպէս նաեւ աւելի քան 20 000 փոքր ընկերութիւններ։ 2016-ին քաղաքի արդիւնաբերութեամբ թողարկուած արտադրանքի ծաւալը կազմած է 2340.5 մլր ռուբլի, որ 6.9%-ով գերազանցած է նախորդ տարուան ցուցանիշները։ Արտադրուած ապրանքներու 30%-ը կը կազմեն երթեւեկութեան միջոցները, մեքենաները եւ տարատեսակ սարքաւորումները, 15.7%-ը՝ սննդամթերքը՝ ներառեալ խմիչքները եւ ծխախոտը, 5.7%-ը՝ մետաղագործական արտադրանքը եւ պատրաստի մետաղական իրերը&lt;ref name=&quot;Соц-экон.развитие СПб 2016&quot; /&gt;։

Սեն Փեթերսպուրկի արդիւնաբերութեան հիմքը՝ ծանր արդիւնաբերութիւնն է։ Քաղաքին մէջ կ՛աշխատին այնպիսի նաւաշինական ընկերութիւններ, ինչպիսիի են «Ծովակալութեան նաւաշինարաններ»-ը (նաւեր ՌԴ ռազմածովային նաւատորմի համար, լցանաւեր, սուզանաւեր), «Միջին Նեւայի նաւաշինական գործարան»-ը (կատերներ, ականազերծիչ նաւեր ՌԴ ռազմածովային նաւատորմի համար), «Պալտիք գործարան»-ը (նաւեր Ծովային նաւատորմի համար, սառցահատեր), «Հիւսիսային նաւաշինարան»-ը (նաւեր ՌԴ ռազմածովային նաւատորմի եւ Ծովային նաւատորմի համար)։ Կը գործեն մեքենաշինական ընկերութիւններ՝ «Քոմբրեսոր» (ճնշող սարքաւորումներ, նաւթագազային սարքաւորումներ), «Լենինկրատի մետաղական գործարան» (շոգեհարթանիւեր, գազահարթանիւեր եւ հիտրաւլիկ հարթանիւեր), «ելեկտրոսիլա» (ելեկտրական մեքենաներ, ուժածիներ), «ելեկտրոպուլտ» գործարան (ելեկտրական սարքաւորումներ), «Սեւկաբել» (ուժահաղորդ մալուխներ, պղինձէ գլանուածքներ), «Քիրովի գործարան» (թրաքթորեր, մետաղական արտադրանք, գիւղատնտեսական արուեստագիտութիւն), «Արսենալ» (տիեզերական արբանեակներ, հրետանային սարքաւորումներ, ճնշող կայաններ), «Իժորայի գործարաններ» (վարձակալութեան սարքաւորում, յատուկ սարքաւորում, ատոմային ռեակտորեր), «Լենինեց» (օդանաւատորմի եւ սպառազինութեան սարքաւորումներ, ռատիոելեկտրոնային սարքաւորումներ), «Սւէտլանա» (X ճառագայթային փողակներ, ռատիոելեկտրոնային սարքաւորումներ եւ բաղկացուցիչ մասեր), Լենինկրատի տեսողական մեքենագիտական միաւորում (տեսողական սարքաւորումներ) եւ այլն։ Զարգացած է երթեւեկութեան մեքենաշինութիւնը՝ «Վագոնմաշ» (ուղեւորափոխադրող վակոններ՝ երկաթուղիներու համար եւ ելեկտրավակոններ՝ մետրոպոլիտէնի համար), Ֆորտ, Թոյոթա, Ճեներալ Մոթորս&lt;ref&gt;[http://loveopium.ru/news/zavod-general-motors.html Завод General Motors в Санкт-Петербурге. Фоторепортаж]&lt;/ref&gt;,  Scania AB, Նիսան, Հունտայ Մոթոր եւ ՄԱՆ ընկերութիւններու մեքենաշինական գործարաններ։ 2016-ին 9 ամիսներու ընթացքին քաղաքին մէջ թողարկուած է Ռուսաստանի մէջ վաճառուող նոր մեքենաներու 25%-ը&lt;sup&gt;[113]&lt;/sup&gt;։ Արդիւնաբերական արտադրանքի զգալի ծաւալը կը ձեւաւորին սպառազինութեան արտադրութեամբ զբաղուող ընկերութիւնները&lt;ref name=&quot;Перечень крупнейших промышленных предприятий Санкт-Петербурга&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.kvs.spb.ru/?p=perechen__krupnejshih_promishlennih_predpriyatij_sankt-peterburga_priveden_v_prilozhenii_3278|title=Перечень крупнейших промышленных предприятий Санкт-Петербурга|publisher=Комитет по внешним связям Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120518031135/http://www.kvs.spb.ru/?p=perechen__krupnejshih_promishlennih_predpriyatij_sankt-peterburga_priveden_v_prilozhenii_3278|archivedate=2012-05-18|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Քաղաքին մէջ զարգացած է սեւ («Սեւերստալ» ընկերութեան Իժորայի խողովակներու գործարան) եւ գունաւոր մետաղագործութեան, քիմիական («ВМП-Нева»), թեթեւ, բազմագրական արդիւնաբերութիւնը։

Սնունդի արդիւնաբերութեան խոշորագոյն ընկերութիւններէն են՝ «Պալտիքա» գարեջուրի գործարանը (գարեջուր, ոչ ոգելից ընպելիքներ, հանքային ջուրեր), «Հայնեքէն» ընկերութեան գարեջրագործարանը, Ստեպան Ռազինի անուան գարեջուրի գործարանը, Մոսկուայի շրջանի հացի գործարանը (հացաբուլկեղէն, ալիւրաշատ հրուշակեղէն), Քրուպսքայայի անուան գործարանը (շաքարներ եւ տուրմ), «Պարնաս-Մ» միսի գործարանը (երշիկեղէն, մսային պահածոներ եւ կիսագործարաններ), «Մելնիցա Կիրովայ»-ն (ձաւար, ալիւր), «Փեթմոլ» կաթի գործարանը (կը պատկանի «Danone»-ին), «Փոլիւսդրովօ» հանքային ջուրերու գործարանը, միսի գործարանները, հրուշակեղէնի արտադրութեամբ, ձկնարտադրութեամբ զբաղուող գործարանները եւ շատ ուրիշներ&lt;ref name=&quot;Перечень крупнейших промышленных предприятий Санкт-Петербурга&quot; /&gt;։&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;210&quot;&gt;
Պատկեր:Spb 06-2017 img26 Kirov Plant.jpg|Կիրովի գործարան
Պատկեր:Streets Sankt-Peterburg sent2011 3934.jpg|Ծովակալութեան նաւաշինարաններու&lt;br&gt; հիւսիսային մասնաշէնք
Պատկեր:Finlandsky Rail Terminal.jpg|Ֆինլանտական կայարան
Պատկեր:Saint Petersburg 2009 tourist pictures 0268.JPG|Զբօսաշրջային մակոյկ &lt;br&gt;Մոյկա գետի վրայ
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Սպառողական շուկայ ===
2016-ին մանրածախ առեւտուրի շրջանառութիւնը կազմած է 1215.6 մլր ռուբլի, որ 1.5%-ով աւելի քիչ է, քան նախորդ տարին։ Սննդամթերքի շրջանառութիւնը (ներառեալ ըմպելիքները եւ ծխախոտները) 2016-ին կազմած է 36%, ոչ տնտեսական ապրանքներունը՝ 64%։ 2016-ին բնակչութեանը մատուցուած է 417 մլր ռուբլիի վճարովի ծառայութիւն&lt;ref name=&quot;Соц-экон.развитие СПб 2016&quot; /&gt;։ Սեն Փեթերսպուրկի սպառողական շուկան աշխատանքով կ՛ապահովէ քաղաքային տնտեսութեան մէջ զբաղուած բնակչութեան մէկ հինգերորդ մասին եւ կազմած է համախառն տարածաշրջանային արդիւնքի մէկ հինգերորդ մասը։ Այն կը ներառէ մանրածախ առեւտուրի 15 900 ընկերութիւն (ինչպէս՝ բնակչութեան առօրեայ սպառման տնտեսական ապրանքներ կը մատակարարեն 6500 ընկերութիւն), հանրային սնունդի 6800, կենցաղային մատակարարման աւելի քան 8500 ընկերութիւն։ Քաղաքին մէջ կը գործէ մանրածախ առեւտուրի 171 համալիր, 22 շուկայ (որմէ 16-ը մասնագիտացած է գիւղատնտեսական մթերքներու իրացման մէջ)։ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ ներկայացուած են հետեւեալ առեւտրային ցանցերը՝ միջազգային (Աշան, Կ-Ռուոքա, Սպար, Մեթրօ, Փրիզմա), դաշնային (Օ'Քեյ, Լենդա, Տիկսի, Մակնիդ, ինչպէս նաեւ «X5 Retail Group»-ին պատկանող Պէատեօրոչքա, Քարուսել եւ Պերեկրէօստոկ), միջտարածաշրջանային (7Я семьЯ, Վերնի, Նորմա, Իտէա, Նետտօ, Ազպուքա Վկուսա, Պոլուշկայ), տեղական (Սեզոն, Լայմ, Լենտ, ՌիոՄակ, Սմարտ, Ռէալ) եւ այլն&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.imapress.spb.ru/city/city_2087.html|title=Потребительский рынок Санкт-Петербурга продолжил свой рост|publisher=ИМА-ПРЕСС - Информационное агентство|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140107101905/http://www.imapress.spb.ru/city/city_2087.html|archivedate=2014-01-07|accessdate=2012-02-09|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.remchel.ru/marketnew/index.php?h=remchel.ru&amp;id=3956&amp;parent=rubricator&amp;child=getresearch|title=Исследование &quot;Сети магазинов Санкт-Петербурга. Потребительский рынок и торговля FMCG|publisher=RemChel.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120503122858/http://remchel.ru/marketnew/index.php?h=remchel.ru&amp;id=3956&amp;parent=rubricator&amp;child=getresearch|archivedate=2012-05-03|accessdate=2012-02-09|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Խոշոր առեւտրային ցանցերուն մէջ մանրածախ առեւտուրի շրջանառութիւնը կը կազմէ 76%&lt;ref name=&quot;Стратегия Соц-экон.развитие СПб 2030&quot;&gt;{{cite web|url=http://spbstrategy2030.ru/UserFiles/Files/Tom_1(1).pdf|title=Стратегия социально-экономического развития Санкт-Петербурга до 2030 года|publisher=Комитета по экономической политике и стратегическому планированию Санкт-Петербурга|archiveurl=https://www.webcitation.org/6MTvfMlHb|archivedate=2014-01-09|accessdate=2013-11-06}}&lt;/ref&gt;։

Սեն Փեթերսպուրկը կը համարուի երկրի մետիատիրոյթի զարգացումը որոշող քաղաքներէն մէկը․ Հիւսային մայրաքաղաքի հրատարակչական շուկայի համար բնորոշ են որակապէս եւ քանակապէս բարձր ցուցանիշները։ Այստեղ կը թողարկուի աւելի քան 100 լրագիր (մէկանգամեայ տպաքանակ՝ մօտ 10 մլն օրինակ) եւ 150 ամսագիր (աւելի քան 7 օրինակ)։ Պարբերական հրատարակութիւններու իրականացման տարեկան ծաւալը քաղաքին մէջ կը կազմէ 185 մլն օրինակ․ 132 մլն օրինակը կ՛իրացուի մանրածախ ձեւով, իսկ 53 մլն-ը՝ բաժանորդագրութեամբ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.lenizdat.ru/a0/ru/pm1/c-1045152-0.html|title=Печатные СМИ Санкт-Петербурга|publisher=Лениздат.ру|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110922045914/http://www.lenizdat.ru/a0/ru/pm1/c-1045152-0.html|archivedate=2011-09-22|accessdate=2011-10-15|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ է տեղակայուած «Հինգերորդ ալիք» դաշնային հեռուստաալիքի գլխաւոր գրասենեակը։ Բացի այդ քաղաքին մէջ կը հեռարձակուին տարածաշրջանային «Life 78», «Սեն Փեթերսպուրկ» հեռուստաալիքները&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.dp.ru/a/2010/10/15/Skolko_zhiteli_Peterburga|title=Сколько жители Петербурга переплатили за телеканал Смольного|publisher=Деловой Петербург|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110907080838/http://www.dp.ru/a/2010/10/15/Skolko_zhiteli_Peterburga/|archivedate=2011-09-07|accessdate=2011-10-15|author=Павел Горошков|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Կ՛աշխատին նաեւ շարք մը տարածաշրջանային հեռուստաստուդիաներ՝ Լենինկրատի մարզային հեռուստաընկերութիւնը, «НТВ-Петербург»-ը, «СТС-Петербург»-ը, «ТНТ-Петербург»-ը։

=== Շինարարութիւն եւ ներդրումներ ===
2016-ին քաղաքին մէջ իրականացուած է 409.3 մլր ռուբլի արժողութեամբ շինարարական աշխատանքներ, շահագործման յանձնուած է 3116.3 հազ․ մ² բնակելի տարածք&lt;ref name=&quot;Соц-экон.развитие СПб 2016&quot; /&gt;։

2016-ին հիմնական դրամագլուխին ներդրումներու ծաւալը կազմած է 582.3 մլր ռուբլի&lt;ref name=&quot;Соц-экон.развитие СПб 2016&quot; /&gt;։ 2013-ին Սեն Փեթերսպուրկի մէջ խոշոր ներդրումներ կատարած երկիրները եղած են [[Գերմանիա]]ն, [[Ղասախիստան|Ղազախիստանը]], [[Քուրիա|Քուրիայի Հանրապետութիւնը]], Վիրջինեան կղզիները, [[Շուէտ]]ը, [[Կիպրոս]]ը, [[Աւստրիա]]ն, [[Նիտերլանտներ]]ը, [[Մեծ Բրիտանիա]]ն, [[Ֆինլանտա]]ն, [[Զուիցերիա]]ն, [[Պելառուս]]ը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://spbinvestment.ru/ru/whyspb/obzor|title=Экономический обзор|publisher=Комитет по инвестициям Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170830195031/http://spbinvestment.ru/ru/whyspb/obzor|archivedate=2017-08-30|accessdate=2017-08-30|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

2012-ին Սեն Փեթերսպուրկը ՌԴ տարածաշրջանային զարգացման նախարարութեան, Ռուսաստանի ճարտարագէտներու միութեան, Շինարարութեան եւ բնակարանային տնտեսութեան դաշնային գործակալութեան, Ռուսաստանի սպառողներու իրաւունքները եւ մարդու բարօրութիւնը պաշտպանող դաշնային ծառայութեան, Մոսկուայի Մ․ Լոմոնոսովի անուան պետական համալսարանի կազմած քաղաքային միջավայրի որակի վարկանիշին մէջ կը զբաղեցնէէ 2-րդ հորիզոնականը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.minregion.ru/press_office/news/2939.html|title=Составлен проект рейтинга привлекательности российских городов|publisher=Министерство Регионального развития Российской Федерации|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130607164112/http://www.minregion.ru/press_office/news/2939.html|archivedate=2013-06-07|accessdate=2013-06-09|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

=== Զբօսաշրջութիւն ===
Տնտեսութեան մէջ էական դեր կը կատարէ զբօսաշրջային աշխատանքը, որ կապուած է Ռուսաստանէն եւ արտասահմանէն հիւրերու ընդունմամբ, ինչպէս նաեւ ասոր հետ կապուած տնտեսական աշխուժութիւնը ծառայութիւններու մատուցման ոլորտին մէջ։ Քաղաքը ունի պատմամշակութային զգալի ժառանգութիւն՝ զբօսաշրջային հասոյթ ձեւաւորելու, զբոսաշրջութիւնը քաղաքային տնտեսութեան հիմնական ճիւղ դարձնելու համար։ 2012-ի տուեալներով Սեն Փեթերսպուրկը Եւրոպայի ամենաշատ այցելուող եւ զբօսաշրջիկներու շրջանին յայտնի քաղաքներու շարքին կը զբաղեցնէ 10-րդ հորիզոնականը (աշխարհի մէջ 20-րդ հորիզոնականը)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.tripadvisor.ru/TravelersChoice-Destinations-cTop25-g1|title=Мир: 25 лучших туристических направлений|publisher=TripAdvisor|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130521174212/http://www.tripadvisor.ru/TravelersChoice-Destinations-cTop25-g1|archivedate=2013-05-21|accessdate=2013-05-23|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

2016-ին Սեն Փեթերսպուրկ այցելած է 6.9 մլն զբօսաշրջիկ (2016-ին Հիւսիսարեւմտեան դաշնային շրջանի անցակէտերով Սեն Փեթերսպուրկ այցելած արտասահմանեան քաղաքացիներու քանակը կազմած է 2847.2 հազ․ մարդ (հիմնականին զբօսաշրջիկներ Ֆինլանտայէն, Գերմանիայէն, [[Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]-էն, Շուէտէն եւ [[Ֆրանսա]]յէն)։ Քաղաքին մէջ կ՛աշխատի աւելի քան 260 խոշոր եւ ոչ մեծ հիւրանոց՝ 27000 սենեակներով (ինչպէս՝ «Կրանտ Հոթել Եւրոպա», «Աստորիա», «Քորինթիա Սեն Փեթերսպուրկ», «Մերձ Պալտիքա», «Պուլկովսքայա», «Սեն Փեթերսպուրկ», «Մոսկուա», «Ռոսիա», «Հոկտեմբերեան», «Ազիմուտ Հոթէլ Սեն Փեթերսպուրկ» եւ այլ հիւրանոցներ), հանգստեան տուներ։ Վասիլեւսքի կղզիի արեւմտեան հատուածին մէջ ուղեւորային ծովային նոր նաւահանգիստի շահագործմամբ եւ կարճաժամկէտ այցով ժամանած զբօսաշրջիկներու համար մուտքի վիզայի չեղարկման շնորհիւ քաղաքը կը դառնայ Եւրոպայի ծովային զբօսաշրջութեան կեդրոններէն մէկը։ 2016-ին Հիւսիսային մայրաքաղաք ժամանած է 457 000 ծովային զբօսաշրջիկ (209 զբօսաշրջութիւն նաւով)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://gov.spb.ru/gov/otrasl/c_tourism/statistic/|title=Развитие туристского рынка|publisher=Администрация Санкт-Петербурга|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2017-08-30}}&lt;/ref&gt;։

Դեկտեմբեր 2016-ին Սեն Փեթերսպուրկը 2016-ին զբօսաշրջային արդիւնաբերութեան «World’s Leading Cultural City Destination» անուանակարգին արժանացած է «''World Travel Awards''» մրցանակի, որ ռուսական աղբիւրներուն մէջ ստացած է «Աշխարհի զբօսաշրջային մայրաքաղաք» անուանումը&lt;ref&gt;[http://www.worldtravelawards.com/award-worlds-leading-cultural-city-destination-2016 World’s Leading Cultural City Destination 2016.] — World Travel Awards&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://gov.spb.ru/gov/otrasl/c_tourism/news/101774/ Санкт-Петербург признан туристической столицей Мира.] — Официальный сайт Администрации Санкт-Петербурга&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://lenta.ru/news/2016/12/05/piter_awards/ Санкт-Петербург признали туристической столицей мира] — Lenta.ru&lt;/ref&gt;։

=== Շահեկան տնտեսութիւն ===
Քաղաքին մէջ ջրամատակարարմամբ եւ կոյուղաւորմամբ զբաղուող ընկերութիւնը «Վոտոկանալ Սեն Փեթերսպուրկա» մենական կազմակերպութիւնն է։ Ջրամատակարարման հիմնական աղբիւրը Նեւա գետն է։ Անկէ կը վերցուի ջուրի 96%-ը, որ կը մշակէ անցնում աւելի քան 5 խոշոր ջրմուղ կայաններու՝ Գլխաւոր ջրմուղ կայան, Հիւսիսային ջրմուղ կայան, Հարաւային ջրմուղ կայան, Վոլքովի ջրմուղ կայան, Կոլպինօ քաղաքի ջրմուղ մաքրող կառոյցներ։ 26 Յունիս 2009-էն Սեն Փեթերսպուրկը դարձած է առաջին մէգապոլիսը, ուր խմելու ամբողջ ջուրը կը մշակէ  անդրմանիշակագոյն առագայթներով եւ որ ջուրը վարակազերծելու համար ամբողջովին հրաժարած է հեղուկ քլորէ։ Քաղաքին մէջ կը գործէ 21 կոյուղիի մաքրման կառոյց, -որոնցմէ խոշորագոյններն են՝ Այէրացիայի կեդրոնական կայանը, Այէրացիայի հիւսիսային կայանը եւ Հարաւարեւմտեան մաքրման կառոյցները, կ՛աշխատի կեղտաջուրերու նստուածքի այրման 3 գործարան։ Կեղտաջուրերը սկսան մաքրուիլ 1979-էն։ 2008-ի վերջը  Փեթերսպուրկը մաքրած է կեղտաջուրերու 91.7%-ը։ Հոկտեմբեր 2013-ին քաղաքի հիւսիսային հատուածի Կոյուղիի գլխաւոր հաւաքիչ շահագործմամբ կը մաքրուի քաղաքի կեղտաջուրերու 98.4%-ը (2010-ին՝ 93%-ը)&lt;ref name=&quot;«Водоканал Санкт-Петербурга»&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.vodokanal.spb.ru/content/about/projects/|title=ГУП «Водоканал Санкт-Петербурга»|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111027161457/http://www.vodokanal.spb.ru/content/about/projects/|archivedate=2011-10-27|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;РИА «Новости»&quot;&gt;{{cite web|url=http://eco.rian.ru/shortage/20091020/189781554.html|title=В ближайшие два года Петербург будет очищать почти 100 % сточных вод|publisher=РИА «Новости»|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091031082752/http://eco.rian.ru/shortage/20091020/189781554.html|archivedate=2009-10-31|accessdate=2019-08-26|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ 2016-ին սպառողներուն խմելու ջուրի միջին օրական քանակը կազմած է 1597 հազ․ մ³, ջուրի փոխադրման ժամանակ կորուստները եւ ծախսերը կազմած են 12%, կոյուղիի մաքրման կառոյցներուն կեղտաջուրերու միջին օրական ծաւալը կազմած է 2.2 մլն մ³/օր&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.vodokanal.spb.ru/files/documents/press/otchet/go_2016_web.pdf|title=Годовой отчет 2016|publisher=Водоканал Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190704190421/http://www.vodokanal.spb.ru/files/documents/press/otchet/go_2016_web.pdf|archivedate=2019-07-04|accessdate=2017-09-13|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Սեն Փեթերսպուրկի ջերմամատակարարման համակարգին մէջ կ՛աշխատին 8 «ТГК-1» ջերմաելեկտրակայան, 3 գերատեսչական ջերմաելեկտրակայան, 377 կաթսային «ТЭК СПб», 48 կաթսային «Лентеплоснаб», 140 կաթսային «Петербургтеплоэнерго», 28 կաթսային «Петербургэнергосбыт», 179 գերատեսչական կաթսաներ։ Ջերմային ցանցերու տարածուածութիւնը կը կազմէ աւելի քան 6000 կմ։ Քաղաքի տարածքին տեղակայուած են 118 բարձրավոլտ ենթակայաններ՝ ընդհանուր աւելի քան 15 000 մեկավաթ հզօրութեամբ։ Կաթսայա-վառարանային տաքացման հիմնական տեսակը քաղաքային տնտեսութեան մէջ բնական կազն է (որու մասնաբաժինը կը կազմէ 94%), մնացածները կը կազմեն վարելանիւթը եւ ածուխը։ Քաղաքի առաւել խոշոր ջերմա- եւ էներգագեներացնող ընկերութիւնները կը պատկանին ТГК-1-ին՝ կեդրոնական ջերմաելեկտրակայան, Պրաւոպերեժնայա № 5 ջերմաելեկտրակայանը, Վիպորկի № 17 ջերմաելեկտրակայանը, Հիւսիսային № 21 ջերմաելեկտրակայանը, Պերովոմայսքի № 14 ջերմաելեկտրակայանը, Հարաւային № 22 ջերմաելեկտրակայանը եւ Աւտովսքայա № 15 ջերմաելեկտրակայանը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.gov.spb.ru/gov/admin/otrasl/ingen/numerical|title=Комитет по энергетике и инженерному обеспечению. Количественные показатели|publisher=Официальный портал Администрации Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111010133326/http://www.gov.spb.ru/gov/admin/otrasl/ingen/numerical|archivedate=2011-10-10|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

== Երթեւեկութիւն ==
Սեն Փեթերսպուրկը Ռուսաստանի հիւսիսարեւմտեան հատուածի խոշորագոյն երթեւեկութեան հանգոյցն է եւ երկրորդը երկրին մէջ Մոսկուայէնետք։ Այն կը նեռարէ երկաթուղիներ, ծովային եւ գետային երթեւեկութիւն, ինքնաշարժի ճանապարհներ եւ ուղիներ։ Քաղաքով կ՛անցնին եւրասիական 2 երթեւեկութեան միջանցք՝ «Հիւսիս-Հարաւ» եւ «Թրանսսիպ», № 9 համաեւրոպական երթեւեկութեան միջանցքը, E 18 եւրոպական ինքնաշարժի ճանապարհը, որ Սկանդինաւիան կը կապէ Ռուսաստանի կեդրոնի հետ&lt;sup&gt;&lt;ref name=&quot;Общие сведения за 2010&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.kvs.spb.ru/?p=spravochnaya_informatciya_273|title=Общие сведения о Санкт-Петербурге за 2010 год|publisher=Комитет по внешним связям Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111208074631/http://www.kvs.spb.ru/?p=spravochnaya_informatciya_273|archivedate=2011-12-08|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;/sup&gt;։ 2010-ին Սեն Փեթերսպուրկի բեռնափոխադրումը կատարուած է երկաթուղով (101 մլն թօնօ), խողովակային (85 մլն թօնօ), ծովային (9 մլն թօնօ), ինքնաշարժի (առանց փոքր ձեռնարկատիրութեան, 4 մլն թօնօ), ներքին ջրային (1.2 մլն թօնօ)&lt;ref name=&quot;Транспорт за 2010&quot;&gt;{{cite web|url=http://petrostat.gks.ru/public/DocLib2/2010.htm|title=Статистический бюллетень. Транспорт Санкт-Петербурга и Ленинградской области в 2010 году|publisher=Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по г. Санкт-Петербургу и Ленинградской области|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111111031122/http://petrostat.gks.ru/public/DocLib2/2010.htm|archivedate=2011-11-11|accessdate=2012-02-12|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Քաղաքային մայրուղիներու զբաղուածութիւնը թրանզիթային երթեւեկութեանց թեթեւցնելու համար Սեն Փեթերսպուրկի շուրջը կառուցուած է օղակային ինքնաշարժի ճանապարհ։ Սեն Փեթերսպուրկի այլ տարածաշրջաններու հետ կապող հիմնական ճանապարհներն են (ժամացոյցի սլաքի ուղղութեամբ՝ Ֆիննական ծոցէն)՝ Փրիմորսքի խճուղի, Վիպորկի խճուղի, Փրիօզէօրսքի խճուղի, Սեն Փեթերսպուրկ-Մորիէ ճանապարհը, Մուրմանսքի խճուղին, Փետրոզաւոտի խճուղին, Մոսկուայի խճուղին, Փուլքովոյի խճուղին, Քիեւի խճուղին, Թալլինի խճուղին, Փեթերկոֆի խճուղին&lt;ref name=&quot;Атлас Санкт-Петербург&quot;&gt;Атлас Санкт-Петербург. СПб.: ФГУП «Аэрогеодезия», 2003&lt;/ref&gt;։ Սեն Փեթերսպուրկի վարչութեան երթեւեկութեան ենթակառուցուածքի զարգացման կոմիտէի տուեալներով՝ Սեպտեմբեր 2017-ի դրութեամբ միջքաղաքային ճանապարհներու 37%-ը ոչ բնական կը վիճակեն, 2020-ին կը ծրագրուի տոկոսը իջեցնել 20-ի&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.fontanka.ru/2017/09/04/121/|title=КРТИ просит в следующем году выделить 66 млрд из городского бюджета|publisher=Фонтанка.Ру|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2017-09-08}}&lt;/ref&gt;։

Քաղաքի տարածքին կը գտնուին Սեն Փեթերսպուրկ մեծ նաւահանգիստը, որ կը նեռարէ 5 աւազան, Վասիլեւսքի կղզիի բեռնափոխադրումային նաւահանգիստը, Կրոնշտադտի նաւահանգիստը, Լոմոնոսովի նաւահանգիստը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.kadis.ru/texts/index.phtml?id=44446|title=Границы морского порта Большой порт Санкт-Петербург|date=|publisher=Кадис|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121102093855/http://www.kadis.ru/texts/index.phtml?id=44446|archivedate=2012-11-02|accessdate=|author=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Նաւահանգստին մէջ կը վերաբեռնուին նաւթամթերքներ, մետաղներ, անտառային բեռներ, բեռնարկողներ, ածուխ, հանքաքար, քիմիական բեռներ, մետաղաջարդուածք։ Մեծ նաւահանգստի բեռնաշրջանառութիւնը 2010-ի առաջին կիսու տուեալներով կազմած է 26.35 մլն թօնօ (+6.4% 2009-ին առաջին կիսուն համեմատ)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://portnews.ru/news/55788/|title=Грузооборот морских портов России за 6 месяцев 2010 года|date=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120126184015/http://portnews.ru/news/55788/|archivedate=2012-01-26|accessdate=2011-08-21|author=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Նաւահանգիստը միացած է ծովին 27 մղոն երկարութիւն ունեցող Մորսկօ ջրանցքի միջոցով եւ ամբողջ տարին բաց է նաւերուն համար։ Վասիլեւսքի կղզիի ծայր արեւմուտքը տեղակայուած է Ծովային ուղեւորային վերջածայրը՝ երթեւեկութեան գիծեր եւ շոգենաւեր ընդունելու համար&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://portspb.ru/|title=Пассажирский порт Санкт-Петербург «Морской фасад»|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111026092201/http://portspb.ru/|archivedate=2011-10-26|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Ջրային երթեւեկութիւնով փոխադրումներու զգալի մասը բաժին կ՛իյնայ Նեւաով գետային փոխադրումներուն, որ քաղաքը կը կապէ Լատոկա լիճին հետ եւ կը հանդիսանայ Վոլկա-Պալտիք ջրային ուղիի վերջին հատուածը։ Նեւա գետի Վոլոտարսքի կամուրջէն վերեւ կը գտնուի Գետային կայարանը։

Սեն Փեթերսպուրկէն օդային ուղեւորափոխադրումները կը կատարուին Փուլքովօ օդակայանէն, որ տեղակայուած է հարաւային մասը։ Ուղեւորափոխադրումներու համար միայն մէկ օդակայան ունեցող քաղաքներէն Սեն Փեթերսպուրկը բնակչութեամբ խոշորագոյնն է [[Եւրոպա]]յի մէջ։ 2013-ին օդակայանի ուղեւորահոսքը կազմած է աւելի քան 12 մլն ուղեւոր։ 4 Դեկտեմբեր 2013-էն օդակայանին մէջ կ՛աշխատի նոր կեդրոնացուած ուղեւորային կայանագին, որ ամբողջովին կը սպասարկէ միջազգային չուերթները, ինչպէս նաեւ չուերթներու գրանցումը եւ ներքին չուերթներու համար նախաթռիչքային գործընթացները։ Փուլքովօ-1 նախկին կայանագինի վերակառուցուած շէնքը շահագործման յանձնուած է 4 Փետրուար 2015-ին իբրեւ նոր կեդրոնացուած կայանագինի ընդլայնում՝ ներքին չուերթներու ընդունման եւ ճանապարհման համար։ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ գրանցուած է «Ռոսիա» պետական ընկերութիւնը։

Սեն Փեթերսպուրկը Ռուսաստանի Դաշնութեան ամենախոշոր հիւսիսարեւմտեան երկաթուղային հանգոյցն է։ Քաղաքին մէջ կը գործէ 5 երկաթուղային կայարան (Պալտիք, Վիդեպսքի, Լաթոքայի, Մոսկուայի, Ֆինլանտական), 2 տեսակաւորող կայարաններ (Սեն Փեթերսպուրկ-Սորտիրովոչնի-Մոսկուայի, Շուշարի), 2 նաւահանգստային կայարաններ (Աւտոօ, Նոր նաւահանգիստ)։ Քաղաքին մէջ է տեղակայուած Հոկտեմբերեան երկաթգիծի վարչութիւնը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://rzd.ru/isvp/public/rzd?STRUCTURE_ID=5010&amp;layer_id=5040&amp;refererLayerId=5039&amp;id=244|title=Октябрьская железная дорога — филиал ОАО «РЖД»|publisher=Сайт ОАО «РЖД»|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120111142600/http://rzd.ru/isvp/public/rzd?STRUCTURE_ID=5010&amp;layer_id=5040&amp;refererLayerId=5039&amp;id=244|archivedate=2012-01-11|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://ozd.rzd.ru/isvp/public/ozd?STRUCTURE_ID=172|title=Вокзалы Санкт-Петербурга|publisher=Сайт Октябрьской железной дороги|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110926134633/http://ozd.rzd.ru/isvp/public/ozd?STRUCTURE_ID=172|archivedate=2011-09-26|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

1955-էն քաղաքին մէջ կը գործէ մէտրոպոլիտէն։ Դեկտեմբեր 2012-ի վերջը Սեն Փեթերսպուրկի մետրոպոլիտէնը 5 գիծերու մէջ ունէր 67 կայարան, 7 գնացքափոխ հանգոյց․ շահագործուող գիծերու երկարութիւնը աւելի քան 120 քմ է։ 2001-ի դրութեամբ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ գործած է աշխարհի մէջ խոշորագոյն թրամուէյի ցանցը։ Վերջին տարիներուն այն էապէս կրճատուած է։ Քաղաքին մէջ զարգացած են նաեւ հանրակառքերու եւ գծակառքերու ցանցը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://gortrans.vpeterburge.ru/|title=Общественный транспорт в Санкт-Петербурге|date=|publisher=gortrans.vpeterburge.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100510150628/http://gortrans.vpeterburge.ru/|archivedate=2010-05-10|accessdate=2010-09-19|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Այստեղ շահագործուած են ԽՍՀՄ-ում ամենաշատ Վլատիմիր Վաքլիչի&lt;ref name=&quot;Train&quot;&gt;Энциклопедия современной Украины: в 25 т. / Под ред. И. М. Дзюба и др. — Киев : 2005. — Т. 4. — С. 187 — ISBN 966-02-3354-X{{ref-ua}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;TrainKrat&quot;&gt;''Крат В. И.''Владимир Филлипович Веклич // Коммунальное хозяйство городов. Киев: Техника — 1998. — № 17. — С. 3-9. — ISSN 0869-1231{{ref-ua}}&lt;/ref&gt; գծակառքերը&lt;ref name=&quot;VTG&quot;&gt;''Брамский К. А.'' Троллейбусный поезд Владимира Веклича // газета «Всеукраинская техническая газета», 11 декабря 2003 р.{{ref-ua}}&lt;/ref&gt;, որոնք կազմուած էին երկու ЗиУ-682 մեքենաներէ։ Ընդհանուր առմամբ անոնց թիւը կը կազմէր 111 միաւոր&lt;ref name=&quot;DIS405&quot;&gt;Веклич В. Ф. Докторская диссертация: Повышение эффективности эксплуатации безрельсового электрического транспорта применением средств диагностирования и управления по системе многих единиц — Киев: Научно-исследовательский и конструкторско-технологический институт городского хозяйства, 1990 С. 405&lt;/ref&gt;։

Փոխադրումներու զգալի ծաւալը կը կատարուի երթուղային վարձակառքերով&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.spbmar.info/|title=Маршрутное такси Санкт-Петербурга|date=|publisher=spbmar.info|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100918155737/http://www.spbmar.info/|archivedate=2010-09-18|accessdate=2010-09-19|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Հանրային երթեւեկութեան վիճակն ու որակը, անոր անվտանգութիւնը եւ փոխադրումներու կազմակերպումը կ՛ենթարկուին քննադատութեան եւ չեն համապատասխաներ ժամանակակից պահանջներուն&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.mintrans.ru/pressa/DAT_010704_Spravka.htm|title=Справка о состоянии городского пассажирского транспорта Российской Федерации|date=|publisher=mintrans.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20020321024126/http://www.mintrans.ru/pressa/DAT_010704_Spravka.htm|archivedate=2002-03-21|accessdate=2010-09-19|author=|lang=|deadlink=404|dead-url=no}}&lt;/ref&gt;։ Փորձեր եղած են զարգացնել փոքր նաւագնացութիւնը Սեն Փեթերսպուրկի գետերով եւ ջրանցքներով, 2010-2016-ականներուն գործած են ջրակառքներու քանի մը գիծ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.gov.spb.ru/gov/admin/otrasl/c_transport/routes/aquabus|title=Аквабус|date=|work=Официальный портал Администрации Санкт-Петербурга|publisher=gov.spb.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120528190242/http://www.gov.spb.ru/gov/admin/otrasl/c_transport/routes/aquabus|archivedate=2012-05-28|accessdate=2012-02-12|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։  2010-ին Սեն Փեթերսպուրկի մէջ հանրային երթեւեկութիւնով փոխադրումներն են՝ մեթրոյով՝ 777 մլն մարդ, թրամուէյներով՝ 477 մլն, ինքնաշարժային երթեւեկութիւնով՝ 473 մլն, գծակառքերով՝ 281 մլն, երկաթուղիով՝ 136 մլն, ծովային երթեւեկութիւնով՝ 4 մլն&lt;ref name=&quot;Транспорт за 2010&quot; /&gt;։ 2011-ին քաղաքային ուղեւորափոխադրիչ երթեւեկութենէն օգտուած է քաղաքի բնակչութեան 70%-ը՝ աշխատանքի երթալ-գալու ճանապարհի վրայ օրական ծախսելով միջինը 56 վայրկեան&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://transport.spb.ru/tsspb/3218|title=Приложение 1 к постановлению Правительства Санкт-Петербурга от 13.07.2011 № 945 «Транспортная стратегия Санкт-Петербурга до 2025 года»|date=|publisher=Комитет по транспортно-транзитной политике Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120302224046/http://www.transport.spb.ru/tsspb/3218|archivedate=2012-03-02|accessdate=2012-02-12|author=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;210&quot;&gt;
Պատկեր:Vitebsky Rail Terminal SPB.jpg|Վիթեպսքի կայարան
Պատկեր:Airport Pulkovo I.JPG|Փուլքովօ միջազգային օդակայան
Պատկեր:Metro SPB Line1 Avtovo.jpg|«Ավտովօ» մեթրոյի կայարանը
Պատկեր:TramMoskovskiyeVorotaSquare2008-04-12-1026.jpg|Թրամուէյ Մոսկովսքիէ Վորոթա հրապարակին մէջ
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

== Կրթութիւն եւ գիտութիւն ==
Յունուար 2012-ին նախադպրոցական կրթութեան համակարգին մէջ կար 1054 մանկապարտէզ եւ մանկամսուր։ Բոլոր, բացի եզակի մասնաւոր հաստատութիւններէ, կը գտնուին համայնքի ենթակայութեան ներքոյ։ Քաղաքին մէջ կը գործէ 690 հանրակրթական հաստատութիւն, -որոնցմէ 609-ը՝ դպրոցներ, այսպէս՝ 135-ը առարկաներու խորացուած ուսուցմամբ, 72  գիմնազիո, 45 լիսէ, 21 երեկոյեան դպրոց, 40 ուղղիչ դպրոց, 8 գիշերօթիկ դպրոց, 19 յատուկ դպրոց, երեխաներու լրացուցիչ ուսուցման 58 դպրոց, տարրական եւ միջին մասնագիտական կրթութեան 48 հաստատութիւն։ Ghyh]t- յատկանշական են Ա․ Վաiանովայի անուան ռուսական բեմապարի ակադեմիան, Սեն Փեթերսպուրկի Մ․ Մուսորգսքիի անուան երաժշտական ճեմարանը, զինուորական հաստատութիւններէն յայտնի են Սեն Փեթերսպուրկի սուվորովեան ռազմական ուսումնարանը, Նախիմովեան ուսումնարանը, Պետրոս Մեծի քատէթային ջոկատը, Ծովային քատէթային ջոկատը եւ այլն&lt;ref name=&quot;Паспорт Санкт-Петербурга&quot; /&gt;։
[[Պատկեր:Spb_06-2012_University_Embankment_06.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Spb_06-2012_University_Embankment_06.jpg|մինի|250x250փքս|Տասներկու խորհուրդի շենք,Սեն Փեթերսպուրկի պետական համալսարան]]
Սեն Փեթերսպուրկի մէջ կը գործէ 56 պետական եւ 45 մասնաւոր բարձրագոյն ուսումնական հաստատութիւն&lt;ref name=&quot;Соц-экон.развитие СПб 2011&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.cedipt.spb.ru/upload/files/economics/macro/ot4et%202011%20-%203.pdf|title=Итоги социально-экономического развития Санкт-Петербурга за 2011 год|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130204122233/http://www.cedipt.spb.ru/upload/files/economics/macro/ot4et%202011%20-%203.pdf|archivedate=2013-02-04|accessdate=2012-11-14|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;, որոնցմէ են այնպիսի յայտնի համալսարաններ, ինչպիսին են Սեն Փեթերսպուրկի պետական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի պետական ճարտարապետա-շինարարական համալսարանը, Սանկ Փեթերսպուրկի Ի․ Պաւլովի անուան պետական բժշկական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի կայսր Ալեքսանդր Ա.-ի հաղորդակցման ուղիներու պետական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի պետական ծովային արուեստագիտական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի Մ․ Պոնչ-Պրուեվիչի անուան հեռահաղորդակցութիւններու պետական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի պետական ճարտարագիտական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի պետական արուեստագիտական համալսարանը (արուեստագիտութեան համալսարան), Սեն Փեթերսպուրկի պետական ելեկտրաարուեստագիտական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի պետական տնտեսագիտական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի պետական լեռնային հաստատութիւնը, Սեն Փեթերսպուրկի տեղեկատուական արուեստագիտութիւններու, մեքենական եւ տեսագիտութեան ազգային հետազօտական համալսարանը, Ռուսաստանի Ա․ Գերցենի անուան պետական մանկավարժական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի պետական անտառաարուեստագիտական համալսարանը եւ այլն։ Քաղաքին մէջ կը գործեն շարք մը զինուորական բարձրագոյն ուսումնական հաստատութիւններ՝ Ա․ Մոժայսքիի անուան ռազմա-տիեզերական ակադեմիան, Ս․ Կիրովի անուան ռազմա-բժշկական ակադեմիան, Միխայլովեան ռազմական հրետանային ակադեմիան, Սեն Փեթերսպուրկի ռազմա-ծովային հաստատութիւնը, Ռազմական երկրաչափա-արուեստագիտական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի ռատիոելեկտրոնիկայի բարձրագոյն ռազմական ուսումնարանը եւ այլն&lt;ref name=&quot;Паспорт Санкт-Петербурга&quot; /&gt;։

Սեն Փեթերսպուրկը Ռուսաստանի գիտակրթական խոշորագոյն կեդրոններէն մէկն է, ուր կը գտնուի երկրի գիտական կարողութեան աւելի քան 10%-ը՝ աւելի քան 350 գիտական կազմակերպութիւններ, անոնցմէ՝ ՌԴ Գիտութիւններու եւ այլ ակադեմիաներու 70 կազմակերպութիւն, որոնց մէջ կ՛աշխատի աւելի քան 170 000 գիտաշխատող, այսպէս՝ 9000 գիտութիւններու դոկտոր եւ 26 000 գիտութիւններու թեկնածու։ Գիտակրթական ոլորտի աշխատողներու թիւով Սեն Փեթերսպուրկը ՌԴ-ի մէջ կը զբաղեցնէ երկրորդ հորիզոնականը։ Քաղաքին մէջ կը գտնուի ՌԴ Գիտութիւններու ակադեմիայի գիտական կեդրոնը, բազմաթիւ գիտահետազօտական հաստատութիւններ&lt;ref name=&quot;Паспорт Санкт-Петербурга&quot; /&gt;։ Քաղաքի հարաւային ծայրամասը տեղակայուած է ՌԴ Գիտութիւններու ակադեմիայի գլխաւոր (Փուլքովոյի) աստղադիտարանը։

== Առողջապահութիւն ==
[[Պատկեր:Botkin_Infectious_Diseases_Hospital.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Botkin_Infectious_Diseases_Hospital.jpg|աջից|մինի|260x260փքս|Ս․ Պոթքինի անուան բուժական վարակիչ հիւանդանոց]]
Սեն Փեթերսպուրկի առողջապահական հաստատութիւններու մեծ մասը կը մտն է ՌԴ առողջապահութեան նախարարութեան համակարգին մէջ եւ կը բաժանուի 3 խումբի՝ Սեն Փեթերսպուրկի առողջապահութեան կոմիտէին ենթարկուող, ՌԴ առողջապահութեան նախարարութեան դաշնային հաստատութիւններ, Բժշկակենսաբանական դաշնային գործակալութեան հաստատութիւններ եւ Լենինկրատի մարզի հաստատութիւններ, որոնք կը գտնուին քաղաքի սահմանագիծին մէջ։ Սեն Փեթերսպուրկի կառավարութեան առողջապահութեան կոմիտէն պետական իշխանութեան գործադիր մարմինն է՝ առողջապահութեան ոլորտին մէջ քաղաքային քաղաքականութիւն վարելու առումով։ Բացի ՌԴ առողջապահութեան նախարարութեան համակարգ մտնող հաստատութիւններէն, քաղաքին մէջ տեղակայուած են նաեւ առողջապահական այլ գերատեսչութիւններու հաստատութիւններ, ինչպէս նաեւ ոչ պետական հաստատութիւններ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.medline.ru/public/histm/medmono/100/4.phtml|title=Медицинский Петербург|publisher=medline.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120611063028/http://medline.ru/public/histm/medmono/100/4.phtml|archivedate=2012-06-11|accessdate=2012-09-25|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Սեն Փեթերսպուրկի մէջ կը գործէ 106 դուրսի հիւանդ-համաբուժական հաստատութիւն, 33 ատամնաբուժական բուժարան, 44 տարբեր տեսակի դեղատուներ, 83 անշարժ բուժման հաստատութիւն, 24 հիւանդանոց, 57 շտապ օգնութեան կայան։ Անոնցմէ են՝ Ս․ Կիրովի անուան ռազմաբժշկական ակադեմիան, Ալեքսանդրի հիւանդանոցը, Պատերազմի գործիչներու հիւանդանոցը, Քաշչենկոյի, Սուրբ Նիկողայոս Հրաշագործի անուան քաղաքային հոգեբուժական հիւանդանոցները, Ս․ Պոթքինի անուան բուժական վարակիչ հիւանդանոցը, Հարբուխի գիտահետազօտական հաստատութիւնը, Ռուսաստանի Դ․ Օտտի անուան կնաբանութեան եւ մանկաբարձութեան գիտահետազօտական հաստատութիւնկը, Ռաուխֆուսի անուան մանկական հիւանդանոցը, Ֆիլատովի անուան մանկական հիւանդանոցը եւ այլն։ 2005-էն քաղաքին մէջ կ՛իրականացուի «Առողջութիւն» ազգային նախագիծը, որմով կը նախատեսուի քաղաքային առողջապահական համակարգը արդիականացնել&lt;ref name=&quot;Паспорт Санкт-Петербурга&quot; /&gt;։

2015-ի դրութեամբ քաղաքին մէջ առողջապահութեան մակարդակը շարք մը ցուցանիշներով լաւագոյնն է Ռուսաստանի մէջ, քաղաքը ունի նաեւ երկրի ամենացած մահացածութեան մակարդակը&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://novchronic.ru/20833.htm |title=Здравоохранение Санкт-Петербурга заметно прогрессировало в последние годы |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2015-05-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150518101239/http://novchronic.ru/20833.htm |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;։ 2012-էն կ՛իրականացուի բժշկական սարքաւորումներու աշխոյժ արդիականացում, ծրագիր կիրականացուի ուղղուած բնակչութեան որակը բարձրացնելուն։ Աշխատանքներ կը տարուին նաեւ բուժաշխատողներու կենսապայմանները բարելաւելու ուղղութեամբ&lt;ref&gt;[http://ria-ami.ru/read/11153 Ольга Казанская: «Для здравоохранения региона сделано многое» // Российское агентство медико-социальной информации АМИ. — 27.04.2015.]{{Dead link|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;։

== Հանցագործութիւններ ==
2011-ին Սեն Փեթերսպուրկի մէջ գրանցուած է 1218 յանցագործութիւն 100 000 բնակչի հաշուարկով (122-րդ հորիզոնականը Ռուսաստանի քաղաքներու շրջանին մէջ)․ 2010-ի համեմատ յանցագործութիւններու մակարդակը նուազած է 13.6%-ով։ Յանցագործութիւններու բացայայտումը կազմած է 53.2%, որ վերջին տարիներուն նուազած է։ Կը նկատուի անօրինական թմրանիւթերու շրջանառութեան հետ կապուած յանցագործութիւններու աճ (29,3 %-ով)։ Ծանր եւ առանձնապէս ծանր յանցագործութիւններու թիւը կը նուազուի․ անոնց թիւը ընդհանուր գրանցուած յանցագործութիւններու շարքին մէջ կը կազմէ 41.7%։ Տնտեսական ուղղուածութիւն ունեցող յանցագործութիւններու քանակը կը կազմէ 6.9%։ Կը նուազի «փողոցային» յանցագործութիւններու մակարդակը, ուր կը գերակշռեն սեփականութեան հետ կապուած յանցագործութիւնները, գողութիւնները, կողոպուտները (67.5%)։ Կը նուազի բնակարաններէն եւ տարատեսակ սեփականութիւններէն կողոպուտներու թիւը (քաղաքին մէջ կատարուող ընդհանուր յանցագործութիւններու 37.9%-ը)։ 2011-ին Սեն Փեթերսպուրկի մէջ տեղի ունեցած է 7451 ճանապարհաերթեւեկութեան պատահար, ուր եղած են տուժողներ (1%-ով աւել 2010-ի համեմատ), ընդ որուն զոհուածներու թիւը աճած է 18.1%-ով։ Վարչական իրաւախախտումներու 71%-ը կատարուած են բարեկեցութեան ոլորտին մէջ, 17% դէպքերուն խախտուած են առեւտուրի կանոնները, 12% դէպքերուն խախտուած է լռութեան մասին օրէնքը։ Քաղաքի բնակիչներու շրջանին կատարուած հարցումներու արդիւնքով կը պահպանուի իրաւապահ մարմիններու աշխատանքի ոչ բաւարար գնահատումը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://news.mail.ru/society/1835098/|title=Рейтинг самых криминальных городов России|publisher=Mail.Ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130204114242/http://news.mail.ru/society/1835098/|archivedate=2013-02-04|accessdate=2012-06-05|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://gov.spb.ru/Files/file/_ea-dinamika-urovnja-ek-soc-razvitija-sankt-peterburga-v-janvare-2012-goda.pdf|title=Динамика уровня экономического и социального развития Санкт-Петербургав январе 2012года|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120502175214/http://gov.spb.ru/Files/file/_ea-dinamika-urovnja-ek-soc-razvitija-sankt-peterburga-v-janvare-2012-goda.pdf|archivedate=2012-05-02|accessdate=2012-06-05|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://gov.spb.ru/Files/file/_as_pravoporyadok_v%20raionah%20spb_9%20mes_2011_itogov.pdf|title=Правопорядок и общественная безопасность в районах Санкт-Петербурга. Аналитическая справка по итогам 9-ти месяцев 2011 года|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120502175905/http://gov.spb.ru/Files/file/_as_pravoporyadok_v%20raionah%20spb_9%20mes_2011_itogov.pdf|archivedate=2012-05-02|accessdate=2012-06-05|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Քաղաքի տարածքին կը գտնուի 4 մէկուսարան (ինչպէս՝ յայտնի «Քրեսթի»-ն), 4 ուղղիչ գաղութ եւ 1 դաաստիարակչական գաղութ (Կոլպինօ)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.78.fsin.su/structure/index.php|title=Учреждения, подведомственные УФСИН России по г. Санкт-Петербургу и Ленинградской области|publisher=Федеральная служба исполнения наказаний России|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130621013958/http://www.78.fsin.su/structure/index.php|archivedate=2013-06-21|accessdate=2012-11-14|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

== Մշակոյթ եւ արուեստ ==

=== Մշակոյթ ===
Սեն Փեթերսպուրկը համաշխարհային նշանակութեան մշակութային կեդրոն է․ այն յաճախ կ՛անուանեն «Մշակութային մայրաքաղաք»։ Քաղաքին մէջ կը գտնուի մշակութային ժառանգութեան 8464 առարկայ (պատմական եւ մշակութային յուշարձաններ), այսպէս՝ 4213 դաշնային նշանակութեան մշակութային ժառանգ, որ կը կազմէ ՌԴ տարածքին պետութեան կողմէ պահպանուող բոլոր յուշարձաններու գրեթէ 10%-ը։ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ կը գործէ աւելի քան 200 թանգարան եւ անոնց մասնաճիւղերը (ինչպէս՝ [[Էրմիթաժ (Ս․ Փեթերսպուրկ)|Էրմիթաժ]] (գրեթէ 3 մլն արուեստի գործ եւ համաշխարհային մշակոյթի յուշարձան), Ռուսական թանգարանը (ռուսական արուեստի ամենամեծ թանգարանը), կեդրոնական ռազմածովային թանգարանը, Ռուսաստանի նկարիչներու ակադեմիայի թանգարանը, Քաղաքային քանդակագործութեան թանգարանը, Սեն Փեթերսպուրկի պատմութեան թանգարանը, Պետրոս Մեծի մարդաբանութեան եւ ազգագրութեան թանգարանը (Քունսթքամերա), Փեթերկոֆի, Օրանիենբաումի, Ցարսքոյէ Սելոյի, Պաւլովսքի, «Պուշկինսքայա, 10» արուեստի կեդրոնը, Էրարթա ժամանակակից արուեստի թանգարանը, Ա․ Պուշկինի համառուսաստանեան թանգարանը, Լենինկրատի պաշտպանութեան եւ շրջափակման թանգարանը եւ այլն), Լենէկսբօ ցուցահանդէսային համալիրը, աւելի քան 70 թատրոն (ինչպէս՝ Մարիինեան թատրոնը, Ալեքսանդրինսքի թատրոնը, Միխայլովսքի թատրոնը, Գ․ Թովսդոնոգովի անուան թատերական մեծ թատրոնը, Ն․ Աքիմովի անուան կատակերգութեան ակադեմիական թատրոնը, Փոքր թատերական թատրոնը, Սեն Փեթերսպուրկի Լենսվէթի անուան ակադեմիական թատրոնը, Պալտիքայի տուն, Վ․ Քոմիսարժեվսքայայի անուան ակադեմիական թատերական թատրոնը, «Լիցեդէի» ծաղրածուական թատրոնը, Սեն Փեթերսպուրկի պետական մեծ կրկէսը եւ շատ ուրիշներ), 1100 գրադարան (-որոնցմէ խոշորերն են Ռուսաստանի ազգային գրադարանը (հանրային), Ռուսաստանի Գիտութիւններու ակադեմիայի գրադարանը, Պ․ Ելցինի անուան նախագահական գրադարանը), աւելի քան 50 առօրեա-մշակութային հաստատութիւններ, աւելի քան 50 շարժանկարներ։ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ կը գործէ քանի մը ստեղծագործական համալսարան՝ Սեն Փեթերսպուրկի Ռիմսքի-Քորսաքովի անուան երաժշտանոցը, Ա․ Վականովայի անուան ռուսական բեմապարի ակադեմիան, Ռուսաստանի բեմական արուեստներու պետական հաստատութիւնը, Սեն Փեթերսպուրկի Ռեպինի անուան գեղանկարչութեան, քանդակագործութեան եւ ճարտարապետութեան ուսումնարանը, Սեն Փեթերսպուրկի Շտիգլիցի անուան գեղարուեստա-արդիւնաբերական ակադեմիան, Սեն Փեթերսպուրկի Ռերիխի անուան գեղարուեստական ուսումնարանը։ Քաղաքին մէջ կը գործէ մօտ 10 շարժանկարի արուեստանոց, -որոնցմէ հիներէն են «Լենֆիլմ»-ը, «Լեննաուչֆիլմ»-ը։

2011-ին Սեն Փեթերսպուրկի մէջ տեղի ունեցած է մօտ 1000 ցուցահանդէս, աւելի քան 120 առաջին ներկայացում, գրեթէ 300 փառատօն, -որոնցմէ են «Մարիինսքի» բեմապարի միջազգային փառատօնը, «Սպիտակ գիշերներու աստղերը» արուեստներու միջազգային փառատօնը, «Արուեստներու հրապարակ» միջազգային ձմեռնային փառատօնը, «Dance Open» բեմապարի միջազգային փառատօնը, «Սեն Փեթերսպուրկի պալատներ» միջազգային երաժշտական փառատօնը, «Սպիտակ գիշերուան» ճազի միջազգային փառատօնը, «Աւանկարտէն մինչեւ մեր օրեր» արուեստներու միջազգային փառատօնը, «Փառատօններու փառատօն» միջազգային շարժապատկերի փառատօնը, Օլկինոյի մէջ հեծանիւներու միջազգային փառատօնը, «Պալտիքայի տուն» միջազգային թատերական փառատօնը, «Մանկութեան տօն» մանկապատանեկան միջազգային մրցոյթ-փառատօնը։

1981-1990-ականներուն Լենինկրատի մէջ գործած է Լենինկրատի ռօք ակումբը, որ քաղաքին մէջ սկիզբ դրած է ռօք հաւաքականներու օրինականացման։ Ակումբի կազմաւորման մասնակցած են «Փիքնիք», «Աքուարիում», «Զոոբարք», «Միֆի», իսկ աւելի ուշ նաեւ «Աուքցիոն», «Կինօ», «Ալիսա», «Փոփ-մեխանիկա», «ԴԴՏ», «Նոլ» եւ շատ ուրիշ ռօք խումբեր։ Այսօր քաղաքին մէջ կը գործէ Վիկտոր Ցոյի «Քամչատքա» ակումբ-թանգարանը․ Պոգոսլովսքիի գերեզմանոցին մէջ գտնուող երգիչի գերեզմանը անոր երկրպագուներու համար ուխտագնացութեան վայր է։

26 Մայիս 2013-ին քաղաքի հիմնադրման 310-ամեակին նուիրուած տօնակատարութեան ժամանակ Սեն Փեթերսպուրկի մասին բազում երգեր կատարուած են։ Իսահակեան հրապարակին մէջ՝ սիմֆոնիկ նուագախումբի նուագակցութեամբ մէկ ժամուան ընթացքին 4335 մարդ կատարած է 14 երգ։&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;210&quot;&gt;
Պատկեր:Фасад Михайловского дворца.jpg|Միխայլովսքի պալատը՝ Ռուսական թանգարանի գլխաւոր շէնքը
Պատկեր:Russian National Bibliotheque, Saint Petersburg.jpg|Ռուսաստանի ազգային գրադարան շէնքը &lt;br&gt;Մոսկուայի պողոտային վրայ
Պատկեր:Spb 06-2012 MariinskyTheatre.jpg|Մարիինեան թատրոն
Պատկեր:Dom sovetov (St-Petersburg, 2012-09-09).JPG|Մոսկուայի հրապարակ
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Ճարտարապետութիւն ===
1990-ին Սեն Փեթերսպուրկի պատմական կեդրոնը եւ արուարձաններու պալատ-զբօսայգիները ներառուած են [[ԵՈՒՆԵՍՔՕ]]-ի համաշխարհային ժառանգութեան ցանկին մէջ։ Պետութեան պաշտպանութեան տակ կը գտնուի մօտ 8000 ճարտարապետական յուշարձան&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.newizv.ru/print/21332|title=Был город золотой… В музейном центре Санкт-Петербурга могут появиться серые небоскрёбы.|date=16 марта 2005 года|publisher=Новые Известия|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090927001116/http://www.newizv.ru/print/21332|archivedate=2009-09-27|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://kulturnoe-nasledie.ru/globsearch.php?text=&amp;category=-1&amp;findType=1&amp;fo=szfo&amp;to=78&amp;city=11400000000&amp;send=%CE%F2%EF%F0%E0%E2%E8%F2%FC|title=Результаты поиска памятников архитектуры для СПб|publisher=Памятники истории и культуры (объекты культурного наследия) народов Российской Федерации|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120111161013/http://kulturnoe-nasledie.ru/globsearch.php?text=&amp;category=-1&amp;findType=1&amp;fo=szfo&amp;to=78&amp;city=11400000000&amp;send=%CE%F2%EF%F0%E0%E2%E8%F2%FC|archivedate=2012-01-11|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ 2005-ին ընդունուած է մշակութային ժառանգութեան պահպանման Փեթերսպուրկեան ռազմավարութիւնը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.gov.spb.ru/gov/admin/otrasl/c_govcontrol/proekt|title=Постановление от 1 ноября 2005 года № 1681. О Петербургской стратегии сохранения культурного наследия|publisher=Официальный портал администрации СПб|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111028054450/http://www.gov.spb.ru/gov/admin/otrasl/c_govcontrol/proekt|archivedate=2011-10-28|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Քաղաքին վեհութիւն կը հաղորդեն ճարտարապետական համալիրները, խիստ ուղիղ փողոցները, ընդարձակ հրապարակները, այգիներն ու զբօսայգիները, գետերն ու բազմաթիւ ջրանցքները, առափները, կամուրջները, նախշաւոր ցանկապատները, յուշարձաններն ու զարդարուած քանդակները։ 18-20-րդ դարերու ճարտարապետական համալիրներէն են Պետրոպաւլովեան ամրոցը, Ալեքսանդր Նեւսքիի մայրաւանքը, Սմոլնիի ուսումնարանը, Պալատական հրապարակը՝ Ձմեռնային պալատով, Ծովակալութեան շէնքը, Նեւայի պողոտան, Վասիլեւսքի կղզիի Սլաքը՝ Սակարանի շէնքով, ծերակոյտի հրապարակը՝ Պետրոս Ա.-ի արձանով, Օստրովսքիի հրապարակը, Արուեստներու հրապարակը, Իսահակի հրապարակը եւ 20-րդ դարու երկրորդ կիսուն ստեղծուած Ապստամբութեան հրապարակը։

Փեթերսպուրկի սրընթաց զարգացումը մարտահրաւէր էր բազմադարեայ պատմութիւն ունեցող, դանդաղ զարգացող եւ աճող քաղաքի մասին աւանդական պատկերացումներուն&lt;ref name=&quot;Мир архитектуры&quot;&gt;{{книга|автор=А. Гутнов, В. Глазычев.|заглавие=Мир архитектуры|место=Москва|издательство=Молодая гвардия|год=1990|тираж=200000|страниц=351|isbn=5-235-00487-6}}&lt;/ref&gt;։ Պետրոս Ա.-ը հիմնած է քաղաքը [[Վենետիկ]]ի ու [[Ամսթերտամ]]ի օրինակով․ սալայատակ փողոցներու փոխարէն Սեն Փեթերսպուրկը պէտք է ծածկուեր ջրանցքներու ցանցով, որմով բնակիչները պէտք է նաւարկէին թեթեւ նաւակներով։ Թէեւ Պետրոսի երազանքը այդպէս ալ չիրականացաւ, ճիշդ արտասահմանեան այդ փորձը հիմք դարձաւ յետագայ կառուցման համար։ Քաղաքի 1716-ի գլխաւոր յատակագիծի հեղինակը դարձաւ իտալացի ճարտարապետ Տոմէնիքօ Անտրիա Թրեզինին․ ուղղահայաց փողոցները, լայնարձակ պողոտաները նոր մայրաքաղաքի բնորոշ գիծը դարձան։ Այսպիսի նախագծումը կ՛երեւի Վասիլեւսքի կղզիի եւ «եռատամի» օրինակի վրայ՝ Ծովակալութեան շէնք-Նեւայի պողոտայ, Կորոխովայա փողոց, Վոզնեսենսքի պողոտայ։ Քաղաքի կեդրոնական հատուածի գրեթէ ամբողջ կառուցապատումը կատարուած է աւելի ուշ, սակայն երկրաչափօրէն կառուցուած հրապարակները եւ փողոցները որոշեցին քաղաքի կերպարը մինչեւ մեր օրերը։ Այդտեղ վճռորոշ դեր խաղցած է Պետրոս Ա.-ի անձը․ ան անձամբ ընտրած է Նեւայի պողոտայի, Ծովակալութեան շէնքի, Պետրոպաւլովեան ամրոցի վայրերը, վարած է քաղաքաշինական խիստ կարգապահութիւնը&lt;ref name=&quot;Мир архитектуры&quot; /&gt;։ Պետրոսի հրամանով բոլոր շէնքերը պէտք է կառուցուէին քարէ (ասոր հետ մէկտեղ [[Ռուսիա|Ռուսաստանի]] մնացած քաղաքներուն մէջ արգիլուեցաւ իբրեւ շինարարութեան հիմնական նիւթ օգտագործել քարը)։ Այդ ժամանակներուն տարածում գտած է պետրոսեան '''barocco''' ոճը, որու ներկայացուցիչներն են իտալացիներ Տ․ Թրեզինին, Ճովաննի Մարիա Ֆոնթանան, Նիկոլօ Միքէտտին, ֆրանսացի Ժան Պադիսդ Լեպլոնը, գերմանացիներ Անդրէաս Շլիւտէրը, Գէորգ Եոհան Մատարնովին, ռուս Միխայիլ Զեմցովը։ Քաղաքին մէջ պահպանուած են այդ ոճով կառուցուած քանի մը շէնքեր՝ Պետրոպաւլովեան ամրոցը՝ Պետրոպաւլովեան տաճարով, Ամառնային պալատը, Քունսթքամերան, Տասներկու խորհուրդներու շէնքը, Մենշիքովի պալատը։ 18-րդ դարու կէսերուն սկսաւ գերակշռել ելիզաւետեան '''barocco''' ոճը, որ կը ներկայացնէին ճարտարապետներ Վարֆոլոմէյ Ռաստրելլին (Ձմեռնային պալատը, Սմոլնի մենաստանը, Փեթերկոֆի մեծ պալատը, Ցարսկոյէ Սելոյի Եկատերինայի մեծ պալատը) եւ Սաւվա Չեւաքինսքին (Նիկողայոսի ծովային տաճար)&lt;ref name=&quot;Ленинград и окрестности&quot;&gt;''Алешина Л. С.'' Ленинград и окрестности. Справочник-путеводитель. — М.: Искусство, 1986. — С.V—XVI&lt;/ref&gt;։

1844-ին Նիկոլա Ա. կայսրը հրաման արձակած է արգիլել քաղաքին մէջ Ձմեռնային պալատի տանիքէն բարձր քաղաքացիական շինութիւններ կառուցել&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://walkspb.ru/zd/zimniy.html|title=Зимний дворец|publisher=Прогулки по Санкт-Петербургу|accessdate=2011-11-14}}&lt;/ref&gt;։ 18-րդ դարու երկրորդ կիսուն քաղաքի ճարտարապետութեան մէջ գերակշռող դարձաւ դասականութիւնը։ Այդ ոճի հիմնական ճարտարապետներն էին Վասիլի Պաժենովը (Միխայլովսքի ամրոց), Ժան Պատիստ Միշէլ Վալէն Տելամօտը (Գեղարուեստի ակադեմիայի շէնք, Մեծ Քոսթինի գաւիթ), Անթոնիօ Ռինալտին (Մարմարէ պալատ), Իւան Ստարովը (Տաւրիկեան պալատ, Ալեքսանդր Նեւսքիի սուրբ երրորդութեան տաճար), Ջակոմօ Քուարենկին (Սմոլնիի ուսումնարանի շէնք, Ցարսկոյէ Սելոյի Ալեքսանդրի պալատ), Չարլզ Քամերոնը (Պաւլովսք պալատ) եւ աւելի ուշ ժամանակաշրջանի (19-րդ դարու սկիզբ)՝ ռուսական ամպիր ոճի ներկայացուցիչներէն էին Անտրէ Վորոնիխինը (Կազանի տաճար), Անդրէեան Զախարովը (Ծովակալութեան գլխաւոր շէնք), Ժան Ֆրանսուա Թոմա տէ Թոմոնը (Վասիլեւսքի կղզիի Սլաք), Քարլ Ռոսսին (Միխայլովսքի պալատ, Գլխաւոր շտապի շէնք, Ալեքսանդրինսքի թատրոն, ծերակոյտի եւ սինոդի շէնք), Վասիլի Ստասովը (Վերափոխման տաճար, Սուրբ երրորդութեան տաճար), Աւկուսդ Մոնֆերանը (Իսահակի տաճար)։ 19-րդ դարու կիսուն ճարտարապետութեան մէջ գերակշռող դարձաւ էկլեկտիկան՝ Անտրէյ Շտակէնշնեյտերը (Մարինոյի պալատ, Պելոսելսքի-Պելոզէօրսքի պալատ), Ալեքսանդր Պրիվլովը (Պօղոս-Պետրոսի լիւթերական եկեղեցի), Կոնստանտին Տոնը (Մոսկուայի կայարանի շէնք), Ալֆրէտ Փարլանտը (Քրիստոսի արեան յարութեան տաճար)։ Դարակիսուն կը սկսի նոր առափներու եւ կամուրջներու կառուցապատումը, մեծ թափ կ՛առնէ եկամտաբեր տուներու շինարարութիւնը։  Այդ ժամանակաշրջանում կը ձեւաւորուին Լիտէյնի, Վլատիմիրի եւ Զակորոտնի պողոտաները&lt;ref name=&quot;Ленинград и окрестности&quot; /&gt;։
[[Պատկեր:PalaceSquareNight.jpg|մինի|1125x1125փքս|Պալատական հրապարակը ձմեռնային գիշերը։ Ձմեռնային պալատը, Կվարդիական կորպուսի շտապի շէնքը, Ալեքսանտրի սիւնը, Գլխաւոր շտապի շէնք (Սեն Փեթերսպուրկ)]]

20-րդ դարու սկիզբը քաղաքին մէջ ի յայտ կու գան արդի ոճի շէնքեր, որոնցմէ են «Զինկէր» ընկերութեան տունը, Ելիսէեւի խանութը, «Աստորիա» հիւրանոցը, Վիտեպսքի կայարանը։ Այդ ժամանակաշրջանուն զանգուածային բնոյթ կը կրէր եկամտաբեր տուներու, մասնաւոր առանձնատուներու եւ հանրային շինութիւններու զարդարուն ապակէնախշերով&lt;ref&gt;{{Книга|автор=Волобаева Т. В.|заглавие=Санкт-Петербургский витраж эпохи модерна: эстетика, производство, памятники.|ссылка=http://vitroshop.livejournal.com/38012.html|ответственный=Составители Л. А. Кирикова, А. В. Корнилова, Б. К. Нагор|издание=100 лет петербургском модерну. Материалы научной конференции 30 сентября - 2 октября 1999 года|место=Санкт-Петербург|издательство=ОАО &quot;Альт-Софт&quot;, ООО &quot;Белое и черное&quot;|год=2000|страницы=197—202|страниц=255|isbn=5-89771-014-7}}&lt;/ref&gt;։  Յաջորդեց neoclassicism ոճը (Լեւ Թոլսթոյի հրապարակի վրայ գտնուող «Աշտարակներով տուն»-ը), որ 1920-ականներուն փոխարինուեցաւ constructivism-ով  (Ա․ Գորկիի անուան մշակոյթի պալատ, Լիտէյնի պողոտային վրայ գտնուող Մեծ տուն) եւ ստալինեան ամպիրով (Մոսկուայի հրապարակի, Մոսկուայի պողոտայի, Ստաչեկ պողոտայի, Կալինինի հրապարակի համալիրներ, Լենինկրատի մետրոպոլիտէնի առաջին հերթափոխի կայարաններ)։ 1923-էն կը սկսի նոր թաղամասերու բնակելի շէնքերու շինարարութիւնը՝ համալիրային կառուցապատման սկզբունքով։ 1960-ականներու սկիզբը կը սկսի խրուշչյովկաներու, իսկ 1970-ականներէն՝ նաւ-տուներու զանգուածային կառուցումը։ Միեւնոյն ժամանակ ի յայտ կու գան նաեւ անհատական նախագիծերով կառուցուած շէնքեր՝ «Յոբելեանական» մարզանքի պալատը, Յաղթանակի հրապարակի համալիրը, «ՄերձՊալտիքա» հիւրանոցը, Վ․ Լենինի անուան մարզահամերգային համալիրը, «Պուլկովօ» օդակայանի շէնքը&lt;ref name=&quot;Ленинград и окрестности&quot; /&gt;։

Վերջին շրջանին պատմական կեդրոնոին մէջ շինութիւններ կը քանդուին․ ոչնչացուած են Փրէոպրաժենսքի գունդի (ամենահիներէն մէկը Ռուսաստանի մէջ) եւ սակրաւոր գումարտակի զօրանոցները (Քիրոչնայա փողոց), 5 տուն Նեւայի պողոտայի վրայ, 18-րդ դարու կորպուս, Չիչերինի տան ներքին բաժինը, Ապստամբութեան փողոցի եւ Լիտէյնի պողոտայի վրայ քանի մը տուներ, Վոզնեսենսքի պողոտայի տուներէն մէկը, շարք մը շէնքեր Փեթրոկրատի հատուածին մէջ եւ այլն։ Քանդած տուներէն որոշները ճարտարապետութեան պետական յուշարձանի կարգավիճակ ունեցած են։ 2008-ին ուժի մէջ մտած են օրէնսդրութեան մէջ կատարուած փոփոխութիւնները, որոնցմով հանուած է դաշնային նշանակութեան յուշարձաններու սեփականաշնորհման արգելքը․ օրէնքը Ռուսաստանի մէջ գործած է 2002-էն։ Սեփականաշնորհման այդ ցանկին մէջ կրնան յայտնուիլ քաղաքի մօտ 650 կառոյցները, որոնք դեռեւս դաշնային պահպանման ցանկին մէջ կը գտնուին&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.rg.ru/2008/02/05/reg-szapad/osobnyaki.html|title=В скором времени усадьба Юсуповой и дворец Самойловой могут стать предметом торга|date=5 февраля 2008 года|publisher=«Российская газета»|accessdate=2011-10-21}}&lt;/ref&gt;։

=== Քաղաքի արտացոլումը գրականութեան եւ արուեստի մէջ ===
[[Դասական ՈՒղղութիւն|Դասականութեան]] դարաշրջանին Ռուսական կայսրութիւնը Փեթերսպուրկի հանդիսաւոր, աշխոյժ կերպարը կը քարոզէր իբրեւ կատարեալ քաղաք, որ ծնած է ի հեճուկս աղէտներուն։ Եւրոպայի մէջ Եկաթերինա Բ.-ը Հիւսիսային Շամիրամի համբաւ կը վայելէր, իսկ Փեթերսպուրկի կ՛անուանէին Հիւսիսային [[Փալմիրա]]։ Պալատական բանաստեղծները կը գովերգէին այն իրենց ներբողներուն մէջ, Ֆէոտոր Ալեքսէեւի շրջապատի բնանկարիչները վեդուտաներ կը ստեղծէին՝ անծայրածիր պողոտաներու եւ հրապարակներու տեսարաններով, ուր վիթխարի շինութիւններու ֆոնին մարդոց երեւոյթները չէին նշմարուիր&lt;ref name=&quot;volkov&quot;&gt;{{книга|автор=Волков С.|заглавие=История культуры Санкт-Петербурга с основания до наших дней|место=М.|издательство=Эксмо-пресс|год=2002|страниц=}}&lt;/ref&gt;։{{քաղվածք|Անհրաժեշտ է Փեթերսպուրկէն բաժնուիլ որոշ ժամանակով, անհրաժեշտ է տեսնել հին մայրաքաղաքները՝ հին Փարիզը, ծխոտ Լոնտոնը, որպէսզի զգաս Փեթերսպուրկի արժէքը։ Տեսէք՝ ի՜նչ միասնութիւն է, ինչպէ՜ս են բոլոր մասերը կը համապատասխանենի իրար։ Շէնքերու ինչպիսի՜ գեղեցկութիւն, ինչպիսի ճաշակ եւ ընդհանուր առմամբ ինչպիսի՜ բազմազանութիուն, որ առաջ կու գայ ջուրի եւ շինութիւններու խառնուրդէն։|Կոնստանդին Պաթյուշքով, 1814&lt;ref&gt;{{книга|автор=Дергачёва Л. Д.|заглавие=Очерки русской культуры XIX века|место=М.|издательство=Издательство Московского университета|год=2005|страницы=186}}&lt;/ref&gt;}}
Ա․ Պուշկինը «պղինձէ հեծեալ»-ում (1833) Փեթերսպուրկի կերպարը ստեղծած է իբրեւ մտահայեցողապէս յօրինուած տարածք, Լուսաւորութեան դարաշրջանի բանապաշտութեան պտուղ, որ վեր կը յառի ճահիճներու վրայ՝ միապետի ցանկութեամբ եւ անհամար մարդկային կեանքերու գնով։ Կոկոլի «Փեթերսպուրկեան պատմուածքներ»-ուն մէջ «ամէն ինչ թաց է, հարթ, հաւասար, անգոյն, մոխրագոյն, մշուշոտ»․ հեղինակը տպաւորական երանգներով կը նկարէ կայսրութեան մայրաքաղաքը իբրեւ «մարդու համար թշնամական սատանայական ուժերու գինարբուքի վայր մը, որու տակ միշտ կը շարժի երերուն հողը՝ սպառնալով ներս քաշել վսեմ, սակայն սառ շէնքերը, անհոգի կառավարական պաշտօնատուներ եւ անոնք լեցնող բազում փոքր, դժբախտ պաշտօնեաներուն» (Ս․ Վոլքով)&lt;ref name=&quot;volkov&quot; /&gt;։

Բացի Կոկոլէն Փեթերսպուրկի դէմ էին ոտքի ելել նաեւ Մոսկուայի անոր սլաւէանոֆիլ ընկերները․ «Ինքդ քո մէջ ժողովրդականութեան լիարժէք զգացումը ազատագրելու առաջին պայմանը Փեթերսպուրկի ամբողջ սիրտով եւ հոգիով ատելն է»,- գրած է օրինակ Իւան Աքսաքովը&lt;ref name=&quot;toporov&quot;&gt;{{книга|автор=Топоров В. Н.|заглавие=Петербург и «Петербургский текст русской литературы». Миф. Ритуал. Символ. Образ: Исследования в области мифопоэтического|место=М.|издательство=Издательская группа «Прогресс»|год=1995|страницы=259—362}}&lt;/ref&gt;։  Ցարական մայրաքաղաքի քարէ մեծակոյտերը, որոնք չեն նախատեսուած հանդիսաւոր գնացքներու եւ եկամտաբեր տուներու լաբիւրինթոս կեանքի համար, անառողջ գոլորշացումներու եւ յաւիտենական մշուշի վարագոյրի հետեւը իրենց անէծքները կ՛ուղարկէին Նիքոլա Նեկրասովի եւ Ֆէոտոր Տոստոեւսքիի հերոսները&lt;ref name=&quot;volkov&quot; /&gt;։ Անոր [[:hy:Դեռահասը (վեպ)|«Դեռահասը»]] վեպի հերոսը կը պնդէ․{{քաղվածք|Այդ մշուշի մէջ ինձ հարիւր անգամ նոյն տարօրինակ, սակայն կպչուն միտքը կը պարուրէ․ «Իսկ ի՞նչ կ՛ըլլայ, եթէ այս մշուշը ցրուի եւ վեր բարձրանայ։ Անոր հետ վեր չերթա՞ր արդեօք այդ ամբողջ հոտած, լպրծուն քաղաքը․ վեր կը բարձրանա՞յ մշուշի հետ եւ կ՛անհետանա՞յ ծուխի նման եւ  կը մնայ նախկին ֆիննական ճահի՞ճը, իսկ անոր մեջտեղը կը մնայ, երեւի թէ գեղեցկութեան համար, Պղինձէ հեծեալ տաք շնչող, հալածուած ձիու վրայ։»|}}[[Պատկեր:Alexandre_Benois_004.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Alexandre_Benois_004.jpg|մինի|«Պղնձե հեծյալ»-ի պատկերում,Ա․ Բենուա (1904)]]
Այդ սառէ հսկայէն, ջրհեղեղէն կամ հրդեհէն անխուսափելի վախճանի վերաբերեալ կանխագուշակումները իրենց յետագայ զարգացումը գտան «արծաթէ դարու» գրականութեան մէջ։ Միխայիլ Քուզմինի օրագրի գրառման համաձայն՝ Փեթերսպուրկի մտաւորականները կը նայէին «մութ գործարաններուն այնպիսի մռայլ եւ վախեցած հայեացքով, ինչպէս քաղաքային աշտարակէն պահակները կը նային քաղաքի պատերուն մօտ կանգնած հոներուն»&lt;ref&gt;{{книга|автор=Кузмин М.|заглавие=Дневник 1905—07|издательство=Изд-во Ивана Лимбаха|год=2000|страницы=81}}&lt;/ref&gt;։ Հետազօտողները յիշատակման ենթակայ կը գտնեն այն, թէ ինչպէս է Փեթերսպուրկը նկարագրել Փէօդր Չայքովսքին իր «Պիքովայա տամա»-ին մէջ&lt;ref name=&quot;volkov&quot; /&gt;։  Մստիսլաւ Տոտուժինսքիի ուրուանկարներուն մէջ, Ալեքսանդր Պլոքի քաղաքային բանաստեղծութիւններուն եւ Անտրէյ Պելիի «Փեթերսպուրկ» վէպին մէջ ցոյց կը տրուի կայսրական մայրաքաղաքի դժոխային, անդրշիրիմեան հովիկը։ Այս ստեղծագործութիւնները իրենց բնոյթով հոգեհանգիստ են, ուր Փեթերսպուրկը ցոյց կը տրուի իբրեւ «մահուան դատապարտուած, սակայն դեռ հրաշագեղ՝ մահէն առաջ, խաբուսիկ գեղեցիկ» (Եւկէնի Զամէադին)&lt;ref&gt;{{книга|автор=Замятин Е. И.|заглавие=Избранные произведения. Том 2|место=М.|издательство=Художественная литература|год=1990|страницы=282}}&lt;/ref&gt;։

Այսպիսի առասպելագործութենէն Փեթերսպուրկի պաշտպանութեամբ նէոկլասիցիզմի տեսանկիւնէն հանդէս եկած են «Արուեստի աշխարհ»-ի նկարիչները՝ Ալեքսանդր Պենուայի գլխաւորութեամբ, որ գանգատուած է․ «Թւում է՝ չկայ ամբողջ աշխարհի մէջ քաղաք մը, որ նոյնքան քիչ համակրանք վայելեր, ինչ որ Սեն Փեթերսպուրկը»&lt;ref name=&quot;toporov&quot; /&gt;։ 18-րդ դարու պատմութեան ջրանկարներուն եւ լուսաւորչական յօդուածներուն մէջ («Գեղատեսիլ Փեթերսպուրկ», «Փեթերսպուրկի գեղեցկութիւնը» եւ այլն) Պենուան նշած է հին քաղաքի հերոսական կարգի եւ իւրօրինակ բանաստեղծական հրաշագեղութեան մասին․ «Ամբողջ Փեթերսպուրկի մէջ կը թագաւորէ զարմանալիօրէն խոր եւ հեքիաթային երաժշտականութիւն»&lt;ref name=&quot;volkov&quot; /&gt;։ Այս հայրենաբաղձական շարժառիթները աւելի ուշ նկատուած են Աննա Ախմադովայի ստեղծագործութիւններուն մէջ։ Մայրաքաղաքի [[Մոսկուա]] տեղափոխուելով (1918)՝ ռուսական մշակոյթը մերկացնողէն վերածուեցաւ Նեւայի վրայ գտնուող քաղաքի «եղերամայր եւ պաշտպան», որ դեռ ոչ վաղ անցեալին անմարդկային կը թուէր&lt;ref name=&quot;volkov&quot; /&gt;։ Ախմադովայի «Requiem» պոէմէն մէջ քաղաքը կը ներկայանայ իբրեւ տառապեալ, քանի որ 20-րդ դարու կէսերուն{{քաղվածք|Լենինկրատը դադրեցաւ ըլլալ կեղեքման եւ օտարման խորհրդանիշ՝ դառնալով ռուս հասարակութեան դարերէն եկող հոգեւոր արժէքներու մարմնաւորում, որոնք դատապարտուած են ոչնչացման անգութ տոտալիտար ռեժիմի կողմէ։|Սոլոմոն Վոլքով&lt;ref name=&quot;volkov&quot;/&gt;}}
=== Կրօնք ===
Սեն Փեթերսպուրկի մէջ կը գործէ 268 կրօնական միաւորում՝ Ռուս ուղղափառ եկեղեցւոյ (131 միաւորում), Հոգեգալստականներու (23 միաւորում), Աւետարանչական-լիւթերական եկեղեցւոյ (19 միաւորում), Աւետարանչական քրիստոնեաներ-մկրտչականներու (13 միաւորում), ինչպէս նաեւ հուդայական, Հռոմի կաթոլիկ եկեղեցւոյ, Եօթերորդ օրուան երկրորդ գալստեան եկեղեցւոյ, պուտտայական, մուսուլմանական, Հայ առաքելական եկեղեցւոյ, Հին ծիսակարգային եկեղեցւոյ, պահաիի եւ այլն։

Կրօնական միաւորումներու սեփականութիւնն է կամ անոնց տնօրինութեան տակ կը գտնուի 229 պաշտամունքային կառոյց։ Անոնցմէ են դաշնային նշանակութեան հետեւեալ ճարտարապետական յուշարձանները՝ Սուրբ Իսահակի տաճարը, Քազանի Աստուածամօր տաճարը, Սուրբ Սամփսոնի տաճարը, Սմոլնիի տաճարը, Պետրոպաւլովսքի տաճարը, Նիկողայոսի ծովային տաճարը, Վլատիմիրի տաճարը, Սոֆիայի տաճարը, Ֆէոտորի տաճարը, Քրիստոսի արեան յարութեան տաճարը, Ալեքսանդր Նեւսքիի սուրբ երրորդութեան մայրավանքի տաճարը, ուղղափառ վանքերը՝ Ալեքսանդր Նեւսքիի մայրավանքը, Սուրբ Յովհաննէսի վանքը, Յարութեան Նովոտեւիչիէ վանքը, Սուրբ Քաթարինէ եկեղեցին, կաթոլիկ սուրբ Եկատերինա Ալեքսանդրիացիի բազիլիկը, Սուրբ Անթօնիոս Հրաշագործի կաթոլիկ վանքը, Պօղոս-Պետրոսի լիւթերական եկեղեցին, Հոլանտական բարենորոգչական եկեղեցին, Տաճարային մզկիթը, Մեծ հրէական ժողովնատունը, Պուտտայական տաճարը եւ այլն։ Քաղաքին մէջ կը գործեն Սեն Փեթերսպուրկի հոգեւոր ակադեմիան եւ Սեն Փեթերսպուրկի ռուս ուղղափառ եկեղեցւոյ հոգեւոր ճեմարանը եւ «Մարիա՝ առաքեալներու թագուհի» բարձրագոյն կաթոլիկ ճեմարանը։ Քաղաքին մէջ կը գտնուին Ալեքսանդր Նեւսքիի, Եոհան Քրոնշտատսքիի, Քսէնիա Փեթերսպուրքցիի մասունքները&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.gov.spb.ru/day/religion|title=Петербург в цифрах. Религия|publisher=Официальный портал Администрации Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111021130116/http://gov.spb.ru/day/religion|archivedate=2011-10-21|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;210&quot;&gt;
Պատկեր:Троицкий собор Александро-Невской Лавры 06.jpg|Ալեքսանդր Նեւսքիի սուրբ երրորդութեան մայրավանքի տաճար
Պատկեր:Grand Choral Synagogue of SPB.jpg|Մեծ հրէական ժողովատունը
Պատկեր:Mosque SPB.jpg|Սենթ Փեթերսպուրկի տաճարային մզկիթ
Պատկեր:Datsan Gunzechoinei (img1).jpg|Սենթ Փեթերսպուրկի պուտտայական տաճար
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

== Մարզանք ==
Սեն Փեթերսպուրկի մէջ զարգացած է ինչպէս սիրողական, այդպէս ալ մասնագիտական մարզանքը։ Քաղաքին մէջ կայ 1649 մարզասրահ, 118 լողաւազան, 18 դահուկային կայան, 17 արհեստական սառոյցով, ծածկովի առարկայ, 13 մարզադաշտ՝ աւելի քան 1500 տեղով, 11 թիավարման կայան, 10 մարզանքի պալատ, հեծանիւավազքի ուղի&lt;sup&gt;[11]&lt;/sup&gt;։ Անոնցմէ են «Քրեսդովսքի»&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.dp.ru/a/2017/04/22/Pervij_match_Zenita_na_K|title=Первый матч «Зенита» на Крестовском острове посетили 11 тыс. человек|date=2017-04-22|publisher=Деловой Петербург|accessdate=2017-05-11}}&lt;/ref&gt; եւ «Պետրովսքի» մարզադաշտերը, «Յոբելեանական» մարզանքի պալատը, Սառէ պալատը, Ձմեռնային մարզադաշտը, «Փեթերսպուրկեան» մարզահամերգային համալիրը, Սիպուր Արենան, ՍԿԱ լողի աւազանը&lt;ref name=&quot;Паспорт Санкт-Петербурга&quot; /&gt;։

Մարզանքային մշակոյթի կարեւոր կեդրոն է Փ․ Լեսգաֆդի անուան ֆիզիկական մշակումի, մարզանքի եւ առողջութեան ազգային պետական համալսարանը։

Քաղաքին մէջ տեղակայուած են հետեւեալ մասնագիտական ակումբները՝

*[[Ֆութպոլ]]՝ «Զենիթ»՝ Ռուսաստանի թատերական առաջին ներկայացման լիկայի ամենաուժեղ ակումբներէն մէկը, ՈՒԵՖԱ գաւաթակիր (2007/08), ՈՒԵՖԱ Սուբերգաւաթակիր (2008), «Զենիթ-2»-ը եւ «Տինամօ»-ն հանդէս կու գան Առաջին բաժանումին մէջ, «Տինամօ-2»-ը՝ Երկրորդ բաժանումին մէջ։
* Հոքէյ՝ СКА, Մայրցամաքային հոքէյի լիկայի ամենաուժեղ ակումբներէն մէկը, Կակարինի գաւաթակիր (2014/2015, 2016/2017), «СКА-Нева» եւ «Տինամօ Սեն Փեթերսպուրկ» հոքէյի ակումբները, «СКА-1946», «СКА-Серебряные Львы»&lt;sup&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://whl.khl.ru/teams/68062/ |title=Клубы: Динамо |accessdate=2019-08-30 |archive-date=2016-06-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160603041307/http://whl.khl.ru/teams/68062/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;/sup&gt;։
* Basketball՝ «Զենիթ»-ը հանդէս կու գայ ՎՏԲ-ի միասնական լիկային մէջ, «Սպարտակ»-ը 2014-էն հանդէս կու գայ սիրողական մրցումներուն, «Տինամօ» (գործած է 2004֊2006-ականներուն)։
* Volleyball՝ «Աւտոմոպիլիսդ»՝ հանդէս կու գայ Ռուսաստանի առաջնութեան Բ բարձրագոյն լիկային մէջ, «Լենինկրատկա»-ն հանդէս կու գայ Ռուսաստանի առաջնութեան սուպեր լիկային մէջ։
* Մինի ֆութպոլ՝ «Փոլիտեխ», որ հանդէս կու գայ Սուբերլիկային մէջ, «Աւրորա» (կանանց մինի ֆութպոլի ակումբ)։
* Ձեռքի գնդակ՝ «Լեսկաֆդ-Նեւայի համալսարան»՝ Ռուսաստանի առաջնութեան սուբերլիկայի տղամարդոց ամենաուժեղ ակումբներէն մէկը։
* Մականախաղ՝ «Մեդրոսդրօ» (կանանց հոքէյի ակումբ)։
* Ամերիկեան ֆութպոլ՝ «Կրիֆոններ»՝ Ռուսաստանի 2015-ի ախոյաններ, 2016-էնհանդէս կու գայ Փրեմիէր բաժանումին մէջ, «Հիւսիսային լեգէոն»՝ 2016-էն հանդէս կու գայ Հիւսիս բաժանումին մէջ, «Վալքիրիաներ»՝ 2016-էն հանդէս կու գայ [[Ֆինլանտա]]յի Բարձրագոյն լիկային մէջ։

&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;210&quot;&gt;
Պատկեր:RUS-2016-Aerial-SPB-Krestovsky Stadium 01.jpg|«Քրեսդովսքի» մարզադաշտ
Պատկեր:Ice Palace SPB at Bolshevikov.jpg|Սառցէ պալատ
Պատկեր:Sankt-Petěrburg, stadion.jpg|«Փեթերպուրկեան» մարզահամերգային համալիր
Պատկեր:Petrovskiy football stadium in SPB.jpg|«Պետրովսքի» մարզադաշտ
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

== Դիւանագիտական ներկայացուցչութիւններ ==
ՌԴ երկրորդ քաղաքին մէջ բացուած են 50 օտարերկրեայ հիւպատոսարաններ&lt;ref&gt;[http://www.spbconsulate.ru/ Սանկտ Պետերբուրգի հյուպատոսություններ]&lt;/ref&gt;։ Անոնք ոչ միայն մուտքի եւ ելքի թոյլտուութիւն կը տրամադրեն ռուսաստանցիներուն, այլեւ կ՛օգնեն ֆիզիկական եւ իրաւաբանական անձերու, կը նպաստեն մշակութային եւ տնտեսական կապերու զարգացման։ Շատերը կը սպասարկեն Հիւսիսարեւմտեան տարածաշրջանի ուրիշ մարզեր՝ Կարելիայի Հանրապետութեան, Մուրմանսքի, Արխանկելսքի, Նովքորոդի եւ այլ մարզերու բնակիչներուն։

1990-2000-ականներու ընթացքին Սեն Փեթերսպուրկի մէջ սկիզբ դրուեցաւ միջազգային առարկաներու հիմնադրմանը։ Հիւսիսային մայրաքաղաքին մէջ բացուած են հետեւեալ  հիւպատոսութիւնները

#[[Ազրպէյճանի Հանրապետութիւն|Ազրպէյճան]] - Սովետական 2-րդ փողոց, 27 Ա կորպուս
#[[Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ|ԱՄՆ]] - Ֆուրշդադի փողոց, 15&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://stpetersburg.usconsulate.gov/ |title=ԱՄՆ հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2014-07-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140713090810/http://stpetersburg.usconsulate.gov/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
#[[Անկոլա]] - Շփալերնայա փողոց, 36, գրասենեակ 324
#[[Աւստրալիա]] - Իտալիայի փողոց, 1&lt;ref&gt;[http://www.russia.embassy.gov.au/mscw/home.html Աւստրալիոյ] [http://stpetersburg.usconsulate.gov/ հիւպատոսութեան պաշտօնական] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140713090810/http://stpetersburg.usconsulate.gov/ |date=2014-07-13 }} կայք&lt;/ref&gt;
#[[Աւստրիա]] - Ֆուրշդադի փողոց, 43
#[[Պանկլատէշ]] - Վասիլիի կղզիի 3-րդ գիծ, 8
#[[Պելառուս]] - Պոնչ-Պրուեւիչի փողոց, 3ա
#[[Պրազիլ]] - Մոյքայի առափնեայ փողոց, 75
#[[Պուլկարիա]] - Ռիլէեւի փողոց, 27
#[[Գերմանիա]] - Ֆուրշդադի փողոց, 39&lt;ref&gt;[http://www.germania.diplo.de/Vertretung/russland/de/06-stpe/0-gk.html Գերմանիոյ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150405003415/http://www.germania.diplo.de/Vertretung/russland/de/06-stpe/0-gk.html |date=2015-04-05 }} [http://stpetersburg.usconsulate.gov/ հիւպատոսութեան պաշտօնական] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140713090810/http://stpetersburg.usconsulate.gov/ |date=2014-07-13 }} կայք&lt;/ref&gt;
#[[Դանիա]] - Քամեննի կղզի, Մեծ ծառուղի, 13
#[[Էսթոնիա]] - Պոլշայա Մոնեդնայա փողոց, 14&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.peterburg.estemb.ru/ |title=Էսթոնիայի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2019-02-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190208025358/https://www.peterburg.estemb.ru/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
#[[Թայլանտ]] - Վասիլիի կղզի, Մեծ պողոտա, 9/6
#[[Թուրքիա]] - Մալայա Մորսկայա փողոց, 6, բն.5
#[[Էնտոնեզիա]] - Քամեննոօսդրովսքի պողոտա, 15
#[[Իսլանտա]] - Թելմանի փողոց, 24
#[[Սպանիա]] - Շփալերնայա փողոց, 54
#[[Իտալիա]] - Թատերական փողոց, 10&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.conssanpietroburgo.esteri.it/Consolato_SanPietroburgo |title=Իտալիոյ հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2016-06-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160602055341/http://www.conssanpietroburgo.esteri.it/Consolato_SanPietroburgo |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
#[[Լաթվիա]] - Վասիլի կղզիի 10-րդ գիծ, 1&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://latviaspb.ru/ru/stpetersburg/ |title=Լաթվիայի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2015-01-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150115140109/http://latviaspb.ru/ru/stpetersburg/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
#[[Լիթուանիա]]- Ռիլէեւի փողոց, 37&lt;ref&gt;[http://www.spbconsulate.ru/category/litva-konsulstvo/ Լիթուայայի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Լեհաստան]] - Սովետական 5-րդ փողոց, 12/14&lt;ref&gt;[http://sanktpetersburg.msz.gov.pl/en/ Լեհաստանի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Կիպրոս]] - Չեռնիշեւսքիի փողոց, 17&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.mfa.gov.cy/mfa/mfa2006.nsf/index_en/index_en?OpenDocument |title=Կիպրոսի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2013-03-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130324034357/http://www.mfa.gov.cy/mfa/mfa2006.nsf/index_en/index_en?OpenDocument |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
#[[Հայաստան]] - Տեքապրիսդներու փողոց, 22
#[[Հարաւային Քորիա]] - Նեքրասովի փողոց, 32
#[[Հնդկաստան]] - Ռիլէեւի փողոց, 35
#[[Նիտերլանտներ]] - Շփալերնայա փողոց, 38&lt;ref&gt;[http://www.vfsglobal.com/netherlands/russia/ Նիտերլանտներու հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Յունաստան|Յունսատան]] - Չեռնիշեւսքիի փողոց, 17
#[[Հունգարիա]] - Մարադի փողոց, 15
#[[Ղազախստան]] - Կալերնայա փողոց, 11
#[[Ղրղզստան]] - Սուվորովի պողոտա, 40, գրասենեակ 18
#[[Ճափոն]] - Մոյքայի առափնեայ փողոց, 29&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.st-petersburg.ru.emb-japan.go.jp/ |title=Ճափոնի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2017-08-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170814174157/http://www.st-petersburg.ru.emb-japan.go.jp/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
#[[Մալթա]] - Կարմիր բանակի 8-րդ փողոց, 6ա/5
#[[Մեծ Բրիտանիա]] - Փրոլեդարիադի դիկտատուրայի փողոց, 5&lt;ref&gt;[https://www.gov.uk/government/world/russia Մեծ Բրիտանիոյ հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Մոնաքօ]] - Անգլիական մերձափնեայ փողոց, 42
#[[Նորվեկիա]] - Նեւայի պողոտա, 25&lt;ref&gt;[https://www.gov.uk/government/world/russia.ru Նորվեկիոյ հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Շուէտ]] - Մալայա Քոնյուշեննայա փողոց, 13&lt;ref&gt;[http://www.swedenabroad.com/ru-RU/Embassies/Saint-Petersburg/ Շուէտի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Զուիցերիա]] - Չեռնիշեւսքիի փողոց, 17&lt;ref&gt;[http://www.eda.admin.ch/eda/de/home.html Զուիցերիոյ հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Սերելանքա]] - Վասիլիի կղզիի 17-րդ գիծ, 60
#[[Չեխիա]] - Տվերի փողոց, 5&lt;ref&gt;[http://www.mzv.cz/jnp/ Չեխիոյ հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Չիլի]] - Վասիլիի կղզիի 9-րդ փողոց, 34
#[[Չինաստան]] - Կրիպոէտովի ջրանցքի մերձափնեայ փողոց, 134&lt;ref&gt;[http://saint-petersburg.china-consulate.org/rus/ Չինաստանի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
# Փաքիստան - Վիպորկի մերձափնեայ փողոց 29, գրասենեակ 516
#[[Ռումանիա]] - Կորոխովայա փողոց, 4
# Սեյշելեան կղզիներ - Տեդսքայա փողոց, 30
#[[Սլովաքիա]] - Օրբելի փողոց, 21, կորպուս 2
#[[Սլովէնիա]] - Անտոնենքօ նրբանցք, 6ա, գրասենեակ 208
#[[Ուքրանիա]] - Պոնչ-Պրուեւիչի փողոց, 1&lt;ref&gt;[http://cons-ua.ru/ Ուքրանիոյ հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Ֆիլիփիններ]] - Վասիլիի կղզիի Մեծ Պողոտա, 103
#[[Ֆինլանտա]] - Փրէօպրաժենսքայա հրապարակ, 4&lt;ref&gt;[http://www.finland.org.ru/Public/Default.aspx Ֆիլիփիններու հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Ֆրանսա]] - Շփալերնայա փողոց, 38&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.francevac-ru.com/russian/index.aspx |title=Ֆրանսայի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2015-04-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150416155425/http://www.francevac-ru.com/russian/index.aspx |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;

== Հայերը Սեն Փեթերսպուրկում ==
Սեն Փեթերսպուրկի մէջ հայերը սկսած են բնակիլ քաղաքի հիմնադրումէն (1703) ի վեր: Ռուսաստանի քաղաքական ու տնտեսական կեանքին մէջ ունենալով նշանակալից դեր՝ Փեթերսպուրկը սկիզբէն եւեթ դէպի իրեն ձգած է մեծ թիւով հայերի։ Քաղաքի հայ բնակչութիւնը հիմնականին կազմուած է վաճառականներէ, արդիւնաբերողներէ, պետական պաշտօնեաներէ եւ փոքր թիւով ազնուականներէ։ Անոնց ընդհանուր թուաքանակի մասին հաւաստի տեղեկութիւններ չկան։ Յայտնի է միայն, որ 18-րդ դարու վերջը եղած է շուրջ հարիւր տուն հայ&lt;ref name=&quot;ՀՍ հանրագիտարան&quot;&gt;{{Cite book|url=https://hy.wikisource.org/wiki/%D4%B7%D5%BB:%D5%80%D5%A1%D5%B5_%D5%8D%D6%83%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BC%D6%84_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_2003.djvu/457|title=Հայ սփիւռք հանրագիտարան|last=Այվազեան|first=Յովհաննէս|date=22.02.2018|work=Հայերէն Վիքիդարան|publisher=Հայկական Հանրագիտարան հրատարակչութիւն ՊՈԱԿ|year=2003|isbn=|location=Երեւան|pages=463-465}}&lt;/ref&gt;։

19-րդ դարուն որոշակի թիւ կազմած է նաեւ հայ ուսանող երիտասարդութիւնը, որու շատ ներկայացուցիչներ մասնակցած են լուսաւորական-դեմոկրատական եւ յեղափոխական շարժումներուն։ Նախապէս հայերը կեդրոնացած էին Վասիլեւեան կղզիին մէջ։ Շատ հայ վաճառականներ եւ արդիւնաբերողներ քաղաքին մէջ հիմնեցին առեւտրական գրասենեակներ ու գործարաններ։ 1758-ին նորջուղայեցի Իսախանեան եղբայրները այստեղ հիմնած են Ռուսաստանի մէջ առաջին փայատիրական ընկերութիւններէն մէկը՝ [[Իրան]]ի հետ առեւտուրի համար։ 18-րդ դարու կիսուն մետաքսագործական գործարաններ հիմնած են Արտէմի Մանվիլովը, Պոկտան Ախուերդովը, Պետրոս Շիրուանովը, Մանուչարեան եղբայրները։ 1760-ականներու սկիզբը առեւտրական գրասենեակ կը հիմնէ Հ. Լազարեանը&lt;ref name=&quot;ՀՍ հանրագիտարան&quot; /&gt;, որու ջանքերով 1770-ին կը կառուցուի Ս. Քաթարինէ հայկական տաճարը Նեւսքի պողոտայի վրայ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://armenpress.am/arm/news/725141/|title=Սենթ Փեթերսպուրկի Սուրբ Քաթարինէ եկեղեցին դարձած է տեղի հայերու մշակոյթի հոգեւոր կեդրոնը|last=|first=|date=|website=|publisher=|language=|accessdate=}}&lt;/ref&gt;, իսկ 1791-ին՝ հայկական գերեզմանատան Ս. Յարութիւն եկեղեցին։ 1779-ին կը հիմնուի Փեթերսպուրկի եւ Մոսկուայի հայկական եկեղեցիներու միացեալ հոգաբարձութիւնը։ Առաջին հոգաբարձու կ՛ընտրուի Հ. Լազարեանը։

1781-ին Գ. Խալդարեանը կը հիմնէ հայկական տպարան (մինչեւ 1789), ուր հրատարակուած առաջին գործն էր մայրենի լեզուի «Այբբենարանը»։ 19-րդ դարու քաղաքի հայկական գաղութին դերը կը մեծնայ՝ Հայաստանին եւ հայ ժողովուրդին վերաբերող հարցերուն մէջ Ռուսաստանի դերի մեծացման զուգընթաց, մանաւանդ Արեւելեան Հայաստանը Ռուսաստանին միացուելէն ետք։ Այս շրջանին Փեթերսպուրկի եւ Մոսկուայի հայկական շրջանները հանդէս կու գային միասնաբար։ Յետագային գաղութը ձեռք կը բերէ առաւելապէս մշակութային նշանակութիւն։ 19-20-րդ դարերուն Փեթերսպուրկի հայ նշանաւոր գործիչներէն եղած են Ա. Խուդաբաշեանը, Կ. Եզեանը, Ք. Պատկանեանը, Ն. Ադոնցը, Հ. Օրբելին եւ ուրիշներ&lt;ref name=&quot;ՀՍ հանրագիտարան&quot; /&gt;։

Նիկողայոս Մառի ջանքերով 19-րդ դարու վերջը, 20-րդ դարու սկիզբը Փեթերսպուրկի համալսարանը կը դառնայ կարեւոր հայագիտական օջախներէն մէկը&lt;ref name=&quot;ՀՍ հանրագիտարան&quot; /&gt;։

2003-ի տուեալներով Սանկա Փեթերսպուրկի մէջ կ՛ապրի շուրջ 60 000 հայ&lt;ref name=&quot;ՀՍ հանրագիտարան&quot; /&gt;։

== Նշումներ ==

# 18-րդ դարու առաջին կիսուն քաղաքի անունը կը գրուէր Սան(կ)տ Փիթէր Պուրխ։ Քաղաքը հիմնուելէն յատուկ գործողութիւն չկար, ուր կը նշուէր քաղաքի անունը, սակայն Պետրոս Ա.-ի եւ «Վեդոմոստի» պաշտօնաթերթին մէջ գրեթէ միշտ կը յիշատակուի Սան(կ)տ Փիթէր Պուրխ անունը, որ կը համապատասխանէ անուան նիտերլանտական տարբերակի հետ (հոլ.՝ Sankt Pieter Burch` «Պետրոս առաքեալի քաղաք»)։ «Սեն Փեթերսպուրկ» գրելաձեւը առաջին անգամ հաստագրուած է «Վետոմոսդի» թերթին մէջ Յուլիս 1724-ին։
# ↑ 6 Սեպտեմբեր1991-ի ՌԽՖՍՀ Գերագոյն խորհուրդի նախագահութեան № 1643-I հրամանով Լենինկրատին վերադարձուած է անոր պատմական անուանումը՝ Սեն Փեթերսպուրկ։ Սահմանադրական մակարդակով այս փոփոխութիւնը ամրագրուած է 2 Ապրիլ 1992-ին (օրէնքը ուժի մէջ մտած է 16 Մայիս1992-ին՝ հրապարակուելու պահէն։)
# ↑ Մինչեւ 1721՝ Ռուսական թագաւորութեան, 1721-1917-ականներուն՝ Ռուսական կայսրութեան, Սեպտեմբեր-Հոկտեմբեր1917-ին՝ Ռուսաստանի հանրապետութեան, Հոկտեմբեր1917-ին՝ Խորհրդային Ռուսաստանի։

== Գրականութիւն ==

* ''Горбачевич К.С., Хабло Е.П.'' Почему так названы?. — 2002.
* ''Даринский А. В.'' География Ленинграда. — Л.: Лениздат, 1982.
* ''Елена Хеллберг-Хирн.'' Печать империи. Постсоветский Петербург. Перевод с английского Д. Д. Невельской. Издательство «Европейский Дом» — 2008—414 с., илл. &lt;nowiki&gt;ISBN 978-5-8015-0232-8&lt;/nowiki&gt;
* ''Исаченко В.Г.'' Зодчие Санкт-Петербурга.
* ''Исаченко В.Г.'' Зодчие Санкт-Петербурга.
* ''Исаченко В.Г.'' Зодчие Санкт-Петербурга.
* Ленинград. Историко-географический атлас. — М.: Главное управление геодезии и картографии при Совете министров СССР, 1981.
* ''Пыляев М. И.'' Старый Петербург. Рассказы из былой жизни столицы. — СПб.: Типография А. С. Суворина, 1889.
* Санкт-Петербург: энциклопедия.
* Топонимическая энциклопедия Санкт-Петербурга. — СПб.: Информационно-издательское агентство ЛИК, 2002.
&lt;references group=&quot;Ն&quot;&gt;&lt;/references&gt;

== Ծանօթագրութիւն ==
&lt;references responsive=&quot;&quot; /&gt;

== Արտաքին յղումներ ==

* {{cite web|url=http://gov.spb.ru/|title=Սենթ Փեթերսպուրկի վարչական պաշտօնական կայք|last=|first=|date=|website=|publisher=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190826145929/https://www.gov.spb.ru/|archivedate=2019-08-26|accessdate=|dead-url=yes}}
* {{cite web|url=http://www.st-petersburg.ru/|title=Սենթ Փեթերսպուրկի ներդրումներու եւ ռազմավարական նախագիծերու պաշտօնական մուտք|last=|first=|date=|website=|publisher=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150418085755/http://st-petersburg.ru/|archivedate=2015-04-18|accessdate=|dead-url=yes}}
* {{cite web|url=http://www.visit-petersburg.ru/|title=Քաղաքային զբօսաշրջային պաշտօնական մուտք|last=|first=|date=|website=|publisher=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210922195912/http://www.visit-petersburg.ru/|archivedate=2021-09-22|accessdate=|dead-url=yes}}
* {{cite web|url=http://www.encspb.ru/ru/|title=Սենթ Փեթերսպուրկ հանրագիտարան|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=|archive-date=2010-11-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20101121204703/http://encspb.ru/ru/|dead-url=yes}}
* {{cite web|url=http://walkspb.ru/istoriya_peterburga/|title=Սենթ Փեթերսպուրկի պատմութիւնը եւ տեսարժան վայրերը|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}{{Dead link|date=July 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</text>
      <sha1>pppf2ypv16pdy2zu90t2roxv20rtunq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>241595</id>
      <parentid>241587</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T09:59:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Maral Dikbikian</username>
        <id>4797</id>
      </contributor>
      <origin>241595</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="264051" sha1="1l2l9mml09tgymjj76jqk4dhdl67pie" xml:space="preserve">{{Տեղեկաքարտ Բնակավայր
| կարգավիճակ = 
| անվանում = Սանկտ Փեթերսպուրկ էջը
| բնօրինակ անվանում = Санкт-Петербург
| զինանշան = Coat of Arms of Saint Petersburg (2003).svg
| դրօշ = Flag of Saint Petersburg.svg
| դրօշի նկարագրութիւն = 
| զինանշանի նկարագրութիւն = 
| պատկեր = SPB Collage 2014-3.png
| նկարագրութիւն = 
| երկիր = [[Ռուսաստան]]
| ենթարկում = 
| մայրաքաղաքն է = 
| շրջանի տեսակ = 
| շրջանը աղիւսակին մէջ = 
| համայնքի տեսակ = 
| համայնքը աղիւսակին մէջ = 
| ներքին բաժանում = 18 շրջան
| ղեկավարի պաշտօն = Նահանգապետ
| ղեկավար = Գէորգի Պոլտաւչենքօ
| հիմնադրման թուական = 1703 
| առաջին հիշատակում = 
| այլ անւանումներ = 
| տվյալ կարգավիճակում = 
| տարածք = 
| բարձրութիւն = 
| կլիմա = 
| պաշտօնական լեզու = 
| լեզու = 
| բնակչութիւն =  {{Աճ}} 4 869 600 մարդ 
| մարդահամարի թւական = (2011) 
| խտութիւն = 3384 մարդ/քմ²
| ագլոմերացիա = 5,4 միլիոն (2002) 
| գտնւում է ափին = 
| ազգային կազմ = [[ռուսեր]]՝ 84,73 % &lt;br /&gt;[[ուքրանիացիներ]]՝ 1,87 % &lt;br /&gt;[[պելառուսեր]]՝ 1,17 % &lt;br /&gt;[[հրէաներ]]՝ 0,78 % &lt;br /&gt;[[թաթարներ]]՝ 0,76 % &lt;br /&gt;[[հայեր]]՝ 0,41 %
| կրօնական կազմ = 
| տեղաբնականուն = 
| ժամային գոտի = մոսկովեան ժամանակ
| DST = 
| հեռախոսային կոդ = 812
| փոստային ինդեքս = 190000-199406
| ավտոմոբիլային կոդ = 78, 98, 178 եւ 198
| իդենտիֆիկատորի տեսակ = 
| թուային իդենտիֆիկատոր = 
| պարգեւ = 
| մականուն = 
| հիմնադիր = 
| բարեխոս = 
| կայք = [[gov.spb.ru]]
| ծանօթ = 
}}

'''Սեն Փեթերսպուրկ'''  ([[:hy:Ռուսերէն|ռուս]].՝ Санкт-Петербург, 18 Օգօստոս 1914 - 26 Յունուար, 1924՝ '''Փեթրոկրատ''', 26 Յունուար 1924 - 6 Սեպտեմբեր 1991՝ '''Լենինկրատ'''), բնակչութեամբ [[:hy:Ռուսաստան|Ռուսաստանի]] երկրորդ քաղաքը։ Դաշնային նշանակութեան քաղաք։ Հիւսիսարեւմտեան դաշնային տարածաշրջանի եւ [[Լենինկրատ]]ի մարզի վարչական կեդրոնը։ Քաղաքը հիմնադրած է Պետրոս Ա.ը 27 Մայիս 1703-ին (16 Մայիս)։ 1712-1918-ականներուն՝ Ռուսաստանի մայրաքաղաք։

Քաղաքը իր անունը ստացած է [[Պետրոս առաքեալ]]ի՝ հիմնադիր արքայի երկնային հովանաւորի պատուին, սակայն ժամանակի ընթացքին սկսած է աւելի միանալ Պետրոս Ա.-ի անուան հետ։ Սեն Փեթերսպուրկի պատմութիւնն ու մշակոյթը կապուած է Ռուսական կայսրութեան եւ Ռուսաստանի՝ իբրեւ ժամանակակից պատմութեան մէջ [[եւրոպա]]կան գերտէրութիւն մտնելու հետ։ Կայսերական իշխանութեան եւ զինուորական փառքի խորհրդանիշն է&lt;ref&gt;''Елена Хеллберг-Хирн.'' Печать империи. Постсоветский Петербург. Перевод с английского Д. Д. Невельской. Издательство «Европейский Дом» — 2008—414 с., илл. ISBN 978-5-8015-0232-8, С. 41.&lt;/ref&gt;։

Տեղակայուած է Ռուսական Դաշնութեան հիւսիս-արեւմուտքը, ֆիննական ծոցի եւ Նեւա գետի ափին։ Սեն Փեթերսպուրկին մէջ կը գտնուի Ռուսական Դաշնութեան Սահմանադրական դատարանը, ՌԴ Նախագահին կից Հերալտիք խորհուրդը, Լենինկրատի մարզի իշխանութեան մարմինները&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.lenobl.ru/gov/law/regulations/ustav_LO|title=Закон Ленинградской области от 27 октября 1994 г. № 6-ОЗ|date=|publisher=lenobl.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100928143057/http://lenobl.ru/gov/law/regulations/ustav_LO|archivedate=2010-09-28|accessdate=2010-09-17|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;,ԱՊՀ միջխորհրդարանական ժողովը։ Քաղաքին մէջ տեղակայուած են նաեւ ռազմածովային նաւատորմի գլխաւոր հրամանատարութիւնը եւ Ռուսաստանի Զինուած Ուժերու արեւմտեան ռազմական շրջանի շտապը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://structure.mil.ru/structure/okruga/west/history.htm|title=Западный военный округ|publisher=Министерство обороны Российской Федерации|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140104162756/http://structure.mil.ru/structure/okruga/west/history.htm|archivedate=2014-01-04|accessdate=2014-01-02|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Եղած է երեք յեղափոխութիւններու՝ 1905–1907, [[1917ի Փետրուարի Յեղափոխութիւն|1917-ի Փետրուարեան]] եւ [[Հոկտեմբերեան Յեղափոխութիւն|Հոկտեմբերեան յեղափոխութիւններու]] կեդրոնը&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://sobchak.org/rus/books/izlen/2.html |title=Собчак А. А. Город четырёх революций. // Собчак А. А. Из Ленинграда в Петербург: Путешествие во времени и пространстве. — СПб.: Контрфорс, 1999. — 216 с. |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2017-02-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170208034039/http://sobchak.org/rus/books/izlen/2.html |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;։ 1941–1945-ականներու Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ քաղաքը 872 օր գտնուած է շրջափակման մէջ, որու արդիւնքով աւելի քան 2 մլն մարդ զոհուած է։ 1 Մայիս 1945-ին գերագոյն հրամանատար Իոսիֆ Սթալինի հրամանով Լենինկրատին շնորհուած է հերոս քաղաքի կոչում։ 2018-ի տուեալներով դաշնային նշանակութիւն ունեցող Սեն Փեթերսպուրկի կազմին մէջ կը մտնեն նաեւ զինուորական փառքի 3 քաղաք՝ Քրոնշդատդ, Քոլբինօ, Լոմոնոսով։

Սեն Փեթերսպուրկը 5 356 755 (2018) բնակչութեամբ, աշխարհի մէջ ամէնահիւսիսային քաղաքն է, որ ունի մէկ միլիոնէն աւելի բնակիչ։ Ամբողջովին [[Եւրոպա]]յի մէջ տեղակայուած քաղաքներուն մէջ Սեն Փեթերսպուրկը բնակչութեամբ երրորդ քաղաքն է, ինչպէս նաեւ ոչ մայրաքաղաք առաջին քաղաքը, որ ունի այդքան բնակչութիւն։ «Մինչեւ 2030-ը Սեն Փեթերսպուրկի զարգացման ռազմավարութիւն» նորարարական յատակագիծը կ'ենթադրէ, որ 2030-ին բնակչութիւնը կը կազմէ 5.9 մլն&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.online812.ru/2014/05/19/005/ |title=Что нужно сделать, чтобы летом на Невском не возникало ощущение тесноты |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2014-11-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141112130655/http://www.online812.ru/2014/05/19/005/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;։ Քաղաքը Սեն Փեթերսպուրկ քաղաքային համախմբման կեդրոնն է։ Քաղաքի մակերեսը 1439&lt;ref name=&quot;gov.spb.ru-helper-day&quot;&gt;[http://gov.spb.ru/helper/day/ Петербург в цифрах. Официальный сайт Администрации Санкт-Петербурга]&lt;/ref&gt; քմ² է. 1 Յուլիս 2012-ին [[Մոսկուա]]յի ընդարձակումէն ետք Սեն Փեթերսպուրկը իր տարածքով երկրի երկրորդ քաղաքն է․ նախքան Սեւասթոբոլի՝ ՌԴ-ին միանալը, Սեն Փեթերսպուրկը Ռուսաստանի Դաշնութեան ամէնափոքր դաշնային հպատակն էր։

Սեն Փեթերսպուրկը Ռուսաստանի տնտեսական, գիտական եւ մշակութային կարեւորագոյն կեդրոնն է, երթեւեկութեան խոշոր հանգոյց։ Սեն Փեթերսպուրկի պատմական կեդրոնը եւ անոր հետ կապուած յուշարձաններու համալիրները կը մտնեն [[ԵՈՒՆԵՍՔՕ]]-ի համաշխարհային ժառանգութեան առարկաներուն մէջ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://whc.unesco.org/en/list/540|title=Historic Centre of Saint Petersburg and Related Groups of Monuments|publisher=ЮНЕСКО|language=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111012101703/http://whc.unesco.org/en/list/540/|archivedate=2011-10-12|accessdate=2011-10-21|description=Исторический центр Петербурга в списке Всемирного наследия ЮНЕСКО|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;․ այն երկրի զբօսաշրջային ամէնակարեւոր կեդրոններէն մէկն է։ Առաւել նշանակալի մշակութա-զբօսաշրջային առարկաներու կարգին են Էրմիտաժը, Քունսթքամերան, Մարիինեան թատրոնը, Ռուսաստանի ազգային գրադարանը, Ռուսաստանի պետական թանգարանը, Պետրոպաւլովեան ամրոցը, Սուրբ Իսահակի տաճարը&lt;ref name=&quot;Паспорт Санкт-Петербурга&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.kvs.spb.ru/userfiles/file/passport.pdf|title=Справочная информация. «Паспорт Санкт-Петербурга»|publisher=Комитет по внешним связям Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130204113130/http://www.kvs.spb.ru/userfiles/file/passport.pdf|archivedate=2013-02-04|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;,  Նեւայի պողոտան։ Մշակութային ժառանգութեան առարկաներու պահպանման ուղղուած է նաեւ Սեն Փեթերսպուրկի պատմական կեդրոնի պահպանման ու զարգացման ծրագիրը։

== Պատմութիւն ==

=== Նախապատմութիւն, քաղաքի հիմնում եւ 18-րդ դար ===
[[Պատկեր:Petersburg_coat_of_arms_1730.png|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Petersburg_coat_of_arms_1730.png|մինի|189x189փքս|Սեն Փեթերսպուրկի զինանշանը 1730-ին|alt=]]
Ներկայիս Սեն Փեթերսպուրկի տարածքին մարդու գործունէութեան մասին տուեալներ պահպանուած են սառցադաշտի վերջին հալքի ժամանակէն, որ ծածկած է տուեալ տարածքը։ Մօտ 12 000 տարի առաջ սառցադաշտի հեռանալէն ետք տարածքը ոտք դրին առաջին մարդիկ՝ հաւանաբար ներկայիս ուկրո-ֆիններու նախնիները&lt;ref name=&quot;Предыстория Санкт-Петербурга&quot;&gt;{{cite web|url=http://gorchev.lib.ru/ik/Predystoriya%20SPb_1703god/B1_Razdel_1/1_1_02.html|title=Предыстория Санкт-Петербурга. 1703 год. Книга исследований|publisher=Наследники|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120914073306/http://gorchev.lib.ru/ik/Predystoriya%20SPb_1703god/B1_Razdel_1/1_1_02.html|archivedate=2012-09-14|accessdate=2012-07-18|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ 8-9-րդ դարերուն Նեւայի ափերուն բնակութիւն հաստատեցին արեւելեան սլաւոնները (իլմէնեան սլովենեներ եւ քրիւիչներ)։ Այստեղ անոնք կը զբաղուէին անտառահատային հողագործութեամբ, անասնապահութեամբ, որսորդութեամբ եւ ձկնորսութեամբ։ 9-րդ դարու սկիզբը այս հողերը մտան Քիեւեան Ռուսիայի կազմի մէջ՝ կազմելով Մեծ Նովկորոտի տարածքի մէկ մասը, որ կոչուեցաւ Վոտի հնգամաս․ Նեւայի հոսանքէն աջ գտնուող հատուածը կոչուեցաւ Քարելիայի հող, ձախ հատուածը՝ Իժորայի հող։ 8-13-րդ դարերուն Նեւայով կ՛անցնէր «Վարէագներէն յոյներ առեւտրային ճանապարհը» Արեւելեան Եւրոպայի միջով [[Սկանտանաւիա]]յէն դէպի Բիւզանդիա&lt;ref name=&quot;Ленинградская область: исторический очерк&quot;&gt;{{книга|автор=|заглавие=Ленинградская область: исторический очерк|ответственный=В. А. Ежов|место=Л.|издательство=Лениздат|год=1986|страницы=}}&lt;/ref&gt;։ Այդ ժամանակաշրջանին Նովկորոտի Հանրապետութիւնը մշտապէս պատերազմներ կը վարէր շուէտներու հետ։ 15 Յուլիս1240-ին Իժորայի՝ Նեւա գետ թափուելու վայրին մէջ տեղի ունեցաւ ճակատամարտ Նովկորոտի աշխարհազօրի (հրամանատար՝ իշխան Ալեքսանդր Նեւսքի) եւ շուէտական զօրքի միջեւ։ 1300-ին Օխտայի՝ Նեւա գետ թափուելու վայրին մջ շուէտները կառուցեցին Լանտսքրոնայի ամրոցը, սակայն մէկ տարի ետք նովկորոտցիները եւ տեղի կարելները գրաւեցին այն եւ հիմնայատակ քանդեցին։ Երբեմնի Լանտսքրոնայի վայրին մէջ երկար ժամանակ կը գտնուէր Նիէնշանցը՝ նովկորոտեան շուկան։ 15-րդ դարուն Նովկորոտի հանրապետութեան կազմին մէջ գտնուող Իժորայի հողը միացուեցաւ Մոսկուայի մեծ իշխանութեան։ [[Շուէտ]]ի հետ պատերազմին պարտուելէն ետք 1617-ին կնքուած Սթոլպովոյի հաշտութեան պայմանագրով Նեւայի երկայնքով գտնուող հողերը մտան շուէտական Ինգերմանլանտիայի կազմի մէջ, որու առեւտրային եւ վարչական կեդրոնը դարձաւ Նիէնշանց ամրոցի մօտ գտնուող Նիէն քաղաքը՝ կառուցուած 1611-ին Լանտսքրոնայի վայրին մէջ&lt;ref name=&quot;Витязева. Ленинград&quot;&gt;{{книга|автор=|заглавие=Ленинград|ответственный=В. А. Витязева|место=Л.|издательство=Лениздат|год=1986|страницы=18—60}}&lt;/ref&gt;։
[[Պատկեր:Sg_1678_beling.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Sg_1678_beling.jpg|ձախից|մինի|300x300փքս|Նեւայի գետաբերանը նախքան Սեն Փեթերսպուրկի հիմնումը։ Հատուած շուէտական «Ինգերմանլանտիա նահնգի ընդհանուր քարտէզ»-էն, որ 1678-ին կազմած է Էրիք Պելինկը։]]
1700–1721-ականներու Հիւսիսային պատերազմի արդիւնքով Նեւա գետի հովիտը ետ գրաւուեցաւ շուէտէն, որ մտաւ Ռուսական կայսրութեան կազմին մէջ (30 Օգոստոս1721-ին (10 Սեպտեմբերն) կնքուած Նիշդատդի հաշտութեան պայմանագրով)։ 27 Մայիս1703-ին (16) Նեւայի գետաբերանին՝ Նիէնէն ոչ շատ հեռու, հիմնադրուեցաւ Սեն Փեթերսպուրկը&lt;ref name=&quot;Ленинградская область: исторический очерк&quot; /&gt;։ Այս օրով կը թուագրուի ցար Պետրոս Ա.-ի կողմէ քաղաքի առաջին շէնքի՝ Պետրոպաւլովեան ամրոցի հիմնադրումը Զայաչի կղզիին մէջ&lt;ref name=&quot;История города С.-Петербурга в лицах и картинках&quot;&gt;{{книга|автор=Авсеенко В. Н.|заглавие=История города С.-Петербурга в лицах и картинках. 1703—1903|ответственный=|место=СПб.|издательство=Сотис|год=1993|страницы=20}}&lt;/ref&gt;։ Նոր ամրոցը պէտք է փակեր 2 խոշոր գետերու՝ Նեւայի եւ Մեծ Նեւկայի դելտաներու գետաբազուկներու ֆարաւատէրները։ 1704-ին Ռուսաստանի ծովային սահմանները պաշտպանելու համար Ֆիննական ծոցի Քոթլին կղզիի վրայ հիմնադրուեցաւ Քրոնշդատդի ամրոցը։ Նոր քաղաքին Պետրոս Ա.-ը կարեւոր ռազմավարական նշանակութիւն կու տար Ռուսաստանէն Արեւմտեան Եւրոպայ ջրագիծի ապահովման համար։

