Википеди inhwiki https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B5%D1%80%D1%82%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B0_%D0%BE%D0%B0%D0%B3%D3%80%D1%83%D0%B2 MediaWiki 1.45.0-wmf.4 first-letter Медиа Гӏулакха Ювцар Доакъашхо Доакъашхочун дувцар Википеди Википеди ювцар Файл Файл ювцар MediaWiki MediaWiki ювцар Ло Ло бувцар Новкъостал Новкъостал дувцар ОагӀат ОагӀат ювцар Моартал Моарталах къамаьл TimedText TimedText talk Модуль Модуль ювцар Магас 0 1239 70111 67161 2025-06-11T14:20:59Z Ziv 5127 → File has been renamed on Commons ([[:c:GR]]) 70111 wikitext text/x-wiki {{значения|Магас (маӀанаш)}} {{НП+Россия | статус = Пхье | оригинальное название = | изображение = RussiaIngushetia2007-07.png | описание изображения = | герб = Coat of arms of Magas (Ingushetia).png | описание герба = Магаса герб | флаг = Flag of Magas.svg | описание флага = Магаса байракх | lat_deg = 43 | lat_min = 10 | lat_sec = | lon_deg = 44 | lon_min = 49 | lon_sec = | CoordScale = 20000 | регион = Ингушетия | регион в таблице = ГӀалгӀайче | вид района = пхье округ | район = Магас | район в таблице = Магас{{!}}Магас | вид поселения = | поселение = | поселение в таблице = | C в регион = нет | внутреннее деление = | вид главы = [[Магаса пхьедай|Пхьеда]] | глава = [[Овшанаькъан Башира Ӏусман]] | дата основания = [[1994 шу|1994 шера]] | первое упоминание = | прежние имена = | статус с = [[2000 шу|2000 шера]] денз | площадь = 12,63<ref name="история">[http://www.adm-magas.ru/index.php/istoriya Официальный сайт муниципального образования «Городской округ город Магас». История] {{Архиве диллад|url=https://web.archive.org/web/20150524134946/http://www.adm-magas.ru/index.php/istoriya |date=2015-05-24 }}</ref> | высота центра НП = 600 | климат = юккъера | население = {{ Население | Магас | тс }} | год переписи = {{ Население | Магас | г }} | плотность = {{ formatnum: {{ #expr: ( {{ Население | Магас | ч }} / 12.63 round 2 ) }} }} | агломерация = | национальный состав = [[гӀалгӀай]], [[эрсий]], кхыбараш а | конфессиональный состав = [[сунний]] [[бусалбаш]], [[православные|православхой]] | этнохороним = мага́схо, магáсхой | почтовый индекс = 386001 | телефонный код = 8734 | цифровой идентификатор = 26401 | категория в Commons = Magas | сайт = http://www.magasonline.ru/ }} [[Файл:Vovnushki-arkhitekturnoe.jpg|мини|Магас йотта йолалуш]] '''Магас''' ''(я)'' (иштта '''Магате''') — [[ГӀалгӀай Мохк|ГӀалгӀай Мехка]] [[нанагӀала]]. ХӀанзара Магас йиллай 1992 шера, 700 шерал совгӀа хьалха [[Аланойче]]н нанагӀала а хинна йохаяьчул тӀехьагӀа меттаоттаяьй из. [[Эрсече]]н субъекта административни юкъ йолча [[пхье]]шта юкъера эггара зӀамигагӀеи къонагӀеи я. == Этимологи == ГӀалгӀай Мехка кердача нанагӀалий цӀи «Магас» хургйолаш ювца оттаяьр цӀихеза тархьархо [[Коазой Дауда Нурдин]] ва. Юххера ГӀалгӀайчен Мехкдас кхычарна юкъера из хержа хиннай{{sfn|Ӏарчакханаькъан С.