Քաղաքի գոյութեան առաջին տաս տարիներուն անոր գլխաւոր մասն էր Քաղաքային կղզին (ներկայիս՝ Փեթրոկրատի կղզի)։ Այստեղ կը գտնուէին Կոսթինի գաւիթը, Սուրբ Երրորդութեան եկեղեցին, բազում ծառայողական շինութիւններ, արհեստակցական արուարձաններ եւ զօրամասեր։ Առաջին արդիւնաբերական ընկերութիւնը Ծովակալութեան նաւաշինարանն էր, որ բացուեցաւ 1705-ին Նեւայի ձախ ափին՝ Ատմիրալթէյսքի կղզիին մէջ, ուր յետագային կառուցուեցաւ Գալերնայա նաւաշինարանը, Պետրոս Ա.-ի ձմեռնային պալատը եւ Ամառնային պալատը՝ Ամառային այգով։ 1712 թուականից Սեն Փեթերսպուրկը դարձաւ Ռուսաստանի մայրաքաղաք, իսկ 1713 թուականից ցարական արքունիքին ծառայող բոլոր անձինք պէտք է բնակութիւն հաստատէին այնտեղ․ այստեղ տեղափոխուեցաւ նաեւ կառավարական ծերակոյտը։ 16 Յունուար 1712-ին Պետրոս Մեծի հրամանով Փեթերսպուրկի մէջ ստեղծուեցան ճարտարագիտական եւ հրետարանային դպրոցներ։ 1712-ին Պետրոս Ա.-ը հրաման արձակեց Սեն Փեթերսպուրկի գլխաւոր յատակագծի ստեղծման մասին։ Ճիշդայդ ժամանակէն աշխոյժօրէն սկսան կառուցապատել Վասիլեւսքի կղզին, որ պէտք է դառնար քաղաքի կեդրոնը եւ Վիպորկը, կը ծաւալի Փեթերկոֆի, Եքաթէրինկոֆի, Օրանիէնպաումի մերձքաղաքային պալատներու շինարարութիւնը&lt;ref name=&quot;Витязева. Ленинград&quot; /&gt;։ 1725-ին կը կառուցուին Սմոլնի գաւիթը, ձուլարանը, ջրային սղոցարանները, աղիւսի, մոմի, վառօդի, զինագործական, պաստառագորգի, կաշիի եւ այլ գործարանները, սնունդի ձեռնարկութիւնները․ 1724-էն Մոսկուայէնկը տեղափոխուի դրամահատարանը։ 1725-ին հիմնուեցաւ Փեթերսպուրկի գիտութիւններու ակադեմիան, ուր 1728-էն սկսաւ թողարկուիլ ռուսական առաջին թերթը՝ «Սեն Փեթերսպուրկսքիէ վետոմոսդի»-ն&lt;ref name=&quot;Санкт-Петербург 1703—1719&quot;&gt;{{книга|автор=Даринский А. В., Старцев В. И., Мурин Д. Н., Браже Т. Г., Бойко А. Г.|часть=|заглавие=Санкт-Петербург 1703—1917|издание=|ответственный=Под ред. А. В. Даринского|место=СПб.|издательство=Фирма «ГЛАГОЛ»|год=2000|страницы=68—69|isbn=5-88662-013-6}}&lt;/ref&gt;.&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;180&quot; heights=&quot;180&quot;&gt;
Պատկեր:Summer Garden (Zubov).jpg|Ամառնային այգին 1716-ին
Պատկեր:Bianki 3.jpg|Պղինձէ հեծեալ, 19-րդ դարավերջի լուսանկար
Պատկեր:Map of Saint-Petersburg in 1720 (Homann).jpg|1716-1717-ականներու գլխաւոր յատակագիծը, Տոմենիքօ Թրեզինի, 1716
Պատկեր:Nevskii prospect and Admiralty.jpg|Ծովակալութեան եւ հարակից շինութիւններու պողոտայ, 1753
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;18-րդ դարու կէսերուն հրդեհներու եւ ջրհեղեղներու արդիւնքով Պետրոս Ա.-ի ժամանակ կառուցուած շատ շէնքեր Սեն Փեթերսպուրկի մէջ խարխլուեցան, իսկ որոշները՝ ոչնչացուեցան։ Այսպէս, 1736 եւ 1737-ականներու ամռան տեղի ունեցաւ 2 հրդեհ (հրդեհուեցաւ ամբողջովին փայտէ կառուցուած Մորսքայա սլոպոտան եւ Ատմիրալդէյսքի կղզիի զգալի մասը)։ 1737-ին կայսրուհի Աննա Եոհանովնայի հրամանով կը կազմուի Սեն Փեթերսպուրկի կառուցապատման կոմիտէն, որ կը գլխաւորէր Փիթր Երոպքինը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.opeterburge.ru/allhistory.html|title=История Санкт-Петербурга|date=|publisher=opeterburge.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100810012836/http://www.opeterburge.ru/allhistory.html|archivedate=2010-08-10|accessdate=2010-09-13|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Այդ նախագիծով կը հաստատուէր Փեթերսպուրկի եռակողմ զարգացման միտքը, որ պէտք է սկսէր Ատմիրալդէյսքիի կղզիէն․ այն պէտք է դառնար կազմութեան կեդրոնը, իսկ գլխաւոր մայրուղիի դերը կը յատկացուէր Նեւայի պողոտային։ Սեն Փեթերսպուրկը կը դառնայ Ռուսաստանի խոշորագոյն գիտական կեդրոններէն մէկը։ Կը հիմնուի ուսումնական հաստատութիւններու ամբողջ շարք մը՝ Սմոլնիի ազնուական օրիորդներու ինստիտուտը, Գեղարուեստի կայսէրական ակադեմիան, Լեռնային ուսումնարանը, Գլխաւոր ժողովրդական ուսումնարանը, որ զբաղւում էր ուսուցիչներու պատրաստմամբ եւ այլն։ Կը զարգանայ մայրաքաղաքի մշակութային կեանքը։ 30 Օգոստոս 1756-ին հրաման կ՛արձակուի երկրին մէջ առաջին պետական թատրոնի ստեղծման մասին։ 1762-ին նախկին կոմիտէին փոխարինելու եկաւ Սեն Փեթերսպուրկի եւ Մոսկուայի քարէ կառուցման կոմիտէն, որ կը կարգաւորէր ափամերձ փոքր գետերու եւ ջրանցքներու շինարարութիւնը, կեդրոնական հրապարակներու ճարտարապետական համալիրներու ձեւաւորումը։ Կը սկսի Նեւայի, Ֆոնդանքայի, այնուհետեւ քաղաքի կեդրոնով հոսող այլ գետերու եւ ջրանցքներու կրանիդէ առափներու շինարարութիւնը։ 18-րդ դարու վերջը քաղաքի բնակչութիւնը կազմին մէջ 220 000 մարդ էր, որմով Սեն Փեթերսպուրկի առաջ անցաւ Մոսկուաէն․ քաղաքին մէջ կը գործէր աւելի քան 60 ուղղափառ եւ 15 այլադաւան եկեղեցի։ 1780-ի տուեալներով քաղաքին մէջ կը հաշուէր աւելի քան 1200 փողոց եւ նրբանցք, 3300 տուն, քաղաքի ամբողջ կեդրոնական մասը արդէն լիովին սալարկուած էր գլաքարով եւ ծածկուած լայնակի տախտակներով&lt;ref name=&quot;Витязева. Ленинград&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Санкт-Петербург 1703—1719&quot; /&gt;։ 1785-էն ետք կը կազմուի համադասային ընտրութիւններու միջոցով ձեւաւորուող քաղաքային համադասային բնակչութեան գործերը կարգաւորող մարմինը՝ Քաղաքային խորհրդարանը&lt;ref name=&quot;История города С.-Петербурга в лицах и картинках. 1703—1903.&quot;&gt;{{книга|автор=Авсеенко В. Г.|часть=|заглавие=История города С.-Петербурга в лицах и картинках. 1703—1903. Исторический очерк|издание=|ответственный=Под ред. А. В. Даринского|место=СПб.|издательство=Сотис|год=1995|страницы=|isbn=ISBN 5-85503-094-6}}&lt;/ref&gt;։

=== Փեթերսպուրկը 19-րդ դարուն ===
[[Պատկեր:Coat_of_Arms_of_St_Petersburg_proposal_large_(XIX_century).png|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Coat_of_Arms_of_St_Petersburg_proposal_large_(XIX_century).png|աջից|320x320փքս|Սեն Փեթերսպուրկի զինանշանը 19-րդ դարուն]]
1809-ին կը բացուի Հաղորդակցման ուղիներու երկրաչափներու կորպուսի հաստատութիւնը։ 1810-ին մարդիկ արդէն կարող էին երկրաչափական բարձրագոյն կրթութիւն ստանալ 1806-ին  հիմնադրուած Գլխաւոր երկրաչափային ուսումնարանին մէջ։ 1811-ին հիմնադրուեցաւ Ցարսքոյէ Սելոյի լիսէն։ 19 Նոյեմբեր1824-ին (7 Նոյեմբեր) տեղի ունեցաւ Սեն Փեթերսպուրկի պատմութեան մէջ ամենամեծ եւ աւերիչ ջրհեղեղը․ ջուրը ընդունուածէն բարձրացաւ 421 սմ։ Արդիւնքով զոհուեցան, ըստ տարբեր հաշուարկներու, 400-4000 մարդ, նիւթական վնասը կը գնահատուէր միլիոնաւոր ռուբլի։ 26 Դեկտեմբեր1825-ին (14 Դեկտեմբեր) Փեթերսպուրկի ծերակոյտի հրապարակին մէջ պետական յեղաշրջման անյաջող փորձ կատարուեցաւ, որու նպատակը ինքնակալութեան եւ ճորտատիրական կարգերու վերացումն էր&lt;ref name=&quot;Витязева. Ленинград&quot; /&gt;։ 19-րդ դարու առաջին կիսուն կ՛աւարտի Պալատական, ծերակոյտի, Ալեքսանդրինսքի, Միխայլովսքի հրապարակներու, Վասիլեւսքի կղզիի Սլաքի ճարտարապետական ձեւաւորումը։ Անոնց կառուցման, ինչպէս նաեւ այլ ճարտարապետական յուշարձաններու վրայ աշխատած են այնպիսի ճարտարապետներ, ինչպիսին են Քարլ Ռոսսին (Անիչքովի պալատ (վերակառուցում), Ելակինի պալատ, ծերակոյտի եւ խորհրդարանի շէնք, Միխայլովսքի պալատ, Ալեքսանդրինսքի թատրոնի շէնք), Ջաքոմօ Քվարէնկին (Սմոլնիի ուսումնարան), Անդրէեան Զախարովը (Վասիլեւսքի կղզիի կառուցապատման նախագիծ (1803–1804), Ծովակալութեան շէնք), Ժան Թոմա տէ Թոմոնը (սակարանի շէնք՝ ռոստրաւոր սիւներով), Անտրէյ Վորոնիխինը (Կազանի Աստուածամօր տաճար, Պետական գանձարանի շէնք), Աւկուսդ Մոնֆերանը (Ալեքսանդրի սիւն, Սուրբ Իսահակի տաճար) եւ շատ ուրիշներ&lt;ref name=&quot;Зодчие Санкт-Петербурга XIX — начала XX века Бенуа&quot;&gt;{{книга|заглавие=Зодчие Санкт-Петербурга XIX — начала XX века|ответственный=Составитель А. Г. Исаченко|место=СПб.|издательство=Лениздат|год=1998|страницы=556—558}}&lt;/ref&gt;։
[[Պատկեր:Plan_SPb_1885-1887.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Plan_SPb_1885-1887.jpg|ձախից|269x269փքս|Սեն Փեթերսպուրկի հատակագիծը՝ արքունական շինություններով, այգիներով, զբօսայգիներով, ճանապարհներով, 1887։]]
Այդ ժամանակ բուռն կը զարգանայ արդիւնաբերութիւնը, 1830-ականներու կէսերուն Սեն Փեթերսպուրկի մէջ կը գործէր մօտ 300  գործարան, 1870-ականներու կէսերուն՝ 25 դրամատուն, իսկ դարավերջը՝ աւելի քան 500 ընկերութիւն։ Փեթերսպուրկի ծայրամասերուն մէջ կը կառուցուին խոշոր գործարաններ՝ Փուդիլովի, Օպուխովի, Պալտիք։ Վիպորկի մէջ կ՛աճին արդիւնաբերական եւ բնակելի թաղամասարը, Նարվայի, Մոսկուայի, Նեւայի քաղաքամուտքերուն կը սկսի բազմայարկ շէնքերու շինարարութիւն՝ քաղաքի կեդրոնը բազմաթիւ «եկամտաբեր տուներով»։ 1800-ին Ծովակալութեան գործարաններուն մէջ կը շինուի առաջին շոգեմեքենան, 1815-ին ջուր կ՛իջեցուի առաջին ռուսական շոգենաւը՝ «Ելիզաւեդա»-ն, 1843-էն Ալեքսանդրովի թուջի գործարանին մէջ կը  սկսի երկաթուղիի շարժակազմի թողարկումը, իսկ 1845-ին կը թողարկուի առաջին հայրենական շոգեքարշը&lt;ref name=&quot;Витязева. Ленинград&quot; /&gt;։  Կարեւոր իրադարձութիւն էր 1836-ին Փեթերսպուրկի եւ Ցարսքոյէ Սելոյի միջեւ առաջին երկաթուղիի շինարարութիւնը։ 18 Օգոստոս 1851-ին Փեթերսպուրկէն Մոսկուա կը մեկնի առաջին գնացքը, շուտով երկու քաղաքներուն միջեւ հաղորդակցումը կը դառնայ կանոնաւոր։ 1837-ին կառուցւում է Ցարսքոյէ Սելոյի կայարանը, 1850-ականներուն՝ Նիքոլայէվի, Վարշաւայի, Պալտիք կայարանները, իսկ 1870-ին ՝ Ֆինլանտական կայարանը։ Կը զարգանայ նաւագնացութիւնը, 1885-ին կ՛աւարտի 32 քիլոմեթրանոց Մորսկօ ջրանցքի եւ Գուտուեւսքի կղզիի Մորսկօ նաւահանգստի շինարարութիւնը։ Բնակչութեան ջրամատակարարման համար 1863-էն քաղաքի կեդրոնական թաղամասերուն մէջ կառուցուած է ջրմուղ, իսկ 1876-ականներուն ջրմուղ կը կառուցուի նաեւ Վասիլեւսքի կղզիին մէջ, Փեթերսպուրկի եւ Վիպորկի շրջաններուն մէջ։ 1882-ին քաղաքին մէջ կը յայտնուի քաղաքային հեռախօսի առաջին կայանը, իսկ 1897-ին Էրիքսոնի գործարանին մէջ կը սկսի հեռախօսներու արտադրութիւնը։ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ աւելի ուշ, քան Ռուսաստանի կայսրութեան մնացած քաղաքներուն կը գործարկուի թրամուէյը։ Կը շարունակուի Փեթերսպուրկի զարգացումը իբրեւ երկրի քաղաքական եւ գիտական կեդրոն։ 1839-ին կը բացուի Փուլքովոյի աստղադիտարանը, իսկ 1845-ին՝ Ռուսական աշխարհագրական ընկերութիւնը։ 1890-ականներու կէսերուն Փեթերսպուրկի մէջ կը գործէր աւելի քան 20 բարձրագոյն ուսումնական հաստատութիւն&lt;ref name=&quot;История города С.-Петербурга в лицах и картинках. 1703—1903.&quot; /&gt;։&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;210&quot;&gt;
Պատկեր:Perrot View of the Smolny Convent 1841.jpg|Սմոլնի մենաստան, 1841
Պատկեր:Kazanskiy.jpg|Կազանի Աստուածամօր տաճար, 19-րդ դար
Պատկեր:Alexandrinsky Theatre 1917.jpg|Ալեքսանտրինսքի թատրոնը եւ Եքաթերինա Բ.-ի յուշարձանը, 1900-ականներու լուսանկար
Պատկեր:HorsetramSPbBirjevayaSquare1906.jpeg|Սակարանի շէնքը Վասիլեւսքի կղզիի սլաքին մէջ, 1908
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Մայրաքաղաքի կարգավիճակի կորուստ եւ վերանուանում ===
1897-ի մարդահամարի տուեալներով քաղաքի բնակչութիւնը կը կազմէր 1 265 000 մարդ, իսկ [[Առաջին Համաշխարհային Պատերազմի Թանգարան|Առաջին համաշխարհային պատերազմի]] նախօրէին կը գերազանցէր 2 միլիոնը (երրորդ տեղը կը զբաղեցնէր [[Լոնտոն]]էն ու [[Փարիզ]]էն ետք)։ 1905–1907-ականներու ռուսական յեղափոխութեան արդիւնքով, ոու սկիզբը կը համարուի 19  Յունուար Արիւնոտ Կիրակին, ստեղծուեցաւ Ռուսաստանի պատմութեան մէջ առաջին խորհրդարանը՝ Պետական խորհրդարանը։ Դարասկիզբը բուռն կը զարգանար տնտեսութիւնը։ 1913-ին Փեթերսպուրկի արդիւնաբերական արտադրութեան ծաւալը հասաւ 632 մլն ռուբլիի, 1012 ընկերութիւններուն կ՛աշխատէր 242 600 մարդ։ Մայրաքաղաքը կ՛արտադրէր Ռուսաստանի արդիւնաբերական ապրանքներու 12 %-ը, ինչպէս՝ ելեկտրաուժային արտադրութեան 70 %-ը, քիմիական արտադրութեան 50 %-ը, մեքենաներու 25 %-ը, '''տեքստիլի''' 17 %-ը։ Քաղաքին մէջ կը գործէր 567 դրամատուն։ Մայրաքաղաքային արդիւնաբերութեան ուժով ակ՛պահուէին 294 ելեկտրական սարքերը եւ 3 ջերմաելեկտրակեդրոնները։ 1914-ին Փեթերսպուրկի 60 համալսարաններուն մէջ կ՛ուսնաէր մօտ 40 000 ուսանող&lt;ref name=&quot;Витязева. Ленинград&quot; /&gt;։
[[Պատկեր:1861._Панорама_Санкт-Петербурга.jpg|մինի|1194x1194փքս|Սեն Փեթերսպուրկի համայնապատկերը՝ բաղկացած 13 նկարներէ։ Լուսանկարուած է Ծովակալութեան շէնքի աշտարակէն, 1861]]
Առաջին համաշխարհային պատերազմը խիստ ազդեց Սեն Փեթերսպուրկի ճակատագրի վրայ։ Օգոստոս 1914-ին հակագերմանական տրամադրութիւններու ներքոյ Նիքոլա Բ.-ի հրամանով քաղաքը վերանուանուեցաւ Փեթրոկրատ։ 1917-ին խնդիրներ սկսան մատակարարման, հերթ կանգնելու սովորական երեւոյթի հետ։  23-27 Փետրուար1917-ին քաղաքին մէջ տեղի ունեցած խռութիւնները եւ [[Փետրուարեան յեղափոխութիւն|Փետրուարեան յեղափոխութեան]] այլ իրադարձութիւններ աւարտեցան Նիքոլա Բ. կայսեր գահընկեցութեամբ եւ Ժամանակակից կառավարութեան ձեւաւորումով։ 25 Հոկտեմբեր 1917-ին (7 Նոյեմբեր) զինուած ապստամբութեան արդիւնքով իշխանութիւնը քաղաքին մէջ կ՛անցնի պոլշեւիկներու ձեռքը, կը ստեղծուի Ռուսաստանի Խորհրդային Հանրապետութիւնը՝ Փեթրոկրատ մայրաքաղաքով։ Քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ հակապոլշեւիկեան զօրքերու՝ ռազմաճակատին մօտ ըլլալու պատճառով&lt;ref&gt;[http://constitution.garant.ru/history/act1600-1918/5329/ Интернет-проект «Конституция России»]&lt;/ref&gt; [[Վլատիմիր Լենին]]ի կառավարութիւնը կը տեղափոխուի Մոսկուա, Փեթրոկրատը կը զրկուի մայրաքաղաքի կարգավիճակէն (5 Մարտ1918), որ տեղի կ՛ունենայ Մոսկուայի մէջ։ 26 Յունուար1924-ին՝ Լենինի մահէն ետք, ՀԿ(բ)Կ ԿԵնտկոմի որոշմամբ Փեթրոկրատը կը վերանուանուի [[Լենինկրատ]]&lt;ref name=&quot;БРЭ&quot;&gt;Большая российская энциклопедия. Том «Россия». — М.: Большая Российская энциклопедия, 2004&lt;/ref&gt;։

=== Խորհրդային շրջան ===
[[Պատկեր:Coat_of_arms_Leningrad.svg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Coat_of_arms_Leningrad.svg|աջից|432x432փքս|Լենինկրատի զինանշանի տարբերակներուց մեկը խորհրդային ժամանակաշրջանում։]]
1917-1919-ականներու յեղափոխական իրադարձութիւններէն ետք քաղաքի բնակչութիւնը կրճատուեցաւ․ 1920-ին անոնցթիւը հասաւ 722 000-ի&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://encspb.ru/object/2804035787|title=Население (обзорная статья)|date=|publisher=encspb.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140715035914/http://encspb.ru/object/2804035787|archivedate=2014-07-15|accessdate=2010-09-17|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։Ծայրամասային աշխատաւոր շրջաններէն կեդրոնական թաղամասեր տեղափոխուեցաւ մօտ 300 000 հոգի։ 1919-ին ստեղծուեցաւ Փեթրոկրատի եւ հարակից տարածքներու նախագիծը կարգաւորող խորհուրդը։ 1923-էն քաղաքին մէջ կը սկսի բնակելի թաղամասերու շինարարութիւնը (բնակելի զանգուածներ)։ 1930-ականներուն բարեկարգուեցան Ելագին եւ Քրեսդովսքի կղզիները՝ դէպի Ֆիննական ծոց ելքով։ 23 Սեպտեմբեր1924-ին տեղի ունեցաւ քաղաքի պատմութեան մէջ իր մեծութեամբ երկրորդ ջրհեղեղը․ ջուրը ընդունուածէն բարձրացաւ 380 սմ։ 1933-ին Քրեսդովսքի կղզիի ծայր արեւմուտքը սկսաւ Ս․ Քիրովի անուան մարզադաշտի շինարարութիւնը։

1931-ին ՌԽՖՍՀ երկու խոշոր քաղաքները՝ Մոսկուան (16 Յունիս)&lt;ref&gt;{{книга|автор=|часть=|ссылка часть=|заглавие=СССР: административно-территориальное деление союзных республик на 1 января 1974 года|оригинал=|ссылка=https://books.google.am/books?ei=fqSyU7WCCLLS4QSntIHoAQ&amp;hl=ru&amp;id=s0gdAAAAMAAJ|викитека=|ответственный=|издание=|место=М.|издательство=Известия|год=1974|том=|страницы=|столбцы=|страниц=|серия=|isbn=|тираж=|ref=}}, с. [https://books.google.am/books?id=s0gdAAAAMAAJ&amp;hl=ru&amp;pg=PA128&amp;img=1&amp;pgis=1&amp;dq=%2216+июня+1931%22&amp;sig=ACfU3U3FybrLrH5FlUqUHo078hxUR1eSsQ&amp;edge=0 128]&lt;/ref&gt; եւ Լենինկրատը (3 Դեկտեմբեր)&lt;ref&gt;Там же, с. [https://books.google.am/books?id=s0gdAAAAMAAJ&amp;hl=ru&amp;pg=PA116&amp;img=1&amp;pgis=1&amp;dq=%22подчинения+с+3+декабря+1931+года%22&amp;sig=ACfU3U39WD_tiXn2FPWBIGLHofJe6O3v-w&amp;edge=0 116]&lt;/ref&gt; տարբերակուեցան իբրեւ առանձին վարչական միաւորեր՝ ՌԽՖՍՀ հանրապետական ենթակայութեան քաղաքներ։ 1935-1937-ականներուն մշակուեցաւ Լենինկրատի առաջին գլխաւոր նախագիծը, որ կը նախատեսէր քաղաքի զարգացումը հարաւային ուղղութեամբ՝ Պուլկովոյի բարձունքներուն սահմանակից։ Քաղաքի կեդրոնը պէտք է դառնար Միջազգային պողոտայի եւ կեդրոնական աղեղային մայրուղիի հատման մասին մէջ գտնուող հրապարակը (այժմ՝ Մոսկուայի հրապարակ)՝ Խորհուրդներու տունով եւ վարչական այլ շինութիւններով։ 1939-ին մշակուեցաւ գլխաւոր յատակագիծի նոր տարբերակը, որ այդպէս ալ չհաստատուեցաւ, սակայն անոր համապատասխան սկսաւ բնակելի թաղամասերու շինարարութիւնը Մալայա  Օխտայի մէջ, Իւանովսքայա փողոցի վրայ, Աւտովոյի մէջ եւ Միջազգային պողոտայի վրայ&lt;ref name=&quot;Ленинград: районы новостроек&quot;&gt;{{книга|автор=Лисовский В. Г.|часть=|заглавие=Ленинград: Районы новостроек|ссылка=|ответственный=|издание=|место=Л.|издательство=Лениздат|год=1983|страницы=7–81}}&lt;/ref&gt;։ Ամբողջ քաղաքով մէկ կը կառուսցուի մշակոյթի պալատներ․ 1930-ականներու կէսերուն պալատներ կային արդէն բոլոր արդիւնաբերական շրջաններուն մէջ։ 1932-ին կը բացուի Լենինկրատի առաջին օդակայանը՝ Պուլքովոն&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.opeterburge.ru/history1917_974_981.html|title=Архитектура и благоустройство: массовое строительство. Эра ДК и ЦПКиО. Часть II|date=|publisher=opeterburge.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101127141415/http://opeterburge.ru/history1917_974_981.html|archivedate=2010-11-27|accessdate=2010-09-17|author=Анна Тирле|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ 1 Դեկտեմբեր 1934-ին կը սպանուի Լենինկրատի ՀԿ(բ)Կ շրջկոմի եւ քաղկոմի առաջին քարտուղար, ՀԿ(բ)Կ Քաղբիւրոյի անդամ Սերկէյ Քիրովը․ այս դէպքը սկիզբ կը դնէ «Քիրովի հոսքին» եւ Մեծ ահաբեկչութեան։ Քիրովին փոխարինելու կու գայ Անտրէյ Ժտանովը։

Լենինկրատցիներու հերոսութիւնն ու տոկունութիւնն ի յայտ է կու գայ Հայրենական մեծ պատերազմին ժամանակ։ 8 Սեպտեմբեր 1941-ին հակառակորդը դուրս կու գայ Լատոկայի լիճ, կը զաւթէ Շլիսելպուրկը՝ իր հսկողութեան տակ վերցնելով Նեւայի ակունքը եւ կը շրջափակէ Լենինկրատը ցամաքէն։ Այդ օրը ընդունուած է համարել քաղաքի շրջափակման սկիզբը՝ հարաւէն հիթլէրեան [[Գերմանիա]]յի, իսկ հիւսիսէն՝ [[Ֆինլանտա]]յի զօրքերով։ Գրեթէ 900 օր ու գիշեր Լենինկրատի լիովին շրջափակման պայմաններուն բնակիչները ոչ միայն պահեցին քաղաքը, այլեւ մեծ օգնութիւն ցուցաբերեցին ռազմաճակատին։ Շրջափակման տարիներուն տարբեր տուեալներով զոհուած է աւելի քան 650 000-2 մլն քաղաքացիական բնակչութիւն։ Լենինկրատի եւ Վոլխովի ռազմաճակատներու պատասխան յարձակման արդիւնքով 18 Յունուար 1943-ին շրջափակման օղակը յաջողեցաւ ճեղքել, սակայն միայն 27 Յունուար 1944-ին քաղաքի շրջափակումը ամբողջովին հանուեցաւ։ Անկէ ետք Լենինկրատի մէջ մնաց միայն 560 000 բնակիչ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://vip.lenta.ru/topic/victory/blokada.htm|title=Блокада Ленинграда|date=|publisher=Lenta.Ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121102093909/http://vip.lenta.ru/topic/victory/blokada.htm|archivedate=2012-11-02|accessdate=2012-08-14|author=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Այս իրադարձութիւններէն անմիջապէս ետք սկսան քաղաքի վերականգնողական աշխատանքները։ Սեպտեմբեր 1945-ին սկսաւ ուսումնական տարին եւ Ֆիլյարմոնիայի Մեծ դահլիճին մէջ բացուեցաւ համերգային շրջանը։ 1950-ին շահագործման յանձնուեցաւ Քիրովի անուան մարզադաշտը։ 1951-ին ընդունուեցաւ Լենինկրատի զարգացման նոր գլխաւոր նախագիծը, որմով կ՛առաջարկուէր քաղաքի տարածքը զարգացնել պատմական կեդրոնի շուրջբոլոր՝ բոլոր ուղղութիւններով հաւասարապէս։ 1950-ականներուն ստեղծուեցան ճարտարապետական նոր համալիրներ՝ Լենինի, Քալինինի, Քոմսոմոլի հրապարակները, ճարտարապետական աւարտին տեսք ստացան Մոսկուայի, Էնկելսի, Գործադուլաւորերու, Միջին Օխտայի, Փրիմօրսքի պողոտաները։ 1951-ին գործարկուեցաւ Փուլքովոյի մէջ (1973-ին կառուցուեցաւ նոր շէնք)։ 5 Նոյեմբեր1955-ին շահագործման յանձնուեցաւ Լենինկրատի մետրոպոլիտէնի առաջին հերթափոխը։ 1957-էն կը վերականգնուի Պետրոպաւլովեան ամրոցի Նարիշքին ամրոցէն կէսօրին աւանդաբար արձակուող հրանօթի կրակոցը (ընդհատուած 1934-ին), իսկ Մարսի դաշտին մէջ կը վառուի երկրի առաջին Հաւերժական կրակը։ Նոյն թուականին Ա․ Մարտիի անուան նաւաշինարանէն ջուր  կ՛իջեցուի աշխարհի մէջ առաջին ատոմային սառցահատը՝ «Լենին»-ը, իսկ 1962-ին Քիրովի գործարանին մէջ կը սկսի «Քիրովեց» թրաքթորերու թողարկումը։ 1960-ին Փիսքարէօվի գերեզմանատան մէջ կը բացուի Շրջափակման զոհերու յիշատակին նուիրուած յուշահամալիրը եւ աւարտին կը հասցուի Ֆինլանդական կայարանի նոր շէնքի շինարարութիւնը։ 1962-ին Ապտեքարսքի կղզիին մէջ կը կառուցուի 316 մեթրանոց հեռուստաաշտարակ եւ նոր հեռուստակեդրոն։ 1960-ականներու սկիզբը քանի մը խոշոր բնակարանաշինական գործարաններու կառուցմամբ կը սկսի քաղաքի զանգուածային կառուցապատումը խրիւշչովքա ձեւի շէնքերով, իսկ 1970-ականներէն՝ «նաւ-տուներով»։ 6 Մայիս 1965-ին Լենինկրատին կը շնորհուի հերոս քաղաքի կոչում (առաջին անգամ այսպէս կոչուած է 1 Մայիս1945-ին ԽՍՀՄ Զինուած ուժերու գլխաւոր հրամանատար Ի․ Սթալինի հրամանով&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://pobeda1945-art.ru/gal5/document/doc28.htm|title=Приказ Верховного Главнокомандующего от 1 мая 1945 года № 20 г. Москва|date=|publisher=pobeda1945-art.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131022002350/http://pobeda1945-art.ru/gal5/document/doc28.htm|archivedate=2013-10-22|accessdate=2011-08-11|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;)։ 1966-ին կը հաստատուի Լենինկրատի խորհրդային վերջին գլխաւոր նախագիծը։ Այդ նախագծի համաձայն՝ 1960-ականներուն Վասիլեւսքի կղզիի արեւմտեան հատուածի ողողաբեր տարածքներուն մէջ, Նովոիզմայլովսլի, Եուրի Կակարինի, Տիեզերագանցներու պողոտաներուն մէջ կը սկսի զանգուածային կառուցապատում․ նոր խոշոր բնակելի թաղամասերն կը դառնան Կուպչինոն, Աւտովոն, Ուլէանկան, Դաչնոյէն, Կրաժտանքան, Պոլիւստրովոն, Օխտան։ 1967-ին Հոկտեմբերեան յեղափոխութեան տարելիցին կը կառուցուին «Յուբիլէյնի» մարզանքի պալատը եւ «Օքթէապրսքի» համերգային մեծ սրահը։ 1970-ականներուն կը կառուցապատուին Ուրիցքը, Սոսնովայա Պոլեանան, Վեսէօլի Փոսէօլոքը, Մուրինսքի ռուչեյէն հիւսիս ինկած շրջանը, նախկին Քոմէնդանտսքի օդակայանի տարածքը, Քուպչինոյի հարաւային հատուածը, Շուվալովոն եւ Օզերքին, Հարաւ-Արեւմուտքը, Ռժեւկան եւ Պորոխովիէն։ 1979-ին Ֆիննական ծոցին մէջ կը սկսի ամբարտակի շինարարութիւնը, որ պէտք է քաղաքը պաշտպանէր ջրհեղեղներէ։ 1982-ին Վասիլեւսքի կղզիի Նաւահանգստին մէջ կը կառուցուի Ծովային կայարանը։ 1988-ին Լենինկրատի մէջ կը ծնի 5 միլիոներորդ մարդ։ 1990-ին քաղաքի պատմական կեդրոնը կ՛ընդգրկէ [[ԵՈՒՆԵՍՔՕ]]-ի համաշխարհային ժառանգութեան առարկաներու ցանկին մէջ&lt;ref name=&quot;Ленинград: районы новостроек&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Хроника Санкт-Петербурга 20 век. 1961—1980&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.guide-spb.ru/history_14|title=Хроника Санкт-Петербурга 20 век. 1961—1980|publisher=Гид Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130521223650/http://www.guide-spb.ru/history_14|archivedate=2013-05-21|accessdate=2012-08-17|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;210&quot;&gt;
|Յեղափոխականները յեղափոխութեան առաջին տարելիցին Սմոլնիի մոտ Մարքսի յուշարձանի բացման 7 Նոյեմբեր 1918 
Պատկեր:RIAN archive 5634 Antiaircrafters guarding the sky of Leningrad.jpg|«Զենիթակիրները Լենինկրատի երկինքը պաշտպանելու ժամանակ Հոկտեմբեր, 1941 
Պատկեր:Kerk van de verlosser op het Bloed aan het Gribojedovkanaal.jpg|Քրիստոսի արեան յարութեան տաճար Յունիս, 1973 
Պատկեր:Smolny Monastery 0.jpg|Սմոլնիի տաճար, 1991 
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Յետխորհրդային շրջան ===
[[Պատկեր:Coat_of_Arms_of_Saint_Petersburg_(2003).svg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Coat_of_Arms_of_Saint_Petersburg_(2003).svg|աջից|321x321փքս|Սեն Փեթերսպուրկի զինանշանը, 1991]]
1991-ին  հանրաքուէի արդիւնքներով Լենինկրատցիներու 54 %-ը կողմ քուէարկեց քաղաքին իր պատմական՝ Սեն Փեթերսպուրկ անուանումը ետ վերադարձնելուն։ 6 Սեպտեմբեր 1991-ին ՌԽՖՍՀ Գերագոյն խորհուրդի նախագահութեան հրամանով այն ետ վերադարձուած է&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://bestpravo.com/fed1991/data01/tex11077.htm|title=Указ Президиума ВС РСФСР от 06.09.91 № 1643-I О возвращении городу Ленинграду его исторического названия Санкт-Петербург|archiveurl=https://www.webcitation.org/64vAb8sjl|archivedate=2012-01-24|accessdate=2011-10-21}}&lt;/ref&gt;, իսկ 21 Ապրիլ 1992 -ին ՌԴ ժողովրդական դէպուտատներու համագումարը այն ներառած է ՌԽՖՍՀ սահմանադրութեան մէջ&lt;ref name=&quot;constitution.garant.ru&quot;&gt;[http://constitution.garant.ru/history/ussr-rsfsr/1978/zakony/183094/ Закон РФ от 21 апреля 1992 г. № 2708-I «Об изменениях и дополнениях Конституции (Основного Закона) Российской Советской Федеративной Социалистической Республики»]&lt;/ref&gt;։ 25 Դեկտեմբեր 1993-ին համաժողովրդական քուէարկութեան արդիւնքով ուժի մէջ կը մտնէ ՌԴ սահմանադրութիւնը, որ կը հաստատէ Սեն Փեթերսպուրկ անուանումը։  12 Յունիս 1991-ին Անատոլի Սոբչաքը կ՛ընտրուի քաղաքապետ։ 13 Մարտ 1996-ին գործադիր իշխանութիւնը կը փոխանցուի Սեն Փեթերսպուրկի վարչութեան, որ կը ձեւաւորէ Սեն Փեթերսպուրկի նահանգապետը։ Քաղաքապետի պաշտօնը կը վերացուի։

Փեթերսպուրկի համար կարեւոր իրադարձութիւն էր 1994-ի Բարի կամքի խաղերը։ 1995-ին մետրոպոլիտէնի «Լեսնայա» եւ «Արիութեան հրապարակ» կայարաններու միջեւ ինկած հատուածին մէջ տեղի ունեցած վթարի պատճառով դադարեցուած է գնացքներու շարժը (վերականգնուեցաւ 2004-ին)։ 1991–2007-ականներուն տեղադրուած են բազում յուշարձաններ, վերականգնուած Քոնստանտինովսքի պալատը, Քրիստոսի արեան յարութեան տաճարը եւ այլն։ 25 Մայիս 1991-ին՝ երկար ընդմիջումէն ետք առաջին անգամ եկեղեցական պատարագ կատարուած է Կազանի Աստուածամօր տաճարին մէջ։ 2000-ին կառուցուած է Սառցէ պալատը, ուր նոյն թուականին տեղի ունեցած է հոկէյի աշխարհի առաջնութիւնը։ 1998–2011-ականներուն Սեն Փեթերսպուրկի շուրջը կառուցուած է օղակային ինքնաշարժի ճանապարհ․  15 Դեկտեմբեր 2004-ին բացուած է Օբուխովի մեծ կամուրջը (յայտնի իբրեւ «կայմապարաններով կամուրջ»)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.dsto-spb.ru/showcontent.aspx?id=24|title=По итогам работы. Строительство|publisher=Дирекция по строительству транспортного обхода Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111106011542/http://www.dsto-spb.ru/showcontent.aspx?id=24|archivedate=2011-11-06|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ 2005-ին քաղաքի օրէնսդիր ժողովը ընդունած է Սեն Փեթերսպուրկի նոր գլխաւոր նախագիծը, որ կը սահմանէր քաղաքի յետագայ զարգացումը մինչեւ 2025&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.kgainfo.spb.ru/genplan/zakon/001.html|title=Закон Санкт-Петербурга &quot;О Генеральном плане Санкт-Петербурга и границах зон охраны объектов культурного наследия на территории Санкт-Петербурга&quot; от 21 декабря 2005 г.|publisher=Комитет по градостроительству и архитектуре Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120630184241/http://www.kgainfo.spb.ru/genplan/zakon/001.html|archivedate=2012-06-30|accessdate=2012-07-17|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Хроника Санкт-Петербурга 20 век. 1981—2000&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.guide-spb.ru/history_15|title=Хроника Санкт-Петербурга 20 век. 1981—2000|publisher=Гид Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130521210920/http://www.guide-spb.ru/history_15|archivedate=2013-05-21|accessdate=2012-08-17|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

1997-էն  տեղի կ՛ունենայ ամենամեայ տնտեսական գագաթնաժողովը՝ Փեթերսպուրկի միջազգային տնտեսական ֆորումը, որ միջազգային կարեւոր տնտեսական եւ քաղաքական միջոցառում է․ այն ոչ պաշտօնապէս ստացած է «Ռուսական Տաւոս» անունը։ 2006-էն ֆորումը փոխած է ձեւաչափը՝ դառնալով ռուսական եւ արտասահմանեան խոշոր ընկերութիւններու ղեկավարներու, պետութիւններու ղեկավարներու եւ քաղաքական առաջնորդներու, վարչապետներու, փոխվարչապետներու, նախարարներու, նահանգապետներու մասնակցութեամբ միջոցառում (2017-ին կը մասնակցէր աւելի քան 14 000 մարդ աւելի քան 143 երկիրներէ)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.forumspb.com/smi/itogi/|title=СМИ - ИТОГИ ПМЭФ-2017|publisher=Фонд «Росконгресс»|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190328084033/https://www.forumspb.com/smi/itogi/|archivedate=2019-03-28|accessdate=2017-08-30|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։  15-17 Յուլիս 2006-ը Ստրելնայի Քոնստանտինովսքի պալատին մէջ տեղի ունեցած է «մեծ ութնեակի» գագաթնաժողովը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://telegrafua.com/archive/322/6076/|title=Большая «энергетическая игра»|publisher=Киевский ТелеграфЪ|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120127134104/http://telegrafua.com/archive/322/6076/|archivedate=2012-01-27|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ 3 Օգոստոս 2011-ին Սեն Փեթերսպուրկի նահանգապետ նշանակուած է Գէորգի Պոլտաւչենքոն&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.regnum.ru/news/polit/1440701.html|title=Георгий Полтавченко вступил в должность губернатора Санкт-Петербурга|publisher=REGNUM|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121205050229/http://www.regnum.ru/news/polit/1440701.html|archivedate=2012-12-05|accessdate=2012-07-17|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

2017-ին «Քրեսդովսքի» մարզադաշտին տեղի ունեցած են խմբային փուլի [[ֆութպոլ]]ային հանդիպումները եւ [[ՖԻՖԱ]]-ի դաշնութիւններու գաւաթը։ 2018-ին ծրագրուած են ՖԻՖԱ-ի աշխարհի առաջնութեան եզրափակիչ հանդիպումները։ Քաղաքին մէջ տեղի ունեցած են խմբային փուլի հանդիպումները, կիսաեզրափակիչը եւ երրորդ տեղի համար հանդիպումը։

=== Պարգեւներ ===

* Հերոս քաղաքի կոչումը շնորհուած է 1 Մայիս 1945-ին Գերագոյն հրամանատար Ի․ Սթալինի № 20 հրամանով։ 
*«Ոսկիէ աստղ» մետալը շնորհուած է  8 Մայիս1965-ին «Հայրենիքի նկատմամբ ունեցած նշանակալի վաստակի, երկարամեայ թշնամական շրջափակման պայմաններուն ֆաշիստական զաւթիչներու դէմ պայքարին ցուցաբերած արիութեան եւ հերոսութեան համար եւ 1941–1945-ականներուն Հայրենական մեծ պատերազմին խորհրդային ժողովուրդի տարած յաղթանակի 20-ամեակի կապակցութեամբ»&lt;ref name=&quot;Памятные даты Петербурга май&quot;&gt;{{cite web|url=http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=5|title=Памятные даты Петербурга. Май|publisher=Мир Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130524133149/http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=5|archivedate=2013-05-24|accessdate=2012-11-09|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
* Լենինի շքանշան (26 Յունուար1945)՝ շրջափակման պայմաններուն ֆաշիստական զաւթիչներու դէմ պայքարին ցուցաբերած արիութեան եւ խիզախութեան համար&lt;ref name=&quot;Памятные даты Петербурга январь&quot;&gt;{{cite web|url=http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=1|title=Памятные даты Петербурга. Январь|publisher=Мир Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130524152139/http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=1|archivedate=2013-05-24|accessdate=2012-11-09|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
* Լենինի շքանշան (21 Յունիս 1957)՝ Լենինկրատի 250-ամեակի կապակցութեամբ&lt;ref name=&quot;Памятные даты Петербурга июнь&quot;&gt;{{cite web|url=http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=6|title=Памятные даты Петербурга. Июнь|publisher=Мир Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130524145654/http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=6|archivedate=2013-05-24|accessdate=2012-11-09|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
* Հոկտեմբերեան յեղափոխութեան շքանշան (4 Նոյեմբեր 1967)՝ Հոկտեմբերեան մեծ ընկերային յեղափոխութեան 50-ամեակի կապակցութեամբ&lt;ref name=&quot;Памятные даты Петербурга ноябрь&quot;&gt;{{cite web|url=http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=11|title=Памятные даты Петербурга. Ноябрь|publisher=Мир Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130524145126/http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=11|archivedate=2013-05-24|accessdate=2012-11-09|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
* ՌԽՖՍՀ կարմիր դրօշի շքանշան (5 Դեկտեմբեր1919)՝ Փեթրոկրատի պրոլետարիատի հերոսութեան եւ անձնազոհութեան, Քաղաքացիական պատերազմին Փեթրոկրատի պաշտպանութեան համար&lt;ref name=&quot;Памятные даты Петербурга декабрь&quot;&gt;{{cite web|url=http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=12|title=Памятные даты Петербурга. Декабрь|publisher=Мир Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130524140023/http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=12|archivedate=2013-05-24|accessdate=2012-11-09|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
* Զբէսաշրջութեան մէջ «''World Travel Awards''» մրցանակի դափնեկիր «Եւրոպական լաւագոյն քաղաքային ուղղութիւն» անուանակարգին (2015, 2016, 2017)&lt;ref&gt;[https://russian.rt.com/russia/news/435265-peterburg-premiya-world-travel-awards Петербург в третий раз получил премию World Travel Awards]&lt;/ref&gt;։

=== Քաղաքի անուանման պատմութիւն ===
Սեն Փեթերսպուրկը ([[գերմաներէն]]էն՝ «Պետրոս առաքեալի քաղաք») հիմնադրումէն՝ 27 Մայիս 1703-էն(16) մինչեւ 31 Օգոստոս 1914-ը (18) կոչուած է նիտերլանտական տարբերակով՝ Sankt Pieter Burch (Սան(կ)տփիթերպուրկ)։ Սկզբնական շրջանին այսպէս կոչուած է 1703-ի Մայիսի կէսերուն Զայաչի կղզիին մէջ հիմնադրուած ամրոցը․ շուտով անուանումը տարածուած է ամբողջ քաղաքին վրայ։ Ոչ պաշտօնական պարագաներուն քաղաքը կ՛անուանէին Փեթերսպուրկ, իսկ խօսակցական լեզուով՝ ուղղակի Պիթէր{{sfn|Санкт-Петербург: энциклопедия|2006|с=632}}։

31 Օգոստոս 1914-ին (18) Ռուսաստանի՝ [[Առաջին Համաշխարհային Պատերազմի Թանգարան|Առաջին համաշխարհային պատերազմ]] մտնելէն ետք, կայսր Նիքոլա Բ.-ը յայտարարեց քաղաքի օտարերկրեայ Սեն Փեթերսպուրկ անունը Փեթրոկրատով փոխարինելու մասին՝ իբրեւ աւելի հայրենասիրական եւ ինչ-որ անցանկալի ընկերակցութենէն խուսափելու համար։ Այդ ժամ մայրաքաղաքի անունը այլեւս չէր զուգորդէր Պետրոս առաքեալի հետ, այլ միայն այն հիմնողի՝ Պետրոս կայսեր հետ&lt;ref&gt;''Елена Хеллберг-Хирн.'' Печать империи. Постсоветский Петербург. Перевод с английского Д. Д. Невельской. Издательство «Европейский Дом» — 2008—414 с., илл. ISBN 978-5-8015-0232-8, С. 119&lt;/ref&gt;։ Նոր անունը աւելի վաղ հանդիպած է ինչպէս գեղարուեստական գրականութեան մէջ (Ա․ Պուշկին), այդպէս ալ որոշ հաստատութիւններու անուանումներուն մէջ (Փեթրոկրատի հնածէսական թեմ)։ Այդուհանդերձ, առօրեային մէջ նոր անուանումը դժուար կը պահպանէր իր գոյութիւնը․ դեռեւս 1920-ականներու սկիզբը խօսակցական լեզւով շատերը կը շարունակէին քաղաքը անուանել Փեթերսպուրկ{{sfn|Санкт-Петербург: энциклопедия|2006|с=662}}։

26 Յունուար 1924-ին ԽՍՀՄ Խորհուրդներու Բ. համամիութենական համագումարը բաւարարած (Գրիգորի Զինովեւի նախաձեռնութիւն) է Փեթրոկրատի խորհուրդի խնդրանքը եւ իր որոշմամբ վերանուանած է Փեթրոկրատը Լենինկրատի՝ [[Վլատիմիր Լենին]]ի՝ 1917-ի Հոկտեմբերեան յեղափոխութեան կազմակերպիչներէն մէկուն, Խորհրդային պետութեան (ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ) հիմնադրի եւ ղեկավարի պատուին, որ վախճանուած էր անոցմէ 5 օր առաջ{{sfn|Санкт-Петербург: энциклопедия|2006|с=449}}։
[[Պատկեր:Referendum1991_bulletin.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Referendum1991_bulletin.jpg|մինի|358x358փքս|1991 թվականի հունիսի 12-ի քաղաքին իր պատմական անունը վերադարձնելու հանրաքվեի հարցաթերթիկ։]]
12 Յունիս 1991-ին տեղի ունեցած հարցման մասնակիցներու 54,86 %-ը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.rosbalt.ru/piter/2011/09/06/886714.html|title=Вишневский: Не слышал, чтобы Собчак поддерживал переименование Ленинграда|publisher=Нормативная база Росбалт|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120205040825/http://www.rosbalt.ru/piter/2011/09/06/886714.html|archivedate=2012-02-05|accessdate=2011-11-24|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt; կողմ արտայայտուած են քաղաքին իր պատմական անուանումը վերադարձնելուն։ ՌԽՖՍՀ գերագոյն խորհուրդի նախագահութեան 6 Սեպտեմբեր 1991-ի № 1643-I հրամանով քաղաքին վերադարձուած է անոր սկզբնական անունը՝ Սեն Փեթերսպուրկ։ Սակայն մինչեւ Փետրուար1992-ը շարք մը ուսումնական հաստատութիւններ կը շարունակէին կոչուիլ Լենինկրատեան&lt;ref&gt;https://www.gazeta.ru/social/2016/09/05/10177931.shtml&lt;/ref&gt;։ 21 Ապրիլ 1992-ին ՌԴ ժողովրդական դէպուտատներու համագումարը ՌԽՖՍՀ սահմանադրութեան 71 յօդուածի մէջ ներառեց քաղաքի նոր անուանումը&lt;ref name=&quot;constitution.garant.ru&quot; /&gt;։ Տուեալ լրացումը ուժի մէջ մտաւ անոր՝ «Ռուսքայա կազեթա» թերթին մէվ հրապարակուելէն անմիջապէս ետք՝ 16 Մայիս 1992—ին&lt;ref&gt;[http://yeltsin.ru/upload/newspaper/1992/rs05_16_92_2/index.html Закон Российской Федерации от 21 апреля 1992 года № 2708-I «Об изменениях и дополнениях Конституции (Основного Закона) Российской Советской Федеративной Социалистической Республики»]{{Dead link|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} // «Российская газета», 16 мая 1992 года, № 111 (447), с. 3—5.&lt;/ref&gt;։ Սեն Փեթերսպուրկին իր պատմական անուանումը վերադարձնելու գլխաւոր նախաձեռնողը, որ մեծ դեր խաղցաւ այդ գործին մէջ, քաղաքապետ Անատոլի Սոբչաքն էր, որ այս գործը համարած է իր քաղաքական ամենամեծ ձեռքբերումը (որ յաւերժացուած է 2006-ին անոր պատուին յուշարձան կանգնեցնելով)։ Ան յոյս ունէր, որ իր քաղաքը Պալտիքայի մէջ դառնալու է դրամատունային, առեւտրային, զբօսաշրջային եւ մշակութային կեդրոնը․ լաւատեսութեամբ կը գնահատէր նոր Ռուսաստանի մայրաքաղաքը Սեն Փեթերսպուրկ տեղափոխելու հնարաւորութիւնը&lt;ref&gt;''Елена Хеллберг-Хирн.'' Печать империи. Постсоветский Петербург. Перевод с английского Д. Д. Невельской. Издательство «Европейский Дом» — 2008—414 с., илл. ISBN 978-5-8015-0232-8, С. 126, 146—147&lt;/ref&gt;։

1990-ականներուն եւ 21-րդ դարու սկիզբը աւագ սերունդի որոշ մարդոց խօսքով կը շարունակուի հանդիպիլ նախկին անուանումը՝ Լենինկրատ․ այն պարագային, երբ աւելի երիտասարդ սերունդի խօսքով այն գրեթէ ակնթարթօրէն անհետացած է{{sfn|Санкт-Петербург: энциклопедия|2006|с=632}}։ Միեւնոյն ժամանակ այդ անուանումը կը հանդիպի կոմունիստական եւ խորհրդայնամէտ հայեացքներու տէր երիտասարդներու շրջանին մէջ, ինչպէս նաեւ կը յիշատակուի մշակոյթի մէջ (օրինակ՝ «Լենինկրատ» խումբի անուան մէջ)։ Նախկին անուանումը պահպանուած է որոշ կազմակերպութիւններու անուանումներուն մէջ՝ Լենինկրատի կենդանաբանական այգի, Լենեներկօ եւ այլն։

Քաղաքի ոչ պաշտօնական անուանումներ՝

* Հիւսիսային մայրաքաղաք (Ռուսաստանի երկրորդ մայրաքաղաք)․ այսպէս յաճախ կ՛անուանեն Սեն Փեթերսպուրկը՝ յիշելով անոր մինչյեղափոխական կարգավիճակի մասին։
* Հակիրճ՝ СПб (ՍՊբ) տարբերակը կ՛օգտագործուի պաշտօնական մատենագրութեան մէջ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://gsnti-norms.ru/norms/common/doc.asp?0&amp;/norms/stands/7_12.htm|title=Библиографическая запись. Сокращение слов на русском языке общие требования и правила|publisher=Нормативная база ГСНТИ|archiveurl=https://www.webcitation.org/6OjOkUx0q|archivedate=2014-04-10|accessdate=2011-10-21}}&lt;/ref&gt;։
* Մշակութային մայրաքաղաք
* Քաղաք Նեւայի վրայ
* Սպիտակ գիշերներու քաղաք
* Պիտէր՝ Սեն Փեթերսպուրկի կրճատ անուանումը, որ քաղաքի ամենահին ոչ պաշտօնական անուանումներէն մէկն է։
* Հիւսիսային Վենետիկ՝ պատկերաւոր համեմատութիւն [[Վենետիկ]]ի հետ՝ մեծ քանակութեան գետերու եւ ջրանցքներու, ինչպէս նաեւ ճարտարապետութեան պատճառով։
* Հիւսիսային Փալմիրա՝ բանաստեղծական համեմատութիւն Փալմիրայի՝ լեգենդար գեղեցկութիւն ունեցող քաղաքի հետ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://severnaypalmira.ucoz.ru/|title=Добро пожаловать на сайт о Санкт-Петербурге!|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111105081609/http://severnaypalmira.ucoz.ru/|archivedate=2011-11-05|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
* Լենինի քաղաք՝ կիսապաշտօնական անուանում խորհրդային ժամանակներուն (որ կը հանդիպի մասնաւորապէս Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակուան պաստառներուն)։
* Երեք յեղափոխութիւններու օրրան (քաղաք)՝ կիսապաշտօնական անուանում, որ կապուած է 1905-1907 եւ 1917 թուականներու յեղափոխական իրադարձութիւններուն քաղաքի ունեցած վճռական դերակատարման հետ։
* Պետրոպոլ՝ բանաստեղծական այլաբերութիւն, Փեթերսպուրկ անուան հելլէնականացուած ձեւը ([[Յունարէն|յուն]]․՝ Πετρούπολης)։ Առաջին անգամ կիրառած է Միխայիլ Լոմոնոսովը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://az.lib.ru/l/lomonosow_m_w/text_0080.shtml|title=ОДА на прибытие Ея Величества великия Государыни Императрицы Елисаветы Петровны из Москвы в Санктпетербург 1742 года по коронации|publisher=Lib.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111107080638/http://az.lib.ru/l/lomonosow_m_w/text_0080.shtml|archivedate=2011-11-07|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
* Նեւոկրատ՝ քաղաքի անուանումը հնածէսներու շրջանին՝ 18-րդ դարուն Սեն Փեթերսպուրկի մէջ հնադաւաններու բնակութիւն հաստատելէն ի վեր։ Այժմ որոշ պարբերականներու մէջ հրատարակութեան վայրը կը նշուի ոչ թէ Սեն Փեթերսպուրկ, այլ Նեւոկրատ (Извещение Российского Совета Древлеправославной Поморской Церкви. — Невоград, 1991)։ Տեղի պոմորեան հնածէսական համայնքը եւս կը կր է ոչ պաշտօնական Նեւսքայա անունը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://pomorian.narod.ru/module2_1.htm|title=История Невской общины|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120809000031/http://pomorian.narod.ru/module2_1.htm|archivedate=2012-08-09|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
* Պատուհան դէպի [[Եւրոպա]]՝ այս մակդիրը տարածուած է այն բանէն ետք, երբ այն կիրառած է Ալեքսանդր Պուշկինը «պղինձէ հեծեալը» պոէմի նախերգանքին մէջ (1833)։ Ինքը Պուշկինը, սակայն, այդ կերպարը փոխառած է իտալացի փիլիսոփայ եւ քննադատ Ֆրանչեսքօ Ալկարօտտիէն&lt;ref&gt;См. «Lettere sulla Russia» Франческо Альгаротти (1759)&lt;/ref&gt;։
* Քրէական մայրաքաղաք՝ անուանում, որ շրջանառութեան մէջ մտած է «Հանցաւոր Փեթերսպուրկը» հեռուստաշարքի ցուցադրուելէն ետք։

== Ֆիզիկա-աշխարհագրական բնութագիր ==

=== Աշխարհագրական դիրք ===
Սեն Փեթերսպուրկը տեղակայուած է Ռուսաստանի Դաշնութեան հիւսիս-արեւմուտքը՝ Մերձնեւեան դաշտավայրի սահմանին։ Կեդրոնի համակարգերն են՝ 59°57′ հս․ լ.30°19′ աւ. ե.։ Զբաղեցնելով Նեւա գետի գետաբերանին հարող Ֆիննական ծոցի Նեւայի ծովախորշի ափը՝ քաղաքը 90 քմ ձգուած է [[հիւսիս]]-[[արեւմուտք]]էն դէպի [[հարաւ]]-[[արեւելք]]։ Քաղաքի բարձրութիւնը ծովի մակերեւոյթէն ըստ շրջաններու՝ կեդրոն՝ 1-5 մ, հիւսիս՝ 5-30 մ, հարաւ եւ հարաւ-արեւմուտք՝ 5-22 մ։ Քաղաքի սահմանագիծին մէջ ամենաբարձր վայրը Քրասնոյէ Սելօ քաղաքին մէջ գտնուող Տուտերկոֆի բարձունքներն են՝ 176 մեթրով&lt;ref name=&quot;География Ленинграда&quot;&gt;{{книга|автор=Даринский А. В.|часть=|заглавие=География Ленинграда|ссылка=|ответственный=|издание=|место=Л.|издательство=Лениздат|год=1982|страницы=6–18}}&lt;/ref&gt;։  Քաղաքի տարածքին կը գտնուի բարձրութիւններու եւ խորութիւններու հաշուարկման համակարգի զերոյական նիշը, որ քանի մը պետութիւններու հարթաչափական ցանցերու համար կը ծառայէ իբրեւ ելման կէտ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.kronstadt.ru/history_futshtock.htm|title=Кронштадтский футшток|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130618044529/http://www.kronstadt.ru/history_futshtock.htm|archivedate=2013-06-18|accessdate=2012-11-20|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Սեն Փեթերսպուրկը կը գտնուի Մոսկուայի ժամային գօտիին մէջ՝ UTC +3:00։

=== Ջրագրութիւն ===
Սեն Փեթերսպուրկի տարածքին բոլոր ջրահոսքերու ընդհանուր երկարութիւնը 282 քմ է, իսկ անոնց ջրային մակերեսը կը կազմէ քաղաքին մէջ ամբողջ մակերեսի մօտ 7%-ը։ Քաղաքը հիմնուելէն ի վեր ջրագրային ցանցը էական փոփոխութիւններ կրած է։ Քանի որ քաղաքը կը կառուցուէր ցած ճահճային վայրի մէջ, ապա պահանջուեցաւ ջրանցքներու եւ լճակներու չորացում։ Ընդ որուն, անոր արդիւնքով դուրս հանուած հողը կ՛օգտագործուէր մակերեւոյթը բարձրացնելու համար։ 19-րդ դարու կէսերուն Նեւա գետի ճիւղաբերան կազմուած էր 48 գետէ եւ ջրանցքներէ, որոնց կը կազմէին 101 կղզի։ Ժամանակի ընթացքին (քաղաքի կառուցման զուգընթաց) շատ ջրաւազաններ կորսնցուցին իրենց նախնական նշանակութիւնը, աղտոտեցան եւ սորուն նիւթով լեցուեցան։ 20-րդ դարուն ջրանցքներու, վտակներու եւ գետաբազուկներու լցման արդիւնքով կղզիներու թիւը կրճատեցաւ 42-ի։

Քաղաքի հիմնական ջրային մայրուղին՝ Նեւա գետն է, որ կը լեցուի Ֆիննական ծոցի Նեւայի ծովախորշ։ Առաւել նշանակալի են ճիւղաբերանի գետաբազուկներ Մեծ եւ Փոքր Նեւան, Մեծ, Միջին եւ Փոքր Նեւկան, Ֆոնտանկան, Մոյկան, Եկատէրինգոֆկան, Քրեստովքան, Քարպովքան, Ժդանովքան, Սմոլենքան, Պրէաժքան, Քրոնվէրի նեղուցը, Մորսկօ ջրանցքը, Օպվոդնի ջրանցքը, Կրիպոյէտովի ջրանցքը, Քրիւքովի ջրանցքը։ Քաղաքի սահմանագիծին մէջ Նեւայի հիմնական վտակներն են ձախէն՝ Իժորա, Սլաւէանքա, Մուրզինքա, աջէն՝ Օխտա, Չէօռնայա Ռեչկա։ Ճիւղաբերանի խոշոր կղզիներն են՝ Վասիլեւսքի, Փեթրոկրատի, Քրեսդովսքի, Դեկաբրիստներու, Ֆիննական ծոցի խոշոր կղզին՝ Քոթլինը&lt;ref name=&quot;Атлас Ленинграда, стр 59&quot;&gt;{{книга|заглавие=Ленинград: Историко-географический атлас|место=М.|издательство=Главное управление геодезии и картографии при Совете министров СССР|год=1981|страницы=59}}&lt;/ref&gt;։ Ջրային առարկաներու վրայ մօտ 800 կամուրջ կառուցուած է (չհաշուած՝ արդիւնաբերական ձեռնարկութիւններու տարածքներուն գտնուող կամուրջները), ինչպէս՝ 218 հետիոտնային եւ 22 բացովի կամուրջ։ Ասոնցմէ որոշները կը գտնուին այնպիսի վայրերու մէջ, որոնք ժամանակին եղած են Սեն Փեթերսպուրկի արուարձանները՝ Քրոնշդատդումքա 5 կամուրջ, Պուշկինի մէջ՝ 54, Պետերկոֆում՝ 51, Պաւլովսքի մէջ՝ 16, Լոմոնոսվի մէջ՝ 7։ Ամենաերկար կամուրջը Օբուխովի մեծ կամուրջն է, որ կը գտնուի Նեւա գետի վրայ (կամուրջի ընդհանուր երկարութիւնը 2824 մ է), ամենալայն կամուրջը Սինի կամուրջն է՝ Մոյքագետի վրայ (99,5 մ)։

Քաղաքի տարածքի զգալի մասը (Նեւա ճիւղաբերանի կղզիները, Ֆիննական ծոցի եւ Բալթեան երկաթուղիի միջեւ ինկած հատուածը, մինչեւ Ֆոնտանքա գետը ինկած ձախ ափը եւ այլն) տեղակայուած է ծովի մակերեւոյթէն 1.2-3 մեթրը չգերազանցող բարձունքներու վրայ։ Այդ շրջանները ջրհեղեղներու վտանգի տակ կը գտնուին, որ հիմնականին կապուած է Ֆիննական ծոցի արեւելեան հատուածին մէջ քամիի առաջացուցած ալեկոծութեան հետ։ Աղետալի ջրհեղեղներ տեղի ունեցած են 19 Նոյեմբեր 1824-ին (7 Նոյեմբեր, մակարդակը ընդունուածէն բարձր էր 4.21 մեթրով) եւ 23 Սեպտեմբեր 1924-ին (3.69 մ)։ Այդ ջրհեղեղի ժամանակ ջուրի տակ անցած է քաղաքի մօտ 70 քմ²-ը։ Փեթերսպուրկի երեք հարիւր տարիներու պատմութեան ընթացքին, ըստ տարբեր աղբիւրներու, գրանցուած է մօտ 300 ջրհեղեղ։ Վերջին վտանգաւոր ջրհեղեղը (ջուրը բարձրացած է մինչեւ 187 սմ՝ Քրոնշդատդի խորքաչափէն) տեղի ունեցած է 16 Նոյեմբեր 2010-ին, իսկ աւելի վտանգաւոր մէկ այլ ջրհեղեղ (220 սմ)՝ 10 Յունուար 2007-ին&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.nevariver.ru/flood_list.php|title=Климат, погода в Санкт-Петербурге|date=|publisher=Всё о реке Неве: мосты, притоки, наводнения...|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111004220801/http://www.nevariver.ru/flood_list.php|archivedate=2011-10-04|accessdate=2011-10-26|author=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Օգոստոս 2011-ին Ֆիննական ծոցի Նեւայի ծովախորշին մէջ գործարկուեցաւ ջրհեղեղներէն Սեն Փեթերսպուրկը պաշտպանող շինութիւններու համալիրը (այսպէս կոչուած «ամբարտակ»)։ Առաջին անգամ այն ամբողջովին գործարկուեցաւ 28 Դեկտեմբեր 2011-ին ջրհեղեղի ժամանակ։ Եթէ ամբարտակը չփակէին, ապա, ըստ սոցիալիստներու նախագուշակմամբ, Նեւայի ջուրը այդ անգամ կը բարձրանար մինչեւ 281 սմ (ջրհեղեղը իր մեծութեամբ կ՛ընդգրկուէր 5 խոշոր ջրհեղեղներու մէջ), եւ ջուրի տակ կրնար անցնել քաղաքի մէկ հինգերորդ մասը։ Այսպիսով, կանխարգիլուեցաւ այն վնասը, որ ջրհեղեղի պարագային կրնար մօտ 25 մլր ռուբլի&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.nvspb.ru/tops/potop-otmenyaetsya-47223|title=Потоп отменяется. Комплекс защитных сооружений спас Петербург от наводнения, которое могло войти в пятёрку самых сильных и разрушительных|date=|publisher=Невское время. 29.12.2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120522162421/http://nvspb.ru/tops/potop-otmenyaetsya-47223|archivedate=2012-05-22|accessdate=2012-01-11|author=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
[[Պատկեր:Вид на Петропаловку и Дворцовый pan7.jpg|մինի|1128x1128փքս|Տեսարան Նեւա գետէն դեպի Վասիլեւսքի կղզիի սլաք, Պետրոպավլովեան ամրոց եւ Պալատական կամուրջ սպիտակ գիշերով, 3 Յուլիս, 2010, 1:35 MSD]]
&lt;br /&gt;
=== Կլիմա ===
Փեթերսպուրկի կլիման չափաւոր է, անցումային՝ չափաւոր ցամաքայինէն չափաւոր ծովայինի։ Կլիմայի այսպիսի տեսակը կը բացատրուի քաղաքի աշխարհագրական դիրքով եւ Լենինկրատի մարզին բնորոշ մթնոլորտային շրջանառութեամբ։ Այս պայմանաւորուած է երկիր եւ մթնոլորտ եկող համեմատաբար ոչ մեծ քանակութեան արեւային ջերմութեամբ։ Ըստ Քէօպպէնի կլիմաներու դասակարգման&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://climateandlife.ru/wp-content/uploads/2014/10/%D0%9B%D0%B5%D0%BA%D1%86%D0%B8%D1%8F-7_%D0%9A%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%84%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%B8-%D0%BA%D0%BB%D0%B8%D0%BC%D0%B0%D1%82.pdf|title=Классификация климата. Климаты Земли|work=Климат и жизнь, Climate and life, Лекции и вспомогательные материалы для студентов географических факультетов СПбГУ и ЛХФ ГЛТУ|accessdate=2016-02-26|lang=ru|archive-date=2016-03-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305080206/http://climateandlife.ru/wp-content/uploads/2014/10/%D0%9B%D0%B5%D0%BA%D1%86%D0%B8%D1%8F-7_%D0%9A%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%84%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%B8-%D0%BA%D0%BB%D0%B8%D0%BC%D0%B0%D1%82.pdf|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;՝ քաղաքը կը դասուի խոնաւ ցամաքային կլիմայական տեսակին։ Պալտիք ծովի ցիկլոններու ազդեցութեան պատճառով ամառը կարճ է, տաք ու խոնաւ, իսկ ձմեռը՝ երկար, ցուրտ ու խոնաւ։ Սեն Փեթերսպուրկի կլիման նման է Հելսինքիի կլիմային, թէեւ արեւելեան դիրքի շնորհիւ այստեղ ձմռան աւելի ցուրտ է, իսկ ամռան՝ աւելի տաք։

Արեւի ճառագայթման ընդհանուր հոսքը 1.5 անգամ աւելի քիչ է, քան [[Ուքրանիա]]յի հարաւը եւ երկու անգամ քիչ, քան [[Միջին Ասիա|Միջին Ասիոյ]]։ Մէկ տարուան ընթացքին քաղաքին մէջ միջինը կ՛ըլլայ 62 արեւոտ օր։ Այդ պատճառով տարուան մեծ մասը ամպամած եղանակ է եւ ցրուած լուսաւորութեամբ օրեր&lt;ref name=&quot;География Ленинграда2&quot;&gt;{{книга|автор=Даринский А. В.|часть=|заглавие=География Ленинграда|ссылка=|ответственный=|издание=|место=Л.|издательство=Лениздат|год=1982|страницы=21—29}}&lt;/ref&gt;։ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ օրուան տեւողութիւնը կը փոխուի 22 Դեկտեմբերին 5 ժամ 51 վայրկեանէն մինչեւ 22 Յունիսը 18 ժամ, 50 վայրկեան։ Քաղաքին մէջ կը դիտուին այսպէս կոչուած սպիտակ գիշերներ (կը համարուի, որ անոնք կը սկսին 25-26 Մայիսէն եւ կը վերջանայ 16-17 Յուլիսն), երբ արեւը կ՛իջնէ հորիզոնի վրայ 9°-էն ոչ աւել եւ գիշերային աղջամուղջը գրեթէ կը միախառնուի առաւօտեանի հետ։ Ընդհանուր առմամբ, սպիտակ գիշերները կը տեւեն 50 օր&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.petrohol.ru/climat.html|title=Климат, погода в Санкт-Петербурге|date=|publisher=petrohol.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101128084637/http://petrohol.ru/climat.html|archivedate=2010-11-28|accessdate=2010-09-17|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Պարզ եղանակին հորիզոնական մակերեւոյթին արեւի ուղիղ ճառագայթման տարեկան լայնոյթը 25 ՄՋ/մ²-էն (Դեկտեմբեր) մինչեւ 686 ՄՋ/մ² (Յունիս) է։ Ամպամածութիւնը կը նուազեցնէ տարեկան արեւային ընդհանուր ճառագայթումը միջինը 21%-ով, իսկ ուղիղ արեւային ճառագայթումը՝ 60%-ով։ Միջին տարեկան ընդհանուր ճառագայթումը կը կազմէ 3156 ՄՋ/մ²{{sfn|Санкт-Петербург: энциклопедия|2006|с=371—372}}։

Քաղաքին բնորոշ է օդային զանգուածներու յաճախակի փոփոխումը, որ հիմնականին պայմանաւորուած է ցիկլոնային ներգործութեամբ։ Ամռան կը գերակշռեն արեւմտեան եւ հիւսիս-արեւմտեան, ձմռան՝ արեւմտեան եւ հարաւ-արեւմտեան քամիները&lt;ref name=&quot;География Ленинграда2&quot; /&gt;։ Փեթերսպուրկի օդերեւութաբանական կայանները տուեալներ ունին 1722-էն։ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ գրանցուած ամենաբարձր ջերմաստիճանը +37,1&amp;nbsp;°C է&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.pogoda.ru.net/monitor.php?id=26063&amp;month=8&amp;year=2010|title=Погода в Санкт-Петербурге в августе 2010|date=|publisher=pogoda.ru.net|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110625152301/http://www.pogoda.ru.net/monitor.php?id=26063&amp;month=8&amp;year=2010|archivedate=2011-06-25|accessdate=2010-09-17|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;, իսկ ամենացածը՝ -35,9&amp;nbsp;°C&lt;ref name=&quot;Книга рекордов Петербурга&quot;&gt;Книга рекордов Петербурга. Всё самое-самое в истории и жизни города. Редактор-составитель Дмитрий Шерих. — СПб.: Иванов и Лещинский, 1995. С.8—9.&lt;/ref&gt;։
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
! colspan=&quot;14&quot; |Քուալա Լամփուրի կլիմայական տուեալները
|-
|Ամիս
|Յունուար
|Փետրուար
|Մարտ
|Ապրիլ
|Մայիս
|Յունիս
|Յուլիս
|Օգոստոս
|Սեպտեմբեր
|Հոկտեմբեր
|Նոյեմբեր
|Դեկտեմբեր
|Տարի
|-
!Ցուցանիշային բարձր °C (°F)
|8.7
(47.7)
|10.2
(50.4)
|14.9
(58.8)
|25.3
(77.5)
|32.0
(89.6)
|34.6
(94.3)
|35.3
(95.5)
|37.1
(98.8)
|30.4
(86.7)
|21.0
(69.8)
|12.3
(54.1)
|10.9
(51.6)
|37.1
(98.8)
|-
!&lt;abbr&gt;Միջին բարձր&lt;/abbr&gt; °C (°F)
|−3.0
(26.6)
|−3.0
(26.6)
|2.0
(35.6)
|9.3
(48.7)
|16.0
(60.8)
|20.0
(68)
|23.0
(73.4)
|20.8
(69.4)
|15.0
(59)
|8.6
(47.5)
|2.0
(35.6)
|−1.5
(29.3)
|9.1
(48.4)
|-
!Միջին օրական °C (°F)
|−5.5
(22.1)
|−5.8
(21.6)
|−1.3
(29.7)
|5.1
(41.2)
|11.3
(52.3)
|15.7
(60.3)
|18.8
(65.8)
|16.9
(62.4)
|11.6
(52.9)
|6.2
(43.2)
|0.1
(32.2)
|−3.7
(25.3)
|5.8
(42.4)
|-
!&lt;abbr&gt;Միջին ցած&lt;/abbr&gt; °C (°F)
|−8.0
(17.6)
|−8.5
(16.7)
|−4.2
(24.4)
|1.5
(34.7)
|7.0
(44.6)
|11.7
(53.1)
|15.0
(59)
|13.4
(56.1)
|8.8
(47.8)
|4.0
(39.2)
|−1.8
(28.8)
|−6.1
(21)
|2.7
(36.9)
|-
!Ցուցանիշային ցած °C (°F)
|−35.9
(−32.6)
|−35.2
(−31.4)
|−29.9
(−21.8)
|−21.8
(−7.2)
|−6.6
(20.1)
|0.1
(32.2)
|4.9
(40.8)
|1.3
(34.3)
|−3.1
(26.4)
|−12.9
(8.8)
|−22.2
(−8)
|−34.4
(−29.9)
|−35.9
(−32.6)
|-
!Տեղումներ մմ (դիւյմ)
|44
(1.73)
|33
(1.3)
|37
(1.46)
|31
(1.22)
|46
(1.81)
|71
(2.8)
|79
(3.11)
|83
(3.27)
|64
(2.52)
|68
(2.68)
|55
(2.17)
|51
(2.01)
|661
(26.02)
|-
!&lt;abbr&gt;Միջ.&lt;/abbr&gt; անձրեւոտ օրեր
|9
|7
|10
|13
|16
|18
|17
|17
|20
|20
|16
|10
|173
|-
!&lt;abbr&gt;Միջ.&lt;/abbr&gt; ձնառատ օրեր
|17
|17
|10
|3
|0
|0
|0
|0
|0
|2
|9
|17
|75
|-
!% խոնաւութիւն
|86
|84
|79
|69
|65
|69
|71
|76
|80
|83
|86
|87
|78
|-
!Միջին ամսական արեւային ժամ
|21.7
|53.7
|124.0
|180.0
|260.4
|276.0
|266.6
|213.9
|129.0
|71.3
|24.0
|12.4
|1633
|}

=== Բուսականութիւն ===
Սեն Փեթերսպուրկի եւ արուարձաններու անտառները ջրային մակերեւոյթի հետ կը զբաղեցնեն քաղաքային տարածքի մօտ 40%-ը (2002-ի տուեալներով)։ 2000-ին քաղաքի մէկ բնակիչին բաժին կ՛իյնար մօտ 65 մ² անտառ։ Կանաչ ծառատունկներու ընդհանուր մակերեսը կը գերազանցէ 31 000 հա-ը, որոնցմէ են՝ 68 զբօսայգի, 166 այգի, 730 հրապարակ, 232 ծառուղի, 750 կանաչապատ փողոց{{sfn|Санкт-Петербург: энциклопедия|2006|с=296—297}}։ Քաղաքի զբօսայգիները տեղակայուած են տարբեր լանդշաֆտային պայմաններու մէջ՝ Ֆիննական ծոցի ափի ստորին եւ վերին հատուածներուն մէջ (Ստրելնայի, Փեթերկոֆի եւ Լոմոնոսովի զբօսայգիները), մօրենային հարթավայրու մէջ (Պուշկին քաղաքի զբօսայգիները), կամային բլուրներուն (Շուվալովի զբօսայգի, Ռոսինովի պուրակ)։ Շարք մը զբօսայգիներու հիմքը կը կազմեն բնական անտառները, որոնք մինչ այժմ պահպանած են իրենց ծառակազմը (Սոսնովքա, Ուդալնի զբօսայգի)։ Շատ զբօսայգիներ, որոնք հիմնուած են  հետպատերազմեան տարիներուն, բաժնուած են տարածքներու, ուր բնափայտի բուսականութիւնը փաստացի կը բացակայէր (Մոսկովեան յաղթանակի զբօսայգի, Ծովամերձ յաղթանակի այգի)){{sfn|Санкт-Петербург: энциклопедия|2006|с=643}}։ Քաղաքի ծայրամասերուն մէջ պահպանուած են հարաւային տայգայի ենթագօտիէն  մնացած անտառային զանգուածներ՝ Յունտոլովի արգելոցը, Ռժեւսքի անտառապուրակը, Օխտա գետի երկայնքով անտառային կղզեակները, Տալլինի մայրուղին, Նեւա գետի եւ Մոսկուա գնացող երկաթուղիի միջեւ հատուածը&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;{{книга|автор=Даринский А. В.|часть=|заглавие=География Ленинграда|ссылка=|ответственный=|издание=|место=Л.|издательство=Лениздат|год=1982|страницы=46—47}}&lt;/ref&gt;։&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;210&quot;&gt;
Պատկեր:Catherine park in Tsarskoe Selo 02.jpg|Եկատերինինսքի զբօսայգին Պուշկին քաղաքին մէջ
Պատկեր:Sunset over Neva river.jpg|Մայրամուտ սառցապատ Նեւայի վրայ
Պատկեր:Bolshoy Obukhovsky Bridge SPB (img1).jpg|Օբուխովի մեծ կամուրջը Նեւայի վրայ
Պատկեր:Park Pobedy SPB 2.jpg|Մոսկովեան յաղթանակի զբօսայգի
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;Քաղաքին մէջ կայ բնութեան յատուկ պահպանուող 7 տարածք՝ 3 պետական արգելոց (Յունտոլովի, Գլադիշեւի, Նեւայի ծովախորշի հիւսիսային ափ) եւ 4 բնութեան յուշարձան (Տուտերկոֆի բարձունքներ, Քոմարովի ափ, Ստրելնայի ափ, Սերգիեւքա զբօսայգի)։ Սեն Փեթերսպուրկի զարգացման գլխաւոր նախագիծով կը ծրագրուի հիմնել եւս 3 արգելոց եւ 2 բնութեան յուշարձան։

=== Բնապահպանական խնդիրներ ===
Ռուսաստանի Դաշնութեան Բնական աղբիւրներու եւ բնապահպանութեան նախարարութեան տուեալներով 2011-ի դրութեամբ Ռուսաստանի խոշոր քաղաքներու բնապահպանական  վարկանիշային սանդղակին մէջ Սեն Փեթերսպուրկը կը զբաղեցնէր երկրորդ տեղը։ Քաղաքին մէջ կը գործէ մթնոլորտային օդը մոնիթորինգ անող 21 ինքնաշարժ կայան։ 2009-ին օդի արտանետումները կազմեցին 625.3 հազ․ տօննա։ Վնասակար նիւթերու արտանետումները բնակչութեան մէկ շունչի հաշուարկով կը կազմէ տարեկան 135.9 քկ, 1 քմ²-ին՝ 434,5 տօննա։ Բոլոր արտանետումներու 91.9%-ը երթեւեկութեան արտանետումներն են։ 2009-ին, նախորդ տարուան հետ համեմատած, երթեւեկութեան արտանետումներու քանակն աւելցած է 1%-ով, իսկ կայուն աղբիւրներու արտանետումները՝ 9.8%-ով

Նեւա գետի, Նեւայի ծովախորշի եւ Ֆիննական ծոցի բնապահպանական վիճակը կը գնահատուի ոչ բաւարար։ Սեն Փեթերսպուրկի սահմաններուն մէջ Նեւան աղտոտած է արդիւնաբերական թափոններով, գետ կը լեցուին հարիւրաւոր արդիւնաբերական ընկերութիւններու թափոններ։ Նեւաով սովորաբար կը փոխադրեն նաւթամթերք։ Իւրաքանչիւր տարի գետ կը լեցուի աւելի քան 80 հազ․ տօննա աղտոտիչ նիւթ։ Ամէն տարի Փեթերսպուրկի բնօգտագործման կոմիտէն միջինին հաշւով կը գրանցէ նաւթամթերքի լցման աւելի քան 40 դէպք&lt;ref name=&quot;Гринпис 2&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.greenpeace.org/russia/ru/campaigns/water-pollution/saveneva/condition/|title=Состояние Невы|publisher=Гринпис|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121125002059/http://www.greenpeace.org/russia/ru/campaigns/water-pollution/saveneva/condition/|archivedate=2012-11-25|accessdate=2012-08-23|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ 2009-ին քաղաքի բնակարանային տնտեսութեան մէջ առաջացաւ 8 մլն մ³ պինդ կենցաղային թափոն։ Քաղաքի արդիւնաբերութիւնը արտադրական տարատեսակ թափոններու աղբիւր կը հանդիսանայ, որոնց զգալի մասը լուրջ վտանգ կը ներկայացնէ շրջակայ միջավայրի համար։ Ա.-Գ. կարգի թափոնները կը տարուին «Կրասնի Բոր» հրաձգարան (Լենինկրատի մարզի Տոսնենսքի շրջան, քաղաքէն 30 քմ դէպի հարաւ)՝ թունաւոր թափոններու, քիմիական, բժշկական, արդիւնաբերական ընկերութիւններու արտադրանքին օգտագործելու համար։

Ջրհեղեղներէն Սեն Փեթերսպուրկը պաշտպանող շինութիւններու համալիրի կառուցմամբ՝ Նեւայի ծովախորշի ջրափոխանակումը՝ Ֆիննական ծոցի արեւելեան հատուածէն, նուազեցաւ 10-20 %-ով։ Անհանգստութեան առիթ է Ֆիննական ծոցի՝ քաղաքի եւ ամբարտակի միջեւ ինկած փոքր ջրային տարածքներու արդէն սկսած աստիճանական ճահճացումը եւ անոր հետ կապուած բոյսերու մնացորդներու փտումը, որ ժամանակի ընթացքին կրնայ հանգեցնել ջրամբարի լրացուցիչ eutrophication եւ ջրատարածութենէն Նեւայի ծովախորշի ընդարձակ հատուածներու հեռացման&lt;ref name=&quot;Базы данных по экологии Финского залива и их структура&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.evol.nw.ru/lew/base1/ftp-ser/base.doc|title=Базы данных по экологии Финского залива и их структура|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111021010258/http://www.evol.nw.ru/lew/base1/ftp-ser/base.doc|archivedate=2011-10-21|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

== Վարչատարածքային բաժանում ==
{|
| colspan=&quot;2&quot; |Սեն Փեթերսպուրկը կը բաժնուի 18 շրջաններու՝
| rowspan=&quot;3&quot; |[[Պատկեր:Spb_all_districts_2005_abc_rus.svg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Spb_all_districts_2005_abc_rus.svg|աջից|մինի|250x250փքս|Սեն Փեթերսպուրկի վարչատարածքային բաժանումը]]
|-
|
# Աթմիրալտէյսքիի
# Վասիլիի կղզիի
# Վիպորկի
# Քալինինի
# Քիրովի
# Քոլբինոյի
# Քրասնոկվարտէյսքի
# Քրասնոսէլսքի
# Քրոնշտադտ
|
# Քուրորտնի
# Մոսկուայի
# Նեւայի
# Փեթրոկրատի
# Պետրոդվորեցի
# Պրիմորսքի
# Պուշկինի
# Ֆրունզէի
# Կեդրոնական
|-
| colspan=&quot;2&quot; |Շրջաններու սահմաններուն տեղակայուած են 111 ներքաղաքային համայնքային կազմաւորումներ՝ 81 համայնքային շրջան (որոշներ ունին անուններ, որոշներ ուղղակի թուագրուած են), 9 քաղաք (Զելենոկորսք, Քոլբինօ, Քրասնոյէ Սելօ, Քրոնշտադտ, Լոմոնոսով, Պաւլովսք, Պետերկոֆ, Պուշկին, Սեստրորեցք) եւ 21 գիւղ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.gov.spb.ru/law?d&amp;nd=8414528&amp;prevDoc=8442196=Закон Санкт-Петербурга «О территориальном устройстве Санкт-Петербурга» (с изменениями на 13 июля 2011 года)|title=О территориальном устройстве Санкт-Петербурга|date=|publisher=gov.spb.ru|accessdate=2011-08-12|author=|lang=}}&lt;/ref&gt;։
|}

=== Իշխանութեան մարմիններ ===
[[Պատկեր:Смольный.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D0%A1%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9.jpg|աջից|մինի|250x250փքս|Սմոլնի՝ քաղաքի կառավարութեան շէնքը]]
[[Պատկեր:Mariinsky_Palace_Saint_Petersburg.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Mariinsky_Palace_Saint_Petersburg.jpg|աջից|մինի|250x250փքս|Մարինոյի պալատ՝ օրէնսդիր ժողովի նստավայրը]]
Քաղաքի պետական իշխանութիւնը կ՛իրականացուի 14 Յունուար 1998-ին Օրէնսդիր ժողովի կողմէ ընդունուած կանոնադրութեամբ։ Քաղաքի բարձրաստիճան պաշտօնեան նահանգապետն է, որուն կ՛ընտրեն ՌԴ այն քաղաքացիները, որոնք կը բնակինն Սեն Փեթերսպուրկի տարածքին եւ ունին դաշնային օրէնքով սահմանուած ընտրական իրաւունք։ Նահանգապետը կ՛ընտրուի գաղտնի քուէարկութեամբ 5 տարի ժամկէտով&lt;ref name=&quot;О выборах губернатора Санкт-Петербурга&quot;&gt;{{cite web|url=http://gov.spb.ru/law?d&amp;nd=537920153&amp;nh=0|title=О выборах высшего должностного лица Санкт-Петербурга - Губернатора Санкт-Петербурга (с изменениями на 22 марта 2013 года)|publisher=Официальный портал администрации СПб|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140722194530/http://gov.spb.ru/law?d&amp;nd=537920153&amp;nh=0|archivedate=2014-07-22|accessdate=2013-05-27|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Օգոստոս 2011-էն քաղաքի նահանգապետն է Գէորգի Պոլտաւչենկոն «Միասնական Ռուսաստան» կուսակցութենէն, որ այդ պաշտօնին նշանակուած է Օրէնսդիր ժողովի կողմէ՝ ՌԴ նախագահի առաջարկով՝ այդ պահուն գործող օրէնսդրութեան համաձայն։ Քաղաքի գործադիր իշխանութիւնը կ՛իրականացնէ նահանգապետի կողմէ ղեկավարուող կառավարութիւնը եւ Սեն Փեթերսպուրկի պետական իշխանութեան այլ գործադիր մարմիններ, որոնք կը կազմեն քաղաքի պետական իշխանութեան գործադիր մարմիններու համակարգը՝ Սեն Փեթերսպուրկի վարչութիւնը։ Քաղաքի կառավարութիւնը կը նստի Սմոլնի ուսումնարանի շէնքը։

Քաղաքի օրէնսդիր իշխանութիւնը կ՛իրականացնէ Օրէնսդիր ժողովը, որ բաղկացած է 50 պատգամաւորերէ, որոնց կ՛ընտրէ քաղաքի բնակչութիւնը՝ 5 տարի ժամկէտով։ Սեպտեմբեր 2016-ին ձեւաւորուած է վեցերորդ գումարման Օրէնսդիր ժողովը, որուն կը մասնակցի 6 կուսակցութիւն՝ Միասնական Ռուսաստան (36 տեղ), Արդար Ռուսաստան (3), ՌԴ կոմունիստական կուսակցութիւն (3), Ռուսաստանի Լիպերալ-դեմոկրատական կուսակցութիւն (3), Աճի կուսակցութիւն (3), Խնձոր կուսակցութիւն (2)&lt;ref name=&quot;Выборы депутатов Законодательного Собрания Санкт-Петербурга шестого созыва&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.st-petersburg.vybory.izbirkom.ru/region/st-petersburg?action=show&amp;vrn=2782000678445&amp;region=78&amp;prver=0&amp;pronetvd=0|title=Выборы депутатов Законодательного Собрания Санкт-Петербурга шестого созыва|publisher=Санкт-Петербургская избирательная комиссия|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170729203202/http://www.st-petersburg.vybory.izbirkom.ru/region/st-petersburg?action=show&amp;vrn=2782000678445&amp;region=78&amp;prver=0&amp;pronetvd=0|archivedate=2017-07-29|accessdate=2017-07-25|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Օրէնսդիր ժողովի նախագահն է Վէաչեսլաւ Մաքարովը (Դեկտեմբեր 2011-էն)։ Օրէնսդիր ժողովի նստավայրը Մարինոյի պալատն է։ Քաղաքի ելեւմտացոյցը, արտաելեւմտացոյցային հիմնադրամի ծախսերը կազմակերպելու, վերահսկելու համար ստեղծուած է Սեն Փեթերսպուրկի Վերահսկողա-հաշուարկային պալատը։ Դատական իշխանութիւնը կ՛իրականացնեն Սեն Փեթերսպուրկի կանոնադրական դատարանը եւ խաղարար դատաւորերը&lt;ref name=&quot;Устав Санкт-Петербурга&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.gov.spb.ru/law?d&amp;nd=8308279&amp;prevDoc=8308279&amp;spack=000listid%3D010000000100%26listpos%3D0%26lsz%3D1%26nd%3D9111570%26nh%3D0%26|title=Устав Санкт-Петербурга (с изменениями на 13 июля 2011 года)|publisher=Официальный портал администрации СПб|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110928165107/http://gov.spb.ru/law?d&amp;nd=8308279&amp;prevDoc=8308279&amp;spack=000listid=010000000100&amp;listpos=0&amp;lsz=1&amp;nd=9111570&amp;nh=0&amp;|archivedate=2011-09-28|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Քաղաքին մէջ կը գործեն նաեւ համայնքային կազմաւորումներու պատգամաւորերու խորհուրդներ, որոնց ընտրութիւնները տեղի ունեցած են 2014-ին։

=== Քաղաքային ելեւմտացոյց ===
Սեն Փեթերսպուրկի ելեւմտացոյցի մուտքերու հիմնական մասը կը կազմեն՝ կազմակերպութիւններու շահոյթէն եկած հարկը (26 %), ֆիզիկական անձանց շահոյթի հարկը (45.7 %), մաքսեր (4.4 %), կազմակերպութիւններու սեփականութեան հարկը (6.9 %), պետական եւ համայնքային սեփականութեան տակ գտնուող գոյքի օգտագործման հարկը (3,6 %)։ Հիմնական ծախսեր՝ ազգային տնտեսութիւն (24,61 %), կրթութիւն (24,07 %), առողջապահութիւն (16,34 %), ընկերային քաղաքականութիւն (12,48 %), բնակարանային տնտեսութիւն (10,21 %), համապետական հարցեր (4,86 %), մշակոյթ եւ շարժանկարչութիւն (3,80 %), մարզանք (1,37 %)։ Սեն Փեթերսպուրկի պետական պարտքը 11 Յունուար 2018-ի դրութեամբ կազմած է 34.8 մլր ռուբլի&lt;ref name=&quot;2018 թ&quot;&gt;{{Cite web|url=https://fincom.gov.spb.ru/budget/public-debt/state/1|title=Официальный сайт комитета финансов Санкт-Петербурга - Бюджет - Государственный долг|website=fincom.gov.spb.ru|language=ru|accessdate=2018-02-05|archive-date=2021-04-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20210429131207/https://fincom.gov.spb.ru/budget/public-debt/state/1|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
{| class=&quot;standard&quot;
! colspan=&quot;16&quot; |Սեն Փեթերսպուրկի ելեւմտացոցյի կատարում, մլր ռուբլի&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.fincom.spb.ru/comfin/budjet/laws.htm?id=10263416@SXFolderAttrSearch&amp;fid=0&amp;link=10263416@SXFolderAttrSearch$10263451@SXTuneAttrSearch$1537246&amp;blk=10263430|title=Законы о бюджете Санкт-Петербурга|publisher=Комитет финансов Санкт-Петербурга (Россия)|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130524122943/http://www.fincom.spb.ru/comfin/budjet/laws.htm?id=10263416@SXFolderAttrSearch&amp;fid=0&amp;link=10263416@SXFolderAttrSearch$10263451@SXTuneAttrSearch$1537246&amp;blk=10263430|archivedate=2013-05-24|accessdate=2012-09-18|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://sptoday.ru/2013_10_01/byudzhet-peterburga-na-2014-god-odobren-smolnym-s-deficitom-v-39-milliardov/ Бюджет Петербурга на 2014 год одобрен Смольным с дефицитом в 39 миллиардов]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://fincom.gov.spb.ru/budget/implementation/main|title=Официальный сайт комитета финансов Санкт-Петербурга - Бюджет - Исполнение бюджета|website=fincom.gov.spb.ru|language=ru|accessdate=2018-02-05|archive-date=2019-07-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20190704190426/https://fincom.gov.spb.ru/budget/implementation/main|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;
|- class=&quot;bright&quot;
!
!2003
!2004
!2005
!2006
!2007
!2008
!2009
!2010
!2011
!2012
!2013
!2014
!2015&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.fincom.spb.ru/comfin/budjet/laws/doc.htm?id=808@cf_npa_bud|title=ИНФОРМАЦИЯ ОБ ИСПОЛНЕНИИ ОСНОВНЫХ ПАРАМЕТРОВ БЮДЖЕТА САНКТ-ПЕТЕРБУРГА ПО СОСТОЯНИЮ НА 31 ДЕКАБРЯ 2015 Г.|accessdate=2016-09-17|archive-date=2021-06-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20210620102308/https://fincom.gov.spb.ru/comfin/budjet/laws/doc.htm?id=808%40cf_npa_bud|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;
!2016&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.fincom.spb.ru/cf/activity/execution/parameters/basic.htm?id=10249164@SXFolderAttrSearch&amp;fid=6&amp;link=10249164@SXFolderAttrSearch$10249167@SXTuneAttrSearch$1537251$-816896488&amp;blk=10273263&amp;g=|title=ИНФОРМАЦИЯ ОБ ИСПОЛНЕНИИ ОСНОВНЫХ ПАРАМЕТРОВ БЮДЖЕТА САНКТ-ПЕТЕРБУРГА ПО СОСТОЯНИЮ НА 31 ДЕКАБРЯ 2016 Г.|accessdate=2017-05-01|archive-date=2017-07-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20170716053403/http://www.fincom.spb.ru/cf/activity/execution/parameters/basic.htm?id=10249164@SXFolderAttrSearch&amp;fid=6&amp;link=10249164@SXFolderAttrSearch$10249167@SXTuneAttrSearch$1537251$-816896488&amp;blk=10273263&amp;g=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;
!2017&lt;ref name=&quot;2018 թ&quot; /&gt;
|-
!Եկամուտ
|76
|87
|116
|215
|278
|339
|316
|347
|400
|374
|405
|426
|439
|477
|466
|-
!Ծախս
|77
|92
|134
|183
|259
|356
|322
|359
|404
|376
|443
|441
|432
|497
|461
|-
!Բաց հառիւ/շահ
| -1
| -4
| -18
| +32
| +19
| -17
| -7
| -11
| -5
| -2
| -39
| -15
| +7
| -20
| +5
|}

=== Արտաքին կապեր ===
[[Պատկեր:General_Consulate_of_Germany.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:General_Consulate_of_Germany.jpg|աջից|մինի|250x250փքս|Գերմանիայի հիւպատոսարանը Սեն Փեթերսպուրկի մէջ]]
Քաղաքը ունի լայնածաւալ արտաքին կապեր։ Քաղաքին մէջ պարբերաբար տեղի կ՛ունենան այլ քաղաքներու եւ երկիրներու մշակութային օրեր։ 2017-ին Սեն Փեթերսպուրկը ունեցած է 94 քոյր քաղաք&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.kvs.spb.ru/?p=konsul_skij_korpus_akkreditovannij_v_sankt-peterburge20|title=Сотрудничество Санкт-Петербурга с зарубежными городами и регионами|publisher=Комитет по внешним связям Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170830194252/http://kvs.spb.ru/?p=konsul_skij_korpus_akkreditovannij_v_sankt-peterburge20|archivedate=2017-08-30|accessdate=2017-08-30|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Քաղաքին մէջ կայ 35 երկրի գլխաւոր հիւպատոսարան, 3 պատուաւոր գլխաւոր հիւպատոսարան, 25 պատուաւոր հիւպատոսարան, միջազգային կազմակերպութիւններու ներկայացուցչութիւններ՝ ԱՊՀ մասնակից երկիրներու միջխորհրդարանական ժողովի, Վերակառուցման եւ զարգացման եւրոպական դրամատան ներկայացուցչութիւնները, Եւրասիական զարգացման դրամատան մասնաճիւղը, Եւրասիական տնտեսական միութեան միջխորհրդարանական ժողով, ՌԴ 28 առարկաներու ներկայացուցչութիւններ, գրանցուած են 17 գիտամշակութային ինքնավարութիւններ, 51 ազգային-մշակութային միաւորումներ, 20 հայրենակցութիւն&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://kvs.spb.ru/konsulskij-korpus-akkreditovannyj-v-sankt-peterburge/|title=Консульский корпус, аккредитованный в Санкт-Петербурге|publisher=Комитет по внешним связям Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170830234139/http://kvs.spb.ru/konsulskij-korpus-akkreditovannyj-v-sankt-peterburge/|archivedate=2017-08-30|accessdate=2017-08-30|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

=== Քաղաքի պաշտօնական խորհրդանիշներ ===
Սեն Փեթերսպուրկի պատմական զինանշանը, որ հաստատուած է 1730-ին, վերահաստատուած 1780-ին, լրացուած 1857-ին՝ երբեք չչեղարկուած եւ 1991-ին կրկին կիրառութեան մէջ դրուած, կը համարուի քաղաքի ամենահին եւ հիմնական պաշտօնական խորհրդանիշը։ Ներկայիս դրօշը ընդունուած է 8 Յունիս 1992-ին&lt;ref name=&quot;О введении официальных символов&quot;&gt;{{cite web|url=http://geraldika.ru/symbols/521|title=Решение Ленинградского городского совета народных депутатов от 06.09.1991 № 270 «О введении официальных символов Санкт-Петербурга и возвращении исторических названий»|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110911020609/http://geraldika.ru/symbols/521|archivedate=2011-09-11|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt; եւ ընդգրկոած ՌԴ պետական հերալտիական գրանցամատեանին մէջ, ուր ստացած է 49 համարը։ Սեն Փեթերսպուրկի զինանշանի եւ դրօշի վրայ պատկերուած է կայիսոն՝ իբրեւ մայրաքաղաքի եւ կայսերական իշխանութեան խորհրդանիշ, ծովային խարիսխ՝ իբրեւ ծովային նաւահանգիստի խորհրդանիշ եւ գետի խարիսխ՝ իբրեւ գետի նաւահանգիստի խորհրդանիշ։ Նախօրինակ ծառայած է [[Վատիկան]]ի՝ Սուրբ Պետրոսի քաղաքի զինանշանը։ Սեն Փեթերսպուրկի դրօշը՝ ՌԴ պաշտօնական խորհրդանիշը, ցոյց կու տայ Սեն Փեթերսպուրկի սահմանադրա-իրաւական կարգավիճակը, անոր միասնական բնակչութիւնը, մշակութային հարստութիւնը։ Ընդունուած է 8 Յունիս 1992-ին՝ համապատասխան որոշման դուրս գալէն 9 ամիս ետք&lt;ref name=&quot;О введении официальных символов&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;О детальном описании официальных символов&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.gov.spb.ru/law?d&amp;nd=8376805|title=Закон Санкт Петербурга от 13.05.2003 № 165-23 «О детальном описании официальных символов Санкт-Петербурга и порядке их использования»|publisher=Официальный портал администрации СПб|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160313043212/http://gov.spb.ru/law?d&amp;nd=8376805|archivedate=2016-03-13|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Սեն Փեթերսպուրկի օրհներգը քաղաքի խորհրդանիշներէն մէկն է (երաժշտութիւնը՝ «Հիմն մեծ ժողովուրդին» է Ռեյնկոլտ Կլիէրի «Պղինձէ հեծեալը» բեմապարէն՝ Գրիգորի Կորչմարի խմբագրմամբ, խօսքերը՝ Օլեկ Չուպրովի)։ Ամբողջովին հաստատուած է 13 Մայիս 2003-ին&lt;ref name=&quot;О детальном описании официальных символов&quot; /&gt;։

Սեն Փեթերսպուրկի կանոնադրութեան յօդուած 7-ի համաձայն՝ քաղաքի պատմական խորհրդանիշներ կը համարուին Ծովակալութեան շէնքի սայրաձողի նաւակը, Պղինձէ հեծեալը, Պետրոպաւլովեան տաճարի սայրաձողի հրեշտակը։ Կանոնադրութեան յօդուած 8-ի համաձայն՝ Փեթերսպուրկեան աւանդոյթ է Պետրոպաւլովեան ամրոցի Նարիշկին պատնէշէն կէսօրին հրանօթի կրակոց արձակելը&lt;ref name=&quot;Устав Санкт-Петербурга&quot; /&gt;։

=== Քաղաքային տօներ եւ յիշատակի օրեր ===
Բացի համառուսական եւ միջազգային տօներէն Սեն Փեթերսպուկի մէջ կը նշուին քաղաքային տօները եւ յիշատակելի օրերը'''&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://gov.spb.ru/law?d&amp;nd=8419342&amp;nh=0&amp;ssect=0|title=ЗАКОН САНКТ-ПЕТЕРБУРГА «О праздниках и памятных датах в Санкт-Петербурге» (с изменениями на 14 апреля 2017 года) (редакция, действующая с 1 июля 2017 года)|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2017-09-08}}&lt;/ref&gt;'''

* 14 Յունուար – Սեն Փեթերսպուրկի կանոնադրութեան օր (ընդունուած է 1998-ին),
* 18 Յունուար – Լենինկրատի շրջափակումը ճեղքելու օր (1943),
* 27 Յունուար– Լենինկրատի լիովին ազատագրումը ֆաշիստական շրջափակումէն (1944 ),
* 10 Փետրուար – Ալեքսանդր Պուշկինի յիշատակի օր (բանաստեղծի մահուան օրը 1837-ին),
* 27 Մայիս– Քաղաքի օր, Սեն Փեթերսպուրկի հիմնադրման օր (1703),
* 5 Յունիս – Լենինկրատի ծովային ականային շրջափակումը ճեղքելու օր (1946 , կը նշուի 2006-էն),
* 9 Յունիս – Պետրոս Ա.-ի ծննդեան օր (1672 ),
* 14 Յունիս– Սուրբ բարեպաշտ Եոհան Քրոնշդատդցու յիշատակի օր,
* 20 Յունիս– «Ալ առագաստներ» Փեթերսպուրկեան դպրոցներու շրջանաւարտներու տօն (նշուած է 1968–1979-ականներուն եւ 2005-էն),
* 1 Յուլիս – Ռեստաւրատորի օր (կը նշուի 2006-էն)&lt;sup&gt;[96]&lt;/sup&gt;,
* 12 Յուլիս– Սուրբ բարեպաշտ Պետրոս եւ Պողոս առաքեալներու օր,
* 15 Օգոստոս– Լատոքայի՝ Ռուսիայի առաջին, Սեն Փեթերսպուրկին նախորդող մայրաքաղաքի օր (հիմնադրուած է 753),
* 8 Սեպտեմբեր – Շրջափակման զոհերու յիշատակի օր (Լենինկրատի շրջափակման սկիզբ, 1941),
* 10 Սեպտեմբեր – Սեն Փեթերսպուրկի արդիւնաբերութեան օր (կը նշուի 2016-ին),
* 12 Սեպտեմբեր– Սուրբ իշխան Ալեքսանդր Նեւսքիի մասունքներու տեղափոխում Սեն Փեթերսպուրկ (1724 ), Նիշտատդի հաշտութեան օր (1721 ),
* 30 Հոկտեմբեր– Նաւաշինարարի օր (կը նշուի 2014-էն)։

== Բնակչութիւն ==
2018-ի տուեալներով Սեն Փեթերսպուրկի մէջ կ՛ապրի 5 356 755 անձ։ Իր բնակչութեամբ այն [[Ռուսիա|Ռուսաստանի]] երկրորդ եւ [[Եւրոպա]]յի չորրորդ քաղաքն է, ինչպէս նաեւ Եւրոպայի երկրորդ ([[Սթամպուլ]]էն ետք) քաղաքը, որ պետութեան մայրաքաղաք չէ։ Աշխարհի ամենահիւսիսային միլիոնանոց քաղաքն է։

1990-ին քաղաքի բնակչութեան թիւը գերազանցած է 5 մլն մարդը, սակայն 1990–2007-ականներուն նկատուած է կայուն ապաբնակեցում։ 2007-ին բնակչութիւնը կը կազմէր 4 568 047 անձ։ 2009-էն կը նկատուի բնակչութեան աճ, սակայն 2012-ին աճը նկատուած է ներգաղթի հաշուին։ Արդիւնքով 2002–2010-ականներուն բնակչութեան աճը կազմած է 4%-էն մի քիչ աւել (4661.2-էն 4879.6 հազ․)&lt;ref name=&quot;Петерстат2012&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/perepis_itogi1612.htm|title=Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года|publisher=Федеральная служба государственной статистики|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120215042815/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/perepis_itogi1612.htm|archivedate=2012-02-15|accessdate=2012-02-29|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Ըստ Պետական վիճակագրութեան դաշնային ծառայութեան՝ 2010-ին  ծնելիութեան մակարդակը կազմած է 1000։12.0 յարաբերակցութիւն, իսկ մահուան մակարդակը՝ 1000։14.2։ 2010-ի համառուսաստանեան մարդահամարի արդիւնքներով բնակչութեան թիւը կազմած է 4 879 566 մարդ, որոնցմէ 45.6%-ը տղամարդիկ էին, 54.4%-ը՝ կանայք։ 22 Սեպտեմբեր  2012-ին Սեն Փեթերսպուրկի բնակչութիւնը կրկին գերազանցած է 5 միլիոնը։

Քաղաքի շրջաններուն մէջ բնակչութեան թիւով առաջատարն է Պրիմորսքի շրջանը՝ 507.2 հազ․ անձ&lt;ref name=&quot;Петерстат2012&quot; /&gt;։ 2007-ին Փեթերսպուրկցիներու կեանքի ակնկալուող տեւողութիւնը տղամարդոց մօտ կազմած է 64 տարի, իսկ կանանց մօտ՝ 75 տարի (այս ցուցանիշները մէկ տարիով կը գերազանցեն 2006-ի ցուցանիշները)։ 2008-ի դրութեամբ՝ քաղաքի ընդհանուր բնակչութեան 4 571 000-էն 1 100 000-ը թոշակառուներ էին (-որոնցմէ 55%-ը՝ հաշմանդամներ)։ Այդ ժամանակ քաղաքին մէջ կը բնակէր 80-90 տարեկան 139 000 անձ, 90 եւ աւել տարեկան՝ 13 400 անձ, 100 եւ աւել տարեկան՝ 188 անձ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.regnum.ru/news/1061782.html|title=В Санкт-Петербурге на год выросла продолжительность жизни|date=|publisher=regnum.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110812213251/http://www.regnum.ru/news/1061782.html|archivedate=2011-08-12|accessdate=2010-09-17|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Ըստ 2010-ի համառուսաստանեան մարդահամարի՝ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ կը բնակի աւելի քան 200 ազգ եւ ժողովուրդ․ ռուսեր՝ 3 909 000 անձ (իրենց ազգութիւնը նշած ամբողջ բնակչութեան 92,5%-ը), ուքրանացիներ՝ 64 000 (1,52 %), պելառուսեր՝ 38 000 (0,9 %), թաթարներ՝ 31 000 (0,73 %), հրէայներ՝ 24 000 (0,57 %), ուզբեկներ՝ 20 300 (0,48 %), հայեր՝ 20 000 (0,47 %), ազրպէյճանցիներ՝ 17 700 (0,36 %), տաճիկներ՝ 12 100 (0,29 %), վրացիներ՝ 8 300 (0,2 %), մոլդովացիներ՝ 7 200 (0,17 %), ղազախներ՝ 3 400 (0,08 %), ֆիններ՝ 2 600 (0,06 %)&lt;ref name=&quot;Нац. состав Петербурга&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.perepis-2010.ru/results_of_the_census/results-inform.php|title=Окончательные итоги Всероссийской переписи населения 2010 года. Национальный состав населения по субъектам Российской Федерации|publisher=Федеральная служба государственной статистики|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120819154040/http://www.perepis-2010.ru/results_of_the_census/results-inform.php|archivedate=2012-08-19|accessdate=2012-07-23|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Քաղաքի 15 տարեկանէն բարձր բնակչութեան 31,7 %-ը ունի բարձրագոյն կամ թերի բարձրագոյն կրթութիւն, 26,7 %-ը՝ միջին մասնագիտական կրթութիւն, 13,8 %-ը՝ միջին ընդհանուր կրթութիւն, 2287 անձ (0,06 %)՝ ոչ գրագէտ է&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.perepis2002.ru/index.html?id=17|title=Том 4 — «Национальный состав и владение языками, гражданство»|publisher=Сайт «Всероссийская перепись населения 2002 года»|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111010063451/http://www.perepis2002.ru/index.html?id=17|archivedate=2011-10-10|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։  Մայիս 2017-ին տնտեսապէս աշխոյժ բնակչութեան շրջանին մէջ գրանցուած գործազրկութեան մակարդակը կազմած է 1.6%։ Ապրիլ 2017-ին հաշուեգրուած միջին անուանական աշխատավարձը կազմած է 53 272 ռուբլի (Ապրիլ 2016-ի մակարդակի 112,2 %-ը)&lt;ref name=&quot;ИНФОРМАЦИЯ О ПОЛОЖЕНИИ НА РЫНКЕ ТРУДА И В СФЕРЕ ЗАНЯТОСТИ НАСЕЛЕНИЯ САНКТ-ПЕТЕРБУРГА В ЯНВАРЕ-ИЮНЕ 2017 ГОДА&quot;&gt;{{cite web|url=http://gov.spb.ru/static/writable/ckeditor/uploads/2017/07/10/информация%20для%20сайта%20январь-июнь%202017.pdf|title=ИНФОРМАЦИЯ О ПОЛОЖЕНИИ НА РЫНКЕ ТРУДА И В СФЕРЕ ЗАНЯТОСТИ НАСЕЛЕНИЯ САНКТ-ПЕТЕРБУРГА В ЯНВАРЕ-ИЮНЕ 2017 ГОДА|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2017-07-27}}&lt;/ref&gt;։ 2017-ի առաջին քառորդը Սեն Փեթերսպուրկի կառավարութեան որոշմամբ (7 Յունիս 2017) սահմանուած բնակչութեան մէկ շնչին ինկող կենսաապահովման նուազագոյն զամբիւղը կազմած է 10605.7 ռուբլի&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://gov.spb.ru/helper/social/prozhitochnyj-minimum/|title=Величина прожиточного минимума за I квартал 2017 года|publisher=Официальный портал Администрации Санкт-Петербурга|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2017-07-25}}&lt;/ref&gt;։
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
!Տարի
!Բնակչութիւն
|-
!1764
|149 700±100 մարդ
|-
!1765
|150 300±100 մարդ
|-
!1780
|174 800±100 մարդ
|-
!1789
|217 900±100 մարդ
|-
!1800
|220 200±100 մարդ
|-
!1811
|335 600±100 մարդ
|-
!1817
|363 900±100 մարդ
|-
!1825
|424 700±100 մարդ
|-
!1833
|442 900±100 մարդ
|-
!1837
|468 800±100 մարդ
|-
!1840
|470 200±100 մարդ
|-
!1850
|487 300±100 մարդ
|-
!1852
|532 200±100 մարդ
|-
!1863
|539 500±100 մարդ
|-
!1870
|668 000±1000 մարդ
|-
!1882
|928 000±1000 մարդ
|-
!1891
|1 033 600±1000 մարդ
|-
!1900
|1 418 000±1000 մարդ
|-
!1901
|1 439 600±100 մարդ
|-
!1903
|1 281 108 մարդ
|-
!1910
|1 905 600±100 մարդ
|-
!1914
|2 118 500±100 մարդ
|-
!1915
|2 314 500±100 մարդ
|-
!1916
|2 415 700±1000 մարդ
|-
!1917
|2 300 000±1000 մարդ&lt;br /&gt;
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Տարի
!Բնակչություն
|-
!1918
|1 469 000±1000 մարդ
|-
!1919
|900 000±1000 մարդ
|-
!1920
|740 000±1000 մարդ
|-
!1921
|830 000±1000 մարդ
|-
!1922
|960 000±1000 մարդ
|-
!1923
|1 093 000±1000 մարդ
|-
!1924
|1 221 000±1000 մարդ
|-
!1925
|1 379 000±1000 մարդ
|-
!1926
|1 590 770±10 մարդ
|-
!1928
|1 688 300±100 մարդ
|-
!1930
|2 009 500±100 մարդ
|-
!1935
|2 715 700±100 մարդ
|-
!1939
|3 191 304 մարդ
|-
!1940
|2 920 000±1000 մարդ
|-
!1941
|2 992 000±1000 մարդ
|-
!1942
|2 432 000±1000 մարդ
|-
!1943
|622 000±1000 մարդ
|-
!1944
|546 000±1000 մարդ
|-
!1945
|927 000±1000 մարդ
|-
!1946
|1 541 000±1000 մարդ
|-
!1947
|1 920 000±10 000 մարդ
|-
!1948
|1 998 000±1000 մարդ
|-
!1949
|2 218 000±1000 մարդ
|-
!1950
|2 258 000±1000 մարդ
|-
!1955
|2 797 000±1000 մարդ
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Տարի
!Բնակչություն
|-
!1956
|2 814 000±1000 մարդ
|-
!1959
|3 321 196 մարդ
|-
!1960
|3 432 000±1000 մարդ
|-
!1962
|3 036 000±1000 մարդ
|-
!1965
|3 777 200±100 մարդ
|-
!1967
|3 296 000 մարդ
|-
!1970
|3 949 501 մարդ
|-
!1973
|3 679 000±1000 մարդ
|-
!1975
|4 418 000±1000 մարդ
|-
!1976
|3 915 000±1000 մարդ
|-
!1979
|4 588 183 մարդ
|-
!1980
|4 635 200±100 մարդ
|-
!1981
|4 669 400±100 մարդ
|-
!1982
|4 711 200±100 մարդ
|-
!1983
|4 762 100±100 մարդ
|-
!1984
|4 806 400±100 մարդ
|-
!1985
|4 844 200±100 մարդ
|-
!1986
|4 882 200±100 մարդ
|-
!1987
|4 931 200±100 մարդ
|-
!1988
|4 986 900±100 մարդ
|-
!1989
|5 023 506 մարդ
|-
!1990
|5 002 444 մարդ
|-
!1991
|5 007 469 մարդ
|-
!1992
|4 986 405 մարդ
|-
!1993
|4 881 563 մարդ
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Տարի
!Բնակչություն
|-
!1993
|4 942 891 մարդ
|-
!1995
|4 845 407 մարդ
|-
!1996
|4 820 213 մարդ
|-
!1997
|4 806 641 մարդ
|-
!1998
|4 783 982 մարդ
|-
!1999
|4 770 897 մարդ
|-
!2000
|4 741 923 մարդ
|-
!2001
|4 714 844 մարդ
|-
!2002
|4 661 219 մարդ
|-
!2003
|4 656 474 մարդ
|-
!2004
|4 624 083 մարդ
|-
!2005
|4 600 000±10 000 մարդ
|-
!2006
|4 580 620 մարդ
|-
!2007
|4 571 184 մարդ
|-
!2008
|4 568 047 մարդ
|-
!2009
|4 581 854 մարդ
|-
!2010
|4 879 566 մարդ
|-
!2011
|4 899 344 մարդ
|-
!2012
|4 953 219 մարդ
|-
!2013
|5 028 000±1000 մարդ
|-
!2014
|5 131 942 մարդ
|-
!2016
|5 225 690 մարդ
|-
!2017
|5 281 579 մարդ
|-
!2018
|5 351 935 մարդ
|}

== Տնտեսութիւն ==
Սեն Փեթերսպուրկը Ռուսաստանի Դաշնութեան ամենակարեւոր տնտեսական կեդրոններէն մէկն է։ 2015-ին քաղաքի Համախառն շրջանային արդիւնքը, ըստ Պետական վիճակագրութեան դաշնային ծառայութեան տուեալներու, կազմած է 3.024 դրիլիոն ռուբլի (2013-ին՝ 2.491 դրիլիոն ռուբլի)&lt;ref name=&quot;Соц-экон.развитие СПб 2016&quot;&gt;{{cite web|url=http://cedipt.gov.spb.ru/media/uploads/userfiles/2017/03/31/%D0%9F%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_4_%D0%98%D0%A2%D0%9E%D0%93%D0%98_%D0%A1%D0%AD%D0%A0_2016.pdf|title=Санкт-Петербург: Основные итоги социально-экономического развития за январь-декабрь 2016 года|authorlink=Комитет по экономической политике и стратегическому планированию Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180219082747/http://cedipt.gov.spb.ru/media/uploads/userfiles/2017/03/31/%D0%9F%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_4_%D0%98%D0%A2%D0%9E%D0%93%D0%98_%D0%A1%D0%AD%D0%A0_2016.pdf|archivedate=2018-02-19|accessdate=2017-08-30|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Տնտեսական գործունէութեան հիմնական տեսակներն են (փակագիծերուն մէջ՝ Համախառն շրջանային արդիւնքի մասնաբաժինը՝ 2014-ի դրութեամբ)&lt;ref name=&quot;Росстат2016&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.gks.ru/free_doc/doc_2016/region/reg-pok16.pdf|title=Регионы России. Социально-экономические показатели.|authorlink=|publisher=Информационно-издательский центр «Статистика России»|format=PDF|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170311170629/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2016/region/reg-pok16.pdf|archivedate=2017-03-11|accessdate=2017-04-06|subtitle=2016|author=Федеральная служба государственной статистики|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;․

* մեծածախ եւ մանրածախ առեւտուր, ինքնաշարժի երթեւեկութեան միջոցներու, շարժակաւոր հեծանիւներու, կենցաղային իրերու եւ անձնական օգտագործման առարկաներու վերանորոգում (21.5 %),
* մշակող արդիւնաբերութիւն (19.9 %),
* անշարժ գոյքի հետ կապուած գոծարքներ, վարձակալութիւններ եւ ծառայութիւններու մատուցում (19.3 %),
* երթեւեկութիւն եւ կապ (11.8 %),
* առողջապահութիւն եւ ընկերային ծառայութիւններու մատուցում (6 %)&lt;ref&gt;Доли остальных видов деятельности в 2014 г. составили менее 6 % в валовом региональном продукте города каждая.&lt;/ref&gt;։

Քաղաքի ֆինանսական շուկան իր շրջանային ֆինանսական շուկայի մեծութեամբ Ռուսաստանի երկրորդ շուկան է։ Քաղաքին մէջ կը գործեն Սեն Փեթերսպուրկի արժութային սակարանը, «Սեն Փեթերսպուրկ» ապրանքային սսակարանը, Սեն Փեթերսպուրկի հիմնադրամի սակարանը, Սեն Փեթերսպուրկի ապրանքա-հումքային միջազգային սակարանը։ Քաղաքին մէջ գրանցուած է 31 դրամատուն&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.banki.ru/banks/sankt-peterburg/list/?type=registered|title=Список банков Санкт-Петербурга|authorlink=Банки.ру|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170407054844/http://www.banki.ru/banks/sankt-peterburg/list/?type=registered|archivedate=2017-04-07|accessdate=2017-04-06|subtitle=Зарегистрированные в регионе|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt; (առաւել խոշորերն են՝ ՎՏԲ, «Ռոսիա», «Սեն Փեթերսպուրկ», «Տաւրիչեսքի», Պալտիք դրամատուն, Բալթինուեստդրամատուն) եւ այլ շրջաններու աւելի քան 100 դրամատուներու ներկայացուցչութիւններ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.imercer.com/content/mobility/rankings/d147852/index.html|title=Quality of living rankings|publisher=Mercer|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181120221313/https://www.imercer.com/content/mobility/rankings/d147852/index.html|archivedate=2018-11-20|accessdate=2017-04-06|7=|subtitle=2017 city rankings|lang=en|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

«Mercer»-ի գնահատմամբ՝ 2017-ին Սեն Փեթերսպուրկը քաղաքներուն մէջ կեանքի որակի մակարդակի համաշխարհային վարկանիշին 231 տեղէն կը զբաղեցնէ 176-րդ տեղը։

=== Արդիւնաբերութիւն ===
Արդիւնաբերութեան հիմք կը կազմէ աւելի քան 700 խոշոր եւ միջին ընկերութիւններ, ինչպէս նաեւ աւելի քան 20 000 փոքր ընկերութիւններ։ 2016-ին քաղաքի արդիւնաբերութեամբ թողարկուած արտադրանքի ծաւալը կազմած է 2340.5 մլր ռուբլի, որ 6.9%-ով գերազանցած է նախորդ տարուան ցուցանիշները։ Արտադրուած ապրանքներու 30%-ը կը կազմեն երթեւեկութեան միջոցները, մեքենաները եւ տարատեսակ սարքաւորումները, 15.7%-ը՝ սննդամթերքը՝ ներառեալ խմիչքները եւ ծխախոտը, 5.7%-ը՝ մետաղագործական արտադրանքը եւ պատրաստի մետաղական իրերը&lt;ref name=&quot;Соц-экон.развитие СПб 2016&quot; /&gt;։

Սեն Փեթերսպուրկի արդիւնաբերութեան հիմքը՝ ծանր արդիւնաբերութիւնն է։ Քաղաքին մէջ կ՛աշխատին այնպիսի նաւաշինական ընկերութիւններ, ինչպիսիի են «Ծովակալութեան նաւաշինարաններ»-ը (նաւեր ՌԴ ռազմածովային նաւատորմի համար, լցանաւեր, սուզանաւեր), «Միջին Նեւայի նաւաշինական գործարան»-ը (կատերներ, ականազերծիչ նաւեր ՌԴ ռազմածովային նաւատորմի համար), «Պալտիք գործարան»-ը (նաւեր Ծովային նաւատորմի համար, սառցահատեր), «Հիւսիսային նաւաշինարան»-ը (նաւեր ՌԴ ռազմածովային նաւատորմի եւ Ծովային նաւատորմի համար)։ Կը գործեն մեքենաշինական ընկերութիւններ՝ «Քոմբրեսոր» (ճնշող սարքաւորումներ, նաւթագազային սարքաւորումներ), «Լենինկրատի մետաղական գործարան» (շոգեհարթանիւեր, գազահարթանիւեր եւ հիտրաւլիկ հարթանիւեր), «ելեկտրոսիլա» (ելեկտրական մեքենաներ, ուժածիներ), «ելեկտրոպուլտ» գործարան (ելեկտրական սարքաւորումներ), «Սեւկաբել» (ուժահաղորդ մալուխներ, պղինձէ գլանուածքներ), «Քիրովի գործարան» (թրաքթորեր, մետաղական արտադրանք, գիւղատնտեսական արուեստագիտութիւն), «Արսենալ» (տիեզերական արբանեակներ, հրետանային սարքաւորումներ, ճնշող կայաններ), «Իժորայի գործարաններ» (վարձակալութեան սարքաւորում, յատուկ սարքաւորում, ատոմային ռեակտորեր), «Լենինեց» (օդանաւատորմի եւ սպառազինութեան սարքաւորումներ, ռատիոելեկտրոնային սարքաւորումներ), «Սւէտլանա» (X ճառագայթային փողակներ, ռատիոելեկտրոնային սարքաւորումներ եւ բաղկացուցիչ մասեր), Լենինկրատի տեսողական մեքենագիտական միաւորում (տեսողական սարքաւորումներ) եւ այլն։ Զարգացած է երթեւեկութեան մեքենաշինութիւնը՝ «Վագոնմաշ» (ուղեւորափոխադրող վակոններ՝ երկաթուղիներու համար եւ ելեկտրավակոններ՝ մետրոպոլիտէնի համար), Ֆորտ, Թոյոթա, Ճեներալ Մոթորս&lt;ref&gt;[http://loveopium.ru/news/zavod-general-motors.html Завод General Motors в Санкт-Петербурге. Фоторепортаж]&lt;/ref&gt;,  Scania AB, Նիսան, Հունտայ Մոթոր եւ ՄԱՆ ընկերութիւններու մեքենաշինական գործարաններ։ 2016-ին 9 ամիսներու ընթացքին քաղաքին մէջ թողարկուած է Ռուսաստանի մէջ վաճառուող նոր մեքենաներու 25%-ը&lt;sup&gt;[113]&lt;/sup&gt;։ Արդիւնաբերական արտադրանքի զգալի ծաւալը կը ձեւաւորին սպառազինութեան արտադրութեամբ զբաղուող ընկերութիւնները&lt;ref name=&quot;Перечень крупнейших промышленных предприятий Санкт-Петербурга&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.kvs.spb.ru/?p=perechen__krupnejshih_promishlennih_predpriyatij_sankt-peterburga_priveden_v_prilozhenii_3278|title=Перечень крупнейших промышленных предприятий Санкт-Петербурга|publisher=Комитет по внешним связям Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120518031135/http://www.kvs.spb.ru/?p=perechen__krupnejshih_promishlennih_predpriyatij_sankt-peterburga_priveden_v_prilozhenii_3278|archivedate=2012-05-18|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Քաղաքին մէջ զարգացած է սեւ («Սեւերստալ» ընկերութեան Իժորայի խողովակներու գործարան) եւ գունաւոր մետաղագործութեան, քիմիական («ВМП-Нева»), թեթեւ, բազմագրական արդիւնաբերութիւնը։

Սնունդի արդիւնաբերութեան խոշորագոյն ընկերութիւններէն են՝ «Պալտիքա» գարեջուրի գործարանը (գարեջուր, ոչ ոգելից ընպելիքներ, հանքային ջուրեր), «Հայնեքէն» ընկերութեան գարեջրագործարանը, Ստեպան Ռազինի անուան գարեջուրի գործարանը, Մոսկուայի շրջանի հացի գործարանը (հացաբուլկեղէն, ալիւրաշատ հրուշակեղէն), Քրուպսքայայի անուան գործարանը (շաքարներ եւ տուրմ), «Պարնաս-Մ» միսի գործարանը (երշիկեղէն, մսային պահածոներ եւ կիսագործարաններ), «Մելնիցա Կիրովայ»-ն (ձաւար, ալիւր), «Փեթմոլ» կաթի գործարանը (կը պատկանի «Danone»-ին), «Փոլիւսդրովօ» հանքային ջուրերու գործարանը, միսի գործարանները, հրուշակեղէնի արտադրութեամբ, ձկնարտադրութեամբ զբաղուող գործարանները եւ շատ ուրիշներ&lt;ref name=&quot;Перечень крупнейших промышленных предприятий Санкт-Петербурга&quot; /&gt;։&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;210&quot;&gt;
Պատկեր:Spb 06-2017 img26 Kirov Plant.jpg|Կիրովի գործարան
Պատկեր:Streets Sankt-Peterburg sent2011 3934.jpg|Ծովակալութեան նաւաշինարաններու&lt;br&gt; հիւսիսային մասնաշէնք
Պատկեր:Finlandsky Rail Terminal.jpg|Ֆինլանտական կայարան
Պատկեր:Saint Petersburg 2009 tourist pictures 0268.JPG|Զբօսաշրջային մակոյկ &lt;br&gt;Մոյկա գետի վրայ
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Սպառողական շուկայ ===
2016-ին մանրածախ առեւտուրի շրջանառութիւնը կազմած է 1215.6 մլր ռուբլի, որ 1.5%-ով աւելի քիչ է, քան նախորդ տարին։ Սննդամթերքի շրջանառութիւնը (ներառեալ ըմպելիքները եւ ծխախոտները) 2016-ին կազմած է 36%, ոչ տնտեսական ապրանքներունը՝ 64%։ 2016-ին բնակչութեանը մատուցուած է 417 մլր ռուբլիի վճարովի ծառայութիւն&lt;ref name=&quot;Соц-экон.развитие СПб 2016&quot; /&gt;։ Սեն Փեթերսպուրկի սպառողական շուկան աշխատանքով կ՛ապահովէ քաղաքային տնտեսութեան մէջ զբաղուած բնակչութեան մէկ հինգերորդ մասին եւ կազմած է համախառն տարածաշրջանային արդիւնքի մէկ հինգերորդ մասը։ Այն կը ներառէ մանրածախ առեւտուրի 15 900 ընկերութիւն (ինչպէս՝ բնակչութեան առօրեայ սպառման տնտեսական ապրանքներ կը մատակարարեն 6500 ընկերութիւն), հանրային սնունդի 6800, կենցաղային մատակարարման աւելի քան 8500 ընկերութիւն։ Քաղաքին մէջ կը գործէ մանրածախ առեւտուրի 171 համալիր, 22 շուկայ (որմէ 16-ը մասնագիտացած է գիւղատնտեսական մթերքներու իրացման մէջ)։ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ ներկայացուած են հետեւեալ առեւտրային ցանցերը՝ միջազգային (Աշան, Կ-Ռուոքա, Սպար, Մեթրօ, Փրիզմա), դաշնային (Օ'Քեյ, Լենդա, Տիկսի, Մակնիդ, ինչպէս նաեւ «X5 Retail Group»-ին պատկանող Պէատեօրոչքա, Քարուսել եւ Պերեկրէօստոկ), միջտարածաշրջանային (7Я семьЯ, Վերնի, Նորմա, Իտէա, Նետտօ, Ազպուքա Վկուսա, Պոլուշկայ), տեղական (Սեզոն, Լայմ, Լենտ, ՌիոՄակ, Սմարտ, Ռէալ) եւ այլն&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.imapress.spb.ru/city/city_2087.html|title=Потребительский рынок Санкт-Петербурга продолжил свой рост|publisher=ИМА-ПРЕСС - Информационное агентство|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140107101905/http://www.imapress.spb.ru/city/city_2087.html|archivedate=2014-01-07|accessdate=2012-02-09|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.remchel.ru/marketnew/index.php?h=remchel.ru&amp;id=3956&amp;parent=rubricator&amp;child=getresearch|title=Исследование &quot;Сети магазинов Санкт-Петербурга. Потребительский рынок и торговля FMCG|publisher=RemChel.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120503122858/http://remchel.ru/marketnew/index.php?h=remchel.ru&amp;id=3956&amp;parent=rubricator&amp;child=getresearch|archivedate=2012-05-03|accessdate=2012-02-09|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Խոշոր առեւտրային ցանցերուն մէջ մանրածախ առեւտուրի շրջանառութիւնը կը կազմէ 76%&lt;ref name=&quot;Стратегия Соц-экон.развитие СПб 2030&quot;&gt;{{cite web|url=http://spbstrategy2030.ru/UserFiles/Files/Tom_1(1).pdf|title=Стратегия социально-экономического развития Санкт-Петербурга до 2030 года|publisher=Комитета по экономической политике и стратегическому планированию Санкт-Петербурга|archiveurl=https://www.webcitation.org/6MTvfMlHb|archivedate=2014-01-09|accessdate=2013-11-06}}&lt;/ref&gt;։

Սեն Փեթերսպուրկը կը համարուի երկրի մետիատիրոյթի զարգացումը որոշող քաղաքներէն մէկը․ Հիւսային մայրաքաղաքի հրատարակչական շուկայի համար բնորոշ են որակապէս եւ քանակապէս բարձր ցուցանիշները։ Այստեղ կը թողարկուի աւելի քան 100 լրագիր (մէկանգամեայ տպաքանակ՝ մօտ 10 մլն օրինակ) եւ 150 ամսագիր (աւելի քան 7 օրինակ)։ Պարբերական հրատարակութիւններու իրականացման տարեկան ծաւալը քաղաքին մէջ կը կազմէ 185 մլն օրինակ․ 132 մլն օրինակը կ՛իրացուի մանրածախ ձեւով, իսկ 53 մլն-ը՝ բաժանորդագրութեամբ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.lenizdat.ru/a0/ru/pm1/c-1045152-0.html|title=Печатные СМИ Санкт-Петербурга|publisher=Лениздат.ру|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110922045914/http://www.lenizdat.ru/a0/ru/pm1/c-1045152-0.html|archivedate=2011-09-22|accessdate=2011-10-15|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ է տեղակայուած «Հինգերորդ ալիք» դաշնային հեռուստաալիքի գլխաւոր գրասենեակը։ Բացի այդ քաղաքին մէջ կը հեռարձակուին տարածաշրջանային «Life 78», «Սեն Փեթերսպուրկ» հեռուստաալիքները&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.dp.ru/a/2010/10/15/Skolko_zhiteli_Peterburga|title=Сколько жители Петербурга переплатили за телеканал Смольного|publisher=Деловой Петербург|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110907080838/http://www.dp.ru/a/2010/10/15/Skolko_zhiteli_Peterburga/|archivedate=2011-09-07|accessdate=2011-10-15|author=Павел Горошков|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Կ՛աշխատին նաեւ շարք մը տարածաշրջանային հեռուստաստուդիաներ՝ Լենինկրատի մարզային հեռուստաընկերութիւնը, «НТВ-Петербург»-ը, «СТС-Петербург»-ը, «ТНТ-Петербург»-ը։

=== Շինարարութիւն եւ ներդրումներ ===
2016-ին քաղաքին մէջ իրականացուած է 409.3 մլր ռուբլի արժողութեամբ շինարարական աշխատանքներ, շահագործման յանձնուած է 3116.3 հազ․ մ² բնակելի տարածք&lt;ref name=&quot;Соц-экон.развитие СПб 2016&quot; /&gt;։

2016-ին հիմնական դրամագլուխին ներդրումներու ծաւալը կազմած է 582.3 մլր ռուբլի&lt;ref name=&quot;Соц-экон.развитие СПб 2016&quot; /&gt;։ 2013-ին Սեն Փեթերսպուրկի մէջ խոշոր ներդրումներ կատարած երկիրները եղած են [[Գերմանիա]]ն, [[Ղասախիստան|Ղազախիստանը]], [[Քուրիա|Քուրիայի Հանրապետութիւնը]], Վիրջինեան կղզիները, [[Շուէտ]]ը, [[Կիպրոս]]ը, [[Աւստրիա]]ն, [[Նիտերլանտներ]]ը, [[Մեծ Բրիտանիա]]ն, [[Ֆինլանտա]]ն, [[Զուիցերիա]]ն, [[Պելառուս]]ը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://spbinvestment.ru/ru/whyspb/obzor|title=Экономический обзор|publisher=Комитет по инвестициям Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170830195031/http://spbinvestment.ru/ru/whyspb/obzor|archivedate=2017-08-30|accessdate=2017-08-30|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

2012-ին Սեն Փեթերսպուրկը ՌԴ տարածաշրջանային զարգացման նախարարութեան, Ռուսաստանի ճարտարագէտներու միութեան, Շինարարութեան եւ բնակարանային տնտեսութեան դաշնային գործակալութեան, Ռուսաստանի սպառողներու իրաւունքները եւ մարդու բարօրութիւնը պաշտպանող դաշնային ծառայութեան, Մոսկուայի Մ․ Լոմոնոսովի անուան պետական համալսարանի կազմած քաղաքային միջավայրի որակի վարկանիշին մէջ կը զբաղեցնէէ 2-րդ հորիզոնականը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.minregion.ru/press_office/news/2939.html|title=Составлен проект рейтинга привлекательности российских городов|publisher=Министерство Регионального развития Российской Федерации|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130607164112/http://www.minregion.ru/press_office/news/2939.html|archivedate=2013-06-07|accessdate=2013-06-09|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

=== Զբօսաշրջութիւն ===
Տնտեսութեան մէջ էական դեր կը կատարէ զբօսաշրջային աշխատանքը, որ կապուած է Ռուսաստանէն եւ արտասահմանէն հիւրերու ընդունմամբ, ինչպէս նաեւ ասոր հետ կապուած տնտեսական աշխուժութիւնը ծառայութիւններու մատուցման ոլորտին մէջ։ Քաղաքը ունի պատմամշակութային զգալի ժառանգութիւն՝ զբօսաշրջային հասոյթ ձեւաւորելու, զբոսաշրջութիւնը քաղաքային տնտեսութեան հիմնական ճիւղ դարձնելու համար։ 2012-ի տուեալներով Սեն Փեթերսպուրկը Եւրոպայի ամենաշատ այցելուող եւ զբօսաշրջիկներու շրջանին յայտնի քաղաքներու շարքին կը զբաղեցնէ 10-րդ հորիզոնականը (աշխարհի մէջ 20-րդ հորիզոնականը)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.tripadvisor.ru/TravelersChoice-Destinations-cTop25-g1|title=Мир: 25 лучших туристических направлений|publisher=TripAdvisor|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130521174212/http://www.tripadvisor.ru/TravelersChoice-Destinations-cTop25-g1|archivedate=2013-05-21|accessdate=2013-05-23|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

2016-ին Սեն Փեթերսպուրկ այցելած է 6.9 մլն զբօսաշրջիկ (2016-ին Հիւսիսարեւմտեան դաշնային շրջանի անցակէտերով Սեն Փեթերսպուրկ այցելած արտասահմանեան քաղաքացիներու քանակը կազմած է 2847.2 հազ․ մարդ (հիմնականին զբօսաշրջիկներ Ֆինլանտայէն, Գերմանիայէն, [[Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]-էն, Շուէտէն եւ [[Ֆրանսա]]յէն)։ Քաղաքին մէջ կ՛աշխատի աւելի քան 260 խոշոր եւ ոչ մեծ հիւրանոց՝ 27000 սենեակներով (ինչպէս՝ «Կրանտ Հոթել Եւրոպա», «Աստորիա», «Քորինթիա Սեն Փեթերսպուրկ», «Մերձ Պալտիքա», «Պուլկովսքայա», «Սեն Փեթերսպուրկ», «Մոսկուա», «Ռոսիա», «Հոկտեմբերեան», «Ազիմուտ Հոթէլ Սեն Փեթերսպուրկ» եւ այլ հիւրանոցներ), հանգստեան տուներ։ Վասիլեւսքի կղզիի արեւմտեան հատուածին մէջ ուղեւորային ծովային նոր նաւահանգիստի շահագործմամբ եւ կարճաժամկէտ այցով ժամանած զբօսաշրջիկներու համար մուտքի վիզայի չեղարկման շնորհիւ քաղաքը կը դառնայ Եւրոպայի ծովային զբօսաշրջութեան կեդրոններէն մէկը։ 2016-ին Հիւսիսային մայրաքաղաք ժամանած է 457 000 ծովային զբօսաշրջիկ (209 զբօսաշրջութիւն նաւով)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://gov.spb.ru/gov/otrasl/c_tourism/statistic/|title=Развитие туристского рынка|publisher=Администрация Санкт-Петербурга|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2017-08-30}}&lt;/ref&gt;։

Դեկտեմբեր 2016-ին Սեն Փեթերսպուրկը 2016-ին զբօսաշրջային արդիւնաբերութեան «World’s Leading Cultural City Destination» անուանակարգին արժանացած է «''World Travel Awards''» մրցանակի, որ ռուսական աղբիւրներուն մէջ ստացած է «Աշխարհի զբօսաշրջային մայրաքաղաք» անուանումը&lt;ref&gt;[http://www.worldtravelawards.com/award-worlds-leading-cultural-city-destination-2016 World’s Leading Cultural City Destination 2016.] — World Travel Awards&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://gov.spb.ru/gov/otrasl/c_tourism/news/101774/ Санкт-Петербург признан туристической столицей Мира.] — Официальный сайт Администрации Санкт-Петербурга&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://lenta.ru/news/2016/12/05/piter_awards/ Санкт-Петербург признали туристической столицей мира] — Lenta.ru&lt;/ref&gt;։

=== Շահեկան տնտեսութիւն ===
Քաղաքին մէջ ջրամատակարարմամբ եւ կոյուղաւորմամբ զբաղուող ընկերութիւնը «Վոտոկանալ Սեն Փեթերսպուրկա» մենական կազմակերպութիւնն է։ Ջրամատակարարման հիմնական աղբիւրը Նեւա գետն է։ Անկէ կը վերցուի ջուրի 96%-ը, որ կը մշակէ անցնում աւելի քան 5 խոշոր ջրմուղ կայաններու՝ Գլխաւոր ջրմուղ կայան, Հիւսիսային ջրմուղ կայան, Հարաւային ջրմուղ կայան, Վոլքովի ջրմուղ կայան, Կոլպինօ քաղաքի ջրմուղ մաքրող կառոյցներ։ 26 Յունիս 2009-էն Սեն Փեթերսպուրկը դարձած է առաջին մէգապոլիսը, ուր խմելու ամբողջ ջուրը կը մշակէ  անդրմանիշակագոյն առագայթներով եւ որ ջուրը վարակազերծելու համար ամբողջովին հրաժարած է հեղուկ քլորէ։ Քաղաքին մէջ կը գործէ 21 կոյուղիի մաքրման կառոյց, -որոնցմէ խոշորագոյններն են՝ Այէրացիայի կեդրոնական կայանը, Այէրացիայի հիւսիսային կայանը եւ Հարաւարեւմտեան մաքրման կառոյցները, կ՛աշխատի կեղտաջուրերու նստուածքի այրման 3 գործարան։ Կեղտաջուրերը սկսան մաքրուիլ 1979-էն։ 2008-ի վերջը  Փեթերսպուրկը մաքրած է կեղտաջուրերու 91.7%-ը։ Հոկտեմբեր 2013-ին քաղաքի հիւսիսային հատուածի Կոյուղիի գլխաւոր հաւաքիչ շահագործմամբ կը մաքրուի քաղաքի կեղտաջուրերու 98.4%-ը (2010-ին՝ 93%-ը)&lt;ref name=&quot;«Водоканал Санкт-Петербурга»&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.vodokanal.spb.ru/content/about/projects/|title=ГУП «Водоканал Санкт-Петербурга»|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111027161457/http://www.vodokanal.spb.ru/content/about/projects/|archivedate=2011-10-27|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;РИА «Новости»&quot;&gt;{{cite web|url=http://eco.rian.ru/shortage/20091020/189781554.html|title=В ближайшие два года Петербург будет очищать почти 100 % сточных вод|publisher=РИА «Новости»|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091031082752/http://eco.rian.ru/shortage/20091020/189781554.html|archivedate=2009-10-31|accessdate=2019-08-26|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ 2016-ին սպառողներուն խմելու ջուրի միջին օրական քանակը կազմած է 1597 հազ․ մ³, ջուրի փոխադրման ժամանակ կորուստները եւ ծախսերը կազմած են 12%, կոյուղիի մաքրման կառոյցներուն կեղտաջուրերու միջին օրական ծաւալը կազմած է 2.2 մլն մ³/օր&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.vodokanal.spb.ru/files/documents/press/otchet/go_2016_web.pdf|title=Годовой отчет 2016|publisher=Водоканал Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190704190421/http://www.vodokanal.spb.ru/files/documents/press/otchet/go_2016_web.pdf|archivedate=2019-07-04|accessdate=2017-09-13|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Սեն Փեթերսպուրկի ջերմամատակարարման համակարգին մէջ կ՛աշխատին 8 «ТГК-1» ջերմաելեկտրակայան, 3 գերատեսչական ջերմաելեկտրակայան, 377 կաթսային «ТЭК СПб», 48 կաթսային «Лентеплоснаб», 140 կաթսային «Петербургтеплоэнерго», 28 կաթսային «Петербургэнергосбыт», 179 գերատեսչական կաթսաներ։ Ջերմային ցանցերու տարածուածութիւնը կը կազմէ աւելի քան 6000 կմ։ Քաղաքի տարածքին տեղակայուած են 118 բարձրավոլտ ենթակայաններ՝ ընդհանուր աւելի քան 15 000 մեկավաթ հզօրութեամբ։ Կաթսայա-վառարանային տաքացման հիմնական տեսակը քաղաքային տնտեսութեան մէջ բնական կազն է (որու մասնաբաժինը կը կազմէ 94%), մնացածները կը կազմեն վարելանիւթը եւ ածուխը։ Քաղաքի առաւել խոշոր ջերմա- եւ էներգագեներացնող ընկերութիւնները կը պատկանին ТГК-1-ին՝ կեդրոնական ջերմաելեկտրակայան, Պրաւոպերեժնայա № 5 ջերմաելեկտրակայանը, Վիպորկի № 17 ջերմաելեկտրակայանը, Հիւսիսային № 21 ջերմաելեկտրակայանը, Պերովոմայսքի № 14 ջերմաելեկտրակայանը, Հարաւային № 22 ջերմաելեկտրակայանը եւ Աւտովսքայա № 15 ջերմաելեկտրակայանը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.gov.spb.ru/gov/admin/otrasl/ingen/numerical|title=Комитет по энергетике и инженерному обеспечению. Количественные показатели|publisher=Официальный портал Администрации Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111010133326/http://www.gov.spb.ru/gov/admin/otrasl/ingen/numerical|archivedate=2011-10-10|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

== Երթեւեկութիւն ==
Սեն Փեթերսպուրկը Ռուսաստանի հիւսիսարեւմտեան հատուածի խոշորագոյն երթեւեկութեան հանգոյցն է եւ երկրորդը երկրին մէջ Մոսկուայէնետք։ Այն կը նեռարէ երկաթուղիներ, ծովային եւ գետային երթեւեկութիւն, ինքնաշարժի ճանապարհներ եւ ուղիներ։ Քաղաքով կ՛անցնին եւրասիական 2 երթեւեկութեան միջանցք՝ «Հիւսիս-Հարաւ» եւ «Թրանսսիպ», № 9 համաեւրոպական երթեւեկութեան միջանցքը, E 18 եւրոպական ինքնաշարժի ճանապարհը, որ Սկանդինաւիան կը կապէ Ռուսաստանի կեդրոնի հետ&lt;sup&gt;&lt;ref name=&quot;Общие сведения за 2010&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.kvs.spb.ru/?p=spravochnaya_informatciya_273|title=Общие сведения о Санкт-Петербурге за 2010 год|publisher=Комитет по внешним связям Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111208074631/http://www.kvs.spb.ru/?p=spravochnaya_informatciya_273|archivedate=2011-12-08|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;/sup&gt;։ 2010-ին Սեն Փեթերսպուրկի բեռնափոխադրումը կատարուած է երկաթուղով (101 մլն թօնօ), խողովակային (85 մլն թօնօ), ծովային (9 մլն թօնօ), ինքնաշարժի (առանց փոքր ձեռնարկատիրութեան, 4 մլն թօնօ), ներքին ջրային (1.2 մլն թօնօ)&lt;ref name=&quot;Транспорт за 2010&quot;&gt;{{cite web|url=http://petrostat.gks.ru/public/DocLib2/2010.htm|title=Статистический бюллетень. Транспорт Санкт-Петербурга и Ленинградской области в 2010 году|publisher=Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по г. Санкт-Петербургу и Ленинградской области|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111111031122/http://petrostat.gks.ru/public/DocLib2/2010.htm|archivedate=2011-11-11|accessdate=2012-02-12|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Քաղաքային մայրուղիներու զբաղուածութիւնը թրանզիթային երթեւեկութեանց թեթեւցնելու համար Սեն Փեթերսպուրկի շուրջը կառուցուած է օղակային ինքնաշարժի ճանապարհ։ Սեն Փեթերսպուրկի այլ տարածաշրջաններու հետ կապող հիմնական ճանապարհներն են (ժամացոյցի սլաքի ուղղութեամբ՝ Ֆիննական ծոցէն)՝ Փրիմորսքի խճուղի, Վիպորկի խճուղի, Փրիօզէօրսքի խճուղի, Սեն Փեթերսպուրկ-Մորիէ ճանապարհը, Մուրմանսքի խճուղին, Փետրոզաւոտի խճուղին, Մոսկուայի խճուղին, Փուլքովոյի խճուղին, Քիեւի խճուղին, Թալլինի խճուղին, Փեթերկոֆի խճուղին&lt;ref name=&quot;Атлас Санкт-Петербург&quot;&gt;Атлас Санкт-Петербург. СПб.: ФГУП «Аэрогеодезия», 2003&lt;/ref&gt;։ Սեն Փեթերսպուրկի վարչութեան երթեւեկութեան ենթակառուցուածքի զարգացման կոմիտէի տուեալներով՝ Սեպտեմբեր 2017-ի դրութեամբ միջքաղաքային ճանապարհներու 37%-ը ոչ բնական կը վիճակեն, 2020-ին կը ծրագրուի տոկոսը իջեցնել 20-ի&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.fontanka.ru/2017/09/04/121/|title=КРТИ просит в следующем году выделить 66 млрд из городского бюджета|publisher=Фонтанка.Ру|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2017-09-08}}&lt;/ref&gt;։

Քաղաքի տարածքին կը գտնուին Սեն Փեթերսպուրկ մեծ նաւահանգիստը, որ կը նեռարէ 5 աւազան, Վասիլեւսքի կղզիի բեռնափոխադրումային նաւահանգիստը, Կրոնշտադտի նաւահանգիստը, Լոմոնոսովի նաւահանգիստը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.kadis.ru/texts/index.phtml?id=44446|title=Границы морского порта Большой порт Санкт-Петербург|date=|publisher=Кадис|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121102093855/http://www.kadis.ru/texts/index.phtml?id=44446|archivedate=2012-11-02|accessdate=|author=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Նաւահանգստին մէջ կը վերաբեռնուին նաւթամթերքներ, մետաղներ, անտառային բեռներ, բեռնարկողներ, ածուխ, հանքաքար, քիմիական բեռներ, մետաղաջարդուածք։ Մեծ նաւահանգստի բեռնաշրջանառութիւնը 2010-ի առաջին կիսու տուեալներով կազմած է 26.35 մլն թօնօ (+6.4% 2009-ին առաջին կիսուն համեմատ)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://portnews.ru/news/55788/|title=Грузооборот морских портов России за 6 месяцев 2010 года|date=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120126184015/http://portnews.ru/news/55788/|archivedate=2012-01-26|accessdate=2011-08-21|author=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Նաւահանգիստը միացած է ծովին 27 մղոն երկարութիւն ունեցող Մորսկօ ջրանցքի միջոցով եւ ամբողջ տարին բաց է նաւերուն համար։ Վասիլեւսքի կղզիի ծայր արեւմուտքը տեղակայուած է Ծովային ուղեւորային վերջածայրը՝ երթեւեկութեան գիծեր եւ շոգենաւեր ընդունելու համար&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://portspb.ru/|title=Пассажирский порт Санкт-Петербург «Морской фасад»|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111026092201/http://portspb.ru/|archivedate=2011-10-26|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Ջրային երթեւեկութիւնով փոխադրումներու զգալի մասը բաժին կ՛իյնայ Նեւաով գետային փոխադրումներուն, որ քաղաքը կը կապէ Լատոկա լիճին հետ եւ կը հանդիսանայ Վոլկա-Պալտիք ջրային ուղիի վերջին հատուածը։ Նեւա գետի Վոլոտարսքի կամուրջէն վերեւ կը գտնուի Գետային կայարանը։

Սեն Փեթերսպուրկէն օդային ուղեւորափոխադրումները կը կատարուին Փուլքովօ օդակայանէն, որ տեղակայուած է հարաւային մասը։ Ուղեւորափոխադրումներու համար միայն մէկ օդակայան ունեցող քաղաքներէն Սեն Փեթերսպուրկը բնակչութեամբ խոշորագոյնն է [[Եւրոպա]]յի մէջ։ 2013-ին օդակայանի ուղեւորահոսքը կազմած է աւելի քան 12 մլն ուղեւոր։ 4 Դեկտեմբեր 2013-էն օդակայանին մէջ կ՛աշխատի նոր կեդրոնացուած ուղեւորային կայանագին, որ ամբողջովին կը սպասարկէ միջազգային չուերթները, ինչպէս նաեւ չուերթներու գրանցումը եւ ներքին չուերթներու համար նախաթռիչքային գործընթացները։ Փուլքովօ-1 նախկին կայանագինի վերակառուցուած շէնքը շահագործման յանձնուած է 4 Փետրուար 2015-ին իբրեւ նոր կեդրոնացուած կայանագինի ընդլայնում՝ ներքին չուերթներու ընդունման եւ ճանապարհման համար։ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ գրանցուած է «Ռոսիա» պետական ընկերութիւնը։

Սեն Փեթերսպուրկը Ռուսաստանի Դաշնութեան ամենախոշոր հիւսիսարեւմտեան երկաթուղային հանգոյցն է։ Քաղաքին մէջ կը գործէ 5 երկաթուղային կայարան (Պալտիք, Վիդեպսքի, Լաթոքայի, Մոսկուայի, Ֆինլանտական), 2 տեսակաւորող կայարաններ (Սեն Փեթերսպուրկ-Սորտիրովոչնի-Մոսկուայի, Շուշարի), 2 նաւահանգստային կայարաններ (Աւտոօ, Նոր նաւահանգիստ)։ Քաղաքին մէջ է տեղակայուած Հոկտեմբերեան երկաթգիծի վարչութիւնը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://rzd.ru/isvp/public/rzd?STRUCTURE_ID=5010&amp;layer_id=5040&amp;refererLayerId=5039&amp;id=244|title=Октябрьская железная дорога — филиал ОАО «РЖД»|publisher=Сайт ОАО «РЖД»|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120111142600/http://rzd.ru/isvp/public/rzd?STRUCTURE_ID=5010&amp;layer_id=5040&amp;refererLayerId=5039&amp;id=244|archivedate=2012-01-11|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://ozd.rzd.ru/isvp/public/ozd?STRUCTURE_ID=172|title=Вокзалы Санкт-Петербурга|publisher=Сайт Октябрьской железной дороги|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110926134633/http://ozd.rzd.ru/isvp/public/ozd?STRUCTURE_ID=172|archivedate=2011-09-26|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

1955-էն քաղաքին մէջ կը գործէ մէտրոպոլիտէն։ Դեկտեմբեր 2012-ի վերջը Սեն Փեթերսպուրկի մետրոպոլիտէնը 5 գիծերու մէջ ունէր 67 կայարան, 7 գնացքափոխ հանգոյց․ շահագործուող գիծերու երկարութիւնը աւելի քան 120 քմ է։ 2001-ի դրութեամբ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ գործած է աշխարհի մէջ խոշորագոյն թրամուէյի ցանցը։ Վերջին տարիներուն այն էապէս կրճատուած է։ Քաղաքին մէջ զարգացած են նաեւ հանրակառքերու եւ գծակառքերու ցանցը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://gortrans.vpeterburge.ru/|title=Общественный транспорт в Санкт-Петербурге|date=|publisher=gortrans.vpeterburge.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100510150628/http://gortrans.vpeterburge.ru/|archivedate=2010-05-10|accessdate=2010-09-19|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Այստեղ շահագործուած են ԽՍՀՄ-ում ամենաշատ Վլատիմիր Վաքլիչի&lt;ref name=&quot;Train&quot;&gt;Энциклопедия современной Украины: в 25 т. / Под ред. И. М. Дзюба и др. — Киев : 2005. — Т. 4. — С. 187 — ISBN 966-02-3354-X{{ref-ua}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;TrainKrat&quot;&gt;''Крат В. И.''Владимир Филлипович Веклич // Коммунальное хозяйство городов. Киев: Техника — 1998. — № 17. — С. 3-9. — ISSN 0869-1231{{ref-ua}}&lt;/ref&gt; գծակառքերը&lt;ref name=&quot;VTG&quot;&gt;''Брамский К. А.'' Троллейбусный поезд Владимира Веклича // газета «Всеукраинская техническая газета», 11 декабря 2003 р.{{ref-ua}}&lt;/ref&gt;, որոնք կազմուած էին երկու ЗиУ-682 մեքենաներէ։ Ընդհանուր առմամբ անոնց թիւը կը կազմէր 111 միաւոր&lt;ref name=&quot;DIS405&quot;&gt;Веклич В. Ф. Докторская диссертация: Повышение эффективности эксплуатации безрельсового электрического транспорта применением средств диагностирования и управления по системе многих единиц — Киев: Научно-исследовательский и конструкторско-технологический институт городского хозяйства, 1990 С. 405&lt;/ref&gt;։

Փոխադրումներու զգալի ծաւալը կը կատարուի երթուղային վարձակառքերով&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.spbmar.info/|title=Маршрутное такси Санкт-Петербурга|date=|publisher=spbmar.info|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100918155737/http://www.spbmar.info/|archivedate=2010-09-18|accessdate=2010-09-19|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Հանրային երթեւեկութեան վիճակն ու որակը, անոր անվտանգութիւնը եւ փոխադրումներու կազմակերպումը կ՛ենթարկուին քննադատութեան եւ չեն համապատասխաներ ժամանակակից պահանջներուն&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.mintrans.ru/pressa/DAT_010704_Spravka.htm|title=Справка о состоянии городского пассажирского транспорта Российской Федерации|date=|publisher=mintrans.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20020321024126/http://www.mintrans.ru/pressa/DAT_010704_Spravka.htm|archivedate=2002-03-21|accessdate=2010-09-19|author=|lang=|deadlink=404|dead-url=no}}&lt;/ref&gt;։ Փորձեր եղած են զարգացնել փոքր նաւագնացութիւնը Սեն Փեթերսպուրկի գետերով եւ ջրանցքներով, 2010-2016-ականներուն գործած են ջրակառքներու քանի մը գիծ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.gov.spb.ru/gov/admin/otrasl/c_transport/routes/aquabus|title=Аквабус|date=|work=Официальный портал Администрации Санкт-Петербурга|publisher=gov.spb.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120528190242/http://www.gov.spb.ru/gov/admin/otrasl/c_transport/routes/aquabus|archivedate=2012-05-28|accessdate=2012-02-12|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։  2010-ին Սեն Փեթերսպուրկի մէջ հանրային երթեւեկութիւնով փոխադրումներն են՝ մեթրոյով՝ 777 մլն մարդ, թրամուէյներով՝ 477 մլն, ինքնաշարժային երթեւեկութիւնով՝ 473 մլն, գծակառքերով՝ 281 մլն, երկաթուղիով՝ 136 մլն, ծովային երթեւեկութիւնով՝ 4 մլն&lt;ref name=&quot;Транспорт за 2010&quot; /&gt;։ 2011-ին քաղաքային ուղեւորափոխադրիչ երթեւեկութենէն օգտուած է քաղաքի բնակչութեան 70%-ը՝ աշխատանքի երթալ-գալու ճանապարհի վրայ օրական ծախսելով միջինը 56 վայրկեան&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://transport.spb.ru/tsspb/3218|title=Приложение 1 к постановлению Правительства Санкт-Петербурга от 13.07.2011 № 945 «Транспортная стратегия Санкт-Петербурга до 2025 года»|date=|publisher=Комитет по транспортно-транзитной политике Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120302224046/http://www.transport.spb.ru/tsspb/3218|archivedate=2012-03-02|accessdate=2012-02-12|author=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;210&quot;&gt;
Պատկեր:Vitebsky Rail Terminal SPB.jpg|Վիթեպսքի կայարան
Պատկեր:Airport Pulkovo I.JPG|Փուլքովօ միջազգային օդակայան
Պատկեր:Metro SPB Line1 Avtovo.jpg|«Ավտովօ» մեթրոյի կայարանը
Պատկեր:TramMoskovskiyeVorotaSquare2008-04-12-1026.jpg|Թրամուէյ Մոսկովսքիէ Վորոթա հրապարակին մէջ
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

== Կրթութիւն եւ գիտութիւն ==
Յունուար 2012-ին նախադպրոցական կրթութեան համակարգին մէջ կար 1054 մանկապարտէզ եւ մանկամսուր։ Բոլոր, բացի եզակի մասնաւոր հաստատութիւններէ, կը գտնուին համայնքի ենթակայութեան ներքոյ։ Քաղաքին մէջ կը գործէ 690 հանրակրթական հաստատութիւն, -որոնցմէ 609-ը՝ դպրոցներ, այսպէս՝ 135-ը առարկաներու խորացուած ուսուցմամբ, 72  գիմնազիո, 45 լիսէ, 21 երեկոյեան դպրոց, 40 ուղղիչ դպրոց, 8 գիշերօթիկ դպրոց, 19 յատուկ դպրոց, երեխաներու լրացուցիչ ուսուցման 58 դպրոց, տարրական եւ միջին մասնագիտական կրթութեան 48 հաստատութիւն։ Ghyh]t- յատկանշական են Ա․ Վաiանովայի անուան ռուսական բեմապարի ակադեմիան, Սեն Փեթերսպուրկի Մ․ Մուսորգսքիի անուան երաժշտական ճեմարանը, զինուորական հաստատութիւններէն յայտնի են Սեն Փեթերսպուրկի սուվորովեան ռազմական ուսումնարանը, Նախիմովեան ուսումնարանը, Պետրոս Մեծի քատէթային ջոկատը, Ծովային քատէթային ջոկատը եւ այլն&lt;ref name=&quot;Паспорт Санкт-Петербурга&quot; /&gt;։
[[Պատկեր:Spb_06-2012_University_Embankment_06.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Spb_06-2012_University_Embankment_06.jpg|մինի|250x250փքս|Տասներկու խորհուրդի շենք,Սեն Փեթերսպուրկի պետական համալսարան]]
Սեն Փեթերսպուրկի մէջ կը գործէ 56 պետական եւ 45 մասնաւոր բարձրագոյն ուսումնական հաստատութիւն&lt;ref name=&quot;Соц-экон.развитие СПб 2011&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.cedipt.spb.ru/upload/files/economics/macro/ot4et%202011%20-%203.pdf|title=Итоги социально-экономического развития Санкт-Петербурга за 2011 год|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130204122233/http://www.cedipt.spb.ru/upload/files/economics/macro/ot4et%202011%20-%203.pdf|archivedate=2013-02-04|accessdate=2012-11-14|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;, որոնցմէ են այնպիսի յայտնի համալսարաններ, ինչպիսին են Սեն Փեթերսպուրկի պետական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի պետական ճարտարապետա-շինարարական համալսարանը, Սանկ Փեթերսպուրկի Ի․ Պաւլովի անուան պետական բժշկական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի կայսր Ալեքսանդր Ա.-ի հաղորդակցման ուղիներու պետական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի պետական ծովային արուեստագիտական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի Մ․ Պոնչ-Պրուեվիչի անուան հեռահաղորդակցութիւններու պետական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի պետական ճարտարագիտական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի պետական արուեստագիտական համալսարանը (արուեստագիտութեան համալսարան), Սեն Փեթերսպուրկի պետական ելեկտրաարուեստագիտական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի պետական տնտեսագիտական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի պետական լեռնային հաստատութիւնը, Սեն Փեթերսպուրկի տեղեկատուական արուեստագիտութիւններու, մեքենական եւ տեսագիտութեան ազգային հետազօտական համալսարանը, Ռուսաստանի Ա․ Գերցենի անուան պետական մանկավարժական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի պետական անտառաարուեստագիտական համալսարանը եւ այլն։ Քաղաքին մէջ կը գործեն շարք մը զինուորական բարձրագոյն ուսումնական հաստատութիւններ՝ Ա․ Մոժայսքիի անուան ռազմա-տիեզերական ակադեմիան, Ս․ Կիրովի անուան ռազմա-բժշկական ակադեմիան, Միխայլովեան ռազմական հրետանային ակադեմիան, Սեն Փեթերսպուրկի ռազմա-ծովային հաստատութիւնը, Ռազմական երկրաչափա-արուեստագիտական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի ռատիոելեկտրոնիկայի բարձրագոյն ռազմական ուսումնարանը եւ այլն&lt;ref name=&quot;Паспорт Санкт-Петербурга&quot; /&gt;։

Սեն Փեթերսպուրկը Ռուսաստանի գիտակրթական խոշորագոյն կեդրոններէն մէկն է, ուր կը գտնուի երկրի գիտական կարողութեան աւելի քան 10%-ը՝ աւելի քան 350 գիտական կազմակերպութիւններ, անոնցմէ՝ ՌԴ Գիտութիւններու եւ այլ ակադեմիաներու 70 կազմակերպութիւն, որոնց մէջ կ՛աշխատի աւելի քան 170 000 գիտաշխատող, այսպէս՝ 9000 գիտութիւններու դոկտոր եւ 26 000 գիտութիւններու թեկնածու։ Գիտակրթական ոլորտի աշխատողներու թիւով Սեն Փեթերսպուրկը ՌԴ-ի մէջ կը զբաղեցնէ երկրորդ հորիզոնականը։ Քաղաքին մէջ կը գտնուի ՌԴ Գիտութիւններու ակադեմիայի գիտական կեդրոնը, բազմաթիւ գիտահետազօտական հաստատութիւններ&lt;ref name=&quot;Паспорт Санкт-Петербурга&quot; /&gt;։ Քաղաքի հարաւային ծայրամասը տեղակայուած է ՌԴ Գիտութիւններու ակադեմիայի գլխաւոր (Փուլքովոյի) աստղադիտարանը։

== Առողջապահութիւն ==
[[Պատկեր:Botkin_Infectious_Diseases_Hospital.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Botkin_Infectious_Diseases_Hospital.jpg|աջից|մինի|260x260փքս|Ս․ Պոթքինի անուան բուժական վարակիչ հիւանդանոց]]
Սեն Փեթերսպուրկի առողջապահական հաստատութիւններու մեծ մասը կը մտն է ՌԴ առողջապահութեան նախարարութեան համակարգին մէջ եւ կը բաժանուի 3 խումբի՝ Սեն Փեթերսպուրկի առողջապահութեան կոմիտէին ենթարկուող, ՌԴ առողջապահութեան նախարարութեան դաշնային հաստատութիւններ, Բժշկակենսաբանական դաշնային գործակալութեան հաստատութիւններ եւ Լենինկրատի մարզի հաստատութիւններ, որոնք կը գտնուին քաղաքի սահմանագիծին մէջ։ Սեն Փեթերսպուրկի կառավարութեան առողջապահութեան կոմիտէն պետական իշխանութեան գործադիր մարմինն է՝ առողջապահութեան ոլորտին մէջ քաղաքային քաղաքականութիւն վարելու առումով։ Բացի ՌԴ առողջապահութեան նախարարութեան համակարգ մտնող հաստատութիւններէն, քաղաքին մէջ տեղակայուած են նաեւ առողջապահական այլ գերատեսչութիւններու հաստատութիւններ, ինչպէս նաեւ ոչ պետական հաստատութիւններ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.medline.ru/public/histm/medmono/100/4.phtml|title=Медицинский Петербург|publisher=medline.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120611063028/http://medline.ru/public/histm/medmono/100/4.phtml|archivedate=2012-06-11|accessdate=2012-09-25|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Սեն Փեթերսպուրկի մէջ կը գործէ 106 դուրսի հիւանդ-համաբուժական հաստատութիւն, 33 ատամնաբուժական բուժարան, 44 տարբեր տեսակի դեղատուներ, 83 անշարժ բուժման հաստատութիւն, 24 հիւանդանոց, 57 շտապ օգնութեան կայան։ Անոնցմէ են՝ Ս․ Կիրովի անուան ռազմաբժշկական ակադեմիան, Ալեքսանդրի հիւանդանոցը, Պատերազմի գործիչներու հիւանդանոցը, Քաշչենկոյի, Սուրբ Նիկողայոս Հրաշագործի անուան քաղաքային հոգեբուժական հիւանդանոցները, Ս․ Պոթքինի անուան բուժական վարակիչ հիւանդանոցը, Հարբուխի գիտահետազօտական հաստատութիւնը, Ռուսաստանի Դ․ Օտտի անուան կնաբանութեան եւ մանկաբարձութեան գիտահետազօտական հաստատութիւնկը, Ռաուխֆուսի անուան մանկական հիւանդանոցը, Ֆիլատովի անուան մանկական հիւանդանոցը եւ այլն։ 2005-էն քաղաքին մէջ կ՛իրականացուի «Առողջութիւն» ազգային նախագիծը, որմով կը նախատեսուի քաղաքային առողջապահական համակարգը արդիականացնել&lt;ref name=&quot;Паспорт Санкт-Петербурга&quot; /&gt;։

2015-ի դրութեամբ քաղաքին մէջ առողջապահութեան մակարդակը շարք մը ցուցանիշներով լաւագոյնն է Ռուսաստանի մէջ, քաղաքը ունի նաեւ երկրի ամենացած մահացածութեան մակարդակը&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://novchronic.ru/20833.htm |title=Здравоохранение Санкт-Петербурга заметно прогрессировало в последние годы |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2015-05-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150518101239/http://novchronic.ru/20833.htm |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;։ 2012-էն կ՛իրականացուի բժշկական սարքաւորումներու աշխոյժ արդիականացում, ծրագիր կիրականացուի ուղղուած բնակչութեան որակը բարձրացնելուն։ Աշխատանքներ կը տարուին նաեւ բուժաշխատողներու կենսապայմանները բարելաւելու ուղղութեամբ&lt;ref&gt;[http://ria-ami.ru/read/11153 Ольга Казанская: «Для здравоохранения региона сделано многое» // Российское агентство медико-социальной информации АМИ. — 27.04.2015.]{{Dead link|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;։

== Հանցագործութիւններ ==
2011-ին Սեն Փեթերսպուրկի մէջ գրանցուած է 1218 յանցագործութիւն 100 000 բնակչի հաշուարկով (122-րդ հորիզոնականը Ռուսաստանի քաղաքներու շրջանին մէջ)․ 2010-ի համեմատ յանցագործութիւններու մակարդակը նուազած է 13.6%-ով։ Յանցագործութիւններու բացայայտումը կազմած է 53.2%, որ վերջին տարիներուն նուազած է։ Կը նկատուի անօրինական թմրանիւթերու շրջանառութեան հետ կապուած յանցագործութիւններու աճ (29,3 %-ով)։ Ծանր եւ առանձնապէս ծանր յանցագործութիւններու թիւը կը նուազուի․ անոնց թիւը ընդհանուր գրանցուած յանցագործութիւններու շարքին մէջ կը կազմէ 41.7%։ Տնտեսական ուղղուածութիւն ունեցող յանցագործութիւններու քանակը կը կազմէ 6.9%։ Կը նուազի «փողոցային» յանցագործութիւններու մակարդակը, ուր կը գերակշռեն սեփականութեան հետ կապուած յանցագործութիւնները, գողութիւնները, կողոպուտները (67.5%)։ Կը նուազի բնակարաններէն եւ տարատեսակ սեփականութիւններէն կողոպուտներու թիւը (քաղաքին մէջ կատարուող ընդհանուր յանցագործութիւններու 37.9%-ը)։ 2011-ին Սեն Փեթերսպուրկի մէջ տեղի ունեցած է 7451 ճանապարհաերթեւեկութեան պատահար, ուր եղած են տուժողներ (1%-ով աւել 2010-ի համեմատ), ընդ որուն զոհուածներու թիւը աճած է 18.1%-ով։ Վարչական իրաւախախտումներու 71%-ը կատարուած են բարեկեցութեան ոլորտին մէջ, 17% դէպքերուն խախտուած են առեւտուրի կանոնները, 12% դէպքերուն խախտուած է լռութեան մասին օրէնքը։ Քաղաքի բնակիչներու շրջանին կատարուած հարցումներու արդիւնքով կը պահպանուի իրաւապահ մարմիններու աշխատանքի ոչ բաւարար գնահատումը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://news.mail.ru/society/1835098/|title=Рейтинг самых криминальных городов России|publisher=Mail.Ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130204114242/http://news.mail.ru/society/1835098/|archivedate=2013-02-04|accessdate=2012-06-05|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://gov.spb.ru/Files/file/_ea-dinamika-urovnja-ek-soc-razvitija-sankt-peterburga-v-janvare-2012-goda.pdf|title=Динамика уровня экономического и социального развития Санкт-Петербургав январе 2012года|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120502175214/http://gov.spb.ru/Files/file/_ea-dinamika-urovnja-ek-soc-razvitija-sankt-peterburga-v-janvare-2012-goda.pdf|archivedate=2012-05-02|accessdate=2012-06-05|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://gov.spb.ru/Files/file/_as_pravoporyadok_v%20raionah%20spb_9%20mes_2011_itogov.pdf|title=Правопорядок и общественная безопасность в районах Санкт-Петербурга. Аналитическая справка по итогам 9-ти месяцев 2011 года|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120502175905/http://gov.spb.ru/Files/file/_as_pravoporyadok_v%20raionah%20spb_9%20mes_2011_itogov.pdf|archivedate=2012-05-02|accessdate=2012-06-05|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Քաղաքի տարածքին կը գտնուի 4 մէկուսարան (ինչպէս՝ յայտնի «Քրեսթի»-ն), 4 ուղղիչ գաղութ եւ 1 դաաստիարակչական գաղութ (Կոլպինօ)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.78.fsin.su/structure/index.php|title=Учреждения, подведомственные УФСИН России по г. Санкт-Петербургу и Ленинградской области|publisher=Федеральная служба исполнения наказаний России|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130621013958/http://www.78.fsin.su/structure/index.php|archivedate=2013-06-21|accessdate=2012-11-14|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

== Մշակոյթ եւ արուեստ ==

=== Մշակոյթ ===
Սեն Փեթերսպուրկը համաշխարհային նշանակութեան մշակութային կեդրոն է․ այն յաճախ կ՛անուանեն «Մշակութային մայրաքաղաք»։ Քաղաքին մէջ կը գտնուի մշակութային ժառանգութեան 8464 առարկայ (պատմական եւ մշակութային յուշարձաններ), այսպէս՝ 4213 դաշնային նշանակութեան մշակութային ժառանգ, որ կը կազմէ ՌԴ տարածքին պետութեան կողմէ պահպանուող բոլոր յուշարձաններու գրեթէ 10%-ը։ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ կը գործէ աւելի քան 200 թանգարան եւ անոնց մասնաճիւղերը (ինչպէս՝ [[Էրմիթաժ (Ս․ Փեթերսպուրկ)|Էրմիթաժ]] (գրեթէ 3 մլն արուեստի գործ եւ համաշխարհային մշակոյթի յուշարձան), Ռուսական թանգարանը (ռուսական արուեստի ամենամեծ թանգարանը), կեդրոնական ռազմածովային թանգարանը, Ռուսաստանի նկարիչներու ակադեմիայի թանգարանը, Քաղաքային քանդակագործութեան թանգարանը, Սեն Փեթերսպուրկի պատմութեան թանգարանը, Պետրոս Մեծի մարդաբանութեան եւ ազգագրութեան թանգարանը (Քունսթքամերա), Փեթերկոֆի, Օրանիենբաումի, Ցարսքոյէ Սելոյի, Պաւլովսքի, «Պուշկինսքայա, 10» արուեստի կեդրոնը, Էրարթա ժամանակակից արուեստի թանգարանը, Ա․ Պուշկինի համառուսաստանեան թանգարանը, Լենինկրատի պաշտպանութեան եւ շրջափակման թանգարանը եւ այլն), Լենէկսբօ ցուցահանդէսային համալիրը, աւելի քան 70 թատրոն (ինչպէս՝ Մարիինեան թատրոնը, Ալեքսանդրինսքի թատրոնը, Միխայլովսքի թատրոնը, Գ․ Թովսդոնոգովի անուան թատերական մեծ թատրոնը, Ն․ Աքիմովի անուան կատակերգութեան ակադեմիական թատրոնը, Փոքր թատերական թատրոնը, Սեն Փեթերսպուրկի Լենսվէթի անուան ակադեմիական թատրոնը, Պալտիքայի տուն, Վ․ Քոմիսարժեվսքայայի անուան ակադեմիական թատերական թատրոնը, «Լիցեդէի» ծաղրածուական թատրոնը, Սեն Փեթերսպուրկի պետական մեծ կրկէսը եւ շատ ուրիշներ), 1100 գրադարան (-որոնցմէ խոշորերն են Ռուսաստանի ազգային գրադարանը (հանրային), Ռուսաստանի Գիտութիւններու ակադեմիայի գրադարանը, Պ․ Ելցինի անուան նախագահական գրադարանը), աւելի քան 50 առօրեա-մշակութային հաստատութիւններ, աւելի քան 50 շարժանկարներ։ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ կը գործէ քանի մը ստեղծագործական համալսարան՝ Սեն Փեթերսպուրկի Ռիմսքի-Քորսաքովի անուան երաժշտանոցը, Ա․ Վականովայի անուան ռուսական բեմապարի ակադեմիան, Ռուսաստանի բեմական արուեստներու պետական հաստատութիւնը, Սեն Փեթերսպուրկի Ռեպինի անուան գեղանկարչութեան, քանդակագործութեան եւ ճարտարապետութեան ուսումնարանը, Սեն Փեթերսպուրկի Շտիգլիցի անուան գեղարուեստա-արդիւնաբերական ակադեմիան, Սեն Փեթերսպուրկի Ռերիխի անուան գեղարուեստական ուսումնարանը։ Քաղաքին մէջ կը գործէ մօտ 10 շարժանկարի արուեստանոց, -որոնցմէ հիներէն են «Լենֆիլմ»-ը, «Լեննաուչֆիլմ»-ը։

2011-ին Սեն Փեթերսպուրկի մէջ տեղի ունեցած է մօտ 1000 ցուցահանդէս, աւելի քան 120 առաջին ներկայացում, գրեթէ 300 փառատօն, -որոնցմէ են «Մարիինսքի» բեմապարի միջազգային փառատօնը, «Սպիտակ գիշերներու աստղերը» արուեստներու միջազգային փառատօնը, «Արուեստներու հրապարակ» միջազգային ձմեռնային փառատօնը, «Dance Open» բեմապարի միջազգային փառատօնը, «Սեն Փեթերսպուրկի պալատներ» միջազգային երաժշտական փառատօնը, «Սպիտակ գիշերուան» ճազի միջազգային փառատօնը, «Աւանկարտէն մինչեւ մեր օրեր» արուեստներու միջազգային փառատօնը, «Փառատօններու փառատօն» միջազգային շարժապատկերի փառատօնը, Օլկինոյի մէջ հեծանիւներու միջազգային փառատօնը, «Պալտիքայի տուն» միջազգային թատերական փառատօնը, «Մանկութեան տօն» մանկապատանեկան միջազգային մրցոյթ-փառատօնը։

1981-1990-ականներուն Լենինկրատի մէջ գործած է Լենինկրատի ռօք ակումբը, որ քաղաքին մէջ սկիզբ դրած է ռօք հաւաքականներու օրինականացման։ Ակումբի կազմաւորման մասնակցած են «Փիքնիք», «Աքուարիում», «Զոոբարք», «Միֆի», իսկ աւելի ուշ նաեւ «Աուքցիոն», «Կինօ», «Ալիսա», «Փոփ-մեխանիկա», «ԴԴՏ», «Նոլ» եւ շատ ուրիշ ռօք խումբեր։ Այսօր քաղաքին մէջ կը գործէ Վիկտոր Ցոյի «Քամչատքա» ակումբ-թանգարանը․ Պոգոսլովսքիի գերեզմանոցին մէջ գտնուող երգիչի գերեզմանը անոր երկրպագուներու համար ուխտագնացութեան վայր է։

26 Մայիս 2013-ին քաղաքի հիմնադրման 310-ամեակին նուիրուած տօնակատարութեան ժամանակ Սեն Փեթերսպուրկի մասին բազում երգեր կատարուած են։ Իսահակեան հրապարակին մէջ՝ սիմֆոնիկ նուագախումբի նուագակցութեամբ մէկ ժամուան ընթացքին 4335 մարդ կատարած է 14 երգ։&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;210&quot;&gt;
Պատկեր:Фасад Михайловского дворца.jpg|Միխայլովսքի պալատը՝ Ռուսական թանգարանի գլխաւոր շէնքը
Պատկեր:Russian National Bibliotheque, Saint Petersburg.jpg|Ռուսաստանի ազգային գրադարան շէնքը &lt;br&gt;Մոսկուայի պողոտային վրայ
Պատկեր:Spb 06-2012 MariinskyTheatre.jpg|Մարիինեան թատրոն
Պատկեր:Dom sovetov (St-Petersburg, 2012-09-09).JPG|Մոսկուայի հրապարակ
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Ճարտարապետութիւն ===
1990-ին Սեն Փեթերսպուրկի պատմական կեդրոնը եւ արուարձաններու պալատ-զբօսայգիները ներառուած են [[ԵՈՒՆԵՍՔՕ]]-ի համաշխարհային ժառանգութեան ցանկին մէջ։ Պետութեան պաշտպանութեան տակ կը գտնուի մօտ 8000 ճարտարապետական յուշարձան&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.newizv.ru/print/21332|title=Был город золотой… В музейном центре Санкт-Петербурга могут появиться серые небоскрёбы.|date=16 марта 2005 года|publisher=Новые Известия|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090927001116/http://www.newizv.ru/print/21332|archivedate=2009-09-27|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://kulturnoe-nasledie.ru/globsearch.php?text=&amp;category=-1&amp;findType=1&amp;fo=szfo&amp;to=78&amp;city=11400000000&amp;send=%CE%F2%EF%F0%E0%E2%E8%F2%FC|title=Результаты поиска памятников архитектуры для СПб|publisher=Памятники истории и культуры (объекты культурного наследия) народов Российской Федерации|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120111161013/http://kulturnoe-nasledie.ru/globsearch.php?text=&amp;category=-1&amp;findType=1&amp;fo=szfo&amp;to=78&amp;city=11400000000&amp;send=%CE%F2%EF%F0%E0%E2%E8%F2%FC|archivedate=2012-01-11|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ 2005-ին ընդունուած է մշակութային ժառանգութեան պահպանման Փեթերսպուրկեան ռազմավարութիւնը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.gov.spb.ru/gov/admin/otrasl/c_govcontrol/proekt|title=Постановление от 1 ноября 2005 года № 1681. О Петербургской стратегии сохранения культурного наследия|publisher=Официальный портал администрации СПб|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111028054450/http://www.gov.spb.ru/gov/admin/otrasl/c_govcontrol/proekt|archivedate=2011-10-28|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Քաղաքին վեհութիւն կը հաղորդեն ճարտարապետական համալիրները, խիստ ուղիղ փողոցները, ընդարձակ հրապարակները, այգիներն ու զբօսայգիները, գետերն ու բազմաթիւ ջրանցքները, առափները, կամուրջները, նախշաւոր ցանկապատները, յուշարձաններն ու զարդարուած քանդակները։ 18-20-րդ դարերու ճարտարապետական համալիրներէն են Պետրոպաւլովեան ամրոցը, Ալեքսանդր Նեւսքիի մայրաւանքը, Սմոլնիի ուսումնարանը, Պալատական հրապարակը՝ Ձմեռնային պալատով, Ծովակալութեան շէնքը, Նեւայի պողոտան, Վասիլեւսքի կղզիի Սլաքը՝ Սակարանի շէնքով, ծերակոյտի հրապարակը՝ Պետրոս Ա.-ի արձանով, Օստրովսքիի հրապարակը, Արուեստներու հրապարակը, Իսահակի հրապարակը եւ 20-րդ դարու երկրորդ կիսուն ստեղծուած Ապստամբութեան հրապարակը։

Փեթերսպուրկի սրընթաց զարգացումը մարտահրաւէր էր բազմադարեայ պատմութիւն ունեցող, դանդաղ զարգացող եւ աճող քաղաքի մասին աւանդական պատկերացումներուն&lt;ref name=&quot;Мир архитектуры&quot;&gt;{{книга|автор=А. Гутнов, В. Глазычев.|заглавие=Мир архитектуры|место=Москва|издательство=Молодая гвардия|год=1990|тираж=200000|страниц=351|isbn=5-235-00487-6}}&lt;/ref&gt;։ Պետրոս Ա.-ը հիմնած է քաղաքը [[Վենետիկ]]ի ու [[Ամսթերտամ]]ի օրինակով․ սալայատակ փողոցներու փոխարէն Սեն Փեթերսպուրկը պէտք է ծածկուեր ջրանցքներու ցանցով, որմով բնակիչները պէտք է նաւարկէին թեթեւ նաւակներով։ Թէեւ Պետրոսի երազանքը այդպէս ալ չիրականացաւ, ճիշդ արտասահմանեան այդ փորձը հիմք դարձաւ յետագայ կառուցման համար։ Քաղաքի 1716-ի գլխաւոր յատակագիծի հեղինակը դարձաւ իտալացի ճարտարապետ Տոմէնիքօ Անտրիա Թրեզինին․ ուղղահայաց փողոցները, լայնարձակ պողոտաները նոր մայրաքաղաքի բնորոշ գիծը դարձան։ Այսպիսի նախագծումը կ՛երեւի Վասիլեւսքի կղզիի եւ «եռատամի» օրինակի վրայ՝ Ծովակալութեան շէնք-Նեւայի պողոտայ, Կորոխովայա փողոց, Վոզնեսենսքի պողոտայ։ Քաղաքի կեդրոնական հատուածի գրեթէ ամբողջ կառուցապատումը կատարուած է աւելի ուշ, սակայն երկրաչափօրէն կառուցուած հրապարակները եւ փողոցները որոշեցին քաղաքի կերպարը մինչեւ մեր օրերը։ Այդտեղ վճռորոշ դեր խաղցած է Պետրոս Ա.-ի անձը․ ան անձամբ ընտրած է Նեւայի պողոտայի, Ծովակալութեան շէնքի, Պետրոպաւլովեան ամրոցի վայրերը, վարած է քաղաքաշինական խիստ կարգապահութիւնը&lt;ref name=&quot;Мир архитектуры&quot; /&gt;։ Պետրոսի հրամանով բոլոր շէնքերը պէտք է կառուցուէին քարէ (ասոր հետ մէկտեղ [[Ռուսիա|Ռուսաստանի]] մնացած քաղաքներուն մէջ արգիլուեցաւ իբրեւ շինարարութեան հիմնական նիւթ օգտագործել քարը)։ Այդ ժամանակներուն տարածում գտած է պետրոսեան '''barocco''' ոճը, որու ներկայացուցիչներն են իտալացիներ Տ․ Թրեզինին, Ճովաննի Մարիա Ֆոնթանան, Նիկոլօ Միքէտտին, ֆրանսացի Ժան Պադիսդ Լեպլոնը, գերմանացիներ Անդրէաս Շլիւտէրը, Գէորգ Եոհան Մատարնովին, ռուս Միխայիլ Զեմցովը։ Քաղաքին մէջ պահպանուած են այդ ոճով կառուցուած քանի մը շէնքեր՝ Պետրոպաւլովեան ամրոցը՝ Պետրոպաւլովեան տաճարով, Ամառնային պալատը, Քունսթքամերան, Տասներկու խորհուրդներու շէնքը, Մենշիքովի պալատը։ 18-րդ դարու կէսերուն սկսաւ գերակշռել ելիզաւետեան '''barocco''' ոճը, որ կը ներկայացնէին ճարտարապետներ Վարֆոլոմէյ Ռաստրելլին (Ձմեռնային պալատը, Սմոլնի մենաստանը, Փեթերկոֆի մեծ պալատը, Ցարսկոյէ Սելոյի Եկատերինայի մեծ պալատը) եւ Սաւվա Չեւաքինսքին (Նիկողայոսի ծովային տաճար)&lt;ref name=&quot;Ленинград и окрестности&quot;&gt;''Алешина Л. С.'' Ленинград и окрестности. Справочник-путеводитель. — М.: Искусство, 1986. — С.V—XVI&lt;/ref&gt;։

1844-ին Նիկոլա Ա. կայսրը հրաման արձակած է արգիլել քաղաքին մէջ Ձմեռնային պալատի տանիքէն բարձր քաղաքացիական շինութիւններ կառուցել&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://walkspb.ru/zd/zimniy.html|title=Зимний дворец|publisher=Прогулки по Санкт-Петербургу|accessdate=2011-11-14}}&lt;/ref&gt;։ 18-րդ դարու երկրորդ կիսուն քաղաքի ճարտարապետութեան մէջ գերակշռող դարձաւ դասականութիւնը։ Այդ ոճի հիմնական ճարտարապետներն էին Վասիլի Պաժենովը (Միխայլովսքի ամրոց), Ժան Պատիստ Միշէլ Վալէն Տելամօտը (Գեղարուեստի ակադեմիայի շէնք, Մեծ Քոսթինի գաւիթ), Անթոնիօ Ռինալտին (Մարմարէ պալատ), Իւան Ստարովը (Տաւրիկեան պալատ, Ալեքսանդր Նեւսքիի սուրբ երրորդութեան տաճար), Ջակոմօ Քուարենկին (Սմոլնիի ուսումնարանի շէնք, Ցարսկոյէ Սելոյի Ալեքսանդրի պալատ), Չարլզ Քամերոնը (Պաւլովսք պալատ) եւ աւելի ուշ ժամանակաշրջանի (19-րդ դարու սկիզբ)՝ ռուսական ամպիր ոճի ներկայացուցիչներէն էին Անտրէ Վորոնիխինը (Կազանի տաճար), Անդրէեան Զախարովը (Ծովակալութեան գլխաւոր շէնք), Ժան Ֆրանսուա Թոմա տէ Թոմոնը (Վասիլեւսքի կղզիի Սլաք), Քարլ Ռոսսին (Միխայլովսքի պալատ, Գլխաւոր շտապի շէնք, Ալեքսանդրինսքի թատրոն, ծերակոյտի եւ սինոդի շէնք), Վասիլի Ստասովը (Վերափոխման տաճար, Սուրբ երրորդութեան տաճար), Աւկուսդ Մոնֆերանը (Իսահակի տաճար)։ 19-րդ դարու կիսուն ճարտարապետութեան մէջ գերակշռող դարձաւ էկլեկտիկան՝ Անտրէյ Շտակէնշնեյտերը (Մարինոյի պալատ, Պելոսելսքի-Պելոզէօրսքի պալատ), Ալեքսանդր Պրիվլովը (Պօղոս-Պետրոսի լիւթերական եկեղեցի), Կոնստանտին Տոնը (Մոսկուայի կայարանի շէնք), Ալֆրէտ Փարլանտը (Քրիստոսի արեան յարութեան տաճար)։ Դարակիսուն կը սկսի նոր առափներու եւ կամուրջներու կառուցապատումը, մեծ թափ կ՛առնէ եկամտաբեր տուներու շինարարութիւնը։  Այդ ժամանակաշրջանում կը ձեւաւորուին Լիտէյնի, Վլատիմիրի եւ Զակորոտնի պողոտաները&lt;ref name=&quot;Ленинград и окрестности&quot; /&gt;։
[[Պատկեր:PalaceSquareNight.jpg|մինի|1125x1125փքս|Պալատական հրապարակը ձմեռնային գիշերը։ Ձմեռնային պալատը, Կվարդիական կորպուսի շտապի շէնքը, Ալեքսանտրի սիւնը, Գլխաւոր շտապի շէնք (Սեն Փեթերսպուրկ)]]

20-րդ դարու սկիզբը քաղաքին մէջ ի յայտ կու գան արդի ոճի շէնքեր, որոնցմէ են «Զինկէր» ընկերութեան տունը, Ելիսէեւի խանութը, «Աստորիա» հիւրանոցը, Վիտեպսքի կայարանը։ Այդ ժամանակաշրջանուն զանգուածային բնոյթ կը կրէր եկամտաբեր տուներու, մասնաւոր առանձնատուներու եւ հանրային շինութիւններու զարդարուն ապակէնախշերով&lt;ref&gt;{{Книга|автор=Волобаева Т. В.|заглавие=Санкт-Петербургский витраж эпохи модерна: эстетика, производство, памятники.|ссылка=http://vitroshop.livejournal.com/38012.html|ответственный=Составители Л. А. Кирикова, А. В. Корнилова, Б. К. Нагор|издание=100 лет петербургском модерну. Материалы научной конференции 30 сентября - 2 октября 1999 года|место=Санкт-Петербург|издательство=ОАО &quot;Альт-Софт&quot;, ООО &quot;Белое и черное&quot;|год=2000|страницы=197—202|страниц=255|isbn=5-89771-014-7}}&lt;/ref&gt;։  Յաջորդեց neoclassicism ոճը (Լեւ Թոլսթոյի հրապարակի վրայ գտնուող «Աշտարակներով տուն»-ը), որ 1920-ականներուն փոխարինուեցաւ constructivism-ով  (Ա․ Գորկիի անուան մշակոյթի պալատ, Լիտէյնի պողոտային վրայ գտնուող Մեծ տուն) եւ ստալինեան ամպիրով (Մոսկուայի հրապարակի, Մոսկուայի պողոտայի, Ստաչեկ պողոտայի, Կալինինի հրապարակի համալիրներ, Լենինկրատի մետրոպոլիտէնի առաջին հերթափոխի կայարաններ)։ 1923-էն կը սկսի նոր թաղամասերու բնակելի շէնքերու շինարարութիւնը՝ համալիրային կառուցապատման սկզբունքով։ 1960-ականներու սկիզբը կը սկսի խրուշչյովկաներու, իսկ 1970-ականներէն՝ նաւ-տուներու զանգուածային կառուցումը։ Միեւնոյն ժամանակ ի յայտ կու գան նաեւ անհատական նախագիծերով կառուցուած շէնքեր՝ «Յոբելեանական» մարզանքի պալատը, Յաղթանակի հրապարակի համալիրը, «ՄերձՊալտիքա» հիւրանոցը, Վ․ Լենինի անուան մարզահամերգային համալիրը, «Պուլկովօ» օդակայանի շէնքը&lt;ref name=&quot;Ленинград и окрестности&quot; /&gt;։

Վերջին շրջանին պատմական կեդրոնոին մէջ շինութիւններ կը քանդուին․ ոչնչացուած են Փրէոպրաժենսքի գունդի (ամենահիներէն մէկը Ռուսաստանի մէջ) եւ սակրաւոր գումարտակի զօրանոցները (Քիրոչնայա փողոց), 5 տուն Նեւայի պողոտայի վրայ, 18-րդ դարու կորպուս, Չիչերինի տան ներքին բաժինը, Ապստամբութեան փողոցի եւ Լիտէյնի պողոտայի վրայ քանի մը տուներ, Վոզնեսենսքի պողոտայի տուներէն մէկը, շարք մը շէնքեր Փեթրոկրատի հատուածին մէջ եւ այլն։ Քանդած տուներէն որոշները ճարտարապետութեան պետական յուշարձանի կարգավիճակ ունեցած են։ 2008-ին ուժի մէջ մտած են օրէնսդրութեան մէջ կատարուած փոփոխութիւնները, որոնցմով հանուած է դաշնային նշանակութեան յուշարձաններու սեփականաշնորհման արգելքը․ օրէնքը Ռուսաստանի մէջ գործած է 2002-էն։ Սեփականաշնորհման այդ ցանկին մէջ կրնան յայտնուիլ քաղաքի մօտ 650 կառոյցները, որոնք դեռեւս դաշնային պահպանման ցանկին մէջ կը գտնուին&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.rg.ru/2008/02/05/reg-szapad/osobnyaki.html|title=В скором времени усадьба Юсуповой и дворец Самойловой могут стать предметом торга|date=5 февраля 2008 года|publisher=«Российская газета»|accessdate=2011-10-21}}&lt;/ref&gt;։

=== Քաղաքի արտացոլումը գրականութեան եւ արուեստի մէջ ===
[[Դասական ՈՒղղութիւն|Դասականութեան]] դարաշրջանին Ռուսական կայսրութիւնը Փեթերսպուրկի հանդիսաւոր, աշխոյժ կերպարը կը քարոզէր իբրեւ կատարեալ քաղաք, որ ծնած է ի հեճուկս աղէտներուն։ Եւրոպայի մէջ Եկաթերինա Բ.-ը Հիւսիսային Շամիրամի համբաւ կը վայելէր, իսկ Փեթերսպուրկի կ՛անուանէին Հիւսիսային [[Փալմիրա]]։ Պալատական բանաստեղծները կը գովերգէին այն իրենց ներբողներուն մէջ, Ֆէոտոր Ալեքսէեւի շրջապատի բնանկարիչները վեդուտաներ կը ստեղծէին՝ անծայրածիր պողոտաներու եւ հրապարակներու տեսարաններով, ուր վիթխարի շինութիւններու ֆոնին մարդոց երեւոյթները չէին նշմարուիր&lt;ref name=&quot;volkov&quot;&gt;{{книга|автор=Волков С.|заглавие=История культуры Санкт-Петербурга с основания до наших дней|место=М.|издательство=Эксмо-пресс|год=2002|страниц=}}&lt;/ref&gt;։{{քաղվածք|Անհրաժեշտ է Փեթերսպուրկէն բաժնուիլ որոշ ժամանակով, անհրաժեշտ է տեսնել հին մայրաքաղաքները՝ հին Փարիզը, ծխոտ Լոնտոնը, որպէսզի զգաս Փեթերսպուրկի արժէքը։ Տեսէք՝ ի՜նչ միասնութիւն է, ինչպէ՜ս են բոլոր մասերը կը համապատասխանենի իրար։ Շէնքերու ինչպիսի՜ գեղեցկութիւն, ինչպիսի ճաշակ եւ ընդհանուր առմամբ ինչպիսի՜ բազմազանութիուն, որ առաջ կու գայ ջուրի եւ շինութիւններու խառնուրդէն։|Կոնստանդին Պաթյուշքով, 1814&lt;ref&gt;{{книга|автор=Дергачёва Л. Д.|заглавие=Очерки русской культуры XIX века|место=М.|издательство=Издательство Московского университета|год=2005|страницы=186}}&lt;/ref&gt;}}
Ա․ Պուշկինը «պղինձէ հեծեալ»-ում (1833) Փեթերսպուրկի կերպարը ստեղծած է իբրեւ մտահայեցողապէս յօրինուած տարածք, Լուսաւորութեան դարաշրջանի բանապաշտութեան պտուղ, որ վեր կը յառի ճահիճներու վրայ՝ միապետի ցանկութեամբ եւ անհամար մարդկային կեանքերու գնով։ Կոկոլի «Փեթերսպուրկեան պատմուածքներ»-ուն մէջ «ամէն ինչ թաց է, հարթ, հաւասար, անգոյն, մոխրագոյն, մշուշոտ»․ հեղինակը տպաւորական երանգներով կը նկարէ կայսրութեան մայրաքաղաքը իբրեւ «մարդու համար թշնամական սատանայական ուժերու գինարբուքի վայր մը, որու տակ միշտ կը շարժի երերուն հողը՝ սպառնալով ներս քաշել վսեմ, սակայն սառ շէնքերը, անհոգի կառավարական պաշտօնատուներ եւ անոնք լեցնող բազում փոքր, դժբախտ պաշտօնեաներուն» (Ս․ Վոլքով)&lt;ref name=&quot;volkov&quot; /&gt;։

Բացի Կոկոլէն Փեթերսպուրկի դէմ էին ոտքի ելել նաեւ Մոսկուայի անոր սլաւէանոֆիլ ընկերները․ «Ինքդ քո մէջ ժողովրդականութեան լիարժէք զգացումը ազատագրելու առաջին պայմանը Փեթերսպուրկի ամբողջ սիրտով եւ հոգիով ատելն է»,- գրած է օրինակ Իւան Աքսաքովը&lt;ref name=&quot;toporov&quot;&gt;{{книга|автор=Топоров В. Н.|заглавие=Петербург и «Петербургский текст русской литературы». Миф. Ритуал. Символ. Образ: Исследования в области мифопоэтического|место=М.|издательство=Издательская группа «Прогресс»|год=1995|страницы=259—362}}&lt;/ref&gt;։  Ցարական մայրաքաղաքի քարէ մեծակոյտերը, որոնք չեն նախատեսուած հանդիսաւոր գնացքներու եւ եկամտաբեր տուներու լաբիւրինթոս կեանքի համար, անառողջ գոլորշացումներու եւ յաւիտենական մշուշի վարագոյրի հետեւը իրենց անէծքները կ՛ուղարկէին Նիքոլա Նեկրասովի եւ Ֆէոտոր Տոստոեւսքիի հերոսները&lt;ref name=&quot;volkov&quot; /&gt;։ Անոր [[:hy:Դեռահասը (վեպ)|«Դեռահասը»]] վեպի հերոսը կը պնդէ․{{քաղվածք|Այդ մշուշի մէջ ինձ հարիւր անգամ նոյն տարօրինակ, սակայն կպչուն միտքը կը պարուրէ․ «Իսկ ի՞նչ կ՛ըլլայ, եթէ այս մշուշը ցրուի եւ վեր բարձրանայ։ Անոր հետ վեր չերթա՞ր արդեօք այդ ամբողջ հոտած, լպրծուն քաղաքը․ վեր կը բարձրանա՞յ մշուշի հետ եւ կ՛անհետանա՞յ ծուխի նման եւ  կը մնայ նախկին ֆիննական ճահի՞ճը, իսկ անոր մեջտեղը կը մնայ, երեւի թէ գեղեցկութեան համար, Պղինձէ հեծեալ տաք շնչող, հալածուած ձիու վրայ։»|}}[[Պատկեր:Alexandre_Benois_004.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Alexandre_Benois_004.jpg|մինի|«Պղնձե հեծյալ»-ի պատկերում,Ա․ Բենուա (1904)]]
Այդ սառէ հսկայէն, ջրհեղեղէն կամ հրդեհէն անխուսափելի վախճանի վերաբերեալ կանխագուշակումները իրենց յետագայ զարգացումը գտան «արծաթէ դարու» գրականութեան մէջ։ Միխայիլ Քուզմինի օրագրի գրառման համաձայն՝ Փեթերսպուրկի մտաւորականները կը նայէին «մութ գործարաններուն այնպիսի մռայլ եւ վախեցած հայեացքով, ինչպէս քաղաքային աշտարակէն պահակները կը նային քաղաքի պատերուն մօտ կանգնած հոներուն»&lt;ref&gt;{{книга|автор=Кузмин М.|заглавие=Дневник 1905—07|издательство=Изд-во Ивана Лимбаха|год=2000|страницы=81}}&lt;/ref&gt;։ Հետազօտողները յիշատակման ենթակայ կը գտնեն այն, թէ ինչպէս է Փեթերսպուրկը նկարագրել Փէօդր Չայքովսքին իր «Պիքովայա տամա»-ին մէջ&lt;ref name=&quot;volkov&quot; /&gt;։  Մստիսլաւ Տոտուժինսքիի ուրուանկարներուն մէջ, Ալեքսանդր Պլոքի քաղաքային բանաստեղծութիւններուն եւ Անտրէյ Պելիի «Փեթերսպուրկ» վէպին մէջ ցոյց կը տրուի կայսրական մայրաքաղաքի դժոխային, անդրշիրիմեան հովիկը։ Այս ստեղծագործութիւնները իրենց բնոյթով հոգեհանգիստ են, ուր Փեթերսպուրկը ցոյց կը տրուի իբրեւ «մահուան դատապարտուած, սակայն դեռ հրաշագեղ՝ մահէն առաջ, խաբուսիկ գեղեցիկ» (Եւկէնի Զամէադին)&lt;ref&gt;{{книга|автор=Замятин Е. И.|заглавие=Избранные произведения. Том 2|место=М.|издательство=Художественная литература|год=1990|страницы=282}}&lt;/ref&gt;։

Այսպիսի առասպելագործութենէն Փեթերսպուրկի պաշտպանութեամբ նէոկլասիցիզմի տեսանկիւնէն հանդէս եկած են «Արուեստի աշխարհ»-ի նկարիչները՝ Ալեքսանդր Պենուայի գլխաւորութեամբ, որ գանգատուած է․ «Թւում է՝ չկայ ամբողջ աշխարհի մէջ քաղաք մը, որ նոյնքան քիչ համակրանք վայելեր, ինչ որ Սեն Փեթերսպուրկը»&lt;ref name=&quot;toporov&quot; /&gt;։ 18-րդ դարու պատմութեան ջրանկարներուն եւ լուսաւորչական յօդուածներուն մէջ («Գեղատեսիլ Փեթերսպուրկ», «Փեթերսպուրկի գեղեցկութիւնը» եւ այլն) Պենուան նշած է հին քաղաքի հերոսական կարգի եւ իւրօրինակ բանաստեղծական հրաշագեղութեան մասին․ «Ամբողջ Փեթերսպուրկի մէջ կը թագաւորէ զարմանալիօրէն խոր եւ հեքիաթային երաժշտականութիւն»&lt;ref name=&quot;volkov&quot; /&gt;։ Այս հայրենաբաղձական շարժառիթները աւելի ուշ նկատուած են Աննա Ախմադովայի ստեղծագործութիւններուն մէջ։ Մայրաքաղաքի [[Մոսկուա]] տեղափոխուելով (1918)՝ ռուսական մշակոյթը մերկացնողէն վերածուեցաւ Նեւայի վրայ գտնուող քաղաքի «եղերամայր եւ պաշտպան», որ դեռ ոչ վաղ անցեալին անմարդկային կը թուէր&lt;ref name=&quot;volkov&quot; /&gt;։ Ախմադովայի «Requiem» պոէմէն մէջ քաղաքը կը ներկայանայ իբրեւ տառապեալ, քանի որ 20-րդ դարու կէսերուն{{քաղվածք|Լենինկրատը դադրեցաւ ըլլալ կեղեքման եւ օտարման խորհրդանիշ՝ դառնալով ռուս հասարակութեան դարերէն եկող հոգեւոր արժէքներու մարմնաւորում, որոնք դատապարտուած են ոչնչացման անգութ տոտալիտար ռեժիմի կողմէ։|Սոլոմոն Վոլքով&lt;ref name=&quot;volkov&quot;/&gt;}}
=== Կրօնք ===
Սեն Փեթերսպուրկի մէջ կը գործէ 268 կրօնական միաւորում՝ Ռուս ուղղափառ եկեղեցւոյ (131 միաւորում), Հոգեգալստականներու (23 միաւորում), Աւետարանչական-լիւթերական եկեղեցւոյ (19 միաւորում), Աւետարանչական քրիստոնեաներ-մկրտչականներու (13 միաւորում), ինչպէս նաեւ հուդայական, Հռոմի կաթոլիկ եկեղեցւոյ, Եօթերորդ օրուան երկրորդ գալստեան եկեղեցւոյ, պուտտայական, մուսուլմանական, Հայ առաքելական եկեղեցւոյ, Հին ծիսակարգային եկեղեցւոյ, պահաիի եւ այլն։

Կրօնական միաւորումներու սեփականութիւնն է կամ անոնց տնօրինութեան տակ կը գտնուի 229 պաշտամունքային կառոյց։ Անոնցմէ են դաշնային նշանակութեան հետեւեալ ճարտարապետական յուշարձանները՝ Սուրբ Իսահակի տաճարը, Քազանի Աստուածամօր տաճարը, Սուրբ Սամփսոնի տաճարը, Սմոլնիի տաճարը, Պետրոպաւլովսքի տաճարը, Նիկողայոսի ծովային տաճարը, Վլատիմիրի տաճարը, Սոֆիայի տաճարը, Ֆէոտորի տաճարը, Քրիստոսի արեան յարութեան տաճարը, Ալեքսանդր Նեւսքիի սուրբ երրորդութեան մայրավանքի տաճարը, ուղղափառ վանքերը՝ Ալեքսանդր Նեւսքիի մայրավանքը, Սուրբ Յովհաննէսի վանքը, Յարութեան Նովոտեւիչիէ վանքը, Սուրբ Քաթարինէ եկեղեցին, կաթոլիկ սուրբ Եկատերինա Ալեքսանդրիացիի բազիլիկը, Սուրբ Անթօնիոս Հրաշագործի կաթոլիկ վանքը, Պօղոս-Պետրոսի լիւթերական եկեղեցին, Հոլանտական բարենորոգչական եկեղեցին, Տաճարային մզկիթը, Մեծ հրէական ժողովնատունը, Պուտտայական տաճարը եւ այլն։ Քաղաքին մէջ կը գործեն Սեն Փեթերսպուրկի հոգեւոր ակադեմիան եւ Սեն Փեթերսպուրկի ռուս ուղղափառ եկեղեցւոյ հոգեւոր ճեմարանը եւ «Մարիա՝ առաքեալներու թագուհի» բարձրագոյն կաթոլիկ ճեմարանը։ Քաղաքին մէջ կը գտնուին Ալեքսանդր Նեւսքիի, Եոհան Քրոնշտատսքիի, Քսէնիա Փեթերսպուրքցիի մասունքները&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.gov.spb.ru/day/religion|title=Петербург в цифрах. Религия|publisher=Официальный портал Администрации Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111021130116/http://gov.spb.ru/day/religion|archivedate=2011-10-21|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;210&quot;&gt;
Պատկեր:Троицкий собор Александро-Невской Лавры 06.jpg|Ալեքսանդր Նեւսքիի սուրբ երրորդութեան մայրավանքի տաճար
Պատկեր:Grand Choral Synagogue of SPB.jpg|Մեծ հրէական ժողովատունը
Պատկեր:Mosque SPB.jpg|Սենթ Փեթերսպուրկի տաճարային մզկիթ
Պատկեր:Datsan Gunzechoinei (img1).jpg|Սենթ Փեթերսպուրկի պուտտայական տաճար
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

== Մարզանք ==
Սեն Փեթերսպուրկի մէջ զարգացած է ինչպէս սիրողական, այդպէս ալ մասնագիտական մարզանքը։ Քաղաքին մէջ կայ 1649 մարզասրահ, 118 լողաւազան, 18 դահուկային կայան, 17 արհեստական սառոյցով, ծածկովի առարկայ, 13 մարզադաշտ՝ աւելի քան 1500 տեղով, 11 թիավարման կայան, 10 մարզանքի պալատ, հեծանիւավազքի ուղի&lt;sup&gt;[11]&lt;/sup&gt;։ Անոնցմէ են «Քրեսդովսքի»&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.dp.ru/a/2017/04/22/Pervij_match_Zenita_na_K|title=Первый матч «Зенита» на Крестовском острове посетили 11 тыс. человек|date=2017-04-22|publisher=Деловой Петербург|accessdate=2017-05-11}}&lt;/ref&gt; եւ «Պետրովսքի» մարզադաշտերը, «Յոբելեանական» մարզանքի պալատը, Սառէ պալատը, Ձմեռնային մարզադաշտը, «Փեթերսպուրկեան» մարզահամերգային համալիրը, Սիպուր Արենան, ՍԿԱ լողի աւազանը&lt;ref name=&quot;Паспорт Санкт-Петербурга&quot; /&gt;։

Մարզանքային մշակոյթի կարեւոր կեդրոն է Փ․ Լեսգաֆդի անուան ֆիզիկական մշակումի, մարզանքի եւ առողջութեան ազգային պետական համալսարանը։

Քաղաքին մէջ տեղակայուած են հետեւեալ մասնագիտական ակումբները՝

*[[Ֆութպոլ]]՝ «Զենիթ»՝ Ռուսաստանի թատերական առաջին ներկայացման լիկայի ամենաուժեղ ակումբներէն մէկը, ՈՒԵՖԱ գաւաթակիր (2007/08), ՈՒԵՖԱ Սուբերգաւաթակիր (2008), «Զենիթ-2»-ը եւ «Տինամօ»-ն հանդէս կու գան Առաջին բաժանումին մէջ, «Տինամօ-2»-ը՝ Երկրորդ բաժանումին մէջ։
* Հոքէյ՝ СКА, Մայրցամաքային հոքէյի լիկայի ամենաուժեղ ակումբներէն մէկը, Կակարինի գաւաթակիր (2014/2015, 2016/2017), «СКА-Нева» եւ «Տինամօ Սեն Փեթերսպուրկ» հոքէյի ակումբները, «СКА-1946», «СКА-Серебряные Львы»&lt;sup&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://whl.khl.ru/teams/68062/ |title=Клубы: Динамо |accessdate=2019-08-30 |archive-date=2016-06-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160603041307/http://whl.khl.ru/teams/68062/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;/sup&gt;։
* Basketball՝ «Զենիթ»-ը հանդէս կու գայ ՎՏԲ-ի միասնական լիկային մէջ, «Սպարտակ»-ը 2014-էն հանդէս կու գայ սիրողական մրցումներուն, «Տինամօ» (գործած է 2004֊2006-ականներուն)։
* Volleyball՝ «Աւտոմոպիլիսդ»՝ հանդէս կու գայ Ռուսաստանի առաջնութեան Բ բարձրագոյն լիկային մէջ, «Լենինկրատկա»-ն հանդէս կու գայ Ռուսաստանի առաջնութեան սուպեր լիկային մէջ։
* Մինի ֆութպոլ՝ «Փոլիտեխ», որ հանդէս կու գայ Սուբերլիկային մէջ, «Աւրորա» (կանանց մինի ֆութպոլի ակումբ)։
* Ձեռքի գնդակ՝ «Լեսկաֆդ-Նեւայի համալսարան»՝ Ռուսաստանի առաջնութեան սուբերլիկայի տղամարդոց ամենաուժեղ ակումբներէն մէկը։
* Մականախաղ՝ «Մեդրոսդրօ» (կանանց հոքէյի ակումբ)։
* Ամերիկեան ֆութպոլ՝ «Կրիֆոններ»՝ Ռուսաստանի 2015-ի ախոյաններ, 2016-էնհանդէս կու գայ Փրեմիէր բաժանումին մէջ, «Հիւսիսային լեգէոն»՝ 2016-էն հանդէս կու գայ Հիւսիս բաժանումին մէջ, «Վալքիրիաներ»՝ 2016-էն հանդէս կու գայ [[Ֆինլանտա]]յի Բարձրագոյն լիկային մէջ։

&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;210&quot;&gt;
Պատկեր:RUS-2016-Aerial-SPB-Krestovsky Stadium 01.jpg|«Քրեսդովսքի» մարզադաշտ
Պատկեր:Ice Palace SPB at Bolshevikov.jpg|Սառցէ պալատ
Պատկեր:Sankt-Petěrburg, stadion.jpg|«Փեթերպուրկեան» մարզահամերգային համալիր
Պատկեր:Petrovskiy football stadium in SPB.jpg|«Պետրովսքի» մարզադաշտ
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

== Դիւանագիտական ներկայացուցչութիւններ ==
ՌԴ երկրորդ քաղաքին մէջ բացուած են 50 օտարերկրեայ հիւպատոսարաններ&lt;ref&gt;[http://www.spbconsulate.ru/ Սանկտ Պետերբուրգի հյուպատոսություններ]&lt;/ref&gt;։ Անոնք ոչ միայն մուտքի եւ ելքի թոյլտուութիւն կը տրամադրեն ռուսաստանցիներուն, այլեւ կ՛օգնեն ֆիզիկական եւ իրաւաբանական անձերու, կը նպաստեն մշակութային եւ տնտեսական կապերու զարգացման։ Շատերը կը սպասարկեն Հիւսիսարեւմտեան տարածաշրջանի ուրիշ մարզեր՝ Կարելիայի Հանրապետութեան, Մուրմանսքի, Արխանկելսքի, Նովքորոդի եւ այլ մարզերու բնակիչներուն։

1990-2000-ականներու ընթացքին Սեն Փեթերսպուրկի մէջ սկիզբ դրուեցաւ միջազգային առարկաներու հիմնադրմանը։ Հիւսիսային մայրաքաղաքին մէջ բացուած են հետեւեալ  հիւպատոսութիւնները

#[[Ազրպէյճանի Հանրապետութիւն|Ազրպէյճան]] - Սովետական 2-րդ փողոց, 27 Ա կորպուս
#[[Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ|ԱՄՆ]] - Ֆուրշդադի փողոց, 15&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://stpetersburg.usconsulate.gov/ |title=ԱՄՆ հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2014-07-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140713090810/http://stpetersburg.usconsulate.gov/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
#[[Անկոլա]] - Շփալերնայա փողոց, 36, գրասենեակ 324
#[[Աւստրալիա]] - Իտալիայի փողոց, 1&lt;ref&gt;[http://www.russia.embassy.gov.au/mscw/home.html Աւստրալիոյ] [http://stpetersburg.usconsulate.gov/ հիւպատոսութեան պաշտօնական] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140713090810/http://stpetersburg.usconsulate.gov/ |date=2014-07-13 }} կայք&lt;/ref&gt;
#[[Աւստրիա]] - Ֆուրշդադի փողոց, 43
#[[Պանկլատէշ]] - Վասիլիի կղզիի 3-րդ գիծ, 8
#[[Պելառուս]] - Պոնչ-Պրուեւիչի փողոց, 3ա
#[[Պրազիլ]] - Մոյքայի առափնեայ փողոց, 75
#[[Պուլկարիա]] - Ռիլէեւի փողոց, 27
#[[Գերմանիա]] - Ֆուրշդադի փողոց, 39&lt;ref&gt;[http://www.germania.diplo.de/Vertretung/russland/de/06-stpe/0-gk.html Գերմանիոյ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150405003415/http://www.germania.diplo.de/Vertretung/russland/de/06-stpe/0-gk.html |date=2015-04-05 }} [http://stpetersburg.usconsulate.gov/ հիւպատոսութեան պաշտօնական] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140713090810/http://stpetersburg.usconsulate.gov/ |date=2014-07-13 }} կայք&lt;/ref&gt;
#[[Դանիա]] - Քամեննի կղզի, Մեծ ծառուղի, 13
#[[Էսթոնիա]] - Պոլշայա Մոնեդնայա փողոց, 14&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.peterburg.estemb.ru/ |title=Էսթոնիայի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2019-02-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190208025358/https://www.peterburg.estemb.ru/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
#[[Թայլանտ]] - Վասիլիի կղզի, Մեծ պողոտա, 9/6
#[[Թուրքիա]] - Մալայա Մորսկայա փողոց, 6, բն.5
#[[Էնտոնեզիա]] - Քամեննոօսդրովսքի պողոտա, 15
#[[Իսլանտա]] - Թելմանի փողոց, 24
#[[Սպանիա]] - Շփալերնայա փողոց, 54
#[[Իտալիա]] - Թատերական փողոց, 10&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.conssanpietroburgo.esteri.it/Consolato_SanPietroburgo |title=Իտալիոյ հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2016-06-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160602055341/http://www.conssanpietroburgo.esteri.it/Consolato_SanPietroburgo |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
#[[Լաթվիա]] - Վասիլի կղզիի 10-րդ գիծ, 1&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://latviaspb.ru/ru/stpetersburg/ |title=Լաթվիայի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2015-01-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150115140109/http://latviaspb.ru/ru/stpetersburg/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
#[[Լիթուանիա]]- Ռիլէեւի փողոց, 37&lt;ref&gt;[http://www.spbconsulate.ru/category/litva-konsulstvo/ Լիթուայայի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Լեհաստան]] - Սովետական 5-րդ փողոց, 12/14&lt;ref&gt;[http://sanktpetersburg.msz.gov.pl/en/ Լեհաստանի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Կիպրոս]] - Չեռնիշեւսքիի փողոց, 17&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.mfa.gov.cy/mfa/mfa2006.nsf/index_en/index_en?OpenDocument |title=Կիպրոսի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2013-03-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130324034357/http://www.mfa.gov.cy/mfa/mfa2006.nsf/index_en/index_en?OpenDocument |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
#[[Հայաստան]] - Տեքապրիսդներու փողոց, 22
#[[Հարաւային Քորիա]] - Նեքրասովի փողոց, 32
#[[Հնդկաստան]] - Ռիլէեւի փողոց, 35
#[[Նիտերլանտներ]] - Շփալերնայա փողոց, 38&lt;ref&gt;[http://www.vfsglobal.com/netherlands/russia/ Նիտերլանտներու հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Յունաստան|Յունսատան]] - Չեռնիշեւսքիի փողոց, 17
#[[Հունգարիա]] - Մարադի փողոց, 15
#[[Ղազախստան]] - Կալերնայա փողոց, 11
#[[Ղրղզստան]] - Սուվորովի պողոտա, 40, գրասենեակ 18
#[[Ճափոն]] - Մոյքայի առափնեայ փողոց, 29&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.st-petersburg.ru.emb-japan.go.jp/ |title=Ճափոնի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2017-08-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170814174157/http://www.st-petersburg.ru.emb-japan.go.jp/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
#[[Մալթա]] - Կարմիր բանակի 8-րդ փողոց, 6ա/5
#[[Մեծ Բրիտանիա]] - Փրոլեդարիադի դիկտատուրայի փողոց, 5&lt;ref&gt;[https://www.gov.uk/government/world/russia Մեծ Բրիտանիոյ հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Մոնաքօ]] - Անգլիական մերձափնեայ փողոց, 42
#[[Նորվեկիա]] - Նեւայի պողոտա, 25&lt;ref&gt;[https://www.gov.uk/government/world/russia.ru Նորվեկիոյ հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Շուէտ]] - Մալայա Քոնյուշեննայա փողոց, 13&lt;ref&gt;[http://www.swedenabroad.com/ru-RU/Embassies/Saint-Petersburg/ Շուէտի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Զուիցերիա]] - Չեռնիշեւսքիի փողոց, 17&lt;ref&gt;[http://www.eda.admin.ch/eda/de/home.html Զուիցերիոյ հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Սերելանքա]] - Վասիլիի կղզիի 17-րդ գիծ, 60
#[[Չեխիա]] - Տվերի փողոց, 5&lt;ref&gt;[http://www.mzv.cz/jnp/ Չեխիոյ հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Չիլի]] - Վասիլիի կղզիի 9-րդ փողոց, 34
#[[Չինաստան]] - Կրիպոէտովի ջրանցքի մերձափնեայ փողոց, 134&lt;ref&gt;[http://saint-petersburg.china-consulate.org/rus/ Չինաստանի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
# Փաքիստան - Վիպորկի մերձափնեայ փողոց 29, գրասենեակ 516
#[[Ռումանիա]] - Կորոխովայա փողոց, 4
# Սեյշելեան կղզիներ - Տեդսքայա փողոց, 30
#[[Սլովաքիա]] - Օրբելի փողոց, 21, կորպուս 2
#[[Սլովէնիա]] - Անտոնենքօ նրբանցք, 6ա, գրասենեակ 208
#[[Ուքրանիա]] - Պոնչ-Պրուեւիչի փողոց, 1&lt;ref&gt;[http://cons-ua.ru/ Ուքրանիոյ հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Ֆիլիփիններ]] - Վասիլիի կղզիի Մեծ Պողոտա, 103
#[[Ֆինլանտա]] - Փրէօպրաժենսքայա հրապարակ, 4&lt;ref&gt;[http://www.finland.org.ru/Public/Default.aspx Ֆիլիփիններու հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Ֆրանսա]] - Շփալերնայա փողոց, 38&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.francevac-ru.com/russian/index.aspx |title=Ֆրանսայի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2015-04-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150416155425/http://www.francevac-ru.com/russian/index.aspx |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;

== Հայերը Սեն Փեթերսպուրկում ==
Սեն Փեթերսպուրկի մէջ հայերը սկսած են բնակիլ քաղաքի հիմնադրումէն (1703) ի վեր: Ռուսաստանի քաղաքական ու տնտեսական կեանքին մէջ ունենալով նշանակալից դեր՝ Փեթերսպուրկը սկիզբէն եւեթ դէպի իրեն ձգած է մեծ թիւով հայերի։ Քաղաքի հայ բնակչութիւնը հիմնականին կազմուած է վաճառականներէ, արդիւնաբերողներէ, պետական պաշտօնեաներէ եւ փոքր թիւով ազնուականներէ։ Անոնց ընդհանուր թուաքանակի մասին հաւաստի տեղեկութիւններ չկան։ Յայտնի է միայն, որ 18-րդ դարու վերջը եղած է շուրջ հարիւր տուն հայ&lt;ref name=&quot;ՀՍ հանրագիտարան&quot;&gt;{{Cite book|url=https://hy.wikisource.org/wiki/%D4%B7%D5%BB:%D5%80%D5%A1%D5%B5_%D5%8D%D6%83%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BC%D6%84_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_2003.djvu/457|title=Հայ սփիւռք հանրագիտարան|last=Այվազեան|first=Յովհաննէս|date=22.02.2018|work=Հայերէն Վիքիդարան|publisher=Հայկական Հանրագիտարան հրատարակչութիւն ՊՈԱԿ|year=2003|isbn=|location=Երեւան|pages=463-465}}&lt;/ref&gt;։

19-րդ դարուն որոշակի թիւ կազմած է նաեւ հայ ուսանող երիտասարդութիւնը, որու շատ ներկայացուցիչներ մասնակցած են լուսաւորական-դեմոկրատական եւ յեղափոխական շարժումներուն։ Նախապէս հայերը կեդրոնացած էին Վասիլեւեան կղզիին մէջ։ Շատ հայ վաճառականներ եւ արդիւնաբերողներ քաղաքին մէջ հիմնեցին առեւտրական գրասենեակներ ու գործարաններ։ 1758-ին նորջուղայեցի Իսախանեան եղբայրները այստեղ հիմնած են Ռուսաստանի մէջ առաջին փայատիրական ընկերութիւններէն մէկը՝ [[Իրան]]ի հետ առեւտուրի համար։ 18-րդ դարու կիսուն մետաքսագործական գործարաններ հիմնած են Արտէմի Մանվիլովը, Պոկտան Ախուերդովը, Պետրոս Շիրուանովը, Մանուչարեան եղբայրները։ 1760-ականներու սկիզբը առեւտրական գրասենեակ կը հիմնէ Հ. Լազարեանը&lt;ref name=&quot;ՀՍ հանրագիտարան&quot; /&gt;, որու ջանքերով 1770-ին կը կառուցուի Ս. Քաթարինէ հայկական տաճարը Նեւսքի պողոտայի վրայ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://armenpress.am/arm/news/725141/|title=Սենթ Փեթերսպուրկի Սուրբ Քաթարինէ եկեղեցին դարձած է տեղի հայերու մշակոյթի հոգեւոր կեդրոնը|last=|first=|date=|website=|publisher=|language=|accessdate=}}&lt;/ref&gt;, իսկ 1791-ին՝ հայկական գերեզմանատան Ս. Յարութիւն եկեղեցին։ 1779-ին կը հիմնուի Փեթերսպուրկի եւ Մոսկուայի հայկական եկեղեցիներու միացեալ հոգաբարձութիւնը։ Առաջին հոգաբարձու կ՛ընտրուի Հ. Լազարեանը։

1781-ին Գ. Խալդարեանը կը հիմնէ հայկական տպարան (մինչեւ 1789), ուր հրատարակուած առաջին գործն էր մայրենի լեզուի «Այբբենարանը»։ 19-րդ դարու քաղաքի հայկական գաղութին դերը կը մեծնայ՝ Հայաստանին եւ հայ ժողովուրդին վերաբերող հարցերուն մէջ Ռուսաստանի դերի մեծացման զուգընթաց, մանաւանդ Արեւելեան Հայաստանը Ռուսաստանին միացուելէն ետք։ Այս շրջանին Փեթերսպուրկի եւ Մոսկուայի հայկական շրջանները հանդէս կու գային միասնաբար։ Յետագային գաղութը ձեռք կը բերէ առաւելապէս մշակութային նշանակութիւն։ 19-20-րդ դարերուն Փեթերսպուրկի հայ նշանաւոր գործիչներէն եղած են Ա. Խուդաբաշեանը, Կ. Եզեանը, Ք. Պատկանեանը, Ն. Ադոնցը, Հ. Օրբելին եւ ուրիշներ&lt;ref name=&quot;ՀՍ հանրագիտարան&quot; /&gt;։

Նիկողայոս Մառի ջանքերով 19-րդ դարու վերջը, 20-րդ դարու սկիզբը Փեթերսպուրկի համալսարանը կը դառնայ կարեւոր հայագիտական օջախներէն մէկը&lt;ref name=&quot;ՀՍ հանրագիտարան&quot; /&gt;։

2003-ի տուեալներով Սանկա Փեթերսպուրկի մէջ կ՛ապրի շուրջ 60 000 հայ&lt;ref name=&quot;ՀՍ հանրագիտարան&quot; /&gt;։

== Նշումներ ==

# 18-րդ դարու առաջին կիսուն քաղաքի անունը կը գրուէր Սան(կ)տ Փիթէր Պուրխ։ Քաղաքը հիմնուելէն յատուկ գործողութիւն չկար, ուր կը նշուէր քաղաքի անունը, սակայն Պետրոս Ա.-ի եւ «Վեդոմոստի» պաշտօնաթերթին մէջ գրեթէ միշտ կը յիշատակուի Սան(կ)տ Փիթէր Պուրխ անունը, որ կը համապատասխանէ անուան նիտերլանտական տարբերակի հետ (հոլ.՝ Sankt Pieter Burch` «Պետրոս առաքեալի քաղաք»)։ «Սեն Փեթերսպուրկ» գրելաձեւը առաջին անգամ հաստագրուած է «Վետոմոսդի» թերթին մէջ Յուլիս 1724-ին։
# ↑ 6 Սեպտեմբեր1991-ի ՌԽՖՍՀ Գերագոյն խորհուրդի նախագահութեան № 1643-I հրամանով Լենինկրատին վերադարձուած է անոր պատմական անուանումը՝ Սեն Փեթերսպուրկ։ Սահմանադրական մակարդակով այս փոփոխութիւնը ամրագրուած է 2 Ապրիլ 1992-ին (օրէնքը ուժի մէջ մտած է 16 Մայիս1992-ին՝ հրապարակուելու պահէն։)
# ↑ Մինչեւ 1721՝ Ռուսական թագաւորութեան, 1721-1917-ականներուն՝ Ռուսական կայսրութեան, Սեպտեմբեր-Հոկտեմբեր1917-ին՝ Ռուսաստանի հանրապետութեան, Հոկտեմբեր1917-ին՝ Խորհրդային Ռուսաստանի։

== Գրականութիւն ==

* ''Горбачевич К.С., Хабло Е.П.'' Почему так названы?. — 2002.
* ''Даринский А. В.'' География Ленинграда. — Л.: Лениздат, 1982.
* ''Елена Хеллберг-Хирн.'' Печать империи. Постсоветский Петербург. Перевод с английского Д. Д. Невельской. Издательство «Европейский Дом» — 2008—414 с., илл. &lt;nowiki&gt;ISBN 978-5-8015-0232-8&lt;/nowiki&gt;
* ''Исаченко В.Г.'' Зодчие Санкт-Петербурга.
* ''Исаченко В.Г.'' Зодчие Санкт-Петербурга.
* ''Исаченко В.Г.'' Зодчие Санкт-Петербурга.
* Ленинград. Историко-географический атлас. — М.: Главное управление геодезии и картографии при Совете министров СССР, 1981.
* ''Пыляев М. И.'' Старый Петербург. Рассказы из былой жизни столицы. — СПб.: Типография А. С. Суворина, 1889.
* Санкт-Петербург: энциклопедия.
* Топонимическая энциклопедия Санкт-Петербурга. — СПб.: Информационно-издательское агентство ЛИК, 2002.
&lt;references group=&quot;Ն&quot;&gt;&lt;/references&gt;

== Ծանօթագրութիւն ==
&lt;references responsive=&quot;&quot; /&gt;

== Արտաքին յղումներ ==

* {{cite web|url=http://gov.spb.ru/|title=Սենթ Փեթերսպուրկի վարչական պաշտօնական կայք|last=|first=|date=|website=|publisher=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190826145929/https://www.gov.spb.ru/|archivedate=2019-08-26|accessdate=|dead-url=yes}}
* {{cite web|url=http://www.st-petersburg.ru/|title=Սենթ Փեթերսպուրկի ներդրումներու եւ ռազմավարական նախագիծերու պաշտօնական մուտք|last=|first=|date=|website=|publisher=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150418085755/http://st-petersburg.ru/|archivedate=2015-04-18|accessdate=|dead-url=yes}}
* {{cite web|url=http://www.visit-petersburg.ru/|title=Քաղաքային զբօսաշրջային պաշտօնական մուտք|last=|first=|date=|website=|publisher=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210922195912/http://www.visit-petersburg.ru/|archivedate=2021-09-22|accessdate=|dead-url=yes}}
* {{cite web|url=http://www.encspb.ru/ru/|title=Սենթ Փեթերսպուրկ հանրագիտարան|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=|archive-date=2010-11-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20101121204703/http://encspb.ru/ru/|dead-url=yes}}
* {{cite web|url=http://walkspb.ru/istoriya_peterburga/|title=Սենթ Փեթերսպուրկի պատմութիւնը եւ տեսարժան վայրերը|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}{{Dead link|date=July 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</text>
      <sha1>1l2l9mml09tgymjj76jqk4dhdl67pie</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>241597</id>
      <parentid>241595</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T10:47:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Maral Dikbikian</username>
        <id>4797</id>
      </contributor>
      <origin>241597</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="264083" sha1="iq7iwf2l79zzqi2evhzyn1n2wu0guvo" xml:space="preserve">{{Տեղեկաքարտ Բնակավայր
| կարգավիճակ = 
| անվանում = Սանկտ Փեթերսպուրկ էջը
| բնօրինակ անվանում = Санкт-Петербург
| զինանշան = Coat of Arms of Saint Petersburg (2003).svg
| դրօշ = Flag of Saint Petersburg.svg
| դրօշի նկարագրութիւն = 
| զինանշանի նկարագրութիւն = 
| պատկեր = SPB Collage 2014-3.png
| նկարագրութիւն = 
| երկիր = [[Ռուսաստան]]
| ենթարկում = 
| մայրաքաղաքն է = 
| շրջանի տեսակ = 
| շրջանը աղիւսակին մէջ = 
| համայնքի տեսակ = 
| համայնքը աղիւսակին մէջ = 
| ներքին բաժանում = 18 շրջան
| ղեկավարի պաշտօն = Նահանգապետ
| ղեկավար = Գէորգի Պոլտաւչենքօ
| հիմնադրման թուական = 1703 
| առաջին հիշատակում = 
| այլ անւանումներ = 
| տվյալ կարգավիճակում = 
| տարածք = 
| բարձրութիւն = 
| կլիմա = 
| պաշտօնական լեզու = 
| լեզու = 
| բնակչութիւն =  {{Աճ}} 4 869 600 մարդ 
| մարդահամարի թւական = (2011) 
| խտութիւն = 3384 մարդ/քմ²
| ագլոմերացիա = 5,4 միլիոն (2002) 
| գտնւում է ափին = 
| ազգային կազմ = [[ռուսեր]]՝ 84,73 % &lt;br /&gt;[[ուքրանիացիներ]]՝ 1,87 % &lt;br /&gt;[[պելառուսեր]]՝ 1,17 % &lt;br /&gt;[[հրէաներ]]՝ 0,78 % &lt;br /&gt;[[թաթարներ]]՝ 0,76 % &lt;br /&gt;[[հայեր]]՝ 0,41 %
| կրօնական կազմ = 
| տեղաբնականուն = 
| ժամային գոտի = մոսկովեան ժամանակ
| DST = 
| հեռախոսային կոդ = 812
| փոստային ինդեքս = 190000-199406
| ավտոմոբիլային կոդ = 78, 98, 178 եւ 198
| իդենտիֆիկատորի տեսակ = 
| թուային իդենտիֆիկատոր = 
| պարգեւ = 
| մականուն = 
| հիմնադիր = 
| բարեխոս = 
| կայք = [[gov.spb.ru]]
| ծանօթ = 
}}

'''Սեն Փեթերսպուրկ'''  ([[:hy:Ռուսերէն|ռուս]].՝ Санкт-Петербург, 18 Օգօստոս 1914 - 26 Յունուար, 1924՝ '''Փեթրոկրատ''', 26 Յունուար 1924 - 6 Սեպտեմբեր 1991՝ '''Լենինկրատ'''), բնակչութեամբ [[:hy:Ռուսաստան|Ռուսաստանի]] երկրորդ քաղաքը։ Դաշնային նշանակութեան քաղաք։ Հիւսիսարեւմտեան դաշնային տարածաշրջանի եւ [[Լենինկրատ]]ի մարզի վարչական կեդրոնը։ Քաղաքը հիմնադրած է Պետրոս Ա.ը 27 Մայիս 1703-ին (16 Մայիս)։ 1712-1918-ականներուն՝ Ռուսաստանի մայրաքաղաք։

Քաղաքը իր անունը ստացած է [[Պետրոս առաքեալ]]ի՝ հիմնադիր արքայի երկնային հովանաւորի պատուին, սակայն ժամանակի ընթացքին սկսած է աւելի միանալ Պետրոս Ա.-ի անուան հետ։ Սեն Փեթերսպուրկի պատմութիւնն ու մշակոյթը կապուած է Ռուսական կայսրութեան եւ Ռուսաստանի՝ իբրեւ ժամանակակից պատմութեան մէջ [[եւրոպա]]կան գերտէրութիւն մտնելու հետ։ Կայսերական իշխանութեան եւ զինուորական փառքի խորհրդանիշն է&lt;ref&gt;''Елена Хеллберг-Хирн.'' Печать империи. Постсоветский Петербург. Перевод с английского Д. Д. Невельской. Издательство «Европейский Дом» — 2008—414 с., илл. ISBN 978-5-8015-0232-8, С. 41.&lt;/ref&gt;։

Տեղակայուած է Ռուսական Դաշնութեան հիւսիս-արեւմուտքը, ֆիննական ծոցի եւ Նեւա գետի ափին։ Սեն Փեթերսպուրկին մէջ կը գտնուի Ռուսական Դաշնութեան Սահմանադրական դատարանը, ՌԴ Նախագահին կից Հերալտիք խորհուրդը, Լենինկրատի մարզի իշխանութեան մարմինները&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.lenobl.ru/gov/law/regulations/ustav_LO|title=Закон Ленинградской области от 27 октября 1994 г. № 6-ОЗ|date=|publisher=lenobl.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100928143057/http://lenobl.ru/gov/law/regulations/ustav_LO|archivedate=2010-09-28|accessdate=2010-09-17|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;,ԱՊՀ միջխորհրդարանական ժողովը։ Քաղաքին մէջ տեղակայուած են նաեւ ռազմածովային նաւատորմի գլխաւոր հրամանատարութիւնը եւ Ռուսաստանի Զինուած Ուժերու արեւմտեան ռազմական շրջանի շտապը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://structure.mil.ru/structure/okruga/west/history.htm|title=Западный военный округ|publisher=Министерство обороны Российской Федерации|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140104162756/http://structure.mil.ru/structure/okruga/west/history.htm|archivedate=2014-01-04|accessdate=2014-01-02|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Եղած է երեք յեղափոխութիւններու՝ 1905–1907, [[1917ի Փետրուարի Յեղափոխութիւն|1917-ի Փետրուարեան]] եւ [[Հոկտեմբերեան Յեղափոխութիւն|Հոկտեմբերեան յեղափոխութիւններու]] կեդրոնը&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://sobchak.org/rus/books/izlen/2.html |title=Собчак А. А. Город четырёх революций. // Собчак А. А. Из Ленинграда в Петербург: Путешествие во времени и пространстве. — СПб.: Контрфорс, 1999. — 216 с. |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2017-02-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170208034039/http://sobchak.org/rus/books/izlen/2.html |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;։ 1941–1945-ականներու Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ քաղաքը 872 օր գտնուած է շրջափակման մէջ, որու արդիւնքով աւելի քան 2 մլն մարդ զոհուած է։ 1 Մայիս 1945-ին գերագոյն հրամանատար Իոսիֆ Սթալինի հրամանով Լենինկրատին շնորհուած է հերոս քաղաքի կոչում։ 2018-ի տուեալներով դաշնային նշանակութիւն ունեցող Սեն Փեթերսպուրկի կազմին մէջ կը մտնեն նաեւ զինուորական փառքի 3 քաղաք՝ Քրոնշդատդ, Քոլբինօ, Լոմոնոսով։

Սեն Փեթերսպուրկը 5 356 755 (2018) բնակչութեամբ, աշխարհի մէջ ամէնահիւսիսային քաղաքն է, որ ունի մէկ միլիոնէն աւելի բնակիչ։ Ամբողջովին [[Եւրոպա]]յի մէջ տեղակայուած քաղաքներուն մէջ Սեն Փեթերսպուրկը բնակչութեամբ երրորդ քաղաքն է, ինչպէս նաեւ ոչ մայրաքաղաք առաջին քաղաքը, որ ունի այդքան բնակչութիւն։ «Մինչեւ 2030-ը Սեն Փեթերսպուրկի զարգացման ռազմավարութիւն» նորարարական յատակագիծը կ'ենթադրէ, որ 2030-ին բնակչութիւնը կը կազմէ 5.9 մլն&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.online812.ru/2014/05/19/005/ |title=Что нужно сделать, чтобы летом на Невском не возникало ощущение тесноты |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2014-11-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141112130655/http://www.online812.ru/2014/05/19/005/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;։ Քաղաքը Սեն Փեթերսպուրկ քաղաքային համախմբման կեդրոնն է։ Քաղաքի մակերեսը 1439&lt;ref name=&quot;gov.spb.ru-helper-day&quot;&gt;[http://gov.spb.ru/helper/day/ Петербург в цифрах. Официальный сайт Администрации Санкт-Петербурга]&lt;/ref&gt; քմ² է. 1 Յուլիս 2012-ին [[Մոսկուա]]յի ընդարձակումէն ետք Սեն Փեթերսպուրկը իր տարածքով երկրի երկրորդ քաղաքն է․ նախքան Սեւասթոբոլի՝ ՌԴ-ին միանալը, Սեն Փեթերսպուրկը Ռուսաստանի Դաշնութեան ամէնափոքր դաշնային հպատակն էր։

Սեն Փեթերսպուրկը Ռուսաստանի տնտեսական, գիտական եւ մշակութային կարեւորագոյն կեդրոնն է, երթեւեկութեան խոշոր հանգոյց։ Սեն Փեթերսպուրկի պատմական կեդրոնը եւ անոր հետ կապուած յուշարձաններու համալիրները կը մտնեն [[ԵՈՒՆԵՍՔՕ]]-ի համաշխարհային ժառանգութեան առարկաներուն մէջ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://whc.unesco.org/en/list/540|title=Historic Centre of Saint Petersburg and Related Groups of Monuments|publisher=ЮНЕСКО|language=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111012101703/http://whc.unesco.org/en/list/540/|archivedate=2011-10-12|accessdate=2011-10-21|description=Исторический центр Петербурга в списке Всемирного наследия ЮНЕСКО|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;․ այն երկրի զբօսաշրջային ամէնակարեւոր կեդրոններէն մէկն է։ Առաւել նշանակալի մշակութա-զբօսաշրջային առարկաներու կարգին են Էրմիտաժը, Քունսթքամերան, Մարիինեան թատրոնը, Ռուսաստանի ազգային գրադարանը, Ռուսաստանի պետական թանգարանը, Պետրոպաւլովեան ամրոցը, Սուրբ Իսահակի տաճարը&lt;ref name=&quot;Паспорт Санкт-Петербурга&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.kvs.spb.ru/userfiles/file/passport.pdf|title=Справочная информация. «Паспорт Санкт-Петербурга»|publisher=Комитет по внешним связям Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130204113130/http://www.kvs.spb.ru/userfiles/file/passport.pdf|archivedate=2013-02-04|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;,  Նեւայի պողոտան։ Մշակութային ժառանգութեան առարկաներու պահպանման ուղղուած է նաեւ Սեն Փեթերսպուրկի պատմական կեդրոնի պահպանման ու զարգացման ծրագիրը։

== Պատմութիւն ==

=== Նախապատմութիւն, քաղաքի հիմնում եւ 18-րդ դար ===
[[Պատկեր:Petersburg_coat_of_arms_1730.png|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Petersburg_coat_of_arms_1730.png|մինի|189x189փքս|Սեն Փեթերսպուրկի զինանշանը 1730-ին|alt=]]
Ներկայիս Սեն Փեթերսպուրկի տարածքին մարդու գործունէութեան մասին տուեալներ պահպանուած են սառցադաշտի վերջին հալքի ժամանակէն, որ ծածկած է տուեալ տարածքը։ Մօտ 12 000 տարի առաջ սառցադաշտի հեռանալէն ետք տարածքը ոտք դրին առաջին մարդիկ՝ հաւանաբար ներկայիս ուկրո-ֆիններու նախնիները&lt;ref name=&quot;Предыстория Санкт-Петербурга&quot;&gt;{{cite web|url=http://gorchev.lib.ru/ik/Predystoriya%20SPb_1703god/B1_Razdel_1/1_1_02.html|title=Предыстория Санкт-Петербурга. 1703 год. Книга исследований|publisher=Наследники|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120914073306/http://gorchev.lib.ru/ik/Predystoriya%20SPb_1703god/B1_Razdel_1/1_1_02.html|archivedate=2012-09-14|accessdate=2012-07-18|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ 8-9-րդ դարերուն Նեւայի ափերուն բնակութիւն հաստատեցին արեւելեան սլաւոնները (իլմէնեան սլովենեներ եւ քրիւիչներ)։ Այստեղ անոնք կը զբաղուէին անտառահատային հողագործութեամբ, անասնապահութեամբ, որսորդութեամբ եւ ձկնորսութեամբ։ 9-րդ դարու սկիզբը այս հողերը մտան Քիեւեան Ռուսիայի կազմին մէջ՝ կազմելով Մեծ Նովկորոտի տարածքի մէկ մասը, որ կոչուեցաւ Վոտի հնգամաս․ Նեւայի հոսանքէն աջ գտնուող հատուածը կոչուեցաւ Քարելիայի հող, ձախ հատուածը՝ Իժորայի հող։ 8-13-րդ դարերուն Նեւայով կ՛անցնէր «Վարէագներէն յոյներ առեւտրային ճանապարհը» Արեւելեան Եւրոպայի միջով [[Սկանտինաւիա|Սկանտինաւիայէն]] դէպի Բիւզանդիա&lt;ref name=&quot;Ленинградская область: исторический очерк&quot;&gt;{{книга|автор=|заглавие=Ленинградская область: исторический очерк|ответственный=В. А. Ежов|место=Л.|издательство=Лениздат|год=1986|страницы=}}&lt;/ref&gt;։ Այդ ժամանակաշրջանին Նովկորոտի Հանրապետութիւնը մշտապէս պատերազմներ կը վարէր շուէտներու հետ։ 15 Յուլիս1240-ին Իժորայի՝ Նեւա գետ թափուելու վայրին մէջ տեղի ունեցաւ ճակատամարտ Նովկորոտի աշխարհազօրի (հրամանատար՝ իշխան Ալեքսանդր Նեւսքի) եւ շուէտական զօրքի միջեւ։ 1300-ին Օխտայի՝ Նեւա գետ թափուելու վայրին մջ շուէտները կառուցեցին Լանտսքրոնայի ամրոցը, սակայն մէկ տարի ետք նովկորոտցիները եւ տեղի կարելները գրաւեցին զայն եւ հիմնայատակ քանդեցին։ Երբեմնի Լանտսքրոնայի վայրին մէջ երկար ժամանակ կը գտնուէր Նիէնշանցը՝  նովկորոտեան շուկան։ 15-րդ դարուն Նովկորոտի հանրապետութեան կազմին մէջ գտնուող Իժորայի հողը միացուեցաւ Մոսկուայի մեծ իշխանութեան։ [[Շուէտ]]ի հետ պատերազմին պարտուելէն ետք, 1617-ին կնքուած Սթոլպովոյի հաշտութեան պայմանագրով Նեւայի երկայնքով գտնուող հողերը մտան շուէտական Ինգերմանլանտիայի կազմին մէջ, որու առեւտրային եւ վարչական կեդրոնը դարձաւ Նիէնշանց ամրոցի մօտ գտնուող Նիէն քաղաքը՝ կառուցուած 1611-ին Լանտսքրոնայի վայրին մէջ&lt;ref name=&quot;Витязева. Ленинград&quot;&gt;{{книга|автор=|заглавие=Ленинград|ответственный=В. А. Витязева|место=Л.|издательство=Лениздат|год=1986|страницы=18—60}}&lt;/ref&gt;։
[[Պատկեր:Sg_1678_beling.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Sg_1678_beling.jpg|ձախից|մինի|300x300փքս|Նեւայի գետաբերանը նախքան Սեն Փեթերսպուրկի հիմնումը։ Հատուած շուէտական «Ինգերմանլանտիա նահանգի ընդհանուր քարտէզ»-էն, որ 1678-ին կազմած է Էրիք Պելինկը։]]
1700–1721-ականներու Հիւսիսային պատերազմի արդիւնքով, Նեւա գետի հովիտը ետ գրաւուեցաւ շուէտէն, որ մտաւ Ռուսական կայսրութեան կազմին մէջ (30 Օգոստոս1721-ին (10 Սեպտեմբեր) կնքուած Նիշդատդի հաշտութեան պայմանագրով)։ 27 Մայիս1703-ին (16) Նեւայի գետաբերանին՝ Նիէնէն ոչ շատ հեռու, հիմնադրուեցաւ Սեն Փեթերսպուրկը&lt;ref name=&quot;Ленинградская область: исторический очерк&quot; /&gt;։ Այս օրով կը թուագրուի ցար Պետրոս Ա.-ի կողմէ քաղաքի առաջին շէնքի՝ Պետրոպաւլովեան ամրոցի հիմնադրումը Զայաչի կղզիին մէջ&lt;ref name=&quot;История города С.-Петербурга в лицах и картинках&quot;&gt;{{книга|автор=Авсеенко В. Н.|заглавие=История города С.-Петербурга в лицах и картинках. 1703—1903|ответственный=|место=СПб.|издательство=Сотис|год=1993|страницы=20}}&lt;/ref&gt;։ Նոր ամրոցը պէտք է փակեր 2 խոշոր գետերու՝ Նեւայի եւ Մեծ Նեւկայի դելտաներու գետաբազուկներու ֆարաւատէրները։ 1704-ին Ռուսաստանի ծովային սահմանները պաշտպանելու համար Ֆիննական ծոցի Քոթլին կղզիի վրայ հիմնադրուեցաւ Քրոնշդատդի ամրոցը։ Նոր քաղաքին Պետրոս Ա.-ը կարեւոր ռազմավարական նշանակութիւն կու տար Ռուսաստանէն Արեւմտեան Եւրոպա ջրագիծի ապահովման համար։

Քաղաքի գոյութեան առաջին տաս տարիներուն անոր գլխաւոր մասն էր Քաղաքային կղզին (ներկայիս՝ Փեթրոկրատի կղզի)։ Այստեղ կը գտնուէին Կոսթինի գաւիթը, Սուրբ Երրորդութիւն եկեղեցին, բազում ծառայողական շինութիւններ, արհեստակցական արուարձաններ եւ զօրամասեր։ Առաջին արդիւնաբերական ընկերութիւնը ծովակալութեան նաւաշինարանն էր, որ բացուեցաւ 1705-ին Նեւայի ձախ ափին՝ Ատմիրալթէյսքի կղզիին մէջ, ուր յետագային կառուցուեցաւ Գալերնայա նաւաշինարանը, Պետրոս Ա.-ի ձմեռնային պալատը եւ ամառնային պալատը՝ ամառնային այգիով։ 1712 թուականէն Սեն Փեթերսպուրկը դարձաւ Ռուսաստանի մայրաքաղաք, իսկ 1713 թուականէն ցարական արքունիքին ծառայող բոլոր անձինք պէտք է բնակութիւն հաստատէին այնտեղ․ այստեղ տեղափոխուեցաւ նաեւ կառավարական ծերակոյտը։ 16 Յունուար 1712-ին Պետրոս Մեծի հրամանով Փեթերսպուրկի մէջ ստեղծուեցան ճարտարագիտական եւ հրետանային դպրոցներ։ 1712-ին Պետրոս Ա.-ը հրաման արձակեց Սեն Փեթերսպուրկի գլխաւոր յատակագծի ստեղծման մասին։ Ճիշդ այդ ժամանակէն աշխուժօրէն սկսան կառուցապատել Վասիլեւսքի կղզին, որ պէտք է դառնար քաղաքի կեդրոնը եւ Վիպորկը, կը ծաւալի Փեթերկոֆի, Եկաթէրինկոֆի, Օրանիէնպաումի մերձքաղաքային պալատներու շինարարութիւնը&lt;ref name=&quot;Витязева. Ленинград&quot; /&gt;։ 1725-ին կը կառուցուին Սմոլնի գաւիթը, ձուլարանը, ջրային սղոցարանները, աղիւսի, մոմի, վառօդի, զինագործական, պաստառագորգի, կաշիի եւ այլ գործարանները, սնունդի ձեռնարկութիւնները․ 1724-էն Մոսկուայէն կը տեղափոխուի դրամահատարանը։ 1725-ին հիմնուեցաւ Փեթերսպուրկի գիտութիւններու ակադեմիան, ուր 1728-էն սկսաւ թողարկուիլ ռուսական առաջին թերթը՝ «Սեն Փեթերսպուրկսքիէ վետոմոսդի»-ն&lt;ref name=&quot;Санкт-Петербург 1703—1719&quot;&gt;{{книга|автор=Даринский А. В., Старцев В. И., Мурин Д. Н., Браже Т. Г., Бойко А. Г.|часть=|заглавие=Санкт-Петербург 1703—1917|издание=|ответственный=Под ред. А. В. Даринского|место=СПб.|издательство=Фирма «ГЛАГОЛ»|год=2000|страницы=68—69|isbn=5-88662-013-6}}&lt;/ref&gt;.&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;180&quot; heights=&quot;180&quot;&gt;
Պատկեր:Summer Garden (Zubov).jpg|Ամառնային այգին 1716-ին
Պատկեր:Bianki 3.jpg|Պղինձէ հեծեալ, 19-րդ դարավերջի լուսանկար
Պատկեր:Map of Saint-Petersburg in 1720 (Homann).jpg|1716-1717-ականներու գլխաւոր յատակագիծը, Տոմենիքօ Թրեզինի, 1716
Պատկեր:Nevskii prospect and Admiralty.jpg|Ծովակալութեան եւ յարակից շինութիւններու պողոտայ, 1753
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;18-րդ դարու կէսերուն հրդեհներու եւ ջրհեղեղներու պատճառով Պետրոս Ա.-ի ժամանակ կառուցուած շատ շէնքեր Սեն Փեթերսպուրկի մէջ խարխլուեցան, իսկ ուրիշները՝ ոչնչացուեցան։ Այսպէս, 1736 եւ 1737-ականներու ամռան տեղի ունեցաւ 2 հրդեհ (հրդեհուեցաւ ամբողջովին փայտէ կառուցուած Մորսքայա սլոպոտան եւ Ատմիրալդէյսքի կղզիի զգալի մասը)։ 1737-ին կայսրուհի Աննա Եոհանովնայի հրամանով կը կազմուի Սեն Փեթերսպուրկի կառուցապատման կոմիտէն, որ կը գլխաւորէր Փիթր Երոպքինը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.opeterburge.ru/allhistory.html|title=История Санкт-Петербурга|date=|publisher=opeterburge.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100810012836/http://www.opeterburge.ru/allhistory.html|archivedate=2010-08-10|accessdate=2010-09-13|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Այդ նախագիծով կը հաստատուէր Փեթերսպուրկի եռակողմ զարգացման միտքը, որ պէտք է սկսէր Ատմիրալդէյսքիի կղզիէն․ այն պէտք է դառնար կազմութեան կեդրոնը, իսկ գլխաւոր մայրուղիի դերը կը յատկացուէր Նեւայի պողոտային։ Սեն Փեթերսպուրկը կը դառնայ Ռուսաստանի խոշորագոյն գիտական կեդրոններէն մէկը։ Կը հիմնուի ուսումնական հաստատութիւններու ամբողջ շարք մը՝ Սմոլնիի ազնուական օրիորդներու ինստիտուտը, Գեղարուեստի կայսէրական ակադեմիան, Լեռնային ուսումնարանը, Գլխաւոր ժողովրդական ուսումնարանը, որ զբաղւում էր ուսուցիչներու պատրաստմամբ եւ այլն։ Կը զարգանայ մայրաքաղաքի մշակութային կեանքը։ 30 Օգոստոս 1756-ին հրաման կ՛արձակուի երկրին մէջ առաջին պետական թատրոնի ստեղծման մասին։ 1762-ին նախկին կոմիտէին փոխարինելու եկաւ Սեն Փեթերսպուրկի եւ Մոսկուայի քարէ կառուցման կոմիտէն, որ կը կարգաւորէր ափամերձ փոքր գետերու եւ ջրանցքներու շինարարութիւնը, կեդրոնական հրապարակներու ճարտարապետական համալիրներու ձեւաւորումը։ Կը սկսի Նեւայի, Ֆոնդանքայի, այնուհետեւ քաղաքի կեդրոնով հոսող այլ գետերու եւ ջրանցքներու կրանիդէ առափներու շինարարութիւնը։ 18-րդ դարու վերջը քաղաքի բնակչութիւնը կազմին մէջ 220 000 մարդ էր, որմով Սեն Փեթերսպուրկի առաջ անցաւ Մոսկուաէն․ քաղաքին մէջ կը գործէր աւելի քան 60 ուղղափառ եւ 15 այլադաւան եկեղեցի։ 1780-ի տուեալներով քաղաքին մէջ կը հաշուէր աւելի քան 1200 փողոց եւ նրբանցք, 3300 տուն, քաղաքի ամբողջ կեդրոնական մասը արդէն լիովին սալարկուած էր գլաքարով եւ ծածկուած լայնակի տախտակներով&lt;ref name=&quot;Витязева. Ленинград&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Санкт-Петербург 1703—1719&quot; /&gt;։ 1785-էն ետք կը կազմուի համադասային ընտրութիւններու միջոցով ձեւաւորուող քաղաքային համադասային բնակչութեան գործերը կարգաւորող մարմինը՝ Քաղաքային խորհրդարանը&lt;ref name=&quot;История города С.-Петербурга в лицах и картинках. 1703—1903.&quot;&gt;{{книга|автор=Авсеенко В. Г.|часть=|заглавие=История города С.-Петербурга в лицах и картинках. 1703—1903. Исторический очерк|издание=|ответственный=Под ред. А. В. Даринского|место=СПб.|издательство=Сотис|год=1995|страницы=|isbn=ISBN 5-85503-094-6}}&lt;/ref&gt;։