|2021|c=}}. [[Тархьар]]а, [[археологи|археологен]], [[лингвистика]]н дараштеи цигарча географе цӀерай топонимикаи бух тӀабодаш тиллай кердача нанагӀалий цӀи<ref>{{cite web |url=http://base.consultant.ru/cons/cgi/online.cgi?req=doc;base=PRJ;n=30119 |title= Пояснительная записка «К проекту Федерального закона «О присвоении столице Республики Ингушетия наименования город Магас»|author= Информационно-справочная правовая система «КонсультантПлюс»|date= |work= |publisher=Consultant.ru|accessdate=2015-11-09|lang=ru }}</ref>. Цу дарашка тӀатайжача [[Даькъасте]] иллача ширача [[Оалойче]]н нанагӀала цӀи хиннай «Магас». «Магас» яхача топонима чу «Ма» гӀалгӀай меттала ''[[малх]]'' яхилга да{{ref+|Дукха ха яц гӀалгӀаша малхах «ма» я́ха. Ширача [[Урартийцы|урартхоша]] маьлха Даьлах йоаккхаш хинна цӀи я «Ма» яхар. ХӀанзара гӀалгӀай «малх» яха дош шин дешах латт: «ма» («малх»), «алхха» («цаӀ мара доаца, къоастадаь»). [[Базоркин Идрис Муртузович|Байсаранаькъан Муртаза Идриса]] ший [[Из тьмы веков|«БӀаьшерий боадонгара»]] яхача романа чу белгалдоаккхаш яздаьд: «Боккхийча нáха хьаяхачох, хьалха малхах ''ма'' я́ха́д, тӀаккха цу тӀа ''алхха'' ӀотӀакхийттад». Малхах Даьла веш хиннача гӀалгӀаша Ма́лхá те́къача хана даь кхайкар да ''«ма алхха»'' яхар|group="~"}}. ХӀаьта, «га»/«го» («круг», «диск») тӀатехача хьахул «мага»/«маго»{{ref+|Къаьнарча гӀалгӀай оаламо хьаяхачох, цхьадолча тайпай ([[Салгхой]], [[ТӀумахой]], [[Оздой]]) гаьнара да́ ([[этнарх]]) Маго яхаш ва. Маго моцагӀа гӀалгӀаша маьлха Даьла мо лоархӀаш хиннав. ГӀалгӀай лоам хӀанз а латташ да шира ерд [[Маго-Ерды|Маго-Ерд]] яхаш цӀи а йолаш.|group="~"}} — «маьлха гом, маьлха го». Чаккхенга латта «с» — гӀалгӀай «са» (лаьтта, моттиг) яхачох хьадаьнна дола [[топоформант|моттиг белгалъю]] да́къилг да. «Магас» ширача гӀалгӀай меттала «маьлха лаьтта/моттиг» яхилга да, амма нагахьа санна из пхье цӀи яле, «маьлха пхье» аьнна, дашха йиш я из дош{{sfn|Кодзоев|2001|с=44}}{{sfn|Долгиева, Картоев, Кодзоев, Матиев|2013|c=117}}{{sfn|Заяц|2001|c=11—12}}. == Тархьар == === Шира зама === Эггара хьалха Магас тептараш тӀа хьоаяьй иттлагӀча бӀаьшера ваьхача [[Аль-Масуди|МасӀуди]] яхача [[Ӏарбе]]чо [[943|943 шера]]{{sfn|Минорский|1963|c=192}}{{sfn|Агусти Алемань|2003|c=569}}. Магас илла моттиг белгалъю кхыча Ӏарбечо, МасӀуде заманхочо, Ибн Рустас. Цо язду, Аланой мехкагара малхбоалехьа уллача Сарир цӀи йолча паччахьалкхен доазон тӀара (хӀанз нохчашкахьа [[Орга]] хий доагӀачара{{sfn|Ӏарчакханаькъан С.|2021|c=}}) кхаь дийнахьа малхбузехьа никъ бича, гӀаш воагӀа саг Магасе кхоачаргва, аьнна{{sfn|Минорский|1963|c=204}}. ГӀалгӀай Ӏилманхошта хетачох Оалойчен нанагӀала Магас иллай хӀанз [[Яндаре]], [[ГӀаьзе-Коа]], [[СурхотӀе]], [[Экажакъонгий-Юрт]], [[Ӏаьлий-Юрт]] ядача айеннача метте, хӀанзара Магаса доазув чу а лоацаш, малхбоалехьа Эса-чӀоже дӀатӀа а йоалаш{{sfn|Долгиева, Картоев, Кодзоев, Матиев|2013|c=118, 119}}. ХIII бӀаьшера моалоша йохаяьй Магас. 1238 шу чакхдоалаш, Ӏай, Магаса кӀала эттаб, [[Батый|Бату-хан]] хьалха а волаш, моалой бӀу. Цхьан бетта духьала лаьттаб гӀалгӀай моалошта, дуне цецдоаккхаш денал гойтад, амма моалой сов дукха хиларах дӀаяьккхай Магас моастагӀаша. Из хиннад, 1239 шу долалуш. «ЦӀи мара хӀама йисанзар Магасах», ― язду моалой бӀенаца хиннача йоазонхочо аль-Джувейне{{sfn|Долгиева, Картоев, Кодзоев, Матиев|2013|c=125—126}}. === ХӀанзара зама === 1995 шера [[ГӀалгӀай Мехка Да|ГӀалгӀай Мехкдас]] [[Овшанаькъан Руслан]]а кертера лард еллай ГӀалгӀайчен керттера пхьенна. 