=== Փեթերսպուրկը 19-րդ դարուն ===
[[Պատկեր:Coat_of_Arms_of_St_Petersburg_proposal_large_(XIX_century).png|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Coat_of_Arms_of_St_Petersburg_proposal_large_(XIX_century).png|աջից|320x320փքս|Սեն Փեթերսպուրկի զինանշանը 19-րդ դարուն]]
1809-ին կը բացուի Հաղորդակցման ուղիներու երկրաչափներու կորպուսի հաստատութիւնը։ 1810-ին մարդիկ արդէն կարող էին երկրաչափական բարձրագոյն կրթութիւն ստանալ 1806-ին  հիմնադրուած Գլխաւոր երկրաչափային ուսումնարանին մէջ։ 1811-ին հիմնադրուեցաւ Ցարսքոյէ Սելոյի լիսէն։ 19 Նոյեմբեր1824-ին (7 Նոյեմբեր) տեղի ունեցաւ Սեն Փեթերսպուրկի պատմութեան մէջ ամենամեծ եւ աւերիչ ջրհեղեղը․ ջուրը ընդունուածէն բարձրացաւ 421 սմ։ Արդիւնքով զոհուեցան, ըստ տարբեր հաշուարկներու, 400-4000 մարդ, նիւթական վնասը կը գնահատուէր միլիոնաւոր ռուբլի։ 26 Դեկտեմբեր1825-ին (14 Դեկտեմբեր) Փեթերսպուրկի ծերակոյտի հրապարակին մէջ պետական յեղաշրջման անյաջող փորձ կատարուեցաւ, որու նպատակը ինքնակալութեան եւ ճորտատիրական կարգերու վերացումն էր&lt;ref name=&quot;Витязева. Ленинград&quot; /&gt;։ 19-րդ դարու առաջին կիսուն կ՛աւարտի Պալատական, ծերակոյտի, Ալեքսանդրինսքի, Միխայլովսքի հրապարակներու, Վասիլեւսքի կղզիի Սլաքի ճարտարապետական ձեւաւորումը։ Անոնց կառուցման, ինչպէս նաեւ այլ ճարտարապետական յուշարձաններու վրայ աշխատած են այնպիսի ճարտարապետներ, ինչպիսին են Քարլ Ռոսսին (Անիչքովի պալատ (վերակառուցում), Ելակինի պալատ, ծերակոյտի եւ խորհրդարանի շէնք, Միխայլովսքի պալատ, Ալեքսանդրինսքի թատրոնի շէնք), Ջաքոմօ Քվարէնկին (Սմոլնիի ուսումնարան), Անդրէեան Զախարովը (Վասիլեւսքի կղզիի կառուցապատման նախագիծ (1803–1804), Ծովակալութեան շէնք), Ժան Թոմա տէ Թոմոնը (սակարանի շէնք՝ ռոստրաւոր սիւներով), Անտրէյ Վորոնիխինը (Կազանի Աստուածամօր տաճար, Պետական գանձարանի շէնք), Աւկուսդ Մոնֆերանը (Ալեքսանդրի սիւն, Սուրբ Իսահակի տաճար) եւ շատ ուրիշներ&lt;ref name=&quot;Зодчие Санкт-Петербурга XIX — начала XX века Бенуа&quot;&gt;{{книга|заглавие=Зодчие Санкт-Петербурга XIX — начала XX века|ответственный=Составитель А. Г. Исаченко|место=СПб.|издательство=Лениздат|год=1998|страницы=556—558}}&lt;/ref&gt;։
[[Պատկեր:Plan_SPb_1885-1887.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Plan_SPb_1885-1887.jpg|ձախից|269x269փքս|Սեն Փեթերսպուրկի հատակագիծը՝ արքունական շինություններով, այգիներով, զբօսայգիներով, ճանապարհներով, 1887։]]
Այդ ժամանակ բուռն կը զարգանայ արդիւնաբերութիւնը, 1830-ականներու կէսերուն Սեն Փեթերսպուրկի մէջ կը գործէր մօտ 300  գործարան, 1870-ականներու կէսերուն՝ 25 դրամատուն, իսկ դարավերջը՝ աւելի քան 500 ընկերութիւն։ Փեթերսպուրկի ծայրամասերուն մէջ կը կառուցուին խոշոր գործարաններ՝ Փուդիլովի, Օպուխովի, Պալտիք։ Վիպորկի մէջ կ՛աճին արդիւնաբերական եւ բնակելի թաղամասարը, Նարվայի, Մոսկուայի, Նեւայի քաղաքամուտքերուն կը սկսի բազմայարկ շէնքերու շինարարութիւն՝ քաղաքի կեդրոնը բազմաթիւ «եկամտաբեր տուներով»։ 1800-ին Ծովակալութեան գործարաններուն մէջ կը շինուի առաջին շոգեմեքենան, 1815-ին ջուր կ՛իջեցուի առաջին ռուսական շոգենաւը՝ «Ելիզաւեդա»-ն, 1843-էն Ալեքսանդրովի թուջի գործարանին մէջ կը  սկսի երկաթուղիի շարժակազմի թողարկումը, իսկ 1845-ին կը թողարկուի առաջին հայրենական շոգեքարշը&lt;ref name=&quot;Витязева. Ленинград&quot; /&gt;։  Կարեւոր իրադարձութիւն էր 1836-ին Փեթերսպուրկի եւ Ցարսքոյէ Սելոյի միջեւ առաջին երկաթուղիի շինարարութիւնը։ 18 Օգոստոս 1851-ին Փեթերսպուրկէն Մոսկուա կը մեկնի առաջին գնացքը, շուտով երկու քաղաքներուն միջեւ հաղորդակցումը կը դառնայ կանոնաւոր։ 1837-ին կառուցւում է Ցարսքոյէ Սելոյի կայարանը, 1850-ականներուն՝ Նիքոլայէվի, Վարշաւայի, Պալտիք կայարանները, իսկ 1870-ին ՝ Ֆինլանտական կայարանը։ Կը զարգանայ նաւագնացութիւնը, 1885-ին կ՛աւարտի 32 քիլոմեթրանոց Մորսկօ ջրանցքի եւ Գուտուեւսքի կղզիի Մորսկօ նաւահանգստի շինարարութիւնը։ Բնակչութեան ջրամատակարարման համար 1863-էն քաղաքի կեդրոնական թաղամասերուն մէջ կառուցուած է ջրմուղ, իսկ 1876-ականներուն ջրմուղ կը կառուցուի նաեւ Վասիլեւսքի կղզիին մէջ, Փեթերսպուրկի եւ Վիպորկի շրջաններուն մէջ։ 1882-ին քաղաքին մէջ կը յայտնուի քաղաքային հեռախօսի առաջին կայանը, իսկ 1897-ին Էրիքսոնի գործարանին մէջ կը սկսի հեռախօսներու արտադրութիւնը։ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ աւելի ուշ, քան Ռուսաստանի կայսրութեան մնացած քաղաքներուն կը գործարկուի թրամուէյը։ Կը շարունակուի Փեթերսպուրկի զարգացումը իբրեւ երկրի քաղաքական եւ գիտական կեդրոն։ 1839-ին կը բացուի Փուլքովոյի աստղադիտարանը, իսկ 1845-ին՝ Ռուսական աշխարհագրական ընկերութիւնը։ 1890-ականներու կէսերուն Փեթերսպուրկի մէջ կը գործէր աւելի քան 20 բարձրագոյն ուսումնական հաստատութիւն&lt;ref name=&quot;История города С.-Петербурга в лицах и картинках. 1703—1903.&quot; /&gt;։&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;210&quot;&gt;
Պատկեր:Perrot View of the Smolny Convent 1841.jpg|Սմոլնի մենաստան, 1841
Պատկեր:Kazanskiy.jpg|Կազանի Աստուածամօր տաճար, 19-րդ դար
Պատկեր:Alexandrinsky Theatre 1917.jpg|Ալեքսանտրինսքի թատրոնը եւ Եքաթերինա Բ.-ի յուշարձանը, 1900-ականներու լուսանկար
Պատկեր:HorsetramSPbBirjevayaSquare1906.jpeg|Սակարանի շէնքը Վասիլեւսքի կղզիի սլաքին մէջ, 1908
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Մայրաքաղաքի կարգավիճակի կորուստ եւ վերանուանում ===
1897-ի մարդահամարի տուեալներով քաղաքի բնակչութիւնը կը կազմէր 1 265 000 մարդ, իսկ [[Առաջին Համաշխարհային Պատերազմի Թանգարան|Առաջին համաշխարհային պատերազմի]] նախօրէին կը գերազանցէր 2 միլիոնը (երրորդ տեղը կը զբաղեցնէր [[Լոնտոն]]էն ու [[Փարիզ]]էն ետք)։ 1905–1907-ականներու ռուսական յեղափոխութեան արդիւնքով, ոու սկիզբը կը համարուի 19  Յունուար Արիւնոտ Կիրակին, ստեղծուեցաւ Ռուսաստանի պատմութեան մէջ առաջին խորհրդարանը՝ Պետական խորհրդարանը։ Դարասկիզբը բուռն կը զարգանար տնտեսութիւնը։ 1913-ին Փեթերսպուրկի արդիւնաբերական արտադրութեան ծաւալը հասաւ 632 մլն ռուբլիի, 1012 ընկերութիւններուն կ՛աշխատէր 242 600 մարդ։ Մայրաքաղաքը կ՛արտադրէր Ռուսաստանի արդիւնաբերական ապրանքներու 12 %-ը, ինչպէս՝ ելեկտրաուժային արտադրութեան 70 %-ը, քիմիական արտադրութեան 50 %-ը, մեքենաներու 25 %-ը, '''տեքստիլի''' 17 %-ը։ Քաղաքին մէջ կը գործէր 567 դրամատուն։ Մայրաքաղաքային արդիւնաբերութեան ուժով ակ՛պահուէին 294 ելեկտրական սարքերը եւ 3 ջերմաելեկտրակեդրոնները։ 1914-ին Փեթերսպուրկի 60 համալսարաններուն մէջ կ՛ուսնաէր մօտ 40 000 ուսանող&lt;ref name=&quot;Витязева. Ленинград&quot; /&gt;։
[[Պատկեր:1861._Панорама_Санкт-Петербурга.jpg|մինի|1194x1194փքս|Սեն Փեթերսպուրկի համայնապատկերը՝ բաղկացած 13 նկարներէ։ Լուսանկարուած է Ծովակալութեան շէնքի աշտարակէն, 1861]]
Առաջին համաշխարհային պատերազմը խիստ ազդեց Սեն Փեթերսպուրկի ճակատագրի վրայ։ Օգոստոս 1914-ին հակագերմանական տրամադրութիւններու ներքոյ Նիքոլա Բ.-ի հրամանով քաղաքը վերանուանուեցաւ Փեթրոկրատ։ 1917-ին խնդիրներ սկսան մատակարարման, հերթ կանգնելու սովորական երեւոյթի հետ։  23-27 Փետրուար1917-ին քաղաքին մէջ տեղի ունեցած խռութիւնները եւ [[Փետրուարեան յեղափոխութիւն|Փետրուարեան յեղափոխութեան]] այլ իրադարձութիւններ աւարտեցան Նիքոլա Բ. կայսեր գահընկեցութեամբ եւ Ժամանակակից կառավարութեան ձեւաւորումով։ 25 Հոկտեմբեր 1917-ին (7 Նոյեմբեր) զինուած ապստամբութեան արդիւնքով իշխանութիւնը քաղաքին մէջ կ՛անցնի պոլշեւիկներու ձեռքը, կը ստեղծուի Ռուսաստանի Խորհրդային Հանրապետութիւնը՝ Փեթրոկրատ մայրաքաղաքով։ Քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ հակապոլշեւիկեան զօրքերու՝ ռազմաճակատին մօտ ըլլալու պատճառով&lt;ref&gt;[http://constitution.garant.ru/history/act1600-1918/5329/ Интернет-проект «Конституция России»]&lt;/ref&gt; [[Վլատիմիր Լենին]]ի կառավարութիւնը կը տեղափոխուի Մոսկուա, Փեթրոկրատը կը զրկուի մայրաքաղաքի կարգավիճակէն (5 Մարտ1918), որ տեղի կ՛ունենայ Մոսկուայի մէջ։ 26 Յունուար1924-ին՝ Լենինի մահէն ետք, ՀԿ(բ)Կ ԿԵնտկոմի որոշմամբ Փեթրոկրատը կը վերանուանուի [[Լենինկրատ]]&lt;ref name=&quot;БРЭ&quot;&gt;Большая российская энциклопедия. Том «Россия». — М.: Большая Российская энциклопедия, 2004&lt;/ref&gt;։

=== Խորհրդային շրջան ===
[[Պատկեր:Coat_of_arms_Leningrad.svg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Coat_of_arms_Leningrad.svg|աջից|432x432փքս|Լենինկրատի զինանշանի տարբերակներուց մեկը խորհրդային ժամանակաշրջանում։]]
1917-1919-ականներու յեղափոխական իրադարձութիւններէն ետք քաղաքի բնակչութիւնը կրճատուեցաւ․ 1920-ին անոնցթիւը հասաւ 722 000-ի&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://encspb.ru/object/2804035787|title=Население (обзорная статья)|date=|publisher=encspb.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140715035914/http://encspb.ru/object/2804035787|archivedate=2014-07-15|accessdate=2010-09-17|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։Ծայրամասային աշխատաւոր շրջաններէն կեդրոնական թաղամասեր տեղափոխուեցաւ մօտ 300 000 հոգի։ 1919-ին ստեղծուեցաւ Փեթրոկրատի եւ հարակից տարածքներու նախագիծը կարգաւորող խորհուրդը։ 1923-էն քաղաքին մէջ կը սկսի բնակելի թաղամասերու շինարարութիւնը (բնակելի զանգուածներ)։ 1930-ականներուն բարեկարգուեցան Ելագին եւ Քրեսդովսքի կղզիները՝ դէպի Ֆիննական ծոց ելքով։ 23 Սեպտեմբեր1924-ին տեղի ունեցաւ քաղաքի պատմութեան մէջ իր մեծութեամբ երկրորդ ջրհեղեղը․ ջուրը ընդունուածէն բարձրացաւ 380 սմ։ 1933-ին Քրեսդովսքի կղզիի ծայր արեւմուտքը սկսաւ Ս․ Քիրովի անուան մարզադաշտի շինարարութիւնը։

1931-ին ՌԽՖՍՀ երկու խոշոր քաղաքները՝ Մոսկուան (16 Յունիս)&lt;ref&gt;{{книга|автор=|часть=|ссылка часть=|заглавие=СССР: административно-территориальное деление союзных республик на 1 января 1974 года|оригинал=|ссылка=https://books.google.am/books?ei=fqSyU7WCCLLS4QSntIHoAQ&amp;hl=ru&amp;id=s0gdAAAAMAAJ|викитека=|ответственный=|издание=|место=М.|издательство=Известия|год=1974|том=|страницы=|столбцы=|страниц=|серия=|isbn=|тираж=|ref=}}, с. [https://books.google.am/books?id=s0gdAAAAMAAJ&amp;hl=ru&amp;pg=PA128&amp;img=1&amp;pgis=1&amp;dq=%2216+июня+1931%22&amp;sig=ACfU3U3FybrLrH5FlUqUHo078hxUR1eSsQ&amp;edge=0 128]&lt;/ref&gt; եւ Լենինկրատը (3 Դեկտեմբեր)&lt;ref&gt;Там же, с. [https://books.google.am/books?id=s0gdAAAAMAAJ&amp;hl=ru&amp;pg=PA116&amp;img=1&amp;pgis=1&amp;dq=%22подчинения+с+3+декабря+1931+года%22&amp;sig=ACfU3U39WD_tiXn2FPWBIGLHofJe6O3v-w&amp;edge=0 116]&lt;/ref&gt; տարբերակուեցան իբրեւ առանձին վարչական միաւորեր՝ ՌԽՖՍՀ հանրապետական ենթակայութեան քաղաքներ։ 1935-1937-ականներուն մշակուեցաւ Լենինկրատի առաջին գլխաւոր նախագիծը, որ կը նախատեսէր քաղաքի զարգացումը հարաւային ուղղութեամբ՝ Պուլկովոյի բարձունքներուն սահմանակից։ Քաղաքի կեդրոնը պէտք է դառնար Միջազգային պողոտայի եւ կեդրոնական աղեղային մայրուղիի հատման մասին մէջ գտնուող հրապարակը (այժմ՝ Մոսկուայի հրապարակ)՝ Խորհուրդներու տունով եւ վարչական այլ շինութիւններով։ 1939-ին մշակուեցաւ գլխաւոր յատակագիծի նոր տարբերակը, որ այդպէս ալ չհաստատուեցաւ, սակայն անոր համապատասխան սկսաւ բնակելի թաղամասերու շինարարութիւնը Մալայա  Օխտայի մէջ, Իւանովսքայա փողոցի վրայ, Աւտովոյի մէջ եւ Միջազգային պողոտայի վրայ&lt;ref name=&quot;Ленинград: районы новостроек&quot;&gt;{{книга|автор=Лисовский В. Г.|часть=|заглавие=Ленинград: Районы новостроек|ссылка=|ответственный=|издание=|место=Л.|издательство=Лениздат|год=1983|страницы=7–81}}&lt;/ref&gt;։ Ամբողջ քաղաքով մէկ կը կառուսցուի մշակոյթի պալատներ․ 1930-ականներու կէսերուն պալատներ կային արդէն բոլոր արդիւնաբերական շրջաններուն մէջ։ 1932-ին կը բացուի Լենինկրատի առաջին օդակայանը՝ Պուլքովոն&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.opeterburge.ru/history1917_974_981.html|title=Архитектура и благоустройство: массовое строительство. Эра ДК и ЦПКиО. Часть II|date=|publisher=opeterburge.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101127141415/http://opeterburge.ru/history1917_974_981.html|archivedate=2010-11-27|accessdate=2010-09-17|author=Анна Тирле|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ 1 Դեկտեմբեր 1934-ին կը սպանուի Լենինկրատի ՀԿ(բ)Կ շրջկոմի եւ քաղկոմի առաջին քարտուղար, ՀԿ(բ)Կ Քաղբիւրոյի անդամ Սերկէյ Քիրովը․ այս դէպքը սկիզբ կը դնէ «Քիրովի հոսքին» եւ Մեծ ահաբեկչութեան։ Քիրովին փոխարինելու կու գայ Անտրէյ Ժտանովը։

Լենինկրատցիներու հերոսութիւնն ու տոկունութիւնն ի յայտ է կու գայ Հայրենական մեծ պատերազմին ժամանակ։ 8 Սեպտեմբեր 1941-ին հակառակորդը դուրս կու գայ Լատոկայի լիճ, կը զաւթէ Շլիսելպուրկը՝ իր հսկողութեան տակ վերցնելով Նեւայի ակունքը եւ կը շրջափակէ Լենինկրատը ցամաքէն։ Այդ օրը ընդունուած է համարել քաղաքի շրջափակման սկիզբը՝ հարաւէն հիթլէրեան [[Գերմանիա]]յի, իսկ հիւսիսէն՝ [[Ֆինլանտա]]յի զօրքերով։ Գրեթէ 900 օր ու գիշեր Լենինկրատի լիովին շրջափակման պայմաններուն բնակիչները ոչ միայն պահեցին քաղաքը, այլեւ մեծ օգնութիւն ցուցաբերեցին ռազմաճակատին։ Շրջափակման տարիներուն տարբեր տուեալներով զոհուած է աւելի քան 650 000-2 մլն քաղաքացիական բնակչութիւն։ Լենինկրատի եւ Վոլխովի ռազմաճակատներու պատասխան յարձակման արդիւնքով 18 Յունուար 1943-ին շրջափակման օղակը յաջողեցաւ ճեղքել, սակայն միայն 27 Յունուար 1944-ին քաղաքի շրջափակումը ամբողջովին հանուեցաւ։ Անկէ ետք Լենինկրատի մէջ մնաց միայն 560 000 բնակիչ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://vip.lenta.ru/topic/victory/blokada.htm|title=Блокада Ленинграда|date=|publisher=Lenta.Ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121102093909/http://vip.lenta.ru/topic/victory/blokada.htm|archivedate=2012-11-02|accessdate=2012-08-14|author=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Այս իրադարձութիւններէն անմիջապէս ետք սկսան քաղաքի վերականգնողական աշխատանքները։ Սեպտեմբեր 1945-ին սկսաւ ուսումնական տարին եւ Ֆիլյարմոնիայի Մեծ դահլիճին մէջ բացուեցաւ համերգային շրջանը։ 1950-ին շահագործման յանձնուեցաւ Քիրովի անուան մարզադաշտը։ 1951-ին ընդունուեցաւ Լենինկրատի զարգացման նոր գլխաւոր նախագիծը, որմով կ՛առաջարկուէր քաղաքի տարածքը զարգացնել պատմական կեդրոնի շուրջբոլոր՝ բոլոր ուղղութիւններով հաւասարապէս։ 1950-ականներուն ստեղծուեցան ճարտարապետական նոր համալիրներ՝ Լենինի, Քալինինի, Քոմսոմոլի հրապարակները, ճարտարապետական աւարտին տեսք ստացան Մոսկուայի, Էնկելսի, Գործադուլաւորերու, Միջին Օխտայի, Փրիմօրսքի պողոտաները։ 1951-ին գործարկուեցաւ Փուլքովոյի մէջ (1973-ին կառուցուեցաւ նոր շէնք)։ 5 Նոյեմբեր1955-ին շահագործման յանձնուեցաւ Լենինկրատի մետրոպոլիտէնի առաջին հերթափոխը։ 1957-էն կը վերականգնուի Պետրոպաւլովեան ամրոցի Նարիշքին ամրոցէն կէսօրին աւանդաբար արձակուող հրանօթի կրակոցը (ընդհատուած 1934-ին), իսկ Մարսի դաշտին մէջ կը վառուի երկրի առաջին Հաւերժական կրակը։ Նոյն թուականին Ա․ Մարտիի անուան նաւաշինարանէն ջուր  կ՛իջեցուի աշխարհի մէջ առաջին ատոմային սառցահատը՝ «Լենին»-ը, իսկ 1962-ին Քիրովի գործարանին մէջ կը սկսի «Քիրովեց» թրաքթորերու թողարկումը։ 1960-ին Փիսքարէօվի գերեզմանատան մէջ կը բացուի Շրջափակման զոհերու յիշատակին նուիրուած յուշահամալիրը եւ աւարտին կը հասցուի Ֆինլանդական կայարանի նոր շէնքի շինարարութիւնը։ 1962-ին Ապտեքարսքի կղզիին մէջ կը կառուցուի 316 մեթրանոց հեռուստաաշտարակ եւ նոր հեռուստակեդրոն։ 1960-ականներու սկիզբը քանի մը խոշոր բնակարանաշինական գործարաններու կառուցմամբ կը սկսի քաղաքի զանգուածային կառուցապատումը խրիւշչովքա ձեւի շէնքերով, իսկ 1970-ականներէն՝ «նաւ-տուներով»։ 6 Մայիս 1965-ին Լենինկրատին կը շնորհուի հերոս քաղաքի կոչում (առաջին անգամ այսպէս կոչուած է 1 Մայիս1945-ին ԽՍՀՄ Զինուած ուժերու գլխաւոր հրամանատար Ի․ Սթալինի հրամանով&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://pobeda1945-art.ru/gal5/document/doc28.htm|title=Приказ Верховного Главнокомандующего от 1 мая 1945 года № 20 г. Москва|date=|publisher=pobeda1945-art.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131022002350/http://pobeda1945-art.ru/gal5/document/doc28.htm|archivedate=2013-10-22|accessdate=2011-08-11|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;)։ 1966-ին կը հաստատուի Լենինկրատի խորհրդային վերջին գլխաւոր նախագիծը։ Այդ նախագծի համաձայն՝ 1960-ականներուն Վասիլեւսքի կղզիի արեւմտեան հատուածի ողողաբեր տարածքներուն մէջ, Նովոիզմայլովսլի, Եուրի Կակարինի, Տիեզերագանցներու պողոտաներուն մէջ կը սկսի զանգուածային կառուցապատում․ նոր խոշոր բնակելի թաղամասերն կը դառնան Կուպչինոն, Աւտովոն, Ուլէանկան, Դաչնոյէն, Կրաժտանքան, Պոլիւստրովոն, Օխտան։ 1967-ին Հոկտեմբերեան յեղափոխութեան տարելիցին կը կառուցուին «Յուբիլէյնի» մարզանքի պալատը եւ «Օքթէապրսքի» համերգային մեծ սրահը։ 1970-ականներուն կը կառուցապատուին Ուրիցքը, Սոսնովայա Պոլեանան, Վեսէօլի Փոսէօլոքը, Մուրինսքի ռուչեյէն հիւսիս ինկած շրջանը, նախկին Քոմէնդանտսքի օդակայանի տարածքը, Քուպչինոյի հարաւային հատուածը, Շուվալովոն եւ Օզերքին, Հարաւ-Արեւմուտքը, Ռժեւկան եւ Պորոխովիէն։ 1979-ին Ֆիննական ծոցին մէջ կը սկսի ամբարտակի շինարարութիւնը, որ պէտք է քաղաքը պաշտպանէր ջրհեղեղներէ։ 1982-ին Վասիլեւսքի կղզիի Նաւահանգստին մէջ կը կառուցուի Ծովային կայարանը։ 1988-ին Լենինկրատի մէջ կը ծնի 5 միլիոներորդ մարդ։ 1990-ին քաղաքի պատմական կեդրոնը կ՛ընդգրկէ [[ԵՈՒՆԵՍՔՕ]]-ի համաշխարհային ժառանգութեան առարկաներու ցանկին մէջ&lt;ref name=&quot;Ленинград: районы новостроек&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Хроника Санкт-Петербурга 20 век. 1961—1980&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.guide-spb.ru/history_14|title=Хроника Санкт-Петербурга 20 век. 1961—1980|publisher=Гид Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130521223650/http://www.guide-spb.ru/history_14|archivedate=2013-05-21|accessdate=2012-08-17|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;210&quot;&gt;
|Յեղափոխականները յեղափոխութեան առաջին տարելիցին Սմոլնիի մոտ Մարքսի յուշարձանի բացման 7 Նոյեմբեր 1918 
Պատկեր:RIAN archive 5634 Antiaircrafters guarding the sky of Leningrad.jpg|«Զենիթակիրները Լենինկրատի երկինքը պաշտպանելու ժամանակ Հոկտեմբեր, 1941 
Պատկեր:Kerk van de verlosser op het Bloed aan het Gribojedovkanaal.jpg|Քրիստոսի արեան յարութեան տաճար Յունիս, 1973 
Պատկեր:Smolny Monastery 0.jpg|Սմոլնիի տաճար, 1991 
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Յետխորհրդային շրջան ===
[[Պատկեր:Coat_of_Arms_of_Saint_Petersburg_(2003).svg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Coat_of_Arms_of_Saint_Petersburg_(2003).svg|աջից|321x321փքս|Սեն Փեթերսպուրկի զինանշանը, 1991]]
1991-ին  հանրաքուէի արդիւնքներով Լենինկրատցիներու 54 %-ը կողմ քուէարկեց քաղաքին իր պատմական՝ Սեն Փեթերսպուրկ անուանումը ետ վերադարձնելուն։ 6 Սեպտեմբեր 1991-ին ՌԽՖՍՀ Գերագոյն խորհուրդի նախագահութեան հրամանով այն ետ վերադարձուած է&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://bestpravo.com/fed1991/data01/tex11077.htm|title=Указ Президиума ВС РСФСР от 06.09.91 № 1643-I О возвращении городу Ленинграду его исторического названия Санкт-Петербург|archiveurl=https://www.webcitation.org/64vAb8sjl|archivedate=2012-01-24|accessdate=2011-10-21}}&lt;/ref&gt;, իսկ 21 Ապրիլ 1992 -ին ՌԴ ժողովրդական դէպուտատներու համագումարը այն ներառած է ՌԽՖՍՀ սահմանադրութեան մէջ&lt;ref name=&quot;constitution.garant.ru&quot;&gt;[http://constitution.garant.ru/history/ussr-rsfsr/1978/zakony/183094/ Закон РФ от 21 апреля 1992 г. № 2708-I «Об изменениях и дополнениях Конституции (Основного Закона) Российской Советской Федеративной Социалистической Республики»]&lt;/ref&gt;։ 25 Դեկտեմբեր 1993-ին համաժողովրդական քուէարկութեան արդիւնքով ուժի մէջ կը մտնէ ՌԴ սահմանադրութիւնը, որ կը հաստատէ Սեն Փեթերսպուրկ անուանումը։  12 Յունիս 1991-ին Անատոլի Սոբչաքը կ՛ընտրուի քաղաքապետ։ 13 Մարտ 1996-ին գործադիր իշխանութիւնը կը փոխանցուի Սեն Փեթերսպուրկի վարչութեան, որ կը ձեւաւորէ Սեն Փեթերսպուրկի նահանգապետը։ Քաղաքապետի պաշտօնը կը վերացուի։

Փեթերսպուրկի համար կարեւոր իրադարձութիւն էր 1994-ի Բարի կամքի խաղերը։ 1995-ին մետրոպոլիտէնի «Լեսնայա» եւ «Արիութեան հրապարակ» կայարաններու միջեւ ինկած հատուածին մէջ տեղի ունեցած վթարի պատճառով դադարեցուած է գնացքներու շարժը (վերականգնուեցաւ 2004-ին)։ 1991–2007-ականներուն տեղադրուած են բազում յուշարձաններ, վերականգնուած Քոնստանտինովսքի պալատը, Քրիստոսի արեան յարութեան տաճարը եւ այլն։ 25 Մայիս 1991-ին՝ երկար ընդմիջումէն ետք առաջին անգամ եկեղեցական պատարագ կատարուած է Կազանի Աստուածամօր տաճարին մէջ։ 2000-ին կառուցուած է Սառցէ պալատը, ուր նոյն թուականին տեղի ունեցած է հոկէյի աշխարհի առաջնութիւնը։ 1998–2011-ականներուն Սեն Փեթերսպուրկի շուրջը կառուցուած է օղակային ինքնաշարժի ճանապարհ․  15 Դեկտեմբեր 2004-ին բացուած է Օբուխովի մեծ կամուրջը (յայտնի իբրեւ «կայմապարաններով կամուրջ»)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.dsto-spb.ru/showcontent.aspx?id=24|title=По итогам работы. Строительство|publisher=Дирекция по строительству транспортного обхода Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111106011542/http://www.dsto-spb.ru/showcontent.aspx?id=24|archivedate=2011-11-06|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ 2005-ին քաղաքի օրէնսդիր ժողովը ընդունած է Սեն Փեթերսպուրկի նոր գլխաւոր նախագիծը, որ կը սահմանէր քաղաքի յետագայ զարգացումը մինչեւ 2025&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.kgainfo.spb.ru/genplan/zakon/001.html|title=Закон Санкт-Петербурга &quot;О Генеральном плане Санкт-Петербурга и границах зон охраны объектов культурного наследия на территории Санкт-Петербурга&quot; от 21 декабря 2005 г.|publisher=Комитет по градостроительству и архитектуре Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120630184241/http://www.kgainfo.spb.ru/genplan/zakon/001.html|archivedate=2012-06-30|accessdate=2012-07-17|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Хроника Санкт-Петербурга 20 век. 1981—2000&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.guide-spb.ru/history_15|title=Хроника Санкт-Петербурга 20 век. 1981—2000|publisher=Гид Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130521210920/http://www.guide-spb.ru/history_15|archivedate=2013-05-21|accessdate=2012-08-17|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

1997-էն  տեղի կ՛ունենայ ամենամեայ տնտեսական գագաթնաժողովը՝ Փեթերսպուրկի միջազգային տնտեսական ֆորումը, որ միջազգային կարեւոր տնտեսական եւ քաղաքական միջոցառում է․ այն ոչ պաշտօնապէս ստացած է «Ռուսական Տաւոս» անունը։ 2006-էն ֆորումը փոխած է ձեւաչափը՝ դառնալով ռուսական եւ արտասահմանեան խոշոր ընկերութիւններու ղեկավարներու, պետութիւններու ղեկավարներու եւ քաղաքական առաջնորդներու, վարչապետներու, փոխվարչապետներու, նախարարներու, նահանգապետներու մասնակցութեամբ միջոցառում (2017-ին կը մասնակցէր աւելի քան 14 000 մարդ աւելի քան 143 երկիրներէ)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.forumspb.com/smi/itogi/|title=СМИ - ИТОГИ ПМЭФ-2017|publisher=Фонд «Росконгресс»|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190328084033/https://www.forumspb.com/smi/itogi/|archivedate=2019-03-28|accessdate=2017-08-30|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։  15-17 Յուլիս 2006-ը Ստրելնայի Քոնստանտինովսքի պալատին մէջ տեղի ունեցած է «մեծ ութնեակի» գագաթնաժողովը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://telegrafua.com/archive/322/6076/|title=Большая «энергетическая игра»|publisher=Киевский ТелеграфЪ|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120127134104/http://telegrafua.com/archive/322/6076/|archivedate=2012-01-27|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ 3 Օգոստոս 2011-ին Սեն Փեթերսպուրկի նահանգապետ նշանակուած է Գէորգի Պոլտաւչենքոն&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.regnum.ru/news/polit/1440701.html|title=Георгий Полтавченко вступил в должность губернатора Санкт-Петербурга|publisher=REGNUM|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121205050229/http://www.regnum.ru/news/polit/1440701.html|archivedate=2012-12-05|accessdate=2012-07-17|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

2017-ին «Քրեսդովսքի» մարզադաշտին տեղի ունեցած են խմբային փուլի [[ֆութպոլ]]ային հանդիպումները եւ [[ՖԻՖԱ]]-ի դաշնութիւններու գաւաթը։ 2018-ին ծրագրուած են ՖԻՖԱ-ի աշխարհի առաջնութեան եզրափակիչ հանդիպումները։ Քաղաքին մէջ տեղի ունեցած են խմբային փուլի հանդիպումները, կիսաեզրափակիչը եւ երրորդ տեղի համար հանդիպումը։

=== Պարգեւներ ===

* Հերոս քաղաքի կոչումը շնորհուած է 1 Մայիս 1945-ին Գերագոյն հրամանատար Ի․ Սթալինի № 20 հրամանով։ 
*«Ոսկիէ աստղ» մետալը շնորհուած է  8 Մայիս1965-ին «Հայրենիքի նկատմամբ ունեցած նշանակալի վաստակի, երկարամեայ թշնամական շրջափակման պայմաններուն ֆաշիստական զաւթիչներու դէմ պայքարին ցուցաբերած արիութեան եւ հերոսութեան համար եւ 1941–1945-ականներուն Հայրենական մեծ պատերազմին խորհրդային ժողովուրդի տարած յաղթանակի 20-ամեակի կապակցութեամբ»&lt;ref name=&quot;Памятные даты Петербурга май&quot;&gt;{{cite web|url=http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=5|title=Памятные даты Петербурга. Май|publisher=Мир Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130524133149/http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=5|archivedate=2013-05-24|accessdate=2012-11-09|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
* Լենինի շքանշան (26 Յունուար1945)՝ շրջափակման պայմաններուն ֆաշիստական զաւթիչներու դէմ պայքարին ցուցաբերած արիութեան եւ խիզախութեան համար&lt;ref name=&quot;Памятные даты Петербурга январь&quot;&gt;{{cite web|url=http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=1|title=Памятные даты Петербурга. Январь|publisher=Мир Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130524152139/http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=1|archivedate=2013-05-24|accessdate=2012-11-09|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
* Լենինի շքանշան (21 Յունիս 1957)՝ Լենինկրատի 250-ամեակի կապակցութեամբ&lt;ref name=&quot;Памятные даты Петербурга июнь&quot;&gt;{{cite web|url=http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=6|title=Памятные даты Петербурга. Июнь|publisher=Мир Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130524145654/http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=6|archivedate=2013-05-24|accessdate=2012-11-09|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
* Հոկտեմբերեան յեղափոխութեան շքանշան (4 Նոյեմբեր 1967)՝ Հոկտեմբերեան մեծ ընկերային յեղափոխութեան 50-ամեակի կապակցութեամբ&lt;ref name=&quot;Памятные даты Петербурга ноябрь&quot;&gt;{{cite web|url=http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=11|title=Памятные даты Петербурга. Ноябрь|publisher=Мир Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130524145126/http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=11|archivedate=2013-05-24|accessdate=2012-11-09|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
* ՌԽՖՍՀ կարմիր դրօշի շքանշան (5 Դեկտեմբեր1919)՝ Փեթրոկրատի պրոլետարիատի հերոսութեան եւ անձնազոհութեան, Քաղաքացիական պատերազմին Փեթրոկրատի պաշտպանութեան համար&lt;ref name=&quot;Памятные даты Петербурга декабрь&quot;&gt;{{cite web|url=http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=12|title=Памятные даты Петербурга. Декабрь|publisher=Мир Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130524140023/http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=12|archivedate=2013-05-24|accessdate=2012-11-09|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
* Զբէսաշրջութեան մէջ «''World Travel Awards''» մրցանակի դափնեկիր «Եւրոպական լաւագոյն քաղաքային ուղղութիւն» անուանակարգին (2015, 2016, 2017)&lt;ref&gt;[https://russian.rt.com/russia/news/435265-peterburg-premiya-world-travel-awards Петербург в третий раз получил премию World Travel Awards]&lt;/ref&gt;։

=== Քաղաքի անուանման պատմութիւն ===
Սեն Փեթերսպուրկը ([[գերմաներէն]]էն՝ «Պետրոս առաքեալի քաղաք») հիմնադրումէն՝ 27 Մայիս 1703-էն(16) մինչեւ 31 Օգոստոս 1914-ը (18) կոչուած է նիտերլանտական տարբերակով՝ Sankt Pieter Burch (Սան(կ)տփիթերպուրկ)։ Սկզբնական շրջանին այսպէս կոչուած է 1703-ի Մայիսի կէսերուն Զայաչի կղզիին մէջ հիմնադրուած ամրոցը․ շուտով անուանումը տարածուած է ամբողջ քաղաքին վրայ։ Ոչ պաշտօնական պարագաներուն քաղաքը կ՛անուանէին Փեթերսպուրկ, իսկ խօսակցական լեզուով՝ ուղղակի Պիթէր{{sfn|Санкт-Петербург: энциклопедия|2006|с=632}}։

31 Օգոստոս 1914-ին (18) Ռուսաստանի՝ [[Առաջին Համաշխարհային Պատերազմի Թանգարան|Առաջին համաշխարհային պատերազմ]] մտնելէն ետք, կայսր Նիքոլա Բ.-ը յայտարարեց քաղաքի օտարերկրեայ Սեն Փեթերսպուրկ անունը Փեթրոկրատով փոխարինելու մասին՝ իբրեւ աւելի հայրենասիրական եւ ինչ-որ անցանկալի ընկերակցութենէն խուսափելու համար։ Այդ ժամ մայրաքաղաքի անունը այլեւս չէր զուգորդէր Պետրոս առաքեալի հետ, այլ միայն այն հիմնողի՝ Պետրոս կայսեր հետ&lt;ref&gt;''Елена Хеллберг-Хирн.'' Печать империи. Постсоветский Петербург. Перевод с английского Д. Д. Невельской. Издательство «Европейский Дом» — 2008—414 с., илл. ISBN 978-5-8015-0232-8, С. 119&lt;/ref&gt;։ Նոր անունը աւելի վաղ հանդիպած է ինչպէս գեղարուեստական գրականութեան մէջ (Ա․ Պուշկին), այդպէս ալ որոշ հաստատութիւններու անուանումներուն մէջ (Փեթրոկրատի հնածէսական թեմ)։ Այդուհանդերձ, առօրեային մէջ նոր անուանումը դժուար կը պահպանէր իր գոյութիւնը․ դեռեւս 1920-ականներու սկիզբը խօսակցական լեզւով շատերը կը շարունակէին քաղաքը անուանել Փեթերսպուրկ{{sfn|Санкт-Петербург: энциклопедия|2006|с=662}}։

26 Յունուար 1924-ին ԽՍՀՄ Խորհուրդներու Բ. համամիութենական համագումարը բաւարարած (Գրիգորի Զինովեւի նախաձեռնութիւն) է Փեթրոկրատի խորհուրդի խնդրանքը եւ իր որոշմամբ վերանուանած է Փեթրոկրատը Լենինկրատի՝ [[Վլատիմիր Լենին]]ի՝ 1917-ի Հոկտեմբերեան յեղափոխութեան կազմակերպիչներէն մէկուն, Խորհրդային պետութեան (ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ) հիմնադրի եւ ղեկավարի պատուին, որ վախճանուած էր անոցմէ 5 օր առաջ{{sfn|Санкт-Петербург: энциклопедия|2006|с=449}}։
[[Պատկեր:Referendum1991_bulletin.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Referendum1991_bulletin.jpg|մինի|358x358փքս|1991 թվականի հունիսի 12-ի քաղաքին իր պատմական անունը վերադարձնելու հանրաքվեի հարցաթերթիկ։]]
12 Յունիս 1991-ին տեղի ունեցած հարցման մասնակիցներու 54,86 %-ը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.rosbalt.ru/piter/2011/09/06/886714.html|title=Вишневский: Не слышал, чтобы Собчак поддерживал переименование Ленинграда|publisher=Нормативная база Росбалт|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120205040825/http://www.rosbalt.ru/piter/2011/09/06/886714.html|archivedate=2012-02-05|accessdate=2011-11-24|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt; կողմ արտայայտուած են քաղաքին իր պատմական անուանումը վերադարձնելուն։ ՌԽՖՍՀ գերագոյն խորհուրդի նախագահութեան 6 Սեպտեմբեր 1991-ի № 1643-I հրամանով քաղաքին վերադարձուած է անոր սկզբնական անունը՝ Սեն Փեթերսպուրկ։ Սակայն մինչեւ Փետրուար1992-ը շարք մը ուսումնական հաստատութիւններ կը շարունակէին կոչուիլ Լենինկրատեան&lt;ref&gt;https://www.gazeta.ru/social/2016/09/05/10177931.shtml&lt;/ref&gt;։ 21 Ապրիլ 1992-ին ՌԴ ժողովրդական դէպուտատներու համագումարը ՌԽՖՍՀ սահմանադրութեան 71 յօդուածի մէջ ներառեց քաղաքի նոր անուանումը&lt;ref name=&quot;constitution.garant.ru&quot; /&gt;։ Տուեալ լրացումը ուժի մէջ մտաւ անոր՝ «Ռուսքայա կազեթա» թերթին մէվ հրապարակուելէն անմիջապէս ետք՝ 16 Մայիս 1992—ին&lt;ref&gt;[http://yeltsin.ru/upload/newspaper/1992/rs05_16_92_2/index.html Закон Российской Федерации от 21 апреля 1992 года № 2708-I «Об изменениях и дополнениях Конституции (Основного Закона) Российской Советской Федеративной Социалистической Республики»]{{Dead link|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} // «Российская газета», 16 мая 1992 года, № 111 (447), с. 3—5.&lt;/ref&gt;։ Սեն Փեթերսպուրկին իր պատմական անուանումը վերադարձնելու գլխաւոր նախաձեռնողը, որ մեծ դեր խաղցաւ այդ գործին մէջ, քաղաքապետ Անատոլի Սոբչաքն էր, որ այս գործը համարած է իր քաղաքական ամենամեծ ձեռքբերումը (որ յաւերժացուած է 2006-ին անոր պատուին յուշարձան կանգնեցնելով)։ Ան յոյս ունէր, որ իր քաղաքը Պալտիքայի մէջ դառնալու է դրամատունային, առեւտրային, զբօսաշրջային եւ մշակութային կեդրոնը․ լաւատեսութեամբ կը գնահատէր նոր Ռուսաստանի մայրաքաղաքը Սեն Փեթերսպուրկ տեղափոխելու հնարաւորութիւնը&lt;ref&gt;''Елена Хеллберг-Хирн.'' Печать империи. Постсоветский Петербург. Перевод с английского Д. Д. Невельской. Издательство «Европейский Дом» — 2008—414 с., илл. ISBN 978-5-8015-0232-8, С. 126, 146—147&lt;/ref&gt;։

1990-ականներուն եւ 21-րդ դարու սկիզբը աւագ սերունդի որոշ մարդոց խօսքով կը շարունակուի հանդիպիլ նախկին անուանումը՝ Լենինկրատ․ այն պարագային, երբ աւելի երիտասարդ սերունդի խօսքով այն գրեթէ ակնթարթօրէն անհետացած է{{sfn|Санкт-Петербург: энциклопедия|2006|с=632}}։ Միեւնոյն ժամանակ այդ անուանումը կը հանդիպի կոմունիստական եւ խորհրդայնամէտ հայեացքներու տէր երիտասարդներու շրջանին մէջ, ինչպէս նաեւ կը յիշատակուի մշակոյթի մէջ (օրինակ՝ «Լենինկրատ» խումբի անուան մէջ)։ Նախկին անուանումը պահպանուած է որոշ կազմակերպութիւններու անուանումներուն մէջ՝ Լենինկրատի կենդանաբանական այգի, Լենեներկօ եւ այլն։

Քաղաքի ոչ պաշտօնական անուանումներ՝

* Հիւսիսային մայրաքաղաք (Ռուսաստանի երկրորդ մայրաքաղաք)․ այսպէս յաճախ կ՛անուանեն Սեն Փեթերսպուրկը՝ յիշելով անոր մինչյեղափոխական կարգավիճակի մասին։
* Հակիրճ՝ СПб (ՍՊբ) տարբերակը կ՛օգտագործուի պաշտօնական մատենագրութեան մէջ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://gsnti-norms.ru/norms/common/doc.asp?0&amp;/norms/stands/7_12.htm|title=Библиографическая запись. Сокращение слов на русском языке общие требования и правила|publisher=Нормативная база ГСНТИ|archiveurl=https://www.webcitation.org/6OjOkUx0q|archivedate=2014-04-10|accessdate=2011-10-21}}&lt;/ref&gt;։
* Մշակութային մայրաքաղաք
* Քաղաք Նեւայի վրայ
* Սպիտակ գիշերներու քաղաք
* Պիտէր՝ Սեն Փեթերսպուրկի կրճատ անուանումը, որ քաղաքի ամենահին ոչ պաշտօնական անուանումներէն մէկն է։
* Հիւսիսային Վենետիկ՝ պատկերաւոր համեմատութիւն [[Վենետիկ]]ի հետ՝ մեծ քանակութեան գետերու եւ ջրանցքներու, ինչպէս նաեւ ճարտարապետութեան պատճառով։
* Հիւսիսային Փալմիրա՝ բանաստեղծական համեմատութիւն Փալմիրայի՝ լեգենդար գեղեցկութիւն ունեցող քաղաքի հետ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://severnaypalmira.ucoz.ru/|title=Добро пожаловать на сайт о Санкт-Петербурге!|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111105081609/http://severnaypalmira.ucoz.ru/|archivedate=2011-11-05|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
* Լենինի քաղաք՝ կիսապաշտօնական անուանում խորհրդային ժամանակներուն (որ կը հանդիպի մասնաւորապէս Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակուան պաստառներուն)։
* Երեք յեղափոխութիւններու օրրան (քաղաք)՝ կիսապաշտօնական անուանում, որ կապուած է 1905-1907 եւ 1917 թուականներու յեղափոխական իրադարձութիւններուն քաղաքի ունեցած վճռական դերակատարման հետ։
* Պետրոպոլ՝ բանաստեղծական այլաբերութիւն, Փեթերսպուրկ անուան հելլէնականացուած ձեւը ([[Յունարէն|յուն]]․՝ Πετρούπολης)։ Առաջին անգամ կիրառած է Միխայիլ Լոմոնոսովը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://az.lib.ru/l/lomonosow_m_w/text_0080.shtml|title=ОДА на прибытие Ея Величества великия Государыни Императрицы Елисаветы Петровны из Москвы в Санктпетербург 1742 года по коронации|publisher=Lib.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111107080638/http://az.lib.ru/l/lomonosow_m_w/text_0080.shtml|archivedate=2011-11-07|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
* Նեւոկրատ՝ քաղաքի անուանումը հնածէսներու շրջանին՝ 18-րդ դարուն Սեն Փեթերսպուրկի մէջ հնադաւաններու բնակութիւն հաստատելէն ի վեր։ Այժմ որոշ պարբերականներու մէջ հրատարակութեան վայրը կը նշուի ոչ թէ Սեն Փեթերսպուրկ, այլ Նեւոկրատ (Извещение Российского Совета Древлеправославной Поморской Церкви. — Невоград, 1991)։ Տեղի պոմորեան հնածէսական համայնքը եւս կը կր է ոչ պաշտօնական Նեւսքայա անունը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://pomorian.narod.ru/module2_1.htm|title=История Невской общины|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120809000031/http://pomorian.narod.ru/module2_1.htm|archivedate=2012-08-09|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
* Պատուհան դէպի [[Եւրոպա]]՝ այս մակդիրը տարածուած է այն բանէն ետք, երբ այն կիրառած է Ալեքսանդր Պուշկինը «պղինձէ հեծեալը» պոէմի նախերգանքին մէջ (1833)։ Ինքը Պուշկինը, սակայն, այդ կերպարը փոխառած է իտալացի փիլիսոփայ եւ քննադատ Ֆրանչեսքօ Ալկարօտտիէն&lt;ref&gt;См. «Lettere sulla Russia» Франческо Альгаротти (1759)&lt;/ref&gt;։
* Քրէական մայրաքաղաք՝ անուանում, որ շրջանառութեան մէջ մտած է «Հանցաւոր Փեթերսպուրկը» հեռուստաշարքի ցուցադրուելէն ետք։

== Ֆիզիկա-աշխարհագրական բնութագիր ==

=== Աշխարհագրական դիրք ===
Սեն Փեթերսպուրկը տեղակայուած է Ռուսաստանի Դաշնութեան հիւսիս-արեւմուտքը՝ Մերձնեւեան դաշտավայրի սահմանին։ Կեդրոնի համակարգերն են՝ 59°57′ հս․ լ.30°19′ աւ. ե.։ Զբաղեցնելով Նեւա գետի գետաբերանին հարող Ֆիննական ծոցի Նեւայի ծովախորշի ափը՝ քաղաքը 90 քմ ձգուած է [[հիւսիս]]-[[արեւմուտք]]էն դէպի [[հարաւ]]-[[արեւելք]]։ Քաղաքի բարձրութիւնը ծովի մակերեւոյթէն ըստ շրջաններու՝ կեդրոն՝ 1-5 մ, հիւսիս՝ 5-30 մ, հարաւ եւ հարաւ-արեւմուտք՝ 5-22 մ։ Քաղաքի սահմանագիծին մէջ ամենաբարձր վայրը Քրասնոյէ Սելօ քաղաքին մէջ գտնուող Տուտերկոֆի բարձունքներն են՝ 176 մեթրով&lt;ref name=&quot;География Ленинграда&quot;&gt;{{книга|автор=Даринский А. В.|часть=|заглавие=География Ленинграда|ссылка=|ответственный=|издание=|место=Л.|издательство=Лениздат|год=1982|страницы=6–18}}&lt;/ref&gt;։  Քաղաքի տարածքին կը գտնուի բարձրութիւններու եւ խորութիւններու հաշուարկման համակարգի զերոյական նիշը, որ քանի մը պետութիւններու հարթաչափական ցանցերու համար կը ծառայէ իբրեւ ելման կէտ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.kronstadt.ru/history_futshtock.htm|title=Кронштадтский футшток|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130618044529/http://www.kronstadt.ru/history_futshtock.htm|archivedate=2013-06-18|accessdate=2012-11-20|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Սեն Փեթերսպուրկը կը գտնուի Մոսկուայի ժամային գօտիին մէջ՝ UTC +3:00։

=== Ջրագրութիւն ===
Սեն Փեթերսպուրկի տարածքին բոլոր ջրահոսքերու ընդհանուր երկարութիւնը 282 քմ է, իսկ անոնց ջրային մակերեսը կը կազմէ քաղաքին մէջ ամբողջ մակերեսի մօտ 7%-ը։ Քաղաքը հիմնուելէն ի վեր ջրագրային ցանցը էական փոփոխութիւններ կրած է։ Քանի որ քաղաքը կը կառուցուէր ցած ճահճային վայրի մէջ, ապա պահանջուեցաւ ջրանցքներու եւ լճակներու չորացում։ Ընդ որուն, անոր արդիւնքով դուրս հանուած հողը կ՛օգտագործուէր մակերեւոյթը բարձրացնելու համար։ 19-րդ դարու կէսերուն Նեւա գետի ճիւղաբերան կազմուած էր 48 գետէ եւ ջրանցքներէ, որոնց կը կազմէին 101 կղզի։ Ժամանակի ընթացքին (քաղաքի կառուցման զուգընթաց) շատ ջրաւազաններ կորսնցուցին իրենց նախնական նշանակութիւնը, աղտոտեցան եւ սորուն նիւթով լեցուեցան։ 20-րդ դարուն ջրանցքներու, վտակներու եւ գետաբազուկներու լցման արդիւնքով կղզիներու թիւը կրճատեցաւ 42-ի։

Քաղաքի հիմնական ջրային մայրուղին՝ Նեւա գետն է, որ կը լեցուի Ֆիննական ծոցի Նեւայի ծովախորշ։ Առաւել նշանակալի են ճիւղաբերանի գետաբազուկներ Մեծ եւ Փոքր Նեւան, Մեծ, Միջին եւ Փոքր Նեւկան, Ֆոնտանկան, Մոյկան, Եկատէրինգոֆկան, Քրեստովքան, Քարպովքան, Ժդանովքան, Սմոլենքան, Պրէաժքան, Քրոնվէրի նեղուցը, Մորսկօ ջրանցքը, Օպվոդնի ջրանցքը, Կրիպոյէտովի ջրանցքը, Քրիւքովի ջրանցքը։ Քաղաքի սահմանագիծին մէջ Նեւայի հիմնական վտակներն են ձախէն՝ Իժորա, Սլաւէանքա, Մուրզինքա, աջէն՝ Օխտա, Չէօռնայա Ռեչկա։ Ճիւղաբերանի խոշոր կղզիներն են՝ Վասիլեւսքի, Փեթրոկրատի, Քրեսդովսքի, Դեկաբրիստներու, Ֆիննական ծոցի խոշոր կղզին՝ Քոթլինը&lt;ref name=&quot;Атлас Ленинграда, стр 59&quot;&gt;{{книга|заглавие=Ленинград: Историко-географический атлас|место=М.|издательство=Главное управление геодезии и картографии при Совете министров СССР|год=1981|страницы=59}}&lt;/ref&gt;։ Ջրային առարկաներու վրայ մօտ 800 կամուրջ կառուցուած է (չհաշուած՝ արդիւնաբերական ձեռնարկութիւններու տարածքներուն գտնուող կամուրջները), ինչպէս՝ 218 հետիոտնային եւ 22 բացովի կամուրջ։ Ասոնցմէ որոշները կը գտնուին այնպիսի վայրերու մէջ, որոնք ժամանակին եղած են Սեն Փեթերսպուրկի արուարձանները՝ Քրոնշդատդումքա 5 կամուրջ, Պուշկինի մէջ՝ 54, Պետերկոֆում՝ 51, Պաւլովսքի մէջ՝ 16, Լոմոնոսվի մէջ՝ 7։ Ամենաերկար կամուրջը Օբուխովի մեծ կամուրջն է, որ կը գտնուի Նեւա գետի վրայ (կամուրջի ընդհանուր երկարութիւնը 2824 մ է), ամենալայն կամուրջը Սինի կամուրջն է՝ Մոյքագետի վրայ (99,5 մ)։

Քաղաքի տարածքի զգալի մասը (Նեւա ճիւղաբերանի կղզիները, Ֆիննական ծոցի եւ Բալթեան երկաթուղիի միջեւ ինկած հատուածը, մինչեւ Ֆոնտանքա գետը ինկած ձախ ափը եւ այլն) տեղակայուած է ծովի մակերեւոյթէն 1.2-3 մեթրը չգերազանցող բարձունքներու վրայ։ Այդ շրջանները ջրհեղեղներու վտանգի տակ կը գտնուին, որ հիմնականին կապուած է Ֆիննական ծոցի արեւելեան հատուածին մէջ քամիի առաջացուցած ալեկոծութեան հետ։ Աղետալի ջրհեղեղներ տեղի ունեցած են 19 Նոյեմբեր 1824-ին (7 Նոյեմբեր, մակարդակը ընդունուածէն բարձր էր 4.21 մեթրով) եւ 23 Սեպտեմբեր 1924-ին (3.69 մ)։ Այդ ջրհեղեղի ժամանակ ջուրի տակ անցած է քաղաքի մօտ 70 քմ²-ը։ Փեթերսպուրկի երեք հարիւր տարիներու պատմութեան ընթացքին, ըստ տարբեր աղբիւրներու, գրանցուած է մօտ 300 ջրհեղեղ։ Վերջին վտանգաւոր ջրհեղեղը (ջուրը բարձրացած է մինչեւ 187 սմ՝ Քրոնշդատդի խորքաչափէն) տեղի ունեցած է 16 Նոյեմբեր 2010-ին, իսկ աւելի վտանգաւոր մէկ այլ ջրհեղեղ (220 սմ)՝ 10 Յունուար 2007-ին&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.nevariver.ru/flood_list.php|title=Климат, погода в Санкт-Петербурге|date=|publisher=Всё о реке Неве: мосты, притоки, наводнения...|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111004220801/http://www.nevariver.ru/flood_list.php|archivedate=2011-10-04|accessdate=2011-10-26|author=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Օգոստոս 2011-ին Ֆիննական ծոցի Նեւայի ծովախորշին մէջ գործարկուեցաւ ջրհեղեղներէն Սեն Փեթերսպուրկը պաշտպանող շինութիւններու համալիրը (այսպէս կոչուած «ամբարտակ»)։ Առաջին անգամ այն ամբողջովին գործարկուեցաւ 28 Դեկտեմբեր 2011-ին ջրհեղեղի ժամանակ։ Եթէ ամբարտակը չփակէին, ապա, ըստ սոցիալիստներու նախագուշակմամբ, Նեւայի ջուրը այդ անգամ կը բարձրանար մինչեւ 281 սմ (ջրհեղեղը իր մեծութեամբ կ՛ընդգրկուէր 5 խոշոր ջրհեղեղներու մէջ), եւ ջուրի տակ կրնար անցնել քաղաքի մէկ հինգերորդ մասը։ Այսպիսով, կանխարգիլուեցաւ այն վնասը, որ ջրհեղեղի պարագային կրնար մօտ 25 մլր ռուբլի&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.nvspb.ru/tops/potop-otmenyaetsya-47223|title=Потоп отменяется. Комплекс защитных сооружений спас Петербург от наводнения, которое могло войти в пятёрку самых сильных и разрушительных|date=|publisher=Невское время. 29.12.2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120522162421/http://nvspb.ru/tops/potop-otmenyaetsya-47223|archivedate=2012-05-22|accessdate=2012-01-11|author=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
[[Պատկեր:Вид на Петропаловку и Дворцовый pan7.jpg|մինի|1128x1128փքս|Տեսարան Նեւա գետէն դեպի Վասիլեւսքի կղզիի սլաք, Պետրոպավլովեան ամրոց եւ Պալատական կամուրջ սպիտակ գիշերով, 3 Յուլիս, 2010, 1:35 MSD]]
&lt;br /&gt;
=== Կլիմա ===
Փեթերսպուրկի կլիման չափաւոր է, անցումային՝ չափաւոր ցամաքայինէն չափաւոր ծովայինի։ Կլիմայի այսպիսի տեսակը կը բացատրուի քաղաքի աշխարհագրական դիրքով եւ Լենինկրատի մարզին բնորոշ մթնոլորտային շրջանառութեամբ։ Այս պայմանաւորուած է երկիր եւ մթնոլորտ եկող համեմատաբար ոչ մեծ քանակութեան արեւային ջերմութեամբ։ Ըստ Քէօպպէնի կլիմաներու դասակարգման&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://climateandlife.ru/wp-content/uploads/2014/10/%D0%9B%D0%B5%D0%BA%D1%86%D0%B8%D1%8F-7_%D0%9A%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%84%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%B8-%D0%BA%D0%BB%D0%B8%D0%BC%D0%B0%D1%82.pdf|title=Классификация климата. Климаты Земли|work=Климат и жизнь, Climate and life, Лекции и вспомогательные материалы для студентов географических факультетов СПбГУ и ЛХФ ГЛТУ|accessdate=2016-02-26|lang=ru|archive-date=2016-03-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305080206/http://climateandlife.ru/wp-content/uploads/2014/10/%D0%9B%D0%B5%D0%BA%D1%86%D0%B8%D1%8F-7_%D0%9A%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%84%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%B8-%D0%BA%D0%BB%D0%B8%D0%BC%D0%B0%D1%82.pdf|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;՝ քաղաքը կը դասուի խոնաւ ցամաքային կլիմայական տեսակին։ Պալտիք ծովի ցիկլոններու ազդեցութեան պատճառով ամառը կարճ է, տաք ու խոնաւ, իսկ ձմեռը՝ երկար, ցուրտ ու խոնաւ։ Սեն Փեթերսպուրկի կլիման նման է Հելսինքիի կլիմային, թէեւ արեւելեան դիրքի շնորհիւ այստեղ ձմռան աւելի ցուրտ է, իսկ ամռան՝ աւելի տաք։

Արեւի ճառագայթման ընդհանուր հոսքը 1.5 անգամ աւելի քիչ է, քան [[Ուքրանիա]]յի հարաւը եւ երկու անգամ քիչ, քան [[Միջին Ասիա|Միջին Ասիոյ]]։ Մէկ տարուան ընթացքին քաղաքին մէջ միջինը կ՛ըլլայ 62 արեւոտ օր։ Այդ պատճառով տարուան մեծ մասը ամպամած եղանակ է եւ ցրուած լուսաւորութեամբ օրեր&lt;ref name=&quot;География Ленинграда2&quot;&gt;{{книга|автор=Даринский А. В.|часть=|заглавие=География Ленинграда|ссылка=|ответственный=|издание=|место=Л.|издательство=Лениздат|год=1982|страницы=21—29}}&lt;/ref&gt;։ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ օրուան տեւողութիւնը կը փոխուի 22 Դեկտեմբերին 5 ժամ 51 վայրկեանէն մինչեւ 22 Յունիսը 18 ժամ, 50 վայրկեան։ Քաղաքին մէջ կը դիտուին այսպէս կոչուած սպիտակ գիշերներ (կը համարուի, որ անոնք կը սկսին 25-26 Մայիսէն եւ կը վերջանայ 16-17 Յուլիսն), երբ արեւը կ՛իջնէ հորիզոնի վրայ 9°-էն ոչ աւել եւ գիշերային աղջամուղջը գրեթէ կը միախառնուի առաւօտեանի հետ։ Ընդհանուր առմամբ, սպիտակ գիշերները կը տեւեն 50 օր&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.petrohol.ru/climat.html|title=Климат, погода в Санкт-Петербурге|date=|publisher=petrohol.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101128084637/http://petrohol.ru/climat.html|archivedate=2010-11-28|accessdate=2010-09-17|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Պարզ եղանակին հորիզոնական մակերեւոյթին արեւի ուղիղ ճառագայթման տարեկան լայնոյթը 25 ՄՋ/մ²-էն (Դեկտեմբեր) մինչեւ 686 ՄՋ/մ² (Յունիս) է։ Ամպամածութիւնը կը նուազեցնէ տարեկան արեւային ընդհանուր ճառագայթումը միջինը 21%-ով, իսկ ուղիղ արեւային ճառագայթումը՝ 60%-ով։ Միջին տարեկան ընդհանուր ճառագայթումը կը կազմէ 3156 ՄՋ/մ²{{sfn|Санкт-Петербург: энциклопедия|2006|с=371—372}}։

Քաղաքին բնորոշ է օդային զանգուածներու յաճախակի փոփոխումը, որ հիմնականին պայմանաւորուած է ցիկլոնային ներգործութեամբ։ Ամռան կը գերակշռեն արեւմտեան եւ հիւսիս-արեւմտեան, ձմռան՝ արեւմտեան եւ հարաւ-արեւմտեան քամիները&lt;ref name=&quot;География Ленинграда2&quot; /&gt;։ Փեթերսպուրկի օդերեւութաբանական կայանները տուեալներ ունին 1722-էն։ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ գրանցուած ամենաբարձր ջերմաստիճանը +37,1&amp;nbsp;°C է&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.pogoda.ru.net/monitor.php?id=26063&amp;month=8&amp;year=2010|title=Погода в Санкт-Петербурге в августе 2010|date=|publisher=pogoda.ru.net|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110625152301/http://www.pogoda.ru.net/monitor.php?id=26063&amp;month=8&amp;year=2010|archivedate=2011-06-25|accessdate=2010-09-17|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;, իսկ ամենացածը՝ -35,9&amp;nbsp;°C&lt;ref name=&quot;Книга рекордов Петербурга&quot;&gt;Книга рекордов Петербурга. Всё самое-самое в истории и жизни города. Редактор-составитель Дмитрий Шерих. — СПб.: Иванов и Лещинский, 1995. С.8—9.&lt;/ref&gt;։
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
! colspan=&quot;14&quot; |Քուալա Լամփուրի կլիմայական տուեալները
|-
|Ամիս
|Յունուար
|Փետրուար
|Մարտ
|Ապրիլ
|Մայիս
|Յունիս
|Յուլիս
|Օգոստոս
|Սեպտեմբեր
|Հոկտեմբեր
|Նոյեմբեր
|Դեկտեմբեր
|Տարի
|-
!Ցուցանիշային բարձր °C (°F)
|8.7
(47.7)
|10.2
(50.4)
|14.9
(58.8)
|25.3
(77.5)
|32.0
(89.6)
|34.6
(94.3)
|35.3
(95.5)
|37.1
(98.8)
|30.4
(86.7)
|21.0
(69.8)
|12.3
(54.1)
|10.9
(51.6)
|37.1
(98.8)
|-
!&lt;abbr&gt;Միջին բարձր&lt;/abbr&gt; °C (°F)
|−3.0
(26.6)
|−3.0
(26.6)
|2.0
(35.6)
|9.3
(48.7)
|16.0
(60.8)
|20.0
(68)
|23.0
(73.4)
|20.8
(69.4)
|15.0
(59)
|8.6
(47.5)
|2.0
(35.6)
|−1.5
(29.3)
|9.1
(48.4)
|-
!Միջին օրական °C (°F)
|−5.5
(22.1)
|−5.8
(21.6)
|−1.3
(29.7)
|5.1
(41.2)
|11.3
(52.3)
|15.7
(60.3)
|18.8
(65.8)
|16.9
(62.4)
|11.6
(52.9)
|6.2
(43.2)
|0.1
(32.2)
|−3.7
(25.3)
|5.8
(42.4)
|-
!&lt;abbr&gt;Միջին ցած&lt;/abbr&gt; °C (°F)
|−8.0
(17.6)
|−8.5
(16.7)
|−4.2
(24.4)
|1.5
(34.7)
|7.0
(44.6)
|11.7
(53.1)
|15.0
(59)
|13.4
(56.1)
|8.8
(47.8)
|4.0
(39.2)
|−1.8
(28.8)
|−6.1
(21)
|2.7
(36.9)
|-
!Ցուցանիշային ցած °C (°F)
|−35.9
(−32.6)
|−35.2
(−31.4)
|−29.9
(−21.8)
|−21.8
(−7.2)
|−6.6
(20.1)
|0.1
(32.2)
|4.9
(40.8)
|1.3
(34.3)
|−3.1
(26.4)
|−12.9
(8.8)
|−22.2
(−8)
|−34.4
(−29.9)
|−35.9
(−32.6)
|-
!Տեղումներ մմ (դիւյմ)
|44
(1.73)
|33
(1.3)
|37
(1.46)
|31
(1.22)
|46
(1.81)
|71
(2.8)
|79
(3.11)
|83
(3.27)
|64
(2.52)
|68
(2.68)
|55
(2.17)
|51
(2.01)
|661
(26.02)
|-
!&lt;abbr&gt;Միջ.&lt;/abbr&gt; անձրեւոտ օրեր
|9
|7
|10
|13
|16
|18
|17
|17
|20
|20
|16
|10
|173
|-
!&lt;abbr&gt;Միջ.&lt;/abbr&gt; ձնառատ օրեր
|17
|17
|10
|3
|0
|0
|0
|0
|0
|2
|9
|17
|75
|-
!% խոնաւութիւն
|86
|84
|79
|69
|65
|69
|71
|76
|80
|83
|86
|87
|78
|-
!Միջին ամսական արեւային ժամ
|21.7
|53.7
|124.0
|180.0
|260.4
|276.0
|266.6
|213.9
|129.0
|71.3
|24.0
|12.4
|1633
|}

=== Բուսականութիւն ===
Սեն Փեթերսպուրկի եւ արուարձաններու անտառները ջրային մակերեւոյթի հետ կը զբաղեցնեն քաղաքային տարածքի մօտ 40%-ը (2002-ի տուեալներով)։ 2000-ին քաղաքի մէկ բնակիչին բաժին կ՛իյնար մօտ 65 մ² անտառ։ Կանաչ ծառատունկներու ընդհանուր մակերեսը կը գերազանցէ 31 000 հա-ը, որոնցմէ են՝ 68 զբօսայգի, 166 այգի, 730 հրապարակ, 232 ծառուղի, 750 կանաչապատ փողոց{{sfn|Санкт-Петербург: энциклопедия|2006|с=296—297}}։ Քաղաքի զբօսայգիները տեղակայուած են տարբեր լանդշաֆտային պայմաններու մէջ՝ Ֆիննական ծոցի ափի ստորին եւ վերին հատուածներուն մէջ (Ստրելնայի, Փեթերկոֆի եւ Լոմոնոսովի զբօսայգիները), մօրենային հարթավայրու մէջ (Պուշկին քաղաքի զբօսայգիները), կամային բլուրներուն (Շուվալովի զբօսայգի, Ռոսինովի պուրակ)։ Շարք մը զբօսայգիներու հիմքը կը կազմեն բնական անտառները, որոնք մինչ այժմ պահպանած են իրենց ծառակազմը (Սոսնովքա, Ուդալնի զբօսայգի)։ Շատ զբօսայգիներ, որոնք հիմնուած են  հետպատերազմեան տարիներուն, բաժնուած են տարածքներու, ուր բնափայտի բուսականութիւնը փաստացի կը բացակայէր (Մոսկովեան յաղթանակի զբօսայգի, Ծովամերձ յաղթանակի այգի)){{sfn|Санкт-Петербург: энциклопедия|2006|с=643}}։ Քաղաքի ծայրամասերուն մէջ պահպանուած են հարաւային տայգայի ենթագօտիէն  մնացած անտառային զանգուածներ՝ Յունտոլովի արգելոցը, Ռժեւսքի անտառապուրակը, Օխտա գետի երկայնքով անտառային կղզեակները, Տալլինի մայրուղին, Նեւա գետի եւ Մոսկուա գնացող երկաթուղիի միջեւ հատուածը&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;{{книга|автор=Даринский А. В.|часть=|заглавие=География Ленинграда|ссылка=|ответственный=|издание=|место=Л.|издательство=Лениздат|год=1982|страницы=46—47}}&lt;/ref&gt;։&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;210&quot;&gt;
Պատկեր:Catherine park in Tsarskoe Selo 02.jpg|Եկատերինինսքի զբօսայգին Պուշկին քաղաքին մէջ
Պատկեր:Sunset over Neva river.jpg|Մայրամուտ սառցապատ Նեւայի վրայ
Պատկեր:Bolshoy Obukhovsky Bridge SPB (img1).jpg|Օբուխովի մեծ կամուրջը Նեւայի վրայ
Պատկեր:Park Pobedy SPB 2.jpg|Մոսկովեան յաղթանակի զբօսայգի
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;Քաղաքին մէջ կայ բնութեան յատուկ պահպանուող 7 տարածք՝ 3 պետական արգելոց (Յունտոլովի, Գլադիշեւի, Նեւայի ծովախորշի հիւսիսային ափ) եւ 4 բնութեան յուշարձան (Տուտերկոֆի բարձունքներ, Քոմարովի ափ, Ստրելնայի ափ, Սերգիեւքա զբօսայգի)։ Սեն Փեթերսպուրկի զարգացման գլխաւոր նախագիծով կը ծրագրուի հիմնել եւս 3 արգելոց եւ 2 բնութեան յուշարձան։

=== Բնապահպանական խնդիրներ ===
Ռուսաստանի Դաշնութեան Բնական աղբիւրներու եւ բնապահպանութեան նախարարութեան տուեալներով 2011-ի դրութեամբ Ռուսաստանի խոշոր քաղաքներու բնապահպանական  վարկանիշային սանդղակին մէջ Սեն Փեթերսպուրկը կը զբաղեցնէր երկրորդ տեղը։ Քաղաքին մէջ կը գործէ մթնոլորտային օդը մոնիթորինգ անող 21 ինքնաշարժ կայան։ 2009-ին օդի արտանետումները կազմեցին 625.3 հազ․ տօննա։ Վնասակար նիւթերու արտանետումները բնակչութեան մէկ շունչի հաշուարկով կը կազմէ տարեկան 135.9 քկ, 1 քմ²-ին՝ 434,5 տօննա։ Բոլոր արտանետումներու 91.9%-ը երթեւեկութեան արտանետումներն են։ 2009-ին, նախորդ տարուան հետ համեմատած, երթեւեկութեան արտանետումներու քանակն աւելցած է 1%-ով, իսկ կայուն աղբիւրներու արտանետումները՝ 9.8%-ով

Նեւա գետի, Նեւայի ծովախորշի եւ Ֆիննական ծոցի բնապահպանական վիճակը կը գնահատուի ոչ բաւարար։ Սեն Փեթերսպուրկի սահմաններուն մէջ Նեւան աղտոտած է արդիւնաբերական թափոններով, գետ կը լեցուին հարիւրաւոր արդիւնաբերական ընկերութիւններու թափոններ։ Նեւաով սովորաբար կը փոխադրեն նաւթամթերք։ Իւրաքանչիւր տարի գետ կը լեցուի աւելի քան 80 հազ․ տօննա աղտոտիչ նիւթ։ Ամէն տարի Փեթերսպուրկի բնօգտագործման կոմիտէն միջինին հաշւով կը գրանցէ նաւթամթերքի լցման աւելի քան 40 դէպք&lt;ref name=&quot;Гринпис 2&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.greenpeace.org/russia/ru/campaigns/water-pollution/saveneva/condition/|title=Состояние Невы|publisher=Гринпис|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121125002059/http://www.greenpeace.org/russia/ru/campaigns/water-pollution/saveneva/condition/|archivedate=2012-11-25|accessdate=2012-08-23|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ 2009-ին քաղաքի բնակարանային տնտեսութեան մէջ առաջացաւ 8 մլն մ³ պինդ կենցաղային թափոն։ Քաղաքի արդիւնաբերութիւնը արտադրական տարատեսակ թափոններու աղբիւր կը հանդիսանայ, որոնց զգալի մասը լուրջ վտանգ կը ներկայացնէ շրջակայ միջավայրի համար։ Ա.-Գ. կարգի թափոնները կը տարուին «Կրասնի Բոր» հրաձգարան (Լենինկրատի մարզի Տոսնենսքի շրջան, քաղաքէն 30 քմ դէպի հարաւ)՝ թունաւոր թափոններու, քիմիական, բժշկական, արդիւնաբերական ընկերութիւններու արտադրանքին օգտագործելու համար։

Ջրհեղեղներէն Սեն Փեթերսպուրկը պաշտպանող շինութիւններու համալիրի կառուցմամբ՝ Նեւայի ծովախորշի ջրափոխանակումը՝ Ֆիննական ծոցի արեւելեան հատուածէն, նուազեցաւ 10-20 %-ով։ Անհանգստութեան առիթ է Ֆիննական ծոցի՝ քաղաքի եւ ամբարտակի միջեւ ինկած փոքր ջրային տարածքներու արդէն սկսած աստիճանական ճահճացումը եւ անոր հետ կապուած բոյսերու մնացորդներու փտումը, որ ժամանակի ընթացքին կրնայ հանգեցնել ջրամբարի լրացուցիչ eutrophication եւ ջրատարածութենէն Նեւայի ծովախորշի ընդարձակ հատուածներու հեռացման&lt;ref name=&quot;Базы данных по экологии Финского залива и их структура&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.evol.nw.ru/lew/base1/ftp-ser/base.doc|title=Базы данных по экологии Финского залива и их структура|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111021010258/http://www.evol.nw.ru/lew/base1/ftp-ser/base.doc|archivedate=2011-10-21|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

== Վարչատարածքային բաժանում ==
{|
| colspan=&quot;2&quot; |Սեն Փեթերսպուրկը կը բաժնուի 18 շրջաններու՝
| rowspan=&quot;3&quot; |[[Պատկեր:Spb_all_districts_2005_abc_rus.svg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Spb_all_districts_2005_abc_rus.svg|աջից|մինի|250x250փքս|Սեն Փեթերսպուրկի վարչատարածքային բաժանումը]]
|-
|
# Աթմիրալտէյսքիի
# Վասիլիի կղզիի
# Վիպորկի
# Քալինինի
# Քիրովի
# Քոլբինոյի
# Քրասնոկվարտէյսքի
# Քրասնոսէլսքի
# Քրոնշտադտ
|
# Քուրորտնի
# Մոսկուայի
# Նեւայի
# Փեթրոկրատի
# Պետրոդվորեցի
# Պրիմորսքի
# Պուշկինի
# Ֆրունզէի
# Կեդրոնական
|-
| colspan=&quot;2&quot; |Շրջաններու սահմաններուն տեղակայուած են 111 ներքաղաքային համայնքային կազմաւորումներ՝ 81 համայնքային շրջան (որոշներ ունին անուններ, որոշներ ուղղակի թուագրուած են), 9 քաղաք (Զելենոկորսք, Քոլբինօ, Քրասնոյէ Սելօ, Քրոնշտադտ, Լոմոնոսով, Պաւլովսք, Պետերկոֆ, Պուշկին, Սեստրորեցք) եւ 21 գիւղ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.gov.spb.ru/law?d&amp;nd=8414528&amp;prevDoc=8442196=Закон Санкт-Петербурга «О территориальном устройстве Санкт-Петербурга» (с изменениями на 13 июля 2011 года)|title=О территориальном устройстве Санкт-Петербурга|date=|publisher=gov.spb.ru|accessdate=2011-08-12|author=|lang=}}&lt;/ref&gt;։
|}

=== Իշխանութեան մարմիններ ===
[[Պատկեր:Смольный.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D0%A1%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9.jpg|աջից|մինի|250x250փքս|Սմոլնի՝ քաղաքի կառավարութեան շէնքը]]
[[Պատկեր:Mariinsky_Palace_Saint_Petersburg.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Mariinsky_Palace_Saint_Petersburg.jpg|աջից|մինի|250x250փքս|Մարինոյի պալատ՝ օրէնսդիր ժողովի նստավայրը]]
Քաղաքի պետական իշխանութիւնը կ՛իրականացուի 14 Յունուար 1998-ին Օրէնսդիր ժողովի կողմէ ընդունուած կանոնադրութեամբ։ Քաղաքի բարձրաստիճան պաշտօնեան նահանգապետն է, որուն կ՛ընտրեն ՌԴ այն քաղաքացիները, որոնք կը բնակինն Սեն Փեթերսպուրկի տարածքին եւ ունին դաշնային օրէնքով սահմանուած ընտրական իրաւունք։ Նահանգապետը կ՛ընտրուի գաղտնի քուէարկութեամբ 5 տարի ժամկէտով&lt;ref name=&quot;О выборах губернатора Санкт-Петербурга&quot;&gt;{{cite web|url=http://gov.spb.ru/law?d&amp;nd=537920153&amp;nh=0|title=О выборах высшего должностного лица Санкт-Петербурга - Губернатора Санкт-Петербурга (с изменениями на 22 марта 2013 года)|publisher=Официальный портал администрации СПб|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140722194530/http://gov.spb.ru/law?d&amp;nd=537920153&amp;nh=0|archivedate=2014-07-22|accessdate=2013-05-27|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Օգոստոս 2011-էն քաղաքի նահանգապետն է Գէորգի Պոլտաւչենկոն «Միասնական Ռուսաստան» կուսակցութենէն, որ այդ պաշտօնին նշանակուած է Օրէնսդիր ժողովի կողմէ՝ ՌԴ նախագահի առաջարկով՝ այդ պահուն գործող օրէնսդրութեան համաձայն։ Քաղաքի գործադիր իշխանութիւնը կ՛իրականացնէ նահանգապետի կողմէ ղեկավարուող կառավարութիւնը եւ Սեն Փեթերսպուրկի պետական իշխանութեան այլ գործադիր մարմիններ, որոնք կը կազմեն քաղաքի պետական իշխանութեան գործադիր մարմիններու համակարգը՝ Սեն Փեթերսպուրկի վարչութիւնը։ Քաղաքի կառավարութիւնը կը նստի Սմոլնի ուսումնարանի շէնքը։

Քաղաքի օրէնսդիր իշխանութիւնը կ՛իրականացնէ Օրէնսդիր ժողովը, որ բաղկացած է 50 պատգամաւորերէ, որոնց կ՛ընտրէ քաղաքի բնակչութիւնը՝ 5 տարի ժամկէտով։ Սեպտեմբեր 2016-ին ձեւաւորուած է վեցերորդ գումարման Օրէնսդիր ժողովը, որուն կը մասնակցի 6 կուսակցութիւն՝ Միասնական Ռուսաստան (36 տեղ), Արդար Ռուսաստան (3), ՌԴ կոմունիստական կուսակցութիւն (3), Ռուսաստանի Լիպերալ-դեմոկրատական կուսակցութիւն (3), Աճի կուսակցութիւն (3), Խնձոր կուսակցութիւն (2)&lt;ref name=&quot;Выборы депутатов Законодательного Собрания Санкт-Петербурга шестого созыва&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.st-petersburg.vybory.izbirkom.ru/region/st-petersburg?action=show&amp;vrn=2782000678445&amp;region=78&amp;prver=0&amp;pronetvd=0|title=Выборы депутатов Законодательного Собрания Санкт-Петербурга шестого созыва|publisher=Санкт-Петербургская избирательная комиссия|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170729203202/http://www.st-petersburg.vybory.izbirkom.ru/region/st-petersburg?action=show&amp;vrn=2782000678445&amp;region=78&amp;prver=0&amp;pronetvd=0|archivedate=2017-07-29|accessdate=2017-07-25|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Օրէնսդիր ժողովի նախագահն է Վէաչեսլաւ Մաքարովը (Դեկտեմբեր 2011-էն)։ Օրէնսդիր ժողովի նստավայրը Մարինոյի պալատն է։ Քաղաքի ելեւմտացոյցը, արտաելեւմտացոյցային հիմնադրամի ծախսերը կազմակերպելու, վերահսկելու համար ստեղծուած է Սեն Փեթերսպուրկի Վերահսկողա-հաշուարկային պալատը։ Դատական իշխանութիւնը կ՛իրականացնեն Սեն Փեթերսպուրկի կանոնադրական դատարանը եւ խաղարար դատաւորերը&lt;ref name=&quot;Устав Санкт-Петербурга&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.gov.spb.ru/law?d&amp;nd=8308279&amp;prevDoc=8308279&amp;spack=000listid%3D010000000100%26listpos%3D0%26lsz%3D1%26nd%3D9111570%26nh%3D0%26|title=Устав Санкт-Петербурга (с изменениями на 13 июля 2011 года)|publisher=Официальный портал администрации СПб|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110928165107/http://gov.spb.ru/law?d&amp;nd=8308279&amp;prevDoc=8308279&amp;spack=000listid=010000000100&amp;listpos=0&amp;lsz=1&amp;nd=9111570&amp;nh=0&amp;|archivedate=2011-09-28|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Քաղաքին մէջ կը գործեն նաեւ համայնքային կազմաւորումներու պատգամաւորերու խորհուրդներ, որոնց ընտրութիւնները տեղի ունեցած են 2014-ին։

=== Քաղաքային ելեւմտացոյց ===
Սեն Փեթերսպուրկի ելեւմտացոյցի մուտքերու հիմնական մասը կը կազմեն՝ կազմակերպութիւններու շահոյթէն եկած հարկը (26 %), ֆիզիկական անձանց շահոյթի հարկը (45.7 %), մաքսեր (4.4 %), կազմակերպութիւններու սեփականութեան հարկը (6.9 %), պետական եւ համայնքային սեփականութեան տակ գտնուող գոյքի օգտագործման հարկը (3,6 %)։ Հիմնական ծախսեր՝ ազգային տնտեսութիւն (24,61 %), կրթութիւն (24,07 %), առողջապահութիւն (16,34 %), ընկերային քաղաքականութիւն (12,48 %), բնակարանային տնտեսութիւն (10,21 %), համապետական հարցեր (4,86 %), մշակոյթ եւ շարժանկարչութիւն (3,80 %), մարզանք (1,37 %)։ Սեն Փեթերսպուրկի պետական պարտքը 11 Յունուար 2018-ի դրութեամբ կազմած է 34.8 մլր ռուբլի&lt;ref name=&quot;2018 թ&quot;&gt;{{Cite web|url=https://fincom.gov.spb.ru/budget/public-debt/state/1|title=Официальный сайт комитета финансов Санкт-Петербурга - Бюджет - Государственный долг|website=fincom.gov.spb.ru|language=ru|accessdate=2018-02-05|archive-date=2021-04-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20210429131207/https://fincom.gov.spb.ru/budget/public-debt/state/1|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
{| class=&quot;standard&quot;
! colspan=&quot;16&quot; |Սեն Փեթերսպուրկի ելեւմտացոցյի կատարում, մլր ռուբլի&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.fincom.spb.ru/comfin/budjet/laws.htm?id=10263416@SXFolderAttrSearch&amp;fid=0&amp;link=10263416@SXFolderAttrSearch$10263451@SXTuneAttrSearch$1537246&amp;blk=10263430|title=Законы о бюджете Санкт-Петербурга|publisher=Комитет финансов Санкт-Петербурга (Россия)|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130524122943/http://www.fincom.spb.ru/comfin/budjet/laws.htm?id=10263416@SXFolderAttrSearch&amp;fid=0&amp;link=10263416@SXFolderAttrSearch$10263451@SXTuneAttrSearch$1537246&amp;blk=10263430|archivedate=2013-05-24|accessdate=2012-09-18|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://sptoday.ru/2013_10_01/byudzhet-peterburga-na-2014-god-odobren-smolnym-s-deficitom-v-39-milliardov/ Бюджет Петербурга на 2014 год одобрен Смольным с дефицитом в 39 миллиардов]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://fincom.gov.spb.ru/budget/implementation/main|title=Официальный сайт комитета финансов Санкт-Петербурга - Бюджет - Исполнение бюджета|website=fincom.gov.spb.ru|language=ru|accessdate=2018-02-05|archive-date=2019-07-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20190704190426/https://fincom.gov.spb.ru/budget/implementation/main|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;
|- class=&quot;bright&quot;
!
!2003
!2004
!2005
!2006
!2007
!2008
!2009
!2010
!2011
!2012
!2013
!2014
!2015&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.fincom.spb.ru/comfin/budjet/laws/doc.htm?id=808@cf_npa_bud|title=ИНФОРМАЦИЯ ОБ ИСПОЛНЕНИИ ОСНОВНЫХ ПАРАМЕТРОВ БЮДЖЕТА САНКТ-ПЕТЕРБУРГА ПО СОСТОЯНИЮ НА 31 ДЕКАБРЯ 2015 Г.|accessdate=2016-09-17|archive-date=2021-06-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20210620102308/https://fincom.gov.spb.ru/comfin/budjet/laws/doc.htm?id=808%40cf_npa_bud|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;
!2016&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.fincom.spb.ru/cf/activity/execution/parameters/basic.htm?id=10249164@SXFolderAttrSearch&amp;fid=6&amp;link=10249164@SXFolderAttrSearch$10249167@SXTuneAttrSearch$1537251$-816896488&amp;blk=10273263&amp;g=|title=ИНФОРМАЦИЯ ОБ ИСПОЛНЕНИИ ОСНОВНЫХ ПАРАМЕТРОВ БЮДЖЕТА САНКТ-ПЕТЕРБУРГА ПО СОСТОЯНИЮ НА 31 ДЕКАБРЯ 2016 Г.|accessdate=2017-05-01|archive-date=2017-07-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20170716053403/http://www.fincom.spb.ru/cf/activity/execution/parameters/basic.htm?id=10249164@SXFolderAttrSearch&amp;fid=6&amp;link=10249164@SXFolderAttrSearch$10249167@SXTuneAttrSearch$1537251$-816896488&amp;blk=10273263&amp;g=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;
!2017&lt;ref name=&quot;2018 թ&quot; /&gt;
|-
!Եկամուտ
|76
|87
|116
|215
|278
|339
|316
|347
|400
|374
|405
|426
|439
|477
|466
|-
!Ծախս
|77
|92
|134
|183
|259
|356
|322
|359
|404
|376
|443
|441
|432
|497
|461
|-
!Բաց հառիւ/շահ
| -1
| -4
| -18
| +32
| +19
| -17
| -7
| -11
| -5
| -2
| -39
| -15
| +7
| -20
| +5
|}

=== Արտաքին կապեր ===
[[Պատկեր:General_Consulate_of_Germany.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:General_Consulate_of_Germany.jpg|աջից|մինի|250x250փքս|Գերմանիայի հիւպատոսարանը Սեն Փեթերսպուրկի մէջ]]
Քաղաքը ունի լայնածաւալ արտաքին կապեր։ Քաղաքին մէջ պարբերաբար տեղի կ՛ունենան այլ քաղաքներու եւ երկիրներու մշակութային օրեր։ 2017-ին Սեն Փեթերսպուրկը ունեցած է 94 քոյր քաղաք&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.kvs.spb.ru/?p=konsul_skij_korpus_akkreditovannij_v_sankt-peterburge20|title=Сотрудничество Санкт-Петербурга с зарубежными городами и регионами|publisher=Комитет по внешним связям Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170830194252/http://kvs.spb.ru/?p=konsul_skij_korpus_akkreditovannij_v_sankt-peterburge20|archivedate=2017-08-30|accessdate=2017-08-30|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Քաղաքին մէջ կայ 35 երկրի գլխաւոր հիւպատոսարան, 3 պատուաւոր գլխաւոր հիւպատոսարան, 25 պատուաւոր հիւպատոսարան, միջազգային կազմակերպութիւններու ներկայացուցչութիւններ՝ ԱՊՀ մասնակից երկիրներու միջխորհրդարանական ժողովի, Վերակառուցման եւ զարգացման եւրոպական դրամատան ներկայացուցչութիւնները, Եւրասիական զարգացման դրամատան մասնաճիւղը, Եւրասիական տնտեսական միութեան միջխորհրդարանական ժողով, ՌԴ 28 առարկաներու ներկայացուցչութիւններ, գրանցուած են 17 գիտամշակութային ինքնավարութիւններ, 51 ազգային-մշակութային միաւորումներ, 20 հայրենակցութիւն&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://kvs.spb.ru/konsulskij-korpus-akkreditovannyj-v-sankt-peterburge/|title=Консульский корпус, аккредитованный в Санкт-Петербурге|publisher=Комитет по внешним связям Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170830234139/http://kvs.spb.ru/konsulskij-korpus-akkreditovannyj-v-sankt-peterburge/|archivedate=2017-08-30|accessdate=2017-08-30|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

=== Քաղաքի պաշտօնական խորհրդանիշներ ===
Սեն Փեթերսպուրկի պատմական զինանշանը, որ հաստատուած է 1730-ին, վերահաստատուած 1780-ին, լրացուած 1857-ին՝ երբեք չչեղարկուած եւ 1991-ին կրկին կիրառութեան մէջ դրուած, կը համարուի քաղաքի ամենահին եւ հիմնական պաշտօնական խորհրդանիշը։ Ներկայիս դրօշը ընդունուած է 8 Յունիս 1992-ին&lt;ref name=&quot;О введении официальных символов&quot;&gt;{{cite web|url=http://geraldika.ru/symbols/521|title=Решение Ленинградского городского совета народных депутатов от 06.09.1991 № 270 «О введении официальных символов Санкт-Петербурга и возвращении исторических названий»|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110911020609/http://geraldika.ru/symbols/521|archivedate=2011-09-11|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt; եւ ընդգրկոած ՌԴ պետական հերալտիական գրանցամատեանին մէջ, ուր ստացած է 49 համարը։ Սեն Փեթերսպուրկի զինանշանի եւ դրօշի վրայ պատկերուած է կայիսոն՝ իբրեւ մայրաքաղաքի եւ կայսերական իշխանութեան խորհրդանիշ, ծովային խարիսխ՝ իբրեւ ծովային նաւահանգիստի խորհրդանիշ եւ գետի խարիսխ՝ իբրեւ գետի նաւահանգիստի խորհրդանիշ։ Նախօրինակ ծառայած է [[Վատիկան]]ի՝ Սուրբ Պետրոսի քաղաքի զինանշանը։ Սեն Փեթերսպուրկի դրօշը՝ ՌԴ պաշտօնական խորհրդանիշը, ցոյց կու տայ Սեն Փեթերսպուրկի սահմանադրա-իրաւական կարգավիճակը, անոր միասնական բնակչութիւնը, մշակութային հարստութիւնը։ Ընդունուած է 8 Յունիս 1992-ին՝ համապատասխան որոշման դուրս գալէն 9 ամիս ետք&lt;ref name=&quot;О введении официальных символов&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;О детальном описании официальных символов&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.gov.spb.ru/law?d&amp;nd=8376805|title=Закон Санкт Петербурга от 13.05.2003 № 165-23 «О детальном описании официальных символов Санкт-Петербурга и порядке их использования»|publisher=Официальный портал администрации СПб|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160313043212/http://gov.spb.ru/law?d&amp;nd=8376805|archivedate=2016-03-13|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Սեն Փեթերսպուրկի օրհներգը քաղաքի խորհրդանիշներէն մէկն է (երաժշտութիւնը՝ «Հիմն մեծ ժողովուրդին» է Ռեյնկոլտ Կլիէրի «Պղինձէ հեծեալը» բեմապարէն՝ Գրիգորի Կորչմարի խմբագրմամբ, խօսքերը՝ Օլեկ Չուպրովի)։ Ամբողջովին հաստատուած է 13 Մայիս 2003-ին&lt;ref name=&quot;О детальном описании официальных символов&quot; /&gt;։

Սեն Փեթերսպուրկի կանոնադրութեան յօդուած 7-ի համաձայն՝ քաղաքի պատմական խորհրդանիշներ կը համարուին Ծովակալութեան շէնքի սայրաձողի նաւակը, Պղինձէ հեծեալը, Պետրոպաւլովեան տաճարի սայրաձողի հրեշտակը։ Կանոնադրութեան յօդուած 8-ի համաձայն՝ Փեթերսպուրկեան աւանդոյթ է Պետրոպաւլովեան ամրոցի Նարիշկին պատնէշէն կէսօրին հրանօթի կրակոց արձակելը&lt;ref name=&quot;Устав Санкт-Петербурга&quot; /&gt;։

=== Քաղաքային տօներ եւ յիշատակի օրեր ===
Բացի համառուսական եւ միջազգային տօներէն Սեն Փեթերսպուկի մէջ կը նշուին քաղաքային տօները եւ յիշատակելի օրերը'''&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://gov.spb.ru/law?d&amp;nd=8419342&amp;nh=0&amp;ssect=0|title=ЗАКОН САНКТ-ПЕТЕРБУРГА «О праздниках и памятных датах в Санкт-Петербурге» (с изменениями на 14 апреля 2017 года) (редакция, действующая с 1 июля 2017 года)|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2017-09-08}}&lt;/ref&gt;'''

* 14 Յունուար – Սեն Փեթերսպուրկի կանոնադրութեան օր (ընդունուած է 1998-ին),
* 18 Յունուար – Լենինկրատի շրջափակումը ճեղքելու օր (1943),
* 27 Յունուար– Լենինկրատի լիովին ազատագրումը ֆաշիստական շրջափակումէն (1944 ),
* 10 Փետրուար – Ալեքսանդր Պուշկինի յիշատակի օր (բանաստեղծի մահուան օրը 1837-ին),
* 27 Մայիս– Քաղաքի օր, Սեն Փեթերսպուրկի հիմնադրման օր (1703),
* 5 Յունիս – Լենինկրատի ծովային ականային շրջափակումը ճեղքելու օր (1946 , կը նշուի 2006-էն),
* 9 Յունիս – Պետրոս Ա.-ի ծննդեան օր (1672 ),
* 14 Յունիս– Սուրբ բարեպաշտ Եոհան Քրոնշդատդցու յիշատակի օր,
* 20 Յունիս– «Ալ առագաստներ» Փեթերսպուրկեան դպրոցներու շրջանաւարտներու տօն (նշուած է 1968–1979-ականներուն եւ 2005-էն),
* 1 Յուլիս – Ռեստաւրատորի օր (կը նշուի 2006-էն)&lt;sup&gt;[96]&lt;/sup&gt;,
* 12 Յուլիս– Սուրբ բարեպաշտ Պետրոս եւ Պողոս առաքեալներու օր,
* 15 Օգոստոս– Լատոքայի՝ Ռուսիայի առաջին, Սեն Փեթերսպուրկին նախորդող մայրաքաղաքի օր (հիմնադրուած է 753),
* 8 Սեպտեմբեր – Շրջափակման զոհերու յիշատակի օր (Լենինկրատի շրջափակման սկիզբ, 1941),
* 10 Սեպտեմբեր – Սեն Փեթերսպուրկի արդիւնաբերութեան օր (կը նշուի 2016-ին),
* 12 Սեպտեմբեր– Սուրբ իշխան Ալեքսանդր Նեւսքիի մասունքներու տեղափոխում Սեն Փեթերսպուրկ (1724 ), Նիշտատդի հաշտութեան օր (1721 ),
* 30 Հոկտեմբեր– Նաւաշինարարի օր (կը նշուի 2014-էն)։

== Բնակչութիւն ==
2018-ի տուեալներով Սեն Փեթերսպուրկի մէջ կ՛ապրի 5 356 755 անձ։ Իր բնակչութեամբ այն [[Ռուսիա|Ռուսաստանի]] երկրորդ եւ [[Եւրոպա]]յի չորրորդ քաղաքն է, ինչպէս նաեւ Եւրոպայի երկրորդ ([[Սթամպուլ]]էն ետք) քաղաքը, որ պետութեան մայրաքաղաք չէ։ Աշխարհի ամենահիւսիսային միլիոնանոց քաղաքն է։

1990-ին քաղաքի բնակչութեան թիւը գերազանցած է 5 մլն մարդը, սակայն 1990–2007-ականներուն նկատուած է կայուն ապաբնակեցում։ 2007-ին բնակչութիւնը կը կազմէր 4 568 047 անձ։ 2009-էն կը նկատուի բնակչութեան աճ, սակայն 2012-ին աճը նկատուած է ներգաղթի հաշուին։ Արդիւնքով 2002–2010-ականներուն բնակչութեան աճը կազմած է 4%-էն մի քիչ աւել (4661.2-էն 4879.6 հազ․)&lt;ref name=&quot;Петерстат2012&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/perepis_itogi1612.htm|title=Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года|publisher=Федеральная служба государственной статистики|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120215042815/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/perepis_itogi1612.htm|archivedate=2012-02-15|accessdate=2012-02-29|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Ըստ Պետական վիճակագրութեան դաշնային ծառայութեան՝ 2010-ին  ծնելիութեան մակարդակը կազմած է 1000։12.0 յարաբերակցութիւն, իսկ մահուան մակարդակը՝ 1000։14.2։ 2010-ի համառուսաստանեան մարդահամարի արդիւնքներով բնակչութեան թիւը կազմած է 4 879 566 մարդ, որոնցմէ 45.6%-ը տղամարդիկ էին, 54.4%-ը՝ կանայք։ 22 Սեպտեմբեր  2012-ին Սեն Փեթերսպուրկի բնակչութիւնը կրկին գերազանցած է 5 միլիոնը։

Քաղաքի շրջաններուն մէջ բնակչութեան թիւով առաջատարն է Պրիմորսքի շրջանը՝ 507.2 հազ․ անձ&lt;ref name=&quot;Петерстат2012&quot; /&gt;։ 2007-ին Փեթերսպուրկցիներու կեանքի ակնկալուող տեւողութիւնը տղամարդոց մօտ կազմած է 64 տարի, իսկ կանանց մօտ՝ 75 տարի (այս ցուցանիշները մէկ տարիով կը գերազանցեն 2006-ի ցուցանիշները)։ 2008-ի դրութեամբ՝ քաղաքի ընդհանուր բնակչութեան 4 571 000-էն 1 100 000-ը թոշակառուներ էին (-որոնցմէ 55%-ը՝ հաշմանդամներ)։ Այդ ժամանակ քաղաքին մէջ կը բնակէր 80-90 տարեկան 139 000 անձ, 90 եւ աւել տարեկան՝ 13 400 անձ, 100 եւ աւել տարեկան՝ 188 անձ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.regnum.ru/news/1061782.html|title=В Санкт-Петербурге на год выросла продолжительность жизни|date=|publisher=regnum.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110812213251/http://www.regnum.ru/news/1061782.html|archivedate=2011-08-12|accessdate=2010-09-17|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Ըստ 2010-ի համառուսաստանեան մարդահամարի՝ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ կը բնակի աւելի քան 200 ազգ եւ ժողովուրդ․ ռուսեր՝ 3 909 000 անձ (իրենց ազգութիւնը նշած ամբողջ բնակչութեան 92,5%-ը), ուքրանացիներ՝ 64 000 (1,52 %), պելառուսեր՝ 38 000 (0,9 %), թաթարներ՝ 31 000 (0,73 %), հրէայներ՝ 24 000 (0,57 %), ուզբեկներ՝ 20 300 (0,48 %), հայեր՝ 20 000 (0,47 %), ազրպէյճանցիներ՝ 17 700 (0,36 %), տաճիկներ՝ 12 100 (0,29 %), վրացիներ՝ 8 300 (0,2 %), մոլդովացիներ՝ 7 200 (0,17 %), ղազախներ՝ 3 400 (0,08 %), ֆիններ՝ 2 600 (0,06 %)&lt;ref name=&quot;Нац. состав Петербурга&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.perepis-2010.ru/results_of_the_census/results-inform.php|title=Окончательные итоги Всероссийской переписи населения 2010 года. Национальный состав населения по субъектам Российской Федерации|publisher=Федеральная служба государственной статистики|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120819154040/http://www.perepis-2010.ru/results_of_the_census/results-inform.php|archivedate=2012-08-19|accessdate=2012-07-23|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Քաղաքի 15 տարեկանէն բարձր բնակչութեան 31,7 %-ը ունի բարձրագոյն կամ թերի բարձրագոյն կրթութիւն, 26,7 %-ը՝ միջին մասնագիտական կրթութիւն, 13,8 %-ը՝ միջին ընդհանուր կրթութիւն, 2287 անձ (0,06 %)՝ ոչ գրագէտ է&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.perepis2002.ru/index.html?id=17|title=Том 4 — «Национальный состав и владение языками, гражданство»|publisher=Сайт «Всероссийская перепись населения 2002 года»|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111010063451/http://www.perepis2002.ru/index.html?id=17|archivedate=2011-10-10|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։  Մայիս 2017-ին տնտեսապէս աշխոյժ բնակչութեան շրջանին մէջ գրանցուած գործազրկութեան մակարդակը կազմած է 1.6%։ Ապրիլ 2017-ին հաշուեգրուած միջին անուանական աշխատավարձը կազմած է 53 272 ռուբլի (Ապրիլ 2016-ի մակարդակի 112,2 %-ը)&lt;ref name=&quot;ИНФОРМАЦИЯ О ПОЛОЖЕНИИ НА РЫНКЕ ТРУДА И В СФЕРЕ ЗАНЯТОСТИ НАСЕЛЕНИЯ САНКТ-ПЕТЕРБУРГА В ЯНВАРЕ-ИЮНЕ 2017 ГОДА&quot;&gt;{{cite web|url=http://gov.spb.ru/static/writable/ckeditor/uploads/2017/07/10/информация%20для%20сайта%20январь-июнь%202017.pdf|title=ИНФОРМАЦИЯ О ПОЛОЖЕНИИ НА РЫНКЕ ТРУДА И В СФЕРЕ ЗАНЯТОСТИ НАСЕЛЕНИЯ САНКТ-ПЕТЕРБУРГА В ЯНВАРЕ-ИЮНЕ 2017 ГОДА|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2017-07-27}}&lt;/ref&gt;։ 2017-ի առաջին քառորդը Սեն Փեթերսպուրկի կառավարութեան որոշմամբ (7 Յունիս 2017) սահմանուած բնակչութեան մէկ շնչին ինկող կենսաապահովման նուազագոյն զամբիւղը կազմած է 10605.7 ռուբլի&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://gov.spb.ru/helper/social/prozhitochnyj-minimum/|title=Величина прожиточного минимума за I квартал 2017 года|publisher=Официальный портал Администрации Санкт-Петербурга|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2017-07-25}}&lt;/ref&gt;։
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
!Տարի
!Բնակչութիւն
|-
!1764
|149 700±100 մարդ
|-
!1765
|150 300±100 մարդ
|-
!1780
|174 800±100 մարդ
|-
!1789
|217 900±100 մարդ
|-
!1800
|220 200±100 մարդ
|-
!1811
|335 600±100 մարդ
|-
!1817
|363 900±100 մարդ
|-
!1825
|424 700±100 մարդ
|-
!1833
|442 900±100 մարդ
|-
!1837
|468 800±100 մարդ
|-
!1840
|470 200±100 մարդ
|-
!1850
|487 300±100 մարդ
|-
!1852
|532 200±100 մարդ
|-
!1863
|539 500±100 մարդ
|-
!1870
|668 000±1000 մարդ
|-
!1882
|928 000±1000 մարդ
|-
!1891
|1 033 600±1000 մարդ
|-
!1900
|1 418 000±1000 մարդ
|-
!1901
|1 439 600±100 մարդ
|-
!1903
|1 281 108 մարդ
|-
!1910
|1 905 600±100 մարդ
|-
!1914
|2 118 500±100 մարդ
|-
!1915
|2 314 500±100 մարդ
|-
!1916
|2 415 700±1000 մարդ
|-
!1917
|2 300 000±1000 մարդ&lt;br /&gt;
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Տարի
!Բնակչություն
|-
!1918
|1 469 000±1000 մարդ
|-
!1919
|900 000±1000 մարդ
|-
!1920
|740 000±1000 մարդ
|-
!1921
|830 000±1000 մարդ
|-
!1922
|960 000±1000 մարդ
|-
!1923
|1 093 000±1000 մարդ
|-
!1924
|1 221 000±1000 մարդ
|-
!1925
|1 379 000±1000 մարդ
|-
!1926
|1 590 770±10 մարդ
|-
!1928
|1 688 300±100 մարդ
|-
!1930
|2 009 500±100 մարդ
|-
!1935
|2 715 700±100 մարդ
|-
!1939
|3 191 304 մարդ
|-
!1940
|2 920 000±1000 մարդ
|-
!1941
|2 992 000±1000 մարդ
|-
!1942
|2 432 000±1000 մարդ
|-
!1943
|622 000±1000 մարդ
|-
!1944
|546 000±1000 մարդ
|-
!1945
|927 000±1000 մարդ
|-
!1946
|1 541 000±1000 մարդ
|-
!1947
|1 920 000±10 000 մարդ
|-
!1948
|1 998 000±1000 մարդ
|-
!1949
|2 218 000±1000 մարդ
|-
!1950
|2 258 000±1000 մարդ
|-
!1955
|2 797 000±1000 մարդ
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Տարի
!Բնակչություն
|-
!1956
|2 814 000±1000 մարդ
|-
!1959
|3 321 196 մարդ
|-
!1960
|3 432 000±1000 մարդ
|-
!1962
|3 036 000±1000 մարդ
|-
!1965
|3 777 200±100 մարդ
|-
!1967
|3 296 000 մարդ
|-
!1970
|3 949 501 մարդ
|-
!1973
|3 679 000±1000 մարդ
|-
!1975
|4 418 000±1000 մարդ
|-
!1976
|3 915 000±1000 մարդ
|-
!1979
|4 588 183 մարդ
|-
!1980
|4 635 200±100 մարդ
|-
!1981
|4 669 400±100 մարդ
|-
!1982
|4 711 200±100 մարդ
|-
!1983
|4 762 100±100 մարդ
|-
!1984
|4 806 400±100 մարդ
|-
!1985
|4 844 200±100 մարդ
|-
!1986
|4 882 200±100 մարդ
|-
!1987
|4 931 200±100 մարդ
|-
!1988
|4 986 900±100 մարդ
|-
!1989
|5 023 506 մարդ
|-
!1990
|5 002 444 մարդ
|-
!1991
|5 007 469 մարդ
|-
!1992
|4 986 405 մարդ
|-
!1993
|4 881 563 մարդ
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Տարի
!Բնակչություն
|-
!1993
|4 942 891 մարդ
|-
!1995
|4 845 407 մարդ
|-
!1996
|4 820 213 մարդ
|-
!1997
|4 806 641 մարդ
|-
!1998
|4 783 982 մարդ
|-
!1999
|4 770 897 մարդ
|-
!2000
|4 741 923 մարդ
|-
!2001
|4 714 844 մարդ
|-
!2002
|4 661 219 մարդ
|-
!2003
|4 656 474 մարդ
|-
!2004
|4 624 083 մարդ
|-
!2005
|4 600 000±10 000 մարդ
|-
!2006
|4 580 620 մարդ
|-
!2007
|4 571 184 մարդ
|-
!2008
|4 568 047 մարդ
|-
!2009
|4 581 854 մարդ
|-
!2010
|4 879 566 մարդ
|-
!2011
|4 899 344 մարդ
|-
!2012
|4 953 219 մարդ
|-
!2013
|5 028 000±1000 մարդ
|-
!2014
|5 131 942 մարդ
|-
!2016
|5 225 690 մարդ
|-
!2017
|5 281 579 մարդ
|-
!2018
|5 351 935 մարդ
|}

== Տնտեսութիւն ==
Սեն Փեթերսպուրկը Ռուսաստանի Դաշնութեան ամենակարեւոր տնտեսական կեդրոններէն մէկն է։ 2015-ին քաղաքի Համախառն շրջանային արդիւնքը, ըստ Պետական վիճակագրութեան դաշնային ծառայութեան տուեալներու, կազմած է 3.024 դրիլիոն ռուբլի (2013-ին՝ 2.491 դրիլիոն ռուբլի)&lt;ref name=&quot;Соц-экон.развитие СПб 2016&quot;&gt;{{cite web|url=http://cedipt.gov.spb.ru/media/uploads/userfiles/2017/03/31/%D0%9F%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_4_%D0%98%D0%A2%D0%9E%D0%93%D0%98_%D0%A1%D0%AD%D0%A0_2016.pdf|title=Санкт-Петербург: Основные итоги социально-экономического развития за январь-декабрь 2016 года|authorlink=Комитет по экономической политике и стратегическому планированию Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180219082747/http://cedipt.gov.spb.ru/media/uploads/userfiles/2017/03/31/%D0%9F%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_4_%D0%98%D0%A2%D0%9E%D0%93%D0%98_%D0%A1%D0%AD%D0%A0_2016.pdf|archivedate=2018-02-19|accessdate=2017-08-30|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Տնտեսական գործունէութեան հիմնական տեսակներն են (փակագիծերուն մէջ՝ Համախառն շրջանային արդիւնքի մասնաբաժինը՝ 2014-ի դրութեամբ)&lt;ref name=&quot;Росстат2016&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.gks.ru/free_doc/doc_2016/region/reg-pok16.pdf|title=Регионы России. Социально-экономические показатели.|authorlink=|publisher=Информационно-издательский центр «Статистика России»|format=PDF|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170311170629/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2016/region/reg-pok16.pdf|archivedate=2017-03-11|accessdate=2017-04-06|subtitle=2016|author=Федеральная служба государственной статистики|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;․

* մեծածախ եւ մանրածախ առեւտուր, ինքնաշարժի երթեւեկութեան միջոցներու, շարժակաւոր հեծանիւներու, կենցաղային իրերու եւ անձնական օգտագործման առարկաներու վերանորոգում (21.5 %),
* մշակող արդիւնաբերութիւն (19.9 %),
* անշարժ գոյքի հետ կապուած գոծարքներ, վարձակալութիւններ եւ ծառայութիւններու մատուցում (19.3 %),
* երթեւեկութիւն եւ կապ (11.8 %),
* առողջապահութիւն եւ ընկերային ծառայութիւններու մատուցում (6 %)&lt;ref&gt;Доли остальных видов деятельности в 2014 г. составили менее 6 % в валовом региональном продукте города каждая.&lt;/ref&gt;։

Քաղաքի ֆինանսական շուկան իր շրջանային ֆինանսական շուկայի մեծութեամբ Ռուսաստանի երկրորդ շուկան է։ Քաղաքին մէջ կը գործեն Սեն Փեթերսպուրկի արժութային սակարանը, «Սեն Փեթերսպուրկ» ապրանքային սսակարանը, Սեն Փեթերսպուրկի հիմնադրամի սակարանը, Սեն Փեթերսպուրկի ապրանքա-հումքային միջազգային սակարանը։ Քաղաքին մէջ գրանցուած է 31 դրամատուն&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.banki.ru/banks/sankt-peterburg/list/?type=registered|title=Список банков Санкт-Петербурга|authorlink=Банки.ру|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170407054844/http://www.banki.ru/banks/sankt-peterburg/list/?type=registered|archivedate=2017-04-07|accessdate=2017-04-06|subtitle=Зарегистрированные в регионе|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt; (առաւել խոշորերն են՝ ՎՏԲ, «Ռոսիա», «Սեն Փեթերսպուրկ», «Տաւրիչեսքի», Պալտիք դրամատուն, Բալթինուեստդրամատուն) եւ այլ շրջաններու աւելի քան 100 դրամատուներու ներկայացուցչութիւններ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.imercer.com/content/mobility/rankings/d147852/index.html|title=Quality of living rankings|publisher=Mercer|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181120221313/https://www.imercer.com/content/mobility/rankings/d147852/index.html|archivedate=2018-11-20|accessdate=2017-04-06|7=|subtitle=2017 city rankings|lang=en|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

«Mercer»-ի գնահատմամբ՝ 2017-ին Սեն Փեթերսպուրկը քաղաքներուն մէջ կեանքի որակի մակարդակի համաշխարհային վարկանիշին 231 տեղէն կը զբաղեցնէ 176-րդ տեղը։

=== Արդիւնաբերութիւն ===
Արդիւնաբերութեան հիմք կը կազմէ աւելի քան 700 խոշոր եւ միջին ընկերութիւններ, ինչպէս նաեւ աւելի քան 20 000 փոքր ընկերութիւններ։ 2016-ին քաղաքի արդիւնաբերութեամբ թողարկուած արտադրանքի ծաւալը կազմած է 2340.5 մլր ռուբլի, որ 6.9%-ով գերազանցած է նախորդ տարուան ցուցանիշները։ Արտադրուած ապրանքներու 30%-ը կը կազմեն երթեւեկութեան միջոցները, մեքենաները եւ տարատեսակ սարքաւորումները, 15.7%-ը՝ սննդամթերքը՝ ներառեալ խմիչքները եւ ծխախոտը, 5.7%-ը՝ մետաղագործական արտադրանքը եւ պատրաստի մետաղական իրերը&lt;ref name=&quot;Соц-экон.развитие СПб 2016&quot; /&gt;։

Սեն Փեթերսպուրկի արդիւնաբերութեան հիմքը՝ ծանր արդիւնաբերութիւնն է։ Քաղաքին մէջ կ՛աշխատին այնպիսի նաւաշինական ընկերութիւններ, ինչպիսիի են «Ծովակալութեան նաւաշինարաններ»-ը (նաւեր ՌԴ ռազմածովային նաւատորմի համար, լցանաւեր, սուզանաւեր), «Միջին Նեւայի նաւաշինական գործարան»-ը (կատերներ, ականազերծիչ նաւեր ՌԴ ռազմածովային նաւատորմի համար), «Պալտիք գործարան»-ը (նաւեր Ծովային նաւատորմի համար, սառցահատեր), «Հիւսիսային նաւաշինարան»-ը (նաւեր ՌԴ ռազմածովային նաւատորմի եւ Ծովային նաւատորմի համար)։ Կը գործեն մեքենաշինական ընկերութիւններ՝ «Քոմբրեսոր» (ճնշող սարքաւորումներ, նաւթագազային սարքաւորումներ), «Լենինկրատի մետաղական գործարան» (շոգեհարթանիւեր, գազահարթանիւեր եւ հիտրաւլիկ հարթանիւեր), «ելեկտրոսիլա» (ելեկտրական մեքենաներ, ուժածիներ), «ելեկտրոպուլտ» գործարան (ելեկտրական սարքաւորումներ), «Սեւկաբել» (ուժահաղորդ մալուխներ, պղինձէ գլանուածքներ), «Քիրովի գործարան» (թրաքթորեր, մետաղական արտադրանք, գիւղատնտեսական արուեստագիտութիւն), «Արսենալ» (տիեզերական արբանեակներ, հրետանային սարքաւորումներ, ճնշող կայաններ), «Իժորայի գործարաններ» (վարձակալութեան սարքաւորում, յատուկ սարքաւորում, ատոմային ռեակտորեր), «Լենինեց» (օդանաւատորմի եւ սպառազինութեան սարքաւորումներ, ռատիոելեկտրոնային սարքաւորումներ), «Սւէտլանա» (X ճառագայթային փողակներ, ռատիոելեկտրոնային սարքաւորումներ եւ բաղկացուցիչ մասեր), Լենինկրատի տեսողական մեքենագիտական միաւորում (տեսողական սարքաւորումներ) եւ այլն։ Զարգացած է երթեւեկութեան մեքենաշինութիւնը՝ «Վագոնմաշ» (ուղեւորափոխադրող վակոններ՝ երկաթուղիներու համար եւ ելեկտրավակոններ՝ մետրոպոլիտէնի համար), Ֆորտ, Թոյոթա, Ճեներալ Մոթորս&lt;ref&gt;[http://loveopium.ru/news/zavod-general-motors.html Завод General Motors в Санкт-Петербурге. Фоторепортаж]&lt;/ref&gt;,  Scania AB, Նիսան, Հունտայ Մոթոր եւ ՄԱՆ ընկերութիւններու մեքենաշինական գործարաններ։ 2016-ին 9 ամիսներու ընթացքին քաղաքին մէջ թողարկուած է Ռուսաստանի մէջ վաճառուող նոր մեքենաներու 25%-ը&lt;sup&gt;[113]&lt;/sup&gt;։ Արդիւնաբերական արտադրանքի զգալի ծաւալը կը ձեւաւորին սպառազինութեան արտադրութեամբ զբաղուող ընկերութիւնները&lt;ref name=&quot;Перечень крупнейших промышленных предприятий Санкт-Петербурга&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.kvs.spb.ru/?p=perechen__krupnejshih_promishlennih_predpriyatij_sankt-peterburga_priveden_v_prilozhenii_3278|title=Перечень крупнейших промышленных предприятий Санкт-Петербурга|publisher=Комитет по внешним связям Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120518031135/http://www.kvs.spb.ru/?p=perechen__krupnejshih_promishlennih_predpriyatij_sankt-peterburga_priveden_v_prilozhenii_3278|archivedate=2012-05-18|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Քաղաքին մէջ զարգացած է սեւ («Սեւերստալ» ընկերութեան Իժորայի խողովակներու գործարան) եւ գունաւոր մետաղագործութեան, քիմիական («ВМП-Нева»), թեթեւ, բազմագրական արդիւնաբերութիւնը։

Սնունդի արդիւնաբերութեան խոշորագոյն ընկերութիւններէն են՝ «Պալտիքա» գարեջուրի գործարանը (գարեջուր, ոչ ոգելից ընպելիքներ, հանքային ջուրեր), «Հայնեքէն» ընկերութեան գարեջրագործարանը, Ստեպան Ռազինի անուան գարեջուրի գործարանը, Մոսկուայի շրջանի հացի գործարանը (հացաբուլկեղէն, ալիւրաշատ հրուշակեղէն), Քրուպսքայայի անուան գործարանը (շաքարներ եւ տուրմ), «Պարնաս-Մ» միսի գործարանը (երշիկեղէն, մսային պահածոներ եւ կիսագործարաններ), «Մելնիցա Կիրովայ»-ն (ձաւար, ալիւր), «Փեթմոլ» կաթի գործարանը (կը պատկանի «Danone»-ին), «Փոլիւսդրովօ» հանքային ջուրերու գործարանը, միսի գործարանները, հրուշակեղէնի արտադրութեամբ, ձկնարտադրութեամբ զբաղուող գործարանները եւ շատ ուրիշներ&lt;ref name=&quot;Перечень крупнейших промышленных предприятий Санкт-Петербурга&quot; /&gt;։&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;210&quot;&gt;
Պատկեր:Spb 06-2017 img26 Kirov Plant.jpg|Կիրովի գործարան
Պատկեր:Streets Sankt-Peterburg sent2011 3934.jpg|Ծովակալութեան նաւաշինարաններու&lt;br&gt; հիւսիսային մասնաշէնք
Պատկեր:Finlandsky Rail Terminal.jpg|Ֆինլանտական կայարան
Պատկեր:Saint Petersburg 2009 tourist pictures 0268.JPG|Զբօսաշրջային մակոյկ &lt;br&gt;Մոյկա գետի վրայ
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Սպառողական շուկայ ===
2016-ին մանրածախ առեւտուրի շրջանառութիւնը կազմած է 1215.6 մլր ռուբլի, որ 1.5%-ով աւելի քիչ է, քան նախորդ տարին։ Սննդամթերքի շրջանառութիւնը (ներառեալ ըմպելիքները եւ ծխախոտները) 2016-ին կազմած է 36%, ոչ տնտեսական ապրանքներունը՝ 64%։ 2016-ին բնակչութեանը մատուցուած է 417 մլր ռուբլիի վճարովի ծառայութիւն&lt;ref name=&quot;Соц-экон.развитие СПб 2016&quot; /&gt;։ Սեն Փեթերսպուրկի սպառողական շուկան աշխատանքով կ՛ապահովէ քաղաքային տնտեսութեան մէջ զբաղուած բնակչութեան մէկ հինգերորդ մասին եւ կազմած է համախառն տարածաշրջանային արդիւնքի մէկ հինգերորդ մասը։ Այն կը ներառէ մանրածախ առեւտուրի 15 900 ընկերութիւն (ինչպէս՝ բնակչութեան առօրեայ սպառման տնտեսական ապրանքներ կը մատակարարեն 6500 ընկերութիւն), հանրային սնունդի 6800, կենցաղային մատակարարման աւելի քան 8500 ընկերութիւն։ Քաղաքին մէջ կը գործէ մանրածախ առեւտուրի 171 համալիր, 22 շուկայ (որմէ 16-ը մասնագիտացած է գիւղատնտեսական մթերքներու իրացման մէջ)։ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ ներկայացուած են հետեւեալ առեւտրային ցանցերը՝ միջազգային (Աշան, Կ-Ռուոքա, Սպար, Մեթրօ, Փրիզմա), դաշնային (Օ'Քեյ, Լենդա, Տիկսի, Մակնիդ, ինչպէս նաեւ «X5 Retail Group»-ին պատկանող Պէատեօրոչքա, Քարուսել եւ Պերեկրէօստոկ), միջտարածաշրջանային (7Я семьЯ, Վերնի, Նորմա, Իտէա, Նետտօ, Ազպուքա Վկուսա, Պոլուշկայ), տեղական (Սեզոն, Լայմ, Լենտ, ՌիոՄակ, Սմարտ, Ռէալ) եւ այլն&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.imapress.spb.ru/city/city_2087.html|title=Потребительский рынок Санкт-Петербурга продолжил свой рост|publisher=ИМА-ПРЕСС - Информационное агентство|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140107101905/http://www.imapress.spb.ru/city/city_2087.html|archivedate=2014-01-07|accessdate=2012-02-09|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.remchel.ru/marketnew/index.php?h=remchel.ru&amp;id=3956&amp;parent=rubricator&amp;child=getresearch|title=Исследование &quot;Сети магазинов Санкт-Петербурга. Потребительский рынок и торговля FMCG|publisher=RemChel.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120503122858/http://remchel.ru/marketnew/index.php?h=remchel.ru&amp;id=3956&amp;parent=rubricator&amp;child=getresearch|archivedate=2012-05-03|accessdate=2012-02-09|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Խոշոր առեւտրային ցանցերուն մէջ մանրածախ առեւտուրի շրջանառութիւնը կը կազմէ 76%&lt;ref name=&quot;Стратегия Соц-экон.развитие СПб 2030&quot;&gt;{{cite web|url=http://spbstrategy2030.ru/UserFiles/Files/Tom_1(1).pdf|title=Стратегия социально-экономического развития Санкт-Петербурга до 2030 года|publisher=Комитета по экономической политике и стратегическому планированию Санкт-Петербурга|archiveurl=https://www.webcitation.org/6MTvfMlHb|archivedate=2014-01-09|accessdate=2013-11-06}}&lt;/ref&gt;։

Սեն Փեթերսպուրկը կը համարուի երկրի մետիատիրոյթի զարգացումը որոշող քաղաքներէն մէկը․ Հիւսային մայրաքաղաքի հրատարակչական շուկայի համար բնորոշ են որակապէս եւ քանակապէս բարձր ցուցանիշները։ Այստեղ կը թողարկուի աւելի քան 100 լրագիր (մէկանգամեայ տպաքանակ՝ մօտ 10 մլն օրինակ) եւ 150 ամսագիր (աւելի քան 7 օրինակ)։ Պարբերական հրատարակութիւններու իրականացման տարեկան ծաւալը քաղաքին մէջ կը կազմէ 185 մլն օրինակ․ 132 մլն օրինակը կ՛իրացուի մանրածախ ձեւով, իսկ 53 մլն-ը՝ բաժանորդագրութեամբ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.lenizdat.ru/a0/ru/pm1/c-1045152-0.html|title=Печатные СМИ Санкт-Петербурга|publisher=Лениздат.ру|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110922045914/http://www.lenizdat.ru/a0/ru/pm1/c-1045152-0.html|archivedate=2011-09-22|accessdate=2011-10-15|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ է տեղակայուած «Հինգերորդ ալիք» դաշնային հեռուստաալիքի գլխաւոր գրասենեակը։ Բացի այդ քաղաքին մէջ կը հեռարձակուին տարածաշրջանային «Life 78», «Սեն Փեթերսպուրկ» հեռուստաալիքները&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.dp.ru/a/2010/10/15/Skolko_zhiteli_Peterburga|title=Сколько жители Петербурга переплатили за телеканал Смольного|publisher=Деловой Петербург|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110907080838/http://www.dp.ru/a/2010/10/15/Skolko_zhiteli_Peterburga/|archivedate=2011-09-07|accessdate=2011-10-15|author=Павел Горошков|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Կ՛աշխատին նաեւ շարք մը տարածաշրջանային հեռուստաստուդիաներ՝ Լենինկրատի մարզային հեռուստաընկերութիւնը, «НТВ-Петербург»-ը, «СТС-Петербург»-ը, «ТНТ-Петербург»-ը։

=== Շինարարութիւն եւ ներդրումներ ===
2016-ին քաղաքին մէջ իրականացուած է 409.3 մլր ռուբլի արժողութեամբ շինարարական աշխատանքներ, շահագործման յանձնուած է 3116.3 հազ․ մ² բնակելի տարածք&lt;ref name=&quot;Соц-экон.развитие СПб 2016&quot; /&gt;։

2016-ին հիմնական դրամագլուխին ներդրումներու ծաւալը կազմած է 582.3 մլր ռուբլի&lt;ref name=&quot;Соц-экон.развитие СПб 2016&quot; /&gt;։ 2013-ին Սեն Փեթերսպուրկի մէջ խոշոր ներդրումներ կատարած երկիրները եղած են [[Գերմանիա]]ն, [[Ղասախիստան|Ղազախիստանը]], [[Քուրիա|Քուրիայի Հանրապետութիւնը]], Վիրջինեան կղզիները, [[Շուէտ]]ը, [[Կիպրոս]]ը, [[Աւստրիա]]ն, [[Նիտերլանտներ]]ը, [[Մեծ Բրիտանիա]]ն, [[Ֆինլանտա]]ն, [[Զուիցերիա]]ն, [[Պելառուս]]ը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://spbinvestment.ru/ru/whyspb/obzor|title=Экономический обзор|publisher=Комитет по инвестициям Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170830195031/http://spbinvestment.ru/ru/whyspb/obzor|archivedate=2017-08-30|accessdate=2017-08-30|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

2012-ին Սեն Փեթերսպուրկը ՌԴ տարածաշրջանային զարգացման նախարարութեան, Ռուսաստանի ճարտարագէտներու միութեան, Շինարարութեան եւ բնակարանային տնտեսութեան դաշնային գործակալութեան, Ռուսաստանի սպառողներու իրաւունքները եւ մարդու բարօրութիւնը պաշտպանող դաշնային ծառայութեան, Մոսկուայի Մ․ Լոմոնոսովի անուան պետական համալսարանի կազմած քաղաքային միջավայրի որակի վարկանիշին մէջ կը զբաղեցնէէ 2-րդ հորիզոնականը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.minregion.ru/press_office/news/2939.html|title=Составлен проект рейтинга привлекательности российских городов|publisher=Министерство Регионального развития Российской Федерации|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130607164112/http://www.minregion.ru/press_office/news/2939.html|archivedate=2013-06-07|accessdate=2013-06-09|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

=== Զբօսաշրջութիւն ===
Տնտեսութեան մէջ էական դեր կը կատարէ զբօսաշրջային աշխատանքը, որ կապուած է Ռուսաստանէն եւ արտասահմանէն հիւրերու ընդունմամբ, ինչպէս նաեւ ասոր հետ կապուած տնտեսական աշխուժութիւնը ծառայութիւններու մատուցման ոլորտին մէջ։ Քաղաքը ունի պատմամշակութային զգալի ժառանգութիւն՝ զբօսաշրջային հասոյթ ձեւաւորելու, զբոսաշրջութիւնը քաղաքային տնտեսութեան հիմնական ճիւղ դարձնելու համար։ 2012-ի տուեալներով Սեն Փեթերսպուրկը Եւրոպայի ամենաշատ այցելուող եւ զբօսաշրջիկներու շրջանին յայտնի քաղաքներու շարքին կը զբաղեցնէ 10-րդ հորիզոնականը (աշխարհի մէջ 20-րդ հորիզոնականը)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.tripadvisor.ru/TravelersChoice-Destinations-cTop25-g1|title=Мир: 25 лучших туристических направлений|publisher=TripAdvisor|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130521174212/http://www.tripadvisor.ru/TravelersChoice-Destinations-cTop25-g1|archivedate=2013-05-21|accessdate=2013-05-23|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

2016-ին Սեն Փեթերսպուրկ այցելած է 6.9 մլն զբօսաշրջիկ (2016-ին Հիւսիսարեւմտեան դաշնային շրջանի անցակէտերով Սեն Փեթերսպուրկ այցելած արտասահմանեան քաղաքացիներու քանակը կազմած է 2847.2 հազ․ մարդ (հիմնականին զբօսաշրջիկներ Ֆինլանտայէն, Գերմանիայէն, [[Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]-էն, Շուէտէն եւ [[Ֆրանսա]]յէն)։ Քաղաքին մէջ կ՛աշխատի աւելի քան 260 խոշոր եւ ոչ մեծ հիւրանոց՝ 27000 սենեակներով (ինչպէս՝ «Կրանտ Հոթել Եւրոպա», «Աստորիա», «Քորինթիա Սեն Փեթերսպուրկ», «Մերձ Պալտիքա», «Պուլկովսքայա», «Սեն Փեթերսպուրկ», «Մոսկուա», «Ռոսիա», «Հոկտեմբերեան», «Ազիմուտ Հոթէլ Սեն Փեթերսպուրկ» եւ այլ հիւրանոցներ), հանգստեան տուներ։ Վասիլեւսքի կղզիի արեւմտեան հատուածին մէջ ուղեւորային ծովային նոր նաւահանգիստի շահագործմամբ եւ կարճաժամկէտ այցով ժամանած զբօսաշրջիկներու համար մուտքի վիզայի չեղարկման շնորհիւ քաղաքը կը դառնայ Եւրոպայի ծովային զբօսաշրջութեան կեդրոններէն մէկը։ 2016-ին Հիւսիսային մայրաքաղաք ժամանած է 457 000 ծովային զբօսաշրջիկ (209 զբօսաշրջութիւն նաւով)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://gov.spb.ru/gov/otrasl/c_tourism/statistic/|title=Развитие туристского рынка|publisher=Администрация Санкт-Петербурга|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2017-08-30}}&lt;/ref&gt;։

Դեկտեմբեր 2016-ին Սեն Փեթերսպուրկը 2016-ին զբօսաշրջային արդիւնաբերութեան «World’s Leading Cultural City Destination» անուանակարգին արժանացած է «''World Travel Awards''» մրցանակի, որ ռուսական աղբիւրներուն մէջ ստացած է «Աշխարհի զբօսաշրջային մայրաքաղաք» անուանումը&lt;ref&gt;[http://www.worldtravelawards.com/award-worlds-leading-cultural-city-destination-2016 World’s Leading Cultural City Destination 2016.] — World Travel Awards&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://gov.spb.ru/gov/otrasl/c_tourism/news/101774/ Санкт-Петербург признан туристической столицей Мира.] — Официальный сайт Администрации Санкт-Петербурга&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://lenta.ru/news/2016/12/05/piter_awards/ Санкт-Петербург признали туристической столицей мира] — Lenta.ru&lt;/ref&gt;։

=== Շահեկան տնտեսութիւն ===
Քաղաքին մէջ ջրամատակարարմամբ եւ կոյուղաւորմամբ զբաղուող ընկերութիւնը «Վոտոկանալ Սեն Փեթերսպուրկա» մենական կազմակերպութիւնն է։ Ջրամատակարարման հիմնական աղբիւրը Նեւա գետն է։ Անկէ կը վերցուի ջուրի 96%-ը, որ կը մշակէ անցնում աւելի քան 5 խոշոր ջրմուղ կայաններու՝ Գլխաւոր ջրմուղ կայան, Հիւսիսային ջրմուղ կայան, Հարաւային ջրմուղ կայան, Վոլքովի ջրմուղ կայան, Կոլպինօ քաղաքի ջրմուղ մաքրող կառոյցներ։ 26 Յունիս 2009-էն Սեն Փեթերսպուրկը դարձած է առաջին մէգապոլիսը, ուր խմելու ամբողջ ջուրը կը մշակէ  անդրմանիշակագոյն առագայթներով եւ որ ջուրը վարակազերծելու համար ամբողջովին հրաժարած է հեղուկ քլորէ։ Քաղաքին մէջ կը գործէ 21 կոյուղիի մաքրման կառոյց, -որոնցմէ խոշորագոյններն են՝ Այէրացիայի կեդրոնական կայանը, Այէրացիայի հիւսիսային կայանը եւ Հարաւարեւմտեան մաքրման կառոյցները, կ՛աշխատի կեղտաջուրերու նստուածքի այրման 3 գործարան։ Կեղտաջուրերը սկսան մաքրուիլ 1979-էն։ 2008-ի վերջը  Փեթերսպուրկը մաքրած է կեղտաջուրերու 91.7%-ը։ Հոկտեմբեր 2013-ին քաղաքի հիւսիսային հատուածի Կոյուղիի գլխաւոր հաւաքիչ շահագործմամբ կը մաքրուի քաղաքի կեղտաջուրերու 98.4%-ը (2010-ին՝ 93%-ը)&lt;ref name=&quot;«Водоканал Санкт-Петербурга»&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.vodokanal.spb.ru/content/about/projects/|title=ГУП «Водоканал Санкт-Петербурга»|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111027161457/http://www.vodokanal.spb.ru/content/about/projects/|archivedate=2011-10-27|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;РИА «Новости»&quot;&gt;{{cite web|url=http://eco.rian.ru/shortage/20091020/189781554.html|title=В ближайшие два года Петербург будет очищать почти 100 % сточных вод|publisher=РИА «Новости»|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091031082752/http://eco.rian.ru/shortage/20091020/189781554.html|archivedate=2009-10-31|accessdate=2019-08-26|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ 2016-ին սպառողներուն խմելու ջուրի միջին օրական քանակը կազմած է 1597 հազ․ մ³, ջուրի փոխադրման ժամանակ կորուստները եւ ծախսերը կազմած են 12%, կոյուղիի մաքրման կառոյցներուն կեղտաջուրերու միջին օրական ծաւալը կազմած է 2.2 մլն մ³/օր&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.vodokanal.spb.ru/files/documents/press/otchet/go_2016_web.pdf|title=Годовой отчет 2016|publisher=Водоканал Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190704190421/http://www.vodokanal.spb.ru/files/documents/press/otchet/go_2016_web.pdf|archivedate=2019-07-04|accessdate=2017-09-13|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Սեն Փեթերսպուրկի ջերմամատակարարման համակարգին մէջ կ՛աշխատին 8 «ТГК-1» ջերմաելեկտրակայան, 3 գերատեսչական ջերմաելեկտրակայան, 377 կաթսային «ТЭК СПб», 48 կաթսային «Лентеплоснаб», 140 կաթսային «Петербургтеплоэнерго», 28 կաթսային «Петербургэнергосбыт», 179 գերատեսչական կաթսաներ։ Ջերմային ցանցերու տարածուածութիւնը կը կազմէ աւելի քան 6000 կմ։ Քաղաքի տարածքին տեղակայուած են 118 բարձրավոլտ ենթակայաններ՝ ընդհանուր աւելի քան 15 000 մեկավաթ հզօրութեամբ։ Կաթսայա-վառարանային տաքացման հիմնական տեսակը քաղաքային տնտեսութեան մէջ բնական կազն է (որու մասնաբաժինը կը կազմէ 94%), մնացածները կը կազմեն վարելանիւթը եւ ածուխը։ Քաղաքի առաւել խոշոր ջերմա- եւ էներգագեներացնող ընկերութիւնները կը պատկանին ТГК-1-ին՝ կեդրոնական ջերմաելեկտրակայան, Պրաւոպերեժնայա № 5 ջերմաելեկտրակայանը, Վիպորկի № 17 ջերմաելեկտրակայանը, Հիւսիսային № 21 ջերմաելեկտրակայանը, Պերովոմայսքի № 14 ջերմաելեկտրակայանը, Հարաւային № 22 ջերմաելեկտրակայանը եւ Աւտովսքայա № 15 ջերմաելեկտրակայանը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.gov.spb.ru/gov/admin/otrasl/ingen/numerical|title=Комитет по энергетике и инженерному обеспечению. Количественные показатели|publisher=Официальный портал Администрации Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111010133326/http://www.gov.spb.ru/gov/admin/otrasl/ingen/numerical|archivedate=2011-10-10|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

== Երթեւեկութիւն ==
Սեն Փեթերսպուրկը Ռուսաստանի հիւսիսարեւմտեան հատուածի խոշորագոյն երթեւեկութեան հանգոյցն է եւ երկրորդը երկրին մէջ Մոսկուայէնետք։ Այն կը նեռարէ երկաթուղիներ, ծովային եւ գետային երթեւեկութիւն, ինքնաշարժի ճանապարհներ եւ ուղիներ։ Քաղաքով կ՛անցնին եւրասիական 2 երթեւեկութեան միջանցք՝ «Հիւսիս-Հարաւ» եւ «Թրանսսիպ», № 9 համաեւրոպական երթեւեկութեան միջանցքը, E 18 եւրոպական ինքնաշարժի ճանապարհը, որ Սկանդինաւիան կը կապէ Ռուսաստանի կեդրոնի հետ&lt;sup&gt;&lt;ref name=&quot;Общие сведения за 2010&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.kvs.spb.ru/?p=spravochnaya_informatciya_273|title=Общие сведения о Санкт-Петербурге за 2010 год|publisher=Комитет по внешним связям Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111208074631/http://www.kvs.spb.ru/?p=spravochnaya_informatciya_273|archivedate=2011-12-08|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;/sup&gt;։ 2010-ին Սեն Փեթերսպուրկի բեռնափոխադրումը կատարուած է երկաթուղով (101 մլն թօնօ), խողովակային (85 մլն թօնօ), ծովային (9 մլն թօնօ), ինքնաշարժի (առանց փոքր ձեռնարկատիրութեան, 4 մլն թօնօ), ներքին ջրային (1.2 մլն թօնօ)&lt;ref name=&quot;Транспорт за 2010&quot;&gt;{{cite web|url=http://petrostat.gks.ru/public/DocLib2/2010.htm|title=Статистический бюллетень. Транспорт Санкт-Петербурга и Ленинградской области в 2010 году|publisher=Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по г. Санкт-Петербургу и Ленинградской области|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111111031122/http://petrostat.gks.ru/public/DocLib2/2010.htm|archivedate=2011-11-11|accessdate=2012-02-12|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Քաղաքային մայրուղիներու զբաղուածութիւնը թրանզիթային երթեւեկութեանց թեթեւցնելու համար Սեն Փեթերսպուրկի շուրջը կառուցուած է օղակային ինքնաշարժի ճանապարհ։ Սեն Փեթերսպուրկի այլ տարածաշրջաններու հետ կապող հիմնական ճանապարհներն են (ժամացոյցի սլաքի ուղղութեամբ՝ Ֆիննական ծոցէն)՝ Փրիմորսքի խճուղի, Վիպորկի խճուղի, Փրիօզէօրսքի խճուղի, Սեն Փեթերսպուրկ-Մորիէ ճանապարհը, Մուրմանսքի խճուղին, Փետրոզաւոտի խճուղին, Մոսկուայի խճուղին, Փուլքովոյի խճուղին, Քիեւի խճուղին, Թալլինի խճուղին, Փեթերկոֆի խճուղին&lt;ref name=&quot;Атлас Санкт-Петербург&quot;&gt;Атлас Санкт-Петербург. СПб.: ФГУП «Аэрогеодезия», 2003&lt;/ref&gt;։ Սեն Փեթերսպուրկի վարչութեան երթեւեկութեան ենթակառուցուածքի զարգացման կոմիտէի տուեալներով՝ Սեպտեմբեր 2017-ի դրութեամբ միջքաղաքային ճանապարհներու 37%-ը ոչ բնական կը վիճակեն, 2020-ին կը ծրագրուի տոկոսը իջեցնել 20-ի&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.fontanka.ru/2017/09/04/121/|title=КРТИ просит в следующем году выделить 66 млрд из городского бюджета|publisher=Фонтанка.Ру|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2017-09-08}}&lt;/ref&gt;։

Քաղաքի տարածքին կը գտնուին Սեն Փեթերսպուրկ մեծ նաւահանգիստը, որ կը նեռարէ 5 աւազան, Վասիլեւսքի կղզիի բեռնափոխադրումային նաւահանգիստը, Կրոնշտադտի նաւահանգիստը, Լոմոնոսովի նաւահանգիստը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.kadis.ru/texts/index.phtml?id=44446|title=Границы морского порта Большой порт Санкт-Петербург|date=|publisher=Кадис|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121102093855/http://www.kadis.ru/texts/index.phtml?id=44446|archivedate=2012-11-02|accessdate=|author=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Նաւահանգստին մէջ կը վերաբեռնուին նաւթամթերքներ, մետաղներ, անտառային բեռներ, բեռնարկողներ, ածուխ, հանքաքար, քիմիական բեռներ, մետաղաջարդուածք։ Մեծ նաւահանգստի բեռնաշրջանառութիւնը 2010-ի առաջին կիսու տուեալներով կազմած է 26.35 մլն թօնօ (+6.4% 2009-ին առաջին կիսուն համեմատ)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://portnews.ru/news/55788/|title=Грузооборот морских портов России за 6 месяцев 2010 года|date=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120126184015/http://portnews.ru/news/55788/|archivedate=2012-01-26|accessdate=2011-08-21|author=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Նաւահանգիստը միացած է ծովին 27 մղոն երկարութիւն ունեցող Մորսկօ ջրանցքի միջոցով եւ ամբողջ տարին բաց է նաւերուն համար։ Վասիլեւսքի կղզիի ծայր արեւմուտքը տեղակայուած է Ծովային ուղեւորային վերջածայրը՝ երթեւեկութեան գիծեր եւ շոգենաւեր ընդունելու համար&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://portspb.ru/|title=Пассажирский порт Санкт-Петербург «Морской фасад»|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111026092201/http://portspb.ru/|archivedate=2011-10-26|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Ջրային երթեւեկութիւնով փոխադրումներու զգալի մասը բաժին կ՛իյնայ Նեւաով գետային փոխադրումներուն, որ քաղաքը կը կապէ Լատոկա լիճին հետ եւ կը հանդիսանայ Վոլկա-Պալտիք ջրային ուղիի վերջին հատուածը։ Նեւա գետի Վոլոտարսքի կամուրջէն վերեւ կը գտնուի Գետային կայարանը։

Սեն Փեթերսպուրկէն օդային ուղեւորափոխադրումները կը կատարուին Փուլքովօ օդակայանէն, որ տեղակայուած է հարաւային մասը։ Ուղեւորափոխադրումներու համար միայն մէկ օդակայան ունեցող քաղաքներէն Սեն Փեթերսպուրկը բնակչութեամբ խոշորագոյնն է [[Եւրոպա]]յի մէջ։ 2013-ին օդակայանի ուղեւորահոսքը կազմած է աւելի քան 12 մլն ուղեւոր։ 4 Դեկտեմբեր 2013-էն օդակայանին մէջ կ՛աշխատի նոր կեդրոնացուած ուղեւորային կայանագին, որ ամբողջովին կը սպասարկէ միջազգային չուերթները, ինչպէս նաեւ չուերթներու գրանցումը եւ ներքին չուերթներու համար նախաթռիչքային գործընթացները։ Փուլքովօ-1 նախկին կայանագինի վերակառուցուած շէնքը շահագործման յանձնուած է 4 Փետրուար 2015-ին իբրեւ նոր կեդրոնացուած կայանագինի ընդլայնում՝ ներքին չուերթներու ընդունման եւ ճանապարհման համար։ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ գրանցուած է «Ռոսիա» պետական ընկերութիւնը։

Սեն Փեթերսպուրկը Ռուսաստանի Դաշնութեան ամենախոշոր հիւսիսարեւմտեան երկաթուղային հանգոյցն է։ Քաղաքին մէջ կը գործէ 5 երկաթուղային կայարան (Պալտիք, Վիդեպսքի, Լաթոքայի, Մոսկուայի, Ֆինլանտական), 2 տեսակաւորող կայարաններ (Սեն Փեթերսպուրկ-Սորտիրովոչնի-Մոսկուայի, Շուշարի), 2 նաւահանգստային կայարաններ (Աւտոօ, Նոր նաւահանգիստ)։ Քաղաքին մէջ է տեղակայուած Հոկտեմբերեան երկաթգիծի վարչութիւնը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://rzd.ru/isvp/public/rzd?STRUCTURE_ID=5010&amp;layer_id=5040&amp;refererLayerId=5039&amp;id=244|title=Октябрьская железная дорога — филиал ОАО «РЖД»|publisher=Сайт ОАО «РЖД»|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120111142600/http://rzd.ru/isvp/public/rzd?STRUCTURE_ID=5010&amp;layer_id=5040&amp;refererLayerId=5039&amp;id=244|archivedate=2012-01-11|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://ozd.rzd.ru/isvp/public/ozd?STRUCTURE_ID=172|title=Вокзалы Санкт-Петербурга|publisher=Сайт Октябрьской железной дороги|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110926134633/http://ozd.rzd.ru/isvp/public/ozd?STRUCTURE_ID=172|archivedate=2011-09-26|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

1955-էն քաղաքին մէջ կը գործէ մէտրոպոլիտէն։ Դեկտեմբեր 2012-ի վերջը Սեն Փեթերսպուրկի մետրոպոլիտէնը 5 գիծերու մէջ ունէր 67 կայարան, 7 գնացքափոխ հանգոյց․ շահագործուող գիծերու երկարութիւնը աւելի քան 120 քմ է։ 2001-ի դրութեամբ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ գործած է աշխարհի մէջ խոշորագոյն թրամուէյի ցանցը։ Վերջին տարիներուն այն էապէս կրճատուած է։ Քաղաքին մէջ զարգացած են նաեւ հանրակառքերու եւ գծակառքերու ցանցը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://gortrans.vpeterburge.ru/|title=Общественный транспорт в Санкт-Петербурге|date=|publisher=gortrans.vpeterburge.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100510150628/http://gortrans.vpeterburge.ru/|archivedate=2010-05-10|accessdate=2010-09-19|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Այստեղ շահագործուած են ԽՍՀՄ-ում ամենաշատ Վլատիմիր Վաքլիչի&lt;ref name=&quot;Train&quot;&gt;Энциклопедия современной Украины: в 25 т. / Под ред. И. М. Дзюба и др. — Киев : 2005. — Т. 4. — С. 187 — ISBN 966-02-3354-X{{ref-ua}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;TrainKrat&quot;&gt;''Крат В. И.''Владимир Филлипович Веклич // Коммунальное хозяйство городов. Киев: Техника — 1998. — № 17. — С. 3-9. — ISSN 0869-1231{{ref-ua}}&lt;/ref&gt; գծակառքերը&lt;ref name=&quot;VTG&quot;&gt;''Брамский К. А.'' Троллейбусный поезд Владимира Веклича // газета «Всеукраинская техническая газета», 11 декабря 2003 р.{{ref-ua}}&lt;/ref&gt;, որոնք կազմուած էին երկու ЗиУ-682 մեքենաներէ։ Ընդհանուր առմամբ անոնց թիւը կը կազմէր 111 միաւոր&lt;ref name=&quot;DIS405&quot;&gt;Веклич В. Ф. Докторская диссертация: Повышение эффективности эксплуатации безрельсового электрического транспорта применением средств диагностирования и управления по системе многих единиц — Киев: Научно-исследовательский и конструкторско-технологический институт городского хозяйства, 1990 С. 405&lt;/ref&gt;։

Փոխադրումներու զգալի ծաւալը կը կատարուի երթուղային վարձակառքերով&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.spbmar.info/|title=Маршрутное такси Санкт-Петербурга|date=|publisher=spbmar.info|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100918155737/http://www.spbmar.info/|archivedate=2010-09-18|accessdate=2010-09-19|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Հանրային երթեւեկութեան վիճակն ու որակը, անոր անվտանգութիւնը եւ փոխադրումներու կազմակերպումը կ՛ենթարկուին քննադատութեան եւ չեն համապատասխաներ ժամանակակից պահանջներուն&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.mintrans.ru/pressa/DAT_010704_Spravka.htm|title=Справка о состоянии городского пассажирского транспорта Российской Федерации|date=|publisher=mintrans.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20020321024126/http://www.mintrans.ru/pressa/DAT_010704_Spravka.htm|archivedate=2002-03-21|accessdate=2010-09-19|author=|lang=|deadlink=404|dead-url=no}}&lt;/ref&gt;։ Փորձեր եղած են զարգացնել փոքր նաւագնացութիւնը Սեն Փեթերսպուրկի գետերով եւ ջրանցքներով, 2010-2016-ականներուն գործած են ջրակառքներու քանի մը գիծ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.gov.spb.ru/gov/admin/otrasl/c_transport/routes/aquabus|title=Аквабус|date=|work=Официальный портал Администрации Санкт-Петербурга|publisher=gov.spb.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120528190242/http://www.gov.spb.ru/gov/admin/otrasl/c_transport/routes/aquabus|archivedate=2012-05-28|accessdate=2012-02-12|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։  2010-ին Սեն Փեթերսպուրկի մէջ հանրային երթեւեկութիւնով փոխադրումներն են՝ մեթրոյով՝ 777 մլն մարդ, թրամուէյներով՝ 477 մլն, ինքնաշարժային երթեւեկութիւնով՝ 473 մլն, գծակառքերով՝ 281 մլն, երկաթուղիով՝ 136 մլն, ծովային երթեւեկութիւնով՝ 4 մլն&lt;ref name=&quot;Транспорт за 2010&quot; /&gt;։ 2011-ին քաղաքային ուղեւորափոխադրիչ երթեւեկութենէն օգտուած է քաղաքի բնակչութեան 70%-ը՝ աշխատանքի երթալ-գալու ճանապարհի վրայ օրական ծախսելով միջինը 56 վայրկեան&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://transport.spb.ru/tsspb/3218|title=Приложение 1 к постановлению Правительства Санкт-Петербурга от 13.07.2011 № 945 «Транспортная стратегия Санкт-Петербурга до 2025 года»|date=|publisher=Комитет по транспортно-транзитной политике Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120302224046/http://www.transport.spb.ru/tsspb/3218|archivedate=2012-03-02|accessdate=2012-02-12|author=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;210&quot;&gt;
Պատկեր:Vitebsky Rail Terminal SPB.jpg|Վիթեպսքի կայարան
Պատկեր:Airport Pulkovo I.JPG|Փուլքովօ միջազգային օդակայան
Պատկեր:Metro SPB Line1 Avtovo.jpg|«Ավտովօ» մեթրոյի կայարանը
Պատկեր:TramMoskovskiyeVorotaSquare2008-04-12-1026.jpg|Թրամուէյ Մոսկովսքիէ Վորոթա հրապարակին մէջ
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

== Կրթութիւն եւ գիտութիւն ==
Յունուար 2012-ին նախադպրոցական կրթութեան համակարգին մէջ կար 1054 մանկապարտէզ եւ մանկամսուր։ Բոլոր, բացի եզակի մասնաւոր հաստատութիւններէ, կը գտնուին համայնքի ենթակայութեան ներքոյ։ Քաղաքին մէջ կը գործէ 690 հանրակրթական հաստատութիւն, -որոնցմէ 609-ը՝ դպրոցներ, այսպէս՝ 135-ը առարկաներու խորացուած ուսուցմամբ, 72  գիմնազիո, 45 լիսէ, 21 երեկոյեան դպրոց, 40 ուղղիչ դպրոց, 8 գիշերօթիկ դպրոց, 19 յատուկ դպրոց, երեխաներու լրացուցիչ ուսուցման 58 դպրոց, տարրական եւ միջին մասնագիտական կրթութեան 48 հաստատութիւն։ Ghyh]t- յատկանշական են Ա․ Վաiանովայի անուան ռուսական բեմապարի ակադեմիան, Սեն Փեթերսպուրկի Մ․ Մուսորգսքիի անուան երաժշտական ճեմարանը, զինուորական հաստատութիւններէն յայտնի են Սեն Փեթերսպուրկի սուվորովեան ռազմական ուսումնարանը, Նախիմովեան ուսումնարանը, Պետրոս Մեծի քատէթային ջոկատը, Ծովային քատէթային ջոկատը եւ այլն&lt;ref name=&quot;Паспорт Санкт-Петербурга&quot; /&gt;։
[[Պատկեր:Spb_06-2012_University_Embankment_06.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Spb_06-2012_University_Embankment_06.jpg|մինի|250x250փքս|Տասներկու խորհուրդի շենք,Սեն Փեթերսպուրկի պետական համալսարան]]
Սեն Փեթերսպուրկի մէջ կը գործէ 56 պետական եւ 45 մասնաւոր բարձրագոյն ուսումնական հաստատութիւն&lt;ref name=&quot;Соц-экон.развитие СПб 2011&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.cedipt.spb.ru/upload/files/economics/macro/ot4et%202011%20-%203.pdf|title=Итоги социально-экономического развития Санкт-Петербурга за 2011 год|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130204122233/http://www.cedipt.spb.ru/upload/files/economics/macro/ot4et%202011%20-%203.pdf|archivedate=2013-02-04|accessdate=2012-11-14|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;, որոնցմէ են այնպիսի յայտնի համալսարաններ, ինչպիսին են Սեն Փեթերսպուրկի պետական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի պետական ճարտարապետա-շինարարական համալսարանը, Սանկ Փեթերսպուրկի Ի․ Պաւլովի անուան պետական բժշկական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի կայսր Ալեքսանդր Ա.-ի հաղորդակցման ուղիներու պետական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի պետական ծովային արուեստագիտական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի Մ․ Պոնչ-Պրուեվիչի անուան հեռահաղորդակցութիւններու պետական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի պետական ճարտարագիտական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի պետական արուեստագիտական համալսարանը (արուեստագիտութեան համալսարան), Սեն Փեթերսպուրկի պետական ելեկտրաարուեստագիտական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի պետական տնտեսագիտական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի պետական լեռնային հաստատութիւնը, Սեն Փեթերսպուրկի տեղեկատուական արուեստագիտութիւններու, մեքենական եւ տեսագիտութեան ազգային հետազօտական համալսարանը, Ռուսաստանի Ա․ Գերցենի անուան պետական մանկավարժական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի պետական անտառաարուեստագիտական համալսարանը եւ այլն։ Քաղաքին մէջ կը գործեն շարք մը զինուորական բարձրագոյն ուսումնական հաստատութիւններ՝ Ա․ Մոժայսքիի անուան ռազմա-տիեզերական ակադեմիան, Ս․ Կիրովի անուան ռազմա-բժշկական ակադեմիան, Միխայլովեան ռազմական հրետանային ակադեմիան, Սեն Փեթերսպուրկի ռազմա-ծովային հաստատութիւնը, Ռազմական երկրաչափա-արուեստագիտական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի ռատիոելեկտրոնիկայի բարձրագոյն ռազմական ուսումնարանը եւ այլն&lt;ref name=&quot;Паспорт Санкт-Петербурга&quot; /&gt;։

Սեն Փեթերսպուրկը Ռուսաստանի գիտակրթական խոշորագոյն կեդրոններէն մէկն է, ուր կը գտնուի երկրի գիտական կարողութեան աւելի քան 10%-ը՝ աւելի քան 350 գիտական կազմակերպութիւններ, անոնցմէ՝ ՌԴ Գիտութիւններու եւ այլ ակադեմիաներու 70 կազմակերպութիւն, որոնց մէջ կ՛աշխատի աւելի քան 170 000 գիտաշխատող, այսպէս՝ 9000 գիտութիւններու դոկտոր եւ 26 000 գիտութիւններու թեկնածու։ Գիտակրթական ոլորտի աշխատողներու թիւով Սեն Փեթերսպուրկը ՌԴ-ի մէջ կը զբաղեցնէ երկրորդ հորիզոնականը։ Քաղաքին մէջ կը գտնուի ՌԴ Գիտութիւններու ակադեմիայի գիտական կեդրոնը, բազմաթիւ գիտահետազօտական հաստատութիւններ&lt;ref name=&quot;Паспорт Санкт-Петербурга&quot; /&gt;։ Քաղաքի հարաւային ծայրամասը տեղակայուած է ՌԴ Գիտութիւններու ակադեմիայի գլխաւոր (Փուլքովոյի) աստղադիտարանը։

== Առողջապահութիւն ==
[[Պատկեր:Botkin_Infectious_Diseases_Hospital.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Botkin_Infectious_Diseases_Hospital.jpg|աջից|մինի|260x260փքս|Ս․ Պոթքինի անուան բուժական վարակիչ հիւանդանոց]]
Սեն Փեթերսպուրկի առողջապահական հաստատութիւններու մեծ մասը կը մտն է ՌԴ առողջապահութեան նախարարութեան համակարգին մէջ եւ կը բաժանուի 3 խումբի՝ Սեն Փեթերսպուրկի առողջապահութեան կոմիտէին ենթարկուող, ՌԴ առողջապահութեան նախարարութեան դաշնային հաստատութիւններ, Բժշկակենսաբանական դաշնային գործակալութեան հաստատութիւններ եւ Լենինկրատի մարզի հաստատութիւններ, որոնք կը գտնուին քաղաքի սահմանագիծին մէջ։ Սեն Փեթերսպուրկի կառավարութեան առողջապահութեան կոմիտէն պետական իշխանութեան գործադիր մարմինն է՝ առողջապահութեան ոլորտին մէջ քաղաքային քաղաքականութիւն վարելու առումով։ Բացի ՌԴ առողջապահութեան նախարարութեան համակարգ մտնող հաստատութիւններէն, քաղաքին մէջ տեղակայուած են նաեւ առողջապահական այլ գերատեսչութիւններու հաստատութիւններ, ինչպէս նաեւ ոչ պետական հաստատութիւններ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.medline.ru/public/histm/medmono/100/4.phtml|title=Медицинский Петербург|publisher=medline.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120611063028/http://medline.ru/public/histm/medmono/100/4.phtml|archivedate=2012-06-11|accessdate=2012-09-25|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Սեն Փեթերսպուրկի մէջ կը գործէ 106 դուրսի հիւանդ-համաբուժական հաստատութիւն, 33 ատամնաբուժական բուժարան, 44 տարբեր տեսակի դեղատուներ, 83 անշարժ բուժման հաստատութիւն, 24 հիւանդանոց, 57 շտապ օգնութեան կայան։ Անոնցմէ են՝ Ս․ Կիրովի անուան ռազմաբժշկական ակադեմիան, Ալեքսանդրի հիւանդանոցը, Պատերազմի գործիչներու հիւանդանոցը, Քաշչենկոյի, Սուրբ Նիկողայոս Հրաշագործի անուան քաղաքային հոգեբուժական հիւանդանոցները, Ս․ Պոթքինի անուան բուժական վարակիչ հիւանդանոցը, Հարբուխի գիտահետազօտական հաստատութիւնը, Ռուսաստանի Դ․ Օտտի անուան կնաբանութեան եւ մանկաբարձութեան գիտահետազօտական հաստատութիւնկը, Ռաուխֆուսի անուան մանկական հիւանդանոցը, Ֆիլատովի անուան մանկական հիւանդանոցը եւ այլն։ 2005-էն քաղաքին մէջ կ՛իրականացուի «Առողջութիւն» ազգային նախագիծը, որմով կը նախատեսուի քաղաքային առողջապահական համակարգը արդիականացնել&lt;ref name=&quot;Паспорт Санкт-Петербурга&quot; /&gt;։

2015-ի դրութեամբ քաղաքին մէջ առողջապահութեան մակարդակը շարք մը ցուցանիշներով լաւագոյնն է Ռուսաստանի մէջ, քաղաքը ունի նաեւ երկրի ամենացած մահացածութեան մակարդակը&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://novchronic.ru/20833.htm |title=Здравоохранение Санкт-Петербурга заметно прогрессировало в последние годы |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2015-05-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150518101239/http://novchronic.ru/20833.htm |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;։ 2012-էն կ՛իրականացուի բժշկական սարքաւորումներու աշխոյժ արդիականացում, ծրագիր կիրականացուի ուղղուած բնակչութեան որակը բարձրացնելուն։ Աշխատանքներ կը տարուին նաեւ բուժաշխատողներու կենսապայմանները բարելաւելու ուղղութեամբ&lt;ref&gt;[http://ria-ami.ru/read/11153 Ольга Казанская: «Для здравоохранения региона сделано многое» // Российское агентство медико-социальной информации АМИ. — 27.04.2015.]{{Dead link|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;։

== Հանցագործութիւններ ==
2011-ին Սեն Փեթերսպուրկի մէջ գրանցուած է 1218 յանցագործութիւն 100 000 բնակչի հաշուարկով (122-րդ հորիզոնականը Ռուսաստանի քաղաքներու շրջանին մէջ)․ 2010-ի համեմատ յանցագործութիւններու մակարդակը նուազած է 13.6%-ով։ Յանցագործութիւններու բացայայտումը կազմած է 53.2%, որ վերջին տարիներուն նուազած է։ Կը նկատուի անօրինական թմրանիւթերու շրջանառութեան հետ կապուած յանցագործութիւններու աճ (29,3 %-ով)։ Ծանր եւ առանձնապէս ծանր յանցագործութիւններու թիւը կը նուազուի․ անոնց թիւը ընդհանուր գրանցուած յանցագործութիւններու շարքին մէջ կը կազմէ 41.7%։ Տնտեսական ուղղուածութիւն ունեցող յանցագործութիւններու քանակը կը կազմէ 6.9%։ Կը նուազի «փողոցային» յանցագործութիւններու մակարդակը, ուր կը գերակշռեն սեփականութեան հետ կապուած յանցագործութիւնները, գողութիւնները, կողոպուտները (67.5%)։ Կը նուազի բնակարաններէն եւ տարատեսակ սեփականութիւններէն կողոպուտներու թիւը (քաղաքին մէջ կատարուող ընդհանուր յանցագործութիւններու 37.9%-ը)։ 2011-ին Սեն Փեթերսպուրկի մէջ տեղի ունեցած է 7451 ճանապարհաերթեւեկութեան պատահար, ուր եղած են տուժողներ (1%-ով աւել 2010-ի համեմատ), ընդ որուն զոհուածներու թիւը աճած է 18.1%-ով։ Վարչական իրաւախախտումներու 71%-ը կատարուած են բարեկեցութեան ոլորտին մէջ, 17% դէպքերուն խախտուած են առեւտուրի կանոնները, 12% դէպքերուն խախտուած է լռութեան մասին օրէնքը։ Քաղաքի բնակիչներու շրջանին կատարուած հարցումներու արդիւնքով կը պահպանուի իրաւապահ մարմիններու աշխատանքի ոչ բաւարար գնահատումը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://news.mail.ru/society/1835098/|title=Рейтинг самых криминальных городов России|publisher=Mail.Ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130204114242/http://news.mail.ru/society/1835098/|archivedate=2013-02-04|accessdate=2012-06-05|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://gov.spb.ru/Files/file/_ea-dinamika-urovnja-ek-soc-razvitija-sankt-peterburga-v-janvare-2012-goda.pdf|title=Динамика уровня экономического и социального развития Санкт-Петербургав январе 2012года|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120502175214/http://gov.spb.ru/Files/file/_ea-dinamika-urovnja-ek-soc-razvitija-sankt-peterburga-v-janvare-2012-goda.pdf|archivedate=2012-05-02|accessdate=2012-06-05|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://gov.spb.ru/Files/file/_as_pravoporyadok_v%20raionah%20spb_9%20mes_2011_itogov.pdf|title=Правопорядок и общественная безопасность в районах Санкт-Петербурга. Аналитическая справка по итогам 9-ти месяцев 2011 года|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120502175905/http://gov.spb.ru/Files/file/_as_pravoporyadok_v%20raionah%20spb_9%20mes_2011_itogov.pdf|archivedate=2012-05-02|accessdate=2012-06-05|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Քաղաքի տարածքին կը գտնուի 4 մէկուսարան (ինչպէս՝ յայտնի «Քրեսթի»-ն), 4 ուղղիչ գաղութ եւ 1 դաաստիարակչական գաղութ (Կոլպինօ)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.78.fsin.su/structure/index.php|title=Учреждения, подведомственные УФСИН России по г. Санкт-Петербургу и Ленинградской области|publisher=Федеральная служба исполнения наказаний России|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130621013958/http://www.78.fsin.su/structure/index.php|archivedate=2013-06-21|accessdate=2012-11-14|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

== Մշակոյթ եւ արուեստ ==

=== Մշակոյթ ===
Սեն Փեթերսպուրկը համաշխարհային նշանակութեան մշակութային կեդրոն է․ այն յաճախ կ՛անուանեն «Մշակութային մայրաքաղաք»։ Քաղաքին մէջ կը գտնուի մշակութային ժառանգութեան 8464 առարկայ (պատմական եւ մշակութային յուշարձաններ), այսպէս՝ 4213 դաշնային նշանակութեան մշակութային ժառանգ, որ կը կազմէ ՌԴ տարածքին պետութեան կողմէ պահպանուող բոլոր յուշարձաններու գրեթէ 10%-ը։ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ կը գործէ աւելի քան 200 թանգարան եւ անոնց մասնաճիւղերը (ինչպէս՝ [[Էրմիթաժ (Ս․ Փեթերսպուրկ)|Էրմիթաժ]] (գրեթէ 3 մլն արուեստի գործ եւ համաշխարհային մշակոյթի յուշարձան), Ռուսական թանգարանը (ռուսական արուեստի ամենամեծ թանգարանը), կեդրոնական ռազմածովային թանգարանը, Ռուսաստանի նկարիչներու ակադեմիայի թանգարանը, Քաղաքային քանդակագործութեան թանգարանը, Սեն Փեթերսպուրկի պատմութեան թանգարանը, Պետրոս Մեծի մարդաբանութեան եւ ազգագրութեան թանգարանը (Քունսթքամերա), Փեթերկոֆի, Օրանիենբաումի, Ցարսքոյէ Սելոյի, Պաւլովսքի, «Պուշկինսքայա, 10» արուեստի կեդրոնը, Էրարթա ժամանակակից արուեստի թանգարանը, Ա․ Պուշկինի համառուսաստանեան թանգարանը, Լենինկրատի պաշտպանութեան եւ շրջափակման թանգարանը եւ այլն), Լենէկսբօ ցուցահանդէսային համալիրը, աւելի քան 70 թատրոն (ինչպէս՝ Մարիինեան թատրոնը, Ալեքսանդրինսքի թատրոնը, Միխայլովսքի թատրոնը, Գ․ Թովսդոնոգովի անուան թատերական մեծ թատրոնը, Ն․ Աքիմովի անուան կատակերգութեան ակադեմիական թատրոնը, Փոքր թատերական թատրոնը, Սեն Փեթերսպուրկի Լենսվէթի անուան ակադեմիական թատրոնը, Պալտիքայի տուն, Վ․ Քոմիսարժեվսքայայի անուան ակադեմիական թատերական թատրոնը, «Լիցեդէի» ծաղրածուական թատրոնը, Սեն Փեթերսպուրկի պետական մեծ կրկէսը եւ շատ ուրիշներ), 1100 գրադարան (-որոնցմէ խոշորերն են Ռուսաստանի ազգային գրադարանը (հանրային), Ռուսաստանի Գիտութիւններու ակադեմիայի գրադարանը, Պ․ Ելցինի անուան նախագահական գրադարանը), աւելի քան 50 առօրեա-մշակութային հաստատութիւններ, աւելի քան 50 շարժանկարներ։ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ կը գործէ քանի մը ստեղծագործական համալսարան՝ Սեն Փեթերսպուրկի Ռիմսքի-Քորսաքովի անուան երաժշտանոցը, Ա․ Վականովայի անուան ռուսական բեմապարի ակադեմիան, Ռուսաստանի բեմական արուեստներու պետական հաստատութիւնը, Սեն Փեթերսպուրկի Ռեպինի անուան գեղանկարչութեան, քանդակագործութեան եւ ճարտարապետութեան ուսումնարանը, Սեն Փեթերսպուրկի Շտիգլիցի անուան գեղարուեստա-արդիւնաբերական ակադեմիան, Սեն Փեթերսպուրկի Ռերիխի անուան գեղարուեստական ուսումնարանը։ Քաղաքին մէջ կը գործէ մօտ 10 շարժանկարի արուեստանոց, -որոնցմէ հիներէն են «Լենֆիլմ»-ը, «Լեննաուչֆիլմ»-ը։

2011-ին Սեն Փեթերսպուրկի մէջ տեղի ունեցած է մօտ 1000 ցուցահանդէս, աւելի քան 120 առաջին ներկայացում, գրեթէ 300 փառատօն, -որոնցմէ են «Մարիինսքի» բեմապարի միջազգային փառատօնը, «Սպիտակ գիշերներու աստղերը» արուեստներու միջազգային փառատօնը, «Արուեստներու հրապարակ» միջազգային ձմեռնային փառատօնը, «Dance Open» բեմապարի միջազգային փառատօնը, «Սեն Փեթերսպուրկի պալատներ» միջազգային երաժշտական փառատօնը, «Սպիտակ գիշերուան» ճազի միջազգային փառատօնը, «Աւանկարտէն մինչեւ մեր օրեր» արուեստներու միջազգային փառատօնը, «Փառատօններու փառատօն» միջազգային շարժապատկերի փառատօնը, Օլկինոյի մէջ հեծանիւներու միջազգային փառատօնը, «Պալտիքայի տուն» միջազգային թատերական փառատօնը, «Մանկութեան տօն» մանկապատանեկան միջազգային մրցոյթ-փառատօնը։

1981-1990-ականներուն Լենինկրատի մէջ գործած է Լենինկրատի ռօք ակումբը, որ քաղաքին մէջ սկիզբ դրած է ռօք հաւաքականներու օրինականացման։ Ակումբի կազմաւորման մասնակցած են «Փիքնիք», «Աքուարիում», «Զոոբարք», «Միֆի», իսկ աւելի ուշ նաեւ «Աուքցիոն», «Կինօ», «Ալիսա», «Փոփ-մեխանիկա», «ԴԴՏ», «Նոլ» եւ շատ ուրիշ ռօք խումբեր։ Այսօր քաղաքին մէջ կը գործէ Վիկտոր Ցոյի «Քամչատքա» ակումբ-թանգարանը․ Պոգոսլովսքիի գերեզմանոցին մէջ գտնուող երգիչի գերեզմանը անոր երկրպագուներու համար ուխտագնացութեան վայր է։

26 Մայիս 2013-ին քաղաքի հիմնադրման 310-ամեակին նուիրուած տօնակատարութեան ժամանակ Սեն Փեթերսպուրկի մասին բազում երգեր կատարուած են։ Իսահակեան հրապարակին մէջ՝ սիմֆոնիկ նուագախումբի նուագակցութեամբ մէկ ժամուան ընթացքին 4335 մարդ կատարած է 14 երգ։&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;210&quot;&gt;
Պատկեր:Фасад Михайловского дворца.jpg|Միխայլովսքի պալատը՝ Ռուսական թանգարանի գլխաւոր շէնքը
Պատկեր:Russian National Bibliotheque, Saint Petersburg.jpg|Ռուսաստանի ազգային գրադարան շէնքը &lt;br&gt;Մոսկուայի պողոտային վրայ
Պատկեր:Spb 06-2012 MariinskyTheatre.jpg|Մարիինեան թատրոն
Պատկեր:Dom sovetov (St-Petersburg, 2012-09-09).JPG|Մոսկուայի հրապարակ
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Ճարտարապետութիւն ===
1990-ին Սեն Փեթերսպուրկի պատմական կեդրոնը եւ արուարձաններու պալատ-զբօսայգիները ներառուած են [[ԵՈՒՆԵՍՔՕ]]-ի համաշխարհային ժառանգութեան ցանկին մէջ։ Պետութեան պաշտպանութեան տակ կը գտնուի մօտ 8000 ճարտարապետական յուշարձան&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.newizv.ru/print/21332|title=Был город золотой… В музейном центре Санкт-Петербурга могут появиться серые небоскрёбы.|date=16 марта 2005 года|publisher=Новые Известия|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090927001116/http://www.newizv.ru/print/21332|archivedate=2009-09-27|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://kulturnoe-nasledie.ru/globsearch.php?text=&amp;category=-1&amp;findType=1&amp;fo=szfo&amp;to=78&amp;city=11400000000&amp;send=%CE%F2%EF%F0%E0%E2%E8%F2%FC|title=Результаты поиска памятников архитектуры для СПб|publisher=Памятники истории и культуры (объекты культурного наследия) народов Российской Федерации|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120111161013/http://kulturnoe-nasledie.ru/globsearch.php?text=&amp;category=-1&amp;findType=1&amp;fo=szfo&amp;to=78&amp;city=11400000000&amp;send=%CE%F2%EF%F0%E0%E2%E8%F2%FC|archivedate=2012-01-11|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ 2005-ին ընդունուած է մշակութային ժառանգութեան պահպանման Փեթերսպուրկեան ռազմավարութիւնը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.gov.spb.ru/gov/admin/otrasl/c_govcontrol/proekt|title=Постановление от 1 ноября 2005 года № 1681. О Петербургской стратегии сохранения культурного наследия|publisher=Официальный портал администрации СПб|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111028054450/http://www.gov.spb.ru/gov/admin/otrasl/c_govcontrol/proekt|archivedate=2011-10-28|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Քաղաքին վեհութիւն կը հաղորդեն ճարտարապետական համալիրները, խիստ ուղիղ փողոցները, ընդարձակ հրապարակները, այգիներն ու զբօսայգիները, գետերն ու բազմաթիւ ջրանցքները, առափները, կամուրջները, նախշաւոր ցանկապատները, յուշարձաններն ու զարդարուած քանդակները։ 18-20-րդ դարերու ճարտարապետական համալիրներէն են Պետրոպաւլովեան ամրոցը, Ալեքսանդր Նեւսքիի մայրաւանքը, Սմոլնիի ուսումնարանը, Պալատական հրապարակը՝ Ձմեռնային պալատով, Ծովակալութեան շէնքը, Նեւայի պողոտան, Վասիլեւսքի կղզիի Սլաքը՝ Սակարանի շէնքով, ծերակոյտի հրապարակը՝ Պետրոս Ա.-ի արձանով, Օստրովսքիի հրապարակը, Արուեստներու հրապարակը, Իսահակի հրապարակը եւ 20-րդ դարու երկրորդ կիսուն ստեղծուած Ապստամբութեան հրապարակը։

Փեթերսպուրկի սրընթաց զարգացումը մարտահրաւէր էր բազմադարեայ պատմութիւն ունեցող, դանդաղ զարգացող եւ աճող քաղաքի մասին աւանդական պատկերացումներուն&lt;ref name=&quot;Мир архитектуры&quot;&gt;{{книга|автор=А. Гутнов, В. Глазычев.|заглавие=Мир архитектуры|место=Москва|издательство=Молодая гвардия|год=1990|тираж=200000|страниц=351|isbn=5-235-00487-6}}&lt;/ref&gt;։ Պետրոս Ա.-ը հիմնած է քաղաքը [[Վենետիկ]]ի ու [[Ամսթերտամ]]ի օրինակով․ սալայատակ փողոցներու փոխարէն Սեն Փեթերսպուրկը պէտք է ծածկուեր ջրանցքներու ցանցով, որմով բնակիչները պէտք է նաւարկէին թեթեւ նաւակներով։ Թէեւ Պետրոսի երազանքը այդպէս ալ չիրականացաւ, ճիշդ արտասահմանեան այդ փորձը հիմք դարձաւ յետագայ կառուցման համար։ Քաղաքի 1716-ի գլխաւոր յատակագիծի հեղինակը դարձաւ իտալացի ճարտարապետ Տոմէնիքօ Անտրիա Թրեզինին․ ուղղահայաց փողոցները, լայնարձակ պողոտաները նոր մայրաքաղաքի բնորոշ գիծը դարձան։ Այսպիսի նախագծումը կ՛երեւի Վասիլեւսքի կղզիի եւ «եռատամի» օրինակի վրայ՝ Ծովակալութեան շէնք-Նեւայի պողոտայ, Կորոխովայա փողոց, Վոզնեսենսքի պողոտայ։ Քաղաքի կեդրոնական հատուածի գրեթէ ամբողջ կառուցապատումը կատարուած է աւելի ուշ, սակայն երկրաչափօրէն կառուցուած հրապարակները եւ փողոցները որոշեցին քաղաքի կերպարը մինչեւ մեր օրերը։ Այդտեղ վճռորոշ դեր խաղցած է Պետրոս Ա.-ի անձը․ ան անձամբ ընտրած է Նեւայի պողոտայի, Ծովակալութեան շէնքի, Պետրոպաւլովեան ամրոցի վայրերը, վարած է քաղաքաշինական խիստ կարգապահութիւնը&lt;ref name=&quot;Мир архитектуры&quot; /&gt;։ Պետրոսի հրամանով բոլոր շէնքերը պէտք է կառուցուէին քարէ (ասոր հետ մէկտեղ [[Ռուսիա|Ռուսաստանի]] մնացած քաղաքներուն մէջ արգիլուեցաւ իբրեւ շինարարութեան հիմնական նիւթ օգտագործել քարը)։ Այդ ժամանակներուն տարածում գտած է պետրոսեան '''barocco''' ոճը, որու ներկայացուցիչներն են իտալացիներ Տ․ Թրեզինին, Ճովաննի Մարիա Ֆոնթանան, Նիկոլօ Միքէտտին, ֆրանսացի Ժան Պադիսդ Լեպլոնը, գերմանացիներ Անդրէաս Շլիւտէրը, Գէորգ Եոհան Մատարնովին, ռուս Միխայիլ Զեմցովը։ Քաղաքին մէջ պահպանուած են այդ ոճով կառուցուած քանի մը շէնքեր՝ Պետրոպաւլովեան ամրոցը՝ Պետրոպաւլովեան տաճարով, Ամառնային պալատը, Քունսթքամերան, Տասներկու խորհուրդներու շէնքը, Մենշիքովի պալատը։ 18-րդ դարու կէսերուն սկսաւ գերակշռել ելիզաւետեան '''barocco''' ոճը, որ կը ներկայացնէին ճարտարապետներ Վարֆոլոմէյ Ռաստրելլին (Ձմեռնային պալատը, Սմոլնի մենաստանը, Փեթերկոֆի մեծ պալատը, Ցարսկոյէ Սելոյի Եկատերինայի մեծ պալատը) եւ Սաւվա Չեւաքինսքին (Նիկողայոսի ծովային տաճար)&lt;ref name=&quot;Ленинград и окрестности&quot;&gt;''Алешина Л. С.'' Ленинград и окрестности. Справочник-путеводитель. — М.: Искусство, 1986. — С.V—XVI&lt;/ref&gt;։

1844-ին Նիկոլա Ա. կայսրը հրաման արձակած է արգիլել քաղաքին մէջ Ձմեռնային պալատի տանիքէն բարձր քաղաքացիական շինութիւններ կառուցել&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://walkspb.ru/zd/zimniy.html|title=Зимний дворец|publisher=Прогулки по Санкт-Петербургу|accessdate=2011-11-14}}&lt;/ref&gt;։ 18-րդ դարու երկրորդ կիսուն քաղաքի ճարտարապետութեան մէջ գերակշռող դարձաւ դասականութիւնը։ Այդ ոճի հիմնական ճարտարապետներն էին Վասիլի Պաժենովը (Միխայլովսքի ամրոց), Ժան Պատիստ Միշէլ Վալէն Տելամօտը (Գեղարուեստի ակադեմիայի շէնք, Մեծ Քոսթինի գաւիթ), Անթոնիօ Ռինալտին (Մարմարէ պալատ), Իւան Ստարովը (Տաւրիկեան պալատ, Ալեքսանդր Նեւսքիի սուրբ երրորդութեան տաճար), Ջակոմօ Քուարենկին (Սմոլնիի ուսումնարանի շէնք, Ցարսկոյէ Սելոյի Ալեքսանդրի պալատ), Չարլզ Քամերոնը (Պաւլովսք պալատ) եւ աւելի ուշ ժամանակաշրջանի (19-րդ դարու սկիզբ)՝ ռուսական ամպիր ոճի ներկայացուցիչներէն էին Անտրէ Վորոնիխինը (Կազանի տաճար), Անդրէեան Զախարովը (Ծովակալութեան գլխաւոր շէնք), Ժան Ֆրանսուա Թոմա տէ Թոմոնը (Վասիլեւսքի կղզիի Սլաք), Քարլ Ռոսսին (Միխայլովսքի պալատ, Գլխաւոր շտապի շէնք, Ալեքսանդրինսքի թատրոն, ծերակոյտի եւ սինոդի շէնք), Վասիլի Ստասովը (Վերափոխման տաճար, Սուրբ երրորդութեան տաճար), Աւկուսդ Մոնֆերանը (Իսահակի տաճար)։ 19-րդ դարու կիսուն ճարտարապետութեան մէջ գերակշռող դարձաւ էկլեկտիկան՝ Անտրէյ Շտակէնշնեյտերը (Մարինոյի պալատ, Պելոսելսքի-Պելոզէօրսքի պալատ), Ալեքսանդր Պրիվլովը (Պօղոս-Պետրոսի լիւթերական եկեղեցի), Կոնստանտին Տոնը (Մոսկուայի կայարանի շէնք), Ալֆրէտ Փարլանտը (Քրիստոսի արեան յարութեան տաճար)։ Դարակիսուն կը սկսի նոր առափներու եւ կամուրջներու կառուցապատումը, մեծ թափ կ՛առնէ եկամտաբեր տուներու շինարարութիւնը։  Այդ ժամանակաշրջանում կը ձեւաւորուին Լիտէյնի, Վլատիմիրի եւ Զակորոտնի պողոտաները&lt;ref name=&quot;Ленинград и окрестности&quot; /&gt;։
[[Պատկեր:PalaceSquareNight.jpg|մինի|1125x1125փքս|Պալատական հրապարակը ձմեռնային գիշերը։ Ձմեռնային պալատը, Կվարդիական կորպուսի շտապի շէնքը, Ալեքսանտրի սիւնը, Գլխաւոր շտապի շէնք (Սեն Փեթերսպուրկ)]]

20-րդ դարու սկիզբը քաղաքին մէջ ի յայտ կու գան արդի ոճի շէնքեր, որոնցմէ են «Զինկէր» ընկերութեան տունը, Ելիսէեւի խանութը, «Աստորիա» հիւրանոցը, Վիտեպսքի կայարանը։ Այդ ժամանակաշրջանուն զանգուածային բնոյթ կը կրէր եկամտաբեր տուներու, մասնաւոր առանձնատուներու եւ հանրային շինութիւններու զարդարուն ապակէնախշերով&lt;ref&gt;{{Книга|автор=Волобаева Т. В.|заглавие=Санкт-Петербургский витраж эпохи модерна: эстетика, производство, памятники.|ссылка=http://vitroshop.livejournal.com/38012.html|ответственный=Составители Л. А. Кирикова, А. В. Корнилова, Б. К. Нагор|издание=100 лет петербургском модерну. Материалы научной конференции 30 сентября - 2 октября 1999 года|место=Санкт-Петербург|издательство=ОАО &quot;Альт-Софт&quot;, ООО &quot;Белое и черное&quot;|год=2000|страницы=197—202|страниц=255|isbn=5-89771-014-7}}&lt;/ref&gt;։  Յաջորդեց neoclassicism ոճը (Լեւ Թոլսթոյի հրապարակի վրայ գտնուող «Աշտարակներով տուն»-ը), որ 1920-ականներուն փոխարինուեցաւ constructivism-ով  (Ա․ Գորկիի անուան մշակոյթի պալատ, Լիտէյնի պողոտային վրայ գտնուող Մեծ տուն) եւ ստալինեան ամպիրով (Մոսկուայի հրապարակի, Մոսկուայի պողոտայի, Ստաչեկ պողոտայի, Կալինինի հրապարակի համալիրներ, Լենինկրատի մետրոպոլիտէնի առաջին հերթափոխի կայարաններ)։ 1923-էն կը սկսի նոր թաղամասերու բնակելի շէնքերու շինարարութիւնը՝ համալիրային կառուցապատման սկզբունքով։ 1960-ականներու սկիզբը կը սկսի խրուշչյովկաներու, իսկ 1970-ականներէն՝ նաւ-տուներու զանգուածային կառուցումը։ Միեւնոյն ժամանակ ի յայտ կու գան նաեւ անհատական նախագիծերով կառուցուած շէնքեր՝ «Յոբելեանական» մարզանքի պալատը, Յաղթանակի հրապարակի համալիրը, «ՄերձՊալտիքա» հիւրանոցը, Վ․ Լենինի անուան մարզահամերգային համալիրը, «Պուլկովօ» օդակայանի շէնքը&lt;ref name=&quot;Ленинград и окрестности&quot; /&gt;։

Վերջին շրջանին պատմական կեդրոնոին մէջ շինութիւններ կը քանդուին․ ոչնչացուած են Փրէոպրաժենսքի գունդի (ամենահիներէն մէկը Ռուսաստանի մէջ) եւ սակրաւոր գումարտակի զօրանոցները (Քիրոչնայա փողոց), 5 տուն Նեւայի պողոտայի վրայ, 18-րդ դարու կորպուս, Չիչերինի տան ներքին բաժինը, Ապստամբութեան փողոցի եւ Լիտէյնի պողոտայի վրայ քանի մը տուներ, Վոզնեսենսքի պողոտայի տուներէն մէկը, շարք մը շէնքեր Փեթրոկրատի հատուածին մէջ եւ այլն։ Քանդած տուներէն որոշները ճարտարապետութեան պետական յուշարձանի կարգավիճակ ունեցած են։ 2008-ին ուժի մէջ մտած են օրէնսդրութեան մէջ կատարուած փոփոխութիւնները, որոնցմով հանուած է դաշնային նշանակութեան յուշարձաններու սեփականաշնորհման արգելքը․ օրէնքը Ռուսաստանի մէջ գործած է 2002-էն։ Սեփականաշնորհման այդ ցանկին մէջ կրնան յայտնուիլ քաղաքի մօտ 650 կառոյցները, որոնք դեռեւս դաշնային պահպանման ցանկին մէջ կը գտնուին&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.rg.ru/2008/02/05/reg-szapad/osobnyaki.html|title=В скором времени усадьба Юсуповой и дворец Самойловой могут стать предметом торга|date=5 февраля 2008 года|publisher=«Российская газета»|accessdate=2011-10-21}}&lt;/ref&gt;։

=== Քաղաքի արտացոլումը գրականութեան եւ արուեստի մէջ ===
[[Դասական ՈՒղղութիւն|Դասականութեան]] դարաշրջանին Ռուսական կայսրութիւնը Փեթերսպուրկի հանդիսաւոր, աշխոյժ կերպարը կը քարոզէր իբրեւ կատարեալ քաղաք, որ ծնած է ի հեճուկս աղէտներուն։ Եւրոպայի մէջ Եկաթերինա Բ.-ը Հիւսիսային Շամիրամի համբաւ կը վայելէր, իսկ Փեթերսպուրկի կ՛անուանէին Հիւսիսային [[Փալմիրա]]։ Պալատական բանաստեղծները կը գովերգէին այն իրենց ներբողներուն մէջ, Ֆէոտոր Ալեքսէեւի շրջապատի բնանկարիչները վեդուտաներ կը ստեղծէին՝ անծայրածիր պողոտաներու եւ հրապարակներու տեսարաններով, ուր վիթխարի շինութիւններու ֆոնին մարդոց երեւոյթները չէին նշմարուիր&lt;ref name=&quot;volkov&quot;&gt;{{книга|автор=Волков С.|заглавие=История культуры Санкт-Петербурга с основания до наших дней|место=М.|издательство=Эксмо-пресс|год=2002|страниц=}}&lt;/ref&gt;։{{քաղվածք|Անհրաժեշտ է Փեթերսպուրկէն բաժնուիլ որոշ ժամանակով, անհրաժեշտ է տեսնել հին մայրաքաղաքները՝ հին Փարիզը, ծխոտ Լոնտոնը, որպէսզի զգաս Փեթերսպուրկի արժէքը։ Տեսէք՝ ի՜նչ միասնութիւն է, ինչպէ՜ս են բոլոր մասերը կը համապատասխանենի իրար։ Շէնքերու ինչպիսի՜ գեղեցկութիւն, ինչպիսի ճաշակ եւ ընդհանուր առմամբ ինչպիսի՜ բազմազանութիուն, որ առաջ կու գայ ջուրի եւ շինութիւններու խառնուրդէն։|Կոնստանդին Պաթյուշքով, 1814&lt;ref&gt;{{книга|автор=Дергачёва Л. Д.|заглавие=Очерки русской культуры XIX века|место=М.|издательство=Издательство Московского университета|год=2005|страницы=186}}&lt;/ref&gt;}}
Ա․ Պուշկինը «պղինձէ հեծեալ»-ում (1833) Փեթերսպուրկի կերպարը ստեղծած է իբրեւ մտահայեցողապէս յօրինուած տարածք, Լուսաւորութեան դարաշրջանի բանապաշտութեան պտուղ, որ վեր կը յառի ճահիճներու վրայ՝ միապետի ցանկութեամբ եւ անհամար մարդկային կեանքերու գնով։ Կոկոլի «Փեթերսպուրկեան պատմուածքներ»-ուն մէջ «ամէն ինչ թաց է, հարթ, հաւասար, անգոյն, մոխրագոյն, մշուշոտ»․ հեղինակը տպաւորական երանգներով կը նկարէ կայսրութեան մայրաքաղաքը իբրեւ «մարդու համար թշնամական սատանայական ուժերու գինարբուքի վայր մը, որու տակ միշտ կը շարժի երերուն հողը՝ սպառնալով ներս քաշել վսեմ, սակայն սառ շէնքերը, անհոգի կառավարական պաշտօնատուներ եւ անոնք լեցնող բազում փոքր, դժբախտ պաշտօնեաներուն» (Ս․ Վոլքով)&lt;ref name=&quot;volkov&quot; /&gt;։

Բացի Կոկոլէն Փեթերսպուրկի դէմ էին ոտքի ելել նաեւ Մոսկուայի անոր սլաւէանոֆիլ ընկերները․ «Ինքդ քո մէջ ժողովրդականութեան լիարժէք զգացումը ազատագրելու առաջին պայմանը Փեթերսպուրկի ամբողջ սիրտով եւ հոգիով ատելն է»,- գրած է օրինակ Իւան Աքսաքովը&lt;ref name=&quot;toporov&quot;&gt;{{книга|автор=Топоров В. Н.|заглавие=Петербург и «Петербургский текст русской литературы». Миф. Ритуал. Символ. Образ: Исследования в области мифопоэтического|место=М.|издательство=Издательская группа «Прогресс»|год=1995|страницы=259—362}}&lt;/ref&gt;։  Ցարական մայրաքաղաքի քարէ մեծակոյտերը, որոնք չեն նախատեսուած հանդիսաւոր գնացքներու եւ եկամտաբեր տուներու լաբիւրինթոս կեանքի համար, անառողջ գոլորշացումներու եւ յաւիտենական մշուշի վարագոյրի հետեւը իրենց անէծքները կ՛ուղարկէին Նիքոլա Նեկրասովի եւ Ֆէոտոր Տոստոեւսքիի հերոսները&lt;ref name=&quot;volkov&quot; /&gt;։ Անոր [[:hy:Դեռահասը (վեպ)|«Դեռահասը»]] վեպի հերոսը կը պնդէ․{{քաղվածք|Այդ մշուշի մէջ ինձ հարիւր անգամ նոյն տարօրինակ, սակայն կպչուն միտքը կը պարուրէ․ «Իսկ ի՞նչ կ՛ըլլայ, եթէ այս մշուշը ցրուի եւ վեր բարձրանայ։ Անոր հետ վեր չերթա՞ր արդեօք այդ ամբողջ հոտած, լպրծուն քաղաքը․ վեր կը բարձրանա՞յ մշուշի հետ եւ կ՛անհետանա՞յ ծուխի նման եւ  կը մնայ նախկին ֆիննական ճահի՞ճը, իսկ անոր մեջտեղը կը մնայ, երեւի թէ գեղեցկութեան համար, Պղինձէ հեծեալ տաք շնչող, հալածուած ձիու վրայ։»|}}[[Պատկեր:Alexandre_Benois_004.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Alexandre_Benois_004.jpg|մինի|«Պղնձե հեծյալ»-ի պատկերում,Ա․ Բենուա (1904)]]
Այդ սառէ հսկայէն, ջրհեղեղէն կամ հրդեհէն անխուսափելի վախճանի վերաբերեալ կանխագուշակումները իրենց յետագայ զարգացումը գտան «արծաթէ դարու» գրականութեան մէջ։ Միխայիլ Քուզմինի օրագրի գրառման համաձայն՝ Փեթերսպուրկի մտաւորականները կը նայէին «մութ գործարաններուն այնպիսի մռայլ եւ վախեցած հայեացքով, ինչպէս քաղաքային աշտարակէն պահակները կը նային քաղաքի պատերուն մօտ կանգնած հոներուն»&lt;ref&gt;{{книга|автор=Кузмин М.|заглавие=Дневник 1905—07|издательство=Изд-во Ивана Лимбаха|год=2000|страницы=81}}&lt;/ref&gt;։ Հետազօտողները յիշատակման ենթակայ կը գտնեն այն, թէ ինչպէս է Փեթերսպուրկը նկարագրել Փէօդր Չայքովսքին իր «Պիքովայա տամա»-ին մէջ&lt;ref name=&quot;volkov&quot; /&gt;։  Մստիսլաւ Տոտուժինսքիի ուրուանկարներուն մէջ, Ալեքսանդր Պլոքի քաղաքային բանաստեղծութիւններուն եւ Անտրէյ Պելիի «Փեթերսպուրկ» վէպին մէջ ցոյց կը տրուի կայսրական մայրաքաղաքի դժոխային, անդրշիրիմեան հովիկը։ Այս ստեղծագործութիւնները իրենց բնոյթով հոգեհանգիստ են, ուր Փեթերսպուրկը ցոյց կը տրուի իբրեւ «մահուան դատապարտուած, սակայն դեռ հրաշագեղ՝ մահէն առաջ, խաբուսիկ գեղեցիկ» (Եւկէնի Զամէադին)&lt;ref&gt;{{книга|автор=Замятин Е. И.|заглавие=Избранные произведения. Том 2|место=М.|издательство=Художественная литература|год=1990|страницы=282}}&lt;/ref&gt;։

Այսպիսի առասպելագործութենէն Փեթերսպուրկի պաշտպանութեամբ նէոկլասիցիզմի տեսանկիւնէն հանդէս եկած են «Արուեստի աշխարհ»-ի նկարիչները՝ Ալեքսանդր Պենուայի գլխաւորութեամբ, որ գանգատուած է․ «Թւում է՝ չկայ ամբողջ աշխարհի մէջ քաղաք մը, որ նոյնքան քիչ համակրանք վայելեր, ինչ որ Սեն Փեթերսպուրկը»&lt;ref name=&quot;toporov&quot; /&gt;։ 18-րդ դարու պատմութեան ջրանկարներուն եւ լուսաւորչական յօդուածներուն մէջ («Գեղատեսիլ Փեթերսպուրկ», «Փեթերսպուրկի գեղեցկութիւնը» եւ այլն) Պենուան նշած է հին քաղաքի հերոսական կարգի եւ իւրօրինակ բանաստեղծական հրաշագեղութեան մասին․ «Ամբողջ Փեթերսպուրկի մէջ կը թագաւորէ զարմանալիօրէն խոր եւ հեքիաթային երաժշտականութիւն»&lt;ref name=&quot;volkov&quot; /&gt;։ Այս հայրենաբաղձական շարժառիթները աւելի ուշ նկատուած են Աննա Ախմադովայի ստեղծագործութիւններուն մէջ։ Մայրաքաղաքի [[Մոսկուա]] տեղափոխուելով (1918)՝ ռուսական մշակոյթը մերկացնողէն վերածուեցաւ Նեւայի վրայ գտնուող քաղաքի «եղերամայր եւ պաշտպան», որ դեռ ոչ վաղ անցեալին անմարդկային կը թուէր&lt;ref name=&quot;volkov&quot; /&gt;։ Ախմադովայի «Requiem» պոէմէն մէջ քաղաքը կը ներկայանայ իբրեւ տառապեալ, քանի որ 20-րդ դարու կէսերուն{{քաղվածք|Լենինկրատը դադրեցաւ ըլլալ կեղեքման եւ օտարման խորհրդանիշ՝ դառնալով ռուս հասարակութեան դարերէն եկող հոգեւոր արժէքներու մարմնաւորում, որոնք դատապարտուած են ոչնչացման անգութ տոտալիտար ռեժիմի կողմէ։|Սոլոմոն Վոլքով&lt;ref name=&quot;volkov&quot;/&gt;}}
=== Կրօնք ===
Սեն Փեթերսպուրկի մէջ կը գործէ 268 կրօնական միաւորում՝ Ռուս ուղղափառ եկեղեցւոյ (131 միաւորում), Հոգեգալստականներու (23 միաւորում), Աւետարանչական-լիւթերական եկեղեցւոյ (19 միաւորում), Աւետարանչական քրիստոնեաներ-մկրտչականներու (13 միաւորում), ինչպէս նաեւ հուդայական, Հռոմի կաթոլիկ եկեղեցւոյ, Եօթերորդ օրուան երկրորդ գալստեան եկեղեցւոյ, պուտտայական, մուսուլմանական, Հայ առաքելական եկեղեցւոյ, Հին ծիսակարգային եկեղեցւոյ, պահաիի եւ այլն։

Կրօնական միաւորումներու սեփականութիւնն է կամ անոնց տնօրինութեան տակ կը գտնուի 229 պաշտամունքային կառոյց։ Անոնցմէ են դաշնային նշանակութեան հետեւեալ ճարտարապետական յուշարձանները՝ Սուրբ Իսահակի տաճարը, Քազանի Աստուածամօր տաճարը, Սուրբ Սամփսոնի տաճարը, Սմոլնիի տաճարը, Պետրոպաւլովսքի տաճարը, Նիկողայոսի ծովային տաճարը, Վլատիմիրի տաճարը, Սոֆիայի տաճարը, Ֆէոտորի տաճարը, Քրիստոսի արեան յարութեան տաճարը, Ալեքսանդր Նեւսքիի սուրբ երրորդութեան մայրավանքի տաճարը, ուղղափառ վանքերը՝ Ալեքսանդր Նեւսքիի մայրավանքը, Սուրբ Յովհաննէսի վանքը, Յարութեան Նովոտեւիչիէ վանքը, Սուրբ Քաթարինէ եկեղեցին, կաթոլիկ սուրբ Եկատերինա Ալեքսանդրիացիի բազիլիկը, Սուրբ Անթօնիոս Հրաշագործի կաթոլիկ վանքը, Պօղոս-Պետրոսի լիւթերական եկեղեցին, Հոլանտական բարենորոգչական եկեղեցին, Տաճարային մզկիթը, Մեծ հրէական ժողովնատունը, Պուտտայական տաճարը եւ այլն։ Քաղաքին մէջ կը գործեն Սեն Փեթերսպուրկի հոգեւոր ակադեմիան եւ Սեն Փեթերսպուրկի ռուս ուղղափառ եկեղեցւոյ հոգեւոր ճեմարանը եւ «Մարիա՝ առաքեալներու թագուհի» բարձրագոյն կաթոլիկ ճեմարանը։ Քաղաքին մէջ կը գտնուին Ալեքսանդր Նեւսքիի, Եոհան Քրոնշտատսքիի, Քսէնիա Փեթերսպուրքցիի մասունքները&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.gov.spb.ru/day/religion|title=Петербург в цифрах. Религия|publisher=Официальный портал Администрации Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111021130116/http://gov.spb.ru/day/religion|archivedate=2011-10-21|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;210&quot;&gt;
Պատկեր:Троицкий собор Александро-Невской Лавры 06.jpg|Ալեքսանդր Նեւսքիի սուրբ երրորդութեան մայրավանքի տաճար
Պատկեր:Grand Choral Synagogue of SPB.jpg|Մեծ հրէական ժողովատունը
Պատկեր:Mosque SPB.jpg|Սենթ Փեթերսպուրկի տաճարային մզկիթ
Պատկեր:Datsan Gunzechoinei (img1).jpg|Սենթ Փեթերսպուրկի պուտտայական տաճար
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

== Մարզանք ==
Սեն Փեթերսպուրկի մէջ զարգացած է ինչպէս սիրողական, այդպէս ալ մասնագիտական մարզանքը։ Քաղաքին մէջ կայ 1649 մարզասրահ, 118 լողաւազան, 18 դահուկային կայան, 17 արհեստական սառոյցով, ծածկովի առարկայ, 13 մարզադաշտ՝ աւելի քան 1500 տեղով, 11 թիավարման կայան, 10 մարզանքի պալատ, հեծանիւավազքի ուղի&lt;sup&gt;[11]&lt;/sup&gt;։ Անոնցմէ են «Քրեսդովսքի»&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.dp.ru/a/2017/04/22/Pervij_match_Zenita_na_K|title=Первый матч «Зенита» на Крестовском острове посетили 11 тыс. человек|date=2017-04-22|publisher=Деловой Петербург|accessdate=2017-05-11}}&lt;/ref&gt; եւ «Պետրովսքի» մարզադաշտերը, «Յոբելեանական» մարզանքի պալատը, Սառէ պալատը, Ձմեռնային մարզադաշտը, «Փեթերսպուրկեան» մարզահամերգային համալիրը, Սիպուր Արենան, ՍԿԱ լողի աւազանը&lt;ref name=&quot;Паспорт Санкт-Петербурга&quot; /&gt;։

Մարզանքային մշակոյթի կարեւոր կեդրոն է Փ․ Լեսգաֆդի անուան ֆիզիկական մշակումի, մարզանքի եւ առողջութեան ազգային պետական համալսարանը։

Քաղաքին մէջ տեղակայուած են հետեւեալ մասնագիտական ակումբները՝

*[[Ֆութպոլ]]՝ «Զենիթ»՝ Ռուսաստանի թատերական առաջին ներկայացման լիկայի ամենաուժեղ ակումբներէն մէկը, ՈՒԵՖԱ գաւաթակիր (2007/08), ՈՒԵՖԱ Սուբերգաւաթակիր (2008), «Զենիթ-2»-ը եւ «Տինամօ»-ն հանդէս կու գան Առաջին բաժանումին մէջ, «Տինամօ-2»-ը՝ Երկրորդ բաժանումին մէջ։
* Հոքէյ՝ СКА, Մայրցամաքային հոքէյի լիկայի ամենաուժեղ ակումբներէն մէկը, Կակարինի գաւաթակիր (2014/2015, 2016/2017), «СКА-Нева» եւ «Տինամօ Սեն Փեթերսպուրկ» հոքէյի ակումբները, «СКА-1946», «СКА-Серебряные Львы»&lt;sup&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://whl.khl.ru/teams/68062/ |title=Клубы: Динамо |accessdate=2019-08-30 |archive-date=2016-06-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160603041307/http://whl.khl.ru/teams/68062/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;/sup&gt;։
* Basketball՝ «Զենիթ»-ը հանդէս կու գայ ՎՏԲ-ի միասնական լիկային մէջ, «Սպարտակ»-ը 2014-էն հանդէս կու գայ սիրողական մրցումներուն, «Տինամօ» (գործած է 2004֊2006-ականներուն)։
* Volleyball՝ «Աւտոմոպիլիսդ»՝ հանդէս կու գայ Ռուսաստանի առաջնութեան Բ բարձրագոյն լիկային մէջ, «Լենինկրատկա»-ն հանդէս կու գայ Ռուսաստանի առաջնութեան սուպեր լիկային մէջ։
* Մինի ֆութպոլ՝ «Փոլիտեխ», որ հանդէս կու գայ Սուբերլիկային մէջ, «Աւրորա» (կանանց մինի ֆութպոլի ակումբ)։
* Ձեռքի գնդակ՝ «Լեսկաֆդ-Նեւայի համալսարան»՝ Ռուսաստանի առաջնութեան սուբերլիկայի տղամարդոց ամենաուժեղ ակումբներէն մէկը։
* Մականախաղ՝ «Մեդրոսդրօ» (կանանց հոքէյի ակումբ)։
* Ամերիկեան ֆութպոլ՝ «Կրիֆոններ»՝ Ռուսաստանի 2015-ի ախոյաններ, 2016-էնհանդէս կու գայ Փրեմիէր բաժանումին մէջ, «Հիւսիսային լեգէոն»՝ 2016-էն հանդէս կու գայ Հիւսիս բաժանումին մէջ, «Վալքիրիաներ»՝ 2016-էն հանդէս կու գայ [[Ֆինլանտա]]յի Բարձրագոյն լիկային մէջ։

&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;210&quot;&gt;
Պատկեր:RUS-2016-Aerial-SPB-Krestovsky Stadium 01.jpg|«Քրեսդովսքի» մարզադաշտ
Պատկեր:Ice Palace SPB at Bolshevikov.jpg|Սառցէ պալատ
Պատկեր:Sankt-Petěrburg, stadion.jpg|«Փեթերպուրկեան» մարզահամերգային համալիր
Պատկեր:Petrovskiy football stadium in SPB.jpg|«Պետրովսքի» մարզադաշտ
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

== Դիւանագիտական ներկայացուցչութիւններ ==
ՌԴ երկրորդ քաղաքին մէջ բացուած են 50 օտարերկրեայ հիւպատոսարաններ&lt;ref&gt;[http://www.spbconsulate.ru/ Սանկտ Պետերբուրգի հյուպատոսություններ]&lt;/ref&gt;։ Անոնք ոչ միայն մուտքի եւ ելքի թոյլտուութիւն կը տրամադրեն ռուսաստանցիներուն, այլեւ կ՛օգնեն ֆիզիկական եւ իրաւաբանական անձերու, կը նպաստեն մշակութային եւ տնտեսական կապերու զարգացման։ Շատերը կը սպասարկեն Հիւսիսարեւմտեան տարածաշրջանի ուրիշ մարզեր՝ Կարելիայի Հանրապետութեան, Մուրմանսքի, Արխանկելսքի, Նովքորոդի եւ այլ մարզերու բնակիչներուն։

1990-2000-ականներու ընթացքին Սեն Փեթերսպուրկի մէջ սկիզբ դրուեցաւ միջազգային առարկաներու հիմնադրմանը։ Հիւսիսային մայրաքաղաքին մէջ բացուած են հետեւեալ  հիւպատոսութիւնները

#[[Ազրպէյճանի Հանրապետութիւն|Ազրպէյճան]] - Սովետական 2-րդ փողոց, 27 Ա կորպուս
#[[Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ|ԱՄՆ]] - Ֆուրշդադի փողոց, 15&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://stpetersburg.usconsulate.gov/ |title=ԱՄՆ հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2014-07-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140713090810/http://stpetersburg.usconsulate.gov/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
#[[Անկոլա]] - Շփալերնայա փողոց, 36, գրասենեակ 324
#[[Աւստրալիա]] - Իտալիայի փողոց, 1&lt;ref&gt;[http://www.russia.embassy.gov.au/mscw/home.html Աւստրալիոյ] [http://stpetersburg.usconsulate.gov/ հիւպատոսութեան պաշտօնական] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140713090810/http://stpetersburg.usconsulate.gov/ |date=2014-07-13 }} կայք&lt;/ref&gt;
#[[Աւստրիա]] - Ֆուրշդադի փողոց, 43
#[[Պանկլատէշ]] - Վասիլիի կղզիի 3-րդ գիծ, 8
#[[Պելառուս]] - Պոնչ-Պրուեւիչի փողոց, 3ա
#[[Պրազիլ]] - Մոյքայի առափնեայ փողոց, 75
#[[Պուլկարիա]] - Ռիլէեւի փողոց, 27
#[[Գերմանիա]] - Ֆուրշդադի փողոց, 39&lt;ref&gt;[http://www.germania.diplo.de/Vertretung/russland/de/06-stpe/0-gk.html Գերմանիոյ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150405003415/http://www.germania.diplo.de/Vertretung/russland/de/06-stpe/0-gk.html |date=2015-04-05 }} [http://stpetersburg.usconsulate.gov/ հիւպատոսութեան պաշտօնական] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140713090810/http://stpetersburg.usconsulate.gov/ |date=2014-07-13 }} կայք&lt;/ref&gt;
#[[Դանիա]] - Քամեննի կղզի, Մեծ ծառուղի, 13
#[[Էսթոնիա]] - Պոլշայա Մոնեդնայա փողոց, 14&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.peterburg.estemb.ru/ |title=Էսթոնիայի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2019-02-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190208025358/https://www.peterburg.estemb.ru/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
#[[Թայլանտ]] - Վասիլիի կղզի, Մեծ պողոտա, 9/6
#[[Թուրքիա]] - Մալայա Մորսկայա փողոց, 6, բն.5
#[[Էնտոնեզիա]] - Քամեննոօսդրովսքի պողոտա, 15
#[[Իսլանտա]] - Թելմանի փողոց, 24
#[[Սպանիա]] - Շփալերնայա փողոց, 54
#[[Իտալիա]] - Թատերական փողոց, 10&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.conssanpietroburgo.esteri.it/Consolato_SanPietroburgo |title=Իտալիոյ հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2016-06-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160602055341/http://www.conssanpietroburgo.esteri.it/Consolato_SanPietroburgo |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
#[[Լաթվիա]] - Վասիլի կղզիի 10-րդ գիծ, 1&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://latviaspb.ru/ru/stpetersburg/ |title=Լաթվիայի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2015-01-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150115140109/http://latviaspb.ru/ru/stpetersburg/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
#[[Լիթուանիա]]- Ռիլէեւի փողոց, 37&lt;ref&gt;[http://www.spbconsulate.ru/category/litva-konsulstvo/ Լիթուայայի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Լեհաստան]] - Սովետական 5-րդ փողոց, 12/14&lt;ref&gt;[http://sanktpetersburg.msz.gov.pl/en/ Լեհաստանի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Կիպրոս]] - Չեռնիշեւսքիի փողոց, 17&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.mfa.gov.cy/mfa/mfa2006.nsf/index_en/index_en?OpenDocument |title=Կիպրոսի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2013-03-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130324034357/http://www.mfa.gov.cy/mfa/mfa2006.nsf/index_en/index_en?OpenDocument |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
#[[Հայաստան]] - Տեքապրիսդներու փողոց, 22
#[[Հարաւային Քորիա]] - Նեքրասովի փողոց, 32
#[[Հնդկաստան]] - Ռիլէեւի փողոց, 35
#[[Նիտերլանտներ]] - Շփալերնայա փողոց, 38&lt;ref&gt;[http://www.vfsglobal.com/netherlands/russia/ Նիտերլանտներու հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Յունաստան|Յունսատան]] - Չեռնիշեւսքիի փողոց, 17
#[[Հունգարիա]] - Մարադի փողոց, 15
#[[Ղազախստան]] - Կալերնայա փողոց, 11
#[[Ղրղզստան]] - Սուվորովի պողոտա, 40, գրասենեակ 18
#[[Ճափոն]] - Մոյքայի առափնեայ փողոց, 29&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.st-petersburg.ru.emb-japan.go.jp/ |title=Ճափոնի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2017-08-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170814174157/http://www.st-petersburg.ru.emb-japan.go.jp/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
#[[Մալթա]] - Կարմիր բանակի 8-րդ փողոց, 6ա/5
#[[Մեծ Բրիտանիա]] - Փրոլեդարիադի դիկտատուրայի փողոց, 5&lt;ref&gt;[https://www.gov.uk/government/world/russia Մեծ Բրիտանիոյ հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Մոնաքօ]] - Անգլիական մերձափնեայ փողոց, 42
#[[Նորվեկիա]] - Նեւայի պողոտա, 25&lt;ref&gt;[https://www.gov.uk/government/world/russia.ru Նորվեկիոյ հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Շուէտ]] - Մալայա Քոնյուշեննայա փողոց, 13&lt;ref&gt;[http://www.swedenabroad.com/ru-RU/Embassies/Saint-Petersburg/ Շուէտի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Զուիցերիա]] - Չեռնիշեւսքիի փողոց, 17&lt;ref&gt;[http://www.eda.admin.ch/eda/de/home.html Զուիցերիոյ հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Սերելանքա]] - Վասիլիի կղզիի 17-րդ գիծ, 60
#[[Չեխիա]] - Տվերի փողոց, 5&lt;ref&gt;[http://www.mzv.cz/jnp/ Չեխիոյ հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Չիլի]] - Վասիլիի կղզիի 9-րդ փողոց, 34
#[[Չինաստան]] - Կրիպոէտովի ջրանցքի մերձափնեայ փողոց, 134&lt;ref&gt;[http://saint-petersburg.china-consulate.org/rus/ Չինաստանի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
# Փաքիստան - Վիպորկի մերձափնեայ փողոց 29, գրասենեակ 516
#[[Ռումանիա]] - Կորոխովայա փողոց, 4
# Սեյշելեան կղզիներ - Տեդսքայա փողոց, 30
#[[Սլովաքիա]] - Օրբելի փողոց, 21, կորպուս 2
#[[Սլովէնիա]] - Անտոնենքօ նրբանցք, 6ա, գրասենեակ 208
#[[Ուքրանիա]] - Պոնչ-Պրուեւիչի փողոց, 1&lt;ref&gt;[http://cons-ua.ru/ Ուքրանիոյ հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Ֆիլիփիններ]] - Վասիլիի կղզիի Մեծ Պողոտա, 103
#[[Ֆինլանտա]] - Փրէօպրաժենսքայա հրապարակ, 4&lt;ref&gt;[http://www.finland.org.ru/Public/Default.aspx Ֆիլիփիններու հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Ֆրանսա]] - Շփալերնայա փողոց, 38&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.francevac-ru.com/russian/index.aspx |title=Ֆրանսայի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2015-04-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150416155425/http://www.francevac-ru.com/russian/index.aspx |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;

== Հայերը Սեն Փեթերսպուրկում ==
Սեն Փեթերսպուրկի մէջ հայերը սկսած են բնակիլ քաղաքի հիմնադրումէն (1703) ի վեր: Ռուսաստանի քաղաքական ու տնտեսական կեանքին մէջ ունենալով նշանակալից դեր՝ Փեթերսպուրկը սկիզբէն եւեթ դէպի իրեն ձգած է մեծ թիւով հայերի։ Քաղաքի հայ բնակչութիւնը հիմնականին կազմուած է վաճառականներէ, արդիւնաբերողներէ, պետական պաշտօնեաներէ եւ փոքր թիւով ազնուականներէ։ Անոնց ընդհանուր թուաքանակի մասին հաւաստի տեղեկութիւններ չկան։ Յայտնի է միայն, որ 18-րդ դարու վերջը եղած է շուրջ հարիւր տուն հայ&lt;ref name=&quot;ՀՍ հանրագիտարան&quot;&gt;{{Cite book|url=https://hy.wikisource.org/wiki/%D4%B7%D5%BB:%D5%80%D5%A1%D5%B5_%D5%8D%D6%83%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BC%D6%84_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_2003.djvu/457|title=Հայ սփիւռք հանրագիտարան|last=Այվազեան|first=Յովհաննէս|date=22.02.2018|work=Հայերէն Վիքիդարան|publisher=Հայկական Հանրագիտարան հրատարակչութիւն ՊՈԱԿ|year=2003|isbn=|location=Երեւան|pages=463-465}}&lt;/ref&gt;։

19-րդ դարուն որոշակի թիւ կազմած է նաեւ հայ ուսանող երիտասարդութիւնը, որու շատ ներկայացուցիչներ մասնակցած են լուսաւորական-դեմոկրատական եւ յեղափոխական շարժումներուն։ Նախապէս հայերը կեդրոնացած էին Վասիլեւեան կղզիին մէջ։ Շատ հայ վաճառականներ եւ արդիւնաբերողներ քաղաքին մէջ հիմնեցին առեւտրական գրասենեակներ ու գործարաններ։ 1758-ին նորջուղայեցի Իսախանեան եղբայրները այստեղ հիմնած են Ռուսաստանի մէջ առաջին փայատիրական ընկերութիւններէն մէկը՝ [[Իրան]]ի հետ առեւտուրի համար։ 18-րդ դարու կիսուն մետաքսագործական գործարաններ հիմնած են Արտէմի Մանվիլովը, Պոկտան Ախուերդովը, Պետրոս Շիրուանովը, Մանուչարեան եղբայրները։ 1760-ականներու սկիզբը առեւտրական գրասենեակ կը հիմնէ Հ. Լազարեանը&lt;ref name=&quot;ՀՍ հանրագիտարան&quot; /&gt;, որու ջանքերով 1770-ին կը կառուցուի Ս. Քաթարինէ հայկական տաճարը Նեւսքի պողոտայի վրայ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://armenpress.am/arm/news/725141/|title=Սենթ Փեթերսպուրկի Սուրբ Քաթարինէ եկեղեցին դարձած է տեղի հայերու մշակոյթի հոգեւոր կեդրոնը|last=|first=|date=|website=|publisher=|language=|accessdate=}}&lt;/ref&gt;, իսկ 1791-ին՝ հայկական գերեզմանատան Ս. Յարութիւն եկեղեցին։ 1779-ին կը հիմնուի Փեթերսպուրկի եւ Մոսկուայի հայկական եկեղեցիներու միացեալ հոգաբարձութիւնը։ Առաջին հոգաբարձու կ՛ընտրուի Հ. Լազարեանը։

1781-ին Գ. Խալդարեանը կը հիմնէ հայկական տպարան (մինչեւ 1789), ուր հրատարակուած առաջին գործն էր մայրենի լեզուի «Այբբենարանը»։ 19-րդ դարու քաղաքի հայկական գաղութին դերը կը մեծնայ՝ Հայաստանին եւ հայ ժողովուրդին վերաբերող հարցերուն մէջ Ռուսաստանի դերի մեծացման զուգընթաց, մանաւանդ Արեւելեան Հայաստանը Ռուսաստանին միացուելէն ետք։ Այս շրջանին Փեթերսպուրկի եւ Մոսկուայի հայկական շրջանները հանդէս կու գային միասնաբար։ Յետագային գաղութը ձեռք կը բերէ առաւելապէս մշակութային նշանակութիւն։ 19-20-րդ դարերուն Փեթերսպուրկի հայ նշանաւոր գործիչներէն եղած են Ա. Խուդաբաշեանը, Կ. Եզեանը, Ք. Պատկանեանը, Ն. Ադոնցը, Հ. Օրբելին եւ ուրիշներ&lt;ref name=&quot;ՀՍ հանրագիտարան&quot; /&gt;։

Նիկողայոս Մառի ջանքերով 19-րդ դարու վերջը, 20-րդ դարու սկիզբը Փեթերսպուրկի համալսարանը կը դառնայ կարեւոր հայագիտական օջախներէն մէկը&lt;ref name=&quot;ՀՍ հանրագիտարան&quot; /&gt;։

2003-ի տուեալներով Սանկա Փեթերսպուրկի մէջ կ՛ապրի շուրջ 60 000 հայ&lt;ref name=&quot;ՀՍ հանրագիտարան&quot; /&gt;։

== Նշումներ ==

# 18-րդ դարու առաջին կիսուն քաղաքի անունը կը գրուէր Սան(կ)տ Փիթէր Պուրխ։ Քաղաքը հիմնուելէն յատուկ գործողութիւն չկար, ուր կը նշուէր քաղաքի անունը, սակայն Պետրոս Ա.-ի եւ «Վեդոմոստի» պաշտօնաթերթին մէջ գրեթէ միշտ կը յիշատակուի Սան(կ)տ Փիթէր Պուրխ անունը, որ կը համապատասխանէ անուան նիտերլանտական տարբերակի հետ (հոլ.՝ Sankt Pieter Burch` «Պետրոս առաքեալի քաղաք»)։ «Սեն Փեթերսպուրկ» գրելաձեւը առաջին անգամ հաստագրուած է «Վետոմոսդի» թերթին մէջ Յուլիս 1724-ին։
# ↑ 6 Սեպտեմբեր1991-ի ՌԽՖՍՀ Գերագոյն խորհուրդի նախագահութեան № 1643-I հրամանով Լենինկրատին վերադարձուած է անոր պատմական անուանումը՝ Սեն Փեթերսպուրկ։ Սահմանադրական մակարդակով այս փոփոխութիւնը ամրագրուած է 2 Ապրիլ 1992-ին (օրէնքը ուժի մէջ մտած է 16 Մայիս1992-ին՝ հրապարակուելու պահէն։)
# ↑ Մինչեւ 1721՝ Ռուսական թագաւորութեան, 1721-1917-ականներուն՝ Ռուսական կայսրութեան, Սեպտեմբեր-Հոկտեմբեր1917-ին՝ Ռուսաստանի հանրապետութեան, Հոկտեմբեր1917-ին՝ Խորհրդային Ռուսաստանի։

== Գրականութիւն ==

* ''Горбачевич К.С., Хабло Е.П.'' Почему так названы?. — 2002.
* ''Даринский А. В.'' География Ленинграда. — Л.: Лениздат, 1982.
* ''Елена Хеллберг-Хирн.'' Печать империи. Постсоветский Петербург. Перевод с английского Д. Д. Невельской. Издательство «Европейский Дом» — 2008—414 с., илл. &lt;nowiki&gt;ISBN 978-5-8015-0232-8&lt;/nowiki&gt;
* ''Исаченко В.Г.'' Зодчие Санкт-Петербурга.
* ''Исаченко В.Г.'' Зодчие Санкт-Петербурга.
* ''Исаченко В.Г.'' Зодчие Санкт-Петербурга.
* Ленинград. Историко-географический атлас. — М.: Главное управление геодезии и картографии при Совете министров СССР, 1981.
* ''Пыляев М. И.'' Старый Петербург. Рассказы из былой жизни столицы. — СПб.: Типография А. С. Суворина, 1889.
* Санкт-Петербург: энциклопедия.
* Топонимическая энциклопедия Санкт-Петербурга. — СПб.: Информационно-издательское агентство ЛИК, 2002.
&lt;references group=&quot;Ն&quot;&gt;&lt;/references&gt;

== Ծանօթագրութիւն ==
&lt;references responsive=&quot;&quot; /&gt;

== Արտաքին յղումներ ==

* {{cite web|url=http://gov.spb.ru/|title=Սենթ Փեթերսպուրկի վարչական պաշտօնական կայք|last=|first=|date=|website=|publisher=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190826145929/https://www.gov.spb.ru/|archivedate=2019-08-26|accessdate=|dead-url=yes}}
* {{cite web|url=http://www.st-petersburg.ru/|title=Սենթ Փեթերսպուրկի ներդրումներու եւ ռազմավարական նախագիծերու պաշտօնական մուտք|last=|first=|date=|website=|publisher=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150418085755/http://st-petersburg.ru/|archivedate=2015-04-18|accessdate=|dead-url=yes}}
* {{cite web|url=http://www.visit-petersburg.ru/|title=Քաղաքային զբօսաշրջային պաշտօնական մուտք|last=|first=|date=|website=|publisher=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210922195912/http://www.visit-petersburg.ru/|archivedate=2021-09-22|accessdate=|dead-url=yes}}
* {{cite web|url=http://www.encspb.ru/ru/|title=Սենթ Փեթերսպուրկ հանրագիտարան|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=|archive-date=2010-11-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20101121204703/http://encspb.ru/ru/|dead-url=yes}}
* {{cite web|url=http://walkspb.ru/istoriya_peterburga/|title=Սենթ Փեթերսպուրկի պատմութիւնը եւ տեսարժան վայրերը|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}{{Dead link|date=July 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</text>
      <sha1>iq7iwf2l79zzqi2evhzyn1n2wu0guvo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>241598</id>
      <parentid>241597</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T11:49:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Maral Dikbikian</username>
        <id>4797</id>
      </contributor>
      <origin>241598</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="264034" sha1="8ky5ov6qa23u8aj2pto8bo7042d364z" xml:space="preserve">{{Տեղեկաքարտ Բնակավայր
| կարգավիճակ = 
| անվանում = Սանկտ Փեթերսպուրկ էջը
| բնօրինակ անվանում = Санкт-Петербург
| զինանշան = Coat of Arms of Saint Petersburg (2003).svg
| դրօշ = Flag of Saint Petersburg.svg
| դրօշի նկարագրութիւն = 
| զինանշանի նկարագրութիւն = 
| պատկեր = SPB Collage 2014-3.png
| նկարագրութիւն = 
| երկիր = [[Ռուսաստան]]
| ենթարկում = 
| մայրաքաղաքն է = 
| շրջանի տեսակ = 
| շրջանը աղիւսակին մէջ = 
| համայնքի տեսակ = 
| համայնքը աղիւսակին մէջ = 
| ներքին բաժանում = 18 շրջան
| ղեկավարի պաշտօն = Նահանգապետ
| ղեկավար = Գէորգի Պոլտաւչենքօ
| հիմնադրման թուական = 1703 
| առաջին հիշատակում = 
| այլ անւանումներ = 
| տվյալ կարգավիճակում = 
| տարածք = 
| բարձրութիւն = 
| կլիմա = 
| պաշտօնական լեզու = 
| լեզու = 
| բնակչութիւն =  {{Աճ}} 4 869 600 մարդ 
| մարդահամարի թւական = (2011) 
| խտութիւն = 3384 մարդ/քմ²
| ագլոմերացիա = 5,4 միլիոն (2002) 
| գտնւում է ափին = 
| ազգային կազմ = [[ռուսեր]]՝ 84,73 % &lt;br /&gt;[[ուքրանիացիներ]]՝ 1,87 % &lt;br /&gt;[[պելառուսեր]]՝ 1,17 % &lt;br /&gt;[[հրէաներ]]՝ 0,78 % &lt;br /&gt;[[թաթարներ]]՝ 0,76 % &lt;br /&gt;[[հայեր]]՝ 0,41 %
| կրօնական կազմ = 
| տեղաբնականուն = 
| ժամային գոտի = մոսկովեան ժամանակ
| DST = 
| հեռախոսային կոդ = 812
| փոստային ինդեքս = 190000-199406
| ավտոմոբիլային կոդ = 78, 98, 178 եւ 198
| իդենտիֆիկատորի տեսակ = 
| թուային իդենտիֆիկատոր = 
| պարգեւ = 
| մականուն = 
| հիմնադիր = 
| բարեխոս = 
| կայք = [[gov.spb.ru]]
| ծանօթ = 
}}

'''Սեն Փեթերսպուրկ'''  ([[:hy:Ռուսերէն|ռուս]].՝ Санкт-Петербург, 18 Օգօստոս 1914 - 26 Յունուար, 1924՝ '''Փեթրոկրատ''', 26 Յունուար 1924 - 6 Սեպտեմբեր 1991՝ '''Լենինկրատ'''), բնակչութեամբ [[:hy:Ռուսաստան|Ռուսաստանի]] երկրորդ քաղաքը։ Դաշնային նշանակութեան քաղաք։ Հիւսիսարեւմտեան դաշնային տարածաշրջանի եւ [[Լենինկրատ]]ի մարզի վարչական կեդրոնը։ Քաղաքը հիմնադրած է Պետրոս Ա.ը 27 Մայիս 1703-ին (16 Մայիս)։ 1712-1918-ականներուն՝ Ռուսաստանի մայրաքաղաք։

Քաղաքը իր անունը ստացած է [[Պետրոս առաքեալ]]ի՝ հիմնադիր արքայի երկնային հովանաւորի պատուին, սակայն ժամանակի ընթացքին սկսած է աւելի միանալ Պետրոս Ա.-ի անուան հետ։ Սեն Փեթերսպուրկի պատմութիւնն ու մշակոյթը կապուած է Ռուսական կայսրութեան եւ Ռուսաստանի՝ իբրեւ ժամանակակից պատմութեան մէջ [[եւրոպա]]կան գերտէրութիւն մտնելու հետ։ Կայսերական իշխանութեան եւ զինուորական փառքի խորհրդանիշն է&lt;ref&gt;''Елена Хеллберг-Хирн.'' Печать империи. Постсоветский Петербург. Перевод с английского Д. Д. Невельской. Издательство «Европейский Дом» — 2008—414 с., илл. ISBN 978-5-8015-0232-8, С. 41.&lt;/ref&gt;։

Տեղակայուած է Ռուսական Դաշնութեան հիւսիս-արեւմուտքը, ֆիննական ծոցի եւ Նեւա գետի ափին։ Սեն Փեթերսպուրկին մէջ կը գտնուի Ռուսական Դաշնութեան Սահմանադրական դատարանը, ՌԴ Նախագահին կից Հերալտիք խորհուրդը, Լենինկրատի մարզի իշխանութեան մարմինները&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.lenobl.ru/gov/law/regulations/ustav_LO|title=Закон Ленинградской области от 27 октября 1994 г. № 6-ОЗ|date=|publisher=lenobl.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100928143057/http://lenobl.ru/gov/law/regulations/ustav_LO|archivedate=2010-09-28|accessdate=2010-09-17|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;,ԱՊՀ միջխորհրդարանական ժողովը։ Քաղաքին մէջ տեղակայուած են նաեւ ռազմածովային նաւատորմի գլխաւոր հրամանատարութիւնը եւ Ռուսաստանի Զինուած Ուժերու արեւմտեան ռազմական շրջանի շտապը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://structure.mil.ru/structure/okruga/west/history.htm|title=Западный военный округ|publisher=Министерство обороны Российской Федерации|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140104162756/http://structure.mil.ru/structure/okruga/west/history.htm|archivedate=2014-01-04|accessdate=2014-01-02|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Եղած է երեք յեղափոխութիւններու՝ 1905–1907, [[1917ի Փետրուարի Յեղափոխութիւն|1917-ի Փետրուարեան]] եւ [[Հոկտեմբերեան Յեղափոխութիւն|Հոկտեմբերեան յեղափոխութիւններու]] կեդրոնը&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://sobchak.org/rus/books/izlen/2.html |title=Собчак А. А. Город четырёх революций. // Собчак А. А. Из Ленинграда в Петербург: Путешествие во времени и пространстве. — СПб.: Контрфорс, 1999. — 216 с. |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2017-02-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170208034039/http://sobchak.org/rus/books/izlen/2.html |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;։ 1941–1945-ականներու Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ քաղաքը 872 օր գտնուած է շրջափակման մէջ, որու արդիւնքով աւելի քան 2 մլն մարդ զոհուած է։ 1 Մայիս 1945-ին գերագոյն հրամանատար Իոսիֆ Սթալինի հրամանով Լենինկրատին շնորհուած է հերոս քաղաքի կոչում։ 2018-ի տուեալներով դաշնային նշանակութիւն ունեցող Սեն Փեթերսպուրկի կազմին մէջ կը մտնեն նաեւ զինուորական փառքի 3 քաղաք՝ Քրոնշդատդ, Քոլբինօ, Լոմոնոսով։

Սեն Փեթերսպուրկը 5 356 755 (2018) բնակչութեամբ, աշխարհի մէջ ամէնահիւսիսային քաղաքն է, որ ունի մէկ միլիոնէն աւելի բնակիչ։ Ամբողջովին [[Եւրոպա]]յի մէջ տեղակայուած քաղաքներուն մէջ Սեն Փեթերսպուրկը բնակչութեամբ երրորդ քաղաքն է, ինչպէս նաեւ ոչ մայրաքաղաք առաջին քաղաքը, որ ունի այդքան բնակչութիւն։ «Մինչեւ 2030-ը Սեն Փեթերսպուրկի զարգացման ռազմավարութիւն» նորարարական յատակագիծը կ'ենթադրէ, որ 2030-ին բնակչութիւնը կը կազմէ 5.9 մլն&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.online812.ru/2014/05/19/005/ |title=Что нужно сделать, чтобы летом на Невском не возникало ощущение тесноты |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2014-11-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141112130655/http://www.online812.ru/2014/05/19/005/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;։ Քաղաքը Սեն Փեթերսպուրկ քաղաքային համախմբման կեդրոնն է։ Քաղաքի մակերեսը 1439&lt;ref name=&quot;gov.spb.ru-helper-day&quot;&gt;[http://gov.spb.ru/helper/day/ Петербург в цифрах. Официальный сайт Администрации Санкт-Петербурга]&lt;/ref&gt; քմ² է. 1 Յուլիս 2012-ին [[Մոսկուա]]յի ընդարձակումէն ետք Սեն Փեթերսպուրկը իր տարածքով երկրի երկրորդ քաղաքն է․ նախքան Սեւասթոբոլի՝ ՌԴ-ին միանալը, Սեն Փեթերսպուրկը Ռուսաստանի Դաշնութեան ամէնափոքր դաշնային հպատակն էր։

Սեն Փեթերսպուրկը Ռուսաստանի տնտեսական, գիտական եւ մշակութային կարեւորագոյն կեդրոնն է, երթեւեկութեան խոշոր հանգոյց։ Սեն Փեթերսպուրկի պատմական կեդրոնը եւ անոր հետ կապուած յուշարձաններու համալիրները կը մտնեն [[ԵՈՒՆԵՍՔՕ]]-ի համաշխարհային ժառանգութեան առարկաներուն մէջ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://whc.unesco.org/en/list/540|title=Historic Centre of Saint Petersburg and Related Groups of Monuments|publisher=ЮНЕСКО|language=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111012101703/http://whc.unesco.org/en/list/540/|archivedate=2011-10-12|accessdate=2011-10-21|description=Исторический центр Петербурга в списке Всемирного наследия ЮНЕСКО|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;․ այն երկրի զբօսաշրջային ամէնակարեւոր կեդրոններէն մէկն է։ Առաւել նշանակալի մշակութա-զբօսաշրջային առարկաներու կարգին են Էրմիտաժը, Քունսթքամերան, Մարիինեան թատրոնը, Ռուսաստանի ազգային գրադարանը, Ռուսաստանի պետական թանգարանը, Պետրոպաւլովեան ամրոցը, Սուրբ Իսահակի տաճարը&lt;ref name=&quot;Паспорт Санкт-Петербурга&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.kvs.spb.ru/userfiles/file/passport.pdf|title=Справочная информация. «Паспорт Санкт-Петербурга»|publisher=Комитет по внешним связям Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130204113130/http://www.kvs.spb.ru/userfiles/file/passport.pdf|archivedate=2013-02-04|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;,  Նեւայի պողոտան։ Մշակութային ժառանգութեան առարկաներու պահպանման ուղղուած է նաեւ Սեն Փեթերսպուրկի պատմական կեդրոնի պահպանման ու զարգացման ծրագիրը։

== Պատմութիւն ==

=== Նախապատմութիւն, քաղաքի հիմնում եւ 18-րդ դար ===
[[Պատկեր:Petersburg_coat_of_arms_1730.png|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Petersburg_coat_of_arms_1730.png|մինի|189x189փքս|Սեն Փեթերսպուրկի զինանշանը 1730-ին|alt=]]
Ներկայիս Սեն Փեթերսպուրկի տարածքին մարդու գործունէութեան մասին տուեալներ պահպանուած են սառցադաշտի վերջին հալքի ժամանակէն, որ ծածկած է տուեալ տարածքը։ Մօտ 12 000 տարի առաջ սառցադաշտի հեռանալէն ետք տարածքը ոտք դրին առաջին մարդիկ՝ հաւանաբար ներկայիս ուկրո-ֆիններու նախնիները&lt;ref name=&quot;Предыстория Санкт-Петербурга&quot;&gt;{{cite web|url=http://gorchev.lib.ru/ik/Predystoriya%20SPb_1703god/B1_Razdel_1/1_1_02.html|title=Предыстория Санкт-Петербурга. 1703 год. Книга исследований|publisher=Наследники|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120914073306/http://gorchev.lib.ru/ik/Predystoriya%20SPb_1703god/B1_Razdel_1/1_1_02.html|archivedate=2012-09-14|accessdate=2012-07-18|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ 8-9-րդ դարերուն Նեւայի ափերուն բնակութիւն հաստատեցին արեւելեան սլաւոնները (իլմէնեան սլովենեներ եւ քրիւիչներ)։ Այստեղ անոնք կը զբաղուէին անտառահատային հողագործութեամբ, անասնապահութեամբ, որսորդութեամբ եւ ձկնորսութեամբ։ 9-րդ դարու սկիզբը այս հողերը մտան Քիեւեան Ռուսիայի կազմին մէջ՝ կազմելով Մեծ Նովկորոտի տարածքի մէկ մասը, որ կոչուեցաւ Վոտի հնգամաս․ Նեւայի հոսանքէն աջ գտնուող հատուածը կոչուեցաւ Քարելիայի հող, ձախ հատուածը՝ Իժորայի հող։ 8-13-րդ դարերուն Նեւայով կ'անցնէր «Վարէագներէն յոյներ առեւտրային ճանապարհը» Արեւելեան Եւրոպայի միջով [[Սկանտինաւիա|Սկանտինաւիայէն]] դէպի Բիւզանդիա&lt;ref name=&quot;Ленинградская область: исторический очерк&quot;&gt;{{книга|автор=|заглавие=Ленинградская область: исторический очерк|ответственный=В. А. Ежов|место=Л.|издательство=Лениздат|год=1986|страницы=}}&lt;/ref&gt;։ Այդ ժամանակաշրջանին Նովկորոտի Հանրապետութիւնը մշտապէս պատերազմներ կը վարէր շուէտներու հետ։ 15 Յուլիս1240-ին Իժորայի՝ Նեւա գետ թափուելու վայրին մէջ տեղի ունեցաւ ճակատամարտ Նովկորոտի աշխարհազօրի (հրամանատար՝ իշխան Ալեքսանդր Նեւսքի) եւ շուէտական զօրքի միջեւ։ 1300-ին Օխտայի՝ Նեւա գետ թափուելու վայրին մջ շուէտները կառուցեցին Լանտսքրոնայի ամրոցը, սակայն մէկ տարի ետք նովկորոտցիները եւ տեղի կարելները գրաւեցին զայն եւ հիմնայատակ քանդեցին։ Երբեմնի Լանտսքրոնայի վայրին մէջ երկար ժամանակ կը գտնուէր Նիէնշանցը՝  նովկորոտեան շուկան։ 15-րդ դարուն Նովկորոտի հանրապետութեան կազմին մէջ գտնուող Իժորայի հողը միացուեցաւ Մոսկուայի մեծ իշխանութեան։ [[Շուէտ]]ի հետ պատերազմին պարտուելէն ետք, 1617-ին կնքուած Սթոլպովոյի հաշտութեան պայմանագրով Նեւայի երկայնքով գտնուող հողերը մտան շուէտական Ինգերմանլանտիայի կազմին մէջ, որու առեւտրային եւ վարչական կեդրոնը դարձաւ Նիէնշանց ամրոցի մօտ գտնուող Նիէն քաղաքը՝ կառուցուած 1611-ին Լանտսքրոնայի վայրին մէջ&lt;ref name=&quot;Витязева. Ленинград&quot;&gt;{{книга|автор=|заглавие=Ленинград|ответственный=В. А. Витязева|место=Л.|издательство=Лениздат|год=1986|страницы=18—60}}&lt;/ref&gt;։
[[Պատկեր:Sg_1678_beling.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Sg_1678_beling.jpg|ձախից|մինի|300x300փքս|Նեւայի գետաբերանը նախքան Սեն Փեթերսպուրկի հիմնումը։ Հատուած շուէտական «Ինգերմանլանտիա նահանգի ընդհանուր քարտէզ»-էն, որ 1678-ին կազմած է Էրիք Պելինկը։]]
1700–1721-ականներու Հիւսիսային պատերազմի արդիւնքով, Նեւա գետի հովիտը ետ գրաւուեցաւ շուէտէն, որ մտաւ Ռուսական կայսրութեան կազմին մէջ (30 Օգոստոս1721-ին (10 Սեպտեմբեր) կնքուած Նիշդատդի հաշտութեան պայմանագրով)։ 27 Մայիս1703-ին (16) Նեւայի գետաբերանին՝ Նիէնէն ոչ շատ հեռու, հիմնադրուեցաւ Սեն Փեթերսպուրկը&lt;ref name=&quot;Ленинградская область: исторический очерк&quot; /&gt;։ Այս օրով կը թուագրուի ցար Պետրոս Ա.-ի կողմէ քաղաքի առաջին շէնքի՝ Պետրոպաւլովեան ամրոցի հիմնադրումը Զայաչի կղզիին մէջ&lt;ref name=&quot;История города С.-Петербурга в лицах и картинках&quot;&gt;{{книга|автор=Авсеенко В. Н.|заглавие=История города С.-Петербурга в лицах и картинках. 1703—1903|ответственный=|место=СПб.|издательство=Сотис|год=1993|страницы=20}}&lt;/ref&gt;։ Նոր ամրոցը պէտք է փակեր 2 խոշոր գետերու՝ Նեւայի եւ Մեծ Նեւկայի դելտաներու գետաբազուկներու ֆարաւատէրները։ 1704-ին Ռուսաստանի ծովային սահմանները պաշտպանելու համար Ֆիննական ծոցի Քոթլին կղզիի վրայ հիմնադրուեցաւ Քրոնշդատդի ամրոցը։ Նոր քաղաքին Պետրոս Ա.-ը կարեւոր ռազմավարական նշանակութիւն կու տար Ռուսաստանէն Արեւմտեան Եւրոպա ջրագիծի ապահովման համար։

Քաղաքի գոյութեան առաջին տաս տարիներուն անոր գլխաւոր մասն էր Քաղաքային կղզին (ներկայիս՝ Փեթրոկրատի կղզի)։ Այստեղ կը գտնուէին Կոսթինի գաւիթը, Սուրբ Երրորդութիւն եկեղեցին, բազում ծառայողական շինութիւններ, արհեստակցական արուարձաններ եւ զօրամասեր։ Առաջին արդիւնաբերական ընկերութիւնը ծովակալութեան նաւաշինարանն էր, որ բացուեցաւ 1705-ին Նեւայի ձախ ափին՝ Ատմիրալթէյսքի կղզիին մէջ, ուր յետագային կառուցուեցաւ Գալերնայա նաւաշինարանը, Պետրոս Ա.-ի ձմեռնային պալատը եւ ամառնային պալատը՝ ամառնային այգիով։ 1712 թուականէն Սեն Փեթերսպուրկը դարձաւ Ռուսաստանի մայրաքաղաք, իսկ 1713 թուականէն ցարական արքունիքին ծառայող բոլոր անձինք պէտք է բնակութիւն հաստատէին այնտեղ․ այստեղ տեղափոխուեցաւ նաեւ կառավարական ծերակոյտը։ 16 Յունուար 1712-ին Պետրոս Մեծի հրամանով Փեթերսպուրկի մէջ ստեղծուեցան ճարտարագիտական եւ հրետանային դպրոցներ։ 1712-ին Պետրոս Ա.-ը հրաման արձակեց Սեն Փեթերսպուրկի գլխաւոր յատակագծի ստեղծման մասին։ Ճիշդ այդ ժամանակէն աշխուժօրէն սկսան կառուցապատել Վասիլեւսքի կղզին, որ պէտք է դառնար քաղաքի կեդրոնը եւ Վիպորկը, կը ծաւալի Փեթերկոֆի, Եկաթէրինկոֆի, Օրանիէնպաումի մերձքաղաքային պալատներու շինարարութիւնը&lt;ref name=&quot;Витязева. Ленинград&quot; /&gt;։ 1725-ին կը կառուցուին Սմոլնի գաւիթը, ձուլարանը, ջրային սղոցարանները, աղիւսի, մոմի, վառօդի, զինագործական, պաստառագորգի, կաշիի եւ այլ գործարանները, սնունդի ձեռնարկութիւնները․ 1724-էն Մոսկուայէն կը տեղափոխուի դրամահատարանը։ 1725-ին հիմնուեցաւ Փեթերսպուրկի գիտութիւններու ակադեմիան, ուր 1728-էն սկսաւ թողարկուիլ ռուսական առաջին թերթը՝ «Սեն Փեթերսպուրկսքիէ վետոմոսդի»-ն&lt;ref name=&quot;Санкт-Петербург 1703—1719&quot;&gt;{{книга|автор=Даринский А. В., Старцев В. И., Мурин Д. Н., Браже Т. Г., Бойко А. Г.|часть=|заглавие=Санкт-Петербург 1703—1917|издание=|ответственный=Под ред. А. В. Даринского|место=СПб.|издательство=Фирма «ГЛАГОЛ»|год=2000|страницы=68—69|isbn=5-88662-013-6}}&lt;/ref&gt;.&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;180&quot; heights=&quot;180&quot;&gt;
Պատկեր:Summer Garden (Zubov).jpg|Ամառնային այգին 1716-ին
Պատկեր:Bianki 3.jpg|Պղինձէ հեծեալ, 19-րդ դարավերջի լուսանկար
Պատկեր:Map of Saint-Petersburg in 1720 (Homann).jpg|1716-1717-ականներու գլխաւոր յատակագիծը, Տոմենիքօ Թրեզինի, 1716
Պատկեր:Nevskii prospect and Admiralty.jpg|Ծովակալութեան եւ յարակից շինութիւններու պողոտայ, 1753
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;18-րդ դարու կէսերուն հրդեհներու եւ ջրհեղեղներու պատճառով Պետրոս Ա.-ի ժամանակ կառուցուած շատ շէնքեր Սեն Փեթերսպուրկի մէջ խարխլուեցան, իսկ ուրիշները՝ ոչնչացուեցան։ Այսպէս, 1736 եւ 1737-ականներու ամռան տեղի ունեցաւ 2 հրդեհ (հրդեհուեցաւ ամբողջովին փայտէ կառուցուած Մորսքայա սլոպոտան եւ Ատմիրալդէյսքի կղզիի զգալի մասը)։ 1737-ին կայսրուհի Աննա Եոհանովնայի հրամանով կը կազմուի Սեն Փեթերսպուրկի կառուցապատման կոմիտէն, որ կը գլխաւորէր Փիթր Երոպքինը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.opeterburge.ru/allhistory.html|title=История Санкт-Петербурга|date=|publisher=opeterburge.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100810012836/http://www.opeterburge.ru/allhistory.html|archivedate=2010-08-10|accessdate=2010-09-13|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Այդ նախագիծով կը հաստատուէր Փեթերսպուրկի եռակողմ զարգացման միտքը, որ պէտք է սկսէր Ատմիրալդէյսքիի կղզիէն․ այն պէտք է դառնար կազմի կեդրոնը, իսկ գլխաւոր մայրուղիի դերը կը յատկացուէր Նեւայի պողոտային։ Սեն Փեթերսպուրկը կը դառնայ Ռուսաստանի խոշորագոյն գիտական կեդրոններէն մէկը։ Կը հիմնուի ուսումնական հաստատութիւններու ամբողջ շարք մը՝ Սմոլնիի ազնուական օրիորդներու ինստիտուտը, Գեղարուեստի կայսերական ակադեմիան, Լեռնային ուսումնարանը, Գլխաւոր ժողովրդական ուսումնարանը, որ կը զբաղէր ուսուցիչներու պատրաստմամբ եւ այլն։ Կը զարգանայ մայրաքաղաքի մշակութային կեանքը։ 30 Օգոստոս 1756-ին հրաման կ'արձակուի երկրին մէջ առաջին պետական թատրոնի ստեղծման մասին։ 1762-ին նախկին կոմիտէին փոխարինելու եկաւ Սեն Փեթերսպուրկի եւ Մոսկուայի քարէ կառուցման կոմիտէն, որ կը կարգաւորէր ափամերձ փոքր գետերու եւ ջրանցքներու շինարարութիւնը, կեդրոնական հրապարակներու ճարտարապետական համալիրներու ձեւաւորումը։ Կը սկսի Նեւայի, Ֆոնդանքայի, այնուհետեւ քաղաքի կեդրոնով հոսող այլ գետերու եւ ջրանցքներու կրանիդէ առափներու շինարարութիւնը։ 18-րդ դարու վերջը քաղաքի բնակչութիւնը կը կազմէր 220 000 մարդ, որմով Սեն Փեթերսպուրկը առաջ անցաւ Մոսկուայէն․ քաղաքին մէջ կը գործէր աւելի քան 60 ուղղափառ եւ 15 այլադաւան եկեղեցի։ 1780-ի տուեալներով քաղաքին մէջ կը հաշուէր աւելի քան 1200 փողոց եւ նրբանցք, 3300 տուն, քաղաքի ամբողջ կեդրոնական մասը արդէն լիովին սալարկուած էր գլաքարով եւ ծածկուած՝ լայնակի տախտակներով&lt;ref name=&quot;Витязева. Ленинград&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Санкт-Петербург 1703—1719&quot; /&gt;։ 1785-էն ետք կը կազմուի համադասային ընտրութիւններու միջոցով ձեւաւորուող քաղաքային համադասային բնակչութեան գործերը կարգաւորող մարմինը՝ Քաղաքային խորհրդարանը&lt;ref name=&quot;История города С.-Петербурга в лицах и картинках. 1703—1903.&quot;&gt;{{книга|автор=Авсеенко В. Г.|часть=|заглавие=История города С.-Петербурга в лицах и картинках. 1703—1903. Исторический очерк|издание=|ответственный=Под ред. А. В. Даринского|место=СПб.|издательство=Сотис|год=1995|страницы=|isbn=ISBN 5-85503-094-6}}&lt;/ref&gt;։