2002 шера денз Магас официальни [[ГӀалгӀай Мохк|ГӀалгӀай Мехка]] [[нанагӀала]] я. == Сурташ == <gallery> Image:Magas001.jpg|Мехкдаь Лакха-ЦӀа Image:Magas-2.PNG|Аллея Image:Airport Magas.jpg|[[Аэропорт Магас]] Image:Магас (Magas).jpg|[[Барта-гӀала]] тӀара гуш дола сурт </gallery> == Белгалдаккхар == ;Комментареш {{примечания|group="~"}} ;Нормативни бокъон акташ {{примечания|group="-"}} ;Хьасташ {{примечания|33em}} == Хьажа иштта == * [[Магаса пхьедай]] * [[Заьзганаькъан Идриса урам]] == Литература == * {{книга |автор = Агусти Алемань |заглавие = Аланы в древних и средневековых письменных источниках |место = М. |издательство = Менеджер |год = 2003 |страниц = |ref = Агусти Алемань }} * {{книга |автор = Долгиева М. Б., Картоев М. М., Кодзоев Н. Д., Матиев Т. Х. |заглавие = История Ингушетии |издание = 4-е изд |место = Ростов-на-Дону |ответственный = Отв. ред. [[Коазой Дауда Нурдин|Н. Д. Кодзоев]] |издательство = Южный издательский дом |год = 2013 |страниц = 600 |isbn = 978-5-98864-056-1 |ref = Долгиева, Картоев, Кодзоев, Матиев }} * {{статья |автор = Заяц Д. В. |заглавие = Магас — Город Солнца — новая столица Ингушетии |ссылка = |язык = ru |издание = География |тип = журнал |год = 2001 |месяц = |число = |номер = 11 |страницы = 11—12 |ref = Заяц }} * {{статья |автор = [[Коазой Дауда Нурдин|Кодзоев Н. Д.]] |заглавие = Местонахождение и значение названия аланской столицы города Магас |ссылка = http://www.liveinternet.ru/community/2411429/post80498386/ |язык = ru |издание = Вестник Археологического центра |тип = научный журнал |место = Назрань |издательство = |год = 2001 |выпуск = 1 |страницы = 43—52 |isbn = |ref = Кодзоев }} * {{книга |автор = Минорский В. Ф. |заглавие = История Ширвана и Дербента |место = М. |издательство = |год = 1963 |страниц = |ref = Минорский }} * {{статья |автор = [[Ӏарчакханаькъан Сали|Арчаков С.]] |заглавие = Седкъий гулдеш лела саг |ссылка = https://serdalo.ru/sites/default/files/gazette-pdf/serdalo-36-12481-11-03-2021.pdf |язык = inh |издание = [[Сердало (газет)|Сердало]] |тип = газет |год = 2021 |месяц = 03 |число = 11 |номер = 36 (12481) |страницы = |ref = Ӏарчакханаькъан С. }} == ТӀатовжамаш == [[ОагӀат:Пхьеш алапатах]] [[ОагӀат:Магас]] bkwixzwemoil6b08yno0dhcnfito62r ЦIечой Бекьхана Беслан 0 14891 70112 66369 2025-06-11T14:21:32Z Ziv 5127 → File has been renamed on Commons ([[:c:GR]]) 70112 wikitext text/x-wiki {{цхьа тайпанцӀи яраш|ЦӀечой}} {{Государственный деятель | имя = ЦIечой Бекьхана Беслан | изображение = | описание изображения = | должность = [[Магас]]а [[Мэр|Пхьеда]] ''(декхараш кхоачашдеш)'' | флаг = Coat of arms of Magas (Ingushetia).png | флаг2 = Flag of Magas.svg | периодначало = [[13 наджгоанцхой]] [[2015|2015 шера]] | периодконец = [[25 ардара]] [[2015|2015 шера]] | предшественник = [[Мальсагов Дауд Азиевич|Малсаганаькъан Азе Дауд]] | преемник = из ше, пхьеда волаш | должность_2 = [[Магас]]а [[Мэр|Пхьеда]] | флаг_2 = Coat of arms of Magas (Ingushetia).png | периодначало_2 = [[26 ардара]] [[2015|2015 шера]] | периодконец_2 = [[20 тов]] [[2019|2019 шера]] | предшественник_2 = из ше, пхьедаь декхараш кхоачашдеш | преемник_2 = [[Арсамаков Руслан Мустафаевич|Арсамаканаькъан Мустафай Руслан]] | дата рождения = 03.01.1981 | место рождения = {{МР|Жанаозен|Жанаозене}}, [[Мангышлакская область|Мангышлакски область]], [[Казахская Советская Социалистическая Республика|Казахий ССР]], {{USSR}} | дети = 2 бер }} '''ЦӀечой Бекьхана Беслан''' (ваьв [[3 наджгоанцхой]] 1981 шера, Керда Узень, Мангышлакски область, ГӀазакхий ССР) — [[ГӀалгӀайче|ГӀалгӀайчен]] нанагӀала [[Магас]]а хинна пхьеда . == Белгалдаккхар == {{белгалдаккхар}} [[ОагӀат:Нах алапатах]] [[ОагӀат:Википеди:Вай хана бахача наьх вахара сурт оттадар]] [[ОагӀат:Магаса Пхьедай]] c4kl46zy0o8t96o0577hmlq64211jep