=== Փեթերսպուրկը 19-րդ դարուն ===
[[Պատկեր:Coat_of_Arms_of_St_Petersburg_proposal_large_(XIX_century).png|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Coat_of_Arms_of_St_Petersburg_proposal_large_(XIX_century).png|աջից|320x320փքս|Սեն Փեթերսպուրկի զինանշանը 19-րդ դարուն]]
1809-ին կը բացուի Հաղորդակցման ուղիներու երկրաչափներու կորպուսի հաստատութիւնը։ 1810-ին մարդիկ արդէն կարող էին երկրաչափական բարձրագոյն կրթութիւն ստանալ 1806-ին  հիմնադրուած Գլխաւոր երկրաչափային ուսումնարանին մէջ։ 1811-ին հիմնադրուեցաւ Ցարսքոյէ Սելոյի լիսէն։ 19 Նոյեմբեր1824-ին (7 Նոյեմբեր) տեղի ունեցաւ Սեն Փեթերսպուրկի պատմութեան մէջ ամէնամեծ եւ աւերիչ ջրհեղեղը․ ջուրը ընդունուածէն բարձրացաւ 421 սմ։ Արդիւնքով զոհուեցան, ըստ տարբեր հաշուարկներու, 400-4000 մարդ, նիւթական վնասը կը գնահատուէր միլիոնաւոր ռուբլի։ 26 Դեկտեմբեր1825-ին (14 Դեկտեմբեր) Փեթերսպուրկի ծերակոյտի հրապարակին մէջ պետական յեղաշրջման անյաջող փորձ կատարուեցաւ, որու նպատակը ինքնակալութեան եւ ճորտատիրական կարգերու վերացումն էր&lt;ref name=&quot;Витязева. Ленинград&quot; /&gt;։ 19-րդ դարու առաջին կիսուն կ'աւարտի Պալատական, ծերակոյտի, Ալեքսանդրինսքի, Միխայլովսքի հրապարակներու, Վասիլեւսքի կղզիի Սլաքի ճարտարապետական ձեւաւորումը։ Անոնց կառուցման, ինչպէս նաեւ այլ ճարտարապետական յուշարձաններու վրայ աշխատած են այնպիսի ճարտարապետներ, ինչպիսին են Քարլ Ռոսսին (Անիչքովի պալատ (վերակառուցում), Ելակինի պալատը, ծերակոյտի եւ խորհրդարանի շէնքը, Միխայլովսքի պալատը, Ալեքսանդրինսքի թատրոնի շէնքը), Ջաքոմօ Քվարէնկին (Սմոլնիի ուսումնարանը), Անդրէեան Զախարովը (Վասիլեւսքի կղզիի կառուցապատման նախագիծը (1803–1804), Ծովակալութեան շէնքը), Ժան Թոմա տէ Թոմոնը (սակարանի շէնքը՝ ռոստրաւոր սիւներով), Անտրէյ Վորոնիխինը (Կազանի Աստուածամօր տաճարը, Պետական գանձարանի շէնքը), Աւկուսդ Մոնֆերանը (Ալեքսանդրի սիւնը, Սուրբ Իսահակի տաճարը) եւ շատ ուրիշներ&lt;ref name=&quot;Зодчие Санкт-Петербурга XIX — начала XX века Бенуа&quot;&gt;{{книга|заглавие=Зодчие Санкт-Петербурга XIX — начала XX века|ответственный=Составитель А. Г. Исаченко|место=СПб.|издательство=Лениздат|год=1998|страницы=556—558}}&lt;/ref&gt;։
[[Պատկեր:Plan_SPb_1885-1887.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Plan_SPb_1885-1887.jpg|ձախից|269x269փքս|Սեն Փեթերսպուրկի հատակագիծը՝ արքունական շինություններով, այգիներով, զբօսայգիներով, ճանապարհներով, 1887։]]
Այդ ժամանակ բուռն կը զարգանայ արդիւնաբերութիւնը: 1830-ականներու կէսերուն Սեն Փեթերսպուրկի մէջ կը գործէր մօտ 300  գործարան, 1870-ականներու կէսերուն՝ 25 դրամատուն, իսկ դարավերջը՝ աւելի քան 500 ընկերութիւն։ Փեթերսպուրկի ծայրամասերուն մէջ կը կառուցուին խոշոր գործարաններ՝ Փուդիլովի, Օպուխովի, Պալտիք։ Վիպորկի մէջ կ'աճին արդիւնաբերական եւ բնակելի թաղամասերը, Նարվայի, Մոսկուայի, Նեւայի քաղաքամուտքերուն կը սկսի բազմայարկ շէնքերու շինարարութիւնը՝ քաղաքի կեդրոնը բազմաթիւ «եկամտաբեր տուներով»։ 1800-ին Ծովակալութեան գործարաններուն մէջ կը շինուի առաջին շոգեմեքենան, 1815-ին ջուր կ'իջեցուի առաջին ռուսական շոգենաւը՝ «Ելիզաւեդա»-ն, 1843-էն Ալեքսանդրովի թուջի գործարանին մէջ կը  սկսի երկաթուղիի շարժակազմի թողարկումը, իսկ 1845-ին կը թողարկուի առաջին հայրենական շոգեքարշը&lt;ref name=&quot;Витязева. Ленинград&quot; /&gt;։  Կարեւոր իրադարձութիւն էր 1836-ին Փեթերսպուրկի եւ Ցարսքոյէ Սելոյի միջեւ առաջին երկաթուղիի շինարարութիւնը։ 18 Օգոստոս 1851-ին Փեթերսպուրկէն Մոսկուա կը մեկնի առաջին գնացքը, շուտով երկու քաղաքներուն միջեւ հաղորդակցումը կը դառնայ կանոնաւոր։ 1837-ին կը կառուցուի Ցարսքոյէ Սելոյի կայարանը, 1850-ականներուն՝ Նիքոլայէվի, Վարշաւայի, Պալտիք կայարանները, իսկ 1870-ին ՝ Ֆինլանտական կայարանը։ Կը զարգանայ նաւագնացութիւնը, 1885-ին կ'աւարտի 32 քիլոմեթրանոց Մորսկօ ջրանցքի եւ Գուտուեւսքի կղզիի Մորսկօ նաւահանգստի շինարարութիւնը։ Բնակչութեան ջրամատակարարման համար 1863-էն քաղաքի կեդրոնական թաղամասերուն մէջ կառուցուած է ջրմուղ, իսկ 1876-ականներուն ջրմուղ կը կառուցուի նաեւ Վասիլեւսքի կղզիին մէջ, Փեթերսպուրկի եւ Վիպորկի շրջաններուն մէջ։ 1882-ին քաղաքին մէջ կը յայտնուի քաղաքային հեռախօսի առաջին կայանը, իսկ 1897-ին Էրիքսոնի գործարանին մէջ կը սկսի հեռախօսներու արտադրութիւնը։ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ աւելի ուշ, քան Ռուսաստանի կայսրութեան մնացած քաղաքներուն, կը գործարկուի թրամուէյը։ Կը շարունակուի Փեթերսպուրկի զարգացումը իբրեւ երկրի քաղաքական եւ գիտական կեդրոն։ 1839-ին կը բացուի Փուլքովոյի աստղադիտարանը, իսկ 1845-ին՝ Ռուսական աշխարհագրական ընկերութիւնը։ 1890-ականներու կէսերուն Փեթերսպուրկի մէջ կը գործէր աւելի քան 20 բարձրագոյն ուսումնական հաստատութիւն&lt;ref name=&quot;История города С.-Петербурга в лицах и картинках. 1703—1903.&quot; /&gt;։&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;210&quot;&gt;
Պատկեր:Perrot View of the Smolny Convent 1841.jpg|Սմոլնի մենաստան, 1841
Պատկեր:Kazanskiy.jpg|Կազանի Աստուածամօր տաճար,     19-րդ դար
Պատկեր:Alexandrinsky Theatre 1917.jpg|Ալեքսանտրինսքի թատրոնը եւ Եկատերինա Բ.-ի յուշարձանը,       1900-ականներու լուսանկար
Պատկեր:HorsetramSPbBirjevayaSquare1906.jpeg|Սակարանի շէնքը Վասիլեւսքի կղզիի սլաքին մէջ, 1908
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Մայրաքաղաքի կարգավիճակի կորուստ եւ վերանուանում ===
1897-ի մարդահամարի տուեալներով քաղաքի բնակչութիւնը կը կազմէր 1 265 000 մարդ, իսկ [[Առաջին Համաշխարհային Պատերազմի Թանգարան|Առաջին համաշխարհային պատերազմի]] նախօրէին կը գերազանցէր 2 միլիոնը (երրորդ տեղը կը զբաղեցնէր [[Լոնտոն]]էն ու [[Փարիզ]]էն ետք)։ 1905–1907-ականներու ռուսական յեղափոխութեան արդիւնքով, որու սկիզբը կը համարուի 19  Յունուար Արիւնոտ Կիրակին, ստեղծուեցաւ Ռուսաստանի պատմութեան մէջ առաջին խորհրդարանը՝ Պետական խորհրդարանը։ Դարասկիզբը բուռն կը զարգանար տնտեսութիւնը։ 1913-ին Փեթերսպուրկի արդիւնաբերական արտադրութեան ծաւալը հասաւ 632 մլն ռուբլիի, 1012 ընկերութիւններուն մէջ կ'աշխատէր 242 600 մարդ։ Մայրաքաղաքը կ'արտադրէր Ռուսաստանի արդիւնաբերական ապրանքներու 12 %-ը, ինչպէս՝ ելեկտրաուժային արտադրութեան 70 %-ը, քիմիական արտադրութեան 50 %-ը, մեքենաներու 25 %-ը, '''թեքսթիլի''' 17 %-ը։ Քաղաքին մէջ կը գործէր 567 դրամատուն։ Մայրաքաղաքային արդիւնաբերութեան ուժով կ'ապահովուէին 294 ելեկտրական սարքերը եւ 3 ջերմաելեկտրակեդրոնները։ 1914-ին Փեթերսպուրկի 60 համալսարաններուն մէջ կ'ուսանէր մօտ 40 000 ուսանող&lt;ref name=&quot;Витязева. Ленинград&quot; /&gt;։
[[Պատկեր:1861._Панорама_Санкт-Петербурга.jpg|մինի|1194x1194փքս|Սեն Փեթերսպուրկի համայնապատկերը՝ բաղկացած 13 նկարներէ։ Լուսանկարուած է Ծովակալութեան շէնքի աշտարակէն, 1861]]
Առաջին համաշխարհային պատերազմը խիստ ազդեց Սեն Փեթերսպուրկի ճակատագրին վրայ։ Օգոստոս 1914-ին հակագերմանական տրամադրութիւններու ներքոյ Նիքոլա Բ.-ի հրամանով քաղաքը վերանուանուեցաւ Փեթրոկրատ։ 1917-ին խնդիրներ սկսան մատակարարման, հերթ կանգնելու սովորական երեւոյթի հետ։  23-27 Փետրուար1917-ին քաղաքին մէջ տեղի ունեցած խռովութիւնները եւ [[Փետրուարեան յեղափոխութիւն|Փետրուարեան յեղափոխութեան]] այլ իրադարձութիւններ աւարտեցան Նիքոլա Բ. կայսեր գահընկեցութեամբ եւ Ժամանակակից կառավարութեան ձեւաւորումով։ 25 Հոկտեմբեր 1917-ին (7 Նոյեմբեր) զինուած ապստամբութեան արդիւնքով իշխանութիւնը քաղաքին մէջ անցաւ պոլշեւիկներու ձեռքը, ստեղծուեցան Ռուսաստանի Խորհրդային Հանրապետութիւնը՝ Փեթրոկրատ մայրաքաղաքով։ Քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ հակապոլշեւիկեան զօրքերու՝ ռազմաճակատին մօտ ըլլալու պատճառով&lt;ref&gt;[http://constitution.garant.ru/history/act1600-1918/5329/ Интернет-проект «Конституция России»]&lt;/ref&gt; [[Վլատիմիր Լենին]]ի կառավարութիւնը տեղափոխուեցաւ Մոսկուա, Փեթրոկրատը զրկուեցաւ մայրաքաղաքի կարգավիճակէն (5 Մարտ1918), որ տեղի ունեցաւ Մոսկուայի մէջ։ 26 Յունուար1924-ին՝ Լենինի մահէն ետք, ՀԿ(բ)Կ Կենտկոմի որոշմամբ Փեթրոկրատը վերանուանուեցաւ [[Լենինկրատ]]&lt;ref name=&quot;БРЭ&quot;&gt;Большая российская энциклопедия. Том «Россия». — М.: Большая Российская энциклопедия, 2004&lt;/ref&gt;։

=== Խորհրդային շրջան ===
[[Պատկեր:Coat_of_arms_Leningrad.svg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Coat_of_arms_Leningrad.svg|աջից|432x432փքս|Լենինկրատի զինանշանի տարբերակներուց մեկը խորհրդային ժամանակաշրջանում։]]
1917-1919-ականներու յեղափոխական իրադարձութիւններէն ետք քաղաքի բնակչութիւնը կրճատուեցաւ․ 1920-ին անոնցթիւը հասաւ 722 000-ի&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://encspb.ru/object/2804035787|title=Население (обзорная статья)|date=|publisher=encspb.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140715035914/http://encspb.ru/object/2804035787|archivedate=2014-07-15|accessdate=2010-09-17|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։Ծայրամասային աշխատաւոր շրջաններէն կեդրոնական թաղամասեր տեղափոխուեցաւ մօտ 300 000 հոգի։ 1919-ին ստեղծուեցաւ Փեթրոկրատի եւ հարակից տարածքներու նախագիծը կարգաւորող խորհուրդը։ 1923-էն քաղաքին մէջ կը սկսի բնակելի թաղամասերու շինարարութիւնը (բնակելի զանգուածներ)։ 1930-ականներուն բարեկարգուեցան Ելագին եւ Քրեսդովսքի կղզիները՝ դէպի Ֆիննական ծոց ելքով։ 23 Սեպտեմբեր1924-ին տեղի ունեցաւ քաղաքի պատմութեան մէջ իր մեծութեամբ երկրորդ ջրհեղեղը․ ջուրը ընդունուածէն բարձրացաւ 380 սմ։ 1933-ին Քրեսդովսքի կղզիի ծայր արեւմուտքը սկսաւ Ս․ Քիրովի անուան մարզադաշտի շինարարութիւնը։

1931-ին ՌԽՖՍՀ երկու խոշոր քաղաքները՝ Մոսկուան (16 Յունիս)&lt;ref&gt;{{книга|автор=|часть=|ссылка часть=|заглавие=СССР: административно-территориальное деление союзных республик на 1 января 1974 года|оригинал=|ссылка=https://books.google.am/books?ei=fqSyU7WCCLLS4QSntIHoAQ&amp;hl=ru&amp;id=s0gdAAAAMAAJ|викитека=|ответственный=|издание=|место=М.|издательство=Известия|год=1974|том=|страницы=|столбцы=|страниц=|серия=|isbn=|тираж=|ref=}}, с. [https://books.google.am/books?id=s0gdAAAAMAAJ&amp;hl=ru&amp;pg=PA128&amp;img=1&amp;pgis=1&amp;dq=%2216+июня+1931%22&amp;sig=ACfU3U3FybrLrH5FlUqUHo078hxUR1eSsQ&amp;edge=0 128]&lt;/ref&gt; եւ Լենինկրատը (3 Դեկտեմբեր)&lt;ref&gt;Там же, с. [https://books.google.am/books?id=s0gdAAAAMAAJ&amp;hl=ru&amp;pg=PA116&amp;img=1&amp;pgis=1&amp;dq=%22подчинения+с+3+декабря+1931+года%22&amp;sig=ACfU3U39WD_tiXn2FPWBIGLHofJe6O3v-w&amp;edge=0 116]&lt;/ref&gt; տարբերակուեցան իբրեւ առանձին վարչական միաւորեր՝ ՌԽՖՍՀ հանրապետական ենթակայութեան քաղաքներ։ 1935-1937-ականներուն մշակուեցաւ Լենինկրատի առաջին գլխաւոր նախագիծը, որ կը նախատեսէր քաղաքի զարգացումը հարաւային ուղղութեամբ՝ Պուլկովոյի բարձունքներուն սահմանակից։ Քաղաքի կեդրոնը պէտք է դառնար Միջազգային պողոտայի եւ կեդրոնական աղեղային մայրուղիի հատման մասին մէջ գտնուող հրապարակը (այժմ՝ Մոսկուայի հրապարակ)՝ Խորհուրդներու տունով եւ վարչական այլ շինութիւններով։ 1939-ին մշակուեցաւ գլխաւոր յատակագիծի նոր տարբերակը, որ այդպէս ալ չհաստատուեցաւ, սակայն անոր համապատասխան սկսաւ բնակելի թաղամասերու շինարարութիւնը Մալայա  Օխտայի մէջ, Իւանովսքայա փողոցի վրայ, Աւտովոյի մէջ եւ Միջազգային պողոտայի վրայ&lt;ref name=&quot;Ленинград: районы новостроек&quot;&gt;{{книга|автор=Лисовский В. Г.|часть=|заглавие=Ленинград: Районы новостроек|ссылка=|ответственный=|издание=|место=Л.|издательство=Лениздат|год=1983|страницы=7–81}}&lt;/ref&gt;։ Ամբողջ քաղաքով մէկ կը կառուսցուի մշակոյթի պալատներ․ 1930-ականներու կէսերուն պալատներ կային արդէն բոլոր արդիւնաբերական շրջաններուն մէջ։ 1932-ին կը բացուի Լենինկրատի առաջին օդակայանը՝ Պուլքովոն&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.opeterburge.ru/history1917_974_981.html|title=Архитектура и благоустройство: массовое строительство. Эра ДК и ЦПКиО. Часть II|date=|publisher=opeterburge.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101127141415/http://opeterburge.ru/history1917_974_981.html|archivedate=2010-11-27|accessdate=2010-09-17|author=Анна Тирле|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ 1 Դեկտեմբեր 1934-ին կը սպանուի Լենինկրատի ՀԿ(բ)Կ շրջկոմի եւ քաղկոմի առաջին քարտուղար, ՀԿ(բ)Կ Քաղբիւրոյի անդամ Սերկէյ Քիրովը․ այս դէպքը սկիզբ կը դնէ «Քիրովի հոսքին» եւ Մեծ ահաբեկչութեան։ Քիրովին փոխարինելու կու գայ Անտրէյ Ժտանովը։

Լենինկրատցիներու հերոսութիւնն ու տոկունութիւնն ի յայտ է կու գայ Հայրենական մեծ պատերազմին ժամանակ։ 8 Սեպտեմբեր 1941-ին հակառակորդը դուրս կու գայ Լատոկայի լիճ, կը զաւթէ Շլիսելպուրկը՝ իր հսկողութեան տակ վերցնելով Նեւայի ակունքը եւ կը շրջափակէ Լենինկրատը ցամաքէն։ Այդ օրը ընդունուած է համարել քաղաքի շրջափակման սկիզբը՝ հարաւէն հիթլէրեան [[Գերմանիա]]յի, իսկ հիւսիսէն՝ [[Ֆինլանտա]]յի զօրքերով։ Գրեթէ 900 օր ու գիշեր Լենինկրատի լիովին շրջափակման պայմաններուն բնակիչները ոչ միայն պահեցին քաղաքը, այլեւ մեծ օգնութիւն ցուցաբերեցին ռազմաճակատին։ Շրջափակման տարիներուն տարբեր տուեալներով զոհուած է աւելի քան 650 000-2 մլն քաղաքացիական բնակչութիւն։ Լենինկրատի եւ Վոլխովի ռազմաճակատներու պատասխան յարձակման արդիւնքով 18 Յունուար 1943-ին շրջափակման օղակը յաջողեցաւ ճեղքել, սակայն միայն 27 Յունուար 1944-ին քաղաքի շրջափակումը ամբողջովին հանուեցաւ։ Անկէ ետք Լենինկրատի մէջ մնաց միայն 560 000 բնակիչ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://vip.lenta.ru/topic/victory/blokada.htm|title=Блокада Ленинграда|date=|publisher=Lenta.Ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121102093909/http://vip.lenta.ru/topic/victory/blokada.htm|archivedate=2012-11-02|accessdate=2012-08-14|author=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Այս իրադարձութիւններէն անմիջապէս ետք սկսան քաղաքի վերականգնողական աշխատանքները։ Սեպտեմբեր 1945-ին սկսաւ ուսումնական տարին եւ Ֆիլյարմոնիայի Մեծ դահլիճին մէջ բացուեցաւ համերգային շրջանը։ 1950-ին շահագործման յանձնուեցաւ Քիրովի անուան մարզադաշտը։ 1951-ին ընդունուեցաւ Լենինկրատի զարգացման նոր գլխաւոր նախագիծը, որմով կ'առաջարկուէր քաղաքի տարածքը զարգացնել պատմական կեդրոնի շուրջբոլոր՝ բոլոր ուղղութիւններով հաւասարապէս։ 1950-ականներուն ստեղծուեցան ճարտարապետական նոր համալիրներ՝ Լենինի, Քալինինի, Քոմսոմոլի հրապարակները, ճարտարապետական աւարտին տեսք ստացան Մոսկուայի, Էնկելսի, Գործադուլաւորերու, Միջին Օխտայի, Փրիմօրսքի պողոտաները։ 1951-ին գործարկուեցաւ Փուլքովոյի մէջ (1973-ին կառուցուեցաւ նոր շէնք)։ 5 Նոյեմբեր1955-ին շահագործման յանձնուեցաւ Լենինկրատի մետրոպոլիտէնի առաջին հերթափոխը։ 1957-էն կը վերականգնուի Պետրոպաւլովեան ամրոցի Նարիշքին ամրոցէն կէսօրին աւանդաբար արձակուող հրանօթի կրակոցը (ընդհատուած 1934-ին), իսկ Մարսի դաշտին մէջ կը վառուի երկրի առաջին Հաւերժական կրակը։ Նոյն թուականին Ա․ Մարտիի անուան նաւաշինարանէն ջուր  կ'իջեցուի աշխարհի մէջ առաջին ատոմային սառցահատը՝ «Լենին»-ը, իսկ 1962-ին Քիրովի գործարանին մէջ կը սկսի «Քիրովեց» թրաքթորերու թողարկումը։ 1960-ին Փիսքարէօվի գերեզմանատան մէջ կը բացուի Շրջափակման զոհերու յիշատակին նուիրուած յուշահամալիրը եւ աւարտին կը հասցուի Ֆինլանդական կայարանի նոր շէնքի շինարարութիւնը։ 1962-ին Ապտեքարսքի կղզիին մէջ կը կառուցուի 316 մեթրանոց հեռուստաաշտարակ եւ նոր հեռուստակեդրոն։ 1960-ականներու սկիզբը քանի մը խոշոր բնակարանաշինական գործարաններու կառուցմամբ կը սկսի քաղաքի զանգուածային կառուցապատումը խրիւշչովքա ձեւի շէնքերով, իսկ 1970-ականներէն՝ «նաւ-տուներով»։ 6 Մայիս 1965-ին Լենինկրատին կը շնորհուի հերոս քաղաքի կոչում (առաջին անգամ այսպէս կոչուած է 1 Մայիս1945-ին ԽՍՀՄ Զինուած ուժերու գլխաւոր հրամանատար Ի․ Սթալինի հրամանով&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://pobeda1945-art.ru/gal5/document/doc28.htm|title=Приказ Верховного Главнокомандующего от 1 мая 1945 года № 20 г. Москва|date=|publisher=pobeda1945-art.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131022002350/http://pobeda1945-art.ru/gal5/document/doc28.htm|archivedate=2013-10-22|accessdate=2011-08-11|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;)։ 1966-ին կը հաստատուի Լենինկրատի խորհրդային վերջին գլխաւոր նախագիծը։ Այդ նախագծի համաձայն՝ 1960-ականներուն Վասիլեւսքի կղզիի արեւմտեան հատուածի ողողաբեր տարածքներուն մէջ, Նովոիզմայլովսլի, Եուրի Կակարինի, Տիեզերագանցներու պողոտաներուն մէջ կը սկսի զանգուածային կառուցապատում․ նոր խոշոր բնակելի թաղամասերն կը դառնան Կուպչինոն, Աւտովոն, Ուլէանկան, Դաչնոյէն, Կրաժտանքան, Պոլիւստրովոն, Օխտան։ 1967-ին Հոկտեմբերեան յեղափոխութեան տարելիցին կը կառուցուին «Յուբիլէյնի» մարզանքի պալատը եւ «Օքթէապրսքի» համերգային մեծ սրահը։ 1970-ականներուն կը կառուցապատուին Ուրիցքը, Սոսնովայա Պոլեանան, Վեսէօլի Փոսէօլոքը, Մուրինսքի ռուչեյէն հիւսիս ինկած շրջանը, նախկին Քոմէնդանտսքի օդակայանի տարածքը, Քուպչինոյի հարաւային հատուածը, Շուվալովոն եւ Օզերքին, Հարաւ-Արեւմուտքը, Ռժեւկան եւ Պորոխովիէն։ 1979-ին Ֆիննական ծոցին մէջ կը սկսի ամբարտակի շինարարութիւնը, որ պէտք է քաղաքը պաշտպանէր ջրհեղեղներէ։ 1982-ին Վասիլեւսքի կղզիի Նաւահանգստին մէջ կը կառուցուի Ծովային կայարանը։ 1988-ին Լենինկրատի մէջ կը ծնի 5 միլիոներորդ մարդ։ 1990-ին քաղաքի պատմական կեդրոնը կ'ընդգրկէ [[ԵՈՒՆԵՍՔՕ]]-ի համաշխարհային ժառանգութեան առարկաներու ցանկին մէջ&lt;ref name=&quot;Ленинград: районы новостроек&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Хроника Санкт-Петербурга 20 век. 1961—1980&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.guide-spb.ru/history_14|title=Хроника Санкт-Петербурга 20 век. 1961—1980|publisher=Гид Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130521223650/http://www.guide-spb.ru/history_14|archivedate=2013-05-21|accessdate=2012-08-17|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;210&quot;&gt;
|Յեղափոխականները յեղափոխութեան առաջին տարելիցին Սմոլնիի մոտ Մարքսի յուշարձանի բացման 7 Նոյեմբեր 1918 
Պատկեր:RIAN archive 5634 Antiaircrafters guarding the sky of Leningrad.jpg|«Զենիթակիրները Լենինկրատի երկինքը պաշտպանելու ժամանակ Հոկտեմբեր, 1941 
Պատկեր:Kerk van de verlosser op het Bloed aan het Gribojedovkanaal.jpg|Քրիստոսի արեան յարութեան տաճար Յունիս, 1973 
Պատկեր:Smolny Monastery 0.jpg|Սմոլնիի տաճար, 1991 
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Յետխորհրդային շրջան ===
[[Պատկեր:Coat_of_Arms_of_Saint_Petersburg_(2003).svg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Coat_of_Arms_of_Saint_Petersburg_(2003).svg|աջից|321x321փքս|Սեն Փեթերսպուրկի զինանշանը, 1991]]
1991-ին  հանրաքուէի արդիւնքներով Լենինկրատցիներու 54 %-ը կողմ քուէարկեց քաղաքին իր պատմական՝ Սեն Փեթերսպուրկ անուանումը ետ վերադարձնելուն։ 6 Սեպտեմբեր 1991-ին ՌԽՖՍՀ Գերագոյն խորհուրդի նախագահութեան հրամանով այն ետ վերադարձուած է&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://bestpravo.com/fed1991/data01/tex11077.htm|title=Указ Президиума ВС РСФСР от 06.09.91 № 1643-I О возвращении городу Ленинграду его исторического названия Санкт-Петербург|archiveurl=https://www.webcitation.org/64vAb8sjl|archivedate=2012-01-24|accessdate=2011-10-21}}&lt;/ref&gt;, իսկ 21 Ապրիլ 1992 -ին ՌԴ ժողովրդական դէպուտատներու համագումարը այն ներառած է ՌԽՖՍՀ սահմանադրութեան մէջ&lt;ref name=&quot;constitution.garant.ru&quot;&gt;[http://constitution.garant.ru/history/ussr-rsfsr/1978/zakony/183094/ Закон РФ от 21 апреля 1992 г. № 2708-I «Об изменениях и дополнениях Конституции (Основного Закона) Российской Советской Федеративной Социалистической Республики»]&lt;/ref&gt;։ 25 Դեկտեմբեր 1993-ին համաժողովրդական քուէարկութեան արդիւնքով ուժի մէջ կը մտնէ ՌԴ սահմանադրութիւնը, որ կը հաստատէ Սեն Փեթերսպուրկ անուանումը։  12 Յունիս 1991-ին Անատոլի Սոբչաքը կ'ընտրուի քաղաքապետ։ 13 Մարտ 1996-ին գործադիր իշխանութիւնը կը փոխանցուի Սեն Փեթերսպուրկի վարչութեան, որ կը ձեւաւորէ Սեն Փեթերսպուրկի նահանգապետը։ Քաղաքապետի պաշտօնը կը վերացուի։

Փեթերսպուրկի համար կարեւոր իրադարձութիւն էր 1994-ի Բարի կամքի խաղերը։ 1995-ին մետրոպոլիտէնի «Լեսնայա» եւ «Արիութեան հրապարակ» կայարաններու միջեւ ինկած հատուածին մէջ տեղի ունեցած վթարի պատճառով դադարեցուած է գնացքներու շարժը (վերականգնուեցաւ 2004-ին)։ 1991–2007-ականներուն տեղադրուած են բազում յուշարձաններ, վերականգնուած Քոնստանտինովսքի պալատը, Քրիստոսի արեան յարութեան տաճարը եւ այլն։ 25 Մայիս 1991-ին՝ երկար ընդմիջումէն ետք առաջին անգամ եկեղեցական պատարագ կատարուած է Կազանի Աստուածամօր տաճարին մէջ։ 2000-ին կառուցուած է Սառցէ պալատը, ուր նոյն թուականին տեղի ունեցած է հոկէյի աշխարհի առաջնութիւնը։ 1998–2011-ականներուն Սեն Փեթերսպուրկի շուրջը կառուցուած է օղակային ինքնաշարժի ճանապարհ․  15 Դեկտեմբեր 2004-ին բացուած է Օբուխովի մեծ կամուրջը (յայտնի իբրեւ «կայմապարաններով կամուրջ»)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.dsto-spb.ru/showcontent.aspx?id=24|title=По итогам работы. Строительство|publisher=Дирекция по строительству транспортного обхода Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111106011542/http://www.dsto-spb.ru/showcontent.aspx?id=24|archivedate=2011-11-06|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ 2005-ին քաղաքի օրէնսդիր ժողովը ընդունած է Սեն Փեթերսպուրկի նոր գլխաւոր նախագիծը, որ կը սահմանէր քաղաքի յետագայ զարգացումը մինչեւ 2025&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.kgainfo.spb.ru/genplan/zakon/001.html|title=Закон Санкт-Петербурга &quot;О Генеральном плане Санкт-Петербурга и границах зон охраны объектов культурного наследия на территории Санкт-Петербурга&quot; от 21 декабря 2005 г.|publisher=Комитет по градостроительству и архитектуре Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120630184241/http://www.kgainfo.spb.ru/genplan/zakon/001.html|archivedate=2012-06-30|accessdate=2012-07-17|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Хроника Санкт-Петербурга 20 век. 1981—2000&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.guide-spb.ru/history_15|title=Хроника Санкт-Петербурга 20 век. 1981—2000|publisher=Гид Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130521210920/http://www.guide-spb.ru/history_15|archivedate=2013-05-21|accessdate=2012-08-17|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

1997-էն  տեղի կ'ունենայ ամենամեայ տնտեսական գագաթնաժողովը՝ Փեթերսպուրկի միջազգային տնտեսական ֆորումը, որ միջազգային կարեւոր տնտեսական եւ քաղաքական միջոցառում է․ այն ոչ պաշտօնապէս ստացած է «Ռուսական Տաւոս» անունը։ 2006-էն ֆորումը փոխած է ձեւաչափը՝ դառնալով ռուսական եւ արտասահմանեան խոշոր ընկերութիւններու ղեկավարներու, պետութիւններու ղեկավարներու եւ քաղաքական առաջնորդներու, վարչապետներու, փոխվարչապետներու, նախարարներու, նահանգապետներու մասնակցութեամբ միջոցառում (2017-ին կը մասնակցէր աւելի քան 14 000 մարդ աւելի քան 143 երկիրներէ)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.forumspb.com/smi/itogi/|title=СМИ - ИТОГИ ПМЭФ-2017|publisher=Фонд «Росконгресс»|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190328084033/https://www.forumspb.com/smi/itogi/|archivedate=2019-03-28|accessdate=2017-08-30|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։  15-17 Յուլիս 2006-ը Ստրելնայի Քոնստանտինովսքի պալատին մէջ տեղի ունեցած է «մեծ ութնեակի» գագաթնաժողովը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://telegrafua.com/archive/322/6076/|title=Большая «энергетическая игра»|publisher=Киевский ТелеграфЪ|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120127134104/http://telegrafua.com/archive/322/6076/|archivedate=2012-01-27|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ 3 Օգոստոս 2011-ին Սեն Փեթերսպուրկի նահանգապետ նշանակուած է Գէորգի Պոլտաւչենքոն&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.regnum.ru/news/polit/1440701.html|title=Георгий Полтавченко вступил в должность губернатора Санкт-Петербурга|publisher=REGNUM|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121205050229/http://www.regnum.ru/news/polit/1440701.html|archivedate=2012-12-05|accessdate=2012-07-17|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

2017-ին «Քրեսդովսքի» մարզադաշտին տեղի ունեցած են խմբային փուլի [[ֆութպոլ]]ային հանդիպումները եւ [[ՖԻՖԱ]]-ի դաշնութիւններու գաւաթը։ 2018-ին ծրագրուած են ՖԻՖԱ-ի աշխարհի առաջնութեան եզրափակիչ հանդիպումները։ Քաղաքին մէջ տեղի ունեցած են խմբային փուլի հանդիպումները, կիսաեզրափակիչը եւ երրորդ տեղի համար հանդիպումը։

=== Պարգեւներ ===

* Հերոս քաղաքի կոչումը շնորհուած է 1 Մայիս 1945-ին Գերագոյն հրամանատար Ի․ Սթալինի № 20 հրամանով։ 
*«Ոսկիէ աստղ» մետալը շնորհուած է  8 Մայիս1965-ին «Հայրենիքի նկատմամբ ունեցած նշանակալի վաստակի, երկարամեայ թշնամական շրջափակման պայմաններուն ֆաշիստական զաւթիչներու դէմ պայքարին ցուցաբերած արիութեան եւ հերոսութեան համար եւ 1941–1945-ականներուն Հայրենական մեծ պատերազմին խորհրդային ժողովուրդի տարած յաղթանակի 20-ամեակի կապակցութեամբ»&lt;ref name=&quot;Памятные даты Петербурга май&quot;&gt;{{cite web|url=http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=5|title=Памятные даты Петербурга. Май|publisher=Мир Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130524133149/http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=5|archivedate=2013-05-24|accessdate=2012-11-09|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
* Լենինի շքանշան (26 Յունուար1945)՝ շրջափակման պայմաններուն ֆաշիստական զաւթիչներու դէմ պայքարին ցուցաբերած արիութեան եւ խիզախութեան համար&lt;ref name=&quot;Памятные даты Петербурга январь&quot;&gt;{{cite web|url=http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=1|title=Памятные даты Петербурга. Январь|publisher=Мир Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130524152139/http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=1|archivedate=2013-05-24|accessdate=2012-11-09|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
* Լենինի շքանշան (21 Յունիս 1957)՝ Լենինկրատի 250-ամեակի կապակցութեամբ&lt;ref name=&quot;Памятные даты Петербурга июнь&quot;&gt;{{cite web|url=http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=6|title=Памятные даты Петербурга. Июнь|publisher=Мир Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130524145654/http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=6|archivedate=2013-05-24|accessdate=2012-11-09|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
* Հոկտեմբերեան յեղափոխութեան շքանշան (4 Նոյեմբեր 1967)՝ Հոկտեմբերեան մեծ ընկերային յեղափոխութեան 50-ամեակի կապակցութեամբ&lt;ref name=&quot;Памятные даты Петербурга ноябрь&quot;&gt;{{cite web|url=http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=11|title=Памятные даты Петербурга. Ноябрь|publisher=Мир Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130524145126/http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=11|archivedate=2013-05-24|accessdate=2012-11-09|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
* ՌԽՖՍՀ կարմիր դրօշի շքանշան (5 Դեկտեմբեր1919)՝ Փեթրոկրատի պրոլետարիատի հերոսութեան եւ անձնազոհութեան, Քաղաքացիական պատերազմին Փեթրոկրատի պաշտպանութեան համար&lt;ref name=&quot;Памятные даты Петербурга декабрь&quot;&gt;{{cite web|url=http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=12|title=Памятные даты Петербурга. Декабрь|publisher=Мир Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130524140023/http://mirpeterburga.ru/dats/?mo=12|archivedate=2013-05-24|accessdate=2012-11-09|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
* Զբէսաշրջութեան մէջ «''World Travel Awards''» մրցանակի դափնեկիր «Եւրոպական լաւագոյն քաղաքային ուղղութիւն» անուանակարգին (2015, 2016, 2017)&lt;ref&gt;[https://russian.rt.com/russia/news/435265-peterburg-premiya-world-travel-awards Петербург в третий раз получил премию World Travel Awards]&lt;/ref&gt;։

=== Քաղաքի անուանման պատմութիւն ===
Սեն Փեթերսպուրկը ([[գերմաներէն]]էն՝ «Պետրոս առաքեալի քաղաք») հիմնադրումէն՝ 27 Մայիս 1703-էն(16) մինչեւ 31 Օգոստոս 1914-ը (18) կոչուած է նիտերլանտական տարբերակով՝ Sankt Pieter Burch (Սան(կ)տփիթերպուրկ)։ Սկզբնական շրջանին այսպէս կոչուած է 1703-ի Մայիսի կէսերուն Զայաչի կղզիին մէջ հիմնադրուած ամրոցը․ շուտով անուանումը տարածուած է ամբողջ քաղաքին վրայ։ Ոչ պաշտօնական պարագաներուն քաղաքը կ'անուանէին Փեթերսպուրկ, իսկ խօսակցական լեզուով՝ ուղղակի Պիթէր{{sfn|Санкт-Петербург: энциклопедия|2006|с=632}}։

31 Օգոստոս 1914-ին (18) Ռուսաստանի՝ [[Առաջին Համաշխարհային Պատերազմի Թանգարան|Առաջին համաշխարհային պատերազմ]] մտնելէն ետք, կայսր Նիքոլա Բ.-ը յայտարարեց քաղաքի օտարերկրեայ Սեն Փեթերսպուրկ անունը Փեթրոկրատով փոխարինելու մասին՝ իբրեւ աւելի հայրենասիրական եւ ինչ-որ անցանկալի ընկերակցութենէն խուսափելու համար։ Այդ ժամ մայրաքաղաքի անունը այլեւս չէր զուգորդէր Պետրոս առաքեալի հետ, այլ միայն այն հիմնողի՝ Պետրոս կայսեր հետ&lt;ref&gt;''Елена Хеллберг-Хирн.'' Печать империи. Постсоветский Петербург. Перевод с английского Д. Д. Невельской. Издательство «Европейский Дом» — 2008—414 с., илл. ISBN 978-5-8015-0232-8, С. 119&lt;/ref&gt;։ Նոր անունը աւելի վաղ հանդիպած է ինչպէս գեղարուեստական գրականութեան մէջ (Ա․ Պուշկին), այդպէս ալ որոշ հաստատութիւններու անուանումներուն մէջ (Փեթրոկրատի հնածէսական թեմ)։ Այդուհանդերձ, առօրեային մէջ նոր անուանումը դժուար կը պահպանէր իր գոյութիւնը․ դեռեւս 1920-ականներու սկիզբը խօսակցական լեզւով շատերը կը շարունակէին քաղաքը անուանել Փեթերսպուրկ{{sfn|Санкт-Петербург: энциклопедия|2006|с=662}}։

26 Յունուար 1924-ին ԽՍՀՄ Խորհուրդներու Բ. համամիութենական համագումարը բաւարարած (Գրիգորի Զինովեւի նախաձեռնութիւն) է Փեթրոկրատի խորհուրդի խնդրանքը եւ իր որոշմամբ վերանուանած է Փեթրոկրատը Լենինկրատի՝ [[Վլատիմիր Լենին]]ի՝ 1917-ի Հոկտեմբերեան յեղափոխութեան կազմակերպիչներէն մէկուն, Խորհրդային պետութեան (ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ) հիմնադրի եւ ղեկավարի պատուին, որ վախճանուած էր անոցմէ 5 օր առաջ{{sfn|Санкт-Петербург: энциклопедия|2006|с=449}}։
[[Պատկեր:Referendum1991_bulletin.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Referendum1991_bulletin.jpg|մինի|358x358փքս|1991 թվականի հունիսի 12-ի քաղաքին իր պատմական անունը վերադարձնելու հանրաքվեի հարցաթերթիկ։]]
12 Յունիս 1991-ին տեղի ունեցած հարցման մասնակիցներու 54,86 %-ը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.rosbalt.ru/piter/2011/09/06/886714.html|title=Вишневский: Не слышал, чтобы Собчак поддерживал переименование Ленинграда|publisher=Нормативная база Росбалт|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120205040825/http://www.rosbalt.ru/piter/2011/09/06/886714.html|archivedate=2012-02-05|accessdate=2011-11-24|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt; կողմ արտայայտուած են քաղաքին իր պատմական անուանումը վերադարձնելուն։ ՌԽՖՍՀ գերագոյն խորհուրդի նախագահութեան 6 Սեպտեմբեր 1991-ի № 1643-I հրամանով քաղաքին վերադարձուած է անոր սկզբնական անունը՝ Սեն Փեթերսպուրկ։ Սակայն մինչեւ Փետրուար1992-ը շարք մը ուսումնական հաստատութիւններ կը շարունակէին կոչուիլ Լենինկրատեան&lt;ref&gt;https://www.gazeta.ru/social/2016/09/05/10177931.shtml&lt;/ref&gt;։ 21 Ապրիլ 1992-ին ՌԴ ժողովրդական դէպուտատներու համագումարը ՌԽՖՍՀ սահմանադրութեան 71 յօդուածի մէջ ներառեց քաղաքի նոր անուանումը&lt;ref name=&quot;constitution.garant.ru&quot; /&gt;։ Տուեալ լրացումը ուժի մէջ մտաւ անոր՝ «Ռուսքայա կազեթա» թերթին մէվ հրապարակուելէն անմիջապէս ետք՝ 16 Մայիս 1992—ին&lt;ref&gt;[http://yeltsin.ru/upload/newspaper/1992/rs05_16_92_2/index.html Закон Российской Федерации от 21 апреля 1992 года № 2708-I «Об изменениях и дополнениях Конституции (Основного Закона) Российской Советской Федеративной Социалистической Республики»]{{Dead link|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} // «Российская газета», 16 мая 1992 года, № 111 (447), с. 3—5.&lt;/ref&gt;։ Սեն Փեթերսպուրկին իր պատմական անուանումը վերադարձնելու գլխաւոր նախաձեռնողը, որ մեծ դեր խաղցաւ այդ գործին մէջ, քաղաքապետ Անատոլի Սոբչաքն էր, որ այս գործը համարած է իր քաղաքական ամենամեծ ձեռքբերումը (որ յաւերժացուած է 2006-ին անոր պատուին յուշարձան կանգնեցնելով)։ Ան յոյս ունէր, որ իր քաղաքը Պալտիքայի մէջ դառնալու է դրամատունային, առեւտրային, զբօսաշրջային եւ մշակութային կեդրոնը․ լաւատեսութեամբ կը գնահատէր նոր Ռուսաստանի մայրաքաղաքը Սեն Փեթերսպուրկ տեղափոխելու հնարաւորութիւնը&lt;ref&gt;''Елена Хеллберг-Хирн.'' Печать империи. Постсоветский Петербург. Перевод с английского Д. Д. Невельской. Издательство «Европейский Дом» — 2008—414 с., илл. ISBN 978-5-8015-0232-8, С. 126, 146—147&lt;/ref&gt;։

1990-ականներուն եւ 21-րդ դարու սկիզբը աւագ սերունդի որոշ մարդոց խօսքով կը շարունակուի հանդիպիլ նախկին անուանումը՝ Լենինկրատ․ այն պարագային, երբ աւելի երիտասարդ սերունդի խօսքով այն գրեթէ ակնթարթօրէն անհետացած է{{sfn|Санкт-Петербург: энциклопедия|2006|с=632}}։ Միեւնոյն ժամանակ այդ անուանումը կը հանդիպի կոմունիստական եւ խորհրդայնամէտ հայեացքներու տէր երիտասարդներու շրջանին մէջ, ինչպէս նաեւ կը յիշատակուի մշակոյթի մէջ (օրինակ՝ «Լենինկրատ» խումբի անուան մէջ)։ Նախկին անուանումը պահպանուած է որոշ կազմակերպութիւններու անուանումներուն մէջ՝ Լենինկրատի կենդանաբանական այգի, Լենեներկօ եւ այլն։

Քաղաքի ոչ պաշտօնական անուանումներ՝

* Հիւսիսային մայրաքաղաք (Ռուսաստանի երկրորդ մայրաքաղաք)․ այսպէս յաճախ կ'անուանեն Սեն Փեթերսպուրկը՝ յիշելով անոր մինչյեղափոխական կարգավիճակի մասին։
* Հակիրճ՝ СПб (ՍՊբ) տարբերակը կ'օգտագործուի պաշտօնական մատենագրութեան մէջ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://gsnti-norms.ru/norms/common/doc.asp?0&amp;/norms/stands/7_12.htm|title=Библиографическая запись. Сокращение слов на русском языке общие требования и правила|publisher=Нормативная база ГСНТИ|archiveurl=https://www.webcitation.org/6OjOkUx0q|archivedate=2014-04-10|accessdate=2011-10-21}}&lt;/ref&gt;։
* Մշակութային մայրաքաղաք
* Քաղաք Նեւայի վրայ
* Սպիտակ գիշերներու քաղաք
* Պիտէր՝ Սեն Փեթերսպուրկի կրճատ անուանումը, որ քաղաքի ամենահին ոչ պաշտօնական անուանումներէն մէկն է։
* Հիւսիսային Վենետիկ՝ պատկերաւոր համեմատութիւն [[Վենետիկ]]ի հետ՝ մեծ քանակութեան գետերու եւ ջրանցքներու, ինչպէս նաեւ ճարտարապետութեան պատճառով։
* Հիւսիսային Փալմիրա՝ բանաստեղծական համեմատութիւն Փալմիրայի՝ լեգենդար գեղեցկութիւն ունեցող քաղաքի հետ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://severnaypalmira.ucoz.ru/|title=Добро пожаловать на сайт о Санкт-Петербурге!|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111105081609/http://severnaypalmira.ucoz.ru/|archivedate=2011-11-05|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
* Լենինի քաղաք՝ կիսապաշտօնական անուանում խորհրդային ժամանակներուն (որ կը հանդիպի մասնաւորապէս Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակուան պաստառներուն)։
* Երեք յեղափոխութիւններու օրրան (քաղաք)՝ կիսապաշտօնական անուանում, որ կապուած է 1905-1907 եւ 1917 թուականներու յեղափոխական իրադարձութիւններուն քաղաքի ունեցած վճռական դերակատարման հետ։
* Պետրոպոլ՝ բանաստեղծական այլաբերութիւն, Փեթերսպուրկ անուան հելլէնականացուած ձեւը ([[Յունարէն|յուն]]․՝ Πετρούπολης)։ Առաջին անգամ կիրառած է Միխայիլ Լոմոնոսովը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://az.lib.ru/l/lomonosow_m_w/text_0080.shtml|title=ОДА на прибытие Ея Величества великия Государыни Императрицы Елисаветы Петровны из Москвы в Санктпетербург 1742 года по коронации|publisher=Lib.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111107080638/http://az.lib.ru/l/lomonosow_m_w/text_0080.shtml|archivedate=2011-11-07|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
* Նեւոկրատ՝ քաղաքի անուանումը հնածէսներու շրջանին՝ 18-րդ դարուն Սեն Փեթերսպուրկի մէջ հնադաւաններու բնակութիւն հաստատելէն ի վեր։ Այժմ որոշ պարբերականներու մէջ հրատարակութեան վայրը կը նշուի ոչ թէ Սեն Փեթերսպուրկ, այլ Նեւոկրատ (Извещение Российского Совета Древлеправославной Поморской Церкви. — Невоград, 1991)։ Տեղի պոմորեան հնածէսական համայնքը եւս կը կր է ոչ պաշտօնական Նեւսքայա անունը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://pomorian.narod.ru/module2_1.htm|title=История Невской общины|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120809000031/http://pomorian.narod.ru/module2_1.htm|archivedate=2012-08-09|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
* Պատուհան դէպի [[Եւրոպա]]՝ այս մակդիրը տարածուած է այն բանէն ետք, երբ այն կիրառած է Ալեքսանդր Պուշկինը «պղինձէ հեծեալը» պոէմի նախերգանքին մէջ (1833)։ Ինքը Պուշկինը, սակայն, այդ կերպարը փոխառած է իտալացի փիլիսոփայ եւ քննադատ Ֆրանչեսքօ Ալկարօտտիէն&lt;ref&gt;См. «Lettere sulla Russia» Франческо Альгаротти (1759)&lt;/ref&gt;։
* Քրէական մայրաքաղաք՝ անուանում, որ շրջանառութեան մէջ մտած է «Հանցաւոր Փեթերսպուրկը» հեռուստաշարքի ցուցադրուելէն ետք։

== Ֆիզիկա-աշխարհագրական բնութագիր ==

=== Աշխարհագրական դիրք ===
Սեն Փեթերսպուրկը տեղակայուած է Ռուսաստանի Դաշնութեան հիւսիս-արեւմուտքը՝ Մերձնեւեան դաշտավայրի սահմանին։ Կեդրոնի համակարգերն են՝ 59°57′ հս․ լ.30°19′ աւ. ե.։ Զբաղեցնելով Նեւա գետի գետաբերանին հարող Ֆիննական ծոցի Նեւայի ծովախորշի ափը՝ քաղաքը 90 քմ ձգուած է [[հիւսիս]]-[[արեւմուտք]]էն դէպի [[հարաւ]]-[[արեւելք]]։ Քաղաքի բարձրութիւնը ծովի մակերեւոյթէն ըստ շրջաններու՝ կեդրոն՝ 1-5 մ, հիւսիս՝ 5-30 մ, հարաւ եւ հարաւ-արեւմուտք՝ 5-22 մ։ Քաղաքի սահմանագիծին մէջ ամենաբարձր վայրը Քրասնոյէ Սելօ քաղաքին մէջ գտնուող Տուտերկոֆի բարձունքներն են՝ 176 մեթրով&lt;ref name=&quot;География Ленинграда&quot;&gt;{{книга|автор=Даринский А. В.|часть=|заглавие=География Ленинграда|ссылка=|ответственный=|издание=|место=Л.|издательство=Лениздат|год=1982|страницы=6–18}}&lt;/ref&gt;։  Քաղաքի տարածքին կը գտնուի բարձրութիւններու եւ խորութիւններու հաշուարկման համակարգի զերոյական նիշը, որ քանի մը պետութիւններու հարթաչափական ցանցերու համար կը ծառայէ իբրեւ ելման կէտ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.kronstadt.ru/history_futshtock.htm|title=Кронштадтский футшток|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130618044529/http://www.kronstadt.ru/history_futshtock.htm|archivedate=2013-06-18|accessdate=2012-11-20|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Սեն Փեթերսպուրկը կը գտնուի Մոսկուայի ժամային գօտիին մէջ՝ UTC +3:00։

=== Ջրագրութիւն ===
Սեն Փեթերսպուրկի տարածքին բոլոր ջրահոսքերու ընդհանուր երկարութիւնը 282 քմ է, իսկ անոնց ջրային մակերեսը կը կազմէ քաղաքին մէջ ամբողջ մակերեսի մօտ 7%-ը։ Քաղաքը հիմնուելէն ի վեր ջրագրային ցանցը էական փոփոխութիւններ կրած է։ Քանի որ քաղաքը կը կառուցուէր ցած ճահճային վայրի մէջ, ապա պահանջուեցաւ ջրանցքներու եւ լճակներու չորացում։ Ընդ որուն, անոր արդիւնքով դուրս հանուած հողը կ'օգտագործուէր մակերեւոյթը բարձրացնելու համար։ 19-րդ դարու կէսերուն Նեւա գետի ճիւղաբերան կազմուած էր 48 գետէ եւ ջրանցքներէ, որոնց կը կազմէին 101 կղզի։ Ժամանակի ընթացքին (քաղաքի կառուցման զուգընթաց) շատ ջրաւազաններ կորսնցուցին իրենց նախնական նշանակութիւնը, աղտոտեցան եւ սորուն նիւթով լեցուեցան։ 20-րդ դարուն ջրանցքներու, վտակներու եւ գետաբազուկներու լցման արդիւնքով կղզիներու թիւը կրճատեցաւ 42-ի։

Քաղաքի հիմնական ջրային մայրուղին՝ Նեւա գետն է, որ կը լեցուի Ֆիննական ծոցի Նեւայի ծովախորշ։ Առաւել նշանակալի են ճիւղաբերանի գետաբազուկներ Մեծ եւ Փոքր Նեւան, Մեծ, Միջին եւ Փոքր Նեւկան, Ֆոնտանկան, Մոյկան, Եկատէրինգոֆկան, Քրեստովքան, Քարպովքան, Ժդանովքան, Սմոլենքան, Պրէաժքան, Քրոնվէրի նեղուցը, Մորսկօ ջրանցքը, Օպվոդնի ջրանցքը, Կրիպոյէտովի ջրանցքը, Քրիւքովի ջրանցքը։ Քաղաքի սահմանագիծին մէջ Նեւայի հիմնական վտակներն են ձախէն՝ Իժորա, Սլաւէանքա, Մուրզինքա, աջէն՝ Օխտա, Չէօռնայա Ռեչկա։ Ճիւղաբերանի խոշոր կղզիներն են՝ Վասիլեւսքի, Փեթրոկրատի, Քրեսդովսքի, Դեկաբրիստներու, Ֆիննական ծոցի խոշոր կղզին՝ Քոթլինը&lt;ref name=&quot;Атлас Ленинграда, стр 59&quot;&gt;{{книга|заглавие=Ленинград: Историко-географический атлас|место=М.|издательство=Главное управление геодезии и картографии при Совете министров СССР|год=1981|страницы=59}}&lt;/ref&gt;։ Ջրային առարկաներու վրայ մօտ 800 կամուրջ կառուցուած է (չհաշուած՝ արդիւնաբերական ձեռնարկութիւններու տարածքներուն գտնուող կամուրջները), ինչպէս՝ 218 հետիոտնային եւ 22 բացովի կամուրջ։ Ասոնցմէ որոշները կը գտնուին այնպիսի վայրերու մէջ, որոնք ժամանակին եղած են Սեն Փեթերսպուրկի արուարձանները՝ Քրոնշդատդումքա 5 կամուրջ, Պուշկինի մէջ՝ 54, Պետերկոֆում՝ 51, Պաւլովսքի մէջ՝ 16, Լոմոնոսվի մէջ՝ 7։ Ամենաերկար կամուրջը Օբուխովի մեծ կամուրջն է, որ կը գտնուի Նեւա գետի վրայ (կամուրջի ընդհանուր երկարութիւնը 2824 մ է), ամենալայն կամուրջը Սինի կամուրջն է՝ Մոյքագետի վրայ (99,5 մ)։

Քաղաքի տարածքի զգալի մասը (Նեւա ճիւղաբերանի կղզիները, Ֆիննական ծոցի եւ Բալթեան երկաթուղիի միջեւ ինկած հատուածը, մինչեւ Ֆոնտանքա գետը ինկած ձախ ափը եւ այլն) տեղակայուած է ծովի մակերեւոյթէն 1.2-3 մեթրը չգերազանցող բարձունքներու վրայ։ Այդ շրջանները ջրհեղեղներու վտանգի տակ կը գտնուին, որ հիմնականին կապուած է Ֆիննական ծոցի արեւելեան հատուածին մէջ քամիի առաջացուցած ալեկոծութեան հետ։ Աղետալի ջրհեղեղներ տեղի ունեցած են 19 Նոյեմբեր 1824-ին (7 Նոյեմբեր, մակարդակը ընդունուածէն բարձր էր 4.21 մեթրով) եւ 23 Սեպտեմբեր 1924-ին (3.69 մ)։ Այդ ջրհեղեղի ժամանակ ջուրի տակ անցած է քաղաքի մօտ 70 քմ²-ը։ Փեթերսպուրկի երեք հարիւր տարիներու պատմութեան ընթացքին, ըստ տարբեր աղբիւրներու, գրանցուած է մօտ 300 ջրհեղեղ։ Վերջին վտանգաւոր ջրհեղեղը (ջուրը բարձրացած է մինչեւ 187 սմ՝ Քրոնշդատդի խորքաչափէն) տեղի ունեցած է 16 Նոյեմբեր 2010-ին, իսկ աւելի վտանգաւոր մէկ այլ ջրհեղեղ (220 սմ)՝ 10 Յունուար 2007-ին&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.nevariver.ru/flood_list.php|title=Климат, погода в Санкт-Петербурге|date=|publisher=Всё о реке Неве: мосты, притоки, наводнения...|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111004220801/http://www.nevariver.ru/flood_list.php|archivedate=2011-10-04|accessdate=2011-10-26|author=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Օգոստոս 2011-ին Ֆիննական ծոցի Նեւայի ծովախորշին մէջ գործարկուեցաւ ջրհեղեղներէն Սեն Փեթերսպուրկը պաշտպանող շինութիւններու համալիրը (այսպէս կոչուած «ամբարտակ»)։ Առաջին անգամ այն ամբողջովին գործարկուեցաւ 28 Դեկտեմբեր 2011-ին ջրհեղեղի ժամանակ։ Եթէ ամբարտակը չփակէին, ապա, ըստ սոցիալիստներու նախագուշակմամբ, Նեւայի ջուրը այդ անգամ կը բարձրանար մինչեւ 281 սմ (ջրհեղեղը իր մեծութեամբ կ'ընդգրկուէր 5 խոշոր ջրհեղեղներու մէջ), եւ ջուրի տակ կրնար անցնել քաղաքի մէկ հինգերորդ մասը։ Այսպիսով, կանխարգիլուեցաւ այն վնասը, որ ջրհեղեղի պարագային կրնար մօտ 25 մլր ռուբլի&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.nvspb.ru/tops/potop-otmenyaetsya-47223|title=Потоп отменяется. Комплекс защитных сооружений спас Петербург от наводнения, которое могло войти в пятёрку самых сильных и разрушительных|date=|publisher=Невское время. 29.12.2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120522162421/http://nvspb.ru/tops/potop-otmenyaetsya-47223|archivedate=2012-05-22|accessdate=2012-01-11|author=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
[[Պատկեր:Вид на Петропаловку и Дворцовый pan7.jpg|մինի|1128x1128փքս|Տեսարան Նեւա գետէն դեպի Վասիլեւսքի կղզիի սլաք, Պետրոպավլովեան ամրոց եւ Պալատական կամուրջ սպիտակ գիշերով, 3 Յուլիս, 2010, 1:35 MSD]]
&lt;br /&gt;
=== Կլիմա ===
Փեթերսպուրկի կլիման չափաւոր է, անցումային՝ չափաւոր ցամաքայինէն չափաւոր ծովայինի։ Կլիմայի այսպիսի տեսակը կը բացատրուի քաղաքի աշխարհագրական դիրքով եւ Լենինկրատի մարզին բնորոշ մթնոլորտային շրջանառութեամբ։ Այս պայմանաւորուած է երկիր եւ մթնոլորտ եկող համեմատաբար ոչ մեծ քանակութեան արեւային ջերմութեամբ։ Ըստ Քէօպպէնի կլիմաներու դասակարգման&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://climateandlife.ru/wp-content/uploads/2014/10/%D0%9B%D0%B5%D0%BA%D1%86%D0%B8%D1%8F-7_%D0%9A%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%84%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%B8-%D0%BA%D0%BB%D0%B8%D0%BC%D0%B0%D1%82.pdf|title=Классификация климата. Климаты Земли|work=Климат и жизнь, Climate and life, Лекции и вспомогательные материалы для студентов географических факультетов СПбГУ и ЛХФ ГЛТУ|accessdate=2016-02-26|lang=ru|archive-date=2016-03-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305080206/http://climateandlife.ru/wp-content/uploads/2014/10/%D0%9B%D0%B5%D0%BA%D1%86%D0%B8%D1%8F-7_%D0%9A%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%84%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%B8-%D0%BA%D0%BB%D0%B8%D0%BC%D0%B0%D1%82.pdf|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;՝ քաղաքը կը դասուի խոնաւ ցամաքային կլիմայական տեսակին։ Պալտիք ծովի ցիկլոններու ազդեցութեան պատճառով ամառը կարճ է, տաք ու խոնաւ, իսկ ձմեռը՝ երկար, ցուրտ ու խոնաւ։ Սեն Փեթերսպուրկի կլիման նման է Հելսինքիի կլիմային, թէեւ արեւելեան դիրքի շնորհիւ այստեղ ձմռան աւելի ցուրտ է, իսկ ամռան՝ աւելի տաք։

Արեւի ճառագայթման ընդհանուր հոսքը 1.5 անգամ աւելի քիչ է, քան [[Ուքրանիա]]յի հարաւը եւ երկու անգամ քիչ, քան [[Միջին Ասիա|Միջին Ասիոյ]]։ Մէկ տարուան ընթացքին քաղաքին մէջ միջինը կ'ըլլայ 62 արեւոտ օր։ Այդ պատճառով տարուան մեծ մասը ամպամած եղանակ է եւ ցրուած լուսաւորութեամբ օրեր&lt;ref name=&quot;География Ленинграда2&quot;&gt;{{книга|автор=Даринский А. В.|часть=|заглавие=География Ленинграда|ссылка=|ответственный=|издание=|место=Л.|издательство=Лениздат|год=1982|страницы=21—29}}&lt;/ref&gt;։ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ օրուան տեւողութիւնը կը փոխուի 22 Դեկտեմբերին 5 ժամ 51 վայրկեանէն մինչեւ 22 Յունիսը 18 ժամ, 50 վայրկեան։ Քաղաքին մէջ կը դիտուին այսպէս կոչուած սպիտակ գիշերներ (կը համարուի, որ անոնք կը սկսին 25-26 Մայիսէն եւ կը վերջանայ 16-17 Յուլիսն), երբ արեւը կ'իջնէ հորիզոնի վրայ 9°-էն ոչ աւել եւ գիշերային աղջամուղջը գրեթէ կը միախառնուի առաւօտեանի հետ։ Ընդհանուր առմամբ, սպիտակ գիշերները կը տեւեն 50 օր&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.petrohol.ru/climat.html|title=Климат, погода в Санкт-Петербурге|date=|publisher=petrohol.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101128084637/http://petrohol.ru/climat.html|archivedate=2010-11-28|accessdate=2010-09-17|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Պարզ եղանակին հորիզոնական մակերեւոյթին արեւի ուղիղ ճառագայթման տարեկան լայնոյթը 25 ՄՋ/մ²-էն (Դեկտեմբեր) մինչեւ 686 ՄՋ/մ² (Յունիս) է։ Ամպամածութիւնը կը նուազեցնէ տարեկան արեւային ընդհանուր ճառագայթումը միջինը 21%-ով, իսկ ուղիղ արեւային ճառագայթումը՝ 60%-ով։ Միջին տարեկան ընդհանուր ճառագայթումը կը կազմէ 3156 ՄՋ/մ²{{sfn|Санкт-Петербург: энциклопедия|2006|с=371—372}}։

Քաղաքին բնորոշ է օդային զանգուածներու յաճախակի փոփոխումը, որ հիմնականին պայմանաւորուած է ցիկլոնային ներգործութեամբ։ Ամռան կը գերակշռեն արեւմտեան եւ հիւսիս-արեւմտեան, ձմռան՝ արեւմտեան եւ հարաւ-արեւմտեան քամիները&lt;ref name=&quot;География Ленинграда2&quot; /&gt;։ Փեթերսպուրկի օդերեւութաբանական կայանները տուեալներ ունին 1722-էն։ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ գրանցուած ամենաբարձր ջերմաստիճանը +37,1&amp;nbsp;°C է&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.pogoda.ru.net/monitor.php?id=26063&amp;month=8&amp;year=2010|title=Погода в Санкт-Петербурге в августе 2010|date=|publisher=pogoda.ru.net|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110625152301/http://www.pogoda.ru.net/monitor.php?id=26063&amp;month=8&amp;year=2010|archivedate=2011-06-25|accessdate=2010-09-17|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;, իսկ ամենացածը՝ -35,9&amp;nbsp;°C&lt;ref name=&quot;Книга рекордов Петербурга&quot;&gt;Книга рекордов Петербурга. Всё самое-самое в истории и жизни города. Редактор-составитель Дмитрий Шерих. — СПб.: Иванов и Лещинский, 1995. С.8—9.&lt;/ref&gt;։
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
! colspan=&quot;14&quot; |Կլիմայական տուեալները
|-
|Ամիս
|Յունուար
|Փետրուար
|Մարտ
|Ապրիլ
|Մայիս
|Յունիս
|Յուլիս
|Օգոստոս
|Սեպտեմբեր
|Հոկտեմբեր
|Նոյեմբեր
|Դեկտեմբեր
|Տարի
|-
!Ցուցանիշային բարձր °C (°F)
|8.7
(47.7)
|10.2
(50.4)
|14.9
(58.8)
|25.3
(77.5)
|32.0
(89.6)
|34.6
(94.3)
|35.3
(95.5)
|37.1
(98.8)
|30.4
(86.7)
|21.0
(69.8)
|12.3
(54.1)
|10.9
(51.6)
|37.1
(98.8)
|-
!&lt;abbr&gt;Միջին բարձր&lt;/abbr&gt; °C (°F)
|−3.0
(26.6)
|−3.0
(26.6)
|2.0
(35.6)
|9.3
(48.7)
|16.0
(60.8)
|20.0
(68)
|23.0
(73.4)
|20.8
(69.4)
|15.0
(59)
|8.6
(47.5)
|2.0
(35.6)
|−1.5
(29.3)
|9.1
(48.4)
|-
!Միջին օրական °C (°F)
|−5.5
(22.1)
|−5.8
(21.6)
|−1.3
(29.7)
|5.1
(41.2)
|11.3
(52.3)
|15.7
(60.3)
|18.8
(65.8)
|16.9
(62.4)
|11.6
(52.9)
|6.2
(43.2)
|0.1
(32.2)
|−3.7
(25.3)
|5.8
(42.4)
|-
!&lt;abbr&gt;Միջին ցած&lt;/abbr&gt; °C (°F)
|−8.0
(17.6)
|−8.5
(16.7)
|−4.2
(24.4)
|1.5
(34.7)
|7.0
(44.6)
|11.7
(53.1)
|15.0
(59)
|13.4
(56.1)
|8.8
(47.8)
|4.0
(39.2)
|−1.8
(28.8)
|−6.1
(21)
|2.7
(36.9)
|-
!Ցուցանիշային ցած °C (°F)
|−35.9
(−32.6)
|−35.2
(−31.4)
|−29.9
(−21.8)
|−21.8
(−7.2)
|−6.6
(20.1)
|0.1
(32.2)
|4.9
(40.8)
|1.3
(34.3)
|−3.1
(26.4)
|−12.9
(8.8)
|−22.2
(−8)
|−34.4
(−29.9)
|−35.9
(−32.6)
|-
!Տեղումներ մմ (դիւյմ)
|44
(1.73)
|33
(1.3)
|37
(1.46)
|31
(1.22)
|46
(1.81)
|71
(2.8)
|79
(3.11)
|83
(3.27)
|64
(2.52)
|68
(2.68)
|55
(2.17)
|51
(2.01)
|661
(26.02)
|-
!&lt;abbr&gt;Միջ.&lt;/abbr&gt; անձրեւոտ օրեր
|9
|7
|10
|13
|16
|18
|17
|17
|20
|20
|16
|10
|173
|-
!&lt;abbr&gt;Միջ.&lt;/abbr&gt; ձնառատ օրեր
|17
|17
|10
|3
|0
|0
|0
|0
|0
|2
|9
|17
|75
|-
!% խոնաւութիւն
|86
|84
|79
|69
|65
|69
|71
|76
|80
|83
|86
|87
|78
|-
!Միջին ամսական արեւային ժամ
|21.7
|53.7
|124.0
|180.0
|260.4
|276.0
|266.6
|213.9
|129.0
|71.3
|24.0
|12.4
|1633
|}

=== Բուսականութիւն ===
Սեն Փեթերսպուրկի եւ արուարձաններու անտառները ջրային մակերեւոյթի հետ կը զբաղեցնեն քաղաքային տարածքի մօտ 40%-ը (2002-ի տուեալներով)։ 2000-ին քաղաքի մէկ բնակիչին բաժին կ'իյնար մօտ 65 մ² անտառ։ Կանաչ ծառատունկներու ընդհանուր մակերեսը կը գերազանցէ 31 000 հա-ը, որոնցմէ են՝ 68 զբօսայգի, 166 այգի, 730 հրապարակ, 232 ծառուղի, 750 կանաչապատ փողոց{{sfn|Санкт-Петербург: энциклопедия|2006|с=296—297}}։ Քաղաքի զբօսայգիները տեղակայուած են տարբեր լանդշաֆտային պայմաններու մէջ՝ Ֆիննական ծոցի ափի ստորին եւ վերին հատուածներուն մէջ (Ստրելնայի, Փեթերկոֆի եւ Լոմոնոսովի զբօսայգիները), մօրենային հարթավայրու մէջ (Պուշկին քաղաքի զբօսայգիները), կամային բլուրներուն (Շուվալովի զբօսայգի, Ռոսինովի պուրակ)։ Շարք մը զբօսայգիներու հիմքը կը կազմեն բնական անտառները, որոնք մինչ այժմ պահպանած են իրենց ծառակազմը (Սոսնովքա, Ուդալնի զբօսայգի)։ Շատ զբօսայգիներ, որոնք հիմնուած են  հետպատերազմեան տարիներուն, բաժնուած են տարածքներու, ուր բնափայտի բուսականութիւնը փաստացի կը բացակայէր (Մոսկովեան յաղթանակի զբօսայգի, Ծովամերձ յաղթանակի այգի)){{sfn|Санкт-Петербург: энциклопедия|2006|с=643}}։ Քաղաքի ծայրամասերուն մէջ պահպանուած են հարաւային տայգայի ենթագօտիէն  մնացած անտառային զանգուածներ՝ Յունտոլովի արգելոցը, Ռժեւսքի անտառապուրակը, Օխտա գետի երկայնքով անտառային կղզեակները, Տալլինի մայրուղին, Նեւա գետի եւ Մոսկուա գնացող երկաթուղիի միջեւ հատուածը&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;{{книга|автор=Даринский А. В.|часть=|заглавие=География Ленинграда|ссылка=|ответственный=|издание=|место=Л.|издательство=Лениздат|год=1982|страницы=46—47}}&lt;/ref&gt;։&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;210&quot;&gt;
Պատկեր:Catherine park in Tsarskoe Selo 02.jpg|Եկատերինինսքի զբօսայգին Պուշկին քաղաքին մէջ
Պատկեր:Sunset over Neva river.jpg|Մայրամուտ սառցապատ Նեւայի վրայ
Պատկեր:Bolshoy Obukhovsky Bridge SPB (img1).jpg|Օբուխովի մեծ կամուրջը Նեւայի վրայ
Պատկեր:Park Pobedy SPB 2.jpg|Մոսկովեան յաղթանակի զբօսայգի
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;Քաղաքին մէջ կայ բնութեան յատուկ պահպանուող 7 տարածք՝ 3 պետական արգելոց (Յունտոլովի, Գլադիշեւի, Նեւայի ծովախորշի հիւսիսային ափ) եւ 4 բնութեան յուշարձան (Տուտերկոֆի բարձունքներ, Քոմարովի ափ, Ստրելնայի ափ, Սերգիեւքա զբօսայգի)։ Սեն Փեթերսպուրկի զարգացման գլխաւոր նախագիծով կը ծրագրուի հիմնել եւս 3 արգելոց եւ 2 բնութեան յուշարձան։

=== Բնապահպանական խնդիրներ ===
Ռուսաստանի Դաշնութեան Բնական աղբիւրներու եւ բնապահպանութեան նախարարութեան տուեալներով 2011-ի դրութեամբ Ռուսաստանի խոշոր քաղաքներու բնապահպանական  վարկանիշային սանդղակին մէջ Սեն Փեթերսպուրկը կը զբաղեցնէր երկրորդ տեղը։ Քաղաքին մէջ կը գործէ մթնոլորտային օդը մոնիթորինգ անող 21 ինքնաշարժ կայան։ 2009-ին օդի արտանետումները կազմեցին 625.3 հազ․ տօննա։ Վնասակար նիւթերու արտանետումները բնակչութեան մէկ շունչի հաշուարկով կը կազմէ տարեկան 135.9 քկ, 1 քմ²-ին՝ 434,5 տօննա։ Բոլոր արտանետումներու 91.9%-ը երթեւեկութեան արտանետումներն են։ 2009-ին, նախորդ տարուան հետ համեմատած, երթեւեկութեան արտանետումներու քանակն աւելցած է 1%-ով, իսկ կայուն աղբիւրներու արտանետումները՝ 9.8%-ով

Նեւա գետի, Նեւայի ծովախորշի եւ Ֆիննական ծոցի բնապահպանական վիճակը կը գնահատուի ոչ բաւարար։ Սեն Փեթերսպուրկի սահմաններուն մէջ Նեւան աղտոտած է արդիւնաբերական թափոններով, գետ կը լեցուին հարիւրաւոր արդիւնաբերական ընկերութիւններու թափոններ։ Նեւաով սովորաբար կը փոխադրեն նաւթամթերք։ Իւրաքանչիւր տարի գետ կը լեցուի աւելի քան 80 հազ․ տօննա աղտոտիչ նիւթ։ Ամէն տարի Փեթերսպուրկի բնօգտագործման կոմիտէն միջինին հաշւով կը գրանցէ նաւթամթերքի լցման աւելի քան 40 դէպք&lt;ref name=&quot;Гринпис 2&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.greenpeace.org/russia/ru/campaigns/water-pollution/saveneva/condition/|title=Состояние Невы|publisher=Гринпис|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121125002059/http://www.greenpeace.org/russia/ru/campaigns/water-pollution/saveneva/condition/|archivedate=2012-11-25|accessdate=2012-08-23|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ 2009-ին քաղաքի բնակարանային տնտեսութեան մէջ առաջացաւ 8 մլն մ³ պինդ կենցաղային թափոն։ Քաղաքի արդիւնաբերութիւնը արտադրական տարատեսակ թափոններու աղբիւր կը հանդիսանայ, որոնց զգալի մասը լուրջ վտանգ կը ներկայացնէ շրջակայ միջավայրի համար։ Ա.-Գ. կարգի թափոնները կը տարուին «Կրասնի Բոր» հրաձգարան (Լենինկրատի մարզի Տոսնենսքի շրջան, քաղաքէն 30 քմ դէպի հարաւ)՝ թունաւոր թափոններու, քիմիական, բժշկական, արդիւնաբերական ընկերութիւններու արտադրանքին օգտագործելու համար։

Ջրհեղեղներէն Սեն Փեթերսպուրկը պաշտպանող շինութիւններու համալիրի կառուցմամբ՝ Նեւայի ծովախորշի ջրափոխանակումը՝ Ֆիննական ծոցի արեւելեան հատուածէն, նուազեցաւ 10-20 %-ով։ Անհանգստութեան առիթ է Ֆիննական ծոցի՝ քաղաքի եւ ամբարտակի միջեւ ինկած փոքր ջրային տարածքներու արդէն սկսած աստիճանական ճահճացումը եւ անոր հետ կապուած բոյսերու մնացորդներու փտումը, որ ժամանակի ընթացքին կրնայ հանգեցնել ջրամբարի լրացուցիչ eutrophication եւ ջրատարածութենէն Նեւայի ծովախորշի ընդարձակ հատուածներու հեռացման&lt;ref name=&quot;Базы данных по экологии Финского залива и их структура&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.evol.nw.ru/lew/base1/ftp-ser/base.doc|title=Базы данных по экологии Финского залива и их структура|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111021010258/http://www.evol.nw.ru/lew/base1/ftp-ser/base.doc|archivedate=2011-10-21|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

== Վարչատարածքային բաժանում ==
{|
| colspan=&quot;2&quot; |Սեն Փեթերսպուրկը կը բաժնուի 18 շրջաններու՝
| rowspan=&quot;3&quot; |[[Պատկեր:Spb_all_districts_2005_abc_rus.svg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Spb_all_districts_2005_abc_rus.svg|աջից|մինի|250x250փքս|Սեն Փեթերսպուրկի վարչատարածքային բաժանումը]]
|-
|
# Աթմիրալտէյսքիի
# Վասիլիի կղզիի
# Վիպորկի
# Քալինինի
# Քիրովի
# Քոլբինոյի
# Քրասնոկվարտէյսքի
# Քրասնոսէլսքի
# Քրոնշտադտ
|
# Քուրորտնի
# Մոսկուայի
# Նեւայի
# Փեթրոկրատի
# Պետրոդվորեցի
# Պրիմորսքի
# Պուշկինի
# Ֆրունզէի
# Կեդրոնական
|-
| colspan=&quot;2&quot; |Շրջաններու սահմաններուն տեղակայուած են 111 ներքաղաքային համայնքային կազմաւորումներ՝ 81 համայնքային շրջան (որոշներ ունին անուններ, որոշներ ուղղակի թուագրուած են), 9 քաղաք (Զելենոկորսք, Քոլբինօ, Քրասնոյէ Սելօ, Քրոնշտադտ, Լոմոնոսով, Պաւլովսք, Պետերկոֆ, Պուշկին, Սեստրորեցք) եւ 21 գիւղ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.gov.spb.ru/law?d&amp;nd=8414528&amp;prevDoc=8442196=Закон Санкт-Петербурга «О территориальном устройстве Санкт-Петербурга» (с изменениями на 13 июля 2011 года)|title=О территориальном устройстве Санкт-Петербурга|date=|publisher=gov.spb.ru|accessdate=2011-08-12|author=|lang=}}&lt;/ref&gt;։
|}

=== Իշխանութեան մարմիններ ===
[[Պատկեր:Смольный.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D0%A1%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9.jpg|աջից|մինի|250x250փքս|Սմոլնի՝ քաղաքի կառավարութեան շէնքը]]
[[Պատկեր:Mariinsky_Palace_Saint_Petersburg.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Mariinsky_Palace_Saint_Petersburg.jpg|աջից|մինի|250x250փքս|Մարինոյի պալատ՝ օրէնսդիր ժողովի նստավայրը]]
Քաղաքի պետական իշխանութիւնը կ'իրականացուի 14 Յունուար 1998-ին Օրէնսդիր ժողովի կողմէ ընդունուած կանոնադրութեամբ։ Քաղաքի բարձրաստիճան պաշտօնեան նահանգապետն է, որուն կ'ընտրեն ՌԴ այն քաղաքացիները, որոնք կը բնակինն Սեն Փեթերսպուրկի տարածքին եւ ունին դաշնային օրէնքով սահմանուած ընտրական իրաւունք։ Նահանգապետը կ'ընտրուի գաղտնի քուէարկութեամբ 5 տարի ժամկէտով&lt;ref name=&quot;О выборах губернатора Санкт-Петербурга&quot;&gt;{{cite web|url=http://gov.spb.ru/law?d&amp;nd=537920153&amp;nh=0|title=О выборах высшего должностного лица Санкт-Петербурга - Губернатора Санкт-Петербурга (с изменениями на 22 марта 2013 года)|publisher=Официальный портал администрации СПб|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140722194530/http://gov.spb.ru/law?d&amp;nd=537920153&amp;nh=0|archivedate=2014-07-22|accessdate=2013-05-27|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Օգոստոս 2011-էն քաղաքի նահանգապետն է Գէորգի Պոլտաւչենկոն «Միասնական Ռուսաստան» կուսակցութենէն, որ այդ պաշտօնին նշանակուած է Օրէնսդիր ժողովի կողմէ՝ ՌԴ նախագահի առաջարկով՝ այդ պահուն գործող օրէնսդրութեան համաձայն։ Քաղաքի գործադիր իշխանութիւնը կ'իրականացնէ նահանգապետի կողմէ ղեկավարուող կառավարութիւնը եւ Սեն Փեթերսպուրկի պետական իշխանութեան այլ գործադիր մարմիններ, որոնք կը կազմեն քաղաքի պետական իշխանութեան գործադիր մարմիններու համակարգը՝ Սեն Փեթերսպուրկի վարչութիւնը։ Քաղաքի կառավարութիւնը կը նստի Սմոլնի ուսումնարանի շէնքը։

Քաղաքի օրէնսդիր իշխանութիւնը կ'իրականացնէ Օրէնսդիր ժողովը, որ բաղկացած է 50 պատգամաւորերէ, որոնց կ'ընտրէ քաղաքի բնակչութիւնը՝ 5 տարի ժամկէտով։ Սեպտեմբեր 2016-ին ձեւաւորուած է վեցերորդ գումարման Օրէնսդիր ժողովը, որուն կը մասնակցի 6 կուսակցութիւն՝ Միասնական Ռուսաստան (36 տեղ), Արդար Ռուսաստան (3), ՌԴ կոմունիստական կուսակցութիւն (3), Ռուսաստանի Լիպերալ-դեմոկրատական կուսակցութիւն (3), Աճի կուսակցութիւն (3), Խնձոր կուսակցութիւն (2)&lt;ref name=&quot;Выборы депутатов Законодательного Собрания Санкт-Петербурга шестого созыва&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.st-petersburg.vybory.izbirkom.ru/region/st-petersburg?action=show&amp;vrn=2782000678445&amp;region=78&amp;prver=0&amp;pronetvd=0|title=Выборы депутатов Законодательного Собрания Санкт-Петербурга шестого созыва|publisher=Санкт-Петербургская избирательная комиссия|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170729203202/http://www.st-petersburg.vybory.izbirkom.ru/region/st-petersburg?action=show&amp;vrn=2782000678445&amp;region=78&amp;prver=0&amp;pronetvd=0|archivedate=2017-07-29|accessdate=2017-07-25|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Օրէնսդիր ժողովի նախագահն է Վէաչեսլաւ Մաքարովը (Դեկտեմբեր 2011-էն)։ Օրէնսդիր ժողովի նստավայրը Մարինոյի պալատն է։ Քաղաքի ելեւմտացոյցը, արտաելեւմտացոյցային հիմնադրամի ծախսերը կազմակերպելու, վերահսկելու համար ստեղծուած է Սեն Փեթերսպուրկի Վերահսկողա-հաշուարկային պալատը։ Դատական իշխանութիւնը կ'իրականացնեն Սեն Փեթերսպուրկի կանոնադրական դատարանը եւ խաղարար դատաւորերը&lt;ref name=&quot;Устав Санкт-Петербурга&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.gov.spb.ru/law?d&amp;nd=8308279&amp;prevDoc=8308279&amp;spack=000listid%3D010000000100%26listpos%3D0%26lsz%3D1%26nd%3D9111570%26nh%3D0%26|title=Устав Санкт-Петербурга (с изменениями на 13 июля 2011 года)|publisher=Официальный портал администрации СПб|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110928165107/http://gov.spb.ru/law?d&amp;nd=8308279&amp;prevDoc=8308279&amp;spack=000listid=010000000100&amp;listpos=0&amp;lsz=1&amp;nd=9111570&amp;nh=0&amp;|archivedate=2011-09-28|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Քաղաքին մէջ կը գործեն նաեւ համայնքային կազմաւորումներու պատգամաւորերու խորհուրդներ, որոնց ընտրութիւնները տեղի ունեցած են 2014-ին։

=== Քաղաքային ելեւմտացոյց ===
Սեն Փեթերսպուրկի ելեւմտացոյցի մուտքերու հիմնական մասը կը կազմեն՝ կազմակերպութիւններու շահոյթէն եկած հարկը (26 %), ֆիզիկական անձանց շահոյթի հարկը (45.7 %), մաքսեր (4.4 %), կազմակերպութիւններու սեփականութեան հարկը (6.9 %), պետական եւ համայնքային սեփականութեան տակ գտնուող գոյքի օգտագործման հարկը (3,6 %)։ Հիմնական ծախսեր՝ ազգային տնտեսութիւն (24,61 %), կրթութիւն (24,07 %), առողջապահութիւն (16,34 %), ընկերային քաղաքականութիւն (12,48 %), բնակարանային տնտեսութիւն (10,21 %), համապետական հարցեր (4,86 %), մշակոյթ եւ շարժանկարչութիւն (3,80 %), մարզանք (1,37 %)։ Սեն Փեթերսպուրկի պետական պարտքը 11 Յունուար 2018-ի դրութեամբ կազմած է 34.8 մլր ռուբլի&lt;ref name=&quot;2018 թ&quot;&gt;{{Cite web|url=https://fincom.gov.spb.ru/budget/public-debt/state/1|title=Официальный сайт комитета финансов Санкт-Петербурга - Бюджет - Государственный долг|website=fincom.gov.spb.ru|language=ru|accessdate=2018-02-05|archive-date=2021-04-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20210429131207/https://fincom.gov.spb.ru/budget/public-debt/state/1|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։
{| class=&quot;standard&quot;
! colspan=&quot;16&quot; |Սեն Փեթերսպուրկի ելեւմտացոցյի կատարում, մլր ռուբլի&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.fincom.spb.ru/comfin/budjet/laws.htm?id=10263416@SXFolderAttrSearch&amp;fid=0&amp;link=10263416@SXFolderAttrSearch$10263451@SXTuneAttrSearch$1537246&amp;blk=10263430|title=Законы о бюджете Санкт-Петербурга|publisher=Комитет финансов Санкт-Петербурга (Россия)|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130524122943/http://www.fincom.spb.ru/comfin/budjet/laws.htm?id=10263416@SXFolderAttrSearch&amp;fid=0&amp;link=10263416@SXFolderAttrSearch$10263451@SXTuneAttrSearch$1537246&amp;blk=10263430|archivedate=2013-05-24|accessdate=2012-09-18|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://sptoday.ru/2013_10_01/byudzhet-peterburga-na-2014-god-odobren-smolnym-s-deficitom-v-39-milliardov/ Бюджет Петербурга на 2014 год одобрен Смольным с дефицитом в 39 миллиардов]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://fincom.gov.spb.ru/budget/implementation/main|title=Официальный сайт комитета финансов Санкт-Петербурга - Бюджет - Исполнение бюджета|website=fincom.gov.spb.ru|language=ru|accessdate=2018-02-05|archive-date=2019-07-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20190704190426/https://fincom.gov.spb.ru/budget/implementation/main|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;
|- class=&quot;bright&quot;
!
!2003
!2004
!2005
!2006
!2007
!2008
!2009
!2010
!2011
!2012
!2013
!2014
!2015&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.fincom.spb.ru/comfin/budjet/laws/doc.htm?id=808@cf_npa_bud|title=ИНФОРМАЦИЯ ОБ ИСПОЛНЕНИИ ОСНОВНЫХ ПАРАМЕТРОВ БЮДЖЕТА САНКТ-ПЕТЕРБУРГА ПО СОСТОЯНИЮ НА 31 ДЕКАБРЯ 2015 Г.|accessdate=2016-09-17|archive-date=2021-06-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20210620102308/https://fincom.gov.spb.ru/comfin/budjet/laws/doc.htm?id=808%40cf_npa_bud|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;
!2016&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.fincom.spb.ru/cf/activity/execution/parameters/basic.htm?id=10249164@SXFolderAttrSearch&amp;fid=6&amp;link=10249164@SXFolderAttrSearch$10249167@SXTuneAttrSearch$1537251$-816896488&amp;blk=10273263&amp;g=|title=ИНФОРМАЦИЯ ОБ ИСПОЛНЕНИИ ОСНОВНЫХ ПАРАМЕТРОВ БЮДЖЕТА САНКТ-ПЕТЕРБУРГА ПО СОСТОЯНИЮ НА 31 ДЕКАБРЯ 2016 Г.|accessdate=2017-05-01|archive-date=2017-07-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20170716053403/http://www.fincom.spb.ru/cf/activity/execution/parameters/basic.htm?id=10249164@SXFolderAttrSearch&amp;fid=6&amp;link=10249164@SXFolderAttrSearch$10249167@SXTuneAttrSearch$1537251$-816896488&amp;blk=10273263&amp;g=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;
!2017&lt;ref name=&quot;2018 թ&quot; /&gt;
|-
!Եկամուտ
|76
|87
|116
|215
|278
|339
|316
|347
|400
|374
|405
|426
|439
|477
|466
|-
!Ծախս
|77
|92
|134
|183
|259
|356
|322
|359
|404
|376
|443
|441
|432
|497
|461
|-
!Բաց հառիւ/շահ
| -1
| -4
| -18
| +32
| +19
| -17
| -7
| -11
| -5
| -2
| -39
| -15
| +7
| -20
| +5
|}

=== Արտաքին կապեր ===
[[Պատկեր:General_Consulate_of_Germany.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:General_Consulate_of_Germany.jpg|աջից|մինի|250x250փքս|Գերմանիայի հիւպատոսարանը Սեն Փեթերսպուրկի մէջ]]
Քաղաքը ունի լայնածաւալ արտաքին կապեր։ Քաղաքին մէջ պարբերաբար տեղի կ'ունենան այլ քաղաքներու եւ երկիրներու մշակութային օրեր։ 2017-ին Սեն Փեթերսպուրկը ունեցած է 94 քոյր քաղաք&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.kvs.spb.ru/?p=konsul_skij_korpus_akkreditovannij_v_sankt-peterburge20|title=Сотрудничество Санкт-Петербурга с зарубежными городами и регионами|publisher=Комитет по внешним связям Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170830194252/http://kvs.spb.ru/?p=konsul_skij_korpus_akkreditovannij_v_sankt-peterburge20|archivedate=2017-08-30|accessdate=2017-08-30|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Քաղաքին մէջ կայ 35 երկրի գլխաւոր հիւպատոսարան, 3 պատուաւոր գլխաւոր հիւպատոսարան, 25 պատուաւոր հիւպատոսարան, միջազգային կազմակերպութիւններու ներկայացուցչութիւններ՝ ԱՊՀ մասնակից երկիրներու միջխորհրդարանական ժողովի, Վերակառուցման եւ զարգացման եւրոպական դրամատան ներկայացուցչութիւնները, Եւրասիական զարգացման դրամատան մասնաճիւղը, Եւրասիական տնտեսական միութեան միջխորհրդարանական ժողով, ՌԴ 28 առարկաներու ներկայացուցչութիւններ, գրանցուած են 17 գիտամշակութային ինքնավարութիւններ, 51 ազգային-մշակութային միաւորումներ, 20 հայրենակցութիւն&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://kvs.spb.ru/konsulskij-korpus-akkreditovannyj-v-sankt-peterburge/|title=Консульский корпус, аккредитованный в Санкт-Петербурге|publisher=Комитет по внешним связям Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170830234139/http://kvs.spb.ru/konsulskij-korpus-akkreditovannyj-v-sankt-peterburge/|archivedate=2017-08-30|accessdate=2017-08-30|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

=== Քաղաքի պաշտօնական խորհրդանիշներ ===
Սեն Փեթերսպուրկի պատմական զինանշանը, որ հաստատուած է 1730-ին, վերահաստատուած 1780-ին, լրացուած 1857-ին՝ երբեք չչեղարկուած եւ 1991-ին կրկին կիրառութեան մէջ դրուած, կը համարուի քաղաքի ամենահին եւ հիմնական պաշտօնական խորհրդանիշը։ Ներկայիս դրօշը ընդունուած է 8 Յունիս 1992-ին&lt;ref name=&quot;О введении официальных символов&quot;&gt;{{cite web|url=http://geraldika.ru/symbols/521|title=Решение Ленинградского городского совета народных депутатов от 06.09.1991 № 270 «О введении официальных символов Санкт-Петербурга и возвращении исторических названий»|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110911020609/http://geraldika.ru/symbols/521|archivedate=2011-09-11|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt; եւ ընդգրկոած ՌԴ պետական հերալտիական գրանցամատեանին մէջ, ուր ստացած է 49 համարը։ Սեն Փեթերսպուրկի զինանշանի եւ դրօշի վրայ պատկերուած է կայիսոն՝ իբրեւ մայրաքաղաքի եւ կայսերական իշխանութեան խորհրդանիշ, ծովային խարիսխ՝ իբրեւ ծովային նաւահանգիստի խորհրդանիշ եւ գետի խարիսխ՝ իբրեւ գետի նաւահանգիստի խորհրդանիշ։ Նախօրինակ ծառայած է [[Վատիկան]]ի՝ Սուրբ Պետրոսի քաղաքի զինանշանը։ Սեն Փեթերսպուրկի դրօշը՝ ՌԴ պաշտօնական խորհրդանիշը, ցոյց կու տայ Սեն Փեթերսպուրկի սահմանադրա-իրաւական կարգավիճակը, անոր միասնական բնակչութիւնը, մշակութային հարստութիւնը։ Ընդունուած է 8 Յունիս 1992-ին՝ համապատասխան որոշման դուրս գալէն 9 ամիս ետք&lt;ref name=&quot;О введении официальных символов&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;О детальном описании официальных символов&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.gov.spb.ru/law?d&amp;nd=8376805|title=Закон Санкт Петербурга от 13.05.2003 № 165-23 «О детальном описании официальных символов Санкт-Петербурга и порядке их использования»|publisher=Официальный портал администрации СПб|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160313043212/http://gov.spb.ru/law?d&amp;nd=8376805|archivedate=2016-03-13|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Սեն Փեթերսպուրկի օրհներգը քաղաքի խորհրդանիշներէն մէկն է (երաժշտութիւնը՝ «Հիմն մեծ ժողովուրդին» է Ռեյնկոլտ Կլիէրի «Պղինձէ հեծեալը» բեմապարէն՝ Գրիգորի Կորչմարի խմբագրմամբ, խօսքերը՝ Օլեկ Չուպրովի)։ Ամբողջովին հաստատուած է 13 Մայիս 2003-ին&lt;ref name=&quot;О детальном описании официальных символов&quot; /&gt;։

Սեն Փեթերսպուրկի կանոնադրութեան յօդուած 7-ի համաձայն՝ քաղաքի պատմական խորհրդանիշներ կը համարուին Ծովակալութեան շէնքի սայրաձողի նաւակը, Պղինձէ հեծեալը, Պետրոպաւլովեան տաճարի սայրաձողի հրեշտակը։ Կանոնադրութեան յօդուած 8-ի համաձայն՝ Փեթերսպուրկեան աւանդոյթ է Պետրոպաւլովեան ամրոցի Նարիշկին պատնէշէն կէսօրին հրանօթի կրակոց արձակելը&lt;ref name=&quot;Устав Санкт-Петербурга&quot; /&gt;։

=== Քաղաքային տօներ եւ յիշատակի օրեր ===
Բացի համառուսական եւ միջազգային տօներէն Սեն Փեթերսպուկի մէջ կը նշուին քաղաքային տօները եւ յիշատակելի օրերը'''&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://gov.spb.ru/law?d&amp;nd=8419342&amp;nh=0&amp;ssect=0|title=ЗАКОН САНКТ-ПЕТЕРБУРГА «О праздниках и памятных датах в Санкт-Петербурге» (с изменениями на 14 апреля 2017 года) (редакция, действующая с 1 июля 2017 года)|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2017-09-08}}&lt;/ref&gt;'''

* 14 Յունուար – Սեն Փեթերսպուրկի կանոնադրութեան օր (ընդունուած է 1998-ին),
* 18 Յունուար – Լենինկրատի շրջափակումը ճեղքելու օր (1943),
* 27 Յունուար– Լենինկրատի լիովին ազատագրումը ֆաշիստական շրջափակումէն (1944 ),
* 10 Փետրուար – Ալեքսանդր Պուշկինի յիշատակի օր (բանաստեղծի մահուան օրը 1837-ին),
* 27 Մայիս– Քաղաքի օր, Սեն Փեթերսպուրկի հիմնադրման օր (1703),
* 5 Յունիս – Լենինկրատի ծովային ականային շրջափակումը ճեղքելու օր (1946 , կը նշուի 2006-էն),
* 9 Յունիս – Պետրոս Ա.-ի ծննդեան օր (1672 ),
* 14 Յունիս– Սուրբ բարեպաշտ Եոհան Քրոնշդատդցու յիշատակի օր,
* 20 Յունիս– «Ալ առագաստներ» Փեթերսպուրկեան դպրոցներու շրջանաւարտներու տօն (նշուած է 1968–1979-ականներուն եւ 2005-էն),
* 1 Յուլիս – Ռեստաւրատորի օր (կը նշուի 2006-էն)&lt;sup&gt;[96]&lt;/sup&gt;,
* 12 Յուլիս– Սուրբ բարեպաշտ Պետրոս եւ Պողոս առաքեալներու օր,
* 15 Օգոստոս– Լատոքայի՝ Ռուսիայի առաջին, Սեն Փեթերսպուրկին նախորդող մայրաքաղաքի օր (հիմնադրուած է 753),
* 8 Սեպտեմբեր – Շրջափակման զոհերու յիշատակի օր (Լենինկրատի շրջափակման սկիզբ, 1941),
* 10 Սեպտեմբեր – Սեն Փեթերսպուրկի արդիւնաբերութեան օր (կը նշուի 2016-ին),
* 12 Սեպտեմբեր– Սուրբ իշխան Ալեքսանդր Նեւսքիի մասունքներու տեղափոխում Սեն Փեթերսպուրկ (1724 ), Նիշտատդի հաշտութեան օր (1721 ),
* 30 Հոկտեմբեր– Նաւաշինարարի օր (կը նշուի 2014-էն)։

== Բնակչութիւն ==
2018-ի տուեալներով Սեն Փեթերսպուրկի մէջ կ'ապրի 5 356 755 անձ։ Իր բնակչութեամբ այն [[Ռուսիա|Ռուսաստանի]] երկրորդ եւ [[Եւրոպա]]յի չորրորդ քաղաքն է, ինչպէս նաեւ Եւրոպայի երկրորդ ([[Սթամպուլ]]էն ետք) քաղաքը, որ պետութեան մայրաքաղաք չէ։ Աշխարհի ամենահիւսիսային միլիոնանոց քաղաքն է։

1990-ին քաղաքի բնակչութեան թիւը գերազանցած է 5 մլն մարդը, սակայն 1990–2007-ականներուն նկատուած է կայուն ապաբնակեցում։ 2007-ին բնակչութիւնը կը կազմէր 4 568 047 անձ։ 2009-էն կը նկատուի բնակչութեան աճ, սակայն 2012-ին աճը նկատուած է ներգաղթի հաշուին։ Արդիւնքով 2002–2010-ականներուն բնակչութեան աճը կազմած է 4%-էն մի քիչ աւել (4661.2-էն 4879.6 հազ․)&lt;ref name=&quot;Петерстат2012&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/perepis_itogi1612.htm|title=Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года|publisher=Федеральная служба государственной статистики|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120215042815/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/perepis_itogi1612.htm|archivedate=2012-02-15|accessdate=2012-02-29|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Ըստ Պետական վիճակագրութեան դաշնային ծառայութեան՝ 2010-ին  ծնելիութեան մակարդակը կազմած է 1000։12.0 յարաբերակցութիւն, իսկ մահուան մակարդակը՝ 1000։14.2։ 2010-ի համառուսաստանեան մարդահամարի արդիւնքներով բնակչութեան թիւը կազմած է 4 879 566 մարդ, որոնցմէ 45.6%-ը տղամարդիկ էին, 54.4%-ը՝ կանայք։ 22 Սեպտեմբեր  2012-ին Սեն Փեթերսպուրկի բնակչութիւնը կրկին գերազանցած է 5 միլիոնը։

Քաղաքի շրջաններուն մէջ բնակչութեան թիւով առաջատարն է Պրիմորսքի շրջանը՝ 507.2 հազ․ անձ&lt;ref name=&quot;Петерстат2012&quot; /&gt;։ 2007-ին Փեթերսպուրկցիներու կեանքի ակնկալուող տեւողութիւնը տղամարդոց մօտ կազմած է 64 տարի, իսկ կանանց մօտ՝ 75 տարի (այս ցուցանիշները մէկ տարիով կը գերազանցեն 2006-ի ցուցանիշները)։ 2008-ի դրութեամբ՝ քաղաքի ընդհանուր բնակչութեան 4 571 000-էն 1 100 000-ը թոշակառուներ էին (-որոնցմէ 55%-ը՝ հաշմանդամներ)։ Այդ ժամանակ քաղաքին մէջ կը բնակէր 80-90 տարեկան 139 000 անձ, 90 եւ աւել տարեկան՝ 13 400 անձ, 100 եւ աւել տարեկան՝ 188 անձ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.regnum.ru/news/1061782.html|title=В Санкт-Петербурге на год выросла продолжительность жизни|date=|publisher=regnum.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110812213251/http://www.regnum.ru/news/1061782.html|archivedate=2011-08-12|accessdate=2010-09-17|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Ըստ 2010-ի համառուսաստանեան մարդահամարի՝ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ կը բնակի աւելի քան 200 ազգ եւ ժողովուրդ․ ռուսեր՝ 3 909 000 անձ (իրենց ազգութիւնը նշած ամբողջ բնակչութեան 92,5%-ը), ուքրանացիներ՝ 64 000 (1,52 %), պելառուսեր՝ 38 000 (0,9 %), թաթարներ՝ 31 000 (0,73 %), հրէայներ՝ 24 000 (0,57 %), ուզբեկներ՝ 20 300 (0,48 %), հայեր՝ 20 000 (0,47 %), ազրպէյճանցիներ՝ 17 700 (0,36 %), տաճիկներ՝ 12 100 (0,29 %), վրացիներ՝ 8 300 (0,2 %), մոլդովացիներ՝ 7 200 (0,17 %), ղազախներ՝ 3 400 (0,08 %), ֆիններ՝ 2 600 (0,06 %)&lt;ref name=&quot;Нац. состав Петербурга&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.perepis-2010.ru/results_of_the_census/results-inform.php|title=Окончательные итоги Всероссийской переписи населения 2010 года. Национальный состав населения по субъектам Российской Федерации|publisher=Федеральная служба государственной статистики|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120819154040/http://www.perepis-2010.ru/results_of_the_census/results-inform.php|archivedate=2012-08-19|accessdate=2012-07-23|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Քաղաքի 15 տարեկանէն բարձր բնակչութեան 31,7 %-ը ունի բարձրագոյն կամ թերի բարձրագոյն կրթութիւն, 26,7 %-ը՝ միջին մասնագիտական կրթութիւն, 13,8 %-ը՝ միջին ընդհանուր կրթութիւն, 2287 անձ (0,06 %)՝ ոչ գրագէտ է&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.perepis2002.ru/index.html?id=17|title=Том 4 — «Национальный состав и владение языками, гражданство»|publisher=Сайт «Всероссийская перепись населения 2002 года»|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111010063451/http://www.perepis2002.ru/index.html?id=17|archivedate=2011-10-10|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։  Մայիս 2017-ին տնտեսապէս աշխոյժ բնակչութեան շրջանին մէջ գրանցուած գործազրկութեան մակարդակը կազմած է 1.6%։ Ապրիլ 2017-ին հաշուեգրուած միջին անուանական աշխատավարձը կազմած է 53 272 ռուբլի (Ապրիլ 2016-ի մակարդակի 112,2 %-ը)&lt;ref name=&quot;ИНФОРМАЦИЯ О ПОЛОЖЕНИИ НА РЫНКЕ ТРУДА И В СФЕРЕ ЗАНЯТОСТИ НАСЕЛЕНИЯ САНКТ-ПЕТЕРБУРГА В ЯНВАРЕ-ИЮНЕ 2017 ГОДА&quot;&gt;{{cite web|url=http://gov.spb.ru/static/writable/ckeditor/uploads/2017/07/10/информация%20для%20сайта%20январь-июнь%202017.pdf|title=ИНФОРМАЦИЯ О ПОЛОЖЕНИИ НА РЫНКЕ ТРУДА И В СФЕРЕ ЗАНЯТОСТИ НАСЕЛЕНИЯ САНКТ-ПЕТЕРБУРГА В ЯНВАРЕ-ИЮНЕ 2017 ГОДА|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2017-07-27}}&lt;/ref&gt;։ 2017-ի առաջին քառորդը Սեն Փեթերսպուրկի կառավարութեան որոշմամբ (7 Յունիս 2017) սահմանուած բնակչութեան մէկ շնչին ինկող կենսաապահովման նուազագոյն զամբիւղը կազմած է 10605.7 ռուբլի&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://gov.spb.ru/helper/social/prozhitochnyj-minimum/|title=Величина прожиточного минимума за I квартал 2017 года|publisher=Официальный портал Администрации Санкт-Петербурга|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2017-07-25}}&lt;/ref&gt;։
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
!Տարի
!Բնակչութիւն
|-
!1764
|149 700±100 մարդ
|-
!1765
|150 300±100 մարդ
|-
!1780
|174 800±100 մարդ
|-
!1789
|217 900±100 մարդ
|-
!1800
|220 200±100 մարդ
|-
!1811
|335 600±100 մարդ
|-
!1817
|363 900±100 մարդ
|-
!1825
|424 700±100 մարդ
|-
!1833
|442 900±100 մարդ
|-
!1837
|468 800±100 մարդ
|-
!1840
|470 200±100 մարդ
|-
!1850
|487 300±100 մարդ
|-
!1852
|532 200±100 մարդ
|-
!1863
|539 500±100 մարդ
|-
!1870
|668 000±1000 մարդ
|-
!1882
|928 000±1000 մարդ
|-
!1891
|1 033 600±1000 մարդ
|-
!1900
|1 418 000±1000 մարդ
|-
!1901
|1 439 600±100 մարդ
|-
!1903
|1 281 108 մարդ
|-
!1910
|1 905 600±100 մարդ
|-
!1914
|2 118 500±100 մարդ
|-
!1915
|2 314 500±100 մարդ
|-
!1916
|2 415 700±1000 մարդ
|-
!1917
|2 300 000±1000 մարդ&lt;br /&gt;
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Տարի
!Բնակչություն
|-
!1918
|1 469 000±1000 մարդ
|-
!1919
|900 000±1000 մարդ
|-
!1920
|740 000±1000 մարդ
|-
!1921
|830 000±1000 մարդ
|-
!1922
|960 000±1000 մարդ
|-
!1923
|1 093 000±1000 մարդ
|-
!1924
|1 221 000±1000 մարդ
|-
!1925
|1 379 000±1000 մարդ
|-
!1926
|1 590 770±10 մարդ
|-
!1928
|1 688 300±100 մարդ
|-
!1930
|2 009 500±100 մարդ
|-
!1935
|2 715 700±100 մարդ
|-
!1939
|3 191 304 մարդ
|-
!1940
|2 920 000±1000 մարդ
|-
!1941
|2 992 000±1000 մարդ
|-
!1942
|2 432 000±1000 մարդ
|-
!1943
|622 000±1000 մարդ
|-
!1944
|546 000±1000 մարդ
|-
!1945
|927 000±1000 մարդ
|-
!1946
|1 541 000±1000 մարդ
|-
!1947
|1 920 000±10 000 մարդ
|-
!1948
|1 998 000±1000 մարդ
|-
!1949
|2 218 000±1000 մարդ
|-
!1950
|2 258 000±1000 մարդ
|-
!1955
|2 797 000±1000 մարդ
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Տարի
!Բնակչություն
|-
!1956
|2 814 000±1000 մարդ
|-
!1959
|3 321 196 մարդ
|-
!1960
|3 432 000±1000 մարդ
|-
!1962
|3 036 000±1000 մարդ
|-
!1965
|3 777 200±100 մարդ
|-
!1967
|3 296 000 մարդ
|-
!1970
|3 949 501 մարդ
|-
!1973
|3 679 000±1000 մարդ
|-
!1975
|4 418 000±1000 մարդ
|-
!1976
|3 915 000±1000 մարդ
|-
!1979
|4 588 183 մարդ
|-
!1980
|4 635 200±100 մարդ
|-
!1981
|4 669 400±100 մարդ
|-
!1982
|4 711 200±100 մարդ
|-
!1983
|4 762 100±100 մարդ
|-
!1984
|4 806 400±100 մարդ
|-
!1985
|4 844 200±100 մարդ
|-
!1986
|4 882 200±100 մարդ
|-
!1987
|4 931 200±100 մարդ
|-
!1988
|4 986 900±100 մարդ
|-
!1989
|5 023 506 մարդ
|-
!1990
|5 002 444 մարդ
|-
!1991
|5 007 469 մարդ
|-
!1992
|4 986 405 մարդ
|-
!1993
|4 881 563 մարդ
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Տարի
!Բնակչություն
|-
!1993
|4 942 891 մարդ
|-
!1995
|4 845 407 մարդ
|-
!1996
|4 820 213 մարդ
|-
!1997
|4 806 641 մարդ
|-
!1998
|4 783 982 մարդ
|-
!1999
|4 770 897 մարդ
|-
!2000
|4 741 923 մարդ
|-
!2001
|4 714 844 մարդ
|-
!2002
|4 661 219 մարդ
|-
!2003
|4 656 474 մարդ
|-
!2004
|4 624 083 մարդ
|-
!2005
|4 600 000±10 000 մարդ
|-
!2006
|4 580 620 մարդ
|-
!2007
|4 571 184 մարդ
|-
!2008
|4 568 047 մարդ
|-
!2009
|4 581 854 մարդ
|-
!2010
|4 879 566 մարդ
|-
!2011
|4 899 344 մարդ
|-
!2012
|4 953 219 մարդ
|-
!2013
|5 028 000±1000 մարդ
|-
!2014
|5 131 942 մարդ
|-
!2016
|5 225 690 մարդ
|-
!2017
|5 281 579 մարդ
|-
!2018
|5 351 935 մարդ
|}

== Տնտեսութիւն ==
Սեն Փեթերսպուրկը Ռուսաստանի Դաշնութեան ամենակարեւոր տնտեսական կեդրոններէն մէկն է։ 2015-ին քաղաքի Համախառն շրջանային արդիւնքը, ըստ Պետական վիճակագրութեան դաշնային ծառայութեան տուեալներու, կազմած է 3.024 դրիլիոն ռուբլի (2013-ին՝ 2.491 դրիլիոն ռուբլի)&lt;ref name=&quot;Соц-экон.развитие СПб 2016&quot;&gt;{{cite web|url=http://cedipt.gov.spb.ru/media/uploads/userfiles/2017/03/31/%D0%9F%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_4_%D0%98%D0%A2%D0%9E%D0%93%D0%98_%D0%A1%D0%AD%D0%A0_2016.pdf|title=Санкт-Петербург: Основные итоги социально-экономического развития за январь-декабрь 2016 года|authorlink=Комитет по экономической политике и стратегическому планированию Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180219082747/http://cedipt.gov.spb.ru/media/uploads/userfiles/2017/03/31/%D0%9F%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_4_%D0%98%D0%A2%D0%9E%D0%93%D0%98_%D0%A1%D0%AD%D0%A0_2016.pdf|archivedate=2018-02-19|accessdate=2017-08-30|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Տնտեսական գործունէութեան հիմնական տեսակներն են (փակագիծերուն մէջ՝ Համախառն շրջանային արդիւնքի մասնաբաժինը՝ 2014-ի դրութեամբ)&lt;ref name=&quot;Росстат2016&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.gks.ru/free_doc/doc_2016/region/reg-pok16.pdf|title=Регионы России. Социально-экономические показатели.|authorlink=|publisher=Информационно-издательский центр «Статистика России»|format=PDF|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170311170629/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2016/region/reg-pok16.pdf|archivedate=2017-03-11|accessdate=2017-04-06|subtitle=2016|author=Федеральная служба государственной статистики|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;․

* մեծածախ եւ մանրածախ առեւտուր, ինքնաշարժի երթեւեկութեան միջոցներու, շարժակաւոր հեծանիւներու, կենցաղային իրերու եւ անձնական օգտագործման առարկաներու վերանորոգում (21.5 %),
* մշակող արդիւնաբերութիւն (19.9 %),
* անշարժ գոյքի հետ կապուած գոծարքներ, վարձակալութիւններ եւ ծառայութիւններու մատուցում (19.3 %),
* երթեւեկութիւն եւ կապ (11.8 %),
* առողջապահութիւն եւ ընկերային ծառայութիւններու մատուցում (6 %)&lt;ref&gt;Доли остальных видов деятельности в 2014 г. составили менее 6 % в валовом региональном продукте города каждая.&lt;/ref&gt;։

Քաղաքի ֆինանսական շուկան իր շրջանային ֆինանսական շուկայի մեծութեամբ Ռուսաստանի երկրորդ շուկան է։ Քաղաքին մէջ կը գործեն Սեն Փեթերսպուրկի արժութային սակարանը, «Սեն Փեթերսպուրկ» ապրանքային սսակարանը, Սեն Փեթերսպուրկի հիմնադրամի սակարանը, Սեն Փեթերսպուրկի ապրանքա-հումքային միջազգային սակարանը։ Քաղաքին մէջ գրանցուած է 31 դրամատուն&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.banki.ru/banks/sankt-peterburg/list/?type=registered|title=Список банков Санкт-Петербурга|authorlink=Банки.ру|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170407054844/http://www.banki.ru/banks/sankt-peterburg/list/?type=registered|archivedate=2017-04-07|accessdate=2017-04-06|subtitle=Зарегистрированные в регионе|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt; (առաւել խոշորերն են՝ ՎՏԲ, «Ռոսիա», «Սեն Փեթերսպուրկ», «Տաւրիչեսքի», Պալտիք դրամատուն, Բալթինուեստդրամատուն) եւ այլ շրջաններու աւելի քան 100 դրամատուներու ներկայացուցչութիւններ&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.imercer.com/content/mobility/rankings/d147852/index.html|title=Quality of living rankings|publisher=Mercer|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181120221313/https://www.imercer.com/content/mobility/rankings/d147852/index.html|archivedate=2018-11-20|accessdate=2017-04-06|7=|subtitle=2017 city rankings|lang=en|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

«Mercer»-ի գնահատմամբ՝ 2017-ին Սեն Փեթերսպուրկը քաղաքներուն մէջ կեանքի որակի մակարդակի համաշխարհային վարկանիշին 231 տեղէն կը զբաղեցնէ 176-րդ տեղը։

=== Արդիւնաբերութիւն ===
Արդիւնաբերութեան հիմք կը կազմէ աւելի քան 700 խոշոր եւ միջին ընկերութիւններ, ինչպէս նաեւ աւելի քան 20 000 փոքր ընկերութիւններ։ 2016-ին քաղաքի արդիւնաբերութեամբ թողարկուած արտադրանքի ծաւալը կազմած է 2340.5 մլր ռուբլի, որ 6.9%-ով գերազանցած է նախորդ տարուան ցուցանիշները։ Արտադրուած ապրանքներու 30%-ը կը կազմեն երթեւեկութեան միջոցները, մեքենաները եւ տարատեսակ սարքաւորումները, 15.7%-ը՝ սննդամթերքը՝ ներառեալ խմիչքները եւ ծխախոտը, 5.7%-ը՝ մետաղագործական արտադրանքը եւ պատրաստի մետաղական իրերը&lt;ref name=&quot;Соц-экон.развитие СПб 2016&quot; /&gt;։

Սեն Փեթերսպուրկի արդիւնաբերութեան հիմքը՝ ծանր արդիւնաբերութիւնն է։ Քաղաքին մէջ կ'աշխատին այնպիսի նաւաշինական ընկերութիւններ, ինչպիսիի են «Ծովակալութեան նաւաշինարաններ»-ը (նաւեր ՌԴ ռազմածովային նաւատորմի համար, լցանաւեր, սուզանաւեր), «Միջին Նեւայի նաւաշինական գործարան»-ը (կատերներ, ականազերծիչ նաւեր ՌԴ ռազմածովային նաւատորմի համար), «Պալտիք գործարան»-ը (նաւեր Ծովային նաւատորմի համար, սառցահատեր), «Հիւսիսային նաւաշինարան»-ը (նաւեր ՌԴ ռազմածովային նաւատորմի եւ Ծովային նաւատորմի համար)։ Կը գործեն մեքենաշինական ընկերութիւններ՝ «Քոմբրեսոր» (ճնշող սարքաւորումներ, նաւթագազային սարքաւորումներ), «Լենինկրատի մետաղական գործարան» (շոգեհարթանիւեր, գազահարթանիւեր եւ հիտրաւլիկ հարթանիւեր), «ելեկտրոսիլա» (ելեկտրական մեքենաներ, ուժածիներ), «ելեկտրոպուլտ» գործարան (ելեկտրական սարքաւորումներ), «Սեւկաբել» (ուժահաղորդ մալուխներ, պղինձէ գլանուածքներ), «Քիրովի գործարան» (թրաքթորեր, մետաղական արտադրանք, գիւղատնտեսական արուեստագիտութիւն), «Արսենալ» (տիեզերական արբանեակներ, հրետանային սարքաւորումներ, ճնշող կայաններ), «Իժորայի գործարաններ» (վարձակալութեան սարքաւորում, յատուկ սարքաւորում, ատոմային ռեակտորեր), «Լենինեց» (օդանաւատորմի եւ սպառազինութեան սարքաւորումներ, ռատիոելեկտրոնային սարքաւորումներ), «Սւէտլանա» (X ճառագայթային փողակներ, ռատիոելեկտրոնային սարքաւորումներ եւ բաղկացուցիչ մասեր), Լենինկրատի տեսողական մեքենագիտական միաւորում (տեսողական սարքաւորումներ) եւ այլն։ Զարգացած է երթեւեկութեան մեքենաշինութիւնը՝ «Վագոնմաշ» (ուղեւորափոխադրող վակոններ՝ երկաթուղիներու համար եւ ելեկտրավակոններ՝ մետրոպոլիտէնի համար), Ֆորտ, Թոյոթա, Ճեներալ Մոթորս&lt;ref&gt;[http://loveopium.ru/news/zavod-general-motors.html Завод General Motors в Санкт-Петербурге. Фоторепортаж]&lt;/ref&gt;,  Scania AB, Նիսան, Հունտայ Մոթոր եւ ՄԱՆ ընկերութիւններու մեքենաշինական գործարաններ։ 2016-ին 9 ամիսներու ընթացքին քաղաքին մէջ թողարկուած է Ռուսաստանի մէջ վաճառուող նոր մեքենաներու 25%-ը&lt;sup&gt;[113]&lt;/sup&gt;։ Արդիւնաբերական արտադրանքի զգալի ծաւալը կը ձեւաւորին սպառազինութեան արտադրութեամբ զբաղուող ընկերութիւնները&lt;ref name=&quot;Перечень крупнейших промышленных предприятий Санкт-Петербурга&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.kvs.spb.ru/?p=perechen__krupnejshih_promishlennih_predpriyatij_sankt-peterburga_priveden_v_prilozhenii_3278|title=Перечень крупнейших промышленных предприятий Санкт-Петербурга|publisher=Комитет по внешним связям Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120518031135/http://www.kvs.spb.ru/?p=perechen__krupnejshih_promishlennih_predpriyatij_sankt-peterburga_priveden_v_prilozhenii_3278|archivedate=2012-05-18|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Քաղաքին մէջ զարգացած է սեւ («Սեւերստալ» ընկերութեան Իժորայի խողովակներու գործարան) եւ գունաւոր մետաղագործութեան, քիմիական («ВМП-Нева»), թեթեւ, բազմագրական արդիւնաբերութիւնը։

Սնունդի արդիւնաբերութեան խոշորագոյն ընկերութիւններէն են՝ «Պալտիքա» գարեջուրի գործարանը (գարեջուր, ոչ ոգելից ընպելիքներ, հանքային ջուրեր), «Հայնեքէն» ընկերութեան գարեջրագործարանը, Ստեպան Ռազինի անուան գարեջուրի գործարանը, Մոսկուայի շրջանի հացի գործարանը (հացաբուլկեղէն, ալիւրաշատ հրուշակեղէն), Քրուպսքայայի անուան գործարանը (շաքարներ եւ տուրմ), «Պարնաս-Մ» միսի գործարանը (երշիկեղէն, մսային պահածոներ եւ կիսագործարաններ), «Մելնիցա Կիրովայ»-ն (ձաւար, ալիւր), «Փեթմոլ» կաթի գործարանը (կը պատկանի «Danone»-ին), «Փոլիւսդրովօ» հանքային ջուրերու գործարանը, միսի գործարանները, հրուշակեղէնի արտադրութեամբ, ձկնարտադրութեամբ զբաղուող գործարանները եւ շատ ուրիշներ&lt;ref name=&quot;Перечень крупнейших промышленных предприятий Санкт-Петербурга&quot; /&gt;։&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;210&quot;&gt;
Պատկեր:Spb 06-2017 img26 Kirov Plant.jpg|Կիրովի գործարան
Պատկեր:Streets Sankt-Peterburg sent2011 3934.jpg|Ծովակալութեան նաւաշինարաններու&lt;br&gt; հիւսիսային մասնաշէնք
Պատկեր:Finlandsky Rail Terminal.jpg|Ֆինլանտական կայարան
Պատկեր:Saint Petersburg 2009 tourist pictures 0268.JPG|Զբօսաշրջային մակոյկ &lt;br&gt;Մոյկա գետի վրայ
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Սպառողական շուկայ ===
2016-ին մանրածախ առեւտուրի շրջանառութիւնը կազմած է 1215.6 մլր ռուբլի, որ 1.5%-ով աւելի քիչ է, քան նախորդ տարին։ Սննդամթերքի շրջանառութիւնը (ներառեալ ըմպելիքները եւ ծխախոտները) 2016-ին կազմած է 36%, ոչ տնտեսական ապրանքներունը՝ 64%։ 2016-ին բնակչութեանը մատուցուած է 417 մլր ռուբլիի վճարովի ծառայութիւն&lt;ref name=&quot;Соц-экон.развитие СПб 2016&quot; /&gt;։ Սեն Փեթերսպուրկի սպառողական շուկան աշխատանքով կ'ապահովէ քաղաքային տնտեսութեան մէջ զբաղուած բնակչութեան մէկ հինգերորդ մասին եւ կազմած է համախառն տարածաշրջանային արդիւնքի մէկ հինգերորդ մասը։ Այն կը ներառէ մանրածախ առեւտուրի 15 900 ընկերութիւն (ինչպէս՝ բնակչութեան առօրեայ սպառման տնտեսական ապրանքներ կը մատակարարեն 6500 ընկերութիւն), հանրային սնունդի 6800, կենցաղային մատակարարման աւելի քան 8500 ընկերութիւն։ Քաղաքին մէջ կը գործէ մանրածախ առեւտուրի 171 համալիր, 22 շուկայ (որմէ 16-ը մասնագիտացած է գիւղատնտեսական մթերքներու իրացման մէջ)։ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ ներկայացուած են հետեւեալ առեւտրային ցանցերը՝ միջազգային (Աշան, Կ-Ռուոքա, Սպար, Մեթրօ, Փրիզմա), դաշնային (Օ'Քեյ, Լենդա, Տիկսի, Մակնիդ, ինչպէս նաեւ «X5 Retail Group»-ին պատկանող Պէատեօրոչքա, Քարուսել եւ Պերեկրէօստոկ), միջտարածաշրջանային (7Я семьЯ, Վերնի, Նորմա, Իտէա, Նետտօ, Ազպուքա Վկուսա, Պոլուշկայ), տեղական (Սեզոն, Լայմ, Լենտ, ՌիոՄակ, Սմարտ, Ռէալ) եւ այլն&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.imapress.spb.ru/city/city_2087.html|title=Потребительский рынок Санкт-Петербурга продолжил свой рост|publisher=ИМА-ПРЕСС - Информационное агентство|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140107101905/http://www.imapress.spb.ru/city/city_2087.html|archivedate=2014-01-07|accessdate=2012-02-09|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.remchel.ru/marketnew/index.php?h=remchel.ru&amp;id=3956&amp;parent=rubricator&amp;child=getresearch|title=Исследование &quot;Сети магазинов Санкт-Петербурга. Потребительский рынок и торговля FMCG|publisher=RemChel.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120503122858/http://remchel.ru/marketnew/index.php?h=remchel.ru&amp;id=3956&amp;parent=rubricator&amp;child=getresearch|archivedate=2012-05-03|accessdate=2012-02-09|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Խոշոր առեւտրային ցանցերուն մէջ մանրածախ առեւտուրի շրջանառութիւնը կը կազմէ 76%&lt;ref name=&quot;Стратегия Соц-экон.развитие СПб 2030&quot;&gt;{{cite web|url=http://spbstrategy2030.ru/UserFiles/Files/Tom_1(1).pdf|title=Стратегия социально-экономического развития Санкт-Петербурга до 2030 года|publisher=Комитета по экономической политике и стратегическому планированию Санкт-Петербурга|archiveurl=https://www.webcitation.org/6MTvfMlHb|archivedate=2014-01-09|accessdate=2013-11-06}}&lt;/ref&gt;։

Սեն Փեթերսպուրկը կը համարուի երկրի մետիատիրոյթի զարգացումը որոշող քաղաքներէն մէկը․ Հիւսային մայրաքաղաքի հրատարակչական շուկայի համար բնորոշ են որակապէս եւ քանակապէս բարձր ցուցանիշները։ Այստեղ կը թողարկուի աւելի քան 100 լրագիր (մէկանգամեայ տպաքանակ՝ մօտ 10 մլն օրինակ) եւ 150 ամսագիր (աւելի քան 7 օրինակ)։ Պարբերական հրատարակութիւններու իրականացման տարեկան ծաւալը քաղաքին մէջ կը կազմէ 185 մլն օրինակ․ 132 մլն օրինակը կ'իրացուի մանրածախ ձեւով, իսկ 53 մլն-ը՝ բաժանորդագրութեամբ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.lenizdat.ru/a0/ru/pm1/c-1045152-0.html|title=Печатные СМИ Санкт-Петербурга|publisher=Лениздат.ру|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110922045914/http://www.lenizdat.ru/a0/ru/pm1/c-1045152-0.html|archivedate=2011-09-22|accessdate=2011-10-15|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ է տեղակայուած «Հինգերորդ ալիք» դաշնային հեռուստաալիքի գլխաւոր գրասենեակը։ Բացի այդ քաղաքին մէջ կը հեռարձակուին տարածաշրջանային «Life 78», «Սեն Փեթերսպուրկ» հեռուստաալիքները&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.dp.ru/a/2010/10/15/Skolko_zhiteli_Peterburga|title=Сколько жители Петербурга переплатили за телеканал Смольного|publisher=Деловой Петербург|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110907080838/http://www.dp.ru/a/2010/10/15/Skolko_zhiteli_Peterburga/|archivedate=2011-09-07|accessdate=2011-10-15|author=Павел Горошков|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ կ'աշխատին նաեւ շարք մը տարածաշրջանային հեռուստաստուդիաներ՝ Լենինկրատի մարզային հեռուստաընկերութիւնը, «НТВ-Петербург»-ը, «СТС-Петербург»-ը, «ТНТ-Петербург»-ը։

=== Շինարարութիւն եւ ներդրումներ ===
2016-ին քաղաքին մէջ իրականացուած է 409.3 մլր ռուբլի արժողութեամբ շինարարական աշխատանքներ, շահագործման յանձնուած է 3116.3 հազ․ մ² բնակելի տարածք&lt;ref name=&quot;Соц-экон.развитие СПб 2016&quot; /&gt;։

2016-ին հիմնական դրամագլուխին ներդրումներու ծաւալը կազմած է 582.3 մլր ռուբլի&lt;ref name=&quot;Соц-экон.развитие СПб 2016&quot; /&gt;։ 2013-ին Սեն Փեթերսպուրկի մէջ խոշոր ներդրումներ կատարած երկիրները եղած են [[Գերմանիա]]ն, [[Ղասախիստան|Ղազախիստանը]], [[Քուրիա|Քուրիայի Հանրապետութիւնը]], Վիրջինեան կղզիները, [[Շուէտ]]ը, [[Կիպրոս]]ը, [[Աւստրիա]]ն, [[Նիտերլանտներ]]ը, [[Մեծ Բրիտանիա]]ն, [[Ֆինլանտա]]ն, [[Զուիցերիա]]ն, [[Պելառուս]]ը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://spbinvestment.ru/ru/whyspb/obzor|title=Экономический обзор|publisher=Комитет по инвестициям Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170830195031/http://spbinvestment.ru/ru/whyspb/obzor|archivedate=2017-08-30|accessdate=2017-08-30|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

2012-ին Սեն Փեթերսպուրկը ՌԴ տարածաշրջանային զարգացման նախարարութեան, Ռուսաստանի ճարտարագէտներու միութեան, Շինարարութեան եւ բնակարանային տնտեսութեան դաշնային գործակալութեան, Ռուսաստանի սպառողներու իրաւունքները եւ մարդու բարօրութիւնը պաշտպանող դաշնային ծառայութեան, Մոսկուայի Մ․ Լոմոնոսովի անուան պետական համալսարանի կազմած քաղաքային միջավայրի որակի վարկանիշին մէջ կը զբաղեցնէէ 2-րդ հորիզոնականը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.minregion.ru/press_office/news/2939.html|title=Составлен проект рейтинга привлекательности российских городов|publisher=Министерство Регионального развития Российской Федерации|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130607164112/http://www.minregion.ru/press_office/news/2939.html|archivedate=2013-06-07|accessdate=2013-06-09|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

=== Զբօսաշրջութիւն ===
Տնտեսութեան մէջ էական դեր կը կատարէ զբօսաշրջային աշխատանքը, որ կապուած է Ռուսաստանէն եւ արտասահմանէն հիւրերու ընդունմամբ, ինչպէս նաեւ ասոր հետ կապուած տնտեսական աշխուժութիւնը ծառայութիւններու մատուցման ոլորտին մէջ։ Քաղաքը ունի պատմամշակութային զգալի ժառանգութիւն՝ զբօսաշրջային հասոյթ ձեւաւորելու, զբոսաշրջութիւնը քաղաքային տնտեսութեան հիմնական ճիւղ դարձնելու համար։ 2012-ի տուեալներով Սեն Փեթերսպուրկը Եւրոպայի ամենաշատ այցելուող եւ զբօսաշրջիկներու շրջանին յայտնի քաղաքներու շարքին կը զբաղեցնէ 10-րդ հորիզոնականը (աշխարհի մէջ 20-րդ հորիզոնականը)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.tripadvisor.ru/TravelersChoice-Destinations-cTop25-g1|title=Мир: 25 лучших туристических направлений|publisher=TripAdvisor|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130521174212/http://www.tripadvisor.ru/TravelersChoice-Destinations-cTop25-g1|archivedate=2013-05-21|accessdate=2013-05-23|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

2016-ին Սեն Փեթերսպուրկ այցելած է 6.9 մլն զբօսաշրջիկ (2016-ին Հիւսիսարեւմտեան դաշնային շրջանի անցակէտերով Սեն Փեթերսպուրկ այցելած արտասահմանեան քաղաքացիներու քանակը կազմած է 2847.2 հազ․ մարդ (հիմնականին զբօսաշրջիկներ Ֆինլանտայէն, Գերմանիայէն, [[Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ|ԱՄՆ]]-էն, Շուէտէն եւ [[Ֆրանսա]]յէն)։ Քաղաքին մէջ կ'աշխատի աւելի քան 260 խոշոր եւ ոչ մեծ հիւրանոց՝ 27000 սենեակներով (ինչպէս՝ «Կրանտ Հոթել Եւրոպա», «Աստորիա», «Քորինթիա Սեն Փեթերսպուրկ», «Մերձ Պալտիքա», «Պուլկովսքայա», «Սեն Փեթերսպուրկ», «Մոսկուա», «Ռոսիա», «Հոկտեմբերեան», «Ազիմուտ Հոթէլ Սեն Փեթերսպուրկ» եւ այլ հիւրանոցներ), հանգստեան տուներ։ Վասիլեւսքի կղզիի արեւմտեան հատուածին մէջ ուղեւորային ծովային նոր նաւահանգիստի շահագործմամբ եւ կարճաժամկէտ այցով ժամանած զբօսաշրջիկներու համար մուտքի վիզայի չեղարկման շնորհիւ քաղաքը կը դառնայ Եւրոպայի ծովային զբօսաշրջութեան կեդրոններէն մէկը։ 2016-ին Հիւսիսային մայրաքաղաք ժամանած է 457 000 ծովային զբօսաշրջիկ (209 զբօսաշրջութիւն նաւով)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://gov.spb.ru/gov/otrasl/c_tourism/statistic/|title=Развитие туристского рынка|publisher=Администрация Санкт-Петербурга|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2017-08-30}}&lt;/ref&gt;։

Դեկտեմբեր 2016-ին Սեն Փեթերսպուրկը 2016-ին զբօսաշրջային արդիւնաբերութեան «World’s Leading Cultural City Destination» անուանակարգին արժանացած է «''World Travel Awards''» մրցանակի, որ ռուսական աղբիւրներուն մէջ ստացած է «Աշխարհի զբօսաշրջային մայրաքաղաք» անուանումը&lt;ref&gt;[http://www.worldtravelawards.com/award-worlds-leading-cultural-city-destination-2016 World’s Leading Cultural City Destination 2016.] — World Travel Awards&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://gov.spb.ru/gov/otrasl/c_tourism/news/101774/ Санкт-Петербург признан туристической столицей Мира.] — Официальный сайт Администрации Санкт-Петербурга&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://lenta.ru/news/2016/12/05/piter_awards/ Санкт-Петербург признали туристической столицей мира] — Lenta.ru&lt;/ref&gt;։

=== Շահեկան տնտեսութիւն ===
Քաղաքին մէջ ջրամատակարարմամբ եւ կոյուղաւորմամբ զբաղուող ընկերութիւնը «Վոտոկանալ Սեն Փեթերսպուրկա» մենական կազմակերպութիւնն է։ Ջրամատակարարման հիմնական աղբիւրը Նեւա գետն է։ Անկէ կը վերցուի ջուրի 96%-ը, որ կը մշակէ անցնում աւելի քան 5 խոշոր ջրմուղ կայաններու՝ Գլխաւոր ջրմուղ կայան, Հիւսիսային ջրմուղ կայան, Հարաւային ջրմուղ կայան, Վոլքովի ջրմուղ կայան, Կոլպինօ քաղաքի ջրմուղ մաքրող կառոյցներ։ 26 Յունիս 2009-էն Սեն Փեթերսպուրկը դարձած է առաջին մէգապոլիսը, ուր խմելու ամբողջ ջուրը կը մշակէ  անդրմանիշակագոյն առագայթներով եւ որ ջուրը վարակազերծելու համար ամբողջովին հրաժարած է հեղուկ քլորէ։ Քաղաքին մէջ կը գործէ 21 կոյուղիի մաքրման կառոյց, -որոնցմէ խոշորագոյններն են՝ Այէրացիայի կեդրոնական կայանը, Այէրացիայի հիւսիսային կայանը եւ Հարաւարեւմտեան մաքրման կառոյցները, կ'աշխատի կեղտաջուրերու նստուածքի այրման 3 գործարան։ Կեղտաջուրերը սկսան մաքրուիլ 1979-էն։ 2008-ի վերջը  Փեթերսպուրկը մաքրած է կեղտաջուրերու 91.7%-ը։ Հոկտեմբեր 2013-ին քաղաքի հիւսիսային հատուածի Կոյուղիի գլխաւոր հաւաքիչ շահագործմամբ կը մաքրուի քաղաքի կեղտաջուրերու 98.4%-ը (2010-ին՝ 93%-ը)&lt;ref name=&quot;«Водоканал Санкт-Петербурга»&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.vodokanal.spb.ru/content/about/projects/|title=ГУП «Водоканал Санкт-Петербурга»|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111027161457/http://www.vodokanal.spb.ru/content/about/projects/|archivedate=2011-10-27|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;РИА «Новости»&quot;&gt;{{cite web|url=http://eco.rian.ru/shortage/20091020/189781554.html|title=В ближайшие два года Петербург будет очищать почти 100 % сточных вод|publisher=РИА «Новости»|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091031082752/http://eco.rian.ru/shortage/20091020/189781554.html|archivedate=2009-10-31|accessdate=2019-08-26|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ 2016-ին սպառողներուն խմելու ջուրի միջին օրական քանակը կազմած է 1597 հազ․ մ³, ջուրի փոխադրման ժամանակ կորուստները եւ ծախսերը կազմած են 12%, կոյուղիի մաքրման կառոյցներուն կեղտաջուրերու միջին օրական ծաւալը կազմած է 2.2 մլն մ³/օր&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.vodokanal.spb.ru/files/documents/press/otchet/go_2016_web.pdf|title=Годовой отчет 2016|publisher=Водоканал Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190704190421/http://www.vodokanal.spb.ru/files/documents/press/otchet/go_2016_web.pdf|archivedate=2019-07-04|accessdate=2017-09-13|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Սեն Փեթերսպուրկի ջերմամատակարարման համակարգին մէջ կ'աշխատին 8 «ТГК-1» ջերմաելեկտրակայան, 3 գերատեսչական ջերմաելեկտրակայան, 377 կաթսային «ТЭК СПб», 48 կաթսային «Лентеплоснаб», 140 կաթսային «Петербургтеплоэнерго», 28 կաթսային «Петербургэнергосбыт», 179 գերատեսչական կաթսաներ։ Ջերմային ցանցերու տարածուածութիւնը կը կազմէ աւելի քան 6000 կմ։ Քաղաքի տարածքին տեղակայուած են 118 բարձրավոլտ ենթակայաններ՝ ընդհանուր աւելի քան 15 000 մեկավաթ հզօրութեամբ։ Կաթսայա-վառարանային տաքացման հիմնական տեսակը քաղաքային տնտեսութեան մէջ բնական կազն է (որու մասնաբաժինը կը կազմէ 94%), մնացածները կը կազմեն վարելանիւթը եւ ածուխը։ Քաղաքի առաւել խոշոր ջերմա- եւ էներգագեներացնող ընկերութիւնները կը պատկանին ТГК-1-ին՝ կեդրոնական ջերմաելեկտրակայան, Պրաւոպերեժնայա № 5 ջերմաելեկտրակայանը, Վիպորկի № 17 ջերմաելեկտրակայանը, Հիւսիսային № 21 ջերմաելեկտրակայանը, Պերովոմայսքի № 14 ջերմաելեկտրակայանը, Հարաւային № 22 ջերմաելեկտրակայանը եւ Աւտովսքայա № 15 ջերմաելեկտրակայանը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.gov.spb.ru/gov/admin/otrasl/ingen/numerical|title=Комитет по энергетике и инженерному обеспечению. Количественные показатели|publisher=Официальный портал Администрации Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111010133326/http://www.gov.spb.ru/gov/admin/otrasl/ingen/numerical|archivedate=2011-10-10|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

== Երթեւեկութիւն ==
Սեն Փեթերսպուրկը Ռուսաստանի հիւսիսարեւմտեան հատուածի խոշորագոյն երթեւեկութեան հանգոյցն է եւ երկրորդը երկրին մէջ Մոսկուայէնետք։ Այն կը նեռարէ երկաթուղիներ, ծովային եւ գետային երթեւեկութիւն, ինքնաշարժի ճանապարհներ եւ ուղիներ։ Քաղաքով կ'անցնին եւրասիական 2 երթեւեկութեան միջանցք՝ «Հիւսիս-Հարաւ» եւ «Թրանսսիպ», № 9 համաեւրոպական երթեւեկութեան միջանցքը, E 18 եւրոպական ինքնաշարժի ճանապարհը, որ Սկանդինաւիան կը կապէ Ռուսաստանի կեդրոնի հետ&lt;sup&gt;&lt;ref name=&quot;Общие сведения за 2010&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.kvs.spb.ru/?p=spravochnaya_informatciya_273|title=Общие сведения о Санкт-Петербурге за 2010 год|publisher=Комитет по внешним связям Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111208074631/http://www.kvs.spb.ru/?p=spravochnaya_informatciya_273|archivedate=2011-12-08|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;/sup&gt;։ 2010-ին Սեն Փեթերսպուրկի բեռնափոխադրումը կատարուած է երկաթուղով (101 մլն թօնօ), խողովակային (85 մլն թօնօ), ծովային (9 մլն թօնօ), ինքնաշարժի (առանց փոքր ձեռնարկատիրութեան, 4 մլն թօնօ), ներքին ջրային (1.2 մլն թօնօ)&lt;ref name=&quot;Транспорт за 2010&quot;&gt;{{cite web|url=http://petrostat.gks.ru/public/DocLib2/2010.htm|title=Статистический бюллетень. Транспорт Санкт-Петербурга и Ленинградской области в 2010 году|publisher=Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по г. Санкт-Петербургу и Ленинградской области|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111111031122/http://petrostat.gks.ru/public/DocLib2/2010.htm|archivedate=2011-11-11|accessdate=2012-02-12|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Քաղաքային մայրուղիներու զբաղուածութիւնը թրանզիթային երթեւեկութեանց թեթեւցնելու համար Սեն Փեթերսպուրկի շուրջը կառուցուած է օղակային ինքնաշարժի ճանապարհ։ Սեն Փեթերսպուրկի այլ տարածաշրջաններու հետ կապող հիմնական ճանապարհներն են (ժամացոյցի սլաքի ուղղութեամբ՝ Ֆիննական ծոցէն)՝ Փրիմորսքի խճուղի, Վիպորկի խճուղի, Փրիօզէօրսքի խճուղի, Սեն Փեթերսպուրկ-Մորիէ ճանապարհը, Մուրմանսքի խճուղին, Փետրոզաւոտի խճուղին, Մոսկուայի խճուղին, Փուլքովոյի խճուղին, Քիեւի խճուղին, Թալլինի խճուղին, Փեթերկոֆի խճուղին&lt;ref name=&quot;Атлас Санкт-Петербург&quot;&gt;Атлас Санкт-Петербург. СПб.: ФГУП «Аэрогеодезия», 2003&lt;/ref&gt;։ Սեն Փեթերսպուրկի վարչութեան երթեւեկութեան ենթակառուցուածքի զարգացման կոմիտէի տուեալներով՝ Սեպտեմբեր 2017-ի դրութեամբ միջքաղաքային ճանապարհներու 37%-ը ոչ բնական կը վիճակեն, 2020-ին կը ծրագրուի տոկոսը իջեցնել 20-ի&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.fontanka.ru/2017/09/04/121/|title=КРТИ просит в следующем году выделить 66 млрд из городского бюджета|publisher=Фонтанка.Ру|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2017-09-08}}&lt;/ref&gt;։

Քաղաքի տարածքին կը գտնուին Սեն Փեթերսպուրկ մեծ նաւահանգիստը, որ կը նեռարէ 5 աւազան, Վասիլեւսքի կղզիի բեռնափոխադրումային նաւահանգիստը, Կրոնշտադտի նաւահանգիստը, Լոմոնոսովի նաւահանգիստը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.kadis.ru/texts/index.phtml?id=44446|title=Границы морского порта Большой порт Санкт-Петербург|date=|publisher=Кадис|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121102093855/http://www.kadis.ru/texts/index.phtml?id=44446|archivedate=2012-11-02|accessdate=|author=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Նաւահանգստին մէջ կը վերաբեռնուին նաւթամթերքներ, մետաղներ, անտառային բեռներ, բեռնարկողներ, ածուխ, հանքաքար, քիմիական բեռներ, մետաղաջարդուածք։ Մեծ նաւահանգստի բեռնաշրջանառութիւնը 2010-ի առաջին կիսու տուեալներով կազմած է 26.35 մլն թօնօ (+6.4% 2009-ին առաջին կիսուն համեմատ)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://portnews.ru/news/55788/|title=Грузооборот морских портов России за 6 месяцев 2010 года|date=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120126184015/http://portnews.ru/news/55788/|archivedate=2012-01-26|accessdate=2011-08-21|author=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Նաւահանգիստը միացած է ծովին 27 մղոն երկարութիւն ունեցող Մորսկօ ջրանցքի միջոցով եւ ամբողջ տարին բաց է նաւերուն համար։ Վասիլեւսքի կղզիի ծայր արեւմուտքը տեղակայուած է Ծովային ուղեւորային վերջածայրը՝ երթեւեկութեան գիծեր եւ շոգենաւեր ընդունելու համար&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://portspb.ru/|title=Пассажирский порт Санкт-Петербург «Морской фасад»|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111026092201/http://portspb.ru/|archivedate=2011-10-26|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Ջրային երթեւեկութիւնով փոխադրումներու զգալի մասը բաժին կ'իյնայ Նեւաով գետային փոխադրումներուն, որ քաղաքը կը կապէ Լատոկա լիճին հետ եւ կը հանդիսանայ Վոլկա-Պալտիք ջրային ուղիի վերջին հատուածը։ Նեւա գետի Վոլոտարսքի կամուրջէն վերեւ կը գտնուի Գետային կայարանը։

Սեն Փեթերսպուրկէն օդային ուղեւորափոխադրումները կը կատարուին Փուլքովօ օդակայանէն, որ տեղակայուած է հարաւային մասը։ Ուղեւորափոխադրումներու համար միայն մէկ օդակայան ունեցող քաղաքներէն Սեն Փեթերսպուրկը բնակչութեամբ խոշորագոյնն է [[Եւրոպա]]յի մէջ։ 2013-ին օդակայանի ուղեւորահոսքը կազմած է աւելի քան 12 մլն ուղեւոր։ 4 Դեկտեմբեր 2013-էն օդակայանին մէջ կ'աշխատի նոր կեդրոնացուած ուղեւորային կայանագին, որ ամբողջովին կը սպասարկէ միջազգային չուերթները, ինչպէս նաեւ չուերթներու գրանցումը եւ ներքին չուերթներու համար նախաթռիչքային գործընթացները։ Փուլքովօ-1 նախկին կայանագինի վերակառուցուած շէնքը շահագործման յանձնուած է 4 Փետրուար 2015-ին իբրեւ նոր կեդրոնացուած կայանագինի ընդլայնում՝ ներքին չուերթներու ընդունման եւ ճանապարհման համար։ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ գրանցուած է «Ռոսիա» պետական ընկերութիւնը։

Սեն Փեթերսպուրկը Ռուսաստանի Դաշնութեան ամենախոշոր հիւսիսարեւմտեան երկաթուղային հանգոյցն է։ Քաղաքին մէջ կը գործէ 5 երկաթուղային կայարան (Պալտիք, Վիդեպսքի, Լաթոքայի, Մոսկուայի, Ֆինլանտական), 2 տեսակաւորող կայարաններ (Սեն Փեթերսպուրկ-Սորտիրովոչնի-Մոսկուայի, Շուշարի), 2 նաւահանգստային կայարաններ (Աւտոօ, Նոր նաւահանգիստ)։ Քաղաքին մէջ է տեղակայուած Հոկտեմբերեան երկաթգիծի վարչութիւնը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://rzd.ru/isvp/public/rzd?STRUCTURE_ID=5010&amp;layer_id=5040&amp;refererLayerId=5039&amp;id=244|title=Октябрьская железная дорога — филиал ОАО «РЖД»|publisher=Сайт ОАО «РЖД»|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120111142600/http://rzd.ru/isvp/public/rzd?STRUCTURE_ID=5010&amp;layer_id=5040&amp;refererLayerId=5039&amp;id=244|archivedate=2012-01-11|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://ozd.rzd.ru/isvp/public/ozd?STRUCTURE_ID=172|title=Вокзалы Санкт-Петербурга|publisher=Сайт Октябрьской железной дороги|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110926134633/http://ozd.rzd.ru/isvp/public/ozd?STRUCTURE_ID=172|archivedate=2011-09-26|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

1955-էն քաղաքին մէջ կը գործէ մէտրոպոլիտէն։ Դեկտեմբեր 2012-ի վերջը Սեն Փեթերսպուրկի մետրոպոլիտէնը 5 գիծերու մէջ ունէր 67 կայարան, 7 գնացքափոխ հանգոյց․ շահագործուող գիծերու երկարութիւնը աւելի քան 120 քմ է։ 2001-ի դրութեամբ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ գործած է աշխարհի մէջ խոշորագոյն թրամուէյի ցանցը։ Վերջին տարիներուն այն էապէս կրճատուած է։ Քաղաքին մէջ զարգացած են նաեւ հանրակառքերու եւ գծակառքերու ցանցը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://gortrans.vpeterburge.ru/|title=Общественный транспорт в Санкт-Петербурге|date=|publisher=gortrans.vpeterburge.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100510150628/http://gortrans.vpeterburge.ru/|archivedate=2010-05-10|accessdate=2010-09-19|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Այստեղ շահագործուած են ԽՍՀՄ-ում ամենաշատ Վլատիմիր Վաքլիչի&lt;ref name=&quot;Train&quot;&gt;Энциклопедия современной Украины: в 25 т. / Под ред. И. М. Дзюба и др. — Киев : 2005. — Т. 4. — С. 187 — ISBN 966-02-3354-X{{ref-ua}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;TrainKrat&quot;&gt;''Крат В. И.''Владимир Филлипович Веклич // Коммунальное хозяйство городов. Киев: Техника — 1998. — № 17. — С. 3-9. — ISSN 0869-1231{{ref-ua}}&lt;/ref&gt; գծակառքերը&lt;ref name=&quot;VTG&quot;&gt;''Брамский К. А.'' Троллейбусный поезд Владимира Веклича // газета «Всеукраинская техническая газета», 11 декабря 2003 р.{{ref-ua}}&lt;/ref&gt;, որոնք կազմուած էին երկու ЗиУ-682 մեքենաներէ։ Ընդհանուր առմամբ անոնց թիւը կը կազմէր 111 միաւոր&lt;ref name=&quot;DIS405&quot;&gt;Веклич В. Ф. Докторская диссертация: Повышение эффективности эксплуатации безрельсового электрического транспорта применением средств диагностирования и управления по системе многих единиц — Киев: Научно-исследовательский и конструкторско-технологический институт городского хозяйства, 1990 С. 405&lt;/ref&gt;։

Փոխադրումներու զգալի ծաւալը կը կատարուի երթուղային վարձակառքերով&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.spbmar.info/|title=Маршрутное такси Санкт-Петербурга|date=|publisher=spbmar.info|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100918155737/http://www.spbmar.info/|archivedate=2010-09-18|accessdate=2010-09-19|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Հանրային երթեւեկութեան վիճակն ու որակը, անոր անվտանգութիւնը եւ փոխադրումներու կազմակերպումը կ'ենթարկուին քննադատութեան եւ չեն համապատասխաներ ժամանակակից պահանջներուն&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.mintrans.ru/pressa/DAT_010704_Spravka.htm|title=Справка о состоянии городского пассажирского транспорта Российской Федерации|date=|publisher=mintrans.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20020321024126/http://www.mintrans.ru/pressa/DAT_010704_Spravka.htm|archivedate=2002-03-21|accessdate=2010-09-19|author=|lang=|deadlink=404|dead-url=no}}&lt;/ref&gt;։ Փորձեր եղած են զարգացնել փոքր նաւագնացութիւնը Սեն Փեթերսպուրկի գետերով եւ ջրանցքներով, 2010-2016-ականներուն գործած են ջրակառքներու քանի մը գիծ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.gov.spb.ru/gov/admin/otrasl/c_transport/routes/aquabus|title=Аквабус|date=|work=Официальный портал Администрации Санкт-Петербурга|publisher=gov.spb.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120528190242/http://www.gov.spb.ru/gov/admin/otrasl/c_transport/routes/aquabus|archivedate=2012-05-28|accessdate=2012-02-12|author=|lang=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։  2010-ին Սեն Փեթերսպուրկի մէջ հանրային երթեւեկութիւնով փոխադրումներն են՝ մեթրոյով՝ 777 մլն մարդ, թրամուէյներով՝ 477 մլն, ինքնաշարժային երթեւեկութիւնով՝ 473 մլն, գծակառքերով՝ 281 մլն, երկաթուղիով՝ 136 մլն, ծովային երթեւեկութիւնով՝ 4 մլն&lt;ref name=&quot;Транспорт за 2010&quot; /&gt;։ 2011-ին քաղաքային ուղեւորափոխադրիչ երթեւեկութենէն օգտուած է քաղաքի բնակչութեան 70%-ը՝ աշխատանքի երթալ-գալու ճանապարհի վրայ օրական ծախսելով միջինը 56 վայրկեան&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://transport.spb.ru/tsspb/3218|title=Приложение 1 к постановлению Правительства Санкт-Петербурга от 13.07.2011 № 945 «Транспортная стратегия Санкт-Петербурга до 2025 года»|date=|publisher=Комитет по транспортно-транзитной политике Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120302224046/http://www.transport.spb.ru/tsspb/3218|archivedate=2012-03-02|accessdate=2012-02-12|author=|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;210&quot;&gt;
Պատկեր:Vitebsky Rail Terminal SPB.jpg|Վիթեպսքի կայարան
Պատկեր:Airport Pulkovo I.JPG|Փուլքովօ միջազգային օդակայան
Պատկեր:Metro SPB Line1 Avtovo.jpg|«Ավտովօ» մեթրոյի կայարանը
Պատկեր:TramMoskovskiyeVorotaSquare2008-04-12-1026.jpg|Թրամուէյ Մոսկովսքիէ Վորոթա հրապարակին մէջ
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

== Կրթութիւն եւ գիտութիւն ==
Յունուար 2012-ին նախադպրոցական կրթութեան համակարգին մէջ կար 1054 մանկապարտէզ եւ մանկամսուր։ Բոլոր, բացի եզակի մասնաւոր հաստատութիւններէ, կը գտնուին համայնքի ենթակայութեան ներքոյ։ Քաղաքին մէջ կը գործէ 690 հանրակրթական հաստատութիւն, -որոնցմէ 609-ը՝ դպրոցներ, այսպէս՝ 135-ը առարկաներու խորացուած ուսուցմամբ, 72  գիմնազիո, 45 լիսէ, 21 երեկոյեան դպրոց, 40 ուղղիչ դպրոց, 8 գիշերօթիկ դպրոց, 19 յատուկ դպրոց, երեխաներու լրացուցիչ ուսուցման 58 դպրոց, տարրական եւ միջին մասնագիտական կրթութեան 48 հաստատութիւն։ Ghyh]t- յատկանշական են Ա․ Վաiանովայի անուան ռուսական բեմապարի ակադեմիան, Սեն Փեթերսպուրկի Մ․ Մուսորգսքիի անուան երաժշտական ճեմարանը, զինուորական հաստատութիւններէն յայտնի են Սեն Փեթերսպուրկի սուվորովեան ռազմական ուսումնարանը, Նախիմովեան ուսումնարանը, Պետրոս Մեծի քատէթային ջոկատը, Ծովային քատէթային ջոկատը եւ այլն&lt;ref name=&quot;Паспорт Санкт-Петербурга&quot; /&gt;։
[[Պատկեր:Spb_06-2012_University_Embankment_06.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Spb_06-2012_University_Embankment_06.jpg|մինի|250x250փքս|Տասներկու խորհուրդի շենք,Սեն Փեթերսպուրկի պետական համալսարան]]
Սեն Փեթերսպուրկի մէջ կը գործէ 56 պետական եւ 45 մասնաւոր բարձրագոյն ուսումնական հաստատութիւն&lt;ref name=&quot;Соц-экон.развитие СПб 2011&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.cedipt.spb.ru/upload/files/economics/macro/ot4et%202011%20-%203.pdf|title=Итоги социально-экономического развития Санкт-Петербурга за 2011 год|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130204122233/http://www.cedipt.spb.ru/upload/files/economics/macro/ot4et%202011%20-%203.pdf|archivedate=2013-02-04|accessdate=2012-11-14|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;, որոնցմէ են այնպիսի յայտնի համալսարաններ, ինչպիսին են Սեն Փեթերսպուրկի պետական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի պետական ճարտարապետա-շինարարական համալսարանը, Սանկ Փեթերսպուրկի Ի․ Պաւլովի անուան պետական բժշկական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի կայսր Ալեքսանդր Ա.-ի հաղորդակցման ուղիներու պետական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի պետական ծովային արուեստագիտական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի Մ․ Պոնչ-Պրուեվիչի անուան հեռահաղորդակցութիւններու պետական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի պետական ճարտարագիտական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի պետական արուեստագիտական համալսարանը (արուեստագիտութեան համալսարան), Սեն Փեթերսպուրկի պետական ելեկտրաարուեստագիտական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի պետական տնտեսագիտական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի պետական լեռնային հաստատութիւնը, Սեն Փեթերսպուրկի տեղեկատուական արուեստագիտութիւններու, մեքենական եւ տեսագիտութեան ազգային հետազօտական համալսարանը, Ռուսաստանի Ա․ Գերցենի անուան պետական մանկավարժական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի պետական անտառաարուեստագիտական համալսարանը եւ այլն։ Քաղաքին մէջ կը գործեն շարք մը զինուորական բարձրագոյն ուսումնական հաստատութիւններ՝ Ա․ Մոժայսքիի անուան ռազմա-տիեզերական ակադեմիան, Ս․ Կիրովի անուան ռազմա-բժշկական ակադեմիան, Միխայլովեան ռազմական հրետանային ակադեմիան, Սեն Փեթերսպուրկի ռազմա-ծովային հաստատութիւնը, Ռազմական երկրաչափա-արուեստագիտական համալսարանը, Սեն Փեթերսպուրկի ռատիոելեկտրոնիկայի բարձրագոյն ռազմական ուսումնարանը եւ այլն&lt;ref name=&quot;Паспорт Санкт-Петербурга&quot; /&gt;։

Սեն Փեթերսպուրկը Ռուսաստանի գիտակրթական խոշորագոյն կեդրոններէն մէկն է, ուր կը գտնուի երկրի գիտական կարողութեան աւելի քան 10%-ը՝ աւելի քան 350 գիտական կազմակերպութիւններ, անոնցմէ՝ ՌԴ Գիտութիւններու եւ այլ ակադեմիաներու 70 կազմակերպութիւն, որոնց մէջ կ'աշխատի աւելի քան 170 000 գիտաշխատող, այսպէս՝ 9000 գիտութիւններու դոկտոր եւ 26 000 գիտութիւններու թեկնածու։ Գիտակրթական ոլորտի աշխատողներու թիւով Սեն Փեթերսպուրկը ՌԴ-ի մէջ կը զբաղեցնէ երկրորդ հորիզոնականը։ Քաղաքին մէջ կը գտնուի ՌԴ Գիտութիւններու ակադեմիայի գիտական կեդրոնը, բազմաթիւ գիտահետազօտական հաստատութիւններ&lt;ref name=&quot;Паспорт Санкт-Петербурга&quot; /&gt;։ Քաղաքի հարաւային ծայրամասը տեղակայուած է ՌԴ Գիտութիւններու ակադեմիայի գլխաւոր (Փուլքովոյի) աստղադիտարանը։

== Առողջապահութիւն ==
[[Պատկեր:Botkin_Infectious_Diseases_Hospital.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Botkin_Infectious_Diseases_Hospital.jpg|աջից|մինի|260x260փքս|Ս․ Պոթքինի անուան բուժական վարակիչ հիւանդանոց]]
Սեն Փեթերսպուրկի առողջապահական հաստատութիւններու մեծ մասը կը մտն է ՌԴ առողջապահութեան նախարարութեան համակարգին մէջ եւ կը բաժանուի 3 խումբի՝ Սեն Փեթերսպուրկի առողջապահութեան կոմիտէին ենթարկուող, ՌԴ առողջապահութեան նախարարութեան դաշնային հաստատութիւններ, Բժշկակենսաբանական դաշնային գործակալութեան հաստատութիւններ եւ Լենինկրատի մարզի հաստատութիւններ, որոնք կը գտնուին քաղաքի սահմանագիծին մէջ։ Սեն Փեթերսպուրկի կառավարութեան առողջապահութեան կոմիտէն պետական իշխանութեան գործադիր մարմինն է՝ առողջապահութեան ոլորտին մէջ քաղաքային քաղաքականութիւն վարելու առումով։ Բացի ՌԴ առողջապահութեան նախարարութեան համակարգ մտնող հաստատութիւններէն, քաղաքին մէջ տեղակայուած են նաեւ առողջապահական այլ գերատեսչութիւններու հաստատութիւններ, ինչպէս նաեւ ոչ պետական հաստատութիւններ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.medline.ru/public/histm/medmono/100/4.phtml|title=Медицинский Петербург|publisher=medline.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120611063028/http://medline.ru/public/histm/medmono/100/4.phtml|archivedate=2012-06-11|accessdate=2012-09-25|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Սեն Փեթերսպուրկի մէջ կը գործէ 106 դուրսի հիւանդ-համաբուժական հաստատութիւն, 33 ատամնաբուժական բուժարան, 44 տարբեր տեսակի դեղատուներ, 83 անշարժ բուժման հաստատութիւն, 24 հիւանդանոց, 57 շտապ օգնութեան կայան։ Անոնցմէ են՝ Ս․ Կիրովի անուան ռազմաբժշկական ակադեմիան, Ալեքսանդրի հիւանդանոցը, Պատերազմի գործիչներու հիւանդանոցը, Քաշչենկոյի, Սուրբ Նիկողայոս Հրաշագործի անուան քաղաքային հոգեբուժական հիւանդանոցները, Ս․ Պոթքինի անուան բուժական վարակիչ հիւանդանոցը, Հարբուխի գիտահետազօտական հաստատութիւնը, Ռուսաստանի Դ․ Օտտի անուան կնաբանութեան եւ մանկաբարձութեան գիտահետազօտական հաստատութիւնկը, Ռաուխֆուսի անուան մանկական հիւանդանոցը, Ֆիլատովի անուան մանկական հիւանդանոցը եւ այլն։ 2005-էն քաղաքին մէջ կ'իրականացուի «Առողջութիւն» ազգային նախագիծը, որմով կը նախատեսուի քաղաքային առողջապահական համակարգը արդիականացնել&lt;ref name=&quot;Паспорт Санкт-Петербурга&quot; /&gt;։

2015-ի դրութեամբ քաղաքին մէջ առողջապահութեան մակարդակը շարք մը ցուցանիշներով լաւագոյնն է Ռուսաստանի մէջ, քաղաքը ունի նաեւ երկրի ամենացած մահացածութեան մակարդակը&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://novchronic.ru/20833.htm |title=Здравоохранение Санкт-Петербурга заметно прогрессировало в последние годы |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2015-05-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150518101239/http://novchronic.ru/20833.htm |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;։ 2012-էն կ'իրականացուի բժշկական սարքաւորումներու աշխոյժ արդիականացում, ծրագիր կիրականացուի ուղղուած բնակչութեան որակը բարձրացնելուն։ Աշխատանքներ կը տարուին նաեւ բուժաշխատողներու կենսապայմանները բարելաւելու ուղղութեամբ&lt;ref&gt;[http://ria-ami.ru/read/11153 Ольга Казанская: «Для здравоохранения региона сделано многое» // Российское агентство медико-социальной информации АМИ. — 27.04.2015.]{{Dead link|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;։

== Հանցագործութիւններ ==
2011-ին Սեն Փեթերսպուրկի մէջ գրանցուած է 1218 յանցագործութիւն 100 000 բնակչի հաշուարկով (122-րդ հորիզոնականը Ռուսաստանի քաղաքներու շրջանին մէջ)․ 2010-ի համեմատ յանցագործութիւններու մակարդակը նուազած է 13.6%-ով։ Յանցագործութիւններու բացայայտումը կազմած է 53.2%, որ վերջին տարիներուն նուազած է։ Կը նկատուի անօրինական թմրանիւթերու շրջանառութեան հետ կապուած յանցագործութիւններու աճ (29,3 %-ով)։ Ծանր եւ առանձնապէս ծանր յանցագործութիւններու թիւը կը նուազուի․ անոնց թիւը ընդհանուր գրանցուած յանցագործութիւններու շարքին մէջ կը կազմէ 41.7%։ Տնտեսական ուղղուածութիւն ունեցող յանցագործութիւններու քանակը կը կազմէ 6.9%։ Կը նուազի «փողոցային» յանցագործութիւններու մակարդակը, ուր կը գերակշռեն սեփականութեան հետ կապուած յանցագործութիւնները, գողութիւնները, կողոպուտները (67.5%)։ Կը նուազի բնակարաններէն եւ տարատեսակ սեփականութիւններէն կողոպուտներու թիւը (քաղաքին մէջ կատարուող ընդհանուր յանցագործութիւններու 37.9%-ը)։ 2011-ին Սեն Փեթերսպուրկի մէջ տեղի ունեցած է 7451 ճանապարհաերթեւեկութեան պատահար, ուր եղած են տուժողներ (1%-ով աւել 2010-ի համեմատ), ընդ որուն զոհուածներու թիւը աճած է 18.1%-ով։ Վարչական իրաւախախտումներու 71%-ը կատարուած են բարեկեցութեան ոլորտին մէջ, 17% դէպքերուն խախտուած են առեւտուրի կանոնները, 12% դէպքերուն խախտուած է լռութեան մասին օրէնքը։ Քաղաքի բնակիչներու շրջանին կատարուած հարցումներու արդիւնքով կը պահպանուի իրաւապահ մարմիններու աշխատանքի ոչ բաւարար գնահատումը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://news.mail.ru/society/1835098/|title=Рейтинг самых криминальных городов России|publisher=Mail.Ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130204114242/http://news.mail.ru/society/1835098/|archivedate=2013-02-04|accessdate=2012-06-05|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://gov.spb.ru/Files/file/_ea-dinamika-urovnja-ek-soc-razvitija-sankt-peterburga-v-janvare-2012-goda.pdf|title=Динамика уровня экономического и социального развития Санкт-Петербургав январе 2012года|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120502175214/http://gov.spb.ru/Files/file/_ea-dinamika-urovnja-ek-soc-razvitija-sankt-peterburga-v-janvare-2012-goda.pdf|archivedate=2012-05-02|accessdate=2012-06-05|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://gov.spb.ru/Files/file/_as_pravoporyadok_v%20raionah%20spb_9%20mes_2011_itogov.pdf|title=Правопорядок и общественная безопасность в районах Санкт-Петербурга. Аналитическая справка по итогам 9-ти месяцев 2011 года|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120502175905/http://gov.spb.ru/Files/file/_as_pravoporyadok_v%20raionah%20spb_9%20mes_2011_itogov.pdf|archivedate=2012-05-02|accessdate=2012-06-05|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

Քաղաքի տարածքին կը գտնուի 4 մէկուսարան (ինչպէս՝ յայտնի «Քրեսթի»-ն), 4 ուղղիչ գաղութ եւ 1 դաաստիարակչական գաղութ (Կոլպինօ)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.78.fsin.su/structure/index.php|title=Учреждения, подведомственные УФСИН России по г. Санкт-Петербургу и Ленинградской области|publisher=Федеральная служба исполнения наказаний России|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130621013958/http://www.78.fsin.su/structure/index.php|archivedate=2013-06-21|accessdate=2012-11-14|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։

== Մշակոյթ եւ արուեստ ==

=== Մշակոյթ ===
Սեն Փեթերսպուրկը համաշխարհային նշանակութեան մշակութային կեդրոն է․ այն յաճախ կ'անուանեն «Մշակութային մայրաքաղաք»։ Քաղաքին մէջ կը գտնուի մշակութային ժառանգութեան 8464 առարկայ (պատմական եւ մշակութային յուշարձաններ), այսպէս՝ 4213 դաշնային նշանակութեան մշակութային ժառանգ, որ կը կազմէ ՌԴ տարածքին պետութեան կողմէ պահպանուող բոլոր յուշարձաններու գրեթէ 10%-ը։ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ կը գործէ աւելի քան 200 թանգարան եւ անոնց մասնաճիւղերը (ինչպէս՝ [[Էրմիթաժ (Ս․ Փեթերսպուրկ)|Էրմիթաժ]] (գրեթէ 3 մլն արուեստի գործ եւ համաշխարհային մշակոյթի յուշարձան), Ռուսական թանգարանը (ռուսական արուեստի ամենամեծ թանգարանը), կեդրոնական ռազմածովային թանգարանը, Ռուսաստանի նկարիչներու ակադեմիայի թանգարանը, Քաղաքային քանդակագործութեան թանգարանը, Սեն Փեթերսպուրկի պատմութեան թանգարանը, Պետրոս Մեծի մարդաբանութեան եւ ազգագրութեան թանգարանը (Քունսթքամերա), Փեթերկոֆի, Օրանիենբաումի, Ցարսքոյէ Սելոյի, Պաւլովսքի, «Պուշկինսքայա, 10» արուեստի կեդրոնը, Էրարթա ժամանակակից արուեստի թանգարանը, Ա․ Պուշկինի համառուսաստանեան թանգարանը, Լենինկրատի պաշտպանութեան եւ շրջափակման թանգարանը եւ այլն), Լենէկսբօ ցուցահանդէսային համալիրը, աւելի քան 70 թատրոն (ինչպէս՝ Մարիինեան թատրոնը, Ալեքսանդրինսքի թատրոնը, Միխայլովսքի թատրոնը, Գ․ Թովսդոնոգովի անուան թատերական մեծ թատրոնը, Ն․ Աքիմովի անուան կատակերգութեան ակադեմիական թատրոնը, Փոքր թատերական թատրոնը, Սեն Փեթերսպուրկի Լենսվէթի անուան ակադեմիական թատրոնը, Պալտիքայի տուն, Վ․ Քոմիսարժեվսքայայի անուան ակադեմիական թատերական թատրոնը, «Լիցեդէի» ծաղրածուական թատրոնը, Սեն Փեթերսպուրկի պետական մեծ կրկէսը եւ շատ ուրիշներ), 1100 գրադարան (-որոնցմէ խոշորերն են Ռուսաստանի ազգային գրադարանը (հանրային), Ռուսաստանի Գիտութիւններու ակադեմիայի գրադարանը, Պ․ Ելցինի անուան նախագահական գրադարանը), աւելի քան 50 առօրեա-մշակութային հաստատութիւններ, աւելի քան 50 շարժանկարներ։ Սեն Փեթերսպուրկի մէջ կը գործէ քանի մը ստեղծագործական համալսարան՝ Սեն Փեթերսպուրկի Ռիմսքի-Քորսաքովի անուան երաժշտանոցը, Ա․ Վականովայի անուան ռուսական բեմապարի ակադեմիան, Ռուսաստանի բեմական արուեստներու պետական հաստատութիւնը, Սեն Փեթերսպուրկի Ռեպինի անուան գեղանկարչութեան, քանդակագործութեան եւ ճարտարապետութեան ուսումնարանը, Սեն Փեթերսպուրկի Շտիգլիցի անուան գեղարուեստա-արդիւնաբերական ակադեմիան, Սեն Փեթերսպուրկի Ռերիխի անուան գեղարուեստական ուսումնարանը։ Քաղաքին մէջ կը գործէ մօտ 10 շարժանկարի արուեստանոց, -որոնցմէ հիներէն են «Լենֆիլմ»-ը, «Լեննաուչֆիլմ»-ը։

2011-ին Սեն Փեթերսպուրկի մէջ տեղի ունեցած է մօտ 1000 ցուցահանդէս, աւելի քան 120 առաջին ներկայացում, գրեթէ 300 փառատօն, -որոնցմէ են «Մարիինսքի» բեմապարի միջազգային փառատօնը, «Սպիտակ գիշերներու աստղերը» արուեստներու միջազգային փառատօնը, «Արուեստներու հրապարակ» միջազգային ձմեռնային փառատօնը, «Dance Open» բեմապարի միջազգային փառատօնը, «Սեն Փեթերսպուրկի պալատներ» միջազգային երաժշտական փառատօնը, «Սպիտակ գիշերուան» ճազի միջազգային փառատօնը, «Աւանկարտէն մինչեւ մեր օրեր» արուեստներու միջազգային փառատօնը, «Փառատօններու փառատօն» միջազգային շարժապատկերի փառատօնը, Օլկինոյի մէջ հեծանիւներու միջազգային փառատօնը, «Պալտիքայի տուն» միջազգային թատերական փառատօնը, «Մանկութեան տօն» մանկապատանեկան միջազգային մրցոյթ-փառատօնը։

1981-1990-ականներուն Լենինկրատի մէջ գործած է Լենինկրատի ռօք ակումբը, որ քաղաքին մէջ սկիզբ դրած է ռօք հաւաքականներու օրինականացման։ Ակումբի կազմաւորման մասնակցած են «Փիքնիք», «Աքուարիում», «Զոոբարք», «Միֆի», իսկ աւելի ուշ նաեւ «Աուքցիոն», «Կինօ», «Ալիսա», «Փոփ-մեխանիկա», «ԴԴՏ», «Նոլ» եւ շատ ուրիշ ռօք խումբեր։ Այսօր քաղաքին մէջ կը գործէ Վիկտոր Ցոյի «Քամչատքա» ակումբ-թանգարանը․ Պոգոսլովսքիի գերեզմանոցին մէջ գտնուող երգիչի գերեզմանը անոր երկրպագուներու համար ուխտագնացութեան վայր է։

26 Մայիս 2013-ին քաղաքի հիմնադրման 310-ամեակին նուիրուած տօնակատարութեան ժամանակ Սեն Փեթերսպուրկի մասին բազում երգեր կատարուած են։ Իսահակեան հրապարակին մէջ՝ սիմֆոնիկ նուագախումբի նուագակցութեամբ մէկ ժամուան ընթացքին 4335 մարդ կատարած է 14 երգ։&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;210&quot;&gt;
Պատկեր:Фасад Михайловского дворца.jpg|Միխայլովսքի պալատը՝ Ռուսական թանգարանի գլխաւոր շէնքը
Պատկեր:Russian National Bibliotheque, Saint Petersburg.jpg|Ռուսաստանի ազգային գրադարան շէնքը &lt;br&gt;Մոսկուայի պողոտային վրայ
Պատկեր:Spb 06-2012 MariinskyTheatre.jpg|Մարիինեան թատրոն
Պատկեր:Dom sovetov (St-Petersburg, 2012-09-09).JPG|Մոսկուայի հրապարակ
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Ճարտարապետութիւն ===
1990-ին Սեն Փեթերսպուրկի պատմական կեդրոնը եւ արուարձաններու պալատ-զբօսայգիները ներառուած են [[ԵՈՒՆԵՍՔՕ]]-ի համաշխարհային ժառանգութեան ցանկին մէջ։ Պետութեան պաշտպանութեան տակ կը գտնուի մօտ 8000 ճարտարապետական յուշարձան&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.newizv.ru/print/21332|title=Был город золотой… В музейном центре Санкт-Петербурга могут появиться серые небоскрёбы.|date=16 марта 2005 года|publisher=Новые Известия|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090927001116/http://www.newizv.ru/print/21332|archivedate=2009-09-27|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://kulturnoe-nasledie.ru/globsearch.php?text=&amp;category=-1&amp;findType=1&amp;fo=szfo&amp;to=78&amp;city=11400000000&amp;send=%CE%F2%EF%F0%E0%E2%E8%F2%FC|title=Результаты поиска памятников архитектуры для СПб|publisher=Памятники истории и культуры (объекты культурного наследия) народов Российской Федерации|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120111161013/http://kulturnoe-nasledie.ru/globsearch.php?text=&amp;category=-1&amp;findType=1&amp;fo=szfo&amp;to=78&amp;city=11400000000&amp;send=%CE%F2%EF%F0%E0%E2%E8%F2%FC|archivedate=2012-01-11|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ 2005-ին ընդունուած է մշակութային ժառանգութեան պահպանման Փեթերսպուրկեան ռազմավարութիւնը&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.gov.spb.ru/gov/admin/otrasl/c_govcontrol/proekt|title=Постановление от 1 ноября 2005 года № 1681. О Петербургской стратегии сохранения культурного наследия|publisher=Официальный портал администрации СПб|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111028054450/http://www.gov.spb.ru/gov/admin/otrasl/c_govcontrol/proekt|archivedate=2011-10-28|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։ Քաղաքին վեհութիւն կը հաղորդեն ճարտարապետական համալիրները, խիստ ուղիղ փողոցները, ընդարձակ հրապարակները, այգիներն ու զբօսայգիները, գետերն ու բազմաթիւ ջրանցքները, առափները, կամուրջները, նախշաւոր ցանկապատները, յուշարձաններն ու զարդարուած քանդակները։ 18-20-րդ դարերու ճարտարապետական համալիրներէն են Պետրոպաւլովեան ամրոցը, Ալեքսանդր Նեւսքիի մայրաւանքը, Սմոլնիի ուսումնարանը, Պալատական հրապարակը՝ Ձմեռնային պալատով, Ծովակալութեան շէնքը, Նեւայի պողոտան, Վասիլեւսքի կղզիի Սլաքը՝ Սակարանի շէնքով, ծերակոյտի հրապարակը՝ Պետրոս Ա.-ի արձանով, Օստրովսքիի հրապարակը, Արուեստներու հրապարակը, Իսահակի հրապարակը եւ 20-րդ դարու երկրորդ կիսուն ստեղծուած Ապստամբութեան հրապարակը։

Փեթերսպուրկի սրընթաց զարգացումը մարտահրաւէր էր բազմադարեայ պատմութիւն ունեցող, դանդաղ զարգացող եւ աճող քաղաքի մասին աւանդական պատկերացումներուն&lt;ref name=&quot;Мир архитектуры&quot;&gt;{{книга|автор=А. Гутнов, В. Глазычев.|заглавие=Мир архитектуры|место=Москва|издательство=Молодая гвардия|год=1990|тираж=200000|страниц=351|isbn=5-235-00487-6}}&lt;/ref&gt;։ Պետրոս Ա.-ը հիմնած է քաղաքը [[Վենետիկ]]ի ու [[Ամսթերտամ]]ի օրինակով․ սալայատակ փողոցներու փոխարէն Սեն Փեթերսպուրկը պէտք է ծածկուեր ջրանցքներու ցանցով, որմով բնակիչները պէտք է նաւարկէին թեթեւ նաւակներով։ Թէեւ Պետրոսի երազանքը այդպէս ալ չիրականացաւ, ճիշդ արտասահմանեան այդ փորձը հիմք դարձաւ յետագայ կառուցման համար։ Քաղաքի 1716-ի գլխաւոր յատակագիծի հեղինակը դարձաւ իտալացի ճարտարապետ Տոմէնիքօ Անտրիա Թրեզինին․ ուղղահայաց փողոցները, լայնարձակ պողոտաները նոր մայրաքաղաքի բնորոշ գիծը դարձան։ Այսպիսի նախագծումը կ'երեւի Վասիլեւսքի կղզիի եւ «եռատամի» օրինակի վրայ՝ Ծովակալութեան շէնք-Նեւայի պողոտայ, Կորոխովայա փողոց, Վոզնեսենսքի պողոտայ։ Քաղաքի կեդրոնական հատուածի գրեթէ ամբողջ կառուցապատումը կատարուած է աւելի ուշ, սակայն երկրաչափօրէն կառուցուած հրապարակները եւ փողոցները որոշեցին քաղաքի կերպարը մինչեւ մեր օրերը։ Այդտեղ վճռորոշ դեր խաղցած է Պետրոս Ա.-ի անձը․ ան անձամբ ընտրած է Նեւայի պողոտայի, Ծովակալութեան շէնքի, Պետրոպաւլովեան ամրոցի վայրերը, վարած է քաղաքաշինական խիստ կարգապահութիւնը&lt;ref name=&quot;Мир архитектуры&quot; /&gt;։ Պետրոսի հրամանով բոլոր շէնքերը պէտք է կառուցուէին քարէ (ասոր հետ մէկտեղ [[Ռուսիա|Ռուսաստանի]] մնացած քաղաքներուն մէջ արգիլուեցաւ իբրեւ շինարարութեան հիմնական նիւթ օգտագործել քարը)։ Այդ ժամանակներուն տարածում գտած է պետրոսեան '''barocco''' ոճը, որու ներկայացուցիչներն են իտալացիներ Տ․ Թրեզինին, Ճովաննի Մարիա Ֆոնթանան, Նիկոլօ Միքէտտին, ֆրանսացի Ժան Պադիսդ Լեպլոնը, գերմանացիներ Անդրէաս Շլիւտէրը, Գէորգ Եոհան Մատարնովին, ռուս Միխայիլ Զեմցովը։ Քաղաքին մէջ պահպանուած են այդ ոճով կառուցուած քանի մը շէնքեր՝ Պետրոպաւլովեան ամրոցը՝ Պետրոպաւլովեան տաճարով, Ամառնային պալատը, Քունսթքամերան, Տասներկու խորհուրդներու շէնքը, Մենշիքովի պալատը։ 18-րդ դարու կէսերուն սկսաւ գերակշռել ելիզաւետեան '''barocco''' ոճը, որ կը ներկայացնէին ճարտարապետներ Վարֆոլոմէյ Ռաստրելլին (Ձմեռնային պալատը, Սմոլնի մենաստանը, Փեթերկոֆի մեծ պալատը, Ցարսկոյէ Սելոյի Եկատերինայի մեծ պալատը) եւ Սաւվա Չեւաքինսքին (Նիկողայոսի ծովային տաճար)&lt;ref name=&quot;Ленинград и окрестности&quot;&gt;''Алешина Л. С.'' Ленинград и окрестности. Справочник-путеводитель. — М.: Искусство, 1986. — С.V—XVI&lt;/ref&gt;։

1844-ին Նիկոլա Ա. կայսրը հրաման արձակած է արգիլել քաղաքին մէջ Ձմեռնային պալատի տանիքէն բարձր քաղաքացիական շինութիւններ կառուցել&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://walkspb.ru/zd/zimniy.html|title=Зимний дворец|publisher=Прогулки по Санкт-Петербургу|accessdate=2011-11-14}}&lt;/ref&gt;։ 18-րդ դարու երկրորդ կիսուն քաղաքի ճարտարապետութեան մէջ գերակշռող դարձաւ դասականութիւնը։ Այդ ոճի հիմնական ճարտարապետներն էին Վասիլի Պաժենովը (Միխայլովսքի ամրոց), Ժան Պատիստ Միշէլ Վալէն Տելամօտը (Գեղարուեստի ակադեմիայի շէնք, Մեծ Քոսթինի գաւիթ), Անթոնիօ Ռինալտին (Մարմարէ պալատ), Իւան Ստարովը (Տաւրիկեան պալատ, Ալեքսանդր Նեւսքիի սուրբ երրորդութեան տաճար), Ջակոմօ Քուարենկին (Սմոլնիի ուսումնարանի շէնք, Ցարսկոյէ Սելոյի Ալեքսանդրի պալատ), Չարլզ Քամերոնը (Պաւլովսք պալատ) եւ աւելի ուշ ժամանակաշրջանի (19-րդ դարու սկիզբ)՝ ռուսական ամպիր ոճի ներկայացուցիչներէն էին Անտրէ Վորոնիխինը (Կազանի տաճար), Անդրէեան Զախարովը (Ծովակալութեան գլխաւոր շէնք), Ժան Ֆրանսուա Թոմա տէ Թոմոնը (Վասիլեւսքի կղզիի Սլաք), Քարլ Ռոսսին (Միխայլովսքի պալատ, Գլխաւոր շտապի շէնք, Ալեքսանդրինսքի թատրոն, ծերակոյտի եւ սինոդի շէնք), Վասիլի Ստասովը (Վերափոխման տաճար, Սուրբ երրորդութեան տաճար), Աւկուսդ Մոնֆերանը (Իսահակի տաճար)։ 19-րդ դարու կիսուն ճարտարապետութեան մէջ գերակշռող դարձաւ էկլեկտիկան՝ Անտրէյ Շտակէնշնեյտերը (Մարինոյի պալատ, Պելոսելսքի-Պելոզէօրսքի պալատ), Ալեքսանդր Պրիվլովը (Պօղոս-Պետրոսի լիւթերական եկեղեցի), Կոնստանտին Տոնը (Մոսկուայի կայարանի շէնք), Ալֆրէտ Փարլանտը (Քրիստոսի արեան յարութեան տաճար)։ Դարակիսուն կը սկսի նոր առափներու եւ կամուրջներու կառուցապատումը, մեծ թափ կ'առնէ եկամտաբեր տուներու շինարարութիւնը։  Այդ ժամանակաշրջանում կը ձեւաւորուին Լիտէյնի, Վլատիմիրի եւ Զակորոտնի պողոտաները&lt;ref name=&quot;Ленинград и окрестности&quot; /&gt;։
[[Պատկեր:PalaceSquareNight.jpg|մինի|1125x1125փքս|Պալատական հրապարակը ձմեռնային գիշերը։ Ձմեռնային պալատը, Կվարդիական կորպուսի շտապի շէնքը, Ալեքսանտրի սիւնը, Գլխաւոր շտապի շէնք (Սեն Փեթերսպուրկ)]]

20-րդ դարու սկիզբը քաղաքին մէջ ի յայտ կու գան արդի ոճի շէնքեր, որոնցմէ են «Զինկէր» ընկերութեան տունը, Ելիսէեւի խանութը, «Աստորիա» հիւրանոցը, Վիտեպսքի կայարանը։ Այդ ժամանակաշրջանուն զանգուածային բնոյթ կը կրէր եկամտաբեր տուներու, մասնաւոր առանձնատուներու եւ հանրային շինութիւններու զարդարուն ապակէնախշերով&lt;ref&gt;{{Книга|автор=Волобаева Т. В.|заглавие=Санкт-Петербургский витраж эпохи модерна: эстетика, производство, памятники.|ссылка=http://vitroshop.livejournal.com/38012.html|ответственный=Составители Л. А. Кирикова, А. В. Корнилова, Б. К. Нагор|издание=100 лет петербургском модерну. Материалы научной конференции 30 сентября - 2 октября 1999 года|место=Санкт-Петербург|издательство=ОАО &quot;Альт-Софт&quot;, ООО &quot;Белое и черное&quot;|год=2000|страницы=197—202|страниц=255|isbn=5-89771-014-7}}&lt;/ref&gt;։  Յաջորդեց neoclassicism ոճը (Լեւ Թոլսթոյի հրապարակի վրայ գտնուող «Աշտարակներով տուն»-ը), որ 1920-ականներուն փոխարինուեցաւ constructivism-ով  (Ա․ Գորկիի անուան մշակոյթի պալատ, Լիտէյնի պողոտային վրայ գտնուող Մեծ տուն) եւ ստալինեան ամպիրով (Մոսկուայի հրապարակի, Մոսկուայի պողոտայի, Ստաչեկ պողոտայի, Կալինինի հրապարակի համալիրներ, Լենինկրատի մետրոպոլիտէնի առաջին հերթափոխի կայարաններ)։ 1923-էն կը սկսի նոր թաղամասերու բնակելի շէնքերու շինարարութիւնը՝ համալիրային կառուցապատման սկզբունքով։ 1960-ականներու սկիզբը կը սկսի խրուշչյովկաներու, իսկ 1970-ականներէն՝ նաւ-տուներու զանգուածային կառուցումը։ Միեւնոյն ժամանակ ի յայտ կու գան նաեւ անհատական նախագիծերով կառուցուած շէնքեր՝ «Յոբելեանական» մարզանքի պալատը, Յաղթանակի հրապարակի համալիրը, «ՄերձՊալտիքա» հիւրանոցը, Վ․ Լենինի անուան մարզահամերգային համալիրը, «Պուլկովօ» օդակայանի շէնքը&lt;ref name=&quot;Ленинград и окрестности&quot; /&gt;։

Վերջին շրջանին պատմական կեդրոնոին մէջ շինութիւններ կը քանդուին․ ոչնչացուած են Փրէոպրաժենսքի գունդի (ամենահիներէն մէկը Ռուսաստանի մէջ) եւ սակրաւոր գումարտակի զօրանոցները (Քիրոչնայա փողոց), 5 տուն Նեւայի պողոտայի վրայ, 18-րդ դարու կորպուս, Չիչերինի տան ներքին բաժինը, Ապստամբութեան փողոցի եւ Լիտէյնի պողոտայի վրայ քանի մը տուներ, Վոզնեսենսքի պողոտայի տուներէն մէկը, շարք մը շէնքեր Փեթրոկրատի հատուածին մէջ եւ այլն։ Քանդած տուներէն որոշները ճարտարապետութեան պետական յուշարձանի կարգավիճակ ունեցած են։ 2008-ին ուժի մէջ մտած են օրէնսդրութեան մէջ կատարուած փոփոխութիւնները, որոնցմով հանուած է դաշնային նշանակութեան յուշարձաններու սեփականաշնորհման արգելքը․ օրէնքը Ռուսաստանի մէջ գործած է 2002-էն։ Սեփականաշնորհման այդ ցանկին մէջ կրնան յայտնուիլ քաղաքի մօտ 650 կառոյցները, որոնք դեռեւս դաշնային պահպանման ցանկին մէջ կը գտնուին&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.rg.ru/2008/02/05/reg-szapad/osobnyaki.html|title=В скором времени усадьба Юсуповой и дворец Самойловой могут стать предметом торга|date=5 февраля 2008 года|publisher=«Российская газета»|accessdate=2011-10-21}}&lt;/ref&gt;։

=== Քաղաքի արտացոլումը գրականութեան եւ արուեստի մէջ ===
[[Դասական ՈՒղղութիւն|Դասականութեան]] դարաշրջանին Ռուսական կայսրութիւնը Փեթերսպուրկի հանդիսաւոր, աշխոյժ կերպարը կը քարոզէր իբրեւ կատարեալ քաղաք, որ ծնած է ի հեճուկս աղէտներուն։ Եւրոպայի մէջ Եկաթերինա Բ.-ը Հիւսիսային Շամիրամի համբաւ կը վայելէր, իսկ Փեթերսպուրկի կ'անուանէին Հիւսիսային [[Փալմիրա]]։ Պալատական բանաստեղծները կը գովերգէին այն իրենց ներբողներուն մէջ, Ֆէոտոր Ալեքսէեւի շրջապատի բնանկարիչները վեդուտաներ կը ստեղծէին՝ անծայրածիր պողոտաներու եւ հրապարակներու տեսարաններով, ուր վիթխարի շինութիւններու ֆոնին մարդոց երեւոյթները չէին նշմարուիր&lt;ref name=&quot;volkov&quot;&gt;{{книга|автор=Волков С.|заглавие=История культуры Санкт-Петербурга с основания до наших дней|место=М.|издательство=Эксмо-пресс|год=2002|страниц=}}&lt;/ref&gt;։{{քաղվածք|Անհրաժեշտ է Փեթերսպուրկէն բաժնուիլ որոշ ժամանակով, անհրաժեշտ է տեսնել հին մայրաքաղաքները՝ հին Փարիզը, ծխոտ Լոնտոնը, որպէսզի զգաս Փեթերսպուրկի արժէքը։ Տեսէք՝ ի՜նչ միասնութիւն է, ինչպէ՜ս են բոլոր մասերը կը համապատասխանենի իրար։ Շէնքերու ինչպիսի՜ գեղեցկութիւն, ինչպիսի ճաշակ եւ ընդհանուր առմամբ ինչպիսի՜ բազմազանութիուն, որ առաջ կու գայ ջուրի եւ շինութիւններու խառնուրդէն։|Կոնստանդին Պաթյուշքով, 1814&lt;ref&gt;{{книга|автор=Дергачёва Л. Д.|заглавие=Очерки русской культуры XIX века|место=М.|издательство=Издательство Московского университета|год=2005|страницы=186}}&lt;/ref&gt;}}
Ա․ Պուշկինը «պղինձէ հեծեալ»-ում (1833) Փեթերսպուրկի կերպարը ստեղծած է իբրեւ մտահայեցողապէս յօրինուած տարածք, Լուսաւորութեան դարաշրջանի բանապաշտութեան պտուղ, որ վեր կը յառի ճահիճներու վրայ՝ միապետի ցանկութեամբ եւ անհամար մարդկային կեանքերու գնով։ Կոկոլի «Փեթերսպուրկեան պատմուածքներ»-ուն մէջ «ամէն ինչ թաց է, հարթ, հաւասար, անգոյն, մոխրագոյն, մշուշոտ»․ հեղինակը տպաւորական երանգներով կը նկարէ կայսրութեան մայրաքաղաքը իբրեւ «մարդու համար թշնամական սատանայական ուժերու գինարբուքի վայր մը, որու տակ միշտ կը շարժի երերուն հողը՝ սպառնալով ներս քաշել վսեմ, սակայն սառ շէնքերը, անհոգի կառավարական պաշտօնատուներ եւ անոնք լեցնող բազում փոքր, դժբախտ պաշտօնեաներուն» (Ս․ Վոլքով)&lt;ref name=&quot;volkov&quot; /&gt;։

Բացի Կոկոլէն Փեթերսպուրկի դէմ էին ոտքի ելել նաեւ Մոսկուայի անոր սլաւէանոֆիլ ընկերները․ «Ինքդ քո մէջ ժողովրդականութեան լիարժէք զգացումը ազատագրելու առաջին պայմանը Փեթերսպուրկի ամբողջ սիրտով եւ հոգիով ատելն է»,- գրած է օրինակ Իւան Աքսաքովը&lt;ref name=&quot;toporov&quot;&gt;{{книга|автор=Топоров В. Н.|заглавие=Петербург и «Петербургский текст русской литературы». Миф. Ритуал. Символ. Образ: Исследования в области мифопоэтического|место=М.|издательство=Издательская группа «Прогресс»|год=1995|страницы=259—362}}&lt;/ref&gt;։  Ցարական մայրաքաղաքի քարէ մեծակոյտերը, որոնք չեն նախատեսուած հանդիսաւոր գնացքներու եւ եկամտաբեր տուներու լաբիւրինթոս կեանքի համար, անառողջ գոլորշացումներու եւ յաւիտենական մշուշի վարագոյրի հետեւը իրենց անէծքները կ'ուղարկէին Նիքոլա Նեկրասովի եւ Ֆէոտոր Տոստոեւսքիի հերոսները&lt;ref name=&quot;volkov&quot; /&gt;։ Անոր [[:hy:Դեռահասը (վեպ)|«Դեռահասը»]] վեպի հերոսը կը պնդէ․{{քաղվածք|Այդ մշուշի մէջ ինձ հարիւր անգամ նոյն տարօրինակ, սակայն կպչուն միտքը կը պարուրէ․ «Իսկ ի՞նչ կ՛ըլլայ, եթէ այս մշուշը ցրուի եւ վեր բարձրանայ։ Անոր հետ վեր չերթա՞ր արդեօք այդ ամբողջ հոտած, լպրծուն քաղաքը․ վեր կը բարձրանա՞յ մշուշի հետ եւ կ՛անհետանա՞յ ծուխի նման եւ  կը մնայ նախկին ֆիննական ճահի՞ճը, իսկ անոր մեջտեղը կը մնայ, երեւի թէ գեղեցկութեան համար, Պղինձէ հեծեալ տաք շնչող, հալածուած ձիու վրայ։»|}}[[Պատկեր:Alexandre_Benois_004.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Alexandre_Benois_004.jpg|մինի|«Պղնձե հեծյալ»-ի պատկերում,Ա․ Բենուա (1904)]]
Այդ սառէ հսկայէն, ջրհեղեղէն կամ հրդեհէն անխուսափելի վախճանի վերաբերեալ կանխագուշակումները իրենց յետագայ զարգացումը գտան «արծաթէ դարու» գրականութեան մէջ։ Միխայիլ Քուզմինի օրագրի գրառման համաձայն՝ Փեթերսպուրկի մտաւորականները կը նայէին «մութ գործարաններուն այնպիսի մռայլ եւ վախեցած հայեացքով, ինչպէս քաղաքային աշտարակէն պահակները կը նային քաղաքի պատերուն մօտ կանգնած հոներուն»&lt;ref&gt;{{книга|автор=Кузмин М.|заглавие=Дневник 1905—07|издательство=Изд-во Ивана Лимбаха|год=2000|страницы=81}}&lt;/ref&gt;։ Հետազօտողները յիշատակման ենթակայ կը գտնեն այն, թէ ինչպէս է Փեթերսպուրկը նկարագրել Փէօդր Չայքովսքին իր «Պիքովայա տամա»-ին մէջ&lt;ref name=&quot;volkov&quot; /&gt;։  Մստիսլաւ Տոտուժինսքիի ուրուանկարներուն մէջ, Ալեքսանդր Պլոքի քաղաքային բանաստեղծութիւններուն եւ Անտրէյ Պելիի «Փեթերսպուրկ» վէպին մէջ ցոյց կը տրուի կայսրական մայրաքաղաքի դժոխային, անդրշիրիմեան հովիկը։ Այս ստեղծագործութիւնները իրենց բնոյթով հոգեհանգիստ են, ուր Փեթերսպուրկը ցոյց կը տրուի իբրեւ «մահուան դատապարտուած, սակայն դեռ հրաշագեղ՝ մահէն առաջ, խաբուսիկ գեղեցիկ» (Եւկէնի Զամէադին)&lt;ref&gt;{{книга|автор=Замятин Е. И.|заглавие=Избранные произведения. Том 2|место=М.|издательство=Художественная литература|год=1990|страницы=282}}&lt;/ref&gt;։

Այսպիսի առասպելագործութենէն Փեթերսպուրկի պաշտպանութեամբ նէոկլասիցիզմի տեսանկիւնէն հանդէս եկած են «Արուեստի աշխարհ»-ի նկարիչները՝ Ալեքսանդր Պենուայի գլխաւորութեամբ, որ գանգատուած է․ «Թւում է՝ չկայ ամբողջ աշխարհի մէջ քաղաք մը, որ նոյնքան քիչ համակրանք վայելեր, ինչ որ Սեն Փեթերսպուրկը»&lt;ref name=&quot;toporov&quot; /&gt;։ 18-րդ դարու պատմութեան ջրանկարներուն եւ լուսաւորչական յօդուածներուն մէջ («Գեղատեսիլ Փեթերսպուրկ», «Փեթերսպուրկի գեղեցկութիւնը» եւ այլն) Պենուան նշած է հին քաղաքի հերոսական կարգի եւ իւրօրինակ բանաստեղծական հրաշագեղութեան մասին․ «Ամբողջ Փեթերսպուրկի մէջ կը թագաւորէ զարմանալիօրէն խոր եւ հեքիաթային երաժշտականութիւն»&lt;ref name=&quot;volkov&quot; /&gt;։ Այս հայրենաբաղձական շարժառիթները աւելի ուշ նկատուած են Աննա Ախմադովայի ստեղծագործութիւններուն մէջ։ Մայրաքաղաքի [[Մոսկուա]] տեղափոխուելով (1918)՝ ռուսական մշակոյթը մերկացնողէն վերածուեցաւ Նեւայի վրայ գտնուող քաղաքի «եղերամայր եւ պաշտպան», որ դեռ ոչ վաղ անցեալին անմարդկային կը թուէր&lt;ref name=&quot;volkov&quot; /&gt;։ Ախմադովայի «Requiem» պոէմէն մէջ քաղաքը կը ներկայանայ իբրեւ տառապեալ, քանի որ 20-րդ դարու կէսերուն{{քաղվածք|Լենինկրատը դադրեցաւ ըլլալ կեղեքման եւ օտարման խորհրդանիշ՝ դառնալով ռուս հասարակութեան դարերէն եկող հոգեւոր արժէքներու մարմնաւորում, որոնք դատապարտուած են ոչնչացման անգութ տոտալիտար ռեժիմի կողմէ։|Սոլոմոն Վոլքով&lt;ref name=&quot;volkov&quot;/&gt;}}
=== Կրօնք ===
Սեն Փեթերսպուրկի մէջ կը գործէ 268 կրօնական միաւորում՝ Ռուս ուղղափառ եկեղեցւոյ (131 միաւորում), Հոգեգալստականներու (23 միաւորում), Աւետարանչական-լիւթերական եկեղեցւոյ (19 միաւորում), Աւետարանչական քրիստոնեաներ-մկրտչականներու (13 միաւորում), ինչպէս նաեւ հուդայական, Հռոմի կաթոլիկ եկեղեցւոյ, Եօթերորդ օրուան երկրորդ գալստեան եկեղեցւոյ, պուտտայական, մուսուլմանական, Հայ առաքելական եկեղեցւոյ, Հին ծիսակարգային եկեղեցւոյ, պահաիի եւ այլն։

Կրօնական միաւորումներու սեփականութիւնն է կամ անոնց տնօրինութեան տակ կը գտնուի 229 պաշտամունքային կառոյց։ Անոնցմէ են դաշնային նշանակութեան հետեւեալ ճարտարապետական յուշարձանները՝ Սուրբ Իսահակի տաճարը, Քազանի Աստուածամօր տաճարը, Սուրբ Սամփսոնի տաճարը, Սմոլնիի տաճարը, Պետրոպաւլովսքի տաճարը, Նիկողայոսի ծովային տաճարը, Վլատիմիրի տաճարը, Սոֆիայի տաճարը, Ֆէոտորի տաճարը, Քրիստոսի արեան յարութեան տաճարը, Ալեքսանդր Նեւսքիի սուրբ երրորդութեան մայրավանքի տաճարը, ուղղափառ վանքերը՝ Ալեքսանդր Նեւսքիի մայրավանքը, Սուրբ Յովհաննէսի վանքը, Յարութեան Նովոտեւիչիէ վանքը, Սուրբ Քաթարինէ եկեղեցին, կաթոլիկ սուրբ Եկատերինա Ալեքսանդրիացիի բազիլիկը, Սուրբ Անթօնիոս Հրաշագործի կաթոլիկ վանքը, Պօղոս-Պետրոսի լիւթերական եկեղեցին, Հոլանտական բարենորոգչական եկեղեցին, Տաճարային մզկիթը, Մեծ հրէական ժողովնատունը, Պուտտայական տաճարը եւ այլն։ Քաղաքին մէջ կը գործեն Սեն Փեթերսպուրկի հոգեւոր ակադեմիան եւ Սեն Փեթերսպուրկի ռուս ուղղափառ եկեղեցւոյ հոգեւոր ճեմարանը եւ «Մարիա՝ առաքեալներու թագուհի» բարձրագոյն կաթոլիկ ճեմարանը։ Քաղաքին մէջ կը գտնուին Ալեքսանդր Նեւսքիի, Եոհան Քրոնշտատսքիի, Քսէնիա Փեթերսպուրքցիի մասունքները&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.gov.spb.ru/day/religion|title=Петербург в цифрах. Религия|publisher=Официальный портал Администрации Санкт-Петербурга|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111021130116/http://gov.spb.ru/day/religion|archivedate=2011-10-21|accessdate=2011-10-21|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;։&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;210&quot;&gt;
Պատկեր:Троицкий собор Александро-Невской Лавры 06.jpg|Ալեքսանդր Նեւսքիի սուրբ երրորդութեան մայրավանքի տաճար
Պատկեր:Grand Choral Synagogue of SPB.jpg|Մեծ հրէական ժողովատունը
Պատկեր:Mosque SPB.jpg|Սենթ Փեթերսպուրկի տաճարային մզկիթ
Պատկեր:Datsan Gunzechoinei (img1).jpg|Սենթ Փեթերսպուրկի պուտտայական տաճար
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

== Մարզանք ==
Սեն Փեթերսպուրկի մէջ զարգացած է ինչպէս սիրողական, այդպէս ալ մասնագիտական մարզանքը։ Քաղաքին մէջ կայ 1649 մարզասրահ, 118 լողաւազան, 18 դահուկային կայան, 17 արհեստական սառոյցով, ծածկովի առարկայ, 13 մարզադաշտ՝ աւելի քան 1500 տեղով, 11 թիավարման կայան, 10 մարզանքի պալատ, հեծանիւավազքի ուղի&lt;sup&gt;[11]&lt;/sup&gt;։ Անոնցմէ են «Քրեսդովսքի»&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.dp.ru/a/2017/04/22/Pervij_match_Zenita_na_K|title=Первый матч «Зенита» на Крестовском острове посетили 11 тыс. человек|date=2017-04-22|publisher=Деловой Петербург|accessdate=2017-05-11}}&lt;/ref&gt; եւ «Պետրովսքի» մարզադաշտերը, «Յոբելեանական» մարզանքի պալատը, Սառէ պալատը, Ձմեռնային մարզադաշտը, «Փեթերսպուրկեան» մարզահամերգային համալիրը, Սիպուր Արենան, ՍԿԱ լողի աւազանը&lt;ref name=&quot;Паспорт Санкт-Петербурга&quot; /&gt;։

Մարզանքային մշակոյթի կարեւոր կեդրոն է Փ․ Լեսգաֆդի անուան ֆիզիկական մշակումի, մարզանքի եւ առողջութեան ազգային պետական համալսարանը։

Քաղաքին մէջ տեղակայուած են հետեւեալ մասնագիտական ակումբները՝

*[[Ֆութպոլ]]՝ «Զենիթ»՝ Ռուսաստանի թատերական առաջին ներկայացման լիկայի ամենաուժեղ ակումբներէն մէկը, ՈՒԵՖԱ գաւաթակիր (2007/08), ՈՒԵՖԱ Սուբերգաւաթակիր (2008), «Զենիթ-2»-ը եւ «Տինամօ»-ն հանդէս կու գան Առաջին բաժանումին մէջ, «Տինամօ-2»-ը՝ Երկրորդ բաժանումին մէջ։
* Հոքէյ՝ СКА, Մայրցամաքային հոքէյի լիկայի ամենաուժեղ ակումբներէն մէկը, Կակարինի գաւաթակիր (2014/2015, 2016/2017), «СКА-Нева» եւ «Տինամօ Սեն Փեթերսպուրկ» հոքէյի ակումբները, «СКА-1946», «СКА-Серебряные Львы»&lt;sup&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://whl.khl.ru/teams/68062/ |title=Клубы: Динамо |accessdate=2019-08-30 |archive-date=2016-06-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160603041307/http://whl.khl.ru/teams/68062/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;/sup&gt;։
* Basketball՝ «Զենիթ»-ը հանդէս կու գայ ՎՏԲ-ի միասնական լիկային մէջ, «Սպարտակ»-ը 2014-էն հանդէս կու գայ սիրողական մրցումներուն, «Տինամօ» (գործած է 2004֊2006-ականներուն)։
* Volleyball՝ «Աւտոմոպիլիսդ»՝ հանդէս կու գայ Ռուսաստանի առաջնութեան Բ բարձրագոյն լիկային մէջ, «Լենինկրատկա»-ն հանդէս կու գայ Ռուսաստանի առաջնութեան սուպեր լիկային մէջ։
* Մինի ֆութպոլ՝ «Փոլիտեխ», որ հանդէս կու գայ Սուբերլիկային մէջ, «Աւրորա» (կանանց մինի ֆութպոլի ակումբ)։
* Ձեռքի գնդակ՝ «Լեսկաֆդ-Նեւայի համալսարան»՝ Ռուսաստանի առաջնութեան սուբերլիկայի տղամարդոց ամենաուժեղ ակումբներէն մէկը։
* Մականախաղ՝ «Մեդրոսդրօ» (կանանց հոքէյի ակումբ)։
* Ամերիկեան ֆութպոլ՝ «Կրիֆոններ»՝ Ռուսաստանի 2015-ի ախոյաններ, 2016-էնհանդէս կու գայ Փրեմիէր բաժանումին մէջ, «Հիւսիսային լեգէոն»՝ 2016-էն հանդէս կու գայ Հիւսիս բաժանումին մէջ, «Վալքիրիաներ»՝ 2016-էն հանդէս կու գայ [[Ֆինլանտա]]յի Բարձրագոյն լիկային մէջ։

&lt;center&gt;&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;210&quot;&gt;
Պատկեր:RUS-2016-Aerial-SPB-Krestovsky Stadium 01.jpg|«Քրեսդովսքի» մարզադաշտ
Պատկեր:Ice Palace SPB at Bolshevikov.jpg|Սառցէ պալատ
Պատկեր:Sankt-Petěrburg, stadion.jpg|«Փեթերպուրկեան» մարզահամերգային համալիր
Պատկեր:Petrovskiy football stadium in SPB.jpg|«Պետրովսքի» մարզադաշտ
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

== Դիւանագիտական ներկայացուցչութիւններ ==
ՌԴ երկրորդ քաղաքին մէջ բացուած են 50 օտարերկրեայ հիւպատոսարաններ&lt;ref&gt;[http://www.spbconsulate.ru/ Սանկտ Պետերբուրգի հյուպատոսություններ]&lt;/ref&gt;։ Անոնք ոչ միայն մուտքի եւ ելքի թոյլտուութիւն կը տրամադրեն ռուսաստանցիներուն, այլեւ կ'օգնեն ֆիզիկական եւ իրաւաբանական անձերու, կը նպաստեն մշակութային եւ տնտեսական կապերու զարգացման։ Շատերը կը սպասարկեն Հիւսիսարեւմտեան տարածաշրջանի ուրիշ մարզեր՝ Կարելիայի Հանրապետութեան, Մուրմանսքի, Արխանկելսքի, Նովքորոդի եւ այլ մարզերու բնակիչներուն։

1990-2000-ականներու ընթացքին Սեն Փեթերսպուրկի մէջ սկիզբ դրուեցաւ միջազգային առարկաներու հիմնադրմանը։ Հիւսիսային մայրաքաղաքին մէջ բացուած են հետեւեալ  հիւպատոսութիւնները

#[[Ազրպէյճանի Հանրապետութիւն|Ազրպէյճան]] - Սովետական 2-րդ փողոց, 27 Ա կորպուս
#[[Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ|ԱՄՆ]] - Ֆուրշդադի փողոց, 15&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://stpetersburg.usconsulate.gov/ |title=ԱՄՆ հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2014-07-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140713090810/http://stpetersburg.usconsulate.gov/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
#[[Անկոլա]] - Շփալերնայա փողոց, 36, գրասենեակ 324
#[[Աւստրալիա]] - Իտալիայի փողոց, 1&lt;ref&gt;[http://www.russia.embassy.gov.au/mscw/home.html Աւստրալիոյ] [http://stpetersburg.usconsulate.gov/ հիւպատոսութեան պաշտօնական] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140713090810/http://stpetersburg.usconsulate.gov/ |date=2014-07-13 }} կայք&lt;/ref&gt;
#[[Աւստրիա]] - Ֆուրշդադի փողոց, 43
#[[Պանկլատէշ]] - Վասիլիի կղզիի 3-րդ գիծ, 8
#[[Պելառուս]] - Պոնչ-Պրուեւիչի փողոց, 3ա
#[[Պրազիլ]] - Մոյքայի առափնեայ փողոց, 75
#[[Պուլկարիա]] - Ռիլէեւի փողոց, 27
#[[Գերմանիա]] - Ֆուրշդադի փողոց, 39&lt;ref&gt;[http://www.germania.diplo.de/Vertretung/russland/de/06-stpe/0-gk.html Գերմանիոյ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150405003415/http://www.germania.diplo.de/Vertretung/russland/de/06-stpe/0-gk.html |date=2015-04-05 }} [http://stpetersburg.usconsulate.gov/ հիւպատոսութեան պաշտօնական] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140713090810/http://stpetersburg.usconsulate.gov/ |date=2014-07-13 }} կայք&lt;/ref&gt;
#[[Դանիա]] - Քամեննի կղզի, Մեծ ծառուղի, 13
#[[Էսթոնիա]] - Պոլշայա Մոնեդնայա փողոց, 14&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.peterburg.estemb.ru/ |title=Էսթոնիայի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2019-02-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190208025358/https://www.peterburg.estemb.ru/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
#[[Թայլանտ]] - Վասիլիի կղզի, Մեծ պողոտա, 9/6
#[[Թուրքիա]] - Մալայա Մորսկայա փողոց, 6, բն.5
#[[Էնտոնեզիա]] - Քամեննոօսդրովսքի պողոտա, 15
#[[Իսլանտա]] - Թելմանի փողոց, 24
#[[Սպանիա]] - Շփալերնայա փողոց, 54
#[[Իտալիա]] - Թատերական փողոց, 10&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.conssanpietroburgo.esteri.it/Consolato_SanPietroburgo |title=Իտալիոյ հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2016-06-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160602055341/http://www.conssanpietroburgo.esteri.it/Consolato_SanPietroburgo |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
#[[Լաթվիա]] - Վասիլի կղզիի 10-րդ գիծ, 1&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://latviaspb.ru/ru/stpetersburg/ |title=Լաթվիայի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2015-01-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150115140109/http://latviaspb.ru/ru/stpetersburg/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
#[[Լիթուանիա]]- Ռիլէեւի փողոց, 37&lt;ref&gt;[http://www.spbconsulate.ru/category/litva-konsulstvo/ Լիթուայայի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Լեհաստան]] - Սովետական 5-րդ փողոց, 12/14&lt;ref&gt;[http://sanktpetersburg.msz.gov.pl/en/ Լեհաստանի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Կիպրոս]] - Չեռնիշեւսքիի փողոց, 17&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.mfa.gov.cy/mfa/mfa2006.nsf/index_en/index_en?OpenDocument |title=Կիպրոսի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2013-03-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130324034357/http://www.mfa.gov.cy/mfa/mfa2006.nsf/index_en/index_en?OpenDocument |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
#[[Հայաստան]] - Տեքապրիսդներու փողոց, 22
#[[Հարաւային Քորիա]] - Նեքրասովի փողոց, 32
#[[Հնդկաստան]] - Ռիլէեւի փողոց, 35
#[[Նիտերլանտներ]] - Շփալերնայա փողոց, 38&lt;ref&gt;[http://www.vfsglobal.com/netherlands/russia/ Նիտերլանտներու հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Յունաստան|Յունսատան]] - Չեռնիշեւսքիի փողոց, 17
#[[Հունգարիա]] - Մարադի փողոց, 15
#[[Ղազախստան]] - Կալերնայա փողոց, 11
#[[Ղրղզստան]] - Սուվորովի պողոտա, 40, գրասենեակ 18
#[[Ճափոն]] - Մոյքայի առափնեայ փողոց, 29&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.st-petersburg.ru.emb-japan.go.jp/ |title=Ճափոնի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2017-08-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170814174157/http://www.st-petersburg.ru.emb-japan.go.jp/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
#[[Մալթա]] - Կարմիր բանակի 8-րդ փողոց, 6ա/5
#[[Մեծ Բրիտանիա]] - Փրոլեդարիադի դիկտատուրայի փողոց, 5&lt;ref&gt;[https://www.gov.uk/government/world/russia Մեծ Բրիտանիոյ հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Մոնաքօ]] - Անգլիական մերձափնեայ փողոց, 42
#[[Նորվեկիա]] - Նեւայի պողոտա, 25&lt;ref&gt;[https://www.gov.uk/government/world/russia.ru Նորվեկիոյ հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Շուէտ]] - Մալայա Քոնյուշեննայա փողոց, 13&lt;ref&gt;[http://www.swedenabroad.com/ru-RU/Embassies/Saint-Petersburg/ Շուէտի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Զուիցերիա]] - Չեռնիշեւսքիի փողոց, 17&lt;ref&gt;[http://www.eda.admin.ch/eda/de/home.html Զուիցերիոյ հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Սերելանքա]] - Վասիլիի կղզիի 17-րդ գիծ, 60
#[[Չեխիա]] - Տվերի փողոց, 5&lt;ref&gt;[http://www.mzv.cz/jnp/ Չեխիոյ հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Չիլի]] - Վասիլիի կղզիի 9-րդ փողոց, 34
#[[Չինաստան]] - Կրիպոէտովի ջրանցքի մերձափնեայ փողոց, 134&lt;ref&gt;[http://saint-petersburg.china-consulate.org/rus/ Չինաստանի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
# Փաքիստան - Վիպորկի մերձափնեայ փողոց 29, գրասենեակ 516
#[[Ռումանիա]] - Կորոխովայա փողոց, 4
# Սեյշելեան կղզիներ - Տեդսքայա փողոց, 30
#[[Սլովաքիա]] - Օրբելի փողոց, 21, կորպուս 2
#[[Սլովէնիա]] - Անտոնենքօ նրբանցք, 6ա, գրասենեակ 208
#[[Ուքրանիա]] - Պոնչ-Պրուեւիչի փողոց, 1&lt;ref&gt;[http://cons-ua.ru/ Ուքրանիոյ հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Ֆիլիփիններ]] - Վասիլիի կղզիի Մեծ Պողոտա, 103
#[[Ֆինլանտա]] - Փրէօպրաժենսքայա հրապարակ, 4&lt;ref&gt;[http://www.finland.org.ru/Public/Default.aspx Ֆիլիփիններու հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք]&lt;/ref&gt;
#[[Ֆրանսա]] - Շփալերնայա փողոց, 38&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.francevac-ru.com/russian/index.aspx |title=Ֆրանսայի հիւպատոսութեան պաշտօնական կայք |accessdate=2019-08-26 |archive-date=2015-04-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150416155425/http://www.francevac-ru.com/russian/index.aspx |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;

== Հայերը Սեն Փեթերսպուրկում ==
Սեն Փեթերսպուրկի մէջ հայերը սկսած են բնակիլ քաղաքի հիմնադրումէն (1703) ի վեր: Ռուսաստանի քաղաքական ու տնտեսական կեանքին մէջ ունենալով նշանակալից դեր՝ Փեթերսպուրկը սկիզբէն եւեթ դէպի իրեն ձգած է մեծ թիւով հայերի։ Քաղաքի հայ բնակչութիւնը հիմնականին կազմուած է վաճառականներէ, արդիւնաբերողներէ, պետական պաշտօնեաներէ եւ փոքր թիւով ազնուականներէ։ Անոնց ընդհանուր թուաքանակի մասին հաւաստի տեղեկութիւններ չկան։ Յայտնի է միայն, որ 18-րդ դարու վերջը եղած է շուրջ հարիւր տուն հայ&lt;ref name=&quot;ՀՍ հանրագիտարան&quot;&gt;{{Cite book|url=https://hy.wikisource.org/wiki/%D4%B7%D5%BB:%D5%80%D5%A1%D5%B5_%D5%8D%D6%83%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BC%D6%84_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_2003.djvu/457|title=Հայ սփիւռք հանրագիտարան|last=Այվազեան|first=Յովհաննէս|date=22.02.2018|work=Հայերէն Վիքիդարան|publisher=Հայկական Հանրագիտարան հրատարակչութիւն ՊՈԱԿ|year=2003|isbn=|location=Երեւան|pages=463-465}}&lt;/ref&gt;։

19-րդ դարուն որոշակի թիւ կազմած է նաեւ հայ ուսանող երիտասարդութիւնը, որու շատ ներկայացուցիչներ մասնակցած են լուսաւորական-դեմոկրատական եւ յեղափոխական շարժումներուն։ Նախապէս հայերը կեդրոնացած էին Վասիլեւեան կղզիին մէջ։ Շատ հայ վաճառականներ եւ արդիւնաբերողներ քաղաքին մէջ հիմնեցին առեւտրական գրասենեակներ ու գործարաններ։ 1758-ին նորջուղայեցի Իսախանեան եղբայրները այստեղ հիմնած են Ռուսաստանի մէջ առաջին փայատիրական ընկերութիւններէն մէկը՝ [[Իրան]]ի հետ առեւտուրի համար։ 18-րդ դարու կիսուն մետաքսագործական գործարաններ հիմնած են Արտէմի Մանվիլովը, Պոկտան Ախուերդովը, Պետրոս Շիրուանովը, Մանուչարեան եղբայրները։ 1760-ականներու սկիզբը առեւտրական գրասենեակ կը հիմնէ Հ. Լազարեանը&lt;ref name=&quot;ՀՍ հանրագիտարան&quot; /&gt;, որու ջանքերով 1770-ին կը կառուցուի Ս. Քաթարինէ հայկական տաճարը Նեւսքի պողոտայի վրայ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://armenpress.am/arm/news/725141/|title=Սենթ Փեթերսպուրկի Սուրբ Քաթարինէ եկեղեցին դարձած է տեղի հայերու մշակոյթի հոգեւոր կեդրոնը|last=|first=|date=|website=|publisher=|language=|accessdate=}}&lt;/ref&gt;, իսկ 1791-ին՝ հայկական գերեզմանատան Ս. Յարութիւն եկեղեցին։ 1779-ին կը հիմնուի Փեթերսպուրկի եւ Մոսկուայի հայկական եկեղեցիներու միացեալ հոգաբարձութիւնը։ Առաջին հոգաբարձու կ'ընտրուի Հ. Լազարեանը։

1781-ին Գ. Խալդարեանը կը հիմնէ հայկական տպարան (մինչեւ 1789), ուր հրատարակուած առաջին գործն էր մայրենի լեզուի «Այբբենարանը»։ 19-րդ դարու քաղաքի հայկական գաղութին դերը կը մեծնայ՝ Հայաստանին եւ հայ ժողովուրդին վերաբերող հարցերուն մէջ Ռուսաստանի դերի մեծացման զուգընթաց, մանաւանդ Արեւելեան Հայաստանը Ռուսաստանին միացուելէն ետք։ Այս շրջանին Փեթերսպուրկի եւ Մոսկուայի հայկական շրջանները հանդէս կու գային միասնաբար։ Յետագային գաղութը ձեռք կը բերէ առաւելապէս մշակութային նշանակութիւն։ 19-20-րդ դարերուն Փեթերսպուրկի հայ նշանաւոր գործիչներէն եղած են Ա. Խուդաբաշեանը, Կ. Եզեանը, Ք. Պատկանեանը, Ն. Ադոնցը, Հ. Օրբելին եւ ուրիշներ&lt;ref name=&quot;ՀՍ հանրագիտարան&quot; /&gt;։

Նիկողայոս Մառի ջանքերով 19-րդ դարու վերջը, 20-րդ դարու սկիզբը Փեթերսպուրկի համալսարանը կը դառնայ կարեւոր հայագիտական օջախներէն մէկը&lt;ref name=&quot;ՀՍ հանրագիտարան&quot; /&gt;։

2003-ի տուեալներով Սանկա Փեթերսպուրկի մէջ կ'ապրի շուրջ 60 000 հայ&lt;ref name=&quot;ՀՍ հանրագիտարան&quot; /&gt;։

== Նշումներ ==

# 18-րդ դարու առաջին կիսուն քաղաքի անունը կը գրուէր Սան(կ)տ Փիթէր Պուրխ։ Քաղաքը հիմնուելէն յատուկ գործողութիւն չկար, ուր կը նշուէր քաղաքի անունը, սակայն Պետրոս Ա.-ի եւ «Վեդոմոստի» պաշտօնաթերթին մէջ գրեթէ միշտ կը յիշատակուի Սան(կ)տ Փիթէր Պուրխ անունը, որ կը համապատասխանէ անուան նիտերլանտական տարբերակի հետ (հոլ.՝ Sankt Pieter Burch` «Պետրոս առաքեալի քաղաք»)։ «Սեն Փեթերսպուրկ» գրելաձեւը առաջին անգամ հաստագրուած է «Վետոմոսդի» թերթին մէջ Յուլիս 1724-ին։
# ↑ 6 Սեպտեմբեր1991-ի ՌԽՖՍՀ Գերագոյն խորհուրդի նախագահութեան № 1643-I հրամանով Լենինկրատին վերադարձուած է անոր պատմական անուանումը՝ Սեն Փեթերսպուրկ։ Սահմանադրական մակարդակով այս փոփոխութիւնը ամրագրուած է 2 Ապրիլ 1992-ին (օրէնքը ուժի մէջ մտած է 16 Մայիս1992-ին՝ հրապարակուելու պահէն։)
# ↑ Մինչեւ 1721՝ Ռուսական թագաւորութեան, 1721-1917-ականներուն՝ Ռուսական կայսրութեան, Սեպտեմբեր-Հոկտեմբեր1917-ին՝ Ռուսաստանի հանրապետութեան, Հոկտեմբեր1917-ին՝ Խորհրդային Ռուսաստանի։

== Գրականութիւն ==

* ''Горбачевич К.С., Хабло Е.П.'' Почему так названы?. — 2002.
* ''Даринский А. В.'' География Ленинграда. — Л.: Лениздат, 1982.
* ''Елена Хеллберг-Хирн.'' Печать империи. Постсоветский Петербург. Перевод с английского Д. Д. Невельской. Издательство «Европейский Дом» — 2008—414 с., илл. &lt;nowiki&gt;ISBN 978-5-8015-0232-8&lt;/nowiki&gt;
* ''Исаченко В.Г.'' Зодчие Санкт-Петербурга.
* ''Исаченко В.Г.'' Зодчие Санкт-Петербурга.
* ''Исаченко В.Г.'' Зодчие Санкт-Петербурга.
* Ленинград. Историко-географический атлас. — М.: Главное управление геодезии и картографии при Совете министров СССР, 1981.
* ''Пыляев М. И.'' Старый Петербург. Рассказы из былой жизни столицы. — СПб.: Типография А. С. Суворина, 1889.
* Санкт-Петербург: энциклопедия.
* Топонимическая энциклопедия Санкт-Петербурга. — СПб.: Информационно-издательское агентство ЛИК, 2002.
&lt;references group=&quot;Ն&quot;&gt;&lt;/references&gt;

== Ծանօթագրութիւն ==
&lt;references responsive=&quot;&quot; /&gt;

== Արտաքին յղումներ ==

* {{cite web|url=http://gov.spb.ru/|title=Սենթ Փեթերսպուրկի վարչական պաշտօնական կայք|last=|first=|date=|website=|publisher=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190826145929/https://www.gov.spb.ru/|archivedate=2019-08-26|accessdate=|dead-url=yes}}
* {{cite web|url=http://www.st-petersburg.ru/|title=Սենթ Փեթերսպուրկի ներդրումներու եւ ռազմավարական նախագիծերու պաշտօնական մուտք|last=|first=|date=|website=|publisher=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150418085755/http://st-petersburg.ru/|archivedate=2015-04-18|accessdate=|dead-url=yes}}
* {{cite web|url=http://www.visit-petersburg.ru/|title=Քաղաքային զբօսաշրջային պաշտօնական մուտք|last=|first=|date=|website=|publisher=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210922195912/http://www.visit-petersburg.ru/|archivedate=2021-09-22|accessdate=|dead-url=yes}}
* {{cite web|url=http://www.encspb.ru/ru/|title=Սենթ Փեթերսպուրկ հանրագիտարան|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=|archive-date=2010-11-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20101121204703/http://encspb.ru/ru/|dead-url=yes}}
* {{cite web|url=http://walkspb.ru/istoriya_peterburga/|title=Սենթ Փեթերսպուրկի պատմութիւնը եւ տեսարժան վայրերը|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}{{Dead link|date=July 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</text>
      <sha1>8ky5ov6qa23u8aj2pto8bo7042d364z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Աքրոփոլիս (Աթէնք)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>17620</id>
    <revision>
      <id>241594</id>
      <parentid>240860</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T09:37:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HoMen</username>
        <id>269</id>
      </contributor>
      <comment>/* Առասպելը */</comment>
      <origin>241594</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="63934" sha1="5h0gsi4igpu2j9la1x02ni73v6482no" xml:space="preserve">{{Տեղեկաքարտ Բնակավայր
 |բնօրինակ անուն = Աքրոփոլի - Ακρόπολη
 |պատկեր=Classic view of Acropolis.jpg
 |նկարագրութիւն = Աքրոփոլին մայրամուտին
 |կը պատկանի= Յունաստանի Պետութեան
 |պարգեւ=Եունեսքոյի Համաշխարհային Ժառանգութիւն|անուանուած է=հնագիտական վայր. կ՛ընգրկէ Փարթենոնասի, Փրոփիլէայի, Էրեխթիոնի եւ Աթինա Նիքի գլխաւոր տաճարներն ու յուշարձանները|երկիր=Յունաստան|շրջանի տեսակ=Ժայռ, տափարակ մակերեսով|բարձրութիւն=ծովուն մակերեսէն 156 մ, իսկ Աթէնք քաղաքէն՝ 70 մ|առաջին յիշատակում=Ք․ա․ 3-րդ հազարամեակ|տարածք=300 մ երկ. եւ 150 մ լայն.}}

'''Աքրոփոլի''' Ακρόπολη (''հին յուն․՝ Η Ακρόπολις'')․ կրային ժայռոտ բլուր մըն է, ծովուն մակերեսէն 156 մ բարձրութեամբ եւ [[Աթէնք]] քաղաքին մակարդակէն՝ 70 մ։ Անոր մակարդակը տրապէզաձեւ (սեղանաձեւ) է` 300 մ երկարութեամբ եւ 150 մ լայնութեամբ։ Բլուրը անհասանելի է բացի արեւմտեան կողմէն, ուր կը գտնուի հսկայ ամրոց-մուտքը, Փրոփիլէա ''Προπύλαια''։ [[ԵՈՒՆԵՍՔՕ|Համաշխարհային Ժառանգութեան Յուշարձան (Եունեսքօ) է]]:

== Անուան ստուգաբանութիւնը ==
Անունը յառաջ եկած է յունարէն ''ἄκρον'' (աքրոն - ''akron'', ամենաբարձր մաս, վերջածայր) եւ ''πόλις'' (պոլիս, փոլիս - ''polis'', քաղաք)։

=== Այլ անուանում ===
Հնագոյն տարիներուն ծանօթ էր որպէս Քեքրոփիա (յառաջացած առասպելական օձ-մարդէն). Քեքրոփաս, Աթէնքի ենթադրական թագաւորը։ 

=== Առասպելը ===
[[Պատկեր:ACMA Athéna contemplative.jpg|մինի|ձախից|Աթենաս անստուածուհիին արձանը․ Աքրոփոլիի Թանգարան|alt=|193x193փքս]]
Ըստ յունական դիցաբանութեան, Աքրոփոլին կապուած է [[Աթէնք]] մայրաքաղաքին անուանակոչումին հետ։ Քաղաքին հովանաւորութեան համար Աթինա աստուածուհիշին կը մրցի [[Փոսիտոն|Փոսիտոնաս]] աստուծոյ հետ եւ յաղթական դուրս կու գայ։ Առասպելը կ’ըսէ թէ [[Աթէնք|Աթէնքի]] թագաւոր Քեքրոփաս՝ կէս մարդ, կէս օձ, կ’որոշէ թէ երկուքէն ո՛վ որ ամենաթանկագին նուէրը տայ քաղաքին, զինք քաղաքին Պաշտպանը պիտի նշանակէ։ Երկու մրցակիցները, Աքրոփոլիսին ժայռը կը բարձրանան։ [[Փո­սի­տո­ն (Փոսիտոնաս)|Փոսիտոնաս]] եռաժանիով մը յատակը կը զարնէ եւ երեւան կ’ելլէ զուլալ ջուրերով առուակ մը որ կը կոչեն «Էրեխթիոնի ծով»։ [[Աթինա]] նիզակով յատակը կը զարնէ եւ կ’երեւի փոքր ձիթենի մը։ Թագաւորը կը զմայլի աստուածուհիին նուէրով` սնունդ, ձէթ եւ փայտ․ ձիթենին կը պահէ եւ Աթինան կը կարգէ քաղաքին պաշտպանը։ Փոսիտոնաս, նեղացած, կը մեկնի` անիծելով քաղաքը, որ երբեք բաւարար ջուր չունենայ։ Այդ օրէն Աթէնքի ջուրի տագնապը կը սկսի։&lt;ref&gt;[http://whc.unesco.org/en/list  Եունեսքոյի Ժառանգութեան Ցանկ {{ref-en}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.dictionary.com/browse/acro- |title=Բառարան, acro |accessdate=2020-03-30 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304080247/http://dictionary.reference.com/browse/acro- |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[http://www.greceantique.net/athena.php Հին Յունաստան, Աթինա աստուածուհին {{ref-fr}}]&lt;/ref&gt;

== Պատմութիւն ==

=== Բնակավայր եւ ամրոց ===
Հնագիտական պեղումները կը ցուցնեն թէ Աքրոփոլիսին բլուրը բնակուած է Ք․Ա․ 3-րդ հազարամեակէն։ Բլուրը ինքնին բնական ամրոց է եւ բնակավայրի նախապայմանները կ’ընծայէ․ գետինը լայն եւ տափարակ է, իսկ լանջերուն ջուրի աղբիւրներ կան։ Թուքիտիտիս կը գրէ թէ՝ ''«ἡ Ἀκρόπολις ἡ νῦν οὖσα πόλις ῆν» Թիսէայէն առաջ քաղաքը կը կազմէին Աքրոփոլիսը եւ անոր ժայռին տակ դէպի հարաւ գտնուող բնակավայրը''։  

[[Պատկեր:Η Ακρόπολη της Αθήνας, όπως ήταν στην αρχαιότητα - Falke Jacob Von - 1887.jpg|մինի|ձախից|Հին տարիներու Աքրոփոլին․ պատկերացում․ գործ՝ Falke Jacob Von, 1887թ․]]
Տեղական իշխանին ապարանքը կը գնտուէր այն վայրին, ուր դարեր ետք պիտի կառուցուի Էրէխթիօ տաճարը ''Ερέχθειο''։ Ժամանակի ընթացքին Աքրոփոլիսին բնակավայրին իշխանը Ատիկէին յունական ցեղերը խաղաղութեամբ կը միացնէ Ք․Ա․ 2-րդ հազարամեակին երկրորդ կէսին, ի բացառեալ Էլեւսինան Ελευσίνα։ Աւանդութիւնը կ’ըսէ թէ այդ իշխանը [[Թիսէաս|Թիսէասն]] էր։  Թշնամիներէ յարձակումներուն վտանգին տակ, ան Աքրոփոլիսին շրջաբոլորը կը պարսպատէ․ պատը ունի 760 մ երկարութիւն, մինչեւ 10 մ բարձրութիւն եւ 3,5 մ – 6 մ հաստութիւն։ Հետագային այս պատը Քիքլոփիա Թիխի ''Κυκλώπεια Τείχη'' կը կոչուի։

Դորիացիներու կամ «Յունական ցեղերու» ''Δωριείς'' ներխուժումէն ետք (Ք․Ա․ 11-րդ դար) ժառանգական մենապետութեան կարգը կը ջնջուի եւ հողատէրերու դասակարգը իշխանութեան գլուխը կ’անցնի․ կը հաստատուի ազնուականներուն իշխանութիւնը։ Աքրոփոլիսը կը դադրի վարչական կեդրոն ըլլալէ․ վարի քաղաքը (ժայռին շուրջը գտնուող բնակավայրը)` ասդի-ն ''άστυ'' (թարգմ․՝ քաղաք) իշխանութիւնը կը վառէ։ Աքրոփոլիսին ժայռը այլեւս կը գործածուի կրօնական ծէսերու համար, հակառակ անոր որ մինչեւ Դ. դարուն քաղաք ''πόλις'' կ’անուանուի։ Հոն, ուր [[Միկինեան քաղաքակրթութիւն|միկենեան]] քաղաքակրթութեան ժամանակաշրջանին տեղական իշխանին ապարանքը կը գտնուէր, քաղաքին պաշտպան Աթինա աստուածուհիին նուիրուած տաճար մը կը կառուցուի' Աթինա Փոլիատա ''Αθηνά Πολιάδα''․ այս տաճարին մասին [[Հոմերոս|Հոմերոսը]] կ’ակնարկէ Իլիատային մէջ (գիրք 2, տող 546-549*)։
[[Պատկեր:Attica 06-13 Athens 36 View from Lycabettus.jpg|մինի|Աքրոփոլին Լիքավիթոս Բլուրէն ]]
''Οἳ δ᾽ ἄρ᾽ Ἀθήνας εἶχον ἐϋκτίμενον πτολίεθρον''
[[Պատկեր:Aufriß des Hekatompedon mit Andeutung der spateren Erweiterung.jpg|մինի|220x220փքս|Էքադոպետոսի հին պատկերացում մը․ մուտքին վրային ճակտոցը Եռամարմին Հրէշ ''Τρισώματος Τυφών'' քանդակը կը զարդարէր․ հետագային զարդարեց Փարթենոնին ճակտոցներէն մէկը։]]
''δῆμον Ἐρεχθῆος μεγαλήτορος, ὅν ποτ᾽ Ἀθήνη''

''θρέψε Διὸς θυγάτηρ, τέκε δὲ ζείδωρος ἄρουρα,''

''κὰδ δ᾽ ἐν Ἀθήνῃς εἷσεν ἑῷ ἐν πίονι νηῷ·''

''όπως επίσης και στην Οδύσσεια.''

Աթինա Փոլիատա տաճարին մէջ Աթինա աստուածուհիին ձիթենիի փայտէ կառուցուած արձանը ''(ξόανον)'' կը պահուէր․ ըստ աւանդութեան երկինքէն ինկած էր։ Տաճարին մօտ կային Քեքրոփասին դամբանը, Աթինա աստւածուհիին ձիթենին, Էրեխթիիտա ծովը եւ Փոսիտոնաս աստուծոյ եռաժանիով հարուածին հետքերը։ Տաճարէն մնացած երկու քարէ հիմերուն վրայ (էրեխթիոնին հարաւային պատին մօտ) կը յենուին հին տաճարին յառաջամասի փայտէ սիւները։

=== Ք․ա. 6-րդ դար մինչեւ Աքրոփոլիսին վեռակառուցումը ===
Ք․Ա․ 6-րդ դարէն Աթինայի տաճարին աւերակներուն վրայ կը սկսին կառուցուիլ աթենացիներուն սրբավայրերը, օինակ՝ [[Էքադոպետոս տաճար|էքադոպետոս]] (Հեկատոմպեդոս) ''Εκατόμπεδος'' (հին յ/րէն․՝ ''ἑκατόν''=հարիւր, ''πούς''=ոտք)։ Այս սրբավայրերը յունապարսկական պատերազմներուն ընթացքին կը քանդուին։ Աթինա աստուածուհիին տաճարը կը վերաշինուի աւելի փառաւոր ձեւով։  

Գտնուած են նաեւ արձանագրութիւններ եւ քանդակներու կտորներ։ Անոնք կ’ապացուցանեն թէ արխայիք (հնագոյն) ժամանակաշրջանին ''αρχαϊκή εποχή'' (Ք․Ա․ 8-րդ դար – 5-րդ դար) Աքրոփոլի ժայռին վրայ նոյնպէս կային աւելի փոքր շինութիւններ, ուր դրամ եւ թանգարժէք իրեր կը պահուէին։

==== Էքադոպետոս ====
[[Պատկեր:Hekatompedon sculpture.jpg|մինի|Էքադոպետոս․ սիւնաճակատի քանդակ՝ առիւծ մը կը սպաննէ եղնիկ մը]]
Այս տաճարը կը կառուցուի Ք․Ա․ 6-րդ դարուն կէսերուն (570–550), Փիսիսդրադոսին իշխանութեան շրջանին։ Էքադոպետոս կը կոչուի, որովհետեւ 100 «ատիկեան ոտք» երկարութիւն ունէր։ Դորիան ոճի ճակտոցներով տաճար էր եւ Աթինա աստուածուհիին նուիրուած էր։ Յունապարսկական պատերազմներուն ընթացքին կը քանդուի։ Ըստ հնագէտներուն հետագային անոր աւերակներուն վրայ կը կառուցուի Փարթենոն տաճարը։ 

=== Աքրոփոլիին վերակառուցումը ===
[[Պատկեր:Archivo General de la Nación Argentina 1899 viaje inaugural Fragata Sarmiento, Partenón ruinas.jpg|մինի|Արժանթինի Ազգային Արխիւ․ 1899․ Աքրոփոլի]]
Պարիսպին եւ տաճարներուն վերակառուցումը կը սկսի պարսիկներուն պարտութենէն ետէ, Ք․Ա․ 465-ին, Փերիքլեսի իշխանութեան շրջանին։ Ընդհանուր հսկիչ Ֆիտիասն է եւ Մնիսիքլիս, Իքդինոս եւ Քալլիքրադիս ճարտարապետները վերակառուցման աշխատանքներուն պատասխանատուներն են։ Կը կառուցուին եւ կը զարդարուին՝ [[Փարթենոնաս|Փարթենոն]] (''Παρθενώνας)'', Էրեխթիոն, Փրոփիլէա եւ Ափդերու Նիքիս տաճարը (կամ՝ Աթինա աստուածուհիին տաճարը):

Փիսիսդրադոսին իշխանութեան շրջանին կային բազմաթիւ արձաններ՝ պղինձէ կամ մարմարէ, անօթներ եւ նման իրեր։ Այս իրերը քաղաքացիները Աթինային կը նուիրէին։ 

==== Փրոփիլէա ====
Փրոփիլէա (''Προπύλαια)'' անունը առաջացած է «փրօ» ''προ'' ածանցէն եւ «փիլի» ''πύλη'' (թարգմ․՝ դուռ) բառէն․ կը նշանակէ Աքրոփոլիսին կեդրոնական դուռը, մուտքը։ 

Դորիական ոճով կառուցուածքին շինութիւնը կը սկսի Ք․Ա․ 436-ին, Փարթենոնա տաճարին շինութեան աւարտէն ետք։ Մնիսիքլիսն է ճարտարապետը։

Շէնքը երեք մասի բաժնուած է։ Կեդրոնը կը գտնուի երկար տաճարաձեւ Դորիական ոճով շէնք մը, բարձր ճակտոցով։ Անոր աջին եւ ձախին շինուած բեմակողմերը դորիական ոճի առանց ճակտոցի տաճարներու կը նմանին, սակայն որոնց առաստաղը` ճակտոցաձեւ է։

Կեդրոնական շէնքը աննման է հին յունական ճարտարապետութեան մէջ։ Դորիական ոճի վեց սիւներ անոր ճակատը կը զարտարեն․ անոնք բարձրանալով կը նրբանան (նիհարնան)։ Անոնց վրայ կը յենուի պարզ ճակտոց մը։ Գլխաւոր սրահը կը բաժնուի երեք դասի երկուական շարք յոնիական ոճի սիւներով՝ երեք ամէն մէկ կողմը։

Փրոփիլէային կառուցումը երբեք չաւարտիր։ Ք․Ա․ 431-ին․ Պեղոպոնեզեան Պատերազմը կը սկսի եւ կառուցման աշխատանքները կը դադրին։ Ք․Ա․ 429-ին, Փերիքլիս կը մեռնի եւ անոր յաջորդները աշխատանքներուն լրման համար չեն հետաքրքրուիր։ 
&lt;gallery widths=&quot;120&quot;&gt;
Պատկեր:Τα Προπύλαια της Ακρόπολης της Αθήνας, όπως ήταν στην αρχαιότητα - Falke Jacob Von - 1887.jpg|Փրոփիլէա․ 1887 թ/ի պատկերացում, Falke Jacob Von
Պատկեր:Paolo Monti - Serie fotografica (Atene, 1962) - BEIC 6336788.jpg|Նկար 1962, Փաոլօ Մոնթի, Աքրոփոլիս – Փրոփիլէա
Պատկեր:Τα Προπύλαια της Ακρόπολης της Αθήνας, όπως ήταν στην αρχαιότητα - Falke Jacob Von - 1887.jpg|Փրոփիլէա․ 1887 թ/ի պատկերացում, Falke Jacob Von
Պատկեր:The Propylaea and the Pedestal of Agrippa on August 6, 2019.jpg|Նկար 2019 Օգոստ․ - Փրոփիլէա, արեւմուտքէն դիտուած․
Պատկեր:Athens Propylaia plan.jpg|Փրոփիլէային յատակագիծը
Պատկեր:Propileos por Louis-François Boitte.jpg|Փրոփիլէա, 19-րդ դարու պատկերացում - Louis-François Boitte, 1864.
&lt;/gallery&gt;
==== Ափդերու Նիքիս տաճարը ====
[[Պատկեր:Temple of Athena Nikè from Propylaea, Acropolis, Athens, Greece.jpg|մինի|Ափդերու Նիքիս տաճարը․ Փրոփիլէայէն դիտուած ]]
Ափդերու Նիքիս տաճարը (''Ναός της Απτέρου Νίκης)''  ամբողջովին մարմարէ շինուած փոքր տաճար մըն է։ Կառուցուած է Ք․Ա․ 427 - 424։  Ճարտարապետն է Քալիքրաթիս։ Քառասիւն, յոնիական ոճով տաճար։ Անոր կոնքին (''σηκός cella)'' Աթինա Յաղթողին արձանը կար․ ան ձախ ձեռքին սաղաւարտ բռնած էր եւ աջին՝ նուռ․ կը խորհրդանշէ վարի աշխարհին աստուածները։ Տաճարին գօտեքանդակը եւ ճակտոցները ունէին քանդակուած պատկերացումներ։ Արեւմտեան գօտեքանդակը յոյներուն եւ հեծեալ արեւելցիներուն (շատ հաւանական աթենացիներն ու յոյները որ պարսիկներուն կը յաղթեն) կռիւներու հարթաքանդակ պատկերացումներով զարդարուած է։ Իսկ արեւելեան գոտեքանդակը 12 աստուածներուն ''Δωδεκάθεο'' ժողովը կը պատկերացնէ գլխաւորութեամբ [[Զեւս]] աստուծոյ ''Δίας (կամ՝ Ζευς)․'' Արամազդ՝ հայկական հեթանոսական կրօնին համաձայն։

Սիւներուն հիմերուն զարդարանքները, սիւնագլուխներն ու վերնախարիսխը եւ հարթաքանդակ գօտին կառուցուած են Փենտելի լերան մարմարով ''μάρμαρο Πεντέλης -Pentelic marble''։ Այսպէս տաճարը ոսկեղէնի գանձատուփի կը նմանի։ 

[[1687 թուական|1687]]-ին թուրքերը տաճարը կը քանդեն եւ անոր քարերով անոնց ամրոցները կը զօրացնեն։

[[1836 թուական|1836]]-ին, գերմանացի հնագէտներ լաւ վիճակի մէջ գտնուած տաճարին աւերակներով, զայն կը վերականգնեն։ Սակայն պատկերացումներուն քանդակները չկան, որովհետեւ Մեծն Բրիտանիոյ դեսպան Լորտ Էլղին կը կողոպտէ․ անոնք այժմ [[Անգլիա|Անգլիոյ]] Բրիտանական թանգարանը կը գտնուին։

==== Փարթենոնաս ====

===== Յուշարձանին նկարագրութիւն =====
Աքրոփոլիին ամենամեծ եւ պաշտօնական շինութիւնը Փարթենոնասն է։ Կառուցուած օրէն մինչեւ մեր օրերուն աշխարհի հիացումին կ’արժանանայ։ Դորիական ոճով կառուցումներուն գագաթնակետն է։ Ամբոջովին Փենտելի լերան մարմարով կառուցուած է, բացի սիւնապատուանդանէն ''στυλοβάτη stylobate''․ կրաքարէ կառուցուած։[[Պատկեր:ParthenonRekonstruktion.jpg|մինի|Փարթենոն․ պատկերացում – 1891 գերմանական հանրագիտարան Joseph Kürschner|alt=|300x300փքս]]

Հազուագիւտ տաճարներէն է որ ամբողջովին մարմարէ կառուցուած են եւ միակ Դորիական ոճովը'''՝''' որուն բոլոր ճակտոցները հարթաքանդակներ ունին։  

Տաճարին շինութեան աշխատանքները թուականին կը սկսին (Ք․Ա․ 448/7)։  Իսկ բացումը (Ք․Ա․ 432) կը կատարուի։ Ճարտարապետներն են՝ Իքդինոս եւ Քալիքրադիս, շատ հաւանական է նաեւ՝ Ֆիտիան որ պատասխանատու է անոր քանդակներու զարդարումին։

Քանդակազարդներուն, գերանին (''επιστύλιο)'' եւ առաստաղի քանդակներուն (''φάτνωμα)'' մեծ մասին գրուած զարդարումները կարմիր, կապոյտ եւ ոսկեգոյն էին։

Սիւնաշարքը լայնքին ունի 8 սիւներ եւ երկայնքին՝ 17։ Անոնք անսովոր խտութեամբ տեղադրուած են։ Նեղ կողմերուն կայ նաեւ վեց սիւներով երկրորդ շարք մը։ Ուրիշ անսովոր երեւոյթ մըն է կոնքին երկայնքը շրջապատող յոնիական ոճով գօտեքանդակի ներկայութիւնը։  

Փարթենոնը կը ներկայացնէ համեմատական կատարեալ ներդաշնակութիւն մը։ Գեղագիտական գլուխ գործոց մըն է։  

Իսկ վայրը այցելուն Փրոփիլէայէն հազիւ մտած անմիջապէս կը տեսնէ ամբողջ տաճարը, ոչ միայն մուտքը։  

Տաճարին երկայնքին երեքի մասի բաժանումը եղած է ամենայն ներդաշնակութեամբ․ եզակի յունական արուեստին մէջ։  Գերմանացի ''Hoffner''ը եւ ''Pennethorne'' առաջիններն են հաստատելու թէ Փարթենոնասին հանգրուանները կոր են․ անոնք կեդրոնին կ’ուռին, իսկ երկար եւ նեղ կողմերուն «չափազանց» կոչուած կորեր կը կազմեն։ Այս համընկած կորերը, այդ տպաւորութիւնը կը ձգեն թէ տաճարը լայն շունչ մը առած է զետեղուելէն առաջ։ 

Իսկ պատերը եւ սիւնաշարքը դէպի ներս կը հակին․ շինութիւնը մեծ բուրգի հիմը կը կազմէ։  
[[Պատկեր:Acropolis museum, Parthenon frieze.jpg|մինի|330x330փքս|Փարթենոն տաճարին Ճակտոցին ''pediment'' կրկնօրինակը, Աքրոփոլիսի թանգարան]]
Սիւները իրարմէ անհաւասար չափով զետեղուած են։ Անոնք բարձրանալով կը «նիհարնան»։ Իսկ անոնց բարձրութիւնը 2/5-ին հասած՝ հակառակ շարժում մը կը ներկայացնեն որ ուռեցքի կը նմանի եւ ''«ένταση»'' կը կոչուի․ նպատակը այն էր որ սիւնը աշխուժացնէ ուժը, որպէսզի կարողանայ ընդունիլ, կրել ծոպին ծանրութիւնը։

===== Տաճարին ճակտոցները հետեւեալները կը պատկերացեն․- =====

* Արեւելեանը «Ղիղանտոմախիա» ''Γιγαντομαχία'' թարգմ․՝ վիթխարիներու կռիւը, 

* արեւմուտքինը Ամազոններուն կռիւը ''Αμαζονομαχία'',
* հարաւայինը Քենտաւրոմախիա ''Κενταυρομαχία'' թարգմ․՝ յուշկապարիկներուն կռիւը
* հիւսիսայինը Տրոյեան պատերազմը ''Τρωικός Πόλεμος''։

===== Գօտեքանդակը =====
Տաճարին 160 մերկայնքով եւ 1 մ լայնքով գօտեգանդակը Փանաթինէա ([[Աթէնք|Աթէնքին]] ամենակարեւոր կրօնական տօնը) թափօրը կը պատկերացնէ: Այս հսկայ գործը մէկ հոգի աշխատած եւ լրացուցած է․ հեղինակին անունը մեզի չէ հասած, սակայն կ’ենթադրուի թէ Ֆիտիան է եւ կամ անոր աշակերտներէն մէկը։ Գօտեքանդակին նիւթը նորաձեւութիւն մըն է, որովհետեւ առասպել/ներ չի պատմեր, այլ՝ իրական եղելութիւն մը․ թափօրի պահը ուր [[Աթէնք|Աթէնքի]] ժողովուրդը Աթինա աստուածուհիին քօղը կը յանձնէ։ 

===== Գօտեքանդակին պատկերացումները =====
[[Պատկեր:Elgin marbles frieze.jpg|մինի|աջից|Փարթենոն․ Էլղինի գողցած գօտեքանդակէն մանրամասնութիւն մը]]
&lt;u&gt;Արեւմտեան մասին&lt;/u&gt; կ’երեւի պատրաստութիւնը Քերամիքօ ''Κεραμεικό'' շրջանին մէջ։ Կայ նաեւ քանդակ մը, որուն վրայ կան միայն մէկ մարդ եւ մէկ ձի։ ԱՆոնց յատկանիշները մանրամասնօրէն կը ներկայացուին․ կը կարծուի թէ Ֆիտիային գործն է։

&lt;u&gt;Արեւելեան&lt;/u&gt;, տաճարին մուտքին մասին կը պատկերացուին Աթինա ''Αθηνά'', Զեւս ''Δίας'' կամ ''Ζεύς,'' Իրա ''Ήρα'' եւ ուրիշ աստուածներ որոնք թափորին կը մասնակցին․ անոնց միջեւ կ’երեւի փոքրիկ մը որ քուրմին քօղը կը յանձնէ։ Թափօրը սկիզբէն մինչեւ վերջ կը ներկայացնեն 400 մարդոց ու աստուածներու եւ 200 կենդանիներու կերպարանքներ, օրինակ՝ ոչխարներ, կովեր եւ ձիեր։ Ընդհանուր պատկերացումը իր հարստութեամբ եւ ճշգրտութեամբ հիացում կը պատճառէ։

&lt;u&gt;Հիւսիսային մասին&lt;/u&gt; կը ներկայացուին զանազան կերպարանքներ․ ճամբորդներ, երաժիշտներ, նաւեր, «թալոֆորի» ''θαλλοφόροι'' (անոնք որոնք ձիթենի կը բռնէին), «քանիֆորի» ''κανηφόροι'' (կոյսեր որոնք զոհողութեան իրերով կողով կը կրէին) եւ սափոր կրողներ։[[Պատկեր:Part of the central section-East frieze-Elgin Marbles-British Museum.jpg|մինի|աջից|Փարթենոն - Էլղինի գողցած մարմարներէն, արեւմտեան գօտեքանդակէն մանրամասնութիւն մը]]

====== Ճակտոցներ ======
&lt;u&gt;Արեւելեան ճակտոցը&lt;/u&gt;, մուտքին վրայ, Աթինա աստուածուհիին ծնունդը կը ներկայացնէ։ 

&lt;u&gt;Արեւմտեան ճակտոցը&lt;/u&gt;, որ Փրոփիլէայէն երեւելի է, կը ներկայացնէ Աթինային եւ Փոսիտոնասին վէճը Աթէնքին տիրութեան համար։ 

===== Տաճարին ներքնամասը =====
Տաճարին ներսի մասը, կար երկյարկանի դորիական ոճով «Π» ձեւի սիւնաշարք մը որ վերնատուն մը կը կազմէր․ հոնկէ այցելուները տարբեր անկիւններէ, կէտերէ կրնային դիտել ու հիանալ Աթինա աստուածուհիին ոսկիայ փղոսկրէ արձանը։ Ետեւի սենեակին մէջ գանձը կը պահուէր․ Աթինա աստուածուհիին նուիրուած թանկարժէք իրեր։  

Տաճարին առաստաղը յենուած էր յոնիական ոճով 4 սիւներու վրայ։ Իսկ տանիքը՝ փայտէ հսկայ գերաններու վրայ։

===== Պատկերասրահ =====
&lt;gallery widths=&quot;160&quot;&gt;
Պատկեր:Parthenón-půdorys.GIF|Փարթենոնաս – յատակագիծը․ 1/Փրոնաոս (արեւելեան կողմ) - 2/Էքադոպետոս նէոս (արեւել․կողմ) - 3/Ոսկեփղոսկրեայ Աթենային  արձանը - 4/կոյսերուն սրահ-գանձարան, (արեւմ․ կողմը) – 5/Օփիսթոտոմա (արեւմ․կողմ)
Պատկեր:The Parthenon in Athens.jpg|Փարթենոն տաճարը
Պատկեր:NAMA Athéna Varvakeion.jpg|Աթինա աստ/հի կոյս․ հսկայ աձրանը Փարթենոնաս տաճարին մէջ
Պատկեր:Semper Parthenon 1.jpg|Փարթենոն․ Ճակտոցի, գօտեքանդակի եւ ծոպաքանդակի գծագրուած պատկերացում - Gottfried Semper, 1836թ․
Պատկեր:Acropolis 3D.stl|Աքրոփոլի․ 3D պատկերացում
&lt;/gallery&gt;
==== Էրեհթիօ ====
[[Պատկեր:Acropolis Museum - Cariatides.jpg|մինի|Էրեխթիոյի Քարիադիտես - Աքրոփոլիին Թանգարանը․ նկար՝ Սեպտ․ 2019]]
Ըստ յունական դիցաբանութեան Աթինա եւ Փոսիտոնաս աստուածներուն վէճը [[Աթէնք|Աթէնքի]] Տէր-Պաշտպանը ըլլալու համար տեղի կ’ունենայ այդ վայրը։ Փոսիտոնան եռաժանիով մը յատակը կը զարնէ եւ երեւան կ’ելլէ զուլալ ջուրերով առուակ մը որ հետագային կը կոչուի «Էրեխթիիտա ծով»։  Աթինա, նիզակով յատակը կը զարնէ եւ կը ծնի փոքր ձիթենի մը։ Թագաւորը եւ աստուածները կը զմայլին աստուածուհիին նուէրով` սնունդ, ձէթ եւ փայտ․ Աթինան [[Աթէնք|Աթէնքի]] պաշտպան կը կարգեն։

Աթենացիները սակայն, կը փաղձան երկու աստուածները հաշտեցնել։ Այդ պատճառով, տաճար մը կը կառուցեն, ուր նոյն յարկին տակ անոնց նուիրուած մէկական սրբավայր կը զետեղեն։ Այսպէս կը կառուցուի Աքրոփոլիի շինութիւններէն ճարտարապետական առումով ուրոյն այս տաճարը։

Առասպելը կը պատմէ թէ այդ վայրին Էրէխթոնիօ իշխանին ապարանքը կը գնտուէր եւ այդ պատճառով տաճարը կը կոչուի անոր անունով։ 

Ք․Ա․ 421-ին տաճարին կառուցումը կը սկսի եւ կ’աւարտի Ք․Ա․ 406-ին։  Ճարտարապետներն են՝ Ֆիտիաս եւ Մնիսիքլիս։ Յոնեական ոճի գլուխ գործոց մըն է։ Ամբողջութեամբ կառուցուած է Փենտելի լերան մարմարով, իսկ գօտեքանդակները՝ էլեւսինայի (''Ελευσίνα)'' կրաքարով։ Տաճարը ծանօթ է իր «հաւկթաձեւ ու նետաձեւ» եւ «գծագոհար» ալիքաւոր զարդարանքներու օրինակներով։ 

===== Կոյսերուն Սիւնազարդը =====
Տաճարին հիւսիսային կողմը կայ 6 յոնիական ոճի սիւնաշարքը եւ հարաւային կողմը՝ աշխարահռչակ «Կոյսերուն Սիւնազարդը»․ վեց կոյսեր՝ '''Քարիադիտես''', որոնք ենթակիր սիւներ են․ այս մասը գոց պատշգամի կը նմանի։ Քարիադիտեսները Պեղոպոնեզի Լաքոնիա ''Λακωνία''  շրջանէն գեղեցիկ դուստրեր էին։

===== Պատկերասրահ =====
&lt;gallery widths=&quot;180&quot;&gt;
Պատկեր:Erechtheion-floor-plan.svg|Էրէխթիօ տաճարին յատակագիծը
Պատկեր:Erechtheum Acropolis Athens evening moon.jpg|Էրէխթիօ․ արեւմտիան կողմը - մայրամուտ, Օգոստոսի լիալուսին
Պատկեր:Grece Athenes Acropole Caryatides - panoramio.jpg|Քարիադիտես
Պատկեր:The Caryatids.jpg|Էրէխթիօ տաճար․ Կոյսերուն սիւնազարդը՝ Քարիադիտես
&lt;/gallery&gt;
==== Ուրիշ յուշարձաններ ====
Աքրոփոլիին ժայռին վրայ կը գտնուէն նաեւ ուրիշ յուշարձաններ ալ․ թուենք ամենակարեւորները։

'''Վրաւրոնիօ''' ''Βραυρώνειο'' տաճարը։ Կառուցուած Ք․Ա․ 459-ին։ Աւերակներէն մաս մը փրկուած են Փրոփիլէային հարաւ-արեւելեան անկիւնը։

'''Աթինա  փրոմախու'''-ին ''Άγαλμα της Προμάχου Αθηνάς'' պղինձէ արձանը''․'' փրոմախոս կը նշանակէ ան, որ պատերազի առաջին գիծին վրայ է։ Կառուցուած է Ք․Ա․ 450-ին, Ֆիտիայէն։  Այժմ, կան միայն անոր պատուանդանին հետքերը։

'''Արիֆորիոն''' ''Αρρηφόριον․'' բնակարան երկու փոքրիկ աղջկներու, որոնց պարտականութիւններն էին Արիֆորիա ''Αρρηφόρια'' (կամ՝ ''Ερρηφόρια)'' տօնախմբութեան ժամանակ փոխադրել Սուրբ Սպասները եւ Փանաթինէա տօնին համար հիւսել Աթինա աստուածուհիին քօղը եւ տօնին օրը՝ յանձնել։

'''Ակրիփային պատուանդանը'''․ կ’ենթադրուի թէ կառուցուած ըլլայ Ք․Ա․ 178-ին, Էւմենի Բ․ ին ժամանակ Փանաթինէա խաղերուն ընթացքին անոր տարած մէկ յաղթանակին համար։  Հսկայ պատուանդանին վրան կար քառաձի (չորս ձիերով) կառք մը (յուն.`''τέθριππο),'' ուր Էւմենին եւ եղբայրը Աթալոն նստած են։ Ք․Ա․ 27-ին ձիակառքը Մարքօ Ակրիփային (''Μάρκο Αγρίππα '''-''' Marcus Vipsanius Agrippa)'' կառքով կը փոխարինուի։ Այժմ միայն պատուանդանը կայ։

'''Հռոմին եւ Օգոստոս Կայսրին Տաճարը'''․ Կառուցուած է Ք․Ա․ 17-10 թուականներուն, ի պատիւ Հռոմի աստուածուհիին եւ Օգոստոս կայսրին։ Կը գտնուի Փարթենոնասին արեւելեան կողմը։

'''Խալքոթիքի''' ''Χαλκοθήκη''  (թարգմ․՝ պղինձէ մթերանոցը). Կառուցուած էր Ք․Ա․ 5-րդ դարու կէսերուն։ Կը գտնուէր Փրոփիլէային եւ Փարթենոնասին միջեւ։ Անոր պահակները Փարթենոնասին գանձին մատակարարներն էին։ Շինութեան անունը յայնտի եղաւ Ք․Ա․ 4-րդ դարու գտնուած արձանագրութիւններէն, իսկ աւերակներէն մասեր գտնուած են Վրաւրոնիօ-ին արեւելեան եւ Փարթենոնասին հարաւ արեւմտեան կողմը։

===== Պատկերասրահ =====
&lt;gallery widths=&quot;180&quot; heights=&quot;180&quot;&gt;
Պատկեր:SanctuaryofArtemisBrauronia3D.jpg|3D համակարգիչէ ելած նկար․ կը պատկերացնէ Վրաւրոնիօ տաճարը։  Աջին՝ Փրոփիլէան եւ ձախին Խալքոթիքին Χαλκοθήκη  Chalkotheke.
Պատկեր:Akropolis by Leo von Klenze-award-3.jpg|Աքրոփոլի․ կ՛երեւի Աթինա Փրոմախու պղինձէ արձանը
Պատկեր:Βάθρο του Αγρίππα, Ακρόπολη 6222.jpg|Ակրիփային Պատուանդանը, Աքրոփոլի
Պատկեր:Templromaug.JPG|Հռոմի եւ Օգոստոս Կայսրին Տաճարին աւերակները․ Աքրոփոլի
&lt;/gallery&gt;
=== Աքրոփոլիին ժայռին շուրջի կառուցուածքները ===
[[Իրոտու Ադիքու Երաժշտանոց|'''Հերոտիոն''' (Իրոտիօ)]] կամ՝ '''Հերովդէս Ատիկեցիին երաժշտանոց-Թատրոնը'''․ կը կառուցուի Աթէնքի հարուստ բնակիչ՝ Հերովդես Ատիկեցիին (''Ἡρῴδης ὁ Ἀττικός - Herodes Atticus)'' կողմէն, Ք․Ա․ 2-րդ դարուն, ի պատիւ իր կնոջ՝ Ապիա Անիա Ռեգիլլայի։ Կառուցման նպատակն է, որ Աթէնքը ունենայ երաժշտութեան համերգներու յատուկ թատրոն։ Կը փոխարինէ աւելի հին Փերիքլեսի Թատրոնը, որ Ք․Ա․ 85-ին․ հռոմէացի Սիլա ''Sulla'' զօրավարը կը հրկիզէ։ Կիսաբոլոր թատրոնը 5 000 հոգի կը հիւրասիրէ եւ ունի 32 շարք մարմարէ նստարաններ (կանգներ)։ Թատրոնը ժամանակին մայրի փայտի տանիք ունէր։  

[[1848 թուական|1848]] մինչեւ [[1857 թուական|1857]] կը կատարուին առաջին հնագիտական պեղումները։ [[1950 թուական|1950]]-ին կը սկսի թատրոնին հերթական վերականգնումը։ Այժմ, ամառուան եղանակին հոն կը կատարուին միջազգային տարողութեամբ ելոյթներ։

'''Եւմենիսին ճեմելիքը․''' Կը գտնուի Հերոտիոն եւ Տիոնիսօ Թատրոններուն միջեւ։ Կառուցուած է Փերկամօ քաղաքի թագաւոր Եւմենիս Բ․-ին ''Ευμένης Β΄ της Περγάμου''  կողմէն (Ք․Ա․ 160)։  Այսօր անոր երկայնքը 163 մ է (մաս մը կը քանդուի Հերոտիոն Թատրոնին շինութեան ատեն), սակայն կառուցուած շրջանին ՝ 190 մ էր։ Երկյարկանի է։ Առաջին յարկին արտաքին սիւները դորիական ոճով կառուցուած են, երկրորդ յարկինները՝ յոնիական։ Իսկ ներքին սիւները փոխադարձաբար՝ յոնիական եւ փերկամոնեան (Փոքր Ասիոյ արեւմտեան յունական գաղթօճախ Փերղամօ կամ՝ Փերկամօ քաղաքէն)։ 

'''Ասքլիփիոնին տաճարը․''' Կը գտնուի Եւմենէս ճեմելիքին հիւսիս-արեւելքը եւ Տիոնիսոս Թատրոնին արեւմուտքը։

'''Տիոնիսոսի Թատրոնը․''' Տիոնիսոսի Թատրոնը ''Θέατρο του Διονύσου․'' հին Աթէնքի ամենակարեւոր բացօթեայ թատրոնը։ Աշխարհի առաջին թատրոնը կը նկատուի։ Կը գտնուի 3 մեթր բարձր, համանուն տաճարէն։ Կը հիւրասիրէր Մեծ Տիոնիսիա թատերական փառատօնը․ [[Աթէնք]] քաղաքին ամենամեծ տօնը։ Կառուցուած է Ք․Ա․ 6-րդ դարուն Փիսիսդրաթիներու Հարստութեան շրջանին։

'''Փերիքլեսի Թատրոնը'''․ Փերիքլեսի Թատրոնը ''Ωδείον του Περικλέους''։  Փերիքլեսին ժամանակ (Ք․Ա․ 435), կառուցուած 4000քմ տարածքով թատրոն, որպէսզի Փանաթինէա խաղերուն ընթացքին երաժշտական համերգները կատարուին։  պեղումները կը ցուցնեն թէ տանիքը կը յենուէր 90 ներքին սիւներու․ ինը շարքի վրայ տասական սիւներ։ Կը գտնուի Տիոնիսօ Թատրոնին արեւելեան կողմը։

'''Տիոնիսոսին տաճարը․''' համանուն թատրոնը տաճարին շարունակութիւնը կը կազմէր։ Կը գտնուէր Տիոնիսօ Թատրոնին հարաւը։

==== Պատկերասրահ ====
&lt;gallery widths=&quot;160&quot; heights=&quot;160&quot;&gt;
Պատկեր:DionysiusTheater.jpg|1880 թ․ Պատկերացում Տիոնիսօ Թատրոնին
Պատկեր:Athen Theatre of Dionysus BW 2017-10-09 14-29-49.jpg|Տիոնիսօ թատրոն
Պատկեր:Odéon d'Hérode Atticus.jpg|Հերոտիոն Թատրոնը, Աքրոփոլիի լանջին
Պատկեր:The Odeon of Herodes Atticus and the Parthenon on November 4, 2019.jpg|Հերոտիոն եւ փարթենոնաս տաճարը
Պատկեր:Pergamonmuseum Pergamonaltar.jpg|Էւմենոս սրբավայրին արեւմտեան մաս․ պատկերոացում Պերլինի Պերկամօ  Թանգարանին կողմէ․նկար՝ 2004թ''․'' 
&lt;/gallery&gt;
=== Հռոմէական շրջանէն մինչեւ Յունաստանի 1821-ի ապստամբութիւնը ===
Հռոմէական ժամանակաշրջանին կ’աւելնան քանի մը աննշան շինութիւններ։ 

&lt;u&gt;Բիւզանդական շրջանին&lt;/u&gt;, Փարթենոնը քրիստոնէական տաճարի կը վերածուի։ Իսկ ֆրանքներու տիրապետութեան ատեն՝ Կաթոլիկ դաւանանքի եկեղեցի եւ օսմանեան շրջանին՝ մզկիթի։ Նաեւ, Աքրոփոլիսին հարաւային պատին տակ գտնուող Տիոնիսօ աստուծոյ նուիրուած թատրոնին «Տիոնիսօ Թատրոն» ''Θέατρο του Διονύσου'' (Ք․Ա․ 6-րդ դար) կեդրոնին վրայի վերնատունը Սուրբ Սփիլիոդիսա Աստուածածնին նուիրուած մատուռի կը վերածուի։

&lt;u&gt;Օսմանեան տիրապետութեան շրջանին&lt;/u&gt; է որ Աքրոփոլին մեծապէս կը վնասուի։ Հոն թուրքերը վառօդ կ’ամբարեն։ [[1645 թուական|1645]] թուականին, կայծակահար վառօդը Փրոփիլէան կը պայթեցնէ։ [[1687 թուական|1687]]-ին Վենետիկցիները գլխաւորութեամբ Ֆրակիսքօ Մոռոզինիի, Աթէնքը կը պաշարեն եւ Փարթենոնան կը պայթեցնեն։ Տաճարը գրեթէ ամբողջութեամբ կը քանդուի։ Այդ օրերէն ետք, տաճարը կանոնաւոր հերթականութեամբ կը կողոպտուի։ 

&lt;u&gt;19-րդ դարասկիզբին&lt;/u&gt;, յունական ապստամբութենէն ճիշդ առաջ, [[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլսոյ]] Մեծն Բրիտանիոյ դեսպան Թոմաս Պրիւսի, ծանօթ իբրեւ Լորտ Էլղին ''Thomas Bruce (7&lt;sup&gt;e&lt;/sup&gt; comte d'Elgin)'' անունով եւ անոր գործակալները լուրջ վնասներ կը պատճառեն երբ կը կողոպտեն քանդակներ, արձաններ, սիւներ եւ [[Անգլիա]] կը տանին․ Փարթենոնասին գօտեքանդակը ''ζωοφόρος'' ''frieze'', սիւնաճակատներ ''metope'', ճակտոցներ ''pediment'', մէկ Քարիադիտա ''Καρυάτιδα'' ''caryatid'' (կնոջական կերպով քանդակ, որ շէնքերու յենակէտ կը ծառայէ) եւ Էրեխթիօ տաճարէն սիւն մը։ Այս բոլորին համար թուրքերուն 35․000 ոսկի կը վճարէ, իսկ Աթենացիներուն ժամացոյց մը կը նուիրէ (կը զետեղէ Հին Շուկային մէջ)։

=== Նորագոյն շրջան ===
[[Պատկեր:Acropolis excavation pit where remains of Archaic statues were found.jpg|մինի|Նկար Աքրոփոլիսին ժայռին վրայ Պարսկական Խրամի պեղումներէն․ Էրեխթիօ տաճարին հիւսիս-արեւմ․  ]]
[[1821 թուական|1821]] թուականի ծագած յունական ապստամբութեան շրջանին Աքրոփոլին պարբերաբար յոյներէն եւ թուրքերէն կը պաշարուի։ [[Յունաստան|Յունաստանի]] Ազատագրումէն ետք, կը սկսին հնագիտական աշխատանքները եւ յուշարձաններուն վերանորոգումը։

==== Պարսկական Խրամը ====
Պարսկական Խրամ․ Պարսիկները երբ Թերմոփիլես ճակատամարտէն յաղթական դուրս կ’ելլեն, (Ք․Ա․ 480), [[Աթէնք|Աթէնքը]] կ’աւերեն։ Քանի մը տարի ետք, ազատ [[Աթէնք|Աթէնքի]] ղեկավար՝ Փերիքլիս, Աքրոփոլին վերակառուցել կու տայ։ Աքրոփոլիին շուրջերը գտնուած բոլոր աւերակները կը հաւաքուին եւ պարսկական խրամ կոչուած հսկայ փոսին մէջ կը զետեղուին ու հողով կը ծածկուին։  

Պարսկական Խրամը կը յայտնաբերուի ԺԹ․ դարու եղած հնագիտական խեղումներուն ընթացքին։

==== Նոր կառուցումներ ====
[[Բիւզանդական Կայսրութիւն|Բիւզանդական ժամակաշրջանին]] եւ անկէ ետք եղած փոքր շինութիւններէն զատ, [[1865 թուական|1865]] - [[1874 թուական|1874]] ժայռին հարաւ-արեւելեան ցած մասին «&lt;nowiki/&gt;[[Աքրոփոլիին Թանգարանը|Աքրոփոլիին Թանգարան]]&lt;nowiki/&gt;»ը կը կառուցուի, Արեւելքէն՝ Արեւմուտք արեւելումով։ Կառուցուած է գրեթէ գետնահաւասար, որպէսզի գեղագիտականօրէն չվնասէ հին յուշարձանները։ [[1953 թուական|1953]]-ին, թանգարանը մեծցնելու աշխատանքները հերթականութեամբ կը սկսին․ [[1956 թուական|1956]]-ին, առաջին սրահները կը բացուին, իսկ [[1964 թուական|1964]] վերակառուցումը կը լրանայ։ Սակայն, շարունակ ընդարձակումները գոհացում չեն տար հնագիտական իրերու ցուցադրման եւ [[1999 թուական|1999]]-ին նոր արդի թանգարանի շինութեան աշխատանքները կը սկսին։ 2009-ին Աքրոփոլիսի հին թանգարանին պարունակութիւնը կը տեղափոխուի նորաշէն համանուն թանգարը, որ կը գտնուի Աքրոփոլիսին հարաւային կողմը եզերող Տիոնիսիու Աէրոփաղիդու փողոցին Մաքրիղեաննիի հնագիտական վայրին վրայ։

[[1987 թուական|1987]] -էն Աքրոփոլիսին յուշարձանները մաս կը կազմեն [[ԵՈՒՆԵՍՔՕ|Եունեսքոյին]] Համաշխարհային Ժառանգութեան Ցանկին մէջ։

==== Աքրոփոլիին յատակագիծը ====
[[Պատկեր:AcropolisatathensSitePlanPeripatos.PNG|մինի|550x550փքս|Աքրոփոլիսին գլխաւոր շինութիւններուն եւ անոր շուրջի կառոյցներուն ուրուագիծը]]

# Փարթենոնաս
# Աթինա աստուածուհիին տաճար
# Էրեխթիոն
# Աթինա Փրոմախու արձան
# Փրոփիլէա
# Աթինա Յաղթող/Յաղթական տաճար
# Ելեւսինիոն
# Վրաւրոնիօ
# Խալքոթիքի
# Փանտրոսիոն
# Արիֆորիոն
# Աթինա Փոլիատա տաճար
# Տիա Փոլիատա տաճար
# Փանթէոն տաճար
# Հերովդէս Ատիկեցիի Թատրոն
# Եւմենէսի ճեմելիք
# Ասքլիփիոն տաճար
# Տիոնիսօ Թատրոն
# Փերիքլեսին Թատրոնը
# Տիոնիսոսին տաճարը

&lt;ref&gt;[https://www.google.com/search?q=%E1%BC%A1+%E1%BC%80%CE%BA%CF%81%CF%8C%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%82+%E1%BC%A1+%CE%BD%E1%BF%A6%CE%BD+%CE%BF%E1%BD%96%CF%83%CE%B1+%CF%80%CF%8C%CE%BB%CE%B9%CF%82+%E1%BC%A6%CE%BD&amp;oq=%E1%BC%A1+%E1%BC%80%CE%BA%CF%81%CF%8C%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%82+%E1%BC%A1+%CE%BD%E1%BF%A6%CE%BD+%CE%BF%E1%BD%96%CF%83%CE%B1+%CF%80%CF%8C%CE%BB%CE%B9%CF%82+%E1%BC%A6%CE%BD&amp;aqs=chrome..69i57.1490j0j7&amp;sourceid=chrome&amp;ie=UTF-8 Թուքիտիտիս, Պատմութիւն, գիրք 2, գլուխ՝ 15, պարբ․՝ 3 (2.15.3) {{ref-el}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%253Atext%253A1999.01.0133%253Abook%253D2%253Acard%253D546  Հոմեռոս, Իլիատա, գիրք 2, տող 546 {{ref-el}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20130728143221/http://www.hydriaproject.net/en/cases/athens/acropolis_hill/mycenaean.html Ակրոպոլիս Բլուրին ցայտուքներն ու աղբիւրները {{ref-en}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[http://odysseus.culture.gr/h/2/eh251.jsp?obj_id=8242  Աթէնքի պարսպաւոր պատերը, Ioanna Venieri, հնագէտ {{ref-el}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.theacropolismuseum.gr/el/content/o-ekatompedos |title=Ակրոպոլիսի թանգարան, Էքադոպետոս{{ref-el}} |accessdate=2020-03-30 |archive-date=2020-08-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200806225206/https://www.theacropolismuseum.gr/el/content/o-ekatompedos |dead-url=yes |archivedate=2020-08-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200806225206/https://www.theacropolismuseum.gr/el/content/o-ekatompedos |deadurl=yes }}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[https://www.britannica.com/biography/Peisistratus  Պրիտանական հանրագիտարան, Փեսիսդրադոս{{ref-en}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[http://www.eie.gr/archaeologia/gr/02_DELTIA/Propylaia.aspx  Հնագիտութիւն Աթէնք քաղաքին, Փրոփիլէա{{ref-el}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[https://anemi.lib.uoc.gr/php/pdf_pager.php?rec=/metadata/1/c/d/metadata-c47050c38c73b1e7a9159f927822bbfd_1240835737.tkl&amp;do=89318_w.pdf&amp;lang=en&amp;pageno=1&amp;pagestart=1&amp;width=841&amp;height=595&amp;maxpage=20 Հին Շուկան եւ Ակրոպոլիս{{ref-el}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%253Atext%253A1999.01.0133%253Abook%253D2%253Acard%253D546 Իլատա – Հոմեռոս․ Il. 2.546{{ref-el}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20121202215359/http://www.lsa.umich.edu/UMICH/modgreek/Home/Window%20to%20Greek%20Culture/Lectures%20at%20U-M/LaUM_Mallouchou_restorationacropolis.pdf Աթէնքի Ակրոպոլիսին վերակառուցումը․ Dr. Fani Mallouchou-Tufano․ 1/18/2006{{ref-el}} ]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[https://anoixtosxoleio.weebly.com/epsilonnu972tauetataualpha-beta9001.html Բաց դպրոց․ Զ․ դասարանի Պատմութեան գիրք {{ref-el}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.theacropolismuseum.gr/sites/default/files/glypta_parth_gr.pdf |title=Ակրոպոլիսի թանգարանի հաւաքածոները{{ref-el}} |accessdate=2020-03-30 |archive-date=2020-09-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200923104923/https://www.theacropolismuseum.gr/sites/default/files/glypta_parth_gr.pdf |dead-url=yes |archivedate=2020-09-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200923104923/https://www.theacropolismuseum.gr/sites/default/files/glypta_parth_gr.pdf |deadurl=yes }}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/parthenonas/N.m/n.m.htm Յունական Մշակոյթ - Պարթենոն{{ref-el}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[https://lsj.gr/wiki/%E1%BD%91%CE%B4%CF%81%CE%B9%CE%B1%CF%86%CF%8C%CF%81%CE%BF%CF%82  Բառարան․ հին յունարենէ՝ անգլերէն]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[https://books.google.gr/books?id=-8odAAAAMAAJ&amp;pg=PA688&amp;lpg=PA688&amp;dq=%D4%B1%D5%A9%D5%A5%D5%B6%D5%A1+%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A1%D5%AE&amp;source=bl&amp;ots=V0oD765ADL&amp;sig=ACfU3U30NS2l1RDwtg6aq1VkzmG-2x7MTg&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwib-rzm3q3oAhU_ThUIHRhpDTMQ6AEwB3oECAkQAQ#v=onepage&amp;q=%D4%B1%D5%A9%D5%A5%D5%B6%D5%A1%20%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A1%D5%AE&amp;f=false  Ռօլէնի (Charles Rollin) Գաղղիացւոյ ՀՆԱԽՕՍՈՒԹԻՒՆ, հատոր վեցերորդ էջեր՝  582, 688, Վենետիկ ՌՄՀԸ (1829){{ref-el}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[https://books.google.gr/books?id=39T1zElEBrQC&amp;pg=PA39&amp;redir_esc=y#v=onepage&amp;q&amp;f=false   Պատմութիւն արեւմտեան ճարտարապետութեան, էջ՝ 39, David Watkin, տպգր․  Laurence King, 1-6-2016{{ref-el}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%253Atext%253A1999.01.0159%253Abook%253D1%253Achapter%253D26%253Asection%253D5 Փաւսանիաս, Յունաստանի նկարագրութիւն-ուղեւորութիւն, Ատտիկէ – գլուխ 26, պարբերութիւն՝ 5{{ref-el}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[https://books.google.gr/books?id=dLego4eAgZUC&amp;redir_esc=y Յունական ճարտարապետութիւն եւ անոր Քանդակագործութիւնը Ian Jenkins,Harvard University Press, 2006 թ․{{ref-el}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[http://collections.soane.org/object-m321 Սըր Ճոն Թանգարան, Անգլիա, Լոնտոն․ Էրէխթիօ տաճարի գօտեքանդակէն կնոջական կերպարանքի օրինակ մը{{ref-en}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[http://www.eie.gr/archaeologia/gr/02_DELTIA/Arrephorion.aspx  Հնագիտութիւն Աթէնք քաղաքին, Արրիֆորիոն{{ref-el}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=8221  Յունաստանի Մշակոյթի եւ Մարմնակրթութեան Նախարարութիւն․  Ակրիփային պատուանդանը{{ref-el}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[https://anemi.lib.uoc.gr/metadata/8/9/4/metadata-181-0000093.tkl Աթէնքին յուշարձանները, Ակրիփային պատուանդանը էջ՝ 74-76 {{ref-el}} ]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[http://www.eie.gr/archaeologia/gr/chapter_more_5.aspx Հնագիտութիւն Աթէնք քաղաքին, Հռոմէական Աթէնքը{{ref-el}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[http://www.ancientathens3d.com/  Հին Աթէնքը 3D ներկայացումով{{ref-en}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20130126232546/http://www.bbaw.de/bbaw/Forschung/Forschungsprojekte/ig/de/Startseite#nachoben Յունական Արձանագրութիւններ{{ref-el}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20100331055158/http://www.degruyter.de/files/down/ig_brosch.pdf  Յունական արձանագրութիւններուն պատմութիւնը{{ref-el}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=6622 Յունաստանի Մշակոյթի Նախարարութիւն,  Հերոտիոնի Թատրոնը{{ref-el}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://greekfestival.gr/choroi/odeio-irodou-attikou/ |title=Աթէնքի փառատօն․  Հերոտիոն թատրոնին պատմութիւնը{{ref-el}} |accessdate=2020-03-30 |archive-date=2019-02-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190224002409/http://greekfestival.gr/choroi/odeio-irodou-attikou/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[http://www.eie.gr/archaeologia/gr/02_DELTIA/Theatre_of_Dionysos.aspx Հնագիտութիւն Աթէնք քաղաքին, Տիոնիսօ Թատրոն{{ref-el}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[http://www.eie.gr/archaeologia/gr/02_DELTIA/Odeion_of_Perikles.aspx Հնագիտութիւն Աթէնք քաղաքին, Փերիքլեսի Թատրոն{{ref-el}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[http://www.eie.gr/archaeologia/gr/02_DELTIA/Odeion_of_Perikles.aspx Հնագիտութիւն Աթէնք քաղաքին, Փերիքլեսի Թատրոն{{ref-el}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://depthome.brooklyn.cuny.edu/classics/dunkle/athnlife/rligious.htm |title=Փանաթինէա փառատօնը{{ref-el}} |accessdate=2012-08-07 |archive-date=2012-08-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120807144055/http://depthome.brooklyn.cuny.edu/classics/dunkle/athnlife/rligious.htm |dead-url=no }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://en.wikipedia.org/wiki/Perserschutt  Պարսկական Խրամը{{ref-el}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[]&lt;/ref&gt;
[[Պատկեր:Plaque Acropolis Manolis Glezos and Apostolos Santas 1941 nazi flag Athens.jpg|մինի|Աքրոփոլի․ Յիշատակի արձանագրութիւն ի պատիւ Մանոլիս Ղլեզոսի եւ Լաքիս Սանտասին ֆաշիստական դրօշը Աքրոփոլիին ժայռէն վար առնելու եւ յունականը բարձրացնելու արարքին համար։  ]]

=== Մանոլիս Ղլեզոս ===
Բ․ համաշխարհային պատերազմին ընթացքին [[Յունաստան|Յունաստանը]] [[Գերմանիա|Գերմանիո]]&lt;nowiki/&gt;յ նացիական ուժերը կը գրաւեն։ Յոյները երբեք չեն ընդունիր գերմանական լուծը եւ ընդիմադիր խումբեր կազմելով կը պայքարին ներխուժողներուն դէմ։ Գերմանացիները Աքրոփոլիսի սուրբ ժայռին վրայ կը բարձրացնեն գերմանական նացիական դրօշը։ Յոյն երիտասարդ ընդիմադիր Մանոլիս Ղլեզոս ''Μανώλης Γλέζος'' եւ ընդիմադրող ընկերներէն Լաքիս Սանտաս ''Λάκης Σαντάς'' (երկուքն ալ 20 տարեկան) [[1941 թուական|1941]]-ին, Մայիս 30 - 31 գիշերուան, առանց յայտնուելու կը յաջողին մագլցիլ ժայռը, վար կ’առնեն նացիներուն դրօշը եւ յունական դրօշակը կը բարձրացնեն։ Գերմանացիները արարքին «անյայտ յանցաւորներուն» մահապատիժի կը դատապարտեն, սակայն չեն կարողանար երբեք անոնց բռնել։ Հետագային, Մանոլիս Ղլեզոս կարեւոր դեր կ’ունենայ [[Յունաստան|Յունաստանի]] հասարակական եւ յառաջադէմ քաղաքական կեանքին մէջ։ Կը մահանայ խոր ծերութեան մէջ, 30 Մարտ 2020-ին։ &lt;ref&gt;[https://www.cnn.gr/news/ellada/story/213618/antio-ston-manoli-glezo CNN«Ատիօ» Մանոլի Ղլեզոյին{{ref-el}} ]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.cnn.gr/news/ellada/story/213593/manolis-glezos-oi-simantikoteroi-stathmoi-tis-zois-toy CNN Մանոլիս Ղլեզոս, կեանքը {{ref-el}} ]&lt;/ref&gt;

== Անաֆիոթիքա ==
[[Պատկեր:Acropolis view from Plaka.jpg|մինի|Անաֆիոթիքա|alt=|187x187փքս]]
[[Աթէնք|Աթէնքի]] այն թաղամասն է որ կը գտնուի Աքրոփոլիսին հիւսիս արեւելեան մասը։ Թաղամասը կը կառուցուի ԺԹ․ դարուն ընթացքին, երբ [[Էգէական Ծով|էգէական Ծովուն]] մէջ գտնուող Անաֆի կղզիէն բանուորներ [[Աթէնք]] կու գան իբրեւ շինող, որմնադիր բանուոր, որպէսզի իրենց ներդրումը բերեն [[Աթէնք|Աթէնքին]] վերակառուցման եւ Օթոն թագաւորին արքունիքին կառուցման համար։ Անոնք կը վերակառուցեն ԺԷ․ դարու երկու եկեղեցիներ՝ Սուրբ Սիմէոն եւ Սուրբ Գէորգ եկեղեցիները։

Թաղամասը կը կառուցուի հետեւելով [[Քիքլատես]] կղզիներուն ճարտարապետական ոճին։ &lt;ref&gt;[http://www.eie.gr/archaeologia/gr/arxeio_more.aspx?id=243 Հնագիտութիւն Աթէնք քաղաքին․ Անաֆիօդիքա{{ref-el}}]&lt;/ref&gt; 

== Աքրոփոլիին Մշակութային կարեւորութիւնը ==
[[Պատկեր:The Acropolis of Athens, Greece.webm|մինի|Զբօսաշրջական շրջապտոյտ Աքրոփոլիսին սուրբ ժայռը|ձախից]]
Աթենացիները չորս տարին անգամ մը կը կազմակերպէին Փանաթինէա խաղերը․ անոնց համբաւը կը մրցակցէր [[Ողիմպիական Խաղեր|Ողիմպիական խաղերուն]]։  

Արեւմտեան Մշակոյթին յատկանիշ եւ դասական մշակոյթի իւրայատուկ յուշարձան մըն է․ բաց թանգարան մը։ 

== Պատկերասրահ ==
&lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;200&quot;&gt;
Պատկեր:Acropolis from the Areopagus.jpg|Աքրոփոլի․ դիտուած Աէրոփաղիդու կամ՝ Արիոս Փաղոս բլուրէն
Պատկեր:Areopagus from the Acropolis.jpg|Արիոս Փաղոս բլուրը դիտուած Աքրոփոլիէն
Պատկեր:Lycabettus hill view from Acropolis.jpg|Լիքավիդոս Բլուրը, Աքրոփոլիսէն դիտուած -նկար՝ 2019 Սեպտեմբեր
Պատկեր:North slopes of Acropolis 7233932.JPG|Աքրոփոլի․ հիւսիսային պատ
Պատկեր:The Acropolis Museum and below Dionisos Theatre, view from Acropolis.jpg|Աքրոփոլիի թանգարանը եւ վարը՝ Տիոնիսոսի թատրոնը․ ԱՔրոՓոլիսէն դիտուած․ նկար՝ 2019 Սեպտեմբեր
Պատկեր:Temple of Olympian Zeus and Aδρητός Adritos Hill, view from Acropolis.jpg|Օլիմպիու Զեւս յուշարձանը եւ Ատրիթդոս Բլուրը - նկար՝ 2019 Սեպտեմբեր
Պատկեր:Acropolis southern wall.sanctuary of Asclepieion.jpg|Աքրոփոլի․ հարաւային պատը եւ Ասքլիփիոնի սրբավայրը․ նկար՝ 2019 Սեպտ․
&lt;/gallery&gt;

&lt;br /&gt;
== Աղբիւրներ ==
Աթէնքին յուշարձանները-pdf (file:///C:/Users/anide/Downloads/downloaded.pdf)

== Տե՛ս նաեւ ==

[[Աթէնք]]

[[Յունաստան]]

[[Աքրոփոլիին Թանգարանը|Աքրոփոլիին թանգարանը]]
== Ծանօթագրութիւններ ==
{{ծանտուփ}}

== Արտաքին յղումներ == 
# [https://en.wikipedia.org/wiki/Inscriptiones_Graecae] Յունական Արձանագրութիւններ {{ref-en}}
# [https://en.wikipedia.org/wiki/Theatre_of_Dionysus ]Տիոնիսօին թատրոնը {{ref-en}}
# [https://en.wikipedia.org/wiki/Anafiotika] Անաֆիոթիքա{{ref-en}}
# [https://en.wikipedia.org/wiki/Parthenon] Փարթենոն{{ref-en}}
# [https://en.wikipedia.org/wiki/Cecrops_I] Քեքրոփաս{{ref-en}}
# [https://en.wikipedia.org/wiki/Pericles] Փերիքլիս{{ref-en}}
# [https://en.wikipedia.org/wiki/Propylaea] Փրոփիլէա{{ref-en}}
# [https://en.wikipedia.org/wiki/Erechtheion] էրէխթիօ{{ref-en}}
# [https://en.wikipedia.org/wiki/Temple_of_Athena_Nike] Աթինա Ափթերու Նիքիս տաճարը{{ref-en}}
# [https://en.wikipedia.org/wiki/Archaic_Greece] Արխայիքի ժամանակաշրջան{{ref-en}}
# [https://en.wikipedia.org/wiki/Peisistratos] Փիսիսդրադոս{{ref-en}}
# [https://en.wikipedia.org/wiki/Hekatompedon_temple] Էքադոպետոս տաճարը{{ref-en}}
# [https://en.wikipedia.org/wiki/Phidias] Ֆիտիաս{{ref-en}}
# [https://en.wikipedia.org/wiki/Ictinus] Իքթինոս{{ref-en}}
# [https://en.wikipedia.org/wiki/Callicrates] Քալիքրադիս{{ref-en}}
# [https://en.wikipedia.org/wiki/Mnesikles] Մնիսիքլիս{{ref-en}}
# [https://en.wikipedia.org/wiki/Erechtheus] Էրէխթիոս Թագաւոր{{ref-en}}
# [https://en.wikipedia.org/wiki/Brauroneion] Վրավրոնիօ տաճարը{{ref-en}}
# [https://en.wikipedia.org/wiki/Caryatid] Քարիադիտես{{ref-en}}
# [https://en.wikipedia.org/wiki/Herodes_Atticus] Հերովտես Ատիկեցին{{ref-en}}
# [https://fr.wikipedia.org/wiki/Panath%C3%A9n%C3%A9es] Փանաթինէա{{ref-fr}}
# [https://en.wikipedia.org/wiki/Ancient_Olympic_Games] Հին Ողիմպիական Խաղեր{{ref-en}}
# [https://fr.wikipedia.org/wiki/Ath%C3%A9na_Parth%C3%A9nos] Աթինա կոյս{{ref-fr}}
# [https://fr.wikipedia.org/wiki/Ar%C3%A9opage] Արիոս Փաղոս{{ref-fr}}
# [https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B1%CE%BD%CF%8E%CE%BB%CE%B7%CF%82_%CE%93%CE%BB%CE%AD%CE%B6%CE%BF%CF%82] Մանոլիս Ղլեզոս{{ref-el}}

[[Ստորոգութիւն:Հին Յունաստան]]
[[Ստորոգութիւն:Հին Յունաստանի մշակոյթ]]
[[Ստորոգութիւն:Աթէնք]]
[[Ստորոգութիւն:Յունաստան]]
[[Ստորոգութիւն:Եւրոպա]]
[[Ստորոգութիւն:Համաշխարհային ժառանգութիւն]]
{{DEFAULTSORT:Աքրոփոլի (Աթէնք)}}</text>
      <sha1>5h0gsi4igpu2j9la1x02ni73v6482no</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Արմէն Այվազեան</title>
    <ns>0</ns>
    <id>20390</id>
    <revision>
      <id>241576</id>
      <parentid>226122</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T18:35:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>5016</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>241576</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6110" sha1="ghv0kz91oysyz7ouh8mb153g1bav4ty" xml:space="preserve">{{Անձ}}

'''Արմէն Այվազեան''' (կամ՝ Արմեն Այվազյան, ծնած [[14 Մայիս]], [[1964]] թուականին, [[Երեւան]], [[Հայաստան]]), հայ հնագէտ, պատմաբան եւ քաղաքագէտ:&lt;ref&gt;[http://editions.sigest.net/page0001013f.html ''The Armenian Military in the Byzantine Empire : Conflict and Alliance under Justinian and Maurice''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190210010615/http://editions.sigest.net/page0001013f.html |date=2019-02-10 }}, Edition Sigest, 128 pages, {{ISBN|978-2-9173-2939-9}}, with map.&lt;/ref&gt;

Այվազեան [[Արարատ Ռազմավարագիտական Կեդրոն|Արարատ Ռազմավարագիտական Կեդրոնի]] տնօրէնն է, եւ հետազոտող [[Մատենադարան|Մատենադարանէն]] ներս: Ան ունի Դոկտորեան վկայականներ պատմութեան (1992) եւ [[Քաղաքագիտութիւն|քաղաքական գիտութեան]] (2004) ոլորտներուն մէջ:&lt;ref&gt;[http://hir.harvard.edu/2013-elections-armenias-geopolitical-future-and-prospects-for-democracy?page=0,0 &quot;2013 Elections: Armenia's Geopolitical Future and Prospects for Democracy&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131203004217/http://hir.harvard.edu/2013-elections-armenias-geopolitical-future-and-prospects-for-democracy?page=0,0 |date=2013-12-03 }}, Armen Ayvazyan, ''Harvard International Review'', April 15, 2013. [http://www.ardarutyun.org/?p=5052&amp;lang=en Full version of article] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210507062927/https://www.ardarutyun.org/?p=5052&amp;lang=en |date=2021-05-07 }}&lt;/ref&gt;

1992 թուականէն 1994 ան աշխատեցաւ իբր օգնական Հայաստանի Նախագահին, խորհրդատու Արտագին Գործոց Նախարարին, եւ Ատենապետը Ներկայացչական Հայաստանի խումբին [[Եւրոպայի Անվտանգութեան եւ Համագործակցութեան Կազմակերպութիւն|Եւրոպայի Անվտանգութեան եւ Համագործակցութեան Կազմակերպութեան]] մէջ ([[Անգլերէն|անգլ]].՝ Organization on Security and Co-operation in Europe կամ OSCE) Վիեննայի մէջ:

== Գործեր ==

=== Գրութիւններ ===

* ''The Armenian Rebellion of the 1720s and the Threat of Genocidal Reprisal.'' Centre for Policy Analysis American University of Armenia, Yerevan 1997
* ''The Settlement of the Nagorno-Karabakh Conflict and the Strategic Security of Armenia.'' 1998 (original title: Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորումը եւ Հայաստանի ռազմավարական անվտանգությունը)
* ''The History of Armenia as Presented in American Historiography: A Critical Survey.'' 1998, (original title: Հայաստանի պատմության լուսաբանումը ամերիկյան պատմագրության մեջջ. քննական տեսություն.)
* ''The Code of Honor of the Armenian Military, 4-5th centuries'' 2000 (original title: Հայ զինվորականության պատվո վարքականոնը, 4-5-րդ դարեր)
* ''Mother Tongue and The Origins of Nationalism: A Comparative Study of the Armenian and European Primary Sources'' Matenadaran (Artagers), Yerevan, 2001 (original title: Մայրենի լեզուն եւ ազգայնականության սկզբնավորումը. հայկական եւ եվրոպական սկզբնաղբյուրների համեմատական քննություն)
* ''The Armenian Church at the Crossroads of the Armenian Liberation Movement in the 18th century.'' Lusakn, Yerevan 2003 (original title: այոց եկեղեցին XVIII դարի հայ ազատագրական շարժման քառուղիներում)
* ''Essential Elements for Armenia's National Security Doctrine.'' Yerevan, Part 1. 2003 (original title: Հիմնատարրեր Հայաստանի ազգային անվտանգության հայեցակարգի։)
* ''The Cornerstones of Armenian Identity. The Armenian Language, Army and State.'' 2007 (original title: Հայկական ինքնության հիմնաքարերը. լեզու, բանակ, պետություն)
* ''The Armenian Military in the Byzantine Empire : Conflict and Alliance under Justinian and Maurice.'' &lt;ref&gt;[http://editions.sigest.net/page0001013f.html ''The Armenian Military in the Byzantine Empire : Conflict and Alliance under Justinian and Maurice''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190210010615/http://editions.sigest.net/page0001013f.html |date=2019-02-10 }}, Edition Sigest, 128 pages, {{ISBN|978-2-9173-2939-9}}, with map.&lt;/ref&gt; 2012 (in English, translated also into French` ''Les forces militaires arméniennes dans l'Empire byzantin : Luttes et alliances sous Justinien et Maurice'')

=== Խմբագրութիւններ, հաւաքածուներ ===

* ''An Anthology of International Anti-Corruption Experience.'' (Ed. together with G. Yazichian), 2005 (original title: Հակակոռուպցիոն ռազմավարության միջազգային փորձը.)
* ''Pro Patria. 'The Liberated Territory of Armenia and the Settlement of the Nagorno-Karabakh Conflict.' 2006 (original title: Հայրենատիրություն)''
* ''Pro Patria. The Questions of Strategy and Security. Selected Studies.'' volume 2, 2007 (original title: Հայրենատիրություն)

== Ծանօթագրութիւններ ==
{{Ծանցանկ}}

== Արտաքին յղումներ ==
* [https://www.hayq.org/am Արմեն Այվազեանի անձնական կայքէջը]
* [https://www.ararat-center.org/ ԱՐԱՐԱՏ Ռազմավարագիտական կենտրոն] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240228130158/https://www.ararat-center.org/ |date=2024-02-28 }}
[[Ստորոգութիւն:Հայեր այբբենական կարգով]]
[[Ստորոգութիւն:Հայ տղամարդ գրողներ]]
[[Ստորոգութիւն:Հայ պատմագէտներ]]</text>
      <sha1>ghv0kz91oysyz7ouh8mb153g1bav4ty</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Աւստրիոյ Ուսանողներու Միութիւն</title>
    <ns>0</ns>
    <id>20765</id>
    <revision>
      <id>241577</id>
      <parentid>230280</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T19:06:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>5016</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>241577</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17860" sha1="ecrssfycehn5iewsr0s53pv1e845asa" xml:space="preserve">[[Պատկեր:Logo der Österreichischen Hochschüler innenschaft (ÖH).png|մինի|Աւստրիոյ ուսանողներու միութեան նշան]]
'''Աւստրիոյ Ուսանողներու Միութիւն''' ('''Ա.ՈՒ.Մ.'''; գերմ. ''Österreichische Hochschülerinnen− und Hochschülerschaft'', '''ÖH''') Աւստրիոյ ուսանողներու օրինական ներկայացուցիչ միութիւնն է: Անոր անդամակցութիւնը պարտաւոր է բոլոր Աւստրիոյ համալսարանականներու:&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.oesterreich.gv.at/themen/bildung_und_neue_medien/oeh/Seite.3410002.html|title=Österreichische Hochschülerinnen- und Hochschülerschaft|website=oesterreich.gv.at - Österreichs digitales Amt|language=de|accessdate=2021-06-07|archive-date=2021-06-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20210607103528/https://www.oesterreich.gv.at/themen/bildung_und_neue_medien/oeh/Seite.3410002.html|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt; Ան նաեւ Եւրոպայի Ուսանողներու Միութեան մաս կը կազմէ:

== Պատմութիւն ==
ԱՈւՄ-ն հիմնուած է Սեբտեմբեր 1945-ին Աւստրիոյ առժամեայ կարավարութեան կողմէ: Մինչեւ այս ատէն 1919-1945 Աւստրիոյ ուսանողները կը պատկանէին Գերմանական Ուսանողներու: 

=== Ատենապետներու ցանկ ===
Երկրի ուսանողներու ներկայացչութեան ատենապետները 1945-է ի վեր՝ 

* 1945–1946 Ռուտօլֆ Վէնկրաֆ, չէզոք (Rudolf Wengraf, parteilos)

* 1946–1947 Քարլ Լօյդկէպ (Karl Leutgeb, FÖST/Union)
* 1947 Ֆրից Քօէլըր (Fritz Köhler, FÖST/Union)
* 1947–1949 Ֆրանց Պաուըր (Franz Bauer, Union)
* 1949–1951 Ալէքսանտըր Գրակօրա (Alexander Kragora, Union)
* 1951–1954 Նօրպէրդ Պուրտա (Norbert Burda, Wahlblock)
* 1954–1955 Կիւնթըր Վիզինկըր (Günther Wiesinger, Wahlblock)
* 1955–1957 Ալֆրէտ Վիթման (Alfred Wittmann, Wahlblock)
* 1957–1959 Հէրպէրդ Մաուզըր (Herbert Mauser, Wahlblock)
* 1959–1961 Լուտվիկ Քօլլըր (Ludwig Koller, Wahlblock)
* 1961–1963 Հանս Պլայքնըր (Hans Blaickner, Wahlblock)
* 1963–1965 Հանցբէդըր Դիլ (Heinzpeter Thiel, Wahlblock)
* 1965–1967 Հերման Քերթ (Hermann Kert, Wahlblock)
* 1967–1969 Սէփ Կ. Պիլըր (Sepp G. Bieler, Wahlblock)
* 1969–1971 Մաքս Օրդնըր (Max Ortner, ÖSU)
* 1971–1972 Էրնսդ Շդէրուվից (Ernst Streeruwitz, ÖSU)
* 1972–1974 Հուպէրդ Փօդօչնիկ (Hubert Pototschnigg, ÖSU)
* 1974 Կէօրկ Շնայտըր (Georg Schneider, ÖSU)
* 1974–1975 Շթէֆան Քէքայս (Stefan Kekeiss, DSU)
* 1975–1976 Կէօրկ Շնայտըր (Georg Schneider, ÖSU)
* 1976–1977 Կէօրկ Քարասէք (Georg Karasek, ÖSU)
* 1977–1979 Ֆրից Բէսընտօրֆըր (Fritz Pesendorfe, ÖSU)
* 1979–1981 Ֆրից Լէնխ (Fritz Lennkh, ÖSU)
* 1981–1983 Յօզէֆ Շդօքինկըր (Josef Stockinger, ÖSU)
* 1983–1985 Հէրպէրդ Ռայնըր (Herbert Rainer, AG)
* 1985–1987 Միշաէլ Կօլտինկըր (Michael Goldinger, AG)
* 1987–1989 Շթէֆան Շիշքօվից (Stefan Szyszkowitz , AG)
* 1989–1991 Վալթըր Մարշից (Walter Marschitz, AG)
* 1991–1993 Թոմաս Ֆրատ (Thomas Frad, AG)
* 1993–1995 Մարքուս Քայզըր (Markus Kaiser, AG)
* 1995–1997 Ակնէս Պէրլաքօվիչ (Agnes Berlakovich, VSStÖ)
* 1997–1999 Վոլֆկանկ Կաթինկըր (Wolfgang Gattringer, AG)
* 1999–2001 Մարդիկ Ֆայսդ (Martin Faißt, AG)
* 2001–2002 Անիթա Վայնպէրկըր (Anita Weinberger, GRAS)
* 2002–2003 Անտրէա Մաուց (Andrea Mautz, VSStÖ)
* 2003–2004 Փաթրիցէ Ֆուքս (Patrice Fuchs, VSStÖ)
* 2004–2005 Պարպարա Վիթինկըր (Barbara Wittinger, GRAS)
* 2005–2006 Ռոզա Պերնատէթ Նէնդվիչ-Պուխալ (Rosa Bernadette Nentwich-Bouchal, GRAS)
* 2006–2007 Պարպարա Պլահա (Barbara Blaha, VSStÖ)
* 2007–2008 Հարթվիկ Պրանտլ (Hartwig Brandl, FLÖ)
* 2008–2009 Սամիր Ալ-Մուպայէտ (Samir Al-Mobayyed, AG)
* 2009–2011 Սիկրիտ Մաուրըր (Sigrid Maurer, GRAS)
* 2011–2012 Յանինէ Վուլց (Janine Wulz, GRAS)
* 2012–2013 Մարդին Շօթ (Martin Schott, FLÖ)
* 2013–2014 Ֆլօրյան Քրաուսհօֆըր (Florian Kraushofer, FLÖ)
* 2014–2015 Վիքթորիա Շբիլման (Viktoria Spielmann, GRAS)
* 2015–2016 Ֆիլիփ Ֆլաքէ (Philip Flacke, FLÖ)
* 2016–2017 Լուսիա Կրապէս (Lucia Grabetz, VSStÖ)
* 2017–2018 Յոհաննա Ցէխմայսթըր (Johanna Zechmeister, FLÖ)
* 2018–2019 Հաննահ Լուց Hannah (Lutz, VSStÖ)
* 2019–2020 Ատրիանա Նօվաքօվիչ (Adrijana Novaković, GRAS)
* 2020 Մաքսիմիլիան Վակնըր (Maximilian Wagner, AG)
* 2020–2021 Սամինէ Հանկըր (Sabine Hanger, AG)
* 2021-էն սկսեալ Սարա Վէլիչ (Sara Velić, VSStÖ)

== Կազմակերպութիւն ==
Աւստրիոյ Ուսանողներու Միութիւնը կը ներկայացնէ երկրի բոլոր ուսանողները տարբեր մակարդակներու վրայ՝

* Երկրի ուսանողներու ներկայացուցչութիւն՝ կը ներկայացնէ բոլոր ուսանողները, անոնց կը խրատէ զանազան «Ռէֆէռադներու» (Referat) միչոցաւ (նախարարութիւններու նման) եւ գրգոյքներ կը բաժնեն պատշաճ նիւթերու մասին: 
* Համալսարաններ, ուրտեղ անցած 3 տարիներու ընթացքին միջին 1000-է աւելի ուսանողներ կային, ունին համալսարանական ներկայացուցչութիւն:
* Համալսարաններ, ուրտեղ անցած 3 տարիներու ընթացքին միջին 1000-է պակաս ուսանողներ կային, կը ներկայացուին միայն թէ երկրի ներկայացուցչութեան մէջ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.ris.bka.gv.at/GeltendeFassung.wxe?Abfrage=Bundesnormen&amp;Gesetzesnummer=20008892|title=RIS - Hochschülerinnen- und Hochschülerschaftsgesetz 2014 - Bundesrecht konsolidiert, Fassung vom 02.07.2021|website=www.ris.bka.gv.at|accessdate=2021-07-02}}&lt;/ref&gt;

== Ընտրութիւններ եւ կուսակցական միութիւններ ==

=== Օրենքներ ===
ԱՈՒՄ−ի ներկայացուցիչները ամեն 2 տարի կ'ընտրուին ուսանողներու կողմէ: 60 եւ 70−ական թուականներուն ընտրութեան մասնակցողներու թիւը միշտ բարցր էր, սակայն ան հետզհետէ կը պակսի: 2021−ի ընտրութեան 345.000 ուսանողներէ միայն թէ 15,7% մասնակցեցան քուէներուն:&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.meinbezirk.at/c-politik/niedrigste-oeh-wahlbeteiligung-aller-zeiten-rote-studierende-siegen_a4663343|title=ÖH-Wahl 2021: Niedrigste ÖH-Wahlbeteiligung aller Zeiten, Rote Studierende siegen|website=meinbezirk.at|language=de|accessdate=2021-06-07|archive-date=2021-06-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20210607103527/https://www.meinbezirk.at/c-politik/niedrigste-oeh-wahlbeteiligung-aller-zeiten-rote-studierende-siegen_a4663343|dead-url=yes|archivedate=2021-06-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210607103527/https://www.meinbezirk.at/c-politik/niedrigste-oeh-wahlbeteiligung-aller-zeiten-rote-studierende-siegen_a4663343|deadurl=yes}}&lt;/ref&gt;

=== Ուսանողական կուսակցական միութիւններ ===
Ներկայացուցիչները բաժնուած են կուսակցական միութիւններու: Ուսանողներու կուսակցական միութիւններու մեծամասնութիւնը կը հետեւի Աւստրիոյ այլ մեծ կուսակցութիւններուն՝ 

* [[ԱքցյօնսԿէմայնշաֆթ|ԱքցյօնսԿէմայնշաֆթ,  ԱԿ]] (գերմ. AktionsGemeinschaft). ԱԺԿ−ի հետեւող, բայց պաշտօնապէս չէզոք

* [[Աւստրիոյ չէզոք ուսանողներու ժողով|Աւստրիոյ չէզոք ուսանողներու ժողով, ԱՉՈւԺ]] (Unabhängige Fachschaftslisten Österreichs, FLÖ). չէզոք
* [[Նուիրուած ուսանողներու քաղաքական ներկայացուցչութիւն|Նուիրուած ուսանողներու քաղաքական ներկայացուցչութիւն, ՆՈւՔՆ]] (Fraktion engagierter Studierender, FEST). չէզոք
* [[Կանաչ եւ ընտրանքի ուսանողներ|Կանաչ եւ ընտրանքի ուսանողներ, ԿԸՈւ]] (Grüne &amp; alternative Student_innen, GRAS). [[Կանանչներ|Կանանչներու]] հետեւող
* [[Երիտասարդ ազատական ուսանողներ|Երիտասարդ ազատական ուսանողներ, ԵԱՈւ]] (Junge liberale Studierende, JUNOS). [[Նոր Աւստրիան եւ ազատական ատեան|ՆԱԱԱ]]−ի հետեւող
* [[Համայնավար ուսանողներու միութիւն|Համայնավար ուսանողներու միութիւն, ՀՈւՄ]] (Kommunistischer StudentInnenverband, KSV). բաժնուած երկուքի՝
** Համայնավար երիտասարդութիւն Աւստրիա, ՀՈւՄ−ՀԵԱ (Kommunistische Jugend Österreich StudentInnen, KSV−KJÖ)
** Ձախ ցանկ, ՀՈւՄ−ՁՑ (Linke Liste, KSV−LiLi)
* [[Ազատական ուսանողներու շրջանակ|Ազատական ուսանողներու շրջանակ, ԱՈւՇ]] (Ring Freiheitlicher Studenten, RFS). [[Աւստրիոյ ազատութիւն կուսակցութիւն|ԱԱԿ]]−ի հետեւող
* [[Աւստրիոյ ընկերվար ուսանողներու միութիւն|Աւստրիոյ ընկերվար ուսանողներու միութիւն, ԱԸՈւՄ]] (Verband Sozialistischer StudentInnen Österreichs, VSSTÖ). [[Աւստրիոյ Սոցիալ-Դեմոկրատական Կուսակցութիւն|ԱՍԴԿ]]−ի հետեւող

=== Ընտրութիւններ 2001−է ի վեր ===
ԱՈՒՄ−ի ընտրութիւններու արդիւնքները 2001 թուականէ ի վեր՝
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
!Ցանկ/Միութիւն
!Նիստեր 2001
!Նիստեր 2003
!Նիստեր 2005
!Նիստեր 2007
!Նիստեր 2009
!Նիստեր 2011
!Նիստեր 2013
!Նիստեր 2015
!Նիստեր 2017
!Նիստեր 2019
!Նիստեր 2021
|-
| [[ԱքցյօնսԿէմայնշաֆթ|ԱԿ]]
|15
|14
|14
|20
|22
|23
|21
|16
|15
|15
|12
|-
|[[Աւստրիոյ չէզոք ուսանողներու ժողով|ԱՉՈւԺ]]
|2
|3
|11
|13
|15
|14
|16
|7
|8
|5
|6
|-
|[[Նուիրուած ուսանողներու քաղաքական ներկայացուցչութիւն|ՆՈւՔՆ]]
|–
|–
|–
|–
|12
|13
|14
|2
|չ.մ.
|չ.մ.
|չ.մ.
|-
|[[Կանաչ եւ ընտրանքի ուսանողներ|ԿԸՈւ]]
|12
|14
|14
|15
|15
|14
|12
|12
|9
|13
|12
|-
|[[Աւստրիոյ ընկերվար ուսանողներու միութիւն|ԱԸՈւՄ]]
|11
|10
|15
|11
|8
|12
|12
|8
|12
|13
|14
|-
|[[Երիտասարդ ազատական ուսանողներ|ԵԱՈւ]]
|2
|1
|1
|1
|0
|3
|4
|6
|7
|6
|6
|-
|[[Համայնավար ուսանողներու միութիւն|ՀՈւՄ−ՀԵԱ]]
|2
|2
|1
|1
|1
|1
|1
|1
|1
|1
|2
|-
|[[Համայնավար ուսանողներու միութիւն|ՀՈւՄ−ՁՑ]]
|–
|–
|–
|–
|1
|1
|1
|1
|1
|1
|2
|-
|[[Ազատական ուսանողներու շրջանակ|ԱՈւՇ]]
|1
|1
|1
|1
|1
|1
|1
|1
|1
|1
|1
|-
|Այլ
|–
|–
|5
|4
|10
|14
|18
|1
|1
|0
|0
|-
!Ընդամէնը
!45
!45
!62
!66
!85
!96
!100
!55
!55
!55
!55
|-
! colspan=&quot;12&quot; |Աղբիւրներ &lt;ref&gt;2001 https://fm4v2.orf.at/connected/38467/main.html&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;2003 2005 https://fm4v2.orf.at/connected/198756/main.html&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;2007-9 https://fm4v3.orf.at/stories/1603744/index.html&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;2013 https://fm4v3.orf.at/stories/1717344/index.html&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;2015 https://fm4v3.orf.at/stories/1758985/index.html&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;2017 https://fm4.orf.at/stories/2842797/&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://fm4.orf.at/stories/2982091/|title=Hier sind die Ergebnisse der ÖH-Wahl 2019 im Detail|date=2019-05-29|website=fm4.ORF.at|language=de|accessdate=2021-06-28}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=https://fm4.orf.at/stories/3014220/|title=Hier sind die Ergebnisse der ÖH-Wahl 2021 im Detail|date=2021-05-20|website=fm4.ORF.at|language=de|accessdate=2021-06-28}}&lt;/ref&gt;
|}

=== 2021−ի ընտրութիւններ ===
Ընտրութիւնները տեղի ունեցան Մայիս 18-20 եւ անոր մասնակցեցան 8 կուսակցական միութիւններ:  
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+2021−ի Աւստրիոյ Ուսանողական Միութեան ընտրութիւններու արդիւնքները&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;
!Partei
! colspan=&quot;3&quot; |Ընտրութիւններ 2021
! colspan=&quot;3&quot; |Ընտրութիւններ 2019
! colspan=&quot;3&quot; |Տարբերութիւն
|-
|Գրանցուած ընտրողներ
| colspan=&quot;3&quot; |345426
| colspan=&quot;3&quot; |337932
| colspan=&quot;3&quot; | + 2,22 %
|-
|
!Քուէներ
! colspan=&quot;2&quot; |%
!Քուէներ
! colspan=&quot;2&quot; |%
!Քուէներ
! colspan=&quot;2&quot; |%
|-
|Ընդհանուր

քուէներու թիւ
|54335
| colspan=&quot;2&quot; |15,7 %
|87220
| colspan=&quot;2&quot; |25,8 %
|−32885
| colspan=&quot;2&quot; |−10,1
|-
|Վաւերացուած քուէներ
|53181
| colspan=&quot;2&quot; |97,87 %
|85150
| colspan=&quot;2&quot; |97,63 %
|−31969
| colspan=&quot;2&quot; | + 0,24
|-
|Անվաւեր/պարապ

քուէներ
|1154
| colspan=&quot;2&quot; |2,13 %
|2070
| colspan=&quot;2&quot; |2,37 %
|−916
| colspan=&quot;2&quot; |− 0,24
|-
|
!Քուէներ
!%
!Նիստեր
!Քուէներ
!%
!Նիստեր
!Քուէներ
!%
!Նիստեր
|-
|[[Աւստրիոյ ընկերվար ուսանողներու միութիւն|ԱԸՈւՄ]]
|13083
|24,6%
|14
|19491
|22,89%
|13
|−6408
|−5,68
| +1
|-
|[[Կանաչ եւ ընտրանքի ուսանողներ|ԿԸՈւ]]
|11540
|21,7%
|12
|19321
|22,69%
|13
|−7781
|−1
|−1
|-
| [[ԱքցյօնսԿէմայնշաֆթ|ԱԿ]]
|11168
|21,0%
|12
|22897
|26,89%
|15
|−11729
| +5,99
|−3
|-
|[[Երիտասարդ Ազատական Ուսանողներ|ԵԱՈւ]]
|6009
|11,3%
|6
|8736
|10,26%
|6
|−2727
| +1
|±0
|-
|[[Աւստրիոյ չէզոք ուսանողներու ժողով|ԱՉՈւԺ]]
|5584
|10,5%
|6
|8345
|9,76%
|5
|−2761
| +0,7
| +1
|-
|[[Համայնավար ուսանողներու միութիւն|ՀՈւՄ−ՁՑ]]
|2393
|4,5%
|2
|2129
|2,5%
|1
| +264
|2,5%
| +1
|-
|[[Համայնավար ուսանողներու միութիւն|ՀՈւՄ−ՀԵԱ]]
|1968
|3,7%
|2
|1763
|2,07%
|1
| +205
|−0,09
| +1
|-
|[[Ազատական ուսանողներու շարժում|ԱՈւՇ]]
|1436
|2,7%
|1
|1694
|1,99%
|1
|−258
| +0,46
|±0
|-
|Այլ
|
|
|
|1184
|1,39%
|0
|−1184
| +0,10
|±0
|}
Այս ընտրութիւններուն բոլոր ուսանողներէն միայն 15,7 % մասնակցեցան, մինչեւ հիմա ամենէ ցած թիւը: [[Քովիտ-19|Քովիտ-19-ի]] պատճառով խիստ օրէնքները կը համարուին իբր բուն պատճառներէն մէկը այս ցած թիւին:&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://fm4.orf.at/stories/3015046/|title=Das war die ÖH-Wahl 2021|date=2021-05-21|website=fm4.ORF.at|language=de|accessdate=2021-06-30}}&lt;/ref&gt; Այդ կիսամեայի ընթացքին ուսանողները դեռ տունէն կը հետեւէին դասընթացքներուն:

ԱԸՈւՄ 2021-ի ընտրութիւնները շահեցաւ 24,6 % քուէներով: Բանակցութիւններէ ետք Յունիս 17-ին ԱԸՈւՄ, ԿԸՈւ եւ ԱՉՈւԺ համաձայնեցան միակցութեան, որուն ատենապետը պիտի ըլլայ Սարա Վէլիչ (ԱԸՈւՄ) եւ Քէյա Պայըր (ԿԸՈւ) անոր Փոխը: Մէկ տարի ետք այս երկուքը իրենց պաշտօնները պիտի փոխեն:&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.wienerzeitung.at/nachrichten/politik/oesterreich/2108950-OeH-Koalition-aus-VSSTOe-GRAS-und-FLOe-steht.html|title=Hochschulen - ÖH-Koalition aus VSSTÖ, GRAS und FLÖ steht|last=Online|first=Wiener Zeitung|website=Österreich Politik - Nachrichten - Wiener Zeitung Online|language=de|accessdate=2021-06-30}}&lt;/ref&gt; 

== Միչազգային Ներկայացուցչութիւն ==
ԱՈւՄ-ը մաս կը կազմէ Եւրոպական Ուսանողներու միութեան եւ կը ներկայացնէ Աւստրիացի ուսանողները եւրոպական մակարդակի վրայ:&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.esu-online.org/about/full-member-directory/|title=Full Member Directory|website=ESU Online|language=en|accessdate=2021-06-28}}&lt;/ref&gt; 2006-էն ի վեր ԱՈւՄ-ն նաեւ Եւրօտօքի (Եւրոպական տօքդօր տիտղոսի թեքնածուներու եւ նորահաս սերունդի հետազօտողներու խորհուրդ) անդամ է:&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20100306003440/http://www.eurodoc.net/members/austria Աւստրիա] (6 Մարտ 2010 ''Internet Archive''-էն): Արտագրուած է՝ 2021-06-28&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.ots.at/presseaussendung/OTS_20060407_OTS0109/oeh-teil-des-europaeischen-dachverbands-fuer-doktoratsstudierende|title=ÖH Teil des Europäischen Dachverbands für Doktoratsstudierende|website=OTS.at|language=de|accessdate=2021-06-28}}&lt;/ref&gt;

== Ծանօթագրութիւններ ==
&lt;references /&gt;</text>
      <sha1>ecrssfycehn5iewsr0s53pv1e845asa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Իրոտոթոս</title>
    <ns>0</ns>
    <id>23108</id>
    <revision>
      <id>241583</id>
      <parentid>225428</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T21:49:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>5016</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>241583</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9326" sha1="sojztfz19hj0g7pujhx9cvtgoxs29wz" xml:space="preserve">{{Տեղեկաքարտ Անձ|անուն ազգանուն=Իրոտոթոս|ալմա մատեր=|պատկեր=Herodotus Massimo Inv124478.jpg|չափ=|նկարագրութիւն=Իրոտոթոսի կիսադրին, գործ՝ Ք․Ա․ 4-րդ դար|քաղաքացիութիւն=|հպատակութիւն=|ազգութիւն=յոյն|բնագիր ԱԱՀ=Ηρόδοτος|ազդուած է=|կրօնք=|ազդած է=|գրքեր=«Իրոտոթոսի Իսթորիէ»|աշխատանք=|կարողութիւն=|մասնագիտութիւն=պատմաբան, աշխարհագէտ, քաղաքագէտ,գրագէտ|ծնած է=մօտաւորապէս Ք․Ա․484|ծննդավայր=Ալիքարնասոս, [[Փոքր Ասիա]]|վախճանած է=մօտաւորապէս Ք․Ա․425|մահուան  վայրը=Թուրյի[[Մեծ Յունաստան]]|ծնողներ=|երեխաներ=|պարգեւներ եւ մրցանակներ=|կայքէջ=|ստորագրութիւն=|պաշտօն=}}
'''Իրոտոթոս''' ([[Յունարէն|յուն․]]՝ Ηρόδοτος)․ յոյն պատմաբան, ճանապարհորդ եւ աշխարհագէտ (Ք․Ա․484 - Ք․Ա․424)։ Պատմագիտութեան հիմնադիրը կը սեպուի։ Հեղինակն է «Իսթորիէ» ([[Հին Յունարէն|հին յուն․]]՝ Ἱστορίαι ''Պատմութիւն)'' գործին։

== Կենսագրական հակիրճ տեղեկութիւններ ==
Իրոտոթոս (կամ Իրոտոթոս Ալիքարնասեցին) ծնած է Ալիքարնասոս ([[Փոքր Ասիա|Փոքր Ասիոյ]] հարաւ-արեւմտեան ափերուն յունական գաղթօճախ․ այսօրուան՝ Պոտրում)։ Բարեկեցիկ ընտանիքի զաւակ եղած է եւ դաստիարակուած է [[Հոմերոս|Հոմերոսի]] եւ [[Յունական Դիցաբանութիւն|յունական դիցաբանութեան]] շունչով։ Հայրն էր Լիքսիս եւ մայրը՝ Ռիօ (ան [[Թրիզինա|Թրիզինայէն]] [[Յոնիա]] հասած առաջին յոյն գաղթողներու սերունդէն էր), իսկ զարմիկն էր Փանիասիս (Ք․Ա․ 5-րդ դարու յոյն դիւցազներգակ բանաստեղծ)։

Ան երիտասարդ տարիքին կը մասնակցի Ալիքարնասոսի բռնակալ Լիղտամիսին տապալումի անյաջող փորձին։ Ընտանիքին հետ [[Սամոս]] կ՛աքսորուի Ք․Ա․468 եւ կամ՝ Ք․Ա․467-ին։ 

Ք․Ա․ 455 մինչեւ Ք․Ա․ 443 կը ճաբորդէ միաժամանակ ուսումնասիրութիւններ մը կատարէ․ Սքիթիա*, Փոքր Ասիոյ խորերը, [[Պոնտոս]], [[Խրիմ]], [[Կիպրոս]] եւ մինչեւ [[Սուրիա]], [[Բաբելոն]], [[Եգիպտոս]] (որ կ՛անուանէ «&lt;nowiki/&gt;[[Նեղոս գետ|Նեղոսի]] նուէրը»), ինչպէս նաեւ ամբողջ [[Յունաստան|Յունաստանը]]։

''&lt;u&gt;Սքիթիա&lt;/u&gt;․ հին արձանագրութիւններու մէջ անոր սահմանները կը բնորոշուին Ռումանիայէն մինչեւ Փամիրի լեռնադաշտը, Եւրասիայի ընթարձակ շրջանը ուր վաչկատուն ցեղեր կ՛ապրէին եւ Իրանական լեզուներ կը խօսէին։ Չինացիները զանոնք իբրեւ Սաքես կը ճանչնային (Ասիացի Սքիթես) եւ «Սայ» կ՛անուանէին ([[Չինարէն|չին․]]՝塞)''։

Բաւական տարիներ [[Աթէնք]] կը մնայ եւ բարեկամական կապեր կը հաստատէ այդ ժամանակի կարեւոր անձնաւորութիւններու հետ, ինչպէս օրինակ՝ [[Փերիքլիս]] եւ [[Սոֆոքլիս]]։ Ք․Ա․443-ին, Փրոթաղորասին (իմաստասէր եւ ուսուցիչ, Ք․Ա․490 - Ք․Ա․420) հետ հարաւային Իտալիա ([[Մեծ Յունաստան|Մեծ Յունաստան)]] կը հիմնեն Թուրյի գաղթօճախը։ Իրոտոթոս հոն կ՛անցընէ կեանքին ամենամեծ շրջանը, այդ պատճառով լատինները անոր «Թուրիոս» անունը տուած են։

== Իրոտոթոս աշխարհագէտը ==
Իրոտոթոս շրջած է բազմաթիւ տեղեր։ Նկարագրած է ժողովուրդներ, որոնք ապրած են այդ ժամանակի ծանօթ աշխարհին տարբեր շրջաններու մէջ (Եգիպտացիներ՝ [[Եգիպտոս]] այցելած է Ք․Ա․ 449-ին, Սքիթացիներ, [[Միջագետք|Միջագետքի]] բնակիչներ)։ 

Գլխաւոր ճամբորդութիւններուն ընթացքին արձանագրած է կլիմայական պայմանները։ Հանդիպած է ժողովուրդներու կառավարման տարբեր վարչաձեւեր եւ նկարագրած է անոնց մշակոյթները։

=== Գլխաւոր ճամբորդութիւնները ===

* Սարտիս, [[Իզմիր|Զմիւռնիա]] եւ [[Էֆեսոս]],
* Նաւով՝  արեւմուտքէն դէպի [[Պոնտոս|Պոնտոսի]] արեւելքը մինչեւ Քոլհիտա․
* Արեւելեան [[Թրակիա]]․
* [[Եփրատ գետ|Եփրատ]] գետի վրայով՝ [[Բաբելոն]] եւ Սուսա․
* [[Էգէական Ծով|Էգէական ծովու]] կղզիները․ [[Սքիաթոս]], [[Տիլոս]], [[Փարոս (կղզի)|Փարոս]], [[Էվիա]], [[Սալամինա]], [[Էղինա]] եւ [[Քիթիրա (կղզի)|Քիթիրա]]․
* Յունաստանի մայր ցամաքամասը․
* [[Պելոպոնես]]․
* [[Քերքիրա (կղզի)|Քերքիրա]], Տոտոնի, Ամվրաքիա, Սիչիլիա եւ Հարաւային Իտալիոյ ([[Մեծ Յունաստան]]) Մեթափոնտիոն եւ Քրոթոնա շրջանները։

== Իրոտոթոսին ի պատիւ անուանումներ ==

* «&lt;nowiki/&gt;[[3092 Իրոտոթոս աստղակերպ|3092 Իրոտոթոս]]&lt;nowiki/&gt;» աստղակերպը՝ յայտնաբերուած 1960-ին,
* Երկիրէն տեսանելի Լուսընկայի շրջանը՝ «Իրոտոթոս հրաբերան»,
* Կրետէի Նոր Ալիքարնասոս քաղաքին «Իրոտոթոս» մարզական միութիւնը։

&lt;ref&gt; [http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2230/Irodotou-Istories_A-Gymnasiou_html-empl/index0.html Ֆոթոտենտրօ․ Իրոտթոսի կեանքն ու գործը - Յունաստանի կրթական նախարարութիւն․ միջնակարգի պատմութեան դասագիրք{{ref-el}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[https://anemi.lib.uoc.gr/metadata/2/2/8/metadata-264-0000162.tkl?dtab=m&amp;search_type=simple&amp;search_help=&amp;display_mode=overview&amp;wf_step=init&amp;show_hidden=0&amp;number=10&amp;keep_number=&amp;cclterm1=&amp;cclterm2=&amp;cclterm3=&amp;cclterm4=&amp;cclterm5=&amp;cclterm6=&amp;cclterm7=&amp;cclterm8=&amp;cclfield1=&amp;cclfield2=&amp;cclfield3=&amp;cclfield4=&amp;cclfield5=&amp;cclfield6=&amp;cclfield7=&amp;cclfield8=&amp;cclop1=&amp;cclop2=&amp;cclop3=&amp;cclop4=&amp;cclop5=&amp;cclop6=&amp;cclop7=&amp;isp=&amp;search_coll%5Bmetadata%5D=1&amp;&amp;stored_cclquery=&amp;skin=&amp;rss=0&amp;lang=el&amp;ioffset=1&amp;offset=1 Իրոտոթոս, Իսթորիէ - առցանց գրադարան, Α. Γ. Σκαλίδου{{ref-el}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[https://www.greekencyclopedia.com/irodotos-alikarnassos-metaxy-484-kai-480--per-426-p17993.html Իրոտոթոս․ Կենսագրական բառարան, հատոր 4․ Աթենեան հրատարակչատուն{{ref-el}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[https://exnet.gr/irodotos-484-410-p-x/ Իրոտոթոս - 2017-10-07{{ref-el}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.01.0126 Իրոտոթոս,«Իսթորիէ»{{ref-en}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[[iarchive:oxfordhistoryofc00john/page/186/mode/2up|Օքսֆորտի համալսարան․ դասական աշխարհի պատմութիւն - Իրոտոթոս{{ref-en}}]]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[https://www.politeianet.gr/sygrafeas/irodotos-11350 Փոլիթիա գրատուն - Իրոտոթոս․ Δ. Ν. ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ{{ref-el}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.peri-grafis.net/ergo.php?id=1284 |title=Փերի․․ղրաֆիս․ Իրոտոթոս՝ Պատմութեան-Աշխարհագրութեան հայրը{{ref-el}} |accessdate=2022-07-30 |archive-date=2022-06-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220629102136/https://www.peri-grafis.net/ergo.php?id=1284 |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;

== Տե՛ս նաեւ ==
[[Թուքիտիտիս]]

[[Էվրիփիտիս]]

[[Էսհիլոս]]

[[Սոֆոքլիս]]

[[Փերիքլիս]]

[[Սքիմնոս Հիոսցին]]

== Ծանօթագրութիւններ ==
{{Ծնթ․ցանկ}}

== Արտաքին յղումներ ==

# [[:en:Histories_(Herodotus)|Իսթորիէ, Իրոտոթոս]]{{ref-en}}

[[Ստորոգութիւն:Յոյն աշխարհագիրներ]]
[[Ստորոգութիւն:Յոյն գրողներ]]
[[Ստորոգութիւն:Յոյն պատմիչներ]]
[[Ստորոգութիւն:Աշխարհագրութիւն]]
[[Ստորոգութիւն:Պատմաբաններ]]
[[Ստորոգութիւն:Քաղաքական գործիչներ]]</text>
      <sha1>sojztfz19hj0g7pujhx9cvtgoxs29wz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Անահիտ Տօնապետեան-Տէմոփուլոս</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28561</id>
    <revision>
      <id>241574</id>
      <parentid>238957</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T17:38:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>5016</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>241574</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5181" sha1="7bkk0sicortnijsfuf5ccd4j7yree7h" xml:space="preserve">{{Տեղեկաքարտ Անձ}}

'''Անահիտ Տօնապետեան-Տէմոփուլոս''' (ծնեալ՝ 18 Ապրիլ 1962, Լիոն, Ֆրանսա) ֆրանսահայ լեզուաբան, հայագէտ։ Բանասիրական գիտութիւններու վարդապետ ([[անգլերէն]]՝ PhD) ([[1991 թուական|1991]] թուական), դասախօս-ուսուցչապետ ([[Անգլերէն|անգլերէն՝]] Proffesor)։ Հայաստանի Հանրապետութեան Գիտութիւններու Ազգային Կաճառի ([[Անգլերէն|անգլերէն՝]] Academy [[Ռուսերէն|ռուսերէն՝]] Академия) արտասահմանեան անդամ (28.12.2011 թուականէն ի վեր)։&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.legifrance.gouv.fr/jorf/id/JORFTEXT000028861183|title=Décret du 18 avril 2014 portant promotion et nomination - Légifrance|website=www.legifrance.gouv.fr|language=fr|accessdate=2025-04-08}}&lt;/ref&gt;

== Կենսագրութիւն ==
Անահիտ Տօնապետեան ծնած է 18 Ապրիլ 1962-ին Լիոնի&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.acam-france.org/bibliographie/auteur.php?cle=donabedian-anaid|title=ACAM - Livres arméniens - DONABEDIAN , Anaïd|website=www.acam-france.org|accessdate=2025-04-08}}&lt;/ref&gt; մէջ: 1984-ին աւարտած է Փարիզի Արեւելեան լեզուներու եւ քաղաքակրթութիւններու պետական հիմնարկը (INALCO)&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.sedyl.cnrs.fr/annuaire.php?nom=Donab%C3%A9dian&amp;langue=fr|title=Sedyl - Structure et Dynamique des Langues - UMR8202 - CELIA|last=caroufredsel.dev7studios.com|website=www.sedyl.cnrs.fr|accessdate=2025-04-08|archive-date=2021-10-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20211026134858/https://www.sedyl.cnrs.fr/annuaire.php?nom=Donab%C3%A9dian&amp;langue=fr|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;, իսկ 1987-ին ստացած է [[ռուսերէն]]&lt;nowiki/&gt;ի&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; դերուսուչութեան աստիճանը ([[ֆրանսերէն]]՝ Agrégation):

1991-ին, Սորպոնի համալսարանին մէջ, ''Քլոտ Հաժէժ''ի ([[ֆրանսերէն]]՝ Claude Hagège)&lt;ref&gt;«[https://www.theses.fr/1991PA030036 L'article dans l'économie des catégories nominales en arménien moderne occidental par Anaïd Donabédian]{{Dead link|date=July 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}»&lt;/ref&gt; ղեկավարութեամբ պաշտպանած է իր վարդապետական աւարտաճառը ([[Անգլերէն|անգլերէն՝]] doctoral dissertation կամ PhD thesis): Նոյն տարին նշանակուած է Արեւելեան լեզուներու ուսումնարանի հայերէնի բաժանմունքի տիտղոսակիր դասախօս ([[ֆրանսերէն]]` Titulaire de la chaire d'arménien de l'École des langues orientales):

2000-ին, INALCO-ի մէջ հետազօտութիւններ ղեկավարելու իրաւասութիւն ստացած է: 2011-ին ընտրուած է Հայաստանի Գիտութիւններու Ազգային Կաճառի ([[Անգլերէն|անգլերէն՝]] Academy [[Ռուսերէն|ռուսերէն՝]] Академия) արտասահմանեան անդամ:

== Գիտական աշխատանք ==
Անահիտ Տօնապետեան կը զբաղի հայերէնի քերականութեան, ընդհանուր լեզուաբանութեան մէջ հայերէնի համեմատական ուսումնասիրութեան, հայերէնի բարբառներու համադրումի, եւ սփիւռքի մէջ հայերէնի կարգավիճակին վերաբերող հարցերով:

Իր աշխատանքներէն են՝

* «Վաղակատարը եւ յարակատարը արեւմտահայերէնի մէջ» (1996)
* «Վերլուծական ժխտականը եւ վաղակատարը արեւմտահայերէնի մէջ» (1999)
* «Լեզուական քաղաքականութիւնը Հայաստանի մէջ՝ Խորհրդային Միութենէն մինչեւ անկախ Հայաստան» (1998)

1999-ին, Փարիզի մէջ կազմակերպած է Հայագիտութեան Զ. (6-րդ) միջազգային գիտաժողովը:

== Հրատարակութիւններ ==

=== Գիրքեր ===

* ''De Saint-Pétersbourg à Leningrad'', Centre régional de documentation pédagogique d'Orléans, 1990
* ''Krikor Beledian et la littérature arménienne contemporaine'', Paris, Presses de l'INALCO, coll. « EuropeS », 2021 (Victoria Khurshudyan եւ Siranush Dvoyan-ի հետ համատեղ)

=== Թարգմանութիւններ ===

* Լեւոն Շանթ, ''L'Enchaîné'' (Շղթայուած), Éditions L'espace d'un instant, 2003
* Վահրամ Մարտիրոսեան, ''L'Imbécile'' (Յիմար մարդը), L'Asiathèque, 2010
* Գագիկ Ղազարէ, ''Remontée'', Éditions L'Espace d'un instant, 2013

Ժան-Ժաք Սամփէ եւ Ռընէ Կոսինի, ''Փոքրիկ Նիկոլան արեւմտահայերէն'' (Le Petit Nicolas en arménien occidental), IMAV Éditions, 2015

== Ծանօթագրութիւններ ==
&lt;references /&gt;</text>
      <sha1>7bkk0sicortnijsfuf5ccd4j7yree7h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Բաբգէն Կիւլէսերեան</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29109</id>
    <revision>
      <id>241579</id>
      <parentid>241045</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T19:10:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>5016</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>241579</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17267" sha1="e4pjpfozkljjtmhw1ok3hkwi83qnb2m" xml:space="preserve">'''Բաբգէն''' '''Աւետիք Կիւլէսերեան''' ('''Բաբգէն Աթոռակից Կաթողիկոս Կիւլէսէրեան'''), 

{{Տեղեկաքարտ Անձ|պաշտօն=ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ՀԱՅՈՑ}}

(23 Մարտ 1868, Այնթապ- 9 Յուլիս 1936, [[Լիբանան]]), աւազանի անունով՝ Յարութիւն, [[Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւն|Կաթողիկոս Մեծի Տանն Կիլիկիոյ]], եկեղեցական գործիչ, [[պատմաբան]], [[Բանասեր|բանասէր]], խմբագիր, [[Երուսաղէմ|Երուսաղէմի]] միաբան&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.openjerusalem.org/ark%3A/58142/1FwCs|title=Բաբգէն Կիւլեսերեանէն (Երուսաղէմի միաբան, Կիլիկիոյ աթոռակից կաթողիկոս) Վահան Թէքէեան - Open Jerusalem|website=www.openjerusalem.org|language=en-US|accessdate=11 Յուլիս 2019}}&lt;/ref&gt;։

1928-էն՝ [[Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւն|Մեծի Տանն Կիլիկիոյ]] Բաբգէն Ա.-ի աթոռակից կաթողիկոս&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://koha.etchmiadzinlibrary.am/cgi-bin/koha/opac-authoritiesdetail.pl?authid=7607|title=ՄԱՅՐ ԱԹՈՌ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾԻՆ «Վաչէ եւ Թամար Մանուկեան» Մատենադարան քարտարան › Հեղինակաւորի որոնում › Բաբգէն Ա. Կիւլէսէրեան Աթոռակից Կաթողիկոս Մեծի Տանն Կիլիկիոյ (1868-1928-1936) (Personal Name)|website=koha.etchmiadzinlibrary.am|accessdate=11 Յուլիս 2019}}{{Dead link|date=July 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;։

== Կենսագրութիւն ==

* [[Այնթապ|Այնթապցի]], Հայիկ թաղէն, որդի Կիւլէսէրեան Աւետիքի եւ Նազարեան Սոֆիկի:
* Ծնած է 23 Մարտ 1868-ին: 
* Մկրտուած է [[Ս. Զատիկ|Ս. Զատկուան]] [[Ճրագալոյց|Ճրագալոյցին]], եւ այս պատճառով զինք անուանակոչած են Յարութիւն: 
* Նախակրթութիւնը ստացած է Այնթապի Վարդանեան Կրթարանին մէջ, Նոյ. 1885 - Հոկտ. 1889:
* 11 Նոյ. 1889 - Սեպտ. 1896՝ ուսանող եւ շրջանաւարտ [[Արմաշի Դպրեվանք|Արմաշի դպրեվանքին]] մէջ: 
* 28 Սեպտեմբեր 1890-ին, դպիր, տասը դասակիցներով:
* 27 Սեպտենբեր 1892-ին, [[Խաչի Տօներ|Վարագայ Խաչի]] Կիրակի, սարկաւագ, եօթը դասակիցներով: 
* 18 Յունիս 1895-ին, քահանայ-աբեղայ, Տէր Բաբգէն անուանակոչութեամբ, եօթը դասակիցներով:
* 26 Մայիս 1896-ին գաւազան մասնաւոր վարդապետութեան:

Դպրութենէն մինչեւ վարդապետութիւն, բոլոր աստիճանները ընդունած է Արմաշի վանքին Չարխափան Ս. Աստուածածին տաճարին մէջ, ձեռնադրութեամբ դպրեվանուց փոխ-վանահայր եւ վերատեսուչ [[Մաղաքիա Օրմանեան|Օրմանեան Մաղաքիա Արքեպիսկոպոսի]] եւ խարտաւիլակութեամբ՝ դպրեվանուց ներքին տեսուչ S. [[Եղիշէ Արք. Դուրեան|Եղիշէ Ծայրագոյն Վարդապետ Դուրեանի:]] 

* 18 Սեպտ. 1896-ին, Կ. Պոլիս, եւ 21 Սեպտ. 1896-ին, քարոզիչ Նոր գիւղի ([[Վոսփոր]]):

* 25 Դեկտ. 1896-ին, անձնական քարտուղար նորընտիր պատրիարք Օրմանեան Մաղաքիա Արքեպիսկոպոսի: 

* 10 Փետրուար 1897-էն սկսեալ, քարոզիչ [[Պէշիկթաշ|Պէշիկթաշի]] Ս. Աստուածածին եկեղեցւոյ:

* 21 Սեպտեմբեր 1897-ին, ծայրագոյն վարդապետ, [[Պոլիս|Կ. Պոլիս]], [[Գում գաբու]], Մայր եկեղեցւոյ մէջ, վեց դասակից եւ օծակից ընկերներով, Մաղաքիա Պատրիարքէն, եւ մանիշակ փիլոն:

* Սեպտեմբեր 1897-ին -1899 աշուն, առաջնորդական տեղապահ Ճանիկի (Սամսոն), կազմակերպութիւն վիճակին եւ դպրոցներու:

* 1899-1900-ի վերջ, ընդհանուր վանահայր եւ առաջնորդական տեղապահ [[Տարօն|Տարօնոյ]] ([[Մուշ]]) վիճակին: Կազմակերպութիւն որբանոցի եւ հաստատութիւն մանուսայագործութեան [[Մշոյ Ս. Առաքելոց վանք|Ս. Առաքելոց վանքին մէջ]]: 

* Մուշի մէջ գործունէութիւնը կ'ընդհատուի ի սպառ բանտարկութեամբ:

* 1900-1907, Կ. Պոլիս, «ընդ հսկողութեամբ»: Տրապիզոնի (երկիցս) եւ [[Մարաշ|Մարաշի]] առաջնորդ կ'ընտրուի, բայց [[Սուլթան Համիտ|Սուլթան Համիտի]] կառավարութիւնը կը մերժէ:

* Քարոզիչ [[Բերա|Բերայի]] Ս. Յարութիւն եկեղեցւոյ մինչեւ Սեպտեմբեր 1901-ի սկիզբը, ապա՝ [[Ղալաթիա|Ղալաթիոյ]] Ս. Լուսաւորիչ եկեղեցւոյն: Միանգամայն մատենադարանապետ Ազգային մատենադարանին (Ղալաթիա): Խմբագիր-հրատարակիչ ԼՈՅՍ եկեղեցագիտական շաբաթաթերթին, 

* 1905 եւ 1906, եւ գրաբարի ուսուցիչ Ղալաթիոյ Կեդրոնական եւ [[Սկիւտարի Պէրպէրեան վարժարան|Սկիւտարի Պէրպէրեան վարժարանաց]] մէջ:

* 1907-ի վերջէն 1909, փոխ-վանահայր եւ վերատեսուչ Արմաշի դպրեվանքին:

* Մարտ 1909-ին, առաջնորդ [[Գաղատիա|Գաղատիոյ]] (Անկիւրիա) վիճակին, 
* Եպիսկոպոս կը ձեռնադրուի 19 Սեպտեմբեր 1910-ին, Խաչի Բ. Կիրակին, [[Վաղարշապատ|Ս. Էջմիածինի]] մէջ, [[Մատթէոս Կաթողիկոս Իզմիրլեան|Իզմիրլեան Մատթէոս Կաթողիկոսին]] ձեռքով:

* 31 Յուլիս 1913-ին Անկիւրիայէն կը մեկնի միամեայ արձակուրդով, կու գայ Այնթապ, Կիլիկեան ճեմարանի պաշտօնական բացման հանդէսին կը նախագահէ, մինչեւ Փետրուար 1914-ի վերջը կը մնայ Այնթապ, ապա կը մեկնի [[Ֆրանսա]], դարման գտնելու զինք տառապեցնող [[Երիկամ|երիկամային հիւանդութեան]]: Այդ միջոցին կը պայթի [[Հայոց Ցեղասպանութիւն|Մեծ պատերազմը]], [[Եւրոպա|Եւրոպայէն]] կ'անցնի [[Ամերիկա]]: 
* [[Նիւ Եորք]] կը հասնի 14 Հոկտեմբերին, ուր վիրաբուժական գործողութեան կ'ենթարկուի:
* Պատերազմի հետեւանքներուն պատճառով կը մնայ Ամերիկա մինչեւ 1922: 
* [[Պոսթըն|Պոսթոնի]] մէջ Ա. Նազարի հետ կը հրատարակէ ՏԱՒՐՈՍ շաբաթաթերթը (1918 եւ 1919):

* 1922-1923 քննական այցելութեամբ կը վերադառնայ Եւրոպա, [[Եգիպտոս]], [[Երուսաղէմ]], Սուրիա եւ դարձեալ Երուսաղէմ (1923 15 Մարտ), ուր կը մնայ մինչեւ 1 Սեպտեմբեր, Կիւլպէնկեան ընծայարանի հաստատութեան ծրագիրով, կը վերադառնայ Ամերիկա եւ Նիւ Եորք կը հասնի 15 Հոկտեմբերին, եւ Կիւլպէնկեան Պատրիկի հետ ընծայարանի բացման վերջնական կարգադրութիւնները ընելէ ետք, կը վերադառնայ Երուսաղէմ եւ կը հաստատուի Ս. Յակոբի մէջ: 
* Դուրեան Եղիշէ Ս. Պատրիարքին մօտ, 14 Նոյեմբեր 1924-ին, ընծայարանի եւ ժառանգաւորաց վարժարանին մէջ կը դասաւանդէ, եւ 1927-1930 [[Սիոն ամսաթերթը|ՍԻՈՆ ամսաթերթը]] կը խմբագրէ:

* 1928-ին Կիլիկիոյ Վեհափառ Սահակ Կաթողիկոսին կողմէ կը կոչուի աթոռակից կաթողիկոսութեան, կազմակերպելու համար Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնը [[Սուրիա|Սուրիոյ]] մէջ:

* 13 Օգոստոս 1930-ին, Երուսաղէմէն կու գայ եւ կը հաստատուի [[Անթիլիաս]], ուր կը բացուի նոր դպրեվանքը, վերատեսչութեամբ Շահէ Ծայրագոյն Վարդապետին: Դպրեվանքին մէջ կը ստանձնէ գրաբար եւ աշխարհաբար հայերէններու եւ հայ մատենագրութեան դասերը:

* 26 Ապրիլ 1931-ին, [[Հալէպի Ս. Քառասուն Մանկունք եկեղեցի|Հալէպի Ս. Քառասուն Մանկունք եկեղեցւոյն]] մէջ, կաթողիկոսական ձեռնադրութիւն ու օծում, իբրեւ աթոռակից եւ յաջորդ կաթողիկոս Մեծի Տանն Կիլիկիոյ:
* 1931-ին կը ստանայ արքութեան տիտղոս:

== Գործունէութիւն ==
Աթոռակից կաթողիկոս ըլլալէ եւ Անթիլիաս հասնելէ ետք, Կիւլէսէրեանի կարեւոր գործերէն մէկը կ'ըլլայ հիմնել տպարան մը, ինչպէս նաեւ զարկ տալ նոր բացուած դպրեվանքին: 

Զաւէն Աւ. Քհնյ. Արզումանեանը իր՝ «90-Ամեակ Դպրեվանքի. Շահէ Արքեպիսկոպոս Գասպարեան վերատեսուչ Կիլիկիոյ Աթոռի Անթիլիասի դպրեվանքին (1882-1935)» յօդուածին մէջ, կը գրէ. 

{{քաղուածք|1931 մայիս 24-ին Կիլիկիոյ նորընտիր աթոռակից Բաբգէն Ա. Կաթողիկոս Կիւլէսէրեան կը կատարէր իր անդրանիկ եպիսկոպոսական ձեռնադրութիւնը, որ եղաւ նաեւ առաջինը Անթիլիասի նորահաստատ կայքին մէջ։ Ձեռնադրութեան կը նախագահէր Տ.Տ. Սահակ Բ. Կաթողիկոս Կիլիկիոյ, եւ խարտաւիլակութեան պաշտօնը կը կատարէր ձեռնադրեալին ուսուցիչ եւ Եգիպտահայ թեմի առաջնորդ Թորգոմ Արքեպիսկոպոս Գուշակեան, որ նոյն տարին Երուսաղէմի Առաքելական Աթոռի հայոց պատրիարք կ'ընտրուէր։ Ձեռնադրեալը՝ Շահէ Ծայրագոյն Վարդապետ Գասպարեան վարկ եւ անուն կերտած էր որպէս վարչագէտ եւ ուսումնական անբասիր հոգեւորական թէ՛ Հալէպի եւ թէ՛ Ամերիկայի մէջ, առաջինին որպէս առաջնորդ, իսկ երկրորդին որպէս Պոսթոնի համայնքին հոգեւոր տեսուչ 17 բեղմնաւոր տարիներ։ 1930 հոկտեմբերին կը հրաւիրուէր Բաբգէն Ա. Աթոռակից Կաթողիկոսէն Լիբանան մեկնելու եւ ներկայ ըլլալու դպրեվանքի բացումին եւ ստանձնելու իր վերատեսուչի նոր պաշտօնը։'''|}}

* 1932-ին, Անթիլիասի մայրավանքին մէջ կը հիմնէ Կաթողիկոսութեան [[Հասկ (ամսաթերթ)|«Հասկ» պաշտօնական ամսաթերթը]], որուն խմբագիրը կը մնայ մինչեւ իր վախճանումը:

* Կ'աշխատակցի «Արարատ»ին, «Հանդէս ամսօրեայ»ին, «Բիւզանդիոն»ին, «Բիւրակն»ին եւ ուրիշ պարբերականներու՝ ստորագրելով Հայ Եկեղեցւոյ պատմութեան, բանասիրաազգագրական, կրօնական, աստուածաբանական խնդիրներուն վերաբերող յօդուածներ եւ ուսումնասիրութիւններ:

* Վախճանած է 9 Յուլիս 1936-ին, [[Լիբանան|Լիբանանի]] մէջ: Մարմինը ամփոփուած է Հալէպի Սրբոց Քառասնից Մանկանց եկեղեցւոյ գաւիթին մէջ, սակայն, երեսուն տարի ետք, [[Խորէն Ա.|Խորէն Ա. Կաթողիկոսին]] հրամանով եւ նախաձեռնութեամբ, Բաբգէն Աթոռակից Կաթողիկոսին աճիւնները բերուած են Լիբանան եւ ամփոփուած [[Անթիլիաս|Անթիլիասի]] Զարեհեան դամբարանին մէջ:

== Գործերը ==

* Կիլիկիա. տպ. Թիֆլիզ, 1896:
* Ժողովուրդին տօնացոյցը, տպ. Կ. Պոլիս, 1901:
* [[Տլուք|Ծովք-Տլուք]]-[[Հռոմկլա]]. տպ. [[Վիեննա]], 1904:
* Կոլոտ. տպ. Վիեննա, 1904:
* Քարոզներ (Ա). տպ. Կ. Պոլիս, 1904:
* Եղիշէ. (քննական ուսումնասիրութիւն), տպ. Վիեննա, 1908:
* Հայ Եկեղեցի Ե. դարու մէջ. տպ. Կ. Պոլիս, 1912:
* Յիշատակարան Պասմաճեան Գրիգոր Պատրիարքի. տպ. [[Փարիզ]], 1913:
* Միւնաճաթ. (թրքերէն աղօթագիրք), Գ. տպ. Կ. Պոլիս, 1913:
* Քաջն Վարդան. տպ. Պոստոն, 1920:
* Հայաստանեայց Եկեղեցի. (բանախօսութիւն). տպ. Պոստոն, 1920:
* Կենսագրութիւն Ամեն. Դուրեան Ս. Պատրիարքի. Նիւ Եորք, 1929:
* Իսլամը հայ մատենագրութեան մէջ. տպ. Վիեննա, 1930:
* Հայ Եկեղեցի. տպ. Երուսաղէմ, 1930:
* Քրիստոնէական. տպ. Երուսաղէմ, 1932:
* Դասեր Աւետարանէն (Ա. շարք). տպ. Անթիլիաս, 1934:
* Դասեր Աւետարանէն (Բ. շարք). տպ. Անթիլիաս, 1936:
* Հայ Կիպրոս. տպ. Անթիլիաս, 1936:
* Հայ Եկեղեցի. (ֆրանսերէն եւ արաբերէն լեզուներով), տպ. [[Պէյրութ]], 1936:

== Խմբագրած թերթերը ==

* Լոյս շաբաթաթերթ, եկեղեցագիտական, Կ. Պոլիս, 1905 եւ 1906:
* Տաւրոս շաբաթաթերթ (աշխատակցութեամբ Ա. Նազարի) Պոսթըն, 1918 եւ 1919:
* Սիոն ամսագիր (պաշտօնական հրատարակութիւն Երուսաղէմի Հայ Պատրիարքութեան) 1927-1930:
* «Հասկ» ամսաթերթ (պաշտօնական հրատարակութիւն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան) 1932-1936:  

== Անտիպներ ==

* Պատմութիւն Կաթողիկոսաց եւ Կաթողիկոսութեան Կիլիկիոյ (մամլոյ տակ) - հետագային տպուած, 1939-ին, Անթիլիաս:
* Հայ Անկիւրա, հետագային տպուած:
* Վարդապետը Հայց. Եկեղեցւոյ մէջ (կանոնագիտական ուսումնասիրութիւն):
* Մայր ցուցակ ձեռագրաց ազգային մատենադարանի Կ. Պոլսի, հետագային տպուած:
* Մայր ցուցակ ձեռագրաց Կարմիր-Վանքին Անկիւրիոյ, հետագային տպուած, 1957-ին, Անթիլիաս:
* Հայ Եկեղեցի ([[ֆրանսերէն]] եւ [[արաբերէն]] թարգմանութիւնը կը հրատարակուի), հետագային հայերէն ալ տպուած:
* Հայ Այնթապ, հետագային տպուած:
* Օրմանեան Սրբազան, հետագային տպուած:
* Եկեղեցական տոմարագիտութիւն:
* Բարեկարգութիւն Հայաստանեայց Եկեղեցւոյ, հետագային տպուած:
* Նալեան եւ Նարեկացի:
* Պատմութիւն աշխարհաբարի:
* Ներածութիւն Հնգամատեանի:
* Աստուածաբանութիւն Հայաստանեայց Եկեղեցւոյ:
* Կանոնագիտութիւն Հայաստանեայց Եկեղեցւոյ:
* Առաջնորդ մանկատածութեան (մայրերու համար):

Եւ բազմաթիւ այլ թերաւարտ ուսումնասիրութիւններ:

Ասոնց վրայ կարելի է աւելցնել նաեւ Բաբգէն Կաթողիկոսի խմբագրած պարբերականներուն եւ այլ թերթերու մէջ լոյս տեսած խմբագրականներն ու բազմաթիւ յօդուածները:

== Աղբիւր ==

* Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան «Հասկ» պաշտօնական ամսաթերթ, Սեպտեմբեր-Հոկտեմբեր, 1936, էջ 142-143:

== Ծանօթագրութիւններ ==
{{Ծնթ․ցանկ}}</text>
      <sha1>e4pjpfozkljjtmhw1ok3hkwi83qnb2m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Անօ Քլինես</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29214</id>
    <revision>
      <id>241591</id>
      <parentid>241470</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T08:17:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HoMen</username>
        <id>269</id>
      </contributor>
      <origin>241591</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2583" sha1="c69pyh5ben3zophz5r7rv0gru9iaxm3" xml:space="preserve">{{Տեղեկաքարտ Բնակավայր|կարգավիճակ=Գիւղ|պատկեր=Dans le secteur de Florina (octobre 1916) - Klestina-le-Bas (anciennement) ; Ano Klinai (actuellement) - Médiathèque de l'architecture et du patrimoine - APOR070640.jpg|երկիր=Յունաստան|բնօրինակ անուանում=
Άνω Κλεινές Φλώρινας|շրջան=Արեւմտեան Մակեդոնիա|նկարագրութիւն=Մակեդոնական թագաւորութեան զարգացման ընթացքը|շրջանի տեսակ=գիւղ|երկրամաս=Մակեդոնիա|լեզու=յունարէն|անուանում=Անօ Քլինես}}
'''Անօ Քլինես''' ([[Յունարէն|յուն․]]՝ Άνω Κλεινές), Ֆլորինա քաղաքապետութեան գիւղ, Ֆլորինա Շրջանային Միաւոր, Արեւմտեան Մակեդոնիոյ Շրջան, [[Յունաստան]]։ Մինչեւ 1926 բնակավայրը Անօ Քլեսթինա կը կոչուէր։

== Տեղեկութիւններ ==
Անօ Քլինես լեռնային գիւղ է եւ կը գտնուի Ֆլորինա նահանգին հիւսիսային մասը, Յունաստանի եւ Հիւսիսային Մակեդոնիոյ Հանրապետութեան սահմանին վրայ։ Ըստ 2011-ի մարդահամարին, բնակչութեան թիւը 179 է։

&lt;ref&gt;[https://www.statistics.gr/2011-census-pop-hous 2011 մարդահամար{{ref-el}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[https://florina-history.blogspot.com/2011/04/blog-post_06.html  Ֆլորինա պատմութիւն{{ref-el}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[https://www.youtube.com/watch?v=nBvd4xUk_PU Տեսերիզ․ Անօ Քլինես, Ֆլորինա]&lt;/ref&gt;

== Տե՛ս նաեւ ==

* [[Էլիմիա]]
* [[Հին Բելա]]
* [[Էորդէա]]
* [[Լիկիսթիդա]]
* [[Թրոբէուխոս|Թրոբէուհոս]]
* [[Մելիթի (Ֆլորինա)|Մելիթի]]
* [[Վոթիէա]]
* [[Ալորոս]]
* [[Բելա]]
* [[Միեզա]]
* [[Աթալանտի (Վոթիէա)|Աթալանտի( Վոթիէա)]]
* [[Քիրոս (Մակեդոնիա)]]
* [[Իխնէ]]
* [[Եւրոբոս]]
* [[Սքիդրա]]
* [[Էդեսա]]
* [[Վերղինա]]
* [[Հին Էղես]]

== Ծանօթագրութիւններ ==
{{Ծնթ․ցանկ}}
[[Ստորոգութիւն:Յունաստանի գիւղեր]]
[[Ստորոգութիւն:Եւրոպայի գիւղեր]]
[[Ստորոգութիւն:Գիւղեր]]
[[Ստորոգութիւն:Գիւղեր ըստ երկրի]]
[[Ստորոգութիւն:Գիւղեր այբենական կարգով]]</text>
      <sha1>c69pyh5ben3zophz5r7rv0gru9iaxm3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Հայ Մամուլի Օր</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29274</id>
    <revision>
      <id>241578</id>
      <timestamp>2025-07-09T19:09:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Azniv Stepanian</username>
        <id>8</id>
      </contributor>
      <comment>Նոր էջ «{{Տեղեկաքարտ Տօն|տեսակ=տօն|ամսաթիւ=16 Հոկտեմբեր|կը տօնեն={{դրօշ|Հայաստան}}|հաստատուած=2004}}  '''Հայ Մամուլի օր,''' այս օրը նշանաւորուած է [[Մատրաս|Մատրասի]] մէջ հայկական առաջին «&lt;nowiki/&gt;[[Ազդարար]]&lt;nowiki/&gt;» տպագիր պարբերականի հրատարակութեամբ:  [[Հայաստան|Հայաստանի]] կառավարութե...»:</comment>
      <origin>241578</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1965" sha1="9oqcrauv07mzqn4445ttridp3mq82j5" xml:space="preserve">{{Տեղեկաքարտ Տօն|տեսակ=տօն|ամսաթիւ=16 Հոկտեմբեր|կը տօնեն={{դրօշ|Հայաստան}}|հաստատուած=2004}}

'''Հայ Մամուլի օր,''' այս օրը նշանաւորուած է [[Մատրաս|Մատրասի]] մէջ հայկական առաջին «&lt;nowiki/&gt;[[Ազդարար]]&lt;nowiki/&gt;» տպագիր պարբերականի հրատարակութեամբ:

[[Հայաստան|Հայաստանի]] կառավարութեան 2004-ի Ապրիլ 22-ի որոշումով Հոկտեմբեր 16-ը կը նշուէր իբրեւ «Մամուլի աշխատակիցի օր»&lt;ref&gt;[https://www.1in.am/122443.html Այսօր հայկական մամուլի օրն է] – ''1in.am''&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://hy.armradio.am/2022/10/16/%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%85%D6%80-%D5%B0%D5%A1%D5%B5-%D5%B4%D5%A1%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%AB-%D6%85%D6%80%D5%B6-%D5%A7-3/ Այսօր հայ մամուլի օրն է] – ''armradio.am''&lt;/ref&gt;, սակայն յետագային անիկա վերանուանուեցաւ եւ դարձաւ Հայ մամուլի օր&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;[https://anca.org/%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%85%D6%80-%D5%B0%D5%A1%D5%B5-%D5%B4%D5%A1%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%AB-%D6%85%D6%80%D5%B6-%D5%A7/ Այսօր Հայ մամուլի օրն է]&lt;/ref&gt;:

1794 թուականի այս օրը հրատարակուած է հայկական առաջին «Ազդարար» տպագիր պարբերականը (հիմնադիր՝ [[Յարութիւն Շմաւոնեան]])&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.archivioradiovaticana.va/storico/2015/10/16/%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%85%D6%80_%D5%B0%D5%A1%D5%B5_%D5%B4%D5%A1%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%AB_%D6%85%D6%80%D5%B6_%D5%A7%D6%89/hy-1179642|title=Այսօր Հայ մամուլի օրն է։|website=www.archivioradiovaticana.va|accessdate=2025-07-09}}&lt;/ref&gt;:

== Ծանօթագրութիւններ ==
&lt;references /&gt;
[[Ստորոգութիւն:Հայաստանի տօներ]]</text>
      <sha1>9oqcrauv07mzqn4445ttridp3mq82j5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>241580</id>
      <parentid>241578</parentid>
      <timestamp>2025-07-09T19:11:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Azniv Stepanian</username>
        <id>8</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>241580</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1838" sha1="pnxshjirr6o4mqr49hvoeh0yq2i6j7o" xml:space="preserve">{{Տեղեկաքարտ Տօն}}

'''Հայ Մամուլի օր,''' այս օրը նշանաւորուած է [[Մատրաս|Մատրասի]] մէջ հայկական առաջին «&lt;nowiki/&gt;[[Ազդարար]]&lt;nowiki/&gt;» տպագիր պարբերականի հրատարակութեամբ:

[[Հայաստան|Հայաստանի]] կառավարութեան 2004-ի Ապրիլ 22-ի որոշումով Հոկտեմբեր 16-ը կը նշուէր իբրեւ «Մամուլի աշխատակիցի օր»&lt;ref&gt;[https://www.1in.am/122443.html Այսօր հայկական մամուլի օրն է] – ''1in.am''&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://hy.armradio.am/2022/10/16/%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%85%D6%80-%D5%B0%D5%A1%D5%B5-%D5%B4%D5%A1%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%AB-%D6%85%D6%80%D5%B6-%D5%A7-3/ Այսօր հայ մամուլի օրն է] – ''armradio.am''&lt;/ref&gt;, սակայն յետագային անիկա վերանուանուեցաւ եւ դարձաւ Հայ մամուլի օր&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;[https://anca.org/%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%85%D6%80-%D5%B0%D5%A1%D5%B5-%D5%B4%D5%A1%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%AB-%D6%85%D6%80%D5%B6-%D5%A7/ Այսօր Հայ մամուլի օրն է]&lt;/ref&gt;:

1794 թուականի այս օրը հրատարակուած է հայկական առաջին «Ազդարար» տպագիր պարբերականը (հիմնադիր՝ [[Յարութիւն Շմաւոնեան]])&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.archivioradiovaticana.va/storico/2015/10/16/%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%85%D6%80_%D5%B0%D5%A1%D5%B5_%D5%B4%D5%A1%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%AB_%D6%85%D6%80%D5%B6_%D5%A7%D6%89/hy-1179642|title=Այսօր Հայ մամուլի օրն է։|website=www.archivioradiovaticana.va|accessdate=2025-07-09}}&lt;/ref&gt;:

== Ծանօթագրութիւններ ==
&lt;references /&gt;
[[Ստորոգութիւն:Հայաստանի տօներ]]</text>
      <sha1>pnxshjirr6o4mqr49hvoeh0yq2i6j7o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Հայաստանի Մանուկներ Բարեգործական Հիմնադրամ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29275</id>
    <revision>
      <id>241581</id>
      <timestamp>2025-07-09T19:48:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Azniv Stepanian</username>
        <id>8</id>
      </contributor>
      <comment>Նոր էջ «{{Տեղեկաքարտ Կազմակերպութիւն}}  '''«Հայաստանի մանուկներ» բարեգործական հիմնադրամը''' (ՔՈԱՖ) հիմնադրուած է 2000 թուականին [[Նիւ Եորք|Նիւ Եորքի]] մէջ [[Կարօ Արմէն|Կարօ Արմէնի]] կողմէ:  Հիմնադրամի գործունէութիւնը միտուած է Հայաստանի կարիքաւոր գիւղական բնակավայրերու մէջ ե...»:</comment>
      <origin>241581</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1093" sha1="by9tl253rq86tfjyreahso8g3hnucj6" xml:space="preserve">{{Տեղեկաքարտ Կազմակերպութիւն}}

'''«Հայաստանի մանուկներ» բարեգործական հիմնադրամը''' (ՔՈԱՖ) հիմնադրուած է 2000 թուականին [[Նիւ Եորք|Նիւ Եորքի]] մէջ [[Կարօ Արմէն|Կարօ Արմէնի]] կողմէ:

Հիմնադրամի գործունէութիւնը միտուած է Հայաստանի կարիքաւոր գիւղական բնակավայրերու մէջ երեխաներու համար բարեկեցիկ ապագայ կառուցելուն&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://abakanews.org/featured/%d5%ac%d5%a7%d5%b8%d5%b6%d5%a1%d6%80%d5%bf%d6%85-%d5%bf%d5%ab-%d6%84%d5%a1%d6%83%d6%80%d5%ab%d5%b8%d5%b6-%d5%b0%d5%a1%d5%b5%d5%a1%d5%bd%d5%bf%d5%a1%d5%b6%d5%ab-%d5%b4%d5%a1%d5%b6%d5%b8%d6%82/|title=Լէոնարտօ Տի Քափրիոն «Հայաստանի Մանուկներ» հիմնադրամին մեծ գումար նուիրաբերած է {{!}} Abaka News|date=2016-12-19|language=en-CA|accessdate=2025-07-09}}&lt;/ref&gt;:

== Ծանօթագրութիւններ ==
&lt;references /&gt;</text>
      <sha1>by9tl253rq86tfjyreahso8g3hnucj6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Հին Էղես</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29276</id>
    <revision>
      <id>241593</id>
      <timestamp>2025-07-10T09:11:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HoMen</username>
        <id>269</id>
      </contributor>
      <comment>Նոր էջ «'''Էղես''' ([[Հին Յունարէն|հին]] [[Հին Յունարէն|յուն․]]՝ Αἰγαί)․ եղած է Մակեդոնիոյ հին թագավորութեան առաջին մայրաքաղաքը։ Կը գտնուի [[Բիէրիա Օրի|Բիէրիա լեռներուն]] ստորոտին [[Վերղինա]] եւ Բալաթիցիա քաղաքներուն միջեւ եւ կը նայի Կեդրոնական Մակեդոնիոյ հարթավայրին։ Քաղաք...»:</comment>
      <origin>241593</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4354" sha1="64mr5p9yecon7fo9pf8l0zskgwrasv8" xml:space="preserve">'''Էղես''' ([[Հին Յունարէն|հին]] [[Հին Յունարէն|յուն․]]՝ Αἰγαί)․ եղած է Մակեդոնիոյ հին թագավորութեան առաջին մայրաքաղաքը։ Կը գտնուի [[Բիէրիա Օրի|Բիէրիա լեռներուն]] ստորոտին [[Վերղինա]] եւ Բալաթիցիա քաղաքներուն միջեւ եւ կը նայի Կեդրոնական Մակեդոնիոյ հարթավայրին։ Քաղաքը լքուած է Գ․դարուն եւ յայտնաբերուած է ԺԹ․ դարուն։ Վերջերս կատարուած պեղումներէն յայտնաբերուած արքունիքը կը համարուի ոչ միայն ամենամեծը, այլեւ Բարթենոնասին հետ դասական Յունաստանի գլխաւոր շինութիւններէն։

1996-ին, Էղեսին հնաբանական վայրը [[ԵՈՒՆԵՍՔՕ|Եունեսքոյի]] [[Համաշխարհային Ժառանգութեան Յուշարձան]] արձանագրուած է:

== Հնաբանական պեղումներ եւ յայտնաբերումներ ==
Հնաբաններ 1850-էն սկսեալ հետաքրքրուած են Վերղինային շուրջ գտնուող բլուրներով, որովհետեւ կը կասկածէին թէ այդ վայրերուն մէջ կը գտտնուին [[Մակեդոնիա (հին թագաւորութիւն)|Մակեդոնացիներուն]] դամբանները։ 

Էղեսին մէջ կատարուած են բազմաթիւ հնաբանական պեղումներ։ Առաջինը ղեկավարած է [[Աթէնք|Աթէնքի]] ֆրանսական դպրոցի հնաբան եւ պատմաբան Լէոն Հիոզէյ (Léon Heuzey)1860-ական թուականներուն։ Դար մը ետք [[Մանոլիս Անդրոնիքոս]] կը ղեկավարէ պեղումները եւ կը յայտնաբերուին բազմաթիւ կարեւոր հնաբանական յուշարձաններ եւ իրեր․ [[Ֆիլիպոս Բ․ Մակեդոնացի|Ֆիլիպոս Բ․]] դամբարանը եւ Վերղինայի արեւը կրող [[Ոսկեայ սնտուկ|Ոսկեայ սնտուկը]]։ իսկ [[Ակելիքի Քոթարիդի]] 2000-ական թուականներուն ղեկավարած է վերականգման աշխատանքները։ Վայրը այսօր հնաբանական ​​վայր է եւ կ՛ընդգրկէ երկու թանգարաններ։ 

== Պատմական հակիրճ տեղեկութիւններ ==
Վաղ մակեդոնական պետութեան հայեցակարգը բնորոշ էր հին յունական քաղաք-պետութեան (Բոլիս կամ Պոլիս), ուր Էղես քաղաքային կեդրոնն էր (ἄστυ), եւ կ՛իշխէր շրջակայ տարածքներուն վրայ (χώρα), հար ու նման [[Աթէնք|Աթէնքին]] որ [[Ատիկէ|Ատիկէն]] կ՛իշխէր եւ կամ [[Սփարթի|Սփարթիին]] որ [[Լաքոնիա|Լաքոնիային]] ([[Պելոպոնես|Պելոպոնեզի]] հարաւը գտնուող նահանգ) կ՛իշխէր։ 

Ք․Ա․650-ին, [[Արղէադես|Արղէադեսները]] (հին յունական թագաւորական գերդաստան) [[Արղոս|Արղոսէն]] (այդ ժամանակաշրջանի Պելոպոնեզի քաղաք-պետութիւն) կը մեկնին դէպի հիւսիս եւ կը հիմնեն [[Հին Էղես|Էղես]] եւ [[Մակեդոնիա (հին թագաւորութիւն)|Մակեդոնիոյ թագաւորութիւնը]]։ Անոնք Էղեսէն կը տարածուին կեդրոնական [[Մակեդոնիա (շրջան)|Մակեդոնիա]]։ 

[[Մեծն Աղեքսանտր|Աղեքսանդր Մակեդոնացիին]] մարմինը պետք էր հանգչիլ Էղես, հոն ուր անոր հայրը՝ [[Ֆիլիպոս Բ․ Մակեդոնացի|Ֆիլիպոս Բ․]], սպաննուեցաւ Բաւսանիաս Օրեսթիդացիին կողմէն։ Սակայն դիակը տարուեցաւ [[Մեմֆիս (Եգիպտոս)|Մեմֆիս]] [[Մեմֆիս (Եգիպտոս)|(Եգիպտոս)]]՝ Պտողեմէոս Ա․ Լակոսին մեքենայութիւններուն պատճառով։</text>
      <sha1>64mr5p9yecon7fo9pf8l0zskgwrasv8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>241596</id>
      <parentid>241593</parentid>
      <timestamp>2025-07-10T10:29:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HoMen</username>
        <id>269</id>
      </contributor>
      <origin>241596</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9117" sha1="o5hx1wj37gvojqvorsw5q2cgw6joyya" xml:space="preserve">{{Տեղեկաքարտ Բնակավայր|կարգավիճակ=Եունեսքոյի Համաշխարհային Ժառանգութեան Յուշարձան&lt;br /&gt;Հնաբանական վայր&lt;br /&gt;|պատկեր=Aigeai location.jpg|երկիր=Յունաստան|բնօրինակ անուանում= Αιγές &lt;br /&gt;([[Հին Յունարէն|հին]] [[Հին Յունարէն|յուն․]]՝ Αἰγαί) |նկարագրութիւն=Էղեսին դիրքը|լեզու=|անուանում=Էղես|հիմնադրումի թուական=Ք․Ա․≈750|իդենտիֆիկատորի տեսակ=Եունեսքօ|թուային իդենտիֆիկատոր=780, արձանագրուած՝ 1996|երկրամասի տեսակ=հնաբանական վայր|տարածք= |շրջանը աղիւսակին մէջ=}}'''Էղես''' ([[Հին Յունարէն|հին]] [[Հին Յունարէն|յուն․]]՝ Αἰγαί)․ [[Մակեդոնիա (շրջան)|Մակեդոնիա]], [[Յունաստան]]։ Եղած է [[Մակեդոնիա (հին թագաւորութիւն)|Մակեդոնիոյ հին թագաւորութեան]] առաջին մայրաքաղաքը։ Կը գտնուի [[Բիէրիա Օրի|Բիէրիա լեռներուն]] ստորոտին [[Վերղինա]] եւ Բալաթիցիա քաղաքներուն միջեւ եւ կը նայի Կեդրոնական Մակեդոնիոյ հարթավայրին։ Քաղաքը լքուած է Գ․դարուն եւ յայտնաբերուած է ԺԹ․ դարուն։ Վերջերս կատարուած պեղումներէն յայտնաբերուած արքունիքը կը համարուի ոչ միայն ամենամեծը, այլեւ [[Փարթենոն|Փարթենոնասին]] հետ դասական Յունաստանի գլխաւոր շինութիւններէն։

1996-ին, Էղեսին հնաբանական վայրը [[ԵՈՒՆԵՍՔՕ|Եունեսքոյի]] [[Համաշխարհային Ժառանգութեան Յուշարձան]] արձանագրուած է:

== Հնաբանական պեղումներ եւ յայտնաբերումներ ==
[[Պատկեր:Philip II larnax vergina greece.jpg|մինի|Ոսկեայ սնտուկը եւ Ֆիլիպոս Բ․ գերեզմանատապանին ոսկիա թագը]]
Հնաբաններ 1850-էն սկսեալ հետաքրքրուած են Վերղինային շուրջ գտնուող բլուրներով, որովհետեւ կը կասկածէին թէ այդ վայրերուն մէջ կը գտտնուին [[Մակեդոնիա (հին թագաւորութիւն)|Մակեդոնացիներուն]] դամբանները։ 
[[Պատկեր:Image larnax of philip.jpg|ձախից|մինի|Սնտուկը եւ Վերգինային Իլիոս՝ արեւ]]
[[Պատկեր:Aigai - 470-460 BC - silver stater - billy goat - quadratum incusum - Berlin MK AM.jpg|մինի|Էղես․ Ք․Ա․470-Ք․Ա․460 արծաթեայ դրամ]]
Էղեսին մէջ կատարուած են բազմաթիւ հնաբանական պեղումներ։ Առաջինը ղեկավարած է [[Աթէնք|Աթէնքի]] ֆրանսական դպրոցի հնաբան եւ պատմաբան Լէոն Հիոզէյ (Léon Heuzey)1860-ական թուականներուն։ Դար մը ետք [[Մանոլիս Անդրոնիքոս]] կը ղեկավարէ պեղումները եւ կը յայտնաբերուին բազմաթիւ կարեւոր հնաբանական յուշարձաններ եւ իրեր․ [[Ֆիլիպոս Բ․ Մակեդոնացի|Ֆիլիպոս Բ․]] դամբարանը եւ Վերղինայի արեւը կրող [[Ոսկեայ սնտուկ|Ոսկեայ սնտուկը]]։ իսկ [[Ակելիքի Քոթարիդի]] 2000-ական թուականներուն ղեկավարած է վերականգման աշխատանքները։ Վայրը այսօր հնաբանական ​​վայր է եւ կ՛ընդգրկէ երկու թանգարաններ։ 

== Պատմական հակիրճ տեղեկութիւններ ==
Վաղ մակեդոնական պետութեան հայեցակարգը բնորոշ էր հին յունական քաղաք-պետութեան (Բոլիս կամ Պոլիս), ուր Էղես քաղաքային կեդրոնն էր (ἄστυ), եւ կ՛իշխէր շրջակայ տարածքներուն վրայ (χώρα), հար ու նման [[Աթէնք|Աթէնքին]] որ [[Ատիկէ|Ատիկէն]] կ՛իշխէր եւ կամ [[Սփարթի|Սփարթիին]] որ [[Լաքոնիա|Լաքոնիային]] ([[Պելոպոնես|Պելոպոնեզի]] հարաւը գտնուող նահանգ) կ՛իշխէր։ 

Ք․Ա․650-ին, [[Արղէադես|Արղէադեսները]] (հին յունական թագաւորական գերդաստան) [[Արղոս|Արղոսէն]] (այդ ժամանակաշրջանի Պելոպոնեզի քաղաք-պետութիւն) կը մեկնին դէպի հիւսիս եւ կը հիմնեն Էղես եւ [[Մակեդոնիա (հին թագաւորութիւն)|Մակեդոնիոյ թագաւորութիւնը]]։ Անոնք Էղեսէն կը տարածուին կեդրոնական [[Մակեդոնիա (շրջան)|Մակեդոնիա]]։  
[[Պատկեր:Archelaos, Stater, 413-399 BC, HGC 3-I-794.jpg|ձախից|մինի|[[Արխելաոս Ա․ Մակեդոնացին|Արխելաոս Ա․]] ժամանակաշրջանի յունական դրամ (ΑΡΧΕΛΑΟΣ)]]
Ք․Ա․ 413-ին [[Արխելաոս Ա․ Մակեդոնացին|Արխելաոս Ա․]] մայրաքաղաքը [[Բելա]] կը փոխադրէ։ 
[[Պատկեր:Pausanias, Stater, 394-393 BC, HGC 3-I-821.jpg|ձախից|մինի|Բաւսանիաս, Մակեդոնիոյ թագաւորին յունական դրամ]]
[[Մեծն Աղեքսանտր|Աղեքսանդր Մակեդոնացիին]] մարմինը պետք էր հանգչիլ Էղես, հոն ուր անոր հայրը՝ [[Ֆիլիպոս Բ․ Մակեդոնացի|Ֆիլիպոս Բ․]], սպաննուեցաւ Բաւսանիաս Օրեսթիդացիին կողմէն։ Սակայն դիակը տարուեցաւ [[Մեմֆիս (Եգիպտոս)|Մեմֆիս]] [[Մեմֆիս (Եգիպտոս)|(Եգիպտոս)]]՝ Պտողեմէոս Ա․ Լակոսին մեքենայութիւններուն պատճառով։
[[Պատկեր:Vergina Palace (1990) - 01.jpg|մինի|Էղես․ արքունիքին աւերակները նախկան վերականգնումը]]

== Անուան ստուգաբանութիւն ==
Էղես անունը ''Αιγές'' (հին յուն․՝ Αἰγαὶ) ստուգաբանօրէն կապուած է «այծ» բառին (հին յուն․՝ αἴξ)։ Արդի անուանումը՝ Էղես ''Αιγές'' եւ հին անուանումը՝ Էղէ  Αἰγαὶ յոգնակի են։ Էղես հաւանաբար կը նշանակէր այծերուն քաղաքը։ Որեւէ դիցաբանական ստուգաբանութեան հետ չէ կապուած, այդ պատճառով կը կարծուի թէ մակեդոնացի թագաւորներուն մայրաքաղաքը այդպէս կոչուեցաւ Բերդիքաս Ա․-ին կողմէ։ Վերջինիս [[Փիթիա|Փիթիան]] ([[Տելֆի|Տելֆիի]] պատգամախօսարանի աւագ քրմուհին) խրատեց մայրաքաղաքը կառուցել հոն, ուր զայն այծերը պիտի առաջնորդէին։

&lt;ref&gt;[https://whc.unesco.org/en/list/780 ԵՈՒՆԵՍՔՕ - Էղեսի հնաբանական վայր{{ref-en}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=paus.+1.6.3 Բաւսանիաս․ Յունաստանի նկարագրութիւն 6․3, հտ․1, Cambridge, Massachusetts / London: Harvard University Press{{ref-en}}]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[https://onlinelibrary.wiley.com/doi/book/10.1002/9781444327519 Առցանց գրադարան․ Պտոյտ Հին Մակեդոնիա,Joseph Roisman, Ian Worthington, 12-10-2010, 2010 Blackwell Publishing Ltd{{ref-en}} ]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[https://dinitrandu.com/wp-content/uploads/2020/07/Ancient-Macedon.-Studies-in-the-Archaeology-and-History-Robin-J.-Lane-Fox-729p.pdf Հին Մակեդոնիա, հնաբանական ուսումներ եւ Մակեդոնիոյ պատմութիւն Ք․Ա․650-300․ Fox, Robin J. Lane, հրտ․(2011) ]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[https://www.aigai.gr/ Էղես․ պաշտօնական կայքէջ{{ref-el}}]&lt;/ref&gt;
== Ծանօթագրութիւններ ==
{{Ծնթ․ցանկ}}
[[Ստորոգութիւն:Յունաստանի հին քաղաքներ]]
[[Ստորոգութիւն:Յունաստանի հին մայրաքաղաքներ]]
[[Ստորոգութիւն:Հին քաղաքներ ըստ երկրի]]
[[Ստորոգութիւն:Հին քաղաքներ այբենական կարգով]]
[[Ստորոգութիւն:Հին քաղաքներ]]
[[Ստորոգութիւն:Հին մայրաքաղաքներ ըստ շրջանի]]
[[Ստորոգութիւն:Հին մայրաքաղաքներ այբենական կարգով]]
[[Ստորոգութիւն:Հին մայրաքաղաքներ]]</text>
      <sha1>o5hx1wj37gvojqvorsw5q2cgw6joyya